z 56 stránek
Titul
1
2
3
4
O životě a spisech Hilaria Litoměřického
5
6
7
8
9
10
11
12
Edice
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Doplněk
50
Obsah
51
52
53
Ukazatel
54
55
56
Název:
Hilaria Litoměřického Traktát k panu Janovi z Rozenberka
Autor:
Tobolka, Zdeněk Václav
Rok vydání:
1898
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
56
Počet stran předmluvy plus obsahu:
56
Obsah:
- 1: Titul
- 5: O životě a spisech Hilaria Litoměřického
- 13: Edice
- 50: Doplněk
- 51: Obsah
- 54: Ukazatel
upravit
Strana 1
HISTORICKÝ ARCHIV VYDÁVÁ I. TŘIDA ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VĚDY, SLOVESNOST A UMĚNÍ V PRAZE. PÉČÍ HISTORICKÉ KOMMISSÍ PŘI NÍ ZŘÍZENÉ. ČÍSLO 13. HILARIA LITOMĚRICKÉHO TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VĚDY, SLOVESNOST A UMĚNÍ. 1898
HISTORICKÝ ARCHIV VYDÁVÁ I. TŘIDA ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VĚDY, SLOVESNOST A UMĚNÍ V PRAZE. PÉČÍ HISTORICKÉ KOMMISSÍ PŘI NÍ ZŘÍZENÉ. ČÍSLO 13. HILARIA LITOMĚRICKÉHO TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VĚDY, SLOVESNOST A UMĚNÍ. 1898
Strana 2
HL AHA UTONRRCKÍHD TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. VYD DR. ZDENEK V. TOBOLKA. PŘEDLO V PRAZE. NÁKLADEM CESKÉ AKADEMIE CÍSARE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VEDY, SLOVESNOST A UMENI. 1898.
HL AHA UTONRRCKÍHD TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. VYD DR. ZDENEK V. TOBOLKA. PŘEDLO V PRAZE. NÁKLADEM CESKÉ AKADEMIE CÍSARE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VEDY, SLOVESNOST A UMENI. 1898.
Strana 3
HL ANK IVOMtHENtHU TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. DR. ZDENĚK V. TOBOLKA. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VEDY, SLOVESNOST A UMENI.
HL ANK IVOMtHENtHU TRAKTÁT K PANU JANOVI Z ROZENBERKA. DR. ZDENĚK V. TOBOLKA. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE CÍSAŘE FRANTIŠKA JOSEFA PRO VEDY, SLOVESNOST A UMENI.
Strana 4
Tiskl Alois Wiesner v Praze.
Tiskl Alois Wiesner v Praze.
Strana 5
O životě a spisech Hilaria Litoměřického.*) I. Život Hilaria Litoměřického. Hilarius Litoměřický jméno má od svého rodiště Litoměřic. Kdy se tam narodil, nelze určitě rozhodnouti. Jedni 1) domnívají se, že stalo se tak r. 1411, druzí,2) že r. 1413. Základu k vzdělání dostalo se mu v domovině, kterou r. 1445 opustil a do Prahy se odebral. V Praze byl Hilarius, jak se sám přiznává, vychovancem kolleje Panny Marie na Starém městě Pražském, jež slula tehdy Rečkova. R. 1447 23. listopadu stal se na universitě Karlově bakalářem,3) načež r. 1451 6. května jako mistr svobodných umění počal přednášeti na fakultě filosofické.4) Po době této jal se připravovati k úřadu kněžskému jako žák Rokycanův. Rokycana v studiích na něho náklad vedl5) a pojal i úmysl, poslati svého chovance na delší dobu do Italie, a to proto, aby tam jednak dále studoval, jednak utraquismus proti všelikým nájezdům a nepravdám obhajoval. Ale, jak z pozdějšího patrno, prvnímu ani druhému přání svého živitele Hilarius nedostál. Že v Italii byl,6) tomu nasvědčuje rukopis *) Vydávaje »Hilaria Litoměřického Traktát k panu Janovi z Rozenberka«, na jehož cenu pro české dějiny za krále Jiřího z Poděbrad již František Palacký ve svých Dějinách poukázal, pokládám za svou povinnost poděkovati na místě tomto universitnímu professoru Dr. Jos. Kalouskovi, který radou mi nápomocen byl a o vydání tohoto ruko- pisu ne malou péči měl. V Praze 6. února 1898. Dr. Zdeněk V. Tobolka. Sedláček J. V. Paměti Plzenské. V Plzni 1821, 37. Jireček J. Rukověť k dějinám literatury české do konce XVIII. věku I, 241 Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 36. Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 43. 5 Scriptores rerum Silesiac VII, 104. *) Schulte F. Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken Prag 1868, 113 27 3
O životě a spisech Hilaria Litoměřického.*) I. Život Hilaria Litoměřického. Hilarius Litoměřický jméno má od svého rodiště Litoměřic. Kdy se tam narodil, nelze určitě rozhodnouti. Jedni 1) domnívají se, že stalo se tak r. 1411, druzí,2) že r. 1413. Základu k vzdělání dostalo se mu v domovině, kterou r. 1445 opustil a do Prahy se odebral. V Praze byl Hilarius, jak se sám přiznává, vychovancem kolleje Panny Marie na Starém městě Pražském, jež slula tehdy Rečkova. R. 1447 23. listopadu stal se na universitě Karlově bakalářem,3) načež r. 1451 6. května jako mistr svobodných umění počal přednášeti na fakultě filosofické.4) Po době této jal se připravovati k úřadu kněžskému jako žák Rokycanův. Rokycana v studiích na něho náklad vedl5) a pojal i úmysl, poslati svého chovance na delší dobu do Italie, a to proto, aby tam jednak dále studoval, jednak utraquismus proti všelikým nájezdům a nepravdám obhajoval. Ale, jak z pozdějšího patrno, prvnímu ani druhému přání svého živitele Hilarius nedostál. Že v Italii byl,6) tomu nasvědčuje rukopis *) Vydávaje »Hilaria Litoměřického Traktát k panu Janovi z Rozenberka«, na jehož cenu pro české dějiny za krále Jiřího z Poděbrad již František Palacký ve svých Dějinách poukázal, pokládám za svou povinnost poděkovati na místě tomto universitnímu professoru Dr. Jos. Kalouskovi, který radou mi nápomocen byl a o vydání tohoto ruko- pisu ne malou péči měl. V Praze 6. února 1898. Dr. Zdeněk V. Tobolka. Sedláček J. V. Paměti Plzenské. V Plzni 1821, 37. Jireček J. Rukověť k dějinám literatury české do konce XVIII. věku I, 241 Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 36. Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 43. 5 Scriptores rerum Silesiac VII, 104. *) Schulte F. Die canonistischen Handschriften der Bibliotheken Prag 1868, 113 27 3
Strana 6
Zdeněk Tobolka: kapitulní, který v Bononii si Hilarius koupil, ale že by byl pilně studoval a nových směrů si hleděl, o tom lze míti vážné pochybnosti; nabyl tehdy asi titulu doktorského, třeba jména jeho v matrice národa germanského nečteme, ale ze spisů jeho poznati můžeme, že ideami humanistickými, tehdy v Italii bujícími, vůbec dotknut nebyl. Vždyť jediný názor humanistů si osvojil, že mimo spisy latinské všechno ostatní písemnictví je barbarské, a známého tehdy humanistu Vavřince Vallu znal sotva dle jména.1) Čím se zvláště zabýval za krátkého pobytu v Italii, není známo; pravděpodobné jest, že připravoval se k odpadlictví od kalicha, jehož měl dle přání Rokycanova býti jednou za- stancem. R. 1453 Hilaria nalézáme již zase v Praze jako kanovníka kapituly Pražské, a dvě léta na to (1455) na universitě dostává se mu hodnosti kollektora.2) Ale brzy musil vysoké učení opustiti, neboť mistři byli se zatím r. 1459 usnesli, že mezi sebou nebudou nikoho trpěti, kdo by se nezavázal, že bude hájiti kalich ze všech sil a přijímati pod obojí. Hilarius jako odpadlý kališník byl tím nucen činnosti na universitě se vzdáti. Usnesení mistrů bylo příčinou prudkých rozbrojů na vysokém učení. K zjevnému boji mezi stranami došlo o knihovnu Prokopa z Plzně. Mistr Václav Křižanovský odvolal se v hádkách těch, chtěje vítězství k své straně strhnouti, k rozsudku kapituly pražské, kde jeho starý přítel Hilarius zastával úřad arcibiskupského officiala. Než krok ten Křižanovskému se nepodařil, neboť universita nejen jednání jeho se nevšímala, ale i trestala ho za ne- poslušnost a r. 1461 v matrice jmeno jeho přetrhla. Hilarius hned podal králi spis, hájící práva kapituly, ale všechno to nemělo žádných výsledků.3) R. 1462 11. dubna4) byl Hilarius od papeže Pia II. jmenován ad- ministratorem arcibiskupství pražského s plnou mocí.5) Svatý otec učinil tak vzhledem k tomu, co obmýšlel podniknouti proti králi Jiřímu. Když totiž v březnu r. 1462 české poselstvo přišlo do Říma, aby vymohlo potvrzení kompaktat, papež nevyplnil žádost Čechů, nýbž kompaktata prohlásil za ne- platná. K jednání s králem do Čech byl poslán legat Fantin de Valle. Avšak ten hrdou řečí krále urazil, byl za to do vězení uvržen, a tak jednání bylo překaženo. Duchovenstvo skutkem tím, dříve již rozeštvané, ještě více se rozdvojilo. Jiří z Poděbrad chtěje, aby ve věcech náboženských šetřilo se rovnoprávnosti, svolal do Prahy na 16. září 1462 6) duchovenstvo obou stran. Hilarius jako administrator již 18. srpna vydal oběžník k venkovským kněžím, vybízeje je k účasti co nejhojnější. Krok ten měl účinek, takže se skutečně 1) Truhlář J. Počátky humanismu v Čechách. V Praze 1892, s. 36 ad. 27 Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 51. 3) Monumenta hist. univ. Prag. III, 51. — Tomek. W. W. Geschichte der Prager Universität. Prag 1849, 144. 4) Frind A. Kirchengeschichte Böhmens. Prag. 1878, IV, 56. 5) Pessina J. Phosphorus septicornis. Pragae 1673, 244. 6) Tomek V V. Dějepis města Prahy. V Praze 1886, VII, 55 ad.
Zdeněk Tobolka: kapitulní, který v Bononii si Hilarius koupil, ale že by byl pilně studoval a nových směrů si hleděl, o tom lze míti vážné pochybnosti; nabyl tehdy asi titulu doktorského, třeba jména jeho v matrice národa germanského nečteme, ale ze spisů jeho poznati můžeme, že ideami humanistickými, tehdy v Italii bujícími, vůbec dotknut nebyl. Vždyť jediný názor humanistů si osvojil, že mimo spisy latinské všechno ostatní písemnictví je barbarské, a známého tehdy humanistu Vavřince Vallu znal sotva dle jména.1) Čím se zvláště zabýval za krátkého pobytu v Italii, není známo; pravděpodobné jest, že připravoval se k odpadlictví od kalicha, jehož měl dle přání Rokycanova býti jednou za- stancem. R. 1453 Hilaria nalézáme již zase v Praze jako kanovníka kapituly Pražské, a dvě léta na to (1455) na universitě dostává se mu hodnosti kollektora.2) Ale brzy musil vysoké učení opustiti, neboť mistři byli se zatím r. 1459 usnesli, že mezi sebou nebudou nikoho trpěti, kdo by se nezavázal, že bude hájiti kalich ze všech sil a přijímati pod obojí. Hilarius jako odpadlý kališník byl tím nucen činnosti na universitě se vzdáti. Usnesení mistrů bylo příčinou prudkých rozbrojů na vysokém učení. K zjevnému boji mezi stranami došlo o knihovnu Prokopa z Plzně. Mistr Václav Křižanovský odvolal se v hádkách těch, chtěje vítězství k své straně strhnouti, k rozsudku kapituly pražské, kde jeho starý přítel Hilarius zastával úřad arcibiskupského officiala. Než krok ten Křižanovskému se nepodařil, neboť universita nejen jednání jeho se nevšímala, ale i trestala ho za ne- poslušnost a r. 1461 v matrice jmeno jeho přetrhla. Hilarius hned podal králi spis, hájící práva kapituly, ale všechno to nemělo žádných výsledků.3) R. 1462 11. dubna4) byl Hilarius od papeže Pia II. jmenován ad- ministratorem arcibiskupství pražského s plnou mocí.5) Svatý otec učinil tak vzhledem k tomu, co obmýšlel podniknouti proti králi Jiřímu. Když totiž v březnu r. 1462 české poselstvo přišlo do Říma, aby vymohlo potvrzení kompaktat, papež nevyplnil žádost Čechů, nýbž kompaktata prohlásil za ne- platná. K jednání s králem do Čech byl poslán legat Fantin de Valle. Avšak ten hrdou řečí krále urazil, byl za to do vězení uvržen, a tak jednání bylo překaženo. Duchovenstvo skutkem tím, dříve již rozeštvané, ještě více se rozdvojilo. Jiří z Poděbrad chtěje, aby ve věcech náboženských šetřilo se rovnoprávnosti, svolal do Prahy na 16. září 1462 6) duchovenstvo obou stran. Hilarius jako administrator již 18. srpna vydal oběžník k venkovským kněžím, vybízeje je k účasti co nejhojnější. Krok ten měl účinek, takže se skutečně 1) Truhlář J. Počátky humanismu v Čechách. V Praze 1892, s. 36 ad. 27 Monumenta hist. univ. Prag. T. I, p. II, 51. 3) Monumenta hist. univ. Prag. III, 51. — Tomek. W. W. Geschichte der Prager Universität. Prag 1849, 144. 4) Frind A. Kirchengeschichte Böhmens. Prag. 1878, IV, 56. 5) Pessina J. Phosphorus septicornis. Pragae 1673, 244. 6) Tomek V V. Dějepis města Prahy. V Praze 1886, VII, 55 ad.
Strana 7
Traktát Hilaria Litoměřického. v ustanovený den sešel velký počet duchovních. Jednání se počalo 18. září. Hilarius přál si, aby průběh shromáždění byl co možná nejklidnější. Proto před zahájením napomínal a nabádal své ke klidu a míru. V hromadě, kde straně pod jednou v čele stál Hilarius, pod obojí Rokycana, promluvil sám král. Žádal, aby v zemi byl zachován pokoj, aby kněži vedli si mravně, aby zachovávali kompaktata. Poslední přání královo ovšem pod jednou pro sebe jako závazné přijmouti nemohli. Proto ústy administratorovými prohlásili, že z kompaktat jen to budou zachovávati, co je k míru nutné. Přijímání pod obojí výslovně se vzepřeli. Jiří z Poděbrad prohlášením tím se spokojil, a tak docíleno bylo jakéhosi narovnání mezi rozdvojenými stranami. Ale nebylo to na dlouho. Spor, započatý r. 1462 mezi papežem a králem českým, stále více a více se přiostřoval. Po smrti duchaplného politika Pia II. (15. srpna 1464) nastoupil nevzdělaný náruživec Pavel II. Jeho jednáním stalo se, že spor záhy propukl ve vší síle. Duchovenstvo v Čechách bylo samá různice. Králi nezbývalo, než svolati nové shromáždění, jehož účelem bylo by zase zjednati mír. Určen k tomu 7. únor r. 1465. Straně pod obojí v čele stál při sjezdě mistr Roky- cana, straně pod jednou »protivníci s hradu Hilarius a Křižanovský«. Rokycana děkoval králi za jeho péči o kompaktata, Hilarius pro ně začal na krále útočiti. Po rozličných stížnostech došlo mezi předáky stran k hádce o přijímání pod obojí způsobou. Hilarius vyčítal i osobní věci Rokycanovi, Rokycana nezůstával mu odpověď dlužen. Král jediný zachovával mysl klidnou. Po pěti dnech, dne 11. února konečně hádání ukončeno. Obě strany, jako bývá, přičítaly si vítězství. Pod obojí tvrdili, že »přemoženi sú ti mudrlanti mocnými duovody písem svatých a v hanbu uvedeni«;1) Hilarius v svém popsání tohoto sjezdu sebe za vítěze vydával. Sváry mezi duchovenstvem se jen více a více šířili, sjezd byl bez výsledku. Hilarius od té doby napínal všechny síly, aby stranu svou proti králi ještě více popudil. Pohnuly ho k tomu jednak rozkazy stolice papežské, jednak i jeho osobní prospěch. Proto nelenoval, aby myšlénky své o přijímání pod obojí jako o přijímání kacířském co nejvíce rozšířil. Hádání své pětidenní s Rokycanou sepsal, vydal »Tractatus contra perfidiam aliquorum bohemorum«, proti Rokycanovi složil několik traktátů, zvláště nyní ztracerý »Arcus gehen- nalis«. S Václavem Korandou utkal se při otázce: »Kteří jsú ptáci lepší, ti-li, ježto jedie a pijí, čili ti, kteří jedie toliko a nepijí? A druhé proč ti, kteří jedie toliko a nepijí, nevražie na ty, kteří jedie a pijí?« Odpověděl mu na ni allegorickým listem »Argute, augur queris etc«, a na Korandovu repliku od- pověděl duplikou: De avibus responsum doctoris ad replicam Korande telonearii Wiklephite«. 2) Spor Jiřího z Poděbrad s kurií r. 1465 nabýval většího rozsahu. Pánové čeští, nespokojeni mocným králem, utvořili 28. listopadu 1465 jednotu na 1) 28 Staří letopisové češ. s. 180. Truhlář J. Manualník M. Vác. Korandy. V Praze 1888, 187.
Traktát Hilaria Litoměřického. v ustanovený den sešel velký počet duchovních. Jednání se počalo 18. září. Hilarius přál si, aby průběh shromáždění byl co možná nejklidnější. Proto před zahájením napomínal a nabádal své ke klidu a míru. V hromadě, kde straně pod jednou v čele stál Hilarius, pod obojí Rokycana, promluvil sám král. Žádal, aby v zemi byl zachován pokoj, aby kněži vedli si mravně, aby zachovávali kompaktata. Poslední přání královo ovšem pod jednou pro sebe jako závazné přijmouti nemohli. Proto ústy administratorovými prohlásili, že z kompaktat jen to budou zachovávati, co je k míru nutné. Přijímání pod obojí výslovně se vzepřeli. Jiří z Poděbrad prohlášením tím se spokojil, a tak docíleno bylo jakéhosi narovnání mezi rozdvojenými stranami. Ale nebylo to na dlouho. Spor, započatý r. 1462 mezi papežem a králem českým, stále více a více se přiostřoval. Po smrti duchaplného politika Pia II. (15. srpna 1464) nastoupil nevzdělaný náruživec Pavel II. Jeho jednáním stalo se, že spor záhy propukl ve vší síle. Duchovenstvo v Čechách bylo samá různice. Králi nezbývalo, než svolati nové shromáždění, jehož účelem bylo by zase zjednati mír. Určen k tomu 7. únor r. 1465. Straně pod obojí v čele stál při sjezdě mistr Roky- cana, straně pod jednou »protivníci s hradu Hilarius a Křižanovský«. Rokycana děkoval králi za jeho péči o kompaktata, Hilarius pro ně začal na krále útočiti. Po rozličných stížnostech došlo mezi předáky stran k hádce o přijímání pod obojí způsobou. Hilarius vyčítal i osobní věci Rokycanovi, Rokycana nezůstával mu odpověď dlužen. Král jediný zachovával mysl klidnou. Po pěti dnech, dne 11. února konečně hádání ukončeno. Obě strany, jako bývá, přičítaly si vítězství. Pod obojí tvrdili, že »přemoženi sú ti mudrlanti mocnými duovody písem svatých a v hanbu uvedeni«;1) Hilarius v svém popsání tohoto sjezdu sebe za vítěze vydával. Sváry mezi duchovenstvem se jen více a více šířili, sjezd byl bez výsledku. Hilarius od té doby napínal všechny síly, aby stranu svou proti králi ještě více popudil. Pohnuly ho k tomu jednak rozkazy stolice papežské, jednak i jeho osobní prospěch. Proto nelenoval, aby myšlénky své o přijímání pod obojí jako o přijímání kacířském co nejvíce rozšířil. Hádání své pětidenní s Rokycanou sepsal, vydal »Tractatus contra perfidiam aliquorum bohemorum«, proti Rokycanovi složil několik traktátů, zvláště nyní ztracerý »Arcus gehen- nalis«. S Václavem Korandou utkal se při otázce: »Kteří jsú ptáci lepší, ti-li, ježto jedie a pijí, čili ti, kteří jedie toliko a nepijí? A druhé proč ti, kteří jedie toliko a nepijí, nevražie na ty, kteří jedie a pijí?« Odpověděl mu na ni allegorickým listem »Argute, augur queris etc«, a na Korandovu repliku od- pověděl duplikou: De avibus responsum doctoris ad replicam Korande telonearii Wiklephite«. 2) Spor Jiřího z Poděbrad s kurií r. 1465 nabýval většího rozsahu. Pánové čeští, nespokojeni mocným králem, utvořili 28. listopadu 1465 jednotu na 1) 28 Staří letopisové češ. s. 180. Truhlář J. Manualník M. Vác. Korandy. V Praze 1888, 187.
Strana 8
Zdeněk Tobolka: Zelené Hoře, a vešli v spojení s Pavlem II. Hilariovi jako administratoru připadla tehdy úloha ne poslední. 23. prosince 1466 byl Jiří z Poděbrad prohlášen za kacíře a za zbavena království, a pod tresty církevními nařízeno, aby nikdo ho neposlouchal. Jiří snažil se všemožně spor urovnati. Několika cestami se o to pokoušel, ale, když všechny jeho kroky byly zmařeny, od- hodlal se odvolati proti papeži. 14. dubna 1467 svolal shromáždění předních osob, duchovních i světských obou stran, zatajiv zvláště straně protivné účel pozvání. Hilarius se dostavil. Ale sotvaže uplynulo několik dní od shromáždění, v němž král přečetl česky obranu složenou Řehořem z Heimburka, a v němž Hilarius marně chtěl králi odporovati připomenutím nálezu Pia II. na sněmu Mantuanském, »Hilarius a Křižanovský běhlci od viery, pobravše klenoty kostelní z hradu Pražského, i utekli do Plzně, a nechali na hradě tři neb čtyr svých v kožinách beraniech, ale popelice s sebú na Plzeň pobrali«.1) Plzeň, která již v době dřívější osvědčila se věrnou kurii papežské, v boji tehdejším zaujala stanovisko Jiřímu nepřátelské. Hilarius proto mohl utéci se do ní, aby nalezl tam bezpečí, jehož potřeboval v míře největší. Legat Rudolf biskup Levantský kladl administratorovi totiž na srdce, aby hleděl co nejvíce získati pevných přívrženců sv. otci. Hilarius úkol mu svěřený snažil se plniti se vší síly. Aby utvrdil v přesvědčení Plzeňské, ve výroční den obležení Plzně, dne 8. května 1434, slavnostně připomínal jim všechna obležení, jichž Plzeň od Husitů zakusila, a chválil město pro jeho věrnost. Na konec připomenul jim nebezpečenství, hrozící v té době od kacíře Jiřího. Jistě, že i v tomto případě osvědčí se věrnými syny svaté církve katolické. Posilniv město, jež ho hostilo, toužil přesvědčiti pány a města o správnosti bully papežské ze dne 23. prosince r. 1466. Za tím účelem napsal celou řadu dopisů. K Mostským, k pánům z Kolovrat, ke Kadanským, k panu Janu z Rozenberka, Budějovským, Bořitovi z Martinic, Vilémovi mladšímu z Risen- berka, Dobřanským, Janovi z Mošnova, Bohuslavovi ze Švamberka, Sezimovi z Vrtby aj. aj. nelenoval posílati posly, vysvětluje rozkazy papežské, a nabádaje k odpadnutí od poslušenství Jiřímu z Poděbrad. Pánům z Kolovrat dne 4. července zvláštním, obsáhlejším listem vysvětloval stanovisko kurie, Janovi z Rozenberka dne 5. července zaslal týž výklad, slibuje napsati o téže věci pro něho ještě něco obsáhlejšího. V druhé polovici července přípovědi své činil již dost a Janovi z Rozenberka »jakož i jiným pánóm« donášel tehdy posel »traktát o složení Jiří s královstvie Českého a duostojenstvie kniežetského i markrabského; item o nedání z písma a z práva slyšenie ot otce svatého; item o jeho odvolání daremnieho (sic) od otce svatého; item že již nejsú povinni páni zemané a města jemu poddáni býti, jako mrtvému«. Jest to ten spis, který právě uveřejňujeme. Než posel byl na cestě od Jiřího chycen a »listové i ty kniežky« mu byly vzaty.2) Hilariovi bylo starati se o jiný opis traktátu. 2) 1) Staří letopisové češ. s. 184. Archiv český VI, s. 116 ad.
Zdeněk Tobolka: Zelené Hoře, a vešli v spojení s Pavlem II. Hilariovi jako administratoru připadla tehdy úloha ne poslední. 23. prosince 1466 byl Jiří z Poděbrad prohlášen za kacíře a za zbavena království, a pod tresty církevními nařízeno, aby nikdo ho neposlouchal. Jiří snažil se všemožně spor urovnati. Několika cestami se o to pokoušel, ale, když všechny jeho kroky byly zmařeny, od- hodlal se odvolati proti papeži. 14. dubna 1467 svolal shromáždění předních osob, duchovních i světských obou stran, zatajiv zvláště straně protivné účel pozvání. Hilarius se dostavil. Ale sotvaže uplynulo několik dní od shromáždění, v němž král přečetl česky obranu složenou Řehořem z Heimburka, a v němž Hilarius marně chtěl králi odporovati připomenutím nálezu Pia II. na sněmu Mantuanském, »Hilarius a Křižanovský běhlci od viery, pobravše klenoty kostelní z hradu Pražského, i utekli do Plzně, a nechali na hradě tři neb čtyr svých v kožinách beraniech, ale popelice s sebú na Plzeň pobrali«.1) Plzeň, která již v době dřívější osvědčila se věrnou kurii papežské, v boji tehdejším zaujala stanovisko Jiřímu nepřátelské. Hilarius proto mohl utéci se do ní, aby nalezl tam bezpečí, jehož potřeboval v míře největší. Legat Rudolf biskup Levantský kladl administratorovi totiž na srdce, aby hleděl co nejvíce získati pevných přívrženců sv. otci. Hilarius úkol mu svěřený snažil se plniti se vší síly. Aby utvrdil v přesvědčení Plzeňské, ve výroční den obležení Plzně, dne 8. května 1434, slavnostně připomínal jim všechna obležení, jichž Plzeň od Husitů zakusila, a chválil město pro jeho věrnost. Na konec připomenul jim nebezpečenství, hrozící v té době od kacíře Jiřího. Jistě, že i v tomto případě osvědčí se věrnými syny svaté církve katolické. Posilniv město, jež ho hostilo, toužil přesvědčiti pány a města o správnosti bully papežské ze dne 23. prosince r. 1466. Za tím účelem napsal celou řadu dopisů. K Mostským, k pánům z Kolovrat, ke Kadanským, k panu Janu z Rozenberka, Budějovským, Bořitovi z Martinic, Vilémovi mladšímu z Risen- berka, Dobřanským, Janovi z Mošnova, Bohuslavovi ze Švamberka, Sezimovi z Vrtby aj. aj. nelenoval posílati posly, vysvětluje rozkazy papežské, a nabádaje k odpadnutí od poslušenství Jiřímu z Poděbrad. Pánům z Kolovrat dne 4. července zvláštním, obsáhlejším listem vysvětloval stanovisko kurie, Janovi z Rozenberka dne 5. července zaslal týž výklad, slibuje napsati o téže věci pro něho ještě něco obsáhlejšího. V druhé polovici července přípovědi své činil již dost a Janovi z Rozenberka »jakož i jiným pánóm« donášel tehdy posel »traktát o složení Jiří s královstvie Českého a duostojenstvie kniežetského i markrabského; item o nedání z písma a z práva slyšenie ot otce svatého; item o jeho odvolání daremnieho (sic) od otce svatého; item že již nejsú povinni páni zemané a města jemu poddáni býti, jako mrtvému«. Jest to ten spis, který právě uveřejňujeme. Než posel byl na cestě od Jiřího chycen a »listové i ty kniežky« mu byly vzaty.2) Hilariovi bylo starati se o jiný opis traktátu. 2) 1) Staří letopisové češ. s. 184. Archiv český VI, s. 116 ad.
Strana 9
Traktát Hilaria Litoměřického. V první polovici srpna roku 1467 administrator pražský nalézal se na sněmu Norimberském.1) Byl vyslán tam od Jednoty Zelenohorské, aby požádal knížata o pomoc proti králi-kacíři. Boj proti němu vede se prý o víru na rozkaz a z vůle samého sv. otce, a páni čeští jsou jen vykonavatelé přání papežského. V prosinci r. 1467 Hilarius, jenž dříve měl (dne 24. června) důvěrnou schůzku s faráři a později s pány kraje Plzenského v Plzni, měl účastenství na sjezdu ve Vratislavi. Tam na něho vloženo, aby zároveň s Gabrielem z Verony a panem Dobrohostem z Ronšperka odebral se do Říma s poselstvím. Dne 3. ledna r. 1468 vydal se na cestu a nevrátil se dříve, až v dubnu, zároveň s Vavřincem Rovarellou biskupem Ferrarským. Na cestě stavili se delší dobu u císaře Bedřicha v Štýrském Hradci. Hilarius odejel odtamtud již v červnu, byv vyslán ke králi Matyášovi, aby oznámil mu příchod legátův. V ležení u Třebíče zastihl krále a dne 17. června oznamoval totéž biskupovi vratislavskému Rudolfovi. Za všechny tyto i dřívější služby pro kurii byl dne 22. srpna r. 1468 jmenován generálním komisařem ve věcech víry pro Čechy. Pobyv nějakou dobu u Matyáše odebral se zase do Plzně. Ale nebylo to na dlouho. 26. prosince náhle se roznemohl zimnicí a zapálením v krku, a šestého dne na to, 31. prosince r. 1468, umíral,2) dočkav se ještě sklamání za svou horlivost, ochromenou všeobecnou lhostejností. Mezi přívrženci jeho nechybělo těch, kdo věřili, že byl otráven od svých nepřátel.3) V chrámu sv. Bartoloměje v Plzni pod velkým oltářem ho pochovali.1) II. Spisy Hilaria Litoměřického. Hilariova činnost literární jest dosti obsáhlá. Spisy jeho pořadem, jak byly napsány jsou: 1. B. V. Strahl: Hilarii Litomericensis s. ecclesiac pragensis decani Disputatio cum Joanne Rokyczana coram Georgio, rege Bohemiae, per quinque dies habita anno 1465, nunc cum manuscripto codice coaevo archivi metrop *) Scriptores rerum Siles. VII, 140. 2) Výbor II. 715 udává 31. pros. 1467, patrně dle Daniela Adama z Veleslavína Histor. kalendáře 1590, 635. Jireček v Rukověti I. 243 a po něm Vlček J.: Dějiny české literatury. V Praze 1894, I 228 zase 31 pros. 1469. Já přidržel jsem se Bachmanna (Archiv für österreichische Geschichte LIV, s. 386.), který asi má nejspíš pravdu. Že by r. 1467 byl Hilarius zemřel, tomu odporuje zpráva o jeho činnosti ještě r. 1468; r. 1469 pak sotva byl mezi živými, poněvadž je pravdě nepodobno, aby jako hlava strany katolické boje proti Jiřímu se byl neúčastnil, a aby zprávy o jeho případné působnosti se nám nedochovaly. Hilarius, jak dosvědčuje Jan z Rabšteina, subita morte absumptus. 3) Pessina J.: Phosphorus septicornis. Pragae 1673, 278. Voigt A : Acta litteraria Bohemiae et Moraviae, Pragae 1783. II. 153. ) Millauer M. X. Fragmente aus d. Nekrolog d. Zisterzienser-Stiftes Hohenfurt. Prag 1819, 69ad
Traktát Hilaria Litoměřického. V první polovici srpna roku 1467 administrator pražský nalézal se na sněmu Norimberském.1) Byl vyslán tam od Jednoty Zelenohorské, aby požádal knížata o pomoc proti králi-kacíři. Boj proti němu vede se prý o víru na rozkaz a z vůle samého sv. otce, a páni čeští jsou jen vykonavatelé přání papežského. V prosinci r. 1467 Hilarius, jenž dříve měl (dne 24. června) důvěrnou schůzku s faráři a později s pány kraje Plzenského v Plzni, měl účastenství na sjezdu ve Vratislavi. Tam na něho vloženo, aby zároveň s Gabrielem z Verony a panem Dobrohostem z Ronšperka odebral se do Říma s poselstvím. Dne 3. ledna r. 1468 vydal se na cestu a nevrátil se dříve, až v dubnu, zároveň s Vavřincem Rovarellou biskupem Ferrarským. Na cestě stavili se delší dobu u císaře Bedřicha v Štýrském Hradci. Hilarius odejel odtamtud již v červnu, byv vyslán ke králi Matyášovi, aby oznámil mu příchod legátův. V ležení u Třebíče zastihl krále a dne 17. června oznamoval totéž biskupovi vratislavskému Rudolfovi. Za všechny tyto i dřívější služby pro kurii byl dne 22. srpna r. 1468 jmenován generálním komisařem ve věcech víry pro Čechy. Pobyv nějakou dobu u Matyáše odebral se zase do Plzně. Ale nebylo to na dlouho. 26. prosince náhle se roznemohl zimnicí a zapálením v krku, a šestého dne na to, 31. prosince r. 1468, umíral,2) dočkav se ještě sklamání za svou horlivost, ochromenou všeobecnou lhostejností. Mezi přívrženci jeho nechybělo těch, kdo věřili, že byl otráven od svých nepřátel.3) V chrámu sv. Bartoloměje v Plzni pod velkým oltářem ho pochovali.1) II. Spisy Hilaria Litoměřického. Hilariova činnost literární jest dosti obsáhlá. Spisy jeho pořadem, jak byly napsány jsou: 1. B. V. Strahl: Hilarii Litomericensis s. ecclesiac pragensis decani Disputatio cum Joanne Rokyczana coram Georgio, rege Bohemiae, per quinque dies habita anno 1465, nunc cum manuscripto codice coaevo archivi metrop *) Scriptores rerum Siles. VII, 140. 2) Výbor II. 715 udává 31. pros. 1467, patrně dle Daniela Adama z Veleslavína Histor. kalendáře 1590, 635. Jireček v Rukověti I. 243 a po něm Vlček J.: Dějiny české literatury. V Praze 1894, I 228 zase 31 pros. 1469. Já přidržel jsem se Bachmanna (Archiv für österreichische Geschichte LIV, s. 386.), který asi má nejspíš pravdu. Že by r. 1467 byl Hilarius zemřel, tomu odporuje zpráva o jeho činnosti ještě r. 1468; r. 1469 pak sotva byl mezi živými, poněvadž je pravdě nepodobno, aby jako hlava strany katolické boje proti Jiřímu se byl neúčastnil, a aby zprávy o jeho případné působnosti se nám nedochovaly. Hilarius, jak dosvědčuje Jan z Rabšteina, subita morte absumptus. 3) Pessina J.: Phosphorus septicornis. Pragae 1673, 278. Voigt A : Acta litteraria Bohemiae et Moraviae, Pragae 1783. II. 153. ) Millauer M. X. Fragmente aus d. Nekrolog d. Zisterzienser-Stiftes Hohenfurt. Prag 1819, 69ad
Strana 10
10 Zdeněk Tobolka: capituli pragensis diligenter collata et emendata novisque post Henricum Canisium et Jacobum Basnagium observationibus illustrata. Pragae 1775. Hojné citáty uvádí Pessina J.: Phosphorus septicornis, Pragae 1673, 254 ad. Rukopis jiný v c. k. univ. knihovně pod sig. I F 18. 1. 211 ad. 2. Tractatus contra perfidiam aliquorum bohemorum. Incunabule c. k. univ. knih. 46 B 150. Jiný exemplář pod signaturou 40 G 15. Na listu 151a čte se: Finis tractatus contra perfidiam aliquorum Bohemorum compositus anno domini 1465 sedem beati Petri tenente Paulo secundo et imperante Friderico duce Austrie. Impressus autem Argentine anno domini 1485. Finitus in die sanctorum martirum Viti et Modesti.1) — Tento spis Hilariův, ač psán jest latinou barbarskou, pro svůj obsah u katolíků docházel uznání ještě dlouho v letech budoucích. Nasvědčují tomu mimo vydání jeho r. 1485 ještě zmínky u Bohuslava Hasištejnského z Lobkovic a Rehoře Hrubého. Onen píše roku 1494 Viktorinovi ze Všehrd: »Hilarius quoque decanus Pragensis ecclesiae in hac materia non contemnendum scripsit volumen, quod si crebro lectitaveris, non parvum inde fructum consequeris.»2) A tento poznamenává: »Četl jsem pilně Hilariuov traktát, kterýž Římané mají proti nám za najtužší a za naj- stálejší. A na to jest mi od znamenitého Římské strany preláta jednú v ruce všel, aby mnú pohnul, a aby má manželka skrze mne nebyla k naší straně přivedena.«3) 3. Traktát o nejsvět. přijímání těla a krve boží pod jednú spuosobú. 1465.4) Rukopis na pap. ve 4° v kapitol. knihovně (Sign. O. 35), mladší opis od r. 1537 v Roudnici pod názvem: »Traktat křesťanský o nejsvětějším při- jímání těla a krve boží pod jednú spůsobú lidu křesťanského, podlé řádu církve sv. obecné Římské.« Opis tohoto traktátu dle zaznamenání u Jungmanna v c. k. univ. knihovně v Praze nemohl jsem na ten čas nalézti. 4. Traktát druhý proti Rokycanovi, o němž se br. Jaffet zmiňuje. Jest to asi ten rukopis, jenž nalézá se nyní v archivu Třeboňském (sign. A. Nr. 15. 273—286) pod názvem: »Tractatus secundus de obediencia sancta«, v kodexu Křížově za nadpisem »doctoris Hilarii contra Rokyczanum«. R. 1465. 5. Traktát třetí proti Rokycanovi. R. 1465. Část jeho pod názvem: Trac- tatus tercius continens verissimas deductiones pro communione unius speciei ad plebes fideles«, jest v rukopisu v archivu Třeboňském v kodexu Křížově (Sig. A. Nr. 15. 286—288.). 6. Arcus gehennalis (lučiště pekelné) proti Rokycanovi (též česky mezi lid vešlo.) 5) Zmiňuje se o něm br. Jaffet. Psán byl patrně r. 1465. 1) Viz o tomto traktátu zprávu u Voigta A. Acta litteraria Bohemiae et Moraviae. Pragae 1783. II. 163 ad. 2) Truhlář J., Listář Bohuslava Hasišteinského z Lobkovic. V Praze 1893, 61. 3) Truhlář J. Humanismus a humanisté v Čechách za krále Vladislava II. V Praze 1894, 171. 4) Dle Jungmanna J. Historie literatury české. V Praze 1849,, 12, 97 rukopis kapitolní je z r. 1468. 5) Jungmann J.: Historie literatury české. V Praze 18492, 98.
10 Zdeněk Tobolka: capituli pragensis diligenter collata et emendata novisque post Henricum Canisium et Jacobum Basnagium observationibus illustrata. Pragae 1775. Hojné citáty uvádí Pessina J.: Phosphorus septicornis, Pragae 1673, 254 ad. Rukopis jiný v c. k. univ. knihovně pod sig. I F 18. 1. 211 ad. 2. Tractatus contra perfidiam aliquorum bohemorum. Incunabule c. k. univ. knih. 46 B 150. Jiný exemplář pod signaturou 40 G 15. Na listu 151a čte se: Finis tractatus contra perfidiam aliquorum Bohemorum compositus anno domini 1465 sedem beati Petri tenente Paulo secundo et imperante Friderico duce Austrie. Impressus autem Argentine anno domini 1485. Finitus in die sanctorum martirum Viti et Modesti.1) — Tento spis Hilariův, ač psán jest latinou barbarskou, pro svůj obsah u katolíků docházel uznání ještě dlouho v letech budoucích. Nasvědčují tomu mimo vydání jeho r. 1485 ještě zmínky u Bohuslava Hasištejnského z Lobkovic a Rehoře Hrubého. Onen píše roku 1494 Viktorinovi ze Všehrd: »Hilarius quoque decanus Pragensis ecclesiae in hac materia non contemnendum scripsit volumen, quod si crebro lectitaveris, non parvum inde fructum consequeris.»2) A tento poznamenává: »Četl jsem pilně Hilariuov traktát, kterýž Římané mají proti nám za najtužší a za naj- stálejší. A na to jest mi od znamenitého Římské strany preláta jednú v ruce všel, aby mnú pohnul, a aby má manželka skrze mne nebyla k naší straně přivedena.«3) 3. Traktát o nejsvět. přijímání těla a krve boží pod jednú spuosobú. 1465.4) Rukopis na pap. ve 4° v kapitol. knihovně (Sign. O. 35), mladší opis od r. 1537 v Roudnici pod názvem: »Traktat křesťanský o nejsvětějším při- jímání těla a krve boží pod jednú spůsobú lidu křesťanského, podlé řádu církve sv. obecné Římské.« Opis tohoto traktátu dle zaznamenání u Jungmanna v c. k. univ. knihovně v Praze nemohl jsem na ten čas nalézti. 4. Traktát druhý proti Rokycanovi, o němž se br. Jaffet zmiňuje. Jest to asi ten rukopis, jenž nalézá se nyní v archivu Třeboňském (sign. A. Nr. 15. 273—286) pod názvem: »Tractatus secundus de obediencia sancta«, v kodexu Křížově za nadpisem »doctoris Hilarii contra Rokyczanum«. R. 1465. 5. Traktát třetí proti Rokycanovi. R. 1465. Část jeho pod názvem: Trac- tatus tercius continens verissimas deductiones pro communione unius speciei ad plebes fideles«, jest v rukopisu v archivu Třeboňském v kodexu Křížově (Sig. A. Nr. 15. 286—288.). 6. Arcus gehennalis (lučiště pekelné) proti Rokycanovi (též česky mezi lid vešlo.) 5) Zmiňuje se o něm br. Jaffet. Psán byl patrně r. 1465. 1) Viz o tomto traktátu zprávu u Voigta A. Acta litteraria Bohemiae et Moraviae. Pragae 1783. II. 163 ad. 2) Truhlář J., Listář Bohuslava Hasišteinského z Lobkovic. V Praze 1893, 61. 3) Truhlář J. Humanismus a humanisté v Čechách za krále Vladislava II. V Praze 1894, 171. 4) Dle Jungmanna J. Historie literatury české. V Praze 1849,, 12, 97 rukopis kapitolní je z r. 1468. 5) Jungmann J.: Historie literatury české. V Praze 18492, 98.
Strana 11
Traktát Hilaria Litoměřického. 11 7. Argute, augur (opraveno v auceps) queris etc. Proti V. Korandovi. Pozdější ruka připsala: Epistola Hilarii contra utraquitas. (R. 1465.) Vložen v Manuálníku Korandovu. Jiný rukopis ve sborníku Křížovu.1) (Univ. knih- XI. C. 8. 165.) Otiskl J. Truhlář: Manuálník M. Vác. Korandy. V Praze 1888, 187—193. 8. Duplika Hilariova Korandovi: De avibus responsum doctoris ad re- plicam Korande telonearii Wiklephite. (1465.) V Sborníku Křížově. (Univ. knih. XI. C. 8. 274—279.) 9. Millauer Max: Sermo Hilarii Litomericensis ad senatum populumque plznensem e codice Ossecano. Pragae 1820. (R. 1467) Německý překlad této řeči z první polovice 19. století jest v rukopisu »Chronik Pilsens«, (s. 36 ad.) chovaném v museu plzeňském. 10. Naučení pánům z Kolovrat. (R. 1467.) Posláno i jiným pánům. Čte se v Archivu českém VI, 111—114. — Srv. Archiv český III, 574—575. 11. Traktát k Janovi z Rozenberka z r. 1467. Viz níže. 12. Psaní Hilaria Litoměřického z dob jeho administrátorství nalézají se hojně v aktech konsistoře Pražské (Sig. U. III. p. 45 a 71). Uveřejněny jsou — v Archivu českém VI, 108—126,2) a v Archivu českém III, 574—575. Epistola Hilarii decani ad Johannem Rokyczanam. Otiskl B. V. Strahl jako přílohu k vydání spisu sub. 1. uvedeného. Odtamtud uveřejnil jej Jordan M. Das Königthum Georg's von Poděbrad. Leipzig 1861, 467—474. Některé latinské listy Hilariovy viz u J. Pessiny: Phosphorus septicornis 269—275. O šesti dopisech Hilaria Litoměřického 1461—1467 Michalu proboštu Kladskému viz Goll J.: Některé prameny k náboženským dějinám v 15. století. V Praze 1895, 10. III. Traktát k Janovi z Rozenberka. Ač sháněli jsme se v archivech a knihovnách po rukopisech tohoto traktátu, nepodařilo se nám předce nalézti jich více než jediný. Jest to rukopis v knihovně universitní pod sig. XVII. F. 32. dříve patřivší, dle přípisku na l. 1a, jesuitské kolleji v Krumlově. Jak již Fr. Palacký poznamenal,3) »zdá se býti original poslaný od Hilaria panu Janovi z Rosenberka. Jest aspoň cele souvěký i authentický.« Rukopis ten je papírový ve 4°, svázaný a dobře uchovalý. Čítá 46 listů. Na listu la pěkná iniciálka V. Psán je jasně a skorem bez chyb. 1) Viz o sborníku tom v spise Hanuš. J. J: Quellenkunde und Bibliographie der böhmisch-slovenischen Literaturgeschichte vom Jahre 1834—1868. Prag 1868, 29 —33. 2) List v Archivu čes. VI, č. 5. 115—116. nemá data. Lze je však určiti. R. 1467 5. Jul. Hilarius píše Janovi z Rozenberka (A. Č. III, 574—575). Výňatky zde uvedené jsou z listu pánům z Kolovrat. (A.Č. VI. 111—114). Ty poslal Hilarius Janovi z Rozen- berka s listem v A. Č. VI. č. 5. p. 115—116. Má tedy list onen datum 5. Jul. 3) Palacký Fr. Dějiny. V Praze 1878, IV, s. 393. — Totéž opakováno v Riegrově Slovníku naučném. III, 787.
Traktát Hilaria Litoměřického. 11 7. Argute, augur (opraveno v auceps) queris etc. Proti V. Korandovi. Pozdější ruka připsala: Epistola Hilarii contra utraquitas. (R. 1465.) Vložen v Manuálníku Korandovu. Jiný rukopis ve sborníku Křížovu.1) (Univ. knih- XI. C. 8. 165.) Otiskl J. Truhlář: Manuálník M. Vác. Korandy. V Praze 1888, 187—193. 8. Duplika Hilariova Korandovi: De avibus responsum doctoris ad re- plicam Korande telonearii Wiklephite. (1465.) V Sborníku Křížově. (Univ. knih. XI. C. 8. 274—279.) 9. Millauer Max: Sermo Hilarii Litomericensis ad senatum populumque plznensem e codice Ossecano. Pragae 1820. (R. 1467) Německý překlad této řeči z první polovice 19. století jest v rukopisu »Chronik Pilsens«, (s. 36 ad.) chovaném v museu plzeňském. 10. Naučení pánům z Kolovrat. (R. 1467.) Posláno i jiným pánům. Čte se v Archivu českém VI, 111—114. — Srv. Archiv český III, 574—575. 11. Traktát k Janovi z Rozenberka z r. 1467. Viz níže. 12. Psaní Hilaria Litoměřického z dob jeho administrátorství nalézají se hojně v aktech konsistoře Pražské (Sig. U. III. p. 45 a 71). Uveřejněny jsou — v Archivu českém VI, 108—126,2) a v Archivu českém III, 574—575. Epistola Hilarii decani ad Johannem Rokyczanam. Otiskl B. V. Strahl jako přílohu k vydání spisu sub. 1. uvedeného. Odtamtud uveřejnil jej Jordan M. Das Königthum Georg's von Poděbrad. Leipzig 1861, 467—474. Některé latinské listy Hilariovy viz u J. Pessiny: Phosphorus septicornis 269—275. O šesti dopisech Hilaria Litoměřického 1461—1467 Michalu proboštu Kladskému viz Goll J.: Některé prameny k náboženským dějinám v 15. století. V Praze 1895, 10. III. Traktát k Janovi z Rozenberka. Ač sháněli jsme se v archivech a knihovnách po rukopisech tohoto traktátu, nepodařilo se nám předce nalézti jich více než jediný. Jest to rukopis v knihovně universitní pod sig. XVII. F. 32. dříve patřivší, dle přípisku na l. 1a, jesuitské kolleji v Krumlově. Jak již Fr. Palacký poznamenal,3) »zdá se býti original poslaný od Hilaria panu Janovi z Rosenberka. Jest aspoň cele souvěký i authentický.« Rukopis ten je papírový ve 4°, svázaný a dobře uchovalý. Čítá 46 listů. Na listu la pěkná iniciálka V. Psán je jasně a skorem bez chyb. 1) Viz o sborníku tom v spise Hanuš. J. J: Quellenkunde und Bibliographie der böhmisch-slovenischen Literaturgeschichte vom Jahre 1834—1868. Prag 1868, 29 —33. 2) List v Archivu čes. VI, č. 5. 115—116. nemá data. Lze je však určiti. R. 1467 5. Jul. Hilarius píše Janovi z Rozenberka (A. Č. III, 574—575). Výňatky zde uvedené jsou z listu pánům z Kolovrat. (A.Č. VI. 111—114). Ty poslal Hilarius Janovi z Rozen- berka s listem v A. Č. VI. č. 5. p. 115—116. Má tedy list onen datum 5. Jul. 3) Palacký Fr. Dějiny. V Praze 1878, IV, s. 393. — Totéž opakováno v Riegrově Slovníku naučném. III, 787.
Strana 12
12 Zdeněk Tobolka: Z rukopisu toho mimo výňatek ve Výboru II. 713—722 nebylo dosud nic jiného uveřejněno. Podjali jsme se proto té práce a vydáváme rukopis onen bez transkripce, tak, jak psáno jest v originálu. Oddělili jsme jen ve vy- dání svém slova, psaná v originalu dohromady, učinili interpunkci, a naznačili číslicemi v závorkách v textu samém stránky rukopisu, a kolmými čarami ( konce řádek.
12 Zdeněk Tobolka: Z rukopisu toho mimo výňatek ve Výboru II. 713—722 nebylo dosud nic jiného uveřejněno. Podjali jsme se proto té práce a vydáváme rukopis onen bez transkripce, tak, jak psáno jest v originálu. Oddělili jsme jen ve vy- dání svém slova, psaná v originalu dohromady, učinili interpunkci, a naznačili číslicemi v závorkách v textu samém stránky rukopisu, a kolmými čarami ( konce řádek.
Strana 13
Vrozenemu panu, panu Ja| nowi z Rozmberka, Kniez | Hilarius diekan koſtela praz I ſkeho modlitbu ſwu wier nu a tiechto kniezek obyet] na pamiet wiecznu, Aby i porozumieno bylo ot kazde ho wierneho krzeſtana a | zwlaſſtie ot Slawne koru| ny zemie Czeſke, procz pa | nij krzeſtianſſtij, mieſta, ry | tierzſtwo, genz gſu pod po 1 ſluſenſtwim Otcze Swateho, a netoliko tij, ale I wſſiczkni Czechove, biſkupove, prelatowe knie| zata, pani, rytierzſtwo, zemane, mieſta, Sedlaczi| y wſſiczkni k ko- runie prziſluſſegicze, gyz negſu po | winowati anij zawazani nizadnym ſlibem, przi| ſahu, czlowieczenſtwim ani yakymzkoli poddanim a powin- noſti Girzikowi z Podiebrad, niekdy krali] Czeſkemu, A aby vmieli geho chytrych wymluv | ſie wyſtrzietczi a ſwych duſſij podle nieho neza I woditij, A ze otecz ſwaty zadneho gemu bezpra wie neuczinil, znamenay tyto kniezky, w nichzto | gest rezdielow dewiet. I kterak Girzik neſtal Prwni rozdiel drzij w ſobie, k prawu a tak otſuzen, a k ge ho odporu otpowied. Druhy, ze Otecz ſwaty mohllgeho ſaditi, 1) a prziklad a duowod ſie dawa o Czie| ſarzich. Trzetie poklada trzi przicziny geho zſazel nie: prwnie klada kaczierzſtwo neuſtupne. Cztwr[lblty rozdiel poklada a vyliczuje druhu prziczinu; krziwu prziſahu. Paty wyliczuge trzetie ſwato | kradeze prziczinu. Sſeſty wyprawuge, kterak moz! Otecz ſwaty geho w klatbu dati, A ze geſt v weliky! Cztwrtek w Rzimie klet. Sedmy rozdiel prziczi ny dawa, procz gemu Otecz ſwaty nedal zadneho ſlyſſenie k geho zadoſti. Oſmy, ze to odwolanie, I kterez vczinil w praze, nicz gemu nenie platno, l aniz geſt podle prava vczinieno. Dewaty a poſledni rozdiel drzij w ſobie mnoho prciczin, procz panij a mieſta y wſſiczkni czechowe negſu I gemu 1) Původně bylo napsáno sſaditi; s však nyní jest vyškrabáno.
Vrozenemu panu, panu Ja| nowi z Rozmberka, Kniez | Hilarius diekan koſtela praz I ſkeho modlitbu ſwu wier nu a tiechto kniezek obyet] na pamiet wiecznu, Aby i porozumieno bylo ot kazde ho wierneho krzeſtana a | zwlaſſtie ot Slawne koru| ny zemie Czeſke, procz pa | nij krzeſtianſſtij, mieſta, ry | tierzſtwo, genz gſu pod po 1 ſluſenſtwim Otcze Swateho, a netoliko tij, ale I wſſiczkni Czechove, biſkupove, prelatowe knie| zata, pani, rytierzſtwo, zemane, mieſta, Sedlaczi| y wſſiczkni k ko- runie prziſluſſegicze, gyz negſu po | winowati anij zawazani nizadnym ſlibem, przi| ſahu, czlowieczenſtwim ani yakymzkoli poddanim a powin- noſti Girzikowi z Podiebrad, niekdy krali] Czeſkemu, A aby vmieli geho chytrych wymluv | ſie wyſtrzietczi a ſwych duſſij podle nieho neza I woditij, A ze otecz ſwaty zadneho gemu bezpra wie neuczinil, znamenay tyto kniezky, w nichzto | gest rezdielow dewiet. I kterak Girzik neſtal Prwni rozdiel drzij w ſobie, k prawu a tak otſuzen, a k ge ho odporu otpowied. Druhy, ze Otecz ſwaty mohllgeho ſaditi, 1) a prziklad a duowod ſie dawa o Czie| ſarzich. Trzetie poklada trzi przicziny geho zſazel nie: prwnie klada kaczierzſtwo neuſtupne. Cztwr[lblty rozdiel poklada a vyliczuje druhu prziczinu; krziwu prziſahu. Paty wyliczuge trzetie ſwato | kradeze prziczinu. Sſeſty wyprawuge, kterak moz! Otecz ſwaty geho w klatbu dati, A ze geſt v weliky! Cztwrtek w Rzimie klet. Sedmy rozdiel prziczi ny dawa, procz gemu Otecz ſwaty nedal zadneho ſlyſſenie k geho zadoſti. Oſmy, ze to odwolanie, I kterez vczinil w praze, nicz gemu nenie platno, l aniz geſt podle prava vczinieno. Dewaty a poſledni rozdiel drzij w ſobie mnoho prciczin, procz panij a mieſta y wſſiczkni czechowe negſu I gemu 1) Původně bylo napsáno sſaditi; s však nyní jest vyškrabáno.
Strana 14
14 Zdeněk Tobolka: powinowati zadnu pomoczi a geſt yako obnowenie kratke wſſech ginych rzeczij. Prwni rozdiel drzi w ſobie, kterak Girzik neſtal i k prawu a tak otſuzen a k ge odporu odpowied. Kdyz po ſmrti zaloſtne a przieliſs brzke Slawnee pamieti krale Ladislawa Gy | rzik ſwym Gubernatorſtwim zmoczniw| ſie zamkow kralow- ſkych wedl k tomu, yakz mohl dary, hrozy, Sliby y proſby, aby byl kralem cze| ſkym, To geſt gemu tak prziſſlo yakz bylo zged] nano, Ale ze prwe nez korunowan, chtieli gſu ] ſie gim panij vgiſtiti a zwlaſſtie biſkupowe | vherſſtij, rabſky a waczawſky (sic), chczeli byti pra | wym krzeſtianem u poſluſſnym vako geho przed ! kove a ginij kralove krze- ſtianſîtij, ze geho gi| nak korunovati nebudu. Tu on mage zadoſt [2a] Ku panovanj vczinil geſt prziſahu znamenitu] a weliku tuto: We gmeno panie Otcze y Syna y | ducha Swateho. Ja Girzi, woleny kral Czeſky, ma] ge hned korunowan byti, Slibugi, zawazugi ] ſie a nay- wyſſe ſwolugi a prziſaham przed bohe | a Angely geho a w rucze otczuow w panu | kryſtu duoſtoynych kniezie: Auguſtyna yawor | ſkeho a wycencia waczowſkeho, biſkupuow a | w przitomnoſti Cztihodných Prothaſia, wolene ho Biſkupa Olomutzſkeho, Przibiſlawa, opata | luczſkeho, a wyſocze vrozenych panuow, Miku | laſſe z wilaku, wewody zaleſnieho, Ozwalda z| Rozkonie, hrabie Sikulſkeho w uhrziech, zbynka | Zagiecze z Hanzburka, Sudieho kralowſtwie, pro | kopa z Rabſſteyna, kanczlerze Czeſkeho kralowſt | wie, panuow a Michala ot Swateho Miku | laſſe, arcziprziſſta warienſkeho a To- maſſe z Ku I thne Cantora Jaworſkeho kanownikuow a do | ctoruow w prawiech duchownich, ze ot teto ch wile y potom w buduczie czaſy wierny krzeſtian a poſluſſny budu Swatoſwatemu, Rzimſkemu| a apoſſtol- ſkemu koſtelu a nayſwietieyſſieho pa na naſſeho Kalixta, bozim zged- nanim papeze | trzetieho a geho namieſtkuow rzadnie wchazegiczich A gim poſluſſenſtwie a ſrownanie yako I giny wiernij krzeſtiane a krzeſſtianſſtij kralo[2.b]ve w gednotie obeczne, krzeſtianſke wiery, kte | ruzto Swata, Rzimſka, obeczna a Apoſſtolſka | Czierkew wyznawa, kaze a drzij, wiernie zacho wam. A tee wobczi ſlawne a krzeſſtianſke wiery I braniti, obhaio- wati a obraniowati chczi wſſij I moznoſti A lid mnie poddany podle mudroſti, ot boha mi dane, ote wſſech bluduow, Sſibalſtwa a kaczierzſtwa y ot ginych czlankuow ſwa| temu, Rzimſkemu koſtelu a wierze krzeſtianſke obeczne odpornych, otweſti y otwratiti A k o [ beczne a krzeſtianſke wiery zachowanie a poI ſluſſenſtwie ſrownanie a k rzadu a k ſluzbie| ſwateho, Rzimſkeho koſtela naweſti a nawra| titi chczi a vſilowati budu, a przidal ſem a przi | czinugi wſſiczku pilnoſt, aby ſie naplnily w| ſſeczky ſwrchu pſane wieczy wſſij moznoſti mu a vſilowanim ke czti, ſlawie a chwale bozij a 1 k wyzdwizeni Swate a obeczne wiery krzeſtian | ſke Tak mi buoh pomahay a toto ſwate bozie ! cztenie rukama myma tieleſnie dotczene Na wie] ru a Swiedeczſtwie wſſech tiech ſwrchu pſanych | wieczi Ja Girzi woleny kral tu dole peczet mu dobru a wlaſtnij woli a giſtym wiedomim
14 Zdeněk Tobolka: powinowati zadnu pomoczi a geſt yako obnowenie kratke wſſech ginych rzeczij. Prwni rozdiel drzi w ſobie, kterak Girzik neſtal i k prawu a tak otſuzen a k ge odporu odpowied. Kdyz po ſmrti zaloſtne a przieliſs brzke Slawnee pamieti krale Ladislawa Gy | rzik ſwym Gubernatorſtwim zmoczniw| ſie zamkow kralow- ſkych wedl k tomu, yakz mohl dary, hrozy, Sliby y proſby, aby byl kralem cze| ſkym, To geſt gemu tak prziſſlo yakz bylo zged] nano, Ale ze prwe nez korunowan, chtieli gſu ] ſie gim panij vgiſtiti a zwlaſſtie biſkupowe | vherſſtij, rabſky a waczawſky (sic), chczeli byti pra | wym krzeſtianem u poſluſſnym vako geho przed ! kove a ginij kralove krze- ſtianſîtij, ze geho gi| nak korunovati nebudu. Tu on mage zadoſt [2a] Ku panovanj vczinil geſt prziſahu znamenitu] a weliku tuto: We gmeno panie Otcze y Syna y | ducha Swateho. Ja Girzi, woleny kral Czeſky, ma] ge hned korunowan byti, Slibugi, zawazugi ] ſie a nay- wyſſe ſwolugi a prziſaham przed bohe | a Angely geho a w rucze otczuow w panu | kryſtu duoſtoynych kniezie: Auguſtyna yawor | ſkeho a wycencia waczowſkeho, biſkupuow a | w przitomnoſti Cztihodných Prothaſia, wolene ho Biſkupa Olomutzſkeho, Przibiſlawa, opata | luczſkeho, a wyſocze vrozenych panuow, Miku | laſſe z wilaku, wewody zaleſnieho, Ozwalda z| Rozkonie, hrabie Sikulſkeho w uhrziech, zbynka | Zagiecze z Hanzburka, Sudieho kralowſtwie, pro | kopa z Rabſſteyna, kanczlerze Czeſkeho kralowſt | wie, panuow a Michala ot Swateho Miku | laſſe, arcziprziſſta warienſkeho a To- maſſe z Ku I thne Cantora Jaworſkeho kanownikuow a do | ctoruow w prawiech duchownich, ze ot teto ch wile y potom w buduczie czaſy wierny krzeſtian a poſluſſny budu Swatoſwatemu, Rzimſkemu| a apoſſtol- ſkemu koſtelu a nayſwietieyſſieho pa na naſſeho Kalixta, bozim zged- nanim papeze | trzetieho a geho namieſtkuow rzadnie wchazegiczich A gim poſluſſenſtwie a ſrownanie yako I giny wiernij krzeſtiane a krzeſſtianſſtij kralo[2.b]ve w gednotie obeczne, krzeſtianſke wiery, kte | ruzto Swata, Rzimſka, obeczna a Apoſſtolſka | Czierkew wyznawa, kaze a drzij, wiernie zacho wam. A tee wobczi ſlawne a krzeſſtianſke wiery I braniti, obhaio- wati a obraniowati chczi wſſij I moznoſti A lid mnie poddany podle mudroſti, ot boha mi dane, ote wſſech bluduow, Sſibalſtwa a kaczierzſtwa y ot ginych czlankuow ſwa| temu, Rzimſkemu koſtelu a wierze krzeſtianſke obeczne odpornych, otweſti y otwratiti A k o [ beczne a krzeſtianſke wiery zachowanie a poI ſluſſenſtwie ſrownanie a k rzadu a k ſluzbie| ſwateho, Rzimſkeho koſtela naweſti a nawra| titi chczi a vſilowati budu, a przidal ſem a przi | czinugi wſſiczku pilnoſt, aby ſie naplnily w| ſſeczky ſwrchu pſane wieczy wſſij moznoſti mu a vſilowanim ke czti, ſlawie a chwale bozij a 1 k wyzdwizeni Swate a obeczne wiery krzeſtian | ſke Tak mi buoh pomahay a toto ſwate bozie ! cztenie rukama myma tieleſnie dotczene Na wie] ru a Swiedeczſtwie wſſech tiech ſwrchu pſanych | wieczi Ja Girzi woleny kral tu dole peczet mu dobru a wlaſtnij woli a giſtym wiedomim
Strana 15
Traktát Hilaria Litoměřického. 15 przi wieſiti ſem kazal. Dan v praze den Sſeſty mie ſiecze mage letha bozieho tiſiczeho, cztirſteho! padeſateho Oſmeho. K tomuto liſtu Biſkup O] lomutzſky y wſſicknij tij w liſtu potom pſanij [3a] Swe gſu peczeti priziwieſili a ſie ſwu ruku 1) aneb przi- proſſenu podepſali. A potom w temz li| ſtu takto ſtogi pſano: A ya petr pawluow for | gach z Gara, zak pietiko�telſky zgewny piſarz |rziſku moczi tez czaſy, letha a hodiny, yakoz ſie I piſſe w komorze tayne kralowſke, kdyz oſobnie | tu byl kral girzi woleny, a podle boku geho o | ſobnie pani Johanna, manzelka geho, prziſahu ] a wyznanie naprzedpſane, kdyz nayprwe latinie ] ſlyſſal cziſti apoczet przelozenu w czeſku rzecz czetl a vſty ſwymi mluwil a potom w rucze duostoy nych otczuow, yaworſkeho a waczowſkeho, Bi skupuow, a potom ſwyma rukama dotekl ſie ſwa teho cztenie a tu prziſahu rziekal a czinil poczti] woſt a poſluſſenſtwie ſwatemu, rzimſkemu ko| ſtelu a Otczi ſwatemu kalixtu a geho namieſt kuom. Take pani Johanna, manzelka geho, na pis te prziſahy nayprw w rucze biſkupuow a | potom poloziwſſi rucze ſwe na Swate cztenie| a napis toho wyznanie wſſeczko, czoz gie bylo | ſkrze Biſkupa Jaworſkeho rozkazano wlaſtni | mi vſty a hlaſem rozumnych wyſlovila. Ze przi | tiech wſſech wieczech, kdyz ſie tak daly, byl ſem | a wſſeczko ſem widiel a ſlyſſel, protoz mu ruku ſem ſie podepſal ſ mym znamenim a gmenem| na ſwiedomie tiech wſſech wieczi. Tot geſtI prziſaha hrozna a welika, a ta geſt v Otcze ſwateho [3b w Rzimie. A w te prziſaze a proto vgiſtienie byl | gen korunowan na kralowſke (sic) Czeſke. W tom otecz ]| ſwaty mage 2) za to, ze on ſwe prziſahy a liſty yako ſluſſie na wierneho zdrzij, miel geho y pſal gemu yako krali czeſkemu. A pod tiem on manil I pod ſe wſſeczka mieſta a panſtwie k korunie przi | ſluſſegiczij. Samo mieſto wratiſlaw nechtielo ſie na geho prziſahy obratiti, yako by to czilo. Ale | otecz ſwaty mage k geho prziſaze nadiegi ſkrze| ſwe legaty knieze Arczibiſkupa kretenſkeho a | ffrancziſſka doctora ſwateho piſma poddal byl | to mieſto geho poſlu- ſſenſtwij daw gim toho czas, I geſtli ze we dwu lethu nenaplni ſwe prziſahy w ſkutku ze gemu powinnowati nebudu. a to on | geſt przigial a ſwymi liſty zapeczetil. A kdyz to ho nezdrzel Wratiſlawſſtij hned gſu od geho poſluſſenſtwie zproſſtienij ſkrze otcze ſwateho. Potom czaſto napominan geſt tyz Girzik, aby to, czo geſt prziſahl ſkutkem naplnil. Az napoſledy, kdyz byl poſlal poſly ſwe do Rzima k otczi ſwa| temu Pyum (sic), Aby Compactata byla ſtwrzena, ze gſu tu zdwizena a vmorzena. a na to byl gt od Otcze ſwateho doctor znamenity a vczeny 1 Fantinus poſlan, Aby napomenul Girzika, a by doſti vczinil prziſaze ſwe, hned tu yat, a gi| rzik ſie w ſwem biehu zatwrdil A tu protij | prziſaze ſwe wyſocze geſt mluwil dawage [4a] Prziſaze ſwe ſwoy Za tímto slovem následuje škrtnuté »aneb«. 2) následuje škrtnuté »za to«.
Traktát Hilaria Litoměřického. 15 przi wieſiti ſem kazal. Dan v praze den Sſeſty mie ſiecze mage letha bozieho tiſiczeho, cztirſteho! padeſateho Oſmeho. K tomuto liſtu Biſkup O] lomutzſky y wſſicknij tij w liſtu potom pſanij [3a] Swe gſu peczeti priziwieſili a ſie ſwu ruku 1) aneb przi- proſſenu podepſali. A potom w temz li| ſtu takto ſtogi pſano: A ya petr pawluow for | gach z Gara, zak pietiko�telſky zgewny piſarz |rziſku moczi tez czaſy, letha a hodiny, yakoz ſie I piſſe w komorze tayne kralowſke, kdyz oſobnie | tu byl kral girzi woleny, a podle boku geho o | ſobnie pani Johanna, manzelka geho, prziſahu ] a wyznanie naprzedpſane, kdyz nayprwe latinie ] ſlyſſal cziſti apoczet przelozenu w czeſku rzecz czetl a vſty ſwymi mluwil a potom w rucze duostoy nych otczuow, yaworſkeho a waczowſkeho, Bi skupuow, a potom ſwyma rukama dotekl ſie ſwa teho cztenie a tu prziſahu rziekal a czinil poczti] woſt a poſluſſenſtwie ſwatemu, rzimſkemu ko| ſtelu a Otczi ſwatemu kalixtu a geho namieſt kuom. Take pani Johanna, manzelka geho, na pis te prziſahy nayprw w rucze biſkupuow a | potom poloziwſſi rucze ſwe na Swate cztenie| a napis toho wyznanie wſſeczko, czoz gie bylo | ſkrze Biſkupa Jaworſkeho rozkazano wlaſtni | mi vſty a hlaſem rozumnych wyſlovila. Ze przi | tiech wſſech wieczech, kdyz ſie tak daly, byl ſem | a wſſeczko ſem widiel a ſlyſſel, protoz mu ruku ſem ſie podepſal ſ mym znamenim a gmenem| na ſwiedomie tiech wſſech wieczi. Tot geſtI prziſaha hrozna a welika, a ta geſt v Otcze ſwateho [3b w Rzimie. A w te prziſaze a proto vgiſtienie byl | gen korunowan na kralowſke (sic) Czeſke. W tom otecz ]| ſwaty mage 2) za to, ze on ſwe prziſahy a liſty yako ſluſſie na wierneho zdrzij, miel geho y pſal gemu yako krali czeſkemu. A pod tiem on manil I pod ſe wſſeczka mieſta a panſtwie k korunie przi | ſluſſegiczij. Samo mieſto wratiſlaw nechtielo ſie na geho prziſahy obratiti, yako by to czilo. Ale | otecz ſwaty mage k geho prziſaze nadiegi ſkrze| ſwe legaty knieze Arczibiſkupa kretenſkeho a | ffrancziſſka doctora ſwateho piſma poddal byl | to mieſto geho poſlu- ſſenſtwij daw gim toho czas, I geſtli ze we dwu lethu nenaplni ſwe prziſahy w ſkutku ze gemu powinnowati nebudu. a to on | geſt przigial a ſwymi liſty zapeczetil. A kdyz to ho nezdrzel Wratiſlawſſtij hned gſu od geho poſluſſenſtwie zproſſtienij ſkrze otcze ſwateho. Potom czaſto napominan geſt tyz Girzik, aby to, czo geſt prziſahl ſkutkem naplnil. Az napoſledy, kdyz byl poſlal poſly ſwe do Rzima k otczi ſwa| temu Pyum (sic), Aby Compactata byla ſtwrzena, ze gſu tu zdwizena a vmorzena. a na to byl gt od Otcze ſwateho doctor znamenity a vczeny 1 Fantinus poſlan, Aby napomenul Girzika, a by doſti vczinil prziſaze ſwe, hned tu yat, a gi| rzik ſie w ſwem biehu zatwrdil A tu protij | prziſaze ſwe wyſocze geſt mluwil dawage [4a] Prziſaze ſwe ſwoy Za tímto slovem následuje škrtnuté »aneb«. 2) následuje škrtnuté »za to«.
Strana 16
16 Zdeněk Tobolka wyklad a rozum, A ze geſt ſie [ narodil pod Obogij oſobu a ze tak chcze a mienj] zuoſtati a trwati y geho dieti. Tu hned geſt ſwu prziſahu zruſſil a zmienil. Potom kdyz tak w ſwem bludu a zatwrdiloſti geſt ſie ſeznal a zawrzel doſſlo to geſt Otcze ſwateho pya. Tu hned geho ſwatoſt z swe po I win- noſti pohnal geſt geho przed ſwu przito ] noſt, Aby ve Sto a w oſmdeſati dnech ſtal] przed geho Swatoſti. A w tom zſſel s tohoto ] ſwieta. Potom Otecz ſwaty nynieyſſi Pawel| chtie poczatu wiecz od przedka ſweho konati a] zemi czeſku od nepoſluſſenſtwie Skrze GirzikaI zatwrdileho otweſti y obnowil geſt na nie | ho puohon w Rzimie y W rzeznie a ginych o| kolnich mieſt. K tomu puohonu on geſt neſtal ani procuratora poſlal. A kdyz wyſſel puohon| druhy den Mieſiecze Srpna geſſtie Otecz ſwa| ty neuchwatil wynoſem ſuzenim, Ale az] do Bozieho narozenie toho zdrzal czekage nie | kterakeho nawraczenie. A kdyz ani to proſpie! lo, Tehda geho ſwatoſt z ſwe powinnoſti, a by ratoleſt ſuchu otrzezal pro ginych naka| zenie ſwolaw duoſtoyne Otcze kardinali a1 Biſkupy a doctory w ſwatem piſmie y w pra | wiech duchownich y ſwietſkych doſpiele, w [4b] plnem Sudu zahagenem, genz ma mocz Con| cilium Sedie sam oſobnie ſadil geſt geho z| kralowſtwie czeſkeho y ſe wſſech ginych knie- zetstwie, panstwie a duostogenstwie. A tak ſlawnie, rzadnie a prawem ſtalo ſie geſt gemu] to, czehoz geſt zaſluzil. Protij tomuto Gyrzik, poſluchage toho nerzad I neho a krziweho czlo- wieka Gregory, otpiera| a lid podle ſebe myezdy prawie, Ze, poniewadz nepohnal geho yako krale, ze gemu nenie I powinowat ſtati yako Girzik Tato otpowied | nicz gel pomoczna nenie, nebo kruntu nema. Nayprwe, poniewadz on Girzik wpadl zaſie | ſwewolnie w bludy a w kacierzſtwo, kterehoz ſie I geſt odprziſahl, gyz podle prawa zprofsten gt| od kaczierze yakymzkoli zawazkem gemu byl| zawazan, pak poniewadz wpadl w to, czehoz I gey otrzeklo prawo nemohl anyz miel Otecz| ſwaty geho kralem gmenowatj w ſwem pohoſ nye. Druhe prawa prawie, Ze w kazdem po honie geſt doſti, kdyz ſie oſoba gmenuge pod le ſwe przirozenoſti, neb prawa krwe gſu wieczna y doſti geſt, Ze sie gmenuge Girzikem | Z podiebrad, bezprawnym drzitelem kralowſtwie Czeſkeho neb nenie takoweho zadneho druhe 5alho. Tehda geſt doſti Ze rozumieno oſobie ſwe. Trzetie, poniewadz proto pohnan, ze moczy drzij i kralowſtwie, kterak geſt mohl Otecz ſwaty pſa! ti ge yako krali, neb rzekl by snad: z czehoz mie ] winniſs, tiem mie ohrazugeſs. Cztwrte, ze| we wſſem prawie niemeczkem y Czeſkem tak| ſie za- chowawa, kdyz kto koho pohoni z niekte | reho zamku neb zbozie neb vrzadu, Tu na po honu piſſe drzitely takoweho zamku, zbozie † neb vrzadu, A nedie panu neb krali toho panſtwie neb toho kralowſtwie.
16 Zdeněk Tobolka wyklad a rozum, A ze geſt ſie [ narodil pod Obogij oſobu a ze tak chcze a mienj] zuoſtati a trwati y geho dieti. Tu hned geſt ſwu prziſahu zruſſil a zmienil. Potom kdyz tak w ſwem bludu a zatwrdiloſti geſt ſie ſeznal a zawrzel doſſlo to geſt Otcze ſwateho pya. Tu hned geho ſwatoſt z swe po I win- noſti pohnal geſt geho przed ſwu przito ] noſt, Aby ve Sto a w oſmdeſati dnech ſtal] przed geho Swatoſti. A w tom zſſel s tohoto ] ſwieta. Potom Otecz ſwaty nynieyſſi Pawel| chtie poczatu wiecz od przedka ſweho konati a] zemi czeſku od nepoſluſſenſtwie Skrze GirzikaI zatwrdileho otweſti y obnowil geſt na nie | ho puohon w Rzimie y W rzeznie a ginych o| kolnich mieſt. K tomu puohonu on geſt neſtal ani procuratora poſlal. A kdyz wyſſel puohon| druhy den Mieſiecze Srpna geſſtie Otecz ſwa| ty neuchwatil wynoſem ſuzenim, Ale az] do Bozieho narozenie toho zdrzal czekage nie | kterakeho nawraczenie. A kdyz ani to proſpie! lo, Tehda geho ſwatoſt z ſwe powinnoſti, a by ratoleſt ſuchu otrzezal pro ginych naka| zenie ſwolaw duoſtoyne Otcze kardinali a1 Biſkupy a doctory w ſwatem piſmie y w pra | wiech duchownich y ſwietſkych doſpiele, w [4b] plnem Sudu zahagenem, genz ma mocz Con| cilium Sedie sam oſobnie ſadil geſt geho z| kralowſtwie czeſkeho y ſe wſſech ginych knie- zetstwie, panstwie a duostogenstwie. A tak ſlawnie, rzadnie a prawem ſtalo ſie geſt gemu] to, czehoz geſt zaſluzil. Protij tomuto Gyrzik, poſluchage toho nerzad I neho a krziweho czlo- wieka Gregory, otpiera| a lid podle ſebe myezdy prawie, Ze, poniewadz nepohnal geho yako krale, ze gemu nenie I powinowat ſtati yako Girzik Tato otpowied | nicz gel pomoczna nenie, nebo kruntu nema. Nayprwe, poniewadz on Girzik wpadl zaſie | ſwewolnie w bludy a w kacierzſtwo, kterehoz ſie I geſt odprziſahl, gyz podle prawa zprofsten gt| od kaczierze yakymzkoli zawazkem gemu byl| zawazan, pak poniewadz wpadl w to, czehoz I gey otrzeklo prawo nemohl anyz miel Otecz| ſwaty geho kralem gmenowatj w ſwem pohoſ nye. Druhe prawa prawie, Ze w kazdem po honie geſt doſti, kdyz ſie oſoba gmenuge pod le ſwe przirozenoſti, neb prawa krwe gſu wieczna y doſti geſt, Ze sie gmenuge Girzikem | Z podiebrad, bezprawnym drzitelem kralowſtwie Czeſkeho neb nenie takoweho zadneho druhe 5alho. Tehda geſt doſti Ze rozumieno oſobie ſwe. Trzetie, poniewadz proto pohnan, ze moczy drzij i kralowſtwie, kterak geſt mohl Otecz ſwaty pſa! ti ge yako krali, neb rzekl by snad: z czehoz mie ] winniſs, tiem mie ohrazugeſs. Cztwrte, ze| we wſſem prawie niemeczkem y Czeſkem tak| ſie za- chowawa, kdyz kto koho pohoni z niekte | reho zamku neb zbozie neb vrzadu, Tu na po honu piſſe drzitely takoweho zamku, zbozie † neb vrzadu, A nedie panu neb krali toho panſtwie neb toho kralowſtwie.
Strana 17
Traktát Hilaria Litoměřického. 17 Pate ze on ſam I to zachowawa, neb kdyz geſt wſſel w rozniczy s pany, tehda gich nemenuge gich vrzady| yako pana Zdenka purkrabij prazſkym a pa | na Zagiecze Sudym dworu kralowſkeho. Pak I mage krziwu przij proti nym gich nemenuge,I kterak Otecz ſwaty mage prawu przij proti niemu ma geho kralem gmenowati y ma wzieti proti ſobie, czeho poziwa k ſobie. Druhy [ rozdiel, ze Otecz ſwaty mohl geho ſaditi. Przi- klad a duowod o czieſarziech dawa ſie. Druhe prawi Tyz Girzik, ze Otecz ſwa| ty nemohl geho ſaditi 1) s kralowſtwie| tak ſwymi, genz ſie geho geſſtie drzie rzka: | wſſak ya ot was mam kralowſtwie, ale ne od Papeze, nemohl tie mi odgietj, czo tie mi nedal [5b]. A przikladage yakes vſtipne prziſlowie rzka: ne| wezmet mi czrt, czot mi geſt buoh dal. Pak aby i kazdy Czech wiediel, Ze to muoz otecz ſwaty v cziniti a zwlaſſtie pro wieru a poſluſſenſtwie,| kdo by gie nedrzal, poniewadz gemu geſt nay wyſſe pecze duſſi ot pana buoha poruczena; Okazano to muoz byti mnohymi piſmy pra] wymi, prawy a kronikami. Nayprwe geſt toho I prziklad w prwnich knyhach kralowych w trzi- nacz | te kapitole, Ze Saul prwni, kral zidowſky, genz| byl ot boha wolen a Samuelem Prorokem | mazan a ſtwrzen A potom pro hodnu prziczinu, yakoz 2) lira klade, byl tymz prorokem sſa| zen, kterez welmy przilezie Gyrzikowi, Otczem| ſwatym ſazenemu. Prwnie prziczina, nepoſlu | ſſenſtwie ze nedoczekaw Samuele y pletl ſie| w vrzad kniezſky, ze obyetowal yako kniez A pro| to pan Buoh ſie nan rozhniewal. Druhe yako ſie tudiez piſſe w patnaczte kapitole neupo l ſlech Samuele a dopuſtil, ze wzeta korziſt z A malechu, a kdyz treſktan od proroka geſſtie ſie I wymluwal. A tu znamenite ſlowo o poſluſſenſtwi ſtogi, Ze lepſſie geſt poſlufſenſtwie nezli] obiet, a poſluchati lepe nezlij tucznoſt ſkopo |] wu obyetowatij, neb hrziech kuzedlny geſt ot6a]pierati a hrziech modloſluzebenſtwie nechti] eti ſwoliti. Tak rownie tento Girzik ze proti za powiedi otcze ſwateho chcze tak yako kniezie I przigimati A w vrzad kniezſky ſie pleſti a tak| vpadl w nepoſluſſenſtwie. Trzetie, ze Saul] nepokorzil ſie, ale zpychal, kdyz rzekl Samuel: | ne- upoſlech gſy meho rozkazanie, rzekl: A ya vpo j ſlechl. A potom po welikem treſktani rzekl: zhrze| ſſil ſem, ale vdielay mi czeſt przed ſtarſſimi. Tez tento Girzik otcze ſwateho nepoſluchage ge | fſtie prawi, ze geſt proti niemu praw, paklit ſie poſſmurzij. Ale wzdytt przi tom marne chluby a chwaly hledij a geſſtie chcze, aby gè | otecz ſwaty oprawowal. Cztwrta prziczina, I genz po geho ſuzeni hrziechu gemu prziſporzi| la, ze proti dawidowi wolene ot boha weli ku miel nenawiſt, chtiel geho 1) ſ odděleno od aditi vyškrabáním. 2) následuje škrtnuté lwa. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického
Traktát Hilaria Litoměřického. 17 Pate ze on ſam I to zachowawa, neb kdyz geſt wſſel w rozniczy s pany, tehda gich nemenuge gich vrzady| yako pana Zdenka purkrabij prazſkym a pa | na Zagiecze Sudym dworu kralowſkeho. Pak I mage krziwu przij proti nym gich nemenuge,I kterak Otecz ſwaty mage prawu przij proti niemu ma geho kralem gmenowati y ma wzieti proti ſobie, czeho poziwa k ſobie. Druhy [ rozdiel, ze Otecz ſwaty mohl geho ſaditi. Przi- klad a duowod o czieſarziech dawa ſie. Druhe prawi Tyz Girzik, ze Otecz ſwa| ty nemohl geho ſaditi 1) s kralowſtwie| tak ſwymi, genz ſie geho geſſtie drzie rzka: | wſſak ya ot was mam kralowſtwie, ale ne od Papeze, nemohl tie mi odgietj, czo tie mi nedal [5b]. A przikladage yakes vſtipne prziſlowie rzka: ne| wezmet mi czrt, czot mi geſt buoh dal. Pak aby i kazdy Czech wiediel, Ze to muoz otecz ſwaty v cziniti a zwlaſſtie pro wieru a poſluſſenſtwie,| kdo by gie nedrzal, poniewadz gemu geſt nay wyſſe pecze duſſi ot pana buoha poruczena; Okazano to muoz byti mnohymi piſmy pra] wymi, prawy a kronikami. Nayprwe geſt toho I prziklad w prwnich knyhach kralowych w trzi- nacz | te kapitole, Ze Saul prwni, kral zidowſky, genz| byl ot boha wolen a Samuelem Prorokem | mazan a ſtwrzen A potom pro hodnu prziczinu, yakoz 2) lira klade, byl tymz prorokem sſa| zen, kterez welmy przilezie Gyrzikowi, Otczem| ſwatym ſazenemu. Prwnie prziczina, nepoſlu | ſſenſtwie ze nedoczekaw Samuele y pletl ſie| w vrzad kniezſky, ze obyetowal yako kniez A pro| to pan Buoh ſie nan rozhniewal. Druhe yako ſie tudiez piſſe w patnaczte kapitole neupo l ſlech Samuele a dopuſtil, ze wzeta korziſt z A malechu, a kdyz treſktan od proroka geſſtie ſie I wymluwal. A tu znamenite ſlowo o poſluſſenſtwi ſtogi, Ze lepſſie geſt poſlufſenſtwie nezli] obiet, a poſluchati lepe nezlij tucznoſt ſkopo |] wu obyetowatij, neb hrziech kuzedlny geſt ot6a]pierati a hrziech modloſluzebenſtwie nechti] eti ſwoliti. Tak rownie tento Girzik ze proti za powiedi otcze ſwateho chcze tak yako kniezie I przigimati A w vrzad kniezſky ſie pleſti a tak| vpadl w nepoſluſſenſtwie. Trzetie, ze Saul] nepokorzil ſie, ale zpychal, kdyz rzekl Samuel: | ne- upoſlech gſy meho rozkazanie, rzekl: A ya vpo j ſlechl. A potom po welikem treſktani rzekl: zhrze| ſſil ſem, ale vdielay mi czeſt przed ſtarſſimi. Tez tento Girzik otcze ſwateho nepoſluchage ge | fſtie prawi, ze geſt proti niemu praw, paklit ſie poſſmurzij. Ale wzdytt przi tom marne chluby a chwaly hledij a geſſtie chcze, aby gè | otecz ſwaty oprawowal. Cztwrta prziczina, I genz po geho ſuzeni hrziechu gemu prziſporzi| la, ze proti dawidowi wolene ot boha weli ku miel nenawiſt, chtiel geho 1) ſ odděleno od aditi vyškrabáním. 2) následuje škrtnuté lwa. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického
Strana 18
18 Zdeněk Tobolka: I poruczil, dnij z ſwieta ſhladiti, a Girzik panu Swemu, w gehoz ſie byl mladych vkratil A plete ſie w 1 diedyczſtwie tiech, genz k tomu lepſſie prawo| magi k zemi nezli on poſlupnie. Pata, ze poI ſwem zſazení s czary ſie obieral. Takett ten to nenecha czar hroznych a kuzel yako ſie w | dole powie y Jakoz Samuel miel mocz zſa | diti Saule s kralowſtwie pro tyto przicziny.| Tak Otecz ſwaty, genz geſt wyſſi w vrzadu [6b] A moczy nezli Samuel, mohl geſt pro prziczi| ny dale pſane Girzika s kralowſtwie ſtrcziti! A gine" lepſſiemu nezli gemu dati. Take czte] ſie w ſkutcziech Apoſſtolſkych, ze Swaty petr [ namiestek Syna bozieho zſadil geſt Gidaſſe I s vrzadu apoſſtolſkeho, acz geſt byl vmrzel, neb a take bywa to, ze otecz ſwaty druhdy ſadi giz I mrtweho A to pro diedicze, aby ſie na to netah| lij. A tak geſt zſadil tocziz od boha zſazeneho I wyznal: Pak ze papez mnohe Czeſarze z Czeſarzſtwie sſazowal pro przicziny. takto ſie czte, | Ze Otecz ſwaty papez Sſtiepan, kdyz Aftulphus, kral lombardſky, vtiſkal velmi koftel rzimſky, I zadal geſt pomoczij ot Conſtantina Czieſarze cztwrteho a Syna geho lwa cztwr- teho proti Aſtulphowi krali. A kdyz gſu toho nechtielij vcziniti, Tehda Otecz ſwaty Sſtiepan sſadil gt 1 Czieſarze y ſyna geho z Czieſarzſtwie a przeneſl rziſſij do Frankreychu a dal korunu Czieſarzſku Swate) Kar- lowi welikemu, ſynu Pypinowu. Potom Czieſarz sſazeny zateſkliw ſobie zapalen| geſt ohniem pekelnym, a gſa ot boha porazen, 1 mizernye geſt vmrzel. A ſyn geho lew vcziniv Swatokradez, wzaw korunu v gednoho koſtela ] z drahymi karbunkuly, kdyz gij wſtawil na hla | wu, wyſkoczilij karbunkulowe, a on hned zym 7a]niczy porazen vmrzel geſt. Z toho mame, ze o| tecz ſwaty muoz Rziſſij przeneſti yakoz geſt v|czinil, ze giz wiecze Czieſarzſtwie nenie w rze| czech ani v wlaſſiech, Ale w niemeczkych a na| ſſich zemiech, y poniewadz wietſſie muoz a gest ſtale. Taket mohl gest Girzikowi ſnieti koru| nu a wſtawiti na koho raczi a bude moczne a] pewne. Potom gefstie trzel sie gest Constan I tinus paty a hyrena matie geho w Czieſarz | ſtwie. Ale to nebylo gyz nyzadne moczy, neb | ſie piſſni a wyſokomyſlny czlowiek tiezcze ſwe I ho duoſtogenſtwie puſti. Ale ſtuoy to dluho nel bo kratko, czo ſie prawem a rzadem ſtalo, to ob | drzij, yakoz ſie geſt Gyrzikowi ſtalo. K temuz pi | ſſe Swaty Gelaſius papez anaſtaziowi Czie| ſarzi: dwoge geſt wiecz o czieſarzi, gyz ſie tento ] ſwiet prwotnie zprawuge: Swata mocz biſ| kupſka a mocz kralowſka, mezy nimizto tiem| geſt tiezſſie brziemie kniezſke, czim za zprawu| lidſku przed bozim ſudem magi poczet vcziniti. Y z toho znati muozeſs, ze ty k gich ſudu prziſlu] ſſieſs, a oni nemohu byti przipraweni k twe| wuoli. A takowymi nauczenimi, a tu moczy mno| zij Biſkupowe y krale y Czieſarze gſu wyobczo I wawalij, neb hle- dameli niektereho zwlaſſt I nieho przikladu na osobach kniezeczich Swa] ty Innocencius Papez Archadia Cziefarze [7b] Ze byl ſwolil, aby Swaty Jan, zlatovſty od ſwe| ho biſkupſtwie byl wyhnan w kletbu podrobil. Take Swaty Ambroz, aczkoli ſwaty awſſak ne wſſie| obeczne czerkwe ſwaty
18 Zdeněk Tobolka: I poruczil, dnij z ſwieta ſhladiti, a Girzik panu Swemu, w gehoz ſie byl mladych vkratil A plete ſie w 1 diedyczſtwie tiech, genz k tomu lepſſie prawo| magi k zemi nezli on poſlupnie. Pata, ze poI ſwem zſazení s czary ſie obieral. Takett ten to nenecha czar hroznych a kuzel yako ſie w | dole powie y Jakoz Samuel miel mocz zſa | diti Saule s kralowſtwie pro tyto przicziny.| Tak Otecz ſwaty, genz geſt wyſſi w vrzadu [6b] A moczy nezli Samuel, mohl geſt pro prziczi| ny dale pſane Girzika s kralowſtwie ſtrcziti! A gine" lepſſiemu nezli gemu dati. Take czte] ſie w ſkutcziech Apoſſtolſkych, ze Swaty petr [ namiestek Syna bozieho zſadil geſt Gidaſſe I s vrzadu apoſſtolſkeho, acz geſt byl vmrzel, neb a take bywa to, ze otecz ſwaty druhdy ſadi giz I mrtweho A to pro diedicze, aby ſie na to netah| lij. A tak geſt zſadil tocziz od boha zſazeneho I wyznal: Pak ze papez mnohe Czeſarze z Czeſarzſtwie sſazowal pro przicziny. takto ſie czte, | Ze Otecz ſwaty papez Sſtiepan, kdyz Aftulphus, kral lombardſky, vtiſkal velmi koftel rzimſky, I zadal geſt pomoczij ot Conſtantina Czieſarze cztwrteho a Syna geho lwa cztwr- teho proti Aſtulphowi krali. A kdyz gſu toho nechtielij vcziniti, Tehda Otecz ſwaty Sſtiepan sſadil gt 1 Czieſarze y ſyna geho z Czieſarzſtwie a przeneſl rziſſij do Frankreychu a dal korunu Czieſarzſku Swate) Kar- lowi welikemu, ſynu Pypinowu. Potom Czieſarz sſazeny zateſkliw ſobie zapalen| geſt ohniem pekelnym, a gſa ot boha porazen, 1 mizernye geſt vmrzel. A ſyn geho lew vcziniv Swatokradez, wzaw korunu v gednoho koſtela ] z drahymi karbunkuly, kdyz gij wſtawil na hla | wu, wyſkoczilij karbunkulowe, a on hned zym 7a]niczy porazen vmrzel geſt. Z toho mame, ze o| tecz ſwaty muoz Rziſſij przeneſti yakoz geſt v|czinil, ze giz wiecze Czieſarzſtwie nenie w rze| czech ani v wlaſſiech, Ale w niemeczkych a na| ſſich zemiech, y poniewadz wietſſie muoz a gest ſtale. Taket mohl gest Girzikowi ſnieti koru| nu a wſtawiti na koho raczi a bude moczne a] pewne. Potom gefstie trzel sie gest Constan I tinus paty a hyrena matie geho w Czieſarz | ſtwie. Ale to nebylo gyz nyzadne moczy, neb | ſie piſſni a wyſokomyſlny czlowiek tiezcze ſwe I ho duoſtogenſtwie puſti. Ale ſtuoy to dluho nel bo kratko, czo ſie prawem a rzadem ſtalo, to ob | drzij, yakoz ſie geſt Gyrzikowi ſtalo. K temuz pi | ſſe Swaty Gelaſius papez anaſtaziowi Czie| ſarzi: dwoge geſt wiecz o czieſarzi, gyz ſie tento ] ſwiet prwotnie zprawuge: Swata mocz biſ| kupſka a mocz kralowſka, mezy nimizto tiem| geſt tiezſſie brziemie kniezſke, czim za zprawu| lidſku przed bozim ſudem magi poczet vcziniti. Y z toho znati muozeſs, ze ty k gich ſudu prziſlu] ſſieſs, a oni nemohu byti przipraweni k twe| wuoli. A takowymi nauczenimi, a tu moczy mno| zij Biſkupowe y krale y Czieſarze gſu wyobczo I wawalij, neb hle- dameli niektereho zwlaſſt I nieho przikladu na osobach kniezeczich Swa] ty Innocencius Papez Archadia Cziefarze [7b] Ze byl ſwolil, aby Swaty Jan, zlatovſty od ſwe| ho biſkupſtwie byl wyhnan w kletbu podrobil. Take Swaty Ambroz, aczkoli ſwaty awſſak ne wſſie| obeczne czerkwe ſwaty
Strana 19
Traktát Hilaria Litoměřického. 19 Biſkup, tocziz papez, pro | wynnu, kteraz wſſem kniezim zdala ſie welmi tiezka, Teodoſia welikeho Czieſarze klel a wyob | czowal a z ko�tela wy- wedl, kteryzto ſwaty w ſwe] pſani vkazuge, ze zlato nenie tak drahe nad olo | wo, yako knieſky vrzad wyſſe geſt nad mocz kra | lowſku. Pak opiet giny Rzimſky biſkup zacha ] riaſs krale Franſkeho netoliko pro geho ne- pra woſti, ale y proto, ze k tomu panowani nebyl I platen, neb byl podle wykladu rozpuſtily a zze | nily, s kralowſtwie ſadil a pipina Otcze weli| keho karla Czieſarze mieſto nieho poſadil a I wſſeczky franczuzy ot przisahy wier- noſti rozhrzie ſſil. Tak piſle ten ſwaty. Czte ſie dale w kronikach, yako ſtogi pſano w decretalech, Ze kdyz lotharius | a corradus (sic) bylij w roz- niczy wolenij na Czieſarz | ſtwie, Otecz ſwaty lotharia korunoval, a ten ] gest obdrzel, a corradus (sic) dal ſie geſt na miloſt! Otczi ſwatemu. Opiet ſtogi pſano w kronicze| Sykarda a martimiana, a geſt w prawiech tu | diez, ze, kdyz bylij dwa wolenij na Czieſarzſtwie, philipp a otto, tu otecz Swaty Innocentius ſkrze ſweho legata ſwolil k ottowij a ffylippa otwrhl, proto ze byl w zewne kletbie a krziwy prziſez 8a]nik a vkrutnyk,1) na kniezſtwo Rzimſkeho koſtela. A tu pſano ſtogi, ze na papeze prziſluſfie, ze| on ma ſkupiti oſoby wolene prwe nezli geho poſwieti a pomaze, neb kdyby wolenczi woli | lij ſobye ſwatokradcze kterehokoli neb pro | kleteho tyrranna Blazna, kaczierze neb poha na, nenie powinnowat Otecz ſwaty geho ſt | wrditi a korunovati, neb na koho przilezij korunowanie, na toho y ſkuſſienie hodnoſti. A tu| ſie klade, ze ktokoly nenie obrancze koſtela Rzim| ſkeho, ten nenie hoden koruny ani Rzifſe. A tak] ze Otto Cztwrty na ſwem Czeſarz- ſkem koruno I wani prziſahu vczinil, ze ma koſtela 2) Rzimſkeho obran| cze byti a diediczſtwie ſwateho petra, yakoz | ta prziſaba pſana geſt w decretie, Potom ] przeſtupil ſwu prziſahu a vczinil mnoho zle ho w zemi Swateho petra. A protoz Innocen cius papez klel geſt geho a s Czieſarzſtwie | sſadil a wſſeczky jeho poddane zproſtil a roz| hrzieſfil od prziſahy. A dal mocz kniezatom, | aby ſobie gineho wolili. A tak gſu wolili FriI drycha druheho a Otto ſtogie w kletbie oſm leth ] gſa sſazen, vmrzel geſt teſknoſti, neb byl geho | Frydrich mocznie przemohl. Potom tyz ffry| drych zapomenuw ſie nad ſwu czti a prziſahu, I geſt take sſazen z Czieſarzſtwie, proto ze byl| proti papezi Honoriowj a naſyle czinil rzime nom [8b]. A protoz wpadl w kletbu, a papez wſſeczky ge | ho poddane pany zproſtil ode wſſie prziſahy ] a powinnoſti geho. Potom druhy papez Rze horz tuz kletbu a sſazenye prziedka ſweho po i twrdil moczi papezſku. Potom byl oblezen ot I toho Czieſarze sſazeneho. Ale kdyz geſt papez ſlawnu pro- ceſſi vczinil s hlawami Swate" petra a ſwateho pawla, lekl ſie ffrydrych a od- trhl geſt od Rzima, a nicz geſt nemohl pro ! tij boziemu zrziezeni vcziniti. Po niem papez Innocencius cztwrty, yakoz ſtogi pſano w pra wiech, vczinil ſnyem 1) Následuje vyškrabané a. 2) Slovo to je na okraji místo přeškrtnutého ko v textě. 2*
Traktát Hilaria Litoměřického. 19 Biſkup, tocziz papez, pro | wynnu, kteraz wſſem kniezim zdala ſie welmi tiezka, Teodoſia welikeho Czieſarze klel a wyob | czowal a z ko�tela wy- wedl, kteryzto ſwaty w ſwe] pſani vkazuge, ze zlato nenie tak drahe nad olo | wo, yako knieſky vrzad wyſſe geſt nad mocz kra | lowſku. Pak opiet giny Rzimſky biſkup zacha ] riaſs krale Franſkeho netoliko pro geho ne- pra woſti, ale y proto, ze k tomu panowani nebyl I platen, neb byl podle wykladu rozpuſtily a zze | nily, s kralowſtwie ſadil a pipina Otcze weli| keho karla Czieſarze mieſto nieho poſadil a I wſſeczky franczuzy ot przisahy wier- noſti rozhrzie ſſil. Tak piſle ten ſwaty. Czte ſie dale w kronikach, yako ſtogi pſano w decretalech, Ze kdyz lotharius | a corradus (sic) bylij w roz- niczy wolenij na Czieſarz | ſtwie, Otecz ſwaty lotharia korunoval, a ten ] gest obdrzel, a corradus (sic) dal ſie geſt na miloſt! Otczi ſwatemu. Opiet ſtogi pſano w kronicze| Sykarda a martimiana, a geſt w prawiech tu | diez, ze, kdyz bylij dwa wolenij na Czieſarzſtwie, philipp a otto, tu otecz Swaty Innocentius ſkrze ſweho legata ſwolil k ottowij a ffylippa otwrhl, proto ze byl w zewne kletbie a krziwy prziſez 8a]nik a vkrutnyk,1) na kniezſtwo Rzimſkeho koſtela. A tu pſano ſtogi, ze na papeze prziſluſfie, ze| on ma ſkupiti oſoby wolene prwe nezli geho poſwieti a pomaze, neb kdyby wolenczi woli | lij ſobye ſwatokradcze kterehokoli neb pro | kleteho tyrranna Blazna, kaczierze neb poha na, nenie powinnowat Otecz ſwaty geho ſt | wrditi a korunovati, neb na koho przilezij korunowanie, na toho y ſkuſſienie hodnoſti. A tu| ſie klade, ze ktokoly nenie obrancze koſtela Rzim| ſkeho, ten nenie hoden koruny ani Rzifſe. A tak] ze Otto Cztwrty na ſwem Czeſarz- ſkem koruno I wani prziſahu vczinil, ze ma koſtela 2) Rzimſkeho obran| cze byti a diediczſtwie ſwateho petra, yakoz | ta prziſaba pſana geſt w decretie, Potom ] przeſtupil ſwu prziſahu a vczinil mnoho zle ho w zemi Swateho petra. A protoz Innocen cius papez klel geſt geho a s Czieſarzſtwie | sſadil a wſſeczky jeho poddane zproſtil a roz| hrzieſfil od prziſahy. A dal mocz kniezatom, | aby ſobie gineho wolili. A tak gſu wolili FriI drycha druheho a Otto ſtogie w kletbie oſm leth ] gſa sſazen, vmrzel geſt teſknoſti, neb byl geho | Frydrich mocznie przemohl. Potom tyz ffry| drych zapomenuw ſie nad ſwu czti a prziſahu, I geſt take sſazen z Czieſarzſtwie, proto ze byl| proti papezi Honoriowj a naſyle czinil rzime nom [8b]. A protoz wpadl w kletbu, a papez wſſeczky ge | ho poddane pany zproſtil ode wſſie prziſahy ] a powinnoſti geho. Potom druhy papez Rze horz tuz kletbu a sſazenye prziedka ſweho po i twrdil moczi papezſku. Potom byl oblezen ot I toho Czieſarze sſazeneho. Ale kdyz geſt papez ſlawnu pro- ceſſi vczinil s hlawami Swate" petra a ſwateho pawla, lekl ſie ffrydrych a od- trhl geſt od Rzima, a nicz geſt nemohl pro ! tij boziemu zrziezeni vcziniti. Po niem papez Innocencius cztwrty, yakoz ſtogi pſano w pra wiech, vczinil ſnyem 1) Následuje vyškrabané a. 2) Slovo to je na okraji místo přeškrtnutého ko v textě. 2*
Strana 20
20 Zdeněk Tobolka: weliky w lugdunu, w niemzto mluvil geſt, ze byl hotow wſſeczko| vcziniti, czo bylo ſluſſneho, kdyby Czieſarz oI prawil to, procz geſt byl w kletbie. Ale aczko | li my gſme w tom byli hotowi, won yako ffa | rao zatwrdiw ſie zaczpal vſſij ſwe yako had, y nemohucze gemu w tom dele howieti, proto I ze mnohokrat krziwie prziſahl. Druhe ze byl | Swatogimacz, Ze gimal kardynaly a ginych ko ſtelow prelaty ſwietczke y zakonne nedada gim giti do Concilium. Trzetie ze byl podezrzen o hroznem a welikem kacierzſtwu. Cztwr| te ze kralowſtwie Siczilſke zahubil a lidy ko| ſtelnie poddrobil a podmanil proti duchow | nym ſwobodam Protoz, poniewadz nam geſt] rezeno, czo ſwiezete, bude ſwazano, zbawugem [9a] Geho wſſeho duoſtogenſtwie a rozwazugem | wſſeczky od prziſahy, kteruz bylij gemu zawa| zani, aby nizadny geho yako! Czieſarze neb i krale nepoſluchal. Pakli by kto gemu yako| Czieſarzij neb krali radu neb pomocz dal neb I prziezen vkazal, hned w tom ſkutku wpadne w kletbu weliku, I gineho ſobie woliti Czieſarze. To tak ſtogi a Corfferſſtowe mieyte mocz pſano A tak ten Czieſarz gſa zſazen y vpadne v we| liku nemocz, a ſyno- wecz geho Manifredus chtie| kralowstwie ſobie oſobiti boge ſie, aby ſie nezho gil, zaduſyl geho poduſſku. Wſſak, yakoz piſſe miſtr Gwillerinus de podio, w nemoczy poznal ſwe| prohrzieſſenie a zapowiediel, aby gemu neczi| nilij pohrzebu Czieſarzſkeho ani plakali, Proto ze byl nepoſluſſny Czierkwe ſwate a odporny. Opiet czte ſie in klementinis, ze Czieſarz Gin] drzich, died Czieſarze karla, ſlawne pamietij krale czeſkeho, pro welike a znamenite prziſah ſwych przeruſſenie zle rady poſluchaw w| ſſel v weliku rozniczy s otczem ſwatym klimen] tem patym. A proto geſt z Cziefarzstwie sſa] zen a w nay- wietſſi kletbu ſwazan. A hned | kniezata rziſſka wolili gſu niekterzij ffry- dri] cha rakuſke 1) knieže a niekterzij Ludwika Ba] worſkeho. Pak ze tato sſazowanie a kletby [9b] Od Kniezat, kraluow a Czieſarzuow gſu we | licze wzdy wazena, Mate prziklad na naſſiem| krali Czeſkem karlowj, genz, kdyz miel byti wo| len na Czieſarzſtwie, oteprzieno gemu, ze po1 diedu az do trzetieho kolene nemuoz byti w| rziſſij. A on wieda, ze dyed geho zſazen byl z | Czieſarzſtwie, a to zſazenie wepſano geſt w 1 klementini, chtie ſwu y buduczich ſwych die ] diczuow czeſt ohraditi a Corferſſtom y prawu doſti vcziniti, Proſil geſt otcze ſwateho, genz] geho na Czieſarzſtwie koru- nowal, aby geho w tom opatrzil, aby takowe sſazenie nebylo gemu a dyediczom k wieczne hanbie a przekaz| cze. I vczinil geſt to Otecz ſwaty pod ſwou bullu | a ohrazuge geho, ze gemu to pro geho dieda nema ſſkoditij. Ale tiem toliko na prziklad by! tij, kto by ſie takowych wieczy dopuſtili. Toho | liſtowe gſu y podnes na karelſſteinye, a my mame gich prziepiſy. Tot tento kral czeſky leI pe ſwu czeſt ohrazowal a wiediel, koho ma cztiti, a nerzekal, wſſak papez nemohl mehol dyeda sſaditi. ) Následuje škrtnuté ze.
20 Zdeněk Tobolka: weliky w lugdunu, w niemzto mluvil geſt, ze byl hotow wſſeczko| vcziniti, czo bylo ſluſſneho, kdyby Czieſarz oI prawil to, procz geſt byl w kletbie. Ale aczko | li my gſme w tom byli hotowi, won yako ffa | rao zatwrdiw ſie zaczpal vſſij ſwe yako had, y nemohucze gemu w tom dele howieti, proto I ze mnohokrat krziwie prziſahl. Druhe ze byl | Swatogimacz, Ze gimal kardynaly a ginych ko ſtelow prelaty ſwietczke y zakonne nedada gim giti do Concilium. Trzetie ze byl podezrzen o hroznem a welikem kacierzſtwu. Cztwr| te ze kralowſtwie Siczilſke zahubil a lidy ko| ſtelnie poddrobil a podmanil proti duchow | nym ſwobodam Protoz, poniewadz nam geſt] rezeno, czo ſwiezete, bude ſwazano, zbawugem [9a] Geho wſſeho duoſtogenſtwie a rozwazugem | wſſeczky od prziſahy, kteruz bylij gemu zawa| zani, aby nizadny geho yako! Czieſarze neb i krale nepoſluchal. Pakli by kto gemu yako| Czieſarzij neb krali radu neb pomocz dal neb I prziezen vkazal, hned w tom ſkutku wpadne w kletbu weliku, I gineho ſobie woliti Czieſarze. To tak ſtogi a Corfferſſtowe mieyte mocz pſano A tak ten Czieſarz gſa zſazen y vpadne v we| liku nemocz, a ſyno- wecz geho Manifredus chtie| kralowstwie ſobie oſobiti boge ſie, aby ſie nezho gil, zaduſyl geho poduſſku. Wſſak, yakoz piſſe miſtr Gwillerinus de podio, w nemoczy poznal ſwe| prohrzieſſenie a zapowiediel, aby gemu neczi| nilij pohrzebu Czieſarzſkeho ani plakali, Proto ze byl nepoſluſſny Czierkwe ſwate a odporny. Opiet czte ſie in klementinis, ze Czieſarz Gin] drzich, died Czieſarze karla, ſlawne pamietij krale czeſkeho, pro welike a znamenite prziſah ſwych przeruſſenie zle rady poſluchaw w| ſſel v weliku rozniczy s otczem ſwatym klimen] tem patym. A proto geſt z Cziefarzstwie sſa] zen a w nay- wietſſi kletbu ſwazan. A hned | kniezata rziſſka wolili gſu niekterzij ffry- dri] cha rakuſke 1) knieže a niekterzij Ludwika Ba] worſkeho. Pak ze tato sſazowanie a kletby [9b] Od Kniezat, kraluow a Czieſarzuow gſu we | licze wzdy wazena, Mate prziklad na naſſiem| krali Czeſkem karlowj, genz, kdyz miel byti wo| len na Czieſarzſtwie, oteprzieno gemu, ze po1 diedu az do trzetieho kolene nemuoz byti w| rziſſij. A on wieda, ze dyed geho zſazen byl z | Czieſarzſtwie, a to zſazenie wepſano geſt w 1 klementini, chtie ſwu y buduczich ſwych die ] diczuow czeſt ohraditi a Corferſſtom y prawu doſti vcziniti, Proſil geſt otcze ſwateho, genz] geho na Czieſarzſtwie koru- nowal, aby geho w tom opatrzil, aby takowe sſazenie nebylo gemu a dyediczom k wieczne hanbie a przekaz| cze. I vczinil geſt to Otecz ſwaty pod ſwou bullu | a ohrazuge geho, ze gemu to pro geho dieda nema ſſkoditij. Ale tiem toliko na prziklad by! tij, kto by ſie takowych wieczy dopuſtili. Toho | liſtowe gſu y podnes na karelſſteinye, a my mame gich prziepiſy. Tot tento kral czeſky leI pe ſwu czeſt ohrazowal a wiediel, koho ma cztiti, a nerzekal, wſſak papez nemohl mehol dyeda sſaditi. ) Následuje škrtnuté ze.
Strana 21
Traktát Hilaria Litoměřického. 21 Ale pokornie to przigiaw proj ſil, aby gemu to a dyediczom k hanbie nebylo. A tak z tiech rzeczij wiedoma geſt wiecz, ze o] tecz ſwaty muoz Czieſarze, krale, kniezaty (sic) yI gine pro hodne przicziny sſaditi s gich pan[ 10 aJſtwie. A poniewadz pro czaſtne (sic) wieczi nad to pro| ducho- wnie a czo ſie wiery dotycze, A poniewadz| Czeſarze nad to krale a knie- zata, neb poniewadz! geho pan Buoh raczil na ſwem mieſtie poſa ! diti. nad krzeſtianſtwem gemu, geſt rezeno, Aby | wyplel bludy, Sſtiepil cznoſti, kazil hrziechy i a zdielal wieru, ktozkoli kterehozkoli duostogen ] stwie zhrzeſſij a nechcze ſie kati a oprawiti, on ma mocz, a obog mecz sobie poruczenu, aby1 treſktal a karal. Trzeti rozdiel poklada] trzi przicziny geho sſazenie: prwnie klada,l ze geſt kaczierzem neuſtupnym. Trzetie prawi Girzik, ze otecz ſwaty by | pak gyz miel mocz nad nim, ale ne miel zadneho prowynnenie. A tak ze geho neſprawedliwie otſudil. Pak aby | to znamo bylo, ze geſt pro hodne przicziny] otſuzen, geſſto kazda z nich ſama byla by doſta| teczna k ſazeni, ma byti wiedieno: ze otecz | ſwaty w ſwem wynoſu a Sentenczij piſſe | tyto przicziny geho zſazenie: Ze geſt neuſtup | ny kaczierz przieznitel kaczierzſky a kaczerz- ſtwa otſuzeneho obrancze. Druhe ze geſt | krziwy prziſeznik. Trzetie ze geſt ſwatohubcze. Nayprwe ze geſt neuſtupny kaczierz, neb ten 1 geſt kaczierz, kto faleſſne a nowe dowtipy [10b] V wierze wymyſſluge neb naſleduge. Tak I piſſe Swaty Auguſtyn a zwlaſſtie pro czaſne | wieczy a wla- darzſtwie, y geſt giſta wiecz, ze | Girzik to wſſeczko drzij, czo geho miſtr a wotecz | w bludiech Rokyczan drzij, yako zuoſtawa nie chleba potrzeb- noſt przigimanie poI ſwatneho Aneb yako on rzka, ze geſt vſta | wenie bozie, A ze ſe wiecze miloſti dawa pod druhu zpoſobu nez pod gednu, neb to| ſam wyznawa. A o zuoſtawanij chleba geſt na nieho duowodna wiecz, ze rzekl geſt ge| dnomu znamenitemu pa, ze ya toho nedrzim, by czlowiek nemohl ſpaſen byti, protoze | drzij o zuoſtawanij podſtatnem chleba, aczko | li to przikrywa pod przigimanim pod obogi| zpuoſobu Item kaczierz gest, kto geſt odrzezan | od g dnoty czerkwe ſwate. Tak piſſe ſwaty Auguſtyn o wierze k petrowi: Pewnie drz| a nikoli ne- pochybug, ze kazdemu czlowieku, 1 genz czerkve ſwate nedrzij gednoty, Any i krzeſt anij almuzna yakzkoli hoyna, ani ſ mrt pro gmeno bozie nemuoz byti proſpie! ſſno k ſpaſenij. A ten kazdy geſt otrzezan, kto| tak nedrzij, yako czierkew ſwata drzij, a zwla| fſtie przi ſwatoſtech. Tak dye Otecz ſwaty | Lucius, Ze wſſiczknij, genz o ſwatoſti tiela [11a] A krwe pana Gezu kryſta, o krztu, o zpowiedij| a o manzelſtwu a o ginych ſwatoſtech ginak I rozumieti neb gine vcziti neſtydie ſie, nez ya ko ſwata ſwata czerkew Rzimſka drzij, wiecznu I gſu kletbu ſwazani. y geſt wiedoma wiecz, ze| Girzik s ſwymi gynak przigimanij tiela bozie ho ſie gma A toho nechcze vſtupiti, nemuoz! ginak nez za kaczerze gmyen byti.
Traktát Hilaria Litoměřického. 21 Ale pokornie to przigiaw proj ſil, aby gemu to a dyediczom k hanbie nebylo. A tak z tiech rzeczij wiedoma geſt wiecz, ze o] tecz ſwaty muoz Czieſarze, krale, kniezaty (sic) yI gine pro hodne przicziny sſaditi s gich pan[ 10 aJſtwie. A poniewadz pro czaſtne (sic) wieczi nad to pro| ducho- wnie a czo ſie wiery dotycze, A poniewadz| Czeſarze nad to krale a knie- zata, neb poniewadz! geho pan Buoh raczil na ſwem mieſtie poſa ! diti. nad krzeſtianſtwem gemu, geſt rezeno, Aby | wyplel bludy, Sſtiepil cznoſti, kazil hrziechy i a zdielal wieru, ktozkoli kterehozkoli duostogen ] stwie zhrzeſſij a nechcze ſie kati a oprawiti, on ma mocz, a obog mecz sobie poruczenu, aby1 treſktal a karal. Trzeti rozdiel poklada] trzi przicziny geho sſazenie: prwnie klada,l ze geſt kaczierzem neuſtupnym. Trzetie prawi Girzik, ze otecz ſwaty by | pak gyz miel mocz nad nim, ale ne miel zadneho prowynnenie. A tak ze geho neſprawedliwie otſudil. Pak aby | to znamo bylo, ze geſt pro hodne przicziny] otſuzen, geſſto kazda z nich ſama byla by doſta| teczna k ſazeni, ma byti wiedieno: ze otecz | ſwaty w ſwem wynoſu a Sentenczij piſſe | tyto przicziny geho zſazenie: Ze geſt neuſtup | ny kaczierz przieznitel kaczierzſky a kaczerz- ſtwa otſuzeneho obrancze. Druhe ze geſt | krziwy prziſeznik. Trzetie ze geſt ſwatohubcze. Nayprwe ze geſt neuſtupny kaczierz, neb ten 1 geſt kaczierz, kto faleſſne a nowe dowtipy [10b] V wierze wymyſſluge neb naſleduge. Tak I piſſe Swaty Auguſtyn a zwlaſſtie pro czaſne | wieczy a wla- darzſtwie, y geſt giſta wiecz, ze | Girzik to wſſeczko drzij, czo geho miſtr a wotecz | w bludiech Rokyczan drzij, yako zuoſtawa nie chleba potrzeb- noſt przigimanie poI ſwatneho Aneb yako on rzka, ze geſt vſta | wenie bozie, A ze ſe wiecze miloſti dawa pod druhu zpoſobu nez pod gednu, neb to| ſam wyznawa. A o zuoſtawanij chleba geſt na nieho duowodna wiecz, ze rzekl geſt ge| dnomu znamenitemu pa, ze ya toho nedrzim, by czlowiek nemohl ſpaſen byti, protoze | drzij o zuoſtawanij podſtatnem chleba, aczko | li to przikrywa pod przigimanim pod obogi| zpuoſobu Item kaczierz gest, kto geſt odrzezan | od g dnoty czerkwe ſwate. Tak piſſe ſwaty Auguſtyn o wierze k petrowi: Pewnie drz| a nikoli ne- pochybug, ze kazdemu czlowieku, 1 genz czerkve ſwate nedrzij gednoty, Any i krzeſt anij almuzna yakzkoli hoyna, ani ſ mrt pro gmeno bozie nemuoz byti proſpie! ſſno k ſpaſenij. A ten kazdy geſt otrzezan, kto| tak nedrzij, yako czierkew ſwata drzij, a zwla| fſtie przi ſwatoſtech. Tak dye Otecz ſwaty | Lucius, Ze wſſiczknij, genz o ſwatoſti tiela [11a] A krwe pana Gezu kryſta, o krztu, o zpowiedij| a o manzelſtwu a o ginych ſwatoſtech ginak I rozumieti neb gine vcziti neſtydie ſie, nez ya ko ſwata ſwata czerkew Rzimſka drzij, wiecznu I gſu kletbu ſwazani. y geſt wiedoma wiecz, ze| Girzik s ſwymi gynak przigimanij tiela bozie ho ſie gma A toho nechcze vſtupiti, nemuoz! ginak nez za kaczerze gmyen byti.
Strana 22
22 Zdeněk Tobolka: Item kaczierz I geſt, kto ſobie wybiera nauczenie a ginak pi ſmu rozumie, nezli rozum ducha ſwateho gt, od niehoz pſano geſt. Tak prawi Swaty Ge ronim na Epiſſtolu k Galatom, a tento toliko ro zum ducha ſwateho geſt, kteryz drzij czierkew | ſwata, kteraz ſie gim zprawuge. Pak znamo I geſt ze on Girzik y ſwym miſtrem Gynak pi| ſma wykladagij nezli Czerkew ſwata, a to ka| czerzſtwo geſt. Item kaczierz geſt, ktoz otſuzene | kaczerztwo znowu wpada. A po- niewadz rozda i wanie potrzebnoſt geſt otſuzena w obogim Concilium Constanſkem y Baſileyſkem A] giz pak konecznie y bud potrzebnoſt neb ne | potrzebnoſt Otczem ſwatym y Pyem y paw | lem a wſſim zborem a dworem rzimſkym z] dwizeno a otwolano, A on w to geſt zaſie ſwe 11b wolnie vpadl, czoz gineho, nez ze w to, czo geſt | otwolano, ſwewolnie ſie plete A czierkew | ſwatu wſſiczku vcziti chcze a gij rozum dawati. A protoz horſſij geſt a wietſſi kacierz nezli tij,| kterziz gſu pod nim, neb on geſt gich obrancze | a ſlowe Arczikaczerz, yakoby rzekl knieze ka- czierz | ſke. Tak die Otecz ſwaty Vrban, kto ginich ka |czierzow bludu brani, mnohem geſt zatracze| nieyſſi nezli tij, genz bludie neb netoliko bludi, Ale ginym vraz bludu prziprawuge, protoze | miſtr geſt bludu netoliko kaczierz, Ale arczika| czierz ma nazwan byti. Item kaczerz geſt, kto ot I piera moczi koſtela Rzimſkeho. Tak geſt pſano] ot otcze ſwateho Mikulaſſe Medulanſkym, kto koli kteremu koſtelu prawa pohorſſij, neſpral wedlnoſt gemu czini, Ale kto Rzimſkemu koſtelu mocz odgima, w kaczerzſtwo vpadda. A Jako onen geſt neſprawedliwy tak tento geſt kaczierz, neb wieru ruſſi, kto protij nij ſie poſtawi, genz gt matka wiery. Protoz ſwaty Ambroz we wſſem | prawi ſie naſledowati ſwate miſtrynie koſte | la Rzimſkeho Pak wiedoma geſt wiecz, ze Gi | rzik w niczemz nechcze ani mieni otcze ſwateho I poſluchati,1) Nebrz prawi, ze geſstie on gest gemu winen, I aby gemu oprawil, A czo napominan a zadan, I nicz ſie nehnul. A tak drzij, ze w tom kuſu lepe [12a] Roky- czan drzij a blize k zakonu Boziemu, nezli Rzimſky koſtel a wſſeczko krzeſtianſtwo. Opiet ne drzij o moczy otcze ſwateho, by mohl geho pro geho nepoſluſſenſtwie yako poddaneho tre ſktati, a rzieka: nema nad nami zadne moczy ten papez, nemamt od nyeho nicz, wy gſte mie woli | li, ale ne on. Tott ſlowo hlupe a nekrzeſtianſke. I Nechcze tomu rozumieti, ze wolenye krale czeſ keho geſt panſke, Ale korunowanie a mazanie Arczibiſkupſke. A yako wietſſij geſt, kto maze a zehna nez ten, ktoz geſt mazan a zehnan, yako ] dye Swaty Pawel, Ze Melchisedech, genz po zehnal abrahamowi, a tyem duowodij, ze gt ] wietſſij byl, a ten znamenawa Syna bozieho | a potom Otze ſwateho, od nyehoz wſſeczka zeh nanie a mazanye pochazegi. Jakaz geſt tehdy] rzecz nekrzeſtianſka: nemam od nyeho nicz, kdyz to nicz gemu otecz ſwaty otegme, yakoz geſt ot] yal, nicz wiecz neoſtane nez Girzikem, nebo byi stokrat byl wolen, *) Slovo toto psáno je na okraji.
22 Zdeněk Tobolka: Item kaczierz I geſt, kto ſobie wybiera nauczenie a ginak pi ſmu rozumie, nezli rozum ducha ſwateho gt, od niehoz pſano geſt. Tak prawi Swaty Ge ronim na Epiſſtolu k Galatom, a tento toliko ro zum ducha ſwateho geſt, kteryz drzij czierkew | ſwata, kteraz ſie gim zprawuge. Pak znamo I geſt ze on Girzik y ſwym miſtrem Gynak pi| ſma wykladagij nezli Czerkew ſwata, a to ka| czerzſtwo geſt. Item kaczierz geſt, ktoz otſuzene | kaczerztwo znowu wpada. A po- niewadz rozda i wanie potrzebnoſt geſt otſuzena w obogim Concilium Constanſkem y Baſileyſkem A] giz pak konecznie y bud potrzebnoſt neb ne | potrzebnoſt Otczem ſwatym y Pyem y paw | lem a wſſim zborem a dworem rzimſkym z] dwizeno a otwolano, A on w to geſt zaſie ſwe 11b wolnie vpadl, czoz gineho, nez ze w to, czo geſt | otwolano, ſwewolnie ſie plete A czierkew | ſwatu wſſiczku vcziti chcze a gij rozum dawati. A protoz horſſij geſt a wietſſi kacierz nezli tij,| kterziz gſu pod nim, neb on geſt gich obrancze | a ſlowe Arczikaczerz, yakoby rzekl knieze ka- czierz | ſke. Tak die Otecz ſwaty Vrban, kto ginich ka |czierzow bludu brani, mnohem geſt zatracze| nieyſſi nezli tij, genz bludie neb netoliko bludi, Ale ginym vraz bludu prziprawuge, protoze | miſtr geſt bludu netoliko kaczierz, Ale arczika| czierz ma nazwan byti. Item kaczerz geſt, kto ot I piera moczi koſtela Rzimſkeho. Tak geſt pſano] ot otcze ſwateho Mikulaſſe Medulanſkym, kto koli kteremu koſtelu prawa pohorſſij, neſpral wedlnoſt gemu czini, Ale kto Rzimſkemu koſtelu mocz odgima, w kaczerzſtwo vpadda. A Jako onen geſt neſprawedliwy tak tento geſt kaczierz, neb wieru ruſſi, kto protij nij ſie poſtawi, genz gt matka wiery. Protoz ſwaty Ambroz we wſſem | prawi ſie naſledowati ſwate miſtrynie koſte | la Rzimſkeho Pak wiedoma geſt wiecz, ze Gi | rzik w niczemz nechcze ani mieni otcze ſwateho I poſluchati,1) Nebrz prawi, ze geſstie on gest gemu winen, I aby gemu oprawil, A czo napominan a zadan, I nicz ſie nehnul. A tak drzij, ze w tom kuſu lepe [12a] Roky- czan drzij a blize k zakonu Boziemu, nezli Rzimſky koſtel a wſſeczko krzeſtianſtwo. Opiet ne drzij o moczy otcze ſwateho, by mohl geho pro geho nepoſluſſenſtwie yako poddaneho tre ſktati, a rzieka: nema nad nami zadne moczy ten papez, nemamt od nyeho nicz, wy gſte mie woli | li, ale ne on. Tott ſlowo hlupe a nekrzeſtianſke. I Nechcze tomu rozumieti, ze wolenye krale czeſ keho geſt panſke, Ale korunowanie a mazanie Arczibiſkupſke. A yako wietſſij geſt, kto maze a zehna nez ten, ktoz geſt mazan a zehnan, yako ] dye Swaty Pawel, Ze Melchisedech, genz po zehnal abrahamowi, a tyem duowodij, ze gt ] wietſſij byl, a ten znamenawa Syna bozieho | a potom Otze ſwateho, od nyehoz wſſeczka zeh nanie a mazanye pochazegi. Jakaz geſt tehdy] rzecz nekrzeſtianſka: nemam od nyeho nicz, kdyz to nicz gemu otecz ſwaty otegme, yakoz geſt ot] yal, nicz wiecz neoſtane nez Girzikem, nebo byi stokrat byl wolen, *) Slovo toto psáno je na okraji.
Strana 23
Traktát Hilaria Litoměřického. 23 a Otecz ſwaty neb arczi biſkup na geho mieſtie neſwolili k mazanij pro hodne a ſluſſne przicziny, nemiel by prawa I dyediczneho k zemi Czeſke neb dye prawo du| chownye, Ze hoynieyſſie a wietſſie prawo ma] stwrditel w ſtwrzowanij nez podaczy k podanij. A konecznie podle prawa zgewnij kaczierzij [12b] Gſu, kterziz proti wierze obeczne zgewnie ka zij aneb wyznawagi aneb branie bludu, A] neb kteryz przed prelaty ſwymi gfu otſuzenij | za kaczerze. Pak poniewadz Girzik zgewnie geſt ſie wyznal, ze tak drzal, drzij a drzieti bude ! Aneb yako prawy minij, wſſak geſt naypr | we hrzieh v wuoli, A ze pohnan gſa neſtal I y otſuzen geſt vako nepofluſíny a genz brani 1 moczy a naſilij ſweho bludu, zgewna geſt| wiecz, ze pro ty ſwe bludy geſt ſprawedliwie otſuzen yako kaczierz. Pak ponyewadz geſt| otſuzen za kaczerze podle prawa Czeſarzſkeho,| Geſt pokuta na takowe tato, ze kaczerzij pra | wym prawem gſu beze czti a w zle powieſti| a gich zbozie ma byti pobrano a Synowe| gich ot napadu odſtrczeni. A dale dye teez pra| wo, ze kto geſt podezrzien o kaczierzſtwu, geſtli] ze ſie neocziſtij, ma byti pohnan, pakli tak l przes rok ſtane, bud yako kaczierz otſuzen. A pod I le prawa duchownieho kaczierzij magi cztwe| ru pokutu. Gedna, ze kazdy kaczierz geſt w klet bie, neb poniewadz geſt odrzezany a zawrze I ny, geft mrtwy a proklety. Tak dye piſmo ſwa I teho petra proti Sſimonowi kaczierzij: Penie | ze twe budte s tebu na zatraczenie. A tez, kdyz l Achacius kaczierz tudzil na otcze ſwateho Ge[13a]lazia, ze geho otſudil za kaczierze neſlyſſaw I geho, Odpowiediew Swaty Gelazius w ka] pitole prwnj a druhe, ze geho nowym oby czegem neklne, ale ſtarodawni kletbu obno ! wil, neb kaczierz kazdy geſt w kletbie, yakoz] to ſie ſſirze w dole powie. Druha pokuta geſt sſazenie neb nerozdilnye bud ſwietſky neb] du- chowni. Papez neb Czieſarz, kdyz ſie zkacze | rzuge, ma z ſweho duoſtogenſtwie sſazen byti. O papezij geſt pſano w fkutcziech ſwateho Bo| nifacia mucze- dlnika. O czieſarzij a o ginych ſwiet| czkych naprzed ſſirocze z piſma a z kronik dowe deno. Trzetie pokuta geſt, ze zbozie kaczerzſke | prawym prawem ſpada na wyfſieho, tocziz na 1 Otcze ſwateho, yako kdyz Man zhrzeſſij protij Manſtwi propadne ſwe prawo panu ſwe, a korferſt proti rziſſij, ſpadne na czieſarze, Tak krzeſtian proti wierze ſpadne na Biſkupa | neb Otcze ſwateho, A to tiem rozumem, kteraky gt ] hrziech, taka geſt pokuta. Felonia tocziz wina protij [ manſtwu geſt ſwietczky hrziech a ka| czerzſtwo hrziech duchownij, a yako hrzieſſnij] k hrziechu tak fudcze k wynye a pokutie ſie magij myeti, Aby ſwoy ſwe pole zal a ſrpu| w czizi žen newpuſtil. Cztwrta pokuta, ze [13b] gich zbozie nemuozli ginak, ale moczi branu ma ] gim odvato byti, neb takto prawa1) ſwied| czie. Dye Otecz ſwaty liberius: kto proti pokogi! Czierkwe ſwate gſu, magili duoſtogenſtwie] neb Zde následuje škrtnuté slovo; prawie.
Traktát Hilaria Litoměřického. 23 a Otecz ſwaty neb arczi biſkup na geho mieſtie neſwolili k mazanij pro hodne a ſluſſne przicziny, nemiel by prawa I dyediczneho k zemi Czeſke neb dye prawo du| chownye, Ze hoynieyſſie a wietſſie prawo ma] stwrditel w ſtwrzowanij nez podaczy k podanij. A konecznie podle prawa zgewnij kaczierzij [12b] Gſu, kterziz proti wierze obeczne zgewnie ka zij aneb wyznawagi aneb branie bludu, A] neb kteryz przed prelaty ſwymi gfu otſuzenij | za kaczerze. Pak poniewadz Girzik zgewnie geſt ſie wyznal, ze tak drzal, drzij a drzieti bude ! Aneb yako prawy minij, wſſak geſt naypr | we hrzieh v wuoli, A ze pohnan gſa neſtal I y otſuzen geſt vako nepofluſíny a genz brani 1 moczy a naſilij ſweho bludu, zgewna geſt| wiecz, ze pro ty ſwe bludy geſt ſprawedliwie otſuzen yako kaczierz. Pak ponyewadz geſt| otſuzen za kaczerze podle prawa Czeſarzſkeho,| Geſt pokuta na takowe tato, ze kaczerzij pra | wym prawem gſu beze czti a w zle powieſti| a gich zbozie ma byti pobrano a Synowe| gich ot napadu odſtrczeni. A dale dye teez pra| wo, ze kto geſt podezrzien o kaczierzſtwu, geſtli] ze ſie neocziſtij, ma byti pohnan, pakli tak l przes rok ſtane, bud yako kaczierz otſuzen. A pod I le prawa duchownieho kaczierzij magi cztwe| ru pokutu. Gedna, ze kazdy kaczierz geſt w klet bie, neb poniewadz geſt odrzezany a zawrze I ny, geft mrtwy a proklety. Tak dye piſmo ſwa I teho petra proti Sſimonowi kaczierzij: Penie | ze twe budte s tebu na zatraczenie. A tez, kdyz l Achacius kaczierz tudzil na otcze ſwateho Ge[13a]lazia, ze geho otſudil za kaczierze neſlyſſaw I geho, Odpowiediew Swaty Gelazius w ka] pitole prwnj a druhe, ze geho nowym oby czegem neklne, ale ſtarodawni kletbu obno ! wil, neb kaczierz kazdy geſt w kletbie, yakoz] to ſie ſſirze w dole powie. Druha pokuta geſt sſazenie neb nerozdilnye bud ſwietſky neb] du- chowni. Papez neb Czieſarz, kdyz ſie zkacze | rzuge, ma z ſweho duoſtogenſtwie sſazen byti. O papezij geſt pſano w fkutcziech ſwateho Bo| nifacia mucze- dlnika. O czieſarzij a o ginych ſwiet| czkych naprzed ſſirocze z piſma a z kronik dowe deno. Trzetie pokuta geſt, ze zbozie kaczerzſke | prawym prawem ſpada na wyfſieho, tocziz na 1 Otcze ſwateho, yako kdyz Man zhrzeſſij protij Manſtwi propadne ſwe prawo panu ſwe, a korferſt proti rziſſij, ſpadne na czieſarze, Tak krzeſtian proti wierze ſpadne na Biſkupa | neb Otcze ſwateho, A to tiem rozumem, kteraky gt ] hrziech, taka geſt pokuta. Felonia tocziz wina protij [ manſtwu geſt ſwietczky hrziech a ka| czerzſtwo hrziech duchownij, a yako hrzieſſnij] k hrziechu tak fudcze k wynye a pokutie ſie magij myeti, Aby ſwoy ſwe pole zal a ſrpu| w czizi žen newpuſtil. Cztwrta pokuta, ze [13b] gich zbozie nemuozli ginak, ale moczi branu ma ] gim odvato byti, neb takto prawa1) ſwied| czie. Dye Otecz ſwaty liberius: kto proti pokogi! Czierkwe ſwate gſu, magili duoſtogenſtwie] neb Zde následuje škrtnuté slovo; prawie.
Strana 24
24 Zdeněk Tobolka. rytierzſtwie, budte geho zbaweni, pakli gſu vrozenij, budte na ſtatczech pakli obecznij, netoliko budte na tiele treſktani, ale I na wiecznu puſſt wypowiedenij. O tiechto ! wſſech pokutach piſſe Otecz ſwaty Innocencius w Concilium obecznem. Takto klneme 1) a zlorze ] czime, prokliname wſſeczka kaczierzſtwa, genz | ſie nadymagij protij ſwate obeczne wierze a I wſſeczky kaczierze, kterymizkoli gmeny ſie gme | nugij, genz magij rozliczne twarze, tocziz rozlicz| ne bludy a articule, Ale oczaſy w hro- madu I ſwazane. Neb ſie ſrownawagij weſpolek w | marnoſti, tocziz w newierze a w nepoſluſſenſt] wi a w oklamanie. Tak tehdy otſuzenij budte dani ſudu ſwietſkemu k treſtani, A zbozie gich I gſuli ſwietſſtij k vrzadu budte dana, pakli du| chowni, k koſtelom, od nichzto mieli gſu obroky, l pakli gſu kterzij podezrzenij, geſtli ze ſie do roka ne- ocziſtie, budte yako kaczierzij odſuzeni, wſſicz | kni panij ſwietſſtij budte pod prziſahu zawaza I zani, (sic) aby kaczierzſtwa z ſwych zemi wy- ple | nili. Pakliby ktery pan ſwietſky, napomenut [14a] gſa, zemie ſwe wycziſtiti zanetbal od nepra | woſti kaczierſke bud ſkrze Biſkupy ſwe w klet| bu wehnan, a neuczinili doſti tomu w rocze,| Tehdy naywyſſi Biſkup, tocziz papez, geho poddane od wiernoſti ma rozhrzeſſiti a zemi geho krzeſtianom dati, kterzizto wyplenicze| kaczierze beze wſſeho odporu magi gij wlaſtij. Tak a mnohem ſſirze pſano geſt tu. Czoz geſt] tehdy Otecz ſwaty miel gineho vcziniti, nezI podle prawa ſie mieti. Girzik prawi, ze ne | nie kaczierzem, A dyabel, kdyz ſie ſudil przed Sſalomunem s panem Kryſtem podle rzeczi| Beliala a Adama, aczkoli to w przikladye | pſano, czinil ſie prawa, A czo gemu piſma | prziwedeno, zadnemu nechtiel wierziti, Ale | wſſeczky ſudcze miel podezrzieny, az wzdy mu ſil w pekle zuoſtati, kdyz ſie nebes nemohl doſuditij. Cztwrty rozdiel poklada a wyli czuge druhu prziczinu, tocziz krziwu prziſahu. Druha Winna Girzikowa geſt polo | zena, Ze geſt krziwy prziſeznik, yakoz naprzed dotknuto. Neb to geſt wſſecz| ko przeſtupil, k czemu kralowe wſſiczknij gſu | zawazani z obeczneho prawa, A potom to, [14b K czemu ſie ſam dobrowolnie weliku przi| ſahu nad gine krale zawazal- Nayprwe kral ma ſud a ſprawedlnoſt milowati. Tak dye Swaty Dawid: Milugete-li ſprawedlnoſt, pw du mluwte, genz ſudite zemi, neb na- krale ! przilezij ſud a ſprawedlnoſt a nuznych opra| wa, yakoz die Swaty Geronim: na krale ſluſſie Sud a ſprawedlnoſt a vtiſſtienim pomo I czy krwe newinne newylewati, poczeſtne mu ſyrotku a wdowie pomoczy, morder- zow| a ſwatokradczij netrpieti. Pak drzelli geſt on to, tato zemie to dobrze wie, A naylepe pa | nij, genz mluwiecze o ſwe ſwobody a ſpra- wedlnoſti ot nieho nycz gſu nemohli mieti, acz geſt nietczo we dſky weſſlo, to bud panom ! poruczeno. Mieſta take by vmiely powie! dieti ſwa bezprawna trapenie, ſſaczowa ] nye a honienye do ſweho myeſſcze. 1) V tomto slově za 1 následuje škrtnuté e.
24 Zdeněk Tobolka. rytierzſtwie, budte geho zbaweni, pakli gſu vrozenij, budte na ſtatczech pakli obecznij, netoliko budte na tiele treſktani, ale I na wiecznu puſſt wypowiedenij. O tiechto ! wſſech pokutach piſſe Otecz ſwaty Innocencius w Concilium obecznem. Takto klneme 1) a zlorze ] czime, prokliname wſſeczka kaczierzſtwa, genz | ſie nadymagij protij ſwate obeczne wierze a I wſſeczky kaczierze, kterymizkoli gmeny ſie gme | nugij, genz magij rozliczne twarze, tocziz rozlicz| ne bludy a articule, Ale oczaſy w hro- madu I ſwazane. Neb ſie ſrownawagij weſpolek w | marnoſti, tocziz w newierze a w nepoſluſſenſt] wi a w oklamanie. Tak tehdy otſuzenij budte dani ſudu ſwietſkemu k treſtani, A zbozie gich I gſuli ſwietſſtij k vrzadu budte dana, pakli du| chowni, k koſtelom, od nichzto mieli gſu obroky, l pakli gſu kterzij podezrzenij, geſtli ze ſie do roka ne- ocziſtie, budte yako kaczierzij odſuzeni, wſſicz | kni panij ſwietſſtij budte pod prziſahu zawaza I zani, (sic) aby kaczierzſtwa z ſwych zemi wy- ple | nili. Pakliby ktery pan ſwietſky, napomenut [14a] gſa, zemie ſwe wycziſtiti zanetbal od nepra | woſti kaczierſke bud ſkrze Biſkupy ſwe w klet| bu wehnan, a neuczinili doſti tomu w rocze,| Tehdy naywyſſi Biſkup, tocziz papez, geho poddane od wiernoſti ma rozhrzeſſiti a zemi geho krzeſtianom dati, kterzizto wyplenicze| kaczierze beze wſſeho odporu magi gij wlaſtij. Tak a mnohem ſſirze pſano geſt tu. Czoz geſt] tehdy Otecz ſwaty miel gineho vcziniti, nezI podle prawa ſie mieti. Girzik prawi, ze ne | nie kaczierzem, A dyabel, kdyz ſie ſudil przed Sſalomunem s panem Kryſtem podle rzeczi| Beliala a Adama, aczkoli to w przikladye | pſano, czinil ſie prawa, A czo gemu piſma | prziwedeno, zadnemu nechtiel wierziti, Ale | wſſeczky ſudcze miel podezrzieny, az wzdy mu ſil w pekle zuoſtati, kdyz ſie nebes nemohl doſuditij. Cztwrty rozdiel poklada a wyli czuge druhu prziczinu, tocziz krziwu prziſahu. Druha Winna Girzikowa geſt polo | zena, Ze geſt krziwy prziſeznik, yakoz naprzed dotknuto. Neb to geſt wſſecz| ko przeſtupil, k czemu kralowe wſſiczknij gſu | zawazani z obeczneho prawa, A potom to, [14b K czemu ſie ſam dobrowolnie weliku przi| ſahu nad gine krale zawazal- Nayprwe kral ma ſud a ſprawedlnoſt milowati. Tak dye Swaty Dawid: Milugete-li ſprawedlnoſt, pw du mluwte, genz ſudite zemi, neb na- krale ! przilezij ſud a ſprawedlnoſt a nuznych opra| wa, yakoz die Swaty Geronim: na krale ſluſſie Sud a ſprawedlnoſt a vtiſſtienim pomo I czy krwe newinne newylewati, poczeſtne mu ſyrotku a wdowie pomoczy, morder- zow| a ſwatokradczij netrpieti. Pak drzelli geſt on to, tato zemie to dobrze wie, A naylepe pa | nij, genz mluwiecze o ſwe ſwobody a ſpra- wedlnoſti ot nieho nycz gſu nemohli mieti, acz geſt nietczo we dſky weſſlo, to bud panom ! poruczeno. Mieſta take by vmiely powie! dieti ſwa bezprawna trapenie, ſſaczowa ] nye a honienye do ſweho myeſſcze. 1) V tomto slově za 1 následuje škrtnuté e.
Strana 25
Traktát Hilaria Litoměřického. 25 Take | kral krzeſtianſky ma krzeſtianſtwa obha yowati, tak piſſe Swaty Ifiodorus. Tott] geſt pak dobrze znamo, yak sie geſt myel on k krzeſtianom. Dopuſſtiel welmi welika | bezprawie a trapenie. Nayprwe yakes pra wo duchownie na rathauze dopuſtil, yako by ſie pranerz proſtrzed koſtela trefil, tak [15a] Duchowni ſud na rathauze. Tiem prawem | wſſiczkni krzeſtiane obſelani a trapeni. Druhe ] ze dopuſſtiel, aby w nizadnem czechu nebylii przigimanij do rzemeſl, kto ſie ſ nimi neſrow | nawagi. Trzetie, aby zadny nemohl ſobie| domu w praze kupiti. Cztwrte, kdyz dobrzij I krzeſtiane ſwatoſtij potrzebowali, byli wyſo I cze trapeni, pohrzebi gim branienij, krzeſt a I gine ſwatoſti. Pate wſſiczkni knieze a pra | wij fararzij w praze koſtelu prazſkemu a poI ſluſſenſtwie otyati a gich wſſudy wſtrkani. Tott ta obrana krzeſtianſka, Acz rzieka, ze ya| zadneho ot wiery nenutim. Ale wnukne v rzednikom, Conſſelom a popom ſwym: Trapte gie, yakz muozete, yatt ſie toho vczinim ne wida. Proto kleſſtie kowarz gma, kdyz mu za | loba przigde, tehda ſie hniewa a yako by gi | hrozil, A potom podyekuge, ze gſu gie trapili, yakoz ſie to w ſkutcze mnohokrat shledalo. Prawi opiet, ze zadneho neutiſkuge ani ſwa| zuge. Ale geſt wiecz ſwiedoma a wyedoma, ſ kym a kterak mluwil, chtie geho od poſlu ſſen- ſtwie ſweſti, yak ſ nimi rady tayne czaſto | miewal a to wſſe, aby ſwe kniezie myel a | naſſe potupil. Take kral ma kaczierzſtwie [15b] Wypleniti, yakoz dye Swaty Auguſtin na Cztenie ſwateho Jana, ze Agar dyewka SaI rzina znamenala kaczierze, Sara krzeſtiany I dobre, y kdyz Agar zbyta byla ot Sary, pa] nie ſwe, a tuzila Angelowi, rzekl geſt gij| Angel: wrat ſie ku panij ſwe. Proto byla bita, aby ſie nawratila.1) Proto kralowe krze- ſtian ſſtij gſu proti kaczierzom, aby ſie nawratili. Nediwte ſie tomu, ze ſie moczy ſwietſke hybij proti mrzkym rozptylatelom Czierkwe ſwate, | neb bytt ſie nehnuli, tiezky poczet wydadie I panu Bohu z kralowſtwie ſweho. Nabocho| donozor, kral czizozemecz, wydal weliku po| kutu, kto by ſie ruhal bohu zidowſkemu, wi l da, ze tij trzie mladenczi byli ot boha z woh | niowe peczy wyſwobozenij, kterak ſie nema| gij hnuti kralowe krzeſtianſſti widucze, ze ſkrze| to netoliko tre lidij, Ale wſſeczko krzeſtianſt wo muoz wyſwobozeno byti. Tak dye ten ſwaty. Ale tento Girzik netoliko kaczierzſt wa neplenil, ale naplnil wkrocziw v kladnie do prahy wſſecky koſtely odyal | ot moczy ko�tela prazſkeho kniezim kaczierzſkym do prahy a do wſſie zemie pomohl, Pany | a gine lidij hrozu, dary, vrzady poruſſowal, [16a] Ze k geho ſektie prziſtupali, Aby byl w tom ſwě| po- kogi dele trwal, byl by wſſeczku zemi k ſwy I wopactatam prziprawil. Ale giz mily pan Buoh neraczi dele gemu toho trpieti, neb gt, buoh da, prziſſel czas wykupenie zemie czeſke,I pak aczkoli niekdě zgewne kaczierze palil a huI bil, Ale taket Ryba rybu gie, wſſak toho ne vtratil Rokyczana, 1) Po n následuje škrtnuté e.
Traktát Hilaria Litoměřického. 25 Take | kral krzeſtianſky ma krzeſtianſtwa obha yowati, tak piſſe Swaty Ifiodorus. Tott] geſt pak dobrze znamo, yak sie geſt myel on k krzeſtianom. Dopuſſtiel welmi welika | bezprawie a trapenie. Nayprwe yakes pra wo duchownie na rathauze dopuſtil, yako by ſie pranerz proſtrzed koſtela trefil, tak [15a] Duchowni ſud na rathauze. Tiem prawem | wſſiczkni krzeſtiane obſelani a trapeni. Druhe ] ze dopuſſtiel, aby w nizadnem czechu nebylii przigimanij do rzemeſl, kto ſie ſ nimi neſrow | nawagi. Trzetie, aby zadny nemohl ſobie| domu w praze kupiti. Cztwrte, kdyz dobrzij I krzeſtiane ſwatoſtij potrzebowali, byli wyſo I cze trapeni, pohrzebi gim branienij, krzeſt a I gine ſwatoſti. Pate wſſiczkni knieze a pra | wij fararzij w praze koſtelu prazſkemu a poI ſluſſenſtwie otyati a gich wſſudy wſtrkani. Tott ta obrana krzeſtianſka, Acz rzieka, ze ya| zadneho ot wiery nenutim. Ale wnukne v rzednikom, Conſſelom a popom ſwym: Trapte gie, yakz muozete, yatt ſie toho vczinim ne wida. Proto kleſſtie kowarz gma, kdyz mu za | loba przigde, tehda ſie hniewa a yako by gi | hrozil, A potom podyekuge, ze gſu gie trapili, yakoz ſie to w ſkutcze mnohokrat shledalo. Prawi opiet, ze zadneho neutiſkuge ani ſwa| zuge. Ale geſt wiecz ſwiedoma a wyedoma, ſ kym a kterak mluwil, chtie geho od poſlu ſſen- ſtwie ſweſti, yak ſ nimi rady tayne czaſto | miewal a to wſſe, aby ſwe kniezie myel a | naſſe potupil. Take kral ma kaczierzſtwie [15b] Wypleniti, yakoz dye Swaty Auguſtin na Cztenie ſwateho Jana, ze Agar dyewka SaI rzina znamenala kaczierze, Sara krzeſtiany I dobre, y kdyz Agar zbyta byla ot Sary, pa] nie ſwe, a tuzila Angelowi, rzekl geſt gij| Angel: wrat ſie ku panij ſwe. Proto byla bita, aby ſie nawratila.1) Proto kralowe krze- ſtian ſſtij gſu proti kaczierzom, aby ſie nawratili. Nediwte ſie tomu, ze ſie moczy ſwietſke hybij proti mrzkym rozptylatelom Czierkwe ſwate, | neb bytt ſie nehnuli, tiezky poczet wydadie I panu Bohu z kralowſtwie ſweho. Nabocho| donozor, kral czizozemecz, wydal weliku po| kutu, kto by ſie ruhal bohu zidowſkemu, wi l da, ze tij trzie mladenczi byli ot boha z woh | niowe peczy wyſwobozenij, kterak ſie nema| gij hnuti kralowe krzeſtianſſti widucze, ze ſkrze| to netoliko tre lidij, Ale wſſeczko krzeſtianſt wo muoz wyſwobozeno byti. Tak dye ten ſwaty. Ale tento Girzik netoliko kaczierzſt wa neplenil, ale naplnil wkrocziw v kladnie do prahy wſſecky koſtely odyal | ot moczy ko�tela prazſkeho kniezim kaczierzſkym do prahy a do wſſie zemie pomohl, Pany | a gine lidij hrozu, dary, vrzady poruſſowal, [16a] Ze k geho ſektie prziſtupali, Aby byl w tom ſwě| po- kogi dele trwal, byl by wſſeczku zemi k ſwy I wopactatam prziprawil. Ale giz mily pan Buoh neraczi dele gemu toho trpieti, neb gt, buoh da, prziſſel czas wykupenie zemie czeſke,I pak aczkoli niekdě zgewne kaczierze palil a huI bil, Ale taket Ryba rybu gie, wſſak toho ne vtratil Rokyczana, 1) Po n následuje škrtnuté e.
Strana 26
26 Zdeněk Tobolka: od niehoz wſſiczkni kaczie | rzij vtraczenij ſie nediele, Neb kdyz vmiera† lij prawili, ze gie tomu Rokyczan nauczil, y I podnes niekterzi na nowem mieſte praz| ſkem gſu a niekterzij geſſtie ſedie v wazbye, | geſſto to wy- znawagij, ze ot nyeho magij, A| tiem ſie nicz neſtalo pro geho Rokyczanu. A toho y podnes necha pro plemie geho, naſle| duge, gemu ſie klanie, genz geſt wrch a ſtud | nicze wſſeho kaczierzſtwa w zemi czeſke. TytoI y gine powahy gſu krale praweho, Ale Ro kyczan geho prorok, genz ſie litteru obyera, ten gemu radil, ktere geſt prawo kralow pohanſkych, genz geſt pſano w prnich kni! hach kralowſkych. Rzekl Samue k lidu: Toto geſt prawo krale, Syny waſſe wezme a zdie | la gie vrzedniky a robotieze a rzemeſlniky 1) [16b] dyediny waſſe a winnicze a oliwowie nay| lepſſie odegme a dat ſluzebnikom ſwym o | bile waſſe a poplatky winniczne pod deſatky | vwede a bude odtud platiti ſluzebnikom ſwym. Sluzebniky wam otegme a prziſtawi k potrze| bie ſwe, Stado waſſe zhol- duge, a wy budete| geho ſluzebniczy. Tot prawo krale ot buoha za- wrzeneho, yako byl Saul. Wſſiczkni mohu makati, czinilli geſt on to, czo prorokowano 2) Samuelem. Ale on wzdy prawi, ze geſt kra lem krzeſtianſkym przes prziſahy obeczne, kte| ruz geſt prziſahu vczinil, aby wyplenil ne poſluſſenſtwie z zemie czeſke, toho geſt nez drzel a tak prziſahu promienil, pak ponie | wadz krziwa prziſaha z umyſla, yako dye Swaty Thomaſs, Sama w ſobie geſt hrziech I ſmrtedlny, neb zawiera w ſobie potupu | bozij, yakyzkoli czlowiek ſluſſnu wiecz nena| plni, nemuoz gie bez hrziechu ſmrtedlneho zruſſiti, aniz gij ſam rozum a wyklad dati y| poniewadz krziwy prziſeznik nenie hoden I duſſiij zprawowati, yakoz die Otecz ſwaty | Vrbanus. A duſſe wietffie geſt a drazſſie nez | tielo, yako dye Pan Buoh. Nad to Girzik ne nie hoden zemie czeſke zprawowati pro ſ[17a] wu krziwu prziſahu, A k tomu hledie Otecz ſwa | ty vmiel ſie k niemu, yakoz nan geſt ſluſſelo.| Pak pomſta krziwe prziſahy geſt welmi tiez| ka, neb podle prawa duchownieho y ſwiet czkeho takowi gſu na- rczeni a czti zbaweni. Ta | ke nikdy nemohu byti ſwiedkowe, by pak ſie| toho pokali, tak dye piſmo, A poniewadz ten to czlowiek panu bohu a Otczi ſwate nez| drzel geſt prziſahy, nenie czo gemu wierziti,| by pro- ſtemu czlowieku prziſahu zdrzel.] Tak ſie piſſe w Concilium toletanſkem Ne| muozt lidem byti wierny, kto bohu geſt ne I wierny, Aniz gim ma byti wierzieno, kto | ot ſebe wiery prawdy otwrhli, lecz ſamemu| ſwemu Rokyczanowi, gehozto prziſahu wie| cze ſobie wazi nezli kteru ginu. A on geho | rozhrzeſſij, moczi ſwu, giez nema, ot prziſa hy otczi ſwatemu vcziniene. Nenie take ge| ſpomoczno, ale wiecze k zatraczeni, czoz pra | wi ze te prziſaze geſt rozumiel ginak, A ze i nikdy geſt nemienil odſtupiti ot obogi zpo | ſoby przigimanie, by gemu mnoha gina I byla ſlibowana. Nayprwe, yakoz die fwa| ty yſiodor, yakychzkoli Iſti ſlow kto prziſa| ha, 1) Za rze následuje škrtnuté ſ. 2) Po pro následuje škrtnuté p
26 Zdeněk Tobolka: od niehoz wſſiczkni kaczie | rzij vtraczenij ſie nediele, Neb kdyz vmiera† lij prawili, ze gie tomu Rokyczan nauczil, y I podnes niekterzi na nowem mieſte praz| ſkem gſu a niekterzij geſſtie ſedie v wazbye, | geſſto to wy- znawagij, ze ot nyeho magij, A| tiem ſie nicz neſtalo pro geho Rokyczanu. A toho y podnes necha pro plemie geho, naſle| duge, gemu ſie klanie, genz geſt wrch a ſtud | nicze wſſeho kaczierzſtwa w zemi czeſke. TytoI y gine powahy gſu krale praweho, Ale Ro kyczan geho prorok, genz ſie litteru obyera, ten gemu radil, ktere geſt prawo kralow pohanſkych, genz geſt pſano w prnich kni! hach kralowſkych. Rzekl Samue k lidu: Toto geſt prawo krale, Syny waſſe wezme a zdie | la gie vrzedniky a robotieze a rzemeſlniky 1) [16b] dyediny waſſe a winnicze a oliwowie nay| lepſſie odegme a dat ſluzebnikom ſwym o | bile waſſe a poplatky winniczne pod deſatky | vwede a bude odtud platiti ſluzebnikom ſwym. Sluzebniky wam otegme a prziſtawi k potrze| bie ſwe, Stado waſſe zhol- duge, a wy budete| geho ſluzebniczy. Tot prawo krale ot buoha za- wrzeneho, yako byl Saul. Wſſiczkni mohu makati, czinilli geſt on to, czo prorokowano 2) Samuelem. Ale on wzdy prawi, ze geſt kra lem krzeſtianſkym przes prziſahy obeczne, kte| ruz geſt prziſahu vczinil, aby wyplenil ne poſluſſenſtwie z zemie czeſke, toho geſt nez drzel a tak prziſahu promienil, pak ponie | wadz krziwa prziſaha z umyſla, yako dye Swaty Thomaſs, Sama w ſobie geſt hrziech I ſmrtedlny, neb zawiera w ſobie potupu | bozij, yakyzkoli czlowiek ſluſſnu wiecz nena| plni, nemuoz gie bez hrziechu ſmrtedlneho zruſſiti, aniz gij ſam rozum a wyklad dati y| poniewadz krziwy prziſeznik nenie hoden I duſſiij zprawowati, yakoz die Otecz ſwaty | Vrbanus. A duſſe wietffie geſt a drazſſie nez | tielo, yako dye Pan Buoh. Nad to Girzik ne nie hoden zemie czeſke zprawowati pro ſ[17a] wu krziwu prziſahu, A k tomu hledie Otecz ſwa | ty vmiel ſie k niemu, yakoz nan geſt ſluſſelo.| Pak pomſta krziwe prziſahy geſt welmi tiez| ka, neb podle prawa duchownieho y ſwiet czkeho takowi gſu na- rczeni a czti zbaweni. Ta | ke nikdy nemohu byti ſwiedkowe, by pak ſie| toho pokali, tak dye piſmo, A poniewadz ten to czlowiek panu bohu a Otczi ſwate nez| drzel geſt prziſahy, nenie czo gemu wierziti,| by pro- ſtemu czlowieku prziſahu zdrzel.] Tak ſie piſſe w Concilium toletanſkem Ne| muozt lidem byti wierny, kto bohu geſt ne I wierny, Aniz gim ma byti wierzieno, kto | ot ſebe wiery prawdy otwrhli, lecz ſamemu| ſwemu Rokyczanowi, gehozto prziſahu wie| cze ſobie wazi nezli kteru ginu. A on geho | rozhrzeſſij, moczi ſwu, giez nema, ot prziſa hy otczi ſwatemu vcziniene. Nenie take ge| ſpomoczno, ale wiecze k zatraczeni, czoz pra | wi ze te prziſaze geſt rozumiel ginak, A ze i nikdy geſt nemienil odſtupiti ot obogi zpo | ſoby przigimanie, by gemu mnoha gina I byla ſlibowana. Nayprwe, yakoz die fwa| ty yſiodor, yakychzkoli Iſti ſlow kto prziſa| ha, 1) Za rze následuje škrtnuté ſ. 2) Po pro následuje škrtnuté p
Strana 27
Traktát Hilaria Litoměřického. 27 wſſak Pan Buoh, genz geſt ſwiedek [17b] ſwiedo (sic), takto przigima yako ten, gemuz ſie przi ſaha, tomu rozumie. Druhe ze prziſaha otczi I ſwatemu vcziniena gim ſamym ma byti wylozena, A ze otecz ſwaty wyklada gi, aby | ſie we wſſech rzadiech a ſwatoſtech a zwla] ſſtie w przigimani tiela bozieho pod gednu zpoſobu ſrownal s kraly krzeſtianſkymi, y I mat tak byti rozumiena. Trzetie prziſaha i nema byti zawazek neprawoſti a tak ne ma nizadne podweſti. Nemuozt on vcziniw | tu przifahu otczi ſwatemu gie ginak nez o| tecz ſwaty wykladati. Cztwrte kdyby tak | bylo, tehda kazdy mohl by zniknuti krziwe przi ] ſahy, y ſwaſy Petr byl by ſie wymluwil, I kdyz prziſahl, ze nezna czlowieka, A tak nik| dyz zadny by krziwie neprziſahal, y bylo by daremne bozie przikazanie: Nebudeſs krzi wie prziſahati, A opiet ne- wezmeſs gmena bozieho nadarmo, l tocziz krziwie. Neb toho, cze| hoz nenie, pan Buoh nebrani, ale czo muoz | byti A nemoz krziwie prziſahnuti, kto, lecz! ſie neſtane doſti tomu, komuz geſt prziſaha| no, A ze otcz- ſwatemu prziſahl, a geho ſwa| toſt prawi, ze gij nenie doſti vczinieno Teh| da geſt krziwy Otczi ſwatemu prziſeznik [18a]. A takowy kazdy geſt horſſi nezli morderz, Neb] tento tielo, ale onen duſſi zabigie. Take ne nie hoden zadnych vrzaduow ani duchow] nich ani ſwietfkych aniz wiecz muoz przi| ſahati, Neb gyz gemu nema byti wierze| no. Tak prawa duchownie y ſwietſka I ſwiedczie, neb kto geſt newieren panu Bo hu, proti ozlowieku ſwiedcziti nema Aniz I prawo mrzczeyſſieho hrziechu ma, By tak I hanebnye ote wſſeho ſudu odſtrczilo yako | krziweho prziſeznika. Tott geſt druhy kus geho zſazenie. Prziczina Rozdiel paty! wyliczuge trzeti prziczinu, ze Gi]rzik geſt Swatokracze. ze geſt latinye Sacrilegus. To Trzetie gemu wynnu dawa otecz Swaty, ſie | rozlicznie Rozumie: y geſtit ſwatokra I decz neb ſwatokradcze neb ſwatohubcze o ſob. Neb gemu dawa Otecz ſwaty winnu,| ze geſt poſla geho ſwatoſtij doctora Fanti] na yal a wiezel A tak wpadl geſt w klet I bu, yakoz ſtogi pſano od Otcze ſwateho Innocencia, ktozkoli ponuknutim dyabelsky I w ſwatokradez tuto vpadne, ze na kniezee | neb mnicha a zaka- ſwieczeneho ruku ſtah[18blne naſylnu, bud w kletbie A nizadny Biſkup neſmieg geho rozhrzeſſiti nez ſam papez ] lecz na ſmrti. Czo pak tyz Girzik kniezij do ] brych geſt fazel, oblupil, hyndrowal, statky! ſkrze ſwe vrzedniky pobral, to k tomu bud przi pſano A z geho vſt ſlychano, kterak ſobie knieze wazij, vakozto pak knyezie poduſſij| na nieho czigij a wiedie. Druha ſwatokra | dez geſt, kdyz kto porufſi fwobodu koſtelni neb 1 kyrchowa neb klaſſterfke, yakoz on toho| mnoho a czaſto pachal a paſſie zadnemu zaduſſi od nayprwnieho ſlawneho praz! ſkeho koſtela az do naymenſſieho ſedlſke koſtela, zadne ſwobody, wyſazenie, Czieſarz |ſka, kralowſka, knyezetſka nedrzij, prwnij | ſ nym muſyli na woynu prwni dan, prw| nij
Traktát Hilaria Litoměřického. 27 wſſak Pan Buoh, genz geſt ſwiedek [17b] ſwiedo (sic), takto przigima yako ten, gemuz ſie przi ſaha, tomu rozumie. Druhe ze prziſaha otczi I ſwatemu vcziniena gim ſamym ma byti wylozena, A ze otecz ſwaty wyklada gi, aby | ſie we wſſech rzadiech a ſwatoſtech a zwla] ſſtie w przigimani tiela bozieho pod gednu zpoſobu ſrownal s kraly krzeſtianſkymi, y I mat tak byti rozumiena. Trzetie prziſaha i nema byti zawazek neprawoſti a tak ne ma nizadne podweſti. Nemuozt on vcziniw | tu przifahu otczi ſwatemu gie ginak nez o| tecz ſwaty wykladati. Cztwrte kdyby tak | bylo, tehda kazdy mohl by zniknuti krziwe przi ] ſahy, y ſwaſy Petr byl by ſie wymluwil, I kdyz prziſahl, ze nezna czlowieka, A tak nik| dyz zadny by krziwie neprziſahal, y bylo by daremne bozie przikazanie: Nebudeſs krzi wie prziſahati, A opiet ne- wezmeſs gmena bozieho nadarmo, l tocziz krziwie. Neb toho, cze| hoz nenie, pan Buoh nebrani, ale czo muoz | byti A nemoz krziwie prziſahnuti, kto, lecz! ſie neſtane doſti tomu, komuz geſt prziſaha| no, A ze otcz- ſwatemu prziſahl, a geho ſwa| toſt prawi, ze gij nenie doſti vczinieno Teh| da geſt krziwy Otczi ſwatemu prziſeznik [18a]. A takowy kazdy geſt horſſi nezli morderz, Neb] tento tielo, ale onen duſſi zabigie. Take ne nie hoden zadnych vrzaduow ani duchow] nich ani ſwietfkych aniz wiecz muoz przi| ſahati, Neb gyz gemu nema byti wierze| no. Tak prawa duchownie y ſwietſka I ſwiedczie, neb kto geſt newieren panu Bo hu, proti ozlowieku ſwiedcziti nema Aniz I prawo mrzczeyſſieho hrziechu ma, By tak I hanebnye ote wſſeho ſudu odſtrczilo yako | krziweho prziſeznika. Tott geſt druhy kus geho zſazenie. Prziczina Rozdiel paty! wyliczuge trzeti prziczinu, ze Gi]rzik geſt Swatokracze. ze geſt latinye Sacrilegus. To Trzetie gemu wynnu dawa otecz Swaty, ſie | rozlicznie Rozumie: y geſtit ſwatokra I decz neb ſwatokradcze neb ſwatohubcze o ſob. Neb gemu dawa Otecz ſwaty winnu,| ze geſt poſla geho ſwatoſtij doctora Fanti] na yal a wiezel A tak wpadl geſt w klet I bu, yakoz ſtogi pſano od Otcze ſwateho Innocencia, ktozkoli ponuknutim dyabelsky I w ſwatokradez tuto vpadne, ze na kniezee | neb mnicha a zaka- ſwieczeneho ruku ſtah[18blne naſylnu, bud w kletbie A nizadny Biſkup neſmieg geho rozhrzeſſiti nez ſam papez ] lecz na ſmrti. Czo pak tyz Girzik kniezij do ] brych geſt fazel, oblupil, hyndrowal, statky! ſkrze ſwe vrzedniky pobral, to k tomu bud przi pſano A z geho vſt ſlychano, kterak ſobie knieze wazij, vakozto pak knyezie poduſſij| na nieho czigij a wiedie. Druha ſwatokra | dez geſt, kdyz kto porufſi fwobodu koſtelni neb 1 kyrchowa neb klaſſterfke, yakoz on toho| mnoho a czaſto pachal a paſſie zadnemu zaduſſi od nayprwnieho ſlawneho praz! ſkeho koſtela az do naymenſſieho ſedlſke koſtela, zadne ſwobody, wyſazenie, Czieſarz |ſka, kralowſka, knyezetſka nedrzij, prwnij | ſ nym muſyli na woynu prwni dan, prw| nij
Strana 28
28 Zdeněk Tobolka: berni dati roboty wuozby. A tak wiecze | nez ſwietſke gie vtiſkage, geſſto ffarao,| kral Egipſky, kniezim ſwym toho neczinil. Take geſt ſwatokradecz, neb odgimal a I otgima zbozie koſtelnie a duchownie na] danie, a nemage moczi zadne zapiſuge do | niekoliko ziwotow v wietſfich ſumach I a ginymi przeſazenymi zapiſy, A ze to gt [19a] Swatokradecz, y kto odgima y kto trapi robo | tami, woynami, beer- niemi a ſſaczunky koſte li, Tak die Swaty Rzehorz Sabinowi po ] dianowi: Swatokradecz geſt a proti ſwate mu Zakonu, kdyz kto nada dobrym vmyſle koſtelom, A to chcze ſobie kto oſobiti. A tudiez ] ſwaty Lucius wſſem Biſkupom wſſeczky | dracze koftelnie a gegich ſtatkuow otczizitele (sic) wyhanieme ot koſtela a gie moczy Apoſſtol ] ſku 1) klneme a za ſwato- kradcze otſuzuge,| A netoliko gie, ale wſſeczky, genz gim ſwolu | gij. neb gednoſtayna geſt pokuta cziniczy| a powolugiczym. Teez dye Swaty ana- kletus Papez trzeti, kto wezme penieze bliznieho ſweho, neſſlechetnie czinij, Ale kto wieczy| koſtelnie otegme, ſwatokradez czinij. A ſwaty Bonifacius muczedlnik dye: Nizadny ne| pochybug, Ze wſſeczko, czo geſt panu Bohu poſwieczeno, ſwatoſwate bude panu, budto | czlowiek neb howado neb diedina neb czoj koliwiek gineho, gedno oddane panu Bohu ] Swatoſwate bude panu a k prawu ſluſſie kniezſkemu. Protoz nebude zadny czlowiek wymluwen, kto od pana buoha a geho koſte | la otegme, hubij aneb wydrze a neuczinili [19b] Za to doſti bud za ſwatokradcze ſuzen, a ne- opraI wili kletbu, porazen. A giny Swaty kalix ] tus dye: Ktokoli z kniezat neb ginych ſwietſkych lidij zrziezenie neb panstwie koftel [ nie sobie oſobij, bud ſuzen yako ſwatokrad| cze. Z teto rzeczi muozem rozumieti, w praw | dieli geſt rziekal Girzik: Naſſet gt, muozemt to i zapſati, komu chczme. Nechcze tomu rozumie ti, by pak czo nadal, yakz geſſtie zadneho nadanie ot nieho newidime, nebrz czo kral Ladiſlaw ſlawne bohda pa- mieti otkazal koſtelu prazſkemu, toho nicz nedal, czo panu bohu ot- kazano, toho poziwa, yako onen po han Kral Baltaſar, geſſto z toho na dobye byla by ſie czeſt a chwala Panu Buohu I dala, to on z toho gie a pie. Wſſak yako dye Zakon bozij a prawa duchownie, czo gednu geſt dano panu buohu, nemuoz wiecze k| pozitkom ſwietſkym obraczeno byti. K temuz take piſſe otecz ſwaty Symachus, a geſt w | knihach Con- ciliorum w ſniemu gangren| ſkem napſano takto: Welmi welika kradez gt, I ze to, czo geſt dano za polehczenie hrziechuow | a za ſpaſenie a otpoczinutie duſſij od kohokoli ] ſlawnym koſtelom od krzeſtianow a boha ſie [20a] bogiczich a zwlaſſtie od kniezat, ginam ſie 1 obracze. Protoz, ktozkoli v wieczy koſtelnie ſie| vwazati aneb gie drzeti nebez- pecznym tra penym ſmieti bude, Aneb kto koſtelnie zbo zie od kniezat neb ginych mocznych aneb nafilym neb vkrutenſtwym drzeti bude! Aneb za diedicztwe ſynom odkazowati bu | de, geſtlize toho neprzeſtane, wiecznu klet i bu bud porazen. A mnoho k tomu welmi geſt piſma. 1) Následuje škrtnuté kle.
28 Zdeněk Tobolka: berni dati roboty wuozby. A tak wiecze | nez ſwietſke gie vtiſkage, geſſto ffarao,| kral Egipſky, kniezim ſwym toho neczinil. Take geſt ſwatokradecz, neb odgimal a I otgima zbozie koſtelnie a duchownie na] danie, a nemage moczi zadne zapiſuge do | niekoliko ziwotow v wietſfich ſumach I a ginymi przeſazenymi zapiſy, A ze to gt [19a] Swatokradecz, y kto odgima y kto trapi robo | tami, woynami, beer- niemi a ſſaczunky koſte li, Tak die Swaty Rzehorz Sabinowi po ] dianowi: Swatokradecz geſt a proti ſwate mu Zakonu, kdyz kto nada dobrym vmyſle koſtelom, A to chcze ſobie kto oſobiti. A tudiez ] ſwaty Lucius wſſem Biſkupom wſſeczky | dracze koftelnie a gegich ſtatkuow otczizitele (sic) wyhanieme ot koſtela a gie moczy Apoſſtol ] ſku 1) klneme a za ſwato- kradcze otſuzuge,| A netoliko gie, ale wſſeczky, genz gim ſwolu | gij. neb gednoſtayna geſt pokuta cziniczy| a powolugiczym. Teez dye Swaty ana- kletus Papez trzeti, kto wezme penieze bliznieho ſweho, neſſlechetnie czinij, Ale kto wieczy| koſtelnie otegme, ſwatokradez czinij. A ſwaty Bonifacius muczedlnik dye: Nizadny ne| pochybug, Ze wſſeczko, czo geſt panu Bohu poſwieczeno, ſwatoſwate bude panu, budto | czlowiek neb howado neb diedina neb czoj koliwiek gineho, gedno oddane panu Bohu ] Swatoſwate bude panu a k prawu ſluſſie kniezſkemu. Protoz nebude zadny czlowiek wymluwen, kto od pana buoha a geho koſte | la otegme, hubij aneb wydrze a neuczinili [19b] Za to doſti bud za ſwatokradcze ſuzen, a ne- opraI wili kletbu, porazen. A giny Swaty kalix ] tus dye: Ktokoli z kniezat neb ginych ſwietſkych lidij zrziezenie neb panstwie koftel [ nie sobie oſobij, bud ſuzen yako ſwatokrad| cze. Z teto rzeczi muozem rozumieti, w praw | dieli geſt rziekal Girzik: Naſſet gt, muozemt to i zapſati, komu chczme. Nechcze tomu rozumie ti, by pak czo nadal, yakz geſſtie zadneho nadanie ot nieho newidime, nebrz czo kral Ladiſlaw ſlawne bohda pa- mieti otkazal koſtelu prazſkemu, toho nicz nedal, czo panu bohu ot- kazano, toho poziwa, yako onen po han Kral Baltaſar, geſſto z toho na dobye byla by ſie czeſt a chwala Panu Buohu I dala, to on z toho gie a pie. Wſſak yako dye Zakon bozij a prawa duchownie, czo gednu geſt dano panu buohu, nemuoz wiecze k| pozitkom ſwietſkym obraczeno byti. K temuz take piſſe otecz ſwaty Symachus, a geſt w | knihach Con- ciliorum w ſniemu gangren| ſkem napſano takto: Welmi welika kradez gt, I ze to, czo geſt dano za polehczenie hrziechuow | a za ſpaſenie a otpoczinutie duſſij od kohokoli ] ſlawnym koſtelom od krzeſtianow a boha ſie [20a] bogiczich a zwlaſſtie od kniezat, ginam ſie 1 obracze. Protoz, ktozkoli v wieczy koſtelnie ſie| vwazati aneb gie drzeti nebez- pecznym tra penym ſmieti bude, Aneb kto koſtelnie zbo zie od kniezat neb ginych mocznych aneb nafilym neb vkrutenſtwym drzeti bude! Aneb za diedicztwe ſynom odkazowati bu | de, geſtlize toho neprzeſtane, wiecznu klet i bu bud porazen. A mnoho k tomu welmi geſt piſma. 1) Následuje škrtnuté kle.
Strana 29
Traktát Hilaria Litoměřického. 29 Opiet geſt ſwatokradcze, neb vſtawenie ſwatych otczow nedrzij, neb pra wi, ze nemuoz papez geho sſaditi ani ſuditi.I Proti piſmu tato rzecz geſt, neb die Otecz I ſwaty Mikulaſs: Nizadnemu nenie dopu ] ſſtieno rozſudku ſtolicze papezſke ſuditi aneb geho nalez otwolati pro prwotne wywiſſe | nie Rzimſkeho koſtela bozim darem w ſwa| tem petru apoſſtolu gemu dane. Neb die I gij Czieſarzſka prawa w dewatych knihach, ze kto Oſud naywyſſieho kniezete Biſkupa| ſie hada, w hrziech ſwatokradeze wpada.] Take vſtanowenie otczow ſwatych nedrzij, neb ſie w ſwatoſtech s Czerkwi ſwatu ne ſrownawa Nad to pak yak ſſieradnie haI nye Otcze ſwateho taynie y zewnie, wſſecz 20b]ko to gemu k hrziechu a nepoſluſſen- ſtwi] prziſparzie ſie. Geſt take ſwatokradcze, neb I podle miſtra ſweho Rokyczana krade ſwa| temu boziemu tyelu pod prwni zpoſobu| miloſti a dary, genz Syna bozieho gſu zwlaſſtnie, prawie, ze menie ſie pod prwni zpuoſobu przigima nez pod druhu, A ze ne | nie czela ſwatoſt pod zpuoſobu prwni, A | ni dopuſſtie, aby zgewnie s tielem bozim | pod gednu zpoſobu bylo nad nemoczne cho| zeno. A to geſt wſſe proti obeczne czerkwy ſwate, yako to ginde ſſirze ſie okazuge. Geſtit take ſwatokradecz, neb ſie s kuzly a| czary obiera, mage panny, baby, ſedlaky, I y gine wieſſcze yako Saul a gim welmi | wierzi. A to geſt zgewnie proti zakonu Bo| ziemu, neb w knyhach Moyzieſſowych cz| twrtych dye pan: Kuzedlnikow nebudeſs ] trpieti na zemi, A opiet tudiez: Nebudete | kuzliti ani ſnow zachowawati, Neb czlo | wiek, kteryz ſie obrati k wieſczom a kuzed I lnikom, hrzeſſiti bude ſ nimi, poſadim twarz | mu proti niemu a zabiem geho z proſtrzed| ku lidu meho. A ta kuzla ſwaty Auguſtyn | w knihach o nauczeni krzeſtianſkem nazi 21aſwa Swatokradez, neb krade bohu, wierze,| czlowieku o buduczich wieczech. A dye o Sau| lowi, ze, aczkoli Samuel obludny powie | diel prawdu Saulowi, A ona zena w ſkut | cziech appoſſtolſkych appoſſtolom, wſſak proi to ſwaty pawel neodpuſtil te zenie, ale ot toho zleho duchu geſt gij ocziſtil. Pak | ktere gſu pokuty ſwatokradcze, w prawiech| y ſwietſkych y duchownich ſie to ſſyrocze! poklada, tam toho pohleday. Rozdiel| Sſeſty wyprawuge, kterak muoz otecz ſwa] ty geho w kletbu dati a ze gt v weliky cztwrtek I w rzimie klet. Opiet Girzik podle nakazenie| Rokyczanowa odpiera, ze geho ſie kletby nebogi, neb ma ſprawedli| wu przii, a tak nicz yako giny ſlup neob| raczuge ſie, czo geho nayprw otecz ſwaty tento weliky cztwrtek klel przede wſſim ] ſwietem, geho pomoczniky a pomahacze. Takto Pawel ſluha ſluhow bozich k wieczne pamieti zwykli gſu przedkowe naſſij, aby zachowali gednotu wiery krzeſtian | ſke, a ſwate towarziſtwo wiernych wy I dawati dnes odyenie ſprawedlnoſti ſkrze vrzad appoſſtolſky. My toho naſledugicze [21b] Moczy wſſemohuczieho buoha Otcze y ſyna y ducha ſwateho a ſwatych appoſſtolow, I petra a pawla, a naſſij wy- obczugem a | klnem wſſeczky kaczierze, Gazary, pateryny, | chude z lug-
Traktát Hilaria Litoměřického. 29 Opiet geſt ſwatokradcze, neb vſtawenie ſwatych otczow nedrzij, neb pra wi, ze nemuoz papez geho sſaditi ani ſuditi.I Proti piſmu tato rzecz geſt, neb die Otecz I ſwaty Mikulaſs: Nizadnemu nenie dopu ] ſſtieno rozſudku ſtolicze papezſke ſuditi aneb geho nalez otwolati pro prwotne wywiſſe | nie Rzimſkeho koſtela bozim darem w ſwa| tem petru apoſſtolu gemu dane. Neb die I gij Czieſarzſka prawa w dewatych knihach, ze kto Oſud naywyſſieho kniezete Biſkupa| ſie hada, w hrziech ſwatokradeze wpada.] Take vſtanowenie otczow ſwatych nedrzij, neb ſie w ſwatoſtech s Czerkwi ſwatu ne ſrownawa Nad to pak yak ſſieradnie haI nye Otcze ſwateho taynie y zewnie, wſſecz 20b]ko to gemu k hrziechu a nepoſluſſen- ſtwi] prziſparzie ſie. Geſt take ſwatokradcze, neb I podle miſtra ſweho Rokyczana krade ſwa| temu boziemu tyelu pod prwni zpoſobu| miloſti a dary, genz Syna bozieho gſu zwlaſſtnie, prawie, ze menie ſie pod prwni zpuoſobu przigima nez pod druhu, A ze ne | nie czela ſwatoſt pod zpuoſobu prwni, A | ni dopuſſtie, aby zgewnie s tielem bozim | pod gednu zpoſobu bylo nad nemoczne cho| zeno. A to geſt wſſe proti obeczne czerkwy ſwate, yako to ginde ſſirze ſie okazuge. Geſtit take ſwatokradecz, neb ſie s kuzly a| czary obiera, mage panny, baby, ſedlaky, I y gine wieſſcze yako Saul a gim welmi | wierzi. A to geſt zgewnie proti zakonu Bo| ziemu, neb w knyhach Moyzieſſowych cz| twrtych dye pan: Kuzedlnikow nebudeſs ] trpieti na zemi, A opiet tudiez: Nebudete | kuzliti ani ſnow zachowawati, Neb czlo | wiek, kteryz ſie obrati k wieſczom a kuzed I lnikom, hrzeſſiti bude ſ nimi, poſadim twarz | mu proti niemu a zabiem geho z proſtrzed| ku lidu meho. A ta kuzla ſwaty Auguſtyn | w knihach o nauczeni krzeſtianſkem nazi 21aſwa Swatokradez, neb krade bohu, wierze,| czlowieku o buduczich wieczech. A dye o Sau| lowi, ze, aczkoli Samuel obludny powie | diel prawdu Saulowi, A ona zena w ſkut | cziech appoſſtolſkych appoſſtolom, wſſak proi to ſwaty pawel neodpuſtil te zenie, ale ot toho zleho duchu geſt gij ocziſtil. Pak | ktere gſu pokuty ſwatokradcze, w prawiech| y ſwietſkych y duchownich ſie to ſſyrocze! poklada, tam toho pohleday. Rozdiel| Sſeſty wyprawuge, kterak muoz otecz ſwa] ty geho w kletbu dati a ze gt v weliky cztwrtek I w rzimie klet. Opiet Girzik podle nakazenie| Rokyczanowa odpiera, ze geho ſie kletby nebogi, neb ma ſprawedli| wu przii, a tak nicz yako giny ſlup neob| raczuge ſie, czo geho nayprw otecz ſwaty tento weliky cztwrtek klel przede wſſim ] ſwietem, geho pomoczniky a pomahacze. Takto Pawel ſluha ſluhow bozich k wieczne pamieti zwykli gſu przedkowe naſſij, aby zachowali gednotu wiery krzeſtian | ſke, a ſwate towarziſtwo wiernych wy I dawati dnes odyenie ſprawedlnoſti ſkrze vrzad appoſſtolſky. My toho naſledugicze [21b] Moczy wſſemohuczieho buoha Otcze y ſyna y ducha ſwateho a ſwatych appoſſtolow, I petra a pawla, a naſſij wy- obczugem a | klnem wſſeczky kaczierze, Gazary, pateryny, | chude z lug-
Strana 30
30 Zdeněk Tobolka: dumu, wykleffy, huſy, Bratrzie| rzczene, wſſeczky gine kaczierze, kterymz- koli gmenem ſie gmenugij, A wſſeczky i przieznitele przigimagicze a obrancze gich A gmienowitie pro welikoſt hrziechow i geho a k wyſtraze ne- bezpecznoſti duſſij pro 1 geho obczowanie, wyobcyugem, zlorzeczi I me I z kunſtatu a z podyebrad, kra- a klneme 1) ſyna zatraczenie Girzika lowſtwie cze| ſkeho bezprawneho drzitele, niekdy kralei gmenowaneho, proti nyemuzto od mnoho 1 krzeſtianſkych kniezat a ginych vrozenych a wiernych lidij y take z toho kralowſtwie czaſtymi zaloby a ſprawedliwymi gſucze napomenuti a zadani, proces, od przedka na ſſeho Pya papeze dawno pro geho kaczierzſtwo a gine hrziechy poczaty, ſudnym porzadem konagicze, Potom podle ſprawedlno I ſti a ſprawedliwym ſudem nemohucze de] le bez tiezkeho vrazu mageſtatu bozſkeho ! a nebezpecznoſti duſſij takoweho tiezkeho [22a] Prowinnyenie zanetbanym pominuti bez! pomſty, Tehoz Girzika s radu duoſtoynychi bratrzij naſſich ſwateho Rzimſkeho koſtela | Cardinalow mnohych, Arczibiſkupow, Biſkupow a duchownieho y ſwietſkeho pra| wa Doctorow a Miſtrow za kaczierze, neu i ſtupneho przietele kaczierſkeho, potupe nych kaczierzſtwie obranitele, krziweho prziſeznika a ſwatohubcze wyneſli ſme| a rozſudkem otſudili. Tot hrozna kletba, ma lit Girzik gedinu zilu krzeſtianſku, miel by ſie gie hroznie leknuti. Opiet neobraczu] ge ſie, ze gey po wſſech Miestech okolnich| krzeſtianſkych z rozkazanie Otcze ſwateho | klnu, wzdy prawie, ze ſie ge krziwda die| ge. Pak kterak geſt to hrozna wiecz a weli| ka pomſta, ze Czerkew ſwata nema wiet| ſſie pomſty nez zwyobczowati czlo- wieka | zboru krzeſtianſkeho a vczaſtnoſti ſwatych | wſſech. To ſie takto I ſsenstwie piſmem okazuge a za I klada. Pan buoh ſtworzitel pro nepoſlu Adama, Otcze naſſeho, a Ewu,I matku naſſi, z rage a z rozkoſſij ſwatych Angelow wyobczowal. Nebylo platno [22b], Ze ſie Adam Ewu, A ewa Hadem wymlu ] walij. To w zakonie przirozenem kletba ſai mym bohem wydana. Potom w ſtarem za konie Buoh poddaw lid ſwoy poſluſſen | ſtwi kniezſkemu y rozkazal w devtrononimijI patych kniehach moyzieſſowych, ktokoliwiek kniezij nepoſluchal, aby byl wyweden z ſta nuow, tott wy- obczowanie a vkamenowan] byl. Pak w nowem zakonie pan Buoh takto przikazal: Kto czerkwe neupoſlechne, bud ya ko pohan a zgewny hrzieſſnik. K temuz geſt] nauczenie Swateho pawla, genz onoho ko ] ryntha nerzadneho klel geſt A poruczil ge j ho Sfatanafſowi a mluwie o zgewnych hrzie| ſſniczech yako geſt kaczierzſtwo a krziwa przi| ſaha, a ginde rzekl geſt: Geſtli kto takowy me zy wami, ani ſ nim pokrmu berzte. A przed tie] dye, Aby takowy byl wywrzen zproſtrzed 1 bratrzij. A na konczy za- wiera rzka: OtegmieI te zle ot was, tocziz ſe zlym neobczugte. A toho rozum poklada ſie w prawiech, ze, poniewadz ten, kto prowynni proti mageſtatu tieleſ] nemu ma, podle prawa hlawu ſtratiti, Nadto, ten genz mageſtat2) nebeſkyi vrazy, nechtie toho poſluchati, koho Pan [23a] Buoh Za kl následuje škrtnuté e. Následuje škrtnuté nebeſky.
30 Zdeněk Tobolka: dumu, wykleffy, huſy, Bratrzie| rzczene, wſſeczky gine kaczierze, kterymz- koli gmenem ſie gmenugij, A wſſeczky i przieznitele przigimagicze a obrancze gich A gmienowitie pro welikoſt hrziechow i geho a k wyſtraze ne- bezpecznoſti duſſij pro 1 geho obczowanie, wyobcyugem, zlorzeczi I me I z kunſtatu a z podyebrad, kra- a klneme 1) ſyna zatraczenie Girzika lowſtwie cze| ſkeho bezprawneho drzitele, niekdy kralei gmenowaneho, proti nyemuzto od mnoho 1 krzeſtianſkych kniezat a ginych vrozenych a wiernych lidij y take z toho kralowſtwie czaſtymi zaloby a ſprawedliwymi gſucze napomenuti a zadani, proces, od przedka na ſſeho Pya papeze dawno pro geho kaczierzſtwo a gine hrziechy poczaty, ſudnym porzadem konagicze, Potom podle ſprawedlno I ſti a ſprawedliwym ſudem nemohucze de] le bez tiezkeho vrazu mageſtatu bozſkeho ! a nebezpecznoſti duſſij takoweho tiezkeho [22a] Prowinnyenie zanetbanym pominuti bez! pomſty, Tehoz Girzika s radu duoſtoynychi bratrzij naſſich ſwateho Rzimſkeho koſtela | Cardinalow mnohych, Arczibiſkupow, Biſkupow a duchownieho y ſwietſkeho pra| wa Doctorow a Miſtrow za kaczierze, neu i ſtupneho przietele kaczierſkeho, potupe nych kaczierzſtwie obranitele, krziweho prziſeznika a ſwatohubcze wyneſli ſme| a rozſudkem otſudili. Tot hrozna kletba, ma lit Girzik gedinu zilu krzeſtianſku, miel by ſie gie hroznie leknuti. Opiet neobraczu] ge ſie, ze gey po wſſech Miestech okolnich| krzeſtianſkych z rozkazanie Otcze ſwateho | klnu, wzdy prawie, ze ſie ge krziwda die| ge. Pak kterak geſt to hrozna wiecz a weli| ka pomſta, ze Czerkew ſwata nema wiet| ſſie pomſty nez zwyobczowati czlo- wieka | zboru krzeſtianſkeho a vczaſtnoſti ſwatych | wſſech. To ſie takto I ſsenstwie piſmem okazuge a za I klada. Pan buoh ſtworzitel pro nepoſlu Adama, Otcze naſſeho, a Ewu,I matku naſſi, z rage a z rozkoſſij ſwatych Angelow wyobczowal. Nebylo platno [22b], Ze ſie Adam Ewu, A ewa Hadem wymlu ] walij. To w zakonie przirozenem kletba ſai mym bohem wydana. Potom w ſtarem za konie Buoh poddaw lid ſwoy poſluſſen | ſtwi kniezſkemu y rozkazal w devtrononimijI patych kniehach moyzieſſowych, ktokoliwiek kniezij nepoſluchal, aby byl wyweden z ſta nuow, tott wy- obczowanie a vkamenowan] byl. Pak w nowem zakonie pan Buoh takto przikazal: Kto czerkwe neupoſlechne, bud ya ko pohan a zgewny hrzieſſnik. K temuz geſt] nauczenie Swateho pawla, genz onoho ko ] ryntha nerzadneho klel geſt A poruczil ge j ho Sfatanafſowi a mluwie o zgewnych hrzie| ſſniczech yako geſt kaczierzſtwo a krziwa przi| ſaha, a ginde rzekl geſt: Geſtli kto takowy me zy wami, ani ſ nim pokrmu berzte. A przed tie] dye, Aby takowy byl wywrzen zproſtrzed 1 bratrzij. A na konczy za- wiera rzka: OtegmieI te zle ot was, tocziz ſe zlym neobczugte. A toho rozum poklada ſie w prawiech, ze, poniewadz ten, kto prowynni proti mageſtatu tieleſ] nemu ma, podle prawa hlawu ſtratiti, Nadto, ten genz mageſtat2) nebeſkyi vrazy, nechtie toho poſluchati, koho Pan [23a] Buoh Za kl následuje škrtnuté e. Následuje škrtnuté nebeſky.
Strana 31
Traktát Hilaria Litoměřického. 31 mieſto ſebe nechal na zemi, ma ztratiti hlawu, tocziz pana kryſta a ot nyeho vrzedni kem geho odrzezan byti. A neniett gemu to famemu prwnie, Ale otczowe ſwieti mno| ho gſu toho nepoſluſſnym kniezatom czinilij,| Czieſarzom y kralom, A netoliko papezowe,| ale y Biſkupowe. Neb piſſe otecz ſwaty Ge] laſius Cziesarzij Anaſtaziowj, kdyz geho klel, a on ſie tomu diwil, y dye, ze ſwaty In nocencius papez Archidia czie- ſarze klel geſt proto, ze ſwolil, aby ſwaty Jan zlato vſty byl z ſweho biſkupſtwie wyhnan, a | ſwaty Ambroſius, acz nebyl papezem, w | ſſak pro- welike bezprawie kniezim vczinie | ne welikeho theodoſia czieſarze kle a z koſte | la wyhnal. A rzekl geſt: yako zlato nad olo wo, tak kniezky vrzad drazſſij geſt nez kra lowſky. Tak tehdy ponyewadz otecz ſwaty geho zſadiw y klel geho, nema nizadny ſ nym, kto chcze krzeſtianem prawym ſluti| a byti, obczowati, neb tak geſt rozkazal ſwa] ty petr wſſem krzeſtianom, kdyz po ſobie| druheho papeze ſwateho klimenta vſa| zowal a rzka: Budelitt tento kliment nye 23blkoho pro geho hrziechy neprzietel, necze| kayte, aby wam rzekl ſ tiem nemluwte, ale i pilnie mate znamenati a podle geho wuo| le ſie zprawowati a ot toho ſie odwratiti, ot koho on ſie geſt otwratil, ani ſ tiem mlu ] witi, ſ kymz on nemluwij, Aby kazdy, genz geſt zhrzeſſil, chczeli ſ wami mieti przatel ſtwo, hledyel toho, aby ſmierzil ſie s tiem, I genz geſt nade wſſemi vſazen a tak na I wratil ſie k ſpaſeni. K temuz mluvi ſwaty| Rzehorz rzka: Kletby paſtyrze bud ſpra- wedli wa neb neſprawedliwa, ma ſie kazdy bati, A kto ſie nebogi a gie pokornie nedrzij, by pak| neſprawedliwie byl klet pro ſwu pychu a ] ne- poſluſſenſtwie, giz geſt y przed bohem y przed lidmi klety. Tak dye Swaty Augustyn na zalmI Sty a druhy: kto ſprawedliwy geſt a ne- ſpra] wedliwie geſt zlorzeczen, odplaczuge ſie gev, | a aczkoli nenie ſwazan przed bohem, wſſak ma poſluſſen byti kletby, aby nebyl ſwazan i pro- zpychanie, genz prwe pro cziſtotu ſwiedo | mie byl drzien za rozwazaneho, neb pra wa ſwiedczie: Cziem wiecze klety s lidmij obczuge, tiem ſie wiecze ſwu hrdoſti wieže. [24a] A Swaty Fabian papez dye: Yakoz ſwietij| Apoſſtole vſtanowili, ze s prokletymi nema] zadny obczowati, pakli kto to potupye, ſ nimiI obczuge, tak take bud zbawen obczowanie krze | ſtianſkeho, A ſwaty kalixtus tudiez toho po| twzuge, ze ſ takowym ani ſie ma kto modliti ani gieſti ani piti ani geho pozdrawiti. Tez| mluwi ſwaty Iſiodorus, Ano prawi ſwaty! Jan zlatovſty, ze k ſtolu pohanſkemu nebrani | giti, Swaty Pawel rzka: Pozoweli kto was z ne| wierziczich, a chczete giti, czozkoli wam przedlo] zi, gezte. Ale k tiemto brani rzka: Geſtli ze kto | geſt takowy, toczizto proklety, ani ſ nym pokrmu berzte. Tott klety horſſij nez pohan. Ale po hrziechu Girzik malo ſie tohoto leka, I prawie, czo mi do gich kletby, kdyz mie pan! Buoh neklne, nemuoz mie papez prokleti. Zgewnie proti tomu dye ſwaty Jan zlato ] vſty na rzecz ſwateho pawla k zidom: Nizad | ny nepotupug ſwazkow koſtelnich, neb ne| nie czlowiek, genz ſwazuge, ale Kryſtus, genz tu mocz dal a zdyelal lidy pany tak weli-
Traktát Hilaria Litoměřického. 31 mieſto ſebe nechal na zemi, ma ztratiti hlawu, tocziz pana kryſta a ot nyeho vrzedni kem geho odrzezan byti. A neniett gemu to famemu prwnie, Ale otczowe ſwieti mno| ho gſu toho nepoſluſſnym kniezatom czinilij,| Czieſarzom y kralom, A netoliko papezowe,| ale y Biſkupowe. Neb piſſe otecz ſwaty Ge] laſius Cziesarzij Anaſtaziowj, kdyz geho klel, a on ſie tomu diwil, y dye, ze ſwaty In nocencius papez Archidia czie- ſarze klel geſt proto, ze ſwolil, aby ſwaty Jan zlato vſty byl z ſweho biſkupſtwie wyhnan, a | ſwaty Ambroſius, acz nebyl papezem, w | ſſak pro- welike bezprawie kniezim vczinie | ne welikeho theodoſia czieſarze kle a z koſte | la wyhnal. A rzekl geſt: yako zlato nad olo wo, tak kniezky vrzad drazſſij geſt nez kra lowſky. Tak tehdy ponyewadz otecz ſwaty geho zſadiw y klel geho, nema nizadny ſ nym, kto chcze krzeſtianem prawym ſluti| a byti, obczowati, neb tak geſt rozkazal ſwa] ty petr wſſem krzeſtianom, kdyz po ſobie| druheho papeze ſwateho klimenta vſa| zowal a rzka: Budelitt tento kliment nye 23blkoho pro geho hrziechy neprzietel, necze| kayte, aby wam rzekl ſ tiem nemluwte, ale i pilnie mate znamenati a podle geho wuo| le ſie zprawowati a ot toho ſie odwratiti, ot koho on ſie geſt otwratil, ani ſ tiem mlu ] witi, ſ kymz on nemluwij, Aby kazdy, genz geſt zhrzeſſil, chczeli ſ wami mieti przatel ſtwo, hledyel toho, aby ſmierzil ſie s tiem, I genz geſt nade wſſemi vſazen a tak na I wratil ſie k ſpaſeni. K temuz mluvi ſwaty| Rzehorz rzka: Kletby paſtyrze bud ſpra- wedli wa neb neſprawedliwa, ma ſie kazdy bati, A kto ſie nebogi a gie pokornie nedrzij, by pak| neſprawedliwie byl klet pro ſwu pychu a ] ne- poſluſſenſtwie, giz geſt y przed bohem y przed lidmi klety. Tak dye Swaty Augustyn na zalmI Sty a druhy: kto ſprawedliwy geſt a ne- ſpra] wedliwie geſt zlorzeczen, odplaczuge ſie gev, | a aczkoli nenie ſwazan przed bohem, wſſak ma poſluſſen byti kletby, aby nebyl ſwazan i pro- zpychanie, genz prwe pro cziſtotu ſwiedo | mie byl drzien za rozwazaneho, neb pra wa ſwiedczie: Cziem wiecze klety s lidmij obczuge, tiem ſie wiecze ſwu hrdoſti wieže. [24a] A Swaty Fabian papez dye: Yakoz ſwietij| Apoſſtole vſtanowili, ze s prokletymi nema] zadny obczowati, pakli kto to potupye, ſ nimiI obczuge, tak take bud zbawen obczowanie krze | ſtianſkeho, A ſwaty kalixtus tudiez toho po| twzuge, ze ſ takowym ani ſie ma kto modliti ani gieſti ani piti ani geho pozdrawiti. Tez| mluwi ſwaty Iſiodorus, Ano prawi ſwaty! Jan zlatovſty, ze k ſtolu pohanſkemu nebrani | giti, Swaty Pawel rzka: Pozoweli kto was z ne| wierziczich, a chczete giti, czozkoli wam przedlo] zi, gezte. Ale k tiemto brani rzka: Geſtli ze kto | geſt takowy, toczizto proklety, ani ſ nym pokrmu berzte. Tott klety horſſij nez pohan. Ale po hrziechu Girzik malo ſie tohoto leka, I prawie, czo mi do gich kletby, kdyz mie pan! Buoh neklne, nemuoz mie papez prokleti. Zgewnie proti tomu dye ſwaty Jan zlato ] vſty na rzecz ſwateho pawla k zidom: Nizad | ny nepotupug ſwazkow koſtelnich, neb ne| nie czlowiek, genz ſwazuge, ale Kryſtus, genz tu mocz dal a zdyelal lidy pany tak weli-
Strana 32
32 Zdeněk Tobolka: keho vrzadu. A ſwaty Auguſtyn: naymiley| ſſij wiezte, ze kazdy krzieſtian, genz ſie od knie | zij klne, dan geſt Sſatanaſſowi, neb kromie [24b Czierkwe geſt dyabel, yako w Czerkwi kryſtus, a tak ſkrze to, yako dyablu gest wydan, kto od vczasenstwie (sic) czerkwe swate gest zbawen. Tyz ſwaty na cztenie ſwateho Yana dye: Niczehoz tak nema ſie bati krzeſtian yako od | dielenie od tyela kryſtowa, tocziz Czerkwe, giz | nenye vd geho, A poniewadz nenie vdem, I giz nenye ziw duch geho. A ktozkoli, yako dye] ſwaty Pawel, nema ducha kryſtowa, ten ne nie geho. Tott tito ſwieti wiecze ſobie wazie | kletbu nezli Girzik y z ſwymi. Pak giz z to | hoto muoz kazdy znamenati, poniewadz ſobie | nicz newazi kletby Otcze ſwa- teho, kterakym! geſt on krzeſtianem mnoho mluwie, ſkutkom ] wierzme, wydime, ze ſam geſt ſwoy ſudcze,| wſſem chce rozum dawati, a kterak by on rzekl, aby tak drzelij, ale aby on nebyl pod zadny. Budiz toho mi- lemu bohu lito, ze tato zemiei pro nieho w takowem geſt biehu polozena, A ze on nechcze ſwe ſſige pokorziti pod mocz | bozij a geho namieſtka. Sedmy rozdiel przi] cziny dawa, procz k geho zadoſti otecz ſwaty nedali gel zadne° ſlyſſenie. Proti tomu opiet wſſemu| Girzik odpiera a rzka: By pak giz miel mocz mie kleti, ale myel ſem prwe | Slyſſan byti a toho ſem nemiel. A tak nepra 25a wie a neſprawedliwie ſem ſuzen nemage i zadneho ſlyſſenie a poddawal ſem ſie y pod dawam, geſtli ze budu przemozen, chczi wſſe oprawiti. Sproſtnij lidee toto ſlyſſiecze, a pw duchownich neſlyſſiecze wierzie gemu | mnyegijcze, by on to mluwil s ſrdcze, ze by | rad oprawil. An pak z plicz, aby z toho nebyi lo nycz, Ale aby wzdy protahy czinil. a tudy,| czo myſli, naplnil. A mnozij a zwlaſſtie panij ! przi tom ſie horſſie nerozumiegicze a wzdy I prawiecze: wſſak ſie pan naſs k rownemu a] ſluſſnemu poddawa, dokudz nebude mieti ſly | ſſenie, my chezme podle nieho ſtati, neb ſie gemu kratko 1) dyege. Y ſluſſie tuto pſati rozum! nie, ze ſie gemu nicz kratko neſtalo, a ze panij nemohu ſie wymluwati, A ze ſtolicze Rzim | ſka teto wieczy newzala przed ſie wſſetecznie| aneb nahle a kwapnye, Aneb by z nieczieho | nawodu a k liboſti komu tiem vrauczila a vna hlila, Ale ze Otecz ſwaty yakozto otecz milo ſtiwy chtie tuto zemi vweſti w rzad, gednotu| a poſluſſenſtwie, wida, ze Girzik z ſwe dobre wuole toho neudiela, czo geſt prziſahl, A ze | gſu wſſiczknij pro- tahowe netoliko daremnij, Ale welmi ſſkodnij, yakoz geſt gich Girzik ſkrze| Czieſarze a kniezata hledal k ſwemu polep 25b ſſeni, y pohnal geho przed ſwoy Sud yakoz| to narczeneho, daw gemu welike prodlenie,I ya- kozto w geho ſwatoſti pohonech ſſirocze| ſie ſhledawa, Takze czas po- ſlednij a konecz | ny wyſſel druhy den mieſiecze ſrpna, A on ne ] ſtal ani ſam ani procuratora ani przed onyem| Otczem ſwatym Pyem ani przed tiemto otcze| ſwatym Pawlem papezem. A tak geſt naypr ] we Contumax in non comparendo, tocziz ne | ſtogiczy k ſwemu prawu ſwewolnye 1) Následuje vyškrabané g.
32 Zdeněk Tobolka: keho vrzadu. A ſwaty Auguſtyn: naymiley| ſſij wiezte, ze kazdy krzieſtian, genz ſie od knie | zij klne, dan geſt Sſatanaſſowi, neb kromie [24b Czierkwe geſt dyabel, yako w Czerkwi kryſtus, a tak ſkrze to, yako dyablu gest wydan, kto od vczasenstwie (sic) czerkwe swate gest zbawen. Tyz ſwaty na cztenie ſwateho Yana dye: Niczehoz tak nema ſie bati krzeſtian yako od | dielenie od tyela kryſtowa, tocziz Czerkwe, giz | nenye vd geho, A poniewadz nenie vdem, I giz nenye ziw duch geho. A ktozkoli, yako dye] ſwaty Pawel, nema ducha kryſtowa, ten ne nie geho. Tott tito ſwieti wiecze ſobie wazie | kletbu nezli Girzik y z ſwymi. Pak giz z to | hoto muoz kazdy znamenati, poniewadz ſobie | nicz newazi kletby Otcze ſwa- teho, kterakym! geſt on krzeſtianem mnoho mluwie, ſkutkom ] wierzme, wydime, ze ſam geſt ſwoy ſudcze,| wſſem chce rozum dawati, a kterak by on rzekl, aby tak drzelij, ale aby on nebyl pod zadny. Budiz toho mi- lemu bohu lito, ze tato zemiei pro nieho w takowem geſt biehu polozena, A ze on nechcze ſwe ſſige pokorziti pod mocz | bozij a geho namieſtka. Sedmy rozdiel przi] cziny dawa, procz k geho zadoſti otecz ſwaty nedali gel zadne° ſlyſſenie. Proti tomu opiet wſſemu| Girzik odpiera a rzka: By pak giz miel mocz mie kleti, ale myel ſem prwe | Slyſſan byti a toho ſem nemiel. A tak nepra 25a wie a neſprawedliwie ſem ſuzen nemage i zadneho ſlyſſenie a poddawal ſem ſie y pod dawam, geſtli ze budu przemozen, chczi wſſe oprawiti. Sproſtnij lidee toto ſlyſſiecze, a pw duchownich neſlyſſiecze wierzie gemu | mnyegijcze, by on to mluwil s ſrdcze, ze by | rad oprawil. An pak z plicz, aby z toho nebyi lo nycz, Ale aby wzdy protahy czinil. a tudy,| czo myſli, naplnil. A mnozij a zwlaſſtie panij ! przi tom ſie horſſie nerozumiegicze a wzdy I prawiecze: wſſak ſie pan naſs k rownemu a] ſluſſnemu poddawa, dokudz nebude mieti ſly | ſſenie, my chezme podle nieho ſtati, neb ſie gemu kratko 1) dyege. Y ſluſſie tuto pſati rozum! nie, ze ſie gemu nicz kratko neſtalo, a ze panij nemohu ſie wymluwati, A ze ſtolicze Rzim | ſka teto wieczy newzala przed ſie wſſetecznie| aneb nahle a kwapnye, Aneb by z nieczieho | nawodu a k liboſti komu tiem vrauczila a vna hlila, Ale ze Otecz ſwaty yakozto otecz milo ſtiwy chtie tuto zemi vweſti w rzad, gednotu| a poſluſſenſtwie, wida, ze Girzik z ſwe dobre wuole toho neudiela, czo geſt prziſahl, A ze | gſu wſſiczknij pro- tahowe netoliko daremnij, Ale welmi ſſkodnij, yakoz geſt gich Girzik ſkrze| Czieſarze a kniezata hledal k ſwemu polep 25b ſſeni, y pohnal geho przed ſwoy Sud yakoz| to narczeneho, daw gemu welike prodlenie,I ya- kozto w geho ſwatoſti pohonech ſſirocze| ſie ſhledawa, Takze czas po- ſlednij a konecz | ny wyſſel druhy den mieſiecze ſrpna, A on ne ] ſtal ani ſam ani procuratora ani przed onyem| Otczem ſwatym Pyem ani przed tiemto otcze| ſwatym Pawlem papezem. A tak geſt naypr ] we Contumax in non comparendo, tocziz ne | ſtogiczy k ſwemu prawu ſwewolnye 1) Následuje vyškrabané g.
Strana 33
. Traktát Hilaria Litoměřického. 33 a nikoli i nema, aniz prawo dopuſſtie gemu ſlyſſenie, neb geſt prawo duchownie, ano to y Czecho ] we v deſík zachowawagi, ze kdyz kto k ſwe| mu prawu neſtogi, ze ztrati przi a prawo | a ſlowe takowy »Con- tumax« latinie, tocziz ſwe | wolnie neſtogiczie. A tak ze Girzik neſtal a I ni poſlal procuratora, aby odpowiedal, y I geſt ſuzen, yakoby ſtal a przeſwiedczen 1) | byl. Tak ſtogi pſano w prawiech, A ſtogi pſa I no w Concilium parzizſkem za Czieſarze lu | dwika takto: Ktokoliwiek trogim pohnanym | neb gednyem a poſlednym za wſſeczky trzi | bude powolan k ſudczy, a neſtaneli, proti nie| mu yako proti ſwewolnie neſtogicziemu muoz byti ſuzeno. Ano kty kto w kralowſtwi| Czeſkem koho pohoni komornikem a neſtane [26a] na hradie prazſkem, kdyz ſie pohonowe wy | ſwiedczugi, kdyz k prwniemu wyhlaſſeni 2) neſtogi, hned komornikem wyhlaſſuge ſie I prwe, druhe, trzetie a tu w pokutu vpadne I praw zemſkych. A ſwaty Rzehorz piſſe tu | diez w tez kapitole k gednomu, geſſto nechtiel ſtati rzka: Napominame tie, aby ſtal bez odpory, a nemeſſkay, aby tebe neſtanie neuczinilo | wynna, A my netoliko pro ty hrziechy, pro | niez gſy obzalowan, ale pro nepoſluſſenſt wie muſyli bychom ſie k tobie twrdym vka| zati ſudem. Tott geſt prwnie geho swewol I noſt a neſtanie, pro niezto prawa gemu neod ! puſſtiegij ſlyſſenie. Druha prziczina, ze gt I Contumax in impediendo, tocziz braniczij, aby I newiediel o ſtanij, Tak tocziz, ze netoliko ne poſlal procuratora, ale y geſſtie przekazel, I aby liſtowe wynnoſnij a gini proceſſowe pro ti niemu neſſli, yakoz geſt to wiedoma wiecz, I kterak oſadil do dneſſka ſſpiehy, brany, czeſty, I brody nedada zadnym poſlom ani liſtom otcze ſwateho neb geho lekata progiti a wſſeczky ! przetrzaſuge. A kdyz czo takoweho nagde, y na 1 hrdle v na tiele y na ſtatku treſkcze Proti pra| wom przirozenym, ze zadnym poſlom nema [26b] Przekazeno byti a zwlaſſtie od Otcze ſwateho I wida, ze geho dohara, A tak aby ſie wzdy wymluwil, ze o tom nicz newiediel. Takowy| kazdy za toho ſie ma, yako by ſtal a przi pro hral, A poniewadz neſtal a czas prziſſel a pro] curator wiery ſtaral otcze ſwateho, aby te 1 zpurnoſti Girzikowi nedopuſſtiel a netr| piel, y pohnal geſt geho, aby Senteczij ſlyſſel, Ale y k te neſtal, a wzdy zadage ſlyſſe ] nie, y geſt przeſmyeſſna geho zadoſt, nebo | dwuor papezſky kazdemu otewrzen A on l wzdy, yakoby tam geti branilij, zada ſlyſſe | nie. Otecz ſwaty Pius pohnal geho, Otecz ſwaty pawel pohnal geho liſty prowuodnymi I ge° bezpecziti geho chtiel. Cardinalowe otczowe duoſtogyny pohnali geho, wolali geho, A on | czinie ſie hluch wzdy zada ſlyſſenie, wſſicz | kni geho ſlyſſie, czo prawi, czo drzi, czo czini, a | on wzdy zada ſlyſſenie yako mnohomluw | ny nedada zadnemu mluviti y geſſtie dye: nemohu mieti ſlyſſenie, nechtie mne ſlyſſe ti. Pak ze nema pro 1) Následuje škrtnuté: geſt. 2) Následuje škrtnuté ne. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického 3
. Traktát Hilaria Litoměřického. 33 a nikoli i nema, aniz prawo dopuſſtie gemu ſlyſſenie, neb geſt prawo duchownie, ano to y Czecho ] we v deſík zachowawagi, ze kdyz kto k ſwe| mu prawu neſtogi, ze ztrati przi a prawo | a ſlowe takowy »Con- tumax« latinie, tocziz ſwe | wolnie neſtogiczie. A tak ze Girzik neſtal a I ni poſlal procuratora, aby odpowiedal, y I geſt ſuzen, yakoby ſtal a przeſwiedczen 1) | byl. Tak ſtogi pſano w prawiech, A ſtogi pſa I no w Concilium parzizſkem za Czieſarze lu | dwika takto: Ktokoliwiek trogim pohnanym | neb gednyem a poſlednym za wſſeczky trzi | bude powolan k ſudczy, a neſtaneli, proti nie| mu yako proti ſwewolnie neſtogicziemu muoz byti ſuzeno. Ano kty kto w kralowſtwi| Czeſkem koho pohoni komornikem a neſtane [26a] na hradie prazſkem, kdyz ſie pohonowe wy | ſwiedczugi, kdyz k prwniemu wyhlaſſeni 2) neſtogi, hned komornikem wyhlaſſuge ſie I prwe, druhe, trzetie a tu w pokutu vpadne I praw zemſkych. A ſwaty Rzehorz piſſe tu | diez w tez kapitole k gednomu, geſſto nechtiel ſtati rzka: Napominame tie, aby ſtal bez odpory, a nemeſſkay, aby tebe neſtanie neuczinilo | wynna, A my netoliko pro ty hrziechy, pro | niez gſy obzalowan, ale pro nepoſluſſenſt wie muſyli bychom ſie k tobie twrdym vka| zati ſudem. Tott geſt prwnie geho swewol I noſt a neſtanie, pro niezto prawa gemu neod ! puſſtiegij ſlyſſenie. Druha prziczina, ze gt I Contumax in impediendo, tocziz braniczij, aby I newiediel o ſtanij, Tak tocziz, ze netoliko ne poſlal procuratora, ale y geſſtie przekazel, I aby liſtowe wynnoſnij a gini proceſſowe pro ti niemu neſſli, yakoz geſt to wiedoma wiecz, I kterak oſadil do dneſſka ſſpiehy, brany, czeſty, I brody nedada zadnym poſlom ani liſtom otcze ſwateho neb geho lekata progiti a wſſeczky ! przetrzaſuge. A kdyz czo takoweho nagde, y na 1 hrdle v na tiele y na ſtatku treſkcze Proti pra| wom przirozenym, ze zadnym poſlom nema [26b] Przekazeno byti a zwlaſſtie od Otcze ſwateho I wida, ze geho dohara, A tak aby ſie wzdy wymluwil, ze o tom nicz newiediel. Takowy| kazdy za toho ſie ma, yako by ſtal a przi pro hral, A poniewadz neſtal a czas prziſſel a pro] curator wiery ſtaral otcze ſwateho, aby te 1 zpurnoſti Girzikowi nedopuſſtiel a netr| piel, y pohnal geſt geho, aby Senteczij ſlyſſel, Ale y k te neſtal, a wzdy zadage ſlyſſe ] nie, y geſt przeſmyeſſna geho zadoſt, nebo | dwuor papezſky kazdemu otewrzen A on l wzdy, yakoby tam geti branilij, zada ſlyſſe | nie. Otecz ſwaty Pius pohnal geho, Otecz ſwaty pawel pohnal geho liſty prowuodnymi I ge° bezpecziti geho chtiel. Cardinalowe otczowe duoſtogyny pohnali geho, wolali geho, A on | czinie ſie hluch wzdy zada ſlyſſenie, wſſicz | kni geho ſlyſſie, czo prawi, czo drzi, czo czini, a | on wzdy zada ſlyſſenie yako mnohomluw | ny nedada zadnemu mluviti y geſſtie dye: nemohu mieti ſlyſſenie, nechtie mne ſlyſſe ti. Pak ze nema pro 1) Následuje škrtnuté: geſt. 2) Následuje škrtnuté ne. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického 3
Strana 34
34 Zdeněk Tobolka: tuto ſwu nepoſſluſſ noſt, ani prawo gemu poyczuge ktereho ſly] ſſenie. Geſt toho zaklad w piſmie, a we czte ] nij ſwateho Matuſſe w Oſmnaczte kapi[27a tole dye pan: Shrzeſſili proti tobie bratr twoy, I gdy a treſczy geho. Geſtlize tebe neupo] ſlechne, powiez Czerkwi, tocziz Otczi ſwate a geho radie, genz wſſiczku Czerkew ſwatu | zprawugi a hlawa gſu gegie. Neupoſlech I nelit Czerkwe, yako geſt pohrziechu neupo 1)! ſlechl, mieg ſie k| niev yako ku pohanu a zgewne hrziefîniku. Po han, zid a zgewny hrzieſſnik chtiecze mieti ſlyſſenie, aby bludow a hrziechow branili, po- niewadz gſu wnie tocziz kromie czerkwe a poſluſſenſtwie, nemagij ſlyſſieni byti, ale treſktani, neb nedve tuto pan: Day gemu I geſſtie ſlyſſenie, aneb nemieg ſie k niemu| tak prziſſnie, Ale neupoſlechnelit tebe, klni I geho a mieg za prokleteho. a ſwaty pawel hned ſie k tomu rozumem ducha Swateho I ſrownawa rzka k Thitowi w kapitole trzetij: Kaczierze po- prwnim a druhem napomenuti | ſie wyſtrziehay wieda, ze takowy pre- wra| czeny gest A hrzeſsij ſam swym wlastnim] sudem gsa odsuzen. Nedye day gemu geſſtie I ſlyſſenie, Ale warug ſie geho, A nedye, aby I geho netak brzcze ſudil, Ale ze giz ſam geſt otſuzen. A tak koho ſie mame warowati, [27b] Kterak ten ſlyſſenie muoz myeti. K temuz gſu | wſſeczka duchownie prawa. Piſſe ſie w Conci] lium Cartaginſkem: Kolikrat kterzij gſu ob I zalowani wo niekterem hrziechu, do roka | ſie z toho wycziſtie, pakli w rocze ſwe prze| ocziſtiti zhrzegi, potom gich hlas nebud ni | koli ſlyſſien. K temuz mluwi tudiez otecz ſwa] ty Gelaſius: Ktokoliwiek do roka ſwe prze przed| tiemi, genz gey klnu, neſkonagi, ti ſobie zawie ragi prziſtup k ſlyſſeni. Pak Girzik netoliko | rok, ale od te chwile, yakz gemu ffantin roz I kazal moczi otcze ſwateho, aby poſluſſenſtwi| w przigimanie ſwatoſti vczinil, Miel geſt] czas a moha k otczi ſwatemu gieti neb po ſlati nykdy nechtiel, Ale zhrzel, A tak, kdyz 1 mohl mieti ſlyſſenie, nechtiel gyz, by chtiel, y nemuoz mieti. Trzetie prziczina, procz ne| muoz mieti ſlyſſenie geſt tato: Ze po- niewadz| na korunowani otprziſahl ſie wſſech blu| dow a ze bude drzeti ſie y lid k poſluſſenſtwi| Czerkwe ſwate, A potom odpadl geſt do ka- czierzſtwa odprziſezeneho. Nikdy wiecze w | ſudu nema ſlyſſan byti, Ale proſtie k odſud | ku ſwietſkemu wydan ma byti, A to proto, | neb ſlyſſenie geſt, aby tayne wieczy a duo 28a wodne zgeweny byly. Ale tuto on gyz sie gest [ zgewil, y netrzeba gest wiecze slysseti, czo gt] zgewnie ode wssech ſlyſsieno, neb dye swa] ty Augustyn Super Genesi o ſmrti abele: Zgewnost vczinieneho ſkutku nepotrzebuge krziku zalobneho. A ſwaty Ambroz: Zgewne| wieczy duowodu nepotrzebugi, a prawo ſwiet| ſke dye, ze proti tomu, genz ſie ſezna, netrzeba I zadneho biehu ſudneho, tocziz pohnanie, ſly| ſſenie, odporu, ſwiedomie a ginych potrzeb, A le toliko odſudek kterak ſie geſt ſeznal. Tak i tu wiecz prawo zawiera, ze tij, kterzi po prw | nym prziſahanij otpadnu w to, czieho ſie odprzi| ſahli, magi byti 1) Zde následující přeškrtnutá slova: »ſlechnelit Czerkwe«
34 Zdeněk Tobolka: tuto ſwu nepoſſluſſ noſt, ani prawo gemu poyczuge ktereho ſly] ſſenie. Geſt toho zaklad w piſmie, a we czte ] nij ſwateho Matuſſe w Oſmnaczte kapi[27a tole dye pan: Shrzeſſili proti tobie bratr twoy, I gdy a treſczy geho. Geſtlize tebe neupo] ſlechne, powiez Czerkwi, tocziz Otczi ſwate a geho radie, genz wſſiczku Czerkew ſwatu | zprawugi a hlawa gſu gegie. Neupoſlech I nelit Czerkwe, yako geſt pohrziechu neupo 1)! ſlechl, mieg ſie k| niev yako ku pohanu a zgewne hrziefîniku. Po han, zid a zgewny hrzieſſnik chtiecze mieti ſlyſſenie, aby bludow a hrziechow branili, po- niewadz gſu wnie tocziz kromie czerkwe a poſluſſenſtwie, nemagij ſlyſſieni byti, ale treſktani, neb nedve tuto pan: Day gemu I geſſtie ſlyſſenie, aneb nemieg ſie k niemu| tak prziſſnie, Ale neupoſlechnelit tebe, klni I geho a mieg za prokleteho. a ſwaty pawel hned ſie k tomu rozumem ducha Swateho I ſrownawa rzka k Thitowi w kapitole trzetij: Kaczierze po- prwnim a druhem napomenuti | ſie wyſtrziehay wieda, ze takowy pre- wra| czeny gest A hrzeſsij ſam swym wlastnim] sudem gsa odsuzen. Nedye day gemu geſſtie I ſlyſſenie, Ale warug ſie geho, A nedye, aby I geho netak brzcze ſudil, Ale ze giz ſam geſt otſuzen. A tak koho ſie mame warowati, [27b] Kterak ten ſlyſſenie muoz myeti. K temuz gſu | wſſeczka duchownie prawa. Piſſe ſie w Conci] lium Cartaginſkem: Kolikrat kterzij gſu ob I zalowani wo niekterem hrziechu, do roka | ſie z toho wycziſtie, pakli w rocze ſwe prze| ocziſtiti zhrzegi, potom gich hlas nebud ni | koli ſlyſſien. K temuz mluwi tudiez otecz ſwa] ty Gelaſius: Ktokoliwiek do roka ſwe prze przed| tiemi, genz gey klnu, neſkonagi, ti ſobie zawie ragi prziſtup k ſlyſſeni. Pak Girzik netoliko | rok, ale od te chwile, yakz gemu ffantin roz I kazal moczi otcze ſwateho, aby poſluſſenſtwi| w przigimanie ſwatoſti vczinil, Miel geſt] czas a moha k otczi ſwatemu gieti neb po ſlati nykdy nechtiel, Ale zhrzel, A tak, kdyz 1 mohl mieti ſlyſſenie, nechtiel gyz, by chtiel, y nemuoz mieti. Trzetie prziczina, procz ne| muoz mieti ſlyſſenie geſt tato: Ze po- niewadz| na korunowani otprziſahl ſie wſſech blu| dow a ze bude drzeti ſie y lid k poſluſſenſtwi| Czerkwe ſwate, A potom odpadl geſt do ka- czierzſtwa odprziſezeneho. Nikdy wiecze w | ſudu nema ſlyſſan byti, Ale proſtie k odſud | ku ſwietſkemu wydan ma byti, A to proto, | neb ſlyſſenie geſt, aby tayne wieczy a duo 28a wodne zgeweny byly. Ale tuto on gyz sie gest [ zgewil, y netrzeba gest wiecze slysseti, czo gt] zgewnie ode wssech ſlyſsieno, neb dye swa] ty Augustyn Super Genesi o ſmrti abele: Zgewnost vczinieneho ſkutku nepotrzebuge krziku zalobneho. A ſwaty Ambroz: Zgewne| wieczy duowodu nepotrzebugi, a prawo ſwiet| ſke dye, ze proti tomu, genz ſie ſezna, netrzeba I zadneho biehu ſudneho, tocziz pohnanie, ſly| ſſenie, odporu, ſwiedomie a ginych potrzeb, A le toliko odſudek kterak ſie geſt ſeznal. Tak i tu wiecz prawo zawiera, ze tij, kterzi po prw | nym prziſahanij otpadnu w to, czieho ſie odprzi| ſahli, magi byti 1) Zde následující přeškrtnutá slova: »ſlechnelit Czerkwe«
Strana 35
Traktát Hilaria Litoměřického. 35 wydanij ſwietſkemu ſudu, | A nizadne owſſem ſlyſſenie nebud gim dano. To ſie ſamo gim zuoſtawuge, geſtlize ſie chtie| kati, magi to w zalarzi ſplniti, A buduli ſkruſſe nym ſrdczem zadati, nemagi byti od ſwato ſti na poſledni hodinu odſtrczeni, neb czerkew † ſwata nezawiera lonu milo- ſrdneho nawra czugiczym ſie. A tak odpadlym w kaczierzſtwo| zadna gina miloſt ani duoſtogenſtwie ani i ſlyſſenie, nez toliko ſamo zalarznie pokanie ſie 1) dawa. Cztwrta prziczina, ze kto w otſuze I nu gednu przi za blud a ka- czierzſtwo vpadne [28b], A to znamo ſie ſtane, ze tak drzij, nenye po- trze bie po druhe proti niemu ſudu vcziniti, nez to | liko ſtarodawnym vſtanowenim geho odſuditi, a nema byti ſlyſſan, yakzto ſtalo ſie A chaciowi kaczierzi, kdyz byl ot Otcze ſwateho | Gelaſia za kaczierze odſuzen. Tuzil geſt wel| mi na Otcze ſwateho, ze bez ſniemu neb Con ] cilium ſam gey otſudil, wzdy ſie na ſnyem otwolawage prawie yako tento Girzik. Y Od- powieda k tomu ſwaty Gelafius, a geſt napſano w decretie: Achacius nebyl nowe| ho kaczierzſtwa nalezatel, ale ſtareho na ſledownik, A proto ne- bylo potrzebie, aby proti nyemu nowij Sniemowe byli ſwo ] lanij, Ale ſtarodawnie vſtawenie toliko | wyneſſeno. Protoz ya, mluwi Otecz ſwaty, | To, czo ſtareho geſt, wynaſſiem a noweho nenalezugi, neb ktokoliwiek w kaczierz- ſtwo| gednu otſuzene wpadne, w geho zatracze | nie ſie vwali. Tyz ſwaty opiet piſſe: przed | kowe naſſij a ſtarſſij pilnie ſie ſtrziehli, aby, ! czo ſnyem gednu shromazdieny proti kaz 1 demu kaczierzſtwu vſtanowi za wieru a I prawdu krzeſtianſku, nedopuſſtieli nowymi| pohadkami walcho- wati, Aby zlym nebyla 1 dana prziczina ty wieczi zdwihati, kterez [29a byli vſtanoweni lekarzſky. Ale rozſudili gſu,| ze geſt na tom doſti, kdyz poczinatel kazdeho blaz | nowſtwa a bludu geſt odſuzen, ktobykoliwiek potom niekdy toho bludu ſpolecznik byl, hlaw | nim wynoſem toho ka- czierzſtwa aby byl za | wazan. Tak ſabellia ſnyem odſudil, nebylo po- trzebie, aby geho ſectarzij potom znowu potu] peni byli, ale podle vſta- wenie starodawnieo I proto vczastenstwie, aby sie gich wſficzkni krzestiane wyſtrziehali. Tak Arria, Eunomia, Macedonia, neſtoria Snyem gednu shro- maz I dieny potupiw nedopuſtil, aby potom o to no I wij ſniemowe bywalij. Teez prawie nynieI geſt, ze gich wſſiczkni bludowe s huſem kai czierzem a Jeronymem gſu potupenij a za ka | czierzſtwie odſuzeni v welikem ſniemu, a I Concilium konſtanſkem a w Baſileyſkem po twrzeno to, ze przigimanie pod obogi zpoſobu nenie z przikazanie bozieho lidu obecz- nemu] a ze ma lidu pod gednu zpuoſobu byti dawa ] no. Y nenie potrzebie, aby Girzikowi bylo da | no ſlyſſenie pro ſtare kaczierzſtwo, nez yakz | brzo on ſie geſt geho y ſwymi chopil, geſt tiem | wynoſem yako geho hus prawym prawem| y ſwym rokyczanem a ginymi ſpolu dychagi 29b]czimi odſuzen. Pata prziczina, ze kdyz by myel| ſlyſſenie, welike by ſie talo bez- prawie ſwa! tym Concilium a hrozne nakazenye krzeſtian | ſkych ſrdczij, 1) Následuje škrtnuté: ne. 3"
Traktát Hilaria Litoměřického. 35 wydanij ſwietſkemu ſudu, | A nizadne owſſem ſlyſſenie nebud gim dano. To ſie ſamo gim zuoſtawuge, geſtlize ſie chtie| kati, magi to w zalarzi ſplniti, A buduli ſkruſſe nym ſrdczem zadati, nemagi byti od ſwato ſti na poſledni hodinu odſtrczeni, neb czerkew † ſwata nezawiera lonu milo- ſrdneho nawra czugiczym ſie. A tak odpadlym w kaczierzſtwo| zadna gina miloſt ani duoſtogenſtwie ani i ſlyſſenie, nez toliko ſamo zalarznie pokanie ſie 1) dawa. Cztwrta prziczina, ze kto w otſuze I nu gednu przi za blud a ka- czierzſtwo vpadne [28b], A to znamo ſie ſtane, ze tak drzij, nenye po- trze bie po druhe proti niemu ſudu vcziniti, nez to | liko ſtarodawnym vſtanowenim geho odſuditi, a nema byti ſlyſſan, yakzto ſtalo ſie A chaciowi kaczierzi, kdyz byl ot Otcze ſwateho | Gelaſia za kaczierze odſuzen. Tuzil geſt wel| mi na Otcze ſwateho, ze bez ſniemu neb Con ] cilium ſam gey otſudil, wzdy ſie na ſnyem otwolawage prawie yako tento Girzik. Y Od- powieda k tomu ſwaty Gelafius, a geſt napſano w decretie: Achacius nebyl nowe| ho kaczierzſtwa nalezatel, ale ſtareho na ſledownik, A proto ne- bylo potrzebie, aby proti nyemu nowij Sniemowe byli ſwo ] lanij, Ale ſtarodawnie vſtawenie toliko | wyneſſeno. Protoz ya, mluwi Otecz ſwaty, | To, czo ſtareho geſt, wynaſſiem a noweho nenalezugi, neb ktokoliwiek w kaczierz- ſtwo| gednu otſuzene wpadne, w geho zatracze | nie ſie vwali. Tyz ſwaty opiet piſſe: przed | kowe naſſij a ſtarſſij pilnie ſie ſtrziehli, aby, ! czo ſnyem gednu shromazdieny proti kaz 1 demu kaczierzſtwu vſtanowi za wieru a I prawdu krzeſtianſku, nedopuſſtieli nowymi| pohadkami walcho- wati, Aby zlym nebyla 1 dana prziczina ty wieczi zdwihati, kterez [29a byli vſtanoweni lekarzſky. Ale rozſudili gſu,| ze geſt na tom doſti, kdyz poczinatel kazdeho blaz | nowſtwa a bludu geſt odſuzen, ktobykoliwiek potom niekdy toho bludu ſpolecznik byl, hlaw | nim wynoſem toho ka- czierzſtwa aby byl za | wazan. Tak ſabellia ſnyem odſudil, nebylo po- trzebie, aby geho ſectarzij potom znowu potu] peni byli, ale podle vſta- wenie starodawnieo I proto vczastenstwie, aby sie gich wſficzkni krzestiane wyſtrziehali. Tak Arria, Eunomia, Macedonia, neſtoria Snyem gednu shro- maz I dieny potupiw nedopuſtil, aby potom o to no I wij ſniemowe bywalij. Teez prawie nynieI geſt, ze gich wſſiczkni bludowe s huſem kai czierzem a Jeronymem gſu potupenij a za ka | czierzſtwie odſuzeni v welikem ſniemu, a I Concilium konſtanſkem a w Baſileyſkem po twrzeno to, ze przigimanie pod obogi zpoſobu nenie z przikazanie bozieho lidu obecz- nemu] a ze ma lidu pod gednu zpuoſobu byti dawa ] no. Y nenie potrzebie, aby Girzikowi bylo da | no ſlyſſenie pro ſtare kaczierzſtwo, nez yakz | brzo on ſie geſt geho y ſwymi chopil, geſt tiem | wynoſem yako geho hus prawym prawem| y ſwym rokyczanem a ginymi ſpolu dychagi 29b]czimi odſuzen. Pata prziczina, ze kdyz by myel| ſlyſſenie, welike by ſie talo bez- prawie ſwa! tym Concilium a hrozne nakazenye krzeſtian | ſkych ſrdczij, 1) Následuje škrtnuté: ne. 3"
Strana 36
36 Zdeněk Tobolka: Genz ſlyſſiecze rzeczi lahodne, geda plne, mohla by ſie k nyekteremu zlemu pomy! ſſleni pohnuti. Neb k prwnie dye Swaty † lew Papez: Mnoho by ſobie ſmieloſti wzelij i kaczierzi, kdyby poſtaweni a rozeznani ſnye| mu neb koncilium opiet bylo rozgimano,I yako by nicz prwe o tom nebylo zawrzeno, A | czo geſt mnohymi Biſkupy a knyezimi na ſnye| mu 1 wypowiedieno, k welikemu bezpra| wi ſnyemu neb Concilium obnowowano. A protoz Tyz ſwaty lew Papez Czieſarzi, za | dagicziemu ſlyſſenie kacze- rzom, odpowiediel, Aby toho nezadal, ze nemuoz byti to pro po- trzebnoſt czerkwe ſwaty a pro vgmu cztij I czieſarzſke, ze by ſnad bylo rzczeno: Pod tiem| czieſarzem tito kaczierzij mieli ſlyſſenie, neb| nenie ſluſſne k zadoſti zatraczenczom to po ſtawiti k pohadcze, czo geſt ſwatymi Otczi| dawno rozſuzeno. O druhem pak, tocziz na kazenij, geſt wiecz znama, neb yako proſty] taynoſti bozie a ſwatoſti nemagi byti zgewe ny, neb proto ſlowu miſteria id eſt oculta [30a] tocziz tayne. Teez Ka- czierzſtwa nemagi by| ti wyprawowana przed lidem obecznym, neb tyz buoh, genz rzekl: Nerodte ſwateho pſom ] dawati A perel przed ſwinie metati, Rzekl: I bieda ſkrze koho pohorſſenie wygde. A ſwa| ty Pawel rzekl: takowe wieczy ani budte gme | nowany mezy wami. Wie Girzik a gini ge | ho w praze, kdyz Quiryn kaczierz hadal ſie | ſ miſtry o bozie tyelo, czo tu hroznych rzeczij mnoho mluveno, geſſto podnes nyekterym geſſtie brnye w vſſij. A mnozi prawie, ze by za to byli mnoho dali, by przi tom nebylij, neb | cziſta ſrdcze necziſtymi vſſmy ſie nakazugij. Sſieſta prziczina, neb Otecz ſwaty ma toho po 1 twrditi, czo gſu otczowe ſwieti pred nim ſtwr i dilij a zawrzeli. Neb ſie geho ſwatoft wyſtrzie| ha one prziſahy, ktera ſie ſtala Anaſtaſio I wi, genz Achacia kaczierze ot Gelaſia a ffe! lixa potupeneho k zadoſti krale Teodrica gottorum byl przigial A kniezim od nieho ſwieczenym mocz nawratil. A proto mnoho kniezſtwa bylo od nyeho vítupilo, a on bo zij ranu porazen geſt. Poſlednie pak muoz ! otazan Girzik byti, procz zada ſlyſſenie. Ane I bo, aby vczil otcze ſwateho, aneb od nyeho ! nauczen byl. Chczeli 2) vcziti, to gemu niko[30b]li neprzilezi. Nayprw neb geſt laycus, tocziz I neſwieczeny a neuczeny, a o nich ſie dye, Ze laycom, yakzkoli krzeſtianſkym, zadna mocz ne I nie dana zrzediti a poſobiti wieczy duchow nie, neb oni nerozkazowati, ale poſlu- chati magij. A w Concilium za papeze Eugenia ſtogi takto: Wynaſſieme, aby laycowe du | chownich wieczy negednali. Druhe, yakoz | ſie czini knyezetem a kralem, y na tyt ſluſſie| ſſige ſwe poddati otczy ſwatemu a geho ne vcziti, ale poddanu byti. Tak geſt vczinil Wa| lentinianus Czieſarz, kdyz miel byti wolen | na Biſkupſtwie ſwaty Ambroz rzka: Takowe| ho na tee ſtoliczi poſadte, gemuz bychom 1) Následuje škrtnuté p. 2) V slově tom o pe následuje škrtnuté ſr.
36 Zdeněk Tobolka: Genz ſlyſſiecze rzeczi lahodne, geda plne, mohla by ſie k nyekteremu zlemu pomy! ſſleni pohnuti. Neb k prwnie dye Swaty † lew Papez: Mnoho by ſobie ſmieloſti wzelij i kaczierzi, kdyby poſtaweni a rozeznani ſnye| mu neb koncilium opiet bylo rozgimano,I yako by nicz prwe o tom nebylo zawrzeno, A | czo geſt mnohymi Biſkupy a knyezimi na ſnye| mu 1 wypowiedieno, k welikemu bezpra| wi ſnyemu neb Concilium obnowowano. A protoz Tyz ſwaty lew Papez Czieſarzi, za | dagicziemu ſlyſſenie kacze- rzom, odpowiediel, Aby toho nezadal, ze nemuoz byti to pro po- trzebnoſt czerkwe ſwaty a pro vgmu cztij I czieſarzſke, ze by ſnad bylo rzczeno: Pod tiem| czieſarzem tito kaczierzij mieli ſlyſſenie, neb| nenie ſluſſne k zadoſti zatraczenczom to po ſtawiti k pohadcze, czo geſt ſwatymi Otczi| dawno rozſuzeno. O druhem pak, tocziz na kazenij, geſt wiecz znama, neb yako proſty] taynoſti bozie a ſwatoſti nemagi byti zgewe ny, neb proto ſlowu miſteria id eſt oculta [30a] tocziz tayne. Teez Ka- czierzſtwa nemagi by| ti wyprawowana przed lidem obecznym, neb tyz buoh, genz rzekl: Nerodte ſwateho pſom ] dawati A perel przed ſwinie metati, Rzekl: I bieda ſkrze koho pohorſſenie wygde. A ſwa| ty Pawel rzekl: takowe wieczy ani budte gme | nowany mezy wami. Wie Girzik a gini ge | ho w praze, kdyz Quiryn kaczierz hadal ſie | ſ miſtry o bozie tyelo, czo tu hroznych rzeczij mnoho mluveno, geſſto podnes nyekterym geſſtie brnye w vſſij. A mnozi prawie, ze by za to byli mnoho dali, by przi tom nebylij, neb | cziſta ſrdcze necziſtymi vſſmy ſie nakazugij. Sſieſta prziczina, neb Otecz ſwaty ma toho po 1 twrditi, czo gſu otczowe ſwieti pred nim ſtwr i dilij a zawrzeli. Neb ſie geho ſwatoft wyſtrzie| ha one prziſahy, ktera ſie ſtala Anaſtaſio I wi, genz Achacia kaczierze ot Gelaſia a ffe! lixa potupeneho k zadoſti krale Teodrica gottorum byl przigial A kniezim od nieho ſwieczenym mocz nawratil. A proto mnoho kniezſtwa bylo od nyeho vítupilo, a on bo zij ranu porazen geſt. Poſlednie pak muoz ! otazan Girzik byti, procz zada ſlyſſenie. Ane I bo, aby vczil otcze ſwateho, aneb od nyeho ! nauczen byl. Chczeli 2) vcziti, to gemu niko[30b]li neprzilezi. Nayprw neb geſt laycus, tocziz I neſwieczeny a neuczeny, a o nich ſie dye, Ze laycom, yakzkoli krzeſtianſkym, zadna mocz ne I nie dana zrzediti a poſobiti wieczy duchow nie, neb oni nerozkazowati, ale poſlu- chati magij. A w Concilium za papeze Eugenia ſtogi takto: Wynaſſieme, aby laycowe du | chownich wieczy negednali. Druhe, yakoz | ſie czini knyezetem a kralem, y na tyt ſluſſie| ſſige ſwe poddati otczy ſwatemu a geho ne vcziti, ale poddanu byti. Tak geſt vczinil Wa| lentinianus Czieſarz, kdyz miel byti wolen | na Biſkupſtwie ſwaty Ambroz rzka: Takowe| ho na tee ſtoliczi poſadte, gemuz bychom 1) Následuje škrtnuté p. 2) V slově tom o pe následuje škrtnuté ſr.
Strana 37
Traktát Hilaria Litoměřického. 37 my, I genz rziſſij zprawugem, hlawy naſſe podda | li a geho navczenie, kdyz zhrzeſſime yako li| de ſpaſytedlna lekarzſtwie przigiali. Tott ten czieſarz nechtiel vcziti, ale nauczen byti. Trze] tie, czo by chtiel vcziti otcze ſwateho, o tom toli! przigimani czili o czem ginem. Neb wſſeczko | przed nym giz zawrzieno a pſano, kterak ma I byti drzano. Pakli chcze ſlyſſenie, aby powie| diel otczi ſwa- temu, ze ginak o nyem geſt zpra! weno, nezlij drzi. Tehda ſie geſt ne- prawie | wyznal, y nebude potrzebie ſlyſſenie Opra] wie to, czoz Otecz ſwaty rozkazuge. tot konecz ſly[31 a ſſenie. Geſtlize by rzekl: mame vmluwy a proti tiem neſluſſie nam byti, Geſtit geho I poſlom od Pya papeze doſti na to odpowieda no, takze nepotrzebie toho wiecze zdwihati a zbuzowati, czo zawrzieno a otwolano, a k ot I wolanim wieczem ſlyſſenie netrzeba. Pakli | chcze nauczen byti, y k tomu netrzeba ſlyſſe ] nie, neb wieli a drzili, ze kaczierzſtwo Huſowo| a Rokyczanowo geſt potupeno, potup gey, ya] koz ſie geſt geho odprziſahl. Pakli nechcze, czemu gemu geſt ſlyſſenie, kdyz oprawiti] nechcze? A dywna wiecz by byla, ze by ſie te prw chtiel vcziti wierze, gſa proſtrzed krzeſtian] stwa a wieda, kterak wſſiczkni krzeſtiane wie | rzie. wſſak to na takoweho, yakoz ſie ma, neprzi ſluſſie. Oſmy rozdiel, ze to odwolanie, kterez ] vczinil w praze, nicz gev nenie platno, al niz gt podle prawa vczinieno. Poniewadz podle prawa I ſlyſſenie nema gmieti, Tehda take yl ta Appellacij aneb otwolanie, kterez l vczinil, geſt marne, neplatne, nekrze- ſtianſke | a welmi ruhawe, gemu nenie ſpomoczno, neb takowe odwolanie, nebot geſt od Otcze ſwa I teho neb od geho legata, A to obe nemuoz byl ti, nebot otcze ſwateho nenie zadneho odwo lanie, Poniewadz od- wolanie gest od nyzſſie| ho prawa k wyſſiemu orthelowanie. A ze [31b Papez nema nad ſebu wyſſieho na ſwietie,| yakoz gſu toho piſma zgewna, y nemuoz ſie od nyeho otwolati, ale ode wſſech k niemu, pſa no geſt to w decretye. A otecz ſwaty Jnnocen ] cius takto dye: Nyzadny neſudd prwnie ſtoli| cze, genz ſprawedlnoſt wydawa, Ani czieſarz, | ani kniezſtwo wſſeczko, ani kralowe, ani lid | nebude ſuditi ſudcze. A tudiez ſwaty Syma| chus w druhe kapitole dye: Ginych lidij prze chcze buoh ſuzeny byti od lidij, Ale ſtolicze teto Biſkupa bez ſudu zachowal gest k swe wuoli. A ſwaty Gelafius hned potom prawa du | chownie, genz wele fie odwolati ode wſſech | koſtelow k teto ſwate ſtoliczi, Ale ot nye nikdy owſſem, aby nebylo otwolano, vſtanowili | gſu, A aby ona wſſeczky ſudila, ale gie nyzad | ny koſtel, A opiet tyz wſſem Biſkupom, yako | ſie piſſe w knihach Conciliorů. Kazdy po w | ſſem ſwietie koſtel zna, ze ſwato- ſwaty ko I ſtel Rzimſky ſluſſnie wſſeczky ſudy a nyzadny I geho ſudu nema hyndrowati. Nebo k nyemu| ſe wſſech ſtran ſwieta byti ma otwo- lawano,! Ale od nieho nyzadne nenie odpuſſtieno otwolawati ſie. To zgewne piſmo. Kterakz geſt tehda Girzik mohl ſie od otcze ſwateho [32a
Traktát Hilaria Litoměřického. 37 my, I genz rziſſij zprawugem, hlawy naſſe podda | li a geho navczenie, kdyz zhrzeſſime yako li| de ſpaſytedlna lekarzſtwie przigiali. Tott ten czieſarz nechtiel vcziti, ale nauczen byti. Trze] tie, czo by chtiel vcziti otcze ſwateho, o tom toli! przigimani czili o czem ginem. Neb wſſeczko | przed nym giz zawrzieno a pſano, kterak ma I byti drzano. Pakli chcze ſlyſſenie, aby powie| diel otczi ſwa- temu, ze ginak o nyem geſt zpra! weno, nezlij drzi. Tehda ſie geſt ne- prawie | wyznal, y nebude potrzebie ſlyſſenie Opra] wie to, czoz Otecz ſwaty rozkazuge. tot konecz ſly[31 a ſſenie. Geſtlize by rzekl: mame vmluwy a proti tiem neſluſſie nam byti, Geſtit geho I poſlom od Pya papeze doſti na to odpowieda no, takze nepotrzebie toho wiecze zdwihati a zbuzowati, czo zawrzieno a otwolano, a k ot I wolanim wieczem ſlyſſenie netrzeba. Pakli | chcze nauczen byti, y k tomu netrzeba ſlyſſe ] nie, neb wieli a drzili, ze kaczierzſtwo Huſowo| a Rokyczanowo geſt potupeno, potup gey, ya] koz ſie geſt geho odprziſahl. Pakli nechcze, czemu gemu geſt ſlyſſenie, kdyz oprawiti] nechcze? A dywna wiecz by byla, ze by ſie te prw chtiel vcziti wierze, gſa proſtrzed krzeſtian] stwa a wieda, kterak wſſiczkni krzeſtiane wie | rzie. wſſak to na takoweho, yakoz ſie ma, neprzi ſluſſie. Oſmy rozdiel, ze to odwolanie, kterez ] vczinil w praze, nicz gev nenie platno, al niz gt podle prawa vczinieno. Poniewadz podle prawa I ſlyſſenie nema gmieti, Tehda take yl ta Appellacij aneb otwolanie, kterez l vczinil, geſt marne, neplatne, nekrze- ſtianſke | a welmi ruhawe, gemu nenie ſpomoczno, neb takowe odwolanie, nebot geſt od Otcze ſwa I teho neb od geho legata, A to obe nemuoz byl ti, nebot otcze ſwateho nenie zadneho odwo lanie, Poniewadz od- wolanie gest od nyzſſie| ho prawa k wyſſiemu orthelowanie. A ze [31b Papez nema nad ſebu wyſſieho na ſwietie,| yakoz gſu toho piſma zgewna, y nemuoz ſie od nyeho otwolati, ale ode wſſech k niemu, pſa no geſt to w decretye. A otecz ſwaty Jnnocen ] cius takto dye: Nyzadny neſudd prwnie ſtoli| cze, genz ſprawedlnoſt wydawa, Ani czieſarz, | ani kniezſtwo wſſeczko, ani kralowe, ani lid | nebude ſuditi ſudcze. A tudiez ſwaty Syma| chus w druhe kapitole dye: Ginych lidij prze chcze buoh ſuzeny byti od lidij, Ale ſtolicze teto Biſkupa bez ſudu zachowal gest k swe wuoli. A ſwaty Gelafius hned potom prawa du | chownie, genz wele fie odwolati ode wſſech | koſtelow k teto ſwate ſtoliczi, Ale ot nye nikdy owſſem, aby nebylo otwolano, vſtanowili | gſu, A aby ona wſſeczky ſudila, ale gie nyzad | ny koſtel, A opiet tyz wſſem Biſkupom, yako | ſie piſſe w knihach Conciliorů. Kazdy po w | ſſem ſwietie koſtel zna, ze ſwato- ſwaty ko I ſtel Rzimſky ſluſſnie wſſeczky ſudy a nyzadny I geho ſudu nema hyndrowati. Nebo k nyemu| ſe wſſech ſtran ſwieta byti ma otwo- lawano,! Ale od nieho nyzadne nenie odpuſſtieno otwolawati ſie. To zgewne piſmo. Kterakz geſt tehda Girzik mohl ſie od otcze ſwateho [32a
Strana 38
38 Zdeněk Tobolka: A koſtela Rzimſkeho otwolati proti tomuto wſſe! mu prawu neb k tomu to odpuſtil a to geſſtie| vtrzliwie a poſmieſſnye. Take druhe nemohl I ſie geſt odwolati od tohoto papeze k budu- czie| mu, neb k tomu, czo nenie, nemoz byti ortelo wano. Take ten, ktoz po tomto bude, nebude wiet ſſij, nez geſt tento, a tak bude od- wolanie od tehoz k temuz. Opiet trzetie nemohl ſie geſt odwo! lati od papeze k Concilium, neb toho geſſtie ne | nie. Yakoz pak prawil, ze ma z prawa byti ] od deſateho leta do deſateho, A ze pro pape zowu nedbanliwoſt nenie, Nicz to gemu ne ſpomaha. yako by ſie kto otwolal ot Girzika | k panſkemu ſudu, gehoz geſſtie nenie, geſsto pro] geho zawady a nepoſlussenstwie nemuoz ſud zemſky giti. Proto to geho otwolanie zad ne moczy nema. Aby pak dnes bylo Conci ] lium, tehda Otecz ſwaty gest hlawa a wyſſi nez Con- ciliũ, neb papez geſt namieſtek pana | kryſta, wſſiczkni Biſkupowe ſwatych appoſſto ] luow, y yakoz pan Geziſs gest wyſſi pan Miſtr a hlawa nad appoſſtoly, tak Otecz ſwa| ty nad biſkupy, genz czinie Conciliü, geſt wyſ] ſi pan a miſtr. A yako gmenem pana vczed lniczi ſwolagicze ſie, czo chtieli, vproſili, a on] byl proſtrzed nich, Tak papezowu moczy Con- ci | liu [32b] ſie ſwolawa a geho moczi, czo ſie tu nagde, ſtwr| zuge a geho moczi ſie rozgiezdie 1) A bez geho | moczy nemuoz byti zadne Con- ciliu. Tak geſtl pſano w decretie: Takto bez moczy papezſke| zadna ne- magi byti Concilia, anyz ktere gt I pewne, ktere nenye geho moczij vtwrzene. A cztete wſſeczka Concilia, ze nikdez ſie nenag] de Conciliü genz by moczy papezſku nebylo| ſtwrzeno. A papez muoz rozhrzeſſiti koho concili| um ſwieze, neb geſt wyſſy. Tak piſſe ſwaty| Gelafius ne- mygyme tohoto, ze Apoſſtolſka ſtolicze bez zadneho Concilium a ſnyemu ma | mocz rozwazati, czoz byl ſnyem neprawie ſwa| zal, A potupiti, koho geſt potrzebie bez przi tomnoſti nizadneho ſniemu. A to owſſem pro] to kniezetſtwie, kterezto blahoſlaweny petr ! Appofſtol panie hlaſem drze wzdy a drzeti bu | de. A on wyſſieho ſebe nema, neb geſt namieſtek bozij na zemi a wycarz pana gezu kryſta,! A on ſtatuta Concilij podle potrzebnoſti potwr] diti muoz neb zruſſiti. Tak tehdy poniewadz] geſt naywyſſi, nemuoz ſie od nyeho zadny k | wyſſiemu otwolati, yako chcze Girzik, Aniz I geſt ge potrzebie ſwolati Concilium, neb bez I Concilium, czo papez vczini, to ma plnu mocz] Appellacione remota, tocziz bez otwo- lanie. [33a Cztwrte, geſtli pak ze by ſie mohl otwolati [ aneb publicae, Tehdy to geſt miel voziniti! w defeti dnech po otſudku, yakoz pſano ſtogi! w pra- wiech. On pak wiecze, nez po trzech | mieſieczech tepruw pozdie hodie chcze ſie le cziti. Pate, geſtli ze ſie od legata chtiel od I wolati, toho nemohl, neb ot executora tocziz ] od toho, genz wynoſu neczini, nez toliko wyno | ſeny ten 1) Po roz následuje škrtnuté die.
38 Zdeněk Tobolka: A koſtela Rzimſkeho otwolati proti tomuto wſſe! mu prawu neb k tomu to odpuſtil a to geſſtie| vtrzliwie a poſmieſſnye. Take druhe nemohl I ſie geſt odwolati od tohoto papeze k budu- czie| mu, neb k tomu, czo nenie, nemoz byti ortelo wano. Take ten, ktoz po tomto bude, nebude wiet ſſij, nez geſt tento, a tak bude od- wolanie od tehoz k temuz. Opiet trzetie nemohl ſie geſt odwo! lati od papeze k Concilium, neb toho geſſtie ne | nie. Yakoz pak prawil, ze ma z prawa byti ] od deſateho leta do deſateho, A ze pro pape zowu nedbanliwoſt nenie, Nicz to gemu ne ſpomaha. yako by ſie kto otwolal ot Girzika | k panſkemu ſudu, gehoz geſſtie nenie, geſsto pro] geho zawady a nepoſlussenstwie nemuoz ſud zemſky giti. Proto to geho otwolanie zad ne moczy nema. Aby pak dnes bylo Conci ] lium, tehda Otecz ſwaty gest hlawa a wyſſi nez Con- ciliũ, neb papez geſt namieſtek pana | kryſta, wſſiczkni Biſkupowe ſwatych appoſſto ] luow, y yakoz pan Geziſs gest wyſſi pan Miſtr a hlawa nad appoſſtoly, tak Otecz ſwa| ty nad biſkupy, genz czinie Conciliü, geſt wyſ] ſi pan a miſtr. A yako gmenem pana vczed lniczi ſwolagicze ſie, czo chtieli, vproſili, a on] byl proſtrzed nich, Tak papezowu moczy Con- ci | liu [32b] ſie ſwolawa a geho moczi, czo ſie tu nagde, ſtwr| zuge a geho moczi ſie rozgiezdie 1) A bez geho | moczy nemuoz byti zadne Con- ciliu. Tak geſtl pſano w decretie: Takto bez moczy papezſke| zadna ne- magi byti Concilia, anyz ktere gt I pewne, ktere nenye geho moczij vtwrzene. A cztete wſſeczka Concilia, ze nikdez ſie nenag] de Conciliü genz by moczy papezſku nebylo| ſtwrzeno. A papez muoz rozhrzeſſiti koho concili| um ſwieze, neb geſt wyſſy. Tak piſſe ſwaty| Gelafius ne- mygyme tohoto, ze Apoſſtolſka ſtolicze bez zadneho Concilium a ſnyemu ma | mocz rozwazati, czoz byl ſnyem neprawie ſwa| zal, A potupiti, koho geſt potrzebie bez przi tomnoſti nizadneho ſniemu. A to owſſem pro] to kniezetſtwie, kterezto blahoſlaweny petr ! Appofſtol panie hlaſem drze wzdy a drzeti bu | de. A on wyſſieho ſebe nema, neb geſt namieſtek bozij na zemi a wycarz pana gezu kryſta,! A on ſtatuta Concilij podle potrzebnoſti potwr] diti muoz neb zruſſiti. Tak tehdy poniewadz] geſt naywyſſi, nemuoz ſie od nyeho zadny k | wyſſiemu otwolati, yako chcze Girzik, Aniz I geſt ge potrzebie ſwolati Concilium, neb bez I Concilium, czo papez vczini, to ma plnu mocz] Appellacione remota, tocziz bez otwo- lanie. [33a Cztwrte, geſtli pak ze by ſie mohl otwolati [ aneb publicae, Tehdy to geſt miel voziniti! w defeti dnech po otſudku, yakoz pſano ſtogi! w pra- wiech. On pak wiecze, nez po trzech | mieſieczech tepruw pozdie hodie chcze ſie le cziti. Pate, geſtli ze ſie od legata chtiel od I wolati, toho nemohl, neb ot executora tocziz ] od toho, genz wynoſu neczini, nez toliko wyno | ſeny ten 1) Po roz následuje škrtnuté die.
Strana 39
Traktát Hilaria Litoměřického. 39 k ſkutku wede, nemuoz ſie zadny od | wolati y podle praw duchownich y ſwiet| ſkych. Neb to, czo otecz ſwaty rozkaze, pro nizad ] ne otwolanie nema byti przietrzeno. Sſie| ste, ze on nemuoz wiecze sie odwolati, neb gest Contumax, Tocziz prawo proti nyemu| geſt vſtale, A tij wiecze nebywagi ſlyſſani. Tak piſſe ſie w Concilium parziſkem: Prawo I dye, ktokoli pohnan geſt a neſtogi, ma byti ſuzen a nemuoz ſie odwolati, czozkoli proti | nyemu ſuzeno bude. A w czieſarzſkych pra I wiech potwrzenych czerkwi ſwatu takto ſto gi pſano. Wyprawuge, ktere oſoby nemagi ] byti dopuſſtieny odwolanye: Nay- prw nemoz ] byti przigato toho odwolanie, kto gſa poh I nan y neſtal ſwe- wolnye k ſwe przi a potom] odſuzen geſt. Take ani toho, kto ſwym wla ſtnym hlaſem ſezna ſie tu wynnu, z kterez 33b] geho wynnie, zgewnie toho nema byti ſly| ſſano odwolanie. Sedme, ze geſt kaczierz| a w kletbie, a tak ſie nemuoz odwolati. Tak ſtogi pſano podle vſtanowenie czieſarzſke" I y podle prawa duchownieho Wſſeczko od | wolanie geſt kaczierzom, gym wierziczym | przigimatelom, obranczom a pomocznikom zapowiedieno. Geſt take gyna prziczina oſma,| Neb wſſem odsuzenym krziwym przi- ſezniko| kletym a czti zbawenym neſluſſie ani zalowati ani ſwiedcziti any suditi ani ortelowa] ti, ale wſſiczkni proti nym ſie dopuſſtiegi k zalobie ſwiedecztwi a gine prawu. Tak piſſe ſie, ze czty zbawenym wſſeczky brany a po | moczi a duoſtogenſtwie gſu zawrzieny. DeI wate O treſktanie o wieru nebo pro wieru, aby ſie obratil, nykdy nebywa odwolanie. A to proto, aby hrziechowe ſie nemnozilij a nebyli bez brzke pomſty. Neb kaczierzſtwo geſt yako ohen pekelni na vdu ozlo- wieczyem,I y nenye gyneho lekarzſtwie nez vtieti nohu | neb prſt, kde ſie zapali, a przeſtane boleſt neczekage lekarze, kdyz drziewe posluchati treſktanie nechtiel. Deſathe w zewnych ] wieczech, genz rozſudku nepotrzebugi, nez [34a Toliko odſuzenie, yakoz geſt zgewne nepoſluſſenſtwie, kaczierzſtwo, krziwa prziſaha, ſwato kradez, nedopuſſtie prawo nyzadneho otwo | lanie. Gedenaczte, kto prziſahne, ze chcze ſtati z rozkazanij otcze ſwateho, w kterem kuſu ne | muoz ſie od toho otwolati, neb tak by kazdy ] przi- ſahna byti poſluſſnym y odwolal by ſie, ze nechcze byti dobrym. Dwanaczte, kto ] ſie odwola nehledie, by oprawil, nez proſtie, 1 aby toho znykl aneb w tom protah vczinil | a pod tiem ſwu wiecz gednal, nema byti ſly| ſſan w ſwem otwolanij. Tak piſſe Czieſarz I Theodoſius, a geſt takto ktokoliwiek ne tyem, ze dovffa ſwe ſprawedliwe przi, Ale proto, aby protah1) vczinil, aby proti nyemu ſpra| wedliwy nalez nebyl vczinyen, odwolaſſe | Aneb, geſtlize ſie w czem ſezna, A potom, aby w tom nebyl honyen, y odwola ſie, odwola nye nebudte przigata. Tak zgewnye cziny tento Girzik, protahow hledi, a w czem ſie ſez| nal, y odwolawa ſie, ze 1) Následuje škrtnuté l.
Traktát Hilaria Litoměřického. 39 k ſkutku wede, nemuoz ſie zadny od | wolati y podle praw duchownich y ſwiet| ſkych. Neb to, czo otecz ſwaty rozkaze, pro nizad ] ne otwolanie nema byti przietrzeno. Sſie| ste, ze on nemuoz wiecze sie odwolati, neb gest Contumax, Tocziz prawo proti nyemu| geſt vſtale, A tij wiecze nebywagi ſlyſſani. Tak piſſe ſie w Concilium parziſkem: Prawo I dye, ktokoli pohnan geſt a neſtogi, ma byti ſuzen a nemuoz ſie odwolati, czozkoli proti | nyemu ſuzeno bude. A w czieſarzſkych pra I wiech potwrzenych czerkwi ſwatu takto ſto gi pſano. Wyprawuge, ktere oſoby nemagi ] byti dopuſſtieny odwolanye: Nay- prw nemoz ] byti przigato toho odwolanie, kto gſa poh I nan y neſtal ſwe- wolnye k ſwe przi a potom] odſuzen geſt. Take ani toho, kto ſwym wla ſtnym hlaſem ſezna ſie tu wynnu, z kterez 33b] geho wynnie, zgewnie toho nema byti ſly| ſſano odwolanie. Sedme, ze geſt kaczierz| a w kletbie, a tak ſie nemuoz odwolati. Tak ſtogi pſano podle vſtanowenie czieſarzſke" I y podle prawa duchownieho Wſſeczko od | wolanie geſt kaczierzom, gym wierziczym | przigimatelom, obranczom a pomocznikom zapowiedieno. Geſt take gyna prziczina oſma,| Neb wſſem odsuzenym krziwym przi- ſezniko| kletym a czti zbawenym neſluſſie ani zalowati ani ſwiedcziti any suditi ani ortelowa] ti, ale wſſiczkni proti nym ſie dopuſſtiegi k zalobie ſwiedecztwi a gine prawu. Tak piſſe ſie, ze czty zbawenym wſſeczky brany a po | moczi a duoſtogenſtwie gſu zawrzieny. DeI wate O treſktanie o wieru nebo pro wieru, aby ſie obratil, nykdy nebywa odwolanie. A to proto, aby hrziechowe ſie nemnozilij a nebyli bez brzke pomſty. Neb kaczierzſtwo geſt yako ohen pekelni na vdu ozlo- wieczyem,I y nenye gyneho lekarzſtwie nez vtieti nohu | neb prſt, kde ſie zapali, a przeſtane boleſt neczekage lekarze, kdyz drziewe posluchati treſktanie nechtiel. Deſathe w zewnych ] wieczech, genz rozſudku nepotrzebugi, nez [34a Toliko odſuzenie, yakoz geſt zgewne nepoſluſſenſtwie, kaczierzſtwo, krziwa prziſaha, ſwato kradez, nedopuſſtie prawo nyzadneho otwo | lanie. Gedenaczte, kto prziſahne, ze chcze ſtati z rozkazanij otcze ſwateho, w kterem kuſu ne | muoz ſie od toho otwolati, neb tak by kazdy ] przi- ſahna byti poſluſſnym y odwolal by ſie, ze nechcze byti dobrym. Dwanaczte, kto ] ſie odwola nehledie, by oprawil, nez proſtie, 1 aby toho znykl aneb w tom protah vczinil | a pod tiem ſwu wiecz gednal, nema byti ſly| ſſan w ſwem otwolanij. Tak piſſe Czieſarz I Theodoſius, a geſt takto ktokoliwiek ne tyem, ze dovffa ſwe ſprawedliwe przi, Ale proto, aby protah1) vczinil, aby proti nyemu ſpra| wedliwy nalez nebyl vczinyen, odwolaſſe | Aneb, geſtlize ſie w czem ſezna, A potom, aby w tom nebyl honyen, y odwola ſie, odwola nye nebudte przigata. Tak zgewnye cziny tento Girzik, protahow hledi, a w czem ſie ſez| nal, y odwolawa ſie, ze 1) Následuje škrtnuté l.
Strana 40
40 Zdeněk Tobolka: geſt w tom nalezen,l y muoz gemu dobrze rzieczi otecz ſwaty onu| rzecz ſwateho cztenie: Z vſt twych ſudym tie, ſluzebnicze neſſlechetny, wſſak kteraks ſieI ſeznal, tak nalez maſs. Trzinadczte ze w ſwe tom otwolanij wyſocze hanye otcze ſwate° [34b] Prawie zgewnie czeſky y latinye, Ze papez| gemu neprawie czini, A ze chlipnoſt ſwu| ſ nym ma, aby ſie naſytil geho trapenye, A ze mnozy pape- zowe bludili, a on tuto ne prawie geho odſudil a tu ſſkarede a necziſte rzeczi mluwil, a ze gemu nicz wynen nenye.| Ale Otecz ſwaty gemu zaſie A tu napominaI ge, aby geho nechal ſpokogem a proceſs zdwihl! A ne- dawal gemu Competitora, A ze od toho ne ſprawedliweho odſudku od- wolawa ſie k Con] cilium aneb k buducziemu papezi, A mnoho gineho, geſſto toho pſati neſluſſie pro ſrdcze cziſta, czo on ſwu nemudroſti przed welikymi ] pany mluwil. A tu wſſiczkni ſtali a nycz ne| odeprzeli, nebrz geſſtie nyekterzij doctorem | odpieragiczym hlupych aneb neprzatel nadali. Tak Girzik tuto zemi ſwymi chytro| ſtmi zmyezdil, ze mnozy widucze ne- widie, | a ſlyſſiecze, czinie ſie hluſſij. On zgewnie ha nie, a oni geſſtie podnyeczugi. Pak kto ſie ruha otczy ſwatemu a hanye, poſmiewa, I hyndruge a potupuge y odſuzuge nay- wyſſi | eho ſudcze, netoliko by nebyl ſlyſſan od | wolawage ſie, Ale gest hoden welikych po ] kut, neb ſtogi pſano w druhych knyhach Moyzie- ſſowych. A ſwaty pawel obnowil [35 a] to w ſkutcziech Appoſſtolſkych: Kniezety lidu] tweho nebudeſs lati. A opiet zakon dye: Bo ! hom vtrhati nebudeſs, tocziz knyezim a nad to naywyſſiemu knyezy. A opiet kto bude] lati Otczi aneb matcze, ſmrti vmrze. A geſt po 1 kuta toho polozena w prawie ſwietſkem y | w duchownyem, y ponyewadz nenie geho | mozna Appellacij, tehda ta rzehula w pra wiech duchownich y ſwietſkych take gemu | nenye nicz ſpomoczna, kdez ſie dye: Kdyz odwo | lanie ſtogi, nema niczimz hybano byti. Nebl ſie rozumie, kdyz geſt platna a prawa appel- lacij. A tudy chtie ſie on ohraditi pozdye y I obſiela mieſta a zemany prawie, ze, dokudz | neſtanu ku prawu, mate my poſluſſni byti| a niczymz proti mnye nehybati. A tu barwu I pany trapi gich zamkow dobywage, neb po nyewadz appellacij geſt neplatna yako hla ] wnie wiecz, Take poſtanie, po- ſluchanie, pod I danie a gyne przipadne wieczy gſu neplatne. Tyto y gyne mohu byti polezeny przicziny,I pro nyezto geho odwo- lanie zadne moczy a pla] tnoſti nema, Ale toliko geho Gregoru kaczie rzem ſmyſſlene, yakoz O nyem dye Swaty Da ] wid. Neprawoft myſlil gest w ſrdzci ſwem, | chopil sie wſſie czeſty nedobre a proto zloſti 35b] Nemyel w nenawiſti, y protoz prziſſlo na no| ſydlo, gehoz geſt ſie nenadal a prawie, neb ! proti wſſem takowym zadal geſt toho ſwaty pawel rzka: Buoh day, byli odrzezanij tij, genz] was trapie a zarmuczugi. y vſlyſſel geſt pan Buoh toho ſwateho, ze geſt odrzezal od nas neprawoſt Girzikowu a chytroft y s geho Gregoru. A protoz, kdyz doctorowe koſtela praz ſkeho s ginym knyezſtwem krzeſtianſkym by | li przeden powolanij, aby byli ſwiedkowe toho geho odwolanie, tu gſu oteprzelij, ze gim] toho neſluſſie vcziniti proti
40 Zdeněk Tobolka: geſt w tom nalezen,l y muoz gemu dobrze rzieczi otecz ſwaty onu| rzecz ſwateho cztenie: Z vſt twych ſudym tie, ſluzebnicze neſſlechetny, wſſak kteraks ſieI ſeznal, tak nalez maſs. Trzinadczte ze w ſwe tom otwolanij wyſocze hanye otcze ſwate° [34b] Prawie zgewnie czeſky y latinye, Ze papez| gemu neprawie czini, A ze chlipnoſt ſwu| ſ nym ma, aby ſie naſytil geho trapenye, A ze mnozy pape- zowe bludili, a on tuto ne prawie geho odſudil a tu ſſkarede a necziſte rzeczi mluwil, a ze gemu nicz wynen nenye.| Ale Otecz ſwaty gemu zaſie A tu napominaI ge, aby geho nechal ſpokogem a proceſs zdwihl! A ne- dawal gemu Competitora, A ze od toho ne ſprawedliweho odſudku od- wolawa ſie k Con] cilium aneb k buducziemu papezi, A mnoho gineho, geſſto toho pſati neſluſſie pro ſrdcze cziſta, czo on ſwu nemudroſti przed welikymi ] pany mluwil. A tu wſſiczkni ſtali a nycz ne| odeprzeli, nebrz geſſtie nyekterzij doctorem | odpieragiczym hlupych aneb neprzatel nadali. Tak Girzik tuto zemi ſwymi chytro| ſtmi zmyezdil, ze mnozy widucze ne- widie, | a ſlyſſiecze, czinie ſie hluſſij. On zgewnie ha nie, a oni geſſtie podnyeczugi. Pak kto ſie ruha otczy ſwatemu a hanye, poſmiewa, I hyndruge a potupuge y odſuzuge nay- wyſſi | eho ſudcze, netoliko by nebyl ſlyſſan od | wolawage ſie, Ale gest hoden welikych po ] kut, neb ſtogi pſano w druhych knyhach Moyzie- ſſowych. A ſwaty pawel obnowil [35 a] to w ſkutcziech Appoſſtolſkych: Kniezety lidu] tweho nebudeſs lati. A opiet zakon dye: Bo ! hom vtrhati nebudeſs, tocziz knyezim a nad to naywyſſiemu knyezy. A opiet kto bude] lati Otczi aneb matcze, ſmrti vmrze. A geſt po 1 kuta toho polozena w prawie ſwietſkem y | w duchownyem, y ponyewadz nenie geho | mozna Appellacij, tehda ta rzehula w pra wiech duchownich y ſwietſkych take gemu | nenye nicz ſpomoczna, kdez ſie dye: Kdyz odwo | lanie ſtogi, nema niczimz hybano byti. Nebl ſie rozumie, kdyz geſt platna a prawa appel- lacij. A tudy chtie ſie on ohraditi pozdye y I obſiela mieſta a zemany prawie, ze, dokudz | neſtanu ku prawu, mate my poſluſſni byti| a niczymz proti mnye nehybati. A tu barwu I pany trapi gich zamkow dobywage, neb po nyewadz appellacij geſt neplatna yako hla ] wnie wiecz, Take poſtanie, po- ſluchanie, pod I danie a gyne przipadne wieczy gſu neplatne. Tyto y gyne mohu byti polezeny przicziny,I pro nyezto geho odwo- lanie zadne moczy a pla] tnoſti nema, Ale toliko geho Gregoru kaczie rzem ſmyſſlene, yakoz O nyem dye Swaty Da ] wid. Neprawoft myſlil gest w ſrdzci ſwem, | chopil sie wſſie czeſty nedobre a proto zloſti 35b] Nemyel w nenawiſti, y protoz prziſſlo na no| ſydlo, gehoz geſt ſie nenadal a prawie, neb ! proti wſſem takowym zadal geſt toho ſwaty pawel rzka: Buoh day, byli odrzezanij tij, genz] was trapie a zarmuczugi. y vſlyſſel geſt pan Buoh toho ſwateho, ze geſt odrzezal od nas neprawoſt Girzikowu a chytroft y s geho Gregoru. A protoz, kdyz doctorowe koſtela praz ſkeho s ginym knyezſtwem krzeſtianſkym by | li przeden powolanij, aby byli ſwiedkowe toho geho odwolanie, tu gſu oteprzelij, ze gim] toho neſluſſie vcziniti proti
Strana 41
Traktát Hilaria Litoměřického. 41 prziczinye naho | rze pſane. Ale nemohli gſu nycz proſpieti, Tak] ze proti gich wuoli geho piſarzi gſu gie pſa li a dvelali, czo ſu chtieli, yako gſu prziwyk | lij proti rzadu a prawu wſſeczko cziniti. A| tu geſt welmi malo ſie chybilo, ze gſu od nye | ho yati nebyli, neb mily pan Buoh raczil I gie od nyeho wyſwoboditi, oſydlo potrzie| no geſt, a onij gſu wyſwobozenij. Dewaty A poſledni Rozdiel drzij w ſobie ml noho przi- czyn, procz pani a mieſta y wſſicz kni czechowe negſu gemu powinnowati zadnu pomoczy, A geſt obnowenie prwl nich wſſech rzeczij kratcze oc. [36 a] Z tiechto wſſech rzeczij muoz byti dowe! deno, ze, ponyewadz gest Girzik rzadnye | s kralowſtwie czeſkeho zſazen, A byw | we czti nerozumiel gie przirownan howa] dom a podoben gim vczinyen, Neb nechtiel ro zu- mieti, aby dobrze czinil, y dal geho pan Buoh w zawrzenij ſmyſl yako na- bochodo ] noſora krale, y geſt doliczeno, ze zadny pan ſwietſky ani ktery prelat duchowni, gelikoz l to mage czaſne nanſtwie nenye gemu| wiecze powynnowat. Wſſak toho geſſtie | ſluſfie doweſti tiemto rozumy kratcze. Nay I prwe, ze panij a mieſta negſu gemu po wynnowati poddanym. Gest prziklad w sta] rem zakonie, neb sie piſse, ze chore1), datan] a abyron proto, yako prawie wykladowe | ſwatych, byli odrzezanczi a kaczierzi y od- ſu | zeni gſu od buoha ſkrze Moyzieſſe, aby gie ze | mye pozrzela za ziwa, y klel geſt gie a rozkazal ginym wiernym rzka: Oteydiete od | ſtanow tyechto neſſlechetnych lidij A niczhehoz ſie nedotykayte, czo geſt gich, abyſſte ne | byli vwaleni w gich hrziechy. A kdyz to rzekl, | hned ſie zemie rozſedla pod gich nohami, a I propadli ſie ſe wſſim ſwym ſtatkem. A ohen wyſſed y ſpalil puoltrzetieho ſta muzow 36b] Geſſto gim prziſluhowali a k rozkazani Moy| zieſſowu nechtieli ſie od gich ſſibalſtwa od trhnuti. Toho przikladu wſſiczkni ſie leknuti| magij, kto odrzezanczom a kaczier- zom folkugij,| ſ nymi bogugi, neb gie obhagugij, aby ſ ny mi ſpolu ne- zahynuli. Geſt take giny prziklad | w trzetich knihach kralowſkych we dwa- nacz | te kapitole, Ze, kdyz deſeth pokolenye wzeli| ſobie krale yeroboama, zleho modloſluzeb| nika, ze geſt gim nakazano wſſeczko kralowſtwo a roztrhlo ſie na dwe, a czo pan Buoh po I ſielal k nym proroky ſwe, ne- chtieli gſu poſluchati, az prawie prziſſel Salmanazar, kral] aSyrſky, a dobyl zemye a tyech deſeth poko| lenie wedl v wazbu. A to ſie gym prziho- dilo, protoze od ſweho pana przirozeneho a poſlup| neho odſtupili od Roboama a zwolili ſobye byli gineho, y ze nechtieli od toho modloſlu- zebnika odſtupiti, dopuſtil na nye pan Buoh zkazenie zemie a wazbu. Mielij by ſie panij, kterzij ſie Girzika geſſtie przidrzie, tohoto lek nuti, aby nebyli prziczina zahuby zemſke,! Ale gednoſtayni s pany, genz ſie proti nye| mu zaſtawili pro wieru a ſwobody a ſpraI wedlnoſt teto zemie czeſke radu y pomoczi| ſie zawazati, A k Synu Sfalomunowu A[37a] Dawidowu Roboam, genz ſie wyklada rozſſi rzenie lidu, tocziz k menu teto zemie 1) Následuje slabě vymazané n.
Traktát Hilaria Litoměřického. 41 prziczinye naho | rze pſane. Ale nemohli gſu nycz proſpieti, Tak] ze proti gich wuoli geho piſarzi gſu gie pſa li a dvelali, czo ſu chtieli, yako gſu prziwyk | lij proti rzadu a prawu wſſeczko cziniti. A| tu geſt welmi malo ſie chybilo, ze gſu od nye | ho yati nebyli, neb mily pan Buoh raczil I gie od nyeho wyſwoboditi, oſydlo potrzie| no geſt, a onij gſu wyſwobozenij. Dewaty A poſledni Rozdiel drzij w ſobie ml noho przi- czyn, procz pani a mieſta y wſſicz kni czechowe negſu gemu powinnowati zadnu pomoczy, A geſt obnowenie prwl nich wſſech rzeczij kratcze oc. [36 a] Z tiechto wſſech rzeczij muoz byti dowe! deno, ze, ponyewadz gest Girzik rzadnye | s kralowſtwie czeſkeho zſazen, A byw | we czti nerozumiel gie przirownan howa] dom a podoben gim vczinyen, Neb nechtiel ro zu- mieti, aby dobrze czinil, y dal geho pan Buoh w zawrzenij ſmyſl yako na- bochodo ] noſora krale, y geſt doliczeno, ze zadny pan ſwietſky ani ktery prelat duchowni, gelikoz l to mage czaſne nanſtwie nenye gemu| wiecze powynnowat. Wſſak toho geſſtie | ſluſfie doweſti tiemto rozumy kratcze. Nay I prwe, ze panij a mieſta negſu gemu po wynnowati poddanym. Gest prziklad w sta] rem zakonie, neb sie piſse, ze chore1), datan] a abyron proto, yako prawie wykladowe | ſwatych, byli odrzezanczi a kaczierzi y od- ſu | zeni gſu od buoha ſkrze Moyzieſſe, aby gie ze | mye pozrzela za ziwa, y klel geſt gie a rozkazal ginym wiernym rzka: Oteydiete od | ſtanow tyechto neſſlechetnych lidij A niczhehoz ſie nedotykayte, czo geſt gich, abyſſte ne | byli vwaleni w gich hrziechy. A kdyz to rzekl, | hned ſie zemie rozſedla pod gich nohami, a I propadli ſie ſe wſſim ſwym ſtatkem. A ohen wyſſed y ſpalil puoltrzetieho ſta muzow 36b] Geſſto gim prziſluhowali a k rozkazani Moy| zieſſowu nechtieli ſie od gich ſſibalſtwa od trhnuti. Toho przikladu wſſiczkni ſie leknuti| magij, kto odrzezanczom a kaczier- zom folkugij,| ſ nymi bogugi, neb gie obhagugij, aby ſ ny mi ſpolu ne- zahynuli. Geſt take giny prziklad | w trzetich knihach kralowſkych we dwa- nacz | te kapitole, Ze, kdyz deſeth pokolenye wzeli| ſobie krale yeroboama, zleho modloſluzeb| nika, ze geſt gim nakazano wſſeczko kralowſtwo a roztrhlo ſie na dwe, a czo pan Buoh po I ſielal k nym proroky ſwe, ne- chtieli gſu poſluchati, az prawie prziſſel Salmanazar, kral] aSyrſky, a dobyl zemye a tyech deſeth poko| lenie wedl v wazbu. A to ſie gym prziho- dilo, protoze od ſweho pana przirozeneho a poſlup| neho odſtupili od Roboama a zwolili ſobye byli gineho, y ze nechtieli od toho modloſlu- zebnika odſtupiti, dopuſtil na nye pan Buoh zkazenie zemie a wazbu. Mielij by ſie panij, kterzij ſie Girzika geſſtie przidrzie, tohoto lek nuti, aby nebyli prziczina zahuby zemſke,! Ale gednoſtayni s pany, genz ſie proti nye| mu zaſtawili pro wieru a ſwobody a ſpraI wedlnoſt teto zemie czeſke radu y pomoczi| ſie zawazati, A k Synu Sfalomunowu A[37a] Dawidowu Roboam, genz ſie wyklada rozſſi rzenie lidu, tocziz k menu teto zemie 1) Následuje slabě vymazané n.
Strana 42
42 Zdeněk Tobolka. ſwateho ! waczlawa prziſtupiti, Nechagicze toho ye roboama, genz wyklada ſie rozdielenie lidu ] a w prawdie, Neb widime, yakyt geſt kny] tel vwrhl w zemi chtie gij od gednoty a | ſwateho poſluſſenſtwie otczizyti. Druhe I gſu panij a mieſta powynnowati od nyeho odſtupiti bozim przikazanym, kdyzto pan przi| kazal geſt wſſech kaczierzow pilnye ſie wy | ſtrzehati rzka: Pilnye ſie wyſtrziehayte od ffa ] leſſnych prorokow. To ſwaty Jan zlatovſty| a ginij ſwieti doctorowe wykladagi, tocziz od | ka- czierzow. Czo pan Buoh przikazuge, toho magij lidee poſluchati pod wiecznym zatra| czenim, kterak ſie pak panij wyſtrzehu ſ nym 1 geducze, pigicze, proti krzeſtianom pomaha gicze a radiecze. Wieducze, czo pan tudyez tyz | dye, nemuoz Girzik nicz proti krzeſtianom| dobreho myſliti, nemohut onij podle nye ho gſucze nezli, czo ſie gemu libi, raditi, chtie li miloſtniczy byti. Neb kdyz gemu prawdu | powiedie, potud rozkadogi. Trzetie, neb geho przidrzeti ſie geſt proti ſwatym Appoſſtolom] a zwlaſſtie proti ſwatym Petru a pawlowy. [37b] Proti ſwatemu Petru geſt, genz vſazuge po ſobie ſwateho klimenta daw gemu mocz bozij, aby mohl kleti a wyobczowati, y rzekl: ktokoli bude prziatelem s tyemi, ſkymz on Papez nemluwi, | tocziz neobczuge, gest geden z tiech, genz chtie] wyko- rzeniti Czerkew bozij, A zda da ſie byti ſ na mi tielem, geſt proti nam vmyſlem a duſſij,! A geſt mnohem horſſij neprzietel nezli tij, kte | rziz odrzezanczi gſu a zgewnie gſu proti nam] neprzietele, neb tento pod barwu przatelſku | gedna neprzatelſke wieczy a czierkew hubij| a rozptyluge. A tyz ſwaty w druhe ſwe kano | nicze w poſlednij kapitole na konczi dye Bratrzie przezwieducze ſie ſami oſtrziehayte, aby | ſíte negſucze nemudrych bludem ſwedenij | newypadli od wlaſtnie pewnoſti. Tot radij Swaty Petr, aby panij a ginij krzeſtiane | negſucze Girzikowym bludem ſwedeni ſkrze geho ſ nym obczowanie newypadli od krze ] stianſke wiery. Gest take kazdy taky nedba [ ge moczy ſwateho Petra, neb kazdy takowy | newierzi, by mohl namieſtek Syna Bozie ho ſwazati a rozwazati, neb by wierzil dr zewy a toho oſtrziehal a tak newierzij a krziw | du ſynu boziemu a ſwatemu petru y geho namyeſkom cziny. Take geho przidrzenye 38a] geſt proti Swatemu Pawlu, genz mluwi ] k korinthom w druhe Epifstole w Sfieste kapi- t] ole, y dye: O korinthowe, nerodte ſie ſprzeha ] ti ſ newierziczymi, neb kterak gest vczasten stwie ſprawedliwoſti s neprawoſti, Aneb] kterake towarzistwo ſwietla k temnoſtem, a! kterake ſpogenie kryſta k bellialowy, Aneb I kteraka czaſtka wiernemu s newiernym, A | kterake ſwolenie chramu bozieho s mo- dly. Protoz oteydiete od nych a oddyelte ſie, dye I pan buoh, a necziſteho fie nedotykayte, a yat I przigmu was a budu wam otczem, a wy m] nie ſynowe. Opiet tyz ſwaty rozkazuge Ty| towi a kazdemu czlowieku: kaczierze ſie wyſtrziehay wieda, ze takowy geſt przewracze | ny. Tott ſwaty Pawel przikazuge. Protoz | milij Czechowe, nedrzte ſ kaczierzij newierzi| czymi a zwlaſſtie s gich hlawu Girzikem, l neb nenie zadneho ſpogenie waſſeho ſ nym. Kaczierz wzdy hledij vtiſknuti krzeſtiana. A| wy to widite, kterak pany krzeſtianſke vtifka| dobywage a hubi. Protoz, tak weli ſwaty Pawel,
42 Zdeněk Tobolka. ſwateho ! waczlawa prziſtupiti, Nechagicze toho ye roboama, genz wyklada ſie rozdielenie lidu ] a w prawdie, Neb widime, yakyt geſt kny] tel vwrhl w zemi chtie gij od gednoty a | ſwateho poſluſſenſtwie otczizyti. Druhe I gſu panij a mieſta powynnowati od nyeho odſtupiti bozim przikazanym, kdyzto pan przi| kazal geſt wſſech kaczierzow pilnye ſie wy | ſtrzehati rzka: Pilnye ſie wyſtrziehayte od ffa ] leſſnych prorokow. To ſwaty Jan zlatovſty| a ginij ſwieti doctorowe wykladagi, tocziz od | ka- czierzow. Czo pan Buoh przikazuge, toho magij lidee poſluchati pod wiecznym zatra| czenim, kterak ſie pak panij wyſtrzehu ſ nym 1 geducze, pigicze, proti krzeſtianom pomaha gicze a radiecze. Wieducze, czo pan tudyez tyz | dye, nemuoz Girzik nicz proti krzeſtianom| dobreho myſliti, nemohut onij podle nye ho gſucze nezli, czo ſie gemu libi, raditi, chtie li miloſtniczy byti. Neb kdyz gemu prawdu | powiedie, potud rozkadogi. Trzetie, neb geho przidrzeti ſie geſt proti ſwatym Appoſſtolom] a zwlaſſtie proti ſwatym Petru a pawlowy. [37b] Proti ſwatemu Petru geſt, genz vſazuge po ſobie ſwateho klimenta daw gemu mocz bozij, aby mohl kleti a wyobczowati, y rzekl: ktokoli bude prziatelem s tyemi, ſkymz on Papez nemluwi, | tocziz neobczuge, gest geden z tiech, genz chtie] wyko- rzeniti Czerkew bozij, A zda da ſie byti ſ na mi tielem, geſt proti nam vmyſlem a duſſij,! A geſt mnohem horſſij neprzietel nezli tij, kte | rziz odrzezanczi gſu a zgewnie gſu proti nam] neprzietele, neb tento pod barwu przatelſku | gedna neprzatelſke wieczy a czierkew hubij| a rozptyluge. A tyz ſwaty w druhe ſwe kano | nicze w poſlednij kapitole na konczi dye Bratrzie przezwieducze ſie ſami oſtrziehayte, aby | ſíte negſucze nemudrych bludem ſwedenij | newypadli od wlaſtnie pewnoſti. Tot radij Swaty Petr, aby panij a ginij krzeſtiane | negſucze Girzikowym bludem ſwedeni ſkrze geho ſ nym obczowanie newypadli od krze ] stianſke wiery. Gest take kazdy taky nedba [ ge moczy ſwateho Petra, neb kazdy takowy | newierzi, by mohl namieſtek Syna Bozie ho ſwazati a rozwazati, neb by wierzil dr zewy a toho oſtrziehal a tak newierzij a krziw | du ſynu boziemu a ſwatemu petru y geho namyeſkom cziny. Take geho przidrzenye 38a] geſt proti Swatemu Pawlu, genz mluwi ] k korinthom w druhe Epifstole w Sfieste kapi- t] ole, y dye: O korinthowe, nerodte ſie ſprzeha ] ti ſ newierziczymi, neb kterak gest vczasten stwie ſprawedliwoſti s neprawoſti, Aneb] kterake towarzistwo ſwietla k temnoſtem, a! kterake ſpogenie kryſta k bellialowy, Aneb I kteraka czaſtka wiernemu s newiernym, A | kterake ſwolenie chramu bozieho s mo- dly. Protoz oteydiete od nych a oddyelte ſie, dye I pan buoh, a necziſteho fie nedotykayte, a yat I przigmu was a budu wam otczem, a wy m] nie ſynowe. Opiet tyz ſwaty rozkazuge Ty| towi a kazdemu czlowieku: kaczierze ſie wyſtrziehay wieda, ze takowy geſt przewracze | ny. Tott ſwaty Pawel przikazuge. Protoz | milij Czechowe, nedrzte ſ kaczierzij newierzi| czymi a zwlaſſtie s gich hlawu Girzikem, l neb nenie zadneho ſpogenie waſſeho ſ nym. Kaczierz wzdy hledij vtiſknuti krzeſtiana. A| wy to widite, kterak pany krzeſtianſke vtifka| dobywage a hubi. Protoz, tak weli ſwaty Pawel,
Strana 43
Traktát Hilaria Litoměřického. 43 odſtupte od nyeho a nedotykayte ſie ! geho ſ nym ani pigicze ani geducze. Przigmet! was otecz ſwaty gmenem pana naſſeho | iheſu kryſta. Neb ginak ſynowe bozij nebu 38 b]dete, kdyz ſie od Beliala Otcze ztraczenczow ne- oddyelite. A tyz ſwaty Pawel dye: Ktokoli ne I bude naſledowati nauczenie ihezu kryſta, bud gemu kletba do dne ſudneho. A czo dye pan kryſtus Czo ſwiezeſs, bude ſwazano.| Geſt take proti wſſem Appoſſtolom, neb przi- kazal gim pan kryſtus rzka: Kto was neprzi| gme, tocziz proti poſluſſen- ſtwij bude, wytrze | ſte prach z noh ſwych, tocziz neobczugte ſ ny, anyz geho czo poziwayte. K temuz take mlu I wi Swaty Jan: Geſtlize kto przigde k wam| a neprzigme toho nauczenie, Neprzigimay| te geho do domow, anyz gemu pozdrawenie| czinte. Neb kto geho pozdrawi, vczaſten gest geho zlych fkutkow. Tu na to ſlowo dye wy | klad porzadny. Appoſſtole a gich vczedlniczy| takowe gſu pilnoſti poziwali v wierze, ze nemieli ani obeczenſtwie w rzeczy ſtiemij, I genz ſie odchylili od prawdy krzeſtianſke. Take geſt proti bozij mudroſti, neb Sſalomun ] dye: Kto obczuge ſ hrdym, tocziz s kaczierzem,| oblecze ſie w hrdoſt, tocziz nakazy ſie kaczierz| ſtwem. A welmi geſt toho ſtrach, neb yakoz | naprzed dye mudrzecz: Kto ſie do- tkne ſmoly,| zmaze ſie od nye. A kto muoz bez litoſti tu ſta! ti, kdyz on a geho knyezie na kazde kazanye [39 a] Nahaniegi ſie Otcze ſwateho wſſech krzeſtianow | wiernych, A wzdy nyeczo w Srdcze wtruſy, aby | ſie od ſmoly wuoczedilo neb ſmrdielo. Neb dye| ſwaty Pawel: Poruſſugi dobrych mra- wow | krziwa rozprawenie. Cztwrte, kto ſie geho drzij,| czini proti ſwe nayprwnyeyſſi prziſaze, genz| ma nade wſſeczky zachowana byti, proti ! prziſaze na krztu. Tu przi- ſahl kazdy wieru! drzeti a odrzekl ſie wſſech pych dyabelſkych. Pak nay- prwnieyſſie pycha geſt nepoſluſſenſtwie, neb to czrta z nebe a czlowieka zI rage wyhnalo. A tak, ktoz gemu Girzikowi | ſlibugi, poddawagi ſie wrahu1) a neprziete| li wiery, gehoz gſu ſie odrzekli a wpadagi| ſ nym w nepoſluſſenſtwie a tak proti ſwemu krztu czinye. Czinye take proti krztu, neb krzeſt | nedawa ſie nezli w czerkwi ſwate. Tak dye I Swaty Au- guſtin: Ale kaczierz nenie w czer | kwi ſwate, neb geſt z nye wyobczowan, ya | ko prwe rzeczeno. A tak ſlibiw byti w domu | boziem a wzaw w nyem krzeſt y wygde na| pole k kaczierzij a z rytierzſtwa czierkwe ſwate| gde do ſluzby dyablowy a nedrzij ſweho pr ! wnieho krzeſtneho ſlibu. Pate hrzeſſie de watery czizymi hrziechy, tocziz prwe, ze ra| die ke zlemu, aby byl proti Otczi ſwatemu, proti rzadu a poſluſſenſtwi, aby przed ſie[39b] wedl, yakoz poczel. A panij pak krzeſtianſſtij [ radie, aby neod- padl panuow a mieſt, genz i gemu odeprzeli magicze raditi, aby k poſlu- ſſenſtwi prziſtupil A proti otczi ſwatemu ne | byl, ze nicz neobdrzij. Druhe, ze ſwolugi k zle | mu. Trzetie mlcze a makagi widucze zgew | nie zle a wiery zkazenie a hledie ſkrze prſty.| Cztwrte, ze przigimagi zamky gemu otwie- ragicze, geho ffedrugicze. Pate ze geſſtie proI wzatek a ſnad, aby gim za- 1) Po a následuje rasura.
Traktát Hilaria Litoměřického. 43 odſtupte od nyeho a nedotykayte ſie ! geho ſ nym ani pigicze ani geducze. Przigmet! was otecz ſwaty gmenem pana naſſeho | iheſu kryſta. Neb ginak ſynowe bozij nebu 38 b]dete, kdyz ſie od Beliala Otcze ztraczenczow ne- oddyelite. A tyz ſwaty Pawel dye: Ktokoli ne I bude naſledowati nauczenie ihezu kryſta, bud gemu kletba do dne ſudneho. A czo dye pan kryſtus Czo ſwiezeſs, bude ſwazano.| Geſt take proti wſſem Appoſſtolom, neb przi- kazal gim pan kryſtus rzka: Kto was neprzi| gme, tocziz proti poſluſſen- ſtwij bude, wytrze | ſte prach z noh ſwych, tocziz neobczugte ſ ny, anyz geho czo poziwayte. K temuz take mlu I wi Swaty Jan: Geſtlize kto przigde k wam| a neprzigme toho nauczenie, Neprzigimay| te geho do domow, anyz gemu pozdrawenie| czinte. Neb kto geho pozdrawi, vczaſten gest geho zlych fkutkow. Tu na to ſlowo dye wy | klad porzadny. Appoſſtole a gich vczedlniczy| takowe gſu pilnoſti poziwali v wierze, ze nemieli ani obeczenſtwie w rzeczy ſtiemij, I genz ſie odchylili od prawdy krzeſtianſke. Take geſt proti bozij mudroſti, neb Sſalomun ] dye: Kto obczuge ſ hrdym, tocziz s kaczierzem,| oblecze ſie w hrdoſt, tocziz nakazy ſie kaczierz| ſtwem. A welmi geſt toho ſtrach, neb yakoz | naprzed dye mudrzecz: Kto ſie do- tkne ſmoly,| zmaze ſie od nye. A kto muoz bez litoſti tu ſta! ti, kdyz on a geho knyezie na kazde kazanye [39 a] Nahaniegi ſie Otcze ſwateho wſſech krzeſtianow | wiernych, A wzdy nyeczo w Srdcze wtruſy, aby | ſie od ſmoly wuoczedilo neb ſmrdielo. Neb dye| ſwaty Pawel: Poruſſugi dobrych mra- wow | krziwa rozprawenie. Cztwrte, kto ſie geho drzij,| czini proti ſwe nayprwnyeyſſi prziſaze, genz| ma nade wſſeczky zachowana byti, proti ! prziſaze na krztu. Tu przi- ſahl kazdy wieru! drzeti a odrzekl ſie wſſech pych dyabelſkych. Pak nay- prwnieyſſie pycha geſt nepoſluſſenſtwie, neb to czrta z nebe a czlowieka zI rage wyhnalo. A tak, ktoz gemu Girzikowi | ſlibugi, poddawagi ſie wrahu1) a neprziete| li wiery, gehoz gſu ſie odrzekli a wpadagi| ſ nym w nepoſluſſenſtwie a tak proti ſwemu krztu czinye. Czinye take proti krztu, neb krzeſt | nedawa ſie nezli w czerkwi ſwate. Tak dye I Swaty Au- guſtin: Ale kaczierz nenie w czer | kwi ſwate, neb geſt z nye wyobczowan, ya | ko prwe rzeczeno. A tak ſlibiw byti w domu | boziem a wzaw w nyem krzeſt y wygde na| pole k kaczierzij a z rytierzſtwa czierkwe ſwate| gde do ſluzby dyablowy a nedrzij ſweho pr ! wnieho krzeſtneho ſlibu. Pate hrzeſſie de watery czizymi hrziechy, tocziz prwe, ze ra| die ke zlemu, aby byl proti Otczi ſwatemu, proti rzadu a poſluſſenſtwi, aby przed ſie[39b] wedl, yakoz poczel. A panij pak krzeſtianſſtij [ radie, aby neod- padl panuow a mieſt, genz i gemu odeprzeli magicze raditi, aby k poſlu- ſſenſtwi prziſtupil A proti otczi ſwatemu ne | byl, ze nicz neobdrzij. Druhe, ze ſwolugi k zle | mu. Trzetie mlcze a makagi widucze zgew | nie zle a wiery zkazenie a hledie ſkrze prſty.| Cztwrte, ze przigimagi zamky gemu otwie- ragicze, geho ffedrugicze. Pate ze geſſtie proI wzatek a ſnad, aby gim za- 1) Po a následuje rasura.
Strana 44
44 Zdeněk Tobolka: pſal, czo ſam nema, ! pochlebugi a amen rziekagi. Sſieſte, ze gſu vezaſtni toho wſſeho zleho, czo ſie diege, czo ſie| berze chudym poziwagicze toho neſprawe I dliwie. Sedme nezaſtawiecze ſie proti bez] prawi, Ano ſie krzivda wierze, poſluſſenſt ] wi, koſtelom, panom, mieſtam, bohatym, chu- dym, Syrotkom, wdowam, kſſaftom, odv mrtij, puozitkom a ginym diege. Oſme, ze ob| kladagi, premugi a nezgewie, On zgewnie| ſie proti wierze a poſluſſenſtwi ſeznawa,] a oni to wykladagi. Wſſak takto pan naſs roz- umie, ano gine w ſrdczy a gine w uſtech.] Dewate, ze geſſtie ponukugi a yako wele| rzkucz: Netrp gim toho, neſed gym w tom, a gine rady proti czti a wierze. Ze pak tyto | hrziechowe gſu weliczi, k tomu mnohe| gſu piſma. Neb dyc ſwaty Pawel k rzi[40 a] meninom w prwni Kapitole: Ne- toliko kto zle| czinie, ale kto gim ſwolugi, hodni gſu ſmrti. K temuz dye ſwaty Anaſtazius a Dama I ſus: Kto muoz zaſtawiti ſie a trapiti prze wra- czene, a neczini nycz gineho, nenie nez |ze przege gim gich neprawoſti a nenie| bez podezrzenie tayneho thowarziſtwa, kto zgewne neprawoſti nechcze ſie zaſtawiti. A ſwaty Auguſtin: Kto przeſtane zaſtawiti ] ſie, kdyz muoz, ten ſwoluge. A ſwaty Yſi | odorus: Kto ſwoluge hrzeſſiczym a branij gi] neho hrzeſſiczeho, zlorzeczeny bude przed bo ! hem y lidmi a treſktan bude lanym nayv| krutnieyſſim. A kto obhaguge hrzeſſiczieho ! przikrzegi, nezli ten, genz zhrzeſſil, bud treſk] tan. A ſwaty Innocencius: Blud, gemuz ſie neoteprze, ſtwrzen bywa, a prawda, kdyz ſie neobranuge, vtiſſtiena bywa, a gina mnoha I piſma. Sſeſte, ze tij panij czinie proti laſcze I krzeſtianſke, neb magicze milo- wati obracze nye geho y geſſtie gemu w tom pochlebugi, A mnoho wi- ducze newidie. A tak w geho zatraczeni litoſti nemagi. A z toho wſſiczkni krzeſtiane ſie horſſie, A oni ſie w ſwe zloſti za | twrzugi. A protoz ſkrze nizadneho wiecz nez | li ſkrze nie gich ſſibalſtwo neſtogi. Wſſak 40 b] Tiem ſie oni chlubie prawiecze: Bychom praw| dy nemieli, wſſak byſſte ſ nami neobczowali. Sedme, ze welmi pohorſſugi wſſeho krze| ſtianſtwa. Neb wierzili, ze Otecz ſwaty ma| plnu mocz na zemi nad krzeſtiany, a on pro geho ne- poſluſſenſtwie geſt klel a zſadil, a] wierzili, ze geſt naſſe wiera prawa a ſtala,I procz ſie geho tehda proti wuoli otcze ſwa! teho drzie1) a wſſemu krzeſtianſtwu pohorſſenie czi nie. Neb gini diegi, ano ſie geho knyezata a panij drzie, procz bychom ſie take geho ne drzeli. A tak panij, geſſto mieli bytij Sſtit wie| ry, y chtie byti zaſtiera kaczierzſka, nenyet ] doſti na rzeczi, kdez ſie giny ſkutek ſhledawa.| y welmi dobrze ona rzecz Swa- teho proroka | heliaſſe tuto ſie trefuge, ze muoz rzeczeno byti od Otcze fwateho panom, Girzika ſie| przidrzegiczym, dokawad kleczite na obye ſtra| nie, dokawad diete, ze gſte dobrzi krzeſtiane, Awſſak gim pomahate, dobywate krzeſtian | ſkych zamkow A proti otczi ſwatemu radu I wydawate, Geſtli pan hoſpodyn bohem ai geſtli Otecz ſwaty vrzednikem geho, naſle- dugtez geho. Pakli geſt Baal a kazde kaczierz| ſtwo prawdu, naſledugtez 1) Nyní následuje přeškrtnutá věta: procz bychom ſie take geho ne drzeli.
44 Zdeněk Tobolka: pſal, czo ſam nema, ! pochlebugi a amen rziekagi. Sſieſte, ze gſu vezaſtni toho wſſeho zleho, czo ſie diege, czo ſie| berze chudym poziwagicze toho neſprawe I dliwie. Sedme nezaſtawiecze ſie proti bez] prawi, Ano ſie krzivda wierze, poſluſſenſt ] wi, koſtelom, panom, mieſtam, bohatym, chu- dym, Syrotkom, wdowam, kſſaftom, odv mrtij, puozitkom a ginym diege. Oſme, ze ob| kladagi, premugi a nezgewie, On zgewnie| ſie proti wierze a poſluſſenſtwi ſeznawa,] a oni to wykladagi. Wſſak takto pan naſs roz- umie, ano gine w ſrdczy a gine w uſtech.] Dewate, ze geſſtie ponukugi a yako wele| rzkucz: Netrp gim toho, neſed gym w tom, a gine rady proti czti a wierze. Ze pak tyto | hrziechowe gſu weliczi, k tomu mnohe| gſu piſma. Neb dyc ſwaty Pawel k rzi[40 a] meninom w prwni Kapitole: Ne- toliko kto zle| czinie, ale kto gim ſwolugi, hodni gſu ſmrti. K temuz dye ſwaty Anaſtazius a Dama I ſus: Kto muoz zaſtawiti ſie a trapiti prze wra- czene, a neczini nycz gineho, nenie nez |ze przege gim gich neprawoſti a nenie| bez podezrzenie tayneho thowarziſtwa, kto zgewne neprawoſti nechcze ſie zaſtawiti. A ſwaty Auguſtin: Kto przeſtane zaſtawiti ] ſie, kdyz muoz, ten ſwoluge. A ſwaty Yſi | odorus: Kto ſwoluge hrzeſſiczym a branij gi] neho hrzeſſiczeho, zlorzeczeny bude przed bo ! hem y lidmi a treſktan bude lanym nayv| krutnieyſſim. A kto obhaguge hrzeſſiczieho ! przikrzegi, nezli ten, genz zhrzeſſil, bud treſk] tan. A ſwaty Innocencius: Blud, gemuz ſie neoteprze, ſtwrzen bywa, a prawda, kdyz ſie neobranuge, vtiſſtiena bywa, a gina mnoha I piſma. Sſeſte, ze tij panij czinie proti laſcze I krzeſtianſke, neb magicze milo- wati obracze nye geho y geſſtie gemu w tom pochlebugi, A mnoho wi- ducze newidie. A tak w geho zatraczeni litoſti nemagi. A z toho wſſiczkni krzeſtiane ſie horſſie, A oni ſie w ſwe zloſti za | twrzugi. A protoz ſkrze nizadneho wiecz nez | li ſkrze nie gich ſſibalſtwo neſtogi. Wſſak 40 b] Tiem ſie oni chlubie prawiecze: Bychom praw| dy nemieli, wſſak byſſte ſ nami neobczowali. Sedme, ze welmi pohorſſugi wſſeho krze| ſtianſtwa. Neb wierzili, ze Otecz ſwaty ma| plnu mocz na zemi nad krzeſtiany, a on pro geho ne- poſluſſenſtwie geſt klel a zſadil, a] wierzili, ze geſt naſſe wiera prawa a ſtala,I procz ſie geho tehda proti wuoli otcze ſwa! teho drzie1) a wſſemu krzeſtianſtwu pohorſſenie czi nie. Neb gini diegi, ano ſie geho knyezata a panij drzie, procz bychom ſie take geho ne drzeli. A tak panij, geſſto mieli bytij Sſtit wie| ry, y chtie byti zaſtiera kaczierzſka, nenyet ] doſti na rzeczi, kdez ſie giny ſkutek ſhledawa.| y welmi dobrze ona rzecz Swa- teho proroka | heliaſſe tuto ſie trefuge, ze muoz rzeczeno byti od Otcze fwateho panom, Girzika ſie| przidrzegiczym, dokawad kleczite na obye ſtra| nie, dokawad diete, ze gſte dobrzi krzeſtiane, Awſſak gim pomahate, dobywate krzeſtian | ſkych zamkow A proti otczi ſwatemu radu I wydawate, Geſtli pan hoſpodyn bohem ai geſtli Otecz ſwaty vrzednikem geho, naſle- dugtez geho. Pakli geſt Baal a kazde kaczierz| ſtwo prawdu, naſledugtez 1) Nyní následuje přeškrtnutá věta: procz bychom ſie take geho ne drzeli.
Strana 45
Traktát Hilaria Litoměřického. 45 geho, Bytt [41 a] tiech pomocznikow nemiel. Wſſak by ſpieſſe! Buoh da tomu kaczierzſtwi konecz byl, neznamenagi, ze bieda tomu czlowieku, ſkrze koho | pohorſſenie przigde. Neniet doſti, ze wieru| gma kdo, kdyz gynak ſkutky okazuge, neb | dye pan kryſtus: Kto mie wyzna przed lidmi, |a ya ſie k nyemu wyznam przed Otcze (sic) mym: A ſwaty Jan zlatovſty dye: yako kniez powi| nen geſt, aby prawdu, kteru ſlyſſel geſt od I pana Buoha, ſwobodnye kazal, Tak laycus | neb ſwietſky powynen geſt, aby prawdy, kteru ſlyſſi od knyezij, dowedenu piſmem, I branil ſmiele. geſtlize toho ne- vczini, zradil I geſt pravdu. Neb ſrdczem wierzime, ale vſty | ſie ſeznawame k ſpaſeni. Tott ſwaty dye ten to ſmyele, a neweli ſebu kywlati, neb to gest] duowodna rzecz, ze ponyewadz on gest klet€ y gest swazan na nebij y na zemi. A panij tij neb ginij ſwazanemu ſie klanegi, czoz gim ten muoz mnoho pomoczy, an ſam ſwazan a I zſazen. Oſme, ze to magi w przikladie od gi| nych zemi panow, kterak gſu ſie zachowa] li przi takowych ſazenych paniech. Neb ſto ] gi pſano, ze Otecz ſwaty Zacharias krale | ffranſkeho ludwika pro geho neſſlechet noſt, y ze nebyl hoden kralowſtwij, zſadil [41 b] S Kralowſtwie a Pypina, otcze karla kra | le, na geho myeſtie wſadil, a wſſeczky ffran| czuſy od prziſahy wiernoſtij rozhrzieſſil, a ffran czuſowe wzemſſe geho y dali geho do vzkeho | klaſſtera a Pypina wzeli za krale. Tot tito I panij franſſtij nerzekli: wſſak gſme gemuſ ſlibili, nemuoz nas rozhrzeſſiti papez. Ale | zawrhli toho, kohoz papez pro hodne przi | cziny zawrhl. Awſſak oni tak ſwu czeſt mi | lugi a gij rozumiegi yako czechowe, Ano ſlo] we naykrzeſtianyeyſſie kralowſtwie. Dewa| te, ze ſwewolnie toho neuczinye, A tak, ze gim to nenye proti czti, Gednoze z ſwe po I winnoſti yako zemie od lupezow a zahub magi braniti. Tak a mnohem wiecze nema ] gi ſie dati kaczierzstwu zploditi a zwlaſſtie na hlawie a vdech znamenityeyſſich. Dru] he, ze moczy a roz- kazanym otcze ſwateho a| prawym prawem to czinie, czo magi cziniti. Neb [ ſwaty Otecz Mykulaſs wſſem w zemi ffran| ſke takto piſſe: Naſle- dugicze duoſtoynych| przedkuow naſſich a gmenowite Blaho ſlaweneho papeze a muczedlnika ſwateho! Allexandra pateho po ſwatem petru, roz hrzeſſugem was ode wſſech prziſah a kte I rakychkoli zawazkow, gimyz byli ſte ſie za[42a]wazali, a zapowiedame, aby nebyli drzanij, A wy- naſſieme, ze proto zadneho zleho narcze nye ani vtrzkuow ani waſſeho zbozie zba | wenie moczi bozij a ſwatych Appoſſtolow | przedkuow naſſich na was nedopuſſtieme,| neb geſt nam ſkrze proroka przikazano: rozwiez ſwazky neprawoſti. A poyczili gſme waſſe | koſtelu a geho obranczom obogeho mecze, aby hubili takowe neſſlechetne a gich po moczniky. Tot ten ſwaty zawiera w teto rzeczi, ze Otecz ſwaty muoz rozhrzeſſiti. Druhe, ze panij nemagi tiech ſwazkow drzeti. Trzetie,| ze to nenie proti gich czti. Cztwrte, ze gym ne | ma ſſkoditi na diediczſtwi. Pate, ze mohu ſie gemu meczem odeprzieti, kdyby gie chtiel k | ſobie tiſknuti. Tott wſſeczka odpowied na wymluwy panſke a miestczke. Opiet k temuzi geſt zgewne
Traktát Hilaria Litoměřického. 45 geho, Bytt [41 a] tiech pomocznikow nemiel. Wſſak by ſpieſſe! Buoh da tomu kaczierzſtwi konecz byl, neznamenagi, ze bieda tomu czlowieku, ſkrze koho | pohorſſenie przigde. Neniet doſti, ze wieru| gma kdo, kdyz gynak ſkutky okazuge, neb | dye pan kryſtus: Kto mie wyzna przed lidmi, |a ya ſie k nyemu wyznam przed Otcze (sic) mym: A ſwaty Jan zlatovſty dye: yako kniez powi| nen geſt, aby prawdu, kteru ſlyſſel geſt od I pana Buoha, ſwobodnye kazal, Tak laycus | neb ſwietſky powynen geſt, aby prawdy, kteru ſlyſſi od knyezij, dowedenu piſmem, I branil ſmiele. geſtlize toho ne- vczini, zradil I geſt pravdu. Neb ſrdczem wierzime, ale vſty | ſie ſeznawame k ſpaſeni. Tott ſwaty dye ten to ſmyele, a neweli ſebu kywlati, neb to gest] duowodna rzecz, ze ponyewadz on gest klet€ y gest swazan na nebij y na zemi. A panij tij neb ginij ſwazanemu ſie klanegi, czoz gim ten muoz mnoho pomoczy, an ſam ſwazan a I zſazen. Oſme, ze to magi w przikladie od gi| nych zemi panow, kterak gſu ſie zachowa] li przi takowych ſazenych paniech. Neb ſto ] gi pſano, ze Otecz ſwaty Zacharias krale | ffranſkeho ludwika pro geho neſſlechet noſt, y ze nebyl hoden kralowſtwij, zſadil [41 b] S Kralowſtwie a Pypina, otcze karla kra | le, na geho myeſtie wſadil, a wſſeczky ffran| czuſy od prziſahy wiernoſtij rozhrzieſſil, a ffran czuſowe wzemſſe geho y dali geho do vzkeho | klaſſtera a Pypina wzeli za krale. Tot tito I panij franſſtij nerzekli: wſſak gſme gemuſ ſlibili, nemuoz nas rozhrzeſſiti papez. Ale | zawrhli toho, kohoz papez pro hodne przi | cziny zawrhl. Awſſak oni tak ſwu czeſt mi | lugi a gij rozumiegi yako czechowe, Ano ſlo] we naykrzeſtianyeyſſie kralowſtwie. Dewa| te, ze ſwewolnie toho neuczinye, A tak, ze gim to nenye proti czti, Gednoze z ſwe po I winnoſti yako zemie od lupezow a zahub magi braniti. Tak a mnohem wiecze nema ] gi ſie dati kaczierzstwu zploditi a zwlaſſtie na hlawie a vdech znamenityeyſſich. Dru] he, ze moczy a roz- kazanym otcze ſwateho a| prawym prawem to czinie, czo magi cziniti. Neb [ ſwaty Otecz Mykulaſs wſſem w zemi ffran| ſke takto piſſe: Naſle- dugicze duoſtoynych| przedkuow naſſich a gmenowite Blaho ſlaweneho papeze a muczedlnika ſwateho! Allexandra pateho po ſwatem petru, roz hrzeſſugem was ode wſſech prziſah a kte I rakychkoli zawazkow, gimyz byli ſte ſie za[42a]wazali, a zapowiedame, aby nebyli drzanij, A wy- naſſieme, ze proto zadneho zleho narcze nye ani vtrzkuow ani waſſeho zbozie zba | wenie moczi bozij a ſwatych Appoſſtolow | przedkuow naſſich na was nedopuſſtieme,| neb geſt nam ſkrze proroka przikazano: rozwiez ſwazky neprawoſti. A poyczili gſme waſſe | koſtelu a geho obranczom obogeho mecze, aby hubili takowe neſſlechetne a gich po moczniky. Tot ten ſwaty zawiera w teto rzeczi, ze Otecz ſwaty muoz rozhrzeſſiti. Druhe, ze panij nemagi tiech ſwazkow drzeti. Trzetie,| ze to nenie proti gich czti. Cztwrte, ze gym ne | ma ſſkoditi na diediczſtwi. Pate, ze mohu ſie gemu meczem odeprzieti, kdyby gie chtiel k | ſobie tiſknuti. Tott wſſeczka odpowied na wymluwy panſke a miestczke. Opiet k temuzi geſt zgewne
Strana 46
46 Zdeněk Tobolka: prawo polozeno. Takto dye O | tecz ſwaty Rzehorz: Wiezte wſſiczkni, ktokoli I gſte odpadlemu w kaczierzſtwo yakymzkoli | zawazkem zawazanij, ze gſte rozhrzieſſeni od powynne wiernoſti, czlowieczenstwie a wſfie gemu ſluzby. A w decretie, genz geſt | ote wſſeho krzeſtianſtwa przigaty, ſtogi pſa | no, Ze Otecz ſwaty, kdyz ktere zſadij z duoſto | genſtwie, wſſeczky poddane rozhrzieſſi od przi 42b|ſahy wiernoſti. A tu ſie dale piſſe: My ſwatych| przedkow naſſich vſtanowenie drziecze wſſecz] ky, genz kletym panom gſu zawazani wierno | ſti neb prziſahu, moczy naywyſſi rozhrzeſſuge, A aby gim nyzadne wiernoſti nedrzeli, przika | zugem wſſemi obyczegi, dokawadz by k doſti v | czinieny neprziſſli. Teez Otecz ſwaty Vrban | piſſe: Rytierzſtwo to, kterez bylo zawazano przi | ſahu Gwidowi hrabi, dokudz geſt w kletbie, przi | kazugem, aby gemu neſluzilo. Geſtlize diegi,| ze gſu gemu prziſahu vczinili, napomen gie,I ze magi 1) wiecze poſluchati pana bo 1 ha nezli lidij. Neb pro tu wiernoſt, kteruz gſu| gemu yako krze- ſtianſkemu knyezeti prziſah | li, ponyewadz ſie panu Buohu a geho ſwa tym protiwi a gich przikazanie potlaczuge, | nyzadnym prawem negſu za- wazani, aby! gemu poddani byli. Z tiech rzeczij geſt doſti duowodu, ze gſu od geho poſluſſenſtwie zproj ſſtieni, a tak ſe cztij ſwu mohu a magi od nye | ho ſie odtrhnuti. Deſate, neb geſt sSazen l s Stolicze kralowſke, a zſazeny podle prawa] poczita ſie za mrtweho, neb degradacio tocziz] ſzazenie geſt mors ciuilis, tocziz ſmrt ſwiet| ſka, a yako ſmrt wſſeczko rozdieli, tak zſazenye, Dokudz tehdy Girzik byl ziw, tocziz Czierkew | ſwata miela ſie drzeti bude, czo prziſahl [43a] miela ſie k nyemu yako ziwemu ſynu a vdu. Neb ſprawedliwy, tocziz krzeſtian, ziw geſt z wiery, byla gemu zemye yako ziwemu vdu 1 poddana. Ale kdyz geſt vmrzel ſkrze newie| ru a ne- poſluſſenſtwie gſa vd vrzezany a | mrtwy, gyz wſſiczkni czechowe gſu geho z| proſſtienij a giz hlawy ſwietſke nemagi,I Az y mily pan Buoh nam pana da, A yakoi zena po ſmrti muze ſweho geſt geho zpro ſſtiena a muoz ſobie gineho pogieti, Aby pak prwni z mrtwych wſtal, nebyla by gemu | manzelſtwim powynna, Tak geſt giz od | ſuzeny 2) ſwe koruny czeſke vmrzel, A ona moz! ſama ſobie gyz gineho pana wzieti. By pak on dnes ſie k wierze krzeſtianſke obratil, A| tak panij negſu gemu wiecze powynnowa[ ti yako mrtwemu a zſazenemu. Gedenaczte | wiediet dobrze a pamatugi panij, czo gſu I o nyeho Otczi ſwatemu pſali a czo gſu ſlibo| wali, a gich peczeti gſu v Otcze ſwateho, ne I magit ſwe czti za nizadneho dati, ponyewadz I gym toho nedrzel, ocz gſu o nyeho pſali. Pak| ponyewadz on nedrzel geſt panu buohu a ! Otczi ſwatemu y wſſie krzeſtianſke rziſſij I ſwe prziſahagi (sic) a ſwu peczet w tom zaſta | wil, negſu gemu panij powynni drzeti przi 43b ſahy 3) dane. Neb podle prawa, I ktoz komu zruſſi wieru, ma gemu byti Následuje škrtnuté: ze magi. 2) ſu jest slabě přeškrtáno. 3) Následuge škrtnuté: a ſwu peczet. 1)
46 Zdeněk Tobolka: prawo polozeno. Takto dye O | tecz ſwaty Rzehorz: Wiezte wſſiczkni, ktokoli I gſte odpadlemu w kaczierzſtwo yakymzkoli | zawazkem zawazanij, ze gſte rozhrzieſſeni od powynne wiernoſti, czlowieczenstwie a wſfie gemu ſluzby. A w decretie, genz geſt | ote wſſeho krzeſtianſtwa przigaty, ſtogi pſa | no, Ze Otecz ſwaty, kdyz ktere zſadij z duoſto | genſtwie, wſſeczky poddane rozhrzieſſi od przi 42b|ſahy wiernoſti. A tu ſie dale piſſe: My ſwatych| przedkow naſſich vſtanowenie drziecze wſſecz] ky, genz kletym panom gſu zawazani wierno | ſti neb prziſahu, moczy naywyſſi rozhrzeſſuge, A aby gim nyzadne wiernoſti nedrzeli, przika | zugem wſſemi obyczegi, dokawadz by k doſti v | czinieny neprziſſli. Teez Otecz ſwaty Vrban | piſſe: Rytierzſtwo to, kterez bylo zawazano przi | ſahu Gwidowi hrabi, dokudz geſt w kletbie, przi | kazugem, aby gemu neſluzilo. Geſtlize diegi,| ze gſu gemu prziſahu vczinili, napomen gie,I ze magi 1) wiecze poſluchati pana bo 1 ha nezli lidij. Neb pro tu wiernoſt, kteruz gſu| gemu yako krze- ſtianſkemu knyezeti prziſah | li, ponyewadz ſie panu Buohu a geho ſwa tym protiwi a gich przikazanie potlaczuge, | nyzadnym prawem negſu za- wazani, aby! gemu poddani byli. Z tiech rzeczij geſt doſti duowodu, ze gſu od geho poſluſſenſtwie zproj ſſtieni, a tak ſe cztij ſwu mohu a magi od nye | ho ſie odtrhnuti. Deſate, neb geſt sSazen l s Stolicze kralowſke, a zſazeny podle prawa] poczita ſie za mrtweho, neb degradacio tocziz] ſzazenie geſt mors ciuilis, tocziz ſmrt ſwiet| ſka, a yako ſmrt wſſeczko rozdieli, tak zſazenye, Dokudz tehdy Girzik byl ziw, tocziz Czierkew | ſwata miela ſie drzeti bude, czo prziſahl [43a] miela ſie k nyemu yako ziwemu ſynu a vdu. Neb ſprawedliwy, tocziz krzeſtian, ziw geſt z wiery, byla gemu zemye yako ziwemu vdu 1 poddana. Ale kdyz geſt vmrzel ſkrze newie| ru a ne- poſluſſenſtwie gſa vd vrzezany a | mrtwy, gyz wſſiczkni czechowe gſu geho z| proſſtienij a giz hlawy ſwietſke nemagi,I Az y mily pan Buoh nam pana da, A yakoi zena po ſmrti muze ſweho geſt geho zpro ſſtiena a muoz ſobie gineho pogieti, Aby pak prwni z mrtwych wſtal, nebyla by gemu | manzelſtwim powynna, Tak geſt giz od | ſuzeny 2) ſwe koruny czeſke vmrzel, A ona moz! ſama ſobie gyz gineho pana wzieti. By pak on dnes ſie k wierze krzeſtianſke obratil, A| tak panij negſu gemu wiecze powynnowa[ ti yako mrtwemu a zſazenemu. Gedenaczte | wiediet dobrze a pamatugi panij, czo gſu I o nyeho Otczi ſwatemu pſali a czo gſu ſlibo| wali, a gich peczeti gſu v Otcze ſwateho, ne I magit ſwe czti za nizadneho dati, ponyewadz I gym toho nedrzel, ocz gſu o nyeho pſali. Pak| ponyewadz on nedrzel geſt panu buohu a ! Otczi ſwatemu y wſſie krzeſtianſke rziſſij I ſwe prziſahagi (sic) a ſwu peczet w tom zaſta | wil, negſu gemu panij powynni drzeti przi 43b ſahy 3) dane. Neb podle prawa, I ktoz komu zruſſi wieru, ma gemu byti Následuje škrtnuté: ze magi. 2) ſu jest slabě přeškrtáno. 3) Následuge škrtnuté: a ſwu peczet. 1)
Strana 47
Traktát Hilaria Litoměřického. 47 wiera I zruſſena a nedrzena,1) neb ten nemuoz byti | czlowieku wierny, ktoz geſt panu Buohu ne I wierny. Pak kdyz panſke peczeti wywadi a Otczi ſwatemu doſti vczini a na ſwe duoſtogen ſtwie nawraczen bude, teprw bude moczy ku] panom a ginym czechom rzecz myeti. Poſled | nie, ze welike gſu pokuty proti takowym przi| drzegiczym ſie a pomocznikom w prawiech du | chownich y ſwietſkych, A czechowe, kterziz ma gi prawa czeſka pſana od Czieſarze karla, ty tam naygdu, kterak tato zemie ma ſie miel ti proti kaczierzom a gich pomocznikom. Tot] take y we dſkach zemſkych nagdu. A vczenie prazſke a koley welika kar- lowa, kdyz wyſa zowana ze naywiecze pro kaczierzſtwa wy plenieni, a aby newierzili gynak, nez yako | ſwatoſwaty Rzimſky koſtel wierzij a drzij, Acz| koli po hrziechu oni to welmi ſobie malo I wazie. Ale protot prawo prawem zuoſta | ne a kaczierzſtwo kaczierzſtwem. Pak Aby I tij pomoczniczi nebyli przed panem bohem| y wſſi ſwatych rziſſij a wſſeho krzeſtianſtwa] wymluwenij, ze welike gſu proti nym po kuty w prawiech polozenij a hodnie. Neb ! krzeſtian nicz ſie tak nema bati yako kaczierz [44aJſtwa, genz geſt vrzezanie od buoha wieczne| ho. Neb kterakymzkoli hrziechem czlowiek z | hrzeſſi, geſt wzdy czaka k bozie miloſti. Ale ka czierzſtwem wſſeczko zle ſie kona a zawiera, yako nicz horſſieho wuobczi nenye yako zra| da. Tak w Czierkwi ſwate nycz mrzczeyſſie° I nez ka- czierzſtwo, A ze to o ſobie trwati nemoz, | nemali pomocznikow, A proto proti nym tak ſie ma czierkew ſwata twrdie yako pro] ti kaczierzom, y geſtit prwnie pokuta podle I prwotnich praw, ze ktokoli obczuge s kletym | a s wyobczowanym, ze takowy geſt zbawen] obczowanie ſwa- teho koſtela a wſſech ſwa! toſti. A to geſt vſtanowenie prwotnie czer kwe ſwate za Appoſſtolow ſwatych, neb tu] dye Swaty ffabianus, ze ſwieti Ap- poſſtole | gſu vſtawili, aby zadny neobczowal ſ wyob| czowanymi. Pakli by kto to potupie vczinil ] a ſ nym mluwil aneb ſie modlil, ten bud zba wen obczowanie. A ſwaty kalixtus przidaI wa, ani gieſti ani piti ani zgewnie ani tay nie ſ nym nema mluwiti. A kto to przeſtupi, geſtli ſwietſky, bud klet, geſtli duchowni, bud zſazen. Druha pokuta, ze wſſiczkni prziezni tele przidrzegiczij ſie przigimatele obrani tele gſu w kletbie. Trzetie, ze gſu narczenij| a latinye infames tocziz beze czti. Cztwrta [44b] w nizadnych vrzadiech a radach nemagi by! ti. Pata nemohu byti ſwiedczy. Sſeſta ne- mo l hu kſſafftow cziniti. Sedma nemohu zadne ho napadu mieti. Osma nyzadnij2) nemagij gim ſtati k ſudu, ale oni wſſem. De wata buduli kteraczi ſudcze, gich ſud a wynos| zadne nenie platnoſti, pakli rzeczniczy, ne bud platna gich przimluwa, pakli piſarzi, gich piſma zadne moczy nemagi. Deſata gſuli knyezie, wſſeho knyezſtwa a ſwych beſ neficij a ob- rokow gſu zbaweni. Gedenacz| te, ze nemagi zadnych obyeti za nye czi- niti, ani ktere ſwatoſti gym dawany magi byti. ] Tyto wſſeczky ſtogie 1) Po ze následuje v tomto slově škrtnuté la. 2) Následuje škrtnuté: nemohu
Traktát Hilaria Litoměřického. 47 wiera I zruſſena a nedrzena,1) neb ten nemuoz byti | czlowieku wierny, ktoz geſt panu Buohu ne I wierny. Pak kdyz panſke peczeti wywadi a Otczi ſwatemu doſti vczini a na ſwe duoſtogen ſtwie nawraczen bude, teprw bude moczy ku] panom a ginym czechom rzecz myeti. Poſled | nie, ze welike gſu pokuty proti takowym przi| drzegiczym ſie a pomocznikom w prawiech du | chownich y ſwietſkych, A czechowe, kterziz ma gi prawa czeſka pſana od Czieſarze karla, ty tam naygdu, kterak tato zemie ma ſie miel ti proti kaczierzom a gich pomocznikom. Tot] take y we dſkach zemſkych nagdu. A vczenie prazſke a koley welika kar- lowa, kdyz wyſa zowana ze naywiecze pro kaczierzſtwa wy plenieni, a aby newierzili gynak, nez yako | ſwatoſwaty Rzimſky koſtel wierzij a drzij, Acz| koli po hrziechu oni to welmi ſobie malo I wazie. Ale protot prawo prawem zuoſta | ne a kaczierzſtwo kaczierzſtwem. Pak Aby I tij pomoczniczi nebyli przed panem bohem| y wſſi ſwatych rziſſij a wſſeho krzeſtianſtwa] wymluwenij, ze welike gſu proti nym po kuty w prawiech polozenij a hodnie. Neb ! krzeſtian nicz ſie tak nema bati yako kaczierz [44aJſtwa, genz geſt vrzezanie od buoha wieczne| ho. Neb kterakymzkoli hrziechem czlowiek z | hrzeſſi, geſt wzdy czaka k bozie miloſti. Ale ka czierzſtwem wſſeczko zle ſie kona a zawiera, yako nicz horſſieho wuobczi nenye yako zra| da. Tak w Czierkwi ſwate nycz mrzczeyſſie° I nez ka- czierzſtwo, A ze to o ſobie trwati nemoz, | nemali pomocznikow, A proto proti nym tak ſie ma czierkew ſwata twrdie yako pro] ti kaczierzom, y geſtit prwnie pokuta podle I prwotnich praw, ze ktokoli obczuge s kletym | a s wyobczowanym, ze takowy geſt zbawen] obczowanie ſwa- teho koſtela a wſſech ſwa! toſti. A to geſt vſtanowenie prwotnie czer kwe ſwate za Appoſſtolow ſwatych, neb tu] dye Swaty ffabianus, ze ſwieti Ap- poſſtole | gſu vſtawili, aby zadny neobczowal ſ wyob| czowanymi. Pakli by kto to potupie vczinil ] a ſ nym mluwil aneb ſie modlil, ten bud zba wen obczowanie. A ſwaty kalixtus przidaI wa, ani gieſti ani piti ani zgewnie ani tay nie ſ nym nema mluwiti. A kto to przeſtupi, geſtli ſwietſky, bud klet, geſtli duchowni, bud zſazen. Druha pokuta, ze wſſiczkni prziezni tele przidrzegiczij ſie przigimatele obrani tele gſu w kletbie. Trzetie, ze gſu narczenij| a latinye infames tocziz beze czti. Cztwrta [44b] w nizadnych vrzadiech a radach nemagi by! ti. Pata nemohu byti ſwiedczy. Sſeſta ne- mo l hu kſſafftow cziniti. Sedma nemohu zadne ho napadu mieti. Osma nyzadnij2) nemagij gim ſtati k ſudu, ale oni wſſem. De wata buduli kteraczi ſudcze, gich ſud a wynos| zadne nenie platnoſti, pakli rzeczniczy, ne bud platna gich przimluwa, pakli piſarzi, gich piſma zadne moczy nemagi. Deſata gſuli knyezie, wſſeho knyezſtwa a ſwych beſ neficij a ob- rokow gſu zbaweni. Gedenacz| te, ze nemagi zadnych obyeti za nye czi- niti, ani ktere ſwatoſti gym dawany magi byti. ] Tyto wſſeczky ſtogie 1) Po ze následuje v tomto slově škrtnuté la. 2) Následuje škrtnuté: nemohu
Strana 48
48 Zdeněk Tobolka: pſanij w prawiech du | chownich, kde ſie piſſe o kaczierzich. Dwanacz ta geſtlize w tom do roka ſtanu, yakoz tyto | wſſeczky wieczy giz ſtogie wieducze wuoli ot| cze ſwateho, magi byti yako kaczierzi odſuze| nij, tak ſtogi w prawiech. Trzinadczta, ze vm ruli w tom, nemagi byti mezy krze- ſtiany ſcho ! wanij, a kto gie koliwiek ſchowa wiedomie] na mieſtie po- ſwatnem, bud podroben w klet | bu, od nyezto 1) nebud rozhrzieſſen, lecz ſwy| ma rukama ta tiela zatraczena wykopa, a mieſto to bud zkazeno, aby ſie tu nikdy krze ſtiane nepochowawali. Cztrnadczta, ze ne magi zadnych obieti za nie cziniti, ani ktere [45a] Swatoſti gym magi dany byti. Patnaczta, ze Synowe a dyediczowe takowych, az do dru heho kolena nemagi byti na zadnych vrzadech | ſwietſkych ani duchownich. Sſeſtnaczta nay | hroznieyſſie a naypoſlednyeyſſie, ze Otecz | ſwaty Pawel Papez yakoz klel a klne Gi | rzika, tak wſſeczky geho pomoczniky podle pra wa A to v weliky cztwrtek przede wſſim ſwie tem Takto: moczy pana Buoha wſſemohu | czieho Otcze ſyna y ducha ſwateho, moczy ſwa tych appoſſto- low petra a pawla a moczy na| ſſij papezſku wyobczugem a klnem wſſe- czky| ſpolu a kazdeho zwlaſſtie, genz ſie tehoz Girzi | ka kaczierze przi- drzie, prziſtogie, ſluzie przegi,| Aneb gemu radu, pomocz nebo prziezen tay ] nie nebo zgewnie vprziemye neb okolkem ſ dawagi, kterehozkoli gſu duoſtogenſtwie, staI wu, rzadu, rodu, wyſoſti neb vrozenye, A kto i ſ nym ſplolek magij w obchodiech neb myeti budu] kterakkoli potom. Item wy- obczugem od zboru krzeſtianſkeho a klnem obrancze po tupeneho ka- czierzſtwa Gregoru z hym | burka, kteryzto yako drziewe ſprawedliwy ſudem zaſluzil, ze geſt za kaczierze odſuzen,| Tak nynie w kralowſtwij czeſkem opuka po| horſſenye a kamen vrazky vczinyen geſt, a giz po prodane duſſij za mrzky ziſk ohaw 45 bjnemu tomu Girzikowi pomahati radu ne przeſtawa A neſtydij ſie wyzdwihnuti ro how proti ſwatoſwatemu Rzimſkemu ko| ſtelu, Matcze a Miſtryni a gegie przikaza| nie potupiti, y pokut duchownich neuſtu| pnym duchem zanetbati nebogie ſie. Itm wyobczugem a klneme wſſeczky a gednoho | kazdeho, kterehozkoli ſtawu, Rzadu, powahy I aneb wyſoſti gſu, by pak byli 2) w Biſkupſkem, kralowſkem, neb kteremko| li duchownyem neb ſwietſkem duoſtogen ſtwij, kterziz newiernym kaczierom wykle | ffom, genz w takowem wyklef- ſkem kaczierz | ſtwi neuſtupnie trwagi, Odyenie, konie, ze | lezo, wolowo, drziewie, Suol, woley, Rucho,| ſpizij a gine, kterekoli k pozitku lidſkemu po | trzeby, Aneb kterekoli pomoczi zgewnie, neb I taynie dodawagi, Gymyzto tijz wykleffo I we mohli by trapiti wierne krzeſtiany kte rakkoliwiek. Teez take wſſeczky przidrze| giczie ſie wykleffow, kterehozkoli ſtawu a rzadu by pak Byli, Biſkupſkeho neb kra lowſkeho a duchow- nieho neb ſwietſkeho ] duoſtogenstwie A gym prziwolugi Aneb ] dawagiczij w tiech wieczech kdykoli a kterak! koli pomocz, radu neb prziezen. A ta- 1) Po nye následuje škrtnuté ho. 2) Následuje škrtnuté Biſkupem.
48 Zdeněk Tobolka: pſanij w prawiech du | chownich, kde ſie piſſe o kaczierzich. Dwanacz ta geſtlize w tom do roka ſtanu, yakoz tyto | wſſeczky wieczy giz ſtogie wieducze wuoli ot| cze ſwateho, magi byti yako kaczierzi odſuze| nij, tak ſtogi w prawiech. Trzinadczta, ze vm ruli w tom, nemagi byti mezy krze- ſtiany ſcho ! wanij, a kto gie koliwiek ſchowa wiedomie] na mieſtie po- ſwatnem, bud podroben w klet | bu, od nyezto 1) nebud rozhrzieſſen, lecz ſwy| ma rukama ta tiela zatraczena wykopa, a mieſto to bud zkazeno, aby ſie tu nikdy krze ſtiane nepochowawali. Cztrnadczta, ze ne magi zadnych obieti za nie cziniti, ani ktere [45a] Swatoſti gym magi dany byti. Patnaczta, ze Synowe a dyediczowe takowych, az do dru heho kolena nemagi byti na zadnych vrzadech | ſwietſkych ani duchownich. Sſeſtnaczta nay | hroznieyſſie a naypoſlednyeyſſie, ze Otecz | ſwaty Pawel Papez yakoz klel a klne Gi | rzika, tak wſſeczky geho pomoczniky podle pra wa A to v weliky cztwrtek przede wſſim ſwie tem Takto: moczy pana Buoha wſſemohu | czieho Otcze ſyna y ducha ſwateho, moczy ſwa tych appoſſto- low petra a pawla a moczy na| ſſij papezſku wyobczugem a klnem wſſe- czky| ſpolu a kazdeho zwlaſſtie, genz ſie tehoz Girzi | ka kaczierze przi- drzie, prziſtogie, ſluzie przegi,| Aneb gemu radu, pomocz nebo prziezen tay ] nie nebo zgewnie vprziemye neb okolkem ſ dawagi, kterehozkoli gſu duoſtogenſtwie, staI wu, rzadu, rodu, wyſoſti neb vrozenye, A kto i ſ nym ſplolek magij w obchodiech neb myeti budu] kterakkoli potom. Item wy- obczugem od zboru krzeſtianſkeho a klnem obrancze po tupeneho ka- czierzſtwa Gregoru z hym | burka, kteryzto yako drziewe ſprawedliwy ſudem zaſluzil, ze geſt za kaczierze odſuzen,| Tak nynie w kralowſtwij czeſkem opuka po| horſſenye a kamen vrazky vczinyen geſt, a giz po prodane duſſij za mrzky ziſk ohaw 45 bjnemu tomu Girzikowi pomahati radu ne przeſtawa A neſtydij ſie wyzdwihnuti ro how proti ſwatoſwatemu Rzimſkemu ko| ſtelu, Matcze a Miſtryni a gegie przikaza| nie potupiti, y pokut duchownich neuſtu| pnym duchem zanetbati nebogie ſie. Itm wyobczugem a klneme wſſeczky a gednoho | kazdeho, kterehozkoli ſtawu, Rzadu, powahy I aneb wyſoſti gſu, by pak byli 2) w Biſkupſkem, kralowſkem, neb kteremko| li duchownyem neb ſwietſkem duoſtogen ſtwij, kterziz newiernym kaczierom wykle | ffom, genz w takowem wyklef- ſkem kaczierz | ſtwi neuſtupnie trwagi, Odyenie, konie, ze | lezo, wolowo, drziewie, Suol, woley, Rucho,| ſpizij a gine, kterekoli k pozitku lidſkemu po | trzeby, Aneb kterekoli pomoczi zgewnie, neb I taynie dodawagi, Gymyzto tijz wykleffo I we mohli by trapiti wierne krzeſtiany kte rakkoliwiek. Teez take wſſeczky przidrze| giczie ſie wykleffow, kterehozkoli ſtawu a rzadu by pak Byli, Biſkupſkeho neb kra lowſkeho a duchow- nieho neb ſwietſkeho ] duoſtogenstwie A gym prziwolugi Aneb ] dawagiczij w tiech wieczech kdykoli a kterak! koli pomocz, radu neb prziezen. A ta- 1) Po nye následuje škrtnuté ho. 2) Následuje škrtnuté Biſkupem.
Strana 49
Traktát Hilaria Litoměřického. 49 kowe| wſſeczky prawime a wypowiedame, ze gſu| ſpoleczniczy kaczierzſſti a wſſeho duoſtogen[46a ſtwie a czty duchownie y ſwietſke zbawenij. A kdyz Otecz ſwaty tyto a gine kletby dokonal, | Tehdy takto ſie modli: Proſime wſſemohu| czieho pana Buoha a miloſrdneho a naboznie zadame, aby ty duſſe, kterez negſu tiemito klet [ bami ſwazani, od budu- czieho zawazanie ra | czil zachowati. A ktere gſu ſwazanij k ſpaſenij| a rozhrzieſſenie zaſluzenie raczil obratiti. Pak dale rozhrzieſſeme tyechto kleteb nam | toliko a naſſim namieſtkom Rzimſkym biſ| kupom zachowa- wame kromie toliko czlan ku ſmrti. A tudiez chczme, aby slibili doſti v cziniti, pozdrawili ſie. Gynak kazdeho toho knye| ze, kto by ginak ſmiel rozhrzeſſiti, v weliku | kletbu podrobugem A wſſeczko knyezſtwie | gemu stawugem a zapowiedame. Tak ſie| dalo v weliky Cztwrtek w Rzimye, geſſto za | krzeſtianſkych kralow to nebylo ſlychano. Bu| diz Panu Buohu, pro koho to mame, ſ placzem ] zalowano. Napominanye ſpaſytedlnee. Toto ſlyſfiecze a cztucze, milij Czechowe, genz| gſte odſtupili od toho Girzika, podyekugte pa nu Buohu, ze geſt was raczil geho zpro- ſtitij. A wy, genz geſſtie ſ nym drzite,1) leknucze ſie tiechto prawych a welmi hroznych rzeczij, pom| niete na czeſt a na wieru krzeſtianſku, wazte | ſobie wiecze duſfij, nezli tielo, wieczne wieczy, | nezli czaſne a mi- nule k nepoſluſſenſtwi ra[46b]diecze y wieru y czeſt y zbozie tratite. K ged | notie weducze wſſeho nabudete, znamenay te, ze gest wzdy k konczi przigiti. Geſtlize| wami tato zemie zagde, A wy mohucze byti po moczni a radnij, y pomahate hadu proti czlowieku, kaczierzi proti krzeſtianom, hrozne| pokuty Bozie y lidſke na ſie czekayte. A protoz, yakoz krzeſtiane ſpolu wſtupiecze w gedno| tu, wezmyete ſobie pana, podle przikazanie| Bozieho w patych knyhach Moyzieſſowych ] w Sſeft- naczte kapitole, genz by byl z pocztu| bratrzij tocziz wiernych krzeſtianow ſpolu poſluſſny ſyn. Neb dye Pan Buoh: Nebudeſs| moczy gineho na- rodu czlowieka wzieti za | krale, tocziz nema nad tebu pohan, Zid neb kaczierz pa | nowati. Protoz takoweho nam pana ] dayte, Genz by Czerkwe ſwate byl ſyn poſlu | ſſny a duchowenſtwie milowal, Panstwo, Rytierzstwo a Mieſta na czti, zbozij, prawiech, ſwobodach y zachowawal y rozmno- zowal,| A tuto zemi w ſwatu gednotu a prwotni ſla wu zaſie vwedl zczaſtnye. Day to, pane Bo ze, Swaty waczlawe, At twa zemye y twe plemie nezahyne. Amen. 1) Následuje škrtnuté k. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického.
Traktát Hilaria Litoměřického. 49 kowe| wſſeczky prawime a wypowiedame, ze gſu| ſpoleczniczy kaczierzſſti a wſſeho duoſtogen[46a ſtwie a czty duchownie y ſwietſke zbawenij. A kdyz Otecz ſwaty tyto a gine kletby dokonal, | Tehdy takto ſie modli: Proſime wſſemohu| czieho pana Buoha a miloſrdneho a naboznie zadame, aby ty duſſe, kterez negſu tiemito klet [ bami ſwazani, od budu- czieho zawazanie ra | czil zachowati. A ktere gſu ſwazanij k ſpaſenij| a rozhrzieſſenie zaſluzenie raczil obratiti. Pak dale rozhrzieſſeme tyechto kleteb nam | toliko a naſſim namieſtkom Rzimſkym biſ| kupom zachowa- wame kromie toliko czlan ku ſmrti. A tudiez chczme, aby slibili doſti v cziniti, pozdrawili ſie. Gynak kazdeho toho knye| ze, kto by ginak ſmiel rozhrzeſſiti, v weliku | kletbu podrobugem A wſſeczko knyezſtwie | gemu stawugem a zapowiedame. Tak ſie| dalo v weliky Cztwrtek w Rzimye, geſſto za | krzeſtianſkych kralow to nebylo ſlychano. Bu| diz Panu Buohu, pro koho to mame, ſ placzem ] zalowano. Napominanye ſpaſytedlnee. Toto ſlyſfiecze a cztucze, milij Czechowe, genz| gſte odſtupili od toho Girzika, podyekugte pa nu Buohu, ze geſt was raczil geho zpro- ſtitij. A wy, genz geſſtie ſ nym drzite,1) leknucze ſie tiechto prawych a welmi hroznych rzeczij, pom| niete na czeſt a na wieru krzeſtianſku, wazte | ſobie wiecze duſfij, nezli tielo, wieczne wieczy, | nezli czaſne a mi- nule k nepoſluſſenſtwi ra[46b]diecze y wieru y czeſt y zbozie tratite. K ged | notie weducze wſſeho nabudete, znamenay te, ze gest wzdy k konczi przigiti. Geſtlize| wami tato zemie zagde, A wy mohucze byti po moczni a radnij, y pomahate hadu proti czlowieku, kaczierzi proti krzeſtianom, hrozne| pokuty Bozie y lidſke na ſie czekayte. A protoz, yakoz krzeſtiane ſpolu wſtupiecze w gedno| tu, wezmyete ſobie pana, podle przikazanie| Bozieho w patych knyhach Moyzieſſowych ] w Sſeft- naczte kapitole, genz by byl z pocztu| bratrzij tocziz wiernych krzeſtianow ſpolu poſluſſny ſyn. Neb dye Pan Buoh: Nebudeſs| moczy gineho na- rodu czlowieka wzieti za | krale, tocziz nema nad tebu pohan, Zid neb kaczierz pa | nowati. Protoz takoweho nam pana ] dayte, Genz by Czerkwe ſwate byl ſyn poſlu | ſſny a duchowenſtwie milowal, Panstwo, Rytierzstwo a Mieſta na czti, zbozij, prawiech, ſwobodach y zachowawal y rozmno- zowal,| A tuto zemi w ſwatu gednotu a prwotni ſla wu zaſie vwedl zczaſtnye. Day to, pane Bo ze, Swaty waczlawe, At twa zemye y twe plemie nezahyne. Amen. 1) Následuje škrtnuté k. Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického.
Strana 50
Doplněk. Za tisku laskavostí P. T. pp. univ. prof. Dra. J. Golla a vdp. Dra. F. Krásla, jimž zde díky vzdávám, mohl jsem se seznámiti ještě s některými rukopisy spisů Hilariových. Traktát o nejsvět. přijímání těla a krve boží pod jednú spuosobú (str. 10.) dochován je v knihovně kapitulní několikráte, a to pod sig. D 56, D 58, D 140. Rukopis D 56 pochází z r. 1468. Na listu předposledním stojí zapsáno: »Anno domini M'CCCCOLXVIII finitus est iste libellus per Martinum de Dobro- nina in Castro Bielina«. D 58 má vročení 1550 a končí: Finitum est per me Johannem Notarium ex Hostka«. D 140 je bez bližších udání. Několik Listů Hilariových (str. 11.) dochováno je v kap. knihovně pod sig. N. 58 a N. 59.
Doplněk. Za tisku laskavostí P. T. pp. univ. prof. Dra. J. Golla a vdp. Dra. F. Krásla, jimž zde díky vzdávám, mohl jsem se seznámiti ještě s některými rukopisy spisů Hilariových. Traktát o nejsvět. přijímání těla a krve boží pod jednú spuosobú (str. 10.) dochován je v knihovně kapitulní několikráte, a to pod sig. D 56, D 58, D 140. Rukopis D 56 pochází z r. 1468. Na listu předposledním stojí zapsáno: »Anno domini M'CCCCOLXVIII finitus est iste libellus per Martinum de Dobro- nina in Castro Bielina«. D 58 má vročení 1550 a končí: Finitum est per me Johannem Notarium ex Hostka«. D 140 je bez bližších udání. Několik Listů Hilariových (str. 11.) dochováno je v kap. knihovně pod sig. N. 58 a N. 59.
Strana 51
OBSAH. Str O životě a spisech Hilaria Litoměřického: I. Život Hilaria Litoměřického . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Spisy Hilaria Litoměřického . . . . . 11 III. Traktát k Janovi z Rozenberka . . . . . . . . . 5 Autor věnuje spis Janovi z Rozenberka 13. Učel spisu jest dokázati, že Jiřího z Poděbrad jako krále není nikdo povinen poslouchati. To se má státi v devíti . . . . . . . . . . . . . . . . . . rozdílech . . . . . . . . . První rozdíl jedná o tom, že fiří nestál k právu a proto že byl odsouzen, spolu . . . . se odpovídá na jeho námitky . . . . . . . . . 14 . . . . . . 13 Jiří se zavázal církvi velikou přísahou před korunováním svým 14. Přísahu tu skutkem nesplnil, ač často k splnění byl napomínán 15, ba dal jí i jiný výklad 16. Proto papež Pius II. pohnal Jiřího do 180 dnů 16. Nástupce Pia II. Pavel II. půhon obnovil, a když to nezpomohlo, po marném sho- vívání rozhodl se Jiřího jako suchou ratolest od církve odřezati 16. Jiří byl sesazen s království 16. Podal sice námitky proti tomu návodem Rehoře z Heimburka, že prý není povinen státi před papežem, poněvadž nebyl po- hnán jako král 16, než námitky ty jsou beze vší podstaty 17. Rozdíl druhý dokazuje, že sv. otec mohl Jiřího sesaditi, a uvádějí se k tomu . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 doklady z dějin . . . . . . Jiří tvrdí, že papež neměl právo ho sesaditi 17. Proti tomu svědčí doklady z minulosti, jako Saula 17, Jidáše 18, císaře Konstantina a jeho syna Lva IV. 18, Arcadia 18, Theodosia 19, (Childericha III.) 19, Konráda a Lothara III. 19, Filippa a Otty IV. 19, Fridricha II. 19, Jindřicha III. 20. Rozdíl třetí uvádí tři příčiny, pro něž Jiří byl sesazen . . . . . . . . . . . . . 21 Jiří je neústupný kacíř, obránce odsouzeného kacířství, křivý přísežník a svatohúbce 21. Jiří věří o přijímání to, co hlásá Rokycana, i jest vyvržen z jednoty svaté církve 21, vykládá po svém rozumu písmo 22, obraňuje odsouzené již kacířství, odpírá moci kostela Římského 22, mluví zjevně proti obecné víře 23. Musí ho proto čtverá pokuta stihnouti 23. Jest v klatbě, jest sezazen, zboží jeho jako kacíře spadá na papeže a mocí má na něm býti dobyto 23. 4*
OBSAH. Str O životě a spisech Hilaria Litoměřického: I. Život Hilaria Litoměřického . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Spisy Hilaria Litoměřického . . . . . 11 III. Traktát k Janovi z Rozenberka . . . . . . . . . 5 Autor věnuje spis Janovi z Rozenberka 13. Učel spisu jest dokázati, že Jiřího z Poděbrad jako krále není nikdo povinen poslouchati. To se má státi v devíti . . . . . . . . . . . . . . . . . . rozdílech . . . . . . . . . První rozdíl jedná o tom, že fiří nestál k právu a proto že byl odsouzen, spolu . . . . se odpovídá na jeho námitky . . . . . . . . . 14 . . . . . . 13 Jiří se zavázal církvi velikou přísahou před korunováním svým 14. Přísahu tu skutkem nesplnil, ač často k splnění byl napomínán 15, ba dal jí i jiný výklad 16. Proto papež Pius II. pohnal Jiřího do 180 dnů 16. Nástupce Pia II. Pavel II. půhon obnovil, a když to nezpomohlo, po marném sho- vívání rozhodl se Jiřího jako suchou ratolest od církve odřezati 16. Jiří byl sesazen s království 16. Podal sice námitky proti tomu návodem Rehoře z Heimburka, že prý není povinen státi před papežem, poněvadž nebyl po- hnán jako král 16, než námitky ty jsou beze vší podstaty 17. Rozdíl druhý dokazuje, že sv. otec mohl Jiřího sesaditi, a uvádějí se k tomu . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 doklady z dějin . . . . . . Jiří tvrdí, že papež neměl právo ho sesaditi 17. Proti tomu svědčí doklady z minulosti, jako Saula 17, Jidáše 18, císaře Konstantina a jeho syna Lva IV. 18, Arcadia 18, Theodosia 19, (Childericha III.) 19, Konráda a Lothara III. 19, Filippa a Otty IV. 19, Fridricha II. 19, Jindřicha III. 20. Rozdíl třetí uvádí tři příčiny, pro něž Jiří byl sesazen . . . . . . . . . . . . . 21 Jiří je neústupný kacíř, obránce odsouzeného kacířství, křivý přísežník a svatohúbce 21. Jiří věří o přijímání to, co hlásá Rokycana, i jest vyvržen z jednoty svaté církve 21, vykládá po svém rozumu písmo 22, obraňuje odsouzené již kacířství, odpírá moci kostela Římského 22, mluví zjevně proti obecné víře 23. Musí ho proto čtverá pokuta stihnouti 23. Jest v klatbě, jest sezazen, zboží jeho jako kacíře spadá na papeže a mocí má na něm býti dobyto 23. 4*
Strana 52
52 Zdeněk Tobolka: Str. Rozdíl čtvrtý rozebírá fiřího křivou přísahu 24 Jiří je křivý přísežník 24, nemiluje soudu a spravedlnosti 24, utiskuje katolíky, ač říká, že nikoho k víře nenutí 25, zemi celou by byl málem pro kom- paktata získal 25. Dosud se klaní Rokycanovi, který je studnice všeho ka- cířství v Čechách 26. Jiří nedodržel své přísahy, pozměnil její smysl, a to je hřích smrtedlný 26, pro nějž není možno, aby prý řídil země české 26. Nezdržel papeži přísahy, nezdržel by jí ani lidem obyčejným 26. Smysl přísahy má dávati ten, kdo ji přijímá 27, zde tedy papež, a ten nemůže uznati výklad Jiřího, poněvadž přísaha nemá býti závazkem nepravosti 27. Připuštění výmluvy Jiříkovy by vedlo tam, že by žádných křivopřísežníků nebylo 27. Rozdíl pátý líči Jiřího jako svatokrádce . Jiří je proto svatokrádce, že uvěznil legata Fantina de Valle, že upadl v kletbu a že ke kněžím se krutě zachoval a je olupoval 27. On porušil církevní svobodu 27, odnímá zboží církevní 28, nedrží ustanovení sv. otců tvrdě, že papež ho nemůže sesaditi ani souditi 29. Tělu božímu pod jednou upírá milosti 29, a obírá se čáry 29. . 27 Rozdíl šestý dokazuje, že papež má moc Jiřího v klatbu dáti, a ohlašuje, že fiří na veliký čtvrtek byl v Římě v kletbu dán . . . . . . . . . . . . . . . 29 Jiří říká, že se nebojí klatby papežovy, poněvadž na jeho straně je právo 29. Papež dal Jiřího do klatby na veliký čtvrtek 30, a její tíhu hledí se sebe Jiří svaliti. Kletba je trest nejtěžší 30. Nebylo jí proti Jiřímu prvnímu užito 31. Kletby se má každý báti 31. S daným v kletbu každý má styk přerušiti 31. Jiří si z kletby ničeho nedělá 32, a z toho jest viděti, jakým je křesťanem 32 Rozdíl sedmý vysvětluje, proč papež nedal fiřímu na jeho žádost slyšení . . . . . 32 Jiří tvrdí, že kletba na něho je neplatná, poněvadž dříve než-li byl klet, měl býti slyšen 32. Tou výmluvou chce jen Jiří jednání protáhnouti 32. Byl přece pohnán před soud papežský, a bylo mu dáno dosti času, on však před soud se nepostavil 32. Je proto contumax in non comparendo a nemůže míti tudíž slyšení 33. Je dále i contumax in impediendo 33. Jiří byl pohnán, ale nedostavil se a nyní neprávem žádá slyšení 33. Hřeší ne- poslušností 34. Nemůže býti proto slyšen, že přísahy své nezdržel 34. Než nemusí býti ani slyšen, neboť upadl v kacířství jednou již odsouzené 35. Kdyby měl slyšení, stalo by se tím bezpráví koncilu a veliké nakažení srdcí křesťanských 35. Papež má moc potvrditi, co sv. otcové uzavřeli 36. Proč chce Jiří slyšení? Aby učil papeže nebo aby byl poučen? 36. Učiti mu ne- přísluší, poněvadž je laik, a i jako král má se podati papeži 36. A kdyby chtěl učiti, nemůže sv. otce poučiti, poněvadž již dříve vše bylo usta- noveno 37. Ani pro poučení Jiřího nemusí býti slyšení 37. Vždyť hlásá učení za kacířské dávno uznané 37. Rozdíl osmý vysvětluje, že odvolání Jiřího v Praze učiněné není platné a nebylo dle práva učiněno . . . . . . . . . . . . . . 37 Jiří nemůže míti slyšení, a proto i jeho odvolání je marné a rouhavé 37. Od papeže není odvolání, papež nemá na světě nikoho nad sebou vyššího 37, ani budoucího papeže 38 ani koncil 38. Odvolání se má státi v desíti dnech po odsudku, a tu dobu Jiří propásl 38. Odvolání se k legatovi není platné, neboť legat je vykonavatel výnosu a ne jeho původce 38. Jiří se nemůže odvolati, poněvadž jest contumax 39, kacíř, kletý, křivý přísežník a cti zba-
52 Zdeněk Tobolka: Str. Rozdíl čtvrtý rozebírá fiřího křivou přísahu 24 Jiří je křivý přísežník 24, nemiluje soudu a spravedlnosti 24, utiskuje katolíky, ač říká, že nikoho k víře nenutí 25, zemi celou by byl málem pro kom- paktata získal 25. Dosud se klaní Rokycanovi, který je studnice všeho ka- cířství v Čechách 26. Jiří nedodržel své přísahy, pozměnil její smysl, a to je hřích smrtedlný 26, pro nějž není možno, aby prý řídil země české 26. Nezdržel papeži přísahy, nezdržel by jí ani lidem obyčejným 26. Smysl přísahy má dávati ten, kdo ji přijímá 27, zde tedy papež, a ten nemůže uznati výklad Jiřího, poněvadž přísaha nemá býti závazkem nepravosti 27. Připuštění výmluvy Jiříkovy by vedlo tam, že by žádných křivopřísežníků nebylo 27. Rozdíl pátý líči Jiřího jako svatokrádce . Jiří je proto svatokrádce, že uvěznil legata Fantina de Valle, že upadl v kletbu a že ke kněžím se krutě zachoval a je olupoval 27. On porušil církevní svobodu 27, odnímá zboží církevní 28, nedrží ustanovení sv. otců tvrdě, že papež ho nemůže sesaditi ani souditi 29. Tělu božímu pod jednou upírá milosti 29, a obírá se čáry 29. . 27 Rozdíl šestý dokazuje, že papež má moc Jiřího v klatbu dáti, a ohlašuje, že fiří na veliký čtvrtek byl v Římě v kletbu dán . . . . . . . . . . . . . . . 29 Jiří říká, že se nebojí klatby papežovy, poněvadž na jeho straně je právo 29. Papež dal Jiřího do klatby na veliký čtvrtek 30, a její tíhu hledí se sebe Jiří svaliti. Kletba je trest nejtěžší 30. Nebylo jí proti Jiřímu prvnímu užito 31. Kletby se má každý báti 31. S daným v kletbu každý má styk přerušiti 31. Jiří si z kletby ničeho nedělá 32, a z toho jest viděti, jakým je křesťanem 32 Rozdíl sedmý vysvětluje, proč papež nedal fiřímu na jeho žádost slyšení . . . . . 32 Jiří tvrdí, že kletba na něho je neplatná, poněvadž dříve než-li byl klet, měl býti slyšen 32. Tou výmluvou chce jen Jiří jednání protáhnouti 32. Byl přece pohnán před soud papežský, a bylo mu dáno dosti času, on však před soud se nepostavil 32. Je proto contumax in non comparendo a nemůže míti tudíž slyšení 33. Je dále i contumax in impediendo 33. Jiří byl pohnán, ale nedostavil se a nyní neprávem žádá slyšení 33. Hřeší ne- poslušností 34. Nemůže býti proto slyšen, že přísahy své nezdržel 34. Než nemusí býti ani slyšen, neboť upadl v kacířství jednou již odsouzené 35. Kdyby měl slyšení, stalo by se tím bezpráví koncilu a veliké nakažení srdcí křesťanských 35. Papež má moc potvrditi, co sv. otcové uzavřeli 36. Proč chce Jiří slyšení? Aby učil papeže nebo aby byl poučen? 36. Učiti mu ne- přísluší, poněvadž je laik, a i jako král má se podati papeži 36. A kdyby chtěl učiti, nemůže sv. otce poučiti, poněvadž již dříve vše bylo usta- noveno 37. Ani pro poučení Jiřího nemusí býti slyšení 37. Vždyť hlásá učení za kacířské dávno uznané 37. Rozdíl osmý vysvětluje, že odvolání Jiřího v Praze učiněné není platné a nebylo dle práva učiněno . . . . . . . . . . . . . . 37 Jiří nemůže míti slyšení, a proto i jeho odvolání je marné a rouhavé 37. Od papeže není odvolání, papež nemá na světě nikoho nad sebou vyššího 37, ani budoucího papeže 38 ani koncil 38. Odvolání se má státi v desíti dnech po odsudku, a tu dobu Jiří propásl 38. Odvolání se k legatovi není platné, neboť legat je vykonavatel výnosu a ne jeho původce 38. Jiří se nemůže odvolati, poněvadž jest contumax 39, kacíř, kletý, křivý přísežník a cti zba-
Strana 53
Traktát Hilaria Litoměřického. 53 Str. vený 39. Jeho záležitost je tak jasná, že nepotřebuje rozhodnutí 39. Přísahou se zavázal, a nyní věc marně protahuje 39. V svém odvolání papeže haní 40, a za to je hoden ne se odvolati, ale býti pokutován 40. Důvody Jiřího, smy- šlené Rehořem z Heimburka, jsou nicotné 40. Jim musili se opříti kněží v Čechách 41. Rozdíl devátý a poslední vypočítává příčiny, proč páni a města i Čechové vůbec nejsou povinováni Jiřímu pomáhati, a krátce předcházející vývody se shrnují 41 Jiří byl řádně sesazen, a proto není povinen ho poslouchati 41. Páni a města nejsou jeho poddanými 41, nechtějí-li zemi do zkažení uvésti, musí od něho odpadnouti, poněvadž mají se kacířů vystříhati 42. Přidržeti se Jiřího je hřích proti sv. apoštolům, především proti sv. Petrovi a Pavlovi 42, hřích proti moudrosti boží 43, porušení přísahy na křtu 43. Ten, kdo neodpadne od Jiřího, hřeší devatery cizími hříchy 43, jedná proti lásce křesťanské 44 pohoršuje křesťanstvo 44. Panstvo mělo by se chovati k Jiřímu, jako se chovalo panstvo francké k předchůdci Pipina Malého, mělo by zemi brániti od loupeží a záhuby 45. Jiří je sesazen, Čechové jsou ho jako mrtvého sproštěni 46. Jiří zrušil přísahu papeži, páni mohou zrušiti přísahu svoji k Jiřímu 47. Na ty, kdo neodpadnou, čekají tresty 47. Napomenutí . . Čechové jsou povinni odpadnouti od Jiřího, aby země v záhubu neupadla a musí vyvoliti si jiného panovníka, který by byl věrným křesťanem, dobrým vladařem, zemi zvelebil a v jednotu církve uvedl 49. . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Doplněk . . . . . . . . . . . . 50
Traktát Hilaria Litoměřického. 53 Str. vený 39. Jeho záležitost je tak jasná, že nepotřebuje rozhodnutí 39. Přísahou se zavázal, a nyní věc marně protahuje 39. V svém odvolání papeže haní 40, a za to je hoden ne se odvolati, ale býti pokutován 40. Důvody Jiřího, smy- šlené Rehořem z Heimburka, jsou nicotné 40. Jim musili se opříti kněží v Čechách 41. Rozdíl devátý a poslední vypočítává příčiny, proč páni a města i Čechové vůbec nejsou povinováni Jiřímu pomáhati, a krátce předcházející vývody se shrnují 41 Jiří byl řádně sesazen, a proto není povinen ho poslouchati 41. Páni a města nejsou jeho poddanými 41, nechtějí-li zemi do zkažení uvésti, musí od něho odpadnouti, poněvadž mají se kacířů vystříhati 42. Přidržeti se Jiřího je hřích proti sv. apoštolům, především proti sv. Petrovi a Pavlovi 42, hřích proti moudrosti boží 43, porušení přísahy na křtu 43. Ten, kdo neodpadne od Jiřího, hřeší devatery cizími hříchy 43, jedná proti lásce křesťanské 44 pohoršuje křesťanstvo 44. Panstvo mělo by se chovati k Jiřímu, jako se chovalo panstvo francké k předchůdci Pipina Malého, mělo by zemi brániti od loupeží a záhuby 45. Jiří je sesazen, Čechové jsou ho jako mrtvého sproštěni 46. Jiří zrušil přísahu papeži, páni mohou zrušiti přísahu svoji k Jiřímu 47. Na ty, kdo neodpadnou, čekají tresty 47. Napomenutí . . Čechové jsou povinni odpadnouti od Jiřího, aby země v záhubu neupadla a musí vyvoliti si jiného panovníka, který by byl věrným křesťanem, dobrým vladařem, zemi zvelebil a v jednotu církve uvedl 49. . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Doplněk . . . . . . . . . . . . 50
Strana 54
Ukazatel. Abel 34. Abraham 22. Abiron 41. Adam 24, 30. Adam z Veleslavína Daniel 9. Agar 25. Aistulf král langobardský 18. Akacius kacíř 23, 35, 36. Alexander I. papež 45. AmbroZ Sv. 18, 22, 31, 34, 36. Amalek 17. Anaklet III. papež 28. Anastasios císař 18, 31, 36. Anastasius Sv. 44. Arius 35. Arkadius císař 18, 31. Augustin Sv. 21, 25, 29, 31, 32, 34, 43, 44. Augustin biskup Rábsky 14. Baal 44. Bachmann A. 9. Baltasar král 28. Basilejsky koncil 22, 35. Basnagus Jac. 10. Bedřich III. [IV.] císař 9, 10. Belial 24, 42, 43. Bonifacius Sv, 23, 28. Bononie 6. Bratří 30. Budějovští 8. Canisius Henricus 10. Damasus Sv, 44. Dathan 41. David král 17, 24, 40, 41. Deuteronomion 30. Dobrohost z Ronšperka 9. Dobřanští 8. Eliáš Sv. prorok 44. Eugen IV. papez 36, Eunomius 35. Eva 30. Fabian Sv, 31, 47. Fantin de Valle 6, 15, 27, 34. Farao 20, 28. Felix II. papež 36. Felonia 23. Filipp Švábský 19. Forgač Petr 15. Francouzi 45. Fridrich II. 19. Fridrich (III.) Slíčný 20. Fridrich III. (IV.) v. Bedřich. Frind A. 6. Gabriel z Verony 9 Galatští 22. Gangra 28. Gelasius I. papež 18, 23, 31, 34-38. Goll Jar. 11, 50. Gottové 36. Guillermus de Podio 20. Hanuś J. J. 11 z Heimburka Řehoř 8, 16, 40, 48. Hilarius Litom. 5-11, 13. Honorius III. papež 19. Hradec Štýrský 9. Hrubý Řehoř 10.
Ukazatel. Abel 34. Abraham 22. Abiron 41. Adam 24, 30. Adam z Veleslavína Daniel 9. Agar 25. Aistulf král langobardský 18. Akacius kacíř 23, 35, 36. Alexander I. papež 45. AmbroZ Sv. 18, 22, 31, 34, 36. Amalek 17. Anaklet III. papež 28. Anastasios císař 18, 31, 36. Anastasius Sv. 44. Arius 35. Arkadius císař 18, 31. Augustin Sv. 21, 25, 29, 31, 32, 34, 43, 44. Augustin biskup Rábsky 14. Baal 44. Bachmann A. 9. Baltasar král 28. Basilejsky koncil 22, 35. Basnagus Jac. 10. Bedřich III. [IV.] císař 9, 10. Belial 24, 42, 43. Bonifacius Sv, 23, 28. Bononie 6. Bratří 30. Budějovští 8. Canisius Henricus 10. Damasus Sv, 44. Dathan 41. David král 17, 24, 40, 41. Deuteronomion 30. Dobrohost z Ronšperka 9. Dobřanští 8. Eliáš Sv. prorok 44. Eugen IV. papez 36, Eunomius 35. Eva 30. Fabian Sv, 31, 47. Fantin de Valle 6, 15, 27, 34. Farao 20, 28. Felix II. papež 36. Felonia 23. Filipp Švábský 19. Forgač Petr 15. Francouzi 45. Fridrich II. 19. Fridrich (III.) Slíčný 20. Fridrich III. (IV.) v. Bedřich. Frind A. 6. Gabriel z Verony 9 Galatští 22. Gangra 28. Gelasius I. papež 18, 23, 31, 34-38. Goll Jar. 11, 50. Gottové 36. Guillermus de Podio 20. Hanuś J. J. 11 z Heimburka Řehoř 8, 16, 40, 48. Hilarius Litom. 5-11, 13. Honorius III. papež 19. Hradec Štýrský 9. Hrubý Řehoř 10.
Strana 55
Traktát Hilaria Litomčfického. 55 Humanisté 6, 10. Hus Jan 35, 37. Husité 8, 30. Clhazafi 29. Innocenc papež I. 18, 31, 44 (?); III. 19, 24, 27, 37; IV. 19. Irena císařovna 18. Isidor Sv. 25, 26, 31, 44. ltalie 5, 6. Jaffet bratr 10. Jan Sv. 25, 32, 49. Jan Sv. Zlatoústý 18, 31, 42, 45. Jeroboam 41, 42. Jeroným Sv. 22, 24. Jeroným (Pražský) 35. Jidáš 18. Jindřich VII. Lucemburský 20. Jireček Jos. 5. 9. Jiří král viz z Poděbrad. Johanna (z Rožmitála) králová 15. Jordan M. 11. Jungmann Jos. 10. Kadanstí 8. Kalixt Sv. 28, 31, 47. Kalixt III. papež 14, 15. Kalousek Jos. 5. Karel Veliký 18, 19, 45. Karel IV. král český 20, 47. Karlova kollej veliká 47. Karlštejn 20. Kartaginský koncil 34. Klementiny 20. Kliment I. papež 31, 42. Kliment V. papež 20. Kollej Panny Marie na Starém městě Pražském 5. z Kolovrat páni 8, 11. Kompaktata 6, 7, 15. Konrad vévoda francký 19. Konstantin IV. 18. Konstantin V. 18. Koranda Václav 7, 11. Kore 41. Korint 30; Korintští 42. Kostnický koncil 22, 35. Krásl, Fr. 50. Kříž Oldřich 10, 11. Křižanovský Václav 6, 7, 8. Kurfirst 20, 23. Ladislav krdl český 14, 28. Landus Jeronym arcibiskup Kretský 15. Letopisové staří čeští 7, 8. Lev IV. 18. Lev IX. papež 36. Liberius papež 23. Litoměřice 5. z Lobkovic Bohuslav Hasištejnský 10. Lothar vévoda saský 19. Lucius I. papež 21, 28. Ludvík 45. Ludvík Pobožný 33. Ludvík IV. Bavor 20. Lugdunum 20, 29. Macedonius 35. Man 23. Manfred, levoboček Bedřicha II. 20. Manství 23. Mantuanský sněm 8. Martimianus 19. z Martinic Bořita 8. Matouš Sv. 34. Matyáš král uherský 9. Melchisedech 22. Michal probošt Kladský 11. Michal od Sv. Mikuláše 14. Mikuláš (II?) papež 22, 29, 45. Mikuláš z Vilaku 14. Milánští 22. Millauer Max 9, 11. Mojžíš 29, 30, 40, 41, 49. Mostští 8. z Mošnova Jan 8. Mabuchodonozor 25, 41. Nestorius 35. Norimberský sněm 9. @tta IV. král německý 19. Palacký Fr. 5, 11. Pařížský koncil 33, 39. Paterini 29. Pavel Sv. 19, 22, 29-32, 34, 36, 40, 42-44, 48. Pavel II. papež 7, 8, 16, 22, 32, 33, 48. Pesina J. 6, 9, 10, 11. Petr Sv. 18, 19, 23, 27, 29, 31, 38, 42, 45, 48. Pipin Malý 18, 19, 45. Pius II. papež 6, 7, 8, 15, 16, 22, 30, 32, 33, 37. Plzeň 6, 8, 9, 11.
Traktát Hilaria Litomčfického. 55 Humanisté 6, 10. Hus Jan 35, 37. Husité 8, 30. Clhazafi 29. Innocenc papež I. 18, 31, 44 (?); III. 19, 24, 27, 37; IV. 19. Irena císařovna 18. Isidor Sv. 25, 26, 31, 44. ltalie 5, 6. Jaffet bratr 10. Jan Sv. 25, 32, 49. Jan Sv. Zlatoústý 18, 31, 42, 45. Jeroboam 41, 42. Jeroným Sv. 22, 24. Jeroným (Pražský) 35. Jidáš 18. Jindřich VII. Lucemburský 20. Jireček Jos. 5. 9. Jiří král viz z Poděbrad. Johanna (z Rožmitála) králová 15. Jordan M. 11. Jungmann Jos. 10. Kadanstí 8. Kalixt Sv. 28, 31, 47. Kalixt III. papež 14, 15. Kalousek Jos. 5. Karel Veliký 18, 19, 45. Karel IV. král český 20, 47. Karlova kollej veliká 47. Karlštejn 20. Kartaginský koncil 34. Klementiny 20. Kliment I. papež 31, 42. Kliment V. papež 20. Kollej Panny Marie na Starém městě Pražském 5. z Kolovrat páni 8, 11. Kompaktata 6, 7, 15. Konrad vévoda francký 19. Konstantin IV. 18. Konstantin V. 18. Koranda Václav 7, 11. Kore 41. Korint 30; Korintští 42. Kostnický koncil 22, 35. Krásl, Fr. 50. Kříž Oldřich 10, 11. Křižanovský Václav 6, 7, 8. Kurfirst 20, 23. Ladislav krdl český 14, 28. Landus Jeronym arcibiskup Kretský 15. Letopisové staří čeští 7, 8. Lev IV. 18. Lev IX. papež 36. Liberius papež 23. Litoměřice 5. z Lobkovic Bohuslav Hasištejnský 10. Lothar vévoda saský 19. Lucius I. papež 21, 28. Ludvík 45. Ludvík Pobožný 33. Ludvík IV. Bavor 20. Lugdunum 20, 29. Macedonius 35. Man 23. Manfred, levoboček Bedřicha II. 20. Manství 23. Mantuanský sněm 8. Martimianus 19. z Martinic Bořita 8. Matouš Sv. 34. Matyáš král uherský 9. Melchisedech 22. Michal probošt Kladský 11. Michal od Sv. Mikuláše 14. Mikuláš (II?) papež 22, 29, 45. Mikuláš z Vilaku 14. Milánští 22. Millauer Max 9, 11. Mojžíš 29, 30, 40, 41, 49. Mostští 8. z Mošnova Jan 8. Mabuchodonozor 25, 41. Nestorius 35. Norimberský sněm 9. @tta IV. král německý 19. Palacký Fr. 5, 11. Pařížský koncil 33, 39. Paterini 29. Pavel Sv. 19, 22, 29-32, 34, 36, 40, 42-44, 48. Pavel II. papež 7, 8, 16, 22, 32, 33, 48. Pesina J. 6, 9, 10, 11. Petr Sv. 18, 19, 23, 27, 29, 31, 38, 42, 45, 48. Pipin Malý 18, 19, 45. Pius II. papež 6, 7, 8, 15, 16, 22, 30, 32, 33, 37. Plzeň 6, 8, 9, 11.
Strana 56
56 Zdeněk Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického. z Poděbrad, Jiří 5-9, 11, 12, 12, 14-18, 21-49. Symmachus Sv. 28, 37. Praha 5, 6, 12, 15, 25, 36, 37. Pražský hrad 33. Pražské učení 47. Prokop z Plzně 6. Prothasius (Tas) biskup Olomúcký 14, 15. Přibislav opat Loucký 14. Šalamoun 24, 41, 43. Šimon 23. Štěpán III. papež 18. ze Šternberka, Zdeněk 17. ze Švamberka Bohuslav 8. Quido hrabě 46. Quirin kacíř 36. z Rabšteina Jan 9; Prokop 14. Rečkova kollej 5. z Risenberka Vilém mladší 8. Roboam 41. Rokycana Jan 5-11, 21, 22, 25, 26, 29, 35, 37. Roudnice 10. Rovarella Vavřinec biskup Ferrarský 9. z Rozenberka Jan 5, 8, 11, 13. z Rozgoně Osvald 14. Rudolf legat biskup Levantský 8, 9. Tas v. Prothasius. Theodorich král gottský 36. Theodosius císař 19, 31, 39. Titus 34, 42. Toledo 26. z Toleda, František 15. Tomáš Sv. 26. Tomáš kanovník Rábský 14. Tomek V. V. 6. Truhlář Jos. 6, 7, 10, 11. Třebíč 9. Třeboňský archiv 10. Urban (?) papež 22, 26, 46. Rehoř Sv. 28, 31, 33. Rehoř papež 46. Řezno 16. Řím 6, 9, 13, 15, 16, 29, 49. Římané 44. Sabellius 35. Salmanasar král assyrský 41. Samuel 17, 18, 26, 29. Sara 25 Saul 17, 18, 26, 29. Sedláček J. V. 5. Schulte F. 5. Sicardus 19. Strahl, R. V. 9, 11. Václav Sv. 42, 49. Valentinian císař 36. Valla Vavřinec 6. Wiklefisté 30, 48. Vincentius biskup Vácovský 14. Vlček Jar. 9. Voigt A. 9, 10. Vratislav (město) 9, 15. z Vrtby Sezima 8. ze Všehrd Viktorin 10. Zachariáš papež 19, 45. Zajíc z Hasenburka Zbyněk 14, 17. Zelená Hora 7, 8, 9.
56 Zdeněk Tobolka: Traktát Hilaria Litoměřického. z Poděbrad, Jiří 5-9, 11, 12, 12, 14-18, 21-49. Symmachus Sv. 28, 37. Praha 5, 6, 12, 15, 25, 36, 37. Pražský hrad 33. Pražské učení 47. Prokop z Plzně 6. Prothasius (Tas) biskup Olomúcký 14, 15. Přibislav opat Loucký 14. Šalamoun 24, 41, 43. Šimon 23. Štěpán III. papež 18. ze Šternberka, Zdeněk 17. ze Švamberka Bohuslav 8. Quido hrabě 46. Quirin kacíř 36. z Rabšteina Jan 9; Prokop 14. Rečkova kollej 5. z Risenberka Vilém mladší 8. Roboam 41. Rokycana Jan 5-11, 21, 22, 25, 26, 29, 35, 37. Roudnice 10. Rovarella Vavřinec biskup Ferrarský 9. z Rozenberka Jan 5, 8, 11, 13. z Rozgoně Osvald 14. Rudolf legat biskup Levantský 8, 9. Tas v. Prothasius. Theodorich král gottský 36. Theodosius císař 19, 31, 39. Titus 34, 42. Toledo 26. z Toleda, František 15. Tomáš Sv. 26. Tomáš kanovník Rábský 14. Tomek V. V. 6. Truhlář Jos. 6, 7, 10, 11. Třebíč 9. Třeboňský archiv 10. Urban (?) papež 22, 26, 46. Rehoř Sv. 28, 31, 33. Rehoř papež 46. Řezno 16. Řím 6, 9, 13, 15, 16, 29, 49. Římané 44. Sabellius 35. Salmanasar král assyrský 41. Samuel 17, 18, 26, 29. Sara 25 Saul 17, 18, 26, 29. Sedláček J. V. 5. Schulte F. 5. Sicardus 19. Strahl, R. V. 9, 11. Václav Sv. 42, 49. Valentinian císař 36. Valla Vavřinec 6. Wiklefisté 30, 48. Vincentius biskup Vácovský 14. Vlček Jar. 9. Voigt A. 9, 10. Vratislav (město) 9, 15. z Vrtby Sezima 8. ze Všehrd Viktorin 10. Zachariáš papež 19, 45. Zajíc z Hasenburka Zbyněk 14, 17. Zelená Hora 7, 8, 9.
- 1: Array
- 5: Array
- 13: Array
- 50: Array
- 51: Array
- 54: Array