z 92 stránek
Titul
I
II
III
IV
Praefatio
1
2
3
4
5
6
7
8
Scholae latinae
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
Discipuli
70
71
72
73
74
75
76
Numerus
77
78
Carmen Saeculare
79
80
81
82
83
84
85
Corrigenda
86
87
88
Název:
Analecta Historica De Scholis Pragae Regiae Minoris Latinis Ante Et Post Erectam Universitatem
Autor:
Kauba, Karl
Rok vydání:
1830
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
90
Obsah:
- I: Titul
- 1: Praefatio
- 9: Scholae latinae
- 70: Discipuli
- 77: Numerus
- 79: Carmen Saeculare
- 86: Corrigenda
upravit
Strana I
ANALECTA HISTORICA DE SCHOLIS PRAGAE REGIAE MINORIS LATINIS ANTE ET POST ERECTAM UNIVERSITATEM, CELEBRANDO GYMNASII CAESAREO -REGII MICRO- PRAGENI ANNO AB INSTITUTIONE SUA SAECULARI ALTERO, SCRIPTA A С. K. PRAGAE. TYPIS JOANNIS SPURNY. 1830.
ANALECTA HISTORICA DE SCHOLIS PRAGAE REGIAE MINORIS LATINIS ANTE ET POST ERECTAM UNIVERSITATEM, CELEBRANDO GYMNASII CAESAREO -REGII MICRO- PRAGENI ANNO AB INSTITUTIONE SUA SAECULARI ALTERO, SCRIPTA A С. K. PRAGAE. TYPIS JOANNIS SPURNY. 1830.
Strana II
Strana III
ILLUSTRISSIMO, EXCELLENTISSIMO DOMINO DOMINO, CAROLO CHOTEK, COMITI DE CHOTKOWA ET WOGNIN, AVITA MAJORUM GLORIA, MERITIS SUIS ET HONORIBUS, SUPREMA REGNI PROCURATIONIS AUCTORITATE, EXCELSA INTIMI CONSILIARII CAESAREI DIGNITATE INCLYTO; LEGIBUS SANCTE SERVANDIS SAPIENTISSIME INVIGILANTI, INDUSTRIAM CIVILEM, MORUM CERTISSIMAM MODERATRICEM, ARTIUM MATREM, PUBLICAE TRANQUILLITATIS, PROSPERITATIS ALTRICEM, EXCITANTI, PROMOVENTI,
ILLUSTRISSIMO, EXCELLENTISSIMO DOMINO DOMINO, CAROLO CHOTEK, COMITI DE CHOTKOWA ET WOGNIN, AVITA MAJORUM GLORIA, MERITIS SUIS ET HONORIBUS, SUPREMA REGNI PROCURATIONIS AUCTORITATE, EXCELSA INTIMI CONSILIARII CAESAREI DIGNITATE INCLYTO; LEGIBUS SANCTE SERVANDIS SAPIENTISSIME INVIGILANTI, INDUSTRIAM CIVILEM, MORUM CERTISSIMAM MODERATRICEM, ARTIUM MATREM, PUBLICAE TRANQUILLITATIS, PROSPERITATIS ALTRICEM, EXCITANTI, PROMOVENTI,
Strana IV
MUSIS CONGRATULANTIBUS, VOVET, DICAT ANNO SUO SECULARI ALTERO GYMNASIUM MICROPRAGENUM.
MUSIS CONGRATULANTIBUS, VOVET, DICAT ANNO SUO SECULARI ALTERO GYMNASIUM MICROPRAGENUM.
Strana 1
Praefatio. Ducentesimus, Deo ter Optimo Maximo auspice, agi- tur annus, ex quo Gymnasium nostrum auctoritate Caesaris Ferdinandi II. erectum et confirmatum, ejus- que successorum ac imprimis Augusti Caesaris nostri Francisci I. regia et paterna munificentia conserva- tum, auctum ornatumque, juventuti patriae ad pieta- tem omneque virtutis genus et ad bonas literas eru- diendae exstat. Consentaneum autem videtur, nonnulla de scho- lis nostris vetustioris etiam aevi, quae per inopiam monumentorum eruere licuit, hic adferre, ut inde ali- quo modo de latinarum et humaniorum literarum stu- diis aevi anno 1630 longe antiquioris, in hac nostra 1
Praefatio. Ducentesimus, Deo ter Optimo Maximo auspice, agi- tur annus, ex quo Gymnasium nostrum auctoritate Caesaris Ferdinandi II. erectum et confirmatum, ejus- que successorum ac imprimis Augusti Caesaris nostri Francisci I. regia et paterna munificentia conserva- tum, auctum ornatumque, juventuti patriae ad pieta- tem omneque virtutis genus et ad bonas literas eru- diendae exstat. Consentaneum autem videtur, nonnulla de scho- lis nostris vetustioris etiam aevi, quae per inopiam monumentorum eruere licuit, hic adferre, ut inde ali- quo modo de latinarum et humaniorum literarum stu- diis aevi anno 1630 longe antiquioris, in hac nostra 1
Strana 2
2 urbe minori Pragensi conjici possit. Bisecularis enim haec gymnasii nostri memoria jure id postulare vide- tur, ut simul memoriam illorum, qui studia nostra olim et nunc auctoritate sua, consilio, opibus et qua- vis navata opera tuebantur ac promovebant, grato re- colamus animo, et quamvis plurimi beatorum jam se- dibus gaudeant, praesentes quasi et testes huic festo veneremur. Sunt enim hae pietatis et humanitatis, ad quam scholae nostrae praecipue ducunt, vel primae partes, ut omne aevum et omne genus hominum, eo- rum praesertim, quibus tam arcto vinculo jungimur, mente et animo pientissimo complectamur. Itaque primo loco de studiis Micropragenis anti- quioris aevi, ante erectam universitatem, tum de ori- gine et institutione hujus nostri gymnasii anno circiter 1630, et de ejus progressu ad annum usque 1780, pau- ca illa quidem, ut jam innui, adferam, nixus in utra- que parte indubiis testimoniis. Causa vero, ob quam analecta haec non ultra annum 1780 continuanda pu- tavi, haec est, quod nempe omnia, quae ab eo tem- pore ratione Gymnasii nostri acta et gesta sunt, in hi- storia ejus ab anno 1777, indicibus et catalogis manu ex- aratis consignata diligent er apud nos adservantur, adeo- que notitia eorum, si quando opus esset, facile exhibe- ri possit: antiquiora autem illa, hinc et illinc sparsa, ex variis subsidiis colligenda erant, itaque proprio analectorum nomine veniunt, quorum memoria, nisi
2 urbe minori Pragensi conjici possit. Bisecularis enim haec gymnasii nostri memoria jure id postulare vide- tur, ut simul memoriam illorum, qui studia nostra olim et nunc auctoritate sua, consilio, opibus et qua- vis navata opera tuebantur ac promovebant, grato re- colamus animo, et quamvis plurimi beatorum jam se- dibus gaudeant, praesentes quasi et testes huic festo veneremur. Sunt enim hae pietatis et humanitatis, ad quam scholae nostrae praecipue ducunt, vel primae partes, ut omne aevum et omne genus hominum, eo- rum praesertim, quibus tam arcto vinculo jungimur, mente et animo pientissimo complectamur. Itaque primo loco de studiis Micropragenis anti- quioris aevi, ante erectam universitatem, tum de ori- gine et institutione hujus nostri gymnasii anno circiter 1630, et de ejus progressu ad annum usque 1780, pau- ca illa quidem, ut jam innui, adferam, nixus in utra- que parte indubiis testimoniis. Causa vero, ob quam analecta haec non ultra annum 1780 continuanda pu- tavi, haec est, quod nempe omnia, quae ab eo tem- pore ratione Gymnasii nostri acta et gesta sunt, in hi- storia ejus ab anno 1777, indicibus et catalogis manu ex- aratis consignata diligent er apud nos adservantur, adeo- que notitia eorum, si quando opus esset, facile exhibe- ri possit: antiquiora autem illa, hinc et illinc sparsa, ex variis subsidiis colligenda erant, itaque proprio analectorum nomine veniunt, quorum memoria, nisi
Strana 3
3 in unam temporum seriem collecta fuissent, facile ob- literari aut plane intercidere posset. Sed erunt fortasse, qui arbitrentur, rudia illa, an- tiquitus, sicut ubique gentium, ita quoque apud nos literarum initia nequaquam tanti esse, ut de iis opero- sius quaeratur; quos ego rogatos velim, ut in animum revocent, quae rerum facies a saeculo fere quinto aut sexto in hoc nostro orbis tractu, et quae aut unde spes aliqua fuerit, fore, ut ad hunc vitae humanioris cul- tum, quem nunc cernimus, lapsu temporum pervenia- tur? Deleto imperio romano, Graecorum aut potius Bysantinorum rebus jam attritis, postquam gentes ferae et barbarae has regiones cunctas jam pervasissent, quid ultra aderat, quam linguae earum aeque rudes, abso- nae et situ obtectae, rerum notionis et verborum, aut si malimus verborum et rerum usquequaque egentes? Isto hominum sermonisque incultu per omnia, aut nun- quam forsan, aut permultis saeculis posterius haec aetatis nostrae humanitas et hic rerum decor postlimi- nio velut quodam rediisset, quemadmodum in populis feris hucusque accidere videmus. Sed supererant reli- quiae quaedam e sermone latino, nam graecus gen- tibus vastis adhuc magis impervius, ac tricis jam by- santinis sat hispidus erat, corrupto illo quidem, nec tamen notionis rerum optime inventarum experte. Pro- pagata ad nos divinitus sacrorum christianorum doc- trina saluberrima, sermo hic simul Roma et reliqua ex Italia trans Alpes traductus est, et paulo post, Pontifi- 1
3 in unam temporum seriem collecta fuissent, facile ob- literari aut plane intercidere posset. Sed erunt fortasse, qui arbitrentur, rudia illa, an- tiquitus, sicut ubique gentium, ita quoque apud nos literarum initia nequaquam tanti esse, ut de iis opero- sius quaeratur; quos ego rogatos velim, ut in animum revocent, quae rerum facies a saeculo fere quinto aut sexto in hoc nostro orbis tractu, et quae aut unde spes aliqua fuerit, fore, ut ad hunc vitae humanioris cul- tum, quem nunc cernimus, lapsu temporum pervenia- tur? Deleto imperio romano, Graecorum aut potius Bysantinorum rebus jam attritis, postquam gentes ferae et barbarae has regiones cunctas jam pervasissent, quid ultra aderat, quam linguae earum aeque rudes, abso- nae et situ obtectae, rerum notionis et verborum, aut si malimus verborum et rerum usquequaque egentes? Isto hominum sermonisque incultu per omnia, aut nun- quam forsan, aut permultis saeculis posterius haec aetatis nostrae humanitas et hic rerum decor postlimi- nio velut quodam rediisset, quemadmodum in populis feris hucusque accidere videmus. Sed supererant reli- quiae quaedam e sermone latino, nam graecus gen- tibus vastis adhuc magis impervius, ac tricis jam by- santinis sat hispidus erat, corrupto illo quidem, nec tamen notionis rerum optime inventarum experte. Pro- pagata ad nos divinitus sacrorum christianorum doc- trina saluberrima, sermo hic simul Roma et reliqua ex Italia trans Alpes traductus est, et paulo post, Pontifi- 1
Strana 4
4 cibus Romanis imprimis in id enitentibus, monumenta quoque scriptorum romanorum ad nos perlata sunt. Sic gentes usquequaque rudes et res maximas ipsis adhuc ignotas, et nova simul ac peregrina vocabula in vitae ac sermonis sui commercium adsciscere *) et linguae populares, inopes alioquin, informes et sono horridae, apud singulos, pro cujusvis vitae genere, apud coetus praesertim ecclesiasticos quodammodo in desue- tudinem abire debuerant, ut posthac, cognita sermo- nis et scriptorum graecorum et latinorum praestantia, quin et jam paulatim penitius perspecta, ad majorem copiam et concinnitatem, insito animis imitandi, quae placent, studio, renasci possent, quod et ultra omnem spem contigit. Ita, licet parvis ad speciem, ut in omnibus fere fit, initiis, lux laetior humanis rebus ob- orta est. Quare qui vestigia antiqua renascentium ita stu- diorum relegunt, neutiquam operam mihi ludere vi- dentur: ut si Miladam, ducis olim Bohemi Boleslai *) Velut: schola, scribo, magister, presbyter, rectum, legisti, tectum, murus et permulta alia, vocabulis teuto- nicis, hisque certe serioribus consona. Cum his itaque, Teutonum linguae penitus ignotis, ac ideo e latina ductis, ipsam quoque rerum ad vitae humanioris usum notionem ad Tentonum gentem olim transiisse, non fide prorsus ab- sonum videri possit. De lingua autem Italorum, Franco- gallorum, Hispanorumque res omni dubio caret.
4 cibus Romanis imprimis in id enitentibus, monumenta quoque scriptorum romanorum ad nos perlata sunt. Sic gentes usquequaque rudes et res maximas ipsis adhuc ignotas, et nova simul ac peregrina vocabula in vitae ac sermonis sui commercium adsciscere *) et linguae populares, inopes alioquin, informes et sono horridae, apud singulos, pro cujusvis vitae genere, apud coetus praesertim ecclesiasticos quodammodo in desue- tudinem abire debuerant, ut posthac, cognita sermo- nis et scriptorum graecorum et latinorum praestantia, quin et jam paulatim penitius perspecta, ad majorem copiam et concinnitatem, insito animis imitandi, quae placent, studio, renasci possent, quod et ultra omnem spem contigit. Ita, licet parvis ad speciem, ut in omnibus fere fit, initiis, lux laetior humanis rebus ob- orta est. Quare qui vestigia antiqua renascentium ita stu- diorum relegunt, neutiquam operam mihi ludere vi- dentur: ut si Miladam, ducis olim Bohemi Boleslai *) Velut: schola, scribo, magister, presbyter, rectum, legisti, tectum, murus et permulta alia, vocabulis teuto- nicis, hisque certe serioribus consona. Cum his itaque, Teutonum linguae penitus ignotis, ac ideo e latina ductis, ipsam quoque rerum ad vitae humanioris usum notionem ad Tentonum gentem olim transiisse, non fide prorsus ab- sonum videri possit. De lingua autem Italorum, Franco- gallorum, Hispanorumque res omni dubio caret.
Strana 5
5 Pii sororem regiam, latine doctam, fama saltem acce- pimus, conjugem vero Wladislai nostri II. Juditham eloquio latino eruditam fuisse historia teste scimus, haec nobis non minora sint, ac si solum Bohemum tunc proventu unius anni opulentius, aut miles Wladislai trina victoria clarior fuisset; nam isto perraro doctri- nae consulto quaesitae exemplo similia multorum stu- dia excitata fuisse probabile est. Quoniam autem in antiquissimis jam Pragae Mi- noris scholis imprimis grammaticae mentionem diser- tis verbis fieri in decursu hujus quaestionis videbimus ; hoc simul innuendum censeo, solam istam disciplinam, licet non priscorum, sed nostro modo eam ad formam tantum ac juncturam vocabulorum et analogiam quan- dam sermonis referamus, nequaquam spernendam et susque deque habendam esse. Quicumque rationem omnis sermonis, adeoque et cogitandi et judicandi sic dimensus est, et certis regulis illigavit; profecto ille non minorem publice utilitatem attulit, quam qui primus abstrusa mathematicorum praecepta in lu- ce collocavit, aut astrorum cursum et orbitas ad cer- tam rationem redegit. Utut ista doctrinae pars nunc et puerili aetati pervia est, tamen illa, praesertim altius provecta, nulla omnino disciplina carere po- test, quin manca et instabilis sit; est enim sermo rectus et emendatus instrumentum quoddam caetera- rum omnium artium scientiarumque. Caeterum anti- quis jam temporibus summi viri, velut Varro et ipse
5 Pii sororem regiam, latine doctam, fama saltem acce- pimus, conjugem vero Wladislai nostri II. Juditham eloquio latino eruditam fuisse historia teste scimus, haec nobis non minora sint, ac si solum Bohemum tunc proventu unius anni opulentius, aut miles Wladislai trina victoria clarior fuisset; nam isto perraro doctri- nae consulto quaesitae exemplo similia multorum stu- dia excitata fuisse probabile est. Quoniam autem in antiquissimis jam Pragae Mi- noris scholis imprimis grammaticae mentionem diser- tis verbis fieri in decursu hujus quaestionis videbimus ; hoc simul innuendum censeo, solam istam disciplinam, licet non priscorum, sed nostro modo eam ad formam tantum ac juncturam vocabulorum et analogiam quan- dam sermonis referamus, nequaquam spernendam et susque deque habendam esse. Quicumque rationem omnis sermonis, adeoque et cogitandi et judicandi sic dimensus est, et certis regulis illigavit; profecto ille non minorem publice utilitatem attulit, quam qui primus abstrusa mathematicorum praecepta in lu- ce collocavit, aut astrorum cursum et orbitas ad cer- tam rationem redegit. Utut ista doctrinae pars nunc et puerili aetati pervia est, tamen illa, praesertim altius provecta, nulla omnino disciplina carere po- test, quin manca et instabilis sit; est enim sermo rectus et emendatus instrumentum quoddam caetera- rum omnium artium scientiarumque. Caeterum anti- quis jam temporibus summi viri, velut Varro et ipse
Strana 6
6 Julius Caesar de grammatica ratione et analogia ver- borum non indiligenter quaesiverunt. Quibus autem praeceptis hac in parte prisci illi magistri in arce Pragensi usi sint, id quidem quae- rere, nulla rei memoria superstite, vanum esset; hoc tamen notasse non obfuerit, quum fuisset saeculo no- no laudatissima docendi ratio Rhabani, coenobitae et didascali Fuldensis, isque ultra temporis sui mo- dum omni excultus eruditione, postea archiepiscopus Moguntinus renunciatus esset, et a Moguntinis prae- sulibus primi nostri episcopi decreto Caesarum or- dines sacros ferrent; potuisse aliquam methodi ejus partem in scholas ad D. Viti scripto aut fama tra- dente pervenisse. Unum adhuc est, quod sinistrioris alicujus inter- pretationis declinandae causa mihi concedi velim ; cum nempe scholas latinas Pragae Minoris primas omnium in Bohemia institutas, hinc itaque primam eruditionis alicujus lucem in reliquam Bohemiam propagatam fuisse adsertum eo, ut ne id ambitiosius aut gratiae cujusdam aucupandae causa fecisse existi- mer. Utilitate ipsa rei alicujus praeclare inventae aut institutae spectata, nihil profecto aut parum re- fert, quaerere, in qua orbis, nedum urbis cujusdam parte illa prius usu venerit, ac possunt et serius ali- cubi constituta antiquis illustriora existere, nec enim in vetustate rerum omnia posita sunt. Sed mihi e
6 Julius Caesar de grammatica ratione et analogia ver- borum non indiligenter quaesiverunt. Quibus autem praeceptis hac in parte prisci illi magistri in arce Pragensi usi sint, id quidem quae- rere, nulla rei memoria superstite, vanum esset; hoc tamen notasse non obfuerit, quum fuisset saeculo no- no laudatissima docendi ratio Rhabani, coenobitae et didascali Fuldensis, isque ultra temporis sui mo- dum omni excultus eruditione, postea archiepiscopus Moguntinus renunciatus esset, et a Moguntinis prae- sulibus primi nostri episcopi decreto Caesarum or- dines sacros ferrent; potuisse aliquam methodi ejus partem in scholas ad D. Viti scripto aut fama tra- dente pervenisse. Unum adhuc est, quod sinistrioris alicujus inter- pretationis declinandae causa mihi concedi velim ; cum nempe scholas latinas Pragae Minoris primas omnium in Bohemia institutas, hinc itaque primam eruditionis alicujus lucem in reliquam Bohemiam propagatam fuisse adsertum eo, ut ne id ambitiosius aut gratiae cujusdam aucupandae causa fecisse existi- mer. Utilitate ipsa rei alicujus praeclare inventae aut institutae spectata, nihil profecto aut parum re- fert, quaerere, in qua orbis, nedum urbis cujusdam parte illa prius usu venerit, ac possunt et serius ali- cubi constituta antiquis illustriora existere, nec enim in vetustate rerum omnia posita sunt. Sed mihi e
Strana 7
7 majori rei gestae fide persuasum est, Pragae Mino- ris, et origine sua reliqua urbe anterioris, primam apud nos sedem literarum, et quidem in arce Pra- gensi constitutam fuisse, quod cum ad memoriam an- tiquitatis non injucundum est, tum aliquam grati ani- mi significationem habet *). Ceterum id nec innuendum quidem arbitror, no- men ipsum gymnasii, quo tunc interdum ipsa uni- versitas quaedam disciplinarum veniebat **) nuspiam in vetustis chronicis nostris inveniri; nam nobis non de nomine, sed dere ipsa, seu scholis latinis, gymna- *) Pragam Minorem Veteri Praga antiquiorem esse, constans fama tradit, cui ad nostra usque tempora perduranti, nulli licet vetusto monumento innixae, quid tamen adversae par- tis scriptores opponere possint, non video. Nam qui Pra- gam Veterem prius conditam fuisse volunt, hoc argumento utuntur : fuisse nempe olim, Ptolomaeo auctore, in dex- tra Moldavae amnis ripa, simili situ et loco, ubi nunc Pra- ga Vetus est, urbem, sive Marobudum, sive Bubienum no- mine, inaedificatam. Sed, amabo, quot loca simili huic situ ad amnes Bohemiae non reperias? Et quodsi ita fuis- set, cur nulla rei fama ab eo saltem tempore, quo Libussa Pragam condidisse fertur, ad nos pervenit? Sed nec ego adduci possum, ut credam, priscos illos Marcomannos, sive qui alii fuerint, in ripa et loco tam depresso, qualis hic fuerat et adhucdum est, indeque et hostili impetui et aquarum inundationi obnoxio, urbem sibi exaedificasse. Mori id, pracsertim priscorum, repugnat. Equidem po- tius crediderim, in sinistra amnis parte, ut editiore, ita nostrae nunc Pragae Minori magis contigua, id fieri potuisse. **) Pervulgatum est nomen archigymnasii Romani.
7 majori rei gestae fide persuasum est, Pragae Mino- ris, et origine sua reliqua urbe anterioris, primam apud nos sedem literarum, et quidem in arce Pra- gensi constitutam fuisse, quod cum ad memoriam an- tiquitatis non injucundum est, tum aliquam grati ani- mi significationem habet *). Ceterum id nec innuendum quidem arbitror, no- men ipsum gymnasii, quo tunc interdum ipsa uni- versitas quaedam disciplinarum veniebat **) nuspiam in vetustis chronicis nostris inveniri; nam nobis non de nomine, sed dere ipsa, seu scholis latinis, gymna- *) Pragam Minorem Veteri Praga antiquiorem esse, constans fama tradit, cui ad nostra usque tempora perduranti, nulli licet vetusto monumento innixae, quid tamen adversae par- tis scriptores opponere possint, non video. Nam qui Pra- gam Veterem prius conditam fuisse volunt, hoc argumento utuntur : fuisse nempe olim, Ptolomaeo auctore, in dex- tra Moldavae amnis ripa, simili situ et loco, ubi nunc Pra- ga Vetus est, urbem, sive Marobudum, sive Bubienum no- mine, inaedificatam. Sed, amabo, quot loca simili huic situ ad amnes Bohemiae non reperias? Et quodsi ita fuis- set, cur nulla rei fama ab eo saltem tempore, quo Libussa Pragam condidisse fertur, ad nos pervenit? Sed nec ego adduci possum, ut credam, priscos illos Marcomannos, sive qui alii fuerint, in ripa et loco tam depresso, qualis hic fuerat et adhucdum est, indeque et hostili impetui et aquarum inundationi obnoxio, urbem sibi exaedificasse. Mori id, pracsertim priscorum, repugnat. Equidem po- tius crediderim, in sinistra amnis parte, ut editiore, ita nostrae nunc Pragae Minori magis contigua, id fieri potuisse. **) Pervulgatum est nomen archigymnasii Romani.
Strana 8
8 siis nostris non absimilibus, disquisitio haec suscepta est. Jam ad studia latina Pragae Minoris ante erec- tam universitatem, adeoque diu ante gymnasii nostri instaurationem veniamus, in qua parte ego inpri- mis doctissimum quondam Raphaelem Ungar, c. r. bibliothecae praefectum, in sua de ratione scholarum latinarum in Bohemia ante erectam uuiversitatem dis- sertatione Pragae 1784 edita, ducem sequar. Scripsi Pragae Bohemorum XIII. ante calendas Novembres MDCCCXXX. Carolus Kauba Gymnasii Praefectus.
8 siis nostris non absimilibus, disquisitio haec suscepta est. Jam ad studia latina Pragae Minoris ante erec- tam universitatem, adeoque diu ante gymnasii nostri instaurationem veniamus, in qua parte ego inpri- mis doctissimum quondam Raphaelem Ungar, c. r. bibliothecae praefectum, in sua de ratione scholarum latinarum in Bohemia ante erectam uuiversitatem dis- sertatione Pragae 1784 edita, ducem sequar. Scripsi Pragae Bohemorum XIII. ante calendas Novembres MDCCCXXX. Carolus Kauba Gymnasii Praefectus.
Strana 9
9 I. Scholae latinae (studium particulare) Pragae Minoris ante erectam Universitatem. Ad asserendas Pragae Minori scholas latinas, et qui- dem in arce Pragensi ad divi Viti ecclesiam, tanquam omnium in Bohemia antiquissimas, et diu ante erec- tam universitatem institutas duo erunt efficienda: pri- mum adferenda erunt testimonia vetusta, verbis diser- tis concepta, adeoque indubia; tum refellenda omnia, quae de aliis ejusmodi apud nos scholis, velut vetus- tioris aut saltem ejusdem aetatis jactata fuerunt. Jam quod primum attinet, habemus de scholis in arce Pragensi testes domesticos et extraneos, inter il- los quidem I. Cosmam, decanum ad D. Viti, saeculi undeci- mi scriptorem chronicorum. Hic ad annum 1068 de Marco, praeposito Pragensi sermonem inferens dicit: a. „Fuisse eum in omnibus artibus valde bonum scho- „lasticum, et meruisse, qui et sit et dicatur multo- „rum magistrorum didascalus." Ut praeteream, scholasticorum nomine, e lege Ca- roli Magni et more ubique recepto, eos tantum intelligi,
9 I. Scholae latinae (studium particulare) Pragae Minoris ante erectam Universitatem. Ad asserendas Pragae Minori scholas latinas, et qui- dem in arce Pragensi ad divi Viti ecclesiam, tanquam omnium in Bohemia antiquissimas, et diu ante erec- tam universitatem institutas duo erunt efficienda: pri- mum adferenda erunt testimonia vetusta, verbis diser- tis concepta, adeoque indubia; tum refellenda omnia, quae de aliis ejusmodi apud nos scholis, velut vetus- tioris aut saltem ejusdem aetatis jactata fuerunt. Jam quod primum attinet, habemus de scholis in arce Pragensi testes domesticos et extraneos, inter il- los quidem I. Cosmam, decanum ad D. Viti, saeculi undeci- mi scriptorem chronicorum. Hic ad annum 1068 de Marco, praeposito Pragensi sermonem inferens dicit: a. „Fuisse eum in omnibus artibus valde bonum scho- „lasticum, et meruisse, qui et sit et dicatur multo- „rum magistrorum didascalus." Ut praeteream, scholasticorum nomine, e lege Ca- roli Magni et more ubique recepto, eos tantum intelligi,
Strana 10
10 qui ad ecclesias collegiatas, cathedrales aut metropo- litanas scholas docendo vel invigilando obibant, e ver- bis Cosmae patet, exemplar quoddam in Marco cete- ris magistris ab illo proponi, istosque non obscure re- prehendi. Qui autem illi, praeter scholae Pragensis magistros, hosque non paucos, fuerint, certe nemo ne cogitando quidem adsequetur. Porro utut Cosmas non parcus est in Marco suo laudando, omnia fere ecclesiae D. Viti ornamenta illi soli accepta referens, nuspiam tamen ei primam scho- lae hujus institutionem tribuit, quod ille, si res ita se habuisset, profecto non praetermisisset. Itaque fuerat schola in arce Pragensi jam ante an- num 1068, ac quidem longiori ante tempore, id quod etiam inde magis patet, quod Cosmas eam, nisi jam diutius extitisset, haud ad severam adeo censuram vocasset; plerumque enim prima rerum initia, quam- vis minus prospera et rudiora, patientius ferimus. b. Alterum ejusdem testimonium est ad annum 1074, dum „nec tacere," ait „cupio, quod eo- „dem anno nobis, adhuc positis in scholis, con- „tigit audire et videre, dum psalmiculos rumi- „narem, stans in crypta sanctorum martyrum „Cosmae et Damiani etc." id est, in arce Pra- gensi. Erat itaque Cosmas hic in scholis, nec refert, utrum discentis, quod propius vero, an docentis vice. II. Continuator Cosmae primus, anonymus qui- dem, procul dubio tamen e canonicis Pragensibus, ad annum 1248 haec habet : „Studium Pragae perit." Haec chronici verba tantum abest, ut sententiae no- strae repugnent, ut eam potius luculentius confirment.
10 qui ad ecclesias collegiatas, cathedrales aut metropo- litanas scholas docendo vel invigilando obibant, e ver- bis Cosmae patet, exemplar quoddam in Marco cete- ris magistris ab illo proponi, istosque non obscure re- prehendi. Qui autem illi, praeter scholae Pragensis magistros, hosque non paucos, fuerint, certe nemo ne cogitando quidem adsequetur. Porro utut Cosmas non parcus est in Marco suo laudando, omnia fere ecclesiae D. Viti ornamenta illi soli accepta referens, nuspiam tamen ei primam scho- lae hujus institutionem tribuit, quod ille, si res ita se habuisset, profecto non praetermisisset. Itaque fuerat schola in arce Pragensi jam ante an- num 1068, ac quidem longiori ante tempore, id quod etiam inde magis patet, quod Cosmas eam, nisi jam diutius extitisset, haud ad severam adeo censuram vocasset; plerumque enim prima rerum initia, quam- vis minus prospera et rudiora, patientius ferimus. b. Alterum ejusdem testimonium est ad annum 1074, dum „nec tacere," ait „cupio, quod eo- „dem anno nobis, adhuc positis in scholis, con- „tigit audire et videre, dum psalmiculos rumi- „narem, stans in crypta sanctorum martyrum „Cosmae et Damiani etc." id est, in arce Pra- gensi. Erat itaque Cosmas hic in scholis, nec refert, utrum discentis, quod propius vero, an docentis vice. II. Continuator Cosmae primus, anonymus qui- dem, procul dubio tamen e canonicis Pragensibus, ad annum 1248 haec habet : „Studium Pragae perit." Haec chronici verba tantum abest, ut sententiae no- strae repugnent, ut eam potius luculentius confirment.
Strana 11
11 Scripsit enim Continuator linea una prius ; „Rex Wenceslaus de solio pellitur.“ Hinc patet anno 1248 Pragae studium, quo nomine utique latina solummo- do studia intelligi possunt, indubie extitisse, ac si- mul causa manifesta adparet, ob quam studia ista perire vel omnibus, vel continuatori nostro soli vi- deri poterant, nempe ob seditionem et arma Přemisli Ottocari adversus patrem Wenceslaum nefarie et im- pie mota. Praeterea verba Continuatoris ipsa aperte ostendunt, illum nequaquam de ipso jam studiorum interitu sequuto cogitasse; non enim dixit, studium periit, sed „perit", id est, perire incipit, perire vi- detur, aut perire potest. Ceterum locus hic ipse plurimum habet momen- ti ad sententiam nostram probandam; conjunxit enim eum auctor arctissime iis locis, ubi tristissima illius temporis fata Bohemiae commemorat, res Wenceslai regis per summum scelus adflictas, obitum reginae Cunegundis, et incendia Pragae ac per totam Bohe- miam. Hinc indubie sequitur, occasum illum studio- rum, quamvis solummodo opinatum, velut calamita- tem aliquam publicam deploratum, et litteras tunc in Bohemia non minimi habitas fuisse. III. Sed neutiquam illae interierunt, imo ut e Conti- nuatore Cosmae secundo mox patebit, anno circiter 1260 adhuc magis promotae sunt. Nam continuatio haec, itidem a Canonico Pragensi, quamvis et hoc anonymo profecta, haec ad annum 1271 habet : Vi- tum nempe, Decanum ibidem, qui autem eo ipso anno jam obierat, beneficentia et omni virtutum ge- nere prae ceteris conspicuum:
11 Scripsit enim Continuator linea una prius ; „Rex Wenceslaus de solio pellitur.“ Hinc patet anno 1248 Pragae studium, quo nomine utique latina solummo- do studia intelligi possunt, indubie extitisse, ac si- mul causa manifesta adparet, ob quam studia ista perire vel omnibus, vel continuatori nostro soli vi- deri poterant, nempe ob seditionem et arma Přemisli Ottocari adversus patrem Wenceslaum nefarie et im- pie mota. Praeterea verba Continuatoris ipsa aperte ostendunt, illum nequaquam de ipso jam studiorum interitu sequuto cogitasse; non enim dixit, studium periit, sed „perit", id est, perire incipit, perire vi- detur, aut perire potest. Ceterum locus hic ipse plurimum habet momen- ti ad sententiam nostram probandam; conjunxit enim eum auctor arctissime iis locis, ubi tristissima illius temporis fata Bohemiae commemorat, res Wenceslai regis per summum scelus adflictas, obitum reginae Cunegundis, et incendia Pragae ac per totam Bohe- miam. Hinc indubie sequitur, occasum illum studio- rum, quamvis solummodo opinatum, velut calamita- tem aliquam publicam deploratum, et litteras tunc in Bohemia non minimi habitas fuisse. III. Sed neutiquam illae interierunt, imo ut e Conti- nuatore Cosmae secundo mox patebit, anno circiter 1260 adhuc magis promotae sunt. Nam continuatio haec, itidem a Canonico Pragensi, quamvis et hoc anonymo profecta, haec ad annum 1271 habet : Vi- tum nempe, Decanum ibidem, qui autem eo ipso anno jam obierat, beneficentia et omni virtutum ge- nere prae ceteris conspicuum:
Strana 12
12 a. „singulis diebus tres aut quatuor scholares pau- „peres ad mensam invitasse, et ipsum, ut iis „largiter ministretur, praecepisse," b. „eundem non tantum scholaribus subvenisse Pra- „gensi ecclesiae deservientibus, sed etiam in ge- „nerali studio existentibus, ut in plurimis po- „tuit, providisse." Quodsi quis dubitaret, an schola haec similis aliquo modo gymnasiis nostris fuerit, verba auctoris dubium omne facile eximere possint. Ipse enim il- lam ibidem opponit quodammodo studio generali, ut proinde studium particulare, seu trivium illud, grammaticam, rhetoricam, et dialecticam complectens, ejus nomine intelligi debeat. c. Idem Continuator ad eundem annum narrat „praedium aliquod ab Eberhardo canonico Pra- „gensi emtum et censum in alendos duodecim „scholares, qui boni infantes appellati sunt, ex eo adsignatum fuisse.“ Quum vero Eberhardus jam ante annum 1271, et ut e verbis auctoris ap- paret, longiori antea tempore obierit; colligi e toto continuatoris contextu potest, haec alendis 12 scholaribus ab Eberhardo constituta subsidia, si non prius, certe jam anno fere 1260 compara- ta fuisse. Fuerant itaque scholae eo quoque tempore in arce Pragensi. d. Si de aetate antiqui in bibliotheca Metropoli- tana codicis, scriptas duodecim his scholaribus leges, ac inter istas et hanc, ut omnes latine lo- quantur continentis, certo nobis constaret ; hoc etiam argumento ratum ac firmum esset, scho- lam in arce Pragensi anno 1260 gymnasiis no-
12 a. „singulis diebus tres aut quatuor scholares pau- „peres ad mensam invitasse, et ipsum, ut iis „largiter ministretur, praecepisse," b. „eundem non tantum scholaribus subvenisse Pra- „gensi ecclesiae deservientibus, sed etiam in ge- „nerali studio existentibus, ut in plurimis po- „tuit, providisse." Quodsi quis dubitaret, an schola haec similis aliquo modo gymnasiis nostris fuerit, verba auctoris dubium omne facile eximere possint. Ipse enim il- lam ibidem opponit quodammodo studio generali, ut proinde studium particulare, seu trivium illud, grammaticam, rhetoricam, et dialecticam complectens, ejus nomine intelligi debeat. c. Idem Continuator ad eundem annum narrat „praedium aliquod ab Eberhardo canonico Pra- „gensi emtum et censum in alendos duodecim „scholares, qui boni infantes appellati sunt, ex eo adsignatum fuisse.“ Quum vero Eberhardus jam ante annum 1271, et ut e verbis auctoris ap- paret, longiori antea tempore obierit; colligi e toto continuatoris contextu potest, haec alendis 12 scholaribus ab Eberhardo constituta subsidia, si non prius, certe jam anno fere 1260 compara- ta fuisse. Fuerant itaque scholae eo quoque tempore in arce Pragensi. d. Si de aetate antiqui in bibliotheca Metropoli- tana codicis, scriptas duodecim his scholaribus leges, ac inter istas et hanc, ut omnes latine lo- quantur continentis, certo nobis constaret ; hoc etiam argumento ratum ac firmum esset, scho- lam in arce Pragensi anno 1260 gymnasiis no-
Strana 13
13 stris, quoad hanc institutionis partem, non ab- similem fuisse; quamquam vix dubitari possit, quin regulae illae anno jam 1260, aut non mul- to serius scriptae fuerint, praesertim cum, elapso jam integro saeculo a tempore Marci Decani, quem Cosmas tanquam omnibus artibus liberali- bus expolitum, et didascalum xav egoyry sum- mis laudibus ornat, scholae Pragensi id disciplinae literariae incrementum accessisse, ut etiam de- mus, istud non multo prius factum fuisse, perquam verisimile sit. IV. Sed habemus, ut initio dixi, testimonia quo- que externa, quae ut ad fidem graviora, ita etiam lu- culentiora sunt; fere enim scriptores patrii et indi- genae res domesticas, ut alioqui suis notas, strictim tantum et verbotenus memorant, cum exteri populari- bus suis res aliorum, quippe ignotas, apertius re- ferunt. Primus horum testium est : a. Volemarus, Abbas quondam Cisterciensium in Bavaria, qui in chronico suo apud Oefelium tom. II. saltem paucis adnotavit, se hoc anno (1278), quo rex Ottocarus II. a Rudolpho Impera- tore proelio victus et caesus fuerat, Pragae scholarem fuisse. *) *) Verba Volcmari sunt: „Et ecce Rex junior (Wenceslaus, „Premisli Ottocari victi filius), subito incipit infirmari. — „Nos vero scholares, quodam modo pueriles, qui solent „se ingerere familiarius et ardentius casibus quibuscunque, „excurrimus, et montem (arcis Pragensis) conscendimus ; „intrantes autem regiam aulam, vidimus ibidem regem „(morbo adfectum).“
13 stris, quoad hanc institutionis partem, non ab- similem fuisse; quamquam vix dubitari possit, quin regulae illae anno jam 1260, aut non mul- to serius scriptae fuerint, praesertim cum, elapso jam integro saeculo a tempore Marci Decani, quem Cosmas tanquam omnibus artibus liberali- bus expolitum, et didascalum xav egoyry sum- mis laudibus ornat, scholae Pragensi id disciplinae literariae incrementum accessisse, ut etiam de- mus, istud non multo prius factum fuisse, perquam verisimile sit. IV. Sed habemus, ut initio dixi, testimonia quo- que externa, quae ut ad fidem graviora, ita etiam lu- culentiora sunt; fere enim scriptores patrii et indi- genae res domesticas, ut alioqui suis notas, strictim tantum et verbotenus memorant, cum exteri populari- bus suis res aliorum, quippe ignotas, apertius re- ferunt. Primus horum testium est : a. Volemarus, Abbas quondam Cisterciensium in Bavaria, qui in chronico suo apud Oefelium tom. II. saltem paucis adnotavit, se hoc anno (1278), quo rex Ottocarus II. a Rudolpho Impera- tore proelio victus et caesus fuerat, Pragae scholarem fuisse. *) *) Verba Volcmari sunt: „Et ecce Rex junior (Wenceslaus, „Premisli Ottocari victi filius), subito incipit infirmari. — „Nos vero scholares, quodam modo pueriles, qui solent „se ingerere familiarius et ardentius casibus quibuscunque, „excurrimus, et montem (arcis Pragensis) conscendimus ; „intrantes autem regiam aulam, vidimus ibidem regem „(morbo adfectum).“
Strana 14
14 Disertius vero studiorum suorum Pragae meminit b. Engelbrechtus, Abbas deinde Benedictinorum in Styria. Hic enim in epist. de studiis et scrip- tis suis apud Pezium Tom. I. Anecdot. perspi- cue scribit, „se anno 1271 studiorum causa Pra- „gam venisse, ibique sub magistro Oscono et „magistro Bohumilo in castro Pragensi, legen- „tibus grammaticam et logicam studuisse, et „tantum profecisse, ut inter socios non minimus „reputaretur: ibidemque etiam audisse se libros „naturales a magistro Georgio canonico et scho- „lastico, postmodum ibidem episcopo electo. „Cum vero concilio Lugdunensi celebrato rumor „Pragam venisset, Rudolphum regem electum et „a Pontifice (anno 1274) confirmatum fuisse, sta- „tim omnibus scholaribus ex Austria et Styria „Pragae studentibus, ex terra recedendum fuisse." Profecto hoc testimonio nihil apertius et lucu- lentius esse potest, ad omne dubium de latinis olim in arce Pragensi scholis tollendum. Patet enim in- de, non tantum sat amplam literarum institutionem ibi obtinuisse, sed etiam scholas istas hanc adsecu- tas fuisse celebritatem, ut exteri quoque ex Austria, Styria, et Bavaria, studiorum causa ultro eo commea- rent, atque prodiisse ex hac disciplina viros, qui scriptis etiam libris memoriam sui ad posteros reli- querunt. V. Superest adhuc gravissimum et omni excep- tione majus testimonium, auctoritate publica Summi Pontificis Clementis VI. confirmatum, qui in decreto anno 1347 edito, quo erectam Pragae universitatem, ratam habuit, studii particularis, quod jam dudum
14 Disertius vero studiorum suorum Pragae meminit b. Engelbrechtus, Abbas deinde Benedictinorum in Styria. Hic enim in epist. de studiis et scrip- tis suis apud Pezium Tom. I. Anecdot. perspi- cue scribit, „se anno 1271 studiorum causa Pra- „gam venisse, ibique sub magistro Oscono et „magistro Bohumilo in castro Pragensi, legen- „tibus grammaticam et logicam studuisse, et „tantum profecisse, ut inter socios non minimus „reputaretur: ibidemque etiam audisse se libros „naturales a magistro Georgio canonico et scho- „lastico, postmodum ibidem episcopo electo. „Cum vero concilio Lugdunensi celebrato rumor „Pragam venisset, Rudolphum regem electum et „a Pontifice (anno 1274) confirmatum fuisse, sta- „tim omnibus scholaribus ex Austria et Styria „Pragae studentibus, ex terra recedendum fuisse." Profecto hoc testimonio nihil apertius et lucu- lentius esse potest, ad omne dubium de latinis olim in arce Pragensi scholis tollendum. Patet enim in- de, non tantum sat amplam literarum institutionem ibi obtinuisse, sed etiam scholas istas hanc adsecu- tas fuisse celebritatem, ut exteri quoque ex Austria, Styria, et Bavaria, studiorum causa ultro eo commea- rent, atque prodiisse ex hac disciplina viros, qui scriptis etiam libris memoriam sui ad posteros reli- querunt. V. Superest adhuc gravissimum et omni excep- tione majus testimonium, auctoritate publica Summi Pontificis Clementis VI. confirmatum, qui in decreto anno 1347 edito, quo erectam Pragae universitatem, ratam habuit, studii particularis, quod jam dudum
Strana 15
15 in hac metropoli institutum fuisse ait, disertis ver- bis mentionem facit *). Studium hoc particulare grammaticam et aliquam poeticae et rhetoricae partem complexum fuisse, ne- gari nequit. In qua vero urbis nostrae parte illud lo- cum habuerit, ex iis, quae e Cosma, ejus continuato- ribus et ex Engelbrechti testimonio attulimus, abunde patet, ne nomen ipsum metropoleos in decreto Pontificis, quod nulli, quam Minori Pragae magis convenit, ur- geamus. His itaque disertis testimoniis satis probatum es- se existimo, scholas latinas ad. D. Viti in arce Pra- gensi ab anno 1068 usque ad annum 1278. obti- nuisse. Praeterea autem e compluribus locis, in laudatis chronicis nostris obviis, justa consecutione inferri po- test, illas jam integro fere ante seculo, itaque ante annum 1000 inceptas fuisse, atque etiam continua *) Pontifex hic Bohemis ad se Avenionem venientibus inpri- mis comem se et affabilem offerebat, erant itaque res Bo- hemiae illi adfatim cognitae. Locus est Bohuslai Balbini in vita Arnesti Archiepiscopi Prageni scribentis: „Erat hic „pontifex ex gallica gente Bohemo nomini universim ami- „cissimus, adeoque benevolus, ut se Bohemorum patrem „gauderet adpellari. Nemo, ne quidem peregrinus inops „aut viator, si modo e Bohemia se venire diceret, arce- „batur conspectu. Statim inter aulicorum manus, qui do- „minorum mores imitari, praecipuam aularum artem pu- „tant, ad Pontificem admissus, laete exceptus, interroga- „tionibus de Bohemia fatigabatur ; laute deinde habitus, im- „petratis, quae petebantur, donis insuper auctus, reverte- „batur ad suos."
15 in hac metropoli institutum fuisse ait, disertis ver- bis mentionem facit *). Studium hoc particulare grammaticam et aliquam poeticae et rhetoricae partem complexum fuisse, ne- gari nequit. In qua vero urbis nostrae parte illud lo- cum habuerit, ex iis, quae e Cosma, ejus continuato- ribus et ex Engelbrechti testimonio attulimus, abunde patet, ne nomen ipsum metropoleos in decreto Pontificis, quod nulli, quam Minori Pragae magis convenit, ur- geamus. His itaque disertis testimoniis satis probatum es- se existimo, scholas latinas ad. D. Viti in arce Pra- gensi ab anno 1068 usque ad annum 1278. obti- nuisse. Praeterea autem e compluribus locis, in laudatis chronicis nostris obviis, justa consecutione inferri po- test, illas jam integro fere ante seculo, itaque ante annum 1000 inceptas fuisse, atque etiam continua *) Pontifex hic Bohemis ad se Avenionem venientibus inpri- mis comem se et affabilem offerebat, erant itaque res Bo- hemiae illi adfatim cognitae. Locus est Bohuslai Balbini in vita Arnesti Archiepiscopi Prageni scribentis: „Erat hic „pontifex ex gallica gente Bohemo nomini universim ami- „cissimus, adeoque benevolus, ut se Bohemorum patrem „gauderet adpellari. Nemo, ne quidem peregrinus inops „aut viator, si modo e Bohemia se venire diceret, arce- „batur conspectu. Statim inter aulicorum manus, qui do- „minorum mores imitari, praecipuam aularum artem pu- „tant, ad Pontificem admissus, laete exceptus, interroga- „tionibus de Bohemia fatigabatur ; laute deinde habitus, im- „petratis, quae petebantur, donis insuper auctus, reverte- „batur ad suos."
Strana 16
16 temporum serie, nisi cum bellis aut publica aliqua- calamitate quid turbatum fuisset, ad erectam usque universitatem perdurasse. Ut itaque credam, scholam ejusmodi aliquam, pro temporum ratione, mox post erectam Pragae anno 967 cathedram episcopalem, in arce Pragensi insti- tutam fuisse, his adducor rationibus: I. In literis ad ducem Boleslaum II. eodem anno 967 datis, quibus cathedra ecclesiae Pragensi conce- ditur, Pontifex Joannes XIII ritum latinum vult ob- servari et episcopum eligi, qui literis latinis adprime eruditus sit. Profecto Boleslaus, qua erat pietate eximia et constantia in rebus rite agendis, summopere adnisus est, ut ritus ille latinus in ecclesia exacte observare- tur et de idoneo ad hoc clero certa ratione provide- retur. Fuisse autem jam ante annum 967 clerum in Bohemia literis latinis pro eo, ut temporum videlicet ratio ferebat, institutum, vel inde colligi potest, quod- ante erectum Pragae episcopatum ecclesia Pragensis cathedrae Ratisbonensi, ubi ritus latinus semper ob- tinebat, adjuncta erat ; et certe nec Boleslaus cathe- dram ecclesiae Pragensi a Pontifice impetrari unquam posse existimasset, nisi compertum jam fuisset, esse in Bohemiae clero, qui muneri huic sacro idonei es- sent; praeterea ipse Pontifex in laudatis literis neu- tiquam Bohemos, sed restricte Bulgaros, Slavos et Rus- sos a ritu latino alienos esse significat. Quod autem Boleslaus praeoptarit, ut Ditmarus, e Saxonia oriun- dus, episcopus eligeretur, nusquam id Cosmas imperi- tiae aut culpae alicui cleri bohemi adscribit, sed gratiae duntaxat, qua Ditmarus, linguae Bohemae alioqui pro-
16 temporum serie, nisi cum bellis aut publica aliqua- calamitate quid turbatum fuisset, ad erectam usque universitatem perdurasse. Ut itaque credam, scholam ejusmodi aliquam, pro temporum ratione, mox post erectam Pragae anno 967 cathedram episcopalem, in arce Pragensi insti- tutam fuisse, his adducor rationibus: I. In literis ad ducem Boleslaum II. eodem anno 967 datis, quibus cathedra ecclesiae Pragensi conce- ditur, Pontifex Joannes XIII ritum latinum vult ob- servari et episcopum eligi, qui literis latinis adprime eruditus sit. Profecto Boleslaus, qua erat pietate eximia et constantia in rebus rite agendis, summopere adnisus est, ut ritus ille latinus in ecclesia exacte observare- tur et de idoneo ad hoc clero certa ratione provide- retur. Fuisse autem jam ante annum 967 clerum in Bohemia literis latinis pro eo, ut temporum videlicet ratio ferebat, institutum, vel inde colligi potest, quod- ante erectum Pragae episcopatum ecclesia Pragensis cathedrae Ratisbonensi, ubi ritus latinus semper ob- tinebat, adjuncta erat ; et certe nec Boleslaus cathe- dram ecclesiae Pragensi a Pontifice impetrari unquam posse existimasset, nisi compertum jam fuisset, esse in Bohemiae clero, qui muneri huic sacro idonei es- sent; praeterea ipse Pontifex in laudatis literis neu- tiquam Bohemos, sed restricte Bulgaros, Slavos et Rus- sos a ritu latino alienos esse significat. Quod autem Boleslaus praeoptarit, ut Ditmarus, e Saxonia oriun- dus, episcopus eligeretur, nusquam id Cosmas imperi- tiae aut culpae alicui cleri bohemi adscribit, sed gratiae duntaxat, qua Ditmarus, linguae Bohemae alioqui pro-
Strana 17
17 be gnarus et in Bohemia diu versatus, insuper doctrina et eloquentia prae caeteris pollens, apud ducem valebat. Constituta itaque Pragae cathedra, ac quidem e literis Pontificis ritus latini, dubitari nequit, quin Boleslaus, Princeps religiosissimus, et in peragen- dis, quae optime coeperat, sibi constans, omnia, qnae temporum illorum ratio admittebat, ad erudiendos pro sacris obeundis idoneos ministros, cumulatissime praestiterit ; ipse enim Cosmas ad annum 969 testatur : „quidquid Praesul Pragensis usque hodie in suo pos- „sidet vel obtinet episcopio, id omne Boleslaum gra- „tuita concessisse pietate, et canonum sacra confirmasse " „auctoritate. Quae dux tam pie et sapienter susceperat, in his certe obsecundantem sibi habuit antistitem. Inte- rerat insuper antistes hic, sive adhuc Ditmarus, sive ex opinione Pessinae in Phosphoro p. 165. jam Sanc- tus Adalbertus fuerit, ferendis legibus, iisque adstipu- latus est, ut habet Diplomat. Cod. apud Gudenum pag. 353, quas Willigius, Archiepiscopus Mogunti- nus, de didascalo et scholaribus canonicis statuerat, et jam anno 976 promulgaverat. Regulac istae procul dubio ad normam legis Carolinae, quae in memoriam magni hujus principis ubivis in honore fuit, de scholisin omni- bus episcopiis et monasteriis instituendis scriptae fuerant. Itaque nec dubitare fas est, quin praesul Pragen- sis, qui iis scribendis ipse adfuit et adsensus est, illas in cathedra sua saltem jam anno 976 executioni mandarit, et mandare debuerit, principe suo super cetera ad haec tam provido et munifico. Non obstat, popularium quosdam ad talia rudes et rebus novis iniquiores forsan fuisse; nam contra experientia docet, recens institutis, ob in- 2
17 be gnarus et in Bohemia diu versatus, insuper doctrina et eloquentia prae caeteris pollens, apud ducem valebat. Constituta itaque Pragae cathedra, ac quidem e literis Pontificis ritus latini, dubitari nequit, quin Boleslaus, Princeps religiosissimus, et in peragen- dis, quae optime coeperat, sibi constans, omnia, qnae temporum illorum ratio admittebat, ad erudiendos pro sacris obeundis idoneos ministros, cumulatissime praestiterit ; ipse enim Cosmas ad annum 969 testatur : „quidquid Praesul Pragensis usque hodie in suo pos- „sidet vel obtinet episcopio, id omne Boleslaum gra- „tuita concessisse pietate, et canonum sacra confirmasse " „auctoritate. Quae dux tam pie et sapienter susceperat, in his certe obsecundantem sibi habuit antistitem. Inte- rerat insuper antistes hic, sive adhuc Ditmarus, sive ex opinione Pessinae in Phosphoro p. 165. jam Sanc- tus Adalbertus fuerit, ferendis legibus, iisque adstipu- latus est, ut habet Diplomat. Cod. apud Gudenum pag. 353, quas Willigius, Archiepiscopus Mogunti- nus, de didascalo et scholaribus canonicis statuerat, et jam anno 976 promulgaverat. Regulac istae procul dubio ad normam legis Carolinae, quae in memoriam magni hujus principis ubivis in honore fuit, de scholisin omni- bus episcopiis et monasteriis instituendis scriptae fuerant. Itaque nec dubitare fas est, quin praesul Pragen- sis, qui iis scribendis ipse adfuit et adsensus est, illas in cathedra sua saltem jam anno 976 executioni mandarit, et mandare debuerit, principe suo super cetera ad haec tam provido et munifico. Non obstat, popularium quosdam ad talia rudes et rebus novis iniquiores forsan fuisse; nam contra experientia docet, recens institutis, ob in- 2
Strana 18
18 natam res novas cognoscendi cupiditatem, animos ho- minum et studia saepius magis excitari. Alter a Ditmaro antistes ad d. Viti S. Adalbertus fuit, qui teste Cosma, „annis decem Parthenopoli in „studiis literarum exactis, in patriam redux, haud mo- „dicam librorum copiam secum attulit.“ Hic a duce Boleslao et Caesare Ottone II ob singularem vitae sanc- timoniam et doctrinam maximi habitus, disciplinae ecclesiasticae in omnibus observandae religiosissime, ut ex annalibus nostris constat, invigilavit, qua spe cer- te etiam fretus, Romam laetus contendere poterat. Ceteros quoque praesules, qui S. Adalberto ab anno 996 successerant, ritus latini observantissimos fuis- se, inter omnes constat, quod sine adsiduo literarum latinarum studio, ecclesiis cathedralibus cunctis prae- scripto, lege Caroli M., ubique ut jam dixi, recepta, fieri certe nullo modo potuisset. Viguisse tunc studium hoc apud nos, suo videlicet modo, alio Cosmae testimonio ad memoratum jam su- pra annum 1067 probatur. Cum dux et rex Wratislaus, Severo episcopo mortuo, Lencium Teutonem, fratre Ja- romiro posthabito, cathedrae Pragensi admoveri prae- optasset, proceres autem Bohemiae fratri ducis magis fa- verent ; Koyta, comes palatinus, unus ex iis, „verax in sermone" ut ait Cosmas „et verbo simplex,“ causam Ja- romiri coram Wratislao inter cetera his verbis tuitus est : „Si tibi displicet frater tuus, cur sordet nostratium „clerus non modicus, scientia aeque praeditus ac „Teuto iste? O, si tot habeas episcopatus, quot cernis „capellanos hac in terra progenitos, episcopatu dignos." Erat itaque illo jam anno numerus cleri Bohemi, ritu et literis latinis usque ad facultatem et doctrinam
18 natam res novas cognoscendi cupiditatem, animos ho- minum et studia saepius magis excitari. Alter a Ditmaro antistes ad d. Viti S. Adalbertus fuit, qui teste Cosma, „annis decem Parthenopoli in „studiis literarum exactis, in patriam redux, haud mo- „dicam librorum copiam secum attulit.“ Hic a duce Boleslao et Caesare Ottone II ob singularem vitae sanc- timoniam et doctrinam maximi habitus, disciplinae ecclesiasticae in omnibus observandae religiosissime, ut ex annalibus nostris constat, invigilavit, qua spe cer- te etiam fretus, Romam laetus contendere poterat. Ceteros quoque praesules, qui S. Adalberto ab anno 996 successerant, ritus latini observantissimos fuis- se, inter omnes constat, quod sine adsiduo literarum latinarum studio, ecclesiis cathedralibus cunctis prae- scripto, lege Caroli M., ubique ut jam dixi, recepta, fieri certe nullo modo potuisset. Viguisse tunc studium hoc apud nos, suo videlicet modo, alio Cosmae testimonio ad memoratum jam su- pra annum 1067 probatur. Cum dux et rex Wratislaus, Severo episcopo mortuo, Lencium Teutonem, fratre Ja- romiro posthabito, cathedrae Pragensi admoveri prae- optasset, proceres autem Bohemiae fratri ducis magis fa- verent ; Koyta, comes palatinus, unus ex iis, „verax in sermone" ut ait Cosmas „et verbo simplex,“ causam Ja- romiri coram Wratislao inter cetera his verbis tuitus est : „Si tibi displicet frater tuus, cur sordet nostratium „clerus non modicus, scientia aeque praeditus ac „Teuto iste? O, si tot habeas episcopatus, quot cernis „capellanos hac in terra progenitos, episcopatu dignos." Erat itaque illo jam anno numerus cleri Bohemi, ritu et literis latinis usque ad facultatem et doctrinam
Strana 19
19 muneris episcopalis eruditi non exiguus, quod certe non unius aut duorum, sed multorum annorum spatio, diu igitur ante dictum annum 1065 effici poterat. Ut concedam, quosdam ex hoc numero in scholis exteris, Parthenopolitana, Fuldensi aut Leodiensi Ger- maniae, aut Patavina et Bononiensi Italiae, doctrina ube- riori instructos fuisse ; tamen id de illustrioribus fere so- lum et ampliori fortuna usis, quorum nomina prope om- nium ad nos perscripta exstant, concedi potest, atque de istis hoc dumtaxat modo, postquam jam domi prima studiorum rudimenta posuerant; nam ut putem, ru- dem plane juventutem, ac etiam elementorum latino- rum ignaram, ad exteros magistros missam fuisse, adduci nullo modo possum. Sedem autem cleri hujus sat numerosi primam et praecipuam in arce Pragensi ad D. Viti jam ad annum 1023 fuisse, idem Cosmas indicat. Nam de Helicardo, quarto episcopo Pragensi, eo anno mortuo, scribit: „illum dominicae familiae fidelem in mensura tritici „dispensatorem fuisse.“ Nomine familiae dominicae profecto solummodo clerus, lateri ac domui, et fa- miliae quodammodo praesulis sui adscitus, intelligi potest; prout mensura et dispensatio tritici illud no- tat, quod deinceps in statos canonicorum proven- tus nomine praebendae transiit. Sed eodem in loco refert nos Cosmas ad ipsam Ditmari aetatem, itaque ad annum circiter 968, cum jam tum similem dispen- sationem, alia tantum decimarum ratione, locum ha- buisse aperte innuit. Quamquam de clero, primaevo jam tempore ad D. Viti instituto nemo dubium mo- vere potest, quum Cosmas illius, unoquoque episcopo 2
19 muneris episcopalis eruditi non exiguus, quod certe non unius aut duorum, sed multorum annorum spatio, diu igitur ante dictum annum 1065 effici poterat. Ut concedam, quosdam ex hoc numero in scholis exteris, Parthenopolitana, Fuldensi aut Leodiensi Ger- maniae, aut Patavina et Bononiensi Italiae, doctrina ube- riori instructos fuisse ; tamen id de illustrioribus fere so- lum et ampliori fortuna usis, quorum nomina prope om- nium ad nos perscripta exstant, concedi potest, atque de istis hoc dumtaxat modo, postquam jam domi prima studiorum rudimenta posuerant; nam ut putem, ru- dem plane juventutem, ac etiam elementorum latino- rum ignaram, ad exteros magistros missam fuisse, adduci nullo modo possum. Sedem autem cleri hujus sat numerosi primam et praecipuam in arce Pragensi ad D. Viti jam ad annum 1023 fuisse, idem Cosmas indicat. Nam de Helicardo, quarto episcopo Pragensi, eo anno mortuo, scribit: „illum dominicae familiae fidelem in mensura tritici „dispensatorem fuisse.“ Nomine familiae dominicae profecto solummodo clerus, lateri ac domui, et fa- miliae quodammodo praesulis sui adscitus, intelligi potest; prout mensura et dispensatio tritici illud no- tat, quod deinceps in statos canonicorum proven- tus nomine praebendae transiit. Sed eodem in loco refert nos Cosmas ad ipsam Ditmari aetatem, itaque ad annum circiter 968, cum jam tum similem dispen- sationem, alia tantum decimarum ratione, locum ha- buisse aperte innuit. Quamquam de clero, primaevo jam tempore ad D. Viti instituto nemo dubium mo- vere potest, quum Cosmas illius, unoquoque episcopo 2
Strana 20
20 Pragensi electo, a Ditmaro inde jam, laetantis et con- gratulantis verbis disertis mentionem ubique faciat. Praeter haec omnia: „Sententia, quam Cosmas ipse de studiis latinis aeta- tis suae in praefatione et in epilogo Lib. I. chronicorum quodammodo fert, luculentissimum praebet testimonium ista apud nos ante annum 1068 non tantum coepisse, sed etiam pro temporum ratione promota fuisse. Non enim ille solummodo lectores, sed et censores scriptis suis ex- pectat. Ita in praefatione ad Gervasium Magistrum di- „cit: „chronicon suum nullo grammaticae artis lepore „politum et vix latine digestum, ac nisi a Gervasio lima- „tum fuerit, omnino abjiciendum esse." Porro: „scire „se, nonnullos ad fore aemulos, qui derideant for- „mam hanc scriptionis, et ea solummodo lynceis „oculis inspiciant, quae sunt dicta improprie, aut „ubi mens scribentis titubavit.“ In epilogo autem Lib. I, postquam ipse chronicon suum „styli rusti- citatis" et quasi insipientiae alicujus insimulasset; versiculis etiam suis, leoninis nempe illis, veniam pe- tit, non plane inficete his verbis: „Quod autem in „quibusdam locis quasi metricos versus invenis, scias " „me scienter nescium fecisse, dum feci versus." Certe non penitus coecum et rude fuerat saecu- lum, sed praecedenti jam tempore nonnihil limatum, quo censura et reprehensio ob stylum minus latinum et verba non propria, scriptori alicui, velut Cosmae nostro adeo reformidanda erat. Supervacaneum omnino esset, pluribus adhuc testimoniis probare, studia latina ad D. Viti in arce Pragensi ab anno jam fere 968, prout scilicet tempo- ra illa ferebant, obtinuisse, id solum paucis adhuc
20 Pragensi electo, a Ditmaro inde jam, laetantis et con- gratulantis verbis disertis mentionem ubique faciat. Praeter haec omnia: „Sententia, quam Cosmas ipse de studiis latinis aeta- tis suae in praefatione et in epilogo Lib. I. chronicorum quodammodo fert, luculentissimum praebet testimonium ista apud nos ante annum 1068 non tantum coepisse, sed etiam pro temporum ratione promota fuisse. Non enim ille solummodo lectores, sed et censores scriptis suis ex- pectat. Ita in praefatione ad Gervasium Magistrum di- „cit: „chronicon suum nullo grammaticae artis lepore „politum et vix latine digestum, ac nisi a Gervasio lima- „tum fuerit, omnino abjiciendum esse." Porro: „scire „se, nonnullos ad fore aemulos, qui derideant for- „mam hanc scriptionis, et ea solummodo lynceis „oculis inspiciant, quae sunt dicta improprie, aut „ubi mens scribentis titubavit.“ In epilogo autem Lib. I, postquam ipse chronicon suum „styli rusti- citatis" et quasi insipientiae alicujus insimulasset; versiculis etiam suis, leoninis nempe illis, veniam pe- tit, non plane inficete his verbis: „Quod autem in „quibusdam locis quasi metricos versus invenis, scias " „me scienter nescium fecisse, dum feci versus." Certe non penitus coecum et rude fuerat saecu- lum, sed praecedenti jam tempore nonnihil limatum, quo censura et reprehensio ob stylum minus latinum et verba non propria, scriptori alicui, velut Cosmae nostro adeo reformidanda erat. Supervacaneum omnino esset, pluribus adhuc testimoniis probare, studia latina ad D. Viti in arce Pragensi ab anno jam fere 968, prout scilicet tempo- ra illa ferebant, obtinuisse, id solum paucis adhuc
Strana 21
21 commonstrandum puto, perdurasse illa, dum res in Bohemia tranquillae et pacatae erant, certe usque ad erectam a Carolo IV. universitatem. Facili id et luculento argumento patet; prodie- runt enim ex illustri ad D. Viti collegio ab anno cir- citer 1074, continua prope serie se excipientes Cano- nici chronicorum Bohemiae scriptores latini, ad erec- tam usque anno 1348 universitatem, nempe : I) Cosmas Pragensis, Decanus, vixit adhuc anno 1125. II) Vincentius, Canon. Pragensis . . . . 1167 III) Continuator Cosmae Imus, Canon. Prag. . 1249 IV) Continuator IIdus, Canon. Prag. . . . 1283 V) Franciscus Can. Prag. . . . . . . . 1342 VI) Benessius de Weitmil, Canon. Prag. . . 1374 His scriptoribus latinis, ex uno eodemque collegio ad D. Viti, ubi studia latina adhuc 1278, inprimis viguisse, jam ante probavimus, sese continuo tempo- rum ordine subsequentibus, mirum quid et fide abso- num esset, si, rebus ceterum pacatis et tranquillis, illa ibi quondam desiisse putarentur, praesertim cum pro- gressu temporis eorum semper major et opportunitas et necessitas ostenderetur. Res memoratu dignas, quas illi ad temporum his- toriam et utilitatem nostram consignarunt, animo grato excipiamus ; salebras et naevos styli aevo, quo vixerant, condonemus. Omnia sic fere tunc et ubivis gentium scribebantur, literae principum publicae et diplomata, quae dicunt; nedum illi usui, quamvis non civitate latina, attamen auctoritate quasi publica recepto, contraire valuissent. Institutis diutius jam passim universitatibus, barbara et soloeca sermoni lati- no tantum abest, ut detersa fuerint, ut potius hinc et
21 commonstrandum puto, perdurasse illa, dum res in Bohemia tranquillae et pacatae erant, certe usque ad erectam a Carolo IV. universitatem. Facili id et luculento argumento patet; prodie- runt enim ex illustri ad D. Viti collegio ab anno cir- citer 1074, continua prope serie se excipientes Cano- nici chronicorum Bohemiae scriptores latini, ad erec- tam usque anno 1348 universitatem, nempe : I) Cosmas Pragensis, Decanus, vixit adhuc anno 1125. II) Vincentius, Canon. Pragensis . . . . 1167 III) Continuator Cosmae Imus, Canon. Prag. . 1249 IV) Continuator IIdus, Canon. Prag. . . . 1283 V) Franciscus Can. Prag. . . . . . . . 1342 VI) Benessius de Weitmil, Canon. Prag. . . 1374 His scriptoribus latinis, ex uno eodemque collegio ad D. Viti, ubi studia latina adhuc 1278, inprimis viguisse, jam ante probavimus, sese continuo tempo- rum ordine subsequentibus, mirum quid et fide abso- num esset, si, rebus ceterum pacatis et tranquillis, illa ibi quondam desiisse putarentur, praesertim cum pro- gressu temporis eorum semper major et opportunitas et necessitas ostenderetur. Res memoratu dignas, quas illi ad temporum his- toriam et utilitatem nostram consignarunt, animo grato excipiamus ; salebras et naevos styli aevo, quo vixerant, condonemus. Omnia sic fere tunc et ubivis gentium scribebantur, literae principum publicae et diplomata, quae dicunt; nedum illi usui, quamvis non civitate latina, attamen auctoritate quasi publica recepto, contraire valuissent. Institutis diutius jam passim universitatibus, barbara et soloeca sermoni lati- no tantum abest, ut detersa fuerint, ut potius hinc et
Strana 22
22 illinc gravius invaluerint. Certe nemo formalitates, hiccietates, quidditates, et alia similia verborum por- tenta, quae Erasmus salse ridet, magis latina reputabit. Nostri autem illi chronographi et sat magnam vo- cum latinarum copiam, et aliquanto justioris et con- cinnioris sententiarum compositionis se non penitus ignaros fuisse ostendunt, quoties animum magis ad stylum adverterant. Cosmas certe, ut aetate, ita et ingenio major non poenitendam scriptorum probatissimorum notitiam multis locis prodit, interdum adposite ad animum legentis scribit, atque si a labe saeculi sui immunis, a similiter cadentibus magis sibi temperasset, et ad- strictiori disciplina quadam fuisset usus, nae ille orationis etiam genere egregium aliquod opus ad posteros reliquisset. *) Similiter eadentia autem, seu homoeoptota illa, imitatione forsan aliqua Ovi- dianorum metrorum adductus, anquisivisse videtur. *) Certe Cosmas, utut a barbaris et soloecis aevi sui non sa- tis sibi semper cavit, dum sui ipsius et eorum, quae praclara legerat, magis meminit, ita scribit, ut mireris, hanc illi fa- cultatem superasse. Interdum rerum formam et speciem verbis et suo dicendi genere ita nobis adumbrat, ut cer- namus, genus tunc vitae hominum omnino non incul- tum, nec impolitum fuisse, imo ad non invenustum quen- dam decorem et magnificentiam profecisse. Equidem eo gravius offendebar xylotypis iconibus, quas antiqua editio Hagecii nostri habet, rudem quandam, informem et vastam rerum et hominum speciem apud proavos nostros exhi- bentibus.
22 illinc gravius invaluerint. Certe nemo formalitates, hiccietates, quidditates, et alia similia verborum por- tenta, quae Erasmus salse ridet, magis latina reputabit. Nostri autem illi chronographi et sat magnam vo- cum latinarum copiam, et aliquanto justioris et con- cinnioris sententiarum compositionis se non penitus ignaros fuisse ostendunt, quoties animum magis ad stylum adverterant. Cosmas certe, ut aetate, ita et ingenio major non poenitendam scriptorum probatissimorum notitiam multis locis prodit, interdum adposite ad animum legentis scribit, atque si a labe saeculi sui immunis, a similiter cadentibus magis sibi temperasset, et ad- strictiori disciplina quadam fuisset usus, nae ille orationis etiam genere egregium aliquod opus ad posteros reliquisset. *) Similiter eadentia autem, seu homoeoptota illa, imitatione forsan aliqua Ovi- dianorum metrorum adductus, anquisivisse videtur. *) Certe Cosmas, utut a barbaris et soloecis aevi sui non sa- tis sibi semper cavit, dum sui ipsius et eorum, quae praclara legerat, magis meminit, ita scribit, ut mireris, hanc illi fa- cultatem superasse. Interdum rerum formam et speciem verbis et suo dicendi genere ita nobis adumbrat, ut cer- namus, genus tunc vitae hominum omnino non incul- tum, nec impolitum fuisse, imo ad non invenustum quen- dam decorem et magnificentiam profecisse. Equidem eo gravius offendebar xylotypis iconibus, quas antiqua editio Hagecii nostri habet, rudem quandam, informem et vastam rerum et hominum speciem apud proavos nostros exhi- bentibus.
Strana 23
23 Restat, ut pauca adhuc, quasi per lancem sa- turam adferam, quae propositis ante testimoniis ali- quid momenti addere possint: a. ex Cosma Permulta ex vita S. Adalberti, haud dubie Cosmae attribuenda, excerpi possent, quae non spernendam ejus ad poetica facultatem, si a ver- suum leoninorum structura tantisper recedamus, et tempore illo singularem linguae latinae copiam tes- tantur. Sic vero orditur: „Quattuor immensi jacet inter climata mundi, „Terra potens, magnae quondam Germania famae, „In cujus parte locus est non ultimus arte, „Natura strictus, Bohemia nomine dictus, „Armis atque viris et rebus dives opimis, „Sed nimium vanis gens illa est dedita sacris." In chronico ad annum 1006 epitaphium Emmae, conjugis Boleslai II. „Quae fuit ut gemma, vilis jacet. en cinis Emma." Dic, precor, huic animae da veniam Domine. Ex eodem ad annum 1037, ubi in funere Odalrici ducis frater ejus, lumine ab illo privatus Jaromirus loquens inducitur: „Mortuus ecce jaces, nec ego nec tu modo gaudes, „Hujus terreni fugitivo culmine regni- Ibidem ad annum 1055 versus Antistitae, quae parthenoni ad D. Georgii praeerat, tributi de Spi- tigneo, qui fornacem ad aedes parthenonis spec- tantem, muri in hac urbis parte exaedificandi causa, necessario dirui jusserat:
23 Restat, ut pauca adhuc, quasi per lancem sa- turam adferam, quae propositis ante testimoniis ali- quid momenti addere possint: a. ex Cosma Permulta ex vita S. Adalberti, haud dubie Cosmae attribuenda, excerpi possent, quae non spernendam ejus ad poetica facultatem, si a ver- suum leoninorum structura tantisper recedamus, et tempore illo singularem linguae latinae copiam tes- tantur. Sic vero orditur: „Quattuor immensi jacet inter climata mundi, „Terra potens, magnae quondam Germania famae, „In cujus parte locus est non ultimus arte, „Natura strictus, Bohemia nomine dictus, „Armis atque viris et rebus dives opimis, „Sed nimium vanis gens illa est dedita sacris." In chronico ad annum 1006 epitaphium Emmae, conjugis Boleslai II. „Quae fuit ut gemma, vilis jacet. en cinis Emma." Dic, precor, huic animae da veniam Domine. Ex eodem ad annum 1037, ubi in funere Odalrici ducis frater ejus, lumine ab illo privatus Jaromirus loquens inducitur: „Mortuus ecce jaces, nec ego nec tu modo gaudes, „Hujus terreni fugitivo culmine regni- Ibidem ad annum 1055 versus Antistitae, quae parthenoni ad D. Georgii praeerat, tributi de Spi- tigneo, qui fornacem ad aedes parthenonis spec- tantem, muri in hac urbis parte exaedificandi causa, necessario dirui jusserat:
Strana 24
24 Nobills, insignis, vir fortis et inclytus armis, Quam magnas turres nunc expugnavit et urbes, Et sibi famosum fert de fornace triumphum, Tempora jam lauro victricia cingat et auro; Clerus multimodas campanis personet odas, Dux quia dejecit fornacem, miraque fecit. Versus hi, animi intemperantis et in Spitigneum, moenia urbis recte designantem ac omni virtute prae- stantem injurii,ab eo postea rerum potente, in illa par- thenonis Antistita poena justa, teste eodem Cosma, vin- dicati sunt *). Ibidem ad annum 1088. de milite quodam, Beneda nomine, postea jussu regis Wladislai ultimo supplicio adfecto : „Quidam miles erat, qui Beneda nomen habebat, „Magnanimus juvenis, praestanti corpore, talis, „Hector erat qualis, pulcher et Turnus in armis, „Ex Jurata natus, cui primus Thas erat avus." Item ad annum 1090. de obitu Gebhardi episcopi, fratris regis Wratislai : „Sol Julii senas, qua tangit luce calendas, „Gemma Sacerdotum, cunctorum lux Bohemorum, „Dogmate praeclarus, pius antistes Gebehardus, „Vivat ut in Christo, mundo migravit ab isto ; „Moribus et vita de cujus dicere multa „Fert animus." Plura id genus excerpi possent, sed ad faculta- tem sermonis latini Cosmae, homoeoptotis illis quidem, quae sententiam interdum omnem perimunt, tantisper sepositis, cognoscendam haec sufficiunt. Possit videri Cosmas similiter cadentibus suis recentiorum populo- rum metris consonis quodammodo praelusisse. *) Dux hic, Spitigneus II., etiam de aede D. Viti noviter in- staurata optime meruit.
24 Nobills, insignis, vir fortis et inclytus armis, Quam magnas turres nunc expugnavit et urbes, Et sibi famosum fert de fornace triumphum, Tempora jam lauro victricia cingat et auro; Clerus multimodas campanis personet odas, Dux quia dejecit fornacem, miraque fecit. Versus hi, animi intemperantis et in Spitigneum, moenia urbis recte designantem ac omni virtute prae- stantem injurii,ab eo postea rerum potente, in illa par- thenonis Antistita poena justa, teste eodem Cosma, vin- dicati sunt *). Ibidem ad annum 1088. de milite quodam, Beneda nomine, postea jussu regis Wladislai ultimo supplicio adfecto : „Quidam miles erat, qui Beneda nomen habebat, „Magnanimus juvenis, praestanti corpore, talis, „Hector erat qualis, pulcher et Turnus in armis, „Ex Jurata natus, cui primus Thas erat avus." Item ad annum 1090. de obitu Gebhardi episcopi, fratris regis Wratislai : „Sol Julii senas, qua tangit luce calendas, „Gemma Sacerdotum, cunctorum lux Bohemorum, „Dogmate praeclarus, pius antistes Gebehardus, „Vivat ut in Christo, mundo migravit ab isto ; „Moribus et vita de cujus dicere multa „Fert animus." Plura id genus excerpi possent, sed ad faculta- tem sermonis latini Cosmae, homoeoptotis illis quidem, quae sententiam interdum omnem perimunt, tantisper sepositis, cognoscendam haec sufficiunt. Possit videri Cosmas similiter cadentibus suis recentiorum populo- rum metris consonis quodammodo praelusisse. *) Dux hic, Spitigneus II., etiam de aede D. Viti noviter in- staurata optime meruit.
Strana 25
25 b. E continuatore Cosmae altero ad annum 1271. epitaphium Viti, Decani Pragensis : „Da Deus aethereos Vito conscendere coelos, „Astrigerumque sacro sub nomine noscere coelum, " "Perpetuoque frui sine mortis legibus aevo. c. Franciscus chronico suo plurimos versiculos leoninos intexuit, Cosma tamen longe inferior, cujus homoeoptota etiam lectu duriora isunt. Sermonis la- tini etsi non artem, attamen copiam sat multam ex ils agnoscas. Enotavi adhuc e chronicis nostris miscella quae- dam, ad rem non nihil facientia, quae hic antiquita- tis simul alicujus causa non prorsus omittenda duxi: 1. Ad annum 1068 scribit Cosmas, se synodo ma- jori a quatuor Archiepiscopis et duodecim Episcopis Moguntiae celebratae interfuisse. 2. Ad annum 1153. Vincentius in chronico suo Juditham, Wladislai ducis conjugem, latine doctam fuisse refert. 3. Ad annum 1180 Chronicon Siloense haec habet : „Valentinus, capellanus Elisabethae, ducis Friderici „conjugis, episcopatui Pragensi ab illa destinatus, a „canonicis constanter rejiciebatur, quod linguae lati- „nae minus gnarus esset.“ Non erat autem e gremio ecclesiae Pragensis. Pilgrimi, Praepositi Pragen- sis, interventu solummodo Elisabethae auctoritati tandem obtemperatum est. 4. Anno 1237 Burchardus vel Bernardus a Scho- lastici munere ad episcopatus dignitatem evectus. 5. Anno 1267 teste secundo Cosmae Continuato- re, concilio Viennae in Austria a Cardinale Guidone
25 b. E continuatore Cosmae altero ad annum 1271. epitaphium Viti, Decani Pragensis : „Da Deus aethereos Vito conscendere coelos, „Astrigerumque sacro sub nomine noscere coelum, " "Perpetuoque frui sine mortis legibus aevo. c. Franciscus chronico suo plurimos versiculos leoninos intexuit, Cosma tamen longe inferior, cujus homoeoptota etiam lectu duriora isunt. Sermonis la- tini etsi non artem, attamen copiam sat multam ex ils agnoscas. Enotavi adhuc e chronicis nostris miscella quae- dam, ad rem non nihil facientia, quae hic antiquita- tis simul alicujus causa non prorsus omittenda duxi: 1. Ad annum 1068 scribit Cosmas, se synodo ma- jori a quatuor Archiepiscopis et duodecim Episcopis Moguntiae celebratae interfuisse. 2. Ad annum 1153. Vincentius in chronico suo Juditham, Wladislai ducis conjugem, latine doctam fuisse refert. 3. Ad annum 1180 Chronicon Siloense haec habet : „Valentinus, capellanus Elisabethae, ducis Friderici „conjugis, episcopatui Pragensi ab illa destinatus, a „canonicis constanter rejiciebatur, quod linguae lati- „nae minus gnarus esset.“ Non erat autem e gremio ecclesiae Pragensis. Pilgrimi, Praepositi Pragen- sis, interventu solummodo Elisabethae auctoritati tandem obtemperatum est. 4. Anno 1237 Burchardus vel Bernardus a Scho- lastici munere ad episcopatus dignitatem evectus. 5. Anno 1267 teste secundo Cosmae Continuato- re, concilio Viennae in Austria a Cardinale Guidone
Strana 26
26 habito, Joannes episcopus et plures canonici Pra- genses interfuerunt. Vix hic necessarium putarim, adnotasse, in conciliis celebrandis linguam duntaxat latinam usitatam et solennem fuisse. 6. Anno 1275, ut idem continuator habet, cele- brato a Gregorio X. Lugduni concilio idem Joannes cum quibusdam canonicis intererat. 7. Ad annum 1278, quo Joannes episcopus jam obierat, idem continuator scribit, „illum facundissi- „mum eloquentia utriusque idiomatis, bohemici et la- „tini fuisse.“ Pessina autem in Phosphoro pag. 335, ejusdem sermones latino idiomate conscriptos, quos inter sacrorum solennia ad clerum adstantem habere solebat, suo tempore extitisse adfirmat. 8. Anno 1279, continuatore nostro teste, profec- tus est Tobias Episcopus Pragensis in Moraviam, „ad- „sumtis decem canonicis Pragensibus eminentioris „discretionis atque literaturae peritiores, et aliis ca- „pellanis episcopalis curiae." 9. Ad annum 1281, ibidem. Episcopus idem tan- tum sacris ordinibus uno die initiandorum numerum ha- buit, ut „consecratio inita mane vix potuerit toto „die finiri, ita tamen, ut in crastinum communicatio „eucharistiae sacerdotibus tunc consecratis sit trans- „lata.“ 10. Ad annum 1290. Franciscus et Benessius de Weitmil in chron. scribunt, regem Wenceslaum II., licet numquam literas didicisset, detentus videlicet in tutela Ottonis Brandeburgici, „recte tamen latine " „locutum, ac alios saepe ab eo emendatos fuisse." 11. Anno 1295. Gregorius, Decanus ad D. Viti et magister in artibus, in cathedram episcopalem evec-
26 habito, Joannes episcopus et plures canonici Pra- genses interfuerunt. Vix hic necessarium putarim, adnotasse, in conciliis celebrandis linguam duntaxat latinam usitatam et solennem fuisse. 6. Anno 1275, ut idem continuator habet, cele- brato a Gregorio X. Lugduni concilio idem Joannes cum quibusdam canonicis intererat. 7. Ad annum 1278, quo Joannes episcopus jam obierat, idem continuator scribit, „illum facundissi- „mum eloquentia utriusque idiomatis, bohemici et la- „tini fuisse.“ Pessina autem in Phosphoro pag. 335, ejusdem sermones latino idiomate conscriptos, quos inter sacrorum solennia ad clerum adstantem habere solebat, suo tempore extitisse adfirmat. 8. Anno 1279, continuatore nostro teste, profec- tus est Tobias Episcopus Pragensis in Moraviam, „ad- „sumtis decem canonicis Pragensibus eminentioris „discretionis atque literaturae peritiores, et aliis ca- „pellanis episcopalis curiae." 9. Ad annum 1281, ibidem. Episcopus idem tan- tum sacris ordinibus uno die initiandorum numerum ha- buit, ut „consecratio inita mane vix potuerit toto „die finiri, ita tamen, ut in crastinum communicatio „eucharistiae sacerdotibus tunc consecratis sit trans- „lata.“ 10. Ad annum 1290. Franciscus et Benessius de Weitmil in chron. scribunt, regem Wenceslaum II., licet numquam literas didicisset, detentus videlicet in tutela Ottonis Brandeburgici, „recte tamen latine " „locutum, ac alios saepe ab eo emendatos fuisse." 11. Anno 1295. Gregorius, Decanus ad D. Viti et magister in artibus, in cathedram episcopalem evec-
Strana 27
27 tus fuisse a Benessio refertur, prout jam antea anno 1258 Joannes ob gestum Scholastici munus dignitate episcopali ornatus fuerat, unde patet, literas et lite- ratos tunc praemia amplissima consequutos fuisse. 12. Anno 1297 aderant, teste Francisco et Benes- sio in chron, in solenni regis Wenceslai II. inaugu- ratione in arce Pragensi duo Archiepiscopi et octo Episcopi, quorum nomina ipsa Franciscus recenset, praeter permagnum sacerdotum dignitate aliqua emi- nentium numerum. Quibus e diversissimis regioni- bus advenis quod commercium aliud sermonis fuerit, praeterquam latini, cujus rex ipse tantopere diligens erat, nemo profecto dispiciet. Hac etiam occasione Franciscus hos versiculos leoninos recitat : „Laetantes mente de Rege novo sapiente, „Dicunt: Rex divus sit vita perpete vivus, „Regnet, proficiat, felix super omnia fiat." 13. Anno 1301, ibidem. Episcopus Pragensis Joan- nes IV., concilio Viennae Allobrogum a Clemente V. celebrato „cum capellanis suis interfuit.“ Redux Pragam ipse solennem synodum habuit, in qua multa saluberrima instituit. — Qui donata ab eo dispensabat, canonicus Michael, Magistri quoque in artibus videlicet nomine venit. — Idem episcopus conclavia aedium suarum, praeter alium adparatum, multis quoque ver- sibus „doctrinalibus et moralibus, quos e curia Ro- „mana adtulerat," adornavit. 14. Ad annum 1316. „Idem cultum divinum pro- " „movit, sanctis doctrinis et constitutionibus erudiendo." Tres, quas vocant ,„praebendas," e peculio suo largo cujuslibet proventu constituit, ita, ne „reliqui ca-
27 tus fuisse a Benessio refertur, prout jam antea anno 1258 Joannes ob gestum Scholastici munus dignitate episcopali ornatus fuerat, unde patet, literas et lite- ratos tunc praemia amplissima consequutos fuisse. 12. Anno 1297 aderant, teste Francisco et Benes- sio in chron, in solenni regis Wenceslai II. inaugu- ratione in arce Pragensi duo Archiepiscopi et octo Episcopi, quorum nomina ipsa Franciscus recenset, praeter permagnum sacerdotum dignitate aliqua emi- nentium numerum. Quibus e diversissimis regioni- bus advenis quod commercium aliud sermonis fuerit, praeterquam latini, cujus rex ipse tantopere diligens erat, nemo profecto dispiciet. Hac etiam occasione Franciscus hos versiculos leoninos recitat : „Laetantes mente de Rege novo sapiente, „Dicunt: Rex divus sit vita perpete vivus, „Regnet, proficiat, felix super omnia fiat." 13. Anno 1301, ibidem. Episcopus Pragensis Joan- nes IV., concilio Viennae Allobrogum a Clemente V. celebrato „cum capellanis suis interfuit.“ Redux Pragam ipse solennem synodum habuit, in qua multa saluberrima instituit. — Qui donata ab eo dispensabat, canonicus Michael, Magistri quoque in artibus videlicet nomine venit. — Idem episcopus conclavia aedium suarum, praeter alium adparatum, multis quoque ver- sibus „doctrinalibus et moralibus, quos e curia Ro- „mana adtulerat," adornavit. 14. Ad annum 1316. „Idem cultum divinum pro- " „movit, sanctis doctrinis et constitutionibus erudiendo." Tres, quas vocant ,„praebendas," e peculio suo largo cujuslibet proventu constituit, ita, ne „reliqui ca-
Strana 28
28 „nonici in distributionibus suis quotidianis, et alii ec- „clesiae ministri" ullum detrimentum caperent. Testimonia haec et vestigia quasi quaedam, plura certe, quam necesse erat, attamen ob non ingratam ve- tustatis alicujus memoriam hic collecta, satis su- perque demonstrant, antiquissimum in tota Bohe- mia linguae latinae usum et studium ad D. Viti in arce Pragensi fuisse, ac numquam non obtinuisse, id quod alioqui pronum erat credere, cum Praga Minor et an- teriori Veteropraga tempore condita, et celeberrima D. Viti ecclesia inclyta, atque regia ducum et regum Bohemiae arce nobilis et clara sit. Restat, ut ostendam, nulla ejusmodi testimonia de alio in Bohemia studio latino adeo vetusto adferri pos- se. E Christanno quidem, aetate tamen Cosmae certe posteriori scriptore constat, Sanctum Wenceslaum, di- vum tutelarem nostrum, in oppido olim Budecensi li- teris institutum fuisse. Verum fuit haec, ut historiae nostrae literariae peritissimus quondam auctor Fausti- nus Prochaska in Fatis Lit. in Bohemia Saeculari- bus luculenter monstravit, privata solummodo et unius sancti nostri principis propria institutio. Nam scholae latinae Budecensis nullum ex antiquitate ipsa uspiam vestigium, cui aliquis firmiter insistere possit, nec antea, nec postea adparet. Scholae cujusdam Teinensis pervetustae Pragae Ve- teris posteriores scriptores mentionem inferre occoe- perant, sed nequidquam, testimonio quippe antiquo omni destituti. In arce Wissehradensi scholam fuisse teste Fran- cisco, qui rectorem ejus se fuisse ad annum 1333
28 „nonici in distributionibus suis quotidianis, et alii ec- „clesiae ministri" ullum detrimentum caperent. Testimonia haec et vestigia quasi quaedam, plura certe, quam necesse erat, attamen ob non ingratam ve- tustatis alicujus memoriam hic collecta, satis su- perque demonstrant, antiquissimum in tota Bohe- mia linguae latinae usum et studium ad D. Viti in arce Pragensi fuisse, ac numquam non obtinuisse, id quod alioqui pronum erat credere, cum Praga Minor et an- teriori Veteropraga tempore condita, et celeberrima D. Viti ecclesia inclyta, atque regia ducum et regum Bohemiae arce nobilis et clara sit. Restat, ut ostendam, nulla ejusmodi testimonia de alio in Bohemia studio latino adeo vetusto adferri pos- se. E Christanno quidem, aetate tamen Cosmae certe posteriori scriptore constat, Sanctum Wenceslaum, di- vum tutelarem nostrum, in oppido olim Budecensi li- teris institutum fuisse. Verum fuit haec, ut historiae nostrae literariae peritissimus quondam auctor Fausti- nus Prochaska in Fatis Lit. in Bohemia Saeculari- bus luculenter monstravit, privata solummodo et unius sancti nostri principis propria institutio. Nam scholae latinae Budecensis nullum ex antiquitate ipsa uspiam vestigium, cui aliquis firmiter insistere possit, nec antea, nec postea adparet. Scholae cujusdam Teinensis pervetustae Pragae Ve- teris posteriores scriptores mentionem inferre occoe- perant, sed nequidquam, testimonio quippe antiquo omni destituti. In arce Wissehradensi scholam fuisse teste Fran- cisco, qui rectorem ejus se fuisse ad annum 1333
Strana 29
29 scribit, indubium est ; attamen annus hic *) aetate scholae in arce Pragensi longe posterior est. Ceterum nul- lum reperitur testimonium, quamdiu schola haec Wisschradensis duraverit, aut quid inde literae latinae incrementi ceperint, nisi forsan Franciscum ipsum, ejus rectorem, excipiamus. Nulla itaque schola in Bohemia cum illa, quam in arce Pragensi obtinuisse demonstravimus, nec an- tiquitate, nec alia ulla ratione conferri potest. Studia autem latina ad D. Viti usque ad Caroli tem- pora et erectam ab eo universitatem perdurasse, jam inde patet, quod duo illi posteriores chronographi e Collegio Canonicorum, Franciscus et Benessius aetatem Caroli attigerint, Benessius vero ei etiam superstes fuerit. Causam autem, ob quam ex eo abhinc tem- pore nulla exstantior memoria scholae metropolitanae occurrit, quivis facile adsequi poterit. Converterat nempe nova universitas, quam Carolus IV anno 1348 instituit, ac vere regia munificentia, et paterno favo- re tuebatur, omnium in se studia et oculos; itaque hanc cuncti spectare, eo cuncti commeare, cujus in- stitutis omnia Pragae et in Bohemia doctrinae stu- dia contineri non immerito videbantur. Hoc tamen non obstat, quominus studia quaedam, privata licet magis, et domestica quasi ratione tum in arce Pra- gensi, tum in diversis Pragae Minoris monasteriis *) Joannes Berghauer in Protomartyrio S. Joannis provocat ad libros Erect. Vol. 13. k. Sed nil ultra ibi legitur, nisi haec ad annum 1400. „Pro capella S. Petri in Wisse- „hrad prope scholas Wissehradenses 10 gr. census annui „debentur in Podol, ex testamento Domini Stephani dicti „Kurt, choralis ibidem in Wissehrad."
29 scribit, indubium est ; attamen annus hic *) aetate scholae in arce Pragensi longe posterior est. Ceterum nul- lum reperitur testimonium, quamdiu schola haec Wisschradensis duraverit, aut quid inde literae latinae incrementi ceperint, nisi forsan Franciscum ipsum, ejus rectorem, excipiamus. Nulla itaque schola in Bohemia cum illa, quam in arce Pragensi obtinuisse demonstravimus, nec an- tiquitate, nec alia ulla ratione conferri potest. Studia autem latina ad D. Viti usque ad Caroli tem- pora et erectam ab eo universitatem perdurasse, jam inde patet, quod duo illi posteriores chronographi e Collegio Canonicorum, Franciscus et Benessius aetatem Caroli attigerint, Benessius vero ei etiam superstes fuerit. Causam autem, ob quam ex eo abhinc tem- pore nulla exstantior memoria scholae metropolitanae occurrit, quivis facile adsequi poterit. Converterat nempe nova universitas, quam Carolus IV anno 1348 instituit, ac vere regia munificentia, et paterno favo- re tuebatur, omnium in se studia et oculos; itaque hanc cuncti spectare, eo cuncti commeare, cujus in- stitutis omnia Pragae et in Bohemia doctrinae stu- dia contineri non immerito videbantur. Hoc tamen non obstat, quominus studia quaedam, privata licet magis, et domestica quasi ratione tum in arce Pra- gensi, tum in diversis Pragae Minoris monasteriis *) Joannes Berghauer in Protomartyrio S. Joannis provocat ad libros Erect. Vol. 13. k. Sed nil ultra ibi legitur, nisi haec ad annum 1400. „Pro capella S. Petri in Wisse- „hrad prope scholas Wissehradenses 10 gr. census annui „debentur in Podol, ex testamento Domini Stephani dicti „Kurt, choralis ibidem in Wissehrad."
Strana 30
30 exercita fuerint. Ea enim est et semper fuit cleri Bohemi virtus, ut is juventuti ad bonas literas et pietatem erudiendae operam suam quovis tempore ultro impenderet, et in hoc tam laudabili consilio omni ratione eniteretur. Nefas autem putarem, non meminisse hic Bohus- lai ab Hassenstein, L. B. de Lobkowitz, viri et na- talium splendore, et ingenio, ac omni virtutis et doctrinae genere clarissimi, qui anno circiter 1500 et sequentibus unus cum toti Bohemiae, tum certe Pragae Minori palaestrae cujusdam literariae instar fuit, et popularibus suis exemplo, studia literarum sanissima ratione tractandi, et ardentius amplectendi pracluxit, ab indigenis et exteris jure meritissimo di- laudatus et admirationi habitus. Jam ad aliquam notitiam institutionis gymnasii nostri exponendam accedamus. Deprometur autem ea 1) ex historia Societatis Jesu Provinciae Bohemiae, tomis quinque a P. Joann. Schmidl conscripta, et ad annum 1653 procurrente, ex qua verba ipsa saepe adferam, et auctorem signo (H. S.) denotabo; 2) e Literis S. J. annuis manuscriptis, quas in bibliotheca Celsissimi Principis Augusti Longini de Lobkowitz inspicere mihi licuit, literae hae signo (L. A.) indi- cabuntur. 3) Ex testimoniis de rebus Societatis, iti- dem manuscriptis, in c. r. inclyti Gubernii tabulario adservatis, in quo omnia huc spectantia decreta cae- sarea, et diplomata perlustrare mihi concessum fuit ; universim autem ubi nulla alia auctoritas hic allega- ta fuerit, intelligendum est, testimonia illa e tabulario hoc depromta fuisse.
30 exercita fuerint. Ea enim est et semper fuit cleri Bohemi virtus, ut is juventuti ad bonas literas et pietatem erudiendae operam suam quovis tempore ultro impenderet, et in hoc tam laudabili consilio omni ratione eniteretur. Nefas autem putarem, non meminisse hic Bohus- lai ab Hassenstein, L. B. de Lobkowitz, viri et na- talium splendore, et ingenio, ac omni virtutis et doctrinae genere clarissimi, qui anno circiter 1500 et sequentibus unus cum toti Bohemiae, tum certe Pragae Minori palaestrae cujusdam literariae instar fuit, et popularibus suis exemplo, studia literarum sanissima ratione tractandi, et ardentius amplectendi pracluxit, ab indigenis et exteris jure meritissimo di- laudatus et admirationi habitus. Jam ad aliquam notitiam institutionis gymnasii nostri exponendam accedamus. Deprometur autem ea 1) ex historia Societatis Jesu Provinciae Bohemiae, tomis quinque a P. Joann. Schmidl conscripta, et ad annum 1653 procurrente, ex qua verba ipsa saepe adferam, et auctorem signo (H. S.) denotabo; 2) e Literis S. J. annuis manuscriptis, quas in bibliotheca Celsissimi Principis Augusti Longini de Lobkowitz inspicere mihi licuit, literae hae signo (L. A.) indi- cabuntur. 3) Ex testimoniis de rebus Societatis, iti- dem manuscriptis, in c. r. inclyti Gubernii tabulario adservatis, in quo omnia huc spectantia decreta cae- sarea, et diplomata perlustrare mihi concessum fuit ; universim autem ubi nulla alia auctoritas hic allega- ta fuerit, intelligendum est, testimonia illa e tabulario hoc depromta fuisse.
Strana 31
31 II. Scholae Latinae Micropragenae ab anno 1630 post erectam universitatem. Anno 1552 idem illud inclytum ecclesiae Metropoli- tanae capitulum, quo, ut vidimus procurante studia no- stra jam antiquitus steterant, de gymnasio seu collegio Pragae Minoris instituendo et Societati Jesu tradendo, academiae Veteropragensis aemulo, eique, ut res erant, quodammodo opposito, curam susceperat. Itaque ea de re supplex apud Ferdinandum I. Augustum per Prae- positum suum, legationis in hac causa susceptae pri- mas tenentem Henricum Pissek, enixe egerat, tem- plo microprageno S. Mariae Magdalenae, in jure tunc capituli, cum quatuor adjacentibus aedibus ad hunc finem liberaliter oblato. Augustus precibus le- gatorum benigne exceptis, se negotium filio Ferdi- nando, Proregi tunc Bohemiae, demandaturum pro- misit. Sed bellum, armis a Mauritio Saxoniae mo- tis, rursus exardescens rem disturbavit. Anno 1555 negotium collegii hujus erigendi re- dintegratum, et Canisio e S. J. monasterium ordinis D. Augustini, tunc plane desertum, cum aede S. Tho- mae micropragena in eundem finem oblatum fuit. Sed Canisio locus minus opportunus visus est, quip- pe qui, ut nominatus hic auctor Historiae Societatis Bohemae t. I. p. 69 et 70 disertis verbis ait, „urbem „veterem spectabat, adeoque Proregem Ferdinandum „a sententia dimovit, causatus istud, quod angustis- „sima in urbis regione, domibus civium et nobilium
31 II. Scholae Latinae Micropragenae ab anno 1630 post erectam universitatem. Anno 1552 idem illud inclytum ecclesiae Metropoli- tanae capitulum, quo, ut vidimus procurante studia no- stra jam antiquitus steterant, de gymnasio seu collegio Pragae Minoris instituendo et Societati Jesu tradendo, academiae Veteropragensis aemulo, eique, ut res erant, quodammodo opposito, curam susceperat. Itaque ea de re supplex apud Ferdinandum I. Augustum per Prae- positum suum, legationis in hac causa susceptae pri- mas tenentem Henricum Pissek, enixe egerat, tem- plo microprageno S. Mariae Magdalenae, in jure tunc capituli, cum quatuor adjacentibus aedibus ad hunc finem liberaliter oblato. Augustus precibus le- gatorum benigne exceptis, se negotium filio Ferdi- nando, Proregi tunc Bohemiae, demandaturum pro- misit. Sed bellum, armis a Mauritio Saxoniae mo- tis, rursus exardescens rem disturbavit. Anno 1555 negotium collegii hujus erigendi re- dintegratum, et Canisio e S. J. monasterium ordinis D. Augustini, tunc plane desertum, cum aede S. Tho- mae micropragena in eundem finem oblatum fuit. Sed Canisio locus minus opportunus visus est, quip- pe qui, ut nominatus hic auctor Historiae Societatis Bohemae t. I. p. 69 et 70 disertis verbis ait, „urbem „veterem spectabat, adeoque Proregem Ferdinandum „a sententia dimovit, causatus istud, quod angustis- „sima in urbis regione, domibus civium et nobilium
Strana 32
32 „cinctus, procul a reliquis duabus urbibus, vetere „scilicet et nova Praga distaret, et usibus suorum et „scholis, quas vel tum frequentes optabat et spera- „bat, minus esset idoneus." Ita, quae ad Pragae Mi- noris arcisque regiae utilitatem et capitulum me- tropolitanum exoptarat, et Princeps sapientissime proposuerat, Canisii interventu irrita fuere. Ab hoc inde tempore de studiis latinis Pragae Minoris nullam usquequaque mentionem literis con- signatam inveni, nisi quod Schallerus, egregius topo- graphiae Bohemiae auctor t. II. enarrationis de locis Pragae memorandis p. 70 refert, anno 1611 ab iis, qui confessioni augustanae addicti erant, templum S. S. Trinitati dicatum, quod nunc S. Mariae de Victoria nomine venit, aedificari coeptum, ac mox ab iis scholas latinas, commode, ut Schallerus ait, in- stitutas ibidem fuisse, quas tamen non diu perdurasse certum est. Caruisset itaque urbs nostra minor gymnasio et publica literarum sede, nisi hoc beneficium et orna- mentum providentia et auctoritate Imperatoris Fer- dinandi II. illi obtigisset. Itaque auctor H. S. Ad annum 1625 haec narrat : „Paribus Imperatoris „ac optimatum Bohemiae favoribus ac studiis agi- „tari coeptum est de domo, quam Professam dicunt, „intra Pragam Minorem statuenda et de gymnasio ei „adjungendo, quo arcis Regiae et Minoris Pragae, „maxima nobilitate refertissimarum juventus, moles- „tia longissimi itineris ad Majoris Pragae academiam „libera, receptum haberet. Consilii hujus ducem ac „patronum se fore Carolus Princeps Lichtensteinius, „regni gubernator statim pollicitus, alter vero Wald-
32 „cinctus, procul a reliquis duabus urbibus, vetere „scilicet et nova Praga distaret, et usibus suorum et „scholis, quas vel tum frequentes optabat et spera- „bat, minus esset idoneus." Ita, quae ad Pragae Mi- noris arcisque regiae utilitatem et capitulum me- tropolitanum exoptarat, et Princeps sapientissime proposuerat, Canisii interventu irrita fuere. Ab hoc inde tempore de studiis latinis Pragae Minoris nullam usquequaque mentionem literis con- signatam inveni, nisi quod Schallerus, egregius topo- graphiae Bohemiae auctor t. II. enarrationis de locis Pragae memorandis p. 70 refert, anno 1611 ab iis, qui confessioni augustanae addicti erant, templum S. S. Trinitati dicatum, quod nunc S. Mariae de Victoria nomine venit, aedificari coeptum, ac mox ab iis scholas latinas, commode, ut Schallerus ait, in- stitutas ibidem fuisse, quas tamen non diu perdurasse certum est. Caruisset itaque urbs nostra minor gymnasio et publica literarum sede, nisi hoc beneficium et orna- mentum providentia et auctoritate Imperatoris Fer- dinandi II. illi obtigisset. Itaque auctor H. S. Ad annum 1625 haec narrat : „Paribus Imperatoris „ac optimatum Bohemiae favoribus ac studiis agi- „tari coeptum est de domo, quam Professam dicunt, „intra Pragam Minorem statuenda et de gymnasio ei „adjungendo, quo arcis Regiae et Minoris Pragae, „maxima nobilitate refertissimarum juventus, moles- „tia longissimi itineris ad Majoris Pragae academiam „libera, receptum haberet. Consilii hujus ducem ac „patronum se fore Carolus Princeps Lichtensteinius, „regni gubernator statim pollicitus, alter vero Wald-
Strana 33
33 „steinius, Princeps et militiae caesareae rector, auc- „torem operis esse se velle professus est." Eodem simul anno ecclesia D. Nicolai, Cardinale et Archiepiscopo, comite de Harrach, adsentiente, Societati praedictae tradita fuit, nec tamen haec, quam nunc cernimus, a Societate deinceps ad hanc magnificentiam exaedificata, sed antiqua illa, struc- tura longe simpliciore et arctiore spatio. Ceterum totum negotium hoc de domo professa et gymnasio, peste interpellante et duce Waldsteinio in bellum Danicum profecto, expediri non poterat. Anno 1626. Dux Waldsteinius 4000 fl. Societati ad emendam templo S. Nicolai adsitam domum, (pa- rochi, quem vocant, illa cum scholis trivialibus fue- rit), suppeditavit. Actum deinde cum senatu Micro- prageno de transferendis scholis trivialibus. „Ita „vacuefacta domo et schola parochiali et remotis, in- „primis studio Principis Lichtensteinii et Pauli Comi- „tis de Michna obstaculis, quibus haec coepta rerum „commutatio impugnabatur, domus professa opere tu- „multuario instructa, ac die 23.Decembris illius anni „e collegio Societatis Clementino nova in eam colo- „nia undecim capitum deducta fuerat. Singulis, quae „ad vestitum et lecti rationem pertinent, collegium „(clementinum) providit, imo et victus subsidia inter- „dum inde praestabantur, quod eleemosynae difficilli- „mo tempore, insuper ab hominibus, Societatis insti- „tutum aegre capientibus, exiguae adfluebant.“ (H. S.) Anno 1627 domus professae incolae primi fuerunt PP. Georgius van der Boon, Paulus Geronis, Wen- ceslaus Rauschar et Conradus Fey, praeter laicos 3
33 „steinius, Princeps et militiae caesareae rector, auc- „torem operis esse se velle professus est." Eodem simul anno ecclesia D. Nicolai, Cardinale et Archiepiscopo, comite de Harrach, adsentiente, Societati praedictae tradita fuit, nec tamen haec, quam nunc cernimus, a Societate deinceps ad hanc magnificentiam exaedificata, sed antiqua illa, struc- tura longe simpliciore et arctiore spatio. Ceterum totum negotium hoc de domo professa et gymnasio, peste interpellante et duce Waldsteinio in bellum Danicum profecto, expediri non poterat. Anno 1626. Dux Waldsteinius 4000 fl. Societati ad emendam templo S. Nicolai adsitam domum, (pa- rochi, quem vocant, illa cum scholis trivialibus fue- rit), suppeditavit. Actum deinde cum senatu Micro- prageno de transferendis scholis trivialibus. „Ita „vacuefacta domo et schola parochiali et remotis, in- „primis studio Principis Lichtensteinii et Pauli Comi- „tis de Michna obstaculis, quibus haec coepta rerum „commutatio impugnabatur, domus professa opere tu- „multuario instructa, ac die 23.Decembris illius anni „e collegio Societatis Clementino nova in eam colo- „nia undecim capitum deducta fuerat. Singulis, quae „ad vestitum et lecti rationem pertinent, collegium „(clementinum) providit, imo et victus subsidia inter- „dum inde praestabantur, quod eleemosynae difficilli- „mo tempore, insuper ab hominibus, Societatis insti- „tutum aegre capientibus, exiguae adfluebant.“ (H. S.) Anno 1627 domus professae incolae primi fuerunt PP. Georgius van der Boon, Paulus Geronis, Wen- ceslaus Rauschar et Conradus Fey, praeter laicos 3
Strana 34
34 quosdam, quibus P. Thomas Lutring, Superioris no- mine praeerat. Nomina horum huc transcripta sunt, quia etiamsi non omnes docentium numere in erectis mox anno 1628 scholis nostris functi fuissent, primi tamen illarum testes fuerint. Anno 1628. Dux Albrechtus Waldsteinius dotem 45000 fl., qnam instituendis scholis et domui professae jam ante destinaverat, literis Pragae I7ma Aprilis scrip- tis confirmavit, quam, annuis vicibus, anno 1633 ex inte- gro persolvit. Haec ita coepta Imperator Ferdinan- dus II. auctoritate caesarea, decreto 6'a Maji ejusdem anni scripto rata habuit. Ab hac itaque die primor- dia gymnasii nostri processerunt. Saluti publicae omni modo consulens Imperator in decreto ipso ra- tionem consilii sui his verbis declaravit: „in id opus „jam ante se impense inclinatum fuisse, utpote ex „quo tam uberes qua pietatis, qua caeterarum virtu- „tum artiumque fructus percipiendi sint.“ Aliud insuper eo ipso anno commodum gymna- sio nostro adornando accessit; Adamus enim, comes Trčka de Lippa, collegium domui adjungere jam anti- „méditans, magistros alendos in aes suum receperat, „itaque praedium suum, nomine Kuchel, in districtu „czaslaviensi situm, Societati donavit, cujus haec pos- „sessionem, 12. Maji anni ejusdem adivit. (H. S.)“ Rebus ita prospere cedentibus 14'a Junii scholae apertae sunt. Adponam hic verba ipsa auctoris H. S. „Ergo bonis, qnod ajunt, avibus quarta Pentecostes „Teria, Junii die 14., post promulgationem e suggesti- „bus concionatoriis factam, dato signo huc convolat „juventus, et in elementariorum, grammaticae item se- „cundam tertiamque classem, quam profitebatur P.
34 quosdam, quibus P. Thomas Lutring, Superioris no- mine praeerat. Nomina horum huc transcripta sunt, quia etiamsi non omnes docentium numere in erectis mox anno 1628 scholis nostris functi fuissent, primi tamen illarum testes fuerint. Anno 1628. Dux Albrechtus Waldsteinius dotem 45000 fl., qnam instituendis scholis et domui professae jam ante destinaverat, literis Pragae I7ma Aprilis scrip- tis confirmavit, quam, annuis vicibus, anno 1633 ex inte- gro persolvit. Haec ita coepta Imperator Ferdinan- dus II. auctoritate caesarea, decreto 6'a Maji ejusdem anni scripto rata habuit. Ab hac itaque die primor- dia gymnasii nostri processerunt. Saluti publicae omni modo consulens Imperator in decreto ipso ra- tionem consilii sui his verbis declaravit: „in id opus „jam ante se impense inclinatum fuisse, utpote ex „quo tam uberes qua pietatis, qua caeterarum virtu- „tum artiumque fructus percipiendi sint.“ Aliud insuper eo ipso anno commodum gymna- sio nostro adornando accessit; Adamus enim, comes Trčka de Lippa, collegium domui adjungere jam anti- „méditans, magistros alendos in aes suum receperat, „itaque praedium suum, nomine Kuchel, in districtu „czaslaviensi situm, Societati donavit, cujus haec pos- „sessionem, 12. Maji anni ejusdem adivit. (H. S.)“ Rebus ita prospere cedentibus 14'a Junii scholae apertae sunt. Adponam hic verba ipsa auctoris H. S. „Ergo bonis, qnod ajunt, avibus quarta Pentecostes „Teria, Junii die 14., post promulgationem e suggesti- „bus concionatoriis factam, dato signo huc convolat „juventus, et in elementariorum, grammaticae item se- „cundam tertiamque classem, quam profitebatur P.
Strana 35
35 „Gedeon Judex, tributa. Vix unum mensem ludus fre- „quentabatur, cum pueri plures ducentis numeraban- „tur, qui sub autumnum ante solenne literarum justi- „tium de Humana Sapientia dramatice et adeo belle lu- „serunt *), ut cives inde commoti certatim proles suas *) Et animi grati officio, et e rei gestae ipsius veritate obstringi- mur, nonnisi optima quaeque et honorificentissima de no- stris in gymnasio praedecessoribus e domo olim professa existimare et commemorare. Quod ludos itaque dramaticos, in decursu hoc adhuc nonnunquam nominandos adtinet, haec per totum notanda velim: 1. Exhibebantur illi a discipulis sermone latino, igitur jam ideo magis innocui erant, et ad exercitationem quandam scholasticam perti- nentes. 2. Cogitarint nostri illi praecessores non abs- que omni ratione, acquiri in illis aliquid dexteritatis in actione et declamatione; 3. argumenta, morum ratione habita, certe probatissima tantum eligebant ; 4. Patebant tunc minus theatra publica, et occasio ea adeundi apud majores no- stros perrara fuit. Quid mirum itaque, si illi scenis his scho- lasticis magnopere delectabantur, easque etiam ab invitis exoptarint, praesertim cum themata earum saepe ex historia sacra ducerentur, ac certe de moribus emendandis, aut sal- tem de adquirenda aliqua non illiberali eruditione adposite monerent. 5. Fortasse et scenae illae scholasticae ad ma- turandum justiorem theatrorum publicorum adparatum, ex quo nunc humanior totius saepe populi cultus non imme- rito aestimatur, hinc et illinc contulerint. Utut itaque mos ille scenas agendi a gravitate disciplinae scholasticae prorsus alienus, et jure meritissimo penitus abrogatus est; nihilominus praedecessores illi nostri hac in re juste excusandi sunt, quippe qui illum nequaquam probaverint, sed abusum aliunde invectum inviti tolerabant. Quotienscunqne igitur de scenis illis scholasticis, jam pri- dem obolitis mentionem injecero; dicta hic a lectoribus benevolis in memoriam revocari rogo. 3
35 „Gedeon Judex, tributa. Vix unum mensem ludus fre- „quentabatur, cum pueri plures ducentis numeraban- „tur, qui sub autumnum ante solenne literarum justi- „tium de Humana Sapientia dramatice et adeo belle lu- „serunt *), ut cives inde commoti certatim proles suas *) Et animi grati officio, et e rei gestae ipsius veritate obstringi- mur, nonnisi optima quaeque et honorificentissima de no- stris in gymnasio praedecessoribus e domo olim professa existimare et commemorare. Quod ludos itaque dramaticos, in decursu hoc adhuc nonnunquam nominandos adtinet, haec per totum notanda velim: 1. Exhibebantur illi a discipulis sermone latino, igitur jam ideo magis innocui erant, et ad exercitationem quandam scholasticam perti- nentes. 2. Cogitarint nostri illi praecessores non abs- que omni ratione, acquiri in illis aliquid dexteritatis in actione et declamatione; 3. argumenta, morum ratione habita, certe probatissima tantum eligebant ; 4. Patebant tunc minus theatra publica, et occasio ea adeundi apud majores no- stros perrara fuit. Quid mirum itaque, si illi scenis his scho- lasticis magnopere delectabantur, easque etiam ab invitis exoptarint, praesertim cum themata earum saepe ex historia sacra ducerentur, ac certe de moribus emendandis, aut sal- tem de adquirenda aliqua non illiberali eruditione adposite monerent. 5. Fortasse et scenae illae scholasticae ad ma- turandum justiorem theatrorum publicorum adparatum, ex quo nunc humanior totius saepe populi cultus non imme- rito aestimatur, hinc et illinc contulerint. Utut itaque mos ille scenas agendi a gravitate disciplinae scholasticae prorsus alienus, et jure meritissimo penitus abrogatus est; nihilominus praedecessores illi nostri hac in re juste excusandi sunt, quippe qui illum nequaquam probaverint, sed abusum aliunde invectum inviti tolerabant. Quotienscunqne igitur de scenis illis scholasticis, jam pri- dem obolitis mentionem injecero; dicta hic a lectoribus benevolis in memoriam revocari rogo. 3
Strana 36
36 „scholis concrederent, ita, ut anno inde proximo, quo „ad dictam domum mense Novembri Musarum colonia „deducta est, jam prope quadringenti (370) censerentur „discipuli. Industriae incitamenta (praemia) ante no- „minatus comes de Lippa utroque anno liberali adjecit manu, quamquam nullum erat gymnasium, quod id „genus illecebris ac Maecenatibus careret.“ (H. S.) Haec itaque de primis gymnasii nostri initiis com- perta habemus, unde patet, illud anno isto classibus suis nequaquam completum fuisse, adeoque nec an- num saecularem inde ductum fuisse. Locus autem primus *) gymnasii erat in ipsa do- mo professa, sed multo humiliori adhuc et simpliciori structura, quam quae nunc in foro microprageno visi- tur **); postea scholae translatae sunt in vicinas * ** *) Agitur quidem in pacto autographo 28 Junii illius anni de aedibus, sub trium olorum signo, quas domus professa pretio sexies mille florenorum emit, et commentum ibi subjectum habet: „Domus Dominae Jacoberianae, ubi scho- lae." Praeterea in apocha, dissolutionem pretii hujus testante, adscripta haec sunt: „Ad domum scholarum pertinet.“ Nihilominus et aedes istae totae comprehensae fuerint area domus ipsius professae, qualis postea exstructa fuit, et ad quam exaedificandam nonnullae adhuc aliae, ut literae an- nuae habent, coemendae erant, prout topographia Schalleri testante scimus, ad substructionem collegii Clementini Pragae Veteris aedes civium vicenis amplius redimendas prius fuisse. Profecto non inutile esset, si ichnographiae et delineati- ones locorum et aedium, structurae antiquae in urbibus et oppidis, nobis relictae fuisent, ut hac ratione velut species ipsa, aut imago quasi quaedam incrementi, aut in paucis quibusdam forsan et relapsus in colendis, et exornandis urbibus, vicis et locis universim ob oculos poni, atque quan-
36 „scholis concrederent, ita, ut anno inde proximo, quo „ad dictam domum mense Novembri Musarum colonia „deducta est, jam prope quadringenti (370) censerentur „discipuli. Industriae incitamenta (praemia) ante no- „minatus comes de Lippa utroque anno liberali adjecit manu, quamquam nullum erat gymnasium, quod id „genus illecebris ac Maecenatibus careret.“ (H. S.) Haec itaque de primis gymnasii nostri initiis com- perta habemus, unde patet, illud anno isto classibus suis nequaquam completum fuisse, adeoque nec an- num saecularem inde ductum fuisse. Locus autem primus *) gymnasii erat in ipsa do- mo professa, sed multo humiliori adhuc et simpliciori structura, quam quae nunc in foro microprageno visi- tur **); postea scholae translatae sunt in vicinas * ** *) Agitur quidem in pacto autographo 28 Junii illius anni de aedibus, sub trium olorum signo, quas domus professa pretio sexies mille florenorum emit, et commentum ibi subjectum habet: „Domus Dominae Jacoberianae, ubi scho- lae." Praeterea in apocha, dissolutionem pretii hujus testante, adscripta haec sunt: „Ad domum scholarum pertinet.“ Nihilominus et aedes istae totae comprehensae fuerint area domus ipsius professae, qualis postea exstructa fuit, et ad quam exaedificandam nonnullae adhuc aliae, ut literae an- nuae habent, coemendae erant, prout topographia Schalleri testante scimus, ad substructionem collegii Clementini Pragae Veteris aedes civium vicenis amplius redimendas prius fuisse. Profecto non inutile esset, si ichnographiae et delineati- ones locorum et aedium, structurae antiquae in urbibus et oppidis, nobis relictae fuisent, ut hac ratione velut species ipsa, aut imago quasi quaedam incrementi, aut in paucis quibusdam forsan et relapsus in colendis, et exornandis urbibus, vicis et locis universim ob oculos poni, atque quan-
Strana 37
37 aedes, ubi nunc scripta et acta, c. r. Gubernii ad- servanda regeruntur; demum anno 1783 in domum, quam adhuc obtinent. Anno 1629. Supra nominatus comes de Trčka et Lippa 7000 fl. ad emendam pro scholis nostris domum obtulit; discipulorum vero numerus in qua- tuor grammatices classibus ad 370, ut ante dictum est, excrevit. (H. S.) Anno 1630. Dolet hic auctor H. S. de plaga, quam domus professa ac gymnasium e lapsa ducis Waldsteinii fortuna persensit, cum quinquaginta flo- renis, quos dux ei in singulos menses eleemosynae nomine pendebat, carendum ei esset. Jam vero ante pag. 1018 innuerat : „Ducem Waldsteinium, (an „e vero, nescire se ajens) suspicatum fuisse, P. La- „mormainium, S. Theologum, non omnino immunem „a suscepto exauctorationis suae consilio fuisse; hinc tum hac in re vita civilis industria et arte profecerit, cer- tius judicari possit. Nemo, nisi sexagenario major sit, novit nunc, qualis, e. c. in foro microprageno, aut equino Pragac Novae ct hinc et illinc, intra et extra pomoerium urbis nostrae ante quinquaginta duntaxat, ne dicam ante ducentos annos apud nos et pari modo alibi rerum facies fuerit. Cognitioni itaque historicae cultus locorum huma- nioris ichnographiae id genus permagnum et obtutu ipso dijudicandum adferrent subsidium. Prout nunc ars perutilis illa delineandi multis sane familiaris et obvia est, facillime exacta locorum, quorum aut ex integro, aut melius inaedi- ficandorum spes propinqua est, ichnographia confieri pos- set, aut certe ab architectis exigi, ut in proponenda novi operis ichnographia simul antiquam loci ejus formam, cum vicinae regionis parte, magistratibus in usum historiae cu- jusdam oculis spectandae, adservandam una adponant.
37 aedes, ubi nunc scripta et acta, c. r. Gubernii ad- servanda regeruntur; demum anno 1783 in domum, quam adhuc obtinent. Anno 1629. Supra nominatus comes de Trčka et Lippa 7000 fl. ad emendam pro scholis nostris domum obtulit; discipulorum vero numerus in qua- tuor grammatices classibus ad 370, ut ante dictum est, excrevit. (H. S.) Anno 1630. Dolet hic auctor H. S. de plaga, quam domus professa ac gymnasium e lapsa ducis Waldsteinii fortuna persensit, cum quinquaginta flo- renis, quos dux ei in singulos menses eleemosynae nomine pendebat, carendum ei esset. Jam vero ante pag. 1018 innuerat : „Ducem Waldsteinium, (an „e vero, nescire se ajens) suspicatum fuisse, P. La- „mormainium, S. Theologum, non omnino immunem „a suscepto exauctorationis suae consilio fuisse; hinc tum hac in re vita civilis industria et arte profecerit, cer- tius judicari possit. Nemo, nisi sexagenario major sit, novit nunc, qualis, e. c. in foro microprageno, aut equino Pragac Novae ct hinc et illinc, intra et extra pomoerium urbis nostrae ante quinquaginta duntaxat, ne dicam ante ducentos annos apud nos et pari modo alibi rerum facies fuerit. Cognitioni itaque historicae cultus locorum huma- nioris ichnographiae id genus permagnum et obtutu ipso dijudicandum adferrent subsidium. Prout nunc ars perutilis illa delineandi multis sane familiaris et obvia est, facillime exacta locorum, quorum aut ex integro, aut melius inaedi- ficandorum spes propinqua est, ichnographia confieri pos- set, aut certe ab architectis exigi, ut in proponenda novi operis ichnographia simul antiquam loci ejus formam, cum vicinae regionis parte, magistratibus in usum historiae cu- jusdam oculis spectandae, adservandam una adponant.
Strana 38
38 „Ducem familiaritate Societatis abstinuisse, et con- „tentum , aliquando visere et adfari, intimam consue- „tudinem, qua prius utebatur, exclusisse.“ (H.S.) Nacta est caeterum domus et gymnasium largam opem et rerum subsidia a Principe vidua Polyxena de Lobkowitz, quae magistris et sociis domus, vicenis amplius, cuncta victui et amictui necessaria liberali- ter praebuit. Praeterea gymnasium proprio sacris habendis sa- cello instructum, et quatuor grammaticae classibus poetices classis addita est. (H. S.) Hac ex causa factum existimo, ut anni saeculares ab isto gymna- sii nostri quodammodo completi tempore numerentur. Anno 1631. Occupata ab exercitu saxonico ho- stiliter Praga, scholae periculo urgente desertae fuere. Ligna fabricae destinata et ipsa domus cum scholis direptioni militari cessissent, nisi Petrus Kunz, consul Mieropragenus, haec industria sua ser- vasset (H. S.). Eques de Kokoržowa 3600 fl. pro alen- do musices in templo choro concedit. Anno 1632. Scholae, magistris et discipulis va- cuae, a ministris confessionis augustanae inhabitatae. Reddita Caesari Praga, Patres S. omnia in discessu tumultuarie abdita, quin et supellectilem librariam sat feliciter iterum inveniunt. „Non parum profuit, „addit auctor, dictos ministros habuisse inquilinos, „per eos enim domus nostra a Saxonum direptione „mansit immunis.“ (H. S.) Anno 1633. Domus et scholarum egestas, dam- no praesertim aedificiis hostili irruptione illato, flo- renis mille et sexcentis amplius, liberalitate ami- corum collatis, tantisper levatur. (Ibid.)
38 „Ducem familiaritate Societatis abstinuisse, et con- „tentum , aliquando visere et adfari, intimam consue- „tudinem, qua prius utebatur, exclusisse.“ (H.S.) Nacta est caeterum domus et gymnasium largam opem et rerum subsidia a Principe vidua Polyxena de Lobkowitz, quae magistris et sociis domus, vicenis amplius, cuncta victui et amictui necessaria liberali- ter praebuit. Praeterea gymnasium proprio sacris habendis sa- cello instructum, et quatuor grammaticae classibus poetices classis addita est. (H. S.) Hac ex causa factum existimo, ut anni saeculares ab isto gymna- sii nostri quodammodo completi tempore numerentur. Anno 1631. Occupata ab exercitu saxonico ho- stiliter Praga, scholae periculo urgente desertae fuere. Ligna fabricae destinata et ipsa domus cum scholis direptioni militari cessissent, nisi Petrus Kunz, consul Mieropragenus, haec industria sua ser- vasset (H. S.). Eques de Kokoržowa 3600 fl. pro alen- do musices in templo choro concedit. Anno 1632. Scholae, magistris et discipulis va- cuae, a ministris confessionis augustanae inhabitatae. Reddita Caesari Praga, Patres S. omnia in discessu tumultuarie abdita, quin et supellectilem librariam sat feliciter iterum inveniunt. „Non parum profuit, „addit auctor, dictos ministros habuisse inquilinos, „per eos enim domus nostra a Saxonum direptione „mansit immunis.“ (H. S.) Anno 1633. Domus et scholarum egestas, dam- no praesertim aedificiis hostili irruptione illato, flo- renis mille et sexcentis amplius, liberalitate ami- corum collatis, tantisper levatur. (Ibid.)
Strana 39
39 Anno 1634. Aliud levamen gymnasio et domui professae obtigit, collatis bis mille florenis amplius, cujus beneficii conferendi Princeps Lobkovicia, nata Pernsteinia, ad praestanda Societati et scholis sub- sidia semper experrecta, primas partes cepit. Mox hostilis motus timore scholae iterum relictae. (Ibi- dem.) Anno 1635. Attenuatis per motus bellicos gym- nasii et domus rebus, denuo collatis amicorum libe- ralitate quinquies mille et octingentis florenis suc- curritur. „Caeterum gymnasia, ait auctor, uti hostili „incursu aut metu dissoluta sunt nostra collegia, in „solitudinem et ipsa abierunt, nec nisi multo de- „mum molimine restitui poterant.“ (Ibid.) Anno 1636. P. Valentinus Coronius, primus om- nium domus professae praepositus, multis cum laude functus officiis, rector tandem universitatis creatus, praematura morte obit.— In fine anni scholastici post solenne drama Balthasar comes de Marradas, mili- tiae per Bohemiam praefectus, in gymnasio nostro discipulis bene meritis praemia largiter distribuit. (Ibid.) Anno 1637. Mortuo Caesari Ferdinando II. ju- sta funebria a classibus discipulorum ex universa Pragena triurbe celebrantur, quorum agmen nobiles adolescentes, in quinquaginta paria distributi, du- xerunt. „Stabant, ait auctor, lugubres, visendae molis „et artificii machinae ac cenotaphia, eruditis emble- „matibus, picturis luminibusque affatim illustrata; „addiderat studiosa juventus epigraphas, elogiis in-
39 Anno 1634. Aliud levamen gymnasio et domui professae obtigit, collatis bis mille florenis amplius, cujus beneficii conferendi Princeps Lobkovicia, nata Pernsteinia, ad praestanda Societati et scholis sub- sidia semper experrecta, primas partes cepit. Mox hostilis motus timore scholae iterum relictae. (Ibi- dem.) Anno 1635. Attenuatis per motus bellicos gym- nasii et domus rebus, denuo collatis amicorum libe- ralitate quinquies mille et octingentis florenis suc- curritur. „Caeterum gymnasia, ait auctor, uti hostili „incursu aut metu dissoluta sunt nostra collegia, in „solitudinem et ipsa abierunt, nec nisi multo de- „mum molimine restitui poterant.“ (Ibid.) Anno 1636. P. Valentinus Coronius, primus om- nium domus professae praepositus, multis cum laude functus officiis, rector tandem universitatis creatus, praematura morte obit.— In fine anni scholastici post solenne drama Balthasar comes de Marradas, mili- tiae per Bohemiam praefectus, in gymnasio nostro discipulis bene meritis praemia largiter distribuit. (Ibid.) Anno 1637. Mortuo Caesari Ferdinando II. ju- sta funebria a classibus discipulorum ex universa Pragena triurbe celebrantur, quorum agmen nobiles adolescentes, in quinquaginta paria distributi, du- xerunt. „Stabant, ait auctor, lugubres, visendae molis „et artificii machinae ac cenotaphia, eruditis emble- „matibus, picturis luminibusque affatim illustrata; „addiderat studiosa juventus epigraphas, elogiis in-
Strana 40
40 „texta praeconia, numquam dimittendae gratae me- „moriae monimenta." (Ibid.) Imperator Ferdinandus III. Pragae praesides trium societatis domiciliorum salutatum accedentes, clementissime accipit; tum ad collegium Clementi- num descendens, ut in coenaculo collegii mensae si- mul adsideant,indulget. (Ibid.) Anno 1638. Morbis acutis et pestiferis Pragae grassantibus in domo professa et gymnasio sex Socii obierunt. Aliquanto serius tamen concursus schola- rium tantus erat, ut Pragae Minoris infima gramma- tices classis ab elementariis secerni debuerit. (Ibid.) Anno 1639. Ob adventum suecici exercitus Pra- gae trepidatur ; hinc in gymnasio classes grammati- ces solum retentae. — Larga liberalitate ante nomina- tae Principis Polyxenae de Lobkowitz, filii ejus Wen- ceslai Eusebii, supremi aulae caesareae ministri, nec non comitis Tilly et Abbatis Strahoviensis, Caspari de Questenberg, domus et scholae sublevantur. (Ibid.) Anno 1640. Bello et peste in Bohemia omnia tur- bata. (Ibid.) Anno 1642. In sacello, sacris piacularibus pro de- functis in templo domus professae adornato, Archi- dux Leopoldus, supremus totius exercitus caesarei prae- fectus, militibus ad Lipsiam caesis justa persolvi jubet. Eodem anno Caesaris Ferdinandi III, libera- litate domui et scholis 1600 fl. et horti pars, mille et quin- gentis florenis comparata, obtigit. Bello licet saevien- te studia literarum nihilominus, quo hostis non irru- pit, diligenter colebantur, ac proinde Febronia co- mes Pernsteinia bene meritis nostri Gymnasii disci- pulis praemia munifice distribuit. (Ibid.)
40 „texta praeconia, numquam dimittendae gratae me- „moriae monimenta." (Ibid.) Imperator Ferdinandus III. Pragae praesides trium societatis domiciliorum salutatum accedentes, clementissime accipit; tum ad collegium Clementi- num descendens, ut in coenaculo collegii mensae si- mul adsideant,indulget. (Ibid.) Anno 1638. Morbis acutis et pestiferis Pragae grassantibus in domo professa et gymnasio sex Socii obierunt. Aliquanto serius tamen concursus schola- rium tantus erat, ut Pragae Minoris infima gramma- tices classis ab elementariis secerni debuerit. (Ibid.) Anno 1639. Ob adventum suecici exercitus Pra- gae trepidatur ; hinc in gymnasio classes grammati- ces solum retentae. — Larga liberalitate ante nomina- tae Principis Polyxenae de Lobkowitz, filii ejus Wen- ceslai Eusebii, supremi aulae caesareae ministri, nec non comitis Tilly et Abbatis Strahoviensis, Caspari de Questenberg, domus et scholae sublevantur. (Ibid.) Anno 1640. Bello et peste in Bohemia omnia tur- bata. (Ibid.) Anno 1642. In sacello, sacris piacularibus pro de- functis in templo domus professae adornato, Archi- dux Leopoldus, supremus totius exercitus caesarei prae- fectus, militibus ad Lipsiam caesis justa persolvi jubet. Eodem anno Caesaris Ferdinandi III, libera- litate domui et scholis 1600 fl. et horti pars, mille et quin- gentis florenis comparata, obtigit. Bello licet saevien- te studia literarum nihilominus, quo hostis non irru- pit, diligenter colebantur, ac proinde Febronia co- mes Pernsteinia bene meritis nostri Gymnasii disci- pulis praemia munifice distribuit. (Ibid.)
Strana 41
41 Anno 1645. De hoc auctor H. S.: „gymnasium „mitioris Palladis domui professae adnexum comple- „tum est hoc anno addita Rhetorica." Est itaque annus iste constituti justo ac pleno classium uumero gymnasii nostri primus. Anno 1646. Vi decreti ejusdem anni domus pro- fessa a pendendo pro vino, cerevisia et carnibus vec- tigali eximitur. Anno 1647. Libet rursus ad hunc annum, quo adhuc hinc et illinc arma belli tricennalis saeviebant, adferre verba ipsa auctoris H. S.: „A succiduis, sub „mortis falce arescentibus stirpibus, de quibus sat diu „hactenus, oportet ad amoene florescentes juventu- „tis areolas secedere. Et vere flos ille tam uber, tam- „que et numero et nobilitate copiosus fuit, ut annales „provinciae Societatis B. perlegens, obstupescerem, „potuisse in ea borealis Martis tempestate ac pruina „existere tantum, quantum ne nostris quidem tempo- „ribus, quibus terras nostras pacatissimi fovebant ze- „phyri, conspeximus, quem numerum pleraque faten- „tur gymnasia sibi praeter spem et opinationem evenis- „se. Exemplo sit unum Pragae Minoris Gymnasium, „ubi praeter 70 praecipuae nobilitatis adolescentes, „censebantur comitum Imperii filii omnino 14, prae- „ter plebejorum chorum numerosum." — „Et habuit „hoc studium non modo laudatores plurimos, ipsos „adeo Suecos, sed etiam Maecenates, maxime dum „annus scholasticus celebriore dramate pro more clau- „deretur.“ (Ibid.) Anno 1648. Multa domus et scholarum incom- moda, capta clandestino impetu sub finem belli tri- cennalis, duce comite de Königsmark Praga Minori;
41 Anno 1645. De hoc auctor H. S.: „gymnasium „mitioris Palladis domui professae adnexum comple- „tum est hoc anno addita Rhetorica." Est itaque annus iste constituti justo ac pleno classium uumero gymnasii nostri primus. Anno 1646. Vi decreti ejusdem anni domus pro- fessa a pendendo pro vino, cerevisia et carnibus vec- tigali eximitur. Anno 1647. Libet rursus ad hunc annum, quo adhuc hinc et illinc arma belli tricennalis saeviebant, adferre verba ipsa auctoris H. S.: „A succiduis, sub „mortis falce arescentibus stirpibus, de quibus sat diu „hactenus, oportet ad amoene florescentes juventu- „tis areolas secedere. Et vere flos ille tam uber, tam- „que et numero et nobilitate copiosus fuit, ut annales „provinciae Societatis B. perlegens, obstupescerem, „potuisse in ea borealis Martis tempestate ac pruina „existere tantum, quantum ne nostris quidem tempo- „ribus, quibus terras nostras pacatissimi fovebant ze- „phyri, conspeximus, quem numerum pleraque faten- „tur gymnasia sibi praeter spem et opinationem evenis- „se. Exemplo sit unum Pragae Minoris Gymnasium, „ubi praeter 70 praecipuae nobilitatis adolescentes, „censebantur comitum Imperii filii omnino 14, prae- „ter plebejorum chorum numerosum." — „Et habuit „hoc studium non modo laudatores plurimos, ipsos „adeo Suecos, sed etiam Maecenates, maxime dum „annus scholasticus celebriore dramate pro more clau- „deretur.“ (Ibid.) Anno 1648. Multa domus et scholarum incom- moda, capta clandestino impetu sub finem belli tri- cennalis, duce comite de Königsmark Praga Minori;
Strana 42
42 vulnerati ex hostili exercitu milites 163 in scholas im- positi, et omnia in domo, ut hosti libuerat, direpta. (Ibidem.) Anno 1649. Ad damnum sarciendum plurima be- neficia collata: ab Anna Polyxena, e comitibus de Michna, millia decem, a Ludmilla Kafka de Ržičan, Francisci comitis de Sternberg conjuge, tria millia et quingenti floreni. "His accessit, ut auctor dicit,“ „hortulus elegans, mille et ducentis Rhenensibus aesti- „matus, sed dimidium fere pretium venditor remisit, „Centum aureos eidem comparando Comes Conti,“ (de altera urbis parte defendenda optime meritus), „tribunus militaris, addiderat. Universim tantum elee- „mosynarum, ita auctor, „hoc anno in egentissimam „hanc domum congestum legitur, ut difficile adpa- „reat, narrantibus annalibus fidem, qua tamen mini- „me sublesta nituntur, habere.“ (H. S.) Super haec omnia nactum est gymnasium et do- mus euergetas et Maecenates: Franciscum comitem Nadastium, Ferdinandum et Maximilianum Bar. de Lobkowitz, et Rudolphum, Bar. de Tiefenbach, quo- rum numerum liberalitate et munificentia sua auxit — Anno 1660. Adamus Comes de Trautmannsdorf. Ibid. Grati animi causa haec etiam hic commemoranda videbantur. Anno 1651. Lucia, e comitibus de Martinitz, Fran- cisci Odalrici Liebsteinsky comitis de Kolowrat con- jux, domui 12000 fl. legavit. „Gymnasia florent." „Pra- „gae omnia laureis plena," ait auctor ibidem, haud dubie ad collatos honores academicos respiciens. Anno 1652. Caesare Ferdinando III. Pragam adve- niente, electores imperii eodem invitati, fere omnes
42 vulnerati ex hostili exercitu milites 163 in scholas im- positi, et omnia in domo, ut hosti libuerat, direpta. (Ibidem.) Anno 1649. Ad damnum sarciendum plurima be- neficia collata: ab Anna Polyxena, e comitibus de Michna, millia decem, a Ludmilla Kafka de Ržičan, Francisci comitis de Sternberg conjuge, tria millia et quingenti floreni. "His accessit, ut auctor dicit,“ „hortulus elegans, mille et ducentis Rhenensibus aesti- „matus, sed dimidium fere pretium venditor remisit, „Centum aureos eidem comparando Comes Conti,“ (de altera urbis parte defendenda optime meritus), „tribunus militaris, addiderat. Universim tantum elee- „mosynarum, ita auctor, „hoc anno in egentissimam „hanc domum congestum legitur, ut difficile adpa- „reat, narrantibus annalibus fidem, qua tamen mini- „me sublesta nituntur, habere.“ (H. S.) Super haec omnia nactum est gymnasium et do- mus euergetas et Maecenates: Franciscum comitem Nadastium, Ferdinandum et Maximilianum Bar. de Lobkowitz, et Rudolphum, Bar. de Tiefenbach, quo- rum numerum liberalitate et munificentia sua auxit — Anno 1660. Adamus Comes de Trautmannsdorf. Ibid. Grati animi causa haec etiam hic commemoranda videbantur. Anno 1651. Lucia, e comitibus de Martinitz, Fran- cisci Odalrici Liebsteinsky comitis de Kolowrat con- jux, domui 12000 fl. legavit. „Gymnasia florent." „Pra- „gae omnia laureis plena," ait auctor ibidem, haud dubie ad collatos honores academicos respiciens. Anno 1652. Caesare Ferdinando III. Pragam adve- niente, electores imperii eodem invitati, fere omnes
Strana 43
43 venerant, quorum e numero Princeps Elector Mogun- tinus, Joannes Philippus e comitibus Schönborn, Tre- virensis; Carolus, comes de Leyn, et Ferdinandus Hassiae, Princeps et Cardinalis, peramice et frequen- tius domum cum Gymnasio invisebant. „Gymnasio- „rum magnum observatum est incrementum in numero „discipulorum, et flore nobilitatis, postquam nimirum „pax alma reddita Mnsis est." (H. S.) Anno 1653. „Colebantur Musae post longas Mar- „tis turbas multo impensius etiam a nobilium audito- „rum frequentia; frequentabant certe unum Pragae „Minoris sex classium gymnasium 24 comitum, baro- „numque filii, qui comice ornati, et in palatium car- „dinalis advecti, solenne ei genethliacon dixerunt.“ „(H. S.) Haec potissima ex parte e praedicta S. B. histo- ria, quae sequuntur, e literis ante memoratis domus professae annuis excerpta sunt- Anno 1654. Wenceslaus e comitibus de Kolowrat Liebsteinsky, angustiae aedium et templi D. Nicolai per- vetusti et labascentis periculo subveniens, haeredita- tem suam 80000 fl. his exaedificandis offert. — Trans- actio cum senatu micropragensi de ampliori novi aedi- ficii spatio decreto caesareo confirmatur. Scholae nu- mero et nobilitate praecipua florentes literarum studio eminebant. (L. A.) Anno 1655. Scholarum splendor et discipulorum progessus par. (L. A.) Haec, quamvis ad singulos prope annos non absimili fere tenore in Literis Annuis de scholis nostris adlata, a me tamen hinc et illinc fidei majoris causa, illas a me lustratas fuisse, adferentur.
43 venerant, quorum e numero Princeps Elector Mogun- tinus, Joannes Philippus e comitibus Schönborn, Tre- virensis; Carolus, comes de Leyn, et Ferdinandus Hassiae, Princeps et Cardinalis, peramice et frequen- tius domum cum Gymnasio invisebant. „Gymnasio- „rum magnum observatum est incrementum in numero „discipulorum, et flore nobilitatis, postquam nimirum „pax alma reddita Mnsis est." (H. S.) Anno 1653. „Colebantur Musae post longas Mar- „tis turbas multo impensius etiam a nobilium audito- „rum frequentia; frequentabant certe unum Pragae „Minoris sex classium gymnasium 24 comitum, baro- „numque filii, qui comice ornati, et in palatium car- „dinalis advecti, solenne ei genethliacon dixerunt.“ „(H. S.) Haec potissima ex parte e praedicta S. B. histo- ria, quae sequuntur, e literis ante memoratis domus professae annuis excerpta sunt- Anno 1654. Wenceslaus e comitibus de Kolowrat Liebsteinsky, angustiae aedium et templi D. Nicolai per- vetusti et labascentis periculo subveniens, haeredita- tem suam 80000 fl. his exaedificandis offert. — Trans- actio cum senatu micropragensi de ampliori novi aedi- ficii spatio decreto caesareo confirmatur. Scholae nu- mero et nobilitate praecipua florentes literarum studio eminebant. (L. A.) Anno 1655. Scholarum splendor et discipulorum progessus par. (L. A.) Haec, quamvis ad singulos prope annos non absimili fere tenore in Literis Annuis de scholis nostris adlata, a me tamen hinc et illinc fidei majoris causa, illas a me lustratas fuisse, adferentur.
Strana 44
44 Anno 1657. Scholis numerosa nobilitas nomen et decus addidit: ex avitis comitum Imperii familiis 19, ba- rones 11, totidem ex ordine equestri, quibus sub finem mensis Julii accescerant quini regii, ac seni Archiducis ephebi, qui constanter, quantum per obsequia aulica li- cuit, in suas classes divisi, gymnasium frequentabant. Consuetae rhetorum et poetarum in declamando exerci- tationes. Nobilis juventus cardinali Harrach die na- tali gratulatur. Summa collatorum a. h. domui beneficiorum 900 fl. Caesar Augustus Leopoldus domum invisit, ac in ejus coenaculo patres prandio secum refici vult. (L. A.) Anno 1658 et 1659. Elogium usitatum: „Scholae „discipulorum frequentia et nobilitate, nec non pie- „tate et adsiduitate florent." (L. A.) Anno 1660. Ad hunc aunum prima vice Praefec- tum et quatuor Professores nominatim adscriptos in- veni: Praefectus P. Joannes Heintz, Professores: Guilielmus Holub, Joannes Strakela, Wenceslaus Lud- wik et Martinus Tenner, qui vetustatis alicujus cau- sa hic quoque nominati sunto. (L. A.) Anno 1661 et 1662. Praeter Praefecti et Profes- sorum nomina nihil ultra inveni, et haec allatam an- te ob causam adhuc transscribam : Praefectus : P. Jo- annes Tobias Riedl; Professor Rhetoricae : P. Joan- nes Porubna; Professor humanitatis: P. Georgius Queseling ; Prof. supremae grammaticae : P. Lucas Kholik ; Professores inferiorum gramm. classium : M. M. : Andreas Litomisky, Franciscus Woračiczky et Rudol- phus Stephan. (L. A.) Anno 1663. Praepositus domus et quodammodo gymnasii, Joannes Wrbna, illustri progenie ortus.
44 Anno 1657. Scholis numerosa nobilitas nomen et decus addidit: ex avitis comitum Imperii familiis 19, ba- rones 11, totidem ex ordine equestri, quibus sub finem mensis Julii accescerant quini regii, ac seni Archiducis ephebi, qui constanter, quantum per obsequia aulica li- cuit, in suas classes divisi, gymnasium frequentabant. Consuetae rhetorum et poetarum in declamando exerci- tationes. Nobilis juventus cardinali Harrach die na- tali gratulatur. Summa collatorum a. h. domui beneficiorum 900 fl. Caesar Augustus Leopoldus domum invisit, ac in ejus coenaculo patres prandio secum refici vult. (L. A.) Anno 1658 et 1659. Elogium usitatum: „Scholae „discipulorum frequentia et nobilitate, nec non pie- „tate et adsiduitate florent." (L. A.) Anno 1660. Ad hunc aunum prima vice Praefec- tum et quatuor Professores nominatim adscriptos in- veni: Praefectus P. Joannes Heintz, Professores: Guilielmus Holub, Joannes Strakela, Wenceslaus Lud- wik et Martinus Tenner, qui vetustatis alicujus cau- sa hic quoque nominati sunto. (L. A.) Anno 1661 et 1662. Praeter Praefecti et Profes- sorum nomina nihil ultra inveni, et haec allatam an- te ob causam adhuc transscribam : Praefectus : P. Jo- annes Tobias Riedl; Professor Rhetoricae : P. Joan- nes Porubna; Professor humanitatis: P. Georgius Queseling ; Prof. supremae grammaticae : P. Lucas Kholik ; Professores inferiorum gramm. classium : M. M. : Andreas Litomisky, Franciscus Woračiczky et Rudol- phus Stephan. (L. A.) Anno 1663. Praepositus domus et quodammodo gymnasii, Joannes Wrbna, illustri progenie ortus.
Strana 45
45 Ceterum duntaxat nomina praefecti et professorum. (Ibid.) Anno 1664. Domus Praepositus, idem Joannes Wrbna, veris virtutibus, et quae prima laudum est, egregia animi moderatione clarus, diem supremum obit. Anno 1665. Morbi ob äeris inclementiam et in- de funera. Haereditas Kolowratiana octoginta millium florenorum; adnitente altero comite Kolowrataeo, su- premi Appellationum tribunalis Praeside, templo et domui aedificandae integra transditur. Scholae, no- bili juventute refertae, vigore singulari in exercitationi- bus literariis eminuerunt. Drama : Daniel Innocens studia procerum et omnium excitavit. (Ibid.) Anno 1666 et 1667 nomina dumtaxat Praefecti et Professorum recensentur; status scholarum pro more laudatur. (Ibid.) Anno 1668. Hoc et sequentibus annis desunt jam nomina Praefecti et Professorum. Domui biblio- theca, copiosis libris instructa, a generoso D. Geckl donatur. Classis Humanitatis obitum fratrum e comi- tibus de Waldstein, haud dubie e gente ducis et do- mus fundatoris Albrechti Waldsteinii, condiscipulorum suorum, scena publica in magna illustrissimorum spec- tatorum corona luget. Comes de Trautmannsdorf 9000 fl. pro choro musices templi alendo donat. (Ibid.) Anno 1669. Consuetae exercitationes scholasti- cae ; inter dramata unum latina, alterum lingua ger- manica exhibitum. (Ibid.) Anno 1671. In gymnasio ad curam domus pro- fessae spectante copiosa ex flore primae nobilitatis ju- ventus virtuti et literis praeclaram operam navabat.
45 Ceterum duntaxat nomina praefecti et professorum. (Ibid.) Anno 1664. Domus Praepositus, idem Joannes Wrbna, veris virtutibus, et quae prima laudum est, egregia animi moderatione clarus, diem supremum obit. Anno 1665. Morbi ob äeris inclementiam et in- de funera. Haereditas Kolowratiana octoginta millium florenorum; adnitente altero comite Kolowrataeo, su- premi Appellationum tribunalis Praeside, templo et domui aedificandae integra transditur. Scholae, no- bili juventute refertae, vigore singulari in exercitationi- bus literariis eminuerunt. Drama : Daniel Innocens studia procerum et omnium excitavit. (Ibid.) Anno 1666 et 1667 nomina dumtaxat Praefecti et Professorum recensentur; status scholarum pro more laudatur. (Ibid.) Anno 1668. Hoc et sequentibus annis desunt jam nomina Praefecti et Professorum. Domui biblio- theca, copiosis libris instructa, a generoso D. Geckl donatur. Classis Humanitatis obitum fratrum e comi- tibus de Waldstein, haud dubie e gente ducis et do- mus fundatoris Albrechti Waldsteinii, condiscipulorum suorum, scena publica in magna illustrissimorum spec- tatorum corona luget. Comes de Trautmannsdorf 9000 fl. pro choro musices templi alendo donat. (Ibid.) Anno 1669. Consuetae exercitationes scholasti- cae ; inter dramata unum latina, alterum lingua ger- manica exhibitum. (Ibid.) Anno 1671. In gymnasio ad curam domus pro- fessae spectante copiosa ex flore primae nobilitatis ju- ventus virtuti et literis praeclaram operam navabat.
Strana 46
46 „Discipuli hoc anno dramata ingenio marteque pro- „prio composita dederunt." Anno 1672. Gymnasium nostrum academicum adpellatur, de ejusque scholis dixisse sufficiat, nihil ab iis, quoad morum et literarum studium, amplius de- siderari potuisse. (Ibid.) Anno 1673. Docuit hoc circiter anno, ut e Fran- cisci Pelzl scriptoribus S. conjici potest, in gymnasio nostro grammaticam Henricus Wenceslaus Richter, se- rius et Prefessor poetices Pragae Novae, vir prae ce- teris memoria dignus, ac ut existimare fas est, sin- gulari humanitatis sensu praeditus et judicio pollens Scripsit varia argumenti talis, quod nequaquam infestum aliis auimum, sed studiosum rerum naturam et mores hominum cognoscendi, aliosque ita edocen- di auctorem indicat. *) Missus in Americam, inter rudes ad flumen Maranionem gentes mansuefaciendas et erudiendas annos duodecim (ab anno 1684 ad 1696) incolumis et genti illi carus transegit, quod nisi sin- gulari humauitate et benevolentia in omnes fuisset, fieri nunquam potuerat. Occidit ille quidem ibi tan- dem, quin tamen ullo inconsulto animi fervore caedem suam provocasset, sed e tota fera gente unius dun- taxat, quem a pueritia perbenigne educabat et eru- dierat, quin et in nomen suum adoptaverat, scelere *) Scripta reliquit quina, in quibus iter suum ex Hispania in Americam, tum situm et mores diversorum Americae popu- lorum, geometricis simul observationibus insertis, descripsit, industria sane in omne tempus utili. Vid. Francisci Pelzl Scriptores e S. Bohema.
46 „Discipuli hoc anno dramata ingenio marteque pro- „prio composita dederunt." Anno 1672. Gymnasium nostrum academicum adpellatur, de ejusque scholis dixisse sufficiat, nihil ab iis, quoad morum et literarum studium, amplius de- siderari potuisse. (Ibid.) Anno 1673. Docuit hoc circiter anno, ut e Fran- cisci Pelzl scriptoribus S. conjici potest, in gymnasio nostro grammaticam Henricus Wenceslaus Richter, se- rius et Prefessor poetices Pragae Novae, vir prae ce- teris memoria dignus, ac ut existimare fas est, sin- gulari humanitatis sensu praeditus et judicio pollens Scripsit varia argumenti talis, quod nequaquam infestum aliis auimum, sed studiosum rerum naturam et mores hominum cognoscendi, aliosque ita edocen- di auctorem indicat. *) Missus in Americam, inter rudes ad flumen Maranionem gentes mansuefaciendas et erudiendas annos duodecim (ab anno 1684 ad 1696) incolumis et genti illi carus transegit, quod nisi sin- gulari humauitate et benevolentia in omnes fuisset, fieri nunquam potuerat. Occidit ille quidem ibi tan- dem, quin tamen ullo inconsulto animi fervore caedem suam provocasset, sed e tota fera gente unius dun- taxat, quem a pueritia perbenigne educabat et eru- dierat, quin et in nomen suum adoptaverat, scelere *) Scripta reliquit quina, in quibus iter suum ex Hispania in Americam, tum situm et mores diversorum Americae popu- lorum, geometricis simul observationibus insertis, descripsit, industria sane in omne tempus utili. Vid. Francisci Pelzl Scriptores e S. Bohema.
Strana 47
47 et perfidia interemtus. (Emanuel de Boye in vita ejus Pragae edita.) Domus duae, comitis olim Hispani Balthasaris de Marradas, ad Faunos vel Wildmanniae dictae, de- relictae postea et ad jus civitatis micropragenae re- tractae, de quibus, quod scholis amplioribus aedi- ficandis opportunae videbantur, emendis jam anno 1672 cum senatu microprageuo actum erat, pretio 5000 fl. emtae, et ex tabulis civitatis, in favorem rei scholasti- cae, in tabulas regni transcriptae, quae cuncta de- creto eacsareo 16. Maji anni ejusdem confirmata sunt. Praeterea autem diu jam ante de spatio domui professae et ecclesiae D. Nicolai noviter exstruendae, multo ampliore concedendo cum Senatu agitatum erat. Ichnographia (plantam vocant), novi operis moliendi bis terve exhibita, ac rursus immutata; obtendebatur enim, tanto spatio, medio in foro, occupato, plateas et vias publicas nimis coarctandas fore. Magnis igi- tur cum difficultatibus, ut Literae Annuae ad hunc annum aperte dicunt, Societati colluctandum erat, quas illa vix aut ne vix quidem superavisset, nisi, ut mihi certe persuasum est, favor gymnasii conser- vandi et ampliandi causam illius ad animos summo- rum et infimorum tacite saltem egisset. Itaque debe- tur haec ampla et insignis exaedificatio domus et templi istius, ornamentum nunc fori et urbis praeci- puum, magna profecto ex parte patrocinio literarum et juventutis in his erudiendae. Remotis ita, studio inprimis comitis Maximiliani Valentini de Martinitz, supremi Regni Praefecti, fe- liciter obstaculis, ab Augusto imperatore Leopoldo L, qui exercitu lustrato Egra Pragam advenerat, funda-
47 et perfidia interemtus. (Emanuel de Boye in vita ejus Pragae edita.) Domus duae, comitis olim Hispani Balthasaris de Marradas, ad Faunos vel Wildmanniae dictae, de- relictae postea et ad jus civitatis micropragenae re- tractae, de quibus, quod scholis amplioribus aedi- ficandis opportunae videbantur, emendis jam anno 1672 cum senatu microprageuo actum erat, pretio 5000 fl. emtae, et ex tabulis civitatis, in favorem rei scholasti- cae, in tabulas regni transcriptae, quae cuncta de- creto eacsareo 16. Maji anni ejusdem confirmata sunt. Praeterea autem diu jam ante de spatio domui professae et ecclesiae D. Nicolai noviter exstruendae, multo ampliore concedendo cum Senatu agitatum erat. Ichnographia (plantam vocant), novi operis moliendi bis terve exhibita, ac rursus immutata; obtendebatur enim, tanto spatio, medio in foro, occupato, plateas et vias publicas nimis coarctandas fore. Magnis igi- tur cum difficultatibus, ut Literae Annuae ad hunc annum aperte dicunt, Societati colluctandum erat, quas illa vix aut ne vix quidem superavisset, nisi, ut mihi certe persuasum est, favor gymnasii conser- vandi et ampliandi causam illius ad animos summo- rum et infimorum tacite saltem egisset. Itaque debe- tur haec ampla et insignis exaedificatio domus et templi istius, ornamentum nunc fori et urbis praeci- puum, magna profecto ex parte patrocinio literarum et juventutis in his erudiendae. Remotis ita, studio inprimis comitis Maximiliani Valentini de Martinitz, supremi Regni Praefecti, fe- liciter obstaculis, ab Augusto imperatore Leopoldo L, qui exercitu lustrato Egra Pragam advenerat, funda-
Strana 48
48 menta novae domus professae jacta sunt. Imperator ipse inter justa rei tam memorandae solennia, corona procerum stipatus, lapidem fundamentalem, nummo aureo magni ponderis adjecto, posuit, et trullas aliquot calcis manu augusta circumfudit, cui tum nomine So- cietatis et domus professae junior comes, Franciscus Zděnko de Kolowrat, Rhetoricae alumnus, gratias so- lemnes egit. (Hammerschmid in Prodromo.) — „De scholis gymnasii hujus academici" (ita denuo vocatur) „satis erit commemorasse, viguisse, si ullo, certe hoc „anno, singulariter modestiam in templo, fervorem in „literis, laudabilem aemulationem in classibus.“ (L. A.) Anno 1674. Sic Literae Annuae : „Palaestra scho- „lastica floruit non minus nobilitate, quam scientia, „sedulo id promoventibus singulis in classibus praefec- „to et professoribus.“ Drama a discipulis humanio- rum studiorum exhibitum. „Nec scholis sua defuere „exercitia, quibus naviter peractis, famam malevolentium „expunxernnt, studiosos Pragenses inter triurbis tumultus „strepitusque literarum fontes obiter delibare.“ Bene- ficia domui largiter tributa. (Ibid.) Anno 1677 et 1678 eadem rei scholasticae ratio. Domus novae fabrica ad tertiam contignationem pro- vecta. (Ibid.) Anno 1680. Thomas de Storbegg, supremi Appel- lationum tribunalis consiliarius, pro adjungendo domui professae seminario, aedes suas et vineam testameuto transcribit. — Domus nova inhabitari coepta, postquam ei 6ta Maji Archiepiscopus Fridericus, e comitibus de Waldstein, antea bene precatus esset. — „Post men- „sas secundas scena ct drama in honorem familiae „Waldsteiniae et Kolowrateae a gymnasio nostro acade-
48 menta novae domus professae jacta sunt. Imperator ipse inter justa rei tam memorandae solennia, corona procerum stipatus, lapidem fundamentalem, nummo aureo magni ponderis adjecto, posuit, et trullas aliquot calcis manu augusta circumfudit, cui tum nomine So- cietatis et domus professae junior comes, Franciscus Zděnko de Kolowrat, Rhetoricae alumnus, gratias so- lemnes egit. (Hammerschmid in Prodromo.) — „De scholis gymnasii hujus academici" (ita denuo vocatur) „satis erit commemorasse, viguisse, si ullo, certe hoc „anno, singulariter modestiam in templo, fervorem in „literis, laudabilem aemulationem in classibus.“ (L. A.) Anno 1674. Sic Literae Annuae : „Palaestra scho- „lastica floruit non minus nobilitate, quam scientia, „sedulo id promoventibus singulis in classibus praefec- „to et professoribus.“ Drama a discipulis humanio- rum studiorum exhibitum. „Nec scholis sua defuere „exercitia, quibus naviter peractis, famam malevolentium „expunxernnt, studiosos Pragenses inter triurbis tumultus „strepitusque literarum fontes obiter delibare.“ Bene- ficia domui largiter tributa. (Ibid.) Anno 1677 et 1678 eadem rei scholasticae ratio. Domus novae fabrica ad tertiam contignationem pro- vecta. (Ibid.) Anno 1680. Thomas de Storbegg, supremi Appel- lationum tribunalis consiliarius, pro adjungendo domui professae seminario, aedes suas et vineam testameuto transcribit. — Domus nova inhabitari coepta, postquam ei 6ta Maji Archiepiscopus Fridericus, e comitibus de Waldstein, antea bene precatus esset. — „Post men- „sas secundas scena ct drama in honorem familiae „Waldsteiniae et Kolowrateae a gymnasio nostro acade-
Strana 49
49 „mico, quibus illustrissimis familiis tam multa, et tan- „ta accepta fert, exhibitum *). Multum delectavit „animos et oculos spectantium tum ingeniosa inventio, „tum agentium dexteritas et repentina, quin spectan- „tes id animadvertere possent, quintuplex proscenii „mutatio.“ (Ibid.) Anno 1684. Scholae floruere. Dramation Rhe- torum, Hippolytus, bis cum laude in scenam venire meruit. (Ibid.) Anno 1686. Nova domus fabrica magnum cepit incrementum. Templum D. Wenceslai non solum ex integro exstructum, sed et tecto munitum. — Rhe- tores Marco Attilio Regulo in scenam dato, placu- ere. (Ibid.) Anno 1687. Discipuli in gymnasio 332, in quo- rum numero Comites 18, LL. Barones 7, praeter alios equestri familia natos et nobiles. — Fabrica domus e parte occidentali a fundamentis dimidia sui parte educta, pars septemtrionalis fere jam absoluta. (Ibid.) Anno 1688. Gymnasium hoc academicum, (ita Literae Annuae), inter discipulos Principem unum, 26 Comites et LL. Barones numerat. Drama celsissi- ma et illustrissima juventus egit. (Ibid.) Anno 1689. „Gymnasium nostrum academicum „in discipulorum numero duos duces, Holsatiae nem- „pe et Slesvicii, et Principem de Salm habet.“ (Ibid.) Anno 1690. Discipuli gymnasii nostri academi- ci 339, inter hos dux Holsatiae, duces Sagani duo, *) Drama id grati animi officio et tempori omnino adcommo- datum erat. 4
49 „mico, quibus illustrissimis familiis tam multa, et tan- „ta accepta fert, exhibitum *). Multum delectavit „animos et oculos spectantium tum ingeniosa inventio, „tum agentium dexteritas et repentina, quin spectan- „tes id animadvertere possent, quintuplex proscenii „mutatio.“ (Ibid.) Anno 1684. Scholae floruere. Dramation Rhe- torum, Hippolytus, bis cum laude in scenam venire meruit. (Ibid.) Anno 1686. Nova domus fabrica magnum cepit incrementum. Templum D. Wenceslai non solum ex integro exstructum, sed et tecto munitum. — Rhe- tores Marco Attilio Regulo in scenam dato, placu- ere. (Ibid.) Anno 1687. Discipuli in gymnasio 332, in quo- rum numero Comites 18, LL. Barones 7, praeter alios equestri familia natos et nobiles. — Fabrica domus e parte occidentali a fundamentis dimidia sui parte educta, pars septemtrionalis fere jam absoluta. (Ibid.) Anno 1688. Gymnasium hoc academicum, (ita Literae Annuae), inter discipulos Principem unum, 26 Comites et LL. Barones numerat. Drama celsissi- ma et illustrissima juventus egit. (Ibid.) Anno 1689. „Gymnasium nostrum academicum „in discipulorum numero duos duces, Holsatiae nem- „pe et Slesvicii, et Principem de Salm habet.“ (Ibid.) Anno 1690. Discipuli gymnasii nostri academi- ci 339, inter hos dux Holsatiae, duces Sagani duo, *) Drama id grati animi officio et tempori omnino adcommo- datum erat. 4
Strana 50
50 Princeps de Salm, Comites 17, LL. Barones 7, ex ordine equestri 17. (Ibid.) Anno 1691. Domus professa florenis octogies millenis, e donatione Kolowrataea impensis, tota fir- miter exstructa. — Discipuli gymnasii 368. (Ibid.) Anno 1692. Discipuli gymnasii 350, inter quos adhuc duo duces Sagani. (Ibid.) Anno 1693. Discipuli 354. Dramatis periocha typis mandata fuisse, hic prima vice dicitur; simul prima hic occurrit mentio sustentandi sex Professo- ribus Adjuncti in gymnasio. (Ibid.) Anno 1694. Studia florent; peculium gymnasii: tricies milleni et septingenti floreni in censum elo- cati. — Legatum Thomae de Storbegg, instituendo Pragae Minoris seminario jam ante destinatum, ab Augusto Caesare Leopoldo I., 15. Septembris ejus- dem anni confirmatum. Anno 1695. Supremus regni Praefectus, Comes de Sternberg, discipulis bene meritis praemia muni- fice suppeditat.— In scena exhibenda juventus nobi- lis certavit, ut alter alterum sumtuosiore adparatu superaret. (Ibid.) Anno 1696 et 1697 scholae florent. (Ibid.) Anno 1698. Discipuli in scholis adhuc numero- siores, quam anno praecedenti. Bibliotheca domus et gymnasii aucta. (Ibid. Anno 1699. Discipuli in gymnasio 473. Literis hujus anni adnexa est synopsis status totius provin- ciae S. Bohemae, in cujus scholis 9557 discipuli, atque inter hos 1302 alumni in ejusdem seminariis enumerantur.
50 Princeps de Salm, Comites 17, LL. Barones 7, ex ordine equestri 17. (Ibid.) Anno 1691. Domus professa florenis octogies millenis, e donatione Kolowrataea impensis, tota fir- miter exstructa. — Discipuli gymnasii 368. (Ibid.) Anno 1692. Discipuli gymnasii 350, inter quos adhuc duo duces Sagani. (Ibid.) Anno 1693. Discipuli 354. Dramatis periocha typis mandata fuisse, hic prima vice dicitur; simul prima hic occurrit mentio sustentandi sex Professo- ribus Adjuncti in gymnasio. (Ibid.) Anno 1694. Studia florent; peculium gymnasii: tricies milleni et septingenti floreni in censum elo- cati. — Legatum Thomae de Storbegg, instituendo Pragae Minoris seminario jam ante destinatum, ab Augusto Caesare Leopoldo I., 15. Septembris ejus- dem anni confirmatum. Anno 1695. Supremus regni Praefectus, Comes de Sternberg, discipulis bene meritis praemia muni- fice suppeditat.— In scena exhibenda juventus nobi- lis certavit, ut alter alterum sumtuosiore adparatu superaret. (Ibid.) Anno 1696 et 1697 scholae florent. (Ibid.) Anno 1698. Discipuli in scholis adhuc numero- siores, quam anno praecedenti. Bibliotheca domus et gymnasii aucta. (Ibid. Anno 1699. Discipuli in gymnasio 473. Literis hujus anni adnexa est synopsis status totius provin- ciae S. Bohemae, in cujus scholis 9557 discipuli, atque inter hos 1302 alumni in ejusdem seminariis enumerantur.
Strana 51
51 Hactenus literae domus professae annuae, quas quidem mihi reperire contigit. Anno 1700. Ad hunc annum forsan referendum est exemplum literarum, in c. r. Gubernii tabulario ex autographo transscriptarum sine anno, quibus de- cies mille floreni alendis aliquot egenis adolescenti- bus constituuntur. Anno 1702 praeter ceteras expensas, Professori- bus in domo professa 36 fl. pro praemiis, et 22 fl. pro dramatibus exhibendis adsignantur. — Mentio ejus, qui sex Professoribus adjunctus erat, susten- tandi, iterata legitur. Anno 1710 de domo Wildmanniana, quo scho- lae transferendae erant, cum tota ruinae proxima esset, vendenda, agi coeptum, quin tamen ullus rei eventus secutus sit. Anno 1713. Dira lues Pragam adfligit, et peste 285 incolae absumti. Contagii impediendi causa sa- cra extra templa sub dio habita, velut in foro Pra- gae Minoris. Statua tum SS. Trinitati vota, et pro- pe domum professam in foro Italico erecta. (Ham- merschmid in Prodromo.) Anno 1724. Transactione cum senatu micropra- geno inita, spatium duorum ferme passuum in latitu- dinem, septemtrionalem versus partem domus illius Wildmanniae, scholis gymnasii ampliandis pretio 150 fl. redimitur. Anno 1725. Hoc circiter anno scholae nostrae extra domus professae pomoerium in domum illam Wildmanniam, in hunc nempe locum, ubi nunc acta c. r. Gubernii regesta adservantur, translatae fuerint. 4
51 Hactenus literae domus professae annuae, quas quidem mihi reperire contigit. Anno 1700. Ad hunc annum forsan referendum est exemplum literarum, in c. r. Gubernii tabulario ex autographo transscriptarum sine anno, quibus de- cies mille floreni alendis aliquot egenis adolescenti- bus constituuntur. Anno 1702 praeter ceteras expensas, Professori- bus in domo professa 36 fl. pro praemiis, et 22 fl. pro dramatibus exhibendis adsignantur. — Mentio ejus, qui sex Professoribus adjunctus erat, susten- tandi, iterata legitur. Anno 1710 de domo Wildmanniana, quo scho- lae transferendae erant, cum tota ruinae proxima esset, vendenda, agi coeptum, quin tamen ullus rei eventus secutus sit. Anno 1713. Dira lues Pragam adfligit, et peste 285 incolae absumti. Contagii impediendi causa sa- cra extra templa sub dio habita, velut in foro Pra- gae Minoris. Statua tum SS. Trinitati vota, et pro- pe domum professam in foro Italico erecta. (Ham- merschmid in Prodromo.) Anno 1724. Transactione cum senatu micropra- geno inita, spatium duorum ferme passuum in latitu- dinem, septemtrionalem versus partem domus illius Wildmanniae, scholis gymnasii ampliandis pretio 150 fl. redimitur. Anno 1725. Hoc circiter anno scholae nostrae extra domus professae pomoerium in domum illam Wildmanniam, in hunc nempe locum, ubi nunc acta c. r. Gubernii regesta adservantur, translatae fuerint. 4
Strana 52
52 Anno 1726. Senatus micropragenus Societati ac- tionem intendit ob elocata in scholis loca vacua, ab externis inhabitata, causam interserens, minui ita com- moda civium ex elocatione aedium privatarum. Sen- tentia judicis lata, jus hoc elocandi Societati adseritur. Anno 1727 et 1728. His circiter annis gymnasio nostro novi discipuli e Seminario Pragae Minoris, Vini- dorum dicto, ex Lusatia plerumque oriundi, accedunt. Fundaverunt nempe fratres germani duo, Mar- tinus et Georgius Schimon, Lusatae, ille Canoni- cus Senior Budissinensis, hic sacrorum ad D. Jo- sephi Pragae Minoris minister, ut de numero cleri magis sufficiente catholicis illarum regionum et Saxo- niae incolis provideretur, stipendia pro alendis duo- decim adolescentibus, qui literarum studiis operam Pragae navarent. Institutio seminarii hujus diploma- te caesareo ab Imperatore Carolo VI. die Julii 6ta an- ni 1725 concessa et rata habita fuit. His duodecim stipendiis plura postea ibidem accesserunt. Ab hoc tempore usque ad annum 1747 nihil, quod ad gymnasium, aut saltem ejus domum spectaret, in- veniri potuit. Verum ab anno 1747 usque ad no- stra tempora habentur in catalogis et libris calcu- lorum manuscriptis nomina Praefectorum et Pro- fessorum, tum etiam discipulorum, et horum quidem, addita progressus in studiis nota, perscripta et dili- genter adservata. Ab isto itaque anno nomina ipsa Professorum, qui scriptis simul editis memoriam sui reliquerunt, usque ad annum 1780, tum numerus discipulorum annis singulis hic adponuntur. Anno 1747. Discipuli in gymnasio universim 341, inter quos comites tres, 1. baro 1, nobiles 16. Prae-
52 Anno 1726. Senatus micropragenus Societati ac- tionem intendit ob elocata in scholis loca vacua, ab externis inhabitata, causam interserens, minui ita com- moda civium ex elocatione aedium privatarum. Sen- tentia judicis lata, jus hoc elocandi Societati adseritur. Anno 1727 et 1728. His circiter annis gymnasio nostro novi discipuli e Seminario Pragae Minoris, Vini- dorum dicto, ex Lusatia plerumque oriundi, accedunt. Fundaverunt nempe fratres germani duo, Mar- tinus et Georgius Schimon, Lusatae, ille Canoni- cus Senior Budissinensis, hic sacrorum ad D. Jo- sephi Pragae Minoris minister, ut de numero cleri magis sufficiente catholicis illarum regionum et Saxo- niae incolis provideretur, stipendia pro alendis duo- decim adolescentibus, qui literarum studiis operam Pragae navarent. Institutio seminarii hujus diploma- te caesareo ab Imperatore Carolo VI. die Julii 6ta an- ni 1725 concessa et rata habita fuit. His duodecim stipendiis plura postea ibidem accesserunt. Ab hoc tempore usque ad annum 1747 nihil, quod ad gymnasium, aut saltem ejus domum spectaret, in- veniri potuit. Verum ab anno 1747 usque ad no- stra tempora habentur in catalogis et libris calcu- lorum manuscriptis nomina Praefectorum et Pro- fessorum, tum etiam discipulorum, et horum quidem, addita progressus in studiis nota, perscripta et dili- genter adservata. Ab isto itaque anno nomina ipsa Professorum, qui scriptis simul editis memoriam sui reliquerunt, usque ad annum 1780, tum numerus discipulorum annis singulis hic adponuntur. Anno 1747. Discipuli in gymnasio universim 341, inter quos comites tres, 1. baro 1, nobiles 16. Prae-
Strana 53
53 terea alumni Seminarii Vinidorum, Lusatae, 5; in ho- rum numero Wenceslaus Kobaltž, postea ad decana- tum capituli Budissinensis et dignitatem episcopa- lem evectus. Anno 1748. Discipuli 391, Com. 3, Nob. 21, et Lusatae nonnulli, prout etiam annis sequentibus. Anno 1749. Discipuli 409, 1750. 367, — — 1751. 396, 348,) 1752. — in his nobi- li et illustri stirpe orti 18 . 12 . 17 26 Praeterea habetur ab anno eodem apocha, pretium 7921 fl. contestans, quo tholus super basilica D. Ni- colai, ad gymnasium tunc quodammodo spectante, lamellis cupri contectus fuit. Anno 1753. Inter ceteros Professor gymnasii no- stri Ferdinandus Meissner, qui quaternis opusculis argumenti tum ad physices scientiam, tum ad histo- riam ecclesiasticam spectantis, memoriam nominis re- liquit. Discipuli 384, LL. BB. duo, Nobiles 21. Anno 1754. Discipuli 330, L. B. 1., nob. 17. Anno 1755. Professor Poetices apud nos Fran- ciscus Pubicžka, compluribus justis operibus ad hi- storiam Bohemiae ac rerum Slavicarum pertinentibus, et apud exteros clarus. Discipuli 306, Comites 2, nob. 16. Anno 1756. Discipuli 290, — 1757. 255, — 238, 1758. 1759. 249, 1760. 267,) — in his nobi- li et illustri stirpe orti 17 21 17 22 29
53 terea alumni Seminarii Vinidorum, Lusatae, 5; in ho- rum numero Wenceslaus Kobaltž, postea ad decana- tum capituli Budissinensis et dignitatem episcopa- lem evectus. Anno 1748. Discipuli 391, Com. 3, Nob. 21, et Lusatae nonnulli, prout etiam annis sequentibus. Anno 1749. Discipuli 409, 1750. 367, — — 1751. 396, 348,) 1752. — in his nobi- li et illustri stirpe orti 18 . 12 . 17 26 Praeterea habetur ab anno eodem apocha, pretium 7921 fl. contestans, quo tholus super basilica D. Ni- colai, ad gymnasium tunc quodammodo spectante, lamellis cupri contectus fuit. Anno 1753. Inter ceteros Professor gymnasii no- stri Ferdinandus Meissner, qui quaternis opusculis argumenti tum ad physices scientiam, tum ad histo- riam ecclesiasticam spectantis, memoriam nominis re- liquit. Discipuli 384, LL. BB. duo, Nobiles 21. Anno 1754. Discipuli 330, L. B. 1., nob. 17. Anno 1755. Professor Poetices apud nos Fran- ciscus Pubicžka, compluribus justis operibus ad hi- storiam Bohemiae ac rerum Slavicarum pertinentibus, et apud exteros clarus. Discipuli 306, Comites 2, nob. 16. Anno 1756. Discipuli 290, — 1757. 255, — 238, 1758. 1759. 249, 1760. 267,) — in his nobi- li et illustri stirpe orti 17 21 17 22 29
Strana 54
54 Anno 1761. Inter ceteros Professores Petrus Chla- dek, postea Physices Professor in universitate Pra- gensi, qui tribus scriptis, ad physicae cognitionem spectantibus, innotuit. Discipuli 293, nobiles 27. Anno 1762. Discipuli 276, Princeps 1, Nob. 27. Anno 1763. Discipuli 294, Princeps 1, nobili et illustri stirpe orti 21. Anno 1764. Discipuli 301, Princeps 1, illustres et nobiles 20. Anno 1765. Discipuli 315, illustres et nobiles 21. Anno 1766. In discipulorum numero Franciscus Georgius Lock, Lusata Wittingenaviensis, subsequen- ti tempore Decanus capituli Budissinensis, Episco- pus Antigonensis, et magno insigni ordinis merito- rum regii Saxonici ornatus. Discipuli 334, nobi- les 24. Anno 1767. Discipuli 363; Nobiles 24. — — — 15. 1768. 369; Decreto caesareo, 19. Dec. scripto, dramata a dis- cipulis exhibenda consilio sapientissimo ubique pro- hibita sunt. Anno 1769. Discipuli 352, 340, 1770. 249, 1771. 1772. 232, — — nobill et il- lustri stir- pe orti. 22 22 16 14 Anno 1773. Inter Professores gymnasii Francis- eus Alter, compluribus operibus argumenti critici et philologici in lucem editis, et apud exteros clarus. Discipuli 230, nob. 10.— Ab eodem anno habetur typis expressa synopsis tentaminis graeci et latini, quod ex oratione Demosthenis Olynth. IIda et Ciceronis Phi-
54 Anno 1761. Inter ceteros Professores Petrus Chla- dek, postea Physices Professor in universitate Pra- gensi, qui tribus scriptis, ad physicae cognitionem spectantibus, innotuit. Discipuli 293, nobiles 27. Anno 1762. Discipuli 276, Princeps 1, Nob. 27. Anno 1763. Discipuli 294, Princeps 1, nobili et illustri stirpe orti 21. Anno 1764. Discipuli 301, Princeps 1, illustres et nobiles 20. Anno 1765. Discipuli 315, illustres et nobiles 21. Anno 1766. In discipulorum numero Franciscus Georgius Lock, Lusata Wittingenaviensis, subsequen- ti tempore Decanus capituli Budissinensis, Episco- pus Antigonensis, et magno insigni ordinis merito- rum regii Saxonici ornatus. Discipuli 334, nobi- les 24. Anno 1767. Discipuli 363; Nobiles 24. — — — 15. 1768. 369; Decreto caesareo, 19. Dec. scripto, dramata a dis- cipulis exhibenda consilio sapientissimo ubique pro- hibita sunt. Anno 1769. Discipuli 352, 340, 1770. 249, 1771. 1772. 232, — — nobill et il- lustri stir- pe orti. 22 22 16 14 Anno 1773. Inter Professores gymnasii Francis- eus Alter, compluribus operibus argumenti critici et philologici in lucem editis, et apud exteros clarus. Discipuli 230, nob. 10.— Ab eodem anno habetur typis expressa synopsis tentaminis graeci et latini, quod ex oratione Demosthenis Olynth. IIda et Ciceronis Phi-
Strana 55
55 lipp. IVts publice subierunt alumni facultatis oratoriae in academico gymnasio Pragae Minoris; item typis expressa est versio orat. Cic. Philipp. IVtae in ger- manicum a discipulo Rhetoricae ejusdem gymnasii. Anno 1774. Societas, ut alioqui notum est, ab- rogata jam erat. Negari nequit, gymnasium nostrum illi permulta debere. Itaque, quae praedecessores nostri e domo professa in juventutem probis moribus et literis erudiendam contulerunt, gratissimo certe animo recolenda sunt. Nihil profecto in rebus hu- manis ex omni parte perfectum nec fuit, nec unquam erit. Certe autem illi omnia, quae pro temporum ra- tione optima censebant, naviter et e fide praestiterunt. Extra omnem porro controversiam positum est, So- cietatem illam permultos doctrina et virtute praestan- tes viros inter suos numerasse. In ipso hoc nostro gym- nasio aliquot jam nominavimus, et trium adhuc nomina ponemus. Praeterea excitavit illa certe acriora studia omnium, ac inter hos et procerum atque Principum ad curam juventutis bonis literis erudiendae susci- piendam, et multos ubique literarum studiis patro- nos ac Maecenates conciliavit. Id jam inde patet, quod praedia ejus in sola Bohemia, teste Francisco Pelzl in Hist. Bohemiae tom. II. pag. 935, octuagies centenis millibus florenorum amplius aestimata fuerunt ; quae opes illi potissima ex parte nomine duntaxat scholarum venerant, quum ceteroquin Societas ipsa or- dinibus Mendicantium accenseretur, ac collegiis, i. e. scholasticis institutis exceptis, iisdem Mendicantium teneri se legibus, ipsa in Statutis suis fateatur. Abrogata igitur Societate erat gymnasii nostri Praefectus : P. Joannes Trutnowsky, qui inter cetera
55 lipp. IVts publice subierunt alumni facultatis oratoriae in academico gymnasio Pragae Minoris; item typis expressa est versio orat. Cic. Philipp. IVtae in ger- manicum a discipulo Rhetoricae ejusdem gymnasii. Anno 1774. Societas, ut alioqui notum est, ab- rogata jam erat. Negari nequit, gymnasium nostrum illi permulta debere. Itaque, quae praedecessores nostri e domo professa in juventutem probis moribus et literis erudiendam contulerunt, gratissimo certe animo recolenda sunt. Nihil profecto in rebus hu- manis ex omni parte perfectum nec fuit, nec unquam erit. Certe autem illi omnia, quae pro temporum ra- tione optima censebant, naviter et e fide praestiterunt. Extra omnem porro controversiam positum est, So- cietatem illam permultos doctrina et virtute praestan- tes viros inter suos numerasse. In ipso hoc nostro gym- nasio aliquot jam nominavimus, et trium adhuc nomina ponemus. Praeterea excitavit illa certe acriora studia omnium, ac inter hos et procerum atque Principum ad curam juventutis bonis literis erudiendae susci- piendam, et multos ubique literarum studiis patro- nos ac Maecenates conciliavit. Id jam inde patet, quod praedia ejus in sola Bohemia, teste Francisco Pelzl in Hist. Bohemiae tom. II. pag. 935, octuagies centenis millibus florenorum amplius aestimata fuerunt ; quae opes illi potissima ex parte nomine duntaxat scholarum venerant, quum ceteroquin Societas ipsa or- dinibus Mendicantium accenseretur, ac collegiis, i. e. scholasticis institutis exceptis, iisdem Mendicantium teneri se legibus, ipsa in Statutis suis fateatur. Abrogata igitur Societate erat gymnasii nostri Praefectus : P. Joannes Trutnowsky, qui inter cetera
Strana 56
56 plures conciones saeras bohemico idiomate in lucem edidit ; Professores Humaniorum : P. Josephus de He- benstreit, Franciscus Schraml; Professores Gramma- tices: P. Henricus Wolf, pluribus opusculis ad usum gymnasiorum et juventutis studiosae juris publici fac- tis, nec non compendio Historiae Bohemiae egregie concinnato, laudem adeptus ; M. M. Franciscus Alter, jam ante laudatus; Joannes Neubauer et Joannes Schneider, hic subsequenti tempore praeco verbi divi- ni in aula Serenissimi tunc Electoris Saxoniae, ac dein episcopali dignitate ornatus, perutili libro precum christianarum edito optime meritus. Omnes hi Societati antea adscripti, anno hoc jam clero ecclesiastico accensi in Libro Calculorum leguntur. Discipuli 216, nobiles 10. Ab anno 1775 et 1776 novus studiorum et fortu- natissimus texitur ordo, atque emendatior et sanissi- ma methodi et disciplinae scholasticae, ut in ceteris Au- striae, ita quoque in nostro gymnasio, ratio, quemadmo- dum e libro nostro Ordinationum Scholasticarum patet. Debetur hoc incredibile beneficium Augustae Im- peratrici ac Reginae Mariae Theresiae, immortalis memoriae Principi. Studiorum et totius institutionis juvenilis ratione a viris solertissimis jam hinc et illinc diligenter expensa et discussa, Augusta Imperatrix pru- dentissimos et fidelissimos consiliorum suorum mini- stros, inter hos et Gerardum van Swieten delegit. Ita vera et recta animorum juvenilium formandorum via inita, qua illi ad vitae civilis munia juste obeunda ducerentur, remotis salebris aevi prioris, ac quae- stionibus abstrusioribus, quam quae ipsi aetati matu- riori perviae sint, unde solum obscuritas animorum,
56 plures conciones saeras bohemico idiomate in lucem edidit ; Professores Humaniorum : P. Josephus de He- benstreit, Franciscus Schraml; Professores Gramma- tices: P. Henricus Wolf, pluribus opusculis ad usum gymnasiorum et juventutis studiosae juris publici fac- tis, nec non compendio Historiae Bohemiae egregie concinnato, laudem adeptus ; M. M. Franciscus Alter, jam ante laudatus; Joannes Neubauer et Joannes Schneider, hic subsequenti tempore praeco verbi divi- ni in aula Serenissimi tunc Electoris Saxoniae, ac dein episcopali dignitate ornatus, perutili libro precum christianarum edito optime meritus. Omnes hi Societati antea adscripti, anno hoc jam clero ecclesiastico accensi in Libro Calculorum leguntur. Discipuli 216, nobiles 10. Ab anno 1775 et 1776 novus studiorum et fortu- natissimus texitur ordo, atque emendatior et sanissi- ma methodi et disciplinae scholasticae, ut in ceteris Au- striae, ita quoque in nostro gymnasio, ratio, quemadmo- dum e libro nostro Ordinationum Scholasticarum patet. Debetur hoc incredibile beneficium Augustae Im- peratrici ac Reginae Mariae Theresiae, immortalis memoriae Principi. Studiorum et totius institutionis juvenilis ratione a viris solertissimis jam hinc et illinc diligenter expensa et discussa, Augusta Imperatrix pru- dentissimos et fidelissimos consiliorum suorum mini- stros, inter hos et Gerardum van Swieten delegit. Ita vera et recta animorum juvenilium formandorum via inita, qua illi ad vitae civilis munia juste obeunda ducerentur, remotis salebris aevi prioris, ac quae- stionibus abstrusioribus, quam quae ipsi aetati matu- riori perviae sint, unde solum obscuritas animorum,
Strana 57
57 ac inde perturbatiores eorum motus existere solent. Nihil autem constanti affectuum moderatione optabi- lius, et ad veram pietatem, justitiam ac humanita- tem colendam, tum ad vitae civilis tranquillita- tem et pacem retinendam magis necessarium nec co- gitari quidem potest. Hinc etiam norma instructio- nis nostrae verbis disertis providit, ne themata a discipulis elaboranda „vires ingenii et intelligentiae „juvenilis ullo modo transgrediantur." Discipuli anno 1775, 226, inter quos nob. 14. — 14. — 1776, 227, Anno 1777. Augusta Imperatrix directorem Gym- nasiorum per Bohemiam Carolum Henricum Seibt, e disciplina Christiani Gellerti profectum, nominavit, atque hac ratione ut ceteris, ita nostro quoque gym- nasio novum et insigne beneficium praestitit. Fuit enim ille ad dirigendam studiorum rationem vere natus. Vidi ipse, annis amplius tribus, ab ejus docen- tis et pronunciantis ore pendentem confertum audien- tium coetum, omnis prope aetatis, omnis et nobilis- simi quoque ordinis, cleri, et qui militiae ordines ducebant, tanta erat argumenti, de quo disserebat, gravitas et ad omnes utilitas, tanta eloquii puritas et elegantia, tam grata denique pronuntiatio et apta ad dignitatem ipsa oris et corporis conformatio, ut neminem tanta frequentia, hoc studio et hac admi- ratione et hoc profectu ad egregia quaeque unquam apud nos auditum fuisse meminerim. Ingenii et animi dotibus prae ceteris excellens, summa apud omnes valebat auctoritate, et nutu solo, si opus esset, ad recta et honesta regebat animos.
57 ac inde perturbatiores eorum motus existere solent. Nihil autem constanti affectuum moderatione optabi- lius, et ad veram pietatem, justitiam ac humanita- tem colendam, tum ad vitae civilis tranquillita- tem et pacem retinendam magis necessarium nec co- gitari quidem potest. Hinc etiam norma instructio- nis nostrae verbis disertis providit, ne themata a discipulis elaboranda „vires ingenii et intelligentiae „juvenilis ullo modo transgrediantur." Discipuli anno 1775, 226, inter quos nob. 14. — 14. — 1776, 227, Anno 1777. Augusta Imperatrix directorem Gym- nasiorum per Bohemiam Carolum Henricum Seibt, e disciplina Christiani Gellerti profectum, nominavit, atque hac ratione ut ceteris, ita nostro quoque gym- nasio novum et insigne beneficium praestitit. Fuit enim ille ad dirigendam studiorum rationem vere natus. Vidi ipse, annis amplius tribus, ab ejus docen- tis et pronunciantis ore pendentem confertum audien- tium coetum, omnis prope aetatis, omnis et nobilis- simi quoque ordinis, cleri, et qui militiae ordines ducebant, tanta erat argumenti, de quo disserebat, gravitas et ad omnes utilitas, tanta eloquii puritas et elegantia, tam grata denique pronuntiatio et apta ad dignitatem ipsa oris et corporis conformatio, ut neminem tanta frequentia, hoc studio et hac admi- ratione et hoc profectu ad egregia quaeque unquam apud nos auditum fuisse meminerim. Ingenii et animi dotibus prae ceteris excellens, summa apud omnes valebat auctoritate, et nutu solo, si opus esset, ad recta et honesta regebat animos.
Strana 58
58 Debet illi Bohemia non sermonis tantum theo- disci et styli maturiorem cultum, sed progressus quo- que multo acceleratiores in sensu humanitatis et sa- pientiae verae excolendo, non paucos praeterea viros ad munia publica rite obeunda praeclare institutos. His pro bene meritis collato ei augusta munificen- tia ordine equestri et dignitate caesarei consiliarii condecoratus est. Ab hoc anno habetur compendiaria manu scrip- ta gymnasii nostri Historia, et continuata ac con- tinuanda diligenter adservatur. Discipuli in gymna- sio 217, inter eos nobiles 11. Anno 1778. Quatuor grammaticae classes, ut in ceteris, ita etiam in nostro gymnasio ad tres annos contractae. (Hist. comp. M. S.) Novi libri, excerpta e classicis latinis continen- tes pro 3tia et 4a gramm. classe Vienna missi. Julii die 6ta facultas philosophica, et omnes triurbis nostrae scholae humaniores deduxerunt funus Josephi Stepling, presbyteri ecclesiastici et humaniorum eti- am quondam Directoris, viri ut ceteris virtutibus, ita et disciplinis mathematicis inclyti, comitatum etiam omnium ordinum clarissimis viris. (Ibid.) Die 9"a Augusti Episcopus Hipponensis et Suffra- ganeus Pragensis, Franciscus Xav. Twrdy benedixit sacello gymnasii, non modo a ruina, quam ob su- perstructam molem a scholis normalibus anno su- periore minabatur, vindicato, sed et insuper mu- nificentia benefactorum peculioque scholarum elegan- ter ornato. — Exorto ob successionem Bavaricam tumultu bellico, 10ma Augusti juventuti studiosae co- pia facta, se ad tutiora recipiendi. (Hist. Gym. com- pendiaria.) Discipuli 195, nob. 10.
58 Debet illi Bohemia non sermonis tantum theo- disci et styli maturiorem cultum, sed progressus quo- que multo acceleratiores in sensu humanitatis et sa- pientiae verae excolendo, non paucos praeterea viros ad munia publica rite obeunda praeclare institutos. His pro bene meritis collato ei augusta munificen- tia ordine equestri et dignitate caesarei consiliarii condecoratus est. Ab hoc anno habetur compendiaria manu scrip- ta gymnasii nostri Historia, et continuata ac con- tinuanda diligenter adservatur. Discipuli in gymna- sio 217, inter eos nobiles 11. Anno 1778. Quatuor grammaticae classes, ut in ceteris, ita etiam in nostro gymnasio ad tres annos contractae. (Hist. comp. M. S.) Novi libri, excerpta e classicis latinis continen- tes pro 3tia et 4a gramm. classe Vienna missi. Julii die 6ta facultas philosophica, et omnes triurbis nostrae scholae humaniores deduxerunt funus Josephi Stepling, presbyteri ecclesiastici et humaniorum eti- am quondam Directoris, viri ut ceteris virtutibus, ita et disciplinis mathematicis inclyti, comitatum etiam omnium ordinum clarissimis viris. (Ibid.) Die 9"a Augusti Episcopus Hipponensis et Suffra- ganeus Pragensis, Franciscus Xav. Twrdy benedixit sacello gymnasii, non modo a ruina, quam ob su- perstructam molem a scholis normalibus anno su- periore minabatur, vindicato, sed et insuper mu- nificentia benefactorum peculioque scholarum elegan- ter ornato. — Exorto ob successionem Bavaricam tumultu bellico, 10ma Augusti juventuti studiosae co- pia facta, se ad tutiora recipiendi. (Hist. Gym. com- pendiaria.) Discipuli 195, nob. 10.
Strana 59
59 Anno 1779. Liber classicus novus pro schola etiam suprema Humanitatis classis editus. (Ibid.) Discipuli 208, nob. 12. Anno 1780. „161° Septembris gymnasium nostrum „splendore, quo fieri potuit, maximo egit annum „saecularem a prima sui institutione quinquagesimum „supra centesimum. Mane hora 9na convenit juven- „tus scholastica ad gymnasium, inde supplicantium „more, ordine pulcherrimo ad aedem paroecialem „D. Nicolai processit. Ordinem praesentia sua co- „honestarunt inprimis : Illustrissimus et Reverendis- „simus Dominus Matthaeus Schweiberer, capituli „metropolitani Pragensis Decanus, Episcopus Antipa- „trensis et Suffraganeus, tum inclyta c. r. Studio- „rum commissio, viri denique auctoritate et erudi- „tione conspicui, qui in hoc ipso gymnasio olim „sive cathedras obtinuere, sive etiam artes humanis- „simas combibere. In ipsa aede D. Nicolai pro ro- „stris stetit, praeclare de hoc gymnasio meritus, „supremae Humanitatis classis Professor Henricus „Wolf, presbyter ecclesiasticus, sermonemque lati- „num ad nobilem eruditumque auditorem habuit de „gymnasiorum utilitate, magno omnium adsensu com- „probatum. Missa deinde solennis ab eodem Reve- „rendissimo et Illustrissimo Episcopo decantata. Ter- „minata est celebritas decantato Hymno Ambrosiano.“ „Die eodem hora 4'" pomeridiana, rursus in co- „rona c. r. Studiorum commissionis ac hospitum no- „bilissimorum solennis praemiorum distributio a Prae- „fecto scholarum peracta est, sub qua elucubrationes „varii generis, a studiosa juventute elaboratae oum la- „tino, tum germanico idiomate, dimensionesque geo-
59 Anno 1779. Liber classicus novus pro schola etiam suprema Humanitatis classis editus. (Ibid.) Discipuli 208, nob. 12. Anno 1780. „161° Septembris gymnasium nostrum „splendore, quo fieri potuit, maximo egit annum „saecularem a prima sui institutione quinquagesimum „supra centesimum. Mane hora 9na convenit juven- „tus scholastica ad gymnasium, inde supplicantium „more, ordine pulcherrimo ad aedem paroecialem „D. Nicolai processit. Ordinem praesentia sua co- „honestarunt inprimis : Illustrissimus et Reverendis- „simus Dominus Matthaeus Schweiberer, capituli „metropolitani Pragensis Decanus, Episcopus Antipa- „trensis et Suffraganeus, tum inclyta c. r. Studio- „rum commissio, viri denique auctoritate et erudi- „tione conspicui, qui in hoc ipso gymnasio olim „sive cathedras obtinuere, sive etiam artes humanis- „simas combibere. In ipsa aede D. Nicolai pro ro- „stris stetit, praeclare de hoc gymnasio meritus, „supremae Humanitatis classis Professor Henricus „Wolf, presbyter ecclesiasticus, sermonemque lati- „num ad nobilem eruditumque auditorem habuit de „gymnasiorum utilitate, magno omnium adsensu com- „probatum. Missa deinde solennis ab eodem Reve- „rendissimo et Illustrissimo Episcopo decantata. Ter- „minata est celebritas decantato Hymno Ambrosiano.“ „Die eodem hora 4'" pomeridiana, rursus in co- „rona c. r. Studiorum commissionis ac hospitum no- „bilissimorum solennis praemiorum distributio a Prae- „fecto scholarum peracta est, sub qua elucubrationes „varii generis, a studiosa juventute elaboratae oum la- „tino, tum germanico idiomate, dimensionesque geo-
Strana 60
60 „metricae in charta depictae, hospitibus exhibitae „sunt, tanquam certissima indicia praeclari facti pro- „gressus. — Maxima autem virorum ordinum omnium „adsensione, incredibilique animorum voluptate ex- „ceptae sunt orationes latinae breviores, sub finem re- „citatae, quibus gratiae agebantur Augustissimae Im- „peratrici ac Reginae nostrae Mariae Theresiae, quod „et studia ad hunc, in quo nunc conspiciuntur, splen- „dorem evexit, et tam copiosa incitamenta suppedita- „vit, quibus adolescentes in scholis ad eruditionem non „modo, sed ad morum quoque probitatem, hone- „stumque vitae cultum instituerentur. Vota praeterea „pro incolumitate Augustissimae palam facta a studio- „sis adolescentibus tanta teneritate, tanto verborum „animorumque sensu, ut concinna eloquendi agendi- „que ratione omnium tum praesentium multo vicerint „exspectationem.“ Discipuli 218, nob. 7. (Ibid.) Secuto deinde omnibus luctuosissimo Augustissi- mae Imperatricis ac Reginae obitu, Historia gymnasii nostri sensum lugentis et gratissimi animi sic declarat: „Dies vicesimus nonus Novembris luctum invexit „maximum in omnes quidem provincias Austriacas, „sed praecipuo tamen moerore complevit gymnasia „mitioris literaturae ob mortem Augustissimae ac „Gloriosissimae Imperatricis, regnantis Mariae There- „siae, quae hoc die evenit, maturam illam quidem „ipsius meritis et gloriae apud posteritatem omnem, „sed intempestivam adhuc votis et desiderio no- „strum omnium, utpote quam diutissime sospitem „vivere optabamus. Qua felicitate ipsos quadraginta „annos gubernarit provincias sibi subjectas, qua for-
60 „metricae in charta depictae, hospitibus exhibitae „sunt, tanquam certissima indicia praeclari facti pro- „gressus. — Maxima autem virorum ordinum omnium „adsensione, incredibilique animorum voluptate ex- „ceptae sunt orationes latinae breviores, sub finem re- „citatae, quibus gratiae agebantur Augustissimae Im- „peratrici ac Reginae nostrae Mariae Theresiae, quod „et studia ad hunc, in quo nunc conspiciuntur, splen- „dorem evexit, et tam copiosa incitamenta suppedita- „vit, quibus adolescentes in scholis ad eruditionem non „modo, sed ad morum quoque probitatem, hone- „stumque vitae cultum instituerentur. Vota praeterea „pro incolumitate Augustissimae palam facta a studio- „sis adolescentibus tanta teneritate, tanto verborum „animorumque sensu, ut concinna eloquendi agendi- „que ratione omnium tum praesentium multo vicerint „exspectationem.“ Discipuli 218, nob. 7. (Ibid.) Secuto deinde omnibus luctuosissimo Augustissi- mae Imperatricis ac Reginae obitu, Historia gymnasii nostri sensum lugentis et gratissimi animi sic declarat: „Dies vicesimus nonus Novembris luctum invexit „maximum in omnes quidem provincias Austriacas, „sed praecipuo tamen moerore complevit gymnasia „mitioris literaturae ob mortem Augustissimae ac „Gloriosissimae Imperatricis, regnantis Mariae There- „siae, quae hoc die evenit, maturam illam quidem „ipsius meritis et gloriae apud posteritatem omnem, „sed intempestivam adhuc votis et desiderio no- „strum omnium, utpote quam diutissime sospitem „vivere optabamus. Qua felicitate ipsos quadraginta „annos gubernarit provincias sibi subjectas, qua for-
Strana 61
61 „titudine hostes imperio suo inhiantes repulerit, da- „bunt fuse scriptores alii; qua autem cura et sollici- „tudine studia mitiora aluerit, ac promoverit, quam- „quam et hoc omnis praedicatura est posteritas, no- „strarum tamen existimamus esse partium, istud dun- „taxat unum ingrato silentio non praetereundum esse, „quod post felicem duorum maximorum Imperatorum „Caroli IV. et Ferdinandi II. memoriam, qui in regno „Bohemiae scientias velut e tenebris in lucem famam- „que provexerunt, prima e regnantibus Imperatoribus „sit Maria Theresia, quae nostro hoc saeculo materno „plane amore complexa humaniora studia, eademque „ad summum apicem perduxit. Vocatis enim undique „in consilium viris hoc in genere doctissimis, novos „institutionum poeticarum, rhetoricarum ac grammati- „carum libros conscribi fecit non modo, sed et prae- „ter patriae historiae adjumenta, eompendium anti- „quitatum romanarum, historiam naturalem, ex phy- „sica excerpta quaedam, elementa matheseos, geo- „graphiae studium etc. in usum melioremque normam „induxit, atque statuta haec in omnes Austriacas mis- „sa, auctoritate sua regia munivit stabilivitque.“ „Studentibus praeterea adolescentibus ut calcar ad- „deret, favores regios pollicita, effigiem insuper suam au- „gustissimam in numismate auro divite,principibus scho- „Iae cujuslibet palam deferri indulsit. Singulare cer- „te incitamentum diligentiae, praesertim apud aeta- " „tem teneriorem." „Obitum tantae Principis dolore intimo quis „non prosequatur, quis maternam ejusdem sollici- „tudinem, cum morte veluti praecisam, non arbi- „tretur; nisi consimilis animi, clementiae, sapien-
61 „titudine hostes imperio suo inhiantes repulerit, da- „bunt fuse scriptores alii; qua autem cura et sollici- „tudine studia mitiora aluerit, ac promoverit, quam- „quam et hoc omnis praedicatura est posteritas, no- „strarum tamen existimamus esse partium, istud dun- „taxat unum ingrato silentio non praetereundum esse, „quod post felicem duorum maximorum Imperatorum „Caroli IV. et Ferdinandi II. memoriam, qui in regno „Bohemiae scientias velut e tenebris in lucem famam- „que provexerunt, prima e regnantibus Imperatoribus „sit Maria Theresia, quae nostro hoc saeculo materno „plane amore complexa humaniora studia, eademque „ad summum apicem perduxit. Vocatis enim undique „in consilium viris hoc in genere doctissimis, novos „institutionum poeticarum, rhetoricarum ac grammati- „carum libros conscribi fecit non modo, sed et prae- „ter patriae historiae adjumenta, eompendium anti- „quitatum romanarum, historiam naturalem, ex phy- „sica excerpta quaedam, elementa matheseos, geo- „graphiae studium etc. in usum melioremque normam „induxit, atque statuta haec in omnes Austriacas mis- „sa, auctoritate sua regia munivit stabilivitque.“ „Studentibus praeterea adolescentibus ut calcar ad- „deret, favores regios pollicita, effigiem insuper suam au- „gustissimam in numismate auro divite,principibus scho- „Iae cujuslibet palam deferri indulsit. Singulare cer- „te incitamentum diligentiae, praesertim apud aeta- " „tem teneriorem." „Obitum tantae Principis dolore intimo quis „non prosequatur, quis maternam ejusdem sollici- „tudinem, cum morte veluti praecisam, non arbi- „tretur; nisi consimilis animi, clementiae, sapien-
Strana 62
62 „tiae filium, haeredem regnorum suorum reliquisset „Josephum II., Romanorum gloriosissimum Imperato- „rem, pro cujus felici, fausto, diuturnoque imperio „gymnasia vota pia faciunt.“ Hactenus Hist. compend. Ita ab anno 1630 ad 1780 primi illi a condito gymnasio nostro centum et quinquaginta anni, quo- rum memoriam, utpote aliquanto vetustiorem hic re- vocandam esse nostrum duximus, effluxere. Quae inde secuta sunt tempora, uberrimam certe et feli- cissimam historiae gymnasiorum materiam venturis annis praebebunt. Nam cuncta, quae immortalis no- minis Imperatrix ac Regina Maria Theresia cum ad salutem totius civitatis, tum ad studiorum rationem promovendam consilio sapientissimo et sollicitudine vere materna instituerat, Augusti Caesares, ejus suc- cessores pari sapientia et paterno in subjectos sibi populos amore tuiti sunt et adauxerunt. Emanarunt itaque postremis his quinquaginta an- nis ab anno 1780 ad haec usque tempora leges sa- pientissimae ac saluberrimae ad studiorum rationem et ju- ventutis patriae institutionem omni modo promovendam. Ut e plurimis aliquas tantum memorem, Au- gustus Caesar Josephus II. decreto 3. Februarii 1783 scripto, rationem peculiarem constituit, qua ju- ventus in gymnasiis tum ad literarum studia, tum in- primis ad morum probitatem, pietatem in Deum et vitae honestatem duceretur. Ad excitandam indu- striam juvenum optimae quidem spei, sed cum egesta- te colluctantium, decreto 26. Aprilis 1784 sancitum est, ut e collecto a discipulis opulentioribus didactro, iis sustentandis stipendia statuerentur, unde deinceps pa- trimonium velut quoddam literarium pro sublevanda
62 „tiae filium, haeredem regnorum suorum reliquisset „Josephum II., Romanorum gloriosissimum Imperato- „rem, pro cujus felici, fausto, diuturnoque imperio „gymnasia vota pia faciunt.“ Hactenus Hist. compend. Ita ab anno 1630 ad 1780 primi illi a condito gymnasio nostro centum et quinquaginta anni, quo- rum memoriam, utpote aliquanto vetustiorem hic re- vocandam esse nostrum duximus, effluxere. Quae inde secuta sunt tempora, uberrimam certe et feli- cissimam historiae gymnasiorum materiam venturis annis praebebunt. Nam cuncta, quae immortalis no- minis Imperatrix ac Regina Maria Theresia cum ad salutem totius civitatis, tum ad studiorum rationem promovendam consilio sapientissimo et sollicitudine vere materna instituerat, Augusti Caesares, ejus suc- cessores pari sapientia et paterno in subjectos sibi populos amore tuiti sunt et adauxerunt. Emanarunt itaque postremis his quinquaginta an- nis ab anno 1780 ad haec usque tempora leges sa- pientissimae ac saluberrimae ad studiorum rationem et ju- ventutis patriae institutionem omni modo promovendam. Ut e plurimis aliquas tantum memorem, Au- gustus Caesar Josephus II. decreto 3. Februarii 1783 scripto, rationem peculiarem constituit, qua ju- ventus in gymnasiis tum ad literarum studia, tum in- primis ad morum probitatem, pietatem in Deum et vitae honestatem duceretur. Ad excitandam indu- striam juvenum optimae quidem spei, sed cum egesta- te colluctantium, decreto 26. Aprilis 1784 sancitum est, ut e collecto a discipulis opulentioribus didactro, iis sustentandis stipendia statuerentur, unde deinceps pa- trimonium velut quoddam literarium pro sublevanda
Strana 63
63 patria optimae spei juventute exortum est, et ultra 450000 florenos rhenenses nunc excrevit. Multae incidere possunt justae causae, ob quas pa- rentes, tametsi scholas publicas vel maxime probent, et de earum summa utilitate et necessitate illis penitus per- suasum sit, nihilominus pro singulari liberorum suorum indole, ut prisci quidam Romani teste Quintiliano, con- sultius ducunt, eos non illico frequentiae illarum com- mittere; attamen eosdem ad munia publica quon- dam obeunda idoneos reddi exoptant. Firmavit ita- que justissimus Princeps decreto 5. Decembris 1785 id parentibus a natura injunctum educationis munus, ut filii nempe eorum inter domesticos omnino parietes literis operam dare, postea tamen testimonii obtinen- di causa publico se tentamini subjicere possint. Singularis tam humanitatis, quam civilis sapientiae dictamine, lege 14. Decembris 1782 lata, constituit, ut Is- raeliticae quoque juventuti gymnasia nostra pateant, quae inde, amandato omni inhumano odio, in scholis nostris eadem humanitate ac benevolentia, qua nostra juventus, habetur. Haec Augustus ille Caesar, cujus memoria ob praeclare ad salutem hominum omnis generis ab eo instituta, apud omnem posteritatem amori et gratae admirationi erit. Caesar Augustus Leopoldus II. decreto 8v° Fe- bruarii 1791 edito, cuncta complexus est, quae ad pro- vehendam altius studiorum et institutionis publicae rationem a viris sapientissimis optari queant; sed mors non meritis quidem et gloriae ejus, at votis omnium praematura eripuit Imperio et regnis Principem, in quo populi clementiam Titi sibi redditam viderunt, et cujus, Magni Hetruriae Ducis adhuc, sapientiam in
63 patria optimae spei juventute exortum est, et ultra 450000 florenos rhenenses nunc excrevit. Multae incidere possunt justae causae, ob quas pa- rentes, tametsi scholas publicas vel maxime probent, et de earum summa utilitate et necessitate illis penitus per- suasum sit, nihilominus pro singulari liberorum suorum indole, ut prisci quidam Romani teste Quintiliano, con- sultius ducunt, eos non illico frequentiae illarum com- mittere; attamen eosdem ad munia publica quon- dam obeunda idoneos reddi exoptant. Firmavit ita- que justissimus Princeps decreto 5. Decembris 1785 id parentibus a natura injunctum educationis munus, ut filii nempe eorum inter domesticos omnino parietes literis operam dare, postea tamen testimonii obtinen- di causa publico se tentamini subjicere possint. Singularis tam humanitatis, quam civilis sapientiae dictamine, lege 14. Decembris 1782 lata, constituit, ut Is- raeliticae quoque juventuti gymnasia nostra pateant, quae inde, amandato omni inhumano odio, in scholis nostris eadem humanitate ac benevolentia, qua nostra juventus, habetur. Haec Augustus ille Caesar, cujus memoria ob praeclare ad salutem hominum omnis generis ab eo instituta, apud omnem posteritatem amori et gratae admirationi erit. Caesar Augustus Leopoldus II. decreto 8v° Fe- bruarii 1791 edito, cuncta complexus est, quae ad pro- vehendam altius studiorum et institutionis publicae rationem a viris sapientissimis optari queant; sed mors non meritis quidem et gloriae ejus, at votis omnium praematura eripuit Imperio et regnis Principem, in quo populi clementiam Titi sibi redditam viderunt, et cujus, Magni Hetruriae Ducis adhuc, sapientiam in
Strana 64
64 legibus ferendis, prudentissimi Europae viri admirati sunt. Luctui, qui ex tam gravi jactura incessit Austri- am et Imperium, solamen adtulit succedens in regnis Franciscus, Imperator noster Augustus, quem popu- li orbi Patrem acceperunt. Difficillimorum temporum, quae certe nulla antea aetas viderat, periculis, pro tu- enda salute publica obsistens, e regali praerogativa gravissimas solum paterni in populos suos amoris curas sibi reliquit, ut securitatem iis praestaret, et intactam servaret. Hac regia via pro incolumitate omnium cuncta sua ultro impendentem, ipsum magnum pacis publicae Instauratorem Europa tota veneratur. Quum vel maxime bella urgerent, et delectus neces- sario habendi essent, paterna Caesaris benevolentia, flo- rem patriae juventutis, spem parentum, pubem literariam ab omni stipendio militari immunem fovebat; quin et inter arma ipsa et motus bellicos non tantum tranquil- litas imperturbata studiis nostris mansit, sed et sapien- tissimae ad ea excolenda leges perlatae sunt. Decreto caesareo, 6t° Octobris 1796 edito, studii domestici ratio denuo firmata, ac dein ita definita fuit, ut parentes liberos suos privatis quidem, sed publico testimonio et a morum integritate et doctrinae genere probatis magistris, instituendos tuti ac securi credere possent. Cum prima et praecipua sit ratio habenda, ut animus juvenilis vero pietatis in Deum sensu penitus imbuatur, in eoque firmetur, paterna Caesaris providentia in gymnasiis religionis docendae professores,stipendio largo eis colla- to, decreto 3. Februarii 1804 constituit. Mox deinde libri, quantum fieri poterat, accommodatissimi pro toto gym-
64 legibus ferendis, prudentissimi Europae viri admirati sunt. Luctui, qui ex tam gravi jactura incessit Austri- am et Imperium, solamen adtulit succedens in regnis Franciscus, Imperator noster Augustus, quem popu- li orbi Patrem acceperunt. Difficillimorum temporum, quae certe nulla antea aetas viderat, periculis, pro tu- enda salute publica obsistens, e regali praerogativa gravissimas solum paterni in populos suos amoris curas sibi reliquit, ut securitatem iis praestaret, et intactam servaret. Hac regia via pro incolumitate omnium cuncta sua ultro impendentem, ipsum magnum pacis publicae Instauratorem Europa tota veneratur. Quum vel maxime bella urgerent, et delectus neces- sario habendi essent, paterna Caesaris benevolentia, flo- rem patriae juventutis, spem parentum, pubem literariam ab omni stipendio militari immunem fovebat; quin et inter arma ipsa et motus bellicos non tantum tranquil- litas imperturbata studiis nostris mansit, sed et sapien- tissimae ad ea excolenda leges perlatae sunt. Decreto caesareo, 6t° Octobris 1796 edito, studii domestici ratio denuo firmata, ac dein ita definita fuit, ut parentes liberos suos privatis quidem, sed publico testimonio et a morum integritate et doctrinae genere probatis magistris, instituendos tuti ac securi credere possent. Cum prima et praecipua sit ratio habenda, ut animus juvenilis vero pietatis in Deum sensu penitus imbuatur, in eoque firmetur, paterna Caesaris providentia in gymnasiis religionis docendae professores,stipendio largo eis colla- to, decreto 3. Februarii 1804 constituit. Mox deinde libri, quantum fieri poterat, accommodatissimi pro toto gym-
Strana 65
65 nasticae doctrinae cyclo comparati, et methodus iis utendi magistris cum singulis, tum quoque humanio- res literas docentibus praescripta, hisque interpretes judicii solertissimi et politissimi, Heynius et Vossius in Virgilium, Mitscherlich in Lyrica Horatii etc. commonstrati sunt ; praeterea prosae scriptoribus e poe- tis graecis chrestomathia lectissima addita, ut ita sensus omnis humanioris literaturae in adolescentium animis recta ratione alatur. Fuit enim et erit semper poeseos in signis vis in animos hominum, et ad studium humanitatis plurimum illa conferet. Quod itaque Poeta de pris- cis temporibus dicit: „Cura ducum fuerant olim „regumque poetae“, hoc certe de tota nostra aetate re- centiore ve rum est. Caesarum enim et Regum decre- tis principes poetarum institutioni literariae deman- dantur, et profecto nunquam Augustus Romae plus ornamenti in Maronem suum et Flaccum contulit, quam nostri Caesares et Reges in eosdem et reliquos poe- tarum proceres, dum eorum opera perpetnae utilitati et immortalitati transdunt. Ne unquam muneri scholasticos obeundo idonei de- essent candidati,decreto 27. Septembris 1811 provisum est, ut in gymnasiis primariis professorum numero alii egre- giae spei adjungerentur, qui, in stipendium annuum tre- centorum florenorum recepti, per biennii aut quadriennii spatium, juventuti cum fructu erudiendae, apti redde- rentur. Haec paucissima e plurimis, a Caesare Augusto publice institutis. Quae vero ad singulas duntaxat res in studiorum oeconomia interiori paterne providit, in- numera prope sunt, in quibus singulorum saepe disci- 5
65 nasticae doctrinae cyclo comparati, et methodus iis utendi magistris cum singulis, tum quoque humanio- res literas docentibus praescripta, hisque interpretes judicii solertissimi et politissimi, Heynius et Vossius in Virgilium, Mitscherlich in Lyrica Horatii etc. commonstrati sunt ; praeterea prosae scriptoribus e poe- tis graecis chrestomathia lectissima addita, ut ita sensus omnis humanioris literaturae in adolescentium animis recta ratione alatur. Fuit enim et erit semper poeseos in signis vis in animos hominum, et ad studium humanitatis plurimum illa conferet. Quod itaque Poeta de pris- cis temporibus dicit: „Cura ducum fuerant olim „regumque poetae“, hoc certe de tota nostra aetate re- centiore ve rum est. Caesarum enim et Regum decre- tis principes poetarum institutioni literariae deman- dantur, et profecto nunquam Augustus Romae plus ornamenti in Maronem suum et Flaccum contulit, quam nostri Caesares et Reges in eosdem et reliquos poe- tarum proceres, dum eorum opera perpetnae utilitati et immortalitati transdunt. Ne unquam muneri scholasticos obeundo idonei de- essent candidati,decreto 27. Septembris 1811 provisum est, ut in gymnasiis primariis professorum numero alii egre- giae spei adjungerentur, qui, in stipendium annuum tre- centorum florenorum recepti, per biennii aut quadriennii spatium, juventuti cum fructu erudiendae, apti redde- rentur. Haec paucissima e plurimis, a Caesare Augusto publice institutis. Quae vero ad singulas duntaxat res in studiorum oeconomia interiori paterne providit, in- numera prope sunt, in quibus singulorum saepe disci- 5
Strana 66
66 pulorum ea cura jussu caesareo geritur, quam ne op- timi quidem parentes de liberis suis gerere possint. Quo vero leges hae, de juventute patria institu- enda perlatae, certiores et uberiores fructus ferrent, decreto, 20. Septembris 1819 perscripto, concessum est, ut professoribus gymnasiorum, decennio quoli- bet muneris scholastici e fide transacto, pars tertia salarii superadderetur, et simili ratione ad tertium usque decennium. Gaudent jam hac Caesaris muni- ficentia professores in gymnasiis regiae dotis omnes, qui decennium muneris rite exegerunt; in nostro au- tem gymnasio singulis et omnibus id beneficium con- cessum fuit, pro quo immortales gratias paternae ejus benignitati debemus. Si porro quis tricennali muneris sui labore rite per- functus, viribus ultra non suffecerit, remissa quarta tem- poris ceteris muneribus praefiniti parte, emerito stipen- dio ex asse annue donatum, honesto otio reddi lex illa jubet. Singularis sane munificentia, quam nobis etiam, nisi nefas esset, tacentibus, fasti literarii laetanter serae posteritati perferent. Intelligunt enim omnes, Cae- sarem, qui bene merentes beneficiis suis cumulatis- simos esse vult, hac ipsa ratione literarum simul in- cremento et saluti publicae paterne prospexisse. Nam sunt studia haec nostra et ob flexum juvenilis aeta- tis, quae illis imbuitur, et ob sexenne eorum conti- nuum tempus, et e statione sua, quum intermedia sint inter trivialem institutionem et severiores disci- plinas, tum ob laborem docentium eos, qui in pro- clivi sunt, et e ruditate ducendi et expoliendi porro, permagni rei ipsius natura momenti. Inde etiam de- creto 7. Septembris 1829 Caesaris beneficentia meren-
66 pulorum ea cura jussu caesareo geritur, quam ne op- timi quidem parentes de liberis suis gerere possint. Quo vero leges hae, de juventute patria institu- enda perlatae, certiores et uberiores fructus ferrent, decreto, 20. Septembris 1819 perscripto, concessum est, ut professoribus gymnasiorum, decennio quoli- bet muneris scholastici e fide transacto, pars tertia salarii superadderetur, et simili ratione ad tertium usque decennium. Gaudent jam hac Caesaris muni- ficentia professores in gymnasiis regiae dotis omnes, qui decennium muneris rite exegerunt; in nostro au- tem gymnasio singulis et omnibus id beneficium con- cessum fuit, pro quo immortales gratias paternae ejus benignitati debemus. Si porro quis tricennali muneris sui labore rite per- functus, viribus ultra non suffecerit, remissa quarta tem- poris ceteris muneribus praefiniti parte, emerito stipen- dio ex asse annue donatum, honesto otio reddi lex illa jubet. Singularis sane munificentia, quam nobis etiam, nisi nefas esset, tacentibus, fasti literarii laetanter serae posteritati perferent. Intelligunt enim omnes, Cae- sarem, qui bene merentes beneficiis suis cumulatis- simos esse vult, hac ipsa ratione literarum simul in- cremento et saluti publicae paterne prospexisse. Nam sunt studia haec nostra et ob flexum juvenilis aeta- tis, quae illis imbuitur, et ob sexenne eorum conti- nuum tempus, et e statione sua, quum intermedia sint inter trivialem institutionem et severiores disci- plinas, tum ob laborem docentium eos, qui in pro- clivi sunt, et e ruditate ducendi et expoliendi porro, permagni rei ipsius natura momenti. Inde etiam de- creto 7. Septembris 1829 Caesaris beneficentia meren-
Strana 67
67 tem bene hujus gymnasii professorem Nicolaum Plahl, effigie sua, in nummo aureo signata, publice insigniri jussit. Grates itaque perennes, prosperitas et felicitas Caesari nostro, Augustissimo Patriae Patri, ut numi- ne sospitante sit longaevus, incolumis et felix tota cum Augusta Domo sua, utque Eo, securitatem et salutem publicam sapientissime tuente, diutissime lae- temur, quod omnes cum semper, tum festo hoc bi- seculari a largitore bonorum omnium, Deo Optimo Maximo, votis ardentissimis exoptant et precantur. Directores, qui caesareo decreto gymnasiis Bo- hemiae, adeoque et nostro his posterioribus annis prae- erant, viri et dignitate et omni praeclare meritorum genere conspicui, erant: Ab anno 1801. Faustinus Prochaska, vir a cul- tissima styli latinitate, historiae patriae cognitione et ab omni humaniore doctrina ac virtute, scriptis etiam operibus, clarus. Ab anno 1810. Franciscus Wilhelm, ordinis Melitensium equestris Prior, vera clementiae laude dignissimus, justi tenax et in munere Directoris e fide praestando indefessus. Ab anno 1816. Josephus Köhler, ordinis ru- brae stellae equestris Magnus Magister, ut summa honorum dignitate, ita et humanitate, sapientia in rebus agendis, justitia et constantia praestans. Ab anno 1823. Franciscus de Paula Pöllner, Praelatus Scholasticus ad Metropolim D. Viti, dignis- simus praedecessorum suorum successor, quo litera- ** 5
67 tem bene hujus gymnasii professorem Nicolaum Plahl, effigie sua, in nummo aureo signata, publice insigniri jussit. Grates itaque perennes, prosperitas et felicitas Caesari nostro, Augustissimo Patriae Patri, ut numi- ne sospitante sit longaevus, incolumis et felix tota cum Augusta Domo sua, utque Eo, securitatem et salutem publicam sapientissime tuente, diutissime lae- temur, quod omnes cum semper, tum festo hoc bi- seculari a largitore bonorum omnium, Deo Optimo Maximo, votis ardentissimis exoptant et precantur. Directores, qui caesareo decreto gymnasiis Bo- hemiae, adeoque et nostro his posterioribus annis prae- erant, viri et dignitate et omni praeclare meritorum genere conspicui, erant: Ab anno 1801. Faustinus Prochaska, vir a cul- tissima styli latinitate, historiae patriae cognitione et ab omni humaniore doctrina ac virtute, scriptis etiam operibus, clarus. Ab anno 1810. Franciscus Wilhelm, ordinis Melitensium equestris Prior, vera clementiae laude dignissimus, justi tenax et in munere Directoris e fide praestando indefessus. Ab anno 1816. Josephus Köhler, ordinis ru- brae stellae equestris Magnus Magister, ut summa honorum dignitate, ita et humanitate, sapientia in rebus agendis, justitia et constantia praestans. Ab anno 1823. Franciscus de Paula Pöllner, Praelatus Scholasticus ad Metropolim D. Viti, dignis- simus praedecessorum suorum successor, quo litera- ** 5
Strana 68
68 rum humaniorum studia per Bohemiam humanissime et sapientissime procurante, gymnasia nostra nunc gaudent, et longaevam prosperitatem et incolumita- tem ei vovent et exoptant. Hoc gymnasii nostri quondam alumno laudatissi- mo, nunc moderatore supremo, et Ab anno 1827 Francisco Xav. Stockloew, ordi- nis Militensium equestris Priore Infulato, decreto caesareo Gymnasiorum Pragae Vice-Directore dig- nissimo, singulari animos devinciendi dote, et pari justi rectique studio praestante, Status Gymnasii anno hoc biseculari: Praefectus: Carolus Kauba. Professor doctrinae Religionis: P. Matthias Ehrlich, e Canon. regul. in Monte Sion, A. A. L. L. et Philosophiae Doctor. supremae Humanitatis classis: Joannes Zimmermann. primae Humanitatis classis: Wenceslaus Swoboda. quartae Grammaticae classis: Josephus Eichler. tertiae Grammaticae classis: Carolus Ska- liczky, M. Dr. secundae Grammaticae classis: Aloysius Müller. primae Grammaticae classis : Nicolaus Plahl (num. h. aur. med. ins.) Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof.
68 rum humaniorum studia per Bohemiam humanissime et sapientissime procurante, gymnasia nostra nunc gaudent, et longaevam prosperitatem et incolumita- tem ei vovent et exoptant. Hoc gymnasii nostri quondam alumno laudatissi- mo, nunc moderatore supremo, et Ab anno 1827 Francisco Xav. Stockloew, ordi- nis Militensium equestris Priore Infulato, decreto caesareo Gymnasiorum Pragae Vice-Directore dig- nissimo, singulari animos devinciendi dote, et pari justi rectique studio praestante, Status Gymnasii anno hoc biseculari: Praefectus: Carolus Kauba. Professor doctrinae Religionis: P. Matthias Ehrlich, e Canon. regul. in Monte Sion, A. A. L. L. et Philosophiae Doctor. supremae Humanitatis classis: Joannes Zimmermann. primae Humanitatis classis: Wenceslaus Swoboda. quartae Grammaticae classis: Josephus Eichler. tertiae Grammaticae classis: Carolus Ska- liczky, M. Dr. secundae Grammaticae classis: Aloysius Müller. primae Grammaticae classis : Nicolaus Plahl (num. h. aur. med. ins.) Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof.
Strana 69
69 E subjecta inferius synopsi patet, numerum dis- cipulorum Gymnasii, singulos per annos, ab 1781 bene magnum fuisse, qui absolutis tandem altioribus etiam studiis, togae et sagi, ac cleri muniis naviter obe- undis ecclesiae, patriae adeoque summis Imperanti- bus fidem debitam integerrime exhibuerunt, docendo, consulendo, opem medicam adferendo, aut sacra ad- ministrantes et demandata sibi gravissima negotia publica exequentes. Erant inter eos permulti no- bilissima prosapia orti, vel privatim vel publice li- teris initiati, quorum claris nominibus Gymnasium jure gloriari potest. Omnium alumnorum quondam suorum memoriam gratissimam, hac festa praesertim die recolit; nominatim autem percensere nec omnes potest, nec aliquos ; non omnes, quod immensi prope esset conaminis, non aliquos, ne in praetermissos iniquius videatur. Cunctos itaque illos et univer- sos una simul sua humanissima recordatione et con- gratulatione hic conplectitur.
69 E subjecta inferius synopsi patet, numerum dis- cipulorum Gymnasii, singulos per annos, ab 1781 bene magnum fuisse, qui absolutis tandem altioribus etiam studiis, togae et sagi, ac cleri muniis naviter obe- undis ecclesiae, patriae adeoque summis Imperanti- bus fidem debitam integerrime exhibuerunt, docendo, consulendo, opem medicam adferendo, aut sacra ad- ministrantes et demandata sibi gravissima negotia publica exequentes. Erant inter eos permulti no- bilissima prosapia orti, vel privatim vel publice li- teris initiati, quorum claris nominibus Gymnasium jure gloriari potest. Omnium alumnorum quondam suorum memoriam gratissimam, hac festa praesertim die recolit; nominatim autem percensere nec omnes potest, nec aliquos ; non omnes, quod immensi prope esset conaminis, non aliquos, ne in praetermissos iniquius videatur. Cunctos itaque illos et univer- sos una simul sua humanissima recordatione et con- gratulatione hic conplectitur.
Strana 70
70 Discipuli, qui anno hoc sacculari altero 1830 in Gymnasio nostro literls operam publice dederunt, In II, Humanitatis Classe. Bernt Joannes. Binder Carolus. Blazina Joseph, Blumrich Wenc. Chodaunsky Petrus. Daubek Joannes. Delattre Carolus. Domenegon Frano, Doerfl Georgius. Eppinger Henric, Fischer Eduard, Frenzl Felix. Gerbing Caesar. Glaser Carolus, Gnann Carolus, Gnann Wenc, Gras Marcus , Isr, Eques de Grünhof, Hanl Carolus. Honcžik Joannes. Jeiteles Ignat. Israélita, Jelinek Ferd, Jennel Carolus, Karásek Joannes. Keil Michael. Kirchner d, Neukirchen Guilielm, Klazák Josephus. Knóchel Carolus, Koderle Carol. Konopa Joannes, Kottáska Frid. Kratochwjl Joseph, Krokow Anton. Kriizner Adolph, Lahoda Wenc. Lang Anton. Langer Anton, Lorenz Franc. Marauschek Ferdin, Marterer Franc, Mastik Herrmann, Matégka Carolus, Morawetz Franc. Nettwal Ilugo, Nischtéra Franciscus, Poche Ignat, Poche Vincentius, Podubecky Anton, Popelka Joseph, Porsch Ignat.
70 Discipuli, qui anno hoc sacculari altero 1830 in Gymnasio nostro literls operam publice dederunt, In II, Humanitatis Classe. Bernt Joannes. Binder Carolus. Blazina Joseph, Blumrich Wenc. Chodaunsky Petrus. Daubek Joannes. Delattre Carolus. Domenegon Frano, Doerfl Georgius. Eppinger Henric, Fischer Eduard, Frenzl Felix. Gerbing Caesar. Glaser Carolus, Gnann Carolus, Gnann Wenc, Gras Marcus , Isr, Eques de Grünhof, Hanl Carolus. Honcžik Joannes. Jeiteles Ignat. Israélita, Jelinek Ferd, Jennel Carolus, Karásek Joannes. Keil Michael. Kirchner d, Neukirchen Guilielm, Klazák Josephus. Knóchel Carolus, Koderle Carol. Konopa Joannes, Kottáska Frid. Kratochwjl Joseph, Krokow Anton. Kriizner Adolph, Lahoda Wenc. Lang Anton. Langer Anton, Lorenz Franc. Marauschek Ferdin, Marterer Franc, Mastik Herrmann, Matégka Carolus, Morawetz Franc. Nettwal Ilugo, Nischtéra Franciscus, Poche Ignat, Poche Vincentius, Podubecky Anton, Popelka Joseph, Porsch Ignat.
Strana 71
Porsch Joseph, Preissler Ignatius, Riegel Aloys. Sandner France Sauda Joannes, Schilhawýy Math, Schimunek Josepli, Schreyer Georg. Schück Ignatius Israel, Sika Joannes, Sikora Josephus, 71 SnjZek Joannes, Sperlich Adolph. 'lTrombars Ludovic, Tuma Joseph, Utschik Franc, Waltinger Raymund. Wender Joannes, Werner Franc, Wlasak Anton. Wowsky Joannes, Würfel Franc. In I. Humanitatis Classe. Ambros Augustin. Apt Anton. Becke Franciscus, Blum Ludovicus. Donak Wenceslaus, Boricky Joannes, Bradka Joannes, Brehm Gustav, Budil Joseph. Burschik Joannes, Dittrich Carolus, Dittrich Joannes, Dolegšj Josephus. Domanja Henric, Duchek Joseph, Fiala Joseph. Friedrich Franc, Gežek Franc. Glanz Samuel, Gruner Gustav, Gürtler Wenceslaus, Haan Ignatius. Hillinger Franc, Hirschmann Guilielm, Horn Uffo, Hubert Josephus. Jelinek Frederic. Jirusch Joseph. Kheck Franciscus, Klan Josephus. Kletetschka Josephus, Kolenaty Eduard, Kratochwil Matth. Kurzweil Rudolph. Kutzer Eduard, Lamb Rudolph. Lemsperger Joseph, Liika Josephus, Mark Franc. Mikolaschek Franc. Miller Josephus, Müller Anton. Nowák Carol. Ortmann Fredericus, Pantzer Felix. Pettersch Joannes.
Porsch Joseph, Preissler Ignatius, Riegel Aloys. Sandner France Sauda Joannes, Schilhawýy Math, Schimunek Josepli, Schreyer Georg. Schück Ignatius Israel, Sika Joannes, Sikora Josephus, 71 SnjZek Joannes, Sperlich Adolph. 'lTrombars Ludovic, Tuma Joseph, Utschik Franc, Waltinger Raymund. Wender Joannes, Werner Franc, Wlasak Anton. Wowsky Joannes, Würfel Franc. In I. Humanitatis Classe. Ambros Augustin. Apt Anton. Becke Franciscus, Blum Ludovicus. Donak Wenceslaus, Boricky Joannes, Bradka Joannes, Brehm Gustav, Budil Joseph. Burschik Joannes, Dittrich Carolus, Dittrich Joannes, Dolegšj Josephus. Domanja Henric, Duchek Joseph, Fiala Joseph. Friedrich Franc, Gežek Franc. Glanz Samuel, Gruner Gustav, Gürtler Wenceslaus, Haan Ignatius. Hillinger Franc, Hirschmann Guilielm, Horn Uffo, Hubert Josephus. Jelinek Frederic. Jirusch Joseph. Kheck Franciscus, Klan Josephus. Kletetschka Josephus, Kolenaty Eduard, Kratochwil Matth. Kurzweil Rudolph. Kutzer Eduard, Lamb Rudolph. Lemsperger Joseph, Liika Josephus, Mark Franc. Mikolaschek Franc. Miller Josephus, Müller Anton. Nowák Carol. Ortmann Fredericus, Pantzer Felix. Pettersch Joannes.
Strana 72
72 Praský Ignatius. Ritter Gustavus. Rosenbaum Adalbertus, Rósler Anton. Rubritius Matthias. Schirmer Emmanuel, Schirmer Franc. Schmiedl Franc, Schubert Albert, Schubert Wenc, Schulz Joseph, Seidel Caspar. Setikowsky Wenc, Seydler Ignat, Silberstein L, B. de Adolph. Skalitzky Joan, Spale Franc. Spiegel Joseph, Srb Anton, Stanzel Carolus, Studnitka Joan, Swoboda Rudolph, Trika Joann, Unterweger Vincent, Wagner Anton. Weitenweber Anton, Wildt Eduard. Wildt Ignat, Wlcek Wenceslaus, Zagie Bernardus. Zelénka Joann, In IV, Grammaticae Classe. Altrichter Joann, Berger Eduard, Bistticky Anton. Fques de Boehm Carol, Boehmel Carol. Czarda Joann, Damaschka Vincentius, Danzer Franc, Daucha Joseph. Dittrich Wenc, Elirlich Joann, Fischer Carol, Forst Vincent. Frenzl Joann, Glasser Ludov. GoltZ Joann. Graf Josephus, Haas Adolph, Iabenicht Joann. IIaessler Joann, Hoffmann Joann. Horčička Georg. Janetschek Emanuel, Jellinek Aloys. Jitschinsky Joann, Junge Anton, Kettner Carol. Kettner Joann, Knobloch Carol. Koderle Joann. Kretschmer Petr. Kretschy Ferdin. Kubik Jacob, Eques de Kundratitz Carol, Lackinger Joann, Langer Anton. Lanie Franc. Limbek Hugo,
72 Praský Ignatius. Ritter Gustavus. Rosenbaum Adalbertus, Rósler Anton. Rubritius Matthias. Schirmer Emmanuel, Schirmer Franc. Schmiedl Franc, Schubert Albert, Schubert Wenc, Schulz Joseph, Seidel Caspar. Setikowsky Wenc, Seydler Ignat, Silberstein L, B. de Adolph. Skalitzky Joan, Spale Franc. Spiegel Joseph, Srb Anton, Stanzel Carolus, Studnitka Joan, Swoboda Rudolph, Trika Joann, Unterweger Vincent, Wagner Anton. Weitenweber Anton, Wildt Eduard. Wildt Ignat, Wlcek Wenceslaus, Zagie Bernardus. Zelénka Joann, In IV, Grammaticae Classe. Altrichter Joann, Berger Eduard, Bistticky Anton. Fques de Boehm Carol, Boehmel Carol. Czarda Joann, Damaschka Vincentius, Danzer Franc, Daucha Joseph. Dittrich Wenc, Elirlich Joann, Fischer Carol, Forst Vincent. Frenzl Joann, Glasser Ludov. GoltZ Joann. Graf Josephus, Haas Adolph, Iabenicht Joann. IIaessler Joann, Hoffmann Joann. Horčička Georg. Janetschek Emanuel, Jellinek Aloys. Jitschinsky Joann, Junge Anton, Kettner Carol. Kettner Joann, Knobloch Carol. Koderle Joann. Kretschmer Petr. Kretschy Ferdin. Kubik Jacob, Eques de Kundratitz Carol, Lackinger Joann, Langer Anton. Lanie Franc. Limbek Hugo,
Strana 73
73 Lindinger Rudolphus. Mayer Joannes. Menzel Joseph. Milner Anton. Müller Joseph. Nettwall Emanuel. Neuber Joseph. Neumann Joann. Petsch eques de Petschensdorf. Reiter Joann. de Rössler Ludov. Rudolph Ernest. Schipka Carol. Schmidt Aemilian. Schükl Joann. Schulz Emman. Schwarz Joseph. Seydl Emman. Spirek Franc. Stiepanek Eduard. Stöckner Franc. Straka Franc. Strigl Adolph. Stumpf Aloys. Swoboda Joann. Swoboda Jul. Taufmann Anton. Tobias Joannes. Turkowitz Andr. Wambera Victorin. Weber Philipp. Wehle Joseph. Weiretter Eduard. Wisshaupt Anton. Wřeštal Joseph. Benesch Raymund. Beran Joann. Bradka Anton. Brandstätter Joseph. Bretschneider Joann. Chlumzeller Ignat. Christian Joann. Christophek Ferd. Dietl Ferd. Diwischek Petr. Eichler Josephus. Ferber Joann. Fischer Maurit. Fleischinger Ludov. Gežek Ignat. Glass Caspar. Goltž Carol. Gräf Anton. In III. Grammaticae Classe. Grim Herrmann. Günther Eduard. Hackenberger Carol. Hagek Joseph. Hofmann Carol. Hoffmann Franc. Horacžek Wencesl, Kaſka Matthias. Karl Sebast. de Kham Hugo. Klaus Franc. Klinger Joann. Klominek Joseph. Kodauer Joseph. Kowaržowitz Franc. Kridl Anton. Lauwer Guilielm. Lukasch Joannes.
73 Lindinger Rudolphus. Mayer Joannes. Menzel Joseph. Milner Anton. Müller Joseph. Nettwall Emanuel. Neuber Joseph. Neumann Joann. Petsch eques de Petschensdorf. Reiter Joann. de Rössler Ludov. Rudolph Ernest. Schipka Carol. Schmidt Aemilian. Schükl Joann. Schulz Emman. Schwarz Joseph. Seydl Emman. Spirek Franc. Stiepanek Eduard. Stöckner Franc. Straka Franc. Strigl Adolph. Stumpf Aloys. Swoboda Joann. Swoboda Jul. Taufmann Anton. Tobias Joannes. Turkowitz Andr. Wambera Victorin. Weber Philipp. Wehle Joseph. Weiretter Eduard. Wisshaupt Anton. Wřeštal Joseph. Benesch Raymund. Beran Joann. Bradka Anton. Brandstätter Joseph. Bretschneider Joann. Chlumzeller Ignat. Christian Joann. Christophek Ferd. Dietl Ferd. Diwischek Petr. Eichler Josephus. Ferber Joann. Fischer Maurit. Fleischinger Ludov. Gežek Ignat. Glass Caspar. Goltž Carol. Gräf Anton. In III. Grammaticae Classe. Grim Herrmann. Günther Eduard. Hackenberger Carol. Hagek Joseph. Hofmann Carol. Hoffmann Franc. Horacžek Wencesl, Kaſka Matthias. Karl Sebast. de Kham Hugo. Klaus Franc. Klinger Joann. Klominek Joseph. Kodauer Joseph. Kowaržowitz Franc. Kridl Anton. Lauwer Guilielm. Lukasch Joannes.
Strana 74
74 Egues de Leinner Henric, Liebl Cajetan. Metzler de Andelberg Joann, Můldner Frideric, Müller Aloys. Muhr Joann. Nadherny Joannes. Nadherny Ludovicus, Nowotny Wenc, Ott Henric, Panzner Anton, Pelikan Hilar. Peschl Joann. Rath Anton. Richter Ludov, Rosmarin Gust, Schedelbauer Frid, Schukal Joann, Schwarzbach Wenc, Seelig Franc, Sorgenfrey Andr. Stanzl Ernest, Strnischtie Herrmann. Sturmann Joann, Suchan Matthias, Thômmers Joann, Thiirmann Ferdin, Tichy Joseph, Topfer David, Isr, Wankel Guilielm. Weber Guilielm. Weitenweber Eduard, Weitenweber Rud, Wenzowsky Joseph. Werner 'Theod. Wewerka Aemil. Wirker de Wackerfeld Godelr, Wischin Rudolph. Woczadlo Joannes, Wondraczek Franc. Zalużan Adalb, Zenker Augustin. Zdansky Joann. In II. Grammaticae Classe. Baumeister Anton, Benesch Joannes, Besser Michael. Bóhmel Christoph, Brausek Joannes. Burda Joseph, Chmelik Carolus. Cziżek Anton. Cziżek Anton, Demuth Bernard, Drescher Joann. Fiala Michael. Flekeles Isac, Israël. Folkmann Joseph. Gaipl Guilielmus, Gläser Eduard, Gläser Franc, Goppold Carol, Goppold Maurit, Graf Carolus, Grimmer Eq. d. Adelsbach Ant. Grimmer Eq. d. Adelsbach Em. Grund Joann. Gschirhakl Ant,
74 Egues de Leinner Henric, Liebl Cajetan. Metzler de Andelberg Joann, Můldner Frideric, Müller Aloys. Muhr Joann. Nadherny Joannes. Nadherny Ludovicus, Nowotny Wenc, Ott Henric, Panzner Anton, Pelikan Hilar. Peschl Joann. Rath Anton. Richter Ludov, Rosmarin Gust, Schedelbauer Frid, Schukal Joann, Schwarzbach Wenc, Seelig Franc, Sorgenfrey Andr. Stanzl Ernest, Strnischtie Herrmann. Sturmann Joann, Suchan Matthias, Thômmers Joann, Thiirmann Ferdin, Tichy Joseph, Topfer David, Isr, Wankel Guilielm. Weber Guilielm. Weitenweber Eduard, Weitenweber Rud, Wenzowsky Joseph. Werner 'Theod. Wewerka Aemil. Wirker de Wackerfeld Godelr, Wischin Rudolph. Woczadlo Joannes, Wondraczek Franc. Zalużan Adalb, Zenker Augustin. Zdansky Joann. In II. Grammaticae Classe. Baumeister Anton, Benesch Joannes, Besser Michael. Bóhmel Christoph, Brausek Joannes. Burda Joseph, Chmelik Carolus. Cziżek Anton. Cziżek Anton, Demuth Bernard, Drescher Joann. Fiala Michael. Flekeles Isac, Israël. Folkmann Joseph. Gaipl Guilielmus, Gläser Eduard, Gläser Franc, Goppold Carol, Goppold Maurit, Graf Carolus, Grimmer Eq. d. Adelsbach Ant. Grimmer Eq. d. Adelsbach Em. Grund Joann. Gschirhakl Ant,
Strana 75
Heraut Joseph. Herget Anton, Kalina Rudolph. Kautsky Frideric. Kiederle Carol, Klementz Wenc, Konrad Joseph, Koren Adolph. Kranl Joseph. Krtek Emman, Kubik Theod. Kutschka Matthias, Lanie Albrecht. Lenisch Jac. Limbek Eg. de Lilienau Ant, Lipawsky Emman. Malinsky Franc. Milner Wenceslaus, Mitscherling Friderie, Morawa Aloys. Morawa Joann. Niemetschek Anton. Nowotny Rudolph, Obras Wencesl. Okenfus Franc. 75 Opoletzky Joann, Patek Anton. Peschke Aloys. Pissling Guilielm, Pokorny Bernard. Prochaska Dominic, Rinchenbach Joseph. Rudolph Andreas. Sacher Carolus, Schauta Joann. Scheibert Franc, Schiffner Franc, Schmieger Matthias. Schüller Joann, Sichert Ignat. Staffen Joann. Steiden Henric. Stiller Ignat. Sykora Joann. Ullrich Joann. Unger Joseph. Walenz Gustav. Walter Carolus, Wedeles Henric, Israël. Zwérzina de Ruhwald Franc, In I. Grammaticae Classe. Becke Theodor. Bezdieka Wenc. Bittner Joscph. Bruschek Wenc. Dittrich Josephus. Dórfl Wenc., de Edlenbach Leopoldus. Echerer. Wilh. Fiering Franc. Fraas Franc, Franz Joseph. Franz Vincent. Gmach Ferdinand. Góhl Joseph. Gróger Gustav. Grünwald Ignat. Günther Ludov. Haaber Joseph.
Heraut Joseph. Herget Anton, Kalina Rudolph. Kautsky Frideric. Kiederle Carol, Klementz Wenc, Konrad Joseph, Koren Adolph. Kranl Joseph. Krtek Emman, Kubik Theod. Kutschka Matthias, Lanie Albrecht. Lenisch Jac. Limbek Eg. de Lilienau Ant, Lipawsky Emman. Malinsky Franc. Milner Wenceslaus, Mitscherling Friderie, Morawa Aloys. Morawa Joann. Niemetschek Anton. Nowotny Rudolph, Obras Wencesl. Okenfus Franc. 75 Opoletzky Joann, Patek Anton. Peschke Aloys. Pissling Guilielm, Pokorny Bernard. Prochaska Dominic, Rinchenbach Joseph. Rudolph Andreas. Sacher Carolus, Schauta Joann. Scheibert Franc, Schiffner Franc, Schmieger Matthias. Schüller Joann, Sichert Ignat. Staffen Joann. Steiden Henric. Stiller Ignat. Sykora Joann. Ullrich Joann. Unger Joseph. Walenz Gustav. Walter Carolus, Wedeles Henric, Israël. Zwérzina de Ruhwald Franc, In I. Grammaticae Classe. Becke Theodor. Bezdieka Wenc. Bittner Joscph. Bruschek Wenc. Dittrich Josephus. Dórfl Wenc., de Edlenbach Leopoldus. Echerer. Wilh. Fiering Franc. Fraas Franc, Franz Joseph. Franz Vincent. Gmach Ferdinand. Góhl Joseph. Gróger Gustav. Grünwald Ignat. Günther Ludov. Haaber Joseph.
Strana 76
76 JHaimbucher Joann. Halla Franc. Haussmann Aloys. Hawranek Carolus. Hillinger Leopold. Hlawa Franc. Jarosch Joseph. Jeschke Franc. Joch Wilh. Junge Carol. Kainz Wilhelm. Killmann Carol. Kinzel Franc, Kohaut Joann. Konopa Joseph. Kress Joann. Khun Augustus, Kupr Anton. Lanie Joseph. Lóffler Joseph. Mader Franc. Malintzky Anton, Maschin Joann. Mauermann Franc. Nekola 'Theodor. Neugebauer Maurit, Peschka Carol. Popper Simon. Isr. Prinz Frider, Prochaska Joseph. Purmann Joann. Riegl Anton. Rosenkranz Eduard. Rothbauer Georg. RZezatsch Carol, Schak Joseph. Sclimid Petrus. Schmidt Carol, Seidl Eduard, Seidl Julius. SmolarZ Gregor. Stadelbauer Franc. Stein Joseph. Isracl. Weber Ferdinand, Wehli Anton. Israél. Weitenweber Ferd. Wenschuch Adolph, Wotzl Hugo. Wrba Franc. Zigmund Wenc,
76 JHaimbucher Joann. Halla Franc. Haussmann Aloys. Hawranek Carolus. Hillinger Leopold. Hlawa Franc. Jarosch Joseph. Jeschke Franc. Joch Wilh. Junge Carol. Kainz Wilhelm. Killmann Carol. Kinzel Franc, Kohaut Joann. Konopa Joseph. Kress Joann. Khun Augustus, Kupr Anton. Lanie Joseph. Lóffler Joseph. Mader Franc. Malintzky Anton, Maschin Joann. Mauermann Franc. Nekola 'Theodor. Neugebauer Maurit, Peschka Carol. Popper Simon. Isr. Prinz Frider, Prochaska Joseph. Purmann Joann. Riegl Anton. Rosenkranz Eduard. Rothbauer Georg. RZezatsch Carol, Schak Joseph. Sclimid Petrus. Schmidt Carol, Seidl Eduard, Seidl Julius. SmolarZ Gregor. Stadelbauer Franc. Stein Joseph. Isracl. Weber Ferdinand, Wehli Anton. Israél. Weitenweber Ferd. Wenschuch Adolph, Wotzl Hugo. Wrba Franc. Zigmund Wenc,
Strana 77
77 Numerus discipulorum, qui ab anno 1781 usque ad annum scholasticum 1830 in caes. reg. Gymnasio Microprageno publice aut etiam privatim literis operam navarunt. Universim In horum numero fuere: Co- mites L. Ba- rones Nobiles Anno 1781 — 1782 — 1783 — 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 — — — — — — — — — — — — — — — — — 241 216 200 133 134 128 157 198 224 248 260 245 250 257 257 267 290 285 281 291 299 277 1 10 5 8 3 3 10 8 15 16 12 11 12 17 21 20 19 18 29 22 23 28 29 20 23 22 20 16 16 19 24 20 203 10 288 277 Latus 6006 И 80 60 482
77 Numerus discipulorum, qui ab anno 1781 usque ad annum scholasticum 1830 in caes. reg. Gymnasio Microprageno publice aut etiam privatim literis operam navarunt. Universim In horum numero fuere: Co- mites L. Ba- rones Nobiles Anno 1781 — 1782 — 1783 — 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 — — — — — — — — — — — — — — — — — 241 216 200 133 134 128 157 198 224 248 260 245 250 257 257 267 290 285 281 291 299 277 1 10 5 8 3 3 10 8 15 16 12 11 12 17 21 20 19 18 29 22 23 28 29 20 23 22 20 16 16 19 24 20 203 10 288 277 Latus 6006 И 80 60 482
Strana 78
78 Universim Translatus | 6006 | — Anno 1806 268 — 1807 296 — 1808 339 — 1809 364 — 1810 338 | — 1811 308 — 1812 289 — 1813 340 — 1814 339 — 1815 352 — 1816 1 418 — 4817 | 474 — 1818 540 1819 558 — 1820 571 — 1821 639 — 1822 670 — 1823 668 — 1824 702 — 1825 726 — 1826 701 — 1827 665 — 1828 460 — 1829 435 5 | — 41830 478 Somma | 17841 | | 32 | 252 | 268] 06 | In horum numero fuere: — == Prin- | Co- |L. Ba- , | 1 Sre mites | rones Nobiles Qo : © e D Qo © je» соо воно | eoo OO uo€u€uuwoooocoww l. Qo o NA E Mr I | =] pa D = | m] pè è bb u. je. YU G* ds W pa oo — u. Qo 32 ii : i Il 252 | 248 | 924
78 Universim Translatus | 6006 | — Anno 1806 268 — 1807 296 — 1808 339 — 1809 364 — 1810 338 | — 1811 308 — 1812 289 — 1813 340 — 1814 339 — 1815 352 — 1816 1 418 — 4817 | 474 — 1818 540 1819 558 — 1820 571 — 1821 639 — 1822 670 — 1823 668 — 1824 702 — 1825 726 — 1826 701 — 1827 665 — 1828 460 — 1829 435 5 | — 41830 478 Somma | 17841 | | 32 | 252 | 268] 06 | In horum numero fuere: — == Prin- | Co- |L. Ba- , | 1 Sre mites | rones Nobiles Qo : © e D Qo © je» соо воно | eoo OO uo€u€uuwoooocoww l. Qo o NA E Mr I | =] pa D = | m] pè è bb u. je. YU G* ds W pa oo — u. Qo 32 ii : i Il 252 | 248 | 924
Strana 79
Strana 80
Strana 81
Carmen Saeculare in caes. reg. Gymnasio Pragae Minoris. Anno MDCCCXXX. abitur tempus, ruit hora praeceps, En dies cedunt, fugat annus annum Incito passû, rapido feruntur Saecula cursů. Dumque labuntur, rapiunt feroces Viribus gentes, violenter urbes, Inclutasque arces populantur; alta Pulvere miscent. Quidquid humanae posuere dextrae, Quidquid in serum fore sospes aevum Vana majorum sibi spes spopondit, Sustulit aetas, Sustulit, vix ut monumenta avitae Gloriae restent. Memori nepotum Quae ferant aevo documenta, priscae Rudera laudis Nulla, nulla — eheu — superant, revulsa, et Mersa saeclorum rapido fluento, ut Fama nec restet; periere prorsus Gurgite vasto. 6
Carmen Saeculare in caes. reg. Gymnasio Pragae Minoris. Anno MDCCCXXX. abitur tempus, ruit hora praeceps, En dies cedunt, fugat annus annum Incito passû, rapido feruntur Saecula cursů. Dumque labuntur, rapiunt feroces Viribus gentes, violenter urbes, Inclutasque arces populantur; alta Pulvere miscent. Quidquid humanae posuere dextrae, Quidquid in serum fore sospes aevum Vana majorum sibi spes spopondit, Sustulit aetas, Sustulit, vix ut monumenta avitae Gloriae restent. Memori nepotum Quae ferant aevo documenta, priscae Rudera laudis Nulla, nulla — eheu — superant, revulsa, et Mersa saeclorum rapido fluento, ut Fama nec restet; periere prorsus Gurgite vasto. 6
Strana 82
82 Heu nihil perstat, nihil est in omni Orbe terrarum, nihil est perenne ; Ni Pater summus, nisi qui vel uno Sidera nutů Dirigit, fulmenque agitat coruscum, Territat rauco tonitrû scelestos, Fata disponit, numero carentes Temperat orbes. Si quid ingenti manet e ruinâ, Si quid emergit, violens anheli Saeculi quod non valuit rapaxque Mergere torrens: Rite mirantur populi, caduca Quaelibet circum soliti videre, Idque habet sanctum merito, fovetque Serior aetas. Bina, jam bina — en — abiere saecla; Dum pii patres tenerae juventae Hancce Musarum posuere magnâ Mente palaestram. Efferus quamvis laceraret artûs Patriae Mavors, licet arva late Sanguinem longos biberent per annos, Hostica quamvis Flamma florentes popularet urbes ; Inter armorum strepitûs minaces Artium solers generosa movit Pectora cura.
82 Heu nihil perstat, nihil est in omni Orbe terrarum, nihil est perenne ; Ni Pater summus, nisi qui vel uno Sidera nutů Dirigit, fulmenque agitat coruscum, Territat rauco tonitrû scelestos, Fata disponit, numero carentes Temperat orbes. Si quid ingenti manet e ruinâ, Si quid emergit, violens anheli Saeculi quod non valuit rapaxque Mergere torrens: Rite mirantur populi, caduca Quaelibet circum soliti videre, Idque habet sanctum merito, fovetque Serior aetas. Bina, jam bina — en — abiere saecla; Dum pii patres tenerae juventae Hancce Musarum posuere magnâ Mente palaestram. Efferus quamvis laceraret artûs Patriae Mavors, licet arva late Sanguinem longos biberent per annos, Hostica quamvis Flamma florentes popularet urbes ; Inter armorum strepitûs minaces Artium solers generosa movit Pectora cura.
Strana 83
83 Quotque sacrorum vigiles ministri, Quotque, qui febres abigunt edaces, Quotque, si vecors inopem lubido Pressit avara, Legibus docti premere impotentes Spiritûs, gnari dare jura presso, Hincce quot tandem, rogo, prodiere Lumina gentis? Ergo — quam binûm fera saeculorum Ira ne sternat, prohibes, — palaestram, Summe coclorum Domine, et futuris Protege saeclis! Da, polo manes videant beati, Quae piâ quondam posuere curâ, Ut juvent seram sobolem nepotis Munera patrum. Tu pium Regem soliis avitis, Patriae Patrem, Pater o tuetor! Da novos illum titulos honorum Addere priscis ! Inclytis stirpem patribus profectam, Plurimo serva merito docoram ; Indies crescat, vigeatque pulcro Palmite sospes. Daque laetari solidâ fidelis Principes justos populi salute, Nec cruentati religare frontem Laude triumphi.
83 Quotque sacrorum vigiles ministri, Quotque, qui febres abigunt edaces, Quotque, si vecors inopem lubido Pressit avara, Legibus docti premere impotentes Spiritûs, gnari dare jura presso, Hincce quot tandem, rogo, prodiere Lumina gentis? Ergo — quam binûm fera saeculorum Ira ne sternat, prohibes, — palaestram, Summe coclorum Domine, et futuris Protege saeclis! Da, polo manes videant beati, Quae piâ quondam posuere curâ, Ut juvent seram sobolem nepotis Munera patrum. Tu pium Regem soliis avitis, Patriae Patrem, Pater o tuetor! Da novos illum titulos honorum Addere priscis ! Inclytis stirpem patribus profectam, Plurimo serva merito docoram ; Indies crescat, vigeatque pulcro Palmite sospes. Daque laetari solidâ fidelis Principes justos populi salute, Nec cruentati religare frontem Laude triumphi.
Strana 84
84 Tu procul clemens patriis ab arvis Hostium turmas, fremitûs tubarum, Et minas saevi remove Gradivi, et Horrida bella. Alma pax altam patriae quietem Prosperet, largas cumuletque messes, Proferat vites, rutilumque ab imis Montibus aurum. Alma pax artes foveat decoras, Mitius lauri pretio superbo, Sanctiusque una decus ut Bohemus Jungat olivae. Hic Fides et Fas, et avita virtus, Artium concors studium bonarum Floreant, semper generosiorque Ferveat ardor. Impigros hic da facili juventâ Usque laetari et docili magistros, Atque foecundum melioris aevi Spargere semen; Semen in largas segetes subire; Da Pater, tanti pretium laboris Optumum, partas studio paterno Cernere messes. Qui bibunt castae hic latices Camoenae, Hicque qui mentes adhibent tenellas Incluti bello Latii, et disertae Hellados arti, —
84 Tu procul clemens patriis ab arvis Hostium turmas, fremitûs tubarum, Et minas saevi remove Gradivi, et Horrida bella. Alma pax altam patriae quietem Prosperet, largas cumuletque messes, Proferat vites, rutilumque ab imis Montibus aurum. Alma pax artes foveat decoras, Mitius lauri pretio superbo, Sanctiusque una decus ut Bohemus Jungat olivae. Hic Fides et Fas, et avita virtus, Artium concors studium bonarum Floreant, semper generosiorque Ferveat ardor. Impigros hic da facili juventâ Usque laetari et docili magistros, Atque foecundum melioris aevi Spargere semen; Semen in largas segetes subire; Da Pater, tanti pretium laboris Optumum, partas studio paterno Cernere messes. Qui bibunt castae hic latices Camoenae, Hicque qui mentes adhibent tenellas Incluti bello Latii, et disertae Hellados arti, —
Strana 85
85 Quae feros nunquam sinit esse mores, Asperos flectens animos, feroces Impetùs fraenans, placideque dura Pectora mulcens, — Artibus puros animos refecti Optumis, tandem graviora tentent, Patriae vires validas voventes. Tu, Pater illos Esse da sanctae fidei tenaces, Da tuae legis maneant sequaces, Esse da Regi patrio fideles Usque ministros. Dulce solamen vigeant parentùm, Laus propinquorum, columen suorum, Instar et laudum, patriaeque quondam Gloria terrae ! Wenceslawus Aloysius Swoboda, caes. reg. Humanitatis Professor.
85 Quae feros nunquam sinit esse mores, Asperos flectens animos, feroces Impetùs fraenans, placideque dura Pectora mulcens, — Artibus puros animos refecti Optumis, tandem graviora tentent, Patriae vires validas voventes. Tu, Pater illos Esse da sanctae fidei tenaces, Da tuae legis maneant sequaces, Esse da Regi patrio fideles Usque ministros. Dulce solamen vigeant parentùm, Laus propinquorum, columen suorum, Instar et laudum, patriaeque quondam Gloria terrae ! Wenceslawus Aloysius Swoboda, caes. reg. Humanitatis Professor.
Strana 86
86 Hymnus pro Caesaris Augustissimi Francisci I. salute populis Austriacis cantari solitus, latino idiomate redditus a Wenceslawo Aloysio Swoboda, caes. reg. Humanitatis Professore. Serva Deus nostrum Regem, Serva Patrem Patriae, Qui tuam tuetur legem, Tuae studens gloriae, Serva fidum Regis gregem, Pias gentes Austriae, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae! Da, Victoria de signis Agminum ut fulgeat, Rex tremendus sit malignis, Aequis carus vigeat, Viris tanto Rege dignis Regnum totum floreat, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae!
86 Hymnus pro Caesaris Augustissimi Francisci I. salute populis Austriacis cantari solitus, latino idiomate redditus a Wenceslawo Aloysio Swoboda, caes. reg. Humanitatis Professore. Serva Deus nostrum Regem, Serva Patrem Patriae, Qui tuam tuetur legem, Tuae studens gloriae, Serva fidum Regis gregem, Pias gentes Austriae, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae! Da, Victoria de signis Agminum ut fulgeat, Rex tremendus sit malignis, Aequis carus vigeat, Viris tanto Rege dignis Regnum totum floreat, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae!
Strana 87
87 Illo duce sospitentur Alma pax et faustitas, Terris cunctis dominentur Fides atque aequitas, Late reges aemulentur Laudes ejus inclytas, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae ! Fac, avitae ut virtutis Instar domus vigeat, Rex Suorum ut salutis Luce semper gaudeat, Spemque laetus juventutis Laetam Pater videat, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae!
87 Illo duce sospitentur Alma pax et faustitas, Terris cunctis dominentur Fides atque aequitas, Late reges aemulentur Laudes ejus inclytas, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae ! Fac, avitae ut virtutis Instar domus vigeat, Rex Suorum ut salutis Luce semper gaudeat, Spemque laetus juventutis Laetam Pater videat, Serva Deus, serva Regem, Serva Patrem Patriae!
Strana 88
Corrigenda. Pag. 12 linea 15 loco narrat — 14 15 17 20 23 23 33 33 34 34 36 41 41 43 44 45 45 45 46 46 — 8 — 25 — 24 — 10 — 18 — 23 — 2 — 7 — 3 — 7 — 30 — 2 — 5 — 8 — 16 — 5 — 29 — 30 — 14 — 20 — 17 — 10 — 20 — 22 — logicam lege narrat, — logicam, ne quidem peregrinus — ne peregrinus quidera scholisin expectat jacet. en nec ego velle exaedificata numere qnam fuisent adnexum uumero Mrsis aunum üeris gymnasio spectante auimum humauitate eompendium in signis perpetnae scholasticos — scholis in — exspectat — jacet, cu, — nec ego, — velle, — exaedificatam — munere — quam — fuiasent — adnexum, — numero — Musis — annum — acris — gymnasio, — spectante , — animum — humanitate — compendium — insignis — perpetuae — scholastico.
Corrigenda. Pag. 12 linea 15 loco narrat — 14 15 17 20 23 23 33 33 34 34 36 41 41 43 44 45 45 45 46 46 — 8 — 25 — 24 — 10 — 18 — 23 — 2 — 7 — 3 — 7 — 30 — 2 — 5 — 8 — 16 — 5 — 29 — 30 — 14 — 20 — 17 — 10 — 20 — 22 — logicam lege narrat, — logicam, ne quidem peregrinus — ne peregrinus quidera scholisin expectat jacet. en nec ego velle exaedificata numere qnam fuisent adnexum uumero Mrsis aunum üeris gymnasio spectante auimum humauitate eompendium in signis perpetnae scholasticos — scholis in — exspectat — jacet, cu, — nec ego, — velle, — exaedificatam — munere — quam — fuiasent — adnexum, — numero — Musis — annum — acris — gymnasio, — spectante , — animum — humanitate — compendium — insignis — perpetuae — scholastico.
- I: Array
- 1: Array
- 9: Array
- 70: Array
- 77: Array
- 79: Array
- 86: Array