z 582 stránek
Titul
I
II
Edice
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
Dodatky
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
1003
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1010
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019
1020
1021
1022
1023
1024
1025
1026
1027
1028
Obsah
1029
1030
1031
1032
1033
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042
1043
1044
1045
1046
1047
1048
1049
1050
1051
1052
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
1065
1066
1067
1068
1069
1070
1071
1072
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1082
1083
1084
1085
1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1109
1110
1111
1112
1113
1114
1115
1116
Opravy
1117
1118
- s. 653: ...hraničných a pro ochranu království Českého. 15. listopadu 1593. My Rudolf II. Oznamujem všem .. Z strany pak sbírky z mas, starší...
- s. 658: ...a čeleď neplatí ničeho. Na hradě Pražském, 29. dubna 1594. Rudolf II oc. Věděti dáváme všem ze všech stavův království našeho Českého...
- s. 673: ...60. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 673 905. Rudolf II. replikuje na usnešení stavův krá- 1595. lovství Českého a vyslaných...
- s. 684: ...Židův berníkům krajským odvésti má. Sněmy české IX., 409—411. 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohuslava Jáchyma Hasištejnského...
- s. 760: ...sign. Ottavio Cavriano. Orig. Archiv arcib. v Praze. 1602. 982. Rudolf II. nařizuje administratoru a konsi- stoři pod obojí, aby se přičinili...
- s. 806: ...Matyáš potvrzuje Židům v městě Mla- dém Boleslavi list, kterým Rudolf II. některá Bohu- slava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic jim udě- lená...
- s. 1087: ...od osob k tomu zřízených bylo. 1586 . . Odpověď Rudolfa II. Pražanům na některé stížné artikule, kteréž byli v příčině vybírání...
- s. 1091: ...lidu válečného vypraviti svo- lila. 1595 . . . . Rudolf II. replikuje na usnešení stavův království Českého a vy- slaných z...
- s. 1092: ...1597 na hradě Pražském . . . . 683 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohu- slava Jáchyma...
- s. 1096: ...byl zakázán. 1602 . . . . . . . Rudolf II. nařizuje administratoru a konsistoři pod obojí, aby se při- činili...
Název:
K historii Židů v Čechách, na Moravě a ve Slezsku 906 až 1620, díl II
Autor:
Bondy, Bohumil; Dvorský, František
Rok vydání:
1906
Místo vydání:
Praha
Počet stran celkem:
582
Počet stran předmluvy plus obsahu:
II+580
Obsah:
- I: Titul
- 539: Edice
- 861: Dodatky
- 1029: Obsah
- 1117: Opravy
upravit
Strana I
K HISTORII ŽIDŮ V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A V SLEZSKU. D0S AŽ 1620. VYDAL BOHUMIL BONDY, EM. PRESIDENT OBCHODNÍ A ŽIVNOSTENSKÉ KOMORY V PRAZE. K VYDÁNÍ UPRAVIL A DOPLNIL FRANTIŠEK DVORSKÝ, EM. ŘIDITEL ZEMSKÉHO ARCHIVU KRÁLOVSTVÍ ČESKÉHO. II. 1577 AŽ 1620. VYDAVATEL A NAKLADATEL BOHUMIL BONDY V PRAZE V KOMISI KNIHKUPECTVÍ FR. ŘIVNAČE. 1906.
K HISTORII ŽIDŮ V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A V SLEZSKU. D0S AŽ 1620. VYDAL BOHUMIL BONDY, EM. PRESIDENT OBCHODNÍ A ŽIVNOSTENSKÉ KOMORY V PRAZE. K VYDÁNÍ UPRAVIL A DOPLNIL FRANTIŠEK DVORSKÝ, EM. ŘIDITEL ZEMSKÉHO ARCHIVU KRÁLOVSTVÍ ČESKÉHO. II. 1577 AŽ 1620. VYDAVATEL A NAKLADATEL BOHUMIL BONDY V PRAZE V KOMISI KNIHKUPECTVÍ FR. ŘIVNAČE. 1906.
Strana II
Veškerá práva jsou vyhrazena. Tiskem UNIE v Praze.
Veškerá práva jsou vyhrazena. Tiskem UNIE v Praze.
Strana 539
763. Císař Rudolf II. radě Nového města Praž- 1577. ského, aby s věřitelem Žida Šalomouna v Praze vy- jednali zaplacení dluhu na lhůty. Na hradě Pražském, 7. ledna 1577. Poctiví věrní naši milí. Z této příležící suplikací Šalomouna Žida, syna Izdrahelova, vyrozumíte, za jaká zpomožení nás strany věřitele svého, kterémuž jste nějakou sumu peněz na něm přisoudili, a když jest pro chudobu svou propuštění appellací bez duokladu ku právu žádal, toho jemu užiti nedali, poníženě prosí. Jehožto ponížené prosby nemohouce oslyšeti, poněvadž se touž sumu nadepsanému věřiteli svému podle možnosti své zaplatiti uvoluje, protož vám poroučeti ráčíme, abyste obešlíce téhož věřitele jeho s ním s dostatkem jednali a k tomu se přičinili, aby o zaplacení na roky mírným, slušným prostředkem podle možností téhož Žida smluveni a srovnáni býti mohli. Na tom milostivou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po svatých třech Králech léta 77. Míst. archiv kr. Česk. Cop. 97., fol. 3v. 764. Na sněmu obecním království Českého, jenž 1577. zahájen byl dne 5. února 1577 a uzavřen dne 2. března t. r., učiněno snešení v příčině berně židovské: O Židech. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech královských, též pod kterýmž by koli pánem, rytířským aneb duchovním člověkem, aneb pod kýmžkoli a kdežkoli na statcích byli: ten každý Žid, které-
763. Císař Rudolf II. radě Nového města Praž- 1577. ského, aby s věřitelem Žida Šalomouna v Praze vy- jednali zaplacení dluhu na lhůty. Na hradě Pražském, 7. ledna 1577. Poctiví věrní naši milí. Z této příležící suplikací Šalomouna Žida, syna Izdrahelova, vyrozumíte, za jaká zpomožení nás strany věřitele svého, kterémuž jste nějakou sumu peněz na něm přisoudili, a když jest pro chudobu svou propuštění appellací bez duokladu ku právu žádal, toho jemu užiti nedali, poníženě prosí. Jehožto ponížené prosby nemohouce oslyšeti, poněvadž se touž sumu nadepsanému věřiteli svému podle možnosti své zaplatiti uvoluje, protož vám poroučeti ráčíme, abyste obešlíce téhož věřitele jeho s ním s dostatkem jednali a k tomu se přičinili, aby o zaplacení na roky mírným, slušným prostředkem podle možností téhož Žida smluveni a srovnáni býti mohli. Na tom milostivou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po svatých třech Králech léta 77. Míst. archiv kr. Česk. Cop. 97., fol. 3v. 764. Na sněmu obecním království Českého, jenž 1577. zahájen byl dne 5. února 1577 a uzavřen dne 2. března t. r., učiněno snešení v příčině berně židovské: O Židech. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech královských, též pod kterýmž by koli pánem, rytířským aneb duchovním člověkem, aneb pod kýmžkoli a kdežkoli na statcích byli: ten každý Žid, které-
Strana 540
540 K HISTORII ŽIDŮ 1577. mužby nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, dva uherská zlata aneb půl druhé kopy grošuov českých, však na dva termíny, totiž při času sv. Jiljí nejprvé příštího čtyřiceti pět grošuov českých, a při času Hromnic, též nejprvé příštích, čtyřiceti pět grošuov českých dáti povinen bude. A kterémužby Židu dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, polovici toho při každém tom jednom termínu výš psaném, to jest po půl třináctém groši českém dáti má. Však Židé starší v městech Pražských naříditi a na přísahy své, kteréž jsou k po- vinnostem svým učinili, to opatřiti mají, aby všecky Židy v týchž mě- stech Pražských, i také ve všech krajích v království tomto, kterýmž přes deset let až do dvacíti a přes dvaceti let jest a bude, vyhledajíc, zejména popsali, rozdělíc zvláště Židy v městech Pražských a z kaž- dého města, městečka a vsi v krajích též zvláště poznamenajíc, co jich v kterém místě jest, a tu berni spravedlivě vyberouc, což se jí koli sejde, s tím již psaným poznamenáním a počtem na hrad Pražský nej- vyšším berníkuom ihned při vyjití jednoho každého termínu, odvedli. Pakliby tíž starší Židé toho tak, vedle tohoto zemského svolení a všemi třemi stavy království Českého ustanovení, neučinili a osob Ži- duov Pražských i krajských zejména nejvyšším berníkuom nepodali, aneb spravedlivě se v tom nezachovali a berně z nich nevybrali a ne- odvedli, aneb těch Židův ve všech místech svrchu psaných bedlivě ne- vyhledali a let jim ujímali jakýmžkoli způsobem, aneb jinak jakkoli toho příčina byli, a žeby se v tom při nich jaký fortel a nejmenší lest naproti tomu, o svolení vyhledala a našla, tehdy ihned nejvyšší berníci ty Židy starší dostatečným vězením opatřiti dáti a do soudu zemského v témž vězení dodržeti, a dále se k nim, vedle naučení téhož soudu zemského, pokutou i trestáním skutečným zachovati mají. Sněmy české. V. 101. 1577. 765. Císař Rudolf II. potvrzuje Židům v království Če- skémobdarování a práva jim předešlými králi a též stavy jménem vší země udělená; zvláště aby na budoucí časy z Prahy a koruny České nebyli vytištěni. Na hradě Pražském, 14. února 1577. My Rudolf Druhý z boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský král, arcikníže Rakouské, markrabie Moravský, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabie. Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou
540 K HISTORII ŽIDŮ 1577. mužby nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, dva uherská zlata aneb půl druhé kopy grošuov českých, však na dva termíny, totiž při času sv. Jiljí nejprvé příštího čtyřiceti pět grošuov českých, a při času Hromnic, též nejprvé příštích, čtyřiceti pět grošuov českých dáti povinen bude. A kterémužby Židu dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, polovici toho při každém tom jednom termínu výš psaném, to jest po půl třináctém groši českém dáti má. Však Židé starší v městech Pražských naříditi a na přísahy své, kteréž jsou k po- vinnostem svým učinili, to opatřiti mají, aby všecky Židy v týchž mě- stech Pražských, i také ve všech krajích v království tomto, kterýmž přes deset let až do dvacíti a přes dvaceti let jest a bude, vyhledajíc, zejména popsali, rozdělíc zvláště Židy v městech Pražských a z kaž- dého města, městečka a vsi v krajích též zvláště poznamenajíc, co jich v kterém místě jest, a tu berni spravedlivě vyberouc, což se jí koli sejde, s tím již psaným poznamenáním a počtem na hrad Pražský nej- vyšším berníkuom ihned při vyjití jednoho každého termínu, odvedli. Pakliby tíž starší Židé toho tak, vedle tohoto zemského svolení a všemi třemi stavy království Českého ustanovení, neučinili a osob Ži- duov Pražských i krajských zejména nejvyšším berníkuom nepodali, aneb spravedlivě se v tom nezachovali a berně z nich nevybrali a ne- odvedli, aneb těch Židův ve všech místech svrchu psaných bedlivě ne- vyhledali a let jim ujímali jakýmžkoli způsobem, aneb jinak jakkoli toho příčina byli, a žeby se v tom při nich jaký fortel a nejmenší lest naproti tomu, o svolení vyhledala a našla, tehdy ihned nejvyšší berníci ty Židy starší dostatečným vězením opatřiti dáti a do soudu zemského v témž vězení dodržeti, a dále se k nim, vedle naučení téhož soudu zemského, pokutou i trestáním skutečným zachovati mají. Sněmy české. V. 101. 1577. 765. Císař Rudolf II. potvrzuje Židům v království Če- skémobdarování a práva jim předešlými králi a též stavy jménem vší země udělená; zvláště aby na budoucí časy z Prahy a koruny České nebyli vytištěni. Na hradě Pražském, 14. února 1577. My Rudolf Druhý z boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský král, arcikníže Rakouské, markrabie Moravský, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabie. Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou
Strana 541
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 541 nám Židé starší Pražští i na místě vší obce židovské v království našem 1577. Českém ve vší poníženosti skrze suplikací svou oznámili, jaká obdaro- vání, majestáty a vejsady i také potvrzení na práva svá a jiné milosti od předkův našich, předešlých císařův a králův Českých, zvláště pak od nejjasnějších knížat, pana Ferdinanda, pana děda, též od pana Maximiliana, pana otce, našich nejmilejších, obouch císařův Řím- ských a Uherských, Českých králuov slavných pamětí, i také list ode vší země království Českého pod pečetí zemskou (v nichž i tou milostí, aby na budoucí časy z Prahy a koruny České vytištěni nebyli, že opatřeni jsou) sobě nadané a potvrzené mají, předloživše nám vejpisy hodnověrné týchž někderých majestátův a potvrzení a prosíce nás ve vší poníženosti, abychom z milosti naší císařské jim týchž všech obdarování, privilegií, vejsad, majestátův na práva jich a milosti nadaných a potvrzených tolikéž milostivě potvrditi ráčili: kde- rýchžto potvrzení, jednoho totiž krále Vladislava, praděda našeho mi- lého, jest datum dominico die Laetare annorum Domini MDX, císaře pak Ferdinanda datum jest zde na hradě Pražském ve čtvrtek den svatého Benedikta léta božího tisícého pětistého sedmmecítmého a císaře Maximiliana též zde na hradě Pražském v pátek po slavném hodu vzkříšení pána Krista léta božího tisícého pětistého šedesátého sedmého. K jejichžto ponížené prosbě jsouce nakloněni, protož s dobrým roz- myslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách taková práva, svobody, milosti, vejsady, privi- legia a obdarování s jich potvrzením, kderáž tak nadepsaní Židé sobě nadaná a propůjčená mají, na ten všecken způsob a s těmi všemi kon- dicími, jakž jim prvé od vejš jmenovaných císaře Ferdinanda, pana děda, a císaře Maximiliana, pana otce, našich nejmilejších, potvrzena jsou, jsme tolikéž upevniti, schváliti, obnoviti a jich potvrditi ráčili a tímto listem naším císařským ve všech jejich znění, položení, punktích, klauzulích a artikulích mocně upevňujem, schvalujem, obnovujem a po- tvrzujem ne jináč, než jakoby tuto do tohoto listu našeho císařského slovo od slova vepsána byla; chtíce tomu konečně, aby při týchž všech milostech, vejsadách a obdarováních svých v celosti, bez porušení a všelijakých utiskování od jednoho každého člověka pevně a docela zů- staveni byli. A protož přikazujem všem poddaným našim ze všech stavův království našeho Českého a zemí k němu příslušejících i jed- nomu každému zvláště, jakého koli řádu, stavu a důstojenství by byli, abyšte s počátku psané Židy a všecku obec židovskou v již dotčeném království Českém při této milosti a potvrzení našem císařském jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek neči- níce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a ne-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 541 nám Židé starší Pražští i na místě vší obce židovské v království našem 1577. Českém ve vší poníženosti skrze suplikací svou oznámili, jaká obdaro- vání, majestáty a vejsady i také potvrzení na práva svá a jiné milosti od předkův našich, předešlých císařův a králův Českých, zvláště pak od nejjasnějších knížat, pana Ferdinanda, pana děda, též od pana Maximiliana, pana otce, našich nejmilejších, obouch císařův Řím- ských a Uherských, Českých králuov slavných pamětí, i také list ode vší země království Českého pod pečetí zemskou (v nichž i tou milostí, aby na budoucí časy z Prahy a koruny České vytištěni nebyli, že opatřeni jsou) sobě nadané a potvrzené mají, předloživše nám vejpisy hodnověrné týchž někderých majestátův a potvrzení a prosíce nás ve vší poníženosti, abychom z milosti naší císařské jim týchž všech obdarování, privilegií, vejsad, majestátův na práva jich a milosti nadaných a potvrzených tolikéž milostivě potvrditi ráčili: kde- rýchžto potvrzení, jednoho totiž krále Vladislava, praděda našeho mi- lého, jest datum dominico die Laetare annorum Domini MDX, císaře pak Ferdinanda datum jest zde na hradě Pražském ve čtvrtek den svatého Benedikta léta božího tisícého pětistého sedmmecítmého a císaře Maximiliana též zde na hradě Pražském v pátek po slavném hodu vzkříšení pána Krista léta božího tisícého pětistého šedesátého sedmého. K jejichžto ponížené prosbě jsouce nakloněni, protož s dobrým roz- myslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách taková práva, svobody, milosti, vejsady, privi- legia a obdarování s jich potvrzením, kderáž tak nadepsaní Židé sobě nadaná a propůjčená mají, na ten všecken způsob a s těmi všemi kon- dicími, jakž jim prvé od vejš jmenovaných císaře Ferdinanda, pana děda, a císaře Maximiliana, pana otce, našich nejmilejších, potvrzena jsou, jsme tolikéž upevniti, schváliti, obnoviti a jich potvrditi ráčili a tímto listem naším císařským ve všech jejich znění, položení, punktích, klauzulích a artikulích mocně upevňujem, schvalujem, obnovujem a po- tvrzujem ne jináč, než jakoby tuto do tohoto listu našeho císařského slovo od slova vepsána byla; chtíce tomu konečně, aby při týchž všech milostech, vejsadách a obdarováních svých v celosti, bez porušení a všelijakých utiskování od jednoho každého člověka pevně a docela zů- staveni byli. A protož přikazujem všem poddaným našim ze všech stavův království našeho Českého a zemí k němu příslušejících i jed- nomu každému zvláště, jakého koli řádu, stavu a důstojenství by byli, abyšte s počátku psané Židy a všecku obec židovskou v již dotčeném království Českém při této milosti a potvrzení našem císařském jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek neči- níce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a ne-
Strana 542
542 K HISTORII ŽIDŮ 1577. milosti naší císařské i skutečného trestání. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k tomuto listu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek na den svatého Valentina léta bo- žího tisícího pětistého sedmdesátého sedmého a království našich Řím- ského druhého, Uherského pátého a Českého též druhého. Rudolf. Wratislaw a Pernstain supremus regni Boemiae cancellarius. Ad mandatum Sacrae Caesareae Mstis proprium: Georg Mehl. M. Walter. Viz čísla 337., 375. a 696. Opis v arch. míst. král. Česk. J. 4, 1. a v arch. mus. kr. Česk. Ot. Priv. civ. Prag. 766. List otevřený císaře Rudolfa II., kterým do- voluje Židovi Josefu de Cerui provozovati v mě- stech Pražských, na hradě Pražském řemeslo zlat- nické bez překážky mistrův téhož řemesla a Židův Pražských. Na hradě Pražském, 16. března 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme od Jo- sefa de Cerui, Žida zlatníka, za to ve vší pokoře poníženě prošeni, abychom k tomu povoliti a jemu z milosti naší toho příti ráčili, aby v městech Pražských též řemeslo zlatnické provozovati a dělati mohl. Kdež prohlédajíc My k přímluvám, kteréž se k Nám od předních osob za téhož Josefa Žida staly, též také k takové ponížené prosbě jeho, k tomu, aby on tu v městech Pražských aneb na zámku Pražském dotčené řemeslo zlatnické, však neprovozujíc v tom žádných forteluov, bez překážky cechmistrův a mistrův téhož řemesla i také Židův Praž- ských svobodně až do vůle Naší císařské a nic déle provozovati a dě- lati mohl, milostivě povolovati a na to jemu tento list náš císařský otevřený dávati ráčíme. Tomu na svědomí oc. Dán na hradě Našem Pražském, v sobotu po neděli Oculi léta LXXVII. 1577. Mistodrž. arch. král. Česk. Cop. 94., f. 131. 1577. 767. Císař Rudolf II. potvrzuje Evě Munkové Ži- dovce v Praze výsady rodu Munkovskému od krále Ludvíka r. 1525 a krále Ferdinanda v letech 1534 a 1545 udělené. Na hradě Pražském, 15. dubna 1577.
542 K HISTORII ŽIDŮ 1577. milosti naší císařské i skutečného trestání. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k tomuto listu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek na den svatého Valentina léta bo- žího tisícího pětistého sedmdesátého sedmého a království našich Řím- ského druhého, Uherského pátého a Českého též druhého. Rudolf. Wratislaw a Pernstain supremus regni Boemiae cancellarius. Ad mandatum Sacrae Caesareae Mstis proprium: Georg Mehl. M. Walter. Viz čísla 337., 375. a 696. Opis v arch. míst. král. Česk. J. 4, 1. a v arch. mus. kr. Česk. Ot. Priv. civ. Prag. 766. List otevřený císaře Rudolfa II., kterým do- voluje Židovi Josefu de Cerui provozovati v mě- stech Pražských, na hradě Pražském řemeslo zlat- nické bez překážky mistrův téhož řemesla a Židův Pražských. Na hradě Pražském, 16. března 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme od Jo- sefa de Cerui, Žida zlatníka, za to ve vší pokoře poníženě prošeni, abychom k tomu povoliti a jemu z milosti naší toho příti ráčili, aby v městech Pražských též řemeslo zlatnické provozovati a dělati mohl. Kdež prohlédajíc My k přímluvám, kteréž se k Nám od předních osob za téhož Josefa Žida staly, též také k takové ponížené prosbě jeho, k tomu, aby on tu v městech Pražských aneb na zámku Pražském dotčené řemeslo zlatnické, však neprovozujíc v tom žádných forteluov, bez překážky cechmistrův a mistrův téhož řemesla i také Židův Praž- ských svobodně až do vůle Naší císařské a nic déle provozovati a dě- lati mohl, milostivě povolovati a na to jemu tento list náš císařský otevřený dávati ráčíme. Tomu na svědomí oc. Dán na hradě Našem Pražském, v sobotu po neděli Oculi léta LXXVII. 1577. Mistodrž. arch. král. Česk. Cop. 94., f. 131. 1577. 767. Císař Rudolf II. potvrzuje Evě Munkové Ži- dovce v Praze výsady rodu Munkovskému od krále Ludvíka r. 1525 a krále Ferdinanda v letech 1534 a 1545 udělené. Na hradě Pražském, 15. dubna 1577.
Strana 543
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 543 List otevřený Evě Munkové Židovce. 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme ve vší po- níženosti od Evy Munkové Židovky, dcery někdy Žalmana Munky Žida, poníženě prošeni, abychom některých listuov a obdarování na rod téhož někdy Žalmana Munky otce jejího, co se volení nebo usa- zení vejběrčích k berním a jiným daním i také úřadův starších židov- ských, aby po dvou osobách z téhož rodu na týž ouřady voleni a usa- zováni byli, dotýče, se vztahujících, témuž rodu Munkovskému potvrditi ráčili. Kteřížto listové na papíře nám k spatření předloženi jsou a jed- noho listu krále Ludvíka datum jest na Budíně na den svatého Filipa a Jakuba [1. května] léta pětmecítmého, druhého listu slavné paměti císaře Ferdinanda, pana děda našeho nejmilejšího, datum jest na hradě Pražském v pondělí u vigilí svatého Matěje apoštola božího [23. února] léta třicátého čtvrtého, a třetího pak listu týž císaře Ferdinanda jest datum tolikéž zde na hradě Pražském v pondělí den svatého Václava [28. září] léta božího tisícího pětistého čtyřicátého pátého. K jejížto ponížené prosbě nakloněni jsouce a též listy a obdarování cele nepo- rušené ohledati davše, protož s dobrým rozmyslem, naším vědomím svrchu dotknutých listův a obdarování ve všem jejich znění, položení, punktích, klauzulích potvrdili jsme a tímto listem naším potvrzujem, chtíce tomu konečně, aby tejž rod Munkovský při týchž obdarováních a milostech od každého člověka bez přerušení zachován byl, přikazu- jíce všem poddaným našim království Českého i také všem starším a obecním Židům Pražským nynějším i budoucím, abyste svrchupsaný ten rod Munkovský na budoucí časy při tomto potvrzení našem měli, drželi a neporušitelně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemi- losti naší císařské i také pokuty na to v prvním listu obsažené. Tomu na svědomí pečeť naši k listu tomuto jsme přitisknouti rozkázali. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po provodní neděli léta LXXVII. Viz č. 410. a 513. Arch. míst. král. Českého. Cop. 94., fol. 141. 768. Císař Rudolf II. komoře české v příčině dvoru 1577. v Biskupicích, jejž Žid Izak koupil. Na hradě Pražském, 24. dubna 1577. Wohlgeborene, gestrenge, ehrenfeste liebe Getreue. Nachdem Wir aus eurem gehorsamben Bericht vom fünfzehenden dits gegenwärtigen
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 543 List otevřený Evě Munkové Židovce. 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme ve vší po- níženosti od Evy Munkové Židovky, dcery někdy Žalmana Munky Žida, poníženě prošeni, abychom některých listuov a obdarování na rod téhož někdy Žalmana Munky otce jejího, co se volení nebo usa- zení vejběrčích k berním a jiným daním i také úřadův starších židov- ských, aby po dvou osobách z téhož rodu na týž ouřady voleni a usa- zováni byli, dotýče, se vztahujících, témuž rodu Munkovskému potvrditi ráčili. Kteřížto listové na papíře nám k spatření předloženi jsou a jed- noho listu krále Ludvíka datum jest na Budíně na den svatého Filipa a Jakuba [1. května] léta pětmecítmého, druhého listu slavné paměti císaře Ferdinanda, pana děda našeho nejmilejšího, datum jest na hradě Pražském v pondělí u vigilí svatého Matěje apoštola božího [23. února] léta třicátého čtvrtého, a třetího pak listu týž císaře Ferdinanda jest datum tolikéž zde na hradě Pražském v pondělí den svatého Václava [28. září] léta božího tisícího pětistého čtyřicátého pátého. K jejížto ponížené prosbě nakloněni jsouce a též listy a obdarování cele nepo- rušené ohledati davše, protož s dobrým rozmyslem, naším vědomím svrchu dotknutých listův a obdarování ve všem jejich znění, položení, punktích, klauzulích potvrdili jsme a tímto listem naším potvrzujem, chtíce tomu konečně, aby tejž rod Munkovský při týchž obdarováních a milostech od každého člověka bez přerušení zachován byl, přikazu- jíce všem poddaným našim království Českého i také všem starším a obecním Židům Pražským nynějším i budoucím, abyste svrchupsaný ten rod Munkovský na budoucí časy při tomto potvrzení našem měli, drželi a neporušitelně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemi- losti naší císařské i také pokuty na to v prvním listu obsažené. Tomu na svědomí pečeť naši k listu tomuto jsme přitisknouti rozkázali. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po provodní neděli léta LXXVII. Viz č. 410. a 513. Arch. míst. král. Českého. Cop. 94., fol. 141. 768. Císař Rudolf II. komoře české v příčině dvoru 1577. v Biskupicích, jejž Žid Izak koupil. Na hradě Pražském, 24. dubna 1577. Wohlgeborene, gestrenge, ehrenfeste liebe Getreue. Nachdem Wir aus eurem gehorsamben Bericht vom fünfzehenden dits gegenwärtigen
Strana 544
544 K HISTORII ŽIDŮ 1577. Monats Aprilis mit Gnaden verstanden, dass uns der Hof, welchen Isaac Jud im Dorf Biskupitz erkauft, darumben Peter Linaris und Vi- ctorin Geldner gebeten, wie sie wohl fürgeben, gar nit heimbgefallen sein solle: so lassen Wirs auch darbei gnädiglich verbleiben und be- felhen euch daneben gnädiglich, ihr wellet sie auf ihr Anhalten ab- weisen. An dem erfolgt Unser gnädiger Willen und Meinung. Geben auf unsern küniglichen Schloss Prag den 24. April 1577. Arch. místodrž. král. Česk. Cop. 96, fol. 104 p. v. 1577. 769. Císař Rudolf II. dává Židu koníři Jakubovi v Praze gleit před jeho věřiteli na šest měsíců. Ve Vratislavi, 27. května 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme Jakubovi koníři Židu v Praze, přede všemi věřiteli jeho, zvláště poněvadž před- nější věřitelové sami za to žádali, gleit náš svobodný a bezpečný dáti ráčili a tímto listem dávati ráčíme; kterýžto gleit dotčenému Jakubovi Židu od datum tohoto listu za šest měsícův pořád zběhlých státi a trvati má a nic déle. A protož přikazujem všem poddaným našim jakéhož stavu a povolání jsou a zvláště věřitelům jeho, abyste jmeno- vaného Jakuba Žida při tomto gleitu a bezpečenství našem měli, drželi a neporušitedlně zachovali až do nahoře jmenovaného času, žádných jemu v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce; však proti tomu chceme, aby se častopsaný Žid v tom čase všelijak gleitovně a pokojně choval pod uvarováním hněvu, nemilosti a skuteč- ného trestání našeho, jináče nečiníce. Tomu na svědomí oc. Dán v městě našem Vratislavi v pondělí svatodušní léta LXXVII. Arch. místodrž. král. Česk. Cop. 94., fol. 161. 1577. 770. Mistr Jindřich Dvorský z Helfenberku, děkan u sv. Apolinářiše v Praze a administrator konsistoře pod obojí, podává nejvyšším úředníkům zemským své dobré zdání o žádosti Petra de Linaris, komor- níka císařovnina, a Viktorina Geldnera z Ústí, aby na císaře domněle připadlý dvůr Biskupice, kteréhož
544 K HISTORII ŽIDŮ 1577. Monats Aprilis mit Gnaden verstanden, dass uns der Hof, welchen Isaac Jud im Dorf Biskupitz erkauft, darumben Peter Linaris und Vi- ctorin Geldner gebeten, wie sie wohl fürgeben, gar nit heimbgefallen sein solle: so lassen Wirs auch darbei gnädiglich verbleiben und be- felhen euch daneben gnädiglich, ihr wellet sie auf ihr Anhalten ab- weisen. An dem erfolgt Unser gnädiger Willen und Meinung. Geben auf unsern küniglichen Schloss Prag den 24. April 1577. Arch. místodrž. král. Česk. Cop. 96, fol. 104 p. v. 1577. 769. Císař Rudolf II. dává Židu koníři Jakubovi v Praze gleit před jeho věřiteli na šest měsíců. Ve Vratislavi, 27. května 1577. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme Jakubovi koníři Židu v Praze, přede všemi věřiteli jeho, zvláště poněvadž před- nější věřitelové sami za to žádali, gleit náš svobodný a bezpečný dáti ráčili a tímto listem dávati ráčíme; kterýžto gleit dotčenému Jakubovi Židu od datum tohoto listu za šest měsícův pořád zběhlých státi a trvati má a nic déle. A protož přikazujem všem poddaným našim jakéhož stavu a povolání jsou a zvláště věřitelům jeho, abyste jmeno- vaného Jakuba Žida při tomto gleitu a bezpečenství našem měli, drželi a neporušitedlně zachovali až do nahoře jmenovaného času, žádných jemu v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce; však proti tomu chceme, aby se častopsaný Žid v tom čase všelijak gleitovně a pokojně choval pod uvarováním hněvu, nemilosti a skuteč- ného trestání našeho, jináče nečiníce. Tomu na svědomí oc. Dán v městě našem Vratislavi v pondělí svatodušní léta LXXVII. Arch. místodrž. král. Česk. Cop. 94., fol. 161. 1577. 770. Mistr Jindřich Dvorský z Helfenberku, děkan u sv. Apolinářiše v Praze a administrator konsistoře pod obojí, podává nejvyšším úředníkům zemským své dobré zdání o žádosti Petra de Linaris, komor- níka císařovnina, a Viktorina Geldnera z Ústí, aby na císaře domněle připadlý dvůr Biskupice, kteréhož
Strana 545
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 545 v držení jest jeden Žid, jim byl přidělen: že týž dvůr 1577. jest majetkem kostela sv. Apolinářiše. V Praze, 21. června 1577. Cop. c. k. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B f. XIV. 771. Výtah z knih židovských o řádu volení star- 1577. ších a obecních starších. 24. listopadu 1577. Die Ordnung, so geschrieben und versiegelt worden ist von den achtbaren und hochgelahrten, so nun in Gott verschieden, als nämblich: Rabi Maier von Pada, Rabi Lasarus Trifas, Rabi Jacob von Wurmbs, Rabi Sallem Herschlam und Rabi Isaak Lincz und die so zuvorn fur ihnen gewesen sein, haben auch entschlossen diese Ordnung aufzu- richten, und wer wollt der Mann sein, der ihre Wort wollt widerspe- nigen und sonderlich deren Ordnungen, die man hat gebracht im Namen Rabi Jacobs, dass sich keiner keines Ampts soll gebrauchen, es sei dann auf Wort des mehrern Theils der Gemein, als wie der Gebrauch ist an allen Enden, do Juden sein, und ihre Wort bedurfen keiner Bekräftigung und auch das die do begehren Altiste, Gemein- ältiste und die Vornehmesten und ihre Ausgeklaubten. Nun ich zu End Benannt loss wissen, dass ich auch bewillige zu ihren Reten und mit Macht all ihrer Schwerigkeit und zu mehren ihre Straf, als sie und sie, der da uberfährt ihre Befehlnus derselbigen Ordnung. Und ich hab noch ein Theil darzu gemehret mit Bewilligung aller Altisten des Volks, wie obgemelt, und mit aller Schwerigkeit, wie obgedacht, der Zeit Nothturft nach und das nit mag in keinerlei Ge- stalt zu sein, keinerlei Ampt in dieser Gemein, kein Altister, Gemein- altister, Rabi noch Richter, noch keinerlei Ampt nur auf ein Jahr und zu Ende itzlichs Jahrs sollen alle Ampter verneuert werden als der Ordnung nach, wie ich es nach gottlicher Verleihung ordnen und in der Altisten Buche einschreiben will. Auch hab ich gepessert, dass die Gemein alle Jahr etliche, so tueglich darzu sein, ordnen sollen, die alle Jahr Rechenschaft von den Altisten aufnehmen, und solches alles hab ich gethan darumb, dass es wider Ihr. Kais. Mt. je nit sein soll. Verhoff zu Gott, Ihre Kais. Mt. werden allergenädigist bewilligen, dass die Gemein ihre Altiste, Gemein- ältiste, Rabies und Richter ausklauben mogen, die sie ihrer Nothturft nach mit der Wahrheit wählen und Ihre Kais. Mt. werde sie bestätigen. Und sonderlich wenn man Ihr Kais. Mt. errinern wurde, dass Moyses, so uber alle Propheten gewest und alle seine Red Gottes Red und Geheiss gewesen, noch gleichwohl, als er ihnen Altiste und Befehls- 35
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 545 v držení jest jeden Žid, jim byl přidělen: že týž dvůr 1577. jest majetkem kostela sv. Apolinářiše. V Praze, 21. června 1577. Cop. c. k. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B f. XIV. 771. Výtah z knih židovských o řádu volení star- 1577. ších a obecních starších. 24. listopadu 1577. Die Ordnung, so geschrieben und versiegelt worden ist von den achtbaren und hochgelahrten, so nun in Gott verschieden, als nämblich: Rabi Maier von Pada, Rabi Lasarus Trifas, Rabi Jacob von Wurmbs, Rabi Sallem Herschlam und Rabi Isaak Lincz und die so zuvorn fur ihnen gewesen sein, haben auch entschlossen diese Ordnung aufzu- richten, und wer wollt der Mann sein, der ihre Wort wollt widerspe- nigen und sonderlich deren Ordnungen, die man hat gebracht im Namen Rabi Jacobs, dass sich keiner keines Ampts soll gebrauchen, es sei dann auf Wort des mehrern Theils der Gemein, als wie der Gebrauch ist an allen Enden, do Juden sein, und ihre Wort bedurfen keiner Bekräftigung und auch das die do begehren Altiste, Gemein- ältiste und die Vornehmesten und ihre Ausgeklaubten. Nun ich zu End Benannt loss wissen, dass ich auch bewillige zu ihren Reten und mit Macht all ihrer Schwerigkeit und zu mehren ihre Straf, als sie und sie, der da uberfährt ihre Befehlnus derselbigen Ordnung. Und ich hab noch ein Theil darzu gemehret mit Bewilligung aller Altisten des Volks, wie obgemelt, und mit aller Schwerigkeit, wie obgedacht, der Zeit Nothturft nach und das nit mag in keinerlei Ge- stalt zu sein, keinerlei Ampt in dieser Gemein, kein Altister, Gemein- altister, Rabi noch Richter, noch keinerlei Ampt nur auf ein Jahr und zu Ende itzlichs Jahrs sollen alle Ampter verneuert werden als der Ordnung nach, wie ich es nach gottlicher Verleihung ordnen und in der Altisten Buche einschreiben will. Auch hab ich gepessert, dass die Gemein alle Jahr etliche, so tueglich darzu sein, ordnen sollen, die alle Jahr Rechenschaft von den Altisten aufnehmen, und solches alles hab ich gethan darumb, dass es wider Ihr. Kais. Mt. je nit sein soll. Verhoff zu Gott, Ihre Kais. Mt. werden allergenädigist bewilligen, dass die Gemein ihre Altiste, Gemein- ältiste, Rabies und Richter ausklauben mogen, die sie ihrer Nothturft nach mit der Wahrheit wählen und Ihre Kais. Mt. werde sie bestätigen. Und sonderlich wenn man Ihr Kais. Mt. errinern wurde, dass Moyses, so uber alle Propheten gewest und alle seine Red Gottes Red und Geheiss gewesen, noch gleichwohl, als er ihnen Altiste und Befehls- 35
Strana 546
546 K HISTORII ŽIDŮ 1577. leute setzen wollte, saget er zu der Gemeine: Klaubet euch aus gelahrte, weise, verständige, so will ich sie euch zu Altisten setzen, ungezwei- felter Hoffnung, Ihre Kais. Mt, deren Stuchl und Kaiserthum in ewig bereit sein soll, die werden in Gottes und Moises Wege gehen. Alles das obgemelt hab ich gesiegelt heut am Sonntag den 14. Tag des Monats Kisleff der weniger Zahl im 338, welchs der 24. Novembris im 77. Jahr gewesen. Synai Bezalls Sohn. Salomo Rabi Josefs Sohn. Maier Jacob Eb- steins Sohn. Juda Leb Bezalles Sohn. Afe Esri Judes Lefi Sohn. Za- charias Aberhams Sohn. Benjamin Josephs Sohn. Juda Seligmann Jacobs Sohn. Isaak Maier Brandes Sohn. Abraham Mosche Chaim- bachers Sohn. Jacob Chaims Sohn. Josua Moises Sohn. Isaak Isayes Sohn. Zallel Markufen Sohn. Marcus des Josephs Sohn Haschky Sa- muels Sohn, sonst genannt Veit Wokaty. Mayer Josephs Sohn Brandes. Menachem Abrahams Sohn. Lazar Safyes Sohn. Mardachey Samuels Sohn, sonst Meusel genant. Lazarus Maiers Sohn. Ascher Isral Lefes Harwicz Sohn. Pincker Lazars Sohn. Maier Abraham Sachsen Sohn. Izrahel Baroch Chometaus Sohn. Bahnem Lintheimb. Viktor Moises Goltscheiders Sohn. Moises Jacob Schicken Sohn. Joseph Jacob Nosken Sohn. Mayer Lazars Sohn. Enoch Baroch Weisels Sohn. Saloma Maiers Sohn. Jacob Nathen Noskes Sohn. Jacob Chaims Sohn. Mardochey Gerschon Buchdruckers Sohn. Juda Gerschon Buchdruckers Sohn. Hirsch Salomons Sohn. Abraham Salmes Sohn. Moyses Lazers Sohn. Moyses Isaak Josefs Sohn. Samuel Moyses Sohn. Mayer Moyses Sohn. Gerschon Josues Sohn. Isaak Moyses Sohn. Menachem Lazarus Sohn. Asrihel Rabi Hoschkes Sohn. Ihomtoff Salmons Sohn. Joseph Urels Sohn. Mayer Jacob Noskes Sohn. Jacob Moyses Sohn. Menachem Maiers Sohn. Na zvláštním lístku A.: Am Sonntag den 21. Decembris des 78. Jahres ist von den Altisten, so diesen Monat das Judischältistenampt gehalten, sampt den andern Altisten, Gemeinältisten auch die, so von der Gemein ausge- klaubt worden, einträglichen beschlossen worden, dass man 4 Person ausklauben soll, die da bei der hohen Obrigkeit handlen sollen, damit die alte judische Ordnung, was die Altisten, Gemeinältisten und Richter belangend, wie gemelt, erhalten werden möge. Und die 4 Person sein zu solchem erwählt geworden, als benehmblichen: Rabi Seligmann Gans, Juda Buchdrucker, Isaak Arczt und Joseph des Leypolts Sohn; und bemelte 4 Person sollen bei ihren Gewissen getreulich darinnen handlen, damit gemelte Ampter dem alten judischen Gebrauch nach
546 K HISTORII ŽIDŮ 1577. leute setzen wollte, saget er zu der Gemeine: Klaubet euch aus gelahrte, weise, verständige, so will ich sie euch zu Altisten setzen, ungezwei- felter Hoffnung, Ihre Kais. Mt, deren Stuchl und Kaiserthum in ewig bereit sein soll, die werden in Gottes und Moises Wege gehen. Alles das obgemelt hab ich gesiegelt heut am Sonntag den 14. Tag des Monats Kisleff der weniger Zahl im 338, welchs der 24. Novembris im 77. Jahr gewesen. Synai Bezalls Sohn. Salomo Rabi Josefs Sohn. Maier Jacob Eb- steins Sohn. Juda Leb Bezalles Sohn. Afe Esri Judes Lefi Sohn. Za- charias Aberhams Sohn. Benjamin Josephs Sohn. Juda Seligmann Jacobs Sohn. Isaak Maier Brandes Sohn. Abraham Mosche Chaim- bachers Sohn. Jacob Chaims Sohn. Josua Moises Sohn. Isaak Isayes Sohn. Zallel Markufen Sohn. Marcus des Josephs Sohn Haschky Sa- muels Sohn, sonst genannt Veit Wokaty. Mayer Josephs Sohn Brandes. Menachem Abrahams Sohn. Lazar Safyes Sohn. Mardachey Samuels Sohn, sonst Meusel genant. Lazarus Maiers Sohn. Ascher Isral Lefes Harwicz Sohn. Pincker Lazars Sohn. Maier Abraham Sachsen Sohn. Izrahel Baroch Chometaus Sohn. Bahnem Lintheimb. Viktor Moises Goltscheiders Sohn. Moises Jacob Schicken Sohn. Joseph Jacob Nosken Sohn. Mayer Lazars Sohn. Enoch Baroch Weisels Sohn. Saloma Maiers Sohn. Jacob Nathen Noskes Sohn. Jacob Chaims Sohn. Mardochey Gerschon Buchdruckers Sohn. Juda Gerschon Buchdruckers Sohn. Hirsch Salomons Sohn. Abraham Salmes Sohn. Moyses Lazers Sohn. Moyses Isaak Josefs Sohn. Samuel Moyses Sohn. Mayer Moyses Sohn. Gerschon Josues Sohn. Isaak Moyses Sohn. Menachem Lazarus Sohn. Asrihel Rabi Hoschkes Sohn. Ihomtoff Salmons Sohn. Joseph Urels Sohn. Mayer Jacob Noskes Sohn. Jacob Moyses Sohn. Menachem Maiers Sohn. Na zvláštním lístku A.: Am Sonntag den 21. Decembris des 78. Jahres ist von den Altisten, so diesen Monat das Judischältistenampt gehalten, sampt den andern Altisten, Gemeinältisten auch die, so von der Gemein ausge- klaubt worden, einträglichen beschlossen worden, dass man 4 Person ausklauben soll, die da bei der hohen Obrigkeit handlen sollen, damit die alte judische Ordnung, was die Altisten, Gemeinältisten und Richter belangend, wie gemelt, erhalten werden möge. Und die 4 Person sein zu solchem erwählt geworden, als benehmblichen: Rabi Seligmann Gans, Juda Buchdrucker, Isaak Arczt und Joseph des Leypolts Sohn; und bemelte 4 Person sollen bei ihren Gewissen getreulich darinnen handlen, damit gemelte Ampter dem alten judischen Gebrauch nach
Strana 547
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 547 erhalten mögen werden. Umb solches, wenn sie es zu Wegen bringen, 1577. als wir hoffen, soll man ihnen in allen Synagogon ein Segen geben. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni, Böhmen. B. f. XIV. Cop. 772. Pražský měšťan a kupec Jan Folk (vůbec 1577. Hannsfolk zvaný) vypisuje a líčí průbíři zemskému království Českého Pavlu Grymüllerovi z Třebska nepřátelským způsobem život a snahy zvláště Praž- ského Židovstva a odsuzuje všechno jich konání. 1577. Souč. opis v arch. kap. Vyšehradské. Přípis psaní Hans Folka, kupce a měštěnína Starého města Pražského, kdež slove u Vlčíhrdlu k urozenému vladyce panu Pavlu Grymüllerovi z Střebska oc nejvyššímu průbíři zemskému království Českého o židovském neřádném po- kolení.*) Urozený pane, mně laskavě příznivý! Jakož ste se času minulého toho dotazovali, na čem by ta věc s těmi dvěma Židy byla, s kterýmižto o syna svého před právem sem *) Žalobný list Jana Folka zaznamenal Jos. Jungmann v historii literatury české sub IV. 645. Jos. Jireček v Rukověti literatury české a i jinde o něm psáno. Podává mnohé různé zprávy, »maluje mravy, obyčeje u českých Židů ne- příznivě, náleží mezi kusy, kterýchž badatel pominouti nemůže, aby poznáno bylo, jak nepřátelství osobní podněcovalo Jana Folka, aby bědoval nad křesťany a bouřil proti Židům. V knihách soudních Starého města Pražského nalezli jsme Hanns Folka nebo s původnějším jménem Hanuše Falka mezi žalovanými nebo žalujícími. Podí- vejme se jen na chvilku do soudní světnice, abychom byli dobře zpraveni. Někdy před masopustem r. 1573 seděli za stolem u Kyliánů Hanuš Folk se synem svým Janem, Hans Sibenbagbr, Mikuláš Richter a hospodář Lorenc Kostner. Měli mezi sebou roz- právku o Židech, kterak berou lichvu po krejcaru nebo po dvou velkých i po bílém denáru z kopy do týhodne a tak křesťany šidí. Jeden za velký hřích to pokládal, ač bylo zákonem Židům dovoleno. K tomu starý Hanuš Folk mluvil, že by také chtěl, kdyby směl, po penízi do týhodne od každé kopy vzíti, svých peněz dobrým lidem rozpůjčiti, a že by z toho hříchu neměl (křesťané neměli takovou lichvu bráti). A po- tom po chvílce jednou i dvakráte vypravoval živou novinu, co se bylo stalo: že byl u Estery židovky v jejím pokoji, že hledal Heřmana syna jejího, však že ho doma nebylo, a kdyby byl našel, byl by tesákem ho chtěl probodnouti aneb zsekati, kdy by ho zase kat nazejtří stíti měl, a že mu toho nechce ještě odpustiti. Při tom po- díval se na syna, o němž za stolem sedící věděli, že s mladým Židem Heřmanem Hoškem synem Esterčiným jako s rovným sobě soudruhem v dobrém byl přátelství, s nímž hrával ve vrhcáby a jiných vyhledával rozkoší na cestě svého mládeneckého živobytí. Někdy nedostávalo se Folkovi peněz, Heřman půjčoval, načež Hansfolk dal zástavu. Dluh rostl, suma byla značná, a poněvadž Hošek nechtěl vrátit zástavy, až mu všecky peníze budou dány, roztrhl se svazek přátelství mezi mladými sou-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 547 erhalten mögen werden. Umb solches, wenn sie es zu Wegen bringen, 1577. als wir hoffen, soll man ihnen in allen Synagogon ein Segen geben. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni, Böhmen. B. f. XIV. Cop. 772. Pražský měšťan a kupec Jan Folk (vůbec 1577. Hannsfolk zvaný) vypisuje a líčí průbíři zemskému království Českého Pavlu Grymüllerovi z Třebska nepřátelským způsobem život a snahy zvláště Praž- ského Židovstva a odsuzuje všechno jich konání. 1577. Souč. opis v arch. kap. Vyšehradské. Přípis psaní Hans Folka, kupce a měštěnína Starého města Pražského, kdež slove u Vlčíhrdlu k urozenému vladyce panu Pavlu Grymüllerovi z Střebska oc nejvyššímu průbíři zemskému království Českého o židovském neřádném po- kolení.*) Urozený pane, mně laskavě příznivý! Jakož ste se času minulého toho dotazovali, na čem by ta věc s těmi dvěma Židy byla, s kterýmižto o syna svého před právem sem *) Žalobný list Jana Folka zaznamenal Jos. Jungmann v historii literatury české sub IV. 645. Jos. Jireček v Rukověti literatury české a i jinde o něm psáno. Podává mnohé různé zprávy, »maluje mravy, obyčeje u českých Židů ne- příznivě, náleží mezi kusy, kterýchž badatel pominouti nemůže, aby poznáno bylo, jak nepřátelství osobní podněcovalo Jana Folka, aby bědoval nad křesťany a bouřil proti Židům. V knihách soudních Starého města Pražského nalezli jsme Hanns Folka nebo s původnějším jménem Hanuše Falka mezi žalovanými nebo žalujícími. Podí- vejme se jen na chvilku do soudní světnice, abychom byli dobře zpraveni. Někdy před masopustem r. 1573 seděli za stolem u Kyliánů Hanuš Folk se synem svým Janem, Hans Sibenbagbr, Mikuláš Richter a hospodář Lorenc Kostner. Měli mezi sebou roz- právku o Židech, kterak berou lichvu po krejcaru nebo po dvou velkých i po bílém denáru z kopy do týhodne a tak křesťany šidí. Jeden za velký hřích to pokládal, ač bylo zákonem Židům dovoleno. K tomu starý Hanuš Folk mluvil, že by také chtěl, kdyby směl, po penízi do týhodne od každé kopy vzíti, svých peněz dobrým lidem rozpůjčiti, a že by z toho hříchu neměl (křesťané neměli takovou lichvu bráti). A po- tom po chvílce jednou i dvakráte vypravoval živou novinu, co se bylo stalo: že byl u Estery židovky v jejím pokoji, že hledal Heřmana syna jejího, však že ho doma nebylo, a kdyby byl našel, byl by tesákem ho chtěl probodnouti aneb zsekati, kdy by ho zase kat nazejtří stíti měl, a že mu toho nechce ještě odpustiti. Při tom po- díval se na syna, o němž za stolem sedící věděli, že s mladým Židem Heřmanem Hoškem synem Esterčiným jako s rovným sobě soudruhem v dobrém byl přátelství, s nímž hrával ve vrhcáby a jiných vyhledával rozkoší na cestě svého mládeneckého živobytí. Někdy nedostávalo se Folkovi peněz, Heřman půjčoval, načež Hansfolk dal zástavu. Dluh rostl, suma byla značná, a poněvadž Hošek nechtěl vrátit zástavy, až mu všecky peníze budou dány, roztrhl se svazek přátelství mezi mladými sou-
Strana 548
548 K HISTORII ŽIDŮ 1577. činiti měl, a ode mne zprávu míti žádali: i to vám oznamuji, že sem s dotčenými dvěma Židy již vyslyšán, a to mezi námi na vejpovědi jest Ačkoli jest na mne něco ukvapeno bylo, tak že mně citací aneb obe- slání od pánův komisařův jako dnes v ruce přišla, v kteréžto jest mi se poručení stalo, abych jako na zajtří ráno se všemi potřebami a prů- vody mými před nimi stál; což jest mi nemožné bylo s tím se vším přes jednu noc se přihotoviti, nýbrž k tomu čtvrt léta i více byl bych potřeboval, za příčinou tou, že jsou někteří moji svědkové, na nichž mi jest najvíce záleželo, odsud ven ze země vyjeli, a jiní v cizích zemích jako v Polště a Poznani a v jiných městech bydlíce k tomu tak snadně právně jich sem dovésti nemohl. Však nicméně pokud mi jest možné bylo, s čímž sem se nahotoviti mohl, to tak opatřil, že sem suplikací svou aneb žalobu dostatečně provedl a ukázal. A poněvadž tak mnoho zlých a neřádných věcí na tyž židy se prokázalo, a něco vejše a více což tajného lotrovství jich bylo a mně na ten čas prokázati nemožné bylo, samo však v sobě pravdivé zůstávalo: žádal jsem, aby mi právo útrpné na ně puštěno bylo, a jestli týž artikul na ně tudy vyhledán nebude, že uvolím se dobrovolně JMCís. pokuty jeden tisíc zlatých rejnských do komory propadnouti. Ale ta věc až posavád na vejpovědi zůstává. Pán Bůh ví, budu-li já dotud živ, nicméně častokrát sem o to solicitoval, ale nic sem způsobiti nemohl; nýbrž jak na onen čas JMCská z Prahy odejeti ráčil, hned sou dotčení Židé z vězení propuštěni byli; z toho ze všeho posměch toliko mají a mně co mohou na protimysl- nost až posavád činí. A tak o této rozepři mé buďvám nyní ode mne tato zpráva zadosti učiněna. K tomu ke všemu vidělo mi se za potřebné vám, pane a příteli můj zvláště milý, něco i více o tom zlém a nešlechetném pokolení ži- dovském připomenouti, kteréžto k veliké škodě a záhubě tohoto krá- lovství jest, jakž pak i od vás v povinnosti úřadu vašeho v některých příčinách nemalé ztěžování sobě do nich sem slýchal. A kdyby mi chvíle a čas prostrannější k dovedení všech svědkův mých propůjčen druhy a starý Falk poslal syna pro Jiříka hlásného z tůních kotců, aby s ním šel do Židů. Šli. Jiřík měl sekyru na ramenou, když do obydlí Esteřina vstoupili. Ptali se na Heřmana a když ho doma nebylo, strhl Folk sekyru s ramenou hlás- ného i rozrazil kamna s hromováním a slovy: »Žide! tu budeš míti památku, že tě hledám, když nejsi doma.« Potom běžel k zadnímu pokoji, kdež jeden Žid seděl za stolem. Folk vytrhl kord a s výkřikem: »Ty-li si zrádce hrál s mým synem?« chtěl vrhnouti se na neznámého, načež syn zadržel otce a řekl: »Pane tatíku, nehrál ten se mnou« Dosti Několik řádků stačí na posouzení, jaké byl po- vahy Hanuš Folk. Současně vyskytují se s Janem Falkem Pražským i Židé Falkové v Praze a v Nymburce.
548 K HISTORII ŽIDŮ 1577. činiti měl, a ode mne zprávu míti žádali: i to vám oznamuji, že sem s dotčenými dvěma Židy již vyslyšán, a to mezi námi na vejpovědi jest Ačkoli jest na mne něco ukvapeno bylo, tak že mně citací aneb obe- slání od pánův komisařův jako dnes v ruce přišla, v kteréžto jest mi se poručení stalo, abych jako na zajtří ráno se všemi potřebami a prů- vody mými před nimi stál; což jest mi nemožné bylo s tím se vším přes jednu noc se přihotoviti, nýbrž k tomu čtvrt léta i více byl bych potřeboval, za příčinou tou, že jsou někteří moji svědkové, na nichž mi jest najvíce záleželo, odsud ven ze země vyjeli, a jiní v cizích zemích jako v Polště a Poznani a v jiných městech bydlíce k tomu tak snadně právně jich sem dovésti nemohl. Však nicméně pokud mi jest možné bylo, s čímž sem se nahotoviti mohl, to tak opatřil, že sem suplikací svou aneb žalobu dostatečně provedl a ukázal. A poněvadž tak mnoho zlých a neřádných věcí na tyž židy se prokázalo, a něco vejše a více což tajného lotrovství jich bylo a mně na ten čas prokázati nemožné bylo, samo však v sobě pravdivé zůstávalo: žádal jsem, aby mi právo útrpné na ně puštěno bylo, a jestli týž artikul na ně tudy vyhledán nebude, že uvolím se dobrovolně JMCís. pokuty jeden tisíc zlatých rejnských do komory propadnouti. Ale ta věc až posavád na vejpovědi zůstává. Pán Bůh ví, budu-li já dotud živ, nicméně častokrát sem o to solicitoval, ale nic sem způsobiti nemohl; nýbrž jak na onen čas JMCská z Prahy odejeti ráčil, hned sou dotčení Židé z vězení propuštěni byli; z toho ze všeho posměch toliko mají a mně co mohou na protimysl- nost až posavád činí. A tak o této rozepři mé buďvám nyní ode mne tato zpráva zadosti učiněna. K tomu ke všemu vidělo mi se za potřebné vám, pane a příteli můj zvláště milý, něco i více o tom zlém a nešlechetném pokolení ži- dovském připomenouti, kteréžto k veliké škodě a záhubě tohoto krá- lovství jest, jakž pak i od vás v povinnosti úřadu vašeho v některých příčinách nemalé ztěžování sobě do nich sem slýchal. A kdyby mi chvíle a čas prostrannější k dovedení všech svědkův mých propůjčen druhy a starý Falk poslal syna pro Jiříka hlásného z tůních kotců, aby s ním šel do Židů. Šli. Jiřík měl sekyru na ramenou, když do obydlí Esteřina vstoupili. Ptali se na Heřmana a když ho doma nebylo, strhl Folk sekyru s ramenou hlás- ného i rozrazil kamna s hromováním a slovy: »Žide! tu budeš míti památku, že tě hledám, když nejsi doma.« Potom běžel k zadnímu pokoji, kdež jeden Žid seděl za stolem. Folk vytrhl kord a s výkřikem: »Ty-li si zrádce hrál s mým synem?« chtěl vrhnouti se na neznámého, načež syn zadržel otce a řekl: »Pane tatíku, nehrál ten se mnou« Dosti Několik řádků stačí na posouzení, jaké byl po- vahy Hanuš Folk. Současně vyskytují se s Janem Falkem Pražským i Židé Falkové v Praze a v Nymburce.
Strana 549
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 549 byl, bylo by i s podivením, co by se na ně vejše a více lotrovského 1577. vyhledati mohlo; nebo o jejich činech a kusích židovských žádný člověk nemůže dosti vypraviti, vymluviti a vypsati, s čím oni zacházejí a jaké jejich obchody jsou, to každodenně mezi nimi se spatřiti může; avšak nic méně všickni mlčí, skrze prsty hledí, nic se tomu říkati nechce. Co jest mladých lidí v tomto království, kteříž ještě pod ochranou rodičův svých jsou a zůstávají jimi zavedeno, netoliko mladých ale také i starých z každého stavu lidí rozumných na zkázu v krátkých letech původem jich přišlo; a to všecko mezi nimi a při nich v tej- nosti ututláno bývá a bez trestání zůstává. Zdaliž sou nedávného času jednoho mladého člověka z Plzně ještě za života otce jeho o mnoho tisíc nepřipravili, tak že otec jeho velikým trápením a žalostí nad tím a proto umřel. Též mnoho čistých lidí mladých a městských synův, netoliko zde v Praze, ale i v okolních městech, jako v Králové Hradci, Žatci, v Litoměřicích a jiných o mnoho tisíc připravili; též mnohé ku- pecké lidi z nůzné potřeby, kteříž jim od jednoho sta do sta do roka lichvy platiti museli, kterých by se velká suma jmenovati mohla, ty všecky skrze své obmysly a chytrosti židovské sou o jich statky a zboží na zkázu přivedli. Což se pak stavův vyšších panského, rytířského tkne, skrze dotčené své židovské fortele a obchody v mnohé nenáležité handle své je uvedše k znamenitým těžkostem sú přivedli, o čemž nyní pominu. Nebo dotčení Židé ten obyčej mají, kde mladé lidi vědí, ježto od svých rodičův něco očekávají, dotud za nimi chodí, až by příhod- ného času s nimi rozmlouvati a v známost přijíti mohli, sami se jim peněz půjčiti uvolují, aby je vždy k sobě obrátiti mohli, dobře znajíce, že toliko s takovým člověkem mladým o počátek činiti jest, že potom sami za nimi budou choditi a běhati. A kdoť se jednou mezi ně do- stane, nebude jich brzo prázden moci býti, naposledy písničku jejich zpívati musí. A když jednomu deset anebo nejvíc dvaceti tolarů půjčí, musí jim za to v čase jistém sto zapsati, a když zaplacení čas přijde a oni nemajíce peněz, Židé je tím snažněji napomínají a jim hrozí, že rodičům jich žalovati budou, tudy je strachem k tomu přivozují, že dotčení mladí lidé jim listy zase obnoviti s přidáním jim roku od Židův, ještě vejše se jim, aby toliko rodičům jich nepravili, zapsati musejí Potom když rodičové časem smrtí sejdou, Židé s takovými listy na plac vyjdou a takové mladé lidi o statky jich, kterýchž sou jim rodičové zanechali, tím a skrze to připravují; což pak lidem mnohým ku podivení přichází, že sou takové děti tak rychle po smrti otcův svých statky své zutráceli, nemyslíce že jsou za života rodičův svých skrze židovské a pokoutní falešné zápisy toho odbyli. Také jim dotčení Židé radu dávají, i skutečně tomu dopomáhají, aby se u kupců vzdlu-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 549 byl, bylo by i s podivením, co by se na ně vejše a více lotrovského 1577. vyhledati mohlo; nebo o jejich činech a kusích židovských žádný člověk nemůže dosti vypraviti, vymluviti a vypsati, s čím oni zacházejí a jaké jejich obchody jsou, to každodenně mezi nimi se spatřiti může; avšak nic méně všickni mlčí, skrze prsty hledí, nic se tomu říkati nechce. Co jest mladých lidí v tomto království, kteříž ještě pod ochranou rodičův svých jsou a zůstávají jimi zavedeno, netoliko mladých ale také i starých z každého stavu lidí rozumných na zkázu v krátkých letech původem jich přišlo; a to všecko mezi nimi a při nich v tej- nosti ututláno bývá a bez trestání zůstává. Zdaliž sou nedávného času jednoho mladého člověka z Plzně ještě za života otce jeho o mnoho tisíc nepřipravili, tak že otec jeho velikým trápením a žalostí nad tím a proto umřel. Též mnoho čistých lidí mladých a městských synův, netoliko zde v Praze, ale i v okolních městech, jako v Králové Hradci, Žatci, v Litoměřicích a jiných o mnoho tisíc připravili; též mnohé ku- pecké lidi z nůzné potřeby, kteříž jim od jednoho sta do sta do roka lichvy platiti museli, kterých by se velká suma jmenovati mohla, ty všecky skrze své obmysly a chytrosti židovské sou o jich statky a zboží na zkázu přivedli. Což se pak stavův vyšších panského, rytířského tkne, skrze dotčené své židovské fortele a obchody v mnohé nenáležité handle své je uvedše k znamenitým těžkostem sú přivedli, o čemž nyní pominu. Nebo dotčení Židé ten obyčej mají, kde mladé lidi vědí, ježto od svých rodičův něco očekávají, dotud za nimi chodí, až by příhod- ného času s nimi rozmlouvati a v známost přijíti mohli, sami se jim peněz půjčiti uvolují, aby je vždy k sobě obrátiti mohli, dobře znajíce, že toliko s takovým člověkem mladým o počátek činiti jest, že potom sami za nimi budou choditi a běhati. A kdoť se jednou mezi ně do- stane, nebude jich brzo prázden moci býti, naposledy písničku jejich zpívati musí. A když jednomu deset anebo nejvíc dvaceti tolarů půjčí, musí jim za to v čase jistém sto zapsati, a když zaplacení čas přijde a oni nemajíce peněz, Židé je tím snažněji napomínají a jim hrozí, že rodičům jich žalovati budou, tudy je strachem k tomu přivozují, že dotčení mladí lidé jim listy zase obnoviti s přidáním jim roku od Židův, ještě vejše se jim, aby toliko rodičům jich nepravili, zapsati musejí Potom když rodičové časem smrtí sejdou, Židé s takovými listy na plac vyjdou a takové mladé lidi o statky jich, kterýchž sou jim rodičové zanechali, tím a skrze to připravují; což pak lidem mnohým ku podivení přichází, že sou takové děti tak rychle po smrti otcův svých statky své zutráceli, nemyslíce že jsou za života rodičův svých skrze židovské a pokoutní falešné zápisy toho odbyli. Také jim dotčení Židé radu dávají, i skutečně tomu dopomáhají, aby se u kupců vzdlu-
Strana 550
550 K HISTORII ŽIDŮ 1577. žili a zboží od nich brali: kterážto zboží oni Židé od kupců sami vy- jednávají, připovídajíce jim, zase je od nich za hotové koupiti, aneb jiným odbýti pomoci. A když toho tak od kupcův zboží dostanou, nevědouce potom co s ním činiti mají, musí jim je zase ne za polovici, ale za třetí díl, a někdy i níže, peněz dáti a odbýti. Jakož jest pak jeden městský syn z Vratislavi času jednoho za devět set zlatých zboží dobrého v slušné koupi od jednoho kupce dostal, načež ho hned jeden Žid navedl a za tož zboží jemu toliko dvě stě a prsten za padesáte kop dal. Kterýžto křesťan hned jest šest set a padesáte kop ztratiti a škodovati musil, a Žid to na něm zejskal a vydělal. Protož z toho přichází, že častokrát Židé laciněji zboží svá nežli křesťané prodávají, když to tak od polovice a níže dosáhnouti mohou; ale skrze takové obmyslné a lotrovské kupování a prodávání jich mnozí lidé o své statky přicházeti musejí. Tak dotčené lidi mladé i v to uvozují, že na listy peníze od nich berou, a když jim jednoho sta kop půjčí, tehdy jim proti tomu dvě nebo tři sta zapsati musejí, a to vše skrze Židy se jedná a obmysly jich, čemuž oni partiky říkají, a tu se jim od obojí strany dary dávají, a sami Židé též také půjčují a takové jistoty na křesťany dávají. Takoví křesťané i v těchto městech Pražských našli by se, že skrze dary v tom se jim propůjčují, co za častokrát se při- hází, že Žid přes padesáte kop nepůjčí, a dostane listu za to na pět set kop svědčícího aneb více, tak tudy lidi v dluhy přivozují, že po- tomně z nich nikdá vyjíti nemohou. Jakž jest Heřman Hošek Žid učinil, který jest jednomu mládenci synu městskému čtyrmecítma tol. půjčil, a on jest jemu za to sto kop zapsati musil; též jinému mladému člověku okolo čtrnácti let stáří devět a dvaceti kop půjčil, za to jest mu dvě stě a osmdesáte kop zapsal a k tomu se vysokou přísahou, že toho žádnému nevyjeví, zavázati musil. A toho se též z vyšších stavův osobám nyní dosti dostává, že k témuž přivozovány bývají. Jak mnoho synův městských zde v Praze jest, ježto jsou tak a tím spů- sobem o statky své přišli, a nyní skoro i žebrati musejí, aniž hanbou smějí, jak sou o statky své přišli, komu žalovati aneb oznamovati. A jaké pak více jiné nešlechetnosti páší ve falšování mincí, kteréžto vybírají což těžkého jest, větší, menší, všelijaké mince drobné na vážkách vyvažují, těžké zase přepalují, šmelcují, lehké vydávají a jiné takové bílé a malé peníze přebírají, ty na díle, což jim tak do rukou dobrého přijde, ujímají, ecují, stříhají. Jakož pak nedávných časův mezi nimi samých těch ostřížků, kterýchž sou od grošův a jiných mincí nastříhali, plné hrnce nalezli, a kde jakou starou mincí dobrou dostati mohou, tu mění, ven ze země nesou a zase zlou nám sem přinášejí, že již zřídka kdy dobrou minci v zemi dostati můžeme.
550 K HISTORII ŽIDŮ 1577. žili a zboží od nich brali: kterážto zboží oni Židé od kupců sami vy- jednávají, připovídajíce jim, zase je od nich za hotové koupiti, aneb jiným odbýti pomoci. A když toho tak od kupcův zboží dostanou, nevědouce potom co s ním činiti mají, musí jim je zase ne za polovici, ale za třetí díl, a někdy i níže, peněz dáti a odbýti. Jakož jest pak jeden městský syn z Vratislavi času jednoho za devět set zlatých zboží dobrého v slušné koupi od jednoho kupce dostal, načež ho hned jeden Žid navedl a za tož zboží jemu toliko dvě stě a prsten za padesáte kop dal. Kterýžto křesťan hned jest šest set a padesáte kop ztratiti a škodovati musil, a Žid to na něm zejskal a vydělal. Protož z toho přichází, že častokrát Židé laciněji zboží svá nežli křesťané prodávají, když to tak od polovice a níže dosáhnouti mohou; ale skrze takové obmyslné a lotrovské kupování a prodávání jich mnozí lidé o své statky přicházeti musejí. Tak dotčené lidi mladé i v to uvozují, že na listy peníze od nich berou, a když jim jednoho sta kop půjčí, tehdy jim proti tomu dvě nebo tři sta zapsati musejí, a to vše skrze Židy se jedná a obmysly jich, čemuž oni partiky říkají, a tu se jim od obojí strany dary dávají, a sami Židé též také půjčují a takové jistoty na křesťany dávají. Takoví křesťané i v těchto městech Pražských našli by se, že skrze dary v tom se jim propůjčují, co za častokrát se při- hází, že Žid přes padesáte kop nepůjčí, a dostane listu za to na pět set kop svědčícího aneb více, tak tudy lidi v dluhy přivozují, že po- tomně z nich nikdá vyjíti nemohou. Jakž jest Heřman Hošek Žid učinil, který jest jednomu mládenci synu městskému čtyrmecítma tol. půjčil, a on jest jemu za to sto kop zapsati musil; též jinému mladému člověku okolo čtrnácti let stáří devět a dvaceti kop půjčil, za to jest mu dvě stě a osmdesáte kop zapsal a k tomu se vysokou přísahou, že toho žádnému nevyjeví, zavázati musil. A toho se též z vyšších stavův osobám nyní dosti dostává, že k témuž přivozovány bývají. Jak mnoho synův městských zde v Praze jest, ježto jsou tak a tím spů- sobem o statky své přišli, a nyní skoro i žebrati musejí, aniž hanbou smějí, jak sou o statky své přišli, komu žalovati aneb oznamovati. A jaké pak více jiné nešlechetnosti páší ve falšování mincí, kteréžto vybírají což těžkého jest, větší, menší, všelijaké mince drobné na vážkách vyvažují, těžké zase přepalují, šmelcují, lehké vydávají a jiné takové bílé a malé peníze přebírají, ty na díle, což jim tak do rukou dobrého přijde, ujímají, ecují, stříhají. Jakož pak nedávných časův mezi nimi samých těch ostřížků, kterýchž sou od grošův a jiných mincí nastříhali, plné hrnce nalezli, a kde jakou starou mincí dobrou dostati mohou, tu mění, ven ze země nesou a zase zlou nám sem přinášejí, že již zřídka kdy dobrou minci v zemi dostati můžeme.
Strana 551
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 551 Jakož nedávno dva Židé zde v Praze ku právu vzati sou, z Nydr- 1577. lantu pošlí, kteříž sobě štemfle neb kolky již děla i dali, na český ráz mincovati chtěli; to vše se vším dostatkem na ně vyhledáno jest. A jak mnoho pak nám zlodějův, loupežníkův, mordéřův, kurev, lotrův, svato- krádežníků, ježto se do kostelův loupají, nadělají! Protož sobě obzvlášt- ního zlatníka zjevně chovají, aby jim tím snáze taková kradená stříbra, kalichy, monstrancí, koflíky a jiné věci, na nichž se lidské znamení a erby spatřiti mohou (pročež křesťanům s tím se zjeviti nesmějí), pálí a šmelcují. Co pak pod takovým zlatnickým řemeslem svým klenotů lehkých, falešných místo stříbra a zlata s rozličnými přísadami a šmelci na díle z mědi odbývají, z čehož také přichází, že my již žádného dobrého a věrného čeledína, pacholka, dívky a kuchařky nemůžeme snadně dostati a zachovati, aby od nich nebyli svedeni; kteříž nás v domích našich loupí, kradou, jako cejnové nádobí, šaty ložní a jiná hospodářství domovní jim nosí a odpolu prodávají, oni je k tomu ve- douce, všecko od nich přijímají; čehož by se mnohokrát nedálo a tako- vého zlodějstva nebylo, kdyby přijímačů podlé starého přísloví ne- měli. Item, co pak hrozného a nešlechetného zlého se více v tomto městě od kurevství a jiných neřádův páše, to vše na díle původem jich, i to za obyčej míti: když se manželstva buď mužského neb žen- ského pohlaví dotejkati chce, kteříž pobožní a lepší nad jiné býti chtějí a spolukřesťanu se svěřiti nesmějí, nad čímž člověk ustrnouti může a toho se uleknouti, židům se svěřují a skrze ně manželstva sobě jednají a namlouvají a do jejich domův se scházejí, a nad jiné se jim v těch věcech důvěřují, což nic hroznějšího býti nemůže. Potom pak i k tomu přichází, jestliže kdo z chudších pěkně vydařilé dítě má, musíť veliké štěstí míti, aby mu s poctivostí dvanácte neb čtrnácte let došlo a od nich svozováno nebylo. A dělají to tímto ob- myslem: kdež v domě pěknou děvečku vědí, a nemoha k ní jináč, aby s ní mluviti mohli, přístupu míti, zvláště ženy jich tak to činí, vezmouc některé věci k sobě, jako zlaté čepce, tkanice a jiné k tomu podobné, což na prodaj jest, s tím se vším do domů jdou, oznamujíc mateři, že sou slyšely, že by ráda dceři své pěkný čepec zlatý chtěla koupiti a to panně ukazují a říkají: Ej! milá paní, vstavte na hlavu její, po- hleďte, jak jí pěkně sluší, ej, kuptež jí. A nemohouli někdy rodičové s to býti, aneb že koupiti nechtějí, a ony nemohouli tehdáž s tou pannou rozmluvení míti, pilně toho šetří, když ta panna z domu vy- chází, přijda k ní takto jí mluví: Pohleďte, milá panno, matka vaše nechtěla vám toho čepce onehdy koupiti, já vím jednoho pána aneb zemana, který vám jej rád koupí, kdybyste mu slovíčko řekly a za to ho požádaly. Tehdy ihned věděti chtějí, kdoby ten byl, jakž mladých
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 551 Jakož nedávno dva Židé zde v Praze ku právu vzati sou, z Nydr- 1577. lantu pošlí, kteříž sobě štemfle neb kolky již děla i dali, na český ráz mincovati chtěli; to vše se vším dostatkem na ně vyhledáno jest. A jak mnoho pak nám zlodějův, loupežníkův, mordéřův, kurev, lotrův, svato- krádežníků, ježto se do kostelův loupají, nadělají! Protož sobě obzvlášt- ního zlatníka zjevně chovají, aby jim tím snáze taková kradená stříbra, kalichy, monstrancí, koflíky a jiné věci, na nichž se lidské znamení a erby spatřiti mohou (pročež křesťanům s tím se zjeviti nesmějí), pálí a šmelcují. Co pak pod takovým zlatnickým řemeslem svým klenotů lehkých, falešných místo stříbra a zlata s rozličnými přísadami a šmelci na díle z mědi odbývají, z čehož také přichází, že my již žádného dobrého a věrného čeledína, pacholka, dívky a kuchařky nemůžeme snadně dostati a zachovati, aby od nich nebyli svedeni; kteříž nás v domích našich loupí, kradou, jako cejnové nádobí, šaty ložní a jiná hospodářství domovní jim nosí a odpolu prodávají, oni je k tomu ve- douce, všecko od nich přijímají; čehož by se mnohokrát nedálo a tako- vého zlodějstva nebylo, kdyby přijímačů podlé starého přísloví ne- měli. Item, co pak hrozného a nešlechetného zlého se více v tomto městě od kurevství a jiných neřádův páše, to vše na díle původem jich, i to za obyčej míti: když se manželstva buď mužského neb žen- ského pohlaví dotejkati chce, kteříž pobožní a lepší nad jiné býti chtějí a spolukřesťanu se svěřiti nesmějí, nad čímž člověk ustrnouti může a toho se uleknouti, židům se svěřují a skrze ně manželstva sobě jednají a namlouvají a do jejich domův se scházejí, a nad jiné se jim v těch věcech důvěřují, což nic hroznějšího býti nemůže. Potom pak i k tomu přichází, jestliže kdo z chudších pěkně vydařilé dítě má, musíť veliké štěstí míti, aby mu s poctivostí dvanácte neb čtrnácte let došlo a od nich svozováno nebylo. A dělají to tímto ob- myslem: kdež v domě pěknou děvečku vědí, a nemoha k ní jináč, aby s ní mluviti mohli, přístupu míti, zvláště ženy jich tak to činí, vezmouc některé věci k sobě, jako zlaté čepce, tkanice a jiné k tomu podobné, což na prodaj jest, s tím se vším do domů jdou, oznamujíc mateři, že sou slyšely, že by ráda dceři své pěkný čepec zlatý chtěla koupiti a to panně ukazují a říkají: Ej! milá paní, vstavte na hlavu její, po- hleďte, jak jí pěkně sluší, ej, kuptež jí. A nemohouli někdy rodičové s to býti, aneb že koupiti nechtějí, a ony nemohouli tehdáž s tou pannou rozmluvení míti, pilně toho šetří, když ta panna z domu vy- chází, přijda k ní takto jí mluví: Pohleďte, milá panno, matka vaše nechtěla vám toho čepce onehdy koupiti, já vím jednoho pána aneb zemana, který vám jej rád koupí, kdybyste mu slovíčko řekly a za to ho požádaly. Tehdy ihned věděti chtějí, kdoby ten byl, jakž mladých
Strana 552
552 K HISTORII ŽIDŮ 1577. a všetečných lidí, kteříž takových pěkných věcí žádají, obyčej jest. Na to jí židovka tuto odpověď dá: Ej, nechci já ho vám jmenovati, než přijděte vy ke mně v neděli, bude u mne, tu budete moci volně spolu mluviti. Když potom přijde, tu již bude pannu vínem napájeti, až jí hlavu podrazí, a ona naposledy ke všemu svolí, a takť mladice zavozují. A netoliko panny, ale i ženy oddané rozličnými obmysly, což by dlouho bylo všecko vyčítati, o poctivosti jich je připravují. Sumou oni nám ženy, dcery i syny svozují, i sami také s nimi hanebné a ve- liké lotrovství, kurevství a jiné hrozné věci páší a provozují. Tím se sami zjevně chlubiti smějí, pravíce: že se Židům v Litomyšli, když sou na ně pravili, že by dítě křesťanské koupiti měli, ublížilo, s tím při tom doložením, že jim není třeba křesťanských dětí kupovati, ale že jich dosti mezi sebou mají, kterýchž sami naplodí. Jakož pak jeden Žid na jednom křesťanu požádati jest směl, aby mu dopřál, aby když jeho žena v ženské tehdy nemoci byla, na ten čas dcery jeho neřádně požívati mohl, proti tomu že by chtěl rodičům jejím to dobře zaplatiti. Zdá mi se, že to slyšeti jest nám křesťanům čistá poctivost. Chodí také časem nočním s loutnami a jinými instrumenty (nástroji) svobodně do šenkovních domů v pancířích s braněmi, a zvláště kdež o takových mla- dých ženách vědí, i mohou-li, uperou někdy křesťana. A našim službám božím na najvyšší se posmívají, v divných mumrajích chodí, v mniš- ských kuklách, a jeden mezi nimi koflík nebo kalich ukradený vína plný nosí a vzhůru jej zdvihá, jiným z něho píti dávaje; mnohé po- směchy tím provozují, a to všecko nám křesťanům a našim kostelům, řádům a božím službám na posměch a potupu dělají. Jest také jeden Žid, kterýž, jak lidé praví, že za živnosti své tak mnoho peněz kupcům pokrásti měl, jako sám stíží jest. Dotčený Žid v Krumlově krucifix s stěny dolů strhnuv, pod svůj kůň jej uvrhl, no- hami po něm šlapati dal. Na krátce všecko zlé skrze ně nám se děje, nebo my křesťané nemůžem na to mysliti, s jakými obmysly, chytrostmi a lstí vůkol jdou. Kdo jest s počátku partiky zamyslil? kdo je toho původ než dotčení Židé, skrze kteréž jest již tak mnoho lidí urozených i neurozených na zkázu přišlo, načež žalostivě hleděti i mysliti jest. Skrze kteréžto takové jich falše a lotrovství nás křesťany na nejvyšší vyssavše, sou znamenitých zboží, peněz a bohatství dosáhli. Jedinký Žid v Praze jest, kterýž týž za života svého o tak mnoho tisíců lidi okla- mal a připravil, že by za dobré hrabství počteno býti mohlo. Kdyby- chom sobě toliko toto porozvážili, jak veliké množství Židů zde nyní v Praze jest: nebo když na rynk se vyjde, vždycky spíše čtyři aneb pět židův na jednoho křesťana se uhlídá, z nichžto žádný nic těžce ne- pracuje, a ti všickni jedí a pijí a k tomu bohatství znamenitého nabý-
552 K HISTORII ŽIDŮ 1577. a všetečných lidí, kteříž takových pěkných věcí žádají, obyčej jest. Na to jí židovka tuto odpověď dá: Ej, nechci já ho vám jmenovati, než přijděte vy ke mně v neděli, bude u mne, tu budete moci volně spolu mluviti. Když potom přijde, tu již bude pannu vínem napájeti, až jí hlavu podrazí, a ona naposledy ke všemu svolí, a takť mladice zavozují. A netoliko panny, ale i ženy oddané rozličnými obmysly, což by dlouho bylo všecko vyčítati, o poctivosti jich je připravují. Sumou oni nám ženy, dcery i syny svozují, i sami také s nimi hanebné a ve- liké lotrovství, kurevství a jiné hrozné věci páší a provozují. Tím se sami zjevně chlubiti smějí, pravíce: že se Židům v Litomyšli, když sou na ně pravili, že by dítě křesťanské koupiti měli, ublížilo, s tím při tom doložením, že jim není třeba křesťanských dětí kupovati, ale že jich dosti mezi sebou mají, kterýchž sami naplodí. Jakož pak jeden Žid na jednom křesťanu požádati jest směl, aby mu dopřál, aby když jeho žena v ženské tehdy nemoci byla, na ten čas dcery jeho neřádně požívati mohl, proti tomu že by chtěl rodičům jejím to dobře zaplatiti. Zdá mi se, že to slyšeti jest nám křesťanům čistá poctivost. Chodí také časem nočním s loutnami a jinými instrumenty (nástroji) svobodně do šenkovních domů v pancířích s braněmi, a zvláště kdež o takových mla- dých ženách vědí, i mohou-li, uperou někdy křesťana. A našim službám božím na najvyšší se posmívají, v divných mumrajích chodí, v mniš- ských kuklách, a jeden mezi nimi koflík nebo kalich ukradený vína plný nosí a vzhůru jej zdvihá, jiným z něho píti dávaje; mnohé po- směchy tím provozují, a to všecko nám křesťanům a našim kostelům, řádům a božím službám na posměch a potupu dělají. Jest také jeden Žid, kterýž, jak lidé praví, že za živnosti své tak mnoho peněz kupcům pokrásti měl, jako sám stíží jest. Dotčený Žid v Krumlově krucifix s stěny dolů strhnuv, pod svůj kůň jej uvrhl, no- hami po něm šlapati dal. Na krátce všecko zlé skrze ně nám se děje, nebo my křesťané nemůžem na to mysliti, s jakými obmysly, chytrostmi a lstí vůkol jdou. Kdo jest s počátku partiky zamyslil? kdo je toho původ než dotčení Židé, skrze kteréž jest již tak mnoho lidí urozených i neurozených na zkázu přišlo, načež žalostivě hleděti i mysliti jest. Skrze kteréžto takové jich falše a lotrovství nás křesťany na nejvyšší vyssavše, sou znamenitých zboží, peněz a bohatství dosáhli. Jedinký Žid v Praze jest, kterýž týž za života svého o tak mnoho tisíců lidi okla- mal a připravil, že by za dobré hrabství počteno býti mohlo. Kdyby- chom sobě toliko toto porozvážili, jak veliké množství Židů zde nyní v Praze jest: nebo když na rynk se vyjde, vždycky spíše čtyři aneb pět židův na jednoho křesťana se uhlídá, z nichžto žádný nic těžce ne- pracuje, a ti všickni jedí a pijí a k tomu bohatství znamenitého nabý-
Strana 553
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 553 vají. Kde berou, poněvadž nepracují a nedělají, ani žádné poctivé a 1577. spravedlivé živnosti neprovozují? nemusejí-liž tehdy toho všeho skrze své lotrovské šantroky, oklamání, lživé podvody, zlodějská přijímání do- sahovati a nabývati? V jiných zemích a městech, kdeby takového škod- ného člověka a zhoubcí zemského věděli, tak dlouho se po něm ptají, až jej vyzdvihnou a jiným ku příkladu ztrescí. Ale zde na tisíce se jich trpí, kteříž nás tak oslepené křesťany hubí; to jest veliké dopuštění, kterýmžto nás pán Bůh pro naše veliké hříchy a nepravosti trestati ráčí. Nebo žádný větší jed, větší neštěstí, větší zlé nade všecko zlé na nás křesťany jest přijiti nemohlo, aniž nám Turek, ani co jiného a království tomuto uškoditi může. Bylo by mnohem lehčeji, snáze a užitečněji vrchnosti naší čtyry neb pět tisíc lidu válečného v poli ustavičně na náklad náš držeti, tak mnoho by zemi této škoditi nemohlo, jako nám židovské pokolení škodí. A my oslepení křesťané nemůžeme a nechceme tomu rozuměti, až nám voda do úst poteče, teprv prohlednem, a když nám zemi a nás všecky obyvatele na zkázu přivedou, k posledku nás snad také z země vyženou, toliko tím se rozchází, že se jim místa toho nedostává, v němž by se k tomu volně zmustrovati mohli; a kdyby to měli, uhlídali by křesťané, oč se židé pokusiti směli. Mně se vidí, jestliby se oč v ta- kové míře pokusili; pro množství jich těžce a ne snadno by jim ode- přeno býti mohlo. Času jednoho směl jeden Žid v městě Frankfurtu toto promluviti: že by sobě chtěl vinšovati, aby sto tisíc křesťanův i dobře míně židův v poli bylo, a ti vespolek bitvu svésti měli, to by prý se uhlídalo, kdo by pole obdržel. Z těch slov toho Žida souditi se může, co o nás v srdci svém smejšlejí. Měli bychom sobě z jiných zemí národův a měst, jako Ulmu, Aušpurku, Normberku, kteříž se upřímně o dobrý řád a dobré obecní věrně starati umějí, příklad a naučení vzíti. Kdyby při Židech jaký užitek spatřovali, také by je mezi sebou cho- vali; ale dobře znají, že jest lid zavřený, škodlivý a holé neštěstí kře- stanův, Turkův a všech nepřátel našich přátelé a zrádcové naši. Nebo ne nadarmo jsou je předešle z některých zemí, jako z Frankreichu, Hyšpanie, Englandu a předních měst říšských na jednu hodinu vyhnali a vyplenili, tak že se tam do té chvíle žádný Žid ukázati nesmí. Jakož pak i zde v království Českém z Budějovic, z Litoměřic, Žatce i jiných měst pro jejich veliká lotrovství též se jim dostati muselo. Kterak by Turek lepší příčinu k zradám míti mohl, nežli skrze ně? Předešle Ci- káni špehéři jejich byli a nyní Židé sú, kteřížto všecko všudy vyšpe- hují, řeky, brody, mosty a města vědí a znají, jaké kde pevnosti, v jakém položení leží, kterak a kde k nim nejlepší přístup a jak by dobyty býti mohly. A když by Turek do země dostati se měl (čehož
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 553 vají. Kde berou, poněvadž nepracují a nedělají, ani žádné poctivé a 1577. spravedlivé živnosti neprovozují? nemusejí-liž tehdy toho všeho skrze své lotrovské šantroky, oklamání, lživé podvody, zlodějská přijímání do- sahovati a nabývati? V jiných zemích a městech, kdeby takového škod- ného člověka a zhoubcí zemského věděli, tak dlouho se po něm ptají, až jej vyzdvihnou a jiným ku příkladu ztrescí. Ale zde na tisíce se jich trpí, kteříž nás tak oslepené křesťany hubí; to jest veliké dopuštění, kterýmžto nás pán Bůh pro naše veliké hříchy a nepravosti trestati ráčí. Nebo žádný větší jed, větší neštěstí, větší zlé nade všecko zlé na nás křesťany jest přijiti nemohlo, aniž nám Turek, ani co jiného a království tomuto uškoditi může. Bylo by mnohem lehčeji, snáze a užitečněji vrchnosti naší čtyry neb pět tisíc lidu válečného v poli ustavičně na náklad náš držeti, tak mnoho by zemi této škoditi nemohlo, jako nám židovské pokolení škodí. A my oslepení křesťané nemůžeme a nechceme tomu rozuměti, až nám voda do úst poteče, teprv prohlednem, a když nám zemi a nás všecky obyvatele na zkázu přivedou, k posledku nás snad také z země vyženou, toliko tím se rozchází, že se jim místa toho nedostává, v němž by se k tomu volně zmustrovati mohli; a kdyby to měli, uhlídali by křesťané, oč se židé pokusiti směli. Mně se vidí, jestliby se oč v ta- kové míře pokusili; pro množství jich těžce a ne snadno by jim ode- přeno býti mohlo. Času jednoho směl jeden Žid v městě Frankfurtu toto promluviti: že by sobě chtěl vinšovati, aby sto tisíc křesťanův i dobře míně židův v poli bylo, a ti vespolek bitvu svésti měli, to by prý se uhlídalo, kdo by pole obdržel. Z těch slov toho Žida souditi se může, co o nás v srdci svém smejšlejí. Měli bychom sobě z jiných zemí národův a měst, jako Ulmu, Aušpurku, Normberku, kteříž se upřímně o dobrý řád a dobré obecní věrně starati umějí, příklad a naučení vzíti. Kdyby při Židech jaký užitek spatřovali, také by je mezi sebou cho- vali; ale dobře znají, že jest lid zavřený, škodlivý a holé neštěstí kře- stanův, Turkův a všech nepřátel našich přátelé a zrádcové naši. Nebo ne nadarmo jsou je předešle z některých zemí, jako z Frankreichu, Hyšpanie, Englandu a předních měst říšských na jednu hodinu vyhnali a vyplenili, tak že se tam do té chvíle žádný Žid ukázati nesmí. Jakož pak i zde v království Českém z Budějovic, z Litoměřic, Žatce i jiných měst pro jejich veliká lotrovství též se jim dostati muselo. Kterak by Turek lepší příčinu k zradám míti mohl, nežli skrze ně? Předešle Ci- káni špehéři jejich byli a nyní Židé sú, kteřížto všecko všudy vyšpe- hují, řeky, brody, mosty a města vědí a znají, jaké kde pevnosti, v jakém položení leží, kterak a kde k nim nejlepší přístup a jak by dobyty býti mohly. A když by Turek do země dostati se měl (čehož
Strana 554
554 K HISTORII ŽIDŮ 1577. Bůh zachovati rač), jistá věc, že by Židé přední byli k ukázání jemu cest a stezek, jimiž by k nám volný přístup mohl míti. Sumou ne- toliko vší země, ale také jednoho každého pána možnost vyzvědají, neb o to pilnost mají, aby se velikých pánův se vší snažností přidrželi, při nichž všecky tejnosti slyšíce i také co jeden každý smejšlí, a jaké možnosti, povahy a vlastnosti jest, skrze což Turek o všech věcech našich i o vůli a předsevzetí snadně vyzvěděti může. Z toho oni Turku, kterýžto víry jejich jest, všecku naději svú v něm skládajíce, že po- mocí jeho zase někdy shromážděni budou, více než nám křesťanům přejí. Více a vejše nám křesťanům nejlepší živnosti v obchodech našich odjímají. Nebo již i k tomu přišlo, že sú sobě v některých královstvích a zemích přední užitky, cla a úřady obsáhli, a my na to hleděti mu- síme; ve všeliké koupě se dávají v obilí, sejra, másla, v vlně i jiných věcech. K tomu každého roku a týhodne všecky jarmarky a trhy po vší zemi zběhají, a tu vždycky více židovských než křesťanských kupců se spatřiti může. A tak tudy nám křesťanům chléb z úst vydírají a drahotu dělají; kdež pak téměř všecko Staré město Pražské obsáhli, neb řídko se dům v něm najde, aby Židé tu pokoje aneb sklepa ob- zvláště pak v rynku neměli, a než malý čas mine, že Židé všecken rynk obsáhnou a křesťané se budou museti do židovského města stě- hovati, a již tehdy nebude více slouti v Starém městě, než na Novém městě židovském. Také jsou se již ve všecek tarmark uvázali, že žádný křesťan tu více místa, sklepu míti nemůže, aby zboží své volně vyložiti a prodávati mohl. Krátce, větší mají svobodu nežli který křesťan. Křesťan, kdyby chtěl živnost provozovati, musí sobě předkem právo městské objednati, a mnohokráte celý rok i dvě léta o to státi, než toho dosáhne, nemálo o to přátel starati, předkem list svůj zachovací a rodičův svých prokázati, k tomu nemalou sumu peněz položiti, nad to všecko purkmistru a radě rukou dáním i ústy slíbiti věrnost a po- slušnost zachovati, naposledy to ještě dobrými sousedy uručiti. Žid pak toho všeho jest prázen, kdy mu se dobře libí do města na koni neb na voze přijede, jsa Turek nebo nějaký špehýř, purkmistru ani žádnému se neopoví, zboží své dvě neb tři míle od Prahy, kde Židé bydlejí, složí, potom je pod slamou na voze aneb na kotčím pomalu sám do příbytku svého sveze a v mejtu nic neoznámí, a tak vrchnosti clo odjímají, a potom o to laciněji zboží své dáti mohou. Neb Žid mnohokrát na jednom kotčím voze v truhle, na kteréžto seděti bude, za více set zlatých zboží, jako od sobolův, kůn a jiných drahých věcí sem přiveze, než mnohý kupec na čtyrech i pěti vozích, a cla nic z ni- čeho nedá; toho křesťan učiniti nesmí, nebo musí nejprvé zboží své
554 K HISTORII ŽIDŮ 1577. Bůh zachovati rač), jistá věc, že by Židé přední byli k ukázání jemu cest a stezek, jimiž by k nám volný přístup mohl míti. Sumou ne- toliko vší země, ale také jednoho každého pána možnost vyzvědají, neb o to pilnost mají, aby se velikých pánův se vší snažností přidrželi, při nichž všecky tejnosti slyšíce i také co jeden každý smejšlí, a jaké možnosti, povahy a vlastnosti jest, skrze což Turek o všech věcech našich i o vůli a předsevzetí snadně vyzvěděti může. Z toho oni Turku, kterýžto víry jejich jest, všecku naději svú v něm skládajíce, že po- mocí jeho zase někdy shromážděni budou, více než nám křesťanům přejí. Více a vejše nám křesťanům nejlepší živnosti v obchodech našich odjímají. Nebo již i k tomu přišlo, že sú sobě v některých královstvích a zemích přední užitky, cla a úřady obsáhli, a my na to hleděti mu- síme; ve všeliké koupě se dávají v obilí, sejra, másla, v vlně i jiných věcech. K tomu každého roku a týhodne všecky jarmarky a trhy po vší zemi zběhají, a tu vždycky více židovských než křesťanských kupců se spatřiti může. A tak tudy nám křesťanům chléb z úst vydírají a drahotu dělají; kdež pak téměř všecko Staré město Pražské obsáhli, neb řídko se dům v něm najde, aby Židé tu pokoje aneb sklepa ob- zvláště pak v rynku neměli, a než malý čas mine, že Židé všecken rynk obsáhnou a křesťané se budou museti do židovského města stě- hovati, a již tehdy nebude více slouti v Starém městě, než na Novém městě židovském. Také jsou se již ve všecek tarmark uvázali, že žádný křesťan tu více místa, sklepu míti nemůže, aby zboží své volně vyložiti a prodávati mohl. Krátce, větší mají svobodu nežli který křesťan. Křesťan, kdyby chtěl živnost provozovati, musí sobě předkem právo městské objednati, a mnohokráte celý rok i dvě léta o to státi, než toho dosáhne, nemálo o to přátel starati, předkem list svůj zachovací a rodičův svých prokázati, k tomu nemalou sumu peněz položiti, nad to všecko purkmistru a radě rukou dáním i ústy slíbiti věrnost a po- slušnost zachovati, naposledy to ještě dobrými sousedy uručiti. Žid pak toho všeho jest prázen, kdy mu se dobře libí do města na koni neb na voze přijede, jsa Turek nebo nějaký špehýř, purkmistru ani žádnému se neopoví, zboží své dvě neb tři míle od Prahy, kde Židé bydlejí, složí, potom je pod slamou na voze aneb na kotčím pomalu sám do příbytku svého sveze a v mejtu nic neoznámí, a tak vrchnosti clo odjímají, a potom o to laciněji zboží své dáti mohou. Neb Žid mnohokrát na jednom kotčím voze v truhle, na kteréžto seděti bude, za více set zlatých zboží, jako od sobolův, kůn a jiných drahých věcí sem přiveze, než mnohý kupec na čtyrech i pěti vozích, a cla nic z ni- čeho nedá; toho křesťan učiniti nesmí, nebo musí nejprvé zboží své
Strana 555
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 555 do cla vézti, tu mu je ohledají a popíší a clo od něho dáti musí, a te- 1577. prva do domu svého se s ním obrátí, a kdyby jináč učinil a zboží své prvé do domů vézti dal, než by se v celnici oznámil a clo zaplatil, beze vší milosti by mu vzato bylo. K tomu Židé na žádnou vojnu netáhnou, a když se co takového přitrefí, buď že lid do pole se vypraviti musí aneb berně dávají, tehdy s kupectvím svým ujíždějí, až to všecko pomine, potom se zase na- vracují. Ale křesťané musejí tu zůstati, tomu všemu obvykati, byť pak i statek i hrdlo mělo platiti. I to se též přihází, že purkmistr a rada někdy se sousedů dotazují, jaké hosti v domech mívají; kdyby to mezi Židy měli vyhledávati, divné by tu hosti nalezli. Nebo každodenně cizí Židé sem přicházejí a mohou dobře sami Turci býti, aneb turečtí Židé mezi nimi, kteřížto snadně všecky věci vyšpehovati mohou, a pře- zvěda něco zas ujíždějí a Turku donášejí K tomu jsou tak pyšní a zpurní, že, když jim křesťan jedno slovíčko dí, on mu zase na deset lží odpoví, křesťany zlořečí, tupí, jim lají, šelmami jmenují, bitím hrozí, jim pravíce: že sou tak dobří jako my, a že jest jim tak svobodno všecko činiti, jako nám křesťanům. Protož jim žádný křesťan nic říci nesmí, než musí to od nich trpěti; což nám křesťanům to nemá k ve- liké potupě, takové bezpráví snášeti, býti? Já držím, kdyby křesťan Židu poliček dal, že by větší těžkost proto nesl, nežby Žid křesťana zamordoval. Nemůžem ani smíme to všecko vypraviti, mnohem míně komu toužiti, jaká nám křesťanům veliká škoda a záhuba z dotčených Židů pochází; kdybychom chtěli toliko toho povážiti, kdež Židé obý- vají, že okolo nich a v těch místech málo pilných a bedlivých hospo- dářů jest, než na větším díle chudých a znuzilých lidí, lotrů a zlodějův se najde, nebo oni žádného nezbohatí, a kdyby jich nebylo, musil by mnohý z křesťanů v prácech a v obchodech svých pilnější býti, kteříž toliko jimi se zdržují na ně spoléhajíce. Protož Židé rádi v království Českém sou a zvláště v Praze za příčinou dobré pastvy. Sumou všecek jejich obchod jest lháti, oklamati, kurvy, lotry, zloděje, loupežníky, jakž napřed povědíno, dělati; svedou mnohému dobrému člověku i dceru jeho, zavozují syny naše, k tomu je vedouce, že nás okrádají a jim nesou, že již mnozí rodičové nevědí, co sobě s dětmi svými počínati mají, kteří je ven ze země vysílají, u vězení držeti, některé ovšem tejně zazdíti musili, někteří také z nich zvěšeni bývají, jiní po ulicích žebří, jiní kradou a na silnicích mordují. A ti všickni skrze Židy, jsouce od nich zavedeni, k tomu přicházejí. Heřman Hošek Žid, ten jest navedl jednoho syna měštěnína Starého města Pražského, aby otci svému že- leznou truhlu vyloupal a koflíky, stříbra, co tu měl, pobral. A když jest k tomu syn dotčeného otce promluvil, že by nemožné bylo a že
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 555 do cla vézti, tu mu je ohledají a popíší a clo od něho dáti musí, a te- 1577. prva do domu svého se s ním obrátí, a kdyby jináč učinil a zboží své prvé do domů vézti dal, než by se v celnici oznámil a clo zaplatil, beze vší milosti by mu vzato bylo. K tomu Židé na žádnou vojnu netáhnou, a když se co takového přitrefí, buď že lid do pole se vypraviti musí aneb berně dávají, tehdy s kupectvím svým ujíždějí, až to všecko pomine, potom se zase na- vracují. Ale křesťané musejí tu zůstati, tomu všemu obvykati, byť pak i statek i hrdlo mělo platiti. I to se též přihází, že purkmistr a rada někdy se sousedů dotazují, jaké hosti v domech mívají; kdyby to mezi Židy měli vyhledávati, divné by tu hosti nalezli. Nebo každodenně cizí Židé sem přicházejí a mohou dobře sami Turci býti, aneb turečtí Židé mezi nimi, kteřížto snadně všecky věci vyšpehovati mohou, a pře- zvěda něco zas ujíždějí a Turku donášejí K tomu jsou tak pyšní a zpurní, že, když jim křesťan jedno slovíčko dí, on mu zase na deset lží odpoví, křesťany zlořečí, tupí, jim lají, šelmami jmenují, bitím hrozí, jim pravíce: že sou tak dobří jako my, a že jest jim tak svobodno všecko činiti, jako nám křesťanům. Protož jim žádný křesťan nic říci nesmí, než musí to od nich trpěti; což nám křesťanům to nemá k ve- liké potupě, takové bezpráví snášeti, býti? Já držím, kdyby křesťan Židu poliček dal, že by větší těžkost proto nesl, nežby Žid křesťana zamordoval. Nemůžem ani smíme to všecko vypraviti, mnohem míně komu toužiti, jaká nám křesťanům veliká škoda a záhuba z dotčených Židů pochází; kdybychom chtěli toliko toho povážiti, kdež Židé obý- vají, že okolo nich a v těch místech málo pilných a bedlivých hospo- dářů jest, než na větším díle chudých a znuzilých lidí, lotrů a zlodějův se najde, nebo oni žádného nezbohatí, a kdyby jich nebylo, musil by mnohý z křesťanů v prácech a v obchodech svých pilnější býti, kteříž toliko jimi se zdržují na ně spoléhajíce. Protož Židé rádi v království Českém sou a zvláště v Praze za příčinou dobré pastvy. Sumou všecek jejich obchod jest lháti, oklamati, kurvy, lotry, zloděje, loupežníky, jakž napřed povědíno, dělati; svedou mnohému dobrému člověku i dceru jeho, zavozují syny naše, k tomu je vedouce, že nás okrádají a jim nesou, že již mnozí rodičové nevědí, co sobě s dětmi svými počínati mají, kteří je ven ze země vysílají, u vězení držeti, některé ovšem tejně zazdíti musili, někteří také z nich zvěšeni bývají, jiní po ulicích žebří, jiní kradou a na silnicích mordují. A ti všickni skrze Židy, jsouce od nich zavedeni, k tomu přicházejí. Heřman Hošek Žid, ten jest navedl jednoho syna měštěnína Starého města Pražského, aby otci svému že- leznou truhlu vyloupal a koflíky, stříbra, co tu měl, pobral. A když jest k tomu syn dotčeného otce promluvil, že by nemožné bylo a že
Strana 556
556 K HISTORII ŽIDŮ 1577. by dotčená truhlice osmi zámky zamčena byla, na to jest mu Zid od- pověď dal: aby mu on toliko železný sochor zjednal, že mu pomůže, a takové stříbro do domu jeho spolu odnésti, a tu jemu že by je zšmelcovati chtěl, a tak žádný nebude věděti, kam jest se podělo. Jakož jest pak dotčený Žid téhož měštěnína jeden večer vyšpehoval, že súc na svatbu pozván odešel, a syn toliko sám v domě zůstal, maje též na svadební veselí odejíti; tu Žid přišed řekl: Pohleď, nyní by pravý čas byl, aby to stříbro pobral, prvé nežli by pryč odšel, nebo otec tvůj sotva o půl noci se zase domů vrátí, mohl by potom pokřik udě- lati, jako by to zloději vyloupali a učinili, nebo toho času žádného jiného doma nebylo. Dále ho také navedl, aby otce svého otrávil, že jemu dotčený Žid sám jed zjednati chce, pravíce, že ví jednoho Žida, kterýž umí takový jed připraviti, tak že člověk ve čtyrech, v osmi ne- dělích, ve čtvrti nebo půl letě, aneb jak by kdo chtěl, umříti musí, a že by takovému Židu toliko deset tolarů za to dáti mohl, a jakž by týž jed přistrojiti měl, jej vše naučil. Odpověděv mládenec: Proč bych já to učiniti měl? Na to jest mu Žid řekl: Ej! budeš potom sám moci svým pánem býti a žádnému poddán nebudeš, aniž se koho báti budeš. Nad to vejše dotčený Heřman Žid s bratrem svým Šalomounem falešné listy a šuldpryfy na téhož mládence na několik set tolarů udělali a s některými osobami o to jednali a praktikovali, aby s nimi v tom spolek měly a když toho učiniti nechtěly, žádali jich toliko, aby takové falešné jich listy na svědomí zpečetily. Potom jsou s takovými listy k kupcům běhali, aby za ně zboží dostati mohli, od téhož mládence kvitancí vzali, jako by takové zboží od nich přijal, kterýž jest od nich za jeden peníz nic nedostal, nýbrž dotčení Židé až do dneška takové listy a kvitancí pospolu za sebou mají a udržují. A co jest pak jiných nešlechetných kusóv tento Žid v tomto městě provozoval v svozování a jiném, bylo by o tom mnoho psáti; a kdyby se jiného horšího nic v tomto městě nestalo, než to samo, co sou tito dva Židé Heřman a Šalomoun činili, dosti by bylo, aby pán Bóh něco těžkého a hrozného na nás dopustil, a i pro to samo že se takové zlé netresce. Kdyby se to v zemích jiných německých stalo, netoliko ten Žid, ale i jiní všickni Židé, kteříž by v tom městě anebo v té zemi se našli, zmordováni by musili býti, jakž jest o tom výš dotčeno. A netoliko pak falešné listy dělají, ale i falešné svědky sobě for- mují. Sumou všecky zlé falše a šibalské kusy skrze ně se páší, jakž se to každodenně při nich čím dál více vyjevuje a kdo chce nějaký lotrovský kus dovésti a jeho užiti, vezmi jednoho Žida k tomu, nej- lépeť to spraví a vyřídí. Žádný také Žid k soudu nepřistoupí, aby se
556 K HISTORII ŽIDŮ 1577. by dotčená truhlice osmi zámky zamčena byla, na to jest mu Zid od- pověď dal: aby mu on toliko železný sochor zjednal, že mu pomůže, a takové stříbro do domu jeho spolu odnésti, a tu jemu že by je zšmelcovati chtěl, a tak žádný nebude věděti, kam jest se podělo. Jakož jest pak dotčený Žid téhož měštěnína jeden večer vyšpehoval, že súc na svatbu pozván odešel, a syn toliko sám v domě zůstal, maje též na svadební veselí odejíti; tu Žid přišed řekl: Pohleď, nyní by pravý čas byl, aby to stříbro pobral, prvé nežli by pryč odšel, nebo otec tvůj sotva o půl noci se zase domů vrátí, mohl by potom pokřik udě- lati, jako by to zloději vyloupali a učinili, nebo toho času žádného jiného doma nebylo. Dále ho také navedl, aby otce svého otrávil, že jemu dotčený Žid sám jed zjednati chce, pravíce, že ví jednoho Žida, kterýž umí takový jed připraviti, tak že člověk ve čtyrech, v osmi ne- dělích, ve čtvrti nebo půl letě, aneb jak by kdo chtěl, umříti musí, a že by takovému Židu toliko deset tolarů za to dáti mohl, a jakž by týž jed přistrojiti měl, jej vše naučil. Odpověděv mládenec: Proč bych já to učiniti měl? Na to jest mu Žid řekl: Ej! budeš potom sám moci svým pánem býti a žádnému poddán nebudeš, aniž se koho báti budeš. Nad to vejše dotčený Heřman Žid s bratrem svým Šalomounem falešné listy a šuldpryfy na téhož mládence na několik set tolarů udělali a s některými osobami o to jednali a praktikovali, aby s nimi v tom spolek měly a když toho učiniti nechtěly, žádali jich toliko, aby takové falešné jich listy na svědomí zpečetily. Potom jsou s takovými listy k kupcům běhali, aby za ně zboží dostati mohli, od téhož mládence kvitancí vzali, jako by takové zboží od nich přijal, kterýž jest od nich za jeden peníz nic nedostal, nýbrž dotčení Židé až do dneška takové listy a kvitancí pospolu za sebou mají a udržují. A co jest pak jiných nešlechetných kusóv tento Žid v tomto městě provozoval v svozování a jiném, bylo by o tom mnoho psáti; a kdyby se jiného horšího nic v tomto městě nestalo, než to samo, co sou tito dva Židé Heřman a Šalomoun činili, dosti by bylo, aby pán Bóh něco těžkého a hrozného na nás dopustil, a i pro to samo že se takové zlé netresce. Kdyby se to v zemích jiných německých stalo, netoliko ten Žid, ale i jiní všickni Židé, kteříž by v tom městě anebo v té zemi se našli, zmordováni by musili býti, jakž jest o tom výš dotčeno. A netoliko pak falešné listy dělají, ale i falešné svědky sobě for- mují. Sumou všecky zlé falše a šibalské kusy skrze ně se páší, jakž se to každodenně při nich čím dál více vyjevuje a kdo chce nějaký lotrovský kus dovésti a jeho užiti, vezmi jednoho Žida k tomu, nej- lépeť to spraví a vyřídí. Žádný také Žid k soudu nepřistoupí, aby se
Strana 557
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 557 při něm všeliká lesť a faleš neměla najíti, tak že svými mistrovskými 1577. a schytralými slovy častokrát lidi křesťanské k tomu přivozují, že se jim mimo jiné důvěřují, s nimižto oni po prvu, druhé i třetí upřímí a sprostní se ukazují, a to proto činí, aby je dále tím snázeji větší summú podtrhnouti a připraviti mohli a k sobě je přitáhli; a když se to stane, a oni se v summu větší při nich vydluží, hledí všelijak, aby je o to připravili, buďto skrze falše aneb jinou cestou, jestližeť se křesťan dostatečným svědomím proti nim neopatří, jakkoli budou mu toho moci zapříti, tehdy to učiní. Jakož jest se pak nedávno výš dotčený Žid Heřman Hošek v Starém městě proti jednomu poctivému muži toho dopustil, kterémužto jest nemalou summu půjčenou peněz ho- tových dlužen byl, na touž summu od Žida šuldpryf jest měl, způsobil sobě falešné svědky, že jest mu zaplatil, při vrchnosti solicitoval a po- ručení sobě zjednal, aby ten, jemuž jest Žid byl dlužen, že ho z dluhu zaplaceného upomíná, pokutu trpěl a strestán byl; což jest se potom našlo, a Žid to sám vyznal, že jest tu takový list zase ukradl, divnými a neslýchanými, mrzkými a ohyzdnými prostředky (jichžto pro stud tuto psáti nesluší) dosáhl a k němu přišel; však to všecko lotrovství jeho jest ututláno. Jejich šibalstvo nyní jest tak veliké, že více skoro po rathouzích s Židy jest činiti nežli s křesťany, a křesťané v svých spravedlivých věcech a přech odklady mívají a fedrováni býti nemohou. Též jest jejich lotrovská povaha, k čemu přijíti mohou ukradnou a zvláště jejich ženy, když do domův křesťanův přijdou, do krámu, sklepa neb pod zástěrou, jakoby něco kupovati chtěly, nepřijde sama, než obyčejně dvě nebo tři spolu, jedna kupuje a jiné kradou, pakli jináč nemohou, tehdy šetří když zase jdou, bylo-li by co na cestě: mísa jaká, konev, svícen aneb něco, co pod plášť anebo sukni vezmou a s tím pryč jdou. Prvé dosti od pána Boha obtíženi jsme, jedno nepřítelem Turkem, zlými a drahými časy; druhé našemi manželkami a dítkami a pracnými živnostmi, a ještě musíme tímto největším židovským neštěstím k tomu trápeni býti; buď to pánu Bohu požalováno. To by pak ještě všecko snesitelné bylo, kdyby nám toliko našich manželek a dítek nezavozo- vali, neb co jest potěšenějšího nad milé dítky? čemu se více těšiti rodičové mají, než když se jim dítky jejich dobře podaří? Zase proti tomu nad čím větší zármutek a bolest srdce míti mohou, než když se jim dítky jich zle podaří? Nebo všecka snažnost a práce, kterouž ro- dičové vedou, pro dítky jich se děje, mnohý by jednoho kroku před dům neudělal, kdyby dětí nebylo; s nemalými náklady, outratami do cizích zemí na učení je vysílají, aby se vždy něčemu dobrému naučiti mohli, a což tak dobrého rodičové jich jim činí, to tito tejní židovští
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 557 při něm všeliká lesť a faleš neměla najíti, tak že svými mistrovskými 1577. a schytralými slovy častokrát lidi křesťanské k tomu přivozují, že se jim mimo jiné důvěřují, s nimižto oni po prvu, druhé i třetí upřímí a sprostní se ukazují, a to proto činí, aby je dále tím snázeji větší summú podtrhnouti a připraviti mohli a k sobě je přitáhli; a když se to stane, a oni se v summu větší při nich vydluží, hledí všelijak, aby je o to připravili, buďto skrze falše aneb jinou cestou, jestližeť se křesťan dostatečným svědomím proti nim neopatří, jakkoli budou mu toho moci zapříti, tehdy to učiní. Jakož jest se pak nedávno výš dotčený Žid Heřman Hošek v Starém městě proti jednomu poctivému muži toho dopustil, kterémužto jest nemalou summu půjčenou peněz ho- tových dlužen byl, na touž summu od Žida šuldpryf jest měl, způsobil sobě falešné svědky, že jest mu zaplatil, při vrchnosti solicitoval a po- ručení sobě zjednal, aby ten, jemuž jest Žid byl dlužen, že ho z dluhu zaplaceného upomíná, pokutu trpěl a strestán byl; což jest se potom našlo, a Žid to sám vyznal, že jest tu takový list zase ukradl, divnými a neslýchanými, mrzkými a ohyzdnými prostředky (jichžto pro stud tuto psáti nesluší) dosáhl a k němu přišel; však to všecko lotrovství jeho jest ututláno. Jejich šibalstvo nyní jest tak veliké, že více skoro po rathouzích s Židy jest činiti nežli s křesťany, a křesťané v svých spravedlivých věcech a přech odklady mívají a fedrováni býti nemohou. Též jest jejich lotrovská povaha, k čemu přijíti mohou ukradnou a zvláště jejich ženy, když do domův křesťanův přijdou, do krámu, sklepa neb pod zástěrou, jakoby něco kupovati chtěly, nepřijde sama, než obyčejně dvě nebo tři spolu, jedna kupuje a jiné kradou, pakli jináč nemohou, tehdy šetří když zase jdou, bylo-li by co na cestě: mísa jaká, konev, svícen aneb něco, co pod plášť anebo sukni vezmou a s tím pryč jdou. Prvé dosti od pána Boha obtíženi jsme, jedno nepřítelem Turkem, zlými a drahými časy; druhé našemi manželkami a dítkami a pracnými živnostmi, a ještě musíme tímto největším židovským neštěstím k tomu trápeni býti; buď to pánu Bohu požalováno. To by pak ještě všecko snesitelné bylo, kdyby nám toliko našich manželek a dítek nezavozo- vali, neb co jest potěšenějšího nad milé dítky? čemu se více těšiti rodičové mají, než když se jim dítky jejich dobře podaří? Zase proti tomu nad čím větší zármutek a bolest srdce míti mohou, než když se jim dítky jich zle podaří? Nebo všecka snažnost a práce, kterouž ro- dičové vedou, pro dítky jich se děje, mnohý by jednoho kroku před dům neudělal, kdyby dětí nebylo; s nemalými náklady, outratami do cizích zemí na učení je vysílají, aby se vždy něčemu dobrému naučiti mohli, a což tak dobrého rodičové jich jim činí, to tito tejní židovští
Strana 558
558 K HISTORII ŽIDŮ 1577. zlodějové pokazí, kteříž je nám na všecko zlé zavozují. A toť jest nám nejnesnesitělnější věc a naše největší pokuta a neštěstí všeho zlého. Ó! jak sme my křesťané velice proti pánu Bohu našemu musili zhřešiti, že na nás takové zlé věci připouštěti ráčí. A my křesťané sme tak oslepení, že otevřenýma očima toto spatřiti nemůžeme. Protož bychme na svá kolena padnouti měli, nikdá nepovstávajíce, ustavičně se modliti, aby pán Bůh ráčil naši vrchnost osvítiti a jí poznání dáti, jak nám křesťanům tento národ židovský škodliví zhoubci jsou, čehož se nikdež tak spatřiti nemůže, jako tu, kdež mnoho Židův jest a obývá, totiž: v Polště, v Moravě a v tomto království. — Jeho milost císařská od pána Boha ráčí býti nad jiné velice a vysoce múdrostí obdařena, a mnoho rozumných rad osvícených a učených lidí při sobě míti: nu nechť jediného tak rozumného a správného muže vystaviti ráčí, kterýž by tyto Židy tak sprůbovati uměl a jejich činy za právo aneb spra- vedlivé schváliti mohl? (o čemž já málo držím). Oni jistě o sobě sami praví, že sou též lidé, a že jest je pán Bůh také stvořil, což pravda jest. Ale poněvadž s námi se u víře nesrovnávají, aniž s námi jedí a pijí, ale zlořečí nás a za proklaté mají, každého dne se postí, volají a modlí se: aby nás Bůh zahladil, zatratil, čehož oni zapírati nemohou. A to mezi sebou za přísloví mají, když se Žid s druhým svadí, takto říká: Ej! tak se na tě hněvám, že mne mrzíš jako Goj, to jest křesťan. Anebo když něco nechce druhému udělati, tehdy dí: jestliže to udělám, dám se pod Adonaj křtíti. Z toho rozuměti můžeme, zač oni nás mají, a kdyby nás křesťany na jeden den mohli zbíti aneb vy- hnati, učinili by to rádi. A když by žádné jiné příčiny nebylo, toliko to, že již o nás má tak posměšně a potupně v tomto království Českém slavném a v jiných zemích mluveno býti, jako by zde žádného práva, řádu a spravedlnosti nebylo, za příčinou veliké svobody těchto Židův a zjevného lotrovství jich, kteréž se zde skrze ně páše, a že skůro již žádného mezi křesťanem a Židem rozdílu nebude, nic k strestání a pře- tržení takového zlého nepřichází. Pro to samo v tomto království trpíni by býti neměli; za těmi příčinami mnohý, který odsud do jiných zemí pracuje, nesmí aby z tohoto království byl, dobře se jmenovati, čehožto Židé svým lotrovstvím největší příčina jsou, a taková zlá pověst a jméno této zemi se činí. Protož měli by spravedlivě jako k sobě rovným mezi Turky odesláni býti. Ale jsouť nám příliš chytří, vědí, kde hřebík v stěně vězí, na kterémž klobouček jejich visí, aby jim ven nevypadl jak dobře opatřiti. Mohla by dotázka býti, také-li bychom my křesťané s to býti mohli a je ze země tak snadno vybyti a vyhnati? neboť jsou již v těch dvouch královstvích, totiž v království Českém a Polském tak se vkořenili, že by snáze všecky holuby a vrabce nežli dotčené
558 K HISTORII ŽIDŮ 1577. zlodějové pokazí, kteříž je nám na všecko zlé zavozují. A toť jest nám nejnesnesitělnější věc a naše největší pokuta a neštěstí všeho zlého. Ó! jak sme my křesťané velice proti pánu Bohu našemu musili zhřešiti, že na nás takové zlé věci připouštěti ráčí. A my křesťané sme tak oslepení, že otevřenýma očima toto spatřiti nemůžeme. Protož bychme na svá kolena padnouti měli, nikdá nepovstávajíce, ustavičně se modliti, aby pán Bůh ráčil naši vrchnost osvítiti a jí poznání dáti, jak nám křesťanům tento národ židovský škodliví zhoubci jsou, čehož se nikdež tak spatřiti nemůže, jako tu, kdež mnoho Židův jest a obývá, totiž: v Polště, v Moravě a v tomto království. — Jeho milost císařská od pána Boha ráčí býti nad jiné velice a vysoce múdrostí obdařena, a mnoho rozumných rad osvícených a učených lidí při sobě míti: nu nechť jediného tak rozumného a správného muže vystaviti ráčí, kterýž by tyto Židy tak sprůbovati uměl a jejich činy za právo aneb spra- vedlivé schváliti mohl? (o čemž já málo držím). Oni jistě o sobě sami praví, že sou též lidé, a že jest je pán Bůh také stvořil, což pravda jest. Ale poněvadž s námi se u víře nesrovnávají, aniž s námi jedí a pijí, ale zlořečí nás a za proklaté mají, každého dne se postí, volají a modlí se: aby nás Bůh zahladil, zatratil, čehož oni zapírati nemohou. A to mezi sebou za přísloví mají, když se Žid s druhým svadí, takto říká: Ej! tak se na tě hněvám, že mne mrzíš jako Goj, to jest křesťan. Anebo když něco nechce druhému udělati, tehdy dí: jestliže to udělám, dám se pod Adonaj křtíti. Z toho rozuměti můžeme, zač oni nás mají, a kdyby nás křesťany na jeden den mohli zbíti aneb vy- hnati, učinili by to rádi. A když by žádné jiné příčiny nebylo, toliko to, že již o nás má tak posměšně a potupně v tomto království Českém slavném a v jiných zemích mluveno býti, jako by zde žádného práva, řádu a spravedlnosti nebylo, za příčinou veliké svobody těchto Židův a zjevného lotrovství jich, kteréž se zde skrze ně páše, a že skůro již žádného mezi křesťanem a Židem rozdílu nebude, nic k strestání a pře- tržení takového zlého nepřichází. Pro to samo v tomto království trpíni by býti neměli; za těmi příčinami mnohý, který odsud do jiných zemí pracuje, nesmí aby z tohoto království byl, dobře se jmenovati, čehožto Židé svým lotrovstvím největší příčina jsou, a taková zlá pověst a jméno této zemi se činí. Protož měli by spravedlivě jako k sobě rovným mezi Turky odesláni býti. Ale jsouť nám příliš chytří, vědí, kde hřebík v stěně vězí, na kterémž klobouček jejich visí, aby jim ven nevypadl jak dobře opatřiti. Mohla by dotázka býti, také-li bychom my křesťané s to býti mohli a je ze země tak snadno vybyti a vyhnati? neboť jsou již v těch dvouch královstvích, totiž v království Českém a Polském tak se vkořenili, že by snáze všecky holuby a vrabce nežli dotčené
Strana 559
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 559 Židy vyhnati odtud mohl. A k tomu což od nás nabudou a dostanou, 1577. to u nich zůstane a nám křesťanům se více nedostane. Slejchati také jest od některých falešných křesťanův, kteříž se Židův přidrží a s nimi své spolky mají: kdyby (prý) Židův nebylo, že by křesťané mnohem horší byli nežli oni. Ale to mluví ti křesťané nerozumní, kteříž se nemnoho o budoucí život starají, nemajíce žádného dobrého svědomí ani pravé víry, toliko žijíce na lidské mozoly, a jich židovskými praktikami chtí statku nabýti; to nejsou ani praví Židé ani praví křesťané, a dobře možné, že by takové mezi námi po sobě štěpovati mohli a nám toho pleménka zůstavili, nebo je často v pří- bytcích svých a v radách okolo sebe mívají, že by horší jich takoví slouti mohli. Také i těch nás pán Bůh rač uchovati. Kterak pak oni jménu pána našeho Ježíše Krista v své hebrejské řeči se hanebně rouhají, toho též pominouti nemohu, nebo nazývají pána Krista svůdcím lidu, oběšeného, a že jest z ohyzdného cizoložstva narozen; k tomu podobně i panně Marii se též v hebrejské řeči své rouhají, katovkou ji jmenují a zjevnou hříšnicí, kteráž by měla ve vší nečistotě život svůj vésti. Svátost večeře Páně jmenují chlebem nečistým, a když to se křesťanům podává praví, že tím jedni druhé trávíme. Naše kněží jmenují holené plešáky, kališné psy, kostely naše previty; apoštoly anebo učedlníky Krista pána rozptylitele; latinskou řeč praví býti řečí nečistou. Kříže svatého jsou tak velicí nepřátelé, že když někdy vidí co na cestě křížem ležeti, nemohou toho viděti ani snésti, ale nohami to rozmítají. Ale kdeť jest kříž na mincí zlaté anebo stříbrné, toť mohou dobře trpěti, a před ní se nic nestraší. Také dobrovolně přes žádný krchov kře- sťanský nejdou, a kdyby přes něj šel aneb varhany v kostele slyšel, za to má, že by modlitba jeho za třidceti dní uslyšána nebyla. Mají také zvláštní dvě modlitby jednu za den třikráte stoje v židovském jazyku říkají takto: »K okřtěnému žádná naděje není, a všickni ne- věrní mají ihned zahynouti. Též všickni nepřátelé lidu izraelského po- tlačeni a rozptyleni býti mají.« Druhou modlitbu říkají při svém dlouhém dni po vykonání své domnělé zpovědi tímto způsobem: aby Bůh zkazil myšlení a rady jich nepřátel mečem, hladem, morem i jinými zvlášt- ními ranami pro ně. Mají také obyčej, když křesťan do jich domu přijde, říkati: »Šet wilkomen«, v jejich hebrejské řeči to slovo »šet« znamená dábla. Též když křesťan s Židem z koflíka a jiné nádoby se napije, více z té nádoby píti nebude, leč se třikrát neb více vymyje; tak nás za nečisté a potupné mají! Ale takoví křesťané, jakž prvé nahoře oznámeno, kteří je rádi v svých příbytcích mívají a s nimi rady své držívají, to proto činí, aby se všem takovým kusům jejich vycvičili a své obchody s nimi pro-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 559 Židy vyhnati odtud mohl. A k tomu což od nás nabudou a dostanou, 1577. to u nich zůstane a nám křesťanům se více nedostane. Slejchati také jest od některých falešných křesťanův, kteříž se Židův přidrží a s nimi své spolky mají: kdyby (prý) Židův nebylo, že by křesťané mnohem horší byli nežli oni. Ale to mluví ti křesťané nerozumní, kteříž se nemnoho o budoucí život starají, nemajíce žádného dobrého svědomí ani pravé víry, toliko žijíce na lidské mozoly, a jich židovskými praktikami chtí statku nabýti; to nejsou ani praví Židé ani praví křesťané, a dobře možné, že by takové mezi námi po sobě štěpovati mohli a nám toho pleménka zůstavili, nebo je často v pří- bytcích svých a v radách okolo sebe mívají, že by horší jich takoví slouti mohli. Také i těch nás pán Bůh rač uchovati. Kterak pak oni jménu pána našeho Ježíše Krista v své hebrejské řeči se hanebně rouhají, toho též pominouti nemohu, nebo nazývají pána Krista svůdcím lidu, oběšeného, a že jest z ohyzdného cizoložstva narozen; k tomu podobně i panně Marii se též v hebrejské řeči své rouhají, katovkou ji jmenují a zjevnou hříšnicí, kteráž by měla ve vší nečistotě život svůj vésti. Svátost večeře Páně jmenují chlebem nečistým, a když to se křesťanům podává praví, že tím jedni druhé trávíme. Naše kněží jmenují holené plešáky, kališné psy, kostely naše previty; apoštoly anebo učedlníky Krista pána rozptylitele; latinskou řeč praví býti řečí nečistou. Kříže svatého jsou tak velicí nepřátelé, že když někdy vidí co na cestě křížem ležeti, nemohou toho viděti ani snésti, ale nohami to rozmítají. Ale kdeť jest kříž na mincí zlaté anebo stříbrné, toť mohou dobře trpěti, a před ní se nic nestraší. Také dobrovolně přes žádný krchov kře- sťanský nejdou, a kdyby přes něj šel aneb varhany v kostele slyšel, za to má, že by modlitba jeho za třidceti dní uslyšána nebyla. Mají také zvláštní dvě modlitby jednu za den třikráte stoje v židovském jazyku říkají takto: »K okřtěnému žádná naděje není, a všickni ne- věrní mají ihned zahynouti. Též všickni nepřátelé lidu izraelského po- tlačeni a rozptyleni býti mají.« Druhou modlitbu říkají při svém dlouhém dni po vykonání své domnělé zpovědi tímto způsobem: aby Bůh zkazil myšlení a rady jich nepřátel mečem, hladem, morem i jinými zvlášt- ními ranami pro ně. Mají také obyčej, když křesťan do jich domu přijde, říkati: »Šet wilkomen«, v jejich hebrejské řeči to slovo »šet« znamená dábla. Též když křesťan s Židem z koflíka a jiné nádoby se napije, více z té nádoby píti nebude, leč se třikrát neb více vymyje; tak nás za nečisté a potupné mají! Ale takoví křesťané, jakž prvé nahoře oznámeno, kteří je rádi v svých příbytcích mívají a s nimi rady své držívají, to proto činí, aby se všem takovým kusům jejich vycvičili a své obchody s nimi pro-
Strana 560
560 K HISTORII ŽIDŮ 1577. vozovali. Takoví a jim podobní neměli by za měšťany, mnohem méně za křesťany držáni býti, než měli by z církve a obce křesťanské vy- loučeni a vypověděni býti a s nimi žádného společenství nemíti. Před časy by se za to křesťan hanbil, aby s Židem před lidmi mluviti měl, zvláště na rynku; jestli že pak s ním mluviti chtěl, tehdy se s ním na stranu do ulice anebo do domu odvedl: ale ne toliko se již za to ne- stydí a zvláště mezi vyššími v nejtejnějších místech svých i u postele je mívají, do kterých míst mnohý křesťan a poctivý člověk vjíti nesmí, tu Žid svobodu má. Mohlo by se více povědíti, ale snad bych někoho uraziti mohl. Zdaliž i to není směšné, že my křesťané, když mezi sebou sami v některém artikuli víry křesťanské něco málo pobloudíme, na čemž žádné zvláštní podstaty nebude, nebo se hned ve všem s jinými ne- srovnáváme, jak se vespolek sami mordujem, pálíme, tupíme a jedni druhé z země tiskneme: Židy pak, ježto se v nižádném artikuli víry naší nesrovnávají, k tomu jménu Krista pána a nám křesťanům, jakž nejvýše mohou, hanebně se rouhají, nás tupí a zlořečí, s tím se vším mezi sebou je v zemích trpíme, snášíme, ve všem fedrujeme a za své zvláštní přátely máme, nad čímž se nám pohané, Turci i oni sami Židé zasmáti mohou. Ó, hanebná hanba nade všecky hanby nám ubohým křesťanům! Dotčení židovští zrádci také tomu chtějí, aby jim v jejich svátek nebylo překáženo: ale nás v tom nešanují, nýbrž nás v neděli a svátky naše najvíce zaneprázňují. Při tom pak obzvláštní o to práci mají a mnohé křesťany na to vedou, čehož by mnozí toho nic ne- potřebovali, aby na lichvy a ty lotrovské jich partiky půjčovali, sobě namlouvají. Mnohé také sprostnější z křesťanův, kteří okolo nich často bývají, k tomu všelijak mají, aby je i u víře jich právě zmotali a spletli, že naposledy nevědí čemu mají věřiti. Co jest v této zemi od roz- ličných pěkných klenotův a kamení drahého, též mince dobré staré bylo, to sou vše dotčení Židé do svých rukou přivedli a ven z země vynesli, tak že se již více nic toho spatřiti nemůže. A co pak k tomu zde se v této zemi nakrade, to všecko do Polsky a jinam od nich vy- veze; též zase, co se v Polště pokrade, to zde zase v této zemi od nich zpeněženo bývá. A tak tím způsobem země křesťanské, zvláště pak toto chvalitebné království České (nad čímž by se vůbec všem slitovati mělo), vyssou, vylichví, znuzí a na nejvyšší zkázu přivozují. Křesťanům jest vyměřeno, co jeden od druhého ze sta lichvy bráti má, totiž šest zlatých, do týhodne přijde z kopy půl peníze, a kdy by více vzal, musil by čest i statek ztratiti: Židům pak jest dopuštěno úplně dva peníze, a ještě jich vzíti nechtí, než musejí jim z jedné kopy
560 K HISTORII ŽIDŮ 1577. vozovali. Takoví a jim podobní neměli by za měšťany, mnohem méně za křesťany držáni býti, než měli by z církve a obce křesťanské vy- loučeni a vypověděni býti a s nimi žádného společenství nemíti. Před časy by se za to křesťan hanbil, aby s Židem před lidmi mluviti měl, zvláště na rynku; jestli že pak s ním mluviti chtěl, tehdy se s ním na stranu do ulice anebo do domu odvedl: ale ne toliko se již za to ne- stydí a zvláště mezi vyššími v nejtejnějších místech svých i u postele je mívají, do kterých míst mnohý křesťan a poctivý člověk vjíti nesmí, tu Žid svobodu má. Mohlo by se více povědíti, ale snad bych někoho uraziti mohl. Zdaliž i to není směšné, že my křesťané, když mezi sebou sami v některém artikuli víry křesťanské něco málo pobloudíme, na čemž žádné zvláštní podstaty nebude, nebo se hned ve všem s jinými ne- srovnáváme, jak se vespolek sami mordujem, pálíme, tupíme a jedni druhé z země tiskneme: Židy pak, ježto se v nižádném artikuli víry naší nesrovnávají, k tomu jménu Krista pána a nám křesťanům, jakž nejvýše mohou, hanebně se rouhají, nás tupí a zlořečí, s tím se vším mezi sebou je v zemích trpíme, snášíme, ve všem fedrujeme a za své zvláštní přátely máme, nad čímž se nám pohané, Turci i oni sami Židé zasmáti mohou. Ó, hanebná hanba nade všecky hanby nám ubohým křesťanům! Dotčení židovští zrádci také tomu chtějí, aby jim v jejich svátek nebylo překáženo: ale nás v tom nešanují, nýbrž nás v neděli a svátky naše najvíce zaneprázňují. Při tom pak obzvláštní o to práci mají a mnohé křesťany na to vedou, čehož by mnozí toho nic ne- potřebovali, aby na lichvy a ty lotrovské jich partiky půjčovali, sobě namlouvají. Mnohé také sprostnější z křesťanův, kteří okolo nich často bývají, k tomu všelijak mají, aby je i u víře jich právě zmotali a spletli, že naposledy nevědí čemu mají věřiti. Co jest v této zemi od roz- ličných pěkných klenotův a kamení drahého, též mince dobré staré bylo, to sou vše dotčení Židé do svých rukou přivedli a ven z země vynesli, tak že se již více nic toho spatřiti nemůže. A co pak k tomu zde se v této zemi nakrade, to všecko do Polsky a jinam od nich vy- veze; též zase, co se v Polště pokrade, to zde zase v této zemi od nich zpeněženo bývá. A tak tím způsobem země křesťanské, zvláště pak toto chvalitebné království České (nad čímž by se vůbec všem slitovati mělo), vyssou, vylichví, znuzí a na nejvyšší zkázu přivozují. Křesťanům jest vyměřeno, co jeden od druhého ze sta lichvy bráti má, totiž šest zlatých, do týhodne přijde z kopy půl peníze, a kdy by více vzal, musil by čest i statek ztratiti: Židům pak jest dopuštěno úplně dva peníze, a ještě jich vzíti nechtí, než musejí jim z jedné kopy
Strana 561
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 561 1577. čtyry peníze i do šesti dávati, do roka přijde z kopy po jednom penízi bílém čtyrmecítma kop z jednoho sta a po dvou osm a čtyryceti kop, a po jednom krejcaru dva a sedmdesáte kop, k tomu dvojnásobný základ dáti; a když toho v času jmenovaném nevyplatí, tedy se to všecko prostojí. A což se tak toliko mezi nimi každého roku zde v Praze prostojí, mohl by se na to hrabě a veliký pán vychovati, aniž by tak mnoho utratil. Jest k velikému podivení, že jest těch tak málo mezi námi křesťany, kteří by této věci lépe povážiti uměli, jest i směšné že křesťanu se nad šest zlatých ze sta bráti zapovídá, a Zidům se čtyrmecítma, jakž povědíno, dopouští; nebyloliž by dost, aby ze sta jim se toliko dvanáct bráti dopustilo, a více nad to krejcar z kopy ne- brati, obzvláště pak od obecného lidu, což jinak se jim bráti do- stane ze sta dva a sedmdesáte kop, leč by ušetřili velikých pánův. Protož se nám i v tom jiní národové hodně posmívají, že tak velice nevěrné Židy zvelebujeme a sami nouzi trpěti musíme. Ještěť by se i mezi křesťany našlo, že by osobě panského neb rytířského stavu, aneb jinak dobrému příteli naspěch ku potřebě peníze shledati mohli, a jeden peníz malý od něho do týhodne toliko z jedné kopy vzali, což by za jeden měsíc z jednoho sta tolar přišlo a to by každý rád dal, aby jen mezi Židy nechodil, a po čtyrech, pěti a až do šesti peněz platiti nemusil, k tomu by se základ jeho neprostál. Ale toho žádný křesťan nesmí učiniti, než musí sobě mysliti, poněvadž Židé tak mnoho smějí bráti, totiž pět a šest peněz a mně toliko půl peníze jest dopuštěno, já svých peněz nechám raději v truhle ležeti, a řeknu že žádných peněz nemám, a já bych z toho půl peníze nechtěl těch peněz vyčítati. A tak mnohý dobrý člověk musí od křesťana mezi Židy se obrátiti. A kdyby pak i sami křesťané mezi sebou lichvili, však by ta lichva byla mnohým k pohodlí a skrovná a ne tak záhubná, jako mezi Židy; nebo křesťan by na desíti ze sta přestal raději, nežli by mu peníze ležely. A byť pak na krátký čas jeden malý peníz vzal však by sotva šest do roka z jednoho sta mu přišlo, kdyby sobě proti tomu co jest mu sešlo, kdyby mu peníze ležely, počísti měl, Židům pak po bílém penízi se by dávati mělo, ale on míně čtyř, pěti, šesti nevezme, jakž prvé dotčeno, leč by v tom některého velikého pána, na němž by mu něco záleželo, ušetřil. K tomu Žid, když tak potřeb- nému a sprostnému člověku do jistého času půjčí, počte mu lichvu z té sumy a hned mu ji na sumě hlavní půjčené srazí, avšak nicméně křesťan hlavní sumu zouplna navrátiti musí. I vždyť by lépe bylo kře- sťanu toho příti, dobrému příteli naspěch do času krátkého za jeden malý peníz půjčiti, nežli by do Židů s svou velikou škodou se dostati měl. Co by také křesťané tak zejskali, to by mezi sebou spolu strávili 36
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 561 1577. čtyry peníze i do šesti dávati, do roka přijde z kopy po jednom penízi bílém čtyrmecítma kop z jednoho sta a po dvou osm a čtyryceti kop, a po jednom krejcaru dva a sedmdesáte kop, k tomu dvojnásobný základ dáti; a když toho v času jmenovaném nevyplatí, tedy se to všecko prostojí. A což se tak toliko mezi nimi každého roku zde v Praze prostojí, mohl by se na to hrabě a veliký pán vychovati, aniž by tak mnoho utratil. Jest k velikému podivení, že jest těch tak málo mezi námi křesťany, kteří by této věci lépe povážiti uměli, jest i směšné že křesťanu se nad šest zlatých ze sta bráti zapovídá, a Zidům se čtyrmecítma, jakž povědíno, dopouští; nebyloliž by dost, aby ze sta jim se toliko dvanáct bráti dopustilo, a více nad to krejcar z kopy ne- brati, obzvláště pak od obecného lidu, což jinak se jim bráti do- stane ze sta dva a sedmdesáte kop, leč by ušetřili velikých pánův. Protož se nám i v tom jiní národové hodně posmívají, že tak velice nevěrné Židy zvelebujeme a sami nouzi trpěti musíme. Ještěť by se i mezi křesťany našlo, že by osobě panského neb rytířského stavu, aneb jinak dobrému příteli naspěch ku potřebě peníze shledati mohli, a jeden peníz malý od něho do týhodne toliko z jedné kopy vzali, což by za jeden měsíc z jednoho sta tolar přišlo a to by každý rád dal, aby jen mezi Židy nechodil, a po čtyrech, pěti a až do šesti peněz platiti nemusil, k tomu by se základ jeho neprostál. Ale toho žádný křesťan nesmí učiniti, než musí sobě mysliti, poněvadž Židé tak mnoho smějí bráti, totiž pět a šest peněz a mně toliko půl peníze jest dopuštěno, já svých peněz nechám raději v truhle ležeti, a řeknu že žádných peněz nemám, a já bych z toho půl peníze nechtěl těch peněz vyčítati. A tak mnohý dobrý člověk musí od křesťana mezi Židy se obrátiti. A kdyby pak i sami křesťané mezi sebou lichvili, však by ta lichva byla mnohým k pohodlí a skrovná a ne tak záhubná, jako mezi Židy; nebo křesťan by na desíti ze sta přestal raději, nežli by mu peníze ležely. A byť pak na krátký čas jeden malý peníz vzal však by sotva šest do roka z jednoho sta mu přišlo, kdyby sobě proti tomu co jest mu sešlo, kdyby mu peníze ležely, počísti měl, Židům pak po bílém penízi se by dávati mělo, ale on míně čtyř, pěti, šesti nevezme, jakž prvé dotčeno, leč by v tom některého velikého pána, na němž by mu něco záleželo, ušetřil. K tomu Žid, když tak potřeb- nému a sprostnému člověku do jistého času půjčí, počte mu lichvu z té sumy a hned mu ji na sumě hlavní půjčené srazí, avšak nicméně křesťan hlavní sumu zouplna navrátiti musí. I vždyť by lépe bylo kře- sťanu toho příti, dobrému příteli naspěch do času krátkého za jeden malý peníz půjčiti, nežli by do Židů s svou velikou škodou se dostati měl. Co by také křesťané tak zejskali, to by mezi sebou spolu strávili 36
Strana 562
562 K HISTORII ŽIDŮ 1577. a utratili, čehož Židé neudělají. O tom též již buď dosti povědíno. Kdo může dále všecky takové handle a jich kontrabandy vypsati. Naposledy ještě i tím zavříti musím, kdo by chtěl obzvláštně krato- chvíl a div viděti, postav se někde soukromí u brány židovské z daleka, tu uhlídáš, jak sem i tam běhají přes celý den Židé, nic jináč, než jakoby do hromady mravencův hleděl, a jeden ono, jiný toto z domu a domův nese. Též pak pěkné mladé ženské pohlaví, v desíti ve dvanácti letech panny, mezi nimi se procházejí; proč pak k nim chodí, to jinému k soudu poroučím. V městě pak jdi kde chceš, třebas někde do nej- zadnějších koutů, ano i zřídka do ulice půjdeš, aby se s Židem neb Židovkami s několika nepotkal, kteřížto Židé neb Židovky s něčím se vždy nesou, co by prodati aneb pod zámyslem toho, když by dům otevřený našli, do něho se vlouditi a odbýti své věci tím lépe mohli; při tom toho obzvláště šetří, aby se v nějaké rozmlouvání s lidmi dali, a tu již na každém člověku umějí se vytázati: jaký jest obchod jeho, jaká možnost a jiné tejnosti jeho, nebo umějí s lidmi se oni řečí s tím se vším potkati, co kdo rád slyší, a tím lidi oklamávají a vše na nich přezvídají, a řídko bez užitku svého zase vycházejí. Nemohouli s mužem nic zjednati, pokusí se s paní, dcerou, synem, dívkou aneb s někým jiným domácím, aby vždy někoho požili. Nepodaříli se jim ten den, váží na to druhý i třetí; a kdeť se v známost vkoření, tu jich nebrzo prázni budou, a tak všecko všudy vyšpehují: kdo, co, kterak a seč býti může. Skutky a činy jejich lotrovské nemůže člověk vypsati, musil by k tomu dlouhý čas a některý rys papíru míti; toto jest toliko po- vrchu prach jejich zlých a neřádných skutků, a kdyby měl jeden jich hlavní artikule vypisovati a činění jich, mohl by jeden někoho uraziti a snad i rozhněvati. Než toto by k závírce mé zdání bylo: jestliže by vždy Židé býti musili, aby se jim tvrdší udidla dali a v ně je pojali, a ne tak mnoho svobody, vůle a moci se jim pouštělo, nebo lichvu jim odníti anebo umenšiti, a podlé toho na ně nějaké práce a díla vzložiti, aby rukami svými robotně pracovali, jakož i my křesťané činiti musíme, a nad nimi přísná ruka aby držána byla. Tak kdyby se chovati nechtěli, ven z země aby vyhnáni byli. Nebo jestliže se toho nestane, v krátkém času oni tuto zemi a obyvatele její zahubí, zradí a prodadí. Když se jim toho dopustí, aby bílý peníz brali z kopy, na čem oni nepřestá- vají, ale i do dvou krejcarů z kopy do týhodne berou; mohúť tak dobře zaháleti, ale křesťan ve dne v noci rukama svýma pracuje, až pot oči zalévá, sotva mnohý s dítkami svými suchého chleba do vůle se najísti móže. Ač oni proti tomu mohli by říci a říkají, že jim toho se nedopustí: ale to pravda není, nebo z nich žádný dělati nebude,
562 K HISTORII ŽIDŮ 1577. a utratili, čehož Židé neudělají. O tom též již buď dosti povědíno. Kdo může dále všecky takové handle a jich kontrabandy vypsati. Naposledy ještě i tím zavříti musím, kdo by chtěl obzvláštně krato- chvíl a div viděti, postav se někde soukromí u brány židovské z daleka, tu uhlídáš, jak sem i tam běhají přes celý den Židé, nic jináč, než jakoby do hromady mravencův hleděl, a jeden ono, jiný toto z domu a domův nese. Též pak pěkné mladé ženské pohlaví, v desíti ve dvanácti letech panny, mezi nimi se procházejí; proč pak k nim chodí, to jinému k soudu poroučím. V městě pak jdi kde chceš, třebas někde do nej- zadnějších koutů, ano i zřídka do ulice půjdeš, aby se s Židem neb Židovkami s několika nepotkal, kteřížto Židé neb Židovky s něčím se vždy nesou, co by prodati aneb pod zámyslem toho, když by dům otevřený našli, do něho se vlouditi a odbýti své věci tím lépe mohli; při tom toho obzvláště šetří, aby se v nějaké rozmlouvání s lidmi dali, a tu již na každém člověku umějí se vytázati: jaký jest obchod jeho, jaká možnost a jiné tejnosti jeho, nebo umějí s lidmi se oni řečí s tím se vším potkati, co kdo rád slyší, a tím lidi oklamávají a vše na nich přezvídají, a řídko bez užitku svého zase vycházejí. Nemohouli s mužem nic zjednati, pokusí se s paní, dcerou, synem, dívkou aneb s někým jiným domácím, aby vždy někoho požili. Nepodaříli se jim ten den, váží na to druhý i třetí; a kdeť se v známost vkoření, tu jich nebrzo prázni budou, a tak všecko všudy vyšpehují: kdo, co, kterak a seč býti může. Skutky a činy jejich lotrovské nemůže člověk vypsati, musil by k tomu dlouhý čas a některý rys papíru míti; toto jest toliko po- vrchu prach jejich zlých a neřádných skutků, a kdyby měl jeden jich hlavní artikule vypisovati a činění jich, mohl by jeden někoho uraziti a snad i rozhněvati. Než toto by k závírce mé zdání bylo: jestliže by vždy Židé býti musili, aby se jim tvrdší udidla dali a v ně je pojali, a ne tak mnoho svobody, vůle a moci se jim pouštělo, nebo lichvu jim odníti anebo umenšiti, a podlé toho na ně nějaké práce a díla vzložiti, aby rukami svými robotně pracovali, jakož i my křesťané činiti musíme, a nad nimi přísná ruka aby držána byla. Tak kdyby se chovati nechtěli, ven z země aby vyhnáni byli. Nebo jestliže se toho nestane, v krátkém času oni tuto zemi a obyvatele její zahubí, zradí a prodadí. Když se jim toho dopustí, aby bílý peníz brali z kopy, na čem oni nepřestá- vají, ale i do dvou krejcarů z kopy do týhodne berou; mohúť tak dobře zaháleti, ale křesťan ve dne v noci rukama svýma pracuje, až pot oči zalévá, sotva mnohý s dítkami svými suchého chleba do vůle se najísti móže. Ač oni proti tomu mohli by říci a říkají, že jim toho se nedopustí: ale to pravda není, nebo z nich žádný dělati nebude,
Strana 563
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 563 než my je na naše mozoly jako jiné zaháleče a lenivé šelmy chovati 1577. musíme. Žádná žena jich sobě domu anebo světnice neumete, musí k tomu křesťana nebo křesťanku míti, aby i to jiné za ně udělali. My je chováme jako své pány, oni nás lichvami svými hubí a nuzí, na to žerou, pijí, žádný nic nedělá. Mohlať by se jim dobře sekera anebo kratce do rukou dáti a na vinice poslati; nebo mnoho synův městských dobrých rodičův, jejichžto otcové v nemalé vzácnosti a předních úřadech bývali, nemoha jinak na vinice chodí a na den dělají. Též by i tito na ně choditi a dělati mohli, aneb k stavení jich potřebovati, ano se sic takové dělné čeledi dostávati nemůže. Jest také na ně uloženo, aby každý z nich na sukni žluté kolečko nosil a tak od křesťanův rozeznán byl, čehož oni nezachovávají. Než o tom se ví, že z nich někteří, a zvláště když cestou jdou, po zemansku a v šatech i jinak se odívají a místo žlutého kolečka mnohý řetěz zlatý na hrdle míti bude. Sumou oni z nás křesťanův sobě bláznův napořád nadělají, a místo svých žlutých koleček na hlavy naše žlutých bláznivých kukliček nám na- stavějí, že naposledy nebudem věděti, co budem míti činiti. Pán Bůh rač dále nad námi se smilovati. Protož můj zvláště milý pane a příteli, na ten čas s tímto se vším se dobře mějte; jestli že svého, dokud sem živ, ortele s nimi šťastně se dočekám, něco vám o nich a věcech jich hlavnějších budu moci vypsati. Pán Bůh všemohoucí rač nás od tohoto i jiného všeho zlého vysvoboditi. 773. Usnešení sněmu království Českého zaháje- 1578. ného dne 2. srpna 1578 na hradě Pražském o berni ze Židů O Židech. Co se pak Židův v království tomto dotýče, v městech Pražských i v jiných svobodných městech a nicméně ve všech městech JMCské a Její Mti císařové též v panských, rytířských městech, i v měst- ských městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli, ty aby předně Židé starší v městech Pražských na své povinnosti, kte- rýmiž jsou zavázáni, všecky spravedlivě vyhledali a sečtli; a cožby se jich tak koli vyhledalo a našlo, z toho jednoho každého Žida, kterémužby nad dvaceti let bylo aneb žeby ženatý byl, po čtyřidceti pěti gr. če- ských, a kterémužby Židu dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, polovici toho, to jest půl třimecítma gr. česk. na týž čas svatého Martina neb dvě neděle potom aby sebrali, a od sebe nejvyšším ber- níkuom s jistým a pravdivým poznamenáním týchž Židův odvedli. A poněvadž pak se to nachází, že Židé v jiných městech, městečkách a vesnicích od starších Židův Pražských tak docela vyhledání býti ani *
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 563 než my je na naše mozoly jako jiné zaháleče a lenivé šelmy chovati 1577. musíme. Žádná žena jich sobě domu anebo světnice neumete, musí k tomu křesťana nebo křesťanku míti, aby i to jiné za ně udělali. My je chováme jako své pány, oni nás lichvami svými hubí a nuzí, na to žerou, pijí, žádný nic nedělá. Mohlať by se jim dobře sekera anebo kratce do rukou dáti a na vinice poslati; nebo mnoho synův městských dobrých rodičův, jejichžto otcové v nemalé vzácnosti a předních úřadech bývali, nemoha jinak na vinice chodí a na den dělají. Též by i tito na ně choditi a dělati mohli, aneb k stavení jich potřebovati, ano se sic takové dělné čeledi dostávati nemůže. Jest také na ně uloženo, aby každý z nich na sukni žluté kolečko nosil a tak od křesťanův rozeznán byl, čehož oni nezachovávají. Než o tom se ví, že z nich někteří, a zvláště když cestou jdou, po zemansku a v šatech i jinak se odívají a místo žlutého kolečka mnohý řetěz zlatý na hrdle míti bude. Sumou oni z nás křesťanův sobě bláznův napořád nadělají, a místo svých žlutých koleček na hlavy naše žlutých bláznivých kukliček nám na- stavějí, že naposledy nebudem věděti, co budem míti činiti. Pán Bůh rač dále nad námi se smilovati. Protož můj zvláště milý pane a příteli, na ten čas s tímto se vším se dobře mějte; jestli že svého, dokud sem živ, ortele s nimi šťastně se dočekám, něco vám o nich a věcech jich hlavnějších budu moci vypsati. Pán Bůh všemohoucí rač nás od tohoto i jiného všeho zlého vysvoboditi. 773. Usnešení sněmu království Českého zaháje- 1578. ného dne 2. srpna 1578 na hradě Pražském o berni ze Židů O Židech. Co se pak Židův v království tomto dotýče, v městech Pražských i v jiných svobodných městech a nicméně ve všech městech JMCské a Její Mti císařové též v panských, rytířských městech, i v měst- ských městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli, ty aby předně Židé starší v městech Pražských na své povinnosti, kte- rýmiž jsou zavázáni, všecky spravedlivě vyhledali a sečtli; a cožby se jich tak koli vyhledalo a našlo, z toho jednoho každého Žida, kterémužby nad dvaceti let bylo aneb žeby ženatý byl, po čtyřidceti pěti gr. če- ských, a kterémužby Židu dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, polovici toho, to jest půl třimecítma gr. česk. na týž čas svatého Martina neb dvě neděle potom aby sebrali, a od sebe nejvyšším ber- níkuom s jistým a pravdivým poznamenáním týchž Židův odvedli. A poněvadž pak se to nachází, že Židé v jiných městech, městečkách a vesnicích od starších Židův Pražských tak docela vyhledání býti ani *
Strana 564
564 K HISTORII ŽIDŮ 1578. k tomu, aby takovou svolenou na ně berni zouplna vyplňovali, jich přivésti nemohou: a protož jsou všickni tři stavové s JMCskou snesli, aby předně na statcích JMCské skrze hejtmany, ouředníky, purkrabě, tolikéž kdežby koli Židé pod kterým pánem, rytířským člověkem a pod kterýmžkoli jiným, též v městech královských obývající byli, ti aby spravedlivě se vyhledali a týmž způsobem z nich se táž berně sebrala, tak aby jeden každý Žid, kterémuž by dvaceti let bylo, aneb žeby že- natý byl, 45 gr. česk. a kterémužby dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, ten půl třimecítma gr. česk. dal. A takovou sbírku té po- moci a berně z týchž Židův, cožby se jí tak sešlo, předně hejtmané, ouředníci, purkrabové JMCské, nicméně každý pán a rytířský i jiný člověk, kterýžby Židy na gruntech svých měl, při berni své s listy při- znavacími na týž čas a termin sv. Martina touž berni od Židuov od- sýlati má; i tolikéž z každého královského města purkmistr a konšelé v tom se také tak zachovati a touž berni vedlé berní svých s listy při- znavacími odsýlati mají a povinni jsou. A kterýž by pak Žid s tu berni, jakž na jednoho každého svoleno jest, býti a jí dáti nemohl, tehdy aby z těch gruntův, na kterýchžby ten Žid byl, odtud ihned ode pána aneb správce týchž gruntův se vypověděl, a víc tu trpín a zase na ty grunty přijímán nebyl. Pakliby kdo takového Žida na grunty své přijal, a on té berně svolené spravovati, pravíc že s to býti nemůže, nechtěl, tehdy ten kdožby takového Zida na grunty své anebo do měst Praž- ských a do jiných měst přijal, ten každý aby byl sám za něj tu berni naň svolenou povinen dáti. Sněmy české V. 306. 1578. 774. Seznam starších, obecních starších a rych- tářů Pražského židovstva v 1. 1574, 1576 a 1578. Anno oc 74. den 10. Augusti seind durch die böhmisch Kammer zu Altisten gesetzt: Veit Wokaty, Jacob Parduwicz, Jacob Noska, Sa- lomon von der Heidt, Monesch Benesch. Gemeinältisten: Mayer Brandes, Rabbi Abraham Bachor, Mosche Schick, Manes Sax, Lipman Winternicz. Richter: Baroch Schirmer. Darnach seind bei der jetzigen Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn den 6. Augusti anno oc 76 zu Altisten, Gemeinältisten und Richter gesetzt worden: Veit Wokaty, Mark Meysel, Mayer Brandes, Monesch Benesch, Lasarus Moyses Arcztes Eidam Zu Gemeinältisten: Lipman Winternicz, Pinkes Lazaros, Mayer Sax, Seligmon Horwicz, Rabbi Mayer Epstain.
564 K HISTORII ŽIDŮ 1578. k tomu, aby takovou svolenou na ně berni zouplna vyplňovali, jich přivésti nemohou: a protož jsou všickni tři stavové s JMCskou snesli, aby předně na statcích JMCské skrze hejtmany, ouředníky, purkrabě, tolikéž kdežby koli Židé pod kterým pánem, rytířským člověkem a pod kterýmžkoli jiným, též v městech královských obývající byli, ti aby spravedlivě se vyhledali a týmž způsobem z nich se táž berně sebrala, tak aby jeden každý Žid, kterémuž by dvaceti let bylo, aneb žeby že- natý byl, 45 gr. česk. a kterémužby dvaceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, ten půl třimecítma gr. česk. dal. A takovou sbírku té po- moci a berně z týchž Židův, cožby se jí tak sešlo, předně hejtmané, ouředníci, purkrabové JMCské, nicméně každý pán a rytířský i jiný člověk, kterýžby Židy na gruntech svých měl, při berni své s listy při- znavacími na týž čas a termin sv. Martina touž berni od Židuov od- sýlati má; i tolikéž z každého královského města purkmistr a konšelé v tom se také tak zachovati a touž berni vedlé berní svých s listy při- znavacími odsýlati mají a povinni jsou. A kterýž by pak Žid s tu berni, jakž na jednoho každého svoleno jest, býti a jí dáti nemohl, tehdy aby z těch gruntův, na kterýchžby ten Žid byl, odtud ihned ode pána aneb správce týchž gruntův se vypověděl, a víc tu trpín a zase na ty grunty přijímán nebyl. Pakliby kdo takového Žida na grunty své přijal, a on té berně svolené spravovati, pravíc že s to býti nemůže, nechtěl, tehdy ten kdožby takového Zida na grunty své anebo do měst Praž- ských a do jiných měst přijal, ten každý aby byl sám za něj tu berni naň svolenou povinen dáti. Sněmy české V. 306. 1578. 774. Seznam starších, obecních starších a rych- tářů Pražského židovstva v 1. 1574, 1576 a 1578. Anno oc 74. den 10. Augusti seind durch die böhmisch Kammer zu Altisten gesetzt: Veit Wokaty, Jacob Parduwicz, Jacob Noska, Sa- lomon von der Heidt, Monesch Benesch. Gemeinältisten: Mayer Brandes, Rabbi Abraham Bachor, Mosche Schick, Manes Sax, Lipman Winternicz. Richter: Baroch Schirmer. Darnach seind bei der jetzigen Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn den 6. Augusti anno oc 76 zu Altisten, Gemeinältisten und Richter gesetzt worden: Veit Wokaty, Mark Meysel, Mayer Brandes, Monesch Benesch, Lasarus Moyses Arcztes Eidam Zu Gemeinältisten: Lipman Winternicz, Pinkes Lazaros, Mayer Sax, Seligmon Horwicz, Rabbi Mayer Epstain.
Strana 565
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 565 Anno oc 78 den 4. Juli sein nägst benambte Personen wiederumb 1578. zu Altisten und Gemeinältisten durch den jetzigen Procurator auf Ver- ordnung der Cammer verneuert worden: Veit Woketa, Mark Meysel, Mayer Brandes, Monesch Benesch, Lasarus Moyses Arcztes Aidem. Gemeinältiste: Lipman Winternicz, Pinkes Lasarus, Mayer Sax, Seligman Horwicz, Rabi Mayer Ebstein. Richter: Israhel Kumetaw. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Cop. 775. Doplněk k neúplnému seznamu míst z l. 1570, 1578. 1574, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění sně- mem svolené berně bylo napočteno. 1578. Im 78jährigen Auszueg befindende Örter, allda Juden wohnhaft, so in vorigen zweien Auszuegen [1570, 1574] nicht zu befinden: Lasch- kowic 3 — Kirysch oder Kysch 3 — Tiesse 1 — Thurnaw 1 — Brosen 2. Summa aller im 78jährigen Auszueg zur Haubtsteuer verzeich- neten Juden 299 Personen. Cop. des böhm. Statthalt.-Arch. J. 1 776. Nařízení císařské komoře české, aby spory 1579. mezi stranou starších od rabínů zvolených a mezi staršími od obce židovské volenými byly vyšetřeny a zpráva o tom byla podána komoře dvorské. 2. března 1579. Von der Röm. Kais. Mt. oc unsers allergnädigisten Herrn wegen und auf derselben sondern Befelch der böheimbischen Kammer bei- liegende zwo underschiedliche Supplicationes zuezestellen, daraus sie zu vernehmben, was sich zwischen den Altisten und der Gemein der Juden allhier vor Stritt und Irrung erhalten. Damit nun Ihre Mt. oc eigentlich und grundlich wissen, was es der Verwandschaft und ver- dächtigen Handlung halben, derer die Altisten von der Gemein be- schuldigt werden, vor ein Gelegenheit und alsdann ferer die Gebühr und Nothturft in einem und dem andern zu verordnen haben mögen, so sei lhrer Kais. Mt. genädiger Befelch, dass sich die böheimbisch Kammer alsbald und anfänglich mit Fleiss erkundige, ob die Beschwär, so in der angegebnen Sollicitatorn von der judischen Gemein uber- reichten Supplication begriffen, desgleichen die Veränderung des ju-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 565 Anno oc 78 den 4. Juli sein nägst benambte Personen wiederumb 1578. zu Altisten und Gemeinältisten durch den jetzigen Procurator auf Ver- ordnung der Cammer verneuert worden: Veit Woketa, Mark Meysel, Mayer Brandes, Monesch Benesch, Lasarus Moyses Arcztes Aidem. Gemeinältiste: Lipman Winternicz, Pinkes Lasarus, Mayer Sax, Seligman Horwicz, Rabi Mayer Ebstein. Richter: Israhel Kumetaw. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Cop. 775. Doplněk k neúplnému seznamu míst z l. 1570, 1578. 1574, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění sně- mem svolené berně bylo napočteno. 1578. Im 78jährigen Auszueg befindende Örter, allda Juden wohnhaft, so in vorigen zweien Auszuegen [1570, 1574] nicht zu befinden: Lasch- kowic 3 — Kirysch oder Kysch 3 — Tiesse 1 — Thurnaw 1 — Brosen 2. Summa aller im 78jährigen Auszueg zur Haubtsteuer verzeich- neten Juden 299 Personen. Cop. des böhm. Statthalt.-Arch. J. 1 776. Nařízení císařské komoře české, aby spory 1579. mezi stranou starších od rabínů zvolených a mezi staršími od obce židovské volenými byly vyšetřeny a zpráva o tom byla podána komoře dvorské. 2. března 1579. Von der Röm. Kais. Mt. oc unsers allergnädigisten Herrn wegen und auf derselben sondern Befelch der böheimbischen Kammer bei- liegende zwo underschiedliche Supplicationes zuezestellen, daraus sie zu vernehmben, was sich zwischen den Altisten und der Gemein der Juden allhier vor Stritt und Irrung erhalten. Damit nun Ihre Mt. oc eigentlich und grundlich wissen, was es der Verwandschaft und ver- dächtigen Handlung halben, derer die Altisten von der Gemein be- schuldigt werden, vor ein Gelegenheit und alsdann ferer die Gebühr und Nothturft in einem und dem andern zu verordnen haben mögen, so sei lhrer Kais. Mt. genädiger Befelch, dass sich die böheimbisch Kammer alsbald und anfänglich mit Fleiss erkundige, ob die Beschwär, so in der angegebnen Sollicitatorn von der judischen Gemein uber- reichten Supplication begriffen, desgleichen die Veränderung des ju-
Strana 566
566 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dischen Senats und dass es allein durch sechs Rabbini beschehen sollte, mit der ganzen Gemeind Willen und Vorwissen erfolgt sei, was sie auch über die bisher gewesenen Altisten und einen jeden insonder- heit vor Klag und Beschwer haben. Dabei dann in specie anzeigt werden soll, in was Sachen sie die Altisten wider die Gebühr und ihr Ambt gehandlet, wie lang dieselben und ein jeder in sonderheit das Ambt gehalten und warumben entlich ein Veränderung mit ihnen furgenumben werden muesse. Vors ander, was sich entgegen die Altisten und welche aus der Gemein neben ihnen wider das ausgegangne Decret und die sechs verordenten Rabbini mit Pilligkeit zu beklagen; was sie auch der neuen Wahl halben vor Mengl und Bedenken haben, wie es damit zuegangen und warumben sie beides die Wahl und erwählten Personen fur par- theisch anziehen. Und vors dritt, wie es bisher jeder Zeit mit dergleichen Wahl, zu was Zeit im Jahr und wie oft dieselb gehalten worden, aus wess Verordnung und Zuelassung daselb jeder Zeit beschehen, warumben auch aus demselben alten Gebrauch gegangen und jetzo ein neuer Modus mit den Rabbinis furgenumben worden und wer dessen Ursach und Befürder sei. Und wie nun sie die Kammer die Sachen in einem und andern beschaffen befinden und verrichten würdet, das soll sie alsdann Ihrer Mt. zu Handen der Hofkammer mit gueter Ausfuehrung neben ihrem Rath und Guetachten, was Ihr Mt. nach Gelegenheit derselben ferer darbei zu thuen gebüern wölle, gehorsamblich berichten und sich die Sach zu schleiniger Befürderung angelegen sein lassen. Das sei also höchst er- nennter Kais. Mt. entlicher Willen und Mainung. 2. Martii anno 79. Per imperatorem. Orig. arch. česk. místodrž. J. 4/5. 1579. 777. Starší a přednější osoby Pražského židov- stva oznamují císaři své dobré zdání o nařízení nové volby starších a obecních starších, kteráž má býti vykonána od šesti rabínů, i prosí, aby obnovení volby dělo se po staré zvyklosti od celé obce. Sine dato. (Ad 2. března 1579.) Allerdurchläuchtigister, groszmächtigister und unuberwindlichister Romischer Kaiser oc auch zu Ungern und Böhemb Kunig oc. Aller- genädigister Herr. Eur Rom. Kais. Mt. konnen wir allerunderthänigist
566 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dischen Senats und dass es allein durch sechs Rabbini beschehen sollte, mit der ganzen Gemeind Willen und Vorwissen erfolgt sei, was sie auch über die bisher gewesenen Altisten und einen jeden insonder- heit vor Klag und Beschwer haben. Dabei dann in specie anzeigt werden soll, in was Sachen sie die Altisten wider die Gebühr und ihr Ambt gehandlet, wie lang dieselben und ein jeder in sonderheit das Ambt gehalten und warumben entlich ein Veränderung mit ihnen furgenumben werden muesse. Vors ander, was sich entgegen die Altisten und welche aus der Gemein neben ihnen wider das ausgegangne Decret und die sechs verordenten Rabbini mit Pilligkeit zu beklagen; was sie auch der neuen Wahl halben vor Mengl und Bedenken haben, wie es damit zuegangen und warumben sie beides die Wahl und erwählten Personen fur par- theisch anziehen. Und vors dritt, wie es bisher jeder Zeit mit dergleichen Wahl, zu was Zeit im Jahr und wie oft dieselb gehalten worden, aus wess Verordnung und Zuelassung daselb jeder Zeit beschehen, warumben auch aus demselben alten Gebrauch gegangen und jetzo ein neuer Modus mit den Rabbinis furgenumben worden und wer dessen Ursach und Befürder sei. Und wie nun sie die Kammer die Sachen in einem und andern beschaffen befinden und verrichten würdet, das soll sie alsdann Ihrer Mt. zu Handen der Hofkammer mit gueter Ausfuehrung neben ihrem Rath und Guetachten, was Ihr Mt. nach Gelegenheit derselben ferer darbei zu thuen gebüern wölle, gehorsamblich berichten und sich die Sach zu schleiniger Befürderung angelegen sein lassen. Das sei also höchst er- nennter Kais. Mt. entlicher Willen und Mainung. 2. Martii anno 79. Per imperatorem. Orig. arch. česk. místodrž. J. 4/5. 1579. 777. Starší a přednější osoby Pražského židov- stva oznamují císaři své dobré zdání o nařízení nové volby starších a obecních starších, kteráž má býti vykonána od šesti rabínů, i prosí, aby obnovení volby dělo se po staré zvyklosti od celé obce. Sine dato. (Ad 2. března 1579.) Allerdurchläuchtigister, groszmächtigister und unuberwindlichister Romischer Kaiser oc auch zu Ungern und Böhemb Kunig oc. Aller- genädigister Herr. Eur Rom. Kais. Mt. konnen wir allerunderthänigist
Strana 567
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 567 nicht verhalten, dass diese Wochen ein Decret aus Eur Kais. Mt. 1579. Kanzlei herunter in die Judengasse an sechs judische Rabbi lautend kommen und gebracht ist worden, welches Decret wir nie gesehen haben, noch uns zu Handen kommen, und wir bericht werden, das Decret in sich soll halten, dass man Altiste und Gemeinältiste ver- neuern soll, dessen wir gar wohl zufriden und gern gehort, wiewohl zuvor unter uns nie erhort worden, dass das Altistenampt verneuert wäre worden, eher denn das Jahr herumbkumpt von der Zeit an Ver- neuerung der Altisten, ausserhalb furnehmlicher wichtiger Ursach halber, und sich auch, ob Gott will, das allerwenigste auf uns in der Wahrheit nichts befinden wird. Auch allergenädigister Kaiser und Herr, so ist es zuvor nie ge- west, dass solche Erwählung auf sechs Personen Rabbi allein sollte ge- geben werden ohne Vorwissen der ganzen Gemein, sonder von den vorigen hochloblichen Kaisern die Erwählung der Altisten und Ge- meinältisten stets auf die ganze judische Gemein, auf arm und reich, gegeben ist worden. Und itzund ohne Wissen und Willen uns Altisten und der Furnehmbsten in der Gemein die VI Personen Rabbi durch etliche wenig und doch parteische Personen sich selbst erwählt und ausgeschossen haben, und solches in gemein thuen, welches dem mehrern Theil der Gemein gar heftig, beschwerlich und zuwider ist. Gelanget derohalben an Eur Röm. Kais. Mt. unser allerhochst under- thänigist flehligist Bitt: die geruehen allergnädigist verordnen und ver- schaffen, damit die Erwählung der Altisten nach altem judischen Ge- brauch, nämblich mit Bewilligung der ganzen judischen Gemein, arm und reich, geschehen möge. Und ob man uns Altisten gegen Eur Rom. Kais. Mt. etwan verunglimpft hätten, so bitten E. Kais. Mt. wir under- thänigist, die geruehen solchem nicht stattgeben, dann es sich, ob Gott will, im Grund nit befinden wurd. Thuen Eur. Rom. Kais. Mt. uns zu allergnädigisten Bescheid demuthigist befehlen. Euer Rom. Kais. Mt. oc allerunterthänigiste, niederhaftigiste Altiste und die Furnehmbsten aus der Gemein Judischheit zu Prage. C. k. říš. fin. arch, ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 778. Starší obecní a zástupcové židovstva Praž- 1579. ského prosí císaře, aby volby starších Židů vykonány byly vedle dekretu od šesti rabínů. Praes. 2. března 1579. Allerdurchlauchtigister oc, allergnädigister Herr! Demnach die Altisten Juden E. Röm. Kais. Mt. ein Supplication praesentirt, in
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 567 nicht verhalten, dass diese Wochen ein Decret aus Eur Kais. Mt. 1579. Kanzlei herunter in die Judengasse an sechs judische Rabbi lautend kommen und gebracht ist worden, welches Decret wir nie gesehen haben, noch uns zu Handen kommen, und wir bericht werden, das Decret in sich soll halten, dass man Altiste und Gemeinältiste ver- neuern soll, dessen wir gar wohl zufriden und gern gehort, wiewohl zuvor unter uns nie erhort worden, dass das Altistenampt verneuert wäre worden, eher denn das Jahr herumbkumpt von der Zeit an Ver- neuerung der Altisten, ausserhalb furnehmlicher wichtiger Ursach halber, und sich auch, ob Gott will, das allerwenigste auf uns in der Wahrheit nichts befinden wird. Auch allergenädigister Kaiser und Herr, so ist es zuvor nie ge- west, dass solche Erwählung auf sechs Personen Rabbi allein sollte ge- geben werden ohne Vorwissen der ganzen Gemein, sonder von den vorigen hochloblichen Kaisern die Erwählung der Altisten und Ge- meinältisten stets auf die ganze judische Gemein, auf arm und reich, gegeben ist worden. Und itzund ohne Wissen und Willen uns Altisten und der Furnehmbsten in der Gemein die VI Personen Rabbi durch etliche wenig und doch parteische Personen sich selbst erwählt und ausgeschossen haben, und solches in gemein thuen, welches dem mehrern Theil der Gemein gar heftig, beschwerlich und zuwider ist. Gelanget derohalben an Eur Röm. Kais. Mt. unser allerhochst under- thänigist flehligist Bitt: die geruehen allergnädigist verordnen und ver- schaffen, damit die Erwählung der Altisten nach altem judischen Ge- brauch, nämblich mit Bewilligung der ganzen judischen Gemein, arm und reich, geschehen möge. Und ob man uns Altisten gegen Eur Rom. Kais. Mt. etwan verunglimpft hätten, so bitten E. Kais. Mt. wir under- thänigist, die geruehen solchem nicht stattgeben, dann es sich, ob Gott will, im Grund nit befinden wurd. Thuen Eur. Rom. Kais. Mt. uns zu allergnädigisten Bescheid demuthigist befehlen. Euer Rom. Kais. Mt. oc allerunterthänigiste, niederhaftigiste Altiste und die Furnehmbsten aus der Gemein Judischheit zu Prage. C. k. říš. fin. arch, ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 778. Starší obecní a zástupcové židovstva Praž- 1579. ského prosí císaře, aby volby starších Židů vykonány byly vedle dekretu od šesti rabínů. Praes. 2. března 1579. Allerdurchlauchtigister oc, allergnädigister Herr! Demnach die Altisten Juden E. Röm. Kais. Mt. ein Supplication praesentirt, in
Strana 568
568 K HISTORII ŽIDŮ 1579. welcher Supplication sich hochlich beschweren, nachdem Eur Kais. Mt. ein gnädigistes Decret ergehen haben lassen, dass die sechs fur- nehmbsten judischen Rabbini neben ihren hochsten Eidspflichten und guten Gewissen taugliche Personen zu Altisten und Gemeinältisten ele- giren und Eur Kais. Mt. dieselben verzeichnet uberantworten sollen, demselben E. Kais. Mt. gnädigisten Decret nach sich die Rabbini ge- horsamblich verhalten, auch ob demselben Decret ein arme gemein Judischheit sich zum hochsten erfreuet und E. Kais. Mt. von Gott dem allmächtigen reiche Belohnung und gluckliche Regierung thuen wunschen. Erstlich, als sollten sie gar keine Wissenschaft gehabt haben, dass E. Kais. Mt. ein Decret an beruhrte Rabbi ergehen haben lassen, be- frembt uns nit wenig, dann es hat männiglich von Eur Kais. Mt. aus- gangenem Decret wohl bewusst und die gedachten Rabbi solches Decret offentlich in unserer Synagog publicirn lassen und allda fast die ganze judische Gemein wohl zufrieden seind, dann solche hochgelahrte Rabbi sind unter uns als die fuhrnehmbsten und unsere obriste Recht- sprechere und Vorweiser unserer judischen Ordnung und Gesetz, die doch ohne Zweifel nichts aus Gunst noch Gab halben gethan, sonder was sie zuevorderst Eur. Kais. Mt. zum Besten und der armen gemein Judischheit zu Nutz darinnen gehandelt. Ferner da sie sich in deme beschweren, dass E. Kais. Mt. die Verneuerung des Altistenampts, ehe denn das Jahr verflossen sei, gnä- digist verordnen wollen lassen und E. Kais. Mt. Ordnung geben wollen, in deme sie sich gar verdächtlich geben: dann E. Kais. Mt. haben sich gnädigist zu erinnern, dass im 77 Jahr zu Lincz etliche Personen von der Gemein abgesandt sind gewest und E. Kais. Mt. mundlich und schriftlich derwegen underthänigist angelangt und sich gleichfalls be- schwert dieser Altisten halben, dass vier Schwäger im Ampt sitzen, welches wider unser Gesetz und Ordnung, und E. Kais. Mt. dieselbe Zeit die Sachen allhier gen Prag remittirt, aber wir Arme die Sach stets beruhen haben lassen und E. Kais. Mt. derhalben nit behelligen haben wollen. Aber nun ferner seind wir verursacht gewest E. Kais. Mt. derhalben underthänigist nach laut unser Ordnung anzulangen, davon die Supplicanten und Altisten gut Wissen gehabt, dass mit ihrem gutem Willen und Wissen Personen aus der Gemein verordnet sind worden, welche bei Eur Kais. Mt. umb Verneuerung der Altisten nach judischer alter Ordnung underthänigist sollicitieren und anhalten sollen. Nun sich die gedachten Altisten vermuthen solches Eur Kais. Mt. aus- gegangene Decret zurückzustossen und mit ihren Praktiken, damit sie am Ampt ferner verbleiben mochten, sich gar verdächtlich geben. Und
568 K HISTORII ŽIDŮ 1579. welcher Supplication sich hochlich beschweren, nachdem Eur Kais. Mt. ein gnädigistes Decret ergehen haben lassen, dass die sechs fur- nehmbsten judischen Rabbini neben ihren hochsten Eidspflichten und guten Gewissen taugliche Personen zu Altisten und Gemeinältisten ele- giren und Eur Kais. Mt. dieselben verzeichnet uberantworten sollen, demselben E. Kais. Mt. gnädigisten Decret nach sich die Rabbini ge- horsamblich verhalten, auch ob demselben Decret ein arme gemein Judischheit sich zum hochsten erfreuet und E. Kais. Mt. von Gott dem allmächtigen reiche Belohnung und gluckliche Regierung thuen wunschen. Erstlich, als sollten sie gar keine Wissenschaft gehabt haben, dass E. Kais. Mt. ein Decret an beruhrte Rabbi ergehen haben lassen, be- frembt uns nit wenig, dann es hat männiglich von Eur Kais. Mt. aus- gangenem Decret wohl bewusst und die gedachten Rabbi solches Decret offentlich in unserer Synagog publicirn lassen und allda fast die ganze judische Gemein wohl zufrieden seind, dann solche hochgelahrte Rabbi sind unter uns als die fuhrnehmbsten und unsere obriste Recht- sprechere und Vorweiser unserer judischen Ordnung und Gesetz, die doch ohne Zweifel nichts aus Gunst noch Gab halben gethan, sonder was sie zuevorderst Eur. Kais. Mt. zum Besten und der armen gemein Judischheit zu Nutz darinnen gehandelt. Ferner da sie sich in deme beschweren, dass E. Kais. Mt. die Verneuerung des Altistenampts, ehe denn das Jahr verflossen sei, gnä- digist verordnen wollen lassen und E. Kais. Mt. Ordnung geben wollen, in deme sie sich gar verdächtlich geben: dann E. Kais. Mt. haben sich gnädigist zu erinnern, dass im 77 Jahr zu Lincz etliche Personen von der Gemein abgesandt sind gewest und E. Kais. Mt. mundlich und schriftlich derwegen underthänigist angelangt und sich gleichfalls be- schwert dieser Altisten halben, dass vier Schwäger im Ampt sitzen, welches wider unser Gesetz und Ordnung, und E. Kais. Mt. dieselbe Zeit die Sachen allhier gen Prag remittirt, aber wir Arme die Sach stets beruhen haben lassen und E. Kais. Mt. derhalben nit behelligen haben wollen. Aber nun ferner seind wir verursacht gewest E. Kais. Mt. derhalben underthänigist nach laut unser Ordnung anzulangen, davon die Supplicanten und Altisten gut Wissen gehabt, dass mit ihrem gutem Willen und Wissen Personen aus der Gemein verordnet sind worden, welche bei Eur Kais. Mt. umb Verneuerung der Altisten nach judischer alter Ordnung underthänigist sollicitieren und anhalten sollen. Nun sich die gedachten Altisten vermuthen solches Eur Kais. Mt. aus- gegangene Decret zurückzustossen und mit ihren Praktiken, damit sie am Ampt ferner verbleiben mochten, sich gar verdächtlich geben. Und
Strana 569
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 569 da ein gemeine Judischheit an den sechs obristen Rabbi irgents ein 1579. Mangel oder Beschwer hätten, würden sie ohne Zweifel E. Kais. Mt. dasselbig nit verhalten, allein die Altisten mit ihrer Freundschaft und Anhang solch gnädiges Decret und gute Ordnung gern zuwider sein wolten und ohne Zweifel, so sie sich wohl und recht gehalten werden haben, wird sich zu seiner Zeit wohl finden. Sind also der ungezwei- felten tröstlichen Hoffnung, E. Kais. Mt. werden uber uns und uber diese gnädige ausgangene Decret die gnädigste kaiserliche Schutzhand halten, damit E. Kais. Mt. ferner unbehelligt, wir und ein arme Gemein in guter Ordnung und Ruebligkeit verbleiben mochten. Thuen uns Gott und E. Kais. Mt. zu gnädigisten Bescheid underthänigist befehlen. Eur Röm. Kais. Mt. allerunderthänigiste niederhaftigiste Gemein- ältisten und die verordente Sollicitatores von der judischen Gemein. (In tergo.) Neben dem Decret zur böhmischen Kammer zu geben. 2. Martii 79. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. 779. Starší židovstva Pražského předkládají cí- saři zprávu o žádosti starších od rabínů volených i prosí, aby obnovení volby dálo se od celé obce. Sine dato. [Před 6. březnem 1579.] Allerdurchläuchtigister oc, allergenädigister Herr! Eur Röm. Kais. Mt. konnen wir gehorsamist nit verhalten, demnach von E. Kais. Mt. verordneten Herren böhemischen Kammerräthen uns ein Supplication zugestallt ist worden, unsern wahrhaftigen Bericht darauf zu thuen welche Supplication die Gemeinältisten und die verordnete Sollicita- tores von der Judischen Gemein Eur Kais. Mt. uberreicht haben. Erstlich, allergenädigister Kaiser und Herr, inmassen die Suppli- canten anzeigen, wie dass wir Altisten sich Eur Kais. Mt. gnädigisten ergangenen Decrets beschweren sollten: da sei Gott fur, ja viel mehr sind wir des zum hochsten erfreuet, dass wir des Ampts entledigt mochten werden, wie denn wir in unser uberreichten Supplicirn klärlich gemeldet haben, dass wir demuthigist angezeigt, dass wir nie kein Decret nicht gesehen, noch Wissenschaft davon haben, ist auch solches Decret nie in keiner Synagog (wie sie berichten) publiciert worden. Auch ist von Alters her unter uns Juden nie erhört worden, dass Rabbi allein sollten Altiste und Gemeinältiste elegirn und bekräftigen, sonder ein ganze judische Gemein vergleiche und vertruge sich zuvor darumb; doch nichts desto weniger alles, was Eur Kais. Mt. gnädigist schaffen und verordnen, sind wir gar gern und wohl zufrieden.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 569 da ein gemeine Judischheit an den sechs obristen Rabbi irgents ein 1579. Mangel oder Beschwer hätten, würden sie ohne Zweifel E. Kais. Mt. dasselbig nit verhalten, allein die Altisten mit ihrer Freundschaft und Anhang solch gnädiges Decret und gute Ordnung gern zuwider sein wolten und ohne Zweifel, so sie sich wohl und recht gehalten werden haben, wird sich zu seiner Zeit wohl finden. Sind also der ungezwei- felten tröstlichen Hoffnung, E. Kais. Mt. werden uber uns und uber diese gnädige ausgangene Decret die gnädigste kaiserliche Schutzhand halten, damit E. Kais. Mt. ferner unbehelligt, wir und ein arme Gemein in guter Ordnung und Ruebligkeit verbleiben mochten. Thuen uns Gott und E. Kais. Mt. zu gnädigisten Bescheid underthänigist befehlen. Eur Röm. Kais. Mt. allerunderthänigiste niederhaftigiste Gemein- ältisten und die verordente Sollicitatores von der judischen Gemein. (In tergo.) Neben dem Decret zur böhmischen Kammer zu geben. 2. Martii 79. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. 779. Starší židovstva Pražského předkládají cí- saři zprávu o žádosti starších od rabínů volených i prosí, aby obnovení volby dálo se od celé obce. Sine dato. [Před 6. březnem 1579.] Allerdurchläuchtigister oc, allergenädigister Herr! Eur Röm. Kais. Mt. konnen wir gehorsamist nit verhalten, demnach von E. Kais. Mt. verordneten Herren böhemischen Kammerräthen uns ein Supplication zugestallt ist worden, unsern wahrhaftigen Bericht darauf zu thuen welche Supplication die Gemeinältisten und die verordnete Sollicita- tores von der Judischen Gemein Eur Kais. Mt. uberreicht haben. Erstlich, allergenädigister Kaiser und Herr, inmassen die Suppli- canten anzeigen, wie dass wir Altisten sich Eur Kais. Mt. gnädigisten ergangenen Decrets beschweren sollten: da sei Gott fur, ja viel mehr sind wir des zum hochsten erfreuet, dass wir des Ampts entledigt mochten werden, wie denn wir in unser uberreichten Supplicirn klärlich gemeldet haben, dass wir demuthigist angezeigt, dass wir nie kein Decret nicht gesehen, noch Wissenschaft davon haben, ist auch solches Decret nie in keiner Synagog (wie sie berichten) publiciert worden. Auch ist von Alters her unter uns Juden nie erhört worden, dass Rabbi allein sollten Altiste und Gemeinältiste elegirn und bekräftigen, sonder ein ganze judische Gemein vergleiche und vertruge sich zuvor darumb; doch nichts desto weniger alles, was Eur Kais. Mt. gnädigist schaffen und verordnen, sind wir gar gern und wohl zufrieden.
Strana 570
570 K HISTORII ŽIDŮ Was anlangt die Rabbi, die mogen wohl in der Kunst erfahren und geschickt sein, allein dass sie Altiste und Gemeinältiste elegiren und erwählen sollten, sind sie von der ganzen Gemein darzu nicht ver- ordnet, noch bestallt und den Sollicitatoribus ist nicht befohlen, noch bewilliget worden von den Altisten noch von den Gemeinältisten noch von den Furnehmbsten aus der Gemein, dass sie es darauf handlen sollen, sonder ist ihnen nur bewilligt, wie im beiliegenden Auszug, A: so in unserm Buche eingeleibt stehet, zu ersehen ist; desgleichen auch sollen sie nicht weiter noch mehr handlen, dann der judischen Ordnung nach, laut beiliegenden Auszugs B: wie denn diese Rabbi, Altisten, Gemeinältisten und alle Furnehmbsten in der Gemein sich zu dieser Ordnung mit eignen Handen underschrieben haben. Ferner demnach sie melden, dass wir Altisten uns verdächtlich sollten geben in deme, da wir in unser Supplication gesatzt, wie zuvor unter uns nie erhort wäre worden, dass das Altistenampt fur Ausgang des Jahrs verneuert soll werden: geben Eur Kais. Mt. wir demuthigist zu erkennen, dass wir uns des nicht beschweren, wie sie furgeben, sonder gar wohl zufrieden seind, dass man andere Altisten elegire, nach unserm judischen Gebrauch, doch auf gnädigisten Befehl und Ver- ordnung Eur Kais. Mt. Weiter als sie in ihrer Supplication melden, es sässen 4 Schwäger im Altistenampt: so geben Eur Kais. Mt. wir in der Wahrheit zu er- kennen, dass wir also von der Gemein des mehren Theils erwählt seind und darzu solche Schwägerschaft gar weitläufig und solche fernere Schwägerschaft unserm judischen Gesetz gar nicht zuwider ist. Und wie sie furgeben, dass wir Altisten oder ein Theil aus der Gemein solches E. Kais. Mt. ausgangene Decret mit Praktiken, da Gott fur sei, zurückzustoszen, damit wir ferner am Ampt zu bleiben ver- meinten: allergenädigister Kaiser und Herr, solchen ihren argverdächt- lichen Vermuthungen wollten Eur Kais. Mt. gnädigist nicht Statt noch Glauben geben; dann wir wider das Decret gar nit streben, darzu wil- liglich und herzlich gerne des Ampts los und ledig sein wollen unsers vorigen demuthigen sämptlichen und sonderlichen Supplicirns und Be- gehrens, dann wir des Altistenampts keinen Nutz haben, sonder eitel Unruhe, Unfried, Beschwernus und nun solche Beschwer lang genug geduldet und getragen, uns auch in dem Ampt, ob Gott will, stets ehrbarlich, getreulich und wohl gegen männiglich arm und reich ver halten, wie sich, ob Gott will, wohl finden wird. Allein allergnädigister Kaiser und Herr, dies ist unser vorige und izige demuthigiste Bitt: Eur Kais. Mt. geruehen uns bei der judischen altherkommenden Ordnung und Gebrauch laut beiliegender Copia B. 1579.
570 K HISTORII ŽIDŮ Was anlangt die Rabbi, die mogen wohl in der Kunst erfahren und geschickt sein, allein dass sie Altiste und Gemeinältiste elegiren und erwählen sollten, sind sie von der ganzen Gemein darzu nicht ver- ordnet, noch bestallt und den Sollicitatoribus ist nicht befohlen, noch bewilliget worden von den Altisten noch von den Gemeinältisten noch von den Furnehmbsten aus der Gemein, dass sie es darauf handlen sollen, sonder ist ihnen nur bewilligt, wie im beiliegenden Auszug, A: so in unserm Buche eingeleibt stehet, zu ersehen ist; desgleichen auch sollen sie nicht weiter noch mehr handlen, dann der judischen Ordnung nach, laut beiliegenden Auszugs B: wie denn diese Rabbi, Altisten, Gemeinältisten und alle Furnehmbsten in der Gemein sich zu dieser Ordnung mit eignen Handen underschrieben haben. Ferner demnach sie melden, dass wir Altisten uns verdächtlich sollten geben in deme, da wir in unser Supplication gesatzt, wie zuvor unter uns nie erhort wäre worden, dass das Altistenampt fur Ausgang des Jahrs verneuert soll werden: geben Eur Kais. Mt. wir demuthigist zu erkennen, dass wir uns des nicht beschweren, wie sie furgeben, sonder gar wohl zufrieden seind, dass man andere Altisten elegire, nach unserm judischen Gebrauch, doch auf gnädigisten Befehl und Ver- ordnung Eur Kais. Mt. Weiter als sie in ihrer Supplication melden, es sässen 4 Schwäger im Altistenampt: so geben Eur Kais. Mt. wir in der Wahrheit zu er- kennen, dass wir also von der Gemein des mehren Theils erwählt seind und darzu solche Schwägerschaft gar weitläufig und solche fernere Schwägerschaft unserm judischen Gesetz gar nicht zuwider ist. Und wie sie furgeben, dass wir Altisten oder ein Theil aus der Gemein solches E. Kais. Mt. ausgangene Decret mit Praktiken, da Gott fur sei, zurückzustoszen, damit wir ferner am Ampt zu bleiben ver- meinten: allergenädigister Kaiser und Herr, solchen ihren argverdächt- lichen Vermuthungen wollten Eur Kais. Mt. gnädigist nicht Statt noch Glauben geben; dann wir wider das Decret gar nit streben, darzu wil- liglich und herzlich gerne des Ampts los und ledig sein wollen unsers vorigen demuthigen sämptlichen und sonderlichen Supplicirns und Be- gehrens, dann wir des Altistenampts keinen Nutz haben, sonder eitel Unruhe, Unfried, Beschwernus und nun solche Beschwer lang genug geduldet und getragen, uns auch in dem Ampt, ob Gott will, stets ehrbarlich, getreulich und wohl gegen männiglich arm und reich ver halten, wie sich, ob Gott will, wohl finden wird. Allein allergnädigister Kaiser und Herr, dies ist unser vorige und izige demuthigiste Bitt: Eur Kais. Mt. geruehen uns bei der judischen altherkommenden Ordnung und Gebrauch laut beiliegender Copia B. 1579.
Strana 571
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 571 allergnädigist verbleiben lassen, damit die Erwählung der Altisten, 1579. Gemeinältisten und Richterampt mit Bewilligung der ganzen judischen Gemein geschehen mochte, uf dass also in der judischen Gemein guter Fried, Ordnung und Einigkeit verbleiben und dagegen Uneinigkeit, Unordnung und Unfried abgewendet und amovirt werde, wie es denn bei hochlöblichster, seligister Gedächtnus Kaiser Ferdinand und Kaiser Maximilian Leben stets und je gehalten ist worden, laut beiliegender Copia C, als ein obrister Rabbi von Ihr Kais. Mt. Kaiser Ferdinando elegirt ward und eins Theils der Gemein zuwider war, haben Ihr Kais. Mt. solche Elegation wieder aufgehoben und kraftlos gemacht.*) Sind derhalben der allertröstligisten underthänigisten Hoffnung, die geruehen uns bei obgemelter judischer Ordnung und Gebrauch allergenädigist verbleiben lassen. Das wird die ganze judische Gemein mit ihrem einfältigen und andächtigen Gebet gegen Gott umb E. Kais. Mt. langes Leben und glückliche Regierung zu bitten nimmermehr ver- gessen. E. Röm. Kais. Mt. allerunderthänigiste, gehorsamiste verordnete Altisten in der Gemein Judischheit zu Prag. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 780. Zpráva komory české podaná císa i o vý- 1579. slechu sporných stran v příčině obnovení voleb rady židovské, o výpovědi král. prokuratora jak volby byly konány. Komora radí, aby zástupcové strany rabínů byli zatčeni, obnovení volby aby dělo se po starém způsobu a obě strany ještě byly vyslechnuty. 6. března 1579. Allergenädigister Kaiser! Ob wir wohl mit genöthigern und E. Mt. mehr angelegnern Sachen als mit der Juden Hadereien uberflüssig genueg zu thuen, so haben wir doch nichts desto weniger auf Euer Mt. genädigisten Befelch beide Parteien fur unser erfordert, und seind erstlich die gemeinen Altisten und verordenten Sollicitatoren von der judischen Gemein auf der Kammer furkommen, welche auf die besche- hene Frag dits ausgesagt. Sie hätten von Alters her diese Ordnung unter ihnen, dass die Veränderung der judischen Altisten durch die Rabbi beschehen sollt. Weil aber demselben zuwider gehandelt, hätten sie vier aus ihrem Mittl zu Sollicitatoren verordnet bei Euer Mt. under- thänigist anzuhalten, allergenädigist darein zu willigen, damit sie bei solcher ihrer Ordnung gelassen und der Rath auf solche Meinung *) Viz číslo 565.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 571 allergnädigist verbleiben lassen, damit die Erwählung der Altisten, 1579. Gemeinältisten und Richterampt mit Bewilligung der ganzen judischen Gemein geschehen mochte, uf dass also in der judischen Gemein guter Fried, Ordnung und Einigkeit verbleiben und dagegen Uneinigkeit, Unordnung und Unfried abgewendet und amovirt werde, wie es denn bei hochlöblichster, seligister Gedächtnus Kaiser Ferdinand und Kaiser Maximilian Leben stets und je gehalten ist worden, laut beiliegender Copia C, als ein obrister Rabbi von Ihr Kais. Mt. Kaiser Ferdinando elegirt ward und eins Theils der Gemein zuwider war, haben Ihr Kais. Mt. solche Elegation wieder aufgehoben und kraftlos gemacht.*) Sind derhalben der allertröstligisten underthänigisten Hoffnung, die geruehen uns bei obgemelter judischer Ordnung und Gebrauch allergenädigist verbleiben lassen. Das wird die ganze judische Gemein mit ihrem einfältigen und andächtigen Gebet gegen Gott umb E. Kais. Mt. langes Leben und glückliche Regierung zu bitten nimmermehr ver- gessen. E. Röm. Kais. Mt. allerunderthänigiste, gehorsamiste verordnete Altisten in der Gemein Judischheit zu Prag. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 780. Zpráva komory české podaná císa i o vý- 1579. slechu sporných stran v příčině obnovení voleb rady židovské, o výpovědi král. prokuratora jak volby byly konány. Komora radí, aby zástupcové strany rabínů byli zatčeni, obnovení volby aby dělo se po starém způsobu a obě strany ještě byly vyslechnuty. 6. března 1579. Allergenädigister Kaiser! Ob wir wohl mit genöthigern und E. Mt. mehr angelegnern Sachen als mit der Juden Hadereien uberflüssig genueg zu thuen, so haben wir doch nichts desto weniger auf Euer Mt. genädigisten Befelch beide Parteien fur unser erfordert, und seind erstlich die gemeinen Altisten und verordenten Sollicitatoren von der judischen Gemein auf der Kammer furkommen, welche auf die besche- hene Frag dits ausgesagt. Sie hätten von Alters her diese Ordnung unter ihnen, dass die Veränderung der judischen Altisten durch die Rabbi beschehen sollt. Weil aber demselben zuwider gehandelt, hätten sie vier aus ihrem Mittl zu Sollicitatoren verordnet bei Euer Mt. under- thänigist anzuhalten, allergenädigist darein zu willigen, damit sie bei solcher ihrer Ordnung gelassen und der Rath auf solche Meinung *) Viz číslo 565.
Strana 572
572 K HISTORII ŽIDŮ 1579. wiederumben verneuert werden möcht, sonderlich aus diesen Bedenken, weil es ihrem Gesetz und Ordnung stracks zuwider, auch jetzo vier Schwager im Rath under den Altisten, die eines Sinnes und Mundes wären. Es hat aber bald der eine aus den Sollicitatorn Isak Arczt sich auf der Kammer von den andern seinen dreien Mitgesellen abgesondert und dits vermeldt: dass sie sich der Schwagerschaft halben billicher- weis nicht zu beschweren hätten, dann sich dieselb wohl in das fünfte Glied erstrecket. Und do sie weiter befragt, was sie wider die bisher gewesene Altisten fur Beschwer hätten, haben sie nichts wissen in specie furzu- bringen, sonder allein der Schwagerschaft halben abermals Erwähnung gethan. Folgenden Tags seind die Altisten, so jetzo im Rath sein, auch gehört worden; was sie nun in Sachen fur Bericht thun, das haben E. Mt. inliegend mit Mehrerm allergenädigist zu vernehmben. Nichtsweniger haben wir Albrechten Bryckner,*) als der lange Zeit Kammerprocurator gewesen, hierüber auch vernomben. Der gibt uns diesen Bericht, dass die Juden hievor mehrmals angehalten und die Sach gern dahin befurdert hätten, dass ihnen Macht gegeben wär worden, ihres Gefallens den Rath zu setzen und zu verneuern. Es hätt ihnen aber nie begegnen mügen, sonder wär dieser Brauch gehalten worden, dass die ganze judische Gemein zweinzig Personen elegirt und sonst zween Richter nambhaft gemacht, aus denselben hätt die Kammer funf Altisten und soviel Gemeinältisten, auch aus den zweien einen zum Richter verordnet. Es hat aber die Verneuerung des Raths kein gewisse Zeit im Jahr, sonder wirdet nach erheischender Nothturft und Gelegenheit die Sach gemeiniglich alle Jahr einmal befurdert. Und obwohl aus beider Parteien mundlichen und schriftlichen An- und Furbringen soviel zu vermerken, dass sie beide auf dem umb- gehen, wie sie die Verneuerung des Raths durch die Rabbi oder Ge- mein ihnen zueignen und die E Mt aus derselben Handen ziehen möchten: so ist doch solches keines Wegs zu rathen, sonder wirdet billich bei dem alten Gebrauch gelassen. Und haben sich die Juden dessen gar nicht zu beschweren, sonderlich weil auch in allen E. Mt. Städten die Verneuerung des Raths nicht bei ihnen den Städten, sonder bei E. Mt. steht. *) Albrecht Bryknar z Bruksteina na Libni byl královským prokuratorem od r. 1558—77. Zemřel 1590.
572 K HISTORII ŽIDŮ 1579. wiederumben verneuert werden möcht, sonderlich aus diesen Bedenken, weil es ihrem Gesetz und Ordnung stracks zuwider, auch jetzo vier Schwager im Rath under den Altisten, die eines Sinnes und Mundes wären. Es hat aber bald der eine aus den Sollicitatorn Isak Arczt sich auf der Kammer von den andern seinen dreien Mitgesellen abgesondert und dits vermeldt: dass sie sich der Schwagerschaft halben billicher- weis nicht zu beschweren hätten, dann sich dieselb wohl in das fünfte Glied erstrecket. Und do sie weiter befragt, was sie wider die bisher gewesene Altisten fur Beschwer hätten, haben sie nichts wissen in specie furzu- bringen, sonder allein der Schwagerschaft halben abermals Erwähnung gethan. Folgenden Tags seind die Altisten, so jetzo im Rath sein, auch gehört worden; was sie nun in Sachen fur Bericht thun, das haben E. Mt. inliegend mit Mehrerm allergenädigist zu vernehmben. Nichtsweniger haben wir Albrechten Bryckner,*) als der lange Zeit Kammerprocurator gewesen, hierüber auch vernomben. Der gibt uns diesen Bericht, dass die Juden hievor mehrmals angehalten und die Sach gern dahin befurdert hätten, dass ihnen Macht gegeben wär worden, ihres Gefallens den Rath zu setzen und zu verneuern. Es hätt ihnen aber nie begegnen mügen, sonder wär dieser Brauch gehalten worden, dass die ganze judische Gemein zweinzig Personen elegirt und sonst zween Richter nambhaft gemacht, aus denselben hätt die Kammer funf Altisten und soviel Gemeinältisten, auch aus den zweien einen zum Richter verordnet. Es hat aber die Verneuerung des Raths kein gewisse Zeit im Jahr, sonder wirdet nach erheischender Nothturft und Gelegenheit die Sach gemeiniglich alle Jahr einmal befurdert. Und obwohl aus beider Parteien mundlichen und schriftlichen An- und Furbringen soviel zu vermerken, dass sie beide auf dem umb- gehen, wie sie die Verneuerung des Raths durch die Rabbi oder Ge- mein ihnen zueignen und die E Mt aus derselben Handen ziehen möchten: so ist doch solches keines Wegs zu rathen, sonder wirdet billich bei dem alten Gebrauch gelassen. Und haben sich die Juden dessen gar nicht zu beschweren, sonderlich weil auch in allen E. Mt. Städten die Verneuerung des Raths nicht bei ihnen den Städten, sonder bei E. Mt. steht. *) Albrecht Bryknar z Bruksteina na Libni byl královským prokuratorem od r. 1558—77. Zemřel 1590.
Strana 573
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 573 Und dieweil bemelte Sollicitatoren ein anders als ihnen von den 1579. Altisten vermüg des Zettels mit A. gezeichnet, befohlen worden, ge- handelt und solches allen Umbständen nach, sonderlich aber von dem Puchdrucker, als der verschienen Jahren viel Meuterei angericht und darumben abgesetzt, allein darumben beschehen, wie sie zum Regiment komben möchten, inmassen sie dann von den Rabbinen alle ausserhalb des Isaaks Juden, an des Statt sie aber seinen Aidem den Meusel ver- ordnet, zum Altisten elegirt worden, so ihnen doch gebührt, do sie einiche Beschwerung in einem und andern hätten gehabt, dasselb bei der Kammer anzubringen, alldo ihnen anstatt E. Mt. gebührliches Ein- sehen erfolgt wär, sie auch nichts erhebliches wider die jetzigen Altisten furbringen können: so wären wir der gehorsamen Meinung, E. Mt. hätten dieselben Solicitatoren, als die aus ihrem Befelch geschritten, mit Ge- fängnus etlich Tag strafen und den jetzigen Rath weil auf sie nichts ungebührliches dargethan (do anderst E. Mt. darwider nicht erhebliche Bedenken hätten) noch bis zu Ausgang des Jahrs, nachdem nicht lang dahin ist, unverändert allergenädigist verbleiben lassen. Denn würden E. Mt. dergleichen liederlichen Leuten in ihrem Anbringen Statt und Raum geben, so werden sie E. Mt. oftmals mit unnöthigen Klagen und unbegrundten Berichten behelligen und andern wichtigern Handlungen bei der Kammer allerlei Verhinderung bringen. Uber das aber wären wir auch bedacht, do es E. Mt. also ge- fällig, dem vorigen und jetzigen Kammerprocurator in Euer Mt. Namen aufzulegen, von den jetzigen Altisten ihres Empfang und Ausgaben ordentliche Reitung aufzunehmen, auch beide Theil nachmals in ihren Beschwerungen, weil sie also wider einander strittig, nach Nothturft zu verhören und Euer Mt. hernach davon ausführlichen Bericht zu thuen. Warumben aber aus dem alten Gebrauch gegangen und ein neuer Modus mit den Rabinen furgenomben und wer desselben Ursach und Befurderer, davon können E. Mt. wir keinen Bericht thuen. Actum den sechsten Martii anno oc im LXXVIIII. Euer Röm. Kais. Mt. under- thänigiste gehorsambiste Johann der älter Popl H. v. Lobkowicz m. p. Michael Sspanovsky v. Lissau m. p. Humprecht Czernin m. p. M. Nosticz m. p. Der Röm. Kais. auch zu Hungarn und Böheimb oc. Kün. Mt. oc. unserm allergenädigisten Herrn. Zu Handen Ihrer Mt. Hofkammer. Note. Der Juden vorige Supplicationes seint nit darbei, so ist auch sonst nit allerdings pertinenter berichtet worden, sondern in allbeg zu wissen von Nöthen, auf wes Verordnen und Zuelassung bisher die Wahl furgenumben und gebräuchlich gehalten worden, wann die nägst Wahl
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 573 Und dieweil bemelte Sollicitatoren ein anders als ihnen von den 1579. Altisten vermüg des Zettels mit A. gezeichnet, befohlen worden, ge- handelt und solches allen Umbständen nach, sonderlich aber von dem Puchdrucker, als der verschienen Jahren viel Meuterei angericht und darumben abgesetzt, allein darumben beschehen, wie sie zum Regiment komben möchten, inmassen sie dann von den Rabbinen alle ausserhalb des Isaaks Juden, an des Statt sie aber seinen Aidem den Meusel ver- ordnet, zum Altisten elegirt worden, so ihnen doch gebührt, do sie einiche Beschwerung in einem und andern hätten gehabt, dasselb bei der Kammer anzubringen, alldo ihnen anstatt E. Mt. gebührliches Ein- sehen erfolgt wär, sie auch nichts erhebliches wider die jetzigen Altisten furbringen können: so wären wir der gehorsamen Meinung, E. Mt. hätten dieselben Solicitatoren, als die aus ihrem Befelch geschritten, mit Ge- fängnus etlich Tag strafen und den jetzigen Rath weil auf sie nichts ungebührliches dargethan (do anderst E. Mt. darwider nicht erhebliche Bedenken hätten) noch bis zu Ausgang des Jahrs, nachdem nicht lang dahin ist, unverändert allergenädigist verbleiben lassen. Denn würden E. Mt. dergleichen liederlichen Leuten in ihrem Anbringen Statt und Raum geben, so werden sie E. Mt. oftmals mit unnöthigen Klagen und unbegrundten Berichten behelligen und andern wichtigern Handlungen bei der Kammer allerlei Verhinderung bringen. Uber das aber wären wir auch bedacht, do es E. Mt. also ge- fällig, dem vorigen und jetzigen Kammerprocurator in Euer Mt. Namen aufzulegen, von den jetzigen Altisten ihres Empfang und Ausgaben ordentliche Reitung aufzunehmen, auch beide Theil nachmals in ihren Beschwerungen, weil sie also wider einander strittig, nach Nothturft zu verhören und Euer Mt. hernach davon ausführlichen Bericht zu thuen. Warumben aber aus dem alten Gebrauch gegangen und ein neuer Modus mit den Rabinen furgenomben und wer desselben Ursach und Befurderer, davon können E. Mt. wir keinen Bericht thuen. Actum den sechsten Martii anno oc im LXXVIIII. Euer Röm. Kais. Mt. under- thänigiste gehorsambiste Johann der älter Popl H. v. Lobkowicz m. p. Michael Sspanovsky v. Lissau m. p. Humprecht Czernin m. p. M. Nosticz m. p. Der Röm. Kais. auch zu Hungarn und Böheimb oc. Kün. Mt. oc. unserm allergenädigisten Herrn. Zu Handen Ihrer Mt. Hofkammer. Note. Der Juden vorige Supplicationes seint nit darbei, so ist auch sonst nit allerdings pertinenter berichtet worden, sondern in allbeg zu wissen von Nöthen, auf wes Verordnen und Zuelassung bisher die Wahl furgenumben und gebräuchlich gehalten worden, wann die nägst Wahl
Strana 574
574 K HISTORII ŽIDŮ 1579. und durch wen beschehen, item wie lang die jetzigen Altisten und ein jeder insonderheit das Ambt ghalten, des sich dann die böhm. Kammer nochmals mit Fleiss erkundigen und neben Wiederubergebung dieser und voriger Schriften furderlich berichten soll. Ex camera aulica IX. Martii anno LXXIX. D. Preuss m. p. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 1579. 781. Seznam starších a starších obecních Židů Pražských, kteří od šesti ustanovených rabínů byli zvoleni. Bez data. Ad 6. března 1579. Verzeichnuss der Eltisten und Gemeineltisten, so laut I. Kais. Mt. ausgegangenem Decret von den sechs verordneten judischen Rabinen neben ihren Eidspflichten und guten Gewissen elegiert und erwäblet sind. Eltisten: Rabi Aaron, der Ewa Munkin Mann, Juda Impressor, Baroch des Enochen Sohn, Rabi Abraham Bacher, Marcus Meysel. Gemeineltisten: Jakub Parduwicz, Rabbi Mayer Ebstein, Mayer Sachs, Rabbi Selikman Horowicz, Isak des Joseph Judas Sohn. Judischer Richter: Lazarus Fuchs des Isaks Sohn. C. k. říš. fin. arch ve Vídni. Böhmen B. f. 14. Kopie. 1579. 782. Komora dvorská císaři Rudolfovi o obnovení volby rady Židův v Praze. V Praze, 21. března 1579. Allergenädigster König und Herr! Es seint E. K. M. unlängst von den Juden allhier zu Prag zwo underschiedliche Supplicationen, eine in der Eltisten und die andere in der Gemeine Namen übergeben worden. Darin beschweren sich erstlich die Eltisten, dass unlangst in E. M. Namen aus der böhmischen Hofkanzlei an sechs der fürnembsten jüdischen Rabbi ein Decret aus- gangen wäre des Inhaltes, dass dieselben Rabbini newe Eltesten er- welen und E. M. verzeichneter ubergeben sollen; das sei nun inen den Altisten im höchsten verkhümerlich und nachtheilig, auch wider altherkombenen Gebrauch und Gewohnheit. Denn erstlich sei bisher unerhört, dass die Veränderung vor Ausgang des Jares (darzu noch weit sei) beschehen soll ; so sei auch zuvor die Wahl nit auf sechs Personen allein, sondern der ganzen Jüdischen Gemein, arm und reich, gestellt gewest, es verhielten sich auch die verordneten sechs Rabbini ganz verdechtig und parthaisch, welches alles der gemeinen Sach zu- wider wäre, mit untertheniger Pitt, E. M. wollten es bei vorigen alten
574 K HISTORII ŽIDŮ 1579. und durch wen beschehen, item wie lang die jetzigen Altisten und ein jeder insonderheit das Ambt ghalten, des sich dann die böhm. Kammer nochmals mit Fleiss erkundigen und neben Wiederubergebung dieser und voriger Schriften furderlich berichten soll. Ex camera aulica IX. Martii anno LXXIX. D. Preuss m. p. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen B. f. XIV. Orig. 1579. 781. Seznam starších a starších obecních Židů Pražských, kteří od šesti ustanovených rabínů byli zvoleni. Bez data. Ad 6. března 1579. Verzeichnuss der Eltisten und Gemeineltisten, so laut I. Kais. Mt. ausgegangenem Decret von den sechs verordneten judischen Rabinen neben ihren Eidspflichten und guten Gewissen elegiert und erwäblet sind. Eltisten: Rabi Aaron, der Ewa Munkin Mann, Juda Impressor, Baroch des Enochen Sohn, Rabi Abraham Bacher, Marcus Meysel. Gemeineltisten: Jakub Parduwicz, Rabbi Mayer Ebstein, Mayer Sachs, Rabbi Selikman Horowicz, Isak des Joseph Judas Sohn. Judischer Richter: Lazarus Fuchs des Isaks Sohn. C. k. říš. fin. arch ve Vídni. Böhmen B. f. 14. Kopie. 1579. 782. Komora dvorská císaři Rudolfovi o obnovení volby rady Židův v Praze. V Praze, 21. března 1579. Allergenädigster König und Herr! Es seint E. K. M. unlängst von den Juden allhier zu Prag zwo underschiedliche Supplicationen, eine in der Eltisten und die andere in der Gemeine Namen übergeben worden. Darin beschweren sich erstlich die Eltisten, dass unlangst in E. M. Namen aus der böhmischen Hofkanzlei an sechs der fürnembsten jüdischen Rabbi ein Decret aus- gangen wäre des Inhaltes, dass dieselben Rabbini newe Eltesten er- welen und E. M. verzeichneter ubergeben sollen; das sei nun inen den Altisten im höchsten verkhümerlich und nachtheilig, auch wider altherkombenen Gebrauch und Gewohnheit. Denn erstlich sei bisher unerhört, dass die Veränderung vor Ausgang des Jares (darzu noch weit sei) beschehen soll ; so sei auch zuvor die Wahl nit auf sechs Personen allein, sondern der ganzen Jüdischen Gemein, arm und reich, gestellt gewest, es verhielten sich auch die verordneten sechs Rabbini ganz verdechtig und parthaisch, welches alles der gemeinen Sach zu- wider wäre, mit untertheniger Pitt, E. M. wollten es bei vorigen alten
Strana 575
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 575 Brauch verbleiben lassen, und im Fall sie die Altisten etwa gegen E. 1579. M. verunglimpft werden, demselben nit Statt noch Glauben geben. In der andern Supplication aber, darin die verordneten Solli- citatores von der Gemein underschrieben seindt, werden die ausgegan- genen Decret als pillich und nöttig, sowol auch die vorbenannte sechs Rabbini Ellection für unverdechtig gut und nützlich approbirt, und solches fürnemblich darumben, dass under den jetzigen Altisten vier Schwäger im Ambte sitzen und sich verdächtig erzeigten. Es wäre auch diese neue Verordnung gar nit wider die Gemein, sondern mit irer aller Vorwissen ervolgt. Mit underthenigster Pitt E. M. wolten es also dabei verbleiben lassen. Damit man nun desshalb auf einen gewissen Grundt kommen möchte, ist durch die böhmische Kammer eine Inquisition angestellt worden und befindet sich im kumbenden Bericht nach, dass sich die Sollicitatores, so die Gemain erwält, eines mereren als sie von der Gemain in Beuell gehabt underfangen, auch die Sach dahin gerichtet, was die Rabbiner Election fortgang betrifft, dass si alle ausser des einen selbst Altiste worden wären. Es kann auch wider die jetzge regierenden Altisten nichts ungepürliches oder verdächtiges angezeigt oder befunden werden, ausser dass sie geschwegert sein sollen, welches aber kein son- deres Nachdenken geben, weil sich die Schwagerschaft wol ins fünfte Glied erstrecke. So berichtet auch die böhmische Kammer dass bishero jederzeit der Brauch gewest, dass die Election des Jares einmal und dabei dieser Modus gehalten worden, dass die ganze Gemain 20 Personen benennt, aus denselben hat die Kammer fünf Ratsälteste, desgleichen fünf Gemein- Altiste und ein Richter elegirt und bestettiget, und so die negst Wahl im Juli verflossnen 78 Jars beschehen, Wiewol nun die Hoffkammer aus einem sondern durch sie der Rechenkammer selbst übergebenen Verzeichnus befindet, dass bis- weilen wol in zwei Jar damit verzogen auch eines teils die Altesten zu vier und fünf Jarn im Regiment gelassen worden wären: hat doch die Hoffkammer underthänigst vermaint, weil es seit der jüngsten Wahl nit mehr lang zum Jar E. M. möchten bis daselbst hin in voriger und bei dem alten Modo verbleiben lassen, und solches fürnemblich dar- umben, damit die Election nit, wie es vielleicht durch der Juden Practik und das erlangte Decret vermaint gewest, bei inen selbst, sondern wie pillich jeder Zeit bei E. M. stehen und verbleiben muss. Ob aber E. M. die Sollicitatores von der Gemain von wegen irer Ungever und dass sie sich ein mereres als sie in beuellich gehabt, under- fangen haben sollen, wie die böhmische Kammer raten thuet, auf ein
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 575 Brauch verbleiben lassen, und im Fall sie die Altisten etwa gegen E. 1579. M. verunglimpft werden, demselben nit Statt noch Glauben geben. In der andern Supplication aber, darin die verordneten Solli- citatores von der Gemein underschrieben seindt, werden die ausgegan- genen Decret als pillich und nöttig, sowol auch die vorbenannte sechs Rabbini Ellection für unverdechtig gut und nützlich approbirt, und solches fürnemblich darumben, dass under den jetzigen Altisten vier Schwäger im Ambte sitzen und sich verdächtig erzeigten. Es wäre auch diese neue Verordnung gar nit wider die Gemein, sondern mit irer aller Vorwissen ervolgt. Mit underthenigster Pitt E. M. wolten es also dabei verbleiben lassen. Damit man nun desshalb auf einen gewissen Grundt kommen möchte, ist durch die böhmische Kammer eine Inquisition angestellt worden und befindet sich im kumbenden Bericht nach, dass sich die Sollicitatores, so die Gemain erwält, eines mereren als sie von der Gemain in Beuell gehabt underfangen, auch die Sach dahin gerichtet, was die Rabbiner Election fortgang betrifft, dass si alle ausser des einen selbst Altiste worden wären. Es kann auch wider die jetzge regierenden Altisten nichts ungepürliches oder verdächtiges angezeigt oder befunden werden, ausser dass sie geschwegert sein sollen, welches aber kein son- deres Nachdenken geben, weil sich die Schwagerschaft wol ins fünfte Glied erstrecke. So berichtet auch die böhmische Kammer dass bishero jederzeit der Brauch gewest, dass die Election des Jares einmal und dabei dieser Modus gehalten worden, dass die ganze Gemain 20 Personen benennt, aus denselben hat die Kammer fünf Ratsälteste, desgleichen fünf Gemein- Altiste und ein Richter elegirt und bestettiget, und so die negst Wahl im Juli verflossnen 78 Jars beschehen, Wiewol nun die Hoffkammer aus einem sondern durch sie der Rechenkammer selbst übergebenen Verzeichnus befindet, dass bis- weilen wol in zwei Jar damit verzogen auch eines teils die Altesten zu vier und fünf Jarn im Regiment gelassen worden wären: hat doch die Hoffkammer underthänigst vermaint, weil es seit der jüngsten Wahl nit mehr lang zum Jar E. M. möchten bis daselbst hin in voriger und bei dem alten Modo verbleiben lassen, und solches fürnemblich dar- umben, damit die Election nit, wie es vielleicht durch der Juden Practik und das erlangte Decret vermaint gewest, bei inen selbst, sondern wie pillich jeder Zeit bei E. M. stehen und verbleiben muss. Ob aber E. M. die Sollicitatores von der Gemain von wegen irer Ungever und dass sie sich ein mereres als sie in beuellich gehabt, under- fangen haben sollen, wie die böhmische Kammer raten thuet, auf ein
Strana 576
576 K HISTORII ŽIDŮ 1579. etzlich Tag mit Gefangnus strafen lassen wollen, das stehet wie auch das andere Alles bei E. M. genedigsten Willen und Gefallen. Wolf, Kl. Schr. 1579. 783. Císař Rudolf II. komoře české, aby volba starších židovstva Pražského vykonána byla po starém způsobu. Na hradě Pražském, 27. března 1579. Rudolph der Ander oc. Wohlgeboren, gestreng, ehrnfest, liebe Getreuen. Wir haben aus euren uns vom sechsten und dreizehenden dies in Underthänigkeit gethanen Berichten nach längs gnädigist ver- standen, was es der Strittigkeit halben, so sich zwischen den Altisten und Gemeind der Juden allhier in Prag wegen der Election erhalten thuet, allenthalten vor ein Gelegenheit hat. Und weil sich dann befindet, dass die Election bisher des Jahrs einmal und dabei dieser Modus gehalten worden: dass die ganze Ge- meind sechsundzweinzig [sic] *) Personen benennt, aus welchen unsere bö- heimbische Kammer an unser Statt funf Rathsältisten, desgleichen funf Gemeinältisten und einen Richter bestätigt, auch seit der nägsten Wahl nit mehr lang aufs Jahr ist, so lassen wir es demnach bei jetzo gemeltem altem Gebrauch nochmals mit Gnaden verbleiben, seind auch gnädigist zufrieden, dass der jetzig Senat bis zu Ausgang des Jahrs im Regiment gelassen, folgends aber der alt Modus, wie gemelt, gehalten und also die Election wie billich jederzeit bei unseren als regierenden Kunigs zu Böheimben Handen verbleiben und erhalten werden muge. Daran beschieht unser gnädiger gefälliger Willen und Meinung. Geben auf unserm kuniglichen Schloss Prag den siebenundzweinzigisten Tag Martii anno im neunundsiebenzigisten oc. Orig. arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1579. 784. Usnešení sněmu všech zemí koruny České, jenž zahájen byl na hradě Pražském dne 9. února a zavřín 14. dubna 1579, o berni ze Židův. Berně z Židův v království Českém. Židé pak v městech Pražských i jiných městech, městečkách i ves- nicích království tohoto, buď na panstvích JMCské aneb pod kterýmž by ti koli pánem, rytířským člověkem anebo duchovním, aneb pod kýmžkoli jiným na statku buď usedlí aneb podruzi byli, a kterémuž by Židu mužského pohlaví na dvaceti let bylo aneb že by ženatý byl, dva uherská zlata aneb puol druhé kopy grošuov českých, však na dva *) Viz č. 780, 782.
576 K HISTORII ŽIDŮ 1579. etzlich Tag mit Gefangnus strafen lassen wollen, das stehet wie auch das andere Alles bei E. M. genedigsten Willen und Gefallen. Wolf, Kl. Schr. 1579. 783. Císař Rudolf II. komoře české, aby volba starších židovstva Pražského vykonána byla po starém způsobu. Na hradě Pražském, 27. března 1579. Rudolph der Ander oc. Wohlgeboren, gestreng, ehrnfest, liebe Getreuen. Wir haben aus euren uns vom sechsten und dreizehenden dies in Underthänigkeit gethanen Berichten nach längs gnädigist ver- standen, was es der Strittigkeit halben, so sich zwischen den Altisten und Gemeind der Juden allhier in Prag wegen der Election erhalten thuet, allenthalten vor ein Gelegenheit hat. Und weil sich dann befindet, dass die Election bisher des Jahrs einmal und dabei dieser Modus gehalten worden: dass die ganze Ge- meind sechsundzweinzig [sic] *) Personen benennt, aus welchen unsere bö- heimbische Kammer an unser Statt funf Rathsältisten, desgleichen funf Gemeinältisten und einen Richter bestätigt, auch seit der nägsten Wahl nit mehr lang aufs Jahr ist, so lassen wir es demnach bei jetzo gemeltem altem Gebrauch nochmals mit Gnaden verbleiben, seind auch gnädigist zufrieden, dass der jetzig Senat bis zu Ausgang des Jahrs im Regiment gelassen, folgends aber der alt Modus, wie gemelt, gehalten und also die Election wie billich jederzeit bei unseren als regierenden Kunigs zu Böheimben Handen verbleiben und erhalten werden muge. Daran beschieht unser gnädiger gefälliger Willen und Meinung. Geben auf unserm kuniglichen Schloss Prag den siebenundzweinzigisten Tag Martii anno im neunundsiebenzigisten oc. Orig. arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1579. 784. Usnešení sněmu všech zemí koruny České, jenž zahájen byl na hradě Pražském dne 9. února a zavřín 14. dubna 1579, o berni ze Židův. Berně z Židův v království Českém. Židé pak v městech Pražských i jiných městech, městečkách i ves- nicích království tohoto, buď na panstvích JMCské aneb pod kterýmž by ti koli pánem, rytířským člověkem anebo duchovním, aneb pod kýmžkoli jiným na statku buď usedlí aneb podruzi byli, a kterémuž by Židu mužského pohlaví na dvaceti let bylo aneb že by ženatý byl, dva uherská zlata aneb puol druhé kopy grošuov českých, však na dva *) Viz č. 780, 782.
Strana 577
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 577 terminy, na každý termin po čtyřidceti pěti groších českých dáti po- 1579. vinen bude, a kterémuž by Židu dvacíti let nebylo, a že by až do de- síti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu po půl tři- mecítmu groši českém tolikéž aby dal a spravil. Však Židé starší v městech Pražských naříditi a na přísahy své, kterýmiž jsou v ouřadech svých zavázáni, to předsevzíti a opatřiti mají, aby všeckny Židy v týchž městech Pražských, kterýmž přes deset let až do dvacíti a přes dvacet let jest a bude, vyhledajíc, zejména popsali a berni spravedlivě z nich vyberouc, což se jí koli sejde, ihned při vyjití jednoho každého nade- psaného terminu nejvyšším berníkuom na hrad Pražský s poznamenáním spisu toho židovského od sebe odvedli. Pakli by tíž starší Židé toho tak vedlé tohoto zemského svolení a všemi třmi stavy království tohoto ustanovení neučinili a osob těch Židův zejména nejvyšším berníkuom při jednom každém terminu i s berní, což se jí koli sejde, neodvedli, aneb nejméně se v tom spravedlivě tak nezachovali, aneb ty Židy pře- hlídali, aneb let jim ujímali a jakýmžkoli způsobem aneb jinak jakkoli toho příčina byli, že by se v tom při nich jakýkoli vymyšlený fortel a nejmenší lest vyhledala a našla naproti tomuto svolení, tehdy ihned nejvyšší berníci ty Židy dostatečným vězením opatřiti dáti a soudu zemskému, kterýž by držán byl, v témž vězení dodržeti a dále se k nim vedlé naučení a poručení téhož soudu zemského pokutou a trestáním zachovati mají. A poněvadž pak toho znamenitou potřebu JMCské i také zemskou stavové toho království poznávajíce, mimo předešlé daně na sebe sbírky z jistých věcí jsou uložili: a protož též všickni Židé v městech Praž- ských mimo předešlou daň z hlavy ještě jednou tolikéž dva zlaté uherské aneb puol druhé kopy groš. č., rozdělíc to na terminy před dotčené, na ten všecken způsob, jakž o tom napřed doloženo jest, aby dali a konečně vyplnili. Kterážto jedna i druhá daň od Židuov starších Pražských, kteříž se v tom ve všem tak, jakž jim prvním sněmem vy- měřeno jest, zachovati mají, nejvyšším berníkuom na dva terminy, totižto jeden na sv. Víta a druhý na den Všech svatých nejprvé příštích vy- dána býti má. A kdež i o tom se zpráva činí, že ti Židé od některého léta té berně o nich svolené zouplna jsou nevyplnili a proto nicméně na sebe nemalé daně ukládají, z čehož rozuměti se může, že nějakými svými obmysly židovskými ty peníze, kteréž by tak ku potřebě zemské náležely, na jiné potřeby své snad obracejí, a kdyby věc taková k vy- hledání na ně nepřišla, že touto dvojnásobní na ně berní uloženou ještě více toho za sebou by zanechávati chtěli: a protož oni Židé starší Pražští počet nejvyšším berníkuom království Českého z těch svých daní učiniti mají, když jim koli od berníkuov časně oznámeno bude, 37
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 577 terminy, na každý termin po čtyřidceti pěti groších českých dáti po- 1579. vinen bude, a kterémuž by Židu dvacíti let nebylo, a že by až do de- síti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu po půl tři- mecítmu groši českém tolikéž aby dal a spravil. Však Židé starší v městech Pražských naříditi a na přísahy své, kterýmiž jsou v ouřadech svých zavázáni, to předsevzíti a opatřiti mají, aby všeckny Židy v týchž městech Pražských, kterýmž přes deset let až do dvacíti a přes dvacet let jest a bude, vyhledajíc, zejména popsali a berni spravedlivě z nich vyberouc, což se jí koli sejde, ihned při vyjití jednoho každého nade- psaného terminu nejvyšším berníkuom na hrad Pražský s poznamenáním spisu toho židovského od sebe odvedli. Pakli by tíž starší Židé toho tak vedlé tohoto zemského svolení a všemi třmi stavy království tohoto ustanovení neučinili a osob těch Židův zejména nejvyšším berníkuom při jednom každém terminu i s berní, což se jí koli sejde, neodvedli, aneb nejméně se v tom spravedlivě tak nezachovali, aneb ty Židy pře- hlídali, aneb let jim ujímali a jakýmžkoli způsobem aneb jinak jakkoli toho příčina byli, že by se v tom při nich jakýkoli vymyšlený fortel a nejmenší lest vyhledala a našla naproti tomuto svolení, tehdy ihned nejvyšší berníci ty Židy dostatečným vězením opatřiti dáti a soudu zemskému, kterýž by držán byl, v témž vězení dodržeti a dále se k nim vedlé naučení a poručení téhož soudu zemského pokutou a trestáním zachovati mají. A poněvadž pak toho znamenitou potřebu JMCské i také zemskou stavové toho království poznávajíce, mimo předešlé daně na sebe sbírky z jistých věcí jsou uložili: a protož též všickni Židé v městech Praž- ských mimo předešlou daň z hlavy ještě jednou tolikéž dva zlaté uherské aneb puol druhé kopy groš. č., rozdělíc to na terminy před dotčené, na ten všecken způsob, jakž o tom napřed doloženo jest, aby dali a konečně vyplnili. Kterážto jedna i druhá daň od Židuov starších Pražských, kteříž se v tom ve všem tak, jakž jim prvním sněmem vy- měřeno jest, zachovati mají, nejvyšším berníkuom na dva terminy, totižto jeden na sv. Víta a druhý na den Všech svatých nejprvé příštích vy- dána býti má. A kdež i o tom se zpráva činí, že ti Židé od některého léta té berně o nich svolené zouplna jsou nevyplnili a proto nicméně na sebe nemalé daně ukládají, z čehož rozuměti se může, že nějakými svými obmysly židovskými ty peníze, kteréž by tak ku potřebě zemské náležely, na jiné potřeby své snad obracejí, a kdyby věc taková k vy- hledání na ně nepřišla, že touto dvojnásobní na ně berní uloženou ještě více toho za sebou by zanechávati chtěli: a protož oni Židé starší Pražští počet nejvyšším berníkuom království Českého z těch svých daní učiniti mají, když jim koli od berníkuov časně oznámeno bude, 37
Strana 578
578 K HISTORII ŽIDŮ 1579. a berníci se vší pilností to vyhledati mají, jak ti Židé se při ukládání na sebe těch berní chovají, i také to opatřiti, aby zouplna podlé tohoto svolení na ně takové berně, jednu i druhou, na časy uložené dali a vyplnili. Také i to berníci naříditi mají, aby též sečtění všech Židův mladých i starých, od desíti až do dvacíti let stáří kteříž jsou, se vyhledalo, aby se gruntovně přezvěděti mohlo, jak jsou se ti Židé v tom čase v těch daních chovali a až do té chvíle chovají; a též i to opatřiti mají, jestliže by který Žid po sečtění těchto Židuov do měst Pražských přijel neb přišel, ten ihned od starších Židův má berníkuom oznámen býti, tak aby, chtělli by v tomto království obchod, živnost aneb handl provozovati, tuto svolenou daň jednu i druhou též spravil a dal. Což jestliby se nestalo a toho se doptáno bylo, tehdy ten Žid, kterýž by toho cizího u sebe přechovával, aby za něj tu berni dvojnásobně dal a k tomu trestán byl. Než co se pak jiných Židuov v městech královských a panských, rytířských, duchovních, nicméně v městečkách, vesnicích aneb kdežby- koli ti v království tomto byli, dotýče: ten každý bud JMCské hejtman, úředník, purkrabě, tolikéž pán, rytířský člověk aneb osoba duchovní a jiný každý, kdož by takové Židy na gruntech svých trpěl a měl, aby se v tom též spravedlivě zachovali a takové Židy sčísti a od nich touž dvojnásobní berni, jakž i Pražští Židé nařízení své mají, na ty ter- miny a časy vybírati a dáti a při jiných berních s listy přiznavacími, doložíc v něm každý týchž Židův jaký jich počet má, na hrad Pražský nejvyšším berníkuom odsýlati povinni jsou. Sněmy české V. 462. 1579. 785. Počet Židů na panství Litomyšlském. 1. čer- vence 1579. List přiznavací Vratislava z Pernštejna, že na panství Litomyšl- ském více osedlých poddaných nemá, než 2012 osob, z nichž dle sne- šení sněmovního při tomto terminu sv. Víta 335 kop 20 grošů berně dáti se dostane; mimo to 6 Židů, z nichž po 45 groších berně dáti má. Knih. kníž. v Roudnici. 1579. 786. Komora česká poroučí rabínům Pražským, aby jména Židů do komory odeslali, kteříž by za přední a obecní starší hoditi se mohli. Na hradě Praž- ském, 14. července 1579.
578 K HISTORII ŽIDŮ 1579. a berníci se vší pilností to vyhledati mají, jak ti Židé se při ukládání na sebe těch berní chovají, i také to opatřiti, aby zouplna podlé tohoto svolení na ně takové berně, jednu i druhou, na časy uložené dali a vyplnili. Také i to berníci naříditi mají, aby též sečtění všech Židův mladých i starých, od desíti až do dvacíti let stáří kteříž jsou, se vyhledalo, aby se gruntovně přezvěděti mohlo, jak jsou se ti Židé v tom čase v těch daních chovali a až do té chvíle chovají; a též i to opatřiti mají, jestliže by který Žid po sečtění těchto Židuov do měst Pražských přijel neb přišel, ten ihned od starších Židův má berníkuom oznámen býti, tak aby, chtělli by v tomto království obchod, živnost aneb handl provozovati, tuto svolenou daň jednu i druhou též spravil a dal. Což jestliby se nestalo a toho se doptáno bylo, tehdy ten Žid, kterýž by toho cizího u sebe přechovával, aby za něj tu berni dvojnásobně dal a k tomu trestán byl. Než co se pak jiných Židuov v městech královských a panských, rytířských, duchovních, nicméně v městečkách, vesnicích aneb kdežby- koli ti v království tomto byli, dotýče: ten každý bud JMCské hejtman, úředník, purkrabě, tolikéž pán, rytířský člověk aneb osoba duchovní a jiný každý, kdož by takové Židy na gruntech svých trpěl a měl, aby se v tom též spravedlivě zachovali a takové Židy sčísti a od nich touž dvojnásobní berni, jakž i Pražští Židé nařízení své mají, na ty ter- miny a časy vybírati a dáti a při jiných berních s listy přiznavacími, doložíc v něm každý týchž Židův jaký jich počet má, na hrad Pražský nejvyšším berníkuom odsýlati povinni jsou. Sněmy české V. 462. 1579. 785. Počet Židů na panství Litomyšlském. 1. čer- vence 1579. List přiznavací Vratislava z Pernštejna, že na panství Litomyšl- ském více osedlých poddaných nemá, než 2012 osob, z nichž dle sne- šení sněmovního při tomto terminu sv. Víta 335 kop 20 grošů berně dáti se dostane; mimo to 6 Židů, z nichž po 45 groších berně dáti má. Knih. kníž. v Roudnici. 1579. 786. Komora česká poroučí rabínům Pražským, aby jména Židů do komory odeslali, kteříž by za přední a obecní starší hoditi se mohli. Na hradě Praž- ském, 14. července 1579.
Strana 579
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 579 1579. Rabí židovští Pražští. Posavad se ten obyčej vždycky zachovával, když se Židé starší Pražští přední a obecní měniti aneb obnovovati měli, že ste nám prvé na vaše svědomí a povinnosti osoby hodné jme- novali: protož vám na místě JMti Cské p. n. n. poroučíme, poněvadž JMt Cská strany obnovení týchž Židův poroučeti ráčí, abyšte se i ještě tak poslušně zachovali a nám na též svědomí a povinnosti vaše osoby hodné, jakož k předním starším, tak i k obecním bez meškání jmeno- vali a poznamenané nahoru do komory odeslali, vědouc, že na tom JMti Cské jistú vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v outerý po sv. Markétě to jest 14. dne měsíce července léta 79. Arch. česk. místodrž. J. 4/5. Konc. 787. Komora česká poroučí rabím a obci židovské Pražské, aby k obnovení volby předních a obecních starších i rychtáře 26 osob z obce volili a jména jich do komory zaslali. Na hradě Pražském, 17. července 1579. 1579. Rabí a obec židovská Pražská. Jakož jest se mezi vámi vždycky předešle ten obyčej zachovával, když se přední a obecní starší, též i rychtář obnovovati měli, že ste předně 26 osob, z kderýchž se přední starší, potom obecní a rychtář vybírali, volili: i poněvadž JMti Cské, pána našeho nejmilostivějšího ta vuole jest, aby se v starších vašich obojích obnova stala, protož jménem a na místě JMti poroučíme vám, abyšte na volení osob těch, které by se k takovým ouřaduom hodily a na poctivostech dobře zachovalé byly, hned zasedli a je volili, a ne- meškajíc poznamenaných do komory nám podali, jináčeji nikoli ne- činíce, neb ta JMti Cské jistá a konečná vuole jest. Dán na hradě Pražském sedmnáctého dne měsíce července léta LXXIX. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Konc. 788. Komora česká stěžuje rabím a obci židovské 1579. v Praze, že volbu osob kobnovení předních i obec- ních starších neprovedli; přikazuje přísně, aby co nejdříve k volbě zasedli a 26 osob zejména pozna- menaných komoře odeslali. Na hradě Pražském, 31. čer- vence 1579. Rabí a obec židovská Pražská! Jest nám s podivením, ano i stížné do vás, že vědouce jistou vuoli JMti Cské pána našeho nejmilostivěj- šího strany obnovení předních starších i také obecních a rychtáře a jmaje o to již nejedno poručení, abyšte vedlé starobylého způsobu *
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 579 1579. Rabí židovští Pražští. Posavad se ten obyčej vždycky zachovával, když se Židé starší Pražští přední a obecní měniti aneb obnovovati měli, že ste nám prvé na vaše svědomí a povinnosti osoby hodné jme- novali: protož vám na místě JMti Cské p. n. n. poroučíme, poněvadž JMt Cská strany obnovení týchž Židův poroučeti ráčí, abyšte se i ještě tak poslušně zachovali a nám na též svědomí a povinnosti vaše osoby hodné, jakož k předním starším, tak i k obecním bez meškání jmeno- vali a poznamenané nahoru do komory odeslali, vědouc, že na tom JMti Cské jistú vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v outerý po sv. Markétě to jest 14. dne měsíce července léta 79. Arch. česk. místodrž. J. 4/5. Konc. 787. Komora česká poroučí rabím a obci židovské Pražské, aby k obnovení volby předních a obecních starších i rychtáře 26 osob z obce volili a jména jich do komory zaslali. Na hradě Pražském, 17. července 1579. 1579. Rabí a obec židovská Pražská. Jakož jest se mezi vámi vždycky předešle ten obyčej zachovával, když se přední a obecní starší, též i rychtář obnovovati měli, že ste předně 26 osob, z kderýchž se přední starší, potom obecní a rychtář vybírali, volili: i poněvadž JMti Cské, pána našeho nejmilostivějšího ta vuole jest, aby se v starších vašich obojích obnova stala, protož jménem a na místě JMti poroučíme vám, abyšte na volení osob těch, které by se k takovým ouřaduom hodily a na poctivostech dobře zachovalé byly, hned zasedli a je volili, a ne- meškajíc poznamenaných do komory nám podali, jináčeji nikoli ne- činíce, neb ta JMti Cské jistá a konečná vuole jest. Dán na hradě Pražském sedmnáctého dne měsíce července léta LXXIX. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Konc. 788. Komora česká stěžuje rabím a obci židovské 1579. v Praze, že volbu osob kobnovení předních i obec- ních starších neprovedli; přikazuje přísně, aby co nejdříve k volbě zasedli a 26 osob zejména pozna- menaných komoře odeslali. Na hradě Pražském, 31. čer- vence 1579. Rabí a obec židovská Pražská! Jest nám s podivením, ano i stížné do vás, že vědouce jistou vuoli JMti Cské pána našeho nejmilostivěj- šího strany obnovení předních starších i také obecních a rychtáře a jmaje o to již nejedno poručení, abyšte vedlé starobylého způsobu *
Strana 580
580 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dvadceti šest osob z prostředku vašeho volili, z kterýchžby od nás přední starší, též i obecní a rychtář vybráni býti mohli a nám je ze- jména poznamenané do komory odeslali, tak ste se poslušně nezacho- vali. A protož ještě tímto psaním na místě JMti Cské přísně vám po- roučíme, abyšte bez meškání na takové volení zasedli a v pondělí nej- prvé příští šest a dvadceti osob zejména poznamenaných, z nichž přední starší i obecní, též také i rychtář vybrán býti má, tím ranněji odeslali a tou věcí déleji neodkládali, ač chcete-li se skutečného trestání pro neposlušnost a tvrdočelnost vaši uvarovati. Dán na hradě Pražském v pátek posledního dne měsíce července léta LXXIX. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Konc. 1579. 789. Dva úředníci české komory a sluha účtárny téže komory prosí císaře, aby jim přiřkl 1000 tolarů požadavku Žida Marka Meysela v Praze u Jana Kři- neckého, kterýžto dluh zápisem v rejstrech úřadu purkrabského byl pojištěn a tudíž dle ustanovení českého zřízení zemského propadl císaři. 11. srpna 1579. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister Römischer Kaiser oc. Allergenädigister Herr! Wir sein glaubwürdig berichtet worden, dass Herr Jan Krzineczky dem Marco Meüssl Juden 1000 Taler schuldig, und ihme dieselben bei dem Burggrafrechten allhie in Behaim mit den Ambtsregistern versichern müessen. Dieweil dann solche Versicherung in der behaimischen Landsordnung verboten, nemblich, dass den Juden an keinem Ort, das ist bei keinem Rechten, auch in Städten, kein Schuldt noch ichtes anders in die Büecher oder Register darf eingeleibt werden, und do sich ein Jud dessen understeen, dieselb Summa als- dann Eur Kais Mt. ohne Mittel fällig sein sollte, und also dardurch Eur Mt. gemelte 1000 Taler verfallen: so langt an Eur Röm. Kais. Mt. unser allerunderthänigsts Bitten, geruechen uns dieselben 1000 Taler, als ersten Anzeigern zu eins Theils Bezahlung unseren habenden Ex- pectanzen, theils aber aus Gnaden, umb unserer langwierigen Dienst willen und zu Ergötzlicheit unserer gethanen Einbuess allergenedigist zu bewilligen. Das umb Eur Kais. Mt. zu verdienen wöllen wir gehor- sambist beflissen sein. Eur Kais. Mt. allerunderthenigiste gehorsambiste : Iheremias Benck und Georg Funk, Concipisten bei der Hof- und behaimbischen Kammer- kanzlei, und Mathias Borziczki, Diener bei der behaimbischen Cammer- puechhalterei.
580 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dvadceti šest osob z prostředku vašeho volili, z kterýchžby od nás přední starší, též i obecní a rychtář vybráni býti mohli a nám je ze- jména poznamenané do komory odeslali, tak ste se poslušně nezacho- vali. A protož ještě tímto psaním na místě JMti Cské přísně vám po- roučíme, abyšte bez meškání na takové volení zasedli a v pondělí nej- prvé příští šest a dvadceti osob zejména poznamenaných, z nichž přední starší i obecní, též také i rychtář vybrán býti má, tím ranněji odeslali a tou věcí déleji neodkládali, ač chcete-li se skutečného trestání pro neposlušnost a tvrdočelnost vaši uvarovati. Dán na hradě Pražském v pátek posledního dne měsíce července léta LXXIX. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Konc. 1579. 789. Dva úředníci české komory a sluha účtárny téže komory prosí císaře, aby jim přiřkl 1000 tolarů požadavku Žida Marka Meysela v Praze u Jana Kři- neckého, kterýžto dluh zápisem v rejstrech úřadu purkrabského byl pojištěn a tudíž dle ustanovení českého zřízení zemského propadl císaři. 11. srpna 1579. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister Römischer Kaiser oc. Allergenädigister Herr! Wir sein glaubwürdig berichtet worden, dass Herr Jan Krzineczky dem Marco Meüssl Juden 1000 Taler schuldig, und ihme dieselben bei dem Burggrafrechten allhie in Behaim mit den Ambtsregistern versichern müessen. Dieweil dann solche Versicherung in der behaimischen Landsordnung verboten, nemblich, dass den Juden an keinem Ort, das ist bei keinem Rechten, auch in Städten, kein Schuldt noch ichtes anders in die Büecher oder Register darf eingeleibt werden, und do sich ein Jud dessen understeen, dieselb Summa als- dann Eur Kais Mt. ohne Mittel fällig sein sollte, und also dardurch Eur Mt. gemelte 1000 Taler verfallen: so langt an Eur Röm. Kais. Mt. unser allerunderthänigsts Bitten, geruechen uns dieselben 1000 Taler, als ersten Anzeigern zu eins Theils Bezahlung unseren habenden Ex- pectanzen, theils aber aus Gnaden, umb unserer langwierigen Dienst willen und zu Ergötzlicheit unserer gethanen Einbuess allergenedigist zu bewilligen. Das umb Eur Kais. Mt. zu verdienen wöllen wir gehor- sambist beflissen sein. Eur Kais. Mt. allerunderthenigiste gehorsambiste : Iheremias Benck und Georg Funk, Concipisten bei der Hof- und behaimbischen Kammer- kanzlei, und Mathias Borziczki, Diener bei der behaimbischen Cammer- puechhalterei.
Strana 581
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 581 In tergo: Der Behmischen Cammer umb Bericht, Rath und Guet- 1579. bedanken. 11ten Augusti 79. Ist per Decretum beschehen. Komora česká podala své dobré zdání: že dluh nebyl v regi- strech purkrabských k žádosti Marka Meysle pojištěn, nýbrž že stalo se intervencí nejvyšších úřadníků zemských, tudíž že Žid nemůže přijíti k ztrátě. Orig. v arch. říšsk. financí ve Vídni. Böhmen B. fasc. XIV. 790. Vratislav z Pernštejna nařizuje úředníku 1579. svému Litomyšlskému Václavu Hubrykovi, aby Ži- dům nedopouštěl v domech křesťanských se usazo- vati. V Praze, 25. září 1579. Václave Hubryk milý! Přálť bych, aby se dobře měl. Jaké jsou mi psaní purmistr a konšelé města Litomyšle učinili, tohoť příležitě přípis odsýlám, z něhož jakou sobě ztížnost do Jokle kožišníka po- kládají, za to s ponížeností žádajíc, abych domu téhož Jokle na ztížnost vší obce pro pouhou nedbanlivost jeho Židmi osazovati nedopouštěl, vyrozumíš. Kdež já takové ztížnosti srozuměvše a žádost jich sluošnú býti uznávajíc, toho tak při tom zuostavuji, nad čímž ty ruky držeti nepomíjej a toho, aby se domy křesťanské Židmi osazovati měly, ne- dopouštěj. S tím se dobře měj! Datum na hradě Pražském v pátek po sv. Matouši léta lxxviiil. Kníž. knih. v Roudnici. VI. Ec. 7 (pag. 281). 791. Manašes knihař ujišťuje dceři své i zeti 1579. svému dluh 25 kop gr. č. na domu svém a přenechává jim bytu v témž domě až do zaplacení dluhu. 21. října 1579. Manašes knihař Žid stoje osobně v radě přiznal se, že jest dlužen dluhu pravého a spravedlivého dvadceti pět kop grošuov českých Ju- dovi Nydrlanderovi zeti, Egle ženě jeho a dceři své, jimžto těch XXV kop gr. ujišťuje on Manašes na domu svém, v němž bydlí a jim manželuom Judovi a Egle v tom domu bytu do času vyplnění vrchního dluhu přeje v té naději, jakž jsou i připověděli, že Manašesovi žádných proti- myslností činiti nebudou, ale raději jakožto otce svého šetřiti a jeho
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 581 In tergo: Der Behmischen Cammer umb Bericht, Rath und Guet- 1579. bedanken. 11ten Augusti 79. Ist per Decretum beschehen. Komora česká podala své dobré zdání: že dluh nebyl v regi- strech purkrabských k žádosti Marka Meysle pojištěn, nýbrž že stalo se intervencí nejvyšších úřadníků zemských, tudíž že Žid nemůže přijíti k ztrátě. Orig. v arch. říšsk. financí ve Vídni. Böhmen B. fasc. XIV. 790. Vratislav z Pernštejna nařizuje úředníku 1579. svému Litomyšlskému Václavu Hubrykovi, aby Ži- dům nedopouštěl v domech křesťanských se usazo- vati. V Praze, 25. září 1579. Václave Hubryk milý! Přálť bych, aby se dobře měl. Jaké jsou mi psaní purmistr a konšelé města Litomyšle učinili, tohoť příležitě přípis odsýlám, z něhož jakou sobě ztížnost do Jokle kožišníka po- kládají, za to s ponížeností žádajíc, abych domu téhož Jokle na ztížnost vší obce pro pouhou nedbanlivost jeho Židmi osazovati nedopouštěl, vyrozumíš. Kdež já takové ztížnosti srozuměvše a žádost jich sluošnú býti uznávajíc, toho tak při tom zuostavuji, nad čímž ty ruky držeti nepomíjej a toho, aby se domy křesťanské Židmi osazovati měly, ne- dopouštěj. S tím se dobře měj! Datum na hradě Pražském v pátek po sv. Matouši léta lxxviiil. Kníž. knih. v Roudnici. VI. Ec. 7 (pag. 281). 791. Manašes knihař ujišťuje dceři své i zeti 1579. svému dluh 25 kop gr. č. na domu svém a přenechává jim bytu v témž domě až do zaplacení dluhu. 21. října 1579. Manašes knihař Žid stoje osobně v radě přiznal se, že jest dlužen dluhu pravého a spravedlivého dvadceti pět kop grošuov českých Ju- dovi Nydrlanderovi zeti, Egle ženě jeho a dceři své, jimžto těch XXV kop gr. ujišťuje on Manašes na domu svém, v němž bydlí a jim manželuom Judovi a Egle v tom domu bytu do času vyplnění vrchního dluhu přeje v té naději, jakž jsou i připověděli, že Manašesovi žádných proti- myslností činiti nebudou, ale raději jakožto otce svého šetřiti a jeho
Strana 582
582 K HISTORII ŽIDŮ 1579. poslouchati budou. Byl při tom Abraham Žák starší židovský a Šimon školník. Actum in consilio f. 4. post Lucam anno MDLXXIX. Arch. města Prahy. Rkp. 2169 ƒ 26. 1579. 792. Markvart impressor postoupil s ženou svou čtvrt domu synu svému Samuelovi a nevěstě jeho; když však týž Samuel dříve než se oženil zemřel, zřekla se nevěsta všeho práva na to vlastnictví. 9. prosince 1579. Markvart impressor Žid a Nucha žena jeho, stojíce osobně v radě, dali jsou a zápisem tímto dávají čtvrt domu svého, v němž bydlejí, Samuhelovi synu svému, Minci budúcí ženě jeho i dědicuom jejich k jmění, držení a k dědičnému vládnutí, práva a spravedlnosti žádné sobě k té čtvrti domu nepozuostavujíce, ale to všecko a plné právo své na Samuhele, Minci ženu jeho a jejich dědice přenášejí; toliko Markvart do smrti své v té čtvrti domu mocného hospodářství si pozuo- stavuje bez všeliké překážky budúcích manželuov i dědicuov jejich, tak že oni manželé ani kdo jiný bez povolení Markvarta do té čtvrti žád- ného uvozovati nemají, a Samuhel též Mince bez vůle a vědomí jeden druhého takové čtvrti žádnému prodati, směniti, zastaviti moci nebudou kromě synům Markvartovým a to podlé slušnosti i náležitosti. Dále ve všem k sobě se podlé listuov židovských zachovati mají. Byli při tom Majer Brandejský a Abraham Žák, starší židovští a Heřman školník. Actum in consilio f 4 post Nicolai episcopi anno MDLXXIX magistro civium d. Joanne a Dražice. Merle židovka, Mince židovky matka, stojící osobně v radě na místě Mince dcery své oznámila: jakož jest Markvart impressor Žid s Nuchou ženou svou Samuhelovi synu svému a podlé něho budúcí ženě Minci dceři Merle čtvrt domu zapsali: ale že Samuhel prvé nežli Minci pojal skrze smrt z tohoto světa sšel, protož ona Merle na místě Mince dcery své takové dání čtvrt domu a zapsání propouští, kazí, v nic obrací, tak že dcera její ani kdo jiný jménem jejím na takovou čtvrt domu a zápis vrchní potahovati se nemá ani ho užiti moci bude na věčné časy Actum in consilio f. 4 pridie Margarethe anno MDLXXXI magistro civium d. Venceslao Štika. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 27 1579. 793. Česká komora podává císaři dobré zdání o žádosti Židů Pražských, aby nemuseli každého roku upomínati o obnovení starších svých. Komora radí,
582 K HISTORII ŽIDŮ 1579. poslouchati budou. Byl při tom Abraham Žák starší židovský a Šimon školník. Actum in consilio f. 4. post Lucam anno MDLXXIX. Arch. města Prahy. Rkp. 2169 ƒ 26. 1579. 792. Markvart impressor postoupil s ženou svou čtvrt domu synu svému Samuelovi a nevěstě jeho; když však týž Samuel dříve než se oženil zemřel, zřekla se nevěsta všeho práva na to vlastnictví. 9. prosince 1579. Markvart impressor Žid a Nucha žena jeho, stojíce osobně v radě, dali jsou a zápisem tímto dávají čtvrt domu svého, v němž bydlejí, Samuhelovi synu svému, Minci budúcí ženě jeho i dědicuom jejich k jmění, držení a k dědičnému vládnutí, práva a spravedlnosti žádné sobě k té čtvrti domu nepozuostavujíce, ale to všecko a plné právo své na Samuhele, Minci ženu jeho a jejich dědice přenášejí; toliko Markvart do smrti své v té čtvrti domu mocného hospodářství si pozuo- stavuje bez všeliké překážky budúcích manželuov i dědicuov jejich, tak že oni manželé ani kdo jiný bez povolení Markvarta do té čtvrti žád- ného uvozovati nemají, a Samuhel též Mince bez vůle a vědomí jeden druhého takové čtvrti žádnému prodati, směniti, zastaviti moci nebudou kromě synům Markvartovým a to podlé slušnosti i náležitosti. Dále ve všem k sobě se podlé listuov židovských zachovati mají. Byli při tom Majer Brandejský a Abraham Žák, starší židovští a Heřman školník. Actum in consilio f 4 post Nicolai episcopi anno MDLXXIX magistro civium d. Joanne a Dražice. Merle židovka, Mince židovky matka, stojící osobně v radě na místě Mince dcery své oznámila: jakož jest Markvart impressor Žid s Nuchou ženou svou Samuhelovi synu svému a podlé něho budúcí ženě Minci dceři Merle čtvrt domu zapsali: ale že Samuhel prvé nežli Minci pojal skrze smrt z tohoto světa sšel, protož ona Merle na místě Mince dcery své takové dání čtvrt domu a zapsání propouští, kazí, v nic obrací, tak že dcera její ani kdo jiný jménem jejím na takovou čtvrt domu a zápis vrchní potahovati se nemá ani ho užiti moci bude na věčné časy Actum in consilio f. 4 pridie Margarethe anno MDLXXXI magistro civium d. Venceslao Štika. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 27 1579. 793. Česká komora podává císaři dobré zdání o žádosti Židů Pražských, aby nemuseli každého roku upomínati o obnovení starších svých. Komora radí,
Strana 583
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 583 aby žádosti jich na tolik bylo vyhověno, že mají 1579. každého roku zvoliti jedenáct způsobilých mužů a jednoho rychtáře a ty k potvrzení oznámiti císaři aneb komoře. V Praze, 17. prosince 1579. Allergnädigister Kaiser! Was die Juden allhie wegen Verneuerung ihrer Altisten suchen und umb ein offen Patent anhalten und pitten thun, damit sie nit alle Jahr deswegen anmahnen durften, das haben E. Mt. hiebei gnädigist zu vernehmben. Darauf erachteten wir ge- horsamist E. Kais. Mt. möchten ihnen solch ihr unterthänige Bitt allergnädigist bewilligen, doch dergestalt und mit dieser Condition, dass [sie] alle Jar eilf taugliche Personen aus ihnen zu Eltisten und einen Richter erkiesen und dieselben E. Mt. oder in deroselben Abwesen auf die böhmische Kammer übergeben und dass jederzeit bei E. Mt. gnädigistem Willen und Wohlgefallen stehen solle, dieselben erkisten Personen eintweder zu bestätigen oder andere dazu furnehmben zu lassen. Jedoch zu E. Mt. gnädigisten Gefallen gestellt. Datum Prag den 17. Decembris anno oc im 79. Konc. arch. česk. místodrž. J. 4/5. 794. V obnovených právech horních, kteráž sně- 1579. mem zvolenou komisí a nejvyšším mincmistrem pře- hlédnuta býti měla, potvrzuje císař Rudolf II. man- dát Maxmiliana II., jímž Židé z měst horních byli vypovězeni. 1579.*) 44. O zápovědi hor Židům A jakož slavné a svaté paměti císař Maximilian, pan otec náš nejmilejší, z jistého a bedlivého uvážení, znajíce toho veliké příčiny dané a všem horám zlatým i stříbrným v království Českém vysoce důležité potřeby, ráčil jest skrze otevřené mandáty všechněm Židům všecky své hory zlaté a stříbrné v témž království zapovědíti, jakž forma téhož mandátu, slovo od slova níže postavená, ukazuje: a protož i my, uznávajíce to též za slušné a potřebné bejti, toho potvrzujeme a nad to toto k tomu přidáváme, aby netoliko těch našich hor zlatejch a stříbrnejch, které nyní v vyzdvižení a těžení jsou, ale také i těch, které v časích budoucích povstanou, všelijak a dokonce prázdni byli, jakž jim v témž mandátu vyměřeno. »My Maximilian Druhý, z boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše oc. Věděti *) Viz č. 713.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 583 aby žádosti jich na tolik bylo vyhověno, že mají 1579. každého roku zvoliti jedenáct způsobilých mužů a jednoho rychtáře a ty k potvrzení oznámiti císaři aneb komoře. V Praze, 17. prosince 1579. Allergnädigister Kaiser! Was die Juden allhie wegen Verneuerung ihrer Altisten suchen und umb ein offen Patent anhalten und pitten thun, damit sie nit alle Jahr deswegen anmahnen durften, das haben E. Mt. hiebei gnädigist zu vernehmben. Darauf erachteten wir ge- horsamist E. Kais. Mt. möchten ihnen solch ihr unterthänige Bitt allergnädigist bewilligen, doch dergestalt und mit dieser Condition, dass [sie] alle Jar eilf taugliche Personen aus ihnen zu Eltisten und einen Richter erkiesen und dieselben E. Mt. oder in deroselben Abwesen auf die böhmische Kammer übergeben und dass jederzeit bei E. Mt. gnädigistem Willen und Wohlgefallen stehen solle, dieselben erkisten Personen eintweder zu bestätigen oder andere dazu furnehmben zu lassen. Jedoch zu E. Mt. gnädigisten Gefallen gestellt. Datum Prag den 17. Decembris anno oc im 79. Konc. arch. česk. místodrž. J. 4/5. 794. V obnovených právech horních, kteráž sně- 1579. mem zvolenou komisí a nejvyšším mincmistrem pře- hlédnuta býti měla, potvrzuje císař Rudolf II. man- dát Maxmiliana II., jímž Židé z měst horních byli vypovězeni. 1579.*) 44. O zápovědi hor Židům A jakož slavné a svaté paměti císař Maximilian, pan otec náš nejmilejší, z jistého a bedlivého uvážení, znajíce toho veliké příčiny dané a všem horám zlatým i stříbrným v království Českém vysoce důležité potřeby, ráčil jest skrze otevřené mandáty všechněm Židům všecky své hory zlaté a stříbrné v témž království zapovědíti, jakž forma téhož mandátu, slovo od slova níže postavená, ukazuje: a protož i my, uznávajíce to též za slušné a potřebné bejti, toho potvrzujeme a nad to toto k tomu přidáváme, aby netoliko těch našich hor zlatejch a stříbrnejch, které nyní v vyzdvižení a těžení jsou, ale také i těch, které v časích budoucích povstanou, všelijak a dokonce prázdni byli, jakž jim v témž mandátu vyměřeno. »My Maximilian Druhý, z boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše oc. Věděti *) Viz č. 713.
Strana 584
584 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dáváme všem vůbec i jednomu každému, poddaným našim, jakéhož koliv stavu a úřadu neb povolání ti jsou, všudy po království našem Českém usedlým i obývajícím: jakož jsou nás nejedny hodnověrné zprávy došly, kterak Židé, obzvláště pak ti, kteří v Kolíně nad Labem míli od Hory Kutny, kdež jsou se nemálo zase, jako i jinde v zemi, vkořenili, bydlejí, chudej souženej lid horní i řemeslnej netoliko svými nekřesťanskými lich- vami a jinejmi zlejmi židovskejmi podvodnejmi obmysly a převrácenostmi k zkáze přivozují, ale také příčina jsou, že rudy a na díle stříbra, obzvláštně pak hertovní zrna, kteréž mnohdykrát odnešeny a skrze nevěrné lidi vzaty bejvají, skrze ně prohandlovány, a tak naši i obecních kverkův mnozí náležití užitkové a slušní důchodové odňati bývají; protož se Židé ne- toliko k dotčeným Horám Kutnám, ale také i k jiným našim horám v Čechách, obzvláštně rádi blízko osazují, aby takovejch handlů tím snáz vyhledali a svejch židovskejch obchodův a praktik tím příležitěji vésti mohli. Ješto kdyby oni nebyli, tehdy mnohdykrát takové zpronevě- ření, kteréž se skrze ně zlodějským způsobem vejš psanejch rud a stříbra děje a fedrováno bejvá, pominuto by bylo, také by obstřihování mincí, přepalování, zpagamentování a zvláště vystřelování těžké mince, poněvadž kusové ne vždycky mohou jednostejně na stříži se strefovati, s kterýmiž oni jako lidé prázdní, kteříž sice žádné živnosti nemají, než s křesťanskou, lidskou a zemskou zkázou se obírajíc, tudy se zdržují a obzvláštně sobě pomáhají: i nemohli jsme my toho, poněvadž se tu netoliko na kverky a obecní lid, ale i důchody komory naší k škodě a ublížení vztahuje, žádným způsobem déle dopouštěti a tomu se dí- vati, ale chceme a jim Židům i těm, pod kterejch oni spravování v do- tčeném našem království Českém okolo hor v městech a městečkách obydlí mají, mocí tohoto otevřeného mandátu našeho přísně přikazujem, aby oni Židé v času jednoho měsíce, od datum tohoto našeho mandátu počítajíc, své věci tak spravili, aby po vyjití toho času, i budoucně, netoliko jmenovaných našich Hor Kuten, ale také Joachymstálských, i sice všech jinejch našich v tomto království ležících hor, kdežkoli a v kterejch místech ty jsou a jaké jméno míti mohou, dokonce a do- cela se jim vyhejbali, jich varovali a prázdni byli. Kdeby pak po jmenovaném času a přes tuto naši zapověď jeden, nebo jich více Židův, na dotčených horách, kdež ty koliv jsou, postiženi a nalezeni byli, ten anebo ti mají ihned do vězení vzati, na hrdle i statku přísně trestáni býti. Protož se jeden každej Žid před škodou a těžkostí sám bude věděti jak stříci a varovati A přikazujem taky N. našim zřízeným radám komory české, nej- vyššímu minomejstrovi, hejtmanům horním, nejvyšším perkmistrům a sice všem jiným hejtmanům a horníkům při dotčených horách v často
584 K HISTORII ŽIDŮ 1579. dáváme všem vůbec i jednomu každému, poddaným našim, jakéhož koliv stavu a úřadu neb povolání ti jsou, všudy po království našem Českém usedlým i obývajícím: jakož jsou nás nejedny hodnověrné zprávy došly, kterak Židé, obzvláště pak ti, kteří v Kolíně nad Labem míli od Hory Kutny, kdež jsou se nemálo zase, jako i jinde v zemi, vkořenili, bydlejí, chudej souženej lid horní i řemeslnej netoliko svými nekřesťanskými lich- vami a jinejmi zlejmi židovskejmi podvodnejmi obmysly a převrácenostmi k zkáze přivozují, ale také příčina jsou, že rudy a na díle stříbra, obzvláštně pak hertovní zrna, kteréž mnohdykrát odnešeny a skrze nevěrné lidi vzaty bejvají, skrze ně prohandlovány, a tak naši i obecních kverkův mnozí náležití užitkové a slušní důchodové odňati bývají; protož se Židé ne- toliko k dotčeným Horám Kutnám, ale také i k jiným našim horám v Čechách, obzvláštně rádi blízko osazují, aby takovejch handlů tím snáz vyhledali a svejch židovskejch obchodův a praktik tím příležitěji vésti mohli. Ješto kdyby oni nebyli, tehdy mnohdykrát takové zpronevě- ření, kteréž se skrze ně zlodějským způsobem vejš psanejch rud a stříbra děje a fedrováno bejvá, pominuto by bylo, také by obstřihování mincí, přepalování, zpagamentování a zvláště vystřelování těžké mince, poněvadž kusové ne vždycky mohou jednostejně na stříži se strefovati, s kterýmiž oni jako lidé prázdní, kteříž sice žádné živnosti nemají, než s křesťanskou, lidskou a zemskou zkázou se obírajíc, tudy se zdržují a obzvláštně sobě pomáhají: i nemohli jsme my toho, poněvadž se tu netoliko na kverky a obecní lid, ale i důchody komory naší k škodě a ublížení vztahuje, žádným způsobem déle dopouštěti a tomu se dí- vati, ale chceme a jim Židům i těm, pod kterejch oni spravování v do- tčeném našem království Českém okolo hor v městech a městečkách obydlí mají, mocí tohoto otevřeného mandátu našeho přísně přikazujem, aby oni Židé v času jednoho měsíce, od datum tohoto našeho mandátu počítajíc, své věci tak spravili, aby po vyjití toho času, i budoucně, netoliko jmenovaných našich Hor Kuten, ale také Joachymstálských, i sice všech jinejch našich v tomto království ležících hor, kdežkoli a v kterejch místech ty jsou a jaké jméno míti mohou, dokonce a do- cela se jim vyhejbali, jich varovali a prázdni byli. Kdeby pak po jmenovaném času a přes tuto naši zapověď jeden, nebo jich více Židův, na dotčených horách, kdež ty koliv jsou, postiženi a nalezeni byli, ten anebo ti mají ihned do vězení vzati, na hrdle i statku přísně trestáni býti. Protož se jeden každej Žid před škodou a těžkostí sám bude věděti jak stříci a varovati A přikazujem taky N. našim zřízeným radám komory české, nej- vyššímu minomejstrovi, hejtmanům horním, nejvyšším perkmistrům a sice všem jiným hejtmanům a horníkům při dotčených horách v často
Strana 585
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 585 jmenovaném našem království Ceském přísně a chceme, aby nad tímto 1579. naším mandátem přísně ruku drželi, jej nepřestupovali, ani komu jinému přestoupiti dopustili. A to my přísně míníme a na tom se jistá a ko- nečná vůle naše vyplní. Dán v městě našem Vídni šestej den měsíce srpna léta oc šedesátého osmého, království našich Římského šestého, Uherského pátého a Českého dvadcatého.« Sněmy české. V. 608. 795. Na sněmu, jenž zahájen byl dne 11. ledna 1580 1580. na hradě Pražském, bylo usnešeno o berni židovské: Berně z Židův v království Českém. Židé pak, buď v městech Pražských aneb kdekoli v tomto krá- lovství jsou, ten z hlavy z mužského pohlaví, kterémužby nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, jednu kopu gr. č., však na dva ter- miny, totižto na každý termin třidceti grošův českých, dáti povinen bude; a kterémuž by Židu dvacíti let nebylo a žeby až do desíti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu, totiž po patnácti groších českých, tolikéž aby dal a spravil; a to všecko aby bez pro- měnění tak a tím všem způsobem jakž roku předešlého, vybíráno a řízeno bylo. Nicméně i k sbírce zemské, aby tak jakž z hlavy podlé svrchu psaného nařízení, tolikéž tu sumu z sebe sebrali; i také po krajích od jedné každé vrchnosti z Židův aby sbírána a nejvyšším ber- níkům odvozována byla. Více usnešeno na témže sněmu: Po vyjití času svatého Matouše, kdožby koli z obyvatelů království tohoto a zemí k němu příslušejících, aneb jiných cizozemcův, kupcův a handléřův, jakéhož koli stavu a národa, tolikéž Židův domácích a z jiných zemí, takovou zapověděnou a cizí minci pod jakýmkoli způsobem a obmyslem, aneb ukrytím do země této vezl aneb nesl, a s ní, kdežkoli na číchž- koli gruntech, přistižen byl: ten každý, kdožby jej tak v tom vyhledal a postihl, bude jemu moci takovou minci pobrati a k užitku svému, dadouc ji do mince, proti náležité (vedle hojnosti jeji) záplatě obrátiti; pakliby ten s tu osobu, kterážby s takovou zapověděnou mincí se na- jíti dala, býti nemohl, tehdy bude jej moci právem toho města, mě- stečka aneb vsi obstaviti, a to právo povinno jest jemu na něm toho, jakž se nadpisuje, dopomoci .. . A kdež toho také jistá zpráva jest, že Židé i jiní někteří pa- gament skupují a do mincí v tomto království nedodávají, a tudy pro vlastní své zisky dobré a přední mince spagamentují a ven z země
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 585 jmenovaném našem království Ceském přísně a chceme, aby nad tímto 1579. naším mandátem přísně ruku drželi, jej nepřestupovali, ani komu jinému přestoupiti dopustili. A to my přísně míníme a na tom se jistá a ko- nečná vůle naše vyplní. Dán v městě našem Vídni šestej den měsíce srpna léta oc šedesátého osmého, království našich Římského šestého, Uherského pátého a Českého dvadcatého.« Sněmy české. V. 608. 795. Na sněmu, jenž zahájen byl dne 11. ledna 1580 1580. na hradě Pražském, bylo usnešeno o berni židovské: Berně z Židův v království Českém. Židé pak, buď v městech Pražských aneb kdekoli v tomto krá- lovství jsou, ten z hlavy z mužského pohlaví, kterémužby nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, jednu kopu gr. č., však na dva ter- miny, totižto na každý termin třidceti grošův českých, dáti povinen bude; a kterémuž by Židu dvacíti let nebylo a žeby až do desíti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu, totiž po patnácti groších českých, tolikéž aby dal a spravil; a to všecko aby bez pro- měnění tak a tím všem způsobem jakž roku předešlého, vybíráno a řízeno bylo. Nicméně i k sbírce zemské, aby tak jakž z hlavy podlé svrchu psaného nařízení, tolikéž tu sumu z sebe sebrali; i také po krajích od jedné každé vrchnosti z Židův aby sbírána a nejvyšším ber- níkům odvozována byla. Více usnešeno na témže sněmu: Po vyjití času svatého Matouše, kdožby koli z obyvatelů království tohoto a zemí k němu příslušejících, aneb jiných cizozemcův, kupcův a handléřův, jakéhož koli stavu a národa, tolikéž Židův domácích a z jiných zemí, takovou zapověděnou a cizí minci pod jakýmkoli způsobem a obmyslem, aneb ukrytím do země této vezl aneb nesl, a s ní, kdežkoli na číchž- koli gruntech, přistižen byl: ten každý, kdožby jej tak v tom vyhledal a postihl, bude jemu moci takovou minci pobrati a k užitku svému, dadouc ji do mince, proti náležité (vedle hojnosti jeji) záplatě obrátiti; pakliby ten s tu osobu, kterážby s takovou zapověděnou mincí se na- jíti dala, býti nemohl, tehdy bude jej moci právem toho města, mě- stečka aneb vsi obstaviti, a to právo povinno jest jemu na něm toho, jakž se nadpisuje, dopomoci .. . A kdež toho také jistá zpráva jest, že Židé i jiní někteří pa- gament skupují a do mincí v tomto království nedodávají, a tudy pro vlastní své zisky dobré a přední mince spagamentují a ven z země
Strana 586
586 K HISTORII ŽIDŮ 1580. nesou a vezou, pod tím přikrytím to činíce, jakoby na to nějaké po- volení míti měli: protož aby nižádný jak z Židův tak z křesťanův, jakékoliv povahy člověk by býti mohl, toho se více po dnešní den ne- dopouštěl; a kdožby pak v tom, an s takovou měnou a pagamento- váním tak handluje a vůkol jde, buď dobrou minci za lehkou mění a od kohokoli byl postižen, tolikéž jemu to pobrati, a tak se v tom, jakž vejše strany mince cizí nařízeno jest, zachovati bude moci a k tomu každý v tom postižený aby na hrdle trestán byl. Sněmy české. V. 682. xc. 1580. 796. Komora dvorská oznamuje české komoře, že ob- novení starších židovstva díti se má po starém způsobu, starší aby účty úřední předkládali. 29. února 1580. Von der Röm. Kais. Mt. oc unsers allergenädigisten Herrn wegen der böheimischen Kammer aufihren vom siebzehenden dies der Juden Wahl halber allhie gethanen Bericht anzuzeigen: Ihr Kais. Mt. lassen es bei der alten Ordnung, dass nämblich von der ganzen judischen Gemein zweinzig Personen elegiert und sonst zwen Richter nambhaft gemacht, aus welichen durch sie die Kammer funf Altisten und soviel Gemeineältisten, auch aus den zweien einer zum Richter verordnet werde, mit Gnaden verbleiben; und sei demnach Ihrer Kais. Mt. gnä- diger Befelch, dass sie die Kammer nit allein solliches also in das Werk richten, sonder daneben auch die gewisse Verordnung thuen wölle, damit von den vorigen und jetzigen Altisten ihres Empfang und Ausgebens halber ordentliche Reitung aufgenumben, künftig also conti- nuiert und wie es jedesmals sonderlichen aber der jetzigen Altisten gethanen Reitung wegen befunden, mit dem furderlichisten zu Handen der Hofkammer berichtet werde. An dem beschehe höchst ermelter Kais. Mt. gnädiger gefälliger Will und Meinung. Ex camera aulae ultima Febr. a. LXXX. Orig. arch. místodrž. kr. Č. J. 4/5. D. Preuss. 1580. 797. Purkmistr a rada města Litoměřic žádají hejt- mana panství Roudnického, aby zapověděl Židům pod správu jeho náležejícím půjčovati peníze jejich podda- ným. V Litoměřicích 1580. Arch. města Litoměřic. Konc. 114. 1580. 798. Císař Rudolf II. povoluje Židům Pražským právo na tři léta, aby »bezpřipomenutí« sami starší své a rych- táře si zvoliti mohli. V Praze, 3. června 1580.
586 K HISTORII ŽIDŮ 1580. nesou a vezou, pod tím přikrytím to činíce, jakoby na to nějaké po- volení míti měli: protož aby nižádný jak z Židův tak z křesťanův, jakékoliv povahy člověk by býti mohl, toho se více po dnešní den ne- dopouštěl; a kdožby pak v tom, an s takovou měnou a pagamento- váním tak handluje a vůkol jde, buď dobrou minci za lehkou mění a od kohokoli byl postižen, tolikéž jemu to pobrati, a tak se v tom, jakž vejše strany mince cizí nařízeno jest, zachovati bude moci a k tomu každý v tom postižený aby na hrdle trestán byl. Sněmy české. V. 682. xc. 1580. 796. Komora dvorská oznamuje české komoře, že ob- novení starších židovstva díti se má po starém způsobu, starší aby účty úřední předkládali. 29. února 1580. Von der Röm. Kais. Mt. oc unsers allergenädigisten Herrn wegen der böheimischen Kammer aufihren vom siebzehenden dies der Juden Wahl halber allhie gethanen Bericht anzuzeigen: Ihr Kais. Mt. lassen es bei der alten Ordnung, dass nämblich von der ganzen judischen Gemein zweinzig Personen elegiert und sonst zwen Richter nambhaft gemacht, aus welichen durch sie die Kammer funf Altisten und soviel Gemeineältisten, auch aus den zweien einer zum Richter verordnet werde, mit Gnaden verbleiben; und sei demnach Ihrer Kais. Mt. gnä- diger Befelch, dass sie die Kammer nit allein solliches also in das Werk richten, sonder daneben auch die gewisse Verordnung thuen wölle, damit von den vorigen und jetzigen Altisten ihres Empfang und Ausgebens halber ordentliche Reitung aufgenumben, künftig also conti- nuiert und wie es jedesmals sonderlichen aber der jetzigen Altisten gethanen Reitung wegen befunden, mit dem furderlichisten zu Handen der Hofkammer berichtet werde. An dem beschehe höchst ermelter Kais. Mt. gnädiger gefälliger Will und Meinung. Ex camera aulae ultima Febr. a. LXXX. Orig. arch. místodrž. kr. Č. J. 4/5. D. Preuss. 1580. 797. Purkmistr a rada města Litoměřic žádají hejt- mana panství Roudnického, aby zapověděl Židům pod správu jeho náležejícím půjčovati peníze jejich podda- ným. V Litoměřicích 1580. Arch. města Litoměřic. Konc. 114. 1580. 798. Císař Rudolf II. povoluje Židům Pražským právo na tři léta, aby »bezpřipomenutí« sami starší své a rych- táře si zvoliti mohli. V Praze, 3. června 1580.
Strana 587
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 587 Wir Rudolf oc Römischer Kaiser oc. Bekennen und thuen kund 1580. vor meniglich, als Uns die Eltisten und Gemain der Juden zu Prag umb Unser gnedigste Bewilligung und Zuelassung in Gehorsamb an- gerufen und gebeten, damit sie das Eltisten und Richterambt nach irem judischen Gebrauch jahrlich zu eligiren und zu bestellen Macht haben möchten und nit alle Jar derwegen anmanen durften: dass Wir hierauf in solch ir underthenigistes Pitten mit Gnaden bewilligt und lassen inen hiemit und in Kraft dies Briefs auf drei Jar lang gnedigich zue, dass sie die Eltisten und Richter jarlich aus irer Gemain fur sich selbst zu kisen, zu wehlen und zu seczen Fug und Macht haben sollen; doch dergestalt, dass solches mit ainhelliger Stimme der ganzen Gemain nach Gebuer und Tauglichkeit beschehe und kain Mangl hieran er- scheine. Do aber ainicher Mangel oder Beschwer darob furkomben und vermerket, dass etwo hierinnen Freundschaft oder Gunst mer als die Notturft und Tauglichkait der Personen in Acht genomben und hier- durch solcher unser Freihait missbraucht wurde, soll inen dieselbe wider aufgehebt und cassiert werden, die Anderung und Verordnung jeder Zeit bei Uns oder unser böhaimischen Cammer stehen und sie derselben gehorsamblich zu geleben schuldig sein, gnedigelich und ohn Geferde. Zu Urkund mit unserm hiefur gedruckten kaiserlichen Secret verfertigt. Geben Prag den dritten Junii anno im achzigisten. Arch. místodrž. král. Česk. 82, f. 362. 799. V dobrém zdání šepmistrů a rady města Hor 1580. Kuten o obnovených právech horních, kteráž od komise sněmem a císařem volené přehlédnuta a konečně 6. října 1580 opravena byla, jest sub XXXIII. O Židech (k č. 44. Práv horních). (Všelijak dokonce prázdní byli....) Aby z dalších budoucích nedorozumění a vejkladův sjíti mohlo, poněvadž tento mandát a milost netoliko na samé hory a lid horní, ale všelijaké řemeslníky a lid obecní, kterejž v městě horním neb na před něstí jsou, se vztahuje, aby to vysvětleno a doloženo bylo, že jakž hor a dolův, tak i města a předměstí a jich obyvatelův osobami i handly svými a sumou všemi obyčeji mají prázdni býti. Neb i ten fortel a praktiku, zvláště Židé Kolínští, na nás horníky sou vymyslili: nemohouli sami k nám na Hory Kutny se vypraviti a najíti dáti, ale lid za sebou tam do Kolína potahují, a majíce je u sebe, s nimi roz- ličné handle vedou a v mnohé těžkosti skrze prodávání a na základy peněz půjčování uvozují. A tudy potom mnohá zaneprázdnění, jakž nebohejm lidem, tak i právu skrze dopisování o dopomožení a sta-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 587 Wir Rudolf oc Römischer Kaiser oc. Bekennen und thuen kund 1580. vor meniglich, als Uns die Eltisten und Gemain der Juden zu Prag umb Unser gnedigste Bewilligung und Zuelassung in Gehorsamb an- gerufen und gebeten, damit sie das Eltisten und Richterambt nach irem judischen Gebrauch jahrlich zu eligiren und zu bestellen Macht haben möchten und nit alle Jar derwegen anmanen durften: dass Wir hierauf in solch ir underthenigistes Pitten mit Gnaden bewilligt und lassen inen hiemit und in Kraft dies Briefs auf drei Jar lang gnedigich zue, dass sie die Eltisten und Richter jarlich aus irer Gemain fur sich selbst zu kisen, zu wehlen und zu seczen Fug und Macht haben sollen; doch dergestalt, dass solches mit ainhelliger Stimme der ganzen Gemain nach Gebuer und Tauglichkeit beschehe und kain Mangl hieran er- scheine. Do aber ainicher Mangel oder Beschwer darob furkomben und vermerket, dass etwo hierinnen Freundschaft oder Gunst mer als die Notturft und Tauglichkait der Personen in Acht genomben und hier- durch solcher unser Freihait missbraucht wurde, soll inen dieselbe wider aufgehebt und cassiert werden, die Anderung und Verordnung jeder Zeit bei Uns oder unser böhaimischen Cammer stehen und sie derselben gehorsamblich zu geleben schuldig sein, gnedigelich und ohn Geferde. Zu Urkund mit unserm hiefur gedruckten kaiserlichen Secret verfertigt. Geben Prag den dritten Junii anno im achzigisten. Arch. místodrž. král. Česk. 82, f. 362. 799. V dobrém zdání šepmistrů a rady města Hor 1580. Kuten o obnovených právech horních, kteráž od komise sněmem a císařem volené přehlédnuta a konečně 6. října 1580 opravena byla, jest sub XXXIII. O Židech (k č. 44. Práv horních). (Všelijak dokonce prázdní byli....) Aby z dalších budoucích nedorozumění a vejkladův sjíti mohlo, poněvadž tento mandát a milost netoliko na samé hory a lid horní, ale všelijaké řemeslníky a lid obecní, kterejž v městě horním neb na před něstí jsou, se vztahuje, aby to vysvětleno a doloženo bylo, že jakž hor a dolův, tak i města a předměstí a jich obyvatelův osobami i handly svými a sumou všemi obyčeji mají prázdni býti. Neb i ten fortel a praktiku, zvláště Židé Kolínští, na nás horníky sou vymyslili: nemohouli sami k nám na Hory Kutny se vypraviti a najíti dáti, ale lid za sebou tam do Kolína potahují, a majíce je u sebe, s nimi roz- ličné handle vedou a v mnohé těžkosti skrze prodávání a na základy peněz půjčování uvozují. A tudy potom mnohá zaneprázdnění, jakž nebohejm lidem, tak i právu skrze dopisování o dopomožení a sta-
Strana 588
588 K HISTORII ŽIDŮ 1580. vuňkův ohražování činí, a scházíli časem z toho tehdy i k tomu při- vozují, aby lidé tam za nimi do Kolína se trmáceli, tam na právě jich státi a útratu a meškání vésti musili a jim právi byli; z čehož aby sjíti mohlo a lidé takovými vymejšlenými praktikami ztěžováni nebyli, bude potřebí to napraviti. Sněmy české V. 789. 1580. 800. Komora česká Kolínským, aby Židy novými cly neobtěžovali a v obchodování jim nepřekáželi. Na hradě Pražském 1. prosince 1580. Moudří a opatrní přátelé naši milí! Vzneseno jest na nás jménem starších Židův z města Kolína i na místě jiných Židův obecních, že byste je novými a prvé nebývalými cly ztěžovali, totiž z každého do- bytka, kterýž oni k své potřebě zbijí, z většího pohlaví bílý a z men- šího malý peníz bráti měli; též zboží kupeckého, když je (davše z něho prvé ungelt a clo k obci) po městech a vesnicích rozprodávati chtějí, z brány pouštěti nedali. A pokudž by tak bylo, majíce vy nad týmiž Židy dle našeho vám na onen čas učiněného poručení proti jiným ruku ochrannou držeti a jim v ničemž ubližovati nedopouštěti: protož vám na místě JMti Cské pána našeho nejmilostivějšího poroučíme, abyste je takovým novým a prvé nebývalým clem i jinak nikterak neztěžovali, ani jiným toho činiti nedopouštěli, vědouce že na tom JMti Cské jistou vůli naplníte. Dáno na hradě Pražském ve čtvrtek po sv. Ondřeji léta 1580. Na takové připomenutí odpověděli purkmistr a rada města Kolína, že to není žádné nové, prvé ne- bývalé clo, nýbrž že mají na ně již od krále Jiřího slavné paměti a odevšech potom králův českých výsadu aby netoliko od přespolních, ale i od domácích sousedů takové clo z dobytka bráno bylo. »Že pak i tíž Židé VMti spravují, že dobytky toliko k své potřebě ženou: VMtem oznamujeme, že toho dobytka u velikém počtu honí a potom zbijíce křesťanům domácím i okolním dvořákům ven prodávají, v pytlích a v sudech vozí na velikou záhubu nás všech chudých sousedů řezníkův, kterých zde 30, a na to těžce a žalostivě naříkají a VMtí za opatření prosí; za což my se k VMtem přimlouváme, že jim Židům, aby křesťanům masa neprodávali, to přetrhnouti a zastaviti ráčíte. A jakož dále ztěžují, že zboží, kteréž odjinud přivezou a vyclí a z města do vsí a městeček rozvážeti chtějí, že jich z města pouštěti nechtějí: o čemž také mnoho nevíme. Ale slušná-li taková
588 K HISTORII ŽIDŮ 1580. vuňkův ohražování činí, a scházíli časem z toho tehdy i k tomu při- vozují, aby lidé tam za nimi do Kolína se trmáceli, tam na právě jich státi a útratu a meškání vésti musili a jim právi byli; z čehož aby sjíti mohlo a lidé takovými vymejšlenými praktikami ztěžováni nebyli, bude potřebí to napraviti. Sněmy české V. 789. 1580. 800. Komora česká Kolínským, aby Židy novými cly neobtěžovali a v obchodování jim nepřekáželi. Na hradě Pražském 1. prosince 1580. Moudří a opatrní přátelé naši milí! Vzneseno jest na nás jménem starších Židův z města Kolína i na místě jiných Židův obecních, že byste je novými a prvé nebývalými cly ztěžovali, totiž z každého do- bytka, kterýž oni k své potřebě zbijí, z většího pohlaví bílý a z men- šího malý peníz bráti měli; též zboží kupeckého, když je (davše z něho prvé ungelt a clo k obci) po městech a vesnicích rozprodávati chtějí, z brány pouštěti nedali. A pokudž by tak bylo, majíce vy nad týmiž Židy dle našeho vám na onen čas učiněného poručení proti jiným ruku ochrannou držeti a jim v ničemž ubližovati nedopouštěti: protož vám na místě JMti Cské pána našeho nejmilostivějšího poroučíme, abyste je takovým novým a prvé nebývalým clem i jinak nikterak neztěžovali, ani jiným toho činiti nedopouštěli, vědouce že na tom JMti Cské jistou vůli naplníte. Dáno na hradě Pražském ve čtvrtek po sv. Ondřeji léta 1580. Na takové připomenutí odpověděli purkmistr a rada města Kolína, že to není žádné nové, prvé ne- bývalé clo, nýbrž že mají na ně již od krále Jiřího slavné paměti a odevšech potom králův českých výsadu aby netoliko od přespolních, ale i od domácích sousedů takové clo z dobytka bráno bylo. »Že pak i tíž Židé VMti spravují, že dobytky toliko k své potřebě ženou: VMtem oznamujeme, že toho dobytka u velikém počtu honí a potom zbijíce křesťanům domácím i okolním dvořákům ven prodávají, v pytlích a v sudech vozí na velikou záhubu nás všech chudých sousedů řezníkův, kterých zde 30, a na to těžce a žalostivě naříkají a VMtí za opatření prosí; za což my se k VMtem přimlouváme, že jim Židům, aby křesťanům masa neprodávali, to přetrhnouti a zastaviti ráčíte. A jakož dále ztěžují, že zboží, kteréž odjinud přivezou a vyclí a z města do vsí a městeček rozvážeti chtějí, že jich z města pouštěti nechtějí: o čemž také mnoho nevíme. Ale slušná-li taková
Strana 589
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 589 jejich stížnost proti zjevným otevřeným rozeslaným mandátům, svaté a 1580. slavné paměti císaře Ferdinanda, jimiž takové hauzirování zapovídati a kde by se takové věci děly, aby byly obstavovány a brány a polovici JMti Cské do komory a druhou polovici tomu, který by to obstavil, přivlastniti ráčil. Nad čímž by se slušně ruka držeti měla, nebo oni takovým hauzirováním veliké škody činí, sedlákům všecko co potřebují do domů přinesou a zase od nich co mají ku prodeji koupí: husy, slepice, kuřata, vejce, skopce, jehňata, loje, vosky a všelijaké kůže; co a s čím by sedlák měl do města jeti to od něho doma koupí a do města přivezou, zase řemeslníkům draho prodávají, trhy kazí, že z deseti jeden do města nejede a tak obci cla uchází a z toho jich překupování nesmírná drahota přichází a chudým sousedům ujma v jich živnostech. S. d. 801. Markus Meysl s ženou svou Frumet a Fejtl Vo-1581. katý s ženou svou Sarou přiznávají se, že jsou dlužni Kašparovi Bernaurovi z Felburgu 3700 tolarů. V Praze, 31. ledna 1581. Mardocheus jinak Markus Meyzl Zid s Frumet ženou svou a Fejtl Vokatej Žid též s Sarou ženou svou stoje osobně v radě všickni při- znali se, že jsou společně dlužni rukou společní a nerozdílnou dluhu pravého a spravedlivého sečteného na penězích hotových jim půjče- ného, totižto urozenému a statečnému rytíři panu Kašparovi Bernau- rovi z Felburgu, JMti Cské kommerdienerovi, budoucím dědicuom jeho, anebo komuž by koliv túž summu k vyupomínání poručil a v moc dal, jmenovitě tři tisíce sedm set tolaruov, tolar za sedmdesáte krejcaruov počítajíce; kteroužto summu peněz hotových vyčísti a zase konečně dáti mají témuž panu Kašparovi Bernaurovi nebo dědicuom budoucím jeho i tomu každému, kdož by sobě tak od něho nebo od nich svrchupsaný dluh k vyupomínání mocnost danú měl anebo jměli, na den Nového léta, když se počne psáti léta vosmdesátého druhého po datum zápisu tohoto nejprvé příštího i s ourokem ročním obyčej- ným podlé nového nařízení, to jest z každého sta tolarův šest tolaruov počítajíc z té summy přišlým: kteréhož se jim počítaje od Nového léta nyní jminulého až do roka pořád zběhlého dostane dáti dvě stě dvamezcítma tolarův, tolar vždy za sedmdesáte krejcarův počítajíce, beze všech škod outrat a na to dalších nákladův. Ujišťujíce a zavazujíce oni témuž věřiteli svému ten a takový dluh i s ourokem na domích svých i na jiných všech a všelijakých statcích a jměních svých, kteréž nyní buď v nich anebo kdekoliv jinde mají nebo jmíti budou, nejprvé
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 589 jejich stížnost proti zjevným otevřeným rozeslaným mandátům, svaté a 1580. slavné paměti císaře Ferdinanda, jimiž takové hauzirování zapovídati a kde by se takové věci děly, aby byly obstavovány a brány a polovici JMti Cské do komory a druhou polovici tomu, který by to obstavil, přivlastniti ráčil. Nad čímž by se slušně ruka držeti měla, nebo oni takovým hauzirováním veliké škody činí, sedlákům všecko co potřebují do domů přinesou a zase od nich co mají ku prodeji koupí: husy, slepice, kuřata, vejce, skopce, jehňata, loje, vosky a všelijaké kůže; co a s čím by sedlák měl do města jeti to od něho doma koupí a do města přivezou, zase řemeslníkům draho prodávají, trhy kazí, že z deseti jeden do města nejede a tak obci cla uchází a z toho jich překupování nesmírná drahota přichází a chudým sousedům ujma v jich živnostech. S. d. 801. Markus Meysl s ženou svou Frumet a Fejtl Vo-1581. katý s ženou svou Sarou přiznávají se, že jsou dlužni Kašparovi Bernaurovi z Felburgu 3700 tolarů. V Praze, 31. ledna 1581. Mardocheus jinak Markus Meyzl Zid s Frumet ženou svou a Fejtl Vokatej Žid též s Sarou ženou svou stoje osobně v radě všickni při- znali se, že jsou společně dlužni rukou společní a nerozdílnou dluhu pravého a spravedlivého sečteného na penězích hotových jim půjče- ného, totižto urozenému a statečnému rytíři panu Kašparovi Bernau- rovi z Felburgu, JMti Cské kommerdienerovi, budoucím dědicuom jeho, anebo komuž by koliv túž summu k vyupomínání poručil a v moc dal, jmenovitě tři tisíce sedm set tolaruov, tolar za sedmdesáte krejcaruov počítajíce; kteroužto summu peněz hotových vyčísti a zase konečně dáti mají témuž panu Kašparovi Bernaurovi nebo dědicuom budoucím jeho i tomu každému, kdož by sobě tak od něho nebo od nich svrchupsaný dluh k vyupomínání mocnost danú měl anebo jměli, na den Nového léta, když se počne psáti léta vosmdesátého druhého po datum zápisu tohoto nejprvé příštího i s ourokem ročním obyčej- ným podlé nového nařízení, to jest z každého sta tolarův šest tolaruov počítajíc z té summy přišlým: kteréhož se jim počítaje od Nového léta nyní jminulého až do roka pořád zběhlého dostane dáti dvě stě dvamezcítma tolarův, tolar vždy za sedmdesáte krejcarův počítajíce, beze všech škod outrat a na to dalších nákladův. Ujišťujíce a zavazujíce oni témuž věřiteli svému ten a takový dluh i s ourokem na domích svých i na jiných všech a všelijakých statcích a jměních svých, kteréž nyní buď v nich anebo kdekoliv jinde mají nebo jmíti budou, nejprvé
Strana 590
590 K HISTORII ŽIDŮ 1581. a přede všemi jinejmi věřiteli jich, s touto však znamenitou a obzvláštní vejminkou: ač kdyby oni tomu zadosti neučinili a takové summy peněz na ten den anebo dvě neděle konečně potom nevyčtli a nedali, tehdy ihned dávají oni všickni společně plnou moc a právo témuž věřiteli svému nebo dědicuom budoucím jeho i tomu každému, kdož by k tomu zmocněn byl, aby se mohl nebo mohli v ty domy i ve všecky a všelijaké statky jich nebo jednoho z nich, ovšem nic nevymieňujíc, právem zvésti, zmocniti, prodati, směniti a jako s svejm vlastním statkem učiniti, jak by se mu nebo jim nejlépe zdálo a vidělo, tak jakoby již prvé na to všecko právo dovedeno a rozkaz i do slunce západu vykonán, vydržáno bylo až do dosažení vší summy své i s ško- dami a náklady na to vzešlými. Pakli by oni všickni nebo který koliv z nich dřív nežli by tento dluh docela všicek zaplacen byl, zemřeli, tehdy jiní živi pozuostalí aby byli povinni tomu všemu zadost učiniti, nebo děti i jiní přátelé jich po smrti jejich, jakožto nápadníci a držitelé statku po nich pozuostalého, povinni a dlužni budou tomu všemu až do zouplného zaplacení dosti učiniti. Actum et relatum in consilio f. 3. post conversionem Pauli ac pridie Brigitae anno MDLXXXI magistro civium d. Laurentio Brzekovecz a Zavorzicz. Archiv města Prahy, rkp. 2169, fol. 37. 1581. 802. Komora česká perkmistru hor viničných, aby nebylo činěno žádných překážek Židu Izákovi lékaři při převezení čtyř sudů přespolního vína do Prahy. Na hradě Pražském, 8. března 1581. Císaře JMti pána našeho nejmilostivějšího pergmistře hor vinič- ních, příteli milý. Vězte, že jsme na přímluvu některých dobrých pánuov a přátel k tomu dovolili, aby sobě Izák Žid lékař, k strojení vína židovského, čtyry sudy přespolního vína sem svézti dáti mohl. Protož jménem a na místě JMti Cské poroučíme vám, abyste mu v tom žádné překážky nečinili. Na tom vuoli JMti Cské naplníte. Dán na hradě Pražském v středu po neděli postní Laetare léta oc 81. Archiv míst. kr. Česk. Kop. 681/2., fol. 510. 1581. 803. »Markus Meysel Žid v Praze« prosí dvorskou komoru, aby 2000 tolarů, kteréž dne 23. května 1578 pro císařovnu Marii k rukoum pokladníka na potřeby
590 K HISTORII ŽIDŮ 1581. a přede všemi jinejmi věřiteli jich, s touto však znamenitou a obzvláštní vejminkou: ač kdyby oni tomu zadosti neučinili a takové summy peněz na ten den anebo dvě neděle konečně potom nevyčtli a nedali, tehdy ihned dávají oni všickni společně plnou moc a právo témuž věřiteli svému nebo dědicuom budoucím jeho i tomu každému, kdož by k tomu zmocněn byl, aby se mohl nebo mohli v ty domy i ve všecky a všelijaké statky jich nebo jednoho z nich, ovšem nic nevymieňujíc, právem zvésti, zmocniti, prodati, směniti a jako s svejm vlastním statkem učiniti, jak by se mu nebo jim nejlépe zdálo a vidělo, tak jakoby již prvé na to všecko právo dovedeno a rozkaz i do slunce západu vykonán, vydržáno bylo až do dosažení vší summy své i s ško- dami a náklady na to vzešlými. Pakli by oni všickni nebo který koliv z nich dřív nežli by tento dluh docela všicek zaplacen byl, zemřeli, tehdy jiní živi pozuostalí aby byli povinni tomu všemu zadost učiniti, nebo děti i jiní přátelé jich po smrti jejich, jakožto nápadníci a držitelé statku po nich pozuostalého, povinni a dlužni budou tomu všemu až do zouplného zaplacení dosti učiniti. Actum et relatum in consilio f. 3. post conversionem Pauli ac pridie Brigitae anno MDLXXXI magistro civium d. Laurentio Brzekovecz a Zavorzicz. Archiv města Prahy, rkp. 2169, fol. 37. 1581. 802. Komora česká perkmistru hor viničných, aby nebylo činěno žádných překážek Židu Izákovi lékaři při převezení čtyř sudů přespolního vína do Prahy. Na hradě Pražském, 8. března 1581. Císaře JMti pána našeho nejmilostivějšího pergmistře hor vinič- ních, příteli milý. Vězte, že jsme na přímluvu některých dobrých pánuov a přátel k tomu dovolili, aby sobě Izák Žid lékař, k strojení vína židovského, čtyry sudy přespolního vína sem svézti dáti mohl. Protož jménem a na místě JMti Cské poroučíme vám, abyste mu v tom žádné překážky nečinili. Na tom vuoli JMti Cské naplníte. Dán na hradě Pražském v středu po neděli postní Laetare léta oc 81. Archiv míst. kr. Česk. Kop. 681/2., fol. 510. 1581. 803. »Markus Meysel Žid v Praze« prosí dvorskou komoru, aby 2000 tolarů, kteréž dne 23. května 1578 pro císařovnu Marii k rukoum pokladníka na potřeby
Strana 591
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 591 kuchyňské (proti zástavě stříbra) byl zapůjčil, i s úroky 1581. mu byly navráceny.*) V Praze 1581. (Něm) Wolf. Kl. Schr. 804. Komora česká nařizuje hejtmanu panství Par- 1581. dubského, aby na sousedu Pardubském Janu Čečatkovi vyzvěděl, mnoholi a jaké lehčí tolary mu Jonáš Žid Pražský odevzdal a komu zase byly vydány. Na hradě Pražském 21. dubna 1581. Pane hejtmane, příteli náš milej. Jakož nyní velmi zhusta neberní a lehčí tolarové, kteříž na dobrotu víceji neplatí než třiceti šest krej- caruov, mezi lidi se na nenabytú škodu netoliko JMti Cské pána našeho nejmilostivějšího ale i vší země vtrušují a vydávají: i zprávu toho máme, že Jonáš Žid zdejší před některým časem nedávno nemálo jest netoliko takových neberných a lehkých tolaruov Janovi Čečatkovi sou- sedu Pardubskému vydal, ale také mezi zlatou minci do dvaceti uher- ských grošíkuov stříbrných, kteří tři krejcary platí, pozlacených dal a ty po tom od něho zase přijíti musil. Protož jménem a na místě JMti Cské poroučíme vám, abyste nadepsaného Čečatku hned před vás povolali a na něm to dostatečně, avšak v tejnosti a s napomenutím, aby pravdu oznámil, zvlášť když jest již to skrze jiné na jevo vyšlo, přezvěděli, kterého léta a dne, v jaké sumě a jaké tolary a čího rázu nadepsaný Žid jest jemu neb komu jinému vydával a komu jest je týž Čečatka zase od sebe odvozoval. A čeho se tak na něm doptáte, o tom nám na komoru nemeškajíc zprávu vaši učiňte. Na tom JMti Cské jistú vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po neděli Jubilate léta osmdesátého prvního. Archiv místodrž. král. Českého. Kop. 681/2, f. 258. 805. Jan Reymann píše nejvyššímu hejtmanu v Horním 1581. a Dolním Slezsku biskupu Martinovi Vratislavskému, že vévoda Jindřich po odjezdu jeho (biskupa) z Lehnice pří- kopy městské prohlížel, hloubku jejich zkoumal, na věže vystoupil a Židům prach střelný v jednom domě připravo- vati dal. V Löwenberku, 26. července 1581. (Něm.) Sammlung von Quellenschriften zur Geschichte Schlesiens 1850, II. 273. *) Z jiné listiny dovídáme se, že císařovna slíbila ročně dávati 25 zl. úroku ze 100 tolarů. Až do 25. února 1581 nebyly úroky odvedeny. Císařovna žádala dvorskou komoru, aby se na to pomýšlelo, aby zastavené stříbro bylo vyplaceno a vysokých úroků bylo ušetřeno.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 591 kuchyňské (proti zástavě stříbra) byl zapůjčil, i s úroky 1581. mu byly navráceny.*) V Praze 1581. (Něm) Wolf. Kl. Schr. 804. Komora česká nařizuje hejtmanu panství Par- 1581. dubského, aby na sousedu Pardubském Janu Čečatkovi vyzvěděl, mnoholi a jaké lehčí tolary mu Jonáš Žid Pražský odevzdal a komu zase byly vydány. Na hradě Pražském 21. dubna 1581. Pane hejtmane, příteli náš milej. Jakož nyní velmi zhusta neberní a lehčí tolarové, kteříž na dobrotu víceji neplatí než třiceti šest krej- caruov, mezi lidi se na nenabytú škodu netoliko JMti Cské pána našeho nejmilostivějšího ale i vší země vtrušují a vydávají: i zprávu toho máme, že Jonáš Žid zdejší před některým časem nedávno nemálo jest netoliko takových neberných a lehkých tolaruov Janovi Čečatkovi sou- sedu Pardubskému vydal, ale také mezi zlatou minci do dvaceti uher- ských grošíkuov stříbrných, kteří tři krejcary platí, pozlacených dal a ty po tom od něho zase přijíti musil. Protož jménem a na místě JMti Cské poroučíme vám, abyste nadepsaného Čečatku hned před vás povolali a na něm to dostatečně, avšak v tejnosti a s napomenutím, aby pravdu oznámil, zvlášť když jest již to skrze jiné na jevo vyšlo, přezvěděli, kterého léta a dne, v jaké sumě a jaké tolary a čího rázu nadepsaný Žid jest jemu neb komu jinému vydával a komu jest je týž Čečatka zase od sebe odvozoval. A čeho se tak na něm doptáte, o tom nám na komoru nemeškajíc zprávu vaši učiňte. Na tom JMti Cské jistú vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po neděli Jubilate léta osmdesátého prvního. Archiv místodrž. král. Českého. Kop. 681/2, f. 258. 805. Jan Reymann píše nejvyššímu hejtmanu v Horním 1581. a Dolním Slezsku biskupu Martinovi Vratislavskému, že vévoda Jindřich po odjezdu jeho (biskupa) z Lehnice pří- kopy městské prohlížel, hloubku jejich zkoumal, na věže vystoupil a Židům prach střelný v jednom domě připravo- vati dal. V Löwenberku, 26. července 1581. (Něm.) Sammlung von Quellenschriften zur Geschichte Schlesiens 1850, II. 273. *) Z jiné listiny dovídáme se, že císařovna slíbila ročně dávati 25 zl. úroku ze 100 tolarů. Až do 25. února 1581 nebyly úroky odvedeny. Císařovna žádala dvorskou komoru, aby se na to pomýšlelo, aby zastavené stříbro bylo vyplaceno a vysokých úroků bylo ušetřeno.
Strana 592
592 K HISTORII ŽIDŮ 1581. 806. Císař Rudolf II. komoře české, aby komorní pro- kurator vyšetřil, zdali volba starších židovstva v Praze správně se dála. Na hradě Pražském, 3. srpna 1581. Rudolph der Ander oc. Gestrenge, ehrnfeste, liebe Getreue! Wir haben euren gehorsamen Bericht vom fünfundzwanzigisten Tag nächsthin, in Sachen der Judenältisten und Richter Wählung, sowohl auch ihr aller Beschreibung betreffend, mit Gnaden empfangen und daraus verstanden. was mit solcher Wählung in einem und anderm furgelaufen. Dieweil ihr dann der gehorsamen Meinung seit, dass die Bestätigung der Altisten umb bedenklicher Ursachen willen je ehe je besser fürgenumben werde: so befelhen wir euch genädiglich, ihr wollet unserm Kammer-Procu- rator in unserm Namen auferlegen, dass er die Sachen eurem rath- lichen Guetachten nach schleunig an die Hand nehmbe und die ganz Gemein nochmals zum Uberfluss befrage, ob solche Wahl ordentlich und ihren Pflichten nach beschehen sei, dabei aber dass auch alles Fleiss zuegesehen und in Acht genummen werde, damit nicht etwo was Ver- fänglichs und Nachtheiligs darhinter verborgen liege. Also wöllet auch die Beschreibung erwähnter Juden wircklich betreiben und uns alsdann ferrer eines und des andern halben gehorsamen Bericht zuekummen lassen. Wollten wir euch genädiglich nit verhaiten und ihr vollbringet hieran unsern gnädigen Willen und Meinung. Geben auf unserm kunig- lichen Schloss Prag den dritten Tag Augusti anno oc im einundachtzi- gisten. Orig. arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1581. 807. Přední zžidovstva v Praze prosí komoručeskou, aby starší Židé na úřad byli dosazeni. 8. srpna 1581. Rom. Kais. auch zu Hungern und Böhem oc Königl. Mt böhe- mischen Herren Kammerräthe oc Grossgunstige, gebuetunde lieben Herren! Euer Genaden ganz niederhaftigisten Gehorsambs undertäniglich vorzubringen nit underlassen können betreffende under uns der Altisten Ambt. Demnach euer Genaden eine Verzeichnus behendiget worden und angelangt: nachmals eur Genaden gehorsamblich und zum aller- hochsten bitten than, die geruhen allergnadigiste ain Verordnung zue- than und mit der Altisten Ambt wie zuvor beschen die arme jüdisch Gemein unverzieglich zu vorsehen, da nothwendige und vielfaltig Sachen zueträglich, dass wohl von Nöthen und wie pillich vörkömmen möchte; wie dann kein Zweifel, Euer Gnaden werden unser unterthanigiste Bitte anhoren. Sich damit dero in Schutz und zu furderlichen Bescheid ganz undertäniglich und gehorsambist befelhen thuen. Actum den 8. Tag
592 K HISTORII ŽIDŮ 1581. 806. Císař Rudolf II. komoře české, aby komorní pro- kurator vyšetřil, zdali volba starších židovstva v Praze správně se dála. Na hradě Pražském, 3. srpna 1581. Rudolph der Ander oc. Gestrenge, ehrnfeste, liebe Getreue! Wir haben euren gehorsamen Bericht vom fünfundzwanzigisten Tag nächsthin, in Sachen der Judenältisten und Richter Wählung, sowohl auch ihr aller Beschreibung betreffend, mit Gnaden empfangen und daraus verstanden. was mit solcher Wählung in einem und anderm furgelaufen. Dieweil ihr dann der gehorsamen Meinung seit, dass die Bestätigung der Altisten umb bedenklicher Ursachen willen je ehe je besser fürgenumben werde: so befelhen wir euch genädiglich, ihr wollet unserm Kammer-Procu- rator in unserm Namen auferlegen, dass er die Sachen eurem rath- lichen Guetachten nach schleunig an die Hand nehmbe und die ganz Gemein nochmals zum Uberfluss befrage, ob solche Wahl ordentlich und ihren Pflichten nach beschehen sei, dabei aber dass auch alles Fleiss zuegesehen und in Acht genummen werde, damit nicht etwo was Ver- fänglichs und Nachtheiligs darhinter verborgen liege. Also wöllet auch die Beschreibung erwähnter Juden wircklich betreiben und uns alsdann ferrer eines und des andern halben gehorsamen Bericht zuekummen lassen. Wollten wir euch genädiglich nit verhaiten und ihr vollbringet hieran unsern gnädigen Willen und Meinung. Geben auf unserm kunig- lichen Schloss Prag den dritten Tag Augusti anno oc im einundachtzi- gisten. Orig. arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1581. 807. Přední zžidovstva v Praze prosí komoručeskou, aby starší Židé na úřad byli dosazeni. 8. srpna 1581. Rom. Kais. auch zu Hungern und Böhem oc Königl. Mt böhe- mischen Herren Kammerräthe oc Grossgunstige, gebuetunde lieben Herren! Euer Genaden ganz niederhaftigisten Gehorsambs undertäniglich vorzubringen nit underlassen können betreffende under uns der Altisten Ambt. Demnach euer Genaden eine Verzeichnus behendiget worden und angelangt: nachmals eur Genaden gehorsamblich und zum aller- hochsten bitten than, die geruhen allergnadigiste ain Verordnung zue- than und mit der Altisten Ambt wie zuvor beschen die arme jüdisch Gemein unverzieglich zu vorsehen, da nothwendige und vielfaltig Sachen zueträglich, dass wohl von Nöthen und wie pillich vörkömmen möchte; wie dann kein Zweifel, Euer Gnaden werden unser unterthanigiste Bitte anhoren. Sich damit dero in Schutz und zu furderlichen Bescheid ganz undertäniglich und gehorsambist befelhen thuen. Actum den 8. Tag
Strana 593
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 593 Monat Augusti anno oc einundachtzigisten. Euer Genaden niederhafti- 1581. giste underthänige die Vornehmsten aus der Gemein Judischheit in Prag. Orig arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 808. Císař Rudolf II. žádá nejvyšší úředníky zemské 1581. království Českého za dobré zdání, jakby od Židů pro- váděný vývoz zlata a stříbra mohl býti zastaven. V Praze, 2. září 1581. Rudolf oc. Wir wollen euch genediger Mainung nit bergen, dass Uns bisher in mer Weg mit sonder Beschwer furkumben, dass sich die Juden in den hieigen und andern unsern beheimischen Stetten allerlei zerprochen Gold und Silbergeschmeid aufzukaufen und ausser Landes zu verfuren oder sonst in ander Weg zu verpartiren understehen sollen; und das alles sowol wider die zuvor derwegen ausgegangne Mandata, als unserm Regal des Gold- und Silberkaufs zu sonderm Nachtl und Abbruch, wie Wir dann dessen nun etzlich Jar her an unsern Münz- gfallen mit sonderm Abgang empfunden. Darauf ist nun unser genedig Begern an euch, ihr wollet Uns nach notturftiger gehaltener Berath- schlagung mit Rat und Guetachtten berichten, was Uns disfals zu thuen gepuren wolle, und ob Wir nit befugt sein, derwegen von Neuem ernste Mandata mit dabei anghefter Peen fertigen und publiciern zu lassen, dergestalt, dass ein jeder nit allein dergleichen gulden und silbern Ge- schmeid nindert anderswohin als in unser Müncz widerumben wie zuvor zum Verkauf zu tragen, sonder auch die bei ihnen den Juden ver- standene Pfand, so sonst gebrochen und geschmelzt werden mussten, gleichsfals gegen die landgebreuchige Tax, sowol auch die valuirten gulden und silbern Münzen, die sie under anderm guetem Geld zu ver- schwerzen im Gebrauch haben, der Valuation nach in unsere Muncz abzugeben schuldig sein sollen. Und damit sich derwegen niemand fueg- licher weis zu beschweren Ursach haben möge, so wolten wir diese Anordnung verfuegen, dass einem jeden, der gerecht Ducaten-Gold darbringen wurde, dasselb als baldt vermunzft] und fur jede Präge- rische Mark 721/2 Stuck, alsviel auch sonst aus einer Markt gemunzt wirdet, gegeben werden; jedoch dass Uns entgegen der gewonliche Munczkosten, als von jedem Stuck ein weisser Groschen gezahlt würde. Dorauf ir nun eurn Ratchlag umb soviel besser zu richten und solch eur gehorsambes Guetachten ehestes zu befurdern wissen werdet. 38
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 593 Monat Augusti anno oc einundachtzigisten. Euer Genaden niederhafti- 1581. giste underthänige die Vornehmsten aus der Gemein Judischheit in Prag. Orig arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 808. Císař Rudolf II. žádá nejvyšší úředníky zemské 1581. království Českého za dobré zdání, jakby od Židů pro- váděný vývoz zlata a stříbra mohl býti zastaven. V Praze, 2. září 1581. Rudolf oc. Wir wollen euch genediger Mainung nit bergen, dass Uns bisher in mer Weg mit sonder Beschwer furkumben, dass sich die Juden in den hieigen und andern unsern beheimischen Stetten allerlei zerprochen Gold und Silbergeschmeid aufzukaufen und ausser Landes zu verfuren oder sonst in ander Weg zu verpartiren understehen sollen; und das alles sowol wider die zuvor derwegen ausgegangne Mandata, als unserm Regal des Gold- und Silberkaufs zu sonderm Nachtl und Abbruch, wie Wir dann dessen nun etzlich Jar her an unsern Münz- gfallen mit sonderm Abgang empfunden. Darauf ist nun unser genedig Begern an euch, ihr wollet Uns nach notturftiger gehaltener Berath- schlagung mit Rat und Guetachtten berichten, was Uns disfals zu thuen gepuren wolle, und ob Wir nit befugt sein, derwegen von Neuem ernste Mandata mit dabei anghefter Peen fertigen und publiciern zu lassen, dergestalt, dass ein jeder nit allein dergleichen gulden und silbern Ge- schmeid nindert anderswohin als in unser Müncz widerumben wie zuvor zum Verkauf zu tragen, sonder auch die bei ihnen den Juden ver- standene Pfand, so sonst gebrochen und geschmelzt werden mussten, gleichsfals gegen die landgebreuchige Tax, sowol auch die valuirten gulden und silbern Münzen, die sie under anderm guetem Geld zu ver- schwerzen im Gebrauch haben, der Valuation nach in unsere Muncz abzugeben schuldig sein sollen. Und damit sich derwegen niemand fueg- licher weis zu beschweren Ursach haben möge, so wolten wir diese Anordnung verfuegen, dass einem jeden, der gerecht Ducaten-Gold darbringen wurde, dasselb als baldt vermunzft] und fur jede Präge- rische Mark 721/2 Stuck, alsviel auch sonst aus einer Markt gemunzt wirdet, gegeben werden; jedoch dass Uns entgegen der gewonliche Munczkosten, als von jedem Stuck ein weisser Groschen gezahlt würde. Dorauf ir nun eurn Ratchlag umb soviel besser zu richten und solch eur gehorsambes Guetachten ehestes zu befurdern wissen werdet. 38
Strana 594
594 K HISTORII ŽIDŮ 1581. Daran vollbringt ihr unsern gefelligen Willen vnd Mainung. Geben Prag den 2. Tag Septembris anno 81. Koncept v c. k. říšsk. fin. arch. ve Vídni. Böhmen 1581. 1582. 809. Usnešení sněmu království Českého, jenž dne 5. února 1582 na hradě Pražském zahájen byl, o berni ze Židův. Berně z Židuov v království Českém. Co se pak Židův v království tomto dotýče: v městech Pražských i v jiných svobodných městech a nicméně ve všech městech JMCské a Její Mti císařové, též v panských, rytířských městech i v městských městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli, ty aby předně Židé starší v městech Pražských na své povinnosti, kterýmiž jsou zavázani, všecky spravedlivě vyhledali a sečtli, a cožby se jich tak koli vyhledalo a našlo, z toho jednoho každého Žida, kterémužby nad dvaceti let bylo aneb žeby ženatý byl, ti z hlavy jednu kopu grošuov českých, však na dva terminy, totižto o sv. Bartoloměji 30 grošův če- ských a o Hromnicích léta 83. též 30 grošů českých dáti povinni budou, a kterémužby Židu dvadceti let nebylo a do desíti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu, totiž po 15 groších českých tolikéž aby dali, spravili a z sebe sebrali, a od sebe nejvyšším ber- níkuom s jistým a pravdivým poznamenáním týchž Židuov odvedli. A poněvadž pak se to nachází, že Židé v jiných městech, městečkách a vesnicích od starších Židuov Pražských tak docela vyhledáni býti, ani k tomu, aby takovou svolenou na ně berni zouplna vyplňovali, jich přivésti nemohou: a protož jsou se všickni tři stavové s JMCskou snesli, aby předně na statcích JMCské skrze hejtmany, ouředníky, purkrabě, tolikéž kdež by Židé pod kterým pánem, rytířským člověkem a pod kýmžkoli jiným též v městech královských obývající byli, ti aby spra- vedlivě se vyhledali a týmž způsobem z nich se táž berně sebrala, tak aby jeden každý Žid, kterémužby dvadceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, jednu kopu grošů českých, a kterémuby dvadceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, ten aby 30 grošuov českých na svrchu psané terminy dal. A takovou sbírku té pomoci a berně z týchž Židuov, cožby se jí tak sešlo, předně hejtmané, ouředníci, purkrabové JMCské, nicméně každý pán a rytířský i jiný člověk, kterýžby Židy na gruntech svých měl, při berni své s listy přiznavacími na týž čas a terminy touž berni od Židův odsílati má, i tolikéž z každého královského města purk- mistr a konšelé v tom se také tak zachovati a touž berni vedlé berní svých s listy přiznavacími odsílati mají a povinni jsou. A kterýž by
594 K HISTORII ŽIDŮ 1581. Daran vollbringt ihr unsern gefelligen Willen vnd Mainung. Geben Prag den 2. Tag Septembris anno 81. Koncept v c. k. říšsk. fin. arch. ve Vídni. Böhmen 1581. 1582. 809. Usnešení sněmu království Českého, jenž dne 5. února 1582 na hradě Pražském zahájen byl, o berni ze Židův. Berně z Židuov v království Českém. Co se pak Židův v království tomto dotýče: v městech Pražských i v jiných svobodných městech a nicméně ve všech městech JMCské a Její Mti císařové, též v panských, rytířských městech i v městských městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli, ty aby předně Židé starší v městech Pražských na své povinnosti, kterýmiž jsou zavázani, všecky spravedlivě vyhledali a sečtli, a cožby se jich tak koli vyhledalo a našlo, z toho jednoho každého Žida, kterémužby nad dvaceti let bylo aneb žeby ženatý byl, ti z hlavy jednu kopu grošuov českých, však na dva terminy, totižto o sv. Bartoloměji 30 grošův če- ských a o Hromnicích léta 83. též 30 grošů českých dáti povinni budou, a kterémužby Židu dvadceti let nebylo a do desíti let stáří byl, polovici toho při jednom každém terminu, totiž po 15 groších českých tolikéž aby dali, spravili a z sebe sebrali, a od sebe nejvyšším ber- níkuom s jistým a pravdivým poznamenáním týchž Židuov odvedli. A poněvadž pak se to nachází, že Židé v jiných městech, městečkách a vesnicích od starších Židuov Pražských tak docela vyhledáni býti, ani k tomu, aby takovou svolenou na ně berni zouplna vyplňovali, jich přivésti nemohou: a protož jsou se všickni tři stavové s JMCskou snesli, aby předně na statcích JMCské skrze hejtmany, ouředníky, purkrabě, tolikéž kdež by Židé pod kterým pánem, rytířským člověkem a pod kýmžkoli jiným též v městech královských obývající byli, ti aby spra- vedlivě se vyhledali a týmž způsobem z nich se táž berně sebrala, tak aby jeden každý Žid, kterémužby dvadceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, jednu kopu grošů českých, a kterémuby dvadceti let nebylo a do desíti let stáří že jest, ten aby 30 grošuov českých na svrchu psané terminy dal. A takovou sbírku té pomoci a berně z týchž Židuov, cožby se jí tak sešlo, předně hejtmané, ouředníci, purkrabové JMCské, nicméně každý pán a rytířský i jiný člověk, kterýžby Židy na gruntech svých měl, při berni své s listy přiznavacími na týž čas a terminy touž berni od Židův odsílati má, i tolikéž z každého královského města purk- mistr a konšelé v tom se také tak zachovati a touž berni vedlé berní svých s listy přiznavacími odsílati mají a povinni jsou. A kterýž by
Strana 595
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 595 pak Zid s tu berni, jakž na jednoho každého svoleno jest, býti a jí 1582. dáti nemohl, tehdy aby z těch gruntuov, na kterýchžby ten Žid byl, odtud ihned od pána aneb správce týchž gruntuov se vypověděl a víc tu trpěn a zase na ty grunty přijímán nebyl; pakliby kdo takového Žida na grunty své přijal a on té berně svolené spravovati, pravíc, že s to býti nemůže, nechtěl, tehdy ten, kdožby takového Žida na grunty své anebo do měst Pražských a do jiných měst přijal, ten každý aby byl sám za něj tu berni naň svolenou povinen dáti. A poněvadž se ta zpráva dává, jakoby nějaký fortel od týchž Židuov při vyhledávání osob a let jich a tak pořádného vybírání této berně se díti měl, a že se tomu až posavad vyrozuměti nemůže, jaký počet těch Židuov starých i mladých, který tak podlé tohoto svolení berně vycházeti má: poroučí se nejvyšším berníkuom, aby se vší pilností a bedlivostí toho vyhledá- vali a na to se vyptali, tak aby v tom spravedlivě se od týchž Židův dálo a beze všech fortelův zouplna tomuto svolení od nich zadosti se stalo. A v městech Pražských takovému vyhledání nejvyšším berníkuom nápomocni býti mají JMCské rychtářové Starého i Nového měst Praž- ských. Ti pak Židé, kteří pod stavem panským aneb rytířským jsou, pány těch gruntů, aneb byl-liby který v městech, tehdy ouřadem k tomu přivozováni a na nich taková berně dobývána býti má. Sněmy české VI. 200. 810. Radové komory české císaři (do dvorské ko- 1582. mory) o nezaplaceném komorním platu, jejž Židé ode dávna odváděli, od r. 1556 však dlužni zůstali. V Praze, 29. března 1582. Allerdurchläuchtigister, grossmächtigister und unüberwindlichister Römischer Kaiser oc allergenädigister Herr! Als Eur Kais. Mt. wir noch vom vierzehenden Julii verschienes ein und achzigisten Jahrs etlicher- massen von Mehrung der Einkommen und Ersparung der Ausgaben bei diesem böhamischen Kammerwesen, so viel uns damals furkommen, in Gehorsamb Bericht gethan, ist under anderm auch von den Juden Meldung beschehen, dass sie vor Alters ein Tausend Thaler jahrliches Kammerzins in Eur Mt. Rentmeisterambt gereicht, aber vom sechs und fünfzigisten Jahr her daran nichts erlegt, sondern sich mit dem ent- schuldigt, dass sie allemal in den gemeinen Landtagsbeschlüssen mit- eingezogen und ein sonderbare Kontribution auf sie gelegt worden, die sie bisher jeder Zeit bezahlen muessen und derhalben ihnen unmuglich sei diesen Kammerzins hinfüran viel weniger den versessenen zu er-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 595 pak Zid s tu berni, jakž na jednoho každého svoleno jest, býti a jí 1582. dáti nemohl, tehdy aby z těch gruntuov, na kterýchžby ten Žid byl, odtud ihned od pána aneb správce týchž gruntuov se vypověděl a víc tu trpěn a zase na ty grunty přijímán nebyl; pakliby kdo takového Žida na grunty své přijal a on té berně svolené spravovati, pravíc, že s to býti nemůže, nechtěl, tehdy ten, kdožby takového Žida na grunty své anebo do měst Pražských a do jiných měst přijal, ten každý aby byl sám za něj tu berni naň svolenou povinen dáti. A poněvadž se ta zpráva dává, jakoby nějaký fortel od týchž Židuov při vyhledávání osob a let jich a tak pořádného vybírání této berně se díti měl, a že se tomu až posavad vyrozuměti nemůže, jaký počet těch Židuov starých i mladých, který tak podlé tohoto svolení berně vycházeti má: poroučí se nejvyšším berníkuom, aby se vší pilností a bedlivostí toho vyhledá- vali a na to se vyptali, tak aby v tom spravedlivě se od týchž Židův dálo a beze všech fortelův zouplna tomuto svolení od nich zadosti se stalo. A v městech Pražských takovému vyhledání nejvyšším berníkuom nápomocni býti mají JMCské rychtářové Starého i Nového měst Praž- ských. Ti pak Židé, kteří pod stavem panským aneb rytířským jsou, pány těch gruntů, aneb byl-liby který v městech, tehdy ouřadem k tomu přivozováni a na nich taková berně dobývána býti má. Sněmy české VI. 200. 810. Radové komory české císaři (do dvorské ko- 1582. mory) o nezaplaceném komorním platu, jejž Židé ode dávna odváděli, od r. 1556 však dlužni zůstali. V Praze, 29. března 1582. Allerdurchläuchtigister, grossmächtigister und unüberwindlichister Römischer Kaiser oc allergenädigister Herr! Als Eur Kais. Mt. wir noch vom vierzehenden Julii verschienes ein und achzigisten Jahrs etlicher- massen von Mehrung der Einkommen und Ersparung der Ausgaben bei diesem böhamischen Kammerwesen, so viel uns damals furkommen, in Gehorsamb Bericht gethan, ist under anderm auch von den Juden Meldung beschehen, dass sie vor Alters ein Tausend Thaler jahrliches Kammerzins in Eur Mt. Rentmeisterambt gereicht, aber vom sechs und fünfzigisten Jahr her daran nichts erlegt, sondern sich mit dem ent- schuldigt, dass sie allemal in den gemeinen Landtagsbeschlüssen mit- eingezogen und ein sonderbare Kontribution auf sie gelegt worden, die sie bisher jeder Zeit bezahlen muessen und derhalben ihnen unmuglich sei diesen Kammerzins hinfüran viel weniger den versessenen zu er-
Strana 596
596 K HISTORII ŽIDŮ 1582. legen, wie ihnen dann damals die Vertröstung beschehen war, dass sie dessen entgegen befreit sein sollten. Dieweil aber E. Mt. Städt in Böheim neben der Steuer und Pier- geld auch ein Weg als den andern ihre jahrliche Kammerzins ohne Weigerung entrichten, ist darfuer gehalten, dass sie sowohl als die Christen solchen Zins zu reichen schuldig und billich nit laer ausgehen sollten. Derwegen dann E. Mt. Kammerprocurator neben dem böhei- mischen Kammerpuchhalter zu Aussuch- und Handlung deren Noth- turften zu Kommissari verordnet worden seind. Nachdem aber die Sachen aus allerhand Verhinderung nit vollzogen werden mugen, haben wir dieselbe auf Guetachten und in Beisein Eur Mt. Raths und Hof- kammerpresidentens Herrn Ferdinand Hofmann selbst auf der Kammer furgenommen und erstlich den Juden nothturftig furgehalten, dass ihre bisher eingewendte Entschuldigung wegen der Steuer gar nit erheblich noch statt haben künde, sientemal dieselbe nit allein alle E. Mt. Under- thane die Christen in den kuniglichen Städten neben dem Kammerzins reichten, sonder auch die andern Juden so ausser Prag under den Landstädten wohn- und sesshaft waren, ihren Herren die Zins sowohl als die Steuer geben und leisten mussten, und derhalben sie vermahnet, dass sie hinfüran nit weniger die ein Tausent Thaler Kammerzins reichen sollten. Was aber das verschienen betreffe, wofern sie was under eins thuen und sich also erzeigen wurden, dass Eur Mt. zu- frieden sein kunden, wollten wir sie dahin befürdern, damit ihnen hieran ein Gnad beschehen möchte; under anderen auch der Schulden er- wähnet, welche ihnen die Singer, Trabanten und Hartschier verblieben und E. Mt. in Abschlag ihrer Hofbesoldungen bei ihnen den Juden ubernehmben lassen. Darauf sie nun ihr vorig Entschuldigung eingewendt und ihre Noth und Armut zum höchsten angezogen, dass sie ausser des mit der Steuer, daran sie noch ein starken Rest richtig zu machen schuldig wären, gnugsamb zu thuen hätten und dieselbe nit zu erschwingen ver- möchten, derhalben gebeten, damit sie nit allein mit diesem Begehrn verschonet, sonder auch ihnen ein Nachlass an ihrem Steuer-Ausstand beschehen möcht; doch sich daneben erboten gegen Nachsehung des Steuerrestes die obbemelten Hofschulden zu bezahlen: welches ihnen aber abgelaint und nach langer Traktation entlich soviel erhandelt worden, dass sie bewilligt die beruhrten Hofschulden, so sich auf ein Tausend drei Hundert neun und funfzig Thaler verlaufen, fur den ver- sessenen Kammerzins uber sich zu nehmen und abzurichten, hinfuran aber jahrlich ein Tausent Thaler in die Kammer zu reichen, doch dass
596 K HISTORII ŽIDŮ 1582. legen, wie ihnen dann damals die Vertröstung beschehen war, dass sie dessen entgegen befreit sein sollten. Dieweil aber E. Mt. Städt in Böheim neben der Steuer und Pier- geld auch ein Weg als den andern ihre jahrliche Kammerzins ohne Weigerung entrichten, ist darfuer gehalten, dass sie sowohl als die Christen solchen Zins zu reichen schuldig und billich nit laer ausgehen sollten. Derwegen dann E. Mt. Kammerprocurator neben dem böhei- mischen Kammerpuchhalter zu Aussuch- und Handlung deren Noth- turften zu Kommissari verordnet worden seind. Nachdem aber die Sachen aus allerhand Verhinderung nit vollzogen werden mugen, haben wir dieselbe auf Guetachten und in Beisein Eur Mt. Raths und Hof- kammerpresidentens Herrn Ferdinand Hofmann selbst auf der Kammer furgenommen und erstlich den Juden nothturftig furgehalten, dass ihre bisher eingewendte Entschuldigung wegen der Steuer gar nit erheblich noch statt haben künde, sientemal dieselbe nit allein alle E. Mt. Under- thane die Christen in den kuniglichen Städten neben dem Kammerzins reichten, sonder auch die andern Juden so ausser Prag under den Landstädten wohn- und sesshaft waren, ihren Herren die Zins sowohl als die Steuer geben und leisten mussten, und derhalben sie vermahnet, dass sie hinfüran nit weniger die ein Tausent Thaler Kammerzins reichen sollten. Was aber das verschienen betreffe, wofern sie was under eins thuen und sich also erzeigen wurden, dass Eur Mt. zu- frieden sein kunden, wollten wir sie dahin befürdern, damit ihnen hieran ein Gnad beschehen möchte; under anderen auch der Schulden er- wähnet, welche ihnen die Singer, Trabanten und Hartschier verblieben und E. Mt. in Abschlag ihrer Hofbesoldungen bei ihnen den Juden ubernehmben lassen. Darauf sie nun ihr vorig Entschuldigung eingewendt und ihre Noth und Armut zum höchsten angezogen, dass sie ausser des mit der Steuer, daran sie noch ein starken Rest richtig zu machen schuldig wären, gnugsamb zu thuen hätten und dieselbe nit zu erschwingen ver- möchten, derhalben gebeten, damit sie nit allein mit diesem Begehrn verschonet, sonder auch ihnen ein Nachlass an ihrem Steuer-Ausstand beschehen möcht; doch sich daneben erboten gegen Nachsehung des Steuerrestes die obbemelten Hofschulden zu bezahlen: welches ihnen aber abgelaint und nach langer Traktation entlich soviel erhandelt worden, dass sie bewilligt die beruhrten Hofschulden, so sich auf ein Tausend drei Hundert neun und funfzig Thaler verlaufen, fur den ver- sessenen Kammerzins uber sich zu nehmen und abzurichten, hinfuran aber jahrlich ein Tausent Thaler in die Kammer zu reichen, doch dass
Strana 597
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 597 sie dagegen umb soviel weniger mit der Steuer unbelegt bleiben sollten, 1582. dann ausser demselben ihnen sonst unmuglich zu folgen wäre. Und wiewohl wir ihnen nun eins und anders nothturftig zu Ge- muth gefuert, auch etlichmal Bedenkzeit zuegelassen und sie gern auf ein hohers gebracht hätten, so seind sie doch auf ihren Einwenden beruhet, dass ein anders und mehrers nit als die ein Tausent drei Hundert neun und funfzig Thaler zu erhalten gewest, die wir mitler- weil und bis auf Eur Mt. genädigiste Ratification von ihnen ange- nommen, die dagegen in Handen gehabte Schein abgefordert und dem Hofzahlmeister zuegestellt. Und dieweil es gleichwohl nit weniger, dass sie der mehrer Theils arm und do einer oder zween etwas vermuegen, hundert dargegen seind, die nichts haben und soviel vermerkt worden, dass ihnen gleichwohl beides als Steuer und Kammerzins zugleich zu verrichten nit muglich: so wären wir der gehorsamisten Meinung Eur Mt. möchten solches also von ihnen genädigist annehmben, uber welches sie dann auch ihren Steuer-Ausstand ein Weg als den andern, was sich in gueter Abreitung befinden würdet, zu erlegen schuldig sein werden; und damit hinfuran die ein Tausent Thaler Kammerzins wieder- umb richtig und ordentlich zur Kammer gebracht und gereicht werden, durch die Obristen Herren Landofficier bei kunftigem Landtag tractiren lassen, das dieselben ein Tausent Thaler Kammerzins wie vor alters bei der Kammer verbleiben und dagegen den Juden in Richtung der Steuer ein Linderung gemacht, damit sie uber Vermuegen nit beschwert; auch weil furkumbt, dass viel andere Juden im Land diesem Kammer- zins nichts zu Hilf geben sollen, dieselben gleichsfalls zu Erlegung ihrer Steuer Gebuer gehalten werden des Versehens, weil dies ein alter Gebrauch und Kammereinkommen ist und dannocht uber das der Steuer noch was ansehliches verbleibt, es werde solches den Ständen nit zuwieder sein. Jedoch zu Eur Mt. fernerem genädigisten Erwägen und Gefallen gestellt, deren wir uns zu kaiserlichen Gnaden under- thanigist befehlen thuen. Geben Prag den neun und zwanzigisten Martii anno im zwei und achzigisten. Euer Röm. Kais. Mt. underthänigiste ge- horsamiste Humprecht Czernin z Chudenicz m. p. M. Nosticz m. p. Hertwik v. Seydlitz m. p. Paul v. Lidlav m. p. Komora dvorská předložila o tom své dobré zdání dne 6. května t. r. A. Kaiser und Herr! Weil dieser fürgeschlagene Modus zu Ver- mehrung E. Mt. Kamergfäll gelangt, so hat die Hofkammer hinwieder
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 597 sie dagegen umb soviel weniger mit der Steuer unbelegt bleiben sollten, 1582. dann ausser demselben ihnen sonst unmuglich zu folgen wäre. Und wiewohl wir ihnen nun eins und anders nothturftig zu Ge- muth gefuert, auch etlichmal Bedenkzeit zuegelassen und sie gern auf ein hohers gebracht hätten, so seind sie doch auf ihren Einwenden beruhet, dass ein anders und mehrers nit als die ein Tausent drei Hundert neun und funfzig Thaler zu erhalten gewest, die wir mitler- weil und bis auf Eur Mt. genädigiste Ratification von ihnen ange- nommen, die dagegen in Handen gehabte Schein abgefordert und dem Hofzahlmeister zuegestellt. Und dieweil es gleichwohl nit weniger, dass sie der mehrer Theils arm und do einer oder zween etwas vermuegen, hundert dargegen seind, die nichts haben und soviel vermerkt worden, dass ihnen gleichwohl beides als Steuer und Kammerzins zugleich zu verrichten nit muglich: so wären wir der gehorsamisten Meinung Eur Mt. möchten solches also von ihnen genädigist annehmben, uber welches sie dann auch ihren Steuer-Ausstand ein Weg als den andern, was sich in gueter Abreitung befinden würdet, zu erlegen schuldig sein werden; und damit hinfuran die ein Tausent Thaler Kammerzins wieder- umb richtig und ordentlich zur Kammer gebracht und gereicht werden, durch die Obristen Herren Landofficier bei kunftigem Landtag tractiren lassen, das dieselben ein Tausent Thaler Kammerzins wie vor alters bei der Kammer verbleiben und dagegen den Juden in Richtung der Steuer ein Linderung gemacht, damit sie uber Vermuegen nit beschwert; auch weil furkumbt, dass viel andere Juden im Land diesem Kammer- zins nichts zu Hilf geben sollen, dieselben gleichsfalls zu Erlegung ihrer Steuer Gebuer gehalten werden des Versehens, weil dies ein alter Gebrauch und Kammereinkommen ist und dannocht uber das der Steuer noch was ansehliches verbleibt, es werde solches den Ständen nit zuwieder sein. Jedoch zu Eur Mt. fernerem genädigisten Erwägen und Gefallen gestellt, deren wir uns zu kaiserlichen Gnaden under- thanigist befehlen thuen. Geben Prag den neun und zwanzigisten Martii anno im zwei und achzigisten. Euer Röm. Kais. Mt. underthänigiste ge- horsamiste Humprecht Czernin z Chudenicz m. p. M. Nosticz m. p. Hertwik v. Seydlitz m. p. Paul v. Lidlav m. p. Komora dvorská předložila o tom své dobré zdání dne 6. května t. r. A. Kaiser und Herr! Weil dieser fürgeschlagene Modus zu Ver- mehrung E. Mt. Kamergfäll gelangt, so hat die Hofkammer hinwieder
Strana 598
598 K HISTORII ŽIDŮ 1582. kein Bedenken und mochten E. M. solches zu kunftigem Landtag ge- rathener Massen tractiren lassen. Placet imperatori 6. Mai 1582. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Orig. 1582. 811. Císař Rudolf II. komoře české, že svoluje, aby 52 Židů v Praze, kteříž pro nějaký zločin byli uvězněni, na jistotu 20.000 tolarů, z nichž 6000 tolarů ihned má býti složeno, na svobodu bylo propuštěno. Ve Vídni, 3. dubna 1582. Wir werden von dem edlen unserm Rath, Hofkammerpresidenten und lieben Getreuen, Ferdinanden Hoffmann Freiherrn bericht, dass unlängst zu Prag deren daselbst wesenden Juden zwoundfünfzig Per- sonen umb ihres ungebührlichen Fürnehmens und Verbrechens willen in unser Straf erkennt und darauf in die gefängliche Verhaft auf den weiszen Thurm gesetzt worden, welche folgends sich erboten haben sollen Bürgschaft zu thuen, damit sie bemelter Verstrickung erlassen werden möchten. Nun ist Uns gleichwohl mittlerweil, bis wir Uns an- geregter Verwirkung und Straf halber genädigist resolviren, nicht zu- wider, sie solches ihres Verhafts zu erlassen, wofer sie sich umb zwainzig Tausend Thaler gnuegsamblich verbürgen und darunter sechs Tausend Thaler alsbald und ehe sie aus der Gefängnus gelassen werden, erlegen wöllen; wie dann auch hiemit unser genädigister Befelch ist, ihr wöllet solches, wofer ihr anderst kein Bedenken darwider habt, unverzogenlich ins Werk richten. Im Fall ihr aber einiche difficultirliche Ursach darbei befinden wurdet, alsdann die Sach mit einander berathschlagen und Uns euer berichtliches Guetbedunken furderlich zuekommen lassen. Daran oc. Geben Wien den dritten Tag Aprilis anno oc im zweiund- achzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Gedenkbuch Böhmen 1582—3. Kop. 1582. 812. Dlužní úpis starších židovských v Praze na 1500 kop gr. č. Kašparovi Bernaurovi z Felburgu. V Praze, 4. května 1582. Izák líkař, Monyš Beneš, Majer Brandejský, rabí Majer Ebštajn, rabí Jakub zeť Enochů, Majer Berleš, rabí Šalomoun syn Munkovy rabí Abraham Bachor, Markus Meyzl, Fejtl Vokatý, Lazar zeť Mojžíše líkaře, rabí Izák zeť rabí Leba, Juda impressor, Jonáš Buria, Joachym Nosek, Viktorin Goltšajder, Mendl Fauber a rabí Samuel Mass, starší židovští v Praze, stojíce osobně v radě před panem purgmistrem a pány
598 K HISTORII ŽIDŮ 1582. kein Bedenken und mochten E. M. solches zu kunftigem Landtag ge- rathener Massen tractiren lassen. Placet imperatori 6. Mai 1582. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Orig. 1582. 811. Císař Rudolf II. komoře české, že svoluje, aby 52 Židů v Praze, kteříž pro nějaký zločin byli uvězněni, na jistotu 20.000 tolarů, z nichž 6000 tolarů ihned má býti složeno, na svobodu bylo propuštěno. Ve Vídni, 3. dubna 1582. Wir werden von dem edlen unserm Rath, Hofkammerpresidenten und lieben Getreuen, Ferdinanden Hoffmann Freiherrn bericht, dass unlängst zu Prag deren daselbst wesenden Juden zwoundfünfzig Per- sonen umb ihres ungebührlichen Fürnehmens und Verbrechens willen in unser Straf erkennt und darauf in die gefängliche Verhaft auf den weiszen Thurm gesetzt worden, welche folgends sich erboten haben sollen Bürgschaft zu thuen, damit sie bemelter Verstrickung erlassen werden möchten. Nun ist Uns gleichwohl mittlerweil, bis wir Uns an- geregter Verwirkung und Straf halber genädigist resolviren, nicht zu- wider, sie solches ihres Verhafts zu erlassen, wofer sie sich umb zwainzig Tausend Thaler gnuegsamblich verbürgen und darunter sechs Tausend Thaler alsbald und ehe sie aus der Gefängnus gelassen werden, erlegen wöllen; wie dann auch hiemit unser genädigister Befelch ist, ihr wöllet solches, wofer ihr anderst kein Bedenken darwider habt, unverzogenlich ins Werk richten. Im Fall ihr aber einiche difficultirliche Ursach darbei befinden wurdet, alsdann die Sach mit einander berathschlagen und Uns euer berichtliches Guetbedunken furderlich zuekommen lassen. Daran oc. Geben Wien den dritten Tag Aprilis anno oc im zweiund- achzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Gedenkbuch Böhmen 1582—3. Kop. 1582. 812. Dlužní úpis starších židovských v Praze na 1500 kop gr. č. Kašparovi Bernaurovi z Felburgu. V Praze, 4. května 1582. Izák líkař, Monyš Beneš, Majer Brandejský, rabí Majer Ebštajn, rabí Jakub zeť Enochů, Majer Berleš, rabí Šalomoun syn Munkovy rabí Abraham Bachor, Markus Meyzl, Fejtl Vokatý, Lazar zeť Mojžíše líkaře, rabí Izák zeť rabí Leba, Juda impressor, Jonáš Buria, Joachym Nosek, Viktorin Goltšajder, Mendl Fauber a rabí Samuel Mass, starší židovští v Praze, stojíce osobně v radě před panem purgmistrem a pány
Strana 599
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 599 sami od sebe i na místě vší obce židovský přiznali se a oznámili: že 1582. sou dlužni rukou společnú a nerozdílnú dluhu pravého a spravedlivého peněz hotových půjčených urozenému a statečnému rytíři panu Kašpa- rovi Bernaurovi z Felburgu, JMCské kamrdieneru, puol druhého tisíce kop grošův českých, kderúžto summu předepsaní Židé dáti a navrátiti mají na den Nového léta po actum zápisu tohoto najprvé příští i s úro- kem podlé nového nařízení na tu summu přišlým. Ujišťují a zápisem tímto oni starší židovští nahoře zejména postavení i jeden každý na domu svém, v němž bydlí i na jiném všelijakém statku movitém také nemovitém i na osobách svých zapisují na ten zpuosob: neučinilili by tomu zadosti a dluhu i vší summy na den Nového léta nahoře jme- novaný s úrokem vzešlým neoplatili a nenavrátili, tehdy pan Kašpar Bernaur z Felburgu aneb ten, komuž by od pána poručeno bylo, má a bude jmíti moc v domy dotčených starších Židuov i v jiný všelijaký statek jejich movitý také nemovitý právem se uvázati, tak jako by všecko právo na vrch i do slunce západu vydržáno, zvod a zmocnění vykonáno bylo, je držeti, směniti, prodati a tu summy své i s úrokem a škodami vzešlými na domích a jiných statcích, nicméně i na osobách jejich postihati a dobývati přede všemi jinými jich věřiteli. Actum in consilio fr. 6. postridie inventionis crucis et pridie Gothardi anno MDLXXXII magistro civium d. Philipo Redlwestero à Wilderstorf. Arch. města Prahy. Rkp. 2169 f. 69. 813. Abraham impresor činí ženu svou Krásnou 1582. spoluúčastnicí práva v domu Šilháčkovský řečeném. 4. května 1582. Abraham impressor Žid stoje osobně v radě oznámil, že Šendl jinak Krásnou ženu svú ke vší spravedlnosti, kterúž v domu Šilháč- kovský řečeném jmá, připouští, aby toho společně do smrti jich po- žívali a jeden bez druhého takové spravedlnosti prodati ani jinak za- vaditi nebude moci. Také doloženo: splodili-li by oni společně v tom manželství které děti, po smrti Abrahama i Šendl děti jejich a žádný jiný v té takové spravedlnosti předřečeného domu budou praví ná- padníci a dědicové. Pakli by žádných dětí neměli aneb že by jim ze- mřely, tehdy dcery jeho Abrahama z předešlé ženy jeho Betky pošlé tu spravedlnost obsáhnou a odtud Šendli její věno budou povinny vy- dati, a pokudž by jí věnem nevybyly, potud ona v tom domu bez pře- kážky jich i každého člověka zuostane. Dále k sobě se ve všem podlé listuov židovských zachovati mají. Byl při tom Monyš starší židovský
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 599 sami od sebe i na místě vší obce židovský přiznali se a oznámili: že 1582. sou dlužni rukou společnú a nerozdílnú dluhu pravého a spravedlivého peněz hotových půjčených urozenému a statečnému rytíři panu Kašpa- rovi Bernaurovi z Felburgu, JMCské kamrdieneru, puol druhého tisíce kop grošův českých, kderúžto summu předepsaní Židé dáti a navrátiti mají na den Nového léta po actum zápisu tohoto najprvé příští i s úro- kem podlé nového nařízení na tu summu přišlým. Ujišťují a zápisem tímto oni starší židovští nahoře zejména postavení i jeden každý na domu svém, v němž bydlí i na jiném všelijakém statku movitém také nemovitém i na osobách svých zapisují na ten zpuosob: neučinilili by tomu zadosti a dluhu i vší summy na den Nového léta nahoře jme- novaný s úrokem vzešlým neoplatili a nenavrátili, tehdy pan Kašpar Bernaur z Felburgu aneb ten, komuž by od pána poručeno bylo, má a bude jmíti moc v domy dotčených starších Židuov i v jiný všelijaký statek jejich movitý také nemovitý právem se uvázati, tak jako by všecko právo na vrch i do slunce západu vydržáno, zvod a zmocnění vykonáno bylo, je držeti, směniti, prodati a tu summy své i s úrokem a škodami vzešlými na domích a jiných statcích, nicméně i na osobách jejich postihati a dobývati přede všemi jinými jich věřiteli. Actum in consilio fr. 6. postridie inventionis crucis et pridie Gothardi anno MDLXXXII magistro civium d. Philipo Redlwestero à Wilderstorf. Arch. města Prahy. Rkp. 2169 f. 69. 813. Abraham impresor činí ženu svou Krásnou 1582. spoluúčastnicí práva v domu Šilháčkovský řečeném. 4. května 1582. Abraham impressor Žid stoje osobně v radě oznámil, že Šendl jinak Krásnou ženu svú ke vší spravedlnosti, kterúž v domu Šilháč- kovský řečeném jmá, připouští, aby toho společně do smrti jich po- žívali a jeden bez druhého takové spravedlnosti prodati ani jinak za- vaditi nebude moci. Také doloženo: splodili-li by oni společně v tom manželství které děti, po smrti Abrahama i Šendl děti jejich a žádný jiný v té takové spravedlnosti předřečeného domu budou praví ná- padníci a dědicové. Pakli by žádných dětí neměli aneb že by jim ze- mřely, tehdy dcery jeho Abrahama z předešlé ženy jeho Betky pošlé tu spravedlnost obsáhnou a odtud Šendli její věno budou povinny vy- dati, a pokudž by jí věnem nevybyly, potud ona v tom domu bez pře- kážky jich i každého člověka zuostane. Dále k sobě se ve všem podlé listuov židovských zachovati mají. Byl při tom Monyš starší židovský
Strana 600
600 K HISTORII ŽIDŮ 1582. a Šimon školník. Actum in consilio f. 6 postridie inventionis crucis et pridie Gothardi anno MDLXXXII. Archiv města Prahy. Rkp. 2169 f. 63. 1582. 814. Císař Rudolf II. schvaluje jednání komory české s Židy Pražskými v příčině urovnání dluhů dvorních zpě- váků, harcířů, trabantů a aby odváděli ročně komor- ního platu 1000 tolarů; na příštím pak sněmu aby o uleh- čení jim ukládané berně bylo jednáno. Ve Vídni, 8. května 1582. Wir haben aus eurem vom 29. Martii nächstverschienen in Ge- horsam gethanen Bericht, welchermassen ihr die Handlung mit denen Juden, dass sie sich die 1359 Thaler, so ihnen unsere Singer, Hartschier und Trabanten schuldig verblieben und wir in Abschlag ihrer Hof- besoldungen übernommen, selbst abzurichten, auch von nun an konftig 1000 Thaler jährlichen Kammerzins, inmassen sie denselben vor Jahren auch gereicht, zu erlegen verwilligt, bis auf unsere gnädigste Ratifica- tion geschlossen, mit Gnaden angehört und vernommen. Dieweil dann eurem gehorsamen Vermelden nach bei ihnen und ihres Unvermügens willen ein mehrers nicht zu erhalten sein soll, so haben wir gleich in solche Abhandlung nit allein bewilligt, sondern auch euren dabei angewandten Fleiss zu gnädigem Gefallen vermerkt mit gnädigistem Befehlich, ihr wöllet also hierfüro darauf gedacht und darob sein, damit durch sie, die Juden, solcher Kammerzins der ein Tausend Thaler jederzeit ordenlich abgelegt, auch bei nächstem Landtag deshalben sowohl wegen Linderung ihrer Steuercontribution die Noth- durft angebracht werde. Geben Wien den 8. Tag Mai anno oc im zwei- undachtzigsten. Sněmy české VI. 218. 1582. 815. Ladislav starší z Lobkovic oznamuje Vilímovi z Rožmberka, že mandát o lichvě, o Židech a Novokřtěn- cích byl ve Slezsku vyhlášen, jak nejvyšší úředníci zemští o něm se uradili, pro Lužici však že staly se nějaké změny. V Praze, 22. května 1582. Hochgeborner Herr! Insonders geliebter Herr Schwager und gueter Freund oc. Nachdem Ihr Kais. Mt., auch wie E. L. sich zu er- rinnern haben, auf die Vorgleichung der Stände in Ober-Lausitz das Wuchermandat und desselben anhängenden Artigel halben, solches alles
600 K HISTORII ŽIDŮ 1582. a Šimon školník. Actum in consilio f. 6 postridie inventionis crucis et pridie Gothardi anno MDLXXXII. Archiv města Prahy. Rkp. 2169 f. 63. 1582. 814. Císař Rudolf II. schvaluje jednání komory české s Židy Pražskými v příčině urovnání dluhů dvorních zpě- váků, harcířů, trabantů a aby odváděli ročně komor- ního platu 1000 tolarů; na příštím pak sněmu aby o uleh- čení jim ukládané berně bylo jednáno. Ve Vídni, 8. května 1582. Wir haben aus eurem vom 29. Martii nächstverschienen in Ge- horsam gethanen Bericht, welchermassen ihr die Handlung mit denen Juden, dass sie sich die 1359 Thaler, so ihnen unsere Singer, Hartschier und Trabanten schuldig verblieben und wir in Abschlag ihrer Hof- besoldungen übernommen, selbst abzurichten, auch von nun an konftig 1000 Thaler jährlichen Kammerzins, inmassen sie denselben vor Jahren auch gereicht, zu erlegen verwilligt, bis auf unsere gnädigste Ratifica- tion geschlossen, mit Gnaden angehört und vernommen. Dieweil dann eurem gehorsamen Vermelden nach bei ihnen und ihres Unvermügens willen ein mehrers nicht zu erhalten sein soll, so haben wir gleich in solche Abhandlung nit allein bewilligt, sondern auch euren dabei angewandten Fleiss zu gnädigem Gefallen vermerkt mit gnädigistem Befehlich, ihr wöllet also hierfüro darauf gedacht und darob sein, damit durch sie, die Juden, solcher Kammerzins der ein Tausend Thaler jederzeit ordenlich abgelegt, auch bei nächstem Landtag deshalben sowohl wegen Linderung ihrer Steuercontribution die Noth- durft angebracht werde. Geben Wien den 8. Tag Mai anno oc im zwei- undachtzigsten. Sněmy české VI. 218. 1582. 815. Ladislav starší z Lobkovic oznamuje Vilímovi z Rožmberka, že mandát o lichvě, o Židech a Novokřtěn- cích byl ve Slezsku vyhlášen, jak nejvyšší úředníci zemští o něm se uradili, pro Lužici však že staly se nějaké změny. V Praze, 22. května 1582. Hochgeborner Herr! Insonders geliebter Herr Schwager und gueter Freund oc. Nachdem Ihr Kais. Mt., auch wie E. L. sich zu er- rinnern haben, auf die Vorgleichung der Stände in Ober-Lausitz das Wuchermandat und desselben anhängenden Artigel halben, solches alles
Strana 601
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 601 durch uns haben berathschlagen lassen, wir auch Ihr Mt. unser Guet- 1582. bedunken diesfalls, nit allein Ober-Lausitz sondern auch Schlesien be- treffend, underthänigst angezeigt und dieweil die Generale in Schlesien albereit publicirt und vom Furstentag daselbst geschlossen, nit allein die Wuchermandat, sondern auch die Juden und Wiedertaufer be- treffend, hat man zu diesemmal keine Veränderung in Schlesien fur- nemen kunnen. So viel aber Ober-Lausitz anlangt, haben Ihr Mt. auf unser räthlichs Gutbedunken die General im Lausitz corigiren lassen und durch ein eigen Curier, dieweil der Landtag von Morgen uber acht Tag in Ober-Lausitz gehalten werden soll, abgefertiget, mit der austruglichen Condition und Befelch, da wir ferner in sollichem kein Bedenken hätten, mehrgemelte Mandata alsbald allhie drucken zu lassen und Ihrer Mt. zu der Verfertigung zu ubersenden; weliches also geschehen, wie E. L. aus beiliegendem gedruckten Generalmandat nit weniger aus der Abschrift, welicher Gestalt wir diesfalls Ihr Mt. be- antwort zu vornemen haben, und verhoffen E. L. mit solichem auch wohl, dann es in der Eil nit anders sein können, zufrieden sein. Gleich- falls ist auch solliches dem Herrn obristen Kanzler zu der Nachrichtung insinuirt worden, allein durch mich obristen Hofmeister, dieweil sonst niemands allhie und Herr Johann Chinski heutiges Tages auch nach Kolin auf Herr Kaspars von Scherotius Hochzeit verreist. Und ich E. L. thue das, so ihr allzeit freundlichen lieb ist und uns alle gottlicher Warung beineben befelhen. Datum Prag oc. Orig. arch v Třeboni. 816. Císař Rudolf II. projevuje komoře české ne. 1582. libost, že uvězněných 52 Židů bylo na svobodu propu- štěno za tak malou sumu a že komora těch peněz, které na cestu (císařovu) z Vídně byly určeny, užila pro své potřeby; nařizuje, aby peníze byly vyplaceny. Ve Vídni, 28. května 1582. ... Dass aber die Juden zu Prag, so ihrer geübten ungebührlichen Handlung halber in unser Straf erkennt, der Gefängnus ausser unsers Vorwissens gegen eine so schlechte Summa erlassen, auch noch uber das, beschehener Verordnung zuwider und ungeachtet, dass dasselb Geld eures Selbstwissens zu unserm Aufbruch deputiert gewest, wie es dann auch an sich selbst kein der Kammer eingeraumbtes oder zugehörigs Gefäll ist, dennoch darein gegriffen worden, das will Uns nit wenig frembd und bedenklich fallen; können euch auch diesen Eingriff gar nit verstatten, sondern befehlen euch hiemit endlich und wollen, dass
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 601 durch uns haben berathschlagen lassen, wir auch Ihr Mt. unser Guet- 1582. bedunken diesfalls, nit allein Ober-Lausitz sondern auch Schlesien be- treffend, underthänigst angezeigt und dieweil die Generale in Schlesien albereit publicirt und vom Furstentag daselbst geschlossen, nit allein die Wuchermandat, sondern auch die Juden und Wiedertaufer be- treffend, hat man zu diesemmal keine Veränderung in Schlesien fur- nemen kunnen. So viel aber Ober-Lausitz anlangt, haben Ihr Mt. auf unser räthlichs Gutbedunken die General im Lausitz corigiren lassen und durch ein eigen Curier, dieweil der Landtag von Morgen uber acht Tag in Ober-Lausitz gehalten werden soll, abgefertiget, mit der austruglichen Condition und Befelch, da wir ferner in sollichem kein Bedenken hätten, mehrgemelte Mandata alsbald allhie drucken zu lassen und Ihrer Mt. zu der Verfertigung zu ubersenden; weliches also geschehen, wie E. L. aus beiliegendem gedruckten Generalmandat nit weniger aus der Abschrift, welicher Gestalt wir diesfalls Ihr Mt. be- antwort zu vornemen haben, und verhoffen E. L. mit solichem auch wohl, dann es in der Eil nit anders sein können, zufrieden sein. Gleich- falls ist auch solliches dem Herrn obristen Kanzler zu der Nachrichtung insinuirt worden, allein durch mich obristen Hofmeister, dieweil sonst niemands allhie und Herr Johann Chinski heutiges Tages auch nach Kolin auf Herr Kaspars von Scherotius Hochzeit verreist. Und ich E. L. thue das, so ihr allzeit freundlichen lieb ist und uns alle gottlicher Warung beineben befelhen. Datum Prag oc. Orig. arch v Třeboni. 816. Císař Rudolf II. projevuje komoře české ne. 1582. libost, že uvězněných 52 Židů bylo na svobodu propu- štěno za tak malou sumu a že komora těch peněz, které na cestu (císařovu) z Vídně byly určeny, užila pro své potřeby; nařizuje, aby peníze byly vyplaceny. Ve Vídni, 28. května 1582. ... Dass aber die Juden zu Prag, so ihrer geübten ungebührlichen Handlung halber in unser Straf erkennt, der Gefängnus ausser unsers Vorwissens gegen eine so schlechte Summa erlassen, auch noch uber das, beschehener Verordnung zuwider und ungeachtet, dass dasselb Geld eures Selbstwissens zu unserm Aufbruch deputiert gewest, wie es dann auch an sich selbst kein der Kammer eingeraumbtes oder zugehörigs Gefäll ist, dennoch darein gegriffen worden, das will Uns nit wenig frembd und bedenklich fallen; können euch auch diesen Eingriff gar nit verstatten, sondern befehlen euch hiemit endlich und wollen, dass
Strana 602
602 K HISTORII ŽIDŮ 1582. ihr Uns dasselb alsbald wiederumben erstattet und zu Handen des Hof- kammerdieners Ehrenpreis auszählet, wie Wir dann oberwähnten unsern Nothdurften nach gewisse Reitung darauf gemacht und desselben gar nit entbehren können. Geben Wien den achtundzwainzigisten Mai anno oc im zwei undachzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Gedenkbuch Böhmen 1582—3. Kop. 1582. 817. Císař Rudolf II. komoře české, že schvaluje ulo- žený trest na Židy a nařizuje, aby zaplacené již 3000 to- larů byly mu odvedeny, ostatní pak část pokuty aby byla vymahána. V Mnichově, 22. června 1582. Welichermassen an Uns N. die Altisten unter den Juden im Namen der ganzen Judenschaft zu Prag diemüctiglich supliciert haben, das habt ihr aus beiverwahrtem Einschluss mit mehrem zu vernehmben. Weil Wir aber in solich ihr Begehren weder verwilligen, noch aus unserer hierin zuvor ergangenen Resolution und euer darauf furge- nombenen Execution andern zu einem Exempel keineswegs zu schreiten wissen, demnach lassen Wirs in vorigen Terminis und bei der durch euch furgenombenen Execution gnädiglich verbleiben, euch darauf in Gnaden befehlend, dass ihr den Rest, so die strafmässigen Juden noch zu erlegen schuldig, nit allein mit Ernst furderlich einfordert, sondern auch denselben sambt denen durch euch bereits empfangenen drei Tausend Gulden zu Handen unsers allda noch anwesenden Hofzahl- meisters oder zum Fall derselb etwo von dannen bereits verreiset, unserm Hofkammerdiener Georgen Ehrnpreis gewisslich erlegtet und zuestellet. Daran oc. Geben in unserm kaiserlichen Hofläger zu München den zweiundzwainzigisten Juni anno oc im zweiundachtzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. Gedenkbuch 1582—3. Kop. 1583. 818. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 13. a zavřín 27. května 1583 na hradě Pražském o berni z Židův v království Českém. 13.—27. května 1583. Co se pak Židův v království tomto dotýče v městech Pražských i jiných svobodných městech, a nicméně ve všech městech JMCské a JMti císařové, též v panských a rytířských městech i v městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli: ti vším tím způ- sobem, jakž předešlého sněmu o tom nařízeno a svoleno jest, z jednoho každého Žida, kterémuž by nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, z hlavy půl kopy grošův českých při času svatého Bartoloměje
602 K HISTORII ŽIDŮ 1582. ihr Uns dasselb alsbald wiederumben erstattet und zu Handen des Hof- kammerdieners Ehrenpreis auszählet, wie Wir dann oberwähnten unsern Nothdurften nach gewisse Reitung darauf gemacht und desselben gar nit entbehren können. Geben Wien den achtundzwainzigisten Mai anno oc im zwei undachzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Gedenkbuch Böhmen 1582—3. Kop. 1582. 817. Císař Rudolf II. komoře české, že schvaluje ulo- žený trest na Židy a nařizuje, aby zaplacené již 3000 to- larů byly mu odvedeny, ostatní pak část pokuty aby byla vymahána. V Mnichově, 22. června 1582. Welichermassen an Uns N. die Altisten unter den Juden im Namen der ganzen Judenschaft zu Prag diemüctiglich supliciert haben, das habt ihr aus beiverwahrtem Einschluss mit mehrem zu vernehmben. Weil Wir aber in solich ihr Begehren weder verwilligen, noch aus unserer hierin zuvor ergangenen Resolution und euer darauf furge- nombenen Execution andern zu einem Exempel keineswegs zu schreiten wissen, demnach lassen Wirs in vorigen Terminis und bei der durch euch furgenombenen Execution gnädiglich verbleiben, euch darauf in Gnaden befehlend, dass ihr den Rest, so die strafmässigen Juden noch zu erlegen schuldig, nit allein mit Ernst furderlich einfordert, sondern auch denselben sambt denen durch euch bereits empfangenen drei Tausend Gulden zu Handen unsers allda noch anwesenden Hofzahl- meisters oder zum Fall derselb etwo von dannen bereits verreiset, unserm Hofkammerdiener Georgen Ehrnpreis gewisslich erlegtet und zuestellet. Daran oc. Geben in unserm kaiserlichen Hofläger zu München den zweiundzwainzigisten Juni anno oc im zweiundachtzigisten. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. Gedenkbuch 1582—3. Kop. 1583. 818. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 13. a zavřín 27. května 1583 na hradě Pražském o berni z Židův v království Českém. 13.—27. května 1583. Co se pak Židův v království tomto dotýče v městech Pražských i jiných svobodných městech, a nicméně ve všech městech JMCské a JMti císařové, též v panských a rytířských městech i v městečkách, vesnicích, kdežby se ti koli vyhledati a najíti mohli: ti vším tím způ- sobem, jakž předešlého sněmu o tom nařízeno a svoleno jest, z jednoho každého Žida, kterémuž by nad dvaceti let bylo, aneb žeby ženatý byl, z hlavy půl kopy grošův českých při času svatého Bartoloměje
Strana 603
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 603 nejprvé příštího dáti a od sebe odvesti povinni budou, a kterémužby 1583. Židu dvadcíti let nebylo a do desíti let stáří byl, tehdy toho polovici, totiž patnácte grošův českých, při témž terminu tolikéž aby dali, spra- vili a z sebe sebrali a od sebe nejvyšším berníkům, s jistým a prav- divým poznamenáním týchž Židů, aby odvedli; a to všecko nejinak než tak, jakž v předešlém sněmě v obzvláštním artikuli o tom vyměřeno jest, řízeno a spravováno býti má. A poněvadž pak o tom se zpráva dává, žeby nemálo takové berně svolené za týmiž Židy pozůstalo a nespravené ještě zuostávalo: protož aby takové berně a restanty všecky zadržalé do sv. Víta nejprvé příštího nejvyšším berníkům na hrad Pražský od sebe odvedli. Jestli by pak toho tak nevykonali, takové berně tak a na ten čas nespravili, tehdy nejvyšší berníci mají se k nim vedlé pokut předešlými sněmy vyměřených ihned beze všech dalších odtahův zachovati. Sněmy české VI. 325. 819. Izák impresor činí ženu svou Esteru spolu- 1583. majetnicí polovice domu, jejž drží se svým bratrem Šalomounem. 17. července 1583. Izák impressor Žid stoje osobně v radě přiznal se, že Esteru ženu svú připustil jest a zápisem tímto k polovici domu svého, jejž s Šala- múnem bratrem svým jmá, připouští, tak aby ona Estera umřel-li by prvý Izák byla v té polovici domu rovná a pravá společnice s dětmi, kteréž by spolu zplodili. Dále k sobě se ve všem podlé listuov židov- ských zachovati povinni jsou. Byl při tom Žalman Munka starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 4. pridie Arnolphi anno MDLXXXIII. magistro civium d. Elia Behemo a Bawenberko. Rkp. v arch. města Prahy. Č. 2169 f. 79. 820. President a zřízené rady komory v králov- 1583. ství Českém městské radě a císařskému rychtáři v Kolíně, že Židé v podezření falešné mince býti nemohou, protož aby jim v živnostech a obchodech překážka činěna nebyla. Na hradě Pražském, 30. července 1583. Moudří a opatrní přátelé milí! Poněvadž jest se falešné mince, jakž jsme z relací JMCské pána našeho nejmilostivějšího expeditora při komoře české, nicméně také z vašeho pane rychtáři psaní porozuměli, v příbytcích židovských při pilném vašem vyhledávání víceji kromě
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 603 nejprvé příštího dáti a od sebe odvesti povinni budou, a kterémužby 1583. Židu dvadcíti let nebylo a do desíti let stáří byl, tehdy toho polovici, totiž patnácte grošův českých, při témž terminu tolikéž aby dali, spra- vili a z sebe sebrali a od sebe nejvyšším berníkům, s jistým a prav- divým poznamenáním týchž Židů, aby odvedli; a to všecko nejinak než tak, jakž v předešlém sněmě v obzvláštním artikuli o tom vyměřeno jest, řízeno a spravováno býti má. A poněvadž pak o tom se zpráva dává, žeby nemálo takové berně svolené za týmiž Židy pozůstalo a nespravené ještě zuostávalo: protož aby takové berně a restanty všecky zadržalé do sv. Víta nejprvé příštího nejvyšším berníkům na hrad Pražský od sebe odvedli. Jestli by pak toho tak nevykonali, takové berně tak a na ten čas nespravili, tehdy nejvyšší berníci mají se k nim vedlé pokut předešlými sněmy vyměřených ihned beze všech dalších odtahův zachovati. Sněmy české VI. 325. 819. Izák impresor činí ženu svou Esteru spolu- 1583. majetnicí polovice domu, jejž drží se svým bratrem Šalomounem. 17. července 1583. Izák impressor Žid stoje osobně v radě přiznal se, že Esteru ženu svú připustil jest a zápisem tímto k polovici domu svého, jejž s Šala- múnem bratrem svým jmá, připouští, tak aby ona Estera umřel-li by prvý Izák byla v té polovici domu rovná a pravá společnice s dětmi, kteréž by spolu zplodili. Dále k sobě se ve všem podlé listuov židov- ských zachovati povinni jsou. Byl při tom Žalman Munka starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 4. pridie Arnolphi anno MDLXXXIII. magistro civium d. Elia Behemo a Bawenberko. Rkp. v arch. města Prahy. Č. 2169 f. 79. 820. President a zřízené rady komory v králov- 1583. ství Českém městské radě a císařskému rychtáři v Kolíně, že Židé v podezření falešné mince býti nemohou, protož aby jim v živnostech a obchodech překážka činěna nebyla. Na hradě Pražském, 30. července 1583. Moudří a opatrní přátelé milí! Poněvadž jest se falešné mince, jakž jsme z relací JMCské pána našeho nejmilostivějšího expeditora při komoře české, nicméně také z vašeho pane rychtáři psaní porozuměli, v příbytcích židovských při pilném vašem vyhledávání víceji kromě
Strana 604
604 K HISTORII ŽIDŮ 1583. v té židovské studnici nebo čerpadlu, kteréž vždycky otevřené jest, aniž sic žádného podezření nenašlo, a tak tu Židé z té i jiných příčin v podezření býti nemohou: protož vám na místě JMCské poroučíme, abyste odpečetíc jich věci (ačby se prvé nestalo) jim v živnostech a obchodech žádné překážky nečinili, ani jiným činiti nedopouštěli, nýbrž nad nimi ochrannou ruku drželi. Avšak při tom nicméně předce svůj pilný a bedlivý jakž mezi Židy i křesťany v domích šenkovních a jinde pozor dejte, jestliby kde taková falešná mince proskakovala, aby ten, kdož by ji vydával, vzat a nám o tom časně oznámeno býti mohlo. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v sobotu po svatém Jakubu léta osmdesátého třetího. JCMsti president a rady zřízené komory v král. Českém. Orig. archivu města Kolína. 1583. 821. Císař Rudolf II. nařizuje komoře české po- dati dobré zdání, má-li Židům v Praze na dalších pět let uděleno býti právo, aby sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti bez úředního připomínání. Ve Vídni, 28. srpna 1583. Rudolf der Ander oc. Wohlgeborn, gestreng, ernfest, liebe Ge- treuen! Aus beiverwartem Einschluss werdet ihr gehorsamblichen ver- nemben, welchermassen bei uns die Judenschaft zu Prag underthänigist anhalten und bitten thuet, dass wir ihnen den hievor mitgetheilten Gwaltbrief, dass sie nemblich ihre Altisten und Richter aus ihrer Ge- mein fur sich selbst erwählen und kiesen möchten, noch auf fünf Jahr lang gnädigist erstrecken wollten. Und befehlen euch darauf gnädiglich, ihr wollet uns hierüher euern gehorsamben Bericht und räthlich Guet- achten unverlängert zuekumben lassen. Daran vollbringt ihr unsern ge- nädigen Willen und Meinung. Geben Wien den achtundzwantzigisten Tag Augusti anno im dreiundachtzigisten. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Orig. 1583. 822. Komora česká radí císaři, aby Židům v Praze bylo na další tři léta svoleno si voliti starší a rych- táře bez úředního připomínání. 14. září 1583. Allergnädigister Kaiser. Auf E. Kais. Mt. an uns vom 28. Augusti verschienen ausgangenen gnädigisten Befelch und eingeschlossenen der Altisten und Gemein der Judenschaft allhie Supliciren umb Be- willigung ihrer Richter und Altisten Wahl auf 5 Jor lang: wollen E.
604 K HISTORII ŽIDŮ 1583. v té židovské studnici nebo čerpadlu, kteréž vždycky otevřené jest, aniž sic žádného podezření nenašlo, a tak tu Židé z té i jiných příčin v podezření býti nemohou: protož vám na místě JMCské poroučíme, abyste odpečetíc jich věci (ačby se prvé nestalo) jim v živnostech a obchodech žádné překážky nečinili, ani jiným činiti nedopouštěli, nýbrž nad nimi ochrannou ruku drželi. Avšak při tom nicméně předce svůj pilný a bedlivý jakž mezi Židy i křesťany v domích šenkovních a jinde pozor dejte, jestliby kde taková falešná mince proskakovala, aby ten, kdož by ji vydával, vzat a nám o tom časně oznámeno býti mohlo. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v sobotu po svatém Jakubu léta osmdesátého třetího. JCMsti president a rady zřízené komory v král. Českém. Orig. archivu města Kolína. 1583. 821. Císař Rudolf II. nařizuje komoře české po- dati dobré zdání, má-li Židům v Praze na dalších pět let uděleno býti právo, aby sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti bez úředního připomínání. Ve Vídni, 28. srpna 1583. Rudolf der Ander oc. Wohlgeborn, gestreng, ernfest, liebe Ge- treuen! Aus beiverwartem Einschluss werdet ihr gehorsamblichen ver- nemben, welchermassen bei uns die Judenschaft zu Prag underthänigist anhalten und bitten thuet, dass wir ihnen den hievor mitgetheilten Gwaltbrief, dass sie nemblich ihre Altisten und Richter aus ihrer Ge- mein fur sich selbst erwählen und kiesen möchten, noch auf fünf Jahr lang gnädigist erstrecken wollten. Und befehlen euch darauf gnädiglich, ihr wollet uns hierüher euern gehorsamben Bericht und räthlich Guet- achten unverlängert zuekumben lassen. Daran vollbringt ihr unsern ge- nädigen Willen und Meinung. Geben Wien den achtundzwantzigisten Tag Augusti anno im dreiundachtzigisten. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. Orig. 1583. 822. Komora česká radí císaři, aby Židům v Praze bylo na další tři léta svoleno si voliti starší a rych- táře bez úředního připomínání. 14. září 1583. Allergnädigister Kaiser. Auf E. Kais. Mt. an uns vom 28. Augusti verschienen ausgangenen gnädigisten Befelch und eingeschlossenen der Altisten und Gemein der Judenschaft allhie Supliciren umb Be- willigung ihrer Richter und Altisten Wahl auf 5 Jor lang: wollen E.
Strana 605
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 605 Kais. Mt. wir hiemit gehorsambist nit verhalten, dass weil hievor in 1583. der gleichen ihrer Petition kein Bedenken furgefallen, soliches auch von pesserer Ordnung und zu Verhuetung vergebener Bemühung und Uberlaufens angesehen, E. Kais. Mt. geruhen nochmals ihnen die Begna- dung vorigermassen auf 3 Jor lang bewilligen und die Fertigung dorauf gnädigist thuen lassen mochten. Doch solches zu deroselben fernern gnä- digisten Willen und Wohlgefallen gestellt. Deren wir uns zu Kais. Gnaden gehorsamlich thuen befelhen. Geben 14. Septembris anno oc im 83. Konc. arch. místodrž. král. Česk. J. 4./5. 823. Císař Rudolf II. dává opět Židům Pražským na 1583. tři léta právo, aby bez upomínky sami starší své a rych- táře si mohli zvoliti. V Praze, 23. října 1583. (Něm.) Mistodrž. arch. král. Česk. Cop. 100, fol. 14. 824. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 18. listopadu a zavřín 14. prosince 1583 na hradě Praž- ském: o Židech. A poněvadž v tomto sněmu o berni z Židuov zmínka učiněna není a při nich nevelmi pořádné sčítání osob se nachází při vybírání a odvozování berní: a protož, poněvadž oni do komory JMCské k správě náležejí, jakýkoli dobrý řád JMt mezi nimi k vybírání po- mocí a berní naříditi poručiti ráčí, to při další JMCské milostivé vuoli se zuostavuje. Však Židé v krajích na gruntech stavuov berni, jakž předešlých let s doložením počtu jich v přiznavacích listech, dávati po- vinni budou. Sněmy české VI. 467. 825. Císař Rudolf II. nejmenovanému, aby Židé 1583. na panství Bečovském a v Lokti nebyli více trpěni. Na hradě Pražském, 12. prosince 1583. ...Beschliesslich was die Juden betrifft, so zu Petschau, Elbogen *) und anderswo umb die Pergstädt herumbwohnen und deren sich je *) Wir lassen hier aus der Geschichte der Stadt Elbogen das folgen, was über die Juden berichtet wird — Die in der Stadt Elbogen sesshaften Juden haben sich durch ihre Betriebsthätigkeit im Handel, vielleicht auch durch manche Ein- griffe in die bürgerlichen Gewerbe grosses Vermögen gesammelt und dadurch das Missfallen der christlichen Bevölkerung zugezogen. Schon frühzeitig hatte sich Elbogen ein Privilegium erworben, dass kein Jude sich im Inneren der Stadt
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 605 Kais. Mt. wir hiemit gehorsambist nit verhalten, dass weil hievor in 1583. der gleichen ihrer Petition kein Bedenken furgefallen, soliches auch von pesserer Ordnung und zu Verhuetung vergebener Bemühung und Uberlaufens angesehen, E. Kais. Mt. geruhen nochmals ihnen die Begna- dung vorigermassen auf 3 Jor lang bewilligen und die Fertigung dorauf gnädigist thuen lassen mochten. Doch solches zu deroselben fernern gnä- digisten Willen und Wohlgefallen gestellt. Deren wir uns zu Kais. Gnaden gehorsamlich thuen befelhen. Geben 14. Septembris anno oc im 83. Konc. arch. místodrž. král. Česk. J. 4./5. 823. Císař Rudolf II. dává opět Židům Pražským na 1583. tři léta právo, aby bez upomínky sami starší své a rych- táře si mohli zvoliti. V Praze, 23. října 1583. (Něm.) Mistodrž. arch. král. Česk. Cop. 100, fol. 14. 824. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 18. listopadu a zavřín 14. prosince 1583 na hradě Praž- ském: o Židech. A poněvadž v tomto sněmu o berni z Židuov zmínka učiněna není a při nich nevelmi pořádné sčítání osob se nachází při vybírání a odvozování berní: a protož, poněvadž oni do komory JMCské k správě náležejí, jakýkoli dobrý řád JMt mezi nimi k vybírání po- mocí a berní naříditi poručiti ráčí, to při další JMCské milostivé vuoli se zuostavuje. Však Židé v krajích na gruntech stavuov berni, jakž předešlých let s doložením počtu jich v přiznavacích listech, dávati po- vinni budou. Sněmy české VI. 467. 825. Císař Rudolf II. nejmenovanému, aby Židé 1583. na panství Bečovském a v Lokti nebyli více trpěni. Na hradě Pražském, 12. prosince 1583. ...Beschliesslich was die Juden betrifft, so zu Petschau, Elbogen *) und anderswo umb die Pergstädt herumbwohnen und deren sich je *) Wir lassen hier aus der Geschichte der Stadt Elbogen das folgen, was über die Juden berichtet wird — Die in der Stadt Elbogen sesshaften Juden haben sich durch ihre Betriebsthätigkeit im Handel, vielleicht auch durch manche Ein- griffe in die bürgerlichen Gewerbe grosses Vermögen gesammelt und dadurch das Missfallen der christlichen Bevölkerung zugezogen. Schon frühzeitig hatte sich Elbogen ein Privilegium erworben, dass kein Jude sich im Inneren der Stadt
Strana 606
606 K HISTORII ŽIDŮ 1583. länger je mehr finden und einwurzeln sollen, da ist uns nit gemeint, solches zu gedulden und nachzusehen, wie ihnen dann hievor insgemein aufhalten dürfte; dennoch fanden sich zu verschiedenen Zeiten wieder Juden ein, denen Bürgermeister und Rath nur bedingungsweise zeitweiligen Aufenthalt gestatteten. Die allseitige Abneigung gegen das Judenthum überhaupt haben den Rath veranlasst, am 5. December 1636 vom Kaiser Ferdinand III. ein neues Pri- vilegium zu erwirken, dass in Elbogen kein Jude mehr wohnen solle, und dass auch jene, welche bisher gegen Revers sich hier anfhielten, nicht mehr zu dulden und abzuschaffen seien. Die Stadt Karlsbad, welche ganz dieselben Privile- gienrechte wie Elbogen besass, hielt ihr Privilegium vom Könige Wladislaw (1494) sorgfältig aufrecht und duldete keinen Juden in ihrem Rayon, doch El- bogen gestattete Ausnahmen, und schon im Jahre 1496 waren Juden daselbst wieder anwesend. Eine Zuschrift des Burggrafen Kaspar Schlick, datirt Freitag nach Invocavit 1496 bekundet: »Karl Mendl Jud zum Elbogen, hatte die zehn Gebote von der Judenschaft in Eger geborgt, welche bei seiner Auswanderung aus der Stadt nur gegen Verpfändung silberner Geräthe der Elbogner Judenschaft belassen werden sollten." Denn die Juden in Elbogen hatten nämlich seit den ältesten Zeiten das Recht, sich der Judenbücher und der zehn Gebote der Egerer Judenschaft zu bedienen. In dieser Zuschrift ersuchte Schlick den Rath in Eger über den von Altersher üblichen Gebrauch dieses Buches Aufschluss zu geben. Die Juden in Elbogen mögen so wie jene in Eger von Zeit zu Zeit vom Könige die Bewilligung eingeholt haben, in der Stadt sich aufhalten zu dürfen. Im XVI. Jahr- hundert hat der Rath jeden Bürger, der einen Juden beherbergte, mit einem Reichsthaler bestraft; dennoch wussten sich diese in die Stadt zu drängen und betrieben Handelsgeschäfte. Sie bestürmten deswegen den Burggrafen und den Kreishauptmann. Letzterer gab ihnen im Jahre 1559 sogar die Bewilligung, sich innerhalb der Stadt ansiedeln zu dürfen mit der Verpflichtung gleiche Lasten mit der Bürgerschaft zu tragen. So oft sie die Gemeindeabgaben verweigerten, drohten Bürgermeister und Rath mit der Ausweisung. Im Jahre 1640 mussten die von Elbogen, jedes Haupt gross oder klein, jung oder alt, Weib oder Mann, Kind oder Knecht 30 Kreuzer, jeder Jude aber einen Gulden zur Unter- haltung der Garnison beitragen. Auf den Elbogner Wochen- und Jahrmärkten durften die Juden keine Waaren feilbieten. Im Jahre 1693 musste der Bürger Paul Plankner einen Thaler Strafe zahlen, weil er in seinem Hause einen Juden übernachten liess. Es scheint, dass der Rath nur in Fällen dringender Noth gegen Widerspänstige von seinem Ausweisungsrechte Gebrauch machte, übrigens hörten alle derlei Repressalien nach dem Franzosenkriege auf. Die Judenfamilien in Elbogen standen mit jenen in Petschau, Lichtenstadt, Königsberg und Prag in Verbindung, wie dies viele Zuschriften und auch eine Aufforderung der Prager Landesstände vom 2. Juli 1629 bekunden, nach welcher die in Elbogen wohnenden Juden nach der Zahl ihrer ständigen Gewerbschaften zu der Landes-Contribution per 40.000 fl. konkuriren mussten. Die Elbogner Juden überhaupt, so wie jene in ganz Böhmen, wurden nach den allgemeinen Landesgesetzen behandelt, während dem jene in der Reichsstadt Eger weder die Judensteuer nach Prag zahlten, noch sonst zu Kronabgaben herangezogen waren, weil sie diese Abgaben nach Massgabe ihres Vermögensstandes direkt an die Egerer Stadtlosung leisteten.
606 K HISTORII ŽIDŮ 1583. länger je mehr finden und einwurzeln sollen, da ist uns nit gemeint, solches zu gedulden und nachzusehen, wie ihnen dann hievor insgemein aufhalten dürfte; dennoch fanden sich zu verschiedenen Zeiten wieder Juden ein, denen Bürgermeister und Rath nur bedingungsweise zeitweiligen Aufenthalt gestatteten. Die allseitige Abneigung gegen das Judenthum überhaupt haben den Rath veranlasst, am 5. December 1636 vom Kaiser Ferdinand III. ein neues Pri- vilegium zu erwirken, dass in Elbogen kein Jude mehr wohnen solle, und dass auch jene, welche bisher gegen Revers sich hier anfhielten, nicht mehr zu dulden und abzuschaffen seien. Die Stadt Karlsbad, welche ganz dieselben Privile- gienrechte wie Elbogen besass, hielt ihr Privilegium vom Könige Wladislaw (1494) sorgfältig aufrecht und duldete keinen Juden in ihrem Rayon, doch El- bogen gestattete Ausnahmen, und schon im Jahre 1496 waren Juden daselbst wieder anwesend. Eine Zuschrift des Burggrafen Kaspar Schlick, datirt Freitag nach Invocavit 1496 bekundet: »Karl Mendl Jud zum Elbogen, hatte die zehn Gebote von der Judenschaft in Eger geborgt, welche bei seiner Auswanderung aus der Stadt nur gegen Verpfändung silberner Geräthe der Elbogner Judenschaft belassen werden sollten." Denn die Juden in Elbogen hatten nämlich seit den ältesten Zeiten das Recht, sich der Judenbücher und der zehn Gebote der Egerer Judenschaft zu bedienen. In dieser Zuschrift ersuchte Schlick den Rath in Eger über den von Altersher üblichen Gebrauch dieses Buches Aufschluss zu geben. Die Juden in Elbogen mögen so wie jene in Eger von Zeit zu Zeit vom Könige die Bewilligung eingeholt haben, in der Stadt sich aufhalten zu dürfen. Im XVI. Jahr- hundert hat der Rath jeden Bürger, der einen Juden beherbergte, mit einem Reichsthaler bestraft; dennoch wussten sich diese in die Stadt zu drängen und betrieben Handelsgeschäfte. Sie bestürmten deswegen den Burggrafen und den Kreishauptmann. Letzterer gab ihnen im Jahre 1559 sogar die Bewilligung, sich innerhalb der Stadt ansiedeln zu dürfen mit der Verpflichtung gleiche Lasten mit der Bürgerschaft zu tragen. So oft sie die Gemeindeabgaben verweigerten, drohten Bürgermeister und Rath mit der Ausweisung. Im Jahre 1640 mussten die von Elbogen, jedes Haupt gross oder klein, jung oder alt, Weib oder Mann, Kind oder Knecht 30 Kreuzer, jeder Jude aber einen Gulden zur Unter- haltung der Garnison beitragen. Auf den Elbogner Wochen- und Jahrmärkten durften die Juden keine Waaren feilbieten. Im Jahre 1693 musste der Bürger Paul Plankner einen Thaler Strafe zahlen, weil er in seinem Hause einen Juden übernachten liess. Es scheint, dass der Rath nur in Fällen dringender Noth gegen Widerspänstige von seinem Ausweisungsrechte Gebrauch machte, übrigens hörten alle derlei Repressalien nach dem Franzosenkriege auf. Die Judenfamilien in Elbogen standen mit jenen in Petschau, Lichtenstadt, Königsberg und Prag in Verbindung, wie dies viele Zuschriften und auch eine Aufforderung der Prager Landesstände vom 2. Juli 1629 bekunden, nach welcher die in Elbogen wohnenden Juden nach der Zahl ihrer ständigen Gewerbschaften zu der Landes-Contribution per 40.000 fl. konkuriren mussten. Die Elbogner Juden überhaupt, so wie jene in ganz Böhmen, wurden nach den allgemeinen Landesgesetzen behandelt, während dem jene in der Reichsstadt Eger weder die Judensteuer nach Prag zahlten, noch sonst zu Kronabgaben herangezogen waren, weil sie diese Abgaben nach Massgabe ihres Vermögensstandes direkt an die Egerer Stadtlosung leisteten.
Strana 607
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 607 alle Pergstädt verboten seind, haben derwegen solch Verbot anjetzo 1583. wiederumb verneuet auch neben dem obgedachtem Schlicken als Pfands-Inhaber der Herrschaft Petschau, sowohl denen zum Elbogen genädiglich auferlegt, sie die Juden von dannen wieder abzuschaffen, welches du ihnen also einhändigen zu lassen und dabei ferner Nothturft zu befurdern würdest wissen, wollten wir dir genädiger Meinung nit pergen, und es beschiecht hieran unser genädigister, gefälliger Willen. Geben auf unserm kuniglichem Schloss Prag den zwölften Decembris anno im drei und achzigisten. Op. arch. města Slavkova. 826. Císař Rudolf II. hraběti Šebest. Šlikovi, aby 1583. Židé z Bečova v jednom měsíci se vystěhovali, po- něvadž jsou na škodu horním městům Slavkovu a Schönfeldu. V Praze, 12. prosince 1583. Rudolph oc. Wohlgeborner, lieber Getreuer! Nachdem uns von den gemeinen Gewerken und sunst mit Beschwerung furkombt, dass in der Stadt Petschau und anderswo umb die Pergwerch herumb viel Juden wohnen und je länger je mehr sich finden und einwurzeln, zu welchen nun sunderlich das Pergvolk und Inwohner unserer Pergstädt Schlaggenwald und Schönfeld häufig laufen, bei ihnen ausporgen und mit ihrem hohen und ubermässigen Wucher also von den Juden aus- gesogen und ihrer Hab entblöst werden, dass sie in äusserst Verderben ge- rathen; auch was man ihnen den Juden nicht zuträgt, sie selbst darnach laufen und bei der Nacht in unser Pergstädt wider die hievor daruber ausgegangene Mandat und Verbot einschleichen sollen: und dieweil wir dann solches, so nit allein den Gewerken und gemeinem Mann, sonder auch unserm Kammergut zu Schaden und Nachtheil gereicht, keinesweges verstatten und nachsehen kunnen, so befelchen wir din hiemit gnädiglich, du wollest alsbald bei den Juden, so sich zu Petschau aufenthalten, verschaffen, damit sie nit allein die Pergstädt meiden, sondern auch sich inner Monatsfrist von dannen und aus der Nahe machen und wenden, wie wir dann hieruber zu männiglichs Nach- Als die Stadt Elbogen im Jahre 1599 die Zollstätte in Birndorf und Chodau vom Kaiser Rudolf II. erwarb, hatte nach dem Zolltarife jeder Jude und jede Jüdin, gross oder klein, so oft sie den Zollschranken passirten, zwei Groschen, in späteren Zeiten einen Weissgroschen Zoll zu bezahlen. Wahrzeichen von der einstigen Anwesenheit der Juden in Elbogen sind noch in einigen Kellern der Häuser in der Kirchergasse vorhanden und zwar des so genannten Judentauchens; der Platz vor dem alten Schlosse wird heute noch der Judenberg genannt.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 607 alle Pergstädt verboten seind, haben derwegen solch Verbot anjetzo 1583. wiederumb verneuet auch neben dem obgedachtem Schlicken als Pfands-Inhaber der Herrschaft Petschau, sowohl denen zum Elbogen genädiglich auferlegt, sie die Juden von dannen wieder abzuschaffen, welches du ihnen also einhändigen zu lassen und dabei ferner Nothturft zu befurdern würdest wissen, wollten wir dir genädiger Meinung nit pergen, und es beschiecht hieran unser genädigister, gefälliger Willen. Geben auf unserm kuniglichem Schloss Prag den zwölften Decembris anno im drei und achzigisten. Op. arch. města Slavkova. 826. Císař Rudolf II. hraběti Šebest. Šlikovi, aby 1583. Židé z Bečova v jednom měsíci se vystěhovali, po- něvadž jsou na škodu horním městům Slavkovu a Schönfeldu. V Praze, 12. prosince 1583. Rudolph oc. Wohlgeborner, lieber Getreuer! Nachdem uns von den gemeinen Gewerken und sunst mit Beschwerung furkombt, dass in der Stadt Petschau und anderswo umb die Pergwerch herumb viel Juden wohnen und je länger je mehr sich finden und einwurzeln, zu welchen nun sunderlich das Pergvolk und Inwohner unserer Pergstädt Schlaggenwald und Schönfeld häufig laufen, bei ihnen ausporgen und mit ihrem hohen und ubermässigen Wucher also von den Juden aus- gesogen und ihrer Hab entblöst werden, dass sie in äusserst Verderben ge- rathen; auch was man ihnen den Juden nicht zuträgt, sie selbst darnach laufen und bei der Nacht in unser Pergstädt wider die hievor daruber ausgegangene Mandat und Verbot einschleichen sollen: und dieweil wir dann solches, so nit allein den Gewerken und gemeinem Mann, sonder auch unserm Kammergut zu Schaden und Nachtheil gereicht, keinesweges verstatten und nachsehen kunnen, so befelchen wir din hiemit gnädiglich, du wollest alsbald bei den Juden, so sich zu Petschau aufenthalten, verschaffen, damit sie nit allein die Pergstädt meiden, sondern auch sich inner Monatsfrist von dannen und aus der Nahe machen und wenden, wie wir dann hieruber zu männiglichs Nach- Als die Stadt Elbogen im Jahre 1599 die Zollstätte in Birndorf und Chodau vom Kaiser Rudolf II. erwarb, hatte nach dem Zolltarife jeder Jude und jede Jüdin, gross oder klein, so oft sie den Zollschranken passirten, zwei Groschen, in späteren Zeiten einen Weissgroschen Zoll zu bezahlen. Wahrzeichen von der einstigen Anwesenheit der Juden in Elbogen sind noch in einigen Kellern der Häuser in der Kirchergasse vorhanden und zwar des so genannten Judentauchens; der Platz vor dem alten Schlosse wird heute noch der Judenberg genannt.
Strana 608
608 K HISTORII ŽIDŮ 1583. richtung offene Mandat ausgeen lassen, davon wir dir hiebei ein ge- fertigtes Exemplar ubersenden, solches an gehörigem Ort anzuschlagen und zu publiciren lassen, wie du zudem es an ihm selbst billich von Gebur und Nothdurft wegen zu thuen und zu verordnen würdest wissen, und du vollbringst hieran unsern entlichen gefälligen Willen und Mei- nung. Geben Prag den 12. Decembris anno oc. 83. An Grafen Sebastian Schlicken. Archiv města Slavkova. 1583. 827. Císař Rudolf II. obnovuje mandát z r. 1568, aby Židé z horních měst v jednom měsíci se vystěhovali. Na hradě Pražském, 14. prosince 1583. Wir Rudolf der Ander oc. Thuen kund allen und jeden unsern Underthanen, wes Würden, Stands, Ambts und Wesens die allenthalben in unserm Kunigreich Böheimb sess und wohnhaftig sein. Wiewohl noch hievor im achtundsechzigisten Jahr wailend Kaiser Maximilian, unser geliebster Herr und Vater hochlöblicher Gedächtnus, durch offene Mandat den Juden insgemein alle Pergstädt bei Vermeidung ernster Straf verboten, darumben. dass sie nit allein die armen benöthigten Perg- und Handwerksleut mit ihrem unchristlichen Wucher und andern betrueglichen Handeln ansetzen, beschweren und in Verderben bringen, sondern auch Ursacher sein, dass ihnen die Erz und Silber durch allerlei Underschleif und Practiken zu und underschoben, aufgekauft und förder aus unsern Landen verschleift werden; dieweil aber uns furkumbt, dass sie nit allein bei der Nacht heimblich wider die hie- vor daruber ausgangene Mandat und Verbot in die Pergstädt sich einschleichen, sondern auch sich in die Nahent herumb thuen und in Städten umb Märken, sonderlich aber in unser Stadt Elbogen, Petschau, Lichtenstadt und ander Orten daselbst umb mit Wohnungen einkaufen, damit sie sollichen Handeln desto bas aufwarten und ihre jüdische Gewerb und Practicen umb so viel fueglicher treiben muegen, zu welchen dann auch das Pergvolk häufig laufen, bei ihnen ausporgen und dardurch mit ihrem ubermässigen Wucher also ausgesogen und ihrer Hab entblöst werden, dass sie in eusserist Verderben ge- rathen. So seind wir verursacht worden obangeregtes Mandat und Verbot meniglich zu errindern mit diesem und entlichen Befelch, dass erstlich alle Juden unsere Pergwerk der Cron Böheimb, wo und welcher Orten die sein und Namben haben, gänzlich meiden und fliehen und derselben muessig gehen sollen.
608 K HISTORII ŽIDŮ 1583. richtung offene Mandat ausgeen lassen, davon wir dir hiebei ein ge- fertigtes Exemplar ubersenden, solches an gehörigem Ort anzuschlagen und zu publiciren lassen, wie du zudem es an ihm selbst billich von Gebur und Nothdurft wegen zu thuen und zu verordnen würdest wissen, und du vollbringst hieran unsern entlichen gefälligen Willen und Mei- nung. Geben Prag den 12. Decembris anno oc. 83. An Grafen Sebastian Schlicken. Archiv města Slavkova. 1583. 827. Císař Rudolf II. obnovuje mandát z r. 1568, aby Židé z horních měst v jednom měsíci se vystěhovali. Na hradě Pražském, 14. prosince 1583. Wir Rudolf der Ander oc. Thuen kund allen und jeden unsern Underthanen, wes Würden, Stands, Ambts und Wesens die allenthalben in unserm Kunigreich Böheimb sess und wohnhaftig sein. Wiewohl noch hievor im achtundsechzigisten Jahr wailend Kaiser Maximilian, unser geliebster Herr und Vater hochlöblicher Gedächtnus, durch offene Mandat den Juden insgemein alle Pergstädt bei Vermeidung ernster Straf verboten, darumben. dass sie nit allein die armen benöthigten Perg- und Handwerksleut mit ihrem unchristlichen Wucher und andern betrueglichen Handeln ansetzen, beschweren und in Verderben bringen, sondern auch Ursacher sein, dass ihnen die Erz und Silber durch allerlei Underschleif und Practiken zu und underschoben, aufgekauft und förder aus unsern Landen verschleift werden; dieweil aber uns furkumbt, dass sie nit allein bei der Nacht heimblich wider die hie- vor daruber ausgangene Mandat und Verbot in die Pergstädt sich einschleichen, sondern auch sich in die Nahent herumb thuen und in Städten umb Märken, sonderlich aber in unser Stadt Elbogen, Petschau, Lichtenstadt und ander Orten daselbst umb mit Wohnungen einkaufen, damit sie sollichen Handeln desto bas aufwarten und ihre jüdische Gewerb und Practicen umb so viel fueglicher treiben muegen, zu welchen dann auch das Pergvolk häufig laufen, bei ihnen ausporgen und dardurch mit ihrem ubermässigen Wucher also ausgesogen und ihrer Hab entblöst werden, dass sie in eusserist Verderben ge- rathen. So seind wir verursacht worden obangeregtes Mandat und Verbot meniglich zu errindern mit diesem und entlichen Befelch, dass erstlich alle Juden unsere Pergwerk der Cron Böheimb, wo und welcher Orten die sein und Namben haben, gänzlich meiden und fliehen und derselben muessig gehen sollen.
Strana 609
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 609 Zum andern wollen wir denjenigen, auf derer Gebiet und Grunden 1583. sie die Juden umb die Pergwerch ihr Aufenthalt haben und wohnhaft seind, in Kraft dies unsers offenen Mandats ernstlich auferlegt und ge- beten haben, dass sie die Juden inner Monatsfrist von dato anzureiten, ganz und gar ab und hinwegschaffen. Da aber einer oder mehr under den Juden solches nicht thuen und uber die bestimmte Zeit noch alda befunden und begriffen wurde, der soll nit allein mit Gefängnus ge- straft, sondern auch aller seiner Hab und Gueter verlustig werden. Es sollen sich auch alle unsere Inwohner, Pergleut und derselben Ver- wandte enthalten bei ernster Straf, die ihnen im Fall der Ubertretung begegnen soll, mit den Juden diesfalls Gemeinschaft zu haben, zu pa- ctiren oder zu handeln. Derhalben sich nun ein jeder fur Schaden und Nachtheil zu hueten würdet wissen. Und gebieten hierauf N. unsern verordneten Präsidenten und Kammer-Räthen, obristen Munzmeister, Perghauptleuten, Oberpergmeister und andern unsern Perg- und Ambts- leuten bei ermelten Pergwerchen in unserm Kunigreich Böheimb mit Ernst und wollen, dass sie ob diesem unserm Mandat festiglich halten, darwider nicht thuen, noch solches jemands andern zu thuen gestatten. Das ist also unser endlicher Willen und Meinung. Geben auf unserm königlichen Schloss Prag den vierzehenden Tag des Monats Decembris anno oc. im drei und achzigisten. Op. Archiv města Slavkova. 828. Císař Rudolf II. oznamuje všem a nařizuje zvláště 1584. purgmistrům a konšelům měst Žatce, Loun a Litoměřic, aby Židy Pražské na jarmarky a trhy pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech žádných překážek nečinili, poněvadž jako křesťané clo a jiné dávky odváděti mu- sejí. Na hradě Pražském, 11. července 1584. »Přípis svobody, obdarování a nařízení, aby Židé do jistých měst v království Českém na jarmarky a trhy i jinak puštěni byli.« My Rudolf Druhý. Věděti milostivě dáváme všem poddaným našim v království Českém obyvatelům, jakého ti koli stavu, řádu neb povolání jsou, a zvláště opatrným purgmistrům a konšelům měst našich Žatce, Lúna a Litoměřic, věrným našim milým, že jsou na nás ve vší poníženosti vznesli chudí Židé, obyvatelé v Starém městě Pražském, kteříž v perných a chodících šatech svůj obchod vedou a u veliké chudobě pracně se živí, kterak byšte je, když na svobodné trhy a jar- marky i jinak přes svět po živnostech svých jedou, do měst pouštěti 39
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 609 Zum andern wollen wir denjenigen, auf derer Gebiet und Grunden 1583. sie die Juden umb die Pergwerch ihr Aufenthalt haben und wohnhaft seind, in Kraft dies unsers offenen Mandats ernstlich auferlegt und ge- beten haben, dass sie die Juden inner Monatsfrist von dato anzureiten, ganz und gar ab und hinwegschaffen. Da aber einer oder mehr under den Juden solches nicht thuen und uber die bestimmte Zeit noch alda befunden und begriffen wurde, der soll nit allein mit Gefängnus ge- straft, sondern auch aller seiner Hab und Gueter verlustig werden. Es sollen sich auch alle unsere Inwohner, Pergleut und derselben Ver- wandte enthalten bei ernster Straf, die ihnen im Fall der Ubertretung begegnen soll, mit den Juden diesfalls Gemeinschaft zu haben, zu pa- ctiren oder zu handeln. Derhalben sich nun ein jeder fur Schaden und Nachtheil zu hueten würdet wissen. Und gebieten hierauf N. unsern verordneten Präsidenten und Kammer-Räthen, obristen Munzmeister, Perghauptleuten, Oberpergmeister und andern unsern Perg- und Ambts- leuten bei ermelten Pergwerchen in unserm Kunigreich Böheimb mit Ernst und wollen, dass sie ob diesem unserm Mandat festiglich halten, darwider nicht thuen, noch solches jemands andern zu thuen gestatten. Das ist also unser endlicher Willen und Meinung. Geben auf unserm königlichen Schloss Prag den vierzehenden Tag des Monats Decembris anno oc. im drei und achzigisten. Op. Archiv města Slavkova. 828. Císař Rudolf II. oznamuje všem a nařizuje zvláště 1584. purgmistrům a konšelům měst Žatce, Loun a Litoměřic, aby Židy Pražské na jarmarky a trhy pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech žádných překážek nečinili, poněvadž jako křesťané clo a jiné dávky odváděti mu- sejí. Na hradě Pražském, 11. července 1584. »Přípis svobody, obdarování a nařízení, aby Židé do jistých měst v království Českém na jarmarky a trhy i jinak puštěni byli.« My Rudolf Druhý. Věděti milostivě dáváme všem poddaným našim v království Českém obyvatelům, jakého ti koli stavu, řádu neb povolání jsou, a zvláště opatrným purgmistrům a konšelům měst našich Žatce, Lúna a Litoměřic, věrným našim milým, že jsou na nás ve vší poníženosti vznesli chudí Židé, obyvatelé v Starém městě Pražském, kteříž v perných a chodících šatech svůj obchod vedou a u veliké chudobě pracně se živí, kterak byšte je, když na svobodné trhy a jar- marky i jinak přes svět po živnostech svých jedou, do měst pouštěti 39
Strana 610
610 K HISTORII ŽIDŮ 1584. nechtěli, kupovati a prodávati jim zbraňovali, a tak se jim tudy v živ- nůstkách jich veliká překážka dála, ješto by z toho, jakž nám clo ná- ležité platili tak i vám povinnosti vaše činili, prosíc nás v tom za milo- stivé opatření. I poněvadž jsou jarmarkové a trhové k poctivým obchodům svobodni, protož vám všem i jednomu každému obzvláštně (kromě Hor Kuten a jiných horních měst) poroučeti ráčíme, abyšte nadepsané Židy Pražské do měst na jarmarky a trhy i jinak pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech jich, poněvadž z toho nicméně jako křesťané cla i jiné povinnosti dávati musejí, žádné překážky nečinili a ničímž mimo náležitost nestěžovali, vědouc že na tom jistou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v středu po svatém Kiliánu léta oc vosmdesátého čtvrtého. Cod. juris municip. regni Bohemiae. 1584. 829. Mojžíše impresora synové koupili sobě a ženám svým spáleniště od vdovy Rachel za 50 kop gr. č. 9. srpna 1584. Šalomún a Izák rabí bratří, Mojžíše impressora synové, koupili sobě Šalomún Pesl, Izák Esteře ženám, také dědicuom a budúcím svým všelikú spravedlnost na spáleništi podlé domu jmenovaných bratří le- žícím od Rachel židovky vdovy, kterúž spravedlnost Rachel od Abra- hama líkaře libro obligationum aureo fo. 253 zapsanou má, za padesáte kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom právě, jakž jest ona Rachel sama jměla, držela a vládla majecí spraviti právem městským. Jížto zavdali třidceti kop grošuov českých, ostatních dvadceti kop grošuov českých na svatého Jiří nejprvé příštího aneb dvě neděle potom podlé listuov židovských dodati mají, peníze penězuom rukojmě jsú. Byl při tom Viktorin Goltšader starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 5. pridie et in vigilia Laurenti martyris anno MDLXXXIIII magistro civium domino Thoma Grafio a Greifenbergo. Rkp. 2169 f. 100 v arch. města Prahy. 830. Dekretem císařským zapovídá se řezníkům Praž- ským i židovským loje změst Pražských vyvážeti. 19. listo- padu 1584. 1584. Na JM. Římského císaře a Uherského, Českého oc krále, pána našeho nejmilostivějšího, se nyní opět vznáší, kterak by řezníci Pražští, tolikéž i židovští proti vejpovědi a nařízení i také mnohým dekretům
610 K HISTORII ŽIDŮ 1584. nechtěli, kupovati a prodávati jim zbraňovali, a tak se jim tudy v živ- nůstkách jich veliká překážka dála, ješto by z toho, jakž nám clo ná- ležité platili tak i vám povinnosti vaše činili, prosíc nás v tom za milo- stivé opatření. I poněvadž jsou jarmarkové a trhové k poctivým obchodům svobodni, protož vám všem i jednomu každému obzvláštně (kromě Hor Kuten a jiných horních měst) poroučeti ráčíme, abyšte nadepsané Židy Pražské do měst na jarmarky a trhy i jinak pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech jich, poněvadž z toho nicméně jako křesťané cla i jiné povinnosti dávati musejí, žádné překážky nečinili a ničímž mimo náležitost nestěžovali, vědouc že na tom jistou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v středu po svatém Kiliánu léta oc vosmdesátého čtvrtého. Cod. juris municip. regni Bohemiae. 1584. 829. Mojžíše impresora synové koupili sobě a ženám svým spáleniště od vdovy Rachel za 50 kop gr. č. 9. srpna 1584. Šalomún a Izák rabí bratří, Mojžíše impressora synové, koupili sobě Šalomún Pesl, Izák Esteře ženám, také dědicuom a budúcím svým všelikú spravedlnost na spáleništi podlé domu jmenovaných bratří le- žícím od Rachel židovky vdovy, kterúž spravedlnost Rachel od Abra- hama líkaře libro obligationum aureo fo. 253 zapsanou má, za padesáte kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom právě, jakž jest ona Rachel sama jměla, držela a vládla majecí spraviti právem městským. Jížto zavdali třidceti kop grošuov českých, ostatních dvadceti kop grošuov českých na svatého Jiří nejprvé příštího aneb dvě neděle potom podlé listuov židovských dodati mají, peníze penězuom rukojmě jsú. Byl při tom Viktorin Goltšader starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 5. pridie et in vigilia Laurenti martyris anno MDLXXXIIII magistro civium domino Thoma Grafio a Greifenbergo. Rkp. 2169 f. 100 v arch. města Prahy. 830. Dekretem císařským zapovídá se řezníkům Praž- ským i židovským loje změst Pražských vyvážeti. 19. listo- padu 1584. 1584. Na JM. Římského císaře a Uherského, Českého oc krále, pána našeho nejmilostivějšího, se nyní opět vznáší, kterak by řezníci Pražští, tolikéž i židovští proti vejpovědi a nařízení i také mnohým dekretům
Strana 611
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 611 a poručením JMCské nové loje od nože ven z měst Pražských jinam 1584. vyprodávati a ty nemírně dražiti a sobě nadsazovati měli: za kteroužto příčinou kdyby jim toho přetrženo nebylo, bylo by se v sviecích hodných a nesmradlivých nemalého nedostatku a drahoty obávati, načež by po- ctiví a opatrní rychtářové JMCské, purgmistři a konšelé měst Pražských jinačejší pozor a vo to bedlivost jmíti měli. A poněvadž pak JMCská osobou svou císařskou i JJMsti arciknížata Rakouská zde býti ráčí a pro dvůr JMsti, tolikéž také JJMsti též rady a dvořany služebníky JMsti se toho víceji nežli kdy jinde potřebuje a potřebovati bude: protož JMCská rychtářům, purgmistrům a konšelům nadepsaných měst Pražských přístně poroučeti ráčí, aby to ihned nařídili a skutečně opatřili, aby se nadepsaní řezníci v tom ve všem podlé vejpovědí, nařízení a dekretuov JMCské předešlých v té věci vyšlých, z toho nikoli vykračujíce, chovali a jistou pokutu na ty, kdož by z toho čeho vystoupil a proti témuž nařízení se choval a takové loje čerstvé a nové z měst Pražských přes takové jisté poručení a nařízení JMCské vyprodával, oni Pražané nic- méně také po čem by a v jaké ceně kámen nebo centnýř loje řez- níkuom a zase proti tomu svíce prodávány býti měly usadili a uložili, jinač nikoli nečiníc, tak aby v tom ten dobrej řád k zdraví a pohodlí lidskému a obecnímu dobrému sloužící držán a zachován byl. Decretum per imperator. majestatem in consilio bohemico in arce Pragensi. 19. No- vembris anno 1584. Rkp. 326 ƒ 17 v arch. města Prahy. 831. Na sněmu obecním království Českého, jenž za- 1585. hájen byl dne 14. ledna a zavřín dne 13. února 1585 na hradě Pražském, stalo se usnesení »O Židech« v příčině berně jako roku 1583. Sněmy české VI. 590. 832. Smlouva císaře Rudolfa II. s Židy Pražskými, 1585. mnoho-li platu komorního ročně odváděti mají. V Praze, 15. března 1585. Contract mit den Eltisten Juden wegen ihres versessenen Cammerzins und etlicher Kleinodien, so sie der Kaiserlichen Majestät dargeben. Wir Rudolf oc. Bekennen fur Uns, Unsere Erben und nachkom- bende König zu Böheimb, öffentlich mit diesem Brief vor männiglich, als hievor die Eltisten und Gemein der Judenschaft zu Prag ein gute Zeit her unsern Vorfahren Königen zu Beheimb, hochlöblichster Ge-
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 611 a poručením JMCské nové loje od nože ven z měst Pražských jinam 1584. vyprodávati a ty nemírně dražiti a sobě nadsazovati měli: za kteroužto příčinou kdyby jim toho přetrženo nebylo, bylo by se v sviecích hodných a nesmradlivých nemalého nedostatku a drahoty obávati, načež by po- ctiví a opatrní rychtářové JMCské, purgmistři a konšelé měst Pražských jinačejší pozor a vo to bedlivost jmíti měli. A poněvadž pak JMCská osobou svou císařskou i JJMsti arciknížata Rakouská zde býti ráčí a pro dvůr JMsti, tolikéž také JJMsti též rady a dvořany služebníky JMsti se toho víceji nežli kdy jinde potřebuje a potřebovati bude: protož JMCská rychtářům, purgmistrům a konšelům nadepsaných měst Pražských přístně poroučeti ráčí, aby to ihned nařídili a skutečně opatřili, aby se nadepsaní řezníci v tom ve všem podlé vejpovědí, nařízení a dekretuov JMCské předešlých v té věci vyšlých, z toho nikoli vykračujíce, chovali a jistou pokutu na ty, kdož by z toho čeho vystoupil a proti témuž nařízení se choval a takové loje čerstvé a nové z měst Pražských přes takové jisté poručení a nařízení JMCské vyprodával, oni Pražané nic- méně také po čem by a v jaké ceně kámen nebo centnýř loje řez- níkuom a zase proti tomu svíce prodávány býti měly usadili a uložili, jinač nikoli nečiníc, tak aby v tom ten dobrej řád k zdraví a pohodlí lidskému a obecnímu dobrému sloužící držán a zachován byl. Decretum per imperator. majestatem in consilio bohemico in arce Pragensi. 19. No- vembris anno 1584. Rkp. 326 ƒ 17 v arch. města Prahy. 831. Na sněmu obecním království Českého, jenž za- 1585. hájen byl dne 14. ledna a zavřín dne 13. února 1585 na hradě Pražském, stalo se usnesení »O Židech« v příčině berně jako roku 1583. Sněmy české VI. 590. 832. Smlouva císaře Rudolfa II. s Židy Pražskými, 1585. mnoho-li platu komorního ročně odváděti mají. V Praze, 15. března 1585. Contract mit den Eltisten Juden wegen ihres versessenen Cammerzins und etlicher Kleinodien, so sie der Kaiserlichen Majestät dargeben. Wir Rudolf oc. Bekennen fur Uns, Unsere Erben und nachkom- bende König zu Böheimb, öffentlich mit diesem Brief vor männiglich, als hievor die Eltisten und Gemein der Judenschaft zu Prag ein gute Zeit her unsern Vorfahren Königen zu Beheimb, hochlöblichster Ge-
Strana 612
612 K HISTORII ŽIDŮ 1585. dächtnus, sowohl auch uns hernach zu ein jährlichem Kammerzins ein Tausend Thaler gereicht, weliches aber etliche Jahr her darumben hinterbelieben, dass sie die Juden von den Landständen unser Kron Beheimb jedesmal in ihre Steuerbewilligung mit eingezogen werden, und dann verschienes vierundachtzigisten Jahrs durch unsern ver- ordneten Präsidenten und Cammerrat in gedachtem unserm Königreich Beheimb mit ihnen den Eltisten und Gemein der Juden die Sachen dahin abgehandelt, dass sie schuldig sein sollen mit Eingang bemelts vier und achtzigisten Jahrs und hinfüran zu ewigen Zeiten jährlich und jeden Jahrs besonder zu zweien Fristen als Georgi und Galli Uns und Unsern nachkombenden Königen zu Beheimb ein Tausend Thaler oder Schock meissnisch zu steten Ordinari-Kammerzins, und daneben auch für die Steuer ein benannte Summa als jährlich vier Hundert Thaler bis auf unser genädigistes Wohlgefallen und anderweit Verordnung gehorsamblich zu reichen: dass Wir demnach in soliche Abhandlung mit Gnaden consentirt und bewilligt, thuen das auch hiemit wissentlich und in Kraft dies Briefs mit angehängter Limitation und Bescheidenheit, dass sie die andern Juden, so ausserhalb Prag in andern unsern könig- lichen Städten und Märkten sess- und wohnhaft sein, mit ihrer Rata und Gebürnus, wie von Alters gebräuchlich gewest, zu Hülf ange- regten Cammerzins zu contribuiren erfordern und anhalten mugen; in welichem Fall sie dann jederzeit, da dieselben mit Reichung ihres An- teils saumbig erscheinen würden, unser Kammer in Böheimb umb ge- bürliche Hülf zu ersuchen haben. Und nachdem Uns mehrgemelte Eltisten und Gemein der Juden- schaft zu Prag zu unsern Notdurft zwei Tausend fünf Hundert Thaler dargegeben und dagegen an berührtem Kammerzins und Steuer für das vier und achtzigiste Jahr ein Tausend vier Hundert Thaler all- bereit versessen, desgleichen auch an vorhergehender Contribution zwei Hundert fünfzig, und also in allem ein Tausend sechs Hundert fünfzig Thaler zu bezahlen hinderstellig verblieben: so haben Wir ihnen ge- nädigist zugelassen, dass sie berührten unsern Ausstandt in Abschlag ihrer Schuld der zwei Tausend fünf Hundert Thaler in Handen be- halten und sich gleicher gestalts des Uberrests der acht Hundert fünfzig Thaler, so wir ihnen noch schuldig verbleiben, an den negst folgenden Cammerzins des jetzigen fünf und achtzigisten Jahrs bezahlt machen und abkurzen mugen, doch dass ein und ander Post in unserm Böhe- mischen Rentmeisterambt ordentlich übernomben und darüber quittiert werde, inmassen Wir dann unserm Verwalter desselben derwegen sonderbaren Befelich gethan. Und als sich auch neben dem bemelte Juden beschwert befunden, dass sie von den andern ihren Genossen
612 K HISTORII ŽIDŮ 1585. dächtnus, sowohl auch uns hernach zu ein jährlichem Kammerzins ein Tausend Thaler gereicht, weliches aber etliche Jahr her darumben hinterbelieben, dass sie die Juden von den Landständen unser Kron Beheimb jedesmal in ihre Steuerbewilligung mit eingezogen werden, und dann verschienes vierundachtzigisten Jahrs durch unsern ver- ordneten Präsidenten und Cammerrat in gedachtem unserm Königreich Beheimb mit ihnen den Eltisten und Gemein der Juden die Sachen dahin abgehandelt, dass sie schuldig sein sollen mit Eingang bemelts vier und achtzigisten Jahrs und hinfüran zu ewigen Zeiten jährlich und jeden Jahrs besonder zu zweien Fristen als Georgi und Galli Uns und Unsern nachkombenden Königen zu Beheimb ein Tausend Thaler oder Schock meissnisch zu steten Ordinari-Kammerzins, und daneben auch für die Steuer ein benannte Summa als jährlich vier Hundert Thaler bis auf unser genädigistes Wohlgefallen und anderweit Verordnung gehorsamblich zu reichen: dass Wir demnach in soliche Abhandlung mit Gnaden consentirt und bewilligt, thuen das auch hiemit wissentlich und in Kraft dies Briefs mit angehängter Limitation und Bescheidenheit, dass sie die andern Juden, so ausserhalb Prag in andern unsern könig- lichen Städten und Märkten sess- und wohnhaft sein, mit ihrer Rata und Gebürnus, wie von Alters gebräuchlich gewest, zu Hülf ange- regten Cammerzins zu contribuiren erfordern und anhalten mugen; in welichem Fall sie dann jederzeit, da dieselben mit Reichung ihres An- teils saumbig erscheinen würden, unser Kammer in Böheimb umb ge- bürliche Hülf zu ersuchen haben. Und nachdem Uns mehrgemelte Eltisten und Gemein der Juden- schaft zu Prag zu unsern Notdurft zwei Tausend fünf Hundert Thaler dargegeben und dagegen an berührtem Kammerzins und Steuer für das vier und achtzigiste Jahr ein Tausend vier Hundert Thaler all- bereit versessen, desgleichen auch an vorhergehender Contribution zwei Hundert fünfzig, und also in allem ein Tausend sechs Hundert fünfzig Thaler zu bezahlen hinderstellig verblieben: so haben Wir ihnen ge- nädigist zugelassen, dass sie berührten unsern Ausstandt in Abschlag ihrer Schuld der zwei Tausend fünf Hundert Thaler in Handen be- halten und sich gleicher gestalts des Uberrests der acht Hundert fünfzig Thaler, so wir ihnen noch schuldig verbleiben, an den negst folgenden Cammerzins des jetzigen fünf und achtzigisten Jahrs bezahlt machen und abkurzen mugen, doch dass ein und ander Post in unserm Böhe- mischen Rentmeisterambt ordentlich übernomben und darüber quittiert werde, inmassen Wir dann unserm Verwalter desselben derwegen sonderbaren Befelich gethan. Und als sich auch neben dem bemelte Juden beschwert befunden, dass sie von den andern ihren Genossen
Strana 613
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 613 ausserhalb Prag wohnhaft für das verschiene vierundachtzigiste Jahr, 1585. weil sie uns ihre Steuer sonderbar erlegt, zu Hülf des schuldigen Cammerzins nichts zu erlangen wüssten und derwegen umb Nach- lassung gebeten und sich gleich wohl befunden, dass von denselben Juden bemelts Jahrs ein Hundert neun und neunzig Thaler in unser Steuer einkomben: haben wir ihnen, doch allein auf diesmal, aus Ge- naden ein Hundert fünfzig Thaler daran zu Gutem nachzusehen ge- nedigist bewilliget, die sie gleichergestalt an ihrem kunftigen Cammerzins abziehen und inbehalten mugen; dass sie also ihrer zwei Tausend fünf Hundert Thaler mit Ausgang des jetzigen Jahrs völlig bezahlt sein und damit ihre Rest und Cammerzins allerseits abgelegt und richtig ge- macht, darüber Wir sie auch hiemit in Kraft diz Briefs quitt, ledig und los sagen. Und gebieten hierauf unsern jetzigen und N. kunftigen unsern Präsidenten und Cammerrathen in gedachtem Königreich Bö- heimb und wöllen, dass sie die Eltisten und Gemein der Juden zu Prag bei dieser unser genedigisten Bewilligung und Quittierung nit allein geruhiglich verbleiben lassen, sondern auch von unsertwegen jederzeit in gebührlichen Schutz nemben, genädiglich und ohne Ge- fährde. Zu Urkund mit unserm kaiserlichen angehengten Decret ver- fertigt. Geben Prag, den fünfzehenden Martii anno im fünfundacht- zigisten. Arch. místodrž. král. Českého. Cop. 100., fol. 116. 833. Císař Rudolf II. předkládá Pražanům stíž- 1585. nosti obce židovské a nařizuje, aby Židé vevšech věcech v žalobě oznámených při předešlém způsobu, obyčeji zachováni a ničím prvé nebývalým obtěžo- váni nebyli. Na hradě Pražském, 4. dubna 1585. Přípis resolucí JMsti císaře Rudolfa Pražanům učiněné, aby byli Židé při starobylých zvyklostech a obdarováních svých zůstaveni a aby v nic nového prvé nebývalého potahováni nebyli. Rudolf Druhý oc. Opatrní, věrní naši milí! Vznesli jsou na nás ponížené ztížnosti své starší Židé obecní i na místě vší obce židovské zde v Praze: jedno, kterak by z nich mnozí i usedlí od vás bez vy- slyšení do vězení dáváni a sužováni byli. Druhé, když z nich kdo komu co dlužen jest, že jakž vás ohradní psaní dojde, k skutečnému za- placení přidržáni i do vězení dáni bývají, a tu takž dlouho, až se o ta- kový dluh porovnají neb zaplatí, se zdržují, jim pak dlužníci jich dobro- volně platiti nechtějí a žádají-li při vás za takovou příčinou ohradního psaní neb právního dopomožení a opatření, toho že užiti a tak k svým
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 613 ausserhalb Prag wohnhaft für das verschiene vierundachtzigiste Jahr, 1585. weil sie uns ihre Steuer sonderbar erlegt, zu Hülf des schuldigen Cammerzins nichts zu erlangen wüssten und derwegen umb Nach- lassung gebeten und sich gleich wohl befunden, dass von denselben Juden bemelts Jahrs ein Hundert neun und neunzig Thaler in unser Steuer einkomben: haben wir ihnen, doch allein auf diesmal, aus Ge- naden ein Hundert fünfzig Thaler daran zu Gutem nachzusehen ge- nedigist bewilliget, die sie gleichergestalt an ihrem kunftigen Cammerzins abziehen und inbehalten mugen; dass sie also ihrer zwei Tausend fünf Hundert Thaler mit Ausgang des jetzigen Jahrs völlig bezahlt sein und damit ihre Rest und Cammerzins allerseits abgelegt und richtig ge- macht, darüber Wir sie auch hiemit in Kraft diz Briefs quitt, ledig und los sagen. Und gebieten hierauf unsern jetzigen und N. kunftigen unsern Präsidenten und Cammerrathen in gedachtem Königreich Bö- heimb und wöllen, dass sie die Eltisten und Gemein der Juden zu Prag bei dieser unser genedigisten Bewilligung und Quittierung nit allein geruhiglich verbleiben lassen, sondern auch von unsertwegen jederzeit in gebührlichen Schutz nemben, genädiglich und ohne Ge- fährde. Zu Urkund mit unserm kaiserlichen angehengten Decret ver- fertigt. Geben Prag, den fünfzehenden Martii anno im fünfundacht- zigisten. Arch. místodrž. král. Českého. Cop. 100., fol. 116. 833. Císař Rudolf II. předkládá Pražanům stíž- 1585. nosti obce židovské a nařizuje, aby Židé vevšech věcech v žalobě oznámených při předešlém způsobu, obyčeji zachováni a ničím prvé nebývalým obtěžo- váni nebyli. Na hradě Pražském, 4. dubna 1585. Přípis resolucí JMsti císaře Rudolfa Pražanům učiněné, aby byli Židé při starobylých zvyklostech a obdarováních svých zůstaveni a aby v nic nového prvé nebývalého potahováni nebyli. Rudolf Druhý oc. Opatrní, věrní naši milí! Vznesli jsou na nás ponížené ztížnosti své starší Židé obecní i na místě vší obce židovské zde v Praze: jedno, kterak by z nich mnozí i usedlí od vás bez vy- slyšení do vězení dáváni a sužováni byli. Druhé, když z nich kdo komu co dlužen jest, že jakž vás ohradní psaní dojde, k skutečnému za- placení přidržáni i do vězení dáni bývají, a tu takž dlouho, až se o ta- kový dluh porovnají neb zaplatí, se zdržují, jim pak dlužníci jich dobro- volně platiti nechtějí a žádají-li při vás za takovou příčinou ohradního psaní neb právního dopomožení a opatření, toho že užiti a tak k svým
Strana 614
614 K HISTORII ŽIDŮ 1585. spravedlivým dluhům přicházeti nemohou. Třetí, že mnohý dá skrze jiného základ mezi nimi vypůjčiti aneb zastaviti, potom ten, jemuž základ náleží, přijda oznamuje, že jest mu týž základ vzat neb ukraden, a když by mu i soukopa postavil a ukázal, tehdy že na tom nechce přestati, než hned bez vejmluvy i peněz, aby mu jeho základ navrátil, žádati smí: tu že by z nich mnozí, nechtíc někdy dalších meškání, nesnází a těžkostí dočekati, takové základy navraceli a škodu nesli. Ctvrté, že zastavujíc mnohý svůj základ, když jej vyplatiti chce, tehdy bez položení peněz, co jemu na to půjčeno neb lichvy vzešlo, žádá, aby mu to na právo před rychtářem složeno bylo: tímto způsobem že by tolikéž k nemalým škodám i v nebezpečenství přicházeti musili. Páté, kdyžkoli jaké rozepře při právě vašem mívají, by pak ten Žid dosti usedlý byl, že ku právu uručiti musí: zase viní-li z nich kderý dlužníka svého, buď řemeslníka neb jiného z křesťanův, tehdy že se brání odpovídáním a žádá, aby rukojmě křesťany stavil, což by jim učiniti možné nebylo a tak netoliko o své spravedlivé dluhy, ale i o živnosti přicházeli. Šesté, že byšte jim a jich rychtáři v soudy a rozepře, kderéž se před nimi začnou, vkračovali a v tom překážku činili. Sedmé, když se kterej zločinec do vězení dostává a na trápení co vyzná, tehdy že na jeho takové vyznání veden bývá do Židův na tarmark i do domův jich k spatření osoby, čehož by prvé nebývalo, neb že by takový zločinec (aby toliko trápení a vězení pozbyl) na lec- kohos ukazoval a tak mnozí nevinně k škodám a těžkostem přivozováni bejvají. Osmé, že by se na ně častokráte bez viny právo bralo, když svou nevinu oznamují a na presidenta a rady naše jakožto po nás sobě představenou vrchnost se odvolávají, že jim to postačovati nechce; nýbrž hned se do vězení dávají, skrze což by, i také že se jim městský rychtář s písařem a pacholky svými, když je v čem a někdy v pří- činách nás se dotýkajících potřebují, proti obyčejné starodávní záplatě propůjčovati nechtí, opět k meškání a škodám přicházejí. Item, že by v městech Pražských při branách, na mostě a přívozích neobyčejnými a prvé nebejvalými cly ztěžováni a šacováni byli: prosíc nás v tom ve všem za naše milostivé, spravedlivé opatření a ochranu. I poněvadž se nám takové věci proti všemu dobrému způsobu a obyčeji a tak na nemalou záhubu jich vidí, nechtíc aby ubozí tím ztěžováni byli: protož vám poroučeti ráčíme, abyšte je ve všech těch nahoře oznámených příčinách (nic nového a prvé nebývalého na ně bez vědomí našeho neb dotčených presidenta a rad našich komory české nevymejšlejíc) při předešlým způsobu a obyčeji zanechali, jim práva udělovali a nad nimi ochrannou ruku drželi, tak aby sobě dále neměli slušně co ztěžo- vati a nás zaneprazdňovati. Na tom jistou vůli naši císařskou naplníte.
614 K HISTORII ŽIDŮ 1585. spravedlivým dluhům přicházeti nemohou. Třetí, že mnohý dá skrze jiného základ mezi nimi vypůjčiti aneb zastaviti, potom ten, jemuž základ náleží, přijda oznamuje, že jest mu týž základ vzat neb ukraden, a když by mu i soukopa postavil a ukázal, tehdy že na tom nechce přestati, než hned bez vejmluvy i peněz, aby mu jeho základ navrátil, žádati smí: tu že by z nich mnozí, nechtíc někdy dalších meškání, nesnází a těžkostí dočekati, takové základy navraceli a škodu nesli. Ctvrté, že zastavujíc mnohý svůj základ, když jej vyplatiti chce, tehdy bez položení peněz, co jemu na to půjčeno neb lichvy vzešlo, žádá, aby mu to na právo před rychtářem složeno bylo: tímto způsobem že by tolikéž k nemalým škodám i v nebezpečenství přicházeti musili. Páté, kdyžkoli jaké rozepře při právě vašem mívají, by pak ten Žid dosti usedlý byl, že ku právu uručiti musí: zase viní-li z nich kderý dlužníka svého, buď řemeslníka neb jiného z křesťanův, tehdy že se brání odpovídáním a žádá, aby rukojmě křesťany stavil, což by jim učiniti možné nebylo a tak netoliko o své spravedlivé dluhy, ale i o živnosti přicházeli. Šesté, že byšte jim a jich rychtáři v soudy a rozepře, kderéž se před nimi začnou, vkračovali a v tom překážku činili. Sedmé, když se kterej zločinec do vězení dostává a na trápení co vyzná, tehdy že na jeho takové vyznání veden bývá do Židův na tarmark i do domův jich k spatření osoby, čehož by prvé nebývalo, neb že by takový zločinec (aby toliko trápení a vězení pozbyl) na lec- kohos ukazoval a tak mnozí nevinně k škodám a těžkostem přivozováni bejvají. Osmé, že by se na ně častokráte bez viny právo bralo, když svou nevinu oznamují a na presidenta a rady naše jakožto po nás sobě představenou vrchnost se odvolávají, že jim to postačovati nechce; nýbrž hned se do vězení dávají, skrze což by, i také že se jim městský rychtář s písařem a pacholky svými, když je v čem a někdy v pří- činách nás se dotýkajících potřebují, proti obyčejné starodávní záplatě propůjčovati nechtí, opět k meškání a škodám přicházejí. Item, že by v městech Pražských při branách, na mostě a přívozích neobyčejnými a prvé nebejvalými cly ztěžováni a šacováni byli: prosíc nás v tom ve všem za naše milostivé, spravedlivé opatření a ochranu. I poněvadž se nám takové věci proti všemu dobrému způsobu a obyčeji a tak na nemalou záhubu jich vidí, nechtíc aby ubozí tím ztěžováni byli: protož vám poroučeti ráčíme, abyšte je ve všech těch nahoře oznámených příčinách (nic nového a prvé nebývalého na ně bez vědomí našeho neb dotčených presidenta a rad našich komory české nevymejšlejíc) při předešlým způsobu a obyčeji zanechali, jim práva udělovali a nad nimi ochrannou ruku drželi, tak aby sobě dále neměli slušně co ztěžo- vati a nás zaneprazdňovati. Na tom jistou vůli naši císařskou naplníte.
Strana 615
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 615 Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek po neděli postní Laetare 1585. léta oc osmdesátého pátého. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. Cod. jur. mun. r. B. 834. List z kanceláře české vyšlý připomíná 1585. purgmistrům Starého, Nového a Menšího měst Praž- ských dekret císařský ze dne 13. září a nařizuje, aby Židé nebyli v jich živnostech a obchodech ztěžováni. V Praze, 5. října 1585. Přípis dekretu JMCské slavné paměti císaře Rudolfa Pražanům, aby Židy žádnému mimo předešlý dekret nedopouštěli ztěžovati, učiněného. Poctiví a opatrní purgmistři a konšelé Starého, Nového a Men- šího měst Pražských v pamětech svých mají, jaký jest k nim dekret z poručení JMsti Římského císaře, Uherského a Českého krále, pána našeho nejmilostivějšího, z strany Židův Pražských a obchodův jich prošel, kterémužto dekretu jest datum 13. dne měsíce pominulého Septembris jinak září; i stěžují sobě již dotčení Židé Pražští, že by se jim v mnohých příčinách ubližovati mimo takový dekret císařský mělo, v tom JMCskou za milostivé opatření, aby v tyto nynější časy při témž dekretu a co v sobě obsahuje mohli zůstaveni a nad nimi ruka ochranná, aby mimo slušné a náležité ztěžováni nebyli, držána byla, v poníženosti prosíce. A protož JMCská takový dekret svůj jim Pra- žanům ku paměti přivozujíce, jim ráčí poroučeti přikazujíc, aby jmeno- vané Židy, jakž dotčeno, mimo náležité nedopouštěli žádnému ztěžo- vati, nýbrž jim, tak jakž v mnoho psaném dekretu obsaženo a doloženo jest, handly a obchody své provozovati nezbraňovali a nad tím je chrá- nili, jináče nečiníce. Decretum per imperatoriam maiestatem Pragae 5. Octobris anno etc. 85. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. 835. Komora česká prokuratoru císařskému Vi- 1585. límu Vostrovcovi, že po obnovení starších mezi Židy nějaké nepořádky se staly, pro ušetření však zby- tečného zaneprázdnění aby ty osoby, které mezi Židy za starší přední a obecní byly voleny, staršími zůstaly. Na hradě Pražském, 20. června 1585. Urozený a statečný pane, příteli náš milý! Zdraví oc Jakož jste teď nedávno jminulých dnův vedlé jistého poručení našeho přední starší Židy Pražské též starší obecní obnovili, i poněvadž se to z jistých
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 615 Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek po neděli postní Laetare 1585. léta oc osmdesátého pátého. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. Cod. jur. mun. r. B. 834. List z kanceláře české vyšlý připomíná 1585. purgmistrům Starého, Nového a Menšího měst Praž- ských dekret císařský ze dne 13. září a nařizuje, aby Židé nebyli v jich živnostech a obchodech ztěžováni. V Praze, 5. října 1585. Přípis dekretu JMCské slavné paměti císaře Rudolfa Pražanům, aby Židy žádnému mimo předešlý dekret nedopouštěli ztěžovati, učiněného. Poctiví a opatrní purgmistři a konšelé Starého, Nového a Men- šího měst Pražských v pamětech svých mají, jaký jest k nim dekret z poručení JMsti Římského císaře, Uherského a Českého krále, pána našeho nejmilostivějšího, z strany Židův Pražských a obchodův jich prošel, kterémužto dekretu jest datum 13. dne měsíce pominulého Septembris jinak září; i stěžují sobě již dotčení Židé Pražští, že by se jim v mnohých příčinách ubližovati mimo takový dekret císařský mělo, v tom JMCskou za milostivé opatření, aby v tyto nynější časy při témž dekretu a co v sobě obsahuje mohli zůstaveni a nad nimi ruka ochranná, aby mimo slušné a náležité ztěžováni nebyli, držána byla, v poníženosti prosíce. A protož JMCská takový dekret svůj jim Pra- žanům ku paměti přivozujíce, jim ráčí poroučeti přikazujíc, aby jmeno- vané Židy, jakž dotčeno, mimo náležité nedopouštěli žádnému ztěžo- vati, nýbrž jim, tak jakž v mnoho psaném dekretu obsaženo a doloženo jest, handly a obchody své provozovati nezbraňovali a nad tím je chrá- nili, jináče nečiníce. Decretum per imperatoriam maiestatem Pragae 5. Octobris anno etc. 85. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. 835. Komora česká prokuratoru císařskému Vi- 1585. límu Vostrovcovi, že po obnovení starších mezi Židy nějaké nepořádky se staly, pro ušetření však zby- tečného zaneprázdnění aby ty osoby, které mezi Židy za starší přední a obecní byly voleny, staršími zůstaly. Na hradě Pražském, 20. června 1585. Urozený a statečný pane, příteli náš milý! Zdraví oc Jakož jste teď nedávno jminulých dnův vedlé jistého poručení našeho přední starší Židy Pražské též starší obecní obnovili, i poněvadž se to z jistých
Strana 616
616 K HISTORII ŽIDŮ 1585. zpráv nachází, že jsou se někteří z týchž starších Židuov neposlušně chovali proti jisté zápovědi JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, zlat- níkům peněz půjčovali a tak rozkaz JMCské zlehčili, item někteří na primasa jich sahali a na něj kamením házeli, tolikéž že jeden mimo druhého chce starším býti a starší ustanovovati: pročež by JMCská je slušně v své trestání vzíti moci ráčil. Z těch i jiných mnohých hodných příčin a zvláště, aby JMCská, komora a jiní znamenití lidé jich tak častého téměř nabíhání zbýti mohli, jest JMCské poručení: aby na ten čas ty osoby, kteréž sou tak od nich Židův za starší přední a obecní podlé příležícího poznamenání zvoleny, staršími zůstaly. Protož vás jménem a z téhož JMCské poručení napomínáme, abyšte se, dá-li Bůh, zejtra tím raněji mezi Židy v obyčejné místo najíti dali, jim takovou JMCské vůli v známost uvedli i jiné, což při tom dále zapotřebí jest, vykonali s tím napomenutím a výstrahou, jestli-by se kdo z nich neb z obce co toho, jakž se nadpisuje, neb jiného nepořádného dopustil, JMCské komoru aneb koho jiného zbytečně, bezpotřebně a nenáležitě nabíhal, že k němu o to přístným trestáním jiným ku příkladu bez ušanování skutečně přikročeno býti má. A na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek den božího Těla oc 85. Místodrž. archiv král. Česk. Konc. J. 4/2—6. 1585. 836. Komora česká upomíná obec židovskou Praž- skou o zadržené berně zlet 1576, 1577 a 1578. Na hradě Pražském, 2. prosince 1585. Židé starší Pražští! Jest vám jminulých dnův vejtah odeslán, jakú sumu berní z Židův Pražských, jimž let deset a vejše, též dvacet a vejše jest, z hospodářův i podruhův, též z synův jejich, za léta 76., 77. a 78. dlužni pozůstáváte, s tím napomenutím, poněvadž takové za- držování na nemalú škodu JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, jest, a JMst bez té sumy nikterakž dále býti moci neráčí, abyšte takové berně ihned beze všech dalších odtahův pánům berníkům království Českého na hrad Pražský odvedli: ale toho se, jakž sme spraveni, posavad nestalo, což nám do vás s podivením jest. A protož vám, jakž prvé i nyní, na místě JMCské poroučíme, abyšte odvedením těch berní neprodlévali, nýbrž je, pokudž možné, ještě dnes, kdež náleží, konečně vyčísti dali, ač chcete-li se další těžkosti a skutečného trestání vyvaro- vati. Dán na hradě Pražském v pondělí po sv. Ondřeji, apoštolu Páně, inak druhého dne měsíce prosince léta 85. Sněmy české VI. 625.
616 K HISTORII ŽIDŮ 1585. zpráv nachází, že jsou se někteří z týchž starších Židuov neposlušně chovali proti jisté zápovědi JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, zlat- níkům peněz půjčovali a tak rozkaz JMCské zlehčili, item někteří na primasa jich sahali a na něj kamením házeli, tolikéž že jeden mimo druhého chce starším býti a starší ustanovovati: pročež by JMCská je slušně v své trestání vzíti moci ráčil. Z těch i jiných mnohých hodných příčin a zvláště, aby JMCská, komora a jiní znamenití lidé jich tak častého téměř nabíhání zbýti mohli, jest JMCské poručení: aby na ten čas ty osoby, kteréž sou tak od nich Židův za starší přední a obecní podlé příležícího poznamenání zvoleny, staršími zůstaly. Protož vás jménem a z téhož JMCské poručení napomínáme, abyšte se, dá-li Bůh, zejtra tím raněji mezi Židy v obyčejné místo najíti dali, jim takovou JMCské vůli v známost uvedli i jiné, což při tom dále zapotřebí jest, vykonali s tím napomenutím a výstrahou, jestli-by se kdo z nich neb z obce co toho, jakž se nadpisuje, neb jiného nepořádného dopustil, JMCské komoru aneb koho jiného zbytečně, bezpotřebně a nenáležitě nabíhal, že k němu o to přístným trestáním jiným ku příkladu bez ušanování skutečně přikročeno býti má. A na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek den božího Těla oc 85. Místodrž. archiv král. Česk. Konc. J. 4/2—6. 1585. 836. Komora česká upomíná obec židovskou Praž- skou o zadržené berně zlet 1576, 1577 a 1578. Na hradě Pražském, 2. prosince 1585. Židé starší Pražští! Jest vám jminulých dnův vejtah odeslán, jakú sumu berní z Židův Pražských, jimž let deset a vejše, též dvacet a vejše jest, z hospodářův i podruhův, též z synův jejich, za léta 76., 77. a 78. dlužni pozůstáváte, s tím napomenutím, poněvadž takové za- držování na nemalú škodu JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, jest, a JMst bez té sumy nikterakž dále býti moci neráčí, abyšte takové berně ihned beze všech dalších odtahův pánům berníkům království Českého na hrad Pražský odvedli: ale toho se, jakž sme spraveni, posavad nestalo, což nám do vás s podivením jest. A protož vám, jakž prvé i nyní, na místě JMCské poroučíme, abyšte odvedením těch berní neprodlévali, nýbrž je, pokudž možné, ještě dnes, kdež náleží, konečně vyčísti dali, ač chcete-li se další těžkosti a skutečného trestání vyvaro- vati. Dán na hradě Pražském v pondělí po sv. Ondřeji, apoštolu Páně, inak druhého dne měsíce prosince léta 85. Sněmy české VI. 625.
Strana 617
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 617 837. Císař Rudol II. Jakubovi Goldscheiderovi, 1586. Židu Pražskému, povolení dává, aby mohl řemeslo zlatnické s bratřími svými bez překážky dělati, ano i tovaryše chovati, v Praze i v městech královských, kde Židé svá obydlí mají. Na hradě Pražském, 14. května 1586. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme od Jakuba Goldschaydera, Žida Starého města Pražského, za milostivé povolení naše císařské ve vší pokoře prošeni, aby podobně jako i otec jeho někdy Izák Goldschayder řemeslo zlatnické s bratřími svými v městech Pražských i v jiných našich městech v království Českém, kdežby Židé svá obydlí měli, volně a svobodně provozovati a sobě k témuž ře- meslu tovaryše, kolikžby mu jich koli potřebí bylo, chovati mohl. I majíce My o jeho mimo jiné Židy dobrém chování dostatečnú zprávu, protož jsme k tomu své milostivé povolení dáti ráčili a tímto listem naším dáváme, tak aby oznámený Jakub Goldschayder nejinak než jako svrchupsaný někdy otec jeho Izák Goldschayder takové řemeslo zlatnické s bratřími svými (však toliko do vůle naší) v městech Praž- ských i jiných našich městech v království Českém, kdež by Židé svá obydlí měli, volně a svobodně bez překážky všech lidí provozovati, sobě k témuž řemeslu tovaryše, kolikžby jich koliv potřeboval, chovati a tak se v živnosti své vzdělávati mohl; poroučejíc při tom všem pod- daným našim v království Českém obyvatelóm, jakého koli stavu, řádu neb povolání jsou, zvláště rychtářuom našim, purgmistruom a konšeluom v městech, věrným milým, abyste nadepsaného Jakuba Goldschaydera při tomto našem milostivém povolení měli, drželi a neporušitedlně za- chovali, jakž sami žádné překážky jemu ani bratřím jeho v tom ne- činíce, tak ani jiným nedopouštějíce. Na tom milostivú a jistú vuoli naši císařskú naplníte. Tomu na svědomí pečeť naši císařskú k tomuto listu jsme přitisknouti rozkázali, jenž jest dán na hradě Pražském v středu po křížové neděli léta tisícího pětistého osmdesátého šestého. Místodrž. archiv král. Českého. Cop. 95., fol. 187v. 838. Na sněmu obecním království Českého, kte- 1586. rýž zahájen byl dne 17. listopadu a ukončen dne 17. prosince 1586 na hradě Pražském, usnešeno o sbírce z zlata a všelijakých hedvábných a krámských věcí: Ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, též z šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých, i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů, zač se toho
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 617 837. Císař Rudol II. Jakubovi Goldscheiderovi, 1586. Židu Pražskému, povolení dává, aby mohl řemeslo zlatnické s bratřími svými bez překážky dělati, ano i tovaryše chovati, v Praze i v městech královských, kde Židé svá obydlí mají. Na hradě Pražském, 14. května 1586. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme od Jakuba Goldschaydera, Žida Starého města Pražského, za milostivé povolení naše císařské ve vší pokoře prošeni, aby podobně jako i otec jeho někdy Izák Goldschayder řemeslo zlatnické s bratřími svými v městech Pražských i v jiných našich městech v království Českém, kdežby Židé svá obydlí měli, volně a svobodně provozovati a sobě k témuž ře- meslu tovaryše, kolikžby mu jich koli potřebí bylo, chovati mohl. I majíce My o jeho mimo jiné Židy dobrém chování dostatečnú zprávu, protož jsme k tomu své milostivé povolení dáti ráčili a tímto listem naším dáváme, tak aby oznámený Jakub Goldschayder nejinak než jako svrchupsaný někdy otec jeho Izák Goldschayder takové řemeslo zlatnické s bratřími svými (však toliko do vůle naší) v městech Praž- ských i jiných našich městech v království Českém, kdež by Židé svá obydlí měli, volně a svobodně bez překážky všech lidí provozovati, sobě k témuž řemeslu tovaryše, kolikžby jich koliv potřeboval, chovati a tak se v živnosti své vzdělávati mohl; poroučejíc při tom všem pod- daným našim v království Českém obyvatelóm, jakého koli stavu, řádu neb povolání jsou, zvláště rychtářuom našim, purgmistruom a konšeluom v městech, věrným milým, abyste nadepsaného Jakuba Goldschaydera při tomto našem milostivém povolení měli, drželi a neporušitedlně za- chovali, jakž sami žádné překážky jemu ani bratřím jeho v tom ne- činíce, tak ani jiným nedopouštějíce. Na tom milostivú a jistú vuoli naši císařskú naplníte. Tomu na svědomí pečeť naši císařskú k tomuto listu jsme přitisknouti rozkázali, jenž jest dán na hradě Pražském v středu po křížové neděli léta tisícího pětistého osmdesátého šestého. Místodrž. archiv král. Českého. Cop. 95., fol. 187v. 838. Na sněmu obecním království Českého, kte- 1586. rýž zahájen byl dne 17. listopadu a ukončen dne 17. prosince 1586 na hradě Pražském, usnešeno o sbírce z zlata a všelijakých hedvábných a krámských věcí: Ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, též z šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých, i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů, zač se toho
Strana 618
618 K HISTORII ŽIDŮ 1586. koli prodá, buď od křesťanův aneb Židův, desátou kopu, začby kdo koli v handli svém měl, aby dáti povinen byl a nic toho v obydlí svém, ani jinde, přivezouc, pod ztracením toho, neskládal, lečby prvé v ungeltu Starého města Pražského se zastavil a opověděl, aby to spa- tříno a pošacováno od osob k tomu zřízených bylo. Sněmy české VII 74. 1587 839. Odpověď Rudolfa II. Pražanům na některé stížné artikule, kteréž byli v příčině vybírání sněmem svolené sbírky z vína, piva, obilí, vlny, klenotův atd. císaři podali. Na hradě Pražském, 12. února 1587. ..Co se zlata a stříbra taženého, růžiček, šteftův, medají, knoflíkův zlatých i všech s drahým kamením klenotuov a zvláště těch neuži- tečných sklenných šmelcův, též sobolů a rysů dotýče, o tom jest v sněmě patrný artikul: avšak poněvadž se Židé těch handlů předně a nejvíce ujímají, obchody své v tom vedou a těch věcí se sem skrze ně v tlumocích, filcích, na koních, kotčích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a kdež náleží neopovídá, bude o tom starším Židům, jakby to mezi sebou a jinými Židy vyhledávati a ty věci do ungeltu k spatření a šacování donášeti měli, poručeno. Decretum per dominum imperatorem in arce Pragensi. 12. Februarii anno 1587. Sněmy české. VII. 113. 1587. 840. Komora česká nařizuje starším Židům Praž- ským, aby čtyry osoby zvolili, které by na Židy, obchod se zbožím zlatým a stříbrným a jinými klenoty vedoucí, dohlížely, aby se v ungeltu ohlašovali a poplatky řádně platili. Na hradě Pražském, 12. února 1587. Židé starší Pražští! Jest na jminulém obecním sněmu mezi jiným také zavříno, co ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých i jiných všech s drahým kamením klenotův, a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů dá- váno a jaký v tom řád strany opovídání těch věcí v ungeltě zachován býti má, jakž artikul sněmovní to v sobě šířeji obsahuje a zavírá. I poněvadž vy se vedlé jiných obecních Židův těch handlů předně a nejvíce ujímáte, obchody své v tom vedete a, jakž jistá zpráva jest, těch věcí se sem skrze vás v tlumocích, filcích, na koních, kotčích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a kdež náleží ne-
618 K HISTORII ŽIDŮ 1586. koli prodá, buď od křesťanův aneb Židův, desátou kopu, začby kdo koli v handli svém měl, aby dáti povinen byl a nic toho v obydlí svém, ani jinde, přivezouc, pod ztracením toho, neskládal, lečby prvé v ungeltu Starého města Pražského se zastavil a opověděl, aby to spa- tříno a pošacováno od osob k tomu zřízených bylo. Sněmy české VII 74. 1587 839. Odpověď Rudolfa II. Pražanům na některé stížné artikule, kteréž byli v příčině vybírání sněmem svolené sbírky z vína, piva, obilí, vlny, klenotův atd. císaři podali. Na hradě Pražském, 12. února 1587. ..Co se zlata a stříbra taženého, růžiček, šteftův, medají, knoflíkův zlatých i všech s drahým kamením klenotuov a zvláště těch neuži- tečných sklenných šmelcův, též sobolů a rysů dotýče, o tom jest v sněmě patrný artikul: avšak poněvadž se Židé těch handlů předně a nejvíce ujímají, obchody své v tom vedou a těch věcí se sem skrze ně v tlumocích, filcích, na koních, kotčích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a kdež náleží neopovídá, bude o tom starším Židům, jakby to mezi sebou a jinými Židy vyhledávati a ty věci do ungeltu k spatření a šacování donášeti měli, poručeno. Decretum per dominum imperatorem in arce Pragensi. 12. Februarii anno 1587. Sněmy české. VII. 113. 1587. 840. Komora česká nařizuje starším Židům Praž- ským, aby čtyry osoby zvolili, které by na Židy, obchod se zbožím zlatým a stříbrným a jinými klenoty vedoucí, dohlížely, aby se v ungeltu ohlašovali a poplatky řádně platili. Na hradě Pražském, 12. února 1587. Židé starší Pražští! Jest na jminulém obecním sněmu mezi jiným také zavříno, co ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých i jiných všech s drahým kamením klenotův, a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů dá- váno a jaký v tom řád strany opovídání těch věcí v ungeltě zachován býti má, jakž artikul sněmovní to v sobě šířeji obsahuje a zavírá. I poněvadž vy se vedlé jiných obecních Židův těch handlů předně a nejvíce ujímáte, obchody své v tom vedete a, jakž jistá zpráva jest, těch věcí se sem skrze vás v tlumocích, filcích, na koních, kotčích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a kdež náleží ne-
Strana 619
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 619 opovídá: protož ukazuje toho JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, 1587. potřeba, z kteréž vám jménem JMti poroučíme, abyšte nám ihned čtyry hodné osoby, kteréžby z těch nahoře oznamených obchodů žádného nevedly, jmenovali, těm bude potom dále přísahou vyměřeno, jakby ty věci mezi vámi vyhledávati měly. Na tom oc. Dán na hradě Pražském 12. Februarii anno 1587. Sněmy české. VII. 114. 841. Starší Židé v Starém městě Pražském oznamují 1587. komoře české, že vedlé nařízení čtyry osoby zvolili, aby na Židy, kteří se zbožím zlatým, stříbrným a podobným obchod vedou, v příčině řádného placení ungeltu do- hlížely. 23. února 1587. Vysoce urozený pane, pane presidente VMti a VVMti páni rady JMCské zřízené komory v království Českém, páni milostiví! Jakž ste nám milostivým psaním svým poručiti ráčili, abychom ihned čtyry osoby hodné, kteréž by se tím obchodem, jakž artikul v sněmovním snešení z strany spravování berně z zlatohlavův, stříbrohlavův, ze zlata a stříbra taženého neb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, šteftův, růžiček, medají oc obsahuje, neobíraly a toho obchodu nevedly, jmenovali k přísaze o těch věcech vyměřené: podlí takového milostivého VMtí poručení činíme a tyto osoby obravše jmenujeme: rabí Zachariáš Vo- katý, rabí Mojžíš Šik. Lev Chajma Tauska syn, Jakub Nátana kantora syn. S tím se VMtem k milostivé ochraně poručeni činíme VMtí v službách vždycky povolní N. Starší Židé v Starém městě Pražském. Arch. místodrž. král. Česk. Orig. S. 15/12. 842. Přísaha, kterou v komoře české rabí Zacha- 1587. riáš Vokatý, rabí Mojžíš Šik, Lev Chajma Tauska syn i Jakub Nátana kantora syn, složili, že budou každého téhodne bedlivě dohlížeti na Židy, kteří s klenoty, zlatem, stříbrem a podobným zbožím obchod vedou, aby tyto věci v ungeltě řádně oznamovali a poplatky z nich odváděli. 3. března 1587. Přisaháme pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe i zemi, moře i všecky věci, přisaháme skrze všecka jména svatá jeho, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisaháme skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest sám pán Bůh svou
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 619 opovídá: protož ukazuje toho JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, 1587. potřeba, z kteréž vám jménem JMti poroučíme, abyšte nám ihned čtyry hodné osoby, kteréžby z těch nahoře oznamených obchodů žádného nevedly, jmenovali, těm bude potom dále přísahou vyměřeno, jakby ty věci mezi vámi vyhledávati měly. Na tom oc. Dán na hradě Pražském 12. Februarii anno 1587. Sněmy české. VII. 114. 841. Starší Židé v Starém městě Pražském oznamují 1587. komoře české, že vedlé nařízení čtyry osoby zvolili, aby na Židy, kteří se zbožím zlatým, stříbrným a podobným obchod vedou, v příčině řádného placení ungeltu do- hlížely. 23. února 1587. Vysoce urozený pane, pane presidente VMti a VVMti páni rady JMCské zřízené komory v království Českém, páni milostiví! Jakž ste nám milostivým psaním svým poručiti ráčili, abychom ihned čtyry osoby hodné, kteréž by se tím obchodem, jakž artikul v sněmovním snešení z strany spravování berně z zlatohlavův, stříbrohlavův, ze zlata a stříbra taženého neb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, šteftův, růžiček, medají oc obsahuje, neobíraly a toho obchodu nevedly, jmenovali k přísaze o těch věcech vyměřené: podlí takového milostivého VMtí poručení činíme a tyto osoby obravše jmenujeme: rabí Zachariáš Vo- katý, rabí Mojžíš Šik. Lev Chajma Tauska syn, Jakub Nátana kantora syn. S tím se VMtem k milostivé ochraně poručeni činíme VMtí v službách vždycky povolní N. Starší Židé v Starém městě Pražském. Arch. místodrž. král. Česk. Orig. S. 15/12. 842. Přísaha, kterou v komoře české rabí Zacha- 1587. riáš Vokatý, rabí Mojžíš Šik, Lev Chajma Tauska syn i Jakub Nátana kantora syn, složili, že budou každého téhodne bedlivě dohlížeti na Židy, kteří s klenoty, zlatem, stříbrem a podobným zbožím obchod vedou, aby tyto věci v ungeltě řádně oznamovali a poplatky z nich odváděli. 3. března 1587. Přisaháme pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe i zemi, moře i všecky věci, přisaháme skrze všecka jména svatá jeho, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisaháme skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest sám pán Bůh svou
Strana 620
620 K HISTORII ŽIDŮ 1587. pravou rukou napsal a mně křivě přisahati zapověděl, a nejjasnějšímu a nejnepřemoženějšímu knížeti a pánu, panu Rudolfovi, toho jména Dru- hému, volenému Římskému císaři, Uherskému a Českému oc králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, dědicům a budoucím JMti: jakož sme podlé sněmovního snešení, kteréž se stalo v pondělí po svatém Martinu léta jminulého oc vosmdesátého šestého, od JMCské k vyhledávání mezi námi Židy, co se zlatohlavův a stříbrohlavův, zlata a stříbra ta- ženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, růžiček, šteftů, me- dají, knoflíkův zlatých i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelcův, též sobolů a rysů dotejče, poněvadž se Židé těch handlů předně a nejvíce ujímají, obchody své v tom i také v vobilí, vlně, víně a jiném vedou a, jakž JMCská jistú zprávu jmíti ráčí, těch věcí se sem skrze ně v tlumocích, filcích, na koních, kočích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a v ungeltě, jakž sněmovní vyměření ukazuje, neopovídá, nařízeni a zvo- leni, že ihned dnes a potom každého téhodne mezi všecky Židy, buď že v těch oznámených věcech obchody své vedou neb nevedou, a sklepy neb komory své mezi Židy neb křesťany mají, s pilností bedlivě do- hlídati, a u koho tak cokoliv (an se prvé s tím v ungeltě, aby to od osob k tomu zřízených spatříno a pošacováno bylo, nezastavil a ne- opověděl) nejdeme, to kus od kusu v pořádné poznamenání uvésti, do ungeltu, jakož ouředníkům JMCské, tak i k tomu zřízeným osobám a vejběrčím oznamovati a v tom se věrně, právě a upřímně chovati chceme a máme; ničehož, pokudž nám nejvejš možné bude, žádnému nepřehlídati a sumou v tom ve všem spravedlivě se zachovati a toho jinak nečiniti pro přízeň, ani pro nepřízeň, pro dary, ani pro strach, ani pro žádnú jinú věc. Toho nám dopomáhej pán Bůh, kterýž souditi má nás a veškeren svět skrze oheň! Tuto přísahu učinili v komoře v outerý po neděli postní Oculi léta oc 87. v přítomnosti JMti pana presidenta a pana Pavla z Lidlova: rabí Za- chariáš Vokatý, rabí Mojžíš Šik, Lev Chajma Tauska syn, Jakub Nátana kantora syn. Arch. místodrž. král. Cesk. Konc. S. 15/12. 13. 1587. 843. Komora česká Židům starším Pražským, aby o tom zprávu podali, jaké zařízení mezi sebou stran poplatku z peněz na úrocích ležících dle snesení sněmovního učinili a kolik již z dotčeného poplatku na hotovosti mají. Na hradě Pražském, 3. června 1587. Židé starší Pražstí! Ukazuje toho JMCské, pána našeho nej- milostivějšího, potřeba, vědomost jmíti, jak ste to mezi sebou vedlé-
620 K HISTORII ŽIDŮ 1587. pravou rukou napsal a mně křivě přisahati zapověděl, a nejjasnějšímu a nejnepřemoženějšímu knížeti a pánu, panu Rudolfovi, toho jména Dru- hému, volenému Římskému císaři, Uherskému a Českému oc králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, dědicům a budoucím JMti: jakož sme podlé sněmovního snešení, kteréž se stalo v pondělí po svatém Martinu léta jminulého oc vosmdesátého šestého, od JMCské k vyhledávání mezi námi Židy, co se zlatohlavův a stříbrohlavův, zlata a stříbra ta- ženého aneb uncového, tkanic zlatých a stříbrných, růžiček, šteftů, me- dají, knoflíkův zlatých i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelcův, též sobolů a rysů dotejče, poněvadž se Židé těch handlů předně a nejvíce ujímají, obchody své v tom i také v vobilí, vlně, víně a jiném vedou a, jakž JMCská jistú zprávu jmíti ráčí, těch věcí se sem skrze ně v tlumocích, filcích, na koních, kočích i jinak v tichosti fortelně za mnoho tisíc dostává a v ungeltě, jakž sněmovní vyměření ukazuje, neopovídá, nařízeni a zvo- leni, že ihned dnes a potom každého téhodne mezi všecky Židy, buď že v těch oznámených věcech obchody své vedou neb nevedou, a sklepy neb komory své mezi Židy neb křesťany mají, s pilností bedlivě do- hlídati, a u koho tak cokoliv (an se prvé s tím v ungeltě, aby to od osob k tomu zřízených spatříno a pošacováno bylo, nezastavil a ne- opověděl) nejdeme, to kus od kusu v pořádné poznamenání uvésti, do ungeltu, jakož ouředníkům JMCské, tak i k tomu zřízeným osobám a vejběrčím oznamovati a v tom se věrně, právě a upřímně chovati chceme a máme; ničehož, pokudž nám nejvejš možné bude, žádnému nepřehlídati a sumou v tom ve všem spravedlivě se zachovati a toho jinak nečiniti pro přízeň, ani pro nepřízeň, pro dary, ani pro strach, ani pro žádnú jinú věc. Toho nám dopomáhej pán Bůh, kterýž souditi má nás a veškeren svět skrze oheň! Tuto přísahu učinili v komoře v outerý po neděli postní Oculi léta oc 87. v přítomnosti JMti pana presidenta a pana Pavla z Lidlova: rabí Za- chariáš Vokatý, rabí Mojžíš Šik, Lev Chajma Tauska syn, Jakub Nátana kantora syn. Arch. místodrž. král. Cesk. Konc. S. 15/12. 13. 1587. 843. Komora česká Židům starším Pražským, aby o tom zprávu podali, jaké zařízení mezi sebou stran poplatku z peněz na úrocích ležících dle snesení sněmovního učinili a kolik již z dotčeného poplatku na hotovosti mají. Na hradě Pražském, 3. června 1587. Židé starší Pražstí! Ukazuje toho JMCské, pána našeho nej- milostivějšího, potřeba, vědomost jmíti, jak ste to mezi sebou vedlé-
Strana 621
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 621 sněmovního snešení strany sbírek z peněz na úrocích nařídili, a co 1587. neb do které sumy takových sbírek před rukama jmáte. A protož vám jménem JMCské poroučíme, abyste nám o tom ihned gruntovní psanú zprávu učinili, vědouc že na tom JMCské vůli naplníte. Dán na hradě Pražském třetího dne měsíce Junii léta 87. Sněmy české. VII. 172. 844. Vyznamenání artikulů, kteréž komora dvor- 1587. ská a česká byly z nařízení císařského podaly k úradě nejvyšším úředníkům zemským, a sice o uložení berně na Židy z peněz na úrocích oc. V Praze, 3. června 1587. Judencontribution vom ausgeliehenem Geld. Furs neunt würdet im vergangenen Landtag unter dem, wie mans mit dem ausgeliehenen Geld halten soll, nit gedacht, was Gestalt die Juden des- selben halben contribuiren sollen. Weil dann weder auf ihr Bekanntnus oder dergleichen Weg, wie mit andern, sich nit zu verlassen und Ihre Mt. erachten, dass ein ander Weg mit ihnen furzunehmben sein werde: so haben demnach die Herren obristen Landofficierer über diesen Punkt auch zu berathschlagen, was anzuordnen sein möchte. Sněmy české. VII. 175. 845. Dobré zdání nejvyšších úředníků zemských 1587 o artikulích, kteréž jim komora dvorská a česká z nařízení císařského byla předložila v listině ze dne 3. června 1587. Na hradě Pražském, 13. června 1587. Betreffend zum neunten die Juden und was sie von dem aus- geliehenen Gelde contribuiren sollen, da würdet der Herren obristen Landofficierer Gutbedunken nach darfür geachtet, dass es der nächste Weg sei, dass die Hauptleute in den Prager Städten mit und sambt den Steuereinnehmbern sich derhalben nothdurftig unterredeten, und wie sich die Juden dieses Artikels halber hinfüro verhalten sollen, mit Fleiss berathschlagten, dann auch ob die Steuer von ihnen richtig er- folge und gereicht auch erlegt werde, Inquisition hielten, und was sie also in einem und dem andern befinden werden, das alles den Herren obristen Landofficirern zu ferrer Deliberation mit ihrem Gutachten furtragen sollen. Actum aufm kuniglichen Schloss Prag, 13. Juni 1587. Sněmy české. VII. 180. 846. Smlouva mezi purkmistrem a radou města Ko- 1587. lína Nového a staršími Židy Kolínskými, mnoholi Židé
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 621 sněmovního snešení strany sbírek z peněz na úrocích nařídili, a co 1587. neb do které sumy takových sbírek před rukama jmáte. A protož vám jménem JMCské poroučíme, abyste nám o tom ihned gruntovní psanú zprávu učinili, vědouc že na tom JMCské vůli naplníte. Dán na hradě Pražském třetího dne měsíce Junii léta 87. Sněmy české. VII. 172. 844. Vyznamenání artikulů, kteréž komora dvor- 1587. ská a česká byly z nařízení císařského podaly k úradě nejvyšším úředníkům zemským, a sice o uložení berně na Židy z peněz na úrocích oc. V Praze, 3. června 1587. Judencontribution vom ausgeliehenem Geld. Furs neunt würdet im vergangenen Landtag unter dem, wie mans mit dem ausgeliehenen Geld halten soll, nit gedacht, was Gestalt die Juden des- selben halben contribuiren sollen. Weil dann weder auf ihr Bekanntnus oder dergleichen Weg, wie mit andern, sich nit zu verlassen und Ihre Mt. erachten, dass ein ander Weg mit ihnen furzunehmben sein werde: so haben demnach die Herren obristen Landofficierer über diesen Punkt auch zu berathschlagen, was anzuordnen sein möchte. Sněmy české. VII. 175. 845. Dobré zdání nejvyšších úředníků zemských 1587 o artikulích, kteréž jim komora dvorská a česká z nařízení císařského byla předložila v listině ze dne 3. června 1587. Na hradě Pražském, 13. června 1587. Betreffend zum neunten die Juden und was sie von dem aus- geliehenen Gelde contribuiren sollen, da würdet der Herren obristen Landofficierer Gutbedunken nach darfür geachtet, dass es der nächste Weg sei, dass die Hauptleute in den Prager Städten mit und sambt den Steuereinnehmbern sich derhalben nothdurftig unterredeten, und wie sich die Juden dieses Artikels halber hinfüro verhalten sollen, mit Fleiss berathschlagten, dann auch ob die Steuer von ihnen richtig er- folge und gereicht auch erlegt werde, Inquisition hielten, und was sie also in einem und dem andern befinden werden, das alles den Herren obristen Landofficirern zu ferrer Deliberation mit ihrem Gutachten furtragen sollen. Actum aufm kuniglichen Schloss Prag, 13. Juni 1587. Sněmy české. VII. 180. 846. Smlouva mezi purkmistrem a radou města Ko- 1587. lína Nového a staršími Židy Kolínskými, mnoholi Židé
Strana 622
622 K HISTORII ŽIDŮ 1587. z dobytka, kterýž v městě k své potřebě bíti budou, kolik zákupního a příjemného mají platiti. 17. července 1587. Léta 1587 v pátek po Rozeslání apoštolův narovnání se stalo v přítomnosti JMCské rychtáře Jana Pachra toho času mezi purkmistrem a pány, též staršími obecními z jedné a staršími Židy na místě vší jejich obce z strany druhé, co se cla z dobytkuov, též zákupního a pří- jemnýho dotýče: tak že za takové clo každého roku při sv. Havle uvolili se ouhrnkem dávati padesáte grošův českých, kterýchžto při- ložíc k sedmdesáti grošům českým, jež prvé z školy své a zahrady, kde se pochovávají i s tím kusem, který od Jana Saka z Bohuňovic přikoupili, učiní 2 kopy gr. česk.; však z dobytku toho má se rozuměti, který by zde v Kolíně k potřebě své bíti měli; z jiného, který by na prodaj hnali, předce dávati povinni jsou. Zákupního pak spolu i odevzdání hned, kdo jaký grunt prodá nebo koupí buď za hotové peníze, buď na roky, též ouhrnkem 1 kopu 12 gr. česk. z obojí strany; však ten který prodá 24 gr., kdo koupí 48 gr. česk., čehož obojího jedna kopa dvanácte grošův českých učiní. Příjemnýho pak, to jest za pojetí v počet sousedův mezi ně aneb společnost jejich s vůlí magistrátu jináč nic: chudší patnácte, bohatší třid- ceti grošův dávati má, však to na přespolní toliko Židy, kteří by zde zrodilí nebyli a zde se osaditi a mezi nimi sousedství míti chtěli aneb měli, vztahovati se má, domácím pak a zde zrodilým se passiruje. Stalo se dne a roku svrchupsaného za ouřadu pana Navary, jinak Mikysko. 1587. Kniha města Kolína. 847. Císař Rudolf II. Adamovi Krajířovi z Krajku. .. Však nicméně to mezi poddanými tvými Boleslavskými skutečně opatř, aby se zatím na Židy od nich žádné zbouření nestalo a ně- jaká jinší neřest z toho nepošla, nébrž jestližeby co toho býti chtělo, skutečně předcházel a zastavěl. Na tom jistú a milostivú vuoli naši císařskú naplníš. Dán na hradě našem Pražském 1. pros. 1587. Orig. arch. v Třeboni. 1588. 848. Jan Ornius z Paumberka, perkmistr hor vi- ničných a výběrčí všech tří měst Pražských předklá- dají komoře české nedostatky, kteréž při nařízené sněmem sbírce na splacení dluhův královských byli shledali. 20. ledna 1588. Deváté, strany pak zlatníkův, kterým, aby věci zlatnické šacovali, poručeno: ti nám oznámili, že v domích panských i duchovních ne-
622 K HISTORII ŽIDŮ 1587. z dobytka, kterýž v městě k své potřebě bíti budou, kolik zákupního a příjemného mají platiti. 17. července 1587. Léta 1587 v pátek po Rozeslání apoštolův narovnání se stalo v přítomnosti JMCské rychtáře Jana Pachra toho času mezi purkmistrem a pány, též staršími obecními z jedné a staršími Židy na místě vší jejich obce z strany druhé, co se cla z dobytkuov, též zákupního a pří- jemnýho dotýče: tak že za takové clo každého roku při sv. Havle uvolili se ouhrnkem dávati padesáte grošův českých, kterýchžto při- ložíc k sedmdesáti grošům českým, jež prvé z školy své a zahrady, kde se pochovávají i s tím kusem, který od Jana Saka z Bohuňovic přikoupili, učiní 2 kopy gr. česk.; však z dobytku toho má se rozuměti, který by zde v Kolíně k potřebě své bíti měli; z jiného, který by na prodaj hnali, předce dávati povinni jsou. Zákupního pak spolu i odevzdání hned, kdo jaký grunt prodá nebo koupí buď za hotové peníze, buď na roky, též ouhrnkem 1 kopu 12 gr. česk. z obojí strany; však ten který prodá 24 gr., kdo koupí 48 gr. česk., čehož obojího jedna kopa dvanácte grošův českých učiní. Příjemnýho pak, to jest za pojetí v počet sousedův mezi ně aneb společnost jejich s vůlí magistrátu jináč nic: chudší patnácte, bohatší třid- ceti grošův dávati má, však to na přespolní toliko Židy, kteří by zde zrodilí nebyli a zde se osaditi a mezi nimi sousedství míti chtěli aneb měli, vztahovati se má, domácím pak a zde zrodilým se passiruje. Stalo se dne a roku svrchupsaného za ouřadu pana Navary, jinak Mikysko. 1587. Kniha města Kolína. 847. Císař Rudolf II. Adamovi Krajířovi z Krajku. .. Však nicméně to mezi poddanými tvými Boleslavskými skutečně opatř, aby se zatím na Židy od nich žádné zbouření nestalo a ně- jaká jinší neřest z toho nepošla, nébrž jestližeby co toho býti chtělo, skutečně předcházel a zastavěl. Na tom jistú a milostivú vuoli naši císařskú naplníš. Dán na hradě našem Pražském 1. pros. 1587. Orig. arch. v Třeboni. 1588. 848. Jan Ornius z Paumberka, perkmistr hor vi- ničných a výběrčí všech tří měst Pražských předklá- dají komoře české nedostatky, kteréž při nařízené sněmem sbírce na splacení dluhův královských byli shledali. 20. ledna 1588. Deváté, strany pak zlatníkův, kterým, aby věci zlatnické šacovali, poručeno: ti nám oznámili, že v domích panských i duchovních ne-
Strana 623
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 623 pořádných zlatníkův, handlířův, jubilířův ano i Židův, u kterých nemálo 1588. drahého kamení, řetězův a jiných věcí se nachází, co komu udělají aneb dělají, že to prodávají, žádnému od toho nic nedávají, a právo tam jíti nesmí. Sněmy České. VII. 239. 849. Pražané všech tří měst i na místě všeho tře- 1588. tího stavu městského v království Českém žádají nejvyšší ouředníky, soudce zemské a rady císařské za přímluvu k císaři v příčině nápravy některých jich stížností, mezi kterýmiž také aby Židé a mě- šťané proti svobodám městským a na záhubu vinic domácích vyjednané privileje do kanceláře české zase složili. Sine dato [na začátku února 1588]. Desáté, v tom také velkou stížnost máme, že někteří z měšťan našich, ano také i Židé při JMCské sobě jsou obzvláštní privilegia ob- jednali na šenk přespolních rejnských, moravských, rakouských i jiných cizích vín, což jest proti privilegiim našim na záhubu vinic domácích protož pro opatření našeho stavu městského a zachování privilegií našich tolikéž VMti žádáme, že se za nás k JMCské milostivě při- mluviti ráčíte, aby JMCská oc, jakožto král Český, z moci své královské taková všecka osobám propůjčená a na šenk přespolních cizích vín vydaná privilegia a obdarování od týchž osob zase milostivě vyzdvih- nouti a do kanceláře JMti české aby zase složena byla, o tom po- ručiti a ve všem náležitě nás a obce měst Pražských i jiných měst království Českého opatřiti ráčil. Sněmy české VII. 267. 850. Na sněmu českém, jenž zahájen byl dne 27. ledna 1588. a uzavřen dne 24. února 1588, učiněno usnesení, poněvadž Tataři a kozáci z Polsky do knížetství Slezského vpadli, aby k ochraně zemí koruny České jistý počet lidu jízd- ného i pěšího najat byl. »K této pak hotovosti zemské Židé Pražští přijmouce sobě ku pomoci jiné Židy, kteříž v tomto království jsou, aby při svatém Jiří najprvé příštím pět set kop grošuov českých, mimo všecky jiné pomoci a berně, kteréž dávají, z sebe sebrati a beze všech dalších odkladuov najvyšším berníkům zemským pro potřebu zemskú dáti a vyplniti povinni byli. Sněmy české. VII. 281.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 623 pořádných zlatníkův, handlířův, jubilířův ano i Židův, u kterých nemálo 1588. drahého kamení, řetězův a jiných věcí se nachází, co komu udělají aneb dělají, že to prodávají, žádnému od toho nic nedávají, a právo tam jíti nesmí. Sněmy České. VII. 239. 849. Pražané všech tří měst i na místě všeho tře- 1588. tího stavu městského v království Českém žádají nejvyšší ouředníky, soudce zemské a rady císařské za přímluvu k císaři v příčině nápravy některých jich stížností, mezi kterýmiž také aby Židé a mě- šťané proti svobodám městským a na záhubu vinic domácích vyjednané privileje do kanceláře české zase složili. Sine dato [na začátku února 1588]. Desáté, v tom také velkou stížnost máme, že někteří z měšťan našich, ano také i Židé při JMCské sobě jsou obzvláštní privilegia ob- jednali na šenk přespolních rejnských, moravských, rakouských i jiných cizích vín, což jest proti privilegiim našim na záhubu vinic domácích protož pro opatření našeho stavu městského a zachování privilegií našich tolikéž VMti žádáme, že se za nás k JMCské milostivě při- mluviti ráčíte, aby JMCská oc, jakožto král Český, z moci své královské taková všecka osobám propůjčená a na šenk přespolních cizích vín vydaná privilegia a obdarování od týchž osob zase milostivě vyzdvih- nouti a do kanceláře JMti české aby zase složena byla, o tom po- ručiti a ve všem náležitě nás a obce měst Pražských i jiných měst království Českého opatřiti ráčil. Sněmy české VII. 267. 850. Na sněmu českém, jenž zahájen byl dne 27. ledna 1588. a uzavřen dne 24. února 1588, učiněno usnesení, poněvadž Tataři a kozáci z Polsky do knížetství Slezského vpadli, aby k ochraně zemí koruny České jistý počet lidu jízd- ného i pěšího najat byl. »K této pak hotovosti zemské Židé Pražští přijmouce sobě ku pomoci jiné Židy, kteříž v tomto království jsou, aby při svatém Jiří najprvé příštím pět set kop grošuov českých, mimo všecky jiné pomoci a berně, kteréž dávají, z sebe sebrati a beze všech dalších odkladuov najvyšším berníkům zemským pro potřebu zemskú dáti a vyplniti povinni byli. Sněmy české. VII. 281.
Strana 624
624 K HISTORII ŽIDŮ 1588. 851. Zpráva o ukamenování dvou katů v Praze. V Praze dva kati ukamenováni jsou až do smrti od lidu obec- ního při stínání jednoho křesťana, jenž Žida, pohana zabil; a ti kati neuměle s exekucí zacházeli, pročež se chasa na ně ponukly lítost jmaje, že křesťan pro Žida smrt trpěti musí, a nemohlo toho chase zbraňováno býti, nebo i rychtář s služebníky musel odtaď utéci. Paměti Dačického s Heslova. I. 163. 1588. 852. Komora česká poroučí starším Židům Praž- ským, aby Židy, kteříž ze zlata, stříbra a podobných věcí sbírku sněmem svolenou odváděti se zbraňují, k bezodkladnému jí odvedení napomenuli, poněvadž i dvorští klenotníci, na kteréž se Židé vymlouvali, z věcí těch jmenovanou sbírku skládati mají. Na hradě Pražském, 18. června 1588. Židé starší Pražští! Jakož někteří z vás i z obce vaší z zlata, stříbra, klenotuov a jiných k těm podobných věcí sbírky na splacení dluhuov JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, svolené, dávati se zbra- ňují, za tou příčinou a obranou, že dvorští kramáři a jubilírové z tako- vých věcí nic nedávají: i poněvadž již to nařízeno jest, že dvorští kra- máři z nadepsaných věcí takovú sbírku zouplna beze všech odtahuov složiti mají, protož jménem a na místě JMti poroučíme vám, abyste osoby ty mezi vámi, které s tím handlují, ihned k tomu skutečně jměli a přidrželi, aby takovú sbírku z nahoře oznámených zboží, zlata, stříbra, klenotuov, drahého kamení, perel a jiného k tomu podobného, nač se sněmovní snešení vztahuje, ihned výběrčím JMCské v Starém městě Praž- ském nařízeným odvedli a na hotově vyčtli pod pokutou sněmem na to nařízenou. Na tom JMCské jistú vuoli naplníte. Dán na hradě Praž- ském 18. dne měsíce června oc 88. Sněmy české VII. 336. 1588. 853. Purkmistr a rada města Litoměřicoznamují, že Šebestian Hornigler z města Norimberka, oby- vatel Litoměřický, k dobývání dluhu na Markovi Židu v Mladé Boleslavi zmocnil Wernera z Liepen V Litoměřicích, 11. července 1588. (Česky.) Arch. m. Litoměřic 113. 1588. 854. Komora česká napomíná opětně starší Židy Pražské, aby spoluvěrce své, kteří s klenoty všeho druhu
624 K HISTORII ŽIDŮ 1588. 851. Zpráva o ukamenování dvou katů v Praze. V Praze dva kati ukamenováni jsou až do smrti od lidu obec- ního při stínání jednoho křesťana, jenž Žida, pohana zabil; a ti kati neuměle s exekucí zacházeli, pročež se chasa na ně ponukly lítost jmaje, že křesťan pro Žida smrt trpěti musí, a nemohlo toho chase zbraňováno býti, nebo i rychtář s služebníky musel odtaď utéci. Paměti Dačického s Heslova. I. 163. 1588. 852. Komora česká poroučí starším Židům Praž- ským, aby Židy, kteříž ze zlata, stříbra a podobných věcí sbírku sněmem svolenou odváděti se zbraňují, k bezodkladnému jí odvedení napomenuli, poněvadž i dvorští klenotníci, na kteréž se Židé vymlouvali, z věcí těch jmenovanou sbírku skládati mají. Na hradě Pražském, 18. června 1588. Židé starší Pražští! Jakož někteří z vás i z obce vaší z zlata, stříbra, klenotuov a jiných k těm podobných věcí sbírky na splacení dluhuov JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, svolené, dávati se zbra- ňují, za tou příčinou a obranou, že dvorští kramáři a jubilírové z tako- vých věcí nic nedávají: i poněvadž již to nařízeno jest, že dvorští kra- máři z nadepsaných věcí takovú sbírku zouplna beze všech odtahuov složiti mají, protož jménem a na místě JMti poroučíme vám, abyste osoby ty mezi vámi, které s tím handlují, ihned k tomu skutečně jměli a přidrželi, aby takovú sbírku z nahoře oznámených zboží, zlata, stříbra, klenotuov, drahého kamení, perel a jiného k tomu podobného, nač se sněmovní snešení vztahuje, ihned výběrčím JMCské v Starém městě Praž- ském nařízeným odvedli a na hotově vyčtli pod pokutou sněmem na to nařízenou. Na tom JMCské jistú vuoli naplníte. Dán na hradě Praž- ském 18. dne měsíce června oc 88. Sněmy české VII. 336. 1588. 853. Purkmistr a rada města Litoměřicoznamují, že Šebestian Hornigler z města Norimberka, oby- vatel Litoměřický, k dobývání dluhu na Markovi Židu v Mladé Boleslavi zmocnil Wernera z Liepen V Litoměřicích, 11. července 1588. (Česky.) Arch. m. Litoměřic 113. 1588. 854. Komora česká napomíná opětně starší Židy Pražské, aby spoluvěrce své, kteří s klenoty všeho druhu
Strana 625
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 625 obchod vedou, k odvedení sbírky z těchže klenotův, 1588. na splacení dluhův královských sněmem svolené, při- drželi. Na hradě Pražském, 1. října 1588. Židé starší Pražští! Jakož o tom jisté osmnáctého dne měsíce června léta tohoto osmdesátého osmého poručení psané jmáte, abyste netoliko vy, ale i ti z obce vaší, kteříž zlatem, stříbrem, klenoty, prsteny, záponami, drahým kamením, perlami a jinými k těm podobnými věcmi handlujete, z takových a k těm podobných věcí všech, na kteréž se sněmovní snešení vztahuje, ihned vejběrčím od JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, v Starém městě nařízeným, sbírku od stavuov k za- placení dluhuov JMti svolenou odvedli a na hotově vyčtli pod pokutou sněmem na to nařízenou: ale toho se jest od vás až posavad nestalo, což nám nemůže než stížné býti. Ač bychom pak k vám i k osobám těm z obce, jenž s nahoře oznámenými věcmi handlují, příčiny dosti měli, vám je podlé sněmovního nařízení v pokutě do komory pobrati dáti, však nejsouce škody vaší i jich žádostivi, jménem a na místě JMti přísně poroučíme vám, abyste osoby ty mezi vámi, které s věcmi z po- čátku oznámenými handlují, ihned k tomu skutečně jměli a přidrželi, aby takovú sbírku z nahoře oznámených zboží, zlata, stříbra, klenotuov, zápon, prstenuov, drahého kamení, perel a jiného k tomu podobného, nač se sněmovní snešení vztahuje, ihned nadepsaným vejběrčím JMCské k takové sbírce na Starém městě Pražském nařízeným odvedli a na hotově vyčtli; neb nestane-li se toho, tehdy vězte, že se k vám pokutou sněmem vyměřenou přistoupí a taková zboží v pokutě poberou. Dán na hradě Pražském prvního dne měsíce října léta CLXXXVIII. Sněmy české VII. 359. 855. Císař Rudolf II. městu Lokti, aby Židé, kteříž od 1588. starodávna na panstvích Loketském a Kinšperském usedlí byli, i na dále tam byli trpěni. V Praze, 18. října 1588. Wir Rudolf der Ander oc. Fuegen den ersamen unsern getreuen, lieben N. Bürgermeister und Rathmanne unserer Stadt Ellbogen hiemit gnädiglich zu wissen: nachdem uns die Altisten Juden uber die Gemein der Judenschaft alhier in Underthänigkeit zu erkennen gegeben, welcher Gestalt ihr die Juden, so von Alters hero sambt ihren verheireten Kin- dern auf unseren Herrschaften Ellbogen und Kingsperg*) euren Pfands *) Z dějin města Kinšperku od Pröckla pokládáme sem některé zprávy o Židech: Die ersten Spuren der Judenansiedelung in Königsberg gehen in das XIV. Jahrhundert zurück, obwohl als sicher anzunehmen ist, dass hier schon viel 40
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 625 obchod vedou, k odvedení sbírky z těchže klenotův, 1588. na splacení dluhův královských sněmem svolené, při- drželi. Na hradě Pražském, 1. října 1588. Židé starší Pražští! Jakož o tom jisté osmnáctého dne měsíce června léta tohoto osmdesátého osmého poručení psané jmáte, abyste netoliko vy, ale i ti z obce vaší, kteříž zlatem, stříbrem, klenoty, prsteny, záponami, drahým kamením, perlami a jinými k těm podobnými věcmi handlujete, z takových a k těm podobných věcí všech, na kteréž se sněmovní snešení vztahuje, ihned vejběrčím od JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, v Starém městě nařízeným, sbírku od stavuov k za- placení dluhuov JMti svolenou odvedli a na hotově vyčtli pod pokutou sněmem na to nařízenou: ale toho se jest od vás až posavad nestalo, což nám nemůže než stížné býti. Ač bychom pak k vám i k osobám těm z obce, jenž s nahoře oznámenými věcmi handlují, příčiny dosti měli, vám je podlé sněmovního nařízení v pokutě do komory pobrati dáti, však nejsouce škody vaší i jich žádostivi, jménem a na místě JMti přísně poroučíme vám, abyste osoby ty mezi vámi, které s věcmi z po- čátku oznámenými handlují, ihned k tomu skutečně jměli a přidrželi, aby takovú sbírku z nahoře oznámených zboží, zlata, stříbra, klenotuov, zápon, prstenuov, drahého kamení, perel a jiného k tomu podobného, nač se sněmovní snešení vztahuje, ihned nadepsaným vejběrčím JMCské k takové sbírce na Starém městě Pražském nařízeným odvedli a na hotově vyčtli; neb nestane-li se toho, tehdy vězte, že se k vám pokutou sněmem vyměřenou přistoupí a taková zboží v pokutě poberou. Dán na hradě Pražském prvního dne měsíce října léta CLXXXVIII. Sněmy české VII. 359. 855. Císař Rudolf II. městu Lokti, aby Židé, kteříž od 1588. starodávna na panstvích Loketském a Kinšperském usedlí byli, i na dále tam byli trpěni. V Praze, 18. října 1588. Wir Rudolf der Ander oc. Fuegen den ersamen unsern getreuen, lieben N. Bürgermeister und Rathmanne unserer Stadt Ellbogen hiemit gnädiglich zu wissen: nachdem uns die Altisten Juden uber die Gemein der Judenschaft alhier in Underthänigkeit zu erkennen gegeben, welcher Gestalt ihr die Juden, so von Alters hero sambt ihren verheireten Kin- dern auf unseren Herrschaften Ellbogen und Kingsperg*) euren Pfands *) Z dějin města Kinšperku od Pröckla pokládáme sem některé zprávy o Židech: Die ersten Spuren der Judenansiedelung in Königsberg gehen in das XIV. Jahrhundert zurück, obwohl als sicher anzunehmen ist, dass hier schon viel 40
Strana 626
626 K HISTORII ŽIDŮ 1588. Inhabung wohnen, weiter alda zu wohnen, noch ihre Narung und Ge- werb zu treiben nit vergönnen noch zulassen wollten, und uns dero- früher Juden sesshaft waren. Die Egerischen Stadtbücher geben hievon Zeugniss. Nach dem Judenmorde zu Eger im Jahre 1350 wandten sich die geflüchteten Juden gewiss zu ihren nächsten Glaubensgenossen nach Königsberg, während dem einige Judenfamilien sich die Bewilligung erwarben, gegen Zahlung eines auterlegten jährlichen Schutzgeldes sich in Eger niederlassen zu dürfen. Die Aufnahme in den Gemeindeverband, sowie Gewährung des Aufenthalts in Königs- berg, stand nicht dem Stadtgericht, sondern der Schutzobrigkeit der Stadt zu, und es ist anzunehmen, dass die von Eger sich entfernenden Juden gegen Ent- richtung eines festgesetzten Schutzgeldes gerne Aufnahme fanden. Sofort hat nun die Judengemeinde sich vergrössert, welcher sich auch die nächst wohnenden Juden angeschlossen haben. Gegenwärtig (1884) sind in Königsberg 27 Judenfamilien mit 113 Seelen anwesend. In den dazu gehörigen Ortschaften Pochlowitz wohnt 1 Familie mit 9 Scelen und in Mostau 1 Familie mit 7 Seelen, zusammen also 30 Familien mit 134 Scelen. Nebstdem sind 10 Familien hieher zuständig, die zerstreut in ver- schiedenen Ortschaften wohnen. Man zeigt das Haus Nr. 98 als das älteste Juden- haus, dessen Besitzer die der Stadt Königsberg bei einem feindlichen Uberfall auferlegte Brandschätzung aus Eigenem bezahlte nach dem Sprichworte desselben Besitzers: »Dem Feinde muss man goldene Brücken bauen.« Die Israeliten bezahlten ihre Judensteuer direkt an die Prager Judengemeinde. Nebstdem aber mussten sie alljährlich an die Stadtgemeinde 22 Schock und 30 meissner Groschen, an die Herrschaft 4 Gulden Taucherzins, dann als Grab- stellengebühr 30 kr. bis 4 fl. bezahlen. Statt dem Scharwerk, Zinsen und anderen Abgaben der Bürger hat die Stadtverwaltung das oben genannte Pauschale von 22 Schock 30 Groschen festgesetzt. Alle diese Zinse haben sich nun durch die Grundentlastung behoben und die Juden in Königsberg bewegen sich in den gewöhnlichen bürgerlichen Verhältnissen und gesetzlicher Gleichberechtigung. Sie besitzen hier ein eigenes Bethaus, eine Schule und ein Todtengräberhaus, und einen grossen, fast regelmässig viereckigen Leichenhof an dem nördlichen Bergabhange des alten Schlosses mit einer hohen Mauer eingefasst. Der älteste Grabstein hier gehört dem XIV. Jahrhunderte an. Als nach dem Judenmorde zu Eger im Jahre 1350 der ursprüngliche Judenfriedhof innerhalb der Stadt Eger aufgelassen und von den neu angesiedelten Juden bei dem Oberthore ein neuer Friedhof angelegt wurde, hat Kaiser Sigismund im J. 1430 de dato 15. October abermals die Ausschaffung aller Juden aus Eger angeordnet und wurde der Fried- hofsplatz zur Erweiterung der Stadtgräben verwendet. Die Judenleichen wurden nun nach Königsberg und nach Lichtenstadt begraben. Abermals haben die Juden Majestätsbewilligung erworben, festgesetzte Jahre gegen nicht geringe Geld- zinse sich in Eger aufhalten zu dürfen; sie hielten einen Judenmeister, »der das jüdische Recht regieret« und einen Sangmeister. Die von nun an bis an die neueste Zeit zu Eger verstorbenen Juden wurden in Königsberg beerdigt. Die Judengemeinde Eger, Königsberg, Elbogen und Lichtenstadt standen im steten Verkehre. Elbogen hatte das verbriefte Recht, sich der Egerischen Judenbücher und der zehn Gebote bedienen zu dürfen; gewiss hatte auch die nächstgelegene Gemeinde Königsberg dieselbe Begünstigung. Es sind von der früheren Juden-
626 K HISTORII ŽIDŮ 1588. Inhabung wohnen, weiter alda zu wohnen, noch ihre Narung und Ge- werb zu treiben nit vergönnen noch zulassen wollten, und uns dero- früher Juden sesshaft waren. Die Egerischen Stadtbücher geben hievon Zeugniss. Nach dem Judenmorde zu Eger im Jahre 1350 wandten sich die geflüchteten Juden gewiss zu ihren nächsten Glaubensgenossen nach Königsberg, während dem einige Judenfamilien sich die Bewilligung erwarben, gegen Zahlung eines auterlegten jährlichen Schutzgeldes sich in Eger niederlassen zu dürfen. Die Aufnahme in den Gemeindeverband, sowie Gewährung des Aufenthalts in Königs- berg, stand nicht dem Stadtgericht, sondern der Schutzobrigkeit der Stadt zu, und es ist anzunehmen, dass die von Eger sich entfernenden Juden gegen Ent- richtung eines festgesetzten Schutzgeldes gerne Aufnahme fanden. Sofort hat nun die Judengemeinde sich vergrössert, welcher sich auch die nächst wohnenden Juden angeschlossen haben. Gegenwärtig (1884) sind in Königsberg 27 Judenfamilien mit 113 Seelen anwesend. In den dazu gehörigen Ortschaften Pochlowitz wohnt 1 Familie mit 9 Scelen und in Mostau 1 Familie mit 7 Seelen, zusammen also 30 Familien mit 134 Scelen. Nebstdem sind 10 Familien hieher zuständig, die zerstreut in ver- schiedenen Ortschaften wohnen. Man zeigt das Haus Nr. 98 als das älteste Juden- haus, dessen Besitzer die der Stadt Königsberg bei einem feindlichen Uberfall auferlegte Brandschätzung aus Eigenem bezahlte nach dem Sprichworte desselben Besitzers: »Dem Feinde muss man goldene Brücken bauen.« Die Israeliten bezahlten ihre Judensteuer direkt an die Prager Judengemeinde. Nebstdem aber mussten sie alljährlich an die Stadtgemeinde 22 Schock und 30 meissner Groschen, an die Herrschaft 4 Gulden Taucherzins, dann als Grab- stellengebühr 30 kr. bis 4 fl. bezahlen. Statt dem Scharwerk, Zinsen und anderen Abgaben der Bürger hat die Stadtverwaltung das oben genannte Pauschale von 22 Schock 30 Groschen festgesetzt. Alle diese Zinse haben sich nun durch die Grundentlastung behoben und die Juden in Königsberg bewegen sich in den gewöhnlichen bürgerlichen Verhältnissen und gesetzlicher Gleichberechtigung. Sie besitzen hier ein eigenes Bethaus, eine Schule und ein Todtengräberhaus, und einen grossen, fast regelmässig viereckigen Leichenhof an dem nördlichen Bergabhange des alten Schlosses mit einer hohen Mauer eingefasst. Der älteste Grabstein hier gehört dem XIV. Jahrhunderte an. Als nach dem Judenmorde zu Eger im Jahre 1350 der ursprüngliche Judenfriedhof innerhalb der Stadt Eger aufgelassen und von den neu angesiedelten Juden bei dem Oberthore ein neuer Friedhof angelegt wurde, hat Kaiser Sigismund im J. 1430 de dato 15. October abermals die Ausschaffung aller Juden aus Eger angeordnet und wurde der Fried- hofsplatz zur Erweiterung der Stadtgräben verwendet. Die Judenleichen wurden nun nach Königsberg und nach Lichtenstadt begraben. Abermals haben die Juden Majestätsbewilligung erworben, festgesetzte Jahre gegen nicht geringe Geld- zinse sich in Eger aufhalten zu dürfen; sie hielten einen Judenmeister, »der das jüdische Recht regieret« und einen Sangmeister. Die von nun an bis an die neueste Zeit zu Eger verstorbenen Juden wurden in Königsberg beerdigt. Die Judengemeinde Eger, Königsberg, Elbogen und Lichtenstadt standen im steten Verkehre. Elbogen hatte das verbriefte Recht, sich der Egerischen Judenbücher und der zehn Gebote bedienen zu dürfen; gewiss hatte auch die nächstgelegene Gemeinde Königsberg dieselbe Begünstigung. Es sind von der früheren Juden-
Strana 627
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 627 wegen in Unterthänigkeit angesucht und gebeten, sie sambt ihren Kin- 1588. dern ferner alda zu wohnen geruechlich verbleiben und sie wider die schaft hier nur spärliche Nachrichten vorhanden. In dem Königsberger Pfarr- archive sind noch einige Urkunden über »Judaica« aufbewahrt, namentlich der Landtagsbeschluss vom Jahre 1650, nach welchem angeordnet ist, dass nur jene Judenzahl weiter fortbestehen darf, welche sich mit 1. Jänner 1617 in Böhmen befand, und alle jene, welche sich nach dieser Zeit neu einbürgerten, unter Strafe von 30 Thalern oder »2monatlichen harten Gefängniss« wieder fortzuwandern hatten. Ein zweites Patent erfolgte den 24. Juni 1723, dass kein Jude unter Con- fiskation der Güter, unter schärfstem und höchstem Verbot Häuser, »Schulen und Freythoff« aufrichten lassen darf. Eine weitere Publikation de dato 7. November 1726 befahl, dass immer nur ein einziger Sohn der Judenfamilie pro incola als Stammhaupt sich verehelichen und sesshaft machen darf. Unter Strafe von 1000 Dukaten hatten die Obrigkeiten diesen Befehl zu beobachten. Als im Jahre 1717 ein fremder Jude sich in Königsberg ein Haus kaufte. protestirte alsbald der Generalgrossmeister dagegen und der Herrschaftsbesitzer Graf von Metternich erklärte unterm 17. November schriftlich, dass er dem Juden einen anderwärtigen Ort anweisen werde. Zu Anfang des 18. Jahrhunderts finden sich folgende Judenfamilienhäupter aufgezeichnet: Simon Lazar, Wolf Lazar, Moyses Löwl (Löwi), Salomon Jakob, Löb Hörsch, Simon Dawid, Mayer Dawid, Hirschl Salomon und eine Wittwe Hanna Mannlin. Auf Befehl Kaiser Josephs mussten sich die Juden Familiennamen beilegen, und sind die früheren Namensbezeichnungen entfallen. Diese Zustände und Verhältnisse waren keine speciellen der hierortigen, sondern sämmtlicher Juden in den oesterreichischen Erbländern, mit Ausnahme Ungarns, wo diese Beschränkungen nicht waren; weshalb viele Brautleute nach Ungarn zogen, sich dort nach kurzem Aufenthalte nach dortigen Gesetzen trauen liessen, wiederum nach einiger Zeit nach Westoesterreich übersiedelten. Diese Ehe war legitim und die meisten ihrer Ehen der damaligen Zeit galten gesetzlich als illegitim, weil ohne behördlichen Consens nur nach ihrem Ritus (Zivilehe) geschlossen. Durch Verordnungen vom 29. November 1859 pag. 217 R. G. Blatt entfallen alle früheren Beschränkungen und wurden sogar ohne behördlichen Consens geschlossene Ehen als legitim anerkannt, 1849 jede Beschränkung der Eheschliessung, Ankauf der Leibeigenschaften behoben und im Jahre 1853 die Juden allen Staatsbürgern gleichgestellt. Das Recht des ältesten Sohnes zur giltigen Ehe wurde populair Familie genannt und konnte auch auf andere übertragen werden. Die Juden be- zeichneten ihre Häusernumerirung mit römischen Zahlen. Die israelitische Kultusgemeinde in Königsberg gehört zu den allerältesten Böhmens. Die ein- zige jetzt noch entzifferbare hierortige Grabsteininschrift reicht in's 14. Jahr- hundert, doch gab es nach Versicherung des verstorbenen Lehrers F. Lederer, der hier über 60 Jahr lebte, noch weit ältere Grabsteine und er betonte, dass schon im 12. Jahrhunderte hier Juden eine Gemeinde gebildet haben. Zur Zeit des grossen Judenmordes in Eger wurde ein grosser Theil der Gemordeten in Königs- berg begraben. Aufzeichnungen über die Gemeinde und deren Verkehr nach Aussen finden sich keine vor, was bei dem allgemeinen Indifferentismus und besonders der frühern diesbezüglichen rechtlosen Zustände nicht auffallend ist; haben ja selbst grosse Städte diessfalls keine historischen Aufzeichnungen. Vor *
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 627 wegen in Unterthänigkeit angesucht und gebeten, sie sambt ihren Kin- 1588. dern ferner alda zu wohnen geruechlich verbleiben und sie wider die schaft hier nur spärliche Nachrichten vorhanden. In dem Königsberger Pfarr- archive sind noch einige Urkunden über »Judaica« aufbewahrt, namentlich der Landtagsbeschluss vom Jahre 1650, nach welchem angeordnet ist, dass nur jene Judenzahl weiter fortbestehen darf, welche sich mit 1. Jänner 1617 in Böhmen befand, und alle jene, welche sich nach dieser Zeit neu einbürgerten, unter Strafe von 30 Thalern oder »2monatlichen harten Gefängniss« wieder fortzuwandern hatten. Ein zweites Patent erfolgte den 24. Juni 1723, dass kein Jude unter Con- fiskation der Güter, unter schärfstem und höchstem Verbot Häuser, »Schulen und Freythoff« aufrichten lassen darf. Eine weitere Publikation de dato 7. November 1726 befahl, dass immer nur ein einziger Sohn der Judenfamilie pro incola als Stammhaupt sich verehelichen und sesshaft machen darf. Unter Strafe von 1000 Dukaten hatten die Obrigkeiten diesen Befehl zu beobachten. Als im Jahre 1717 ein fremder Jude sich in Königsberg ein Haus kaufte. protestirte alsbald der Generalgrossmeister dagegen und der Herrschaftsbesitzer Graf von Metternich erklärte unterm 17. November schriftlich, dass er dem Juden einen anderwärtigen Ort anweisen werde. Zu Anfang des 18. Jahrhunderts finden sich folgende Judenfamilienhäupter aufgezeichnet: Simon Lazar, Wolf Lazar, Moyses Löwl (Löwi), Salomon Jakob, Löb Hörsch, Simon Dawid, Mayer Dawid, Hirschl Salomon und eine Wittwe Hanna Mannlin. Auf Befehl Kaiser Josephs mussten sich die Juden Familiennamen beilegen, und sind die früheren Namensbezeichnungen entfallen. Diese Zustände und Verhältnisse waren keine speciellen der hierortigen, sondern sämmtlicher Juden in den oesterreichischen Erbländern, mit Ausnahme Ungarns, wo diese Beschränkungen nicht waren; weshalb viele Brautleute nach Ungarn zogen, sich dort nach kurzem Aufenthalte nach dortigen Gesetzen trauen liessen, wiederum nach einiger Zeit nach Westoesterreich übersiedelten. Diese Ehe war legitim und die meisten ihrer Ehen der damaligen Zeit galten gesetzlich als illegitim, weil ohne behördlichen Consens nur nach ihrem Ritus (Zivilehe) geschlossen. Durch Verordnungen vom 29. November 1859 pag. 217 R. G. Blatt entfallen alle früheren Beschränkungen und wurden sogar ohne behördlichen Consens geschlossene Ehen als legitim anerkannt, 1849 jede Beschränkung der Eheschliessung, Ankauf der Leibeigenschaften behoben und im Jahre 1853 die Juden allen Staatsbürgern gleichgestellt. Das Recht des ältesten Sohnes zur giltigen Ehe wurde populair Familie genannt und konnte auch auf andere übertragen werden. Die Juden be- zeichneten ihre Häusernumerirung mit römischen Zahlen. Die israelitische Kultusgemeinde in Königsberg gehört zu den allerältesten Böhmens. Die ein- zige jetzt noch entzifferbare hierortige Grabsteininschrift reicht in's 14. Jahr- hundert, doch gab es nach Versicherung des verstorbenen Lehrers F. Lederer, der hier über 60 Jahr lebte, noch weit ältere Grabsteine und er betonte, dass schon im 12. Jahrhunderte hier Juden eine Gemeinde gebildet haben. Zur Zeit des grossen Judenmordes in Eger wurde ein grosser Theil der Gemordeten in Königs- berg begraben. Aufzeichnungen über die Gemeinde und deren Verkehr nach Aussen finden sich keine vor, was bei dem allgemeinen Indifferentismus und besonders der frühern diesbezüglichen rechtlosen Zustände nicht auffallend ist; haben ja selbst grosse Städte diessfalls keine historischen Aufzeichnungen. Vor *
Strana 628
628 K HISTORII ŽIDŮ 1588 Billigkeit nit beschweren zu lassen. Wann wir dann ihr solch unter- thenigistes Pitten nit fur unziemlich befinden, also ist hiemit unser ge- nädiger Befelich und wollen, [dass] bemelte Juden, so von Alters hero alda gewohnet, sambt ihren verheireten Kindern ferner alda auf unser gnädigistes Wohlgefallen geruechlich verbleiben und wider die Billig- keit nit beschwert werden sollen. Daran beschiecht unser gnädiger ge- fälliger Willen und Meinung. Geben auf unserm koniglichen Schlosse Prag den 18. Octobris Anno 88. Arch. místodrž. král. Česk. J. 1/4. Kop. 1588. 856. Listem z kanceláře české vyšlým nařizuje se Pražanům všech tří měst jménem císařským, aby Židům v prodávání všelijakých věcí krámských a kupeckých i šatův chlupatých nebylo překáženo. V Praze, 27. října 1588. Přípis poručení JM. císaře Rudolfa Pražanům všech tří měst Pražských o propuštění Židům rozličných živností a obchodův učiněného. circa 40 Jahren versuchte es der damalige Pfarrer, P. Dorant, eine Verlegung des Judenfriedhofes aus angeblich sanitären Gründen durchzuführen; an den komissionellen Erhebungen scheiterte aber dieses Projekt, weil, abgesehen von der guten Bodenbeschaffenheit, die Beerdigungen so sporadisch und der Friedhof so günstig gelegen, dass etwaige Ausdünstungeu nicht schädlich sein können Der älteste schriftliche Nachlass über die hiesige Judengemeinde geht nur bis 1811 zurück und besteht in geschriebenen Statuten eines sich constituirenden Leichenvereines und was sonst dazu gehörte. Dieser hatte bis in die neueste Zeit den Friedhof in Verwaltung; derselbe besteht heute noch und hat einen ziemlich grossen Fond. Die Zahl der Mitglieder ist gegenwärtig (1884) 42. Der jetzige Tempel dürfte nicht viel über 100 Jahre alt sein; wo früher ein solcher stand oder an dieser Stelle bloss überbaut worden ist, ist nirgends aufgezeichnet. Das Todtengräberhaus wurde 1811 neu gebaut. Die sogenannte Tauche bestand im Hause Nr. 450 in der Langengasse. Vor beiläufig 50 Jahren theilte sich die Gemeinde in 2 selbstständige Gemeinden in Folge eines Conflictes; ein Theil verrichtete den Gottesdienst im alten Tempel und ein Theil errichtete im Hause Nr. 98 einen Betsaal mit je einem besonderen Kantor; doch währte die Trennung nicht lange. Die Leitung der Gemeindeangelegenheiten geschah, in so lange keine Statuten bestanden, nach altem Gebrauche, das heisst traditionell und nach gütlichem Ubereinkommen. Vor Erscheinen der Verfassung hatte nur die Prager Gemeinde das Recht »israelitische Cultusgemeinde« sich zu nennen. Stillschweigend, vielleicht noth- gedrungen, wurden die am Lande befindlichen Judengemeinden von den Kreis- und anderen Aemtern auch Cultusgemeinden genannt. Die Königsberger Gemeinde hat das Recht zur Errichtung einer öffentlichen Volksschule; wegen geringer Anzahl der schulpflichtigen Kinder wird dieses Recht seit 9 Jahren nicht benützt und geniessen die Judenkinder ihren Unterricht in der Allgemeinen Volksschule; der Kantor muss aber geprüfter Lehrer sein, im Falle eine israelitische Volks- schule errichtet wird.
628 K HISTORII ŽIDŮ 1588 Billigkeit nit beschweren zu lassen. Wann wir dann ihr solch unter- thenigistes Pitten nit fur unziemlich befinden, also ist hiemit unser ge- nädiger Befelich und wollen, [dass] bemelte Juden, so von Alters hero alda gewohnet, sambt ihren verheireten Kindern ferner alda auf unser gnädigistes Wohlgefallen geruechlich verbleiben und wider die Billig- keit nit beschwert werden sollen. Daran beschiecht unser gnädiger ge- fälliger Willen und Meinung. Geben auf unserm koniglichen Schlosse Prag den 18. Octobris Anno 88. Arch. místodrž. král. Česk. J. 1/4. Kop. 1588. 856. Listem z kanceláře české vyšlým nařizuje se Pražanům všech tří měst jménem císařským, aby Židům v prodávání všelijakých věcí krámských a kupeckých i šatův chlupatých nebylo překáženo. V Praze, 27. října 1588. Přípis poručení JM. císaře Rudolfa Pražanům všech tří měst Pražských o propuštění Židům rozličných živností a obchodův učiněného. circa 40 Jahren versuchte es der damalige Pfarrer, P. Dorant, eine Verlegung des Judenfriedhofes aus angeblich sanitären Gründen durchzuführen; an den komissionellen Erhebungen scheiterte aber dieses Projekt, weil, abgesehen von der guten Bodenbeschaffenheit, die Beerdigungen so sporadisch und der Friedhof so günstig gelegen, dass etwaige Ausdünstungeu nicht schädlich sein können Der älteste schriftliche Nachlass über die hiesige Judengemeinde geht nur bis 1811 zurück und besteht in geschriebenen Statuten eines sich constituirenden Leichenvereines und was sonst dazu gehörte. Dieser hatte bis in die neueste Zeit den Friedhof in Verwaltung; derselbe besteht heute noch und hat einen ziemlich grossen Fond. Die Zahl der Mitglieder ist gegenwärtig (1884) 42. Der jetzige Tempel dürfte nicht viel über 100 Jahre alt sein; wo früher ein solcher stand oder an dieser Stelle bloss überbaut worden ist, ist nirgends aufgezeichnet. Das Todtengräberhaus wurde 1811 neu gebaut. Die sogenannte Tauche bestand im Hause Nr. 450 in der Langengasse. Vor beiläufig 50 Jahren theilte sich die Gemeinde in 2 selbstständige Gemeinden in Folge eines Conflictes; ein Theil verrichtete den Gottesdienst im alten Tempel und ein Theil errichtete im Hause Nr. 98 einen Betsaal mit je einem besonderen Kantor; doch währte die Trennung nicht lange. Die Leitung der Gemeindeangelegenheiten geschah, in so lange keine Statuten bestanden, nach altem Gebrauche, das heisst traditionell und nach gütlichem Ubereinkommen. Vor Erscheinen der Verfassung hatte nur die Prager Gemeinde das Recht »israelitische Cultusgemeinde« sich zu nennen. Stillschweigend, vielleicht noth- gedrungen, wurden die am Lande befindlichen Judengemeinden von den Kreis- und anderen Aemtern auch Cultusgemeinden genannt. Die Königsberger Gemeinde hat das Recht zur Errichtung einer öffentlichen Volksschule; wegen geringer Anzahl der schulpflichtigen Kinder wird dieses Recht seit 9 Jahren nicht benützt und geniessen die Judenkinder ihren Unterricht in der Allgemeinen Volksschule; der Kantor muss aber geprüfter Lehrer sein, im Falle eine israelitische Volks- schule errichtet wird.
Strana 629
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 629 Jakož jsou opět suplikací JMsti Římskému císaři a Uherskému, 1588. Českému oc králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, všecka obec ži- dovská Pražská strany činění jim překážky v prodajích a handlích jejich po zprávě poctivých purgmistra a konšelův Starého města Praž- ského na dekret JMCské na předešlou suplikací a ztížnost jich Židův vyšlé podali, tu JMCská, vyrozuměvši též všecky věci, jim Pražanům všech tří měst Pražských odsýlati ráčí. A poněvadž sobě nadepsaní všickni Židé to, že by mimo předešlý způsob a obdarování jejich od kupcův, kramářův a některých řemeslníkův nad privilegia týchž ře- mesel ztěžováni bejti měli a tudy velkou záhubu, nemohouc žádných jiných mimo ty handle židovské živností vésti, musili nésti, vysoce ztěžují a JMCskou v tom za spravedlivé opatření poníženě prosí: i poněvadž dotčení Židé od JMCské a předkův JMsti slavných pamětí jisté obdarování a nadání, dokudž v tom království byli a trvali, strany provozování živností a obchodův svých mají, nechtíc JMCská, aby proti těm Židé v živnostech svých utiskováni býti měli, nýbrž jakož až po- savad bez překážky je provozovali, protož JMCská nadepsaným Pra- žanům všech tří měst Pražských ráčí poroučeti, aby předjmenovaným Židům Pražským mimo předešlý starodávní způsob a jejich Židův ob- darování, kteráž jakž od slavných a svatých pamětí JMstí císařův a králův Českých nadána [i] od JMCské potvrzena mají, strany pro- dávání všelijakých věcí krámských a kupeckých na loty a váhy, též chlupatých věcí od šatův, žádné překážky nečinili a činiti žádnému ne- dopouštěli; však aby na spravedlivou váhu a míru i také hodné věci kupecké prodávali, z nich také náležitý ungelt a cla spravili pod pro- padením takových kupeckých věcí a uvarováním skutečného trestání, jináče nečiníce. Actum per imperatoriam maiestatem in consilio bo- hemico Pragae 27. Octobris léta Páně tisícího pětistého osmdesátého osmého. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Ces. mus. Cod. m. r. Boh. od J. Čela- kovského. 857. List komory české prokuratorovi království 1588. Českého o obnovení volby starších Židů v Praze. Na hradě Pražském 9. listopadu 1588. S v. Urozený a statečný pane příteli náš milý! Zdraví a jiné všecko dobré přejeme vám věrně. Jaké jest JMti císaři pánu našemu nejmilostivějšímu suplikací Izák Enoch, Žid, proti starším Židuom Praž- ským, že by sami o své ujmě bez obce, aby toliko staršími zuostati mohli, podlé vuole své volení starších Židuov vykonávali, podal, a co proti tomu zase nadepsaní starší Židé za odpověď dávají, tomu z příležících
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 629 Jakož jsou opět suplikací JMsti Římskému císaři a Uherskému, 1588. Českému oc králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, všecka obec ži- dovská Pražská strany činění jim překážky v prodajích a handlích jejich po zprávě poctivých purgmistra a konšelův Starého města Praž- ského na dekret JMCské na předešlou suplikací a ztížnost jich Židův vyšlé podali, tu JMCská, vyrozuměvši též všecky věci, jim Pražanům všech tří měst Pražských odsýlati ráčí. A poněvadž sobě nadepsaní všickni Židé to, že by mimo předešlý způsob a obdarování jejich od kupcův, kramářův a některých řemeslníkův nad privilegia týchž ře- mesel ztěžováni bejti měli a tudy velkou záhubu, nemohouc žádných jiných mimo ty handle židovské živností vésti, musili nésti, vysoce ztěžují a JMCskou v tom za spravedlivé opatření poníženě prosí: i poněvadž dotčení Židé od JMCské a předkův JMsti slavných pamětí jisté obdarování a nadání, dokudž v tom království byli a trvali, strany provozování živností a obchodův svých mají, nechtíc JMCská, aby proti těm Židé v živnostech svých utiskováni býti měli, nýbrž jakož až po- savad bez překážky je provozovali, protož JMCská nadepsaným Pra- žanům všech tří měst Pražských ráčí poroučeti, aby předjmenovaným Židům Pražským mimo předešlý starodávní způsob a jejich Židův ob- darování, kteráž jakž od slavných a svatých pamětí JMstí císařův a králův Českých nadána [i] od JMCské potvrzena mají, strany pro- dávání všelijakých věcí krámských a kupeckých na loty a váhy, též chlupatých věcí od šatův, žádné překážky nečinili a činiti žádnému ne- dopouštěli; však aby na spravedlivou váhu a míru i také hodné věci kupecké prodávali, z nich také náležitý ungelt a cla spravili pod pro- padením takových kupeckých věcí a uvarováním skutečného trestání, jináče nečiníce. Actum per imperatoriam maiestatem in consilio bo- hemico Pragae 27. Octobris léta Páně tisícího pětistého osmdesátého osmého. Kniha priv. Židův Pražských v arch. Ces. mus. Cod. m. r. Boh. od J. Čela- kovského. 857. List komory české prokuratorovi království 1588. Českého o obnovení volby starších Židů v Praze. Na hradě Pražském 9. listopadu 1588. S v. Urozený a statečný pane příteli náš milý! Zdraví a jiné všecko dobré přejeme vám věrně. Jaké jest JMti císaři pánu našemu nejmilostivějšímu suplikací Izák Enoch, Žid, proti starším Židuom Praž- ským, že by sami o své ujmě bez obce, aby toliko staršími zuostati mohli, podlé vuole své volení starších Židuov vykonávali, podal, a co proti tomu zase nadepsaní starší Židé za odpověď dávají, tomu z příležících
Strana 630
630 K HISTORII ŽIDŮ 1588. suplikací jich šířeji vyrozumíte. I poněvadž těchto dnuov starší Židy obnovovati máte, i bude potřeba, abyšte se na to prvé, než byšte tyž starší Židy obnovili, na vobci židovské vyptali a přezvěděli, stalo-li jest se takové volení podlí náležitosti: a pokudž se k tomu přiznají, tehdy místo Judy, puchdruckera, Beneše Maniše starším a zase toho puch- druckera starším obecním učiňte. Pakli byste při tom volení jaký neřád seznali, tedy dříve obnovte rady a zprávu nám o tom zase na komoru podejte. Též také týmž Židuom starším poručte, aby počty své obecní nemeškajíc ode tří let pořád zběhlých pořádně a zúplna na komoru podali, aby se tomu vyrozuměti mohlo, jak jsou za spravování svého hospodařili. A na tom oc. Dán na hradě Pražském ve středu po sv. Lin- hartu léta oc 88. P. prokurátorovi království Českého. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Konc. 1588 858. Litoměřičtí ohražují se opětně purkmistru a radě města Teplice, že nejsou povinni Židu jich Na- tanovi k dluhu od některých sousedů Litoměřických povinnému dopomáhati. V Litoměřicích, 26. listopadu 1588 Moudrým a opatrným pánuom purgmistru a radě města Teplice, pánuom přáteluom a souseduom našim milým. S. s. v. Není pochybné že sou vám pan purgmistr, páni z města Oustí odpověď naši, co se psaní vašeho k žádosti Natana Žida dotejče, aby jemu při právě jich na sousedy naše stavuňk propuštěn byl, v známost uvedli. I nenadáli sme se, abyšte sobě pro toho Žida tak na nás pospíchati měli, vědouce o našich ohradách, které sme vám v psaních našich v příčině té odsílali a se ohražovali, že my Židuom žádným dopomáháním na našich sou- sedích neb poddaných povinni nejsme, jakž ty ohrady naše v sobě šíře obsahují, při čemž toho zanecháváme. A poněvadž Jan Kořínek a Mikuláš Procházka věda o zápovědi naší, že s Židy v žádné handle se dávati nemají, toho se dopustili, sou oba do vězení dáni. I nechť sobě dotčený Žid v pondělí příští ku právu našemu plnomocníka, člo- věka křesťanského před vrchností svou pořádně zřízeného, pro ně vyšle, budou jemu podlé zřízení zemského na záruku vydáni. Vás pak jako i prvé za to žádáme, že Židuom v městě u vás poručíte, aby podlé privilegium, o kterémž oni dobře vědí, gruntuov našich měšťanuov a poddaných našich všemi způsoby v handlích prázdni byli a je v dluhy ne- uvozovali, neb jim od nás dopomožení žádného činěno nebude. Kteréžto ohrady naše žádáme že pro budoucí potřebu dobře opatřiti poručíte. Dat. v Litoměřících v sobotu po svaté Kateřině léta 88. Arch. města Litoměřic Notnl. listův 1588—91.
630 K HISTORII ŽIDŮ 1588. suplikací jich šířeji vyrozumíte. I poněvadž těchto dnuov starší Židy obnovovati máte, i bude potřeba, abyšte se na to prvé, než byšte tyž starší Židy obnovili, na vobci židovské vyptali a přezvěděli, stalo-li jest se takové volení podlí náležitosti: a pokudž se k tomu přiznají, tehdy místo Judy, puchdruckera, Beneše Maniše starším a zase toho puch- druckera starším obecním učiňte. Pakli byste při tom volení jaký neřád seznali, tedy dříve obnovte rady a zprávu nám o tom zase na komoru podejte. Též také týmž Židuom starším poručte, aby počty své obecní nemeškajíc ode tří let pořád zběhlých pořádně a zúplna na komoru podali, aby se tomu vyrozuměti mohlo, jak jsou za spravování svého hospodařili. A na tom oc. Dán na hradě Pražském ve středu po sv. Lin- hartu léta oc 88. P. prokurátorovi království Českého. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Konc. 1588 858. Litoměřičtí ohražují se opětně purkmistru a radě města Teplice, že nejsou povinni Židu jich Na- tanovi k dluhu od některých sousedů Litoměřických povinnému dopomáhati. V Litoměřicích, 26. listopadu 1588 Moudrým a opatrným pánuom purgmistru a radě města Teplice, pánuom přáteluom a souseduom našim milým. S. s. v. Není pochybné že sou vám pan purgmistr, páni z města Oustí odpověď naši, co se psaní vašeho k žádosti Natana Žida dotejče, aby jemu při právě jich na sousedy naše stavuňk propuštěn byl, v známost uvedli. I nenadáli sme se, abyšte sobě pro toho Žida tak na nás pospíchati měli, vědouce o našich ohradách, které sme vám v psaních našich v příčině té odsílali a se ohražovali, že my Židuom žádným dopomáháním na našich sou- sedích neb poddaných povinni nejsme, jakž ty ohrady naše v sobě šíře obsahují, při čemž toho zanecháváme. A poněvadž Jan Kořínek a Mikuláš Procházka věda o zápovědi naší, že s Židy v žádné handle se dávati nemají, toho se dopustili, sou oba do vězení dáni. I nechť sobě dotčený Žid v pondělí příští ku právu našemu plnomocníka, člo- věka křesťanského před vrchností svou pořádně zřízeného, pro ně vyšle, budou jemu podlé zřízení zemského na záruku vydáni. Vás pak jako i prvé za to žádáme, že Židuom v městě u vás poručíte, aby podlé privilegium, o kterémž oni dobře vědí, gruntuov našich měšťanuov a poddaných našich všemi způsoby v handlích prázdni byli a je v dluhy ne- uvozovali, neb jim od nás dopomožení žádného činěno nebude. Kteréžto ohrady naše žádáme že pro budoucí potřebu dobře opatřiti poručíte. Dat. v Litoměřících v sobotu po svaté Kateřině léta 88. Arch. města Litoměřic Notnl. listův 1588—91.
Strana 631
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 631 859. Císař Rudolf II. koupil od Marka Meyzla a 1588. rabího Jakuba zlatý pohár za 2500 tolarů, kteráž suma splacena býti má prodávajícím z komorního platu židovského po 700 každého půl léta. V Praze, 16. prosince 1588. Wir Rudolf oc Bekennen für Uns, unsere Erben und Nach- kommen offentlich hiemit disem Brief für jedermänniglich, nachdem Wir von Marcus Meysl und Rabbi Jacob beiden Juden zu Prag ein gulden Becher umb zwei Tausend fünf Hundert Thaler genommen und erkauft, dass wir ihnen demnach zugesagt und versprochen, thun das auch hiemit wissentlich und in Kraft diz Brifs also und dergetsalt: dass wir ihnen oder [ihrem] getreuen Briefsinhaber solche Summa der zwei Tausend fünf Hundert Tal. an dem jüdischen gemeinen järlichen Cammer- zins, als den Termin verschienen Galli diz acht und achzigisten Jahrs sieben- hundert und dann künftig alle halbe Jahr siebenhundert bis zu fölliger Vergnügung obangeregter zwei Tausend fünf Hundert Thaler ihnen zu lassen und einzunemben gnädiglich bewilligt haben, inhalt und ver- mög unreres derhalben an heut dato an unseren Rentmeister und Gegenhandler im Kunigreich Behaimb derhalben ausgangenen gnädi- gisten Befehlichs. Gnediglich und ohne Gehährde. Zu Urkund mit unserm hiefürgedrukten kaiserlichen Secret verfertigt. Geben Prag den sech- zehenden Decembris anno im achtundachtzigisten. Místodrž. archiv král. Čes. Kop. 100., fol. 285. 860. Komora česká odpovídá starším Židům Praž- 1589. ským na stížnost některých židovských klenotníkův, od nichž výběrčí sbírku zemskou na splacení dluhů královských, prvé nežli klenoty zpeněžili, vybírali, že sbírka teprv po prodeji odvozována býti má, však kdož by povinné neodvedl, že ztrátou zboží i jinak přísně trestán býti má. Na hradě Pražském, 2. března 1589 Židé starší Pražští! Jakož sou na nás vznesli Markus Meyzl, Josef Nosal a Josef Vlach zlatník Židé Pražští, kterakby se jim v spravování sbírky zemské z drahého kamení, růží, knoflíků a jiných v sněmovním artikuli doložených věcí od vejběrčích též sbírky zemské nemalé ublí- žení dálo, a to tak, žeby od nich z tejch věcí ihned podlé pošacování k tomu nařízených přísežných zlatníkův, prvé nežli by co toho speně- žili, sbírku míti chtěli, prosíc, aby tím stěžováni nebyli: i na tom jest zůstáno, aby dotčení Židé i jiní takových věcí handlíři a obchodníci
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 631 859. Císař Rudolf II. koupil od Marka Meyzla a 1588. rabího Jakuba zlatý pohár za 2500 tolarů, kteráž suma splacena býti má prodávajícím z komorního platu židovského po 700 každého půl léta. V Praze, 16. prosince 1588. Wir Rudolf oc Bekennen für Uns, unsere Erben und Nach- kommen offentlich hiemit disem Brief für jedermänniglich, nachdem Wir von Marcus Meysl und Rabbi Jacob beiden Juden zu Prag ein gulden Becher umb zwei Tausend fünf Hundert Thaler genommen und erkauft, dass wir ihnen demnach zugesagt und versprochen, thun das auch hiemit wissentlich und in Kraft diz Brifs also und dergetsalt: dass wir ihnen oder [ihrem] getreuen Briefsinhaber solche Summa der zwei Tausend fünf Hundert Tal. an dem jüdischen gemeinen järlichen Cammer- zins, als den Termin verschienen Galli diz acht und achzigisten Jahrs sieben- hundert und dann künftig alle halbe Jahr siebenhundert bis zu fölliger Vergnügung obangeregter zwei Tausend fünf Hundert Thaler ihnen zu lassen und einzunemben gnädiglich bewilligt haben, inhalt und ver- mög unreres derhalben an heut dato an unseren Rentmeister und Gegenhandler im Kunigreich Behaimb derhalben ausgangenen gnädi- gisten Befehlichs. Gnediglich und ohne Gehährde. Zu Urkund mit unserm hiefürgedrukten kaiserlichen Secret verfertigt. Geben Prag den sech- zehenden Decembris anno im achtundachtzigisten. Místodrž. archiv král. Čes. Kop. 100., fol. 285. 860. Komora česká odpovídá starším Židům Praž- 1589. ským na stížnost některých židovských klenotníkův, od nichž výběrčí sbírku zemskou na splacení dluhů královských, prvé nežli klenoty zpeněžili, vybírali, že sbírka teprv po prodeji odvozována býti má, však kdož by povinné neodvedl, že ztrátou zboží i jinak přísně trestán býti má. Na hradě Pražském, 2. března 1589 Židé starší Pražští! Jakož sou na nás vznesli Markus Meyzl, Josef Nosal a Josef Vlach zlatník Židé Pražští, kterakby se jim v spravování sbírky zemské z drahého kamení, růží, knoflíků a jiných v sněmovním artikuli doložených věcí od vejběrčích též sbírky zemské nemalé ublí- žení dálo, a to tak, žeby od nich z tejch věcí ihned podlé pošacování k tomu nařízených přísežných zlatníkův, prvé nežli by co toho speně- žili, sbírku míti chtěli, prosíc, aby tím stěžováni nebyli: i na tom jest zůstáno, aby dotčení Židé i jiní takových věcí handlíři a obchodníci
Strana 632
632 K HISTORII ŽIDŮ 1589. byli povinni sbírku z těch věcí dáti ihned, jakžby co toho speněžili a prvé nic, však s tím doložením a pokutou (načež vám starším Židům tak dobře jako těm osobám, jimž na to příležící hrozná přísaha vy- dána jest, bedlivý pozor držeti náleží), jestliby se kdožkoli toho do- pustil, a buď po oznámení pošacování a poznamenání kdež náleží těch klenotův a věcí, aneb před oznámením, co toho ukryl a speněžil, že netoliko ten klenot, aneb cožby koli toho tak fortelně zamlčel a spe- něžil, v pokutě propadnouti ale i jinak přístně, jiným ku příkladu a vejstraze, strestán býti má. Protož ukazuje toho potřeba jakž vám i jménem JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, poroučíme, přikazujíc, abyste toto psaní a poručení naše s oznámenou přísahou ihned v ško- lách vašich vůbec přečísti dali a nad tím skutečnú ruku drželi. Jináče nikoli nečiníc. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek druhého dne měsíce března oc 89. Sněmy české VII., 381. 1589. 861. Komora česká odesílá výběrčím v Starém městě Pražském poručení, jaké starším Židům Praž- ským v příčině sbírky zemské z drahého kamení a jiných věcí učiněno bylo, i nařizuje, aby obchod- níkům s takovými věcmi, Židům i křesťanům, nic nebylo přehlídáno. Na hradě Pražském, 2. března 1589. Slovutní přátelé milí! Jaké poručení starším Židům Pražským v příčině dávání sbírky zemské z drahého kamení, růží, knoflíkův a jiných v sněmovním artikuli doložených věcí, činíme, z příležícího pří- pisu šířeji porozuměti a tím se při vybírání takové sbírky spraviti budete moci. A protož ukazuje toho potřeba, jakož vám pak jménem JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, poroučíme, abyste na to z druhé strany tolikéž svůj bedlivý pozor měli, aby takovým těch věcí obchod- níkům, Židům i křesťanům, ke škodě a ujmě JMCské a té sbírky, žádných fortelův a obmyslův přehlídáno a dopuštěno nebylo. Na tom oc. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek po neděli postní Reminiscere léta oc 89. Sněmy české VII., 381. 1589. 862. Starší Židé Pražští přimlouvají se k radám komory české za Židy Kolínské, aby jim příkoří nebylo činěno. Bez data [na zač. března 1589]. VMsti vysoce urození páni, páni, urození a stateční páni rytíři, JMsti Římského císaře rady komory království Českého, páni milostiví.
632 K HISTORII ŽIDŮ 1589. byli povinni sbírku z těch věcí dáti ihned, jakžby co toho speněžili a prvé nic, však s tím doložením a pokutou (načež vám starším Židům tak dobře jako těm osobám, jimž na to příležící hrozná přísaha vy- dána jest, bedlivý pozor držeti náleží), jestliby se kdožkoli toho do- pustil, a buď po oznámení pošacování a poznamenání kdež náleží těch klenotův a věcí, aneb před oznámením, co toho ukryl a speněžil, že netoliko ten klenot, aneb cožby koli toho tak fortelně zamlčel a spe- něžil, v pokutě propadnouti ale i jinak přístně, jiným ku příkladu a vejstraze, strestán býti má. Protož ukazuje toho potřeba jakž vám i jménem JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, poroučíme, přikazujíc, abyste toto psaní a poručení naše s oznámenou přísahou ihned v ško- lách vašich vůbec přečísti dali a nad tím skutečnú ruku drželi. Jináče nikoli nečiníc. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek druhého dne měsíce března oc 89. Sněmy české VII., 381. 1589. 861. Komora česká odesílá výběrčím v Starém městě Pražském poručení, jaké starším Židům Praž- ským v příčině sbírky zemské z drahého kamení a jiných věcí učiněno bylo, i nařizuje, aby obchod- níkům s takovými věcmi, Židům i křesťanům, nic nebylo přehlídáno. Na hradě Pražském, 2. března 1589. Slovutní přátelé milí! Jaké poručení starším Židům Pražským v příčině dávání sbírky zemské z drahého kamení, růží, knoflíkův a jiných v sněmovním artikuli doložených věcí, činíme, z příležícího pří- pisu šířeji porozuměti a tím se při vybírání takové sbírky spraviti budete moci. A protož ukazuje toho potřeba, jakož vám pak jménem JMCské, pána našeho nejmilostivějšího, poroučíme, abyste na to z druhé strany tolikéž svůj bedlivý pozor měli, aby takovým těch věcí obchod- níkům, Židům i křesťanům, ke škodě a ujmě JMCské a té sbírky, žádných fortelův a obmyslův přehlídáno a dopuštěno nebylo. Na tom oc. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek po neděli postní Reminiscere léta oc 89. Sněmy české VII., 381. 1589. 862. Starší Židé Pražští přimlouvají se k radám komory české za Židy Kolínské, aby jim příkoří nebylo činěno. Bez data [na zač. března 1589]. VMsti vysoce urození páni, páni, urození a stateční páni rytíři, JMsti Římského císaře rady komory království Českého, páni milostiví.
Strana 633
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 633 VMtí se vší poníženou pokorou tajiti nemůžeme: jakož spraveni jsme 1589 i vědomé jest, kterak Židé chudí jakožto lidé potřební, obývající v městě Kolíně nad Labem, ztížnost vznáší na příkoří, kteréž se jim i jiným přespolním Židům od pánův města Kolína (čehož pamětníka není, aby to kdy prvé bejvalo) nyní děje i v čem ubližuje, nám na díle jest ztížnost ta v známost uvedena skrze naše Židy. A poněvadž pak také oni k ochraně komory království Českého pod správu a ochranu VMtí přináležejí, jsme toho ve vší pokoře na VMti vznesti pominouti nemohli a VMstem poníženě a pokorně oznamujeme, kterak netoliko oni Židé Kolínští, ale také naši i jiní Židé přespolní sobě ztěžují, jaké příkoří od pánův Kolínských snášeti a ouplatky dávati musejí; totiž předně, když který buď z nás odtud aneb jiný přespolní Žid tam přijede, tu žádného branou do města noclehem do hospody, ani o polednách pustiti nechtějí a sotva že skrze město propustí K tomu taky když kterýkoli Žid přespolní, když jeho pustiti nechtějí a před branou se obmešká, tu pacholata i jiní jsou to činili a činí, že je perou, kamení hází a divně svou vůli s chudými Židy provozují, jakož i někteří jsou nedávného času škodně zraněni byli a když to před panem purkmistrem jakožto před vrchností stíženo bylo, nestala se žádná v tom ochrana. Též taky když Žid s Židem v městě Kolíně před staršími Židy jejich co činiti, buď rozepři jakou neb vejpověd mezi sebou učiněnou mají, anebo některého do trestání do vězení dá- vají, tu oni se v to kladou, jináče ortel ten opakují, změní a toho, když který z Židův ve vězení jest, jménem starších Židův jeho, kdy se jim líbí, propustiti káží. Též taky když řezníci židovští, nebo Žid domácí dobytek buď velký neb malý koupí a domů přiženou, tu na- řídili teď nedávno, že v bráně musejí clo dávati, což jest nikdy ne- bejvalo, ani Židé nedávali předešle a posavade jiní řezníci nic nedávají. Též také v pominulý čas morní rány boží v městě v Kolíně jak křesťané tak i Židé ujeli, a když jsou se zase navrátili, nechtěli je zase pustiti do příbytků jejich; musili pánům ti Židé dáti: jeden dal 20 to- larův, druhý 30 tolarův, třetí 15 tolarův a tak více; co jsou jiní dávali po menší sumě, to na ten čas nám v známosti není. Což pak nikdy slejcháno a toho nebejvalo, ani při žádném z měst jinších a znameni- tějších toho slyšáno není. Též taky když Žid Židu dům prodá anebo příbytek svůj zamění, tu oni je Židy po své vůli šacují, mimo staro- bylý obyčej a nařízení jim platiti musejí, a takových artikulův více, kterýchž my na tento čas v své paměti nemáme. A poněvadž oni Židy toliko na místě VMtí pánů, pánů (pokudžby jaká potřeba byla k ochraně náležité) sobě k ochraně poručené mají, ale do české komory pod správu VMtí přináležejí, a oni chudí Židé buď JMCské do komory
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 633 VMtí se vší poníženou pokorou tajiti nemůžeme: jakož spraveni jsme 1589 i vědomé jest, kterak Židé chudí jakožto lidé potřební, obývající v městě Kolíně nad Labem, ztížnost vznáší na příkoří, kteréž se jim i jiným přespolním Židům od pánův města Kolína (čehož pamětníka není, aby to kdy prvé bejvalo) nyní děje i v čem ubližuje, nám na díle jest ztížnost ta v známost uvedena skrze naše Židy. A poněvadž pak také oni k ochraně komory království Českého pod správu a ochranu VMtí přináležejí, jsme toho ve vší pokoře na VMti vznesti pominouti nemohli a VMstem poníženě a pokorně oznamujeme, kterak netoliko oni Židé Kolínští, ale také naši i jiní Židé přespolní sobě ztěžují, jaké příkoří od pánův Kolínských snášeti a ouplatky dávati musejí; totiž předně, když který buď z nás odtud aneb jiný přespolní Žid tam přijede, tu žádného branou do města noclehem do hospody, ani o polednách pustiti nechtějí a sotva že skrze město propustí K tomu taky když kterýkoli Žid přespolní, když jeho pustiti nechtějí a před branou se obmešká, tu pacholata i jiní jsou to činili a činí, že je perou, kamení hází a divně svou vůli s chudými Židy provozují, jakož i někteří jsou nedávného času škodně zraněni byli a když to před panem purkmistrem jakožto před vrchností stíženo bylo, nestala se žádná v tom ochrana. Též taky když Žid s Židem v městě Kolíně před staršími Židy jejich co činiti, buď rozepři jakou neb vejpověd mezi sebou učiněnou mají, anebo některého do trestání do vězení dá- vají, tu oni se v to kladou, jináče ortel ten opakují, změní a toho, když který z Židův ve vězení jest, jménem starších Židův jeho, kdy se jim líbí, propustiti káží. Též taky když řezníci židovští, nebo Žid domácí dobytek buď velký neb malý koupí a domů přiženou, tu na- řídili teď nedávno, že v bráně musejí clo dávati, což jest nikdy ne- bejvalo, ani Židé nedávali předešle a posavade jiní řezníci nic nedávají. Též také v pominulý čas morní rány boží v městě v Kolíně jak křesťané tak i Židé ujeli, a když jsou se zase navrátili, nechtěli je zase pustiti do příbytků jejich; musili pánům ti Židé dáti: jeden dal 20 to- larův, druhý 30 tolarův, třetí 15 tolarův a tak více; co jsou jiní dávali po menší sumě, to na ten čas nám v známosti není. Což pak nikdy slejcháno a toho nebejvalo, ani při žádném z měst jinších a znameni- tějších toho slyšáno není. Též taky když Žid Židu dům prodá anebo příbytek svůj zamění, tu oni je Židy po své vůli šacují, mimo staro- bylý obyčej a nařízení jim platiti musejí, a takových artikulův více, kterýchž my na tento čas v své paměti nemáme. A poněvadž oni Židy toliko na místě VMtí pánů, pánů (pokudžby jaká potřeba byla k ochraně náležité) sobě k ochraně poručené mají, ale do české komory pod správu VMtí přináležejí, a oni chudí Židé buď JMCské do komory
Strana 634
633 K HISTORII ŽIDŮ 1589. nebo i k městu, pokudž co náleží, dávají a tak povinnosti zastávají: protož my VMtí ve vší ponížené pokoře snažně prosíme na místě těchž Kolínských i na místě jiných přespolních Židův nejvýš jakž může pro- šeno býti, že jménem a na místě JMCské milostivým psaním svým naříditi ráčíte, aby mimo starobylá nařízení v žádné věci stěžováni a souženi v ničemž nebyli, mimo jisté vědomí a vůli VMtí, anobrž ruka ochranná nad nimi (a obzvláštně aby mohli oni Židé starší buď jiné trestati a zlé rušiti mezi sebou), nad právem jejich starších židovských, jako i zde v Praze a jinde, aby držána byla a v ničemž skráceni aby nebyli oc. VMtem se k milostivé ochraně a ku prospěšné odpovědi poníženě a pokorně poroučíme a za takový skutek milostivý, vše- mohoucí pán Bůh VMtem věčnou a hojnou odplatu dáti ráčí. VMtí ponížení a poddaní starší Židé v Praze. Opis arch. města Kolína. 1589. 863. Rady komory české Kolínským, aby Židům neubližovali a jiným toho činiti nedopouštěli. Na hradě Pražském, 17. března 1589. Moudří a opatrní přátelé milí. Co sobě do vás Židé, starší Pražští na místě Židův Kolínských i jiných, v některých rozdílných artikulech stěžují, z příležící suplikace šířeji porozumíte. I pokudž by se jim od vás taková příkoří dála, neráčil by JMCská, pán náš nejmilostivější, nad tím žádného míti zalíbení. A protož vám na místě JMCské po- roučíme, abyste jich při starobylém způsobu a obyčeji zanechali a jakž sami jim v ničemž neubližovali, tak i jiným toho činiti nedopouštěli. Pakli by v tom co jiného bylo, zprávu vaši nám s odesláním zase jich suplikací učiňte. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po svatém Rehoři léta 1589. Císaře JMti rady zřízené komory v království Českém. Archiv města Kolína Orig. 1589. 864. Hrabě Šeb. Šlik oznamuje purkmistru a radě města Bečova, že dovolil Židu Lazarovi v jich městě přebývati, však že ponechává jim na vůli, aby kdy- koliv dům prodati musel křestanu. 8. května 1589. (Něm.) Opis archivu města Slavkova. 1589. 865. Výpis z jednání rady Starého města Praž- ského v příčině osadních sv. Mikuláše se Židy, kteříž
633 K HISTORII ŽIDŮ 1589. nebo i k městu, pokudž co náleží, dávají a tak povinnosti zastávají: protož my VMtí ve vší ponížené pokoře snažně prosíme na místě těchž Kolínských i na místě jiných přespolních Židův nejvýš jakž může pro- šeno býti, že jménem a na místě JMCské milostivým psaním svým naříditi ráčíte, aby mimo starobylá nařízení v žádné věci stěžováni a souženi v ničemž nebyli, mimo jisté vědomí a vůli VMtí, anobrž ruka ochranná nad nimi (a obzvláštně aby mohli oni Židé starší buď jiné trestati a zlé rušiti mezi sebou), nad právem jejich starších židovských, jako i zde v Praze a jinde, aby držána byla a v ničemž skráceni aby nebyli oc. VMtem se k milostivé ochraně a ku prospěšné odpovědi poníženě a pokorně poroučíme a za takový skutek milostivý, vše- mohoucí pán Bůh VMtem věčnou a hojnou odplatu dáti ráčí. VMtí ponížení a poddaní starší Židé v Praze. Opis arch. města Kolína. 1589. 863. Rady komory české Kolínským, aby Židům neubližovali a jiným toho činiti nedopouštěli. Na hradě Pražském, 17. března 1589. Moudří a opatrní přátelé milí. Co sobě do vás Židé, starší Pražští na místě Židův Kolínských i jiných, v některých rozdílných artikulech stěžují, z příležící suplikace šířeji porozumíte. I pokudž by se jim od vás taková příkoří dála, neráčil by JMCská, pán náš nejmilostivější, nad tím žádného míti zalíbení. A protož vám na místě JMCské po- roučíme, abyste jich při starobylém způsobu a obyčeji zanechali a jakž sami jim v ničemž neubližovali, tak i jiným toho činiti nedopouštěli. Pakli by v tom co jiného bylo, zprávu vaši nám s odesláním zase jich suplikací učiňte. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po svatém Rehoři léta 1589. Císaře JMti rady zřízené komory v království Českém. Archiv města Kolína Orig. 1589. 864. Hrabě Šeb. Šlik oznamuje purkmistru a radě města Bečova, že dovolil Židu Lazarovi v jich městě přebývati, však že ponechává jim na vůli, aby kdy- koliv dům prodati musel křestanu. 8. května 1589. (Něm.) Opis archivu města Slavkova. 1589. 865. Výpis z jednání rady Starého města Praž- ského v příčině osadních sv. Mikuláše se Židy, kteříž
Strana 635
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 635 nevykonávají povinností městských z domů osad- 1589. ních, v nichž bydlejí. 1. srpna 1589. P. osadní sv. Mikuláše s Židy. Vznesli osadní, že obesláni sou Židé za tou příčinou, kterak oni ven z města svého do domů křesťanskejch pod divnejmi fortely se vloudili a v týchž domích se přechovávají, z kterejchžto domů žádnejch městskejch povinností buďto žákovstvu, faráři, též i jinejm osadním nevykonávají a toho všeho, co se mělo scházeti do vosady, to že jim uchází. Protož žádají, aby v povinnosti a poplatku zůstávali a jestliby nechtěli, aby 10 kop gr. česk. dávali do roka. Čteno bylo poručení JMCské, též p. p. p. poručení; podlé toho žádají osadní za opatření. Proti tomu od Židův: že se tak stížné žaloby nenadáli, žádali za ho- jemství právní cum conditione, též za vydání toho dekretu JMtiC. a po- ručení pppánův. Od práva: odkládá se do čtvrtku stranám a vejpis toho dekretu se jim dá. Potom vosadní žádali, aby Židé, kteří ne- přítomni jsou (jakž rejstřík poznamenání jich mají) do vězení vzati byli. Židé vznášeli: že p. Jindřich Kordule vejpovědi zadost neučinil aniž podruhům, jakž poručeno, stěhovati se nedal, nýbrž sám že se do toho domu vstěhoval a on že v domě tom téměř celou noc svítil, do komor nešetrně s světlem chodil a když od ponocných napomínán byl, na ně kamením házel a s ručnicemi očekávaje, snad když právo přijde, aby se mohl brániti, na hotově a s jinou zbraní byl. Zase povoláni Židé a od práva jim oznámeno: poněvadž on zápis má p. Jindřich Kordule na tejž dům a žádá, [aby] na smlouvu dán byl, právo je Židy s ním panem Kordulí na smlouvu podávají. Rkp. arch. města Prahy č. 1284, f. 13 866. Markus Meyzl postupuje pět jistot na různé 1589. summy peněz plnomocníkům Jakuba Menšíka z Men- šteina. V Praze, 16. srpna 1589. Markus Meyzl Žid stoje osobně v radě oznámil a dobrovolně se přiznal, že pět jistot neb šuldpryfuov od Mikuláše Štrejta měštěnína Starého města Pražského jemu Markusovi učiněných, prvního na summu: tisíc pět set uherských zlatých, každý zlatý jedno sto dvanácte kraj- carův platících, svědčící, datum toho v Praze v pondělí po svaté Tro- jici (29. května) léta tohoto LXXXIX; druhý na vexl uherských zla- tých půjčených dva tisíce vosmdesáte tolarův v sobě obsahujících, datum též v Praze v outerý po svaté Trojici (30. května) léta LXXXIX; třetí šuldpryf tolikéž na uherských zlatých po jednom stu dvanácti kraj-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 635 nevykonávají povinností městských z domů osad- 1589. ních, v nichž bydlejí. 1. srpna 1589. P. osadní sv. Mikuláše s Židy. Vznesli osadní, že obesláni sou Židé za tou příčinou, kterak oni ven z města svého do domů křesťanskejch pod divnejmi fortely se vloudili a v týchž domích se přechovávají, z kterejchžto domů žádnejch městskejch povinností buďto žákovstvu, faráři, též i jinejm osadním nevykonávají a toho všeho, co se mělo scházeti do vosady, to že jim uchází. Protož žádají, aby v povinnosti a poplatku zůstávali a jestliby nechtěli, aby 10 kop gr. česk. dávali do roka. Čteno bylo poručení JMCské, též p. p. p. poručení; podlé toho žádají osadní za opatření. Proti tomu od Židův: že se tak stížné žaloby nenadáli, žádali za ho- jemství právní cum conditione, též za vydání toho dekretu JMtiC. a po- ručení pppánův. Od práva: odkládá se do čtvrtku stranám a vejpis toho dekretu se jim dá. Potom vosadní žádali, aby Židé, kteří ne- přítomni jsou (jakž rejstřík poznamenání jich mají) do vězení vzati byli. Židé vznášeli: že p. Jindřich Kordule vejpovědi zadost neučinil aniž podruhům, jakž poručeno, stěhovati se nedal, nýbrž sám že se do toho domu vstěhoval a on že v domě tom téměř celou noc svítil, do komor nešetrně s světlem chodil a když od ponocných napomínán byl, na ně kamením házel a s ručnicemi očekávaje, snad když právo přijde, aby se mohl brániti, na hotově a s jinou zbraní byl. Zase povoláni Židé a od práva jim oznámeno: poněvadž on zápis má p. Jindřich Kordule na tejž dům a žádá, [aby] na smlouvu dán byl, právo je Židy s ním panem Kordulí na smlouvu podávají. Rkp. arch. města Prahy č. 1284, f. 13 866. Markus Meyzl postupuje pět jistot na různé 1589. summy peněz plnomocníkům Jakuba Menšíka z Men- šteina. V Praze, 16. srpna 1589. Markus Meyzl Žid stoje osobně v radě oznámil a dobrovolně se přiznal, že pět jistot neb šuldpryfuov od Mikuláše Štrejta měštěnína Starého města Pražského jemu Markusovi učiněných, prvního na summu: tisíc pět set uherských zlatých, každý zlatý jedno sto dvanácte kraj- carův platících, svědčící, datum toho v Praze v pondělí po svaté Tro- jici (29. května) léta tohoto LXXXIX; druhý na vexl uherských zla- tých půjčených dva tisíce vosmdesáte tolarův v sobě obsahujících, datum též v Praze v outerý po svaté Trojici (30. května) léta LXXXIX; třetí šuldpryf tolikéž na uherských zlatých po jednom stu dvanácti kraj-
Strana 636
636 K HISTORII ŽIDŮ 1589. cařích platících summy učiní tisíc dvadceti tolaruov, datum v Praze v středu po svaté Trojici (31. května) svrchupsaného léta LXXXIX; čtvrtý na skoupení sejru a másla jeden tisíc dvě stě devadesáte tolaruov obsahující, toho datum v Praze podlé nového kalendáře třináctého dne měsíce Februarii léta LXXXIX; poslední pátý šuldpryf na tři sta tolarů vše v vexlu na zlatých uherských, každý za sto dvanácte krajcaruov, počítajíc, na kterouž summu vosumnácte tolarů Markus Žid Mikulášovi Štrejtovi nedodal a tak toliko dluhu na tom šuldpryfu v Praze před svatým Janem léta tohoto LXXXIX, postoupil jest a zápisem tímto on Markus Meyzl postupuje slovutnému p. Janovi Kobišovi z Bytišky, měštěnínu Nového města Pražského a Tomášovi Šlemerovi, plnomoc- níkuom urozeného p. Jakuba Menšíka z Menštejna a na Mokropsech, k ruce témuž p. Jakubovi Menšíkovi, moci žádné, práva a spravedlnosti nyní i po věčné časy ani jaké obzvláštnosti tejž Markus Meyzl sobě, dědicuom a budúcím svým k nadepsaným pěti šuldpryfuom a summám v nich položeným nepozuostavuje, ale to všecko a plné právo své na výš jmenované plnomocníky p. Jakuba Menšíka k ruce jemu p. Jaku- bovi přenáší. Actum in consilio f. 4. postridie Assumptionis Mariae anno MDLXXXIX magistro civium d. Paulo Fišelio a Paumberg. Archiv města Prahy Rkp. 2169, f. 173. 1589. 867. Komora česká prokuratoru královskému Vilému Vostrovcovi z Kralovic, aby Víta Voka- tého a Bonum Lintenhaima sprostil k vlastní jich žá- dosti úřadu staršího židovstva v Praze. V Praze, 21 říjnu r. 1589. Edler, gestrenger, sonders guter Freund. Hiebei werdet ihr ver- nemben, was an die Römisch Kaiserliche Majestaet oc die Altisten, Gemeinältisten und Vurnembisten der Judenschaft allhie wegen ihrer Wahl unterthänigist supplicieren und bitten thuen, damit sie bei ihrer ersten Wahl verbleiben möchten. Wiewohl nun nit Ursach vorhanden. den Veitel Wokaty und Bonum Lintenhaim von dem Ambt der Altisten herauszunemben und Veränderung zu machen, jedoch weil ihnen solches beschwerlich und sie selbst umb Entledigung bitten und damit diesfalls gute Ordnung und Richtigkeit gehalten, so haben Ihre Kaiserliche Maje- staet auf diesmal bei ihrer Wahl, doch bemelten zweien Personen zu keinem Nachteil noch Vorkleinerung gemeint, mit Gnaden verbleiben lassen und befehlen, ihr wollet gedachten Veitl und Bonum ihrer Eidspflicht wieder erlassen und an ihre Statt den Buchdrucker und Joachim Nossek bestätigen, mit diesem Anhang und Verwarnung, dass
636 K HISTORII ŽIDŮ 1589. cařích platících summy učiní tisíc dvadceti tolaruov, datum v Praze v středu po svaté Trojici (31. května) svrchupsaného léta LXXXIX; čtvrtý na skoupení sejru a másla jeden tisíc dvě stě devadesáte tolaruov obsahující, toho datum v Praze podlé nového kalendáře třináctého dne měsíce Februarii léta LXXXIX; poslední pátý šuldpryf na tři sta tolarů vše v vexlu na zlatých uherských, každý za sto dvanácte krajcaruov, počítajíc, na kterouž summu vosumnácte tolarů Markus Žid Mikulášovi Štrejtovi nedodal a tak toliko dluhu na tom šuldpryfu v Praze před svatým Janem léta tohoto LXXXIX, postoupil jest a zápisem tímto on Markus Meyzl postupuje slovutnému p. Janovi Kobišovi z Bytišky, měštěnínu Nového města Pražského a Tomášovi Šlemerovi, plnomoc- níkuom urozeného p. Jakuba Menšíka z Menštejna a na Mokropsech, k ruce témuž p. Jakubovi Menšíkovi, moci žádné, práva a spravedlnosti nyní i po věčné časy ani jaké obzvláštnosti tejž Markus Meyzl sobě, dědicuom a budúcím svým k nadepsaným pěti šuldpryfuom a summám v nich položeným nepozuostavuje, ale to všecko a plné právo své na výš jmenované plnomocníky p. Jakuba Menšíka k ruce jemu p. Jaku- bovi přenáší. Actum in consilio f. 4. postridie Assumptionis Mariae anno MDLXXXIX magistro civium d. Paulo Fišelio a Paumberg. Archiv města Prahy Rkp. 2169, f. 173. 1589. 867. Komora česká prokuratoru královskému Vilému Vostrovcovi z Kralovic, aby Víta Voka- tého a Bonum Lintenhaima sprostil k vlastní jich žá- dosti úřadu staršího židovstva v Praze. V Praze, 21 říjnu r. 1589. Edler, gestrenger, sonders guter Freund. Hiebei werdet ihr ver- nemben, was an die Römisch Kaiserliche Majestaet oc die Altisten, Gemeinältisten und Vurnembisten der Judenschaft allhie wegen ihrer Wahl unterthänigist supplicieren und bitten thuen, damit sie bei ihrer ersten Wahl verbleiben möchten. Wiewohl nun nit Ursach vorhanden. den Veitel Wokaty und Bonum Lintenhaim von dem Ambt der Altisten herauszunemben und Veränderung zu machen, jedoch weil ihnen solches beschwerlich und sie selbst umb Entledigung bitten und damit diesfalls gute Ordnung und Richtigkeit gehalten, so haben Ihre Kaiserliche Maje- staet auf diesmal bei ihrer Wahl, doch bemelten zweien Personen zu keinem Nachteil noch Vorkleinerung gemeint, mit Gnaden verbleiben lassen und befehlen, ihr wollet gedachten Veitl und Bonum ihrer Eidspflicht wieder erlassen und an ihre Statt den Buchdrucker und Joachim Nossek bestätigen, mit diesem Anhang und Verwarnung, dass
Strana 637
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 637 sich der Buchdrucker, weil zuvor allerlei Beschwerung seinethalben 1589. furkommen, in solchem Altistenambt gebürlich erzeige und keine Klag wider ihn furbringen lasse. Wie ihr zu thuen wisset. Daran erfolgt oc Geben Prag den 21. Octobris anno oc im 89. An Procurator Wilhelm Wostrowec. Arch míst. král. Českého. Konc. J. 4-5. 868. Přísaha židovská. Žid když má přísahu učiniti k svědomí, má se obrátiti tváří 1589. k západu slunce a hlavu přikrytú míti. Přisahám pánu Bohu živému, který stvořil nebe i zemi, moře a všecky věci, kterýž dal svaté desatero boží přikázání Mojžíšovi slu- žebníku svému na hoře Sinai, že v té při, kteráž jest mezi N. z jedné a N. z strany druhé, čeho sem vědom a v paměti mám, věrně a právě povím a toho nezatajiti a jináče nečiniti, ani pro přízeň ani pro ne- přízeň ani pro kterú jinú vymyšlenú věc, že tu žádného fortele uží- vati nechci, než pokudž mi vědomo věrně povědíti chei. Pakli bych jináče učinil, tehdy přijď na mne ta pomsta, kteráž přišla na Da- tana a Abirona, ježto se za živa propadli. Toho mi dopomáhej pán Bůh, který souditi má mne a veškeren svět skrze oheň. 1589. Registra svědomí soudu komorního. 1589—1625 v arch. Mus. kr. Č. 869. Smlouva mezi úředníky osady sv. Mikuláše v Sta- 1590. rém městě Pražském a Židy majiteli domů v téže osadě, že za nevykonávání povinností městských z jedenácti domů dříve křesťanských platiti budou z každého domu potřech kopách m. ročně. 19. ledna 1590. Jakož jsou úředníci i na místě vší osady svatého Mikuláše obe- slavše do rady před pana purgmistra, pány, zejména tyto Židy: Jakuba rabí Žida, Jakuba Enocha a Jakuba rabína společníky v druhém domu, rabí Sinai, Heřmana Hoška, Josefa zlatníka Vlacha, Mojžíše Aurbacha, Majera Nedvěda, Barocha Enocha, rabí Samuela Kokše, Lazara Moj- žíše lékaře zetě, Žalmana a Heřmana bratří, je obvinili, kterak osobivše sobě některé domy, v nichž jsou předešle křesťané bydleli, ven z ob- mezení svého, z týchž domuov k též osadě žádných pomocí na vycho- vání žákovstva, faráře i jiných nákladuov na kostelní potřeby nečiní a útrpnosti břemen osadních se nedotýkají, toho na nich žádajíce, aby za takové útrpnosti osadních z těch domuov, jimiž by křesťané, kdyby
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 637 sich der Buchdrucker, weil zuvor allerlei Beschwerung seinethalben 1589. furkommen, in solchem Altistenambt gebürlich erzeige und keine Klag wider ihn furbringen lasse. Wie ihr zu thuen wisset. Daran erfolgt oc Geben Prag den 21. Octobris anno oc im 89. An Procurator Wilhelm Wostrowec. Arch míst. král. Českého. Konc. J. 4-5. 868. Přísaha židovská. Žid když má přísahu učiniti k svědomí, má se obrátiti tváří 1589. k západu slunce a hlavu přikrytú míti. Přisahám pánu Bohu živému, který stvořil nebe i zemi, moře a všecky věci, kterýž dal svaté desatero boží přikázání Mojžíšovi slu- žebníku svému na hoře Sinai, že v té při, kteráž jest mezi N. z jedné a N. z strany druhé, čeho sem vědom a v paměti mám, věrně a právě povím a toho nezatajiti a jináče nečiniti, ani pro přízeň ani pro ne- přízeň ani pro kterú jinú vymyšlenú věc, že tu žádného fortele uží- vati nechci, než pokudž mi vědomo věrně povědíti chei. Pakli bych jináče učinil, tehdy přijď na mne ta pomsta, kteráž přišla na Da- tana a Abirona, ježto se za živa propadli. Toho mi dopomáhej pán Bůh, který souditi má mne a veškeren svět skrze oheň. 1589. Registra svědomí soudu komorního. 1589—1625 v arch. Mus. kr. Č. 869. Smlouva mezi úředníky osady sv. Mikuláše v Sta- 1590. rém městě Pražském a Židy majiteli domů v téže osadě, že za nevykonávání povinností městských z jedenácti domů dříve křesťanských platiti budou z každého domu potřech kopách m. ročně. 19. ledna 1590. Jakož jsou úředníci i na místě vší osady svatého Mikuláše obe- slavše do rady před pana purgmistra, pány, zejména tyto Židy: Jakuba rabí Žida, Jakuba Enocha a Jakuba rabína společníky v druhém domu, rabí Sinai, Heřmana Hoška, Josefa zlatníka Vlacha, Mojžíše Aurbacha, Majera Nedvěda, Barocha Enocha, rabí Samuela Kokše, Lazara Moj- žíše lékaře zetě, Žalmana a Heřmana bratří, je obvinili, kterak osobivše sobě některé domy, v nichž jsou předešle křesťané bydleli, ven z ob- mezení svého, z týchž domuov k též osadě žádných pomocí na vycho- vání žákovstva, faráře i jiných nákladuov na kostelní potřeby nečiní a útrpnosti břemen osadních se nedotýkají, toho na nich žádajíce, aby za takové útrpnosti osadních z těch domuov, jimiž by křesťané, kdyby
Strana 638
638 K HISTORII ŽIDŮ 1590. v nich bydleli, povinni býti museli, týmž osadním na pomoc po větší summě nežli předešle jsou činili, každoročně platiti se uvolili, anebo se všemi jinými osadními v podstoupení břemena i všech nákladuov rovnost zachovali. Což vše pan purgmistr, páni, majíce v svém bedli- vém uvážení z jistých příčin ráčili jsou dotčené úředníky s týmiž Židy k lepšímu dorozumění na smlouvu podati a k porovnání jich stran z prostředku svého pana Václava staršího Krocína z Drahobýle pri- masa města vydati, jehožto prostředkováním takto jsou porovnáni. Předně co se dotýče svrchu psaných Židuov, ti že již více k týmž břemenuom a útrpnostem, což osadní podlé starožitnosti měšťanské při též osadě podnikají, nemají potahováni a při jich zpuosobu ži- dovském zuostaveni býti. Však za takové útrpnosti i jiné povinnosti uvolili jsou se s potomky svými týmž úředníkuom i na místě vší osady svatého Mikuláše každého roku z jednoho každého domu, což jich koli při té osadě svatého Mikuláš se nachází a jest, po třech kopách míš. platiti a to rozdílně na každého puol léta při času svatého Jiří i také svatého Havla po puol druhé kopě míš. beze všech odporností. Že pak tato smlouva začátek svého jednáni vzala jest času let- ního léta oc LXXXIX a teprva skončení své vzala jest teď nyní léta oc XC, kdež za týž rok minulý oc LXXXIX ani té summy, kterou jsou prvé platiti měli, tíž Židé úředníkuom též osady neodvedli, svolili jsou, že za oba dva termíny svatého Jiří i svatého Havla roku již po- minulého oc LXXXIX ihned při actum a vložení do knih smlouvy této, nebo konečně ve dvou nedělích pořád zběhlých, ze všech těch domuov jedenácti všickni Židé a jeden každý obzvláštně po třech ko- pách míš. častopsaným úředníkuom odvésti a vyplniti mají. Pakli by toho kterýkoli neučinil a tří kop od sebe z domu toho, v němž bydlí, jim neodvedl, anebo potomně k budúcímu placení na každého puol léta při termíních nahoře dostavenejch, kteréž při svatém Jiří nejprvé příštím začátek svůj míti v placení mají, po puol druhé kopě neodvo- zoval a po napomenutí jednom vypraviti zanedbával, tehdy aby úřed- níci nynější i budúcí osady svatého Mikuláše měli plnú moc a právo beze všech právních zaneprázdnění, vezmúce sebou rychtáře v duom ten jednoho každého, kdož by týž plat zadržel, se zvésti, jeho se zmoc- niti, najímati, užívati jako svého vlastního do dosažení své summy i s škodami na to pro túž věc vzešlými. Což jsou sobě z obou stran zdržeti a tomu dosti činiti připověděli. Relator z rady k knihám p. Mistr Jakub Popovský z Popovic. Actum in consilio f. 6. postridie Priscae ac pridie Fabiani Sebestiani anno MDLXXXX magistro civium d. Jacobo Melzaro a caeruleo cervo. Archiv města Prahy, Ms. 2169 f. 180.
638 K HISTORII ŽIDŮ 1590. v nich bydleli, povinni býti museli, týmž osadním na pomoc po větší summě nežli předešle jsou činili, každoročně platiti se uvolili, anebo se všemi jinými osadními v podstoupení břemena i všech nákladuov rovnost zachovali. Což vše pan purgmistr, páni, majíce v svém bedli- vém uvážení z jistých příčin ráčili jsou dotčené úředníky s týmiž Židy k lepšímu dorozumění na smlouvu podati a k porovnání jich stran z prostředku svého pana Václava staršího Krocína z Drahobýle pri- masa města vydati, jehožto prostředkováním takto jsou porovnáni. Předně co se dotýče svrchu psaných Židuov, ti že již více k týmž břemenuom a útrpnostem, což osadní podlé starožitnosti měšťanské při též osadě podnikají, nemají potahováni a při jich zpuosobu ži- dovském zuostaveni býti. Však za takové útrpnosti i jiné povinnosti uvolili jsou se s potomky svými týmž úředníkuom i na místě vší osady svatého Mikuláše každého roku z jednoho každého domu, což jich koli při té osadě svatého Mikuláš se nachází a jest, po třech kopách míš. platiti a to rozdílně na každého puol léta při času svatého Jiří i také svatého Havla po puol druhé kopě míš. beze všech odporností. Že pak tato smlouva začátek svého jednáni vzala jest času let- ního léta oc LXXXIX a teprva skončení své vzala jest teď nyní léta oc XC, kdež za týž rok minulý oc LXXXIX ani té summy, kterou jsou prvé platiti měli, tíž Židé úředníkuom též osady neodvedli, svolili jsou, že za oba dva termíny svatého Jiří i svatého Havla roku již po- minulého oc LXXXIX ihned při actum a vložení do knih smlouvy této, nebo konečně ve dvou nedělích pořád zběhlých, ze všech těch domuov jedenácti všickni Židé a jeden každý obzvláštně po třech ko- pách míš. častopsaným úředníkuom odvésti a vyplniti mají. Pakli by toho kterýkoli neučinil a tří kop od sebe z domu toho, v němž bydlí, jim neodvedl, anebo potomně k budúcímu placení na každého puol léta při termíních nahoře dostavenejch, kteréž při svatém Jiří nejprvé příštím začátek svůj míti v placení mají, po puol druhé kopě neodvo- zoval a po napomenutí jednom vypraviti zanedbával, tehdy aby úřed- níci nynější i budúcí osady svatého Mikuláše měli plnú moc a právo beze všech právních zaneprázdnění, vezmúce sebou rychtáře v duom ten jednoho každého, kdož by týž plat zadržel, se zvésti, jeho se zmoc- niti, najímati, užívati jako svého vlastního do dosažení své summy i s škodami na to pro túž věc vzešlými. Což jsou sobě z obou stran zdržeti a tomu dosti činiti připověděli. Relator z rady k knihám p. Mistr Jakub Popovský z Popovic. Actum in consilio f. 6. postridie Priscae ac pridie Fabiani Sebestiani anno MDLXXXX magistro civium d. Jacobo Melzaro a caeruleo cervo. Archiv města Prahy, Ms. 2169 f. 180.
Strana 639
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 639 870. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl 1590. 26. února a ukončen dne 9. března 1590 na hradě Praž- ském: Osbírce na zaplacení dluhův královských. Nic- méně z strany zlatníkův a Židův, kteřížby v domích panských a rytíř- ských, městských i duchovních takové prodaje a handle vedli pod kderými koliv právy, svrchu psaným nařízeným osobám tím vším spů- sobem, jako o viních k dohlídání, se moc dává.. Také se zpráva dává, kterakby Židé v městech Pražských sbírky svolené po léta pominulá dosti při skrovnosti vejběrčím v Starém městě Pražském odvozovati měli a tak v tom mnohých obmyslův užívali: protož stavové nejvyšším berníkům tímto sněmem voleným poroučejí, aby v jisté poznamenání a spis to, jakým by nejlepším řádem takové sbírky svolené k té po- třebě splacení dluhův JMCské od nich vycházeti a JMCské k ruce zouplna odvozovány býti mohly, uvedli a při nejprvé příštím soudu zemském JJMtem nejvyšším pánuom ouředníkům zemským takového spisu podali a jak to dále JJMti naříditi a o tom vyměřiti ráčí, to při tom zuostaveno býti má. Sněmy české VII., 516, 518. 871. Markus Meyzl koupil poustku za 200 kop gr. č 1590. od svých švakrův. V Praze, 7. srpna 1590. Markus Meyzl Žid koupil sobě Frumat ženě a dědicům svým poustku mezi domy Šalomúna líkaře a Šalomúna Muny obostranně le- žící od Šalomúna Heřmana, Mojžíše Marka, vlastních bratří Židuov někdy Izáka líkaře Žida synův, švakrův svých, za dvě stě kop grošuov českých zúplna i docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom ve všem právě, jakž jsú jmenovaní bratří Židé sami tu poustku jměli, drželi a vládli, spraviti majíce právem městským. Byl při tom rabí Mojžíš Šich, starší židovský a Chaim školník. Actum in consilio f. 3. postridie Sixti & Transfigurationis Christi anno MDXC. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 188. 872. Starší Židé Pražští prosí císaře, aby vedlé 1590. dřívějších mandátů královských Židé v městě a na panství Loketském mohli přebývati. V srpnu 1590. Allerdurchleuchtigister oc Allergenädigister Kaiser und Herr! Uns armen deroselben gehorsamen Underthanen und verei[delten Juden alhier in Prag zweifit gar nicht, Euer Röm. Kais. Mt. haben sich noch aller genädigsten zu errindern, wie und wasmassen wir uns noch von dem
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 639 870. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl 1590. 26. února a ukončen dne 9. března 1590 na hradě Praž- ském: Osbírce na zaplacení dluhův královských. Nic- méně z strany zlatníkův a Židův, kteřížby v domích panských a rytíř- ských, městských i duchovních takové prodaje a handle vedli pod kderými koliv právy, svrchu psaným nařízeným osobám tím vším spů- sobem, jako o viních k dohlídání, se moc dává.. Také se zpráva dává, kterakby Židé v městech Pražských sbírky svolené po léta pominulá dosti při skrovnosti vejběrčím v Starém městě Pražském odvozovati měli a tak v tom mnohých obmyslův užívali: protož stavové nejvyšším berníkům tímto sněmem voleným poroučejí, aby v jisté poznamenání a spis to, jakým by nejlepším řádem takové sbírky svolené k té po- třebě splacení dluhův JMCské od nich vycházeti a JMCské k ruce zouplna odvozovány býti mohly, uvedli a při nejprvé příštím soudu zemském JJMtem nejvyšším pánuom ouředníkům zemským takového spisu podali a jak to dále JJMti naříditi a o tom vyměřiti ráčí, to při tom zuostaveno býti má. Sněmy české VII., 516, 518. 871. Markus Meyzl koupil poustku za 200 kop gr. č 1590. od svých švakrův. V Praze, 7. srpna 1590. Markus Meyzl Žid koupil sobě Frumat ženě a dědicům svým poustku mezi domy Šalomúna líkaře a Šalomúna Muny obostranně le- žící od Šalomúna Heřmana, Mojžíše Marka, vlastních bratří Židuov někdy Izáka líkaře Žida synův, švakrův svých, za dvě stě kop grošuov českých zúplna i docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom ve všem právě, jakž jsú jmenovaní bratří Židé sami tu poustku jměli, drželi a vládli, spraviti majíce právem městským. Byl při tom rabí Mojžíš Šich, starší židovský a Chaim školník. Actum in consilio f. 3. postridie Sixti & Transfigurationis Christi anno MDXC. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 188. 872. Starší Židé Pražští prosí císaře, aby vedlé 1590. dřívějších mandátů královských Židé v městě a na panství Loketském mohli přebývati. V srpnu 1590. Allerdurchleuchtigister oc Allergenädigister Kaiser und Herr! Uns armen deroselben gehorsamen Underthanen und verei[delten Juden alhier in Prag zweifit gar nicht, Euer Röm. Kais. Mt. haben sich noch aller genädigsten zu errindern, wie und wasmassen wir uns noch von dem
Strana 640
640 K HISTORII ŽIDŮ 1590. 85 und 88 Jahren hero, als zu zweien unterschiedlichen malen fur E. Röm. Kais. Mt. in tiefister Demuth supplicando beschweret und be- klaget haben (aus Ursach), wie die Herrschaft Elbogen und Euer Röm. Kais. Mt. Pfandschilling damals und noch jetzo mit etzlichen unseren Mitverwandten und allda wohnenden Juden Neuerungen und der- gleichen, so bei vorigen Herrschaften nit gewesen, anfachen wollen wegen ihrer Kinder und denen zuverheirathen Personen, dass sie bei ihnen nit wohnen sollten, wie das E. Röm. Kais. Mt. in unseren zu- vorn uberreichten Supplicationes soliches alles mit mehrern allergenä- digisten vernommen. Nun haben uns und deroselben Inwohnern auf dero Herrschaft Elbogen auf unser underthänigistes Supplicieren und Solicitieren E. Röm. Kais. Mt. an die von Elbogen zween ernste Be- fehlich allergenädigisten mandirt und mitgetheilt, sie wie vor Alters mit keiner Neuigkeit zu beschweren, sondern geruchlichen verbleiben zu lassen mitsambt deroselben verheirathen Kind, ihren Eiden, wie E. Röm. Kais. Mt. aus hiervon ausgangens Befehlichs und Mandat wahrhaftigen Abschriften mit Litera A und B signiert allergenädigisten mit mehrern erschen werden. Nun haben gleichwohl jetzt obgemelte Elbogner über jetzt obgemelte E. Röm. Kais. Mt. hierinnen ergangene Befehlich und Mandat des Samuel Juden Eiden oder Tochtermann kurz verschienen Wochen ohne alle gegebene Ursachen gefänglichen lassen einziehen und ihne nit herauslassen wollen, sein Vater wäre dann Burge, dass er sambt dem Weibe wegziehen soll und will ; hat er gleichwohl in der schweren Gefängnuss ihn nit sterben und verderben lassen wollen, so hat er ihme also zu Errettung seines Lebens herausser burgen mussen. So gelanget demnach an E. Röm. Kais. Mt. unser demuthigist hochfleis- siges Pitten, E. Röm. Kais. Mt. geruhen hierinnen allergenädigisten zu verordnen und befehlen, dass die armen Juden bei vorigen E. Röm. Kais. Mt. allgenädigisten Befehlich und Mandat geruchlichen verbleiben möchten, weilen sie alles das jenige gerne geben than, was andere Juden allhier in der löblichen Kron Böheimb than und thuen. Uns hiemit E. Röm. Kais. Mt. zum allerunderthänigsten und demuethigisten befehlen und eines genädigen Bescheides Hilfe und Antwort getrosten. E. Röm. Kais. Mt. gehorsame und geschworene Altisten Juden in Prag. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Kop. 1590. 873. List císařský radě města Loktě, aby Židé z jich města nebyli vyháněni. 4. září 1590. Rudolf oc. Ehrsambe getreue liebe. Was sich die Altisten Juden allhier abermals bei der Römisch Kaiserlichen Majestät oc wider euch
640 K HISTORII ŽIDŮ 1590. 85 und 88 Jahren hero, als zu zweien unterschiedlichen malen fur E. Röm. Kais. Mt. in tiefister Demuth supplicando beschweret und be- klaget haben (aus Ursach), wie die Herrschaft Elbogen und Euer Röm. Kais. Mt. Pfandschilling damals und noch jetzo mit etzlichen unseren Mitverwandten und allda wohnenden Juden Neuerungen und der- gleichen, so bei vorigen Herrschaften nit gewesen, anfachen wollen wegen ihrer Kinder und denen zuverheirathen Personen, dass sie bei ihnen nit wohnen sollten, wie das E. Röm. Kais. Mt. in unseren zu- vorn uberreichten Supplicationes soliches alles mit mehrern allergenä- digisten vernommen. Nun haben uns und deroselben Inwohnern auf dero Herrschaft Elbogen auf unser underthänigistes Supplicieren und Solicitieren E. Röm. Kais. Mt. an die von Elbogen zween ernste Be- fehlich allergenädigisten mandirt und mitgetheilt, sie wie vor Alters mit keiner Neuigkeit zu beschweren, sondern geruchlichen verbleiben zu lassen mitsambt deroselben verheirathen Kind, ihren Eiden, wie E. Röm. Kais. Mt. aus hiervon ausgangens Befehlichs und Mandat wahrhaftigen Abschriften mit Litera A und B signiert allergenädigisten mit mehrern erschen werden. Nun haben gleichwohl jetzt obgemelte Elbogner über jetzt obgemelte E. Röm. Kais. Mt. hierinnen ergangene Befehlich und Mandat des Samuel Juden Eiden oder Tochtermann kurz verschienen Wochen ohne alle gegebene Ursachen gefänglichen lassen einziehen und ihne nit herauslassen wollen, sein Vater wäre dann Burge, dass er sambt dem Weibe wegziehen soll und will ; hat er gleichwohl in der schweren Gefängnuss ihn nit sterben und verderben lassen wollen, so hat er ihme also zu Errettung seines Lebens herausser burgen mussen. So gelanget demnach an E. Röm. Kais. Mt. unser demuthigist hochfleis- siges Pitten, E. Röm. Kais. Mt. geruhen hierinnen allergenädigisten zu verordnen und befehlen, dass die armen Juden bei vorigen E. Röm. Kais. Mt. allgenädigisten Befehlich und Mandat geruchlichen verbleiben möchten, weilen sie alles das jenige gerne geben than, was andere Juden allhier in der löblichen Kron Böheimb than und thuen. Uns hiemit E. Röm. Kais. Mt. zum allerunderthänigsten und demuethigisten befehlen und eines genädigen Bescheides Hilfe und Antwort getrosten. E. Röm. Kais. Mt. gehorsame und geschworene Altisten Juden in Prag. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Kop. 1590. 873. List císařský radě města Loktě, aby Židé z jich města nebyli vyháněni. 4. září 1590. Rudolf oc. Ehrsambe getreue liebe. Was sich die Altisten Juden allhier abermals bei der Römisch Kaiserlichen Majestät oc wider euch
Strana 641
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 641 beschweren, dass über vorige gnädigiste Zulassung des Samuel Juden 1590. Tochtermann ohn alle gegeben Ursachen im Gefängnus gehalten und aus der Stadt vertrieben werden solle, habt ihr aus dem Einschluss mit mehrerm zu vernemben. Und weil uns da Bericht sind komben, dass sich ermelte Juden nit allein allda in der Stadt geruhig verhalten, sondern auch sunsten mit Reichung der Steuern und Anlagen jederzeit richtig erfunden werden sollen, als ist hiemit Unser gnädigster Befelch, dass ihr sie wider die Billichkeit nit beschwert, sondern auf Unser gnädigist Wohlgefallen bemelte Juden sambt ihren Kindern allda wie vor Alters verbleiben last und anders nit thuet. Daran vollbringet ihr Unsern gnedigen gefälligen Willen und Meinung. Geben den 4. Sep- tembris anno oc 90. An Rath zum Elbogen. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Konc. 876. Císař Rudolf II. svoluje, aby Markus Meyzl Mar- 1591. dochej nákladem svým a pro památku svou nově sta- venou synagogu tím bezpečněji dostavěti a potom v ní židovské náboženství se svými souvěrci vyko- návati mohl, z kteréž školy žádná berně nikdy nemá býti dávána. Za věrné služby činí mu císař další mi- lost, aby do té synagogy ani do domu jeho, dokudž Meyzl bude živ, žádné právo nechodilo a choditi moci nemělo a v obchodech jeho spravedlivých aby mu žádné překážky nebyly činěny. Na hradě Pražském, 13. srpna 1591. Markovi Meyzlovi, Židu, obdarování na synagogu neb školu židovskú vnově vystavenú, aby z ní berně nedával, překážka žádná se nedála, a žádné právo do ní ani do domu jeho aby nechodilo. Rudolf Druhý oc Oznamujem tímto listem všem, že jest na nás s ponížeností vznesl Markus Meyzl Mardochej Žid, primator a starší mezi židovstvem Pražským, kderak by oumyslu byl, jakož byl i počá- tek učinil, pro svou a budoucích svých památku na svuoj vlastní groš a náklad synagogu neboližto školu židovskú, aby v ní židovstvo své shromáždění jmívati a ceremonie vedlé náboženství svého židovského tak jako v jiných synagogách a školách židovských se provozuje, pro- vozovati mohli, vystavěti dáti, prosíc ve vší pokoře v tom za naše cí- sařské oc povolení, aby takovou školu tím bezpečněji dostavěti také potom v ní své židovské náboženství vykonávati mohl. 41
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 641 beschweren, dass über vorige gnädigiste Zulassung des Samuel Juden 1590. Tochtermann ohn alle gegeben Ursachen im Gefängnus gehalten und aus der Stadt vertrieben werden solle, habt ihr aus dem Einschluss mit mehrerm zu vernemben. Und weil uns da Bericht sind komben, dass sich ermelte Juden nit allein allda in der Stadt geruhig verhalten, sondern auch sunsten mit Reichung der Steuern und Anlagen jederzeit richtig erfunden werden sollen, als ist hiemit Unser gnädigster Befelch, dass ihr sie wider die Billichkeit nit beschwert, sondern auf Unser gnädigist Wohlgefallen bemelte Juden sambt ihren Kindern allda wie vor Alters verbleiben last und anders nit thuet. Daran vollbringet ihr Unsern gnedigen gefälligen Willen und Meinung. Geben den 4. Sep- tembris anno oc 90. An Rath zum Elbogen. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/1. Konc. 876. Císař Rudolf II. svoluje, aby Markus Meyzl Mar- 1591. dochej nákladem svým a pro památku svou nově sta- venou synagogu tím bezpečněji dostavěti a potom v ní židovské náboženství se svými souvěrci vyko- návati mohl, z kteréž školy žádná berně nikdy nemá býti dávána. Za věrné služby činí mu císař další mi- lost, aby do té synagogy ani do domu jeho, dokudž Meyzl bude živ, žádné právo nechodilo a choditi moci nemělo a v obchodech jeho spravedlivých aby mu žádné překážky nebyly činěny. Na hradě Pražském, 13. srpna 1591. Markovi Meyzlovi, Židu, obdarování na synagogu neb školu židovskú vnově vystavenú, aby z ní berně nedával, překážka žádná se nedála, a žádné právo do ní ani do domu jeho aby nechodilo. Rudolf Druhý oc Oznamujem tímto listem všem, že jest na nás s ponížeností vznesl Markus Meyzl Mardochej Žid, primator a starší mezi židovstvem Pražským, kderak by oumyslu byl, jakož byl i počá- tek učinil, pro svou a budoucích svých památku na svuoj vlastní groš a náklad synagogu neboližto školu židovskú, aby v ní židovstvo své shromáždění jmívati a ceremonie vedlé náboženství svého židovského tak jako v jiných synagogách a školách židovských se provozuje, pro- vozovati mohli, vystavěti dáti, prosíc ve vší pokoře v tom za naše cí- sařské oc povolení, aby takovou školu tím bezpečněji dostavěti také potom v ní své židovské náboženství vykonávati mohl. 41
Strana 642
642 K HISTORII ŽIDŮ 1591. Kdež pak my nemoha prosby jeho, též přímluv k nám za něho učiněných oslyšeti, a zvláště majíc zprávu, že jest na to stavení již do několika tisíc vynaložil: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vě- domím a s radou věrných našich milých jakožto král Český ráčili sme k tomu své povolení dáti a tímto listem naším dáváme, tak aby svrchu psaný Markus Meyzl Mardochej, Žid, takovú synagogu nebo- ližto školu židovskú na svuoj náklad dostavěti, a když na hotově bude, v ní zpuosobem a obyčejem jiných škol židovských své židovské cere- monie a náboženství s jinými Židy vykonávati mohl a vykonával nyní i na časy budoucí bez naší, dědicuov našich a budoucích králův Če- ských i všech jiných lidí všelijaké překážky. A z takový školy on Markus Meyzl, Žid, ani dědicové a budoucí jeho nejsou a nebudou povinni žádné berně dávati nyní i na časy bu- doucí oc Mimo a nad to také jemu Markusovi Meyzlovi, Židu, poně- vadž nám každého času poddaně a rád slouží, i tuto obzvláštní milost činiti ráčíme, aby do nadepsaný školy ani také do domu jeho dotud, dokudž on Meyzl živ jest, žádné právo nechodilo a choditi moci ne- mělo, též v handlích spravedlivých jeho nehyndrovalo a žádné překážky nečinilo; poroučejíc při tom všem třem stavuom království Českého a zvláštně poctivým a opatrným purkmistruom a konšeluom všech tří měst Pražských, nynějším i budoucím, i jiným všem poddaným našim v království Českém, věrným milým, též starším i jiným všem Židuom Pražským, abyšte častopsanému Markusovi Meyzlovi, Židu, i jeho dědi- cuom a budoucím, též manželce jeho a budoucím jejím v tom ve všem, což se nadpisuje, žádné překážky nečinili, ani jiným činiti dopouštěli, nýbrž jej při tomto milostivém povolení a obdarování našem jměli, drželi, chránili a neporušitedlně zachovali, a to pod uvarováním nemi- losti naší i skutečného trestání i budoucích králuov Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskú oc větší k tomuto listu sme přivěsiti roz- kázali. Jenž jest dán na hradě našem Pražském v outerý po sv. Va- vřinci léta oc devadesátého prvního oc.*) Opis souč. v arch. míst. král. Česk. Majestalien. 95. fol. 260. 1591. 877. Žid impresor Falk koupil dům křesťanský v osadě sv. Kříže v Praze. 9. října 1591. Falk impressor Žid koupil sobě, Salomeně ženě, dědicuom a bu- dúcím svým duom v osadě svatého Kříže, mezi domy Matěje Hřebíka *) Základní kámen k synagoze položen na den památky vysvobození Israele Mardochajem 14. Adar I. 1590. (Kisch, Testament M. Meysels.)
642 K HISTORII ŽIDŮ 1591. Kdež pak my nemoha prosby jeho, též přímluv k nám za něho učiněných oslyšeti, a zvláště majíc zprávu, že jest na to stavení již do několika tisíc vynaložil: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vě- domím a s radou věrných našich milých jakožto král Český ráčili sme k tomu své povolení dáti a tímto listem naším dáváme, tak aby svrchu psaný Markus Meyzl Mardochej, Žid, takovú synagogu nebo- ližto školu židovskú na svuoj náklad dostavěti, a když na hotově bude, v ní zpuosobem a obyčejem jiných škol židovských své židovské cere- monie a náboženství s jinými Židy vykonávati mohl a vykonával nyní i na časy budoucí bez naší, dědicuov našich a budoucích králův Če- ských i všech jiných lidí všelijaké překážky. A z takový školy on Markus Meyzl, Žid, ani dědicové a budoucí jeho nejsou a nebudou povinni žádné berně dávati nyní i na časy bu- doucí oc Mimo a nad to také jemu Markusovi Meyzlovi, Židu, poně- vadž nám každého času poddaně a rád slouží, i tuto obzvláštní milost činiti ráčíme, aby do nadepsaný školy ani také do domu jeho dotud, dokudž on Meyzl živ jest, žádné právo nechodilo a choditi moci ne- mělo, též v handlích spravedlivých jeho nehyndrovalo a žádné překážky nečinilo; poroučejíc při tom všem třem stavuom království Českého a zvláštně poctivým a opatrným purkmistruom a konšeluom všech tří měst Pražských, nynějším i budoucím, i jiným všem poddaným našim v království Českém, věrným milým, též starším i jiným všem Židuom Pražským, abyšte častopsanému Markusovi Meyzlovi, Židu, i jeho dědi- cuom a budoucím, též manželce jeho a budoucím jejím v tom ve všem, což se nadpisuje, žádné překážky nečinili, ani jiným činiti dopouštěli, nýbrž jej při tomto milostivém povolení a obdarování našem jměli, drželi, chránili a neporušitedlně zachovali, a to pod uvarováním nemi- losti naší i skutečného trestání i budoucích králuov Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskú oc větší k tomuto listu sme přivěsiti roz- kázali. Jenž jest dán na hradě našem Pražském v outerý po sv. Va- vřinci léta oc devadesátého prvního oc.*) Opis souč. v arch. míst. král. Česk. Majestalien. 95. fol. 260. 1591. 877. Žid impresor Falk koupil dům křesťanský v osadě sv. Kříže v Praze. 9. října 1591. Falk impressor Žid koupil sobě, Salomeně ženě, dědicuom a bu- dúcím svým duom v osadě svatého Kříže, mezi domy Matěje Hřebíka *) Základní kámen k synagoze položen na den památky vysvobození Israele Mardochajem 14. Adar I. 1590. (Kisch, Testament M. Meysels.)
Strana 643
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 643 a Havla Taty oboustranně ležící, od Jana Mateole a Mariany manželky 1591. jeho za sto kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vlád- nutí v tom právě, jakž jsú jej manželé sami měli, drželi a vládli, spra- vujíce městským právem... Při tom toto doloženo: umřel-li by Falk prvé nežli Salomena aneb Salomena prvé nežli Falk a toho by domu do smrti své neprodali neb někomu nedali, tehdy každý z nich do smrti své v tom domu mocným pánem a hospodářem zuostane, po smrti pak na děti jejich připadne. Však pan purgmistr, páni tohoto trhu Falkovi Židu a prodaje Jana Mateola dopustili, že Falk i dědi- cové jeho všeliké povinnosti z toho domu k osadě také obci bez od- poruov hotově vykonávati, s osadními svatého Kříže umluviti se, berně z něho dávati má. Nicméně přišel-li by k prodaji ten duom, toho žád- ným způsobem Židu odbývati Falk i potomkové jeho nebude moci, než jej zase křesťanem osaditi bude povinen. Relator z rady i k kni- hám p. Martin Karchesius písař radní. Actum in consilio f. 4. die Dionisii IX. Octobris anno MDXCI. Archiv města Prahy. Rkp. 2196, f. 211. 878. Komora česká císařskému rychtáři Mistru 1591. Janu Pacheusovi v Kolíně, aby zvolené starší židov- ské tamže na úřad jich dosadil. Na hradě Pražském 28. října r. 1591. Cisaře JMti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Porozuměli jsme z psaní vašeho, že jsou Židé Kolínští dle obyčeje svého starší své obnovili, zvolivše sobě Davida mladšího, Alexandra Zizkynda a Marka syna Izákowa, a jaké při tom vaše zdání jest. I poněvadž se vám vidí, že by jim ta správa svěřena býti mohla, protož k tomu na místě JMCské povolujem, tak abyste je předešlým způso- bem a obyčejem, vydadouc jim naležitú povinnost, za starší židovské vyhlásili a dosadili, čehož jsme vám k odpovědi napsati pominouti ne- chtěli a na tom JMCské jistú vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pondělí den svatých Šimoniše a Judy, apoštolův Páně léta oc 91. Rychtáři do Kolína Mistru Janovi Pacheusovi. Archiv míst. J. 4—5. Konc. 879. Ve stížné žádosti, kterouž purkmistra rada Men- 1591. šího města Pražského vznesli na nejvyšší úředníky zem- ské v příčině čeledi při dvoře královském, kteráž cizí, méně platnou minci při skupování potravin a jiných věcí *
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 643 a Havla Taty oboustranně ležící, od Jana Mateole a Mariany manželky 1591. jeho za sto kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vlád- nutí v tom právě, jakž jsú jej manželé sami měli, drželi a vládli, spra- vujíce městským právem... Při tom toto doloženo: umřel-li by Falk prvé nežli Salomena aneb Salomena prvé nežli Falk a toho by domu do smrti své neprodali neb někomu nedali, tehdy každý z nich do smrti své v tom domu mocným pánem a hospodářem zuostane, po smrti pak na děti jejich připadne. Však pan purgmistr, páni tohoto trhu Falkovi Židu a prodaje Jana Mateola dopustili, že Falk i dědi- cové jeho všeliké povinnosti z toho domu k osadě také obci bez od- poruov hotově vykonávati, s osadními svatého Kříže umluviti se, berně z něho dávati má. Nicméně přišel-li by k prodaji ten duom, toho žád- ným způsobem Židu odbývati Falk i potomkové jeho nebude moci, než jej zase křesťanem osaditi bude povinen. Relator z rady i k kni- hám p. Martin Karchesius písař radní. Actum in consilio f. 4. die Dionisii IX. Octobris anno MDXCI. Archiv města Prahy. Rkp. 2196, f. 211. 878. Komora česká císařskému rychtáři Mistru 1591. Janu Pacheusovi v Kolíně, aby zvolené starší židov- ské tamže na úřad jich dosadil. Na hradě Pražském 28. října r. 1591. Cisaře JMti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Porozuměli jsme z psaní vašeho, že jsou Židé Kolínští dle obyčeje svého starší své obnovili, zvolivše sobě Davida mladšího, Alexandra Zizkynda a Marka syna Izákowa, a jaké při tom vaše zdání jest. I poněvadž se vám vidí, že by jim ta správa svěřena býti mohla, protož k tomu na místě JMCské povolujem, tak abyste je předešlým způso- bem a obyčejem, vydadouc jim naležitú povinnost, za starší židovské vyhlásili a dosadili, čehož jsme vám k odpovědi napsati pominouti ne- chtěli a na tom JMCské jistú vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pondělí den svatých Šimoniše a Judy, apoštolův Páně léta oc 91. Rychtáři do Kolína Mistru Janovi Pacheusovi. Archiv míst. J. 4—5. Konc. 879. Ve stížné žádosti, kterouž purkmistra rada Men- 1591. šího města Pražského vznesli na nejvyšší úředníky zem- ské v příčině čeledi při dvoře královském, kteráž cizí, méně platnou minci při skupování potravin a jiných věcí *
Strana 644
644 K HISTORII ŽIDŮ 1591. vydává, ano hrozbami k přijímání takové mince lidi do- nucuje, udává se: Woher aber auch diese in so grosser Anzahl ungangbare Münz in ermelt Hofzahlamt kommen, wollen sie ihren Gnaden nicht bergen, dass dieselbe, wie offentlich ingemein auf dem Markt davon geredt werde, von den Juden allhie umb gute gangbare Thaler eingewechselt worden sei.« 12. listopadu 1591. Sněmy české. VII. 582. 1591. 880. Císař Rudolf II. svoluje, aby Židé Pražští bez ohlašování sami voliti si mohli své starší i rychtáře. V Praze 13. prosince 1591. Wir Rudolf oc Römischer Kaiser oc Bekennen und thuen kund vor mäniglich, als Uns die Eltisten und Gemein der Juden zu Prag abermals umb Unser weiter gnädigiste Bewilligung und Zulassung in Gehorsamb angerufen und gebeten, damit sie das Eltisten und Richter- ambt nach ihrem jüdischen Gebrauch jährlich zu elegiren und zu bestel- len haben möchten und nit alle Jahr derwegen anmahnen dürften: dass Wir demnach hierauf in solch ihr unterthänigist Bitten mit Gnaden bewilligt, und lassen ihnen hiemit und in Kraft diz Briefs gnädiglich zu, dass sie die Eltisten und Richter aus ihrer Gemein wie zuvor, doch auf Unser gnädigistes Wohlgefallen, für sich selbst zu kiesen, zu wählen, zu setzen Fug Macht haben sollen, dergestalt, dass solliches mit einhelliger Stimb und Wahl der ganzen Gemein nach Gebür und Tauglichkeit geschehe und hierinnen kein Mangel erscheine. Da aber einiger Vortel oder Beschwer darob fürkomben und vermerkt, dass etwo hierinnen Freundschaft oder Gunst mehr als Nothdurft und Tauglichkeit der Personen in Acht ge- nomben und hierdurch sollicher Unserer Freiheit missbraucht wurde, soll ihnen dieselb wieder aufgehebt und kassiert werden; die Anderung und Verordnung auch jederzeit bei Uns oder Unserer behemischen Kammer stehn und sie derselben gehorsamist nachzuleben schuldig sein. Gnä- diglich und ohne Gefährde. Zu Urkund mit Unserm hiefür gedruckten kaiserlichen Secret verfertigt. Prag den dreizehenden Decembris anno im einundneunzigisten. Mist. arch. kr. Č. Cop. 103. fol. 150 (v). 1591. 881. V důchodech komory české z let 1588—90 a 1589 až 91 vypočten komorní plat a daň od Židů za tři léta na 4200 tolarů, na jeden rok 1400 tolarů. 1591 Sněmy české. VII. 599.
644 K HISTORII ŽIDŮ 1591. vydává, ano hrozbami k přijímání takové mince lidi do- nucuje, udává se: Woher aber auch diese in so grosser Anzahl ungangbare Münz in ermelt Hofzahlamt kommen, wollen sie ihren Gnaden nicht bergen, dass dieselbe, wie offentlich ingemein auf dem Markt davon geredt werde, von den Juden allhie umb gute gangbare Thaler eingewechselt worden sei.« 12. listopadu 1591. Sněmy české. VII. 582. 1591. 880. Císař Rudolf II. svoluje, aby Židé Pražští bez ohlašování sami voliti si mohli své starší i rychtáře. V Praze 13. prosince 1591. Wir Rudolf oc Römischer Kaiser oc Bekennen und thuen kund vor mäniglich, als Uns die Eltisten und Gemein der Juden zu Prag abermals umb Unser weiter gnädigiste Bewilligung und Zulassung in Gehorsamb angerufen und gebeten, damit sie das Eltisten und Richter- ambt nach ihrem jüdischen Gebrauch jährlich zu elegiren und zu bestel- len haben möchten und nit alle Jahr derwegen anmahnen dürften: dass Wir demnach hierauf in solch ihr unterthänigist Bitten mit Gnaden bewilligt, und lassen ihnen hiemit und in Kraft diz Briefs gnädiglich zu, dass sie die Eltisten und Richter aus ihrer Gemein wie zuvor, doch auf Unser gnädigistes Wohlgefallen, für sich selbst zu kiesen, zu wählen, zu setzen Fug Macht haben sollen, dergestalt, dass solliches mit einhelliger Stimb und Wahl der ganzen Gemein nach Gebür und Tauglichkeit geschehe und hierinnen kein Mangel erscheine. Da aber einiger Vortel oder Beschwer darob fürkomben und vermerkt, dass etwo hierinnen Freundschaft oder Gunst mehr als Nothdurft und Tauglichkeit der Personen in Acht ge- nomben und hierdurch sollicher Unserer Freiheit missbraucht wurde, soll ihnen dieselb wieder aufgehebt und kassiert werden; die Anderung und Verordnung auch jederzeit bei Uns oder Unserer behemischen Kammer stehn und sie derselben gehorsamist nachzuleben schuldig sein. Gnä- diglich und ohne Gefährde. Zu Urkund mit Unserm hiefür gedruckten kaiserlichen Secret verfertigt. Prag den dreizehenden Decembris anno im einundneunzigisten. Mist. arch. kr. Č. Cop. 103. fol. 150 (v). 1591. 881. V důchodech komory české z let 1588—90 a 1589 až 91 vypočten komorní plat a daň od Židů za tři léta na 4200 tolarů, na jeden rok 1400 tolarů. 1591 Sněmy české. VII. 599.
Strana 645
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 645 882. Zemský řád knížetství Těšínského z l. 1591 usta- 1591. novuje: Articulus 1. Es soll kein Jud keinen Unterthanen Herr- oder Ritterstands (auch andern) einige Gelder auf Zins ohne Bewilligung der Herrschafft ausleihen. Articulus II. Da aber ein Jud einem Unterthan ohne Bewilligung der Herrschafft etwas geliehen, soll die gelehnte Summa verloren, und der Bauersmann so dieselbe entlehnet gleichfalls an seinen Grundherrn verfallen haben. Articulus III. Es soll auch kein Jud von einer Mark wochentlichen Zins nicht mehr als zwei Heller nehmen; welcher Jud dann ein mehrers nehme, der verlieret gleichenfalls seine gelehnte Summa, der Bauer aber nichts mehr als dies so viel er von dem Juden entlehnet, welche an den Herrn verfället. Articulus IV. Die Juden sollen auch kein gestohlenes Gut kaufen, und da jemand seine verlorne Sache bei den Juden antreffen oder er- fragen wurde, soll es der Jude andeuten und den Verkaufer, von welchem er es erkaufet, ernennen, dass deme also seie erweisen, und nichts destoweniger die verlorene Sache zu dem Ampt legen. Dafern er aber den Verkaufer nicht erwiese, soll demjenigen, welcher seine verlorne Sache bei dem Juden angetroffen und es sattsam, dass sie ihme ge- hörig, bewiesen, seine verlorne Sache ohne Entgeltung zuruck ge- stellet werden. Weingarten, Fasciculi Diversorum Jurium. 1690. S. 333. 883. Vít Vokatej, Žid Pražský, žádá komoru če. 1592. skou za opatření, aby mu zaplaceny byly peníze, které má k požadování od Ladislava Popela z Lobkovic za dodané zboží. 1592. Hoch und wolgeborner Herr, Herr President, wolgeborne gnedige Herrn, Herrn, auch edle, gestrenge, ernveste Ritter der Röm. Kais. Maj. wolverordnete Cammerräte im Königreich Behaim, gnedige Herrn. Von Gott dem allmechtigen wünsch ich E. G. ein glückseliges freuden- reiches neues Jahr. Ferner kann ich E. G. zum unterthenigsten und gehorsamisten nicht umgehen, was anbelanget den wolgebornen Herrn Herrn Ladislaus Popel von Lobkowicz, welcher von mir genommen seit der Katharina des 91. bis auf dato anno 92. Jars von Waaren laut des Auszugs, welchen ich beiliegend E. G. zur Nachrichtigung uber- geben thue, dieweil ich dann auch wegen meiner Schult bin verzeichnet worden neben andern Glaubigern. Derwegen gelanget an E. G. als
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 645 882. Zemský řád knížetství Těšínského z l. 1591 usta- 1591. novuje: Articulus 1. Es soll kein Jud keinen Unterthanen Herr- oder Ritterstands (auch andern) einige Gelder auf Zins ohne Bewilligung der Herrschafft ausleihen. Articulus II. Da aber ein Jud einem Unterthan ohne Bewilligung der Herrschafft etwas geliehen, soll die gelehnte Summa verloren, und der Bauersmann so dieselbe entlehnet gleichfalls an seinen Grundherrn verfallen haben. Articulus III. Es soll auch kein Jud von einer Mark wochentlichen Zins nicht mehr als zwei Heller nehmen; welcher Jud dann ein mehrers nehme, der verlieret gleichenfalls seine gelehnte Summa, der Bauer aber nichts mehr als dies so viel er von dem Juden entlehnet, welche an den Herrn verfället. Articulus IV. Die Juden sollen auch kein gestohlenes Gut kaufen, und da jemand seine verlorne Sache bei den Juden antreffen oder er- fragen wurde, soll es der Jude andeuten und den Verkaufer, von welchem er es erkaufet, ernennen, dass deme also seie erweisen, und nichts destoweniger die verlorene Sache zu dem Ampt legen. Dafern er aber den Verkaufer nicht erwiese, soll demjenigen, welcher seine verlorne Sache bei dem Juden angetroffen und es sattsam, dass sie ihme ge- hörig, bewiesen, seine verlorne Sache ohne Entgeltung zuruck ge- stellet werden. Weingarten, Fasciculi Diversorum Jurium. 1690. S. 333. 883. Vít Vokatej, Žid Pražský, žádá komoru če. 1592. skou za opatření, aby mu zaplaceny byly peníze, které má k požadování od Ladislava Popela z Lobkovic za dodané zboží. 1592. Hoch und wolgeborner Herr, Herr President, wolgeborne gnedige Herrn, Herrn, auch edle, gestrenge, ernveste Ritter der Röm. Kais. Maj. wolverordnete Cammerräte im Königreich Behaim, gnedige Herrn. Von Gott dem allmechtigen wünsch ich E. G. ein glückseliges freuden- reiches neues Jahr. Ferner kann ich E. G. zum unterthenigsten und gehorsamisten nicht umgehen, was anbelanget den wolgebornen Herrn Herrn Ladislaus Popel von Lobkowicz, welcher von mir genommen seit der Katharina des 91. bis auf dato anno 92. Jars von Waaren laut des Auszugs, welchen ich beiliegend E. G. zur Nachrichtigung uber- geben thue, dieweil ich dann auch wegen meiner Schult bin verzeichnet worden neben andern Glaubigern. Derwegen gelanget an E. G. als
Strana 646
646 K HISTORII ŽIDŮ 1592. meine gnedigsten Herrn mein untertheniges und demuttiges Bitten: E. G. wollen die gnedige Anordnung und Verschaffung thuen, damit ich auch möcht beczalt werden, denn die Frau Ir Gnd. wissen von allen Sachen, was Ir G. haben lassen nehmen, wie der Auszug dersel- ben genommenen Sachen E. G. grundlich ubergibt (sic). Bit noch- malen E G. als meine gnedige Herrn, E. G. wollen verordnen, weil ich auch der Leute Schuldiger bin, hiemit mir solch Summa möcht er- lediget werden. E. G. um ein gned gsten Bescheit bittende Euer Gnd. williger und gehorsamer Diener Veitel Wokatei, Jud in Prag. Orig. v arch. spoj. kanceláře dvorské ve Vídni. IV. M. 3. 1592. 884. Zpráva o pokřtění Žida v Jihlavi. Im Jahre 1592 16 Febr. hat man in der Stadt Iglau einen Juden in der Pfarrkirche getauft. Chronik der Stadt Iglau v. d'Elvert 188. 1592 885. Benjamin Bondy a jeho zeť Israel koupili dům za 400 kop gr. č. v židovském městě. 22. února 1592. Benjamin Žid, Bondy Žida syn sobě. Regině ženě a dědicuom svým, Izrahel Žid Bondů zeť sobě, Anně ženě i dědicuom svým koupili společně duom zadní v Židech, mezi domy Mojžíše Podnosky a Josefa Jednovokého obostranně ležící, od Jakuba Wexlera Žida a Růže ženy jeho za čtyři sta kop grošuov českých, zúplna i docela zaplacených, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú pro- dávající sami ten duom zadní měli, drželi a vládli, spraviti majíce prá- vem městským. Dále k sobě se obě strany podlé listuov židovských ve všem zachovati povinni jsou. Byl při tom Mojžíš Šich starší židovský a Chaim školník Actum in consilio f. 4. die Vincencii XXII. Februarii anno MDXCII magistro civium d. Magistro Andrea Blovicio a Palatino. Arch. m. Prahy. Rkp. 2169. f. 218. 1592. 886. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž osvobo- zuje primasa a staršího Žida Pražského Markusa Meyzle Mardocheja od zápovědi a kletby, kterouž obec židovská Pražská (propřetržení mezi sebou škodlivých věcí a nezpůsobův) byla učinila, aby Židé žádných obchodův s listy hlavními a s listy právem listův hlavních nemívali: i dovoluje a milostmu činí, aby dluhy listem hlavním, nebo právem listu hlav-
646 K HISTORII ŽIDŮ 1592. meine gnedigsten Herrn mein untertheniges und demuttiges Bitten: E. G. wollen die gnedige Anordnung und Verschaffung thuen, damit ich auch möcht beczalt werden, denn die Frau Ir Gnd. wissen von allen Sachen, was Ir G. haben lassen nehmen, wie der Auszug dersel- ben genommenen Sachen E. G. grundlich ubergibt (sic). Bit noch- malen E G. als meine gnedige Herrn, E. G. wollen verordnen, weil ich auch der Leute Schuldiger bin, hiemit mir solch Summa möcht er- lediget werden. E. G. um ein gned gsten Bescheit bittende Euer Gnd. williger und gehorsamer Diener Veitel Wokatei, Jud in Prag. Orig. v arch. spoj. kanceláře dvorské ve Vídni. IV. M. 3. 1592. 884. Zpráva o pokřtění Žida v Jihlavi. Im Jahre 1592 16 Febr. hat man in der Stadt Iglau einen Juden in der Pfarrkirche getauft. Chronik der Stadt Iglau v. d'Elvert 188. 1592 885. Benjamin Bondy a jeho zeť Israel koupili dům za 400 kop gr. č. v židovském městě. 22. února 1592. Benjamin Žid, Bondy Žida syn sobě. Regině ženě a dědicuom svým, Izrahel Žid Bondů zeť sobě, Anně ženě i dědicuom svým koupili společně duom zadní v Židech, mezi domy Mojžíše Podnosky a Josefa Jednovokého obostranně ležící, od Jakuba Wexlera Žida a Růže ženy jeho za čtyři sta kop grošuov českých, zúplna i docela zaplacených, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú pro- dávající sami ten duom zadní měli, drželi a vládli, spraviti majíce prá- vem městským. Dále k sobě se obě strany podlé listuov židovských ve všem zachovati povinni jsou. Byl při tom Mojžíš Šich starší židovský a Chaim školník Actum in consilio f. 4. die Vincencii XXII. Februarii anno MDXCII magistro civium d. Magistro Andrea Blovicio a Palatino. Arch. m. Prahy. Rkp. 2169. f. 218. 1592. 886. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž osvobo- zuje primasa a staršího Žida Pražského Markusa Meyzle Mardocheja od zápovědi a kletby, kterouž obec židovská Pražská (propřetržení mezi sebou škodlivých věcí a nezpůsobův) byla učinila, aby Židé žádných obchodův s listy hlavními a s listy právem listův hlavních nemívali: i dovoluje a milostmu činí, aby dluhy listem hlavním, nebo právem listu hlav-
Strana 647
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 647 ního aneb zápisem register nejvyššího purkrabství 1592. Pražského pojištěny míti a tak pojištěných dluhů volně užiti mohl. Císař nařizuje všem poddaným ze všech stavův kr. Českého, zvláště pak Židům starším Pražským, aby jmenovanému primasovi v takovém obdarování žádných překážek nečinili. Na hradě Praž- ském, 14. dubna 1592. My Rudolf II. oc Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou Židé Pražští i jiní obecní starší na místě vší obce židovské Pražské, uznavše za slušné a potřebné býti, pro přetržení mezi sebou škodlivých věcí a nezpůsobuov, sami mezi sebou jistou zápověď, aby žádných obchoduov a handluov s listy hlavními a s listy právem listuov hlavních nemívali, a těch k sobě buď sami nebo pod jménem jiných, užívajíc v tom svých obmysluov a praktik, žádným obyčejem nepřijímali a to pod jistou vy- měřenou kladbou podlé jejich židovského způsobu a obyčeje, jakž táž v sobě ukazuje a zavírá, učinili, což jsme oblíbili schváliti a jim toho jistým a vydaným dekretem naším císařským potvrditi ráčili. I prošeni jsme poníženě skrze podanou suplikaci od Markusa Meyzle Mardocheya, primasa a staršího Žida Pražského, poněvadž nemalé kupecké handle a prodeje vede, a těch provozováním mnohým osobám buď vyšších nebo nižších stavuov posluhuje i také tím pohodlí nemalá, svěřujíc jim statek svuoj nebo lidskej (majíc jej sobě také od jiných svěřenej), častokráte za mnoho tisíc kop, činí, kdyby zároveň s jinými Židy toliko na prostý schuldbrief bez rukojmův a jiného náležitého opatření měl lidem takové svěřené věci od sebe vydávati a v tom se dostateč- něji neopatrovati, že by musil někdy velikého nebezpečenství a jistého svého zavedení očekávati: abychom jeho v tom osvoboditi a tu milost jemu učiniti ráčili, kdyžby tak kdy komu co jakejch takovejch ku- peckejch věcí spravedlivě a náležitě prodal, aby ten, kdožby tak od něho koupil, jeho Markusa Meyzle Mardocheya zase v jeho dluhu u toho, jemužby dlužen byl, do též summy zastoupiti a tejž dluh témuž věřitelovi, jeho Markusa Meyzle Mardocheya, aby buď listem hlavním nebo právem listu hlavního, anebo zápisem rejstry nejvyššího purkrab- ství Pražského, jakžby se koliv vo to mezi sebou snesli a srovnali, po- jistiti, a ten každý, kdožby to pojištění tak k sobě přijal, aby toho tak pojištěného dluhu a věci své vlastní bez překážky a odporu toho, kdožby to pojištění činil, i jiného každého člověka, mohl volně užiti, kudyžby také on Markus Meyzl mohl tím snázeji k placení svých dluhuov přicházeti, a táž kladba v sedmi artikulích obsažená, podlé jejich židovského způsobu, aby se na něho ničímž nevztahovala.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 647 ního aneb zápisem register nejvyššího purkrabství 1592. Pražského pojištěny míti a tak pojištěných dluhů volně užiti mohl. Císař nařizuje všem poddaným ze všech stavův kr. Českého, zvláště pak Židům starším Pražským, aby jmenovanému primasovi v takovém obdarování žádných překážek nečinili. Na hradě Praž- ském, 14. dubna 1592. My Rudolf II. oc Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou Židé Pražští i jiní obecní starší na místě vší obce židovské Pražské, uznavše za slušné a potřebné býti, pro přetržení mezi sebou škodlivých věcí a nezpůsobuov, sami mezi sebou jistou zápověď, aby žádných obchoduov a handluov s listy hlavními a s listy právem listuov hlavních nemívali, a těch k sobě buď sami nebo pod jménem jiných, užívajíc v tom svých obmysluov a praktik, žádným obyčejem nepřijímali a to pod jistou vy- měřenou kladbou podlé jejich židovského způsobu a obyčeje, jakž táž v sobě ukazuje a zavírá, učinili, což jsme oblíbili schváliti a jim toho jistým a vydaným dekretem naším císařským potvrditi ráčili. I prošeni jsme poníženě skrze podanou suplikaci od Markusa Meyzle Mardocheya, primasa a staršího Žida Pražského, poněvadž nemalé kupecké handle a prodeje vede, a těch provozováním mnohým osobám buď vyšších nebo nižších stavuov posluhuje i také tím pohodlí nemalá, svěřujíc jim statek svuoj nebo lidskej (majíc jej sobě také od jiných svěřenej), častokráte za mnoho tisíc kop, činí, kdyby zároveň s jinými Židy toliko na prostý schuldbrief bez rukojmův a jiného náležitého opatření měl lidem takové svěřené věci od sebe vydávati a v tom se dostateč- něji neopatrovati, že by musil někdy velikého nebezpečenství a jistého svého zavedení očekávati: abychom jeho v tom osvoboditi a tu milost jemu učiniti ráčili, kdyžby tak kdy komu co jakejch takovejch ku- peckejch věcí spravedlivě a náležitě prodal, aby ten, kdožby tak od něho koupil, jeho Markusa Meyzle Mardocheya zase v jeho dluhu u toho, jemužby dlužen byl, do též summy zastoupiti a tejž dluh témuž věřitelovi, jeho Markusa Meyzle Mardocheya, aby buď listem hlavním nebo právem listu hlavního, anebo zápisem rejstry nejvyššího purkrab- ství Pražského, jakžby se koliv vo to mezi sebou snesli a srovnali, po- jistiti, a ten každý, kdožby to pojištění tak k sobě přijal, aby toho tak pojištěného dluhu a věci své vlastní bez překážky a odporu toho, kdožby to pojištění činil, i jiného každého člověka, mohl volně užiti, kudyžby také on Markus Meyzl mohl tím snázeji k placení svých dluhuov přicházeti, a táž kladba v sedmi artikulích obsažená, podlé jejich židovského způsobu, aby se na něho ničímž nevztahovala.
Strana 648
648 K HISTORII ŽIDŮ K jehožto ponížené prosbě i také k přímluvám, za něho k nám učiněným od některých rad našich, milostivě nakloněni jsouce, zvláště poněvadž nám každého času poddaně rád slouží, a v tom, aby posavad jaké nespravedlivé a nepořádné handle a kupectví provozovati měl, toho nic před nás předneseno není, nýbrž jak na dobrého Žida náleží se zachoval: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskou v Čechách a s radou věrných našich milých jemu Marku- sovi Meyzlovi Mardocheyovi Židu tu milost podlé jeho ponížené prosby, aby toho tak, jakž se vejš vypisuje, svobodně, však v spravedlivých a slušných svejch prodajích a handlích, v tom se upřímně a náležitě cho- vajíc, užívati mohl a moc měl, činiti a k tomu jemu milostivě dovolo- vati a jeho v tom ve všem i také před kladbou židovskou, však do milostivé vuole naší císařské, osvobozovati ráčíme; přikazujíce všem pod- daným našim ze všech stavuov království našeho Českého, nynějším i budoucím, věrným našim milým, zvláště pak Židům starším Pražským a starším obecním, všem Židuom nynějším i budoucím, abyste nade- psaného Markusa Žida při tomto obdarování našem císařském a mi- losti od nás učiněné jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jemu v tom překážek nečiníce, ani komu činiti dopouštějíce pod uva- rováním nemilosti naší císařské i našich budoucích králuov Českých. Tomu na svědomí pečeť naši menší k tomuto listu našemu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě Pražském v úterý po neděli Misericordias léta 1592. 1592. Sněmy české. VIII. 23. 1593. 887. Ve zprávě vyslaných z Kutné hory o jednání sněmovním dne 24. března 1593: Jakož jest JMCská pro nenadálý vpád baše Bosenského do země Charvatské a baše Budínského, kterýž do markrabství Mo- ravského vpád učiniti chtěl, s vůlí a povolením JJMtí nejvyšších pánuov ouředníkův a soudcuov zemských k takový pilné potřebě na sto tisíc kop. míš. vdlužiti ráčil, .. aby na zaplacení sbírka z každé libry masa prodávaného po 1. d. malým nařízena byla, a Pražané a jiná města aby to mezi sebou nařídili, aby se maso všady na libry prodávalo, a ta sbírka aby trvala do roka. Také k tomu na pomoc té sbírky aby byli Židé a ten každý, kdož by toliko desíti let dosáhl, aby na pomoc z hlavy mužskýho i ženskýho pohlaví po tolaru platili a dali za tyž rok stavuom. Sněmy české VIII., 243.
648 K HISTORII ŽIDŮ K jehožto ponížené prosbě i také k přímluvám, za něho k nám učiněným od některých rad našich, milostivě nakloněni jsouce, zvláště poněvadž nám každého času poddaně rád slouží, a v tom, aby posavad jaké nespravedlivé a nepořádné handle a kupectví provozovati měl, toho nic před nás předneseno není, nýbrž jak na dobrého Žida náleží se zachoval: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskou v Čechách a s radou věrných našich milých jemu Marku- sovi Meyzlovi Mardocheyovi Židu tu milost podlé jeho ponížené prosby, aby toho tak, jakž se vejš vypisuje, svobodně, však v spravedlivých a slušných svejch prodajích a handlích, v tom se upřímně a náležitě cho- vajíc, užívati mohl a moc měl, činiti a k tomu jemu milostivě dovolo- vati a jeho v tom ve všem i také před kladbou židovskou, však do milostivé vuole naší císařské, osvobozovati ráčíme; přikazujíce všem pod- daným našim ze všech stavuov království našeho Českého, nynějším i budoucím, věrným našim milým, zvláště pak Židům starším Pražským a starším obecním, všem Židuom nynějším i budoucím, abyste nade- psaného Markusa Žida při tomto obdarování našem císařském a mi- losti od nás učiněné jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jemu v tom překážek nečiníce, ani komu činiti dopouštějíce pod uva- rováním nemilosti naší císařské i našich budoucích králuov Českých. Tomu na svědomí pečeť naši menší k tomuto listu našemu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě Pražském v úterý po neděli Misericordias léta 1592. 1592. Sněmy české. VIII. 23. 1593. 887. Ve zprávě vyslaných z Kutné hory o jednání sněmovním dne 24. března 1593: Jakož jest JMCská pro nenadálý vpád baše Bosenského do země Charvatské a baše Budínského, kterýž do markrabství Mo- ravského vpád učiniti chtěl, s vůlí a povolením JJMtí nejvyšších pánuov ouředníkův a soudcuov zemských k takový pilné potřebě na sto tisíc kop. míš. vdlužiti ráčil, .. aby na zaplacení sbírka z každé libry masa prodávaného po 1. d. malým nařízena byla, a Pražané a jiná města aby to mezi sebou nařídili, aby se maso všady na libry prodávalo, a ta sbírka aby trvala do roka. Také k tomu na pomoc té sbírky aby byli Židé a ten každý, kdož by toliko desíti let dosáhl, aby na pomoc z hlavy mužskýho i ženskýho pohlaví po tolaru platili a dali za tyž rok stavuom. Sněmy české VIII., 243.
Strana 649
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 649 888. Pražané a města královská žádají vyšší stavy 1593. na sněmu shromážděné za pomoc a přímluvu k císaři, aby Židé zvláště v městech Pražských kožešníkům, krejčím i jiným obchodníkům v živnostech překážky nečinili. 26. března 1593. Druhá suplikací vo řemeslnících a Židech jim v živnostech překážky činících. VMti vysoce urození páni páni, urození páni z rytířstva oc. Mezi jinými těžkostmi, kterýmiž stav městský a zvláště my v městech Praž- ských při všelijakých živnostech, obchodech a řemeslích se sužujeme, podány sou nám od některých řemesel v městech Pražských velmi stížné suplikací, jedna od starších i na místě všeho pořádku řemesla kožišnického všech tří měst Pražských JMCské a druhá od starších i na místě všeho pořádku řemesla krejčovského též všech tří měst Pražských nám samým Staroměstským svědčící, v kterýchžto svých supli- kacích oni obojí vysoce a poněkud i lítostivě sobě stěžují a přednášejí, jaké znamenité a škodlivé překážky jim při řemeslích a v živnostech jejich od Židuov jak Pražských, tak všech jiných do měst Pražských přicházejících se dějí, tak že se jim ve všecky živnosti i řemesla vklá- dají, na kožešníky všelijaké věci chlupaté i některé nehodné vezou a lidem vyššího i nižšího stavu zase svobodně prodávají, po městě sem i tam se toulají, všudy s těmi věcmi stávají a tak lidi téměř bezděk k tomu nutkají: což vysoce jak majestátem od JJMtí, slavné a svaté paměti, císařův a králuov Českých témuž řemeslu propůjčeným, tak zvláštní vejpovědí od slavné paměti císaře Maximiliana Druhého mezi nimi kožišníky z jedné a Židy z strany druhé léta oc 75 vynešenou zapovědíno jest; k tomu že štolíře, nepořádné kožišníky, kteříž s městy Pražskými nic nemají, berni JMCské nedávají ani jinak břemen měst- ských nepodnikají, anobrž i nepořádné a zlopověstné ženy sobě za manželky berou, mezi sebou přechovávají i jinde v místech zapově- děných podezřelých a kdež právo městské nemuože, fedrují a tudy jim kožišníkuom, též také krejčířuom v takové příčině velice škodí; pročež že pro ně obojí hlav svých podzdvihnouti a díla svého odbejvati ne- mohou, ani jaké rady téměř že sobě dáti nevědí, jak by takovému zlému v cestu vkročeno i také též zlé a škodlivé přetrženo býti mohlo, tak aby dokonce k žebrotě, jakož že se již mnohým z nich tak jest stalo, přišli. Protož že nás žádají, abychme jich obojích stížnosti k sobě přijali a VMtem při tomto obecním sněmu shromážděným také před- ložili a za ně k VMtem se přimluvili, abyšte VMti jakožto dva vyšší a přední stavové v království tomto Českém, takovým stížnostem jejich,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 649 888. Pražané a města královská žádají vyšší stavy 1593. na sněmu shromážděné za pomoc a přímluvu k císaři, aby Židé zvláště v městech Pražských kožešníkům, krejčím i jiným obchodníkům v živnostech překážky nečinili. 26. března 1593. Druhá suplikací vo řemeslnících a Židech jim v živnostech překážky činících. VMti vysoce urození páni páni, urození páni z rytířstva oc. Mezi jinými těžkostmi, kterýmiž stav městský a zvláště my v městech Praž- ských při všelijakých živnostech, obchodech a řemeslích se sužujeme, podány sou nám od některých řemesel v městech Pražských velmi stížné suplikací, jedna od starších i na místě všeho pořádku řemesla kožišnického všech tří měst Pražských JMCské a druhá od starších i na místě všeho pořádku řemesla krejčovského též všech tří měst Pražských nám samým Staroměstským svědčící, v kterýchžto svých supli- kacích oni obojí vysoce a poněkud i lítostivě sobě stěžují a přednášejí, jaké znamenité a škodlivé překážky jim při řemeslích a v živnostech jejich od Židuov jak Pražských, tak všech jiných do měst Pražských přicházejících se dějí, tak že se jim ve všecky živnosti i řemesla vklá- dají, na kožešníky všelijaké věci chlupaté i některé nehodné vezou a lidem vyššího i nižšího stavu zase svobodně prodávají, po městě sem i tam se toulají, všudy s těmi věcmi stávají a tak lidi téměř bezděk k tomu nutkají: což vysoce jak majestátem od JJMtí, slavné a svaté paměti, císařův a králuov Českých témuž řemeslu propůjčeným, tak zvláštní vejpovědí od slavné paměti císaře Maximiliana Druhého mezi nimi kožišníky z jedné a Židy z strany druhé léta oc 75 vynešenou zapovědíno jest; k tomu že štolíře, nepořádné kožišníky, kteříž s městy Pražskými nic nemají, berni JMCské nedávají ani jinak břemen měst- ských nepodnikají, anobrž i nepořádné a zlopověstné ženy sobě za manželky berou, mezi sebou přechovávají i jinde v místech zapově- děných podezřelých a kdež právo městské nemuože, fedrují a tudy jim kožišníkuom, též také krejčířuom v takové příčině velice škodí; pročež že pro ně obojí hlav svých podzdvihnouti a díla svého odbejvati ne- mohou, ani jaké rady téměř že sobě dáti nevědí, jak by takovému zlému v cestu vkročeno i také též zlé a škodlivé přetrženo býti mohlo, tak aby dokonce k žebrotě, jakož že se již mnohým z nich tak jest stalo, přišli. Protož že nás žádají, abychme jich obojích stížnosti k sobě přijali a VMtem při tomto obecním sněmu shromážděným také před- ložili a za ně k VMtem se přimluvili, abyšte VMti jakožto dva vyšší a přední stavové v království tomto Českém, takovým stížnostem jejich,
Strana 650
650 K HISTORII ŽIDŮ 1593. podlé znění a suplikací jejich v obšírnějších slovích a smyslu před- loženým, tolikéž vyrozumějíce podstatněji k JMCské za ně se přimluviti ráčili a podlé VMtí my též tak, aby takové škodlivé a záhubné věci k přetržení přijíti a oni kožišníci a krejčíři při svých majestátích, vej- povědi a svobodách měšťanských od JMCské zuostaveni býti mohli. Jichžto žádosti my oslyšeti nemohouce, poněvadž Židé v městech Pražských nejvíce takové své handle provozují, k VMtem za ně, jakožto spoluoudy své městské, se přimlouvajíce žádáme, abyšte, VMti všickni tři stavové se spolčíce, laskavou přímluvu k JMCské učiniti ráčili, aby oni při takových svých svobodách a privilejích proti nim Židuom i jiným takovým škůdcům řemesel svých od JMCské milostivě zuostaveni býti mohli. A v pravdě VMtem v krátkosti oznámiti muožeme, že se tuto netoliko řemesla a obchodu kožišnického a krejčovského, ale i jiných řemesel a obchodníkův, jako zlatníkuov, kupcův a kramářův, anobrž téměř všech vuobec v městech Pražských, ježto jakoukoli živnost vedou, dotejče; nebo říkaje toho řemesla, obchodu a živnosti, byť dosti skrovná byla, není, aby Židé v ni se nevetřeli, jí neprovozovali a s ní vůkol ne- chodili, an jak ve všelijakejch kožišnických a krejčovských věcech handlují, tak v víních, vlně, vomastku, dobytku, vobilí, kupeckém a krámském zboží nejlepší a přední živnosti vedou, anobrž vymyšleno býti nemuože, věc jsou se nevydali a čeho se neujímají. Nad to vejše tak pyšně a nádherně sobě počínají, že mnohý, Židuov neznaje, takové ne za Židy, ale za nějaké jiné lidi z stavuov vyšších je držeti bude, nýbrž jak sou se, jakožto lid zavržený a pod glejtem JMCské v těchto zemích JMti zuostávající, chovati museli, o tom netoliko paměti se na- cházejí, ale také mnohým to známé a vědomé jest. Z toho pak, že takové svobody užívají a na žádného téměř nic nedávají, co jiného jde a pochází, než že jak nižšího tak vyššího stavu lidé a zvláště mladí skrze takové jejich chytrosti, fortely, praktiky, obmysly a šantročení o statky své mizerně strojeni a připravováni bejvají. Kterémužto zlému a všechněm stavům velmi škodlivému aby jednou v cestu vkročeno a překážka učiněna byla, VMtí obzvláště ve vší uctivosti prosíme a žá- dáme, [že] VMti všickni tři stavové toho laskavě nápomocni býti a jednomyslně k JMCské za to se přimluviti ráčíte: což když se stane, žádná pochybnost není, než že to k místnému konci a vyřízení svému přivedeno bude, tak aby Židé, majíce jistý řád sobě vydaný, pokudž by se jakých svých živností dotejkati měli, z něho nevykračujíce, dále měšťanuom svobodným v živnostech, obchodech a řemeslech jejich překážky žádné pod skutečným trestáním nečinili ani činiti se nepo- koušeli, z čehož i to půjde, že měšťané a obyvatelé v městech Praž-
650 K HISTORII ŽIDŮ 1593. podlé znění a suplikací jejich v obšírnějších slovích a smyslu před- loženým, tolikéž vyrozumějíce podstatněji k JMCské za ně se přimluviti ráčili a podlé VMtí my též tak, aby takové škodlivé a záhubné věci k přetržení přijíti a oni kožišníci a krejčíři při svých majestátích, vej- povědi a svobodách měšťanských od JMCské zuostaveni býti mohli. Jichžto žádosti my oslyšeti nemohouce, poněvadž Židé v městech Pražských nejvíce takové své handle provozují, k VMtem za ně, jakožto spoluoudy své městské, se přimlouvajíce žádáme, abyšte, VMti všickni tři stavové se spolčíce, laskavou přímluvu k JMCské učiniti ráčili, aby oni při takových svých svobodách a privilejích proti nim Židuom i jiným takovým škůdcům řemesel svých od JMCské milostivě zuostaveni býti mohli. A v pravdě VMtem v krátkosti oznámiti muožeme, že se tuto netoliko řemesla a obchodu kožišnického a krejčovského, ale i jiných řemesel a obchodníkův, jako zlatníkuov, kupcův a kramářův, anobrž téměř všech vuobec v městech Pražských, ježto jakoukoli živnost vedou, dotejče; nebo říkaje toho řemesla, obchodu a živnosti, byť dosti skrovná byla, není, aby Židé v ni se nevetřeli, jí neprovozovali a s ní vůkol ne- chodili, an jak ve všelijakejch kožišnických a krejčovských věcech handlují, tak v víních, vlně, vomastku, dobytku, vobilí, kupeckém a krámském zboží nejlepší a přední živnosti vedou, anobrž vymyšleno býti nemuože, věc jsou se nevydali a čeho se neujímají. Nad to vejše tak pyšně a nádherně sobě počínají, že mnohý, Židuov neznaje, takové ne za Židy, ale za nějaké jiné lidi z stavuov vyšších je držeti bude, nýbrž jak sou se, jakožto lid zavržený a pod glejtem JMCské v těchto zemích JMti zuostávající, chovati museli, o tom netoliko paměti se na- cházejí, ale také mnohým to známé a vědomé jest. Z toho pak, že takové svobody užívají a na žádného téměř nic nedávají, co jiného jde a pochází, než že jak nižšího tak vyššího stavu lidé a zvláště mladí skrze takové jejich chytrosti, fortely, praktiky, obmysly a šantročení o statky své mizerně strojeni a připravováni bejvají. Kterémužto zlému a všechněm stavům velmi škodlivému aby jednou v cestu vkročeno a překážka učiněna byla, VMtí obzvláště ve vší uctivosti prosíme a žá- dáme, [že] VMti všickni tři stavové toho laskavě nápomocni býti a jednomyslně k JMCské za to se přimluviti ráčíte: což když se stane, žádná pochybnost není, než že to k místnému konci a vyřízení svému přivedeno bude, tak aby Židé, majíce jistý řád sobě vydaný, pokudž by se jakých svých živností dotejkati měli, z něho nevykračujíce, dále měšťanuom svobodným v živnostech, obchodech a řemeslech jejich překážky žádné pod skutečným trestáním nečinili ani činiti se nepo- koušeli, z čehož i to půjde, že měšťané a obyvatelé v městech Praž-
Strana 651
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 651 ských i jinde, živnost a řemeslo své s lepším užitkem a prospěchem 1593. vedouce, berně a všelijaké daně jinačeji i lehčeji odvozovati a jiná bře- mena městská podnikati moci budou. Čemuž všemu VMti když do- konale vyrozuměti ráčíte, té nepochybné naděje sme, že se toho tolikéž laskavě ujímati a nás všeckny v tom sobě poručené jmíti ráčíte, laskavé a dobrotivé odpovědi od VMtí očekávajíce Datum f. 6 post anuntia- tionis Mariae 1593. Sněmy české VIII., 248. 889. Ve zprávě vyslanců Kutnohorských o sně- 1593. movním jednání v Praze od 30. března do 1. dubna 1593, jest sub 15: Jakož léta oc 75 svolení všech tří stavův království tohoto s milostivou vůlí JMCské jest se stalo, kdož by se partyt do- pustil, aby na hrdle, statku i poctivosti trestán byl: poněvadž stavové to sobě propůjčeno mají, že mohou s vůlí JMCské k nařízením svým přidati něco i zase ujíti, prosí, aby JMCská v tom s ními se snésti ráčil, aby z takové těžké pokuty sešlo. Než poznávají, že to jest věc velká a handl takovej za pohanskej a z Židův pošlej býti, kteréhož by se žádnej poctivej člověk neměl dopouštěti; však prosí, aby JMCská k tomu přistoupiti ráčil, aby ta pokuta změněna byla na ten způsob, kdo hřeší penězi, na penězích aby trestán byl, kdo na hrdle, hrdlem, kdo na poctivosti, aby také poctivostí vyhražoval. Sněmy české VIII., 258. 890. Komora česká rozkazuje rychtáři a primasovi 1593. Starého města Pražského, aby v Židech domy židovské, osoby obojího pohlaví i děti sečtli a poznamenání ta- kové do komory české odeslali. 26. června 1593. JMt pan president a páni rady komory české na místě JMCské p. n. n. poroučeti ráčí již třetím dekretem JMCské rychtáři a prima- sovi Starého města Pražského, aby, přijmouce k sobě dvě osoby radní a déleji tím nikterakž neodkládajíce, mezi Židy Pražské na jich rathauz došli: předně všecky domy jich, potom také osoby obojího pohlaví, mužského i ženského, nad dvaceti let, které by ženaté a vdané byly obzvláštně, a neženaté a nevdané také obzvláštně, a co jich pod dva- ceti let a až do deseti stáří jest, tolikéž obzvláštně, domácí a přespolní též obzvláštně, poznamenati dali a takové poznamenání bez prodlévání JMtem na komoru podali. Vědouce, že na tom JMCské jistú vuoli na- plníte. Actum in consilio camerae boemicae XXVI. mensis Junii a. XCIII. Sněmy české VIII. 276.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 651 ských i jinde, živnost a řemeslo své s lepším užitkem a prospěchem 1593. vedouce, berně a všelijaké daně jinačeji i lehčeji odvozovati a jiná bře- mena městská podnikati moci budou. Čemuž všemu VMti když do- konale vyrozuměti ráčíte, té nepochybné naděje sme, že se toho tolikéž laskavě ujímati a nás všeckny v tom sobě poručené jmíti ráčíte, laskavé a dobrotivé odpovědi od VMtí očekávajíce Datum f. 6 post anuntia- tionis Mariae 1593. Sněmy české VIII., 248. 889. Ve zprávě vyslanců Kutnohorských o sně- 1593. movním jednání v Praze od 30. března do 1. dubna 1593, jest sub 15: Jakož léta oc 75 svolení všech tří stavův království tohoto s milostivou vůlí JMCské jest se stalo, kdož by se partyt do- pustil, aby na hrdle, statku i poctivosti trestán byl: poněvadž stavové to sobě propůjčeno mají, že mohou s vůlí JMCské k nařízením svým přidati něco i zase ujíti, prosí, aby JMCská v tom s ními se snésti ráčil, aby z takové těžké pokuty sešlo. Než poznávají, že to jest věc velká a handl takovej za pohanskej a z Židův pošlej býti, kteréhož by se žádnej poctivej člověk neměl dopouštěti; však prosí, aby JMCská k tomu přistoupiti ráčil, aby ta pokuta změněna byla na ten způsob, kdo hřeší penězi, na penězích aby trestán byl, kdo na hrdle, hrdlem, kdo na poctivosti, aby také poctivostí vyhražoval. Sněmy české VIII., 258. 890. Komora česká rozkazuje rychtáři a primasovi 1593. Starého města Pražského, aby v Židech domy židovské, osoby obojího pohlaví i děti sečtli a poznamenání ta- kové do komory české odeslali. 26. června 1593. JMt pan president a páni rady komory české na místě JMCské p. n. n. poroučeti ráčí již třetím dekretem JMCské rychtáři a prima- sovi Starého města Pražského, aby, přijmouce k sobě dvě osoby radní a déleji tím nikterakž neodkládajíce, mezi Židy Pražské na jich rathauz došli: předně všecky domy jich, potom také osoby obojího pohlaví, mužského i ženského, nad dvaceti let, které by ženaté a vdané byly obzvláštně, a neženaté a nevdané také obzvláštně, a co jich pod dva- ceti let a až do deseti stáří jest, tolikéž obzvláštně, domácí a přespolní též obzvláštně, poznamenati dali a takové poznamenání bez prodlévání JMtem na komoru podali. Vědouce, že na tom JMCské jistú vuoli na- plníte. Actum in consilio camerae boemicae XXVI. mensis Junii a. XCIII. Sněmy české VIII. 276.
Strana 652
652 K HISTORII ŽIDŮ 1593. 891. Komora česká starším Židům Pražským, aby na- řízení v příčině sečtění všech Židů zachováno bylo. Na hradě Pražském, 5. července 1593. Židé starší Pražští! Dává se nám toho zpráva od JMCské pana rychtáře a primasa Starého města Pražského, kterýmž jest to poručeno, aby, sejdouce se na rathouz váš, všecky Židy, neb osoby obojího po- hlaví, mužského i ženského, nad dvaceti let, které by ženaté a vdané byly obzvláštně, neženaté a nevdané také obzvláštně, a co jich pod dva- ceti let až do desíti stáří jest, tolikéž domácí a přespolní obzvláštně, sečísti a poznamenati dali: že by vás k tomu posavad přivésti nemohli, což nám s nemalým podivením jest. A protož vám jménem a na místě JMCské poroučíme, abyste se v tom netoliko sami tak slušně zachovali, ale jiné všecky k tomu skutečně přidrželi. Neb jestliže by se toho od vás nestalo, jest jim poručeno, jak by se k vám pro takovú neposluš- nost náležitým a skutečným trestáním zachovati měli. Na tom oc. Dán na hradě Pražském v pondělí po svatým Prokopu léta 93 Sněmy české VIII. 280. 1593. 892. Nařízení starším Židům Pražským, aby pro lvy, kteréž císař na hradě Pražském chová, každo- denně 22 liber dobrého hovězího a telecího masa připravili, začež jim bude zaplaceno. V Praze, 6. srpna 1593. Ir Eltisten der Juden! Anstatt und im Namen hechstermelter Irer Kai. Mt. ist hiemit unser Beuelch an euch: ir wollet bei einem oder zweien eurn undergebenen Fleischhackern die Anordnung und Ver- schaffung thuen, damit sie Ihrer Kai. Mt. Lewenwarter von negstver- schienen Sonnabend, das ist den letzten Julii anzuraiten, für die Le- wen so Ihre Kai. Mt. aufm Prager Schloss halten lassen, auf künftig so lang solche Löwen gehalten werden, zu ihrer Unterhaltung alle Tag zweiundzwanzig guet lauter Rind und Kalbfleisch, wie und wann es der Lewenwarter oder die seinigen jeder Zeit ausglauben und begern werden, erfolgen lassen und die Bezahlung darfur über euch nemben. Das solle euch hernach mit Gelegenheit widerumb bezalt oder an eurm Cammerzins wider abgeen und richtig gemacht werden; und ir volbringt auch daran Irer Kai. Mt. gnedigisten gefelligen Willen und Meinung. Prag den 6. Augusti 1593.*) Konc. arch. místodrž. král. Čes. *) O chování lvů při dvoře královském na hradě Pražském děje se již zmínka za krále Václava IV., jakž svědčí názvy »hlídač lvů, levmistr, custos leonum, ma- gister leonis« mezi služebníky; podobně bylo za krále Jiřího, Vladislava (Tomek,
652 K HISTORII ŽIDŮ 1593. 891. Komora česká starším Židům Pražským, aby na- řízení v příčině sečtění všech Židů zachováno bylo. Na hradě Pražském, 5. července 1593. Židé starší Pražští! Dává se nám toho zpráva od JMCské pana rychtáře a primasa Starého města Pražského, kterýmž jest to poručeno, aby, sejdouce se na rathouz váš, všecky Židy, neb osoby obojího po- hlaví, mužského i ženského, nad dvaceti let, které by ženaté a vdané byly obzvláštně, neženaté a nevdané také obzvláštně, a co jich pod dva- ceti let až do desíti stáří jest, tolikéž domácí a přespolní obzvláštně, sečísti a poznamenati dali: že by vás k tomu posavad přivésti nemohli, což nám s nemalým podivením jest. A protož vám jménem a na místě JMCské poroučíme, abyste se v tom netoliko sami tak slušně zachovali, ale jiné všecky k tomu skutečně přidrželi. Neb jestliže by se toho od vás nestalo, jest jim poručeno, jak by se k vám pro takovú neposluš- nost náležitým a skutečným trestáním zachovati měli. Na tom oc. Dán na hradě Pražském v pondělí po svatým Prokopu léta 93 Sněmy české VIII. 280. 1593. 892. Nařízení starším Židům Pražským, aby pro lvy, kteréž císař na hradě Pražském chová, každo- denně 22 liber dobrého hovězího a telecího masa připravili, začež jim bude zaplaceno. V Praze, 6. srpna 1593. Ir Eltisten der Juden! Anstatt und im Namen hechstermelter Irer Kai. Mt. ist hiemit unser Beuelch an euch: ir wollet bei einem oder zweien eurn undergebenen Fleischhackern die Anordnung und Ver- schaffung thuen, damit sie Ihrer Kai. Mt. Lewenwarter von negstver- schienen Sonnabend, das ist den letzten Julii anzuraiten, für die Le- wen so Ihre Kai. Mt. aufm Prager Schloss halten lassen, auf künftig so lang solche Löwen gehalten werden, zu ihrer Unterhaltung alle Tag zweiundzwanzig guet lauter Rind und Kalbfleisch, wie und wann es der Lewenwarter oder die seinigen jeder Zeit ausglauben und begern werden, erfolgen lassen und die Bezahlung darfur über euch nemben. Das solle euch hernach mit Gelegenheit widerumb bezalt oder an eurm Cammerzins wider abgeen und richtig gemacht werden; und ir volbringt auch daran Irer Kai. Mt. gnedigisten gefelligen Willen und Meinung. Prag den 6. Augusti 1593.*) Konc. arch. místodrž. král. Čes. *) O chování lvů při dvoře královském na hradě Pražském děje se již zmínka za krále Václava IV., jakž svědčí názvy »hlídač lvů, levmistr, custos leonum, ma- gister leonis« mezi služebníky; podobně bylo za krále Jiřího, Vladislava (Tomek,
Strana 653
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 653 893. V usnesení sněmu obecního, kterýž zahájen 1593. byl na hradě Pražském dne 23. října a ukončen 3. listo- padu 1593 zapsáno o zaplacení vypůjčených sta tisíc: Item Židé, kteří zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto krá- lovství jsou, aby každý, který dvacíti let a výše stáří jest, po dvou du- kátích z hlavy, a kteříž pod dvaceti let a níže obojího pohlaví staří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli. Více nařízeno: Jakým řádem táž sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koliv v tomto krá- lovství zdržují, mají starším svým jeden každý tu sbírku vejš psanou na dva terminy nížepsané časně od sebe odvésti. A Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému ji nepřeblídnouti, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, toho nemají, lečby prvé sbírku dal, dopouštěti. A jestližeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odve- dena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak ti Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom také tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati, a tu sbírku od Zidů vyberouc nejvyšším berníkům odsýlati. 894. Mandát císaře Rudolfa o sbírky na zaplacení 1593. 100.000, kteréž se nejvyšší úředníci zemští byli vy- dlužili na potřebu míst hraničných a pro ochranu království Českého. 15. listopadu 1593. My Rudolf II. Oznamujem všem .. Z strany pak sbírky z mas, starší řezníci přísežní na své povinnosti to opatrovati povinni budou, aby v jednom každém téhodni mezi sebou a svými spolubratřími be- dlivě přehlídali a skrze písaře svého cechovního poznamenati dali, co který řezník jakého dobytka podlé znění sněmovního zbije a z čeho co zbírky dáti má. Že pak i Židé své obzvláštní masaře mají, kteříž jim dobytky bijí: starší Židé na své povinnosti mezi sebou to tak opatrovati povinni Děje Prahy) i krále Ferdinanda I., kdy živeny ještě jiné šelmy a vzácnější kusy zvě- řeny. Bartoš v Kronice Pražské od 1524—30 zaznamenal (Erbenovo vydání 17), že při jednom sněmu na hradě (okolo 1520), když o dluhy královské a počty páně Lvovy bylo rozjímáno, jeden chudý soukenník, řečený Kostroun, pověděl zjevně: »že za krále Jiřího v Praze sami toliko Židé chovali i dochovali lva i lvici, dávajíce jim potravu do jich smrti, a nyní pak jednoho Lva (z Rožmitála) všecka Česká země nemůž nasytiti«. Podobá se, že bylo jakousi čestnou povinností Pražských Židů zaopatřovati za pe- níze potravu lvu, jenž byl znakem království Českého.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 653 893. V usnesení sněmu obecního, kterýž zahájen 1593. byl na hradě Pražském dne 23. října a ukončen 3. listo- padu 1593 zapsáno o zaplacení vypůjčených sta tisíc: Item Židé, kteří zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto krá- lovství jsou, aby každý, který dvacíti let a výše stáří jest, po dvou du- kátích z hlavy, a kteříž pod dvaceti let a níže obojího pohlaví staří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli. Více nařízeno: Jakým řádem táž sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koliv v tomto krá- lovství zdržují, mají starším svým jeden každý tu sbírku vejš psanou na dva terminy nížepsané časně od sebe odvésti. A Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému ji nepřeblídnouti, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, toho nemají, lečby prvé sbírku dal, dopouštěti. A jestližeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odve- dena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak ti Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom také tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati, a tu sbírku od Zidů vyberouc nejvyšším berníkům odsýlati. 894. Mandát císaře Rudolfa o sbírky na zaplacení 1593. 100.000, kteréž se nejvyšší úředníci zemští byli vy- dlužili na potřebu míst hraničných a pro ochranu království Českého. 15. listopadu 1593. My Rudolf II. Oznamujem všem .. Z strany pak sbírky z mas, starší řezníci přísežní na své povinnosti to opatrovati povinni budou, aby v jednom každém téhodni mezi sebou a svými spolubratřími be- dlivě přehlídali a skrze písaře svého cechovního poznamenati dali, co který řezník jakého dobytka podlé znění sněmovního zbije a z čeho co zbírky dáti má. Že pak i Židé své obzvláštní masaře mají, kteříž jim dobytky bijí: starší Židé na své povinnosti mezi sebou to tak opatrovati povinni Děje Prahy) i krále Ferdinanda I., kdy živeny ještě jiné šelmy a vzácnější kusy zvě- řeny. Bartoš v Kronice Pražské od 1524—30 zaznamenal (Erbenovo vydání 17), že při jednom sněmu na hradě (okolo 1520), když o dluhy královské a počty páně Lvovy bylo rozjímáno, jeden chudý soukenník, řečený Kostroun, pověděl zjevně: »že za krále Jiřího v Praze sami toliko Židé chovali i dochovali lva i lvici, dávajíce jim potravu do jich smrti, a nyní pak jednoho Lva (z Rožmitála) všecka Česká země nemůž nasytiti«. Podobá se, že bylo jakousi čestnou povinností Pražských Židů zaopatřovati za pe- níze potravu lvu, jenž byl znakem království Českého.
Strana 654
654 K HISTORII ŽIDŮ 1593. budou a jsou, aby bedlivě každého týhodne dokonale přezvídali, co který masař dobytka a jakého na prodej zbije, a což tak se při nich vyhledá, tíž starší Židé každého týhodne v outerý s týmiž masaři před vejběrčí aby se postavovali a tu, což čím kdo by byl povinen, sbírku z týchž mas odvozovali. Pakliby starší toho kterého týhodne nevopa- třili a v něčem pochybili, pokuty pět kop gr. č. propadnou, kolikrátby koliv toho se dopustili, k čemuž vězením přidržováni budou. Datum v pondělí po památce sv. Martina 1593. Sněmy české VIII. 400. 895. Magdalena z Lobkovic prosí císaře Rudolfa II., aby manželu jejímu (Ladislavovi z L.) odpustil a statky jí náležející nezabíral... Betreffend aber die Felixburg, allergnädi- gister Kaiser und Herr, hält sich darmit also: erstlich wegen vier Tausend Thaler Schuld, darauf hat sich mein Herr lassen einführen und hat sich hernach gar nahend noch bei drei Tausend Thaler andere Schuld darauf gefunden. Hat nun mein Herr die vier Tausend Thaler nicht wöllen entrathen, so hab ich solche Schulden auch müssen abtragen und darüber allen meinen Schmuck und Silbergeschirr, so ich nach meiner lieben Frau Mutter und Schwester seliger Todesfall ererbet gehabt, bei Meysel und anderem Juden versetzen und lange Zeit mit jüdischem Wucher verzinsen müssen, bis so lang ich aus meinen ungerischen Einkumben dasselbige wieder bezahlet und das Meine eingelöst hab. Prag, 21. December 1593. *) 1593. Sněmy české VIII. 412. 896. Císař Rudolf II. béře Marka Meyzla, manželku i všeliký statek jeho ve svou ochranu a ustanovuje, kdyby někdy něco smyšleného na něho Marka Meyzla bylo povídáno, aby žádné právo na osobu ani na sta- tek jeho nesahalo, ale aby on Meyzl povinen byl ta- kovou věc na císaře, v nepřítomnosti na místodržící vznésti, kdež všechno spravedlivě má býti vyřízeno. Na hradě Pražském 22. prosince 1593. 1593. Majestäts-Brief in deutscher Sprache d. d. Prager Burg 22. De- zember 1593 ist nachstehenden Inhalts: »Da Markus Meysel stets und überall beflissen war, nach Möglichkeit und Kräften sowol Seiner *) Víz naše sepsání »Proces Jiřího a Ladislava z Lobkovic« v VIII. svazku »Sněmů českých«.
654 K HISTORII ŽIDŮ 1593. budou a jsou, aby bedlivě každého týhodne dokonale přezvídali, co který masař dobytka a jakého na prodej zbije, a což tak se při nich vyhledá, tíž starší Židé každého týhodne v outerý s týmiž masaři před vejběrčí aby se postavovali a tu, což čím kdo by byl povinen, sbírku z týchž mas odvozovali. Pakliby starší toho kterého týhodne nevopa- třili a v něčem pochybili, pokuty pět kop gr. č. propadnou, kolikrátby koliv toho se dopustili, k čemuž vězením přidržováni budou. Datum v pondělí po památce sv. Martina 1593. Sněmy české VIII. 400. 895. Magdalena z Lobkovic prosí císaře Rudolfa II., aby manželu jejímu (Ladislavovi z L.) odpustil a statky jí náležející nezabíral... Betreffend aber die Felixburg, allergnädi- gister Kaiser und Herr, hält sich darmit also: erstlich wegen vier Tausend Thaler Schuld, darauf hat sich mein Herr lassen einführen und hat sich hernach gar nahend noch bei drei Tausend Thaler andere Schuld darauf gefunden. Hat nun mein Herr die vier Tausend Thaler nicht wöllen entrathen, so hab ich solche Schulden auch müssen abtragen und darüber allen meinen Schmuck und Silbergeschirr, so ich nach meiner lieben Frau Mutter und Schwester seliger Todesfall ererbet gehabt, bei Meysel und anderem Juden versetzen und lange Zeit mit jüdischem Wucher verzinsen müssen, bis so lang ich aus meinen ungerischen Einkumben dasselbige wieder bezahlet und das Meine eingelöst hab. Prag, 21. December 1593. *) 1593. Sněmy české VIII. 412. 896. Císař Rudolf II. béře Marka Meyzla, manželku i všeliký statek jeho ve svou ochranu a ustanovuje, kdyby někdy něco smyšleného na něho Marka Meyzla bylo povídáno, aby žádné právo na osobu ani na sta- tek jeho nesahalo, ale aby on Meyzl povinen byl ta- kovou věc na císaře, v nepřítomnosti na místodržící vznésti, kdež všechno spravedlivě má býti vyřízeno. Na hradě Pražském 22. prosince 1593. 1593. Majestäts-Brief in deutscher Sprache d. d. Prager Burg 22. De- zember 1593 ist nachstehenden Inhalts: »Da Markus Meysel stets und überall beflissen war, nach Möglichkeit und Kräften sowol Seiner *) Víz naše sepsání »Proces Jiřího a Ladislava z Lobkovic« v VIII. svazku »Sněmů českých«.
Strana 655
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 655 Kaiserl. Majestät als auch dem ganzen Königreiche Böhmen mit Geld 1593. und andern Diensten beizustehen, und weil weder bei diesen Dien- sten noch anderweitig gegen denselben irgend eine unredliche oder unehrenhafte Handlung hervorgekommen, so bewilligen Se. Kais. Majestät ihm die ganz besondere Gnade, sowohl ihn selbst, Markus Meysel, als auch seine Ehegattin und beider Vermögen unter allerhöchst eigenen kaiserlichen und königlichen Schutz zu nehmen, über sie die aller- höchste schirmende Hand auszubreiten und allergnädigst zu verordnen: »In dem Falle, als es sich ereignen sollte, dass irgend ein Uebelthäter christlichen Glaubens, selbstverständlich aus Bosheit oder Rache, gegen ihn, Markus Meysel, eine Beschuldigung erdichten sollte, so soll weder auf Meysels Person noch auf dessen Eigenthum gegriffen werden, son- dern es soll ein solcher Fall schleunigst zur allerhöchst eigenen Kennt- niss Sr. Kais. Majestät, in Abwesenheit Sr. Kais. Majestät aber an den k. Statthalter des Königreiches Böhmen geleitet werden; und Seine K. Majestät wollen diese Sache mit den höchsten Landesbeamten und königlichen Landesräthen in aufmerksame und wohlerwogene Ueber- legung ziehen, und hiebei mit möglichster Gründlichkeit und Rechtlich- keit vorgehen lassen. Weiter bewilligen Se. Majestät die besondere Gnade, dass Markus Meysel seines hohen Alters und seiner gebrechlichen Gesundheit wegen nicht mehr vepflichtet werden kann, das von ihm bisher bekleidete Gemeindeamt fortzuführen, wenn ihm solches von der jüdischen Gemeinde neuerdings übertragen werden wollte; es sei denn, dass er sich zur Uebernahme dieses Dienstes freiwillig entschlösse." Přel. z českého. Alterth. d. Prag. Josefstadt von Foges. 897. Přísaha obecních starších židovských, že daň 1594. z hlavy na zaplacení vzdlužených 100.000 zl. sněmem r. 1593 svolenou řádně vybírati a odváděti budou. 10. ledna 1594. Přisaháme předkem pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe i zemi, moře i všecky věci, přisaháme skrze všecka jména svatá jeho, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisaháme skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest nám pán Bůh svou pravou rukou napsal a nám křivě přisahati zapověděl, potom také nejjasnějšímu a nejnepřemoženějšímu knížeti a pánu, panu Rudolfovi toho jména Druhému, volenému Římskému císaři, Uherskému a Če- skému králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, dědicům a budoucím JMti: jakož na sněmu obecním, kterýž držán byl na hradě Pražském
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 655 Kaiserl. Majestät als auch dem ganzen Königreiche Böhmen mit Geld 1593. und andern Diensten beizustehen, und weil weder bei diesen Dien- sten noch anderweitig gegen denselben irgend eine unredliche oder unehrenhafte Handlung hervorgekommen, so bewilligen Se. Kais. Majestät ihm die ganz besondere Gnade, sowohl ihn selbst, Markus Meysel, als auch seine Ehegattin und beider Vermögen unter allerhöchst eigenen kaiserlichen und königlichen Schutz zu nehmen, über sie die aller- höchste schirmende Hand auszubreiten und allergnädigst zu verordnen: »In dem Falle, als es sich ereignen sollte, dass irgend ein Uebelthäter christlichen Glaubens, selbstverständlich aus Bosheit oder Rache, gegen ihn, Markus Meysel, eine Beschuldigung erdichten sollte, so soll weder auf Meysels Person noch auf dessen Eigenthum gegriffen werden, son- dern es soll ein solcher Fall schleunigst zur allerhöchst eigenen Kennt- niss Sr. Kais. Majestät, in Abwesenheit Sr. Kais. Majestät aber an den k. Statthalter des Königreiches Böhmen geleitet werden; und Seine K. Majestät wollen diese Sache mit den höchsten Landesbeamten und königlichen Landesräthen in aufmerksame und wohlerwogene Ueber- legung ziehen, und hiebei mit möglichster Gründlichkeit und Rechtlich- keit vorgehen lassen. Weiter bewilligen Se. Majestät die besondere Gnade, dass Markus Meysel seines hohen Alters und seiner gebrechlichen Gesundheit wegen nicht mehr vepflichtet werden kann, das von ihm bisher bekleidete Gemeindeamt fortzuführen, wenn ihm solches von der jüdischen Gemeinde neuerdings übertragen werden wollte; es sei denn, dass er sich zur Uebernahme dieses Dienstes freiwillig entschlösse." Přel. z českého. Alterth. d. Prag. Josefstadt von Foges. 897. Přísaha obecních starších židovských, že daň 1594. z hlavy na zaplacení vzdlužených 100.000 zl. sněmem r. 1593 svolenou řádně vybírati a odváděti budou. 10. ledna 1594. Přisaháme předkem pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe i zemi, moře i všecky věci, přisaháme skrze všecka jména svatá jeho, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisaháme skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest nám pán Bůh svou pravou rukou napsal a nám křivě přisahati zapověděl, potom také nejjasnějšímu a nejnepřemoženějšímu knížeti a pánu, panu Rudolfovi toho jména Druhému, volenému Římskému císaři, Uherskému a Če- skému králi, pánu našemu nejmilostivějšímu, dědicům a budoucím JMti: jakož na sněmu obecním, kterýž držán byl na hradě Pražském
Strana 656
656 K HISTORII ŽIDŮ 1594. jminulého 93 léta v sobotu po památce svatého Lukáše a zavřín téhož léta v středu po Všech svatých, mezi jinými v artikuli o zaplacení sta tisíc, v které sou se nejvyšší páni ouředníci zemští pro nenadálou po- třebu míst hraničních v království Uherském vzdlužili, také o Židech, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, zavříno jest, aby každý, který dvadcíti let a výše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž pod dvaceti let a níže, obojího pohlaví, stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli; Židé pak v městech Praž- ských i v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, že mají nám starším svým jeden každý tu výš psanou sbírku na dva terminy, totiž při každém svatém Jiří a svatém Havle až do tří let pořád zběhlých časně od sebe odvozovati, a my Židé starší máme toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému jí nepřehlídati, ani, by kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, lečby prvé sbírku dal, nedo- pouštěti; a jestli žeby co nedbanlivostí naší aneb nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, že se o to k nám starším Židům hleděti má, jakž týž artikul to v sobě šíře obsahuje a zavírá: že se v tom ve všem, což tak týž artikul sněmovní vyměřuje, věrně, právě a upřímně chovati chceme a máme, ničehož, pokudž nám nejvýš možné bude, žádnému nepřehlídati a sumou v tom ve všem spravedlivě se zachovati a toho jinak nečiniti pro nepřízeň, pro dary, ani pro strach, ani pro žádnú jinú věc. Toho nám dopomáhej pán Buoh, kterýž souditi má nás a veškeren svět skrze oheň Tuto povinnost učinili tři starší Židé v pondělí po svatých Třech králích léta 94 v přítomnosti pana Funka a pana registratora v kance- láři, kde páni sekretáři sedají. A Jakub Fejtl též i nějaký Sax, též starší, mají ji ještě učiniti. Sněmy české VIII., 444. 1594. 898. Výpovědi Jana Pikharta ze Zeleného Oudolu, na Novém městě Pražském uvězněného, o dluzích Ladislava z Lobkovic, o obchodech jeho s některými Židy. 19. února 1594. Předně co se Samuele Žida dotejče, tuto zprávu činím: nepomním již kterého léta bylo přinesl mi jistotu svědčící Václavovi Nosovi na 2000 kop míš. na pana Vilíma Zajíce, a druhou na jeden tisíc kop svědčící panu Jindřichu Dvořeckýmu, též na pana Viléma Zajíce; za takové jistoty žádal, aby jemu od pana Ladislava obilí dáno bylo, což jest mu od ouředníkův z Králova Dvoru žito po 3 kopách a žito po 31/2 kopě dáno.
656 K HISTORII ŽIDŮ 1594. jminulého 93 léta v sobotu po památce svatého Lukáše a zavřín téhož léta v středu po Všech svatých, mezi jinými v artikuli o zaplacení sta tisíc, v které sou se nejvyšší páni ouředníci zemští pro nenadálou po- třebu míst hraničních v království Uherském vzdlužili, také o Židech, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, zavříno jest, aby každý, který dvadcíti let a výše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž pod dvaceti let a níže, obojího pohlaví, stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli; Židé pak v městech Praž- ských i v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, že mají nám starším svým jeden každý tu výš psanou sbírku na dva terminy, totiž při každém svatém Jiří a svatém Havle až do tří let pořád zběhlých časně od sebe odvozovati, a my Židé starší máme toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému jí nepřehlídati, ani, by kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, lečby prvé sbírku dal, nedo- pouštěti; a jestli žeby co nedbanlivostí naší aneb nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, že se o to k nám starším Židům hleděti má, jakž týž artikul to v sobě šíře obsahuje a zavírá: že se v tom ve všem, což tak týž artikul sněmovní vyměřuje, věrně, právě a upřímně chovati chceme a máme, ničehož, pokudž nám nejvýš možné bude, žádnému nepřehlídati a sumou v tom ve všem spravedlivě se zachovati a toho jinak nečiniti pro nepřízeň, pro dary, ani pro strach, ani pro žádnú jinú věc. Toho nám dopomáhej pán Buoh, kterýž souditi má nás a veškeren svět skrze oheň Tuto povinnost učinili tři starší Židé v pondělí po svatých Třech králích léta 94 v přítomnosti pana Funka a pana registratora v kance- láři, kde páni sekretáři sedají. A Jakub Fejtl též i nějaký Sax, též starší, mají ji ještě učiniti. Sněmy české VIII., 444. 1594. 898. Výpovědi Jana Pikharta ze Zeleného Oudolu, na Novém městě Pražském uvězněného, o dluzích Ladislava z Lobkovic, o obchodech jeho s některými Židy. 19. února 1594. Předně co se Samuele Žida dotejče, tuto zprávu činím: nepomním již kterého léta bylo přinesl mi jistotu svědčící Václavovi Nosovi na 2000 kop míš. na pana Vilíma Zajíce, a druhou na jeden tisíc kop svědčící panu Jindřichu Dvořeckýmu, též na pana Viléma Zajíce; za takové jistoty žádal, aby jemu od pana Ladislava obilí dáno bylo, což jest mu od ouředníkův z Králova Dvoru žito po 3 kopách a žito po 31/2 kopě dáno.
Strana 657
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 657 Item, jistotu na Štítného na 1000 kop, kterýho Tejnec byl, pan 1594. Ladislav z Lobkovic od téhož Samuele Žida na nebožtíka pana Miku- láše z Lobkovic svědčící dostal, ale co za ni dal, nevím, neb mi pravil Samuel, že mu pán zapověděl, aby mně nepravil. Item, též Rohovladovi prodáno skrze Samuele Žida za 600 kop, tu jistotu daroval pán uherskýmu sekretáři na kmotrovství .. Item, koupil Samuel Žid od pana Jana Rudolfa Trčky koní vosm- nácte pěkných za 1000 kop míš., a od paní manželky páně omastku a vlny za tisíc kop míš. Při tom sem nebyl, neb mu to prodali na Velíši. Potom mně pán psal a jeho šuldpryf poslal, žádaje abych ho k tomu přidržel, aby mu to zjistil: i tak sem na něho nastupoval a k tomu ho měl, hrozíc právem, že Židé museli zaň slíbiti. Potom ten jeden tisíc kop odvedl Zikmundovi Šenfeldovi a na druhý tisíc kop Baroch Jan, když koupil od paní Trčkový plátna, vlny, hráchu a jiné věci za tři tisíce, odvedl tu jistotu na pana Jana Šlejnice, pět set kop míš. porazil a ještě pět set zůstávají rukojmové dlužni. Ty koně prodal panu Hans Václavovi. Daroval mi za to jistotu na Jana Vokouna na dvě stě kop míš. Mám na něho zatykač, ale nemá nic, nechal sem tak. Barochovi Židu Václavík ouředník paní Bohuslavový prodal vo- mastku, vlny za tři tisíce, měl na pana Štefana z Roupova jistotu od- vésti. Vybral na to, jak mi pravil, do šestnácte set. Toho sem se já nic nedotejkl, než ouředník paní; tu potom nechtěla paní ostatek do- dati a na pánu z Roupova přestati. I přišla paní a žalovala na Barocha. Tu pan Ladislav pro Barocha poslal, jeho z toho trestal, co před sebe béře, že nechce to paní, co od ní vzal, zjistiti. I pravil, že má s ouřed- níkem smlouvu, že mu měla ostatek na hotovosti dodati, a paní tomu odpírala, jestli že jest s ním ouředník jakou smlouvu činil, že jest mu o tom neporučila. I tak pan Ladislav je smluvil, aby mu paní za ostatek dodala. I dodala. Ouředník paní odvedl proti tomu jistotu na pana Jana Šlejnice. Já sem se toho nic nedotejkal, než když to pro- dáno bylo, žádala mne paní, jak by mohla opatřena býti. Oznámil jsem a zdání své pověděl. Item, Meyzl Žid jednou prodal jistoty dvě panu Ladislavovi z Lob- kovic na pana Voldemara na 7000 kop m. Ty potom pán odvedl panu hofmistrovi bratru svému za dvě vesnice u Mostu, než co za ně pán dal nevím, nedal mi při tom bejti. Potom podruhý dvě jistoty na téhož pana Jana Voldemara, jedna pánu svědčila, druhá paní na VIII tisíc. Tu jednu nebožtíkovi Bukovskýmu pán postoupil a za druhou podlé přísudku od desk, když za Přísečnici peníze nebožtík pan Šlik položil, vydával ji pan Jiřík Koštický pánu, než co je za to pán Meyzlovi dal 42
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 657 Item, jistotu na Štítného na 1000 kop, kterýho Tejnec byl, pan 1594. Ladislav z Lobkovic od téhož Samuele Žida na nebožtíka pana Miku- láše z Lobkovic svědčící dostal, ale co za ni dal, nevím, neb mi pravil Samuel, že mu pán zapověděl, aby mně nepravil. Item, též Rohovladovi prodáno skrze Samuele Žida za 600 kop, tu jistotu daroval pán uherskýmu sekretáři na kmotrovství .. Item, koupil Samuel Žid od pana Jana Rudolfa Trčky koní vosm- nácte pěkných za 1000 kop míš., a od paní manželky páně omastku a vlny za tisíc kop míš. Při tom sem nebyl, neb mu to prodali na Velíši. Potom mně pán psal a jeho šuldpryf poslal, žádaje abych ho k tomu přidržel, aby mu to zjistil: i tak sem na něho nastupoval a k tomu ho měl, hrozíc právem, že Židé museli zaň slíbiti. Potom ten jeden tisíc kop odvedl Zikmundovi Šenfeldovi a na druhý tisíc kop Baroch Jan, když koupil od paní Trčkový plátna, vlny, hráchu a jiné věci za tři tisíce, odvedl tu jistotu na pana Jana Šlejnice, pět set kop míš. porazil a ještě pět set zůstávají rukojmové dlužni. Ty koně prodal panu Hans Václavovi. Daroval mi za to jistotu na Jana Vokouna na dvě stě kop míš. Mám na něho zatykač, ale nemá nic, nechal sem tak. Barochovi Židu Václavík ouředník paní Bohuslavový prodal vo- mastku, vlny za tři tisíce, měl na pana Štefana z Roupova jistotu od- vésti. Vybral na to, jak mi pravil, do šestnácte set. Toho sem se já nic nedotejkl, než ouředník paní; tu potom nechtěla paní ostatek do- dati a na pánu z Roupova přestati. I přišla paní a žalovala na Barocha. Tu pan Ladislav pro Barocha poslal, jeho z toho trestal, co před sebe béře, že nechce to paní, co od ní vzal, zjistiti. I pravil, že má s ouřed- níkem smlouvu, že mu měla ostatek na hotovosti dodati, a paní tomu odpírala, jestli že jest s ním ouředník jakou smlouvu činil, že jest mu o tom neporučila. I tak pan Ladislav je smluvil, aby mu paní za ostatek dodala. I dodala. Ouředník paní odvedl proti tomu jistotu na pana Jana Šlejnice. Já sem se toho nic nedotejkal, než když to pro- dáno bylo, žádala mne paní, jak by mohla opatřena býti. Oznámil jsem a zdání své pověděl. Item, Meyzl Žid jednou prodal jistoty dvě panu Ladislavovi z Lob- kovic na pana Voldemara na 7000 kop m. Ty potom pán odvedl panu hofmistrovi bratru svému za dvě vesnice u Mostu, než co za ně pán dal nevím, nedal mi při tom bejti. Potom podruhý dvě jistoty na téhož pana Jana Voldemara, jedna pánu svědčila, druhá paní na VIII tisíc. Tu jednu nebožtíkovi Bukovskýmu pán postoupil a za druhou podlé přísudku od desk, když za Přísečnici peníze nebožtík pan Šlik položil, vydával ji pan Jiřík Koštický pánu, než co je za to pán Meyzlovi dal 42
Strana 658
658 K HISTORII ŽIDŮ 1594. nevím, neb jak je Meyzl tak od p. Voldemara dostal nevím, neb jsem já jak živ s panem Voldemarem nic činiti neměl. Item koupil Meyzl vlny, omastku od pana Ladislava za XV set, více koupil stříbra za dva tisíce, odvedl za to jistotu jednu na pána z Eycinku na patnácte set a druhou na dva tisíce na pana Ernfryda Minkvice, v níž sou rukojmě pan Václav Ludvikovský z Kolovrat a pan Baltazar Mehl z Žiželic. Ty pán dal Votíkovi Bukovskému z Hu- stiřan. Teď pak opět neníčky koupil Meyzl od paní vomastku a vlny za půl čtvrta tisíce kop míš. Proti tomu odvedl jistotu na Mazance. Item, Samuel Žid a nebožtík Hošek jednali se pánem, aby od Šimfelda na zápis VII tisíc, který na ně připadl, od nich koupil, jen aby Rodovskýmu dvanácte set dal hotových, ostatek že chtějí obilí vzíti. I dal je pán Rodovskýmu XII set. Ty sem mu sám dával, ostatek obilí dal. Tu postoupil pánu práva. Tu jest Meyzl od nich to obilí od těch Židů koupil. Jemu od ouředníkův páně z Lobkovic vydáno jest . . Originál zůstává při ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského mezi jinými věcmi Samuele Enocha Žida se dotýkajícími. Daniel Švik z Lukonos. Sněmy české VIII., 468. 1594. 899. List královský, kterýmž vysvětluje se sně- movní artikul z r. 1593 týkající se odvozování berně ze Židův, totiž že každý Žid mužského pohlaví, jenž jest přes dvacet roku stár, platí dva uherské zlaté, od desíti pak do dvaceti jeden zlatý, ženy, mládež a čeleď neplatí ničeho. Na hradě Pražském, 29. dubna 1594. Rudolf II oc. Věděti dáváme všem ze všech stavův království našeho Českého poddaným a obyvatelům našim věrným milým, jakož jest od stavů království našeho Českého na sněmu minulým, kterýž držán byl na hradě našem Pražském v přítomnosti naší císařský léta minulého devadesatého třetího v sobotu po památce sv. Lukáše a zavřín téhož léta v středu po památce Všech svatých, mezi jiným na tom zůstáno, aby Židé, kteří zde v městech Pražských i jinde kdežkoliv v tomto království jsou, každej který dvaceti let a vejš stáří jest po dvou dukátích z hlavy a ti pod dvaceti let a níž u obojího pohlaví po jednom dukátu povinni dáti byli: i majíc Židé starší Pražští v tom artikuli některé nedorozumění a předkládajíc při tom jisté příčiny a ne- možnost, že by s to, jakž týž artikul vyměřuje, bez záhuby své nikoliv bejti nemohli, prosili sou nás poníženě v té věci za vysvětlení, jak by
658 K HISTORII ŽIDŮ 1594. nevím, neb jak je Meyzl tak od p. Voldemara dostal nevím, neb jsem já jak živ s panem Voldemarem nic činiti neměl. Item koupil Meyzl vlny, omastku od pana Ladislava za XV set, více koupil stříbra za dva tisíce, odvedl za to jistotu jednu na pána z Eycinku na patnácte set a druhou na dva tisíce na pana Ernfryda Minkvice, v níž sou rukojmě pan Václav Ludvikovský z Kolovrat a pan Baltazar Mehl z Žiželic. Ty pán dal Votíkovi Bukovskému z Hu- stiřan. Teď pak opět neníčky koupil Meyzl od paní vomastku a vlny za půl čtvrta tisíce kop míš. Proti tomu odvedl jistotu na Mazance. Item, Samuel Žid a nebožtík Hošek jednali se pánem, aby od Šimfelda na zápis VII tisíc, který na ně připadl, od nich koupil, jen aby Rodovskýmu dvanácte set dal hotových, ostatek že chtějí obilí vzíti. I dal je pán Rodovskýmu XII set. Ty sem mu sám dával, ostatek obilí dal. Tu postoupil pánu práva. Tu jest Meyzl od nich to obilí od těch Židů koupil. Jemu od ouředníkův páně z Lobkovic vydáno jest . . Originál zůstává při ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského mezi jinými věcmi Samuele Enocha Žida se dotýkajícími. Daniel Švik z Lukonos. Sněmy české VIII., 468. 1594. 899. List královský, kterýmž vysvětluje se sně- movní artikul z r. 1593 týkající se odvozování berně ze Židův, totiž že každý Žid mužského pohlaví, jenž jest přes dvacet roku stár, platí dva uherské zlaté, od desíti pak do dvaceti jeden zlatý, ženy, mládež a čeleď neplatí ničeho. Na hradě Pražském, 29. dubna 1594. Rudolf II oc. Věděti dáváme všem ze všech stavův království našeho Českého poddaným a obyvatelům našim věrným milým, jakož jest od stavů království našeho Českého na sněmu minulým, kterýž držán byl na hradě našem Pražském v přítomnosti naší císařský léta minulého devadesatého třetího v sobotu po památce sv. Lukáše a zavřín téhož léta v středu po památce Všech svatých, mezi jiným na tom zůstáno, aby Židé, kteří zde v městech Pražských i jinde kdežkoliv v tomto království jsou, každej který dvaceti let a vejš stáří jest po dvou dukátích z hlavy a ti pod dvaceti let a níž u obojího pohlaví po jednom dukátu povinni dáti byli: i majíc Židé starší Pražští v tom artikuli některé nedorozumění a předkládajíc při tom jisté příčiny a ne- možnost, že by s to, jakž týž artikul vyměřuje, bez záhuby své nikoliv bejti nemohli, prosili sou nás poníženě v té věci za vysvětlení, jak by
Strana 659
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 659 tomu artikuli rozuměti a tudy se od pokuty týmž sněmem vyměřené 1594. vyvarovati mohli. Což vzavše My na takovou jich prosbu poníženou s nejvyššími radami, ouředníky a soudci zemskými v své milostivé uvážení, takto týž artikul v témž sněmu doložený vysvětlovati ráčíme: totiž že každý Žid z mužského pohlaví přes dvaceti let stáří dva uherská zlata, ti pak, kteříž pod dvaceti až do desíti let sou po jednom uherským zlatým ročně pod pokutou vyměřenou dáti mají a jsou povinni. Však ženský pohlaví staré i mladé ty se vymíňují a v to potahovány bejti nemají. Což se pak mládeže židovské od desíti let zpátkem počítajíc až do těch, kteří v kolébce leží, dotejče, nicméně i čeledi židovské, obojího ženského i mužského pohlaví, ti všickni se takové daně a berně osvo- bozují ovšem dokonce. A protož vám všem i jednomu každému ob- zvláštně, kteří jaké Židy na gruntech svých a pod sebou máte, o tom milostivě poroučeti ráčíme, abyšte jich mimo toto vysvětlení naše ničímž vejše neztěžovali, nýbrž při tomto vyměření našem skutečně zanechali, jináče nečiníc, neb na tom jistou vuoli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v pátek po svatým Marku evangelistu Páně léta devadesátého čtvrtého. Sněmy české VIII., 548. 900. Císař Rudolf II. nařizuje komoře české, aby 1594. Žid Abraham Colorni z Mantovy, který se nabídl vyráběti sanýtr způsobem umělým, bez odkladu ukázal zkoušku svého umění. V Řezně, 6. července 1594. Euch ist gehorsamist unverborgen, mit was für einer Kunst sich ein Mantuanischer Jud mit Namen Abraham Colorni von wegen des Salitersiedens bei Uns noch zu Prag in Unterthänigkeit angegeben, welches halber es dann auch für Unserm Aufbruch von dannen auf dem verblieben, dass er solche seine Kunst im Werk darthun und erweisen solle. Dieweil Wir berichtet werden, dass er der durch ihne selbst an- erbotenen Prob bishero noch den wenigisten Anfang nicht gemacht und Wir doch gern Wissenschaft haben wollten, was sich auf diese des Juden angegebene Kunst und dabei vertröste grosse Nutzbarkeit eigentlich und mit Grund zu verlassen sein möchte: als ist Unser gnä- diger Befehlich hiemit an euch, ihr wollet ihne Juden zu Darthuung solcher Prob mit Ernst halten und darob sein, dass er dieselb ferner keineswegs nicht aufziehe oder länger verschiebe, sondern im Fall es nicht allbereit beschehen, gleich in continenti darzu greife, wie dann den darzu bedürftigen Verlag unser Hofkammerconcipist und getreuer
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 659 tomu artikuli rozuměti a tudy se od pokuty týmž sněmem vyměřené 1594. vyvarovati mohli. Což vzavše My na takovou jich prosbu poníženou s nejvyššími radami, ouředníky a soudci zemskými v své milostivé uvážení, takto týž artikul v témž sněmu doložený vysvětlovati ráčíme: totiž že každý Žid z mužského pohlaví přes dvaceti let stáří dva uherská zlata, ti pak, kteříž pod dvaceti až do desíti let sou po jednom uherským zlatým ročně pod pokutou vyměřenou dáti mají a jsou povinni. Však ženský pohlaví staré i mladé ty se vymíňují a v to potahovány bejti nemají. Což se pak mládeže židovské od desíti let zpátkem počítajíc až do těch, kteří v kolébce leží, dotejče, nicméně i čeledi židovské, obojího ženského i mužského pohlaví, ti všickni se takové daně a berně osvo- bozují ovšem dokonce. A protož vám všem i jednomu každému ob- zvláštně, kteří jaké Židy na gruntech svých a pod sebou máte, o tom milostivě poroučeti ráčíme, abyšte jich mimo toto vysvětlení naše ničímž vejše neztěžovali, nýbrž při tomto vyměření našem skutečně zanechali, jináče nečiníc, neb na tom jistou vuoli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v pátek po svatým Marku evangelistu Páně léta devadesátého čtvrtého. Sněmy české VIII., 548. 900. Císař Rudolf II. nařizuje komoře české, aby 1594. Žid Abraham Colorni z Mantovy, který se nabídl vyráběti sanýtr způsobem umělým, bez odkladu ukázal zkoušku svého umění. V Řezně, 6. července 1594. Euch ist gehorsamist unverborgen, mit was für einer Kunst sich ein Mantuanischer Jud mit Namen Abraham Colorni von wegen des Salitersiedens bei Uns noch zu Prag in Unterthänigkeit angegeben, welches halber es dann auch für Unserm Aufbruch von dannen auf dem verblieben, dass er solche seine Kunst im Werk darthun und erweisen solle. Dieweil Wir berichtet werden, dass er der durch ihne selbst an- erbotenen Prob bishero noch den wenigisten Anfang nicht gemacht und Wir doch gern Wissenschaft haben wollten, was sich auf diese des Juden angegebene Kunst und dabei vertröste grosse Nutzbarkeit eigentlich und mit Grund zu verlassen sein möchte: als ist Unser gnä- diger Befehlich hiemit an euch, ihr wollet ihne Juden zu Darthuung solcher Prob mit Ernst halten und darob sein, dass er dieselb ferner keineswegs nicht aufziehe oder länger verschiebe, sondern im Fall es nicht allbereit beschehen, gleich in continenti darzu greife, wie dann den darzu bedürftigen Verlag unser Hofkammerconcipist und getreuer
Strana 660
660 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lieber Isaak Pfandler ein Befehl hat, soviel jederzeit vonnöthen von unsertwegen darzugeben. Daran vollbringt ihr oc. Geben Regensburg, den 6. Juli anno 1594. An die beheimische Kammer. Sněmy české VIII., 583. 1594. 901. Rada města Rakovníka píše Klatovským, že až po odpravení zhoubcův zemských výpisy jich přiznání jim odešle; žádá, aby Domažličtí hleděli Židy v Tachově a Plané,*) kteří prý na pálení zločin- cům peníze dávali, zajmouti. 1. října 1594. (Česky.) Kopie města Rakovníka. *) K dějinám obce židovské v Tachově a v Plané poklá- dáme sem některé zprávy z »Geschichte der Stadt Tachau« od Jos. Stocklöwa 1878 a z Geschichte der Stadt Plan od Jiř. Weidla a Ed. Senfta. Die erste Judenschaft, von der wir Kenntniss haben, war in Tachau sehr spärlich vertreten. Die ältesten Stadt- und Herrschaftsurbare verzeichnen nur fünf Juden. Das erstere vom J. 1552 nennt den Mathäs Jud, Maier Kohn, Leb Jud, Schewl Juden Aidem und den Hanns Priester. Dagegen nennt das letztere, vom J. 1555 Mayer, Benedick, Leb, Wolf und Jung Mayer, welche männiglich 5 Schock zu Georgi und Galli zinsten, also hübsch stark belastet waren. Diese Silberzinse mussten sie als Schutzgeld der Herrschaft zahlen, unter deren Schirm die Juden standen. Allein dieser Schutz war zu schwach gegenüber dem Juden- hasse, welcher sich nicht minder auch der höheren Kreise bemächtigte. In schlauer Weise suchte man sich dieser Schutzpflicht zu entledigen. Die Prager Gemeinde hatte ein Auskunftsmittel mit der »Judenausweisung« erfunden und dieselbe 1524 zum Beschlusse erhoben. Die Hauptstadt sollte mit diesem Werke christlicher Barmherzigkeit nicht vereinzelt stehen. Als die Verpfändung der Herrschaft an den Herrn von Lobkowitz im Zuge war, kam auch die Bedingung zur Sprache, dass der Judenzins Sr. Majestät vorbehalten bleibe und er, der Burggraf, ohne Vorwissen des Königs die Juden von Tachau nicht »auspieten« noch in anderen Wegen beschweren soll. Das behagte dem Johann d. J. von Lobkowitz keineswegs. Wenn er (Lobkowitz) nähmlich den Juden ein Jahr vorher wissen mache, dass sie mit ihrer Habe die Stadt zu räumen hätten, so mussten sie dem Folge leisten. Es wurde dies damit begründet, dass die Juden der ver- brannten und verarmten Stadt Tachau in deren Nahrung zu merklichem Schaden und Verderben seien und dass er in den Artikel, nach welchem die Juden da verbleiben sollen, niemals gewilligt und desshalb auch den Zins von ihnen neben anderem Einkommen nicht annehmen gewollt. Der König willigte auch darein, jedoch mit dem Gutdünken der böhmischen Kammer, den Juden ein halb Jahr vorher zum Verkaufe ihrer Häuser und Einbringung ihrer Schulden zu gestatten, und mit dem Gutachten der Hofkammer, dass, wenn der König die Juden von Tachau abschaffen wolle, er es jetzt tun und zugleich dem Burggrafen auferlegen
660 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lieber Isaak Pfandler ein Befehl hat, soviel jederzeit vonnöthen von unsertwegen darzugeben. Daran vollbringt ihr oc. Geben Regensburg, den 6. Juli anno 1594. An die beheimische Kammer. Sněmy české VIII., 583. 1594. 901. Rada města Rakovníka píše Klatovským, že až po odpravení zhoubcův zemských výpisy jich přiznání jim odešle; žádá, aby Domažličtí hleděli Židy v Tachově a Plané,*) kteří prý na pálení zločin- cům peníze dávali, zajmouti. 1. října 1594. (Česky.) Kopie města Rakovníka. *) K dějinám obce židovské v Tachově a v Plané poklá- dáme sem některé zprávy z »Geschichte der Stadt Tachau« od Jos. Stocklöwa 1878 a z Geschichte der Stadt Plan od Jiř. Weidla a Ed. Senfta. Die erste Judenschaft, von der wir Kenntniss haben, war in Tachau sehr spärlich vertreten. Die ältesten Stadt- und Herrschaftsurbare verzeichnen nur fünf Juden. Das erstere vom J. 1552 nennt den Mathäs Jud, Maier Kohn, Leb Jud, Schewl Juden Aidem und den Hanns Priester. Dagegen nennt das letztere, vom J. 1555 Mayer, Benedick, Leb, Wolf und Jung Mayer, welche männiglich 5 Schock zu Georgi und Galli zinsten, also hübsch stark belastet waren. Diese Silberzinse mussten sie als Schutzgeld der Herrschaft zahlen, unter deren Schirm die Juden standen. Allein dieser Schutz war zu schwach gegenüber dem Juden- hasse, welcher sich nicht minder auch der höheren Kreise bemächtigte. In schlauer Weise suchte man sich dieser Schutzpflicht zu entledigen. Die Prager Gemeinde hatte ein Auskunftsmittel mit der »Judenausweisung« erfunden und dieselbe 1524 zum Beschlusse erhoben. Die Hauptstadt sollte mit diesem Werke christlicher Barmherzigkeit nicht vereinzelt stehen. Als die Verpfändung der Herrschaft an den Herrn von Lobkowitz im Zuge war, kam auch die Bedingung zur Sprache, dass der Judenzins Sr. Majestät vorbehalten bleibe und er, der Burggraf, ohne Vorwissen des Königs die Juden von Tachau nicht »auspieten« noch in anderen Wegen beschweren soll. Das behagte dem Johann d. J. von Lobkowitz keineswegs. Wenn er (Lobkowitz) nähmlich den Juden ein Jahr vorher wissen mache, dass sie mit ihrer Habe die Stadt zu räumen hätten, so mussten sie dem Folge leisten. Es wurde dies damit begründet, dass die Juden der ver- brannten und verarmten Stadt Tachau in deren Nahrung zu merklichem Schaden und Verderben seien und dass er in den Artikel, nach welchem die Juden da verbleiben sollen, niemals gewilligt und desshalb auch den Zins von ihnen neben anderem Einkommen nicht annehmen gewollt. Der König willigte auch darein, jedoch mit dem Gutdünken der böhmischen Kammer, den Juden ein halb Jahr vorher zum Verkaufe ihrer Häuser und Einbringung ihrer Schulden zu gestatten, und mit dem Gutachten der Hofkammer, dass, wenn der König die Juden von Tachau abschaffen wolle, er es jetzt tun und zugleich dem Burggrafen auferlegen
Strana 661
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 661 902. Komora česká nařizuje purkmistru a radě 1594. města Kolína, aby Židy před násilnostmi vojska do Uher táhnoucího chránili. Na hradě Pražském, 9. září 1594. möge, keinen Juden mehr ohne Vorwissen Seiner Majestät wieder aufzunehmen. Auch in dem Promemoria der Wiener Kammer vom J. 1564 wird dem Kaiser em- pfohlen, die Stadt der unerträglichen Last der Juden, so bei der Stadt wohnen, künftig und in Ewigkeit zu entledigen (Urkunden im Wiener Hotkammer-Archiv). Zu einer Ausführung dieser unmenschlichen Massregel ist es indessen nicht ge- kommen. Die oben erwähnten Schulden waren ein Band, das nur schwer zu lösen war. Dem Pfandherren nicht minder wie der Stadt, als sie so glücklich war, die Herrschaft Tachau zu erlangen, mögen die Geldmittel geradezu unent- behrlich gewesen sein. Hatte ja doch die hiesige Judenschaft selbst die Stadt Nürnberg derart unsicher gemacht, dass sich der dortige Rat 1616 für mehrere Bürger ins Mittel schlagen musste, die von den »Israelitischen Juden von Tachau« wegen Zahlung gedrängt wurden (Königl. Archiv in Nürnberg Missivbücher, Tom. 234, Fol. 284). Dem hatten es wohl die Juden zu verdanken, dass sie sich nicht nur weiterhin ihres Daseins als ein notwendiges Ubel erfreuen, sondern auch vermehren konnten. So heisst es im grünen Urbar auf dem 3. Blatte: »Item dieser Zeit (1605) befinden sich auch bei der Stadt 15 angesessene Juedten; denen seint ihre Häuser nur auf Wohlgefallen zu kaufen gegeben worden und ist jeder jährlich vor seine Person Georgi und Galli jedesmal 5 Schock dem Amt und Schloss Tachau zu zinsen schuldig, tut zusammen 150 Schock. Ausserdem hatten die Juden beim Schlosse das Heu in die Schupfen zu räumen und den Hafer auf den Hoffeldern aufzusammeln. Aber noch ein anderer Umstand kommt hier in Betracht. Der Protestan- tismus läuterte das göttliche Wort von mittelalterlichen Anschauungen und Ver- unstaltungen und vor Allem wurden vom Humanismus, welcher sich in Deutsch- land Bahn brach und immer mächtiger regte, vernünftigere Anschauungen, insbesondere der sittliche Wert des Menschen verbreitet Das Alles milderte die Gehässigkeit gegen die Israeliten. Gerade als der Protestantismus in Tachau in vollster Blüte stand, konnte sich die Judenschaft vermehren und immer fester an einander schliessen. In dieser Zeit fallt es nun, dass sie zu einer Gemeinde sich vereinigte und ein eigenes Bethaus herstellte. Die Verhältnisse der neuen Judengemeinde wurden in einer besonderen Instruction (Schlossarchiv 19. Juni 1605) nachstehends geregelt: Zwei in jedem Jahre gewählte Kirchenväter hatten die Gemeinde anzuhalten, dass die Synagoge Abends und Morgens fleissig besucht und das Gebet andächtig verrichtet werde. Jeder, der während der Betstunde oder des Bibellesens mit Lachen oder Schwätzen die Andacht störte, wurde von denselben in Strafe gezogen. Selbst die Roschechols (Gemeindevorstände, Altesten) konnten diese Strafe nicht aufhalten. Die sollten vielmehr den Kirchen- vätern gegen Widerspänstige behilflich sein, es mochte die Beleidigung in der Synagoge oder beim Sammeln der Almosengelder vorfallen. Wer den Erlag des Almosenzettels verweigerte, dem konnte der Sitz in der Synagoge verschlagen werden und hatte er sich nicht binnen drei Tagen in Gehorsam erzeigt, so wurde er vom Schulmeister in den Bann gerufen. Wenn der Betreffende den Bann durch drei Tage nicht auf sich beruhen lassen wollte, so wurde er bis zum völligen Erlage der Strafe und des Almosenzettels im Arest angehalten. Im übrigen stand
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 661 902. Komora česká nařizuje purkmistru a radě 1594. města Kolína, aby Židy před násilnostmi vojska do Uher táhnoucího chránili. Na hradě Pražském, 9. září 1594. möge, keinen Juden mehr ohne Vorwissen Seiner Majestät wieder aufzunehmen. Auch in dem Promemoria der Wiener Kammer vom J. 1564 wird dem Kaiser em- pfohlen, die Stadt der unerträglichen Last der Juden, so bei der Stadt wohnen, künftig und in Ewigkeit zu entledigen (Urkunden im Wiener Hotkammer-Archiv). Zu einer Ausführung dieser unmenschlichen Massregel ist es indessen nicht ge- kommen. Die oben erwähnten Schulden waren ein Band, das nur schwer zu lösen war. Dem Pfandherren nicht minder wie der Stadt, als sie so glücklich war, die Herrschaft Tachau zu erlangen, mögen die Geldmittel geradezu unent- behrlich gewesen sein. Hatte ja doch die hiesige Judenschaft selbst die Stadt Nürnberg derart unsicher gemacht, dass sich der dortige Rat 1616 für mehrere Bürger ins Mittel schlagen musste, die von den »Israelitischen Juden von Tachau« wegen Zahlung gedrängt wurden (Königl. Archiv in Nürnberg Missivbücher, Tom. 234, Fol. 284). Dem hatten es wohl die Juden zu verdanken, dass sie sich nicht nur weiterhin ihres Daseins als ein notwendiges Ubel erfreuen, sondern auch vermehren konnten. So heisst es im grünen Urbar auf dem 3. Blatte: »Item dieser Zeit (1605) befinden sich auch bei der Stadt 15 angesessene Juedten; denen seint ihre Häuser nur auf Wohlgefallen zu kaufen gegeben worden und ist jeder jährlich vor seine Person Georgi und Galli jedesmal 5 Schock dem Amt und Schloss Tachau zu zinsen schuldig, tut zusammen 150 Schock. Ausserdem hatten die Juden beim Schlosse das Heu in die Schupfen zu räumen und den Hafer auf den Hoffeldern aufzusammeln. Aber noch ein anderer Umstand kommt hier in Betracht. Der Protestan- tismus läuterte das göttliche Wort von mittelalterlichen Anschauungen und Ver- unstaltungen und vor Allem wurden vom Humanismus, welcher sich in Deutsch- land Bahn brach und immer mächtiger regte, vernünftigere Anschauungen, insbesondere der sittliche Wert des Menschen verbreitet Das Alles milderte die Gehässigkeit gegen die Israeliten. Gerade als der Protestantismus in Tachau in vollster Blüte stand, konnte sich die Judenschaft vermehren und immer fester an einander schliessen. In dieser Zeit fallt es nun, dass sie zu einer Gemeinde sich vereinigte und ein eigenes Bethaus herstellte. Die Verhältnisse der neuen Judengemeinde wurden in einer besonderen Instruction (Schlossarchiv 19. Juni 1605) nachstehends geregelt: Zwei in jedem Jahre gewählte Kirchenväter hatten die Gemeinde anzuhalten, dass die Synagoge Abends und Morgens fleissig besucht und das Gebet andächtig verrichtet werde. Jeder, der während der Betstunde oder des Bibellesens mit Lachen oder Schwätzen die Andacht störte, wurde von denselben in Strafe gezogen. Selbst die Roschechols (Gemeindevorstände, Altesten) konnten diese Strafe nicht aufhalten. Die sollten vielmehr den Kirchen- vätern gegen Widerspänstige behilflich sein, es mochte die Beleidigung in der Synagoge oder beim Sammeln der Almosengelder vorfallen. Wer den Erlag des Almosenzettels verweigerte, dem konnte der Sitz in der Synagoge verschlagen werden und hatte er sich nicht binnen drei Tagen in Gehorsam erzeigt, so wurde er vom Schulmeister in den Bann gerufen. Wenn der Betreffende den Bann durch drei Tage nicht auf sich beruhen lassen wollte, so wurde er bis zum völligen Erlage der Strafe und des Almosenzettels im Arest angehalten. Im übrigen stand
Strana 662
662 K HISTORII ŽIDŮ 1594. Moudří a opatrní přátelé milí. Stěžují sobě starší Židé i na místě vší obce židovské u vás, že by před lidem válečným, kterýž nyní téměř die Judengemeinde unter der Leitung von zwei Roschechols. Diese wurden eben- falls alljährlich gewählt und mussten schwören, mit der Gemeinde aufrichtig und treu umzugehen, das herrschaftliche Interesse zu wahren, auch unparteiisch und gewissenhaft Händel und Streitigkeiten zu schlichten und nötigenfalls zu ent- scheiden. Ihr Richteramt erstreckte sich aber nur auf Bagatellen, d. h. auf Gegenstände in der Höhe von 5 Fl. und ging die Apellation an den Landes- rabbiner. Sie konnten auch nicht über mehr als einen Speciesducaten ohne Wissen und Willen der Gemeinde verfügen. Diese beschloss über alle höheren Ausgaben, übte die Strafgewalt mit Vorbehalt der Berufung an den Landesrab- biner aus, wobei immer 1 Fl. 10 kr. erlegt werden musste. Die Gemeinde ver- sammelte sich, so oft es nötig erschien. Die Roschechols konnten jene, so nicht vor Judenrecht gehen wollten, mit Bann und Arrest belegen und wechselten von einem Monate zum andern im Amte. Mit Ablauf des Monates hatte der Betref- fende der Gemeinde Rechenschaft zu geben. Ausgaben, Beschlüsse und sonstige Angelegenheiten wurden im »Gemeinbuch« verzeichnet, welches nebst der In- struction in einem Kästchen aufbewahrt wurde. Ein Roschechol hatte dasselbe in Gewahrsam, der andere den Schlüssel dazu und mussten beide Roschecholes oder bei Abwesenheit des einen ein anderer unparteiischer Mann zugegen sein, wenn das Gemeinbuch herausgenommen wurde. Kein Jude durfte sich unter- stehen, »mehr als zwei Kinder hier zu setzen, es sei dann mit Wissen und Willen der Gemein« und durste ein Haus nie an einen Fremden, sondern immer nur einem aus der Gemeinde überlassen werden. Der Schulmeister bezog für den Unterricht im a b c bis zur Bibel von einer Viertelstunde 221/2 Kr. Auch waren ihm für eine Viertelstunde Lehrzeit 31/2 Kosttage eingeräumt. Das übrige wurde aus der Anlag genommen. Mit dem Pfandbriefe vom J. 1606 wurden der Stadt mit der Herrschaft auch alle an- und abwesenden, allda angesessenen und angenommenen Juden übergeben, »soweit sie sich der Gebühr nach und gemein der Stadt unschädlich (darauf ein Rat sein sonders Aufmerken und gebührliches Einsehen haben soll) verhalten werden.« Weniger Wahrheitsliebe als viel mehr blinder Eigennutz ver- anlasste den Regenten Hausmann zu der Randbemerkung, die er am 4. Aug. 1625 niederschrieb: »Die Juden seint alle fort, deshalb geht der Zins auch ab.« Sie waren bei den Geschäften, an welchen es bei ihm nicht fehlte, sogleich zu Handen. Für den Salzhandel, welchen Hausmann der Stadt um 500 Rthlr. überlassen wollte, soll ihm ein Jude das Doppelte angeboten haben. Wie wenig in dem Juden die Menschenwürde geachtet wurde, konnte man unter Hausmann auf dem Maut- tarife in Bettlarn lesen. Dort war für ein Ross und eine Kuh je ein Kreuzer, für ein fettes Schwein 2 Krz. und von einem Juden 3 Krz. als Pflasterzoll zu entrichten. Das Ebenbild Gottes wurde einem Rinde und Mastschweine im Werte gleich geschätzt. Dieser Auffassung und der Gleichstellung des Juden mit dem unvernünftigen Tiere entsprach auch der Judeneid. Seine Formel enthielt soviel Verwünschungen, dass auch der Gewissenhafteste vor den fürchterlichen Worten zurückschrecken konnte. Sie lautete: »Ich schwöre zu Adonay, dem Schöpfer des Himmels und des Erdreichs, dass wenn ich unwahr schwöre, mich übergehe und verzehre das Feuer, das über Sodoma und Gomorrha niederging und alle
662 K HISTORII ŽIDŮ 1594. Moudří a opatrní přátelé milí. Stěžují sobě starší Židé i na místě vší obce židovské u vás, že by před lidem válečným, kterýž nyní téměř die Judengemeinde unter der Leitung von zwei Roschechols. Diese wurden eben- falls alljährlich gewählt und mussten schwören, mit der Gemeinde aufrichtig und treu umzugehen, das herrschaftliche Interesse zu wahren, auch unparteiisch und gewissenhaft Händel und Streitigkeiten zu schlichten und nötigenfalls zu ent- scheiden. Ihr Richteramt erstreckte sich aber nur auf Bagatellen, d. h. auf Gegenstände in der Höhe von 5 Fl. und ging die Apellation an den Landes- rabbiner. Sie konnten auch nicht über mehr als einen Speciesducaten ohne Wissen und Willen der Gemeinde verfügen. Diese beschloss über alle höheren Ausgaben, übte die Strafgewalt mit Vorbehalt der Berufung an den Landesrab- biner aus, wobei immer 1 Fl. 10 kr. erlegt werden musste. Die Gemeinde ver- sammelte sich, so oft es nötig erschien. Die Roschechols konnten jene, so nicht vor Judenrecht gehen wollten, mit Bann und Arrest belegen und wechselten von einem Monate zum andern im Amte. Mit Ablauf des Monates hatte der Betref- fende der Gemeinde Rechenschaft zu geben. Ausgaben, Beschlüsse und sonstige Angelegenheiten wurden im »Gemeinbuch« verzeichnet, welches nebst der In- struction in einem Kästchen aufbewahrt wurde. Ein Roschechol hatte dasselbe in Gewahrsam, der andere den Schlüssel dazu und mussten beide Roschecholes oder bei Abwesenheit des einen ein anderer unparteiischer Mann zugegen sein, wenn das Gemeinbuch herausgenommen wurde. Kein Jude durfte sich unter- stehen, »mehr als zwei Kinder hier zu setzen, es sei dann mit Wissen und Willen der Gemein« und durste ein Haus nie an einen Fremden, sondern immer nur einem aus der Gemeinde überlassen werden. Der Schulmeister bezog für den Unterricht im a b c bis zur Bibel von einer Viertelstunde 221/2 Kr. Auch waren ihm für eine Viertelstunde Lehrzeit 31/2 Kosttage eingeräumt. Das übrige wurde aus der Anlag genommen. Mit dem Pfandbriefe vom J. 1606 wurden der Stadt mit der Herrschaft auch alle an- und abwesenden, allda angesessenen und angenommenen Juden übergeben, »soweit sie sich der Gebühr nach und gemein der Stadt unschädlich (darauf ein Rat sein sonders Aufmerken und gebührliches Einsehen haben soll) verhalten werden.« Weniger Wahrheitsliebe als viel mehr blinder Eigennutz ver- anlasste den Regenten Hausmann zu der Randbemerkung, die er am 4. Aug. 1625 niederschrieb: »Die Juden seint alle fort, deshalb geht der Zins auch ab.« Sie waren bei den Geschäften, an welchen es bei ihm nicht fehlte, sogleich zu Handen. Für den Salzhandel, welchen Hausmann der Stadt um 500 Rthlr. überlassen wollte, soll ihm ein Jude das Doppelte angeboten haben. Wie wenig in dem Juden die Menschenwürde geachtet wurde, konnte man unter Hausmann auf dem Maut- tarife in Bettlarn lesen. Dort war für ein Ross und eine Kuh je ein Kreuzer, für ein fettes Schwein 2 Krz. und von einem Juden 3 Krz. als Pflasterzoll zu entrichten. Das Ebenbild Gottes wurde einem Rinde und Mastschweine im Werte gleich geschätzt. Dieser Auffassung und der Gleichstellung des Juden mit dem unvernünftigen Tiere entsprach auch der Judeneid. Seine Formel enthielt soviel Verwünschungen, dass auch der Gewissenhafteste vor den fürchterlichen Worten zurückschrecken konnte. Sie lautete: »Ich schwöre zu Adonay, dem Schöpfer des Himmels und des Erdreichs, dass wenn ich unwahr schwöre, mich übergehe und verzehre das Feuer, das über Sodoma und Gomorrha niederging und alle
Strana 663
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 663 každodenně skrz město vaše do Uher táhne, jak sami tak i manželky a 1594. dítky jejich hrdly ani statečky svými bezpečni nebyli, že by jim od téhož die Flüche, die in der Thora geschrieben stehen, und dass mir auch der wahre Gott, der Laub und Gras und Alles erschaffen hat, nimmermehr zu Hilfe noch zu Statten komme in einigen Nöten und Sachen (Schwarzes Amtsprotokoll Bl. 43). Wie noch heutzutage, verlegten sich die Kinder Israels mit besonderer Vorliebe auf den Handel mit Häuten und Fellen, wodurch die Rotgärber ver- kürzt zu sein vermeinten. Hausmann kam diesem in dem ihrem Handwerke 1629 erteilten Privileg mit folgender Bestimmung zu Hilfe: »Es soll keiner den Juden einige Haut noch Fell arbeiten und kein Jude ein Leder weder hier noch auf fremden Dorfschaften verkaufen und ebensowenig eine Haut oder ein Fell in der Stadt, den Dörfern und Schäfereien kaufen, und da einer hierbei betreten würde, damit verfallen sein." Das abgesonderte Viehschlachten oder »Schachen« bei den Juden »so deren eine namhafte Anzahl allhier gewohnet« führte zu mancherlei Missbräuchen und zum Nachteile der Fleischhauer suchten sie durch Verkauf von allerlei Fleisch unter einander Gewinn und Vorteil zu ziehen. Um dem zu steuern, verordnete Hausmann 1629, dass die Juden zukünftig, wie vordem gebräuchlich war, schuldig sind ihre Nothdurften an Rindvieh, Kälbern, Schöpsen, Böcken und Lämmern lebendig von den Metzgermeistern nach Be- lieben zu kaufen, und konnten sie nur die so gekauften Schlachttiere nach ihrer Weise schachen. Die Einstellung des Viehes in die Mastung und jeder heimliche Verschleiss war ihnen untersagt und dem Metzgerhandwerk gestattet derlei Vieh wegzunehmen (Art. 30 der Zunftordnung der Fleischhauer). Auch einen Abfall vom alten Glauben der Väter müssen wir verzeichnen. Am 28. April 1660 wurde in der hiesigen Franziskanerkirche ein Jude getauft Namens Johann Plarl, auch Perl genannt. Um mehr Aufsehen zu erwecken vertrat Joh. Sigmund Friedrich Reichsgraf von Götz, Herr auf Haid und Neu- stadtl, die Pathenstelle. Um eine gerechtere Verteilung der Gemeindelasten herbeizuführen, wurden zufolge einhelligen Beschlusses der Judengemeinde vom 3. Jänner 1663 drei un- parteiische Anläger aufgestellt. Von diesen hatte aber der dritte nur als Ersatz- mann einzutreten, wenn von den zwei übrigen Anlägern der eine oder andere wegen Verwandtschaft, Erzteindschaft befangen oder aus der Gemeinde entschie- den war. Auch sie standen in Eidespflicht und hatten einen nach dem anderen aus der Gemeinde, wie ihre Namen auf Zetteln ausgeloost wurden, nach bestem Wissen und Gewissen einzuschätzen, d. h. sein Vermögen zu bestimmen und durch Vergleichung von Einnahmen und Ausgaben das reine Einkommen zu er- forschen. Dieses bildete dann den Maasstab der Besteuerung und wurden von jedem Hundert Gulden 10 Kreuzer und je nach Umständen ein Kreuzer mehr oder weniger für die Gemeinde eingehoben. In Geldsachen ging es nicht immer friedlich und schiedlich her. Joh. Anton Graf von Losimthal sah sich deshalb veranlasst am 17. Oktober 1719 die alte Judeninstruction zu erneuern und zu er- weitern und liess zugleich deren genaue Befolgung unter Strafe von 10 Ducaten mit Handstreich angeloben. Die neu hinzugefügten Bestimmungen betrafen den Schulmeister. Dieser musste Hetacha Tosephis lehren und bezog überdies von den Kindern, welche Hetoeka Topheris lernten, den 4. Teil als Lohn und Kost. Ein zweites Viertel wurde von jedwedem aus der Gemeinde zu gleichen Teilen und
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 663 každodenně skrz město vaše do Uher táhne, jak sami tak i manželky a 1594. dítky jejich hrdly ani statečky svými bezpečni nebyli, že by jim od téhož die Flüche, die in der Thora geschrieben stehen, und dass mir auch der wahre Gott, der Laub und Gras und Alles erschaffen hat, nimmermehr zu Hilfe noch zu Statten komme in einigen Nöten und Sachen (Schwarzes Amtsprotokoll Bl. 43). Wie noch heutzutage, verlegten sich die Kinder Israels mit besonderer Vorliebe auf den Handel mit Häuten und Fellen, wodurch die Rotgärber ver- kürzt zu sein vermeinten. Hausmann kam diesem in dem ihrem Handwerke 1629 erteilten Privileg mit folgender Bestimmung zu Hilfe: »Es soll keiner den Juden einige Haut noch Fell arbeiten und kein Jude ein Leder weder hier noch auf fremden Dorfschaften verkaufen und ebensowenig eine Haut oder ein Fell in der Stadt, den Dörfern und Schäfereien kaufen, und da einer hierbei betreten würde, damit verfallen sein." Das abgesonderte Viehschlachten oder »Schachen« bei den Juden »so deren eine namhafte Anzahl allhier gewohnet« führte zu mancherlei Missbräuchen und zum Nachteile der Fleischhauer suchten sie durch Verkauf von allerlei Fleisch unter einander Gewinn und Vorteil zu ziehen. Um dem zu steuern, verordnete Hausmann 1629, dass die Juden zukünftig, wie vordem gebräuchlich war, schuldig sind ihre Nothdurften an Rindvieh, Kälbern, Schöpsen, Böcken und Lämmern lebendig von den Metzgermeistern nach Be- lieben zu kaufen, und konnten sie nur die so gekauften Schlachttiere nach ihrer Weise schachen. Die Einstellung des Viehes in die Mastung und jeder heimliche Verschleiss war ihnen untersagt und dem Metzgerhandwerk gestattet derlei Vieh wegzunehmen (Art. 30 der Zunftordnung der Fleischhauer). Auch einen Abfall vom alten Glauben der Väter müssen wir verzeichnen. Am 28. April 1660 wurde in der hiesigen Franziskanerkirche ein Jude getauft Namens Johann Plarl, auch Perl genannt. Um mehr Aufsehen zu erwecken vertrat Joh. Sigmund Friedrich Reichsgraf von Götz, Herr auf Haid und Neu- stadtl, die Pathenstelle. Um eine gerechtere Verteilung der Gemeindelasten herbeizuführen, wurden zufolge einhelligen Beschlusses der Judengemeinde vom 3. Jänner 1663 drei un- parteiische Anläger aufgestellt. Von diesen hatte aber der dritte nur als Ersatz- mann einzutreten, wenn von den zwei übrigen Anlägern der eine oder andere wegen Verwandtschaft, Erzteindschaft befangen oder aus der Gemeinde entschie- den war. Auch sie standen in Eidespflicht und hatten einen nach dem anderen aus der Gemeinde, wie ihre Namen auf Zetteln ausgeloost wurden, nach bestem Wissen und Gewissen einzuschätzen, d. h. sein Vermögen zu bestimmen und durch Vergleichung von Einnahmen und Ausgaben das reine Einkommen zu er- forschen. Dieses bildete dann den Maasstab der Besteuerung und wurden von jedem Hundert Gulden 10 Kreuzer und je nach Umständen ein Kreuzer mehr oder weniger für die Gemeinde eingehoben. In Geldsachen ging es nicht immer friedlich und schiedlich her. Joh. Anton Graf von Losimthal sah sich deshalb veranlasst am 17. Oktober 1719 die alte Judeninstruction zu erneuern und zu er- weitern und liess zugleich deren genaue Befolgung unter Strafe von 10 Ducaten mit Handstreich angeloben. Die neu hinzugefügten Bestimmungen betrafen den Schulmeister. Dieser musste Hetacha Tosephis lehren und bezog überdies von den Kindern, welche Hetoeka Topheris lernten, den 4. Teil als Lohn und Kost. Ein zweites Viertel wurde von jedwedem aus der Gemeinde zu gleichen Teilen und
Strana 664
664 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lidu již dosti namnoze škody se nadělalo, prosíce nás poníženě i pro Boha v tom za ochranu. I poněvadž JMCská pán náš nejmilostivější die andere Hälfte aus der Anlage bestritten. Das Schutzgeld betrug 100 fl. und wer den obrigkeitlichen Schutz geniessen wollte, musste zu Galli und Georgi 5 Gul- den beischiessen. Was zu dieser Summe fehlte, wurde aus der Anlage ergänzt. Zu allen übrigen Ausgaben, mit Ausnahme der kaiserlichen Steuer, wurden 2 Drittel aus der Anlag und das übrige von jeglichem aus der Gemeinde beigetragen. (Ge- meinbuch, aufbewahrt im Schlossarchiv I.) Abermals musste das auserwählte Volk Gottes eine Täuschung erleben. Am 4. Mai 1728 wurde bei den Minoriten in Wien ein Jude Namens Samuel aus Tachau gleichzeitig mit einem jüdischen Weibe getauft und nach der Messe unter dem Andrange einer grossen Volksmenge christlich getraut. Merkwürdig ist aber dieser Ehebund deshalb, weil den Neuvermälten nach ganz kurzer Ehe, schon Tags darauf, ein Töchterchen getauft wurde, welches — nun welches erst sechs Jahre alt war. Nicht minder wurde die hiesige Judenschaft beunruhigt, als das Feuer, welches den grössten Teil der inneren Stadt eingeäschert und mehrere Menschenleben dahin gerafft hatte, am 9. April 1748 zufällig bei dem Israeliten Isak Samuel Bloch in der Judengasse ausbrechen musste. Alle Schuld des Brand- unglückes wurde nun diesem in die Schuhe geschoben. Um den Hass der erregten Gemüter noch mehr zu schüren, wurden allerlei Gerüchte verbreitet, wie wenn Bloch das Feuer lange verheimlicht und seine ganze Habe in Gewölben und Keller in Sicherheit gebracht hätte. Weil Bloch das Argste befürchten musste, entfloh er noch in der Unglücksnacht mit Weib und Kindern. Die Erbitterung gegen die Juden wuchs unter der gesammten Bürgerschaft in solchem Masse, dass sie nicht nur ausgeplündert, sondern auch von dem rasenden Volke um das Leben gebracht worden wären, hätten sie sich nicht bei den Soldaten, welche in Tachau ein- quartiert waren, Salva Quardien ausgebeten. Die Bürger hatten geschworen, lieber ihr Leben in die Schanze zu schlagen als die Juden, durch deren Nachlässigkeit so viele Bürger ins Mitleiden gezogen wurden, fernerhin in der Stadt zu ge- dulden und ihre Häuser wieder aufbauen zu lassen. Aber mit Ausnahme des Schreckens hatte die Sache für die Juden keine weiteren schädlichen Folgen. Die ererbten Vorurteile brachten es mit sich, dass die Juden, soviel möglich, von der christlichen Gemeinde abgeschlossen wurden. Ja selbst dann machte man mit ihnen keine Gemeinschaft, wenn es sich handelte einer gemeinsamen Ge- fahr zu begegnen und dem Nächsten in der Not beizuspringen. Im Brandfalle bildete die Judenschaft einen Löschkörper für sich. Schon die Feuerlöschordnung vom J. 1749 (Art. 16) verpflichtete die Juden, dass sie bei dem Feuerlärm sogleich mit ihren Löschgeräten an Ort und Stelle zu laufen und auf menschenmögliche Weise beim Brande einzugreifen haben. Dagegen durfte keinem Juden ein Leid hierbei zugefügt werden bei sonstiger Verhaftung. Die Judenschaft musste ferner auf ihre eigene Kosten 4 grosse Wassertonnen mit eisernen Reifen, ferner 4 Feuerhacken, 4 Leitern und 12 Wasssereimer zu jedermans Hilfe bereit halten und jeder Jude, der sich durch Heirat sesshaft machte und demnach unter den Schutz der Herrschaft begab, musste einen ledernen Wassereimer beistellen. Die 12 Häuser in der Judengasse hatten daher gerade die Hälfte aller von der übrigen Stadt beigestellten Löschgeräte zu bestreiten. Diese Bestimmungen sind auch in die Feuerlöschordnung vom J. 1776 übergegangen. Nur fügte diese eine neue
664 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lidu již dosti namnoze škody se nadělalo, prosíce nás poníženě i pro Boha v tom za ochranu. I poněvadž JMCská pán náš nejmilostivější die andere Hälfte aus der Anlage bestritten. Das Schutzgeld betrug 100 fl. und wer den obrigkeitlichen Schutz geniessen wollte, musste zu Galli und Georgi 5 Gul- den beischiessen. Was zu dieser Summe fehlte, wurde aus der Anlage ergänzt. Zu allen übrigen Ausgaben, mit Ausnahme der kaiserlichen Steuer, wurden 2 Drittel aus der Anlag und das übrige von jeglichem aus der Gemeinde beigetragen. (Ge- meinbuch, aufbewahrt im Schlossarchiv I.) Abermals musste das auserwählte Volk Gottes eine Täuschung erleben. Am 4. Mai 1728 wurde bei den Minoriten in Wien ein Jude Namens Samuel aus Tachau gleichzeitig mit einem jüdischen Weibe getauft und nach der Messe unter dem Andrange einer grossen Volksmenge christlich getraut. Merkwürdig ist aber dieser Ehebund deshalb, weil den Neuvermälten nach ganz kurzer Ehe, schon Tags darauf, ein Töchterchen getauft wurde, welches — nun welches erst sechs Jahre alt war. Nicht minder wurde die hiesige Judenschaft beunruhigt, als das Feuer, welches den grössten Teil der inneren Stadt eingeäschert und mehrere Menschenleben dahin gerafft hatte, am 9. April 1748 zufällig bei dem Israeliten Isak Samuel Bloch in der Judengasse ausbrechen musste. Alle Schuld des Brand- unglückes wurde nun diesem in die Schuhe geschoben. Um den Hass der erregten Gemüter noch mehr zu schüren, wurden allerlei Gerüchte verbreitet, wie wenn Bloch das Feuer lange verheimlicht und seine ganze Habe in Gewölben und Keller in Sicherheit gebracht hätte. Weil Bloch das Argste befürchten musste, entfloh er noch in der Unglücksnacht mit Weib und Kindern. Die Erbitterung gegen die Juden wuchs unter der gesammten Bürgerschaft in solchem Masse, dass sie nicht nur ausgeplündert, sondern auch von dem rasenden Volke um das Leben gebracht worden wären, hätten sie sich nicht bei den Soldaten, welche in Tachau ein- quartiert waren, Salva Quardien ausgebeten. Die Bürger hatten geschworen, lieber ihr Leben in die Schanze zu schlagen als die Juden, durch deren Nachlässigkeit so viele Bürger ins Mitleiden gezogen wurden, fernerhin in der Stadt zu ge- dulden und ihre Häuser wieder aufbauen zu lassen. Aber mit Ausnahme des Schreckens hatte die Sache für die Juden keine weiteren schädlichen Folgen. Die ererbten Vorurteile brachten es mit sich, dass die Juden, soviel möglich, von der christlichen Gemeinde abgeschlossen wurden. Ja selbst dann machte man mit ihnen keine Gemeinschaft, wenn es sich handelte einer gemeinsamen Ge- fahr zu begegnen und dem Nächsten in der Not beizuspringen. Im Brandfalle bildete die Judenschaft einen Löschkörper für sich. Schon die Feuerlöschordnung vom J. 1749 (Art. 16) verpflichtete die Juden, dass sie bei dem Feuerlärm sogleich mit ihren Löschgeräten an Ort und Stelle zu laufen und auf menschenmögliche Weise beim Brande einzugreifen haben. Dagegen durfte keinem Juden ein Leid hierbei zugefügt werden bei sonstiger Verhaftung. Die Judenschaft musste ferner auf ihre eigene Kosten 4 grosse Wassertonnen mit eisernen Reifen, ferner 4 Feuerhacken, 4 Leitern und 12 Wasssereimer zu jedermans Hilfe bereit halten und jeder Jude, der sich durch Heirat sesshaft machte und demnach unter den Schutz der Herrschaft begab, musste einen ledernen Wassereimer beistellen. Die 12 Häuser in der Judengasse hatten daher gerade die Hälfte aller von der übrigen Stadt beigestellten Löschgeräte zu bestreiten. Diese Bestimmungen sind auch in die Feuerlöschordnung vom J. 1776 übergegangen. Nur fügte diese eine neue
Strana 665
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 665 jak nad křesťany tak i Židy milostivou a ochrannou ruku držeti ráčí, 1594. nechtíc tomu aby se Židům jaké ublížení neb příkoří díti mělo: protož Vorschrift im Sinne der ausnahmsweisen Stellung der Juden hinzu. Die Feuer- beschau durfte in der Judengasse nicht von jenen vorgenommen werden, welche in der Stadt hierzu niedergesetzt waren, sondern sie geschah durch das herr- schaftliche Amt unter Zuziehung der jüdischen Roschechols.—Joseph II hat die Juden aus dem Staube zu Menschen emporgehoben. Ohne Rücksicht auf ihren Glauben entnationalisirte er sie zu Bürgern seines Reiches mit Dekret vom J. 1781, also früher, als dies durch Ludwig XVI und Napoleon in Frankreich geschehen war. K. Joseph befreite sie von allen schimpflichen Abgaben, behob ihre besondere Gerichtsbarkeit, gab ihnen Normalschulen unter Aufsicht der Schulbehörden, ge- stattete ihnen Buchdruckereien, öffnete ihnen alle Universitäten zum Studium jedes Zweiges der Gelehrsamkeit; er gab ihnen frei alle Künste und Handwerke, alle Arten des Handels und der Fabriken und erlaubte ihnen Ackerbau zu treiben. Durch dieses kaiserliche Machtwort traten 31/2 tausend Seelen in die bürgerliche Freiheit über. Freilich der Geist, welchen ein mehrtausendjähriges Joch tief niedergebeugt hatte, konnte sich nicht eben so schnell zur Veredelung erheben, als dieses Joch durch die Hand des weltweisen Kaisers zerschmettert worden war. Doch äusserten sich bald die wohltätigen Wirkungen dieser Menschen- befreiung. Die Leinwand-, Cattun- und Zitzmanufakturen der Juden in Böhmen gehörten zu den ausgezeichnetsten des Landes und die ersten Fabriksarbeiter als Koloristen, Modellstecher u. s. w. waren Juden. Oesterreich hat also unter den gebildeten Staaten Europas den Ruhm, der erste gewesen zu sein, welcher in Rücksicht der jüdischen Glaubensbekenner richtige Grundsätze, wie Vernunft, Menschlichkeit und Klugheit sie gebieten, aufgestellt hat, und während nord- deutsche Schriftsteller für und wider die bürgerliche Freiheit der Israeliten stritten, hatte Joseph schon die grossen Ideen verwirklicht, an deren Ausführbarkeit die Engherzigkeit jener Menschen zweifelte. Die Judengasse ist nach dem Brande im J. 1818 aus dem Schutte neu er- standen und zählte im J. 1836 15 Judenhäuser mit 266 israelitischen Bewohnern. 1824 erfolgte die Bestätigung der alten Judeninstruktion, wohl die letzte. Bis zum 1. Jänner 1848 wurden Juden zum Besitze von Christenhäusern und untertänigen Liegenschaften nicht zugelassen. Das Judenpatent vom 3. August 1797 verbot den Juden den Besitz unbeweglicher Güter, nur als Ausnahme wurde ein anderes ge- stattet. Erst das neue Staatsgrundgesetz hat den Drat der Judengasse zersprengt und den Weg in die Stadt freigemacht. Gegenwärtig besitzen die Juden in Allem über 30 Häuser. 1869 gab es in Tachau 294 jüdische Einwohner. Einen besonderen Stolz setzt die hiesige Judengemeinde darein, ihren übrigen Glaubensgenossen im Lande als eine Gemeinschaft von strengen Altgläubigen voranzuleuchten. Denn auch im Judentume bemüht sich eine Partei den alten Glauben der Väter mit der Neuzeit zu versöhnen, allerdings nicht ohne Anfeindung und Verfolgung seitens ihrer andersdenkenden Glaubensbrüder. Die Kultusgemeinde erhält eigens eine confessionelle Schule, welche von nicht 50 Schülern besucht wird. Trotz der grössten Anstrengungen kämpft dieselbe fortwährend um ihr Dasein. Die eigenen Mittel reichen nicht hin, um eine geeignete Lehrkraft zu fesseln und jenem Wechsel des Lehrers folgt immer eine längere Sperrung der Anstalt. Des- halb soll der Staat bringen, was man aus Eigenem nicht zu bieten vermag. Wie-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 665 jak nad křesťany tak i Židy milostivou a ochrannou ruku držeti ráčí, 1594. nechtíc tomu aby se Židům jaké ublížení neb příkoří díti mělo: protož Vorschrift im Sinne der ausnahmsweisen Stellung der Juden hinzu. Die Feuer- beschau durfte in der Judengasse nicht von jenen vorgenommen werden, welche in der Stadt hierzu niedergesetzt waren, sondern sie geschah durch das herr- schaftliche Amt unter Zuziehung der jüdischen Roschechols.—Joseph II hat die Juden aus dem Staube zu Menschen emporgehoben. Ohne Rücksicht auf ihren Glauben entnationalisirte er sie zu Bürgern seines Reiches mit Dekret vom J. 1781, also früher, als dies durch Ludwig XVI und Napoleon in Frankreich geschehen war. K. Joseph befreite sie von allen schimpflichen Abgaben, behob ihre besondere Gerichtsbarkeit, gab ihnen Normalschulen unter Aufsicht der Schulbehörden, ge- stattete ihnen Buchdruckereien, öffnete ihnen alle Universitäten zum Studium jedes Zweiges der Gelehrsamkeit; er gab ihnen frei alle Künste und Handwerke, alle Arten des Handels und der Fabriken und erlaubte ihnen Ackerbau zu treiben. Durch dieses kaiserliche Machtwort traten 31/2 tausend Seelen in die bürgerliche Freiheit über. Freilich der Geist, welchen ein mehrtausendjähriges Joch tief niedergebeugt hatte, konnte sich nicht eben so schnell zur Veredelung erheben, als dieses Joch durch die Hand des weltweisen Kaisers zerschmettert worden war. Doch äusserten sich bald die wohltätigen Wirkungen dieser Menschen- befreiung. Die Leinwand-, Cattun- und Zitzmanufakturen der Juden in Böhmen gehörten zu den ausgezeichnetsten des Landes und die ersten Fabriksarbeiter als Koloristen, Modellstecher u. s. w. waren Juden. Oesterreich hat also unter den gebildeten Staaten Europas den Ruhm, der erste gewesen zu sein, welcher in Rücksicht der jüdischen Glaubensbekenner richtige Grundsätze, wie Vernunft, Menschlichkeit und Klugheit sie gebieten, aufgestellt hat, und während nord- deutsche Schriftsteller für und wider die bürgerliche Freiheit der Israeliten stritten, hatte Joseph schon die grossen Ideen verwirklicht, an deren Ausführbarkeit die Engherzigkeit jener Menschen zweifelte. Die Judengasse ist nach dem Brande im J. 1818 aus dem Schutte neu er- standen und zählte im J. 1836 15 Judenhäuser mit 266 israelitischen Bewohnern. 1824 erfolgte die Bestätigung der alten Judeninstruktion, wohl die letzte. Bis zum 1. Jänner 1848 wurden Juden zum Besitze von Christenhäusern und untertänigen Liegenschaften nicht zugelassen. Das Judenpatent vom 3. August 1797 verbot den Juden den Besitz unbeweglicher Güter, nur als Ausnahme wurde ein anderes ge- stattet. Erst das neue Staatsgrundgesetz hat den Drat der Judengasse zersprengt und den Weg in die Stadt freigemacht. Gegenwärtig besitzen die Juden in Allem über 30 Häuser. 1869 gab es in Tachau 294 jüdische Einwohner. Einen besonderen Stolz setzt die hiesige Judengemeinde darein, ihren übrigen Glaubensgenossen im Lande als eine Gemeinschaft von strengen Altgläubigen voranzuleuchten. Denn auch im Judentume bemüht sich eine Partei den alten Glauben der Väter mit der Neuzeit zu versöhnen, allerdings nicht ohne Anfeindung und Verfolgung seitens ihrer andersdenkenden Glaubensbrüder. Die Kultusgemeinde erhält eigens eine confessionelle Schule, welche von nicht 50 Schülern besucht wird. Trotz der grössten Anstrengungen kämpft dieselbe fortwährend um ihr Dasein. Die eigenen Mittel reichen nicht hin, um eine geeignete Lehrkraft zu fesseln und jenem Wechsel des Lehrers folgt immer eine längere Sperrung der Anstalt. Des- halb soll der Staat bringen, was man aus Eigenem nicht zu bieten vermag. Wie-
Strana 666
666 K HISTORII ŽIDŮ 1594. jménem a na místě JMsti císaře poroučíme vám, chtělo-li by se jim dále od ostatního lidu válečného, kterýž ještě tudy potáhne jaká škoda wohl die Volksschule von der modernen Gesetzgebung ihres kirchlichen Charak- ters entkleidet worden ist, so gibt sich doch die Tachauer Judenschaft der süssen Hoffnung hin, für ihre confessionelle Schule die gleichen Bezüge aus den öffent- lichen Kassen zu erlangen, wie sie die Volksschulen im Allgemeinen geniessen Seit Mai 1865 besteht der israelitische Frauenverein Talmud Torah. Er ist zu Ehren Ihrer Majestät der Kaiserin Elisabeth gegründet und verfolgt einen frommen wohltätigen Zweck, nämlich fähige und unbemittelte Kinder bei ihrer Heran- bildung möglichst zu unterstützen, Kranke zu pflegen und für die Verstorbenen zu beten. Unter den 66 Mitgliedern kann der Verein auch die durchlauchtige Frau Mathilde Fürstin zu Windisch-Grätz als eine besondere Wohltäterin verzeichnen. Das Vereinsvermögen beläuft sich auf ungefähr 2000 fl. K dějinám obce židovské v Plané. Die Juden waren schon vor der deutschen Einwanderung nach Böhmen gekommen. Seit frühester Zeit auf den Handel angewiesen, sammelte sich das auserwählte Volk Schätze und Reichthümer und erweckte dadurch den Neid der weniger sparsamen und enthaltsamen Christen; dazu galten die Juden als die Nach kommen der Peiniger und Kreuziger Christi, als Feinde der Christenheit und mussten die Sündenlast ihrer Väter oft büssen. So verjagte schon Wladislaw II. im J. 1076 alle Juden bis auf 1000 aus Böhmen, denn nur so viele sollten fortan im Lande wohnen dürfen. Den Juden war der Zutritt zu öffentlichen Aemtern und zu allem Grundbesitz verwehrt, hauptsächlich aus dem Grunde, dass ihnen kein Christ unterthänig werde. Der Jude galt als vogelfrei; er musste daher, um wenigstens seines Lebens sicher zu sein, sich unter den Schutz der Obrigkeit begeben. Dafür musste er der Herrschaft das Schutzgeld zahlen, unter dessen Schirm er stand. Von der Judenschaft in Plan, welche anfangs sehr spärlich vertreten war, erhalten wir am Anfange des 17. Jahrhunderts Kenntniss. Im J. 1611, am Sontage Reminiscere sind in der Judenvorstadt 4 Häuser und 5 Stadel abgebrannt. Dies war jedenfalls in der Nähe des Stadtteiches; aber auch in der Fleischgasse gab es damals schon ein Judenhaus, das des »Jakob Jud«. Die Juden erfreuten sich hier seitens der Grafen Schlick einer besonderen Duldung, was sonst in anderen Städten, wo Bergbau betrieben wurde, nicht der Fall war. Zu den fünf schon früher bestandenen Judenhäusern war mit obrigkeitlicher Bewilligung noch ein halbes dazu gekommen. Die Besitzer dieser Judenhäuser hiessen: 1. Jakob König, 2. Abraham Juda, 3. Moses Lewi, 4. Indele Juda, 5. Schlaml, 6. Abraham Schoff (ein halbes Haus). Fremde Juden nach Plan zu zügeln, war verboten, mit Ausnahme der Ver- ehelichung eines Kindes der daselbst ansässigen Judenfamilien. Jeder in Plan wohn- hafte verehelichte Jude zahlte der Herrschaft jährlich an Schutzgeld 8 Reichs- thaler, ebenso musste eines Juden Sohn, der schon Handel und Wandel trieb, das Schutzgeld zahlen oder die Stadt verlassen. Alle Juden waren verpflichtet die herrschaftliche Münze in Plan mit Paga- menten (Bruchsilber) jederzeit zu versehen und dieselbe zu fördern. »Hingegen soll ihnen gnädig zugelassen sein, nach ihren jüdischen Gesetzen ihre Exercitia,
666 K HISTORII ŽIDŮ 1594. jménem a na místě JMsti císaře poroučíme vám, chtělo-li by se jim dále od ostatního lidu válečného, kterýž ještě tudy potáhne jaká škoda wohl die Volksschule von der modernen Gesetzgebung ihres kirchlichen Charak- ters entkleidet worden ist, so gibt sich doch die Tachauer Judenschaft der süssen Hoffnung hin, für ihre confessionelle Schule die gleichen Bezüge aus den öffent- lichen Kassen zu erlangen, wie sie die Volksschulen im Allgemeinen geniessen Seit Mai 1865 besteht der israelitische Frauenverein Talmud Torah. Er ist zu Ehren Ihrer Majestät der Kaiserin Elisabeth gegründet und verfolgt einen frommen wohltätigen Zweck, nämlich fähige und unbemittelte Kinder bei ihrer Heran- bildung möglichst zu unterstützen, Kranke zu pflegen und für die Verstorbenen zu beten. Unter den 66 Mitgliedern kann der Verein auch die durchlauchtige Frau Mathilde Fürstin zu Windisch-Grätz als eine besondere Wohltäterin verzeichnen. Das Vereinsvermögen beläuft sich auf ungefähr 2000 fl. K dějinám obce židovské v Plané. Die Juden waren schon vor der deutschen Einwanderung nach Böhmen gekommen. Seit frühester Zeit auf den Handel angewiesen, sammelte sich das auserwählte Volk Schätze und Reichthümer und erweckte dadurch den Neid der weniger sparsamen und enthaltsamen Christen; dazu galten die Juden als die Nach kommen der Peiniger und Kreuziger Christi, als Feinde der Christenheit und mussten die Sündenlast ihrer Väter oft büssen. So verjagte schon Wladislaw II. im J. 1076 alle Juden bis auf 1000 aus Böhmen, denn nur so viele sollten fortan im Lande wohnen dürfen. Den Juden war der Zutritt zu öffentlichen Aemtern und zu allem Grundbesitz verwehrt, hauptsächlich aus dem Grunde, dass ihnen kein Christ unterthänig werde. Der Jude galt als vogelfrei; er musste daher, um wenigstens seines Lebens sicher zu sein, sich unter den Schutz der Obrigkeit begeben. Dafür musste er der Herrschaft das Schutzgeld zahlen, unter dessen Schirm er stand. Von der Judenschaft in Plan, welche anfangs sehr spärlich vertreten war, erhalten wir am Anfange des 17. Jahrhunderts Kenntniss. Im J. 1611, am Sontage Reminiscere sind in der Judenvorstadt 4 Häuser und 5 Stadel abgebrannt. Dies war jedenfalls in der Nähe des Stadtteiches; aber auch in der Fleischgasse gab es damals schon ein Judenhaus, das des »Jakob Jud«. Die Juden erfreuten sich hier seitens der Grafen Schlick einer besonderen Duldung, was sonst in anderen Städten, wo Bergbau betrieben wurde, nicht der Fall war. Zu den fünf schon früher bestandenen Judenhäusern war mit obrigkeitlicher Bewilligung noch ein halbes dazu gekommen. Die Besitzer dieser Judenhäuser hiessen: 1. Jakob König, 2. Abraham Juda, 3. Moses Lewi, 4. Indele Juda, 5. Schlaml, 6. Abraham Schoff (ein halbes Haus). Fremde Juden nach Plan zu zügeln, war verboten, mit Ausnahme der Ver- ehelichung eines Kindes der daselbst ansässigen Judenfamilien. Jeder in Plan wohn- hafte verehelichte Jude zahlte der Herrschaft jährlich an Schutzgeld 8 Reichs- thaler, ebenso musste eines Juden Sohn, der schon Handel und Wandel trieb, das Schutzgeld zahlen oder die Stadt verlassen. Alle Juden waren verpflichtet die herrschaftliche Münze in Plan mit Paga- menten (Bruchsilber) jederzeit zu versehen und dieselbe zu fördern. »Hingegen soll ihnen gnädig zugelassen sein, nach ihren jüdischen Gesetzen ihre Exercitia,
Strana 667
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 667 neb ublížení díti, a to že by od nich vzneseno na vás bylo, abyste je v tom skutečně chránili, jinak nečiníc. Na tom JMsti císaře jistou vůli 1594. unbeschadet der Christen, zu üben, ihren Kirchen- und Schuldienst zu verrichten; wegen ihres Freithoffs sollen sie beständig 1 fl. Erbzins geben." Einem jeden Judenhause war gestattet jährlich nur zwei Stück Rind, 2 Stück Kälber und ebensoviel kleines Vieh zu schlachten; wer dawider handelte, wurde des über diese Zahl geschlachteten Viehes verlustig erklärt. Dieses Dekret hatten die Planer Fleischhauer von der Herrschaft erwirkt, um von dem Verkaufe des Fleisches durch die Juden sicher zu sein. Gelddarlehen und sogen. Fristengeschäfte durften seitens der Juden mit den Planer Unterthanen nur mit Wissen der Obrig- keit abgeschlossen werden und wurden beim Amte verzeichnet. Der Handel mit spanischem, französischem, mailändischem und englischem Tuch »item mit Poy und Futtertuch« ebenso der Wollhandel war ihnen »nach ihren altgehabten Freiheiten« gestattet. »Mit Versilberung unserer Viktualien sollen sie jedesmal auf Befehl unseres Amtes sich gehorsamb erzeigen und unseren Nutzen bestens befördern helfen." Mit Indele Juda, dem »Hofjuden«, wurde sogar (1655) ein Vergleich ge- schlossen, dem zufolge er für den jährlichen Erbzins von 40 Schock meisn. allein in Plan befugt war den Hopfenhandel, aber auch nur mit Saazer und Pilsner Hopfen zu treiben. Um ja der Echtheit des Hopfens sicher zu sein, musste Indele Juda jedesmal von dem Orte, wo er den Hopfen bezog, eine ordentliche »Attestation« mitbringen, als Niederlage war ihm ein Gewölbe im Münzhause an- gewiesen. Kein Bürger Plans durfte aus einem andern, als aus dem vom Juden Juda gekauften Hopfen Bier bräuen, es wäre denn, er hätte eigenen Hopfen gebaut. Nach dem Privilegienbriefe, welchen Graf Franz Ernst Schlick der Stadt und Vorstadt bei St. Peter im J. 1661 verlieh, durfte in der Stadt und Petersvorstadt in Zukunft kein Jude wohnen und ihre daselbst liegenden Häuser sollten sammt der Synagoge an die Bürger verkauft werden; nur in der Schlossvorstadt hatte der Graf den Juden auf ihr demüthiges Bitten die Bewilligung zur Erbauung einiger Häuser gnädig ertheilt. Mittels Kaufvertrages vom 15. August 1665 überging die Herrschaft Plan an den Grafen Johann Joachim von Sinzendorf, welcher jedoch bereits am 11. No- vember desselben Jahres mit Hinterlassung dreier minderjähriger Söhne starb. Seine Gemahlin Maria Maximiliana geb. Gräfin Althan kam am 21. November 1666 nach Plan, wo sie die Herrschaft antrat. Im J. 1668 verheiratete sich die Gräfin zum zweitenmale und zwar an den Grafen Anton Franz von Colalto, kais. geheimen Rath und Obrist-Landkämmerer in Mähren. An diese Heirat knüpft sich nun, einer Erzählung nach, welche bis heute im Munde des Volkes fortlebt und auch mehrfach aufgezeichnet wurde, das traurige Geschick der wenigen in Plan wohnhaft gewesenen Juden, welche damals die Stadt für immer verlassen mussten. Es wird erzählt: Bis zum Jahre 1660 haben die Juden in der Stadt und Fleischgasse ihre Synagog nebst etwelchen Häusern bewohnt, so auch einige Häuser in der Schlossvorstadt gegen den Stadtteich zu besessen. Ehe Graf Anton Franz von Colalto die verwittibte Sinzendorferin hei- ratete, fragte er einst ihren Hausjuden, »was die Gräfin für einen Humor an sich habe«. Der Jude antwortete: »Eure Excellenz werden mich armen Juden nicht ver- rathen, ich will die Wahrheit bekennen. Sie ist eine reiche Frau, eine gescheidte
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 667 neb ublížení díti, a to že by od nich vzneseno na vás bylo, abyste je v tom skutečně chránili, jinak nečiníc. Na tom JMsti císaře jistou vůli 1594. unbeschadet der Christen, zu üben, ihren Kirchen- und Schuldienst zu verrichten; wegen ihres Freithoffs sollen sie beständig 1 fl. Erbzins geben." Einem jeden Judenhause war gestattet jährlich nur zwei Stück Rind, 2 Stück Kälber und ebensoviel kleines Vieh zu schlachten; wer dawider handelte, wurde des über diese Zahl geschlachteten Viehes verlustig erklärt. Dieses Dekret hatten die Planer Fleischhauer von der Herrschaft erwirkt, um von dem Verkaufe des Fleisches durch die Juden sicher zu sein. Gelddarlehen und sogen. Fristengeschäfte durften seitens der Juden mit den Planer Unterthanen nur mit Wissen der Obrig- keit abgeschlossen werden und wurden beim Amte verzeichnet. Der Handel mit spanischem, französischem, mailändischem und englischem Tuch »item mit Poy und Futtertuch« ebenso der Wollhandel war ihnen »nach ihren altgehabten Freiheiten« gestattet. »Mit Versilberung unserer Viktualien sollen sie jedesmal auf Befehl unseres Amtes sich gehorsamb erzeigen und unseren Nutzen bestens befördern helfen." Mit Indele Juda, dem »Hofjuden«, wurde sogar (1655) ein Vergleich ge- schlossen, dem zufolge er für den jährlichen Erbzins von 40 Schock meisn. allein in Plan befugt war den Hopfenhandel, aber auch nur mit Saazer und Pilsner Hopfen zu treiben. Um ja der Echtheit des Hopfens sicher zu sein, musste Indele Juda jedesmal von dem Orte, wo er den Hopfen bezog, eine ordentliche »Attestation« mitbringen, als Niederlage war ihm ein Gewölbe im Münzhause an- gewiesen. Kein Bürger Plans durfte aus einem andern, als aus dem vom Juden Juda gekauften Hopfen Bier bräuen, es wäre denn, er hätte eigenen Hopfen gebaut. Nach dem Privilegienbriefe, welchen Graf Franz Ernst Schlick der Stadt und Vorstadt bei St. Peter im J. 1661 verlieh, durfte in der Stadt und Petersvorstadt in Zukunft kein Jude wohnen und ihre daselbst liegenden Häuser sollten sammt der Synagoge an die Bürger verkauft werden; nur in der Schlossvorstadt hatte der Graf den Juden auf ihr demüthiges Bitten die Bewilligung zur Erbauung einiger Häuser gnädig ertheilt. Mittels Kaufvertrages vom 15. August 1665 überging die Herrschaft Plan an den Grafen Johann Joachim von Sinzendorf, welcher jedoch bereits am 11. No- vember desselben Jahres mit Hinterlassung dreier minderjähriger Söhne starb. Seine Gemahlin Maria Maximiliana geb. Gräfin Althan kam am 21. November 1666 nach Plan, wo sie die Herrschaft antrat. Im J. 1668 verheiratete sich die Gräfin zum zweitenmale und zwar an den Grafen Anton Franz von Colalto, kais. geheimen Rath und Obrist-Landkämmerer in Mähren. An diese Heirat knüpft sich nun, einer Erzählung nach, welche bis heute im Munde des Volkes fortlebt und auch mehrfach aufgezeichnet wurde, das traurige Geschick der wenigen in Plan wohnhaft gewesenen Juden, welche damals die Stadt für immer verlassen mussten. Es wird erzählt: Bis zum Jahre 1660 haben die Juden in der Stadt und Fleischgasse ihre Synagog nebst etwelchen Häusern bewohnt, so auch einige Häuser in der Schlossvorstadt gegen den Stadtteich zu besessen. Ehe Graf Anton Franz von Colalto die verwittibte Sinzendorferin hei- ratete, fragte er einst ihren Hausjuden, »was die Gräfin für einen Humor an sich habe«. Der Jude antwortete: »Eure Excellenz werden mich armen Juden nicht ver- rathen, ich will die Wahrheit bekennen. Sie ist eine reiche Frau, eine gescheidte
Strana 668
668 K HISTORII ŽIDŮ 1594. naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po památce narození panny Marie léta 1594. Archiv města Kolína VI. Frau, eine schöne Frau, aber giftig wie eine Schlange.« Nachdem der Graf sie ge- heiratet und öfters Gelegenheit hatte zu sehen und zu hören, »wie sie sich mit den Unterthanen ereifert«, hat er gesprochen: »Der Planer Jud hat wohl recht geredt«. Dies reizte die Neugierde der Gräfin, je öfter sie es hörte, und mit allem Aufgebote ihrer Redekunst drang sie in den Grafen ihr zu sagen, welcher Jude und was er gesprochen habe. Nach langem Forschen und Versprechen theilte ihr der Graf die Worte des Juden mit; weil er aber nicht zu bewegen war auch den Namen desselben zu nennen, beschloss sie, sich an allen Juden zu rächen und er- liess den Befehl, dass die ganze Judenschaft von nun an das zu ihrer Herrschaft ge- hörige Territorium meiden müsse, »dawider gar keine Vorbitt geholfen«. Die Juden nahmen ihre Zuflucht zum kaiserlichen Hofe und erwirkten ein kaiserliches Re- skript, welches die Worte enthielt: »Wo die Juden einmal auf einer Herrschaft sind, da sollen sie ungekränkt verbleibem.« Sobald die Gräfin hievon Nachricht erhielt, beschloss sie mit List durchzusetzen, was ihr mit Gewalt nicht gelungen war. Der Regent Hanisch von Greifenthal musste den Juden nämlich begreiflich machen, wie gut es wäre, wenn sie auf wenige Tage der Frau Gräfin aus den Augen gehen und dadurch ihren Zorn beschwichtigen würden; es müsse ohnedies die kaiserliche Entscheidung bald kommen, worauf sich wohl die Frau Gräfin zur Ruhe wird wenden müssen. Die Juden, denen das kaiserliche Reskript eben noch nicht bekannt war, giengen auf den Rath ein, liessen ihre Häuser in Plan versie- geln und zogen nach Kuttenplan. Jetzt liess die Gräfin sofort das kaiserliche Re- skript, welches drei Tage schon auf dem Rathause gelegen, publiziren, die Juden aber mussten, dem Wortlaute desselben gemäss, dort bleiben, wo sie einmal waren, nämlich in Kuttenplan. »Zum Uiberfluss«, so erzähit der Chronist »hat die Frau Gräfin ihre Herrschaften Plan, Gottschau, Triebl, Trpist und Marienfels zu Majo- ratsgütern gemacht mit der Klausel, dass auf denselben zu ewigen Zeiten kein Jude aufgenommen werden darf, bei Verlust der Herrschaften, welche ipso facto Sr. k. Majestät zufallen sollten.« Uiber diese ganze Geschichte ist in den Amts- und Gerichtsbüchern aller- dings nichts enthalten, wohl aber findet man in denselben unter dem Datum 4. August 1686 folgende Notiz: »Ihro Gestrengen der Herr Regent haben der Kuttenplane- rischen Judenschaft in hochgräflichem Amt ernstlich bedeutet, dass gleichwie vermög Ihro Kais. M. allergnädigisten Befehl ihnen auf den Jahrmärkten aller Handel und Wandel frei passiret wird, also auch vermög dieses allergnädigisten Befehls ihnen ausser den offentlichen Jahrmärkten aller Handel und Wandel hie- sigen Ortes untersaget und gänzlichen verboten sein solle.« In der am 11. Juli 1687 aufgerichteten Fideikommiss-Urkunde lautet der Artikel 7: »Uiber dieses will ich meine künftige Fideikommiss-Erben dahin aufs Kräftigste verbunden haben, dass sie keine Juden, weder zu Unterthanen noch unter einem andern Praetext, zu ewigen Zeiten auf solchen Fideikommiss-Herr- schaften und Gütern nicht aufhalten sollen." Ferner bittet die Gräfin im Artikel 8 ihres Testamentes vom 12. Juli 1687 ihren Ehegemal, dass »weilen sie bei seinen Gütern in Zeit ihrer ehelichen Beisammen-Wohnung, wie er wohl weiss und sonsten bekannt ist, ihre ungesparte Mühe, Fleiss und Sorgfalt jederzeit ihm und
668 K HISTORII ŽIDŮ 1594. naplníte. Dán na hradě Pražském v pátek po památce narození panny Marie léta 1594. Archiv města Kolína VI. Frau, eine schöne Frau, aber giftig wie eine Schlange.« Nachdem der Graf sie ge- heiratet und öfters Gelegenheit hatte zu sehen und zu hören, »wie sie sich mit den Unterthanen ereifert«, hat er gesprochen: »Der Planer Jud hat wohl recht geredt«. Dies reizte die Neugierde der Gräfin, je öfter sie es hörte, und mit allem Aufgebote ihrer Redekunst drang sie in den Grafen ihr zu sagen, welcher Jude und was er gesprochen habe. Nach langem Forschen und Versprechen theilte ihr der Graf die Worte des Juden mit; weil er aber nicht zu bewegen war auch den Namen desselben zu nennen, beschloss sie, sich an allen Juden zu rächen und er- liess den Befehl, dass die ganze Judenschaft von nun an das zu ihrer Herrschaft ge- hörige Territorium meiden müsse, »dawider gar keine Vorbitt geholfen«. Die Juden nahmen ihre Zuflucht zum kaiserlichen Hofe und erwirkten ein kaiserliches Re- skript, welches die Worte enthielt: »Wo die Juden einmal auf einer Herrschaft sind, da sollen sie ungekränkt verbleibem.« Sobald die Gräfin hievon Nachricht erhielt, beschloss sie mit List durchzusetzen, was ihr mit Gewalt nicht gelungen war. Der Regent Hanisch von Greifenthal musste den Juden nämlich begreiflich machen, wie gut es wäre, wenn sie auf wenige Tage der Frau Gräfin aus den Augen gehen und dadurch ihren Zorn beschwichtigen würden; es müsse ohnedies die kaiserliche Entscheidung bald kommen, worauf sich wohl die Frau Gräfin zur Ruhe wird wenden müssen. Die Juden, denen das kaiserliche Reskript eben noch nicht bekannt war, giengen auf den Rath ein, liessen ihre Häuser in Plan versie- geln und zogen nach Kuttenplan. Jetzt liess die Gräfin sofort das kaiserliche Re- skript, welches drei Tage schon auf dem Rathause gelegen, publiziren, die Juden aber mussten, dem Wortlaute desselben gemäss, dort bleiben, wo sie einmal waren, nämlich in Kuttenplan. »Zum Uiberfluss«, so erzähit der Chronist »hat die Frau Gräfin ihre Herrschaften Plan, Gottschau, Triebl, Trpist und Marienfels zu Majo- ratsgütern gemacht mit der Klausel, dass auf denselben zu ewigen Zeiten kein Jude aufgenommen werden darf, bei Verlust der Herrschaften, welche ipso facto Sr. k. Majestät zufallen sollten.« Uiber diese ganze Geschichte ist in den Amts- und Gerichtsbüchern aller- dings nichts enthalten, wohl aber findet man in denselben unter dem Datum 4. August 1686 folgende Notiz: »Ihro Gestrengen der Herr Regent haben der Kuttenplane- rischen Judenschaft in hochgräflichem Amt ernstlich bedeutet, dass gleichwie vermög Ihro Kais. M. allergnädigisten Befehl ihnen auf den Jahrmärkten aller Handel und Wandel frei passiret wird, also auch vermög dieses allergnädigisten Befehls ihnen ausser den offentlichen Jahrmärkten aller Handel und Wandel hie- sigen Ortes untersaget und gänzlichen verboten sein solle.« In der am 11. Juli 1687 aufgerichteten Fideikommiss-Urkunde lautet der Artikel 7: »Uiber dieses will ich meine künftige Fideikommiss-Erben dahin aufs Kräftigste verbunden haben, dass sie keine Juden, weder zu Unterthanen noch unter einem andern Praetext, zu ewigen Zeiten auf solchen Fideikommiss-Herr- schaften und Gütern nicht aufhalten sollen." Ferner bittet die Gräfin im Artikel 8 ihres Testamentes vom 12. Juli 1687 ihren Ehegemal, dass »weilen sie bei seinen Gütern in Zeit ihrer ehelichen Beisammen-Wohnung, wie er wohl weiss und sonsten bekannt ist, ihre ungesparte Mühe, Fleiss und Sorgfalt jederzeit ihm und
Strana 669
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 669 903. V apologii z latinského na německý jazyk 1594. převedené a Evou Eusebií Lobkovicovnou císaři den Seinigen zum Besten verspüren habe lassen, er solle Gott seinem Erlöser zu Ehren und ihr zu Liebe keinen Juden auf seinen Herrschaften und Gütern aufhalten, sondern auch, soviel als ihm möglich ist, seine Erben zu gleichmässiger Nichthaltung der Juden verbinden möge.« Die Häuser der ausgewiesenen Juden wurden später von Planer Bürgern gekauft, jenes des Juden Dick in der Fleischgasse brannte im J. 1682 ab. Die Judensynagoge stand in der Fleischgasse hinter dem Hause des Metzgers Anton Goller, welcher sie im J. 1723 von der Herrschaft um 20 fl. erkaufte und dann zu einem Wohnhause einrichtete. Ihren Friedhof hatten die Juden am Nordabhange des Eilandberges neben dem »oberen Judenteichel«; auf demselben wurde im J. 1729 ein todt gefundener fremder Jude durch dessen Kuttenplaner Glaubensgenossen beerdigt. Die Lieblosigkeit und Unduldsamkeit gegen Andersgläubige, wie sie im An- fange des 18. Jahrhundertes und auch no h späterhin gang und gäbe war, liegt sicherlich nicht im Sinne des Christenthums und es könnte dieselbe nur derjenige billigen, in dessen Herzen jedwedes Gefühl der Humanität, der wahren Liebe des Nächsten vollkommen erloschen ist. Als zu Anfang des Jahres 1744 in Plan einige Menschen von wuthverdächtigen Hunden gebissen wurden, liess der Planer Schloss- hauptmann fast alle Hunde einfangen; dies war gewiss recht klug und lobenswerth, schwerlich wird aber jemand das Nachspiel billigen, welches darin bestand, dass die eingefangenen Hunde (am 26. und 27. Feber) auf dem Planer Judenfriedhof erschossen wurden, wo noch im Jahre 1747 die Verstorbenen jüdischen Glaubens begraben wurden. Die Juden, welche im J. 1686 durch die Gräfin Maria Maximiliana von Sinzen- dorf aus Plan vertrieben wurden und für ewige Zeiten vom Planer obrigkeitlichen Territorium ausgeschlossen bleiben sollten, erhielten, wie schon erzählt wurde, eine sichere Zufluchtsstätte in den benachbarten Orten Kuttenplan und Dürr- maul, deren Besitzer die Freiherrn später Grafen von Heimhausen sich seit jeher durch Edelsinn und wahre Nächstenliebe ein ehrenvolles Angedenken in den Blättern der Geschichte sicherten. Seitdem war die Kuttenplaner Judenschaft zu einer stattlichen Gemeinde angewachsen und erhielt im J. 1756 (16. Sept.) auf das Gesuch des Judenrichters Berl Löbl und des Löbl Hönig vom Grafen Sigismund von Heimhausen die Erlaubniss, ihre ganz aus Holz erbaute, baufällige Synagoge und die nebenanstehende Rabinerswohnung einzureissen und ein neues Gebäude aus Mauerwerk aufzuführen. Im J. 1767 waren in Kuttenplan 16 und in Dürrmaul 12 Häuser in Besitze der Juden, an beiden Orten überdies noch ein Gemeinde- haus; in Kuttenplan gab es 32, in Dürrmaul 18 Judenfamilien; ausserdem hatten noch 5 auswärtige Familien in Kuttenplan ihr Heimathsrecht. Im selben Jahre am 8 September bestätigte und vermehrte Graf Sigismund die den Kuttenplaner und Dürrmauler Juden von seinem Vorfahren, dem Grafen Franz Ferdinand, ertheilte und 1727 von dem Grafen Ferdinand von Kupferwald, Hauptmanne des Pilsner Kreises und Vormund der minderjährigen Erben (Karl und Sigismund), confirmirte »Schutzobrigkeitliche Concession«, der gemäss, unter Hinweisung auf die der Juden- schaft im Königreiche Böhmen von der Kaiserin Maria Theresia bestätigten Pri- vilegien, denselben »Handel und Wandel, Nahrungs- und Gewerbetreiben« voll-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 669 903. V apologii z latinského na německý jazyk 1594. převedené a Evou Eusebií Lobkovicovnou císaři den Seinigen zum Besten verspüren habe lassen, er solle Gott seinem Erlöser zu Ehren und ihr zu Liebe keinen Juden auf seinen Herrschaften und Gütern aufhalten, sondern auch, soviel als ihm möglich ist, seine Erben zu gleichmässiger Nichthaltung der Juden verbinden möge.« Die Häuser der ausgewiesenen Juden wurden später von Planer Bürgern gekauft, jenes des Juden Dick in der Fleischgasse brannte im J. 1682 ab. Die Judensynagoge stand in der Fleischgasse hinter dem Hause des Metzgers Anton Goller, welcher sie im J. 1723 von der Herrschaft um 20 fl. erkaufte und dann zu einem Wohnhause einrichtete. Ihren Friedhof hatten die Juden am Nordabhange des Eilandberges neben dem »oberen Judenteichel«; auf demselben wurde im J. 1729 ein todt gefundener fremder Jude durch dessen Kuttenplaner Glaubensgenossen beerdigt. Die Lieblosigkeit und Unduldsamkeit gegen Andersgläubige, wie sie im An- fange des 18. Jahrhundertes und auch no h späterhin gang und gäbe war, liegt sicherlich nicht im Sinne des Christenthums und es könnte dieselbe nur derjenige billigen, in dessen Herzen jedwedes Gefühl der Humanität, der wahren Liebe des Nächsten vollkommen erloschen ist. Als zu Anfang des Jahres 1744 in Plan einige Menschen von wuthverdächtigen Hunden gebissen wurden, liess der Planer Schloss- hauptmann fast alle Hunde einfangen; dies war gewiss recht klug und lobenswerth, schwerlich wird aber jemand das Nachspiel billigen, welches darin bestand, dass die eingefangenen Hunde (am 26. und 27. Feber) auf dem Planer Judenfriedhof erschossen wurden, wo noch im Jahre 1747 die Verstorbenen jüdischen Glaubens begraben wurden. Die Juden, welche im J. 1686 durch die Gräfin Maria Maximiliana von Sinzen- dorf aus Plan vertrieben wurden und für ewige Zeiten vom Planer obrigkeitlichen Territorium ausgeschlossen bleiben sollten, erhielten, wie schon erzählt wurde, eine sichere Zufluchtsstätte in den benachbarten Orten Kuttenplan und Dürr- maul, deren Besitzer die Freiherrn später Grafen von Heimhausen sich seit jeher durch Edelsinn und wahre Nächstenliebe ein ehrenvolles Angedenken in den Blättern der Geschichte sicherten. Seitdem war die Kuttenplaner Judenschaft zu einer stattlichen Gemeinde angewachsen und erhielt im J. 1756 (16. Sept.) auf das Gesuch des Judenrichters Berl Löbl und des Löbl Hönig vom Grafen Sigismund von Heimhausen die Erlaubniss, ihre ganz aus Holz erbaute, baufällige Synagoge und die nebenanstehende Rabinerswohnung einzureissen und ein neues Gebäude aus Mauerwerk aufzuführen. Im J. 1767 waren in Kuttenplan 16 und in Dürrmaul 12 Häuser in Besitze der Juden, an beiden Orten überdies noch ein Gemeinde- haus; in Kuttenplan gab es 32, in Dürrmaul 18 Judenfamilien; ausserdem hatten noch 5 auswärtige Familien in Kuttenplan ihr Heimathsrecht. Im selben Jahre am 8 September bestätigte und vermehrte Graf Sigismund die den Kuttenplaner und Dürrmauler Juden von seinem Vorfahren, dem Grafen Franz Ferdinand, ertheilte und 1727 von dem Grafen Ferdinand von Kupferwald, Hauptmanne des Pilsner Kreises und Vormund der minderjährigen Erben (Karl und Sigismund), confirmirte »Schutzobrigkeitliche Concession«, der gemäss, unter Hinweisung auf die der Juden- schaft im Königreiche Böhmen von der Kaiserin Maria Theresia bestätigten Pri- vilegien, denselben »Handel und Wandel, Nahrungs- und Gewerbetreiben« voll-
Strana 670
670 K HISTORII ŽIDŮ 1594. Rudolfovi podané, kterouž očistiti chtěla otce svého Jiřího Popela z Lobkovic z provinění mu přičítaných ständig frei gegeben wurde. Durch dieselbe Concession wurde den zwei Kutten- planern jüdischen Metzgern, der freie Ein- und Verkauf des Viehes und Fleisches von und an jedermann gestattet und sowohl die Kuttenplaner als auch Dürr- mauler jüdischen Wohnhäuser von jeder Militairbequartierung und »anderen der- gleichen Bürden« für immer befreit. Weiter wurde den Juden gestattet »an ihren Sabaths und anderen jüdischen Feiertagen einige Christen-Menschen, dem alten Herkommen gemäss, gegen gebührlichen und mit den Christen zu vergleichen habenden Lohn zur Hausarbeit zu nehmen«. An Gebühren hatten die Kuttenplaner Juden der Schutzobrigkeit jährlich halb Georgi, halb Galli, zu entrichten: für ein Wohnhaus 10 fl., ein Inwohner 5 fl., eine Witwe 45 Kr, ein lediger Sohn von 18 Jahren aufwärts 45 Kr, eine ledige Tochter desselben Alters 30 Kr. Die Dürr- mauler Juden zahlten, »nachdem dieselben in mindern Gewerb und Handel«, für ihre Häuser bloss 7—8 fl. Für die Synagoge hatten die Kuttenplaner als auch Dürrmauler Juden jährlich 1 fl. 30 Kr, der Rabbiner 1 fl. der Schuldiener 30 Kr zu zahlen. Das Neujahrsgeld betrug in Kuttenplan 9 fl., in Dürrmaul 3 fl. Die Be- nützung des hinter dem »Pitlteich« gelegenen Hügels als Begräbnissplatz wurde den Kuttenplaner Juden gesichert, wofür sie für einen verstorbenen, verheira- teten Mann 3 fl., für ein Weib, eine Witwe, eine ledige Person oder ein Kind je 1 fl. 30 Kr an Begräbnisstaxen zu entrichten hatten. Zugleich versicherte sie der Graf des obrigkeitlichen Schutzes gegen jedwede »boshafte Neckung und un- gebührliche Anthuung. Die Abnahme des Rauchleders vom geschlachteten oder gefallenen der Herrschaft gehörigen Vieh blieb den Juden freigestellt. Aus dem herrschaftlichen Brandweinhause waren die Kuttenplaner Juden jährlich zur Ab- nahme von 400, die Dürrmauler von 200 böhmischen Seideln Brandweines ver- pflichtet; von jedem Eimer »Koscherwein« hatten sie der Herrschaft 30 Kr Nut- zungsgebühr zu erlegen. Wichtig waren die Bestimmungen der Artikel 12 und 13 dieser Concession, welche hier desshalb wörtlich folgen mögen, sie lauteten: Art. 12. Gleichwie es überhaupt einer jeden Obrigkeit und Gerichtsbarkeit theu- erste Pflicht ist, jedermann ohne alle Rücksicht auf die Person er seie Jud oder Christ die heilsame Gerechtigkeit mit gleicher Waage zu administriren, als auch mein ernstlicher Will und Meinung dahin gehet, dass von meinen Beamten sowohl als den auf den Dorfschaften angestellten Richtern der Judenschaft wie auch den Christen in billigen Sachen auf jedesmaliges Anlangen alle gerechtsame, schleu- nige Hilfe und Assistenz gegen die einfache Tax der nemlichen Amt- oder Ge- richtsgebühr, welche ein Christ im gleichen Falle zu entrichten schuldig, unter schwerer Ahndung geleistet werden solle; wobei jedoch dieses wohl zu beachten, dass dafern Jud wider Jud, oder Christ wider Jud rechtliche Klage anzustellen hätte, vermög uralten Herkommens dieselbe fürdersamst an den bei der Juden- gemeinde in Kuttenplan oder Dürrmaul angestellten jüdischen Richter anzubrin- gen und daselbst rechtlicher Bescheid oder Spruch abzuwarten seie, jedoch mit dieser ausdrücklichen Ausname, dass jedesmalen dem durch des jüdischen Ge- meinderichters geschöpften Erkenntniss gravirt zu sein sich erachtenden Theil frei stehen solle, seine Klage neuerdings via recursus an das hochgräfliche Amt zur abermaligen Erörter- und Entscheidung devolviren zu können. Art. 13. »Solle meinen oder meiner Erben und Successoren Beamten niemalen erlaubt sein,
670 K HISTORII ŽIDŮ 1594. Rudolfovi podané, kterouž očistiti chtěla otce svého Jiřího Popela z Lobkovic z provinění mu přičítaných ständig frei gegeben wurde. Durch dieselbe Concession wurde den zwei Kutten- planern jüdischen Metzgern, der freie Ein- und Verkauf des Viehes und Fleisches von und an jedermann gestattet und sowohl die Kuttenplaner als auch Dürr- mauler jüdischen Wohnhäuser von jeder Militairbequartierung und »anderen der- gleichen Bürden« für immer befreit. Weiter wurde den Juden gestattet »an ihren Sabaths und anderen jüdischen Feiertagen einige Christen-Menschen, dem alten Herkommen gemäss, gegen gebührlichen und mit den Christen zu vergleichen habenden Lohn zur Hausarbeit zu nehmen«. An Gebühren hatten die Kuttenplaner Juden der Schutzobrigkeit jährlich halb Georgi, halb Galli, zu entrichten: für ein Wohnhaus 10 fl., ein Inwohner 5 fl., eine Witwe 45 Kr, ein lediger Sohn von 18 Jahren aufwärts 45 Kr, eine ledige Tochter desselben Alters 30 Kr. Die Dürr- mauler Juden zahlten, »nachdem dieselben in mindern Gewerb und Handel«, für ihre Häuser bloss 7—8 fl. Für die Synagoge hatten die Kuttenplaner als auch Dürrmauler Juden jährlich 1 fl. 30 Kr, der Rabbiner 1 fl. der Schuldiener 30 Kr zu zahlen. Das Neujahrsgeld betrug in Kuttenplan 9 fl., in Dürrmaul 3 fl. Die Be- nützung des hinter dem »Pitlteich« gelegenen Hügels als Begräbnissplatz wurde den Kuttenplaner Juden gesichert, wofür sie für einen verstorbenen, verheira- teten Mann 3 fl., für ein Weib, eine Witwe, eine ledige Person oder ein Kind je 1 fl. 30 Kr an Begräbnisstaxen zu entrichten hatten. Zugleich versicherte sie der Graf des obrigkeitlichen Schutzes gegen jedwede »boshafte Neckung und un- gebührliche Anthuung. Die Abnahme des Rauchleders vom geschlachteten oder gefallenen der Herrschaft gehörigen Vieh blieb den Juden freigestellt. Aus dem herrschaftlichen Brandweinhause waren die Kuttenplaner Juden jährlich zur Ab- nahme von 400, die Dürrmauler von 200 böhmischen Seideln Brandweines ver- pflichtet; von jedem Eimer »Koscherwein« hatten sie der Herrschaft 30 Kr Nut- zungsgebühr zu erlegen. Wichtig waren die Bestimmungen der Artikel 12 und 13 dieser Concession, welche hier desshalb wörtlich folgen mögen, sie lauteten: Art. 12. Gleichwie es überhaupt einer jeden Obrigkeit und Gerichtsbarkeit theu- erste Pflicht ist, jedermann ohne alle Rücksicht auf die Person er seie Jud oder Christ die heilsame Gerechtigkeit mit gleicher Waage zu administriren, als auch mein ernstlicher Will und Meinung dahin gehet, dass von meinen Beamten sowohl als den auf den Dorfschaften angestellten Richtern der Judenschaft wie auch den Christen in billigen Sachen auf jedesmaliges Anlangen alle gerechtsame, schleu- nige Hilfe und Assistenz gegen die einfache Tax der nemlichen Amt- oder Ge- richtsgebühr, welche ein Christ im gleichen Falle zu entrichten schuldig, unter schwerer Ahndung geleistet werden solle; wobei jedoch dieses wohl zu beachten, dass dafern Jud wider Jud, oder Christ wider Jud rechtliche Klage anzustellen hätte, vermög uralten Herkommens dieselbe fürdersamst an den bei der Juden- gemeinde in Kuttenplan oder Dürrmaul angestellten jüdischen Richter anzubrin- gen und daselbst rechtlicher Bescheid oder Spruch abzuwarten seie, jedoch mit dieser ausdrücklichen Ausname, dass jedesmalen dem durch des jüdischen Ge- meinderichters geschöpften Erkenntniss gravirt zu sein sich erachtenden Theil frei stehen solle, seine Klage neuerdings via recursus an das hochgräfliche Amt zur abermaligen Erörter- und Entscheidung devolviren zu können. Art. 13. »Solle meinen oder meiner Erben und Successoren Beamten niemalen erlaubt sein,
Strana 671
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 671 a osvoboditi z žaláře, do něhož doživotí byl odsouzen, 1594. napsáno: Er (der Vater Georg Popel von L.) hat zwar schon damals, wie er auf Bartholomei desselben Jahres [25. August 1593] gen Prag zum Kammerrecht kommen, E. Kais. Mt Gemüth und Sinn ziem- lichermassen von sich abalieniret gesehen, aber er hat es doch erst damals also im Werke befunden, wie ihm E. Kais. Mt., da er auf Michaelis (29. September 1593) zum Landrecht kommen, den Kammer schlüssel suspendieren lassen. Derohalben er schon damals höchlichen betrübet gewesen, dass ihn Ew. Kais. Mt. verdächtig hielten, und hat gern hören und vernehmen wollen, auch deshalben fleissig nachge- forschet, was doch die Ursach sein möchte, dass ihm solches von E. Kais. Mt. wider alles Verhoffen und wider allen Verdienst wider- fahren wär. Aber er hat nichts erfahren können, sondern dasselbig also mit Geduld von E. Kais. Mt. annehmen müssen und sich mit hoch- bekümmerten Herzen wiederum auf seine Güter verfüget und hat unterdess gehoffet, dass seine Missgönner, so ihm hinterlistig nach- stelleten, bald an Tag kommen und ihre Hinterlist bald offenbar würde werden. Welche Hoffnung ihn dann nicht betrogen, sintemalen nicht lange darnach ist ihm von Prag geschrieben worden, E. Kais. Mt. Kammer- procurator der suche mit sonderm Fleiss bei allen Amtern und Rechten, ob mein Herr Vater etwas Ungebührliches, dessen ihn E. Kais. Mt. anklagen und citiren könnte lassen, begangen hätte, er habe aber über allen angewendeten Fleiss nichts finden können. Wie dies mein Herr Vater vernommen, da hat er sich viel heftiger, wie dervor nie, be- kümmert, doch hat er sich alles mit seiner Unschuld und guten Ge- wissen getröstet. Aber seine Conspiratores haben unterdess nicht von ihrem schändlichen Vornehmen ablassen wollen, sondern wie dies dem Kammerprocurator fehlgeschlagen, und bei den Christen nichts zu finden gewest, da haben sie die Juden hervorgezogen und sie geexaminiert und wissen wollen, ob mein Herr Vater etwa mit ihnen jüdische Hand- in meiner Anwesenheit einen ansessigen oder behausten Juden in Criminal oder Malefiz, diejenigen Fälle allein ausgenommen, wo propter periculum in mora eine schleunige Versicher- und Handfestmachung der Person erforderlich, für sich allein und nach ihrem arbitrio in Arrest oder Gefängniss zu nemen, sondern Zeit zu Zeit über jeden Fall, wo in Civilsachen ein ansässiger Jud mit wirklichem Arrest zu belegen wäre, nur einen umständlichen der Sache Bericht abzustatten und hiernächst meine darüber schöpfende gnädige Resolution einzugewärtigen haben werden.« Die Schlussbestimmung verpflichtet alle Nachfolger des Grafen im Besitze der Herrschaft Kuttenplan zur Aufrechterhaltung dieser Concession für immerwährende Zeiten.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 671 a osvoboditi z žaláře, do něhož doživotí byl odsouzen, 1594. napsáno: Er (der Vater Georg Popel von L.) hat zwar schon damals, wie er auf Bartholomei desselben Jahres [25. August 1593] gen Prag zum Kammerrecht kommen, E. Kais. Mt Gemüth und Sinn ziem- lichermassen von sich abalieniret gesehen, aber er hat es doch erst damals also im Werke befunden, wie ihm E. Kais. Mt., da er auf Michaelis (29. September 1593) zum Landrecht kommen, den Kammer schlüssel suspendieren lassen. Derohalben er schon damals höchlichen betrübet gewesen, dass ihn Ew. Kais. Mt. verdächtig hielten, und hat gern hören und vernehmen wollen, auch deshalben fleissig nachge- forschet, was doch die Ursach sein möchte, dass ihm solches von E. Kais. Mt. wider alles Verhoffen und wider allen Verdienst wider- fahren wär. Aber er hat nichts erfahren können, sondern dasselbig also mit Geduld von E. Kais. Mt. annehmen müssen und sich mit hoch- bekümmerten Herzen wiederum auf seine Güter verfüget und hat unterdess gehoffet, dass seine Missgönner, so ihm hinterlistig nach- stelleten, bald an Tag kommen und ihre Hinterlist bald offenbar würde werden. Welche Hoffnung ihn dann nicht betrogen, sintemalen nicht lange darnach ist ihm von Prag geschrieben worden, E. Kais. Mt. Kammer- procurator der suche mit sonderm Fleiss bei allen Amtern und Rechten, ob mein Herr Vater etwas Ungebührliches, dessen ihn E. Kais. Mt. anklagen und citiren könnte lassen, begangen hätte, er habe aber über allen angewendeten Fleiss nichts finden können. Wie dies mein Herr Vater vernommen, da hat er sich viel heftiger, wie dervor nie, be- kümmert, doch hat er sich alles mit seiner Unschuld und guten Ge- wissen getröstet. Aber seine Conspiratores haben unterdess nicht von ihrem schändlichen Vornehmen ablassen wollen, sondern wie dies dem Kammerprocurator fehlgeschlagen, und bei den Christen nichts zu finden gewest, da haben sie die Juden hervorgezogen und sie geexaminiert und wissen wollen, ob mein Herr Vater etwa mit ihnen jüdische Hand- in meiner Anwesenheit einen ansessigen oder behausten Juden in Criminal oder Malefiz, diejenigen Fälle allein ausgenommen, wo propter periculum in mora eine schleunige Versicher- und Handfestmachung der Person erforderlich, für sich allein und nach ihrem arbitrio in Arrest oder Gefängniss zu nemen, sondern Zeit zu Zeit über jeden Fall, wo in Civilsachen ein ansässiger Jud mit wirklichem Arrest zu belegen wäre, nur einen umständlichen der Sache Bericht abzustatten und hiernächst meine darüber schöpfende gnädige Resolution einzugewärtigen haben werden.« Die Schlussbestimmung verpflichtet alle Nachfolger des Grafen im Besitze der Herrschaft Kuttenplan zur Aufrechterhaltung dieser Concession für immerwährende Zeiten.
Strana 672
672 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lungen und Partiten gehabt hätte. Da sie aber aus ihnen weder mit guten noch mit bösen Worten nichts bringen können, haben sie ihrer einen nehmen und nach dem Schloss Pürglitz führen lassen, allda ihn zu foltern. Sie hofften, er würde entweder aus Furcht der Peinigung, oder ja dass er die Marter nicht länger könnte ausdauern, etwas falsches und erdichtes auf meinen Herrn Vater aussagen; derohalben sie dann zwo Personen den einen Herrn- den andern Ritterstandes als Com- missarien dazu verordnet, dass sie durch langes Recken und mancherlei Foltern etwas aus ihm treiben sollten. Aber ob sie ihn gleich gar in Bock spannen lassen (wie man darvon saget) haben sie doch nichts, dass mein Herr Vater etwas ungebührliches in Sinnen gehabt, ge- schweige dann, dass er etwas begangen hätte aus ihm bringen noch pressen können und haben also den armen Juden aller zerrecket, zer- zerret, zerrissen und fast todt liegen lassen. 1594. Sněmy české VIII., 759. 904. Stavové království Českého a poslové stavův Moravských, Slezských, Horno- a Dolnolužických na generálním sněmu léta 1595 v Praze shromáždění odpovídajíce císaři na žádosti jeho v přednešení sněmovním projevené oznamují, co která země na peněžní pomoci proti Turku dáti a mnoho-li lidu válečného vypraviti svolila. Allerdurchlauchtigister oc aller- genädigister Herr! Alle drei Stände dieses Kunigreichs Beheimb, so- wohl auch die Abgeordnete ausm Markgrafthumb Märhern, Fürsten- thumb Schlesien und Markgrafthumber Ober- und Niederlausitz, E. Kais. Mt. getreue Unterthanen, haben derselben mundlichen und schrift- lichen genädigisten Furtrag in ihrer fleissigen Erwägung gehabt und sich demnach unter einander folgender Weise verglichen. Die Juden, so viel ihrer in diesem Kunigreich angesessen sein, sollen zu voriger ihrer Contribution vom Haus zu 2 Thalern hergeben, nämlich alle Monat zu 10 Gr., welche Hilfen und Bewilligung den Montag nach Quasimodogeniti nägstkunftig in den Kreisstädten von hierzu ver- ordneten Personen für zwei Monat eingenomben und gewisslich auch endlich in einer ganzen Wochen von männiglichen erlegt und ent- richtet werden sollen; der ander Termin zu Einnehmbung der Contri- bution ist der Montag nach Viti, der dritte Montag nach Mathei. Před 4. březnem 1595. 1595. Sněmy české IX., 60.
672 K HISTORII ŽIDŮ 1594. lungen und Partiten gehabt hätte. Da sie aber aus ihnen weder mit guten noch mit bösen Worten nichts bringen können, haben sie ihrer einen nehmen und nach dem Schloss Pürglitz führen lassen, allda ihn zu foltern. Sie hofften, er würde entweder aus Furcht der Peinigung, oder ja dass er die Marter nicht länger könnte ausdauern, etwas falsches und erdichtes auf meinen Herrn Vater aussagen; derohalben sie dann zwo Personen den einen Herrn- den andern Ritterstandes als Com- missarien dazu verordnet, dass sie durch langes Recken und mancherlei Foltern etwas aus ihm treiben sollten. Aber ob sie ihn gleich gar in Bock spannen lassen (wie man darvon saget) haben sie doch nichts, dass mein Herr Vater etwas ungebührliches in Sinnen gehabt, ge- schweige dann, dass er etwas begangen hätte aus ihm bringen noch pressen können und haben also den armen Juden aller zerrecket, zer- zerret, zerrissen und fast todt liegen lassen. 1594. Sněmy české VIII., 759. 904. Stavové království Českého a poslové stavův Moravských, Slezských, Horno- a Dolnolužických na generálním sněmu léta 1595 v Praze shromáždění odpovídajíce císaři na žádosti jeho v přednešení sněmovním projevené oznamují, co která země na peněžní pomoci proti Turku dáti a mnoho-li lidu válečného vypraviti svolila. Allerdurchlauchtigister oc aller- genädigister Herr! Alle drei Stände dieses Kunigreichs Beheimb, so- wohl auch die Abgeordnete ausm Markgrafthumb Märhern, Fürsten- thumb Schlesien und Markgrafthumber Ober- und Niederlausitz, E. Kais. Mt. getreue Unterthanen, haben derselben mundlichen und schrift- lichen genädigisten Furtrag in ihrer fleissigen Erwägung gehabt und sich demnach unter einander folgender Weise verglichen. Die Juden, so viel ihrer in diesem Kunigreich angesessen sein, sollen zu voriger ihrer Contribution vom Haus zu 2 Thalern hergeben, nämlich alle Monat zu 10 Gr., welche Hilfen und Bewilligung den Montag nach Quasimodogeniti nägstkunftig in den Kreisstädten von hierzu ver- ordneten Personen für zwei Monat eingenomben und gewisslich auch endlich in einer ganzen Wochen von männiglichen erlegt und ent- richtet werden sollen; der ander Termin zu Einnehmbung der Contri- bution ist der Montag nach Viti, der dritte Montag nach Mathei. Před 4. březnem 1595. 1595. Sněmy české IX., 60.
Strana 673
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 673 905. Rudolf II. replikuje na usnešení stavův krá- 1595. lovství Českého a vyslaných z Moravy, Slezska, Dolní a Horní Lužice, kteréž na proposici sněmovní uči- nili, jmenovitě žádá, aby na lidu jízdném i pěším proti Turku větší pomoc a na penězích k opevnění Komárna více svolili. JMCská repliku dávati ráčí na odpověď stavuov k proposici sněmovní vynešenou sabato post Oculi 1595. Co na města v království tomto, v hrabství Kladském, též v kraji Loketském, na svobodníky, dědinníky, dvořáky, rychtáře, faráře, kteří prebendy a duochody mají, též na Židy uloženo a při kterém terminu by se to vybírati a odvozovati mělo nařízeno jest, to vše sobě JMCská, jako i tento artikul, aby tyto i pominulého roku svolené pomoci za stavy zuostávaly a oni svého vlastního colmistra (kterýž by však s JMCské colmistry dobrou upřímnou korrespondenci pro zastavení a přetržení mnohých neřádův měl) chovati mohli, milostivě oblibovati a o tom pochybovati neráčí, že to stavové v zavření sněmovním, aby sbírky ty a pomoci pod jistou a vyměřenou pokutou časně spravovány a zouplna bez nedostatku sem z krajuov odvozovány byly, dostatečně naříditi, náležitě opatřiti nepominou. 4. března 1595. Sněmy české IX., 68. 906. Rada Nového města Pražského přimlouvá 1595. se k hejtmanu Nového města Pražského, aby kožiš- níci a krejčí při daných jim od císaře milostech proti Židům v živnostech svých byli chráněni. 10. března 1595. Panu hejtmanu Nového města Pražského o starší kožišníky a krejčí odpověď na suplikací starších Židův. Maje sobě od VMti skrze pana primasa našeho podlé suplikací urozené paní, paní Doroty Smiřické z Šternberka, tolikéž suplikací starších Židův Pražských a obecních starších i na místě vší obce ži- dovské podanou, nepominuli sme starším i jiným mistrům jak řemesla kožišnického tak i krejčovského, do kderejch sobě dotčení Židé ne- málo stěžují, že by pod jistou resolucí JMCské pána, pana nás všech nejmilostivějšího, vpády do domův jejich, sklepův a komor pronajatých v domích na tarmarce i jinak, kdež vorkafy své majíc, činili i někderým kožichy podšívané i jiné šaty zdělané na prodání že berou, žádajíce VMt, abyšte ráčili s panem Hertvikem Zejdlicem z Šenfeldu o té re- lací JMCské učiněné JMti panu místokanclíři království Českého při- 43
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 673 905. Rudolf II. replikuje na usnešení stavův krá- 1595. lovství Českého a vyslaných z Moravy, Slezska, Dolní a Horní Lužice, kteréž na proposici sněmovní uči- nili, jmenovitě žádá, aby na lidu jízdném i pěším proti Turku větší pomoc a na penězích k opevnění Komárna více svolili. JMCská repliku dávati ráčí na odpověď stavuov k proposici sněmovní vynešenou sabato post Oculi 1595. Co na města v království tomto, v hrabství Kladském, též v kraji Loketském, na svobodníky, dědinníky, dvořáky, rychtáře, faráře, kteří prebendy a duochody mají, též na Židy uloženo a při kterém terminu by se to vybírati a odvozovati mělo nařízeno jest, to vše sobě JMCská, jako i tento artikul, aby tyto i pominulého roku svolené pomoci za stavy zuostávaly a oni svého vlastního colmistra (kterýž by však s JMCské colmistry dobrou upřímnou korrespondenci pro zastavení a přetržení mnohých neřádův měl) chovati mohli, milostivě oblibovati a o tom pochybovati neráčí, že to stavové v zavření sněmovním, aby sbírky ty a pomoci pod jistou a vyměřenou pokutou časně spravovány a zouplna bez nedostatku sem z krajuov odvozovány byly, dostatečně naříditi, náležitě opatřiti nepominou. 4. března 1595. Sněmy české IX., 68. 906. Rada Nového města Pražského přimlouvá 1595. se k hejtmanu Nového města Pražského, aby kožiš- níci a krejčí při daných jim od císaře milostech proti Židům v živnostech svých byli chráněni. 10. března 1595. Panu hejtmanu Nového města Pražského o starší kožišníky a krejčí odpověď na suplikací starších Židův. Maje sobě od VMti skrze pana primasa našeho podlé suplikací urozené paní, paní Doroty Smiřické z Šternberka, tolikéž suplikací starších Židův Pražských a obecních starších i na místě vší obce ži- dovské podanou, nepominuli sme starším i jiným mistrům jak řemesla kožišnického tak i krejčovského, do kderejch sobě dotčení Židé ne- málo stěžují, že by pod jistou resolucí JMCské pána, pana nás všech nejmilostivějšího, vpády do domův jejich, sklepův a komor pronajatých v domích na tarmarce i jinak, kdež vorkafy své majíc, činili i někderým kožichy podšívané i jiné šaty zdělané na prodání že berou, žádajíce VMt, abyšte ráčili s panem Hertvikem Zejdlicem z Šenfeldu o té re- lací JMCské učiněné JMti panu místokanclíři království Českého při- 43
Strana 674
674 K HISTORII ŽIDŮ 1595. pamatovati, aby byla vyhledána a JMCské k vykonání resolucí před- nešena, tak aby oni Židé milostivé JMCské učiněné resolucí s nade- psanými řemesly k budoucímu pokojnému spravování užiti a opatření spravedlivého dosíci mohli, jakž taky jich Židů suplikací to v sobě plněji obsahuje a zavírá, v známost uvésti. Kdeřížto obojí pořádkové co za odpověď, však rozdílně spisů svejch nám podavše, dávají, spravu- jíce se v tom, aby co na ten čas na nějaké resolucí JMCské pozůstávati mělo, že o tom žádné vědomosti nemají, nýbrž že vnově od JMCské, pána, pana nás všech nejmilostivějšího, pořádku kožišnickému milosti- vého potvrzení vejpovědi na onen čas mezi nimi a Židy učiněné, užiti, též i při jinejch milostech v témž privilegiu a majestátu obsaženejch zůsta- veni býti žádají, což vše že jest jim Židům v známost uvedeno a v plné radě před pány a pány Starého města Pražského přečteno a při tom poručeno, aby se tak a nejinak, nechtějí-li k škodě přijíti, chovati hle- děli a tak tím milostivejm potvrzením JMCské, jak jiné předešlé věci tak i ta commissí že jest jminula. Starší pak krejčí oznamují, že jest již taková resolucí mezi nimi a Židy skrze milostivé potvrzení a jistou vůli JMCské vyšla, kdež JMCská jim Židům, jak a pokud se jich řemesel dotýkati mají, v arti- kuli XVIII. majestátu jich vyměřovati ráčí, ohradna se činíce, jestliže oni Židé vždy JMCské jistému nařízení protiviti a jim z rukou jich chléb bráti by chtěli, že by se podlé jisté vůle JMCské a vyměření pořádku jich daného, tak a nejinak chovati a sebe obhajovati museli, žádajíce nás obojí pořádkové v tom za spravedlivé opatření a k VMti za laskavou k JMCské přímluvu a ochranu. Protož VMt, pane hejtmane, milý pane, nám laskavě a dobrotivě příznivý, znajíce jich starších obojích řemesel žádost slušnou a spra- vedlivou býti, ano i sebe tím jim povinni, abychom je podlé takových milostí od JMCské pořádkům jejim daných chránili a opatrovali, aby volně své řemeslo bez překážky jich Židů provozovati mohli, kdeříž také, jsouce s městem trpící, nemalá jha a břemena, daně i berně podlé nás a spolu s námi snášejí a podnikají, pro lepší jak sebe, manželek svých i dítek, tak i čeládky obživení a takovejch poplatků od sebe odvozování a jinejch povinností zastávání, VMt na místě jich jakožto potřebných sousedů a řemeslníků se vší náležitou uctivostí žádáme, že se k JMCské, pánu, pánu nás všech nejmilostivějšímu s JMtí s panem Hertvíkem Zejdlicem z Šenfeldu laskavě přimluviti ráčíte, aby JMCská je jakožto věrné své poddané při takových milostech před těmi Židy zůstaviti a zanechati a nad nimi ochrannou císařskou ruku svou s VMtí držeti ráčili. S tím sebe oc. Dán v pátek po neděli Laetare 10. Martii léta 95. Archiv města Prahy č. 401, f. 87.
674 K HISTORII ŽIDŮ 1595. pamatovati, aby byla vyhledána a JMCské k vykonání resolucí před- nešena, tak aby oni Židé milostivé JMCské učiněné resolucí s nade- psanými řemesly k budoucímu pokojnému spravování užiti a opatření spravedlivého dosíci mohli, jakž taky jich Židů suplikací to v sobě plněji obsahuje a zavírá, v známost uvésti. Kdeřížto obojí pořádkové co za odpověď, však rozdílně spisů svejch nám podavše, dávají, spravu- jíce se v tom, aby co na ten čas na nějaké resolucí JMCské pozůstávati mělo, že o tom žádné vědomosti nemají, nýbrž že vnově od JMCské, pána, pana nás všech nejmilostivějšího, pořádku kožišnickému milosti- vého potvrzení vejpovědi na onen čas mezi nimi a Židy učiněné, užiti, též i při jinejch milostech v témž privilegiu a majestátu obsaženejch zůsta- veni býti žádají, což vše že jest jim Židům v známost uvedeno a v plné radě před pány a pány Starého města Pražského přečteno a při tom poručeno, aby se tak a nejinak, nechtějí-li k škodě přijíti, chovati hle- děli a tak tím milostivejm potvrzením JMCské, jak jiné předešlé věci tak i ta commissí že jest jminula. Starší pak krejčí oznamují, že jest již taková resolucí mezi nimi a Židy skrze milostivé potvrzení a jistou vůli JMCské vyšla, kdež JMCská jim Židům, jak a pokud se jich řemesel dotýkati mají, v arti- kuli XVIII. majestátu jich vyměřovati ráčí, ohradna se činíce, jestliže oni Židé vždy JMCské jistému nařízení protiviti a jim z rukou jich chléb bráti by chtěli, že by se podlé jisté vůle JMCské a vyměření pořádku jich daného, tak a nejinak chovati a sebe obhajovati museli, žádajíce nás obojí pořádkové v tom za spravedlivé opatření a k VMti za laskavou k JMCské přímluvu a ochranu. Protož VMt, pane hejtmane, milý pane, nám laskavě a dobrotivě příznivý, znajíce jich starších obojích řemesel žádost slušnou a spra- vedlivou býti, ano i sebe tím jim povinni, abychom je podlé takových milostí od JMCské pořádkům jejim daných chránili a opatrovali, aby volně své řemeslo bez překážky jich Židů provozovati mohli, kdeříž také, jsouce s městem trpící, nemalá jha a břemena, daně i berně podlé nás a spolu s námi snášejí a podnikají, pro lepší jak sebe, manželek svých i dítek, tak i čeládky obživení a takovejch poplatků od sebe odvozování a jinejch povinností zastávání, VMt na místě jich jakožto potřebných sousedů a řemeslníků se vší náležitou uctivostí žádáme, že se k JMCské, pánu, pánu nás všech nejmilostivějšímu s JMtí s panem Hertvíkem Zejdlicem z Šenfeldu laskavě přimluviti ráčíte, aby JMCská je jakožto věrné své poddané při takových milostech před těmi Židy zůstaviti a zanechati a nad nimi ochrannou císařskou ruku svou s VMtí držeti ráčili. S tím sebe oc. Dán v pátek po neděli Laetare 10. Martii léta 95. Archiv města Prahy č. 401, f. 87.
Strana 675
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 675 907. Usnešení sněmu generálního, jenž svolán 1595. byl ke dni 10. února a ukončen dne 17. března 1595 na hradě Pražském. 10. února—17. března 1595. Tito artikulové na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském léta Páně tisícého pětistého devadesátého pátého v pátek po svaté Dorotě a zavřín téhož léta v pátek po neděli Judica, při pří- tomnosti nejjasnějšího knížete a pána, pana Rudolfa II. Římského cí- saře, Uherského a Českého oc krále oc, ode všech tří stavův království Českého, poslův z markrabství Moravského, knížetství Slezských a mar- krabství Horních i Dolních Lužic, jakožto oudův k koruně České při- pojených oc s plnou mocí vyslaných, svoleni a zavříni jsou. Sbírky na placení lidu válečnému. O Židech. Židé pak všichni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené, aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po dvou kopách míšenských, totiž za jeden měsíc po dvadcíti groších míšenských, tak a na ty terminy výš psané starším svým dávali a vyplňovali; a oni starší Židé takovou sbírku časně vy- bírati a tu, kdež výš psaná svolení a sbírky se skládati budou, odvo- zovati mají. K sčítání pak takových domův židovských zde v městech Pražských Vavřinec Břekovec Šotnovský z Zavořic, JMCské rychtář v Starém městě Pražském, přijma k sobě dvě osoby radní, se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtění osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom, tak jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. O kupcích. A jakož nemalá al veliká zbytečnost v šatstvu v království tomto, jakž při mužském tak i ženském pohlaví, zvláště od zlatohlavů, stříbrohlavů, aksamitů mozírovaných a tlačených, též i karmazinů, krumplování hedbavím a šmelcem a jiných mnohých k tomu podobných bezpotřebných a daremných věcí nastala, za kte- réžto věci nemalá ale znamenitá suma se vydává a ven z království tohoto vynáší: i na tom jsme se všickni tři stavové království tohoto (aby ale v této tak znamenité a veliké potřebě za takové bezpotřebné věci taková suma nesčislná z království tohoto se nevynášela a nevy- dávala, nýbrž aby na něco užitečnějšího a platnějšího obrácena býti mohla) snesli: aby žádný kupec, Šot ani Žid žádných zlatohlavův, stříbrohlavův, zlatých tkanic, pasomanův, aksamitův barevných, tlače- ných karmazinův, krumplování jak hedvábím tak šmelcem hned po
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 675 907. Usnešení sněmu generálního, jenž svolán 1595. byl ke dni 10. února a ukončen dne 17. března 1595 na hradě Pražském. 10. února—17. března 1595. Tito artikulové na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském léta Páně tisícého pětistého devadesátého pátého v pátek po svaté Dorotě a zavřín téhož léta v pátek po neděli Judica, při pří- tomnosti nejjasnějšího knížete a pána, pana Rudolfa II. Římského cí- saře, Uherského a Českého oc krále oc, ode všech tří stavův království Českého, poslův z markrabství Moravského, knížetství Slezských a mar- krabství Horních i Dolních Lužic, jakožto oudův k koruně České při- pojených oc s plnou mocí vyslaných, svoleni a zavříni jsou. Sbírky na placení lidu válečnému. O Židech. Židé pak všichni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené, aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po dvou kopách míšenských, totiž za jeden měsíc po dvadcíti groších míšenských, tak a na ty terminy výš psané starším svým dávali a vyplňovali; a oni starší Židé takovou sbírku časně vy- bírati a tu, kdež výš psaná svolení a sbírky se skládati budou, odvo- zovati mají. K sčítání pak takových domův židovských zde v městech Pražských Vavřinec Břekovec Šotnovský z Zavořic, JMCské rychtář v Starém městě Pražském, přijma k sobě dvě osoby radní, se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtění osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom, tak jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. O kupcích. A jakož nemalá al veliká zbytečnost v šatstvu v království tomto, jakž při mužském tak i ženském pohlaví, zvláště od zlatohlavů, stříbrohlavů, aksamitů mozírovaných a tlačených, též i karmazinů, krumplování hedbavím a šmelcem a jiných mnohých k tomu podobných bezpotřebných a daremných věcí nastala, za kte- réžto věci nemalá ale znamenitá suma se vydává a ven z království tohoto vynáší: i na tom jsme se všickni tři stavové království tohoto (aby ale v této tak znamenité a veliké potřebě za takové bezpotřebné věci taková suma nesčislná z království tohoto se nevynášela a nevy- dávala, nýbrž aby na něco užitečnějšího a platnějšího obrácena býti mohla) snesli: aby žádný kupec, Šot ani Žid žádných zlatohlavův, stříbrohlavův, zlatých tkanic, pasomanův, aksamitův barevných, tlače- ných karmazinův, krumplování jak hedvábím tak šmelcem hned po
Strana 676
676 K HISTORII ŽIDU 1595. svatém Jiří nejprvé příštím v království tomto zjevně ani tajně nepro- dával. Pakliby kdo mimo to svolení aneb snešení sněmovní, žádného kupce nevymíňujíc, takové výš psané věci po svatém Jiří nejprvé příštím prodával aneb v krámě jeho že by se našly, tomu každému mají po- brány a do komory JMCské vzaty býti. Sněmy české IX., 93. 908. Rozhodnutí císaře Rudolfa II. ve sporu Židův Pražských s mistry kožišnickými a krejčířskými o provozování obchodův a řemesla. Na hradě Pražském, 26. května 1595. »Přípis resolucí JMsti císaře Rudolfa a Židův opatření, aby v věcech chlupatých a šatech obchod vésti mohli.« My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou od dávního času nemalé spory a rozepře mezi staršími mistry řemesla kožišnického a krejčířského v městech našich Pražských s jedné a star- šími i jinými Židy Pražskými s strany druhé o prodávání všelijakých chlupatých věcí a šatův chodicích vznikly, pročež sme často zane- prázdnění od jedné i druhé strany mívali a za milostivé a spravedlivé opatření v tom prošeni bývali. Kdež chtíce tomu milostivě, aby jistý řád, podlé kteréhož by se k sobě obě strany chovati povinny byly, nařízen a ustaven byl a z toho ustavičného nabíhání a zaneprázdňo- vání aspoň jednou sjíti mohlo, a protož uváživše tu věc podlé relací kommissařův našich s pilností a bedlivě, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách na nížepsaný spuosob mezi vejš dotče- nými stranami, jak by se v tom ve všem nyní i na budoucí časy chovati a handle neboližto obchody své vésti a provozovati měly, vy- měřovati ráčíme: předně, aby podlé předešlé vejpovědi, kderáž jest se na onen čas v appellacích od zřízených rad našich stala, Židé žádných štolířův, totiž svých pokoutních kožišníkův a krejčířův, kdeříž by jim šaty šili a podšívali, neměli, než což by tak šíti aneb podšívati dáti chtěli, to aby krejčířům a kožišníkům Pražským šíti, též i vydělávati dali. Proti tomu pak také krejčíři a kožišníci Pražští, aby jim jisté mistry v každém tom řemesle ve dvou nedělích od resolucí této naší císařské nařídili, kdeříž by jim Židuom z slušných peněz šíti povinni byli, a také aby kožišníci Pražští podlé na to z kanceláře naší české vyšlých dekretův Židům v prodaji věcí chlupatých, buď na široký neb porůzno, též i futer všelijakých překážky žádné nečinili. Strany pak futer polských, o těch jakž kožišníci Pražští zprávu dávají, že tak dobrá jako zdejšího vydělávání nejsou, tomu se místo dává; avšak 1595.
676 K HISTORII ŽIDU 1595. svatém Jiří nejprvé příštím v království tomto zjevně ani tajně nepro- dával. Pakliby kdo mimo to svolení aneb snešení sněmovní, žádného kupce nevymíňujíc, takové výš psané věci po svatém Jiří nejprvé příštím prodával aneb v krámě jeho že by se našly, tomu každému mají po- brány a do komory JMCské vzaty býti. Sněmy české IX., 93. 908. Rozhodnutí císaře Rudolfa II. ve sporu Židův Pražských s mistry kožišnickými a krejčířskými o provozování obchodův a řemesla. Na hradě Pražském, 26. května 1595. »Přípis resolucí JMsti císaře Rudolfa a Židův opatření, aby v věcech chlupatých a šatech obchod vésti mohli.« My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož jsou od dávního času nemalé spory a rozepře mezi staršími mistry řemesla kožišnického a krejčířského v městech našich Pražských s jedné a star- šími i jinými Židy Pražskými s strany druhé o prodávání všelijakých chlupatých věcí a šatův chodicích vznikly, pročež sme často zane- prázdnění od jedné i druhé strany mívali a za milostivé a spravedlivé opatření v tom prošeni bývali. Kdež chtíce tomu milostivě, aby jistý řád, podlé kteréhož by se k sobě obě strany chovati povinny byly, nařízen a ustaven byl a z toho ustavičného nabíhání a zaneprázdňo- vání aspoň jednou sjíti mohlo, a protož uváživše tu věc podlé relací kommissařův našich s pilností a bedlivě, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách na nížepsaný spuosob mezi vejš dotče- nými stranami, jak by se v tom ve všem nyní i na budoucí časy chovati a handle neboližto obchody své vésti a provozovati měly, vy- měřovati ráčíme: předně, aby podlé předešlé vejpovědi, kderáž jest se na onen čas v appellacích od zřízených rad našich stala, Židé žádných štolířův, totiž svých pokoutních kožišníkův a krejčířův, kdeříž by jim šaty šili a podšívali, neměli, než což by tak šíti aneb podšívati dáti chtěli, to aby krejčířům a kožišníkům Pražským šíti, též i vydělávati dali. Proti tomu pak také krejčíři a kožišníci Pražští, aby jim jisté mistry v každém tom řemesle ve dvou nedělích od resolucí této naší císařské nařídili, kdeříž by jim Židuom z slušných peněz šíti povinni byli, a také aby kožišníci Pražští podlé na to z kanceláře naší české vyšlých dekretův Židům v prodaji věcí chlupatých, buď na široký neb porůzno, též i futer všelijakých překážky žádné nečinili. Strany pak futer polských, o těch jakž kožišníci Pražští zprávu dávají, že tak dobrá jako zdejšího vydělávání nejsou, tomu se místo dává; avšak 1595.
Strana 677
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 677 poněvadž o tom jistou zprávu jmíti ráčíme, že se od lidu obecného 1595. za mnoho lacinější peníze než futra kožišníkův zdejších kupují, a ne každý snad s to býti může, aby sobě dobré a drahé futro koupiti mohl, a protož jim Židům kožišníci Pražští také i takových lacinějších, zvláště když jim kožišníkům ta, kderá vydělána nejsou, vydělávati dáti musejí, prodávati zbraňovati nemají. Co se šorců a čepic a jiného hotového díla prodávání dotýče, poněvadž toho Židé sami nic dělati nedají, než od kožišníkův v dluzích aneb za jiná futra frejmarkem bráti musejí, takové věci tolikéž svobodně prodávati moci budou. Než kdyby to sami Židé na prodaj dělati a tudy kožišníkům v řemesle jich pře- kážeti chtěli, to aby se jim trpěti a přehlídati nemělo a nemá. Také jestliže by Židé co kradeného a k nim přinešeného někomu z svých spěšně předělati dali a tudy tu krádež ukrýti chtěli, a to na někderého z nich bylo uznáno, ten a takový má náležitě ztrestán býti. A protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavův krá- lovství Českého, zvláště pak poctivým a opatrným purgmistrům a kon- šelům všech tří měst našich Pražských, nynějším i budoucím, věrným našim milým, abyšte často psané kožišníky a krejčíře, též také Židy Pražské při tomto nařízení a vyměření našem nyní i na časy budoucí bez přerušení zanechali a zůstavili a nad tím, aby strany k sobě tak a ne jinak se chovaly, skutečnou ochrannou ruku drželi, žádných jim překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemilosti naší císařské, dědicův a budoucích našich králův Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k tomuto listu při- věsiti jsme rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském v pátek po památce slavnosti božího Těla léta božího tisícého pětistého devadesá- tého pátého a království našich Římského dvadcátého, Uherského dvad- cátého třetího a Českého též dvadcátého. Priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. Cod. jur. mun. r. Boh. 909. V usnesení sněmu obecního, jenž svolán byl 1596. na hrad Pražský ke dni 13. února a zahájen dne 14. února, ukončen pak 13. března 1596, zapsáno: Sbírka na zaplacení lidu válečnému. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž za jeden měsíc po čtyřidceti groš. míš. tak a na ty terminy vejš psané starším svým dá- vali a vyplňovali, a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a tu,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 677 poněvadž o tom jistou zprávu jmíti ráčíme, že se od lidu obecného 1595. za mnoho lacinější peníze než futra kožišníkův zdejších kupují, a ne každý snad s to býti může, aby sobě dobré a drahé futro koupiti mohl, a protož jim Židům kožišníci Pražští také i takových lacinějších, zvláště když jim kožišníkům ta, kderá vydělána nejsou, vydělávati dáti musejí, prodávati zbraňovati nemají. Co se šorců a čepic a jiného hotového díla prodávání dotýče, poněvadž toho Židé sami nic dělati nedají, než od kožišníkův v dluzích aneb za jiná futra frejmarkem bráti musejí, takové věci tolikéž svobodně prodávati moci budou. Než kdyby to sami Židé na prodaj dělati a tudy kožišníkům v řemesle jich pře- kážeti chtěli, to aby se jim trpěti a přehlídati nemělo a nemá. Také jestliže by Židé co kradeného a k nim přinešeného někomu z svých spěšně předělati dali a tudy tu krádež ukrýti chtěli, a to na někderého z nich bylo uznáno, ten a takový má náležitě ztrestán býti. A protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavův krá- lovství Českého, zvláště pak poctivým a opatrným purgmistrům a kon- šelům všech tří měst našich Pražských, nynějším i budoucím, věrným našim milým, abyšte často psané kožišníky a krejčíře, též také Židy Pražské při tomto nařízení a vyměření našem nyní i na časy budoucí bez přerušení zanechali a zůstavili a nad tím, aby strany k sobě tak a ne jinak se chovaly, skutečnou ochrannou ruku drželi, žádných jim překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemilosti naší císařské, dědicův a budoucích našich králův Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k tomuto listu při- věsiti jsme rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském v pátek po památce slavnosti božího Těla léta božího tisícého pětistého devadesá- tého pátého a království našich Římského dvadcátého, Uherského dvad- cátého třetího a Českého též dvadcátého. Priv. Židův Pražských v arch. Česk. mus. Cod. jur. mun. r. Boh. 909. V usnesení sněmu obecního, jenž svolán byl 1596. na hrad Pražský ke dni 13. února a zahájen dne 14. února, ukončen pak 13. března 1596, zapsáno: Sbírka na zaplacení lidu válečnému. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž za jeden měsíc po čtyřidceti groš. míš. tak a na ty terminy vejš psané starším svým dá- vali a vyplňovali, a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a tu,
Strana 678
678 K HISTORII ZIDŮ 1596. kdež vejš psaná svolení a sbírky se skládati budou, odvozovati mají. K sčítání pak takových domů židovských zde v městech Pražských oc (jako na sněmu 1595). Jakým řádem táž sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských i v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, mají také starším svým jeden každý tu sbírku výš psanou na dva terminy, totiž polovici při svatém Jiří a druhou polovici při svatém Havle nejprvé příštím časně od sebe odvozovati. A Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému jí ne- přehlídati, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, toho nemají, leč by prvé sbírku dal, dopouštěti. A jestližeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židů vyberouce berníkům krajským odsílati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají tím vším pořádkem na těch, kdožby časně nedali, dobývány býti, jakž níže artikul o upomínání svolených pomocí ukazuje. (I z krámův měli Židé jako r. 1595 sbírku odváděti.) Sněmy české XI, 257. 1596. 910. Výpověd úředníků menších desk zemských, že dluh Děpolta z Lobkovic zapsaný v registrech purkrabských Židu Sam. Jelenovi propadá císaři. 1. dubna 1596. V kvaternu památném žlutém léta 1596 v pondělí po neděli Judica. Vedlé toho podání od pánův JMtí a vládyk z plného soudu zem- ského na úředníky Pražské menší desk zemských mezi věřiteli zápis- níky a rukojměmi Děpolta z Lobkowicz učiněného, tak jakž též po- dání pánův JMtí a vládyk z plného soudu zemského podané na suplikaci a jiné případné pře v kvaternu žlutém léta MVCLXXXXV v pondělí den svatého Havla D. 5. plněji svědčí a to vše v sobě šířeji obsahuje a zavírá: tu úředníci Pražští menší desk zemských slyševše průvody zápisníkův a těch, kteří jsou práva dovedli, rukojmův a jiných Diepolta z Lobkowicz věřiteluov svědomí dckami vedená, též listovní, nálezy, zřízení zemská i což dáleji vedeno, ukazováno a čteno bylo, toho všeho s pilností pováživše a vzavše naučení o to od pánuov JMtí a vládyk z plného soudu zemského takto o tom vypovídají.
678 K HISTORII ZIDŮ 1596. kdež vejš psaná svolení a sbírky se skládati budou, odvozovati mají. K sčítání pak takových domů židovských zde v městech Pražských oc (jako na sněmu 1595). Jakým řádem táž sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských i v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, mají také starším svým jeden každý tu sbírku výš psanou na dva terminy, totiž polovici při svatém Jiří a druhou polovici při svatém Havle nejprvé příštím časně od sebe odvozovati. A Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě zvyupomínati, žádnému jí ne- přehlídati, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam pryč jeti, toho nemají, leč by prvé sbírku dal, dopouštěti. A jestližeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb že by ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židů vyberouce berníkům krajským odsílati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají tím vším pořádkem na těch, kdožby časně nedali, dobývány býti, jakž níže artikul o upomínání svolených pomocí ukazuje. (I z krámův měli Židé jako r. 1595 sbírku odváděti.) Sněmy české XI, 257. 1596. 910. Výpověd úředníků menších desk zemských, že dluh Děpolta z Lobkovic zapsaný v registrech purkrabských Židu Sam. Jelenovi propadá císaři. 1. dubna 1596. V kvaternu památném žlutém léta 1596 v pondělí po neděli Judica. Vedlé toho podání od pánův JMtí a vládyk z plného soudu zem- ského na úředníky Pražské menší desk zemských mezi věřiteli zápis- níky a rukojměmi Děpolta z Lobkowicz učiněného, tak jakž též po- dání pánův JMtí a vládyk z plného soudu zemského podané na suplikaci a jiné případné pře v kvaternu žlutém léta MVCLXXXXV v pondělí den svatého Havla D. 5. plněji svědčí a to vše v sobě šířeji obsahuje a zavírá: tu úředníci Pražští menší desk zemských slyševše průvody zápisníkův a těch, kteří jsou práva dovedli, rukojmův a jiných Diepolta z Lobkowicz věřiteluov svědomí dckami vedená, též listovní, nálezy, zřízení zemská i což dáleji vedeno, ukazováno a čteno bylo, toho všeho s pilností pováživše a vzavše naučení o to od pánuov JMtí a vládyk z plného soudu zemského takto o tom vypovídají.
Strana 679
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 679 Mezi kterýmižto vejpovědmi tento artikul napsaný stojí. Co se 1596. pak dluhův od často jmenovaného Diepolta z Lobkowicz Židům po- vinných listy a registry úřadu nejvyššího purkrabství Pražského po- jištěných dotýče: poněvadž zřízení zemské vyměřuje, že Židé na listy a na registra nic půjčovati nemají, v městech královských, panských, rytířských, v městečkách ani ve vsech Židuom aby žádných zápisuov v registra v kancelářích Pražských ani jinde ani v knihy městské ani nikterak jinak zapisovati nedopouštěli pod žádným vymyšleným zpuo- sobem a to pod propadením té summy, na kterouž by kdo zápis udělal, králi JMti do komory; a též také tento Samuel Jelen Žid uvedše sobě v zapsání dluhu Diepolta z Lobkowicz, podlé téhož zapsání dluhu jest sobě do register soudu nejvyššího purkrabství Pražského půhon, stanné právo, postoupení práva svého pro touž summu Václavovi Magr- lovi z Sobíšku zapsati dal, čehož jest proti jistému zřízení zemskému učiniti a téhož dluhu v pokutě na JMCskou jakožto krále Českého při- padlou k sobě přijímati neměl. Z těch příčin ta summa se JMCské, v pokutě na JMt jakožto krále Českého připadlá, to jest dvanácte kop dva groše jeden peníz vše českých, přisuzuje. Rkp. 1029, f. 1 v arch. města Prahy. 911. Petr Vok z Rožmberka nařizuje, aby Židé 1596. v Netolicích dále trpěni nebyli a se nezakupovali. 6. června 1596. My Petr Vok z Rozumberka a vladař domu Rozumberského. oc Jakož jsou obyvatelé města našeho Netolic od Židů, kteří jsou na onen čas tu mezi nimi v městě domy a zákupy své měli, v živnostech svých v městě překážky mnohé trpívali a tíž Židé landáním všudy okolo města po vesnicích se podlé obyčeje svého pouštějí a v mnohých věcech předek před měšťany a obyvateli míti chtějí, je lichvami a i jináče utiskují, drahoty činějí a mnohých jiných neřádů jsou se tíž Židé do- pouštěli: nechtějíce, aby budoucně průchod těm Židům dáti se měl, tomu chceme, aby nyní i na budoucí časy žádným spůsobem kdo Židův více do téhož města našeho Netolic přijímal, nad to vejše zá- kupův jakýchkoliv neb obydlí neb podruží při tom městě užiti mohl neb měl, nýbrž odsud se dokonce odstěhoval a tu trpěn nebyl. Datum anno 1596 ve čtvrtek po památce seslání Ducha svatého. Rkp. Histor. spolk. v Praze. 912. Císař Rudolf II. prodává purkmistru a radě 1596. města Stráže, kteréž město dříve k panství Přinde-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 679 Mezi kterýmižto vejpovědmi tento artikul napsaný stojí. Co se 1596. pak dluhův od často jmenovaného Diepolta z Lobkowicz Židům po- vinných listy a registry úřadu nejvyššího purkrabství Pražského po- jištěných dotýče: poněvadž zřízení zemské vyměřuje, že Židé na listy a na registra nic půjčovati nemají, v městech královských, panských, rytířských, v městečkách ani ve vsech Židuom aby žádných zápisuov v registra v kancelářích Pražských ani jinde ani v knihy městské ani nikterak jinak zapisovati nedopouštěli pod žádným vymyšleným zpuo- sobem a to pod propadením té summy, na kterouž by kdo zápis udělal, králi JMti do komory; a též také tento Samuel Jelen Žid uvedše sobě v zapsání dluhu Diepolta z Lobkowicz, podlé téhož zapsání dluhu jest sobě do register soudu nejvyššího purkrabství Pražského půhon, stanné právo, postoupení práva svého pro touž summu Václavovi Magr- lovi z Sobíšku zapsati dal, čehož jest proti jistému zřízení zemskému učiniti a téhož dluhu v pokutě na JMCskou jakožto krále Českého při- padlou k sobě přijímati neměl. Z těch příčin ta summa se JMCské, v pokutě na JMt jakožto krále Českého připadlá, to jest dvanácte kop dva groše jeden peníz vše českých, přisuzuje. Rkp. 1029, f. 1 v arch. města Prahy. 911. Petr Vok z Rožmberka nařizuje, aby Židé 1596. v Netolicích dále trpěni nebyli a se nezakupovali. 6. června 1596. My Petr Vok z Rozumberka a vladař domu Rozumberského. oc Jakož jsou obyvatelé města našeho Netolic od Židů, kteří jsou na onen čas tu mezi nimi v městě domy a zákupy své měli, v živnostech svých v městě překážky mnohé trpívali a tíž Židé landáním všudy okolo města po vesnicích se podlé obyčeje svého pouštějí a v mnohých věcech předek před měšťany a obyvateli míti chtějí, je lichvami a i jináče utiskují, drahoty činějí a mnohých jiných neřádů jsou se tíž Židé do- pouštěli: nechtějíce, aby budoucně průchod těm Židům dáti se měl, tomu chceme, aby nyní i na budoucí časy žádným spůsobem kdo Židův více do téhož města našeho Netolic přijímal, nad to vejše zá- kupův jakýchkoliv neb obydlí neb podruží při tom městě užiti mohl neb měl, nýbrž odsud se dokonce odstěhoval a tu trpěn nebyl. Datum anno 1596 ve čtvrtek po památce seslání Ducha svatého. Rkp. Histor. spolk. v Praze. 912. Císař Rudolf II. prodává purkmistru a radě 1596. města Stráže, kteréž město dříve k panství Přinde-
Strana 680
680 K HISTORII ŽIDŮ 1596. ckému komory české přináleželo, městečko Stráž za 8023 kop míš. a za 50 kop m. ročního komorního platu. Na hradě Pražském, 30. července 1596. Oznamujem, že jsme podlé dovolení stavův i také z mocnosti naší císařské jakožto král Český, též s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím a s radou věrných našich milých, purkmistru a konšelům, starším obecním i vší obci města našeho Stráže, nynějším i budoucím, od téhož panství Přindeckého šmahem městečko Stráž s platy stálými i běžnými a všelijakými jinými povinnostmi, jimiž lidé poddaní z téhož městečka spravedlivě povinni jsou i s tím, což až posavad od Židův platu ročního se scházelo, s domy a dvory, při témž městečku ležícími a k němu příslušejícími, s dědinami ornými i neornými oc za summu osm tisíc kop a dvaceti tři kopy dvaceti grošův vše míšenských dě- dičně prodati ráčili a tímto listem a majestátem naším ku pravému právu dědickému prodáváme. Sněmy české IX., 307. 1596. 913. Kolínští komoře české oznamují, že Žid Kavka a jiní škůdcové zemští, byvše postiženi v Ko- líně nad Labem, právě jsou odváženi na hrad Zvíkov. 25. srpna 1596. Op. Archiv města Kolína. 1596. 914 Usnesení sněmu obecního, kterýž svolán byl na hrad Pražský ke dni 11. září a ukončen dne 19. t. m. 1596. 11.—19. září 1596. O Židech. Židé pak všickni, kteří buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, k této tak nevy- hnutelné potřebě (na lid vojenský do Uher vypravený), aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení sú, po třech kopách míšenských na ty dva terminy výš psané, totiž na každý termin po půl druhé kopě míšenský starším svým dávali a vyplňovali a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a tu kdež výš psaná svolení a sbírky se skládati budou odvozovati mají. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. A jestli- žeby lid válečný z království Českého vyzdvižen bejti musil, tehdy
680 K HISTORII ŽIDŮ 1596. ckému komory české přináleželo, městečko Stráž za 8023 kop míš. a za 50 kop m. ročního komorního platu. Na hradě Pražském, 30. července 1596. Oznamujem, že jsme podlé dovolení stavův i také z mocnosti naší císařské jakožto král Český, též s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím a s radou věrných našich milých, purkmistru a konšelům, starším obecním i vší obci města našeho Stráže, nynějším i budoucím, od téhož panství Přindeckého šmahem městečko Stráž s platy stálými i běžnými a všelijakými jinými povinnostmi, jimiž lidé poddaní z téhož městečka spravedlivě povinni jsou i s tím, což až posavad od Židův platu ročního se scházelo, s domy a dvory, při témž městečku ležícími a k němu příslušejícími, s dědinami ornými i neornými oc za summu osm tisíc kop a dvaceti tři kopy dvaceti grošův vše míšenských dě- dičně prodati ráčili a tímto listem a majestátem naším ku pravému právu dědickému prodáváme. Sněmy české IX., 307. 1596. 913. Kolínští komoře české oznamují, že Žid Kavka a jiní škůdcové zemští, byvše postiženi v Ko- líně nad Labem, právě jsou odváženi na hrad Zvíkov. 25. srpna 1596. Op. Archiv města Kolína. 1596. 914 Usnesení sněmu obecního, kterýž svolán byl na hrad Pražský ke dni 11. září a ukončen dne 19. t. m. 1596. 11.—19. září 1596. O Židech. Židé pak všickni, kteří buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, k této tak nevy- hnutelné potřebě (na lid vojenský do Uher vypravený), aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení sú, po třech kopách míšenských na ty dva terminy výš psané, totiž na každý termin po půl druhé kopě míšenský starším svým dávali a vyplňovali a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a tu kdež výš psaná svolení a sbírky se skládati budou odvozovati mají. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. A jestli- žeby lid válečný z království Českého vyzdvižen bejti musil, tehdy
Strana 681
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 681 dotčení Židé ku pomoci placení rytmistrům a hejtmanům pět set kop 1596. míšenských nejvyšším berníkům dáti a odvésti mají. A jakož jsou Židé Pražští i jiní na všecky tři stavy království tohoto svou poníženou prosbu vzložili, aby podlé starobylého obyčeje a privilegií svých šuldbryfy na dluhy a koupě spravedlivé přijímati a podlé nich upomínati mohli: kteroužto prosbu jejich majíce stavové v svém uvážení a nahlédše do artikule zřízení zemského o Židech učiněného, na tom jsou se s JMCskou snesli, předkem aby při tom artikuli zřízení zemského Z. I. z strany půjček na listy a na registra, aby jich tíž Židé neužívali, zouplna zuostáno bylo. Než cožby po dnešní den kdo od Židů pořádně koupil, aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vdlužil, na to jim jeden každej šuldbry obyčejnej učiniti moci bude; vedlé kteréhožto šuldbryfu oni toliko sami Židé před úřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhův se dosuzovati a jich tak dobývati sobě moci budú. Však kdyby se našlo a vyhledalo, že ti šuldbryfové, buďto za věci od nich Židů nespravedlivě prodané, aneb na nepořádné půjčky učiněni sou, těch oni Židé užiti moci nebudou, nýbrž proto vedlé uznání soudu, že sou podlé takových nespravedlivých šuldbryfův vinili, trestáni býti a o tu summu přijíti mají. Než co se předešlých rozsudkův po dotčených šuld- bryfích neb jistotách učiněných dotýče, ty se v to nepotahují, nýbrž v své míře zuostavují. A to svolení do milostivé JMCské vuole a stavův království Če- ského a ažby se vyrozumělo jak dotčení Židé s těmi šuldbryfy, prodaji a dluhy svými vůkol půjdou, státi a trvati má. Sněmy české IX., 327. 915. Nařízení z komory české starším Židům 1596. Pražským, poněvadž od jich ustanovení již rok minul, aby noví starší i obecní byli zvoleni a poznamenání jich do komory odesláno bylo. V Praze, 25. listopadu 1596. Jest JMtem panu presidentu a pánům radám komory české do Židův starších Pražských s nemalým podivením, že jminuvše již dávno rok, jak sou za starší Židy ustanoveni, posavad žádného po- znamenání, kdo by na tento rok za starší nařízeni býti měli, nahoru neodsílají. A protož jest JMské jistý rozkaz, podlé kderéhož se dotčeným starším Židům Pražským poroučí, aby to ihned vykonali, přední starší Židy, též starší obecní a rychtáře na tento rok mezi sebou v obci volili a takové poznamenání, jakž předešlých tak i nových starších
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 681 dotčení Židé ku pomoci placení rytmistrům a hejtmanům pět set kop 1596. míšenských nejvyšším berníkům dáti a odvésti mají. A jakož jsou Židé Pražští i jiní na všecky tři stavy království tohoto svou poníženou prosbu vzložili, aby podlé starobylého obyčeje a privilegií svých šuldbryfy na dluhy a koupě spravedlivé přijímati a podlé nich upomínati mohli: kteroužto prosbu jejich majíce stavové v svém uvážení a nahlédše do artikule zřízení zemského o Židech učiněného, na tom jsou se s JMCskou snesli, předkem aby při tom artikuli zřízení zemského Z. I. z strany půjček na listy a na registra, aby jich tíž Židé neužívali, zouplna zuostáno bylo. Než cožby po dnešní den kdo od Židů pořádně koupil, aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vdlužil, na to jim jeden každej šuldbry obyčejnej učiniti moci bude; vedlé kteréhožto šuldbryfu oni toliko sami Židé před úřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhův se dosuzovati a jich tak dobývati sobě moci budú. Však kdyby se našlo a vyhledalo, že ti šuldbryfové, buďto za věci od nich Židů nespravedlivě prodané, aneb na nepořádné půjčky učiněni sou, těch oni Židé užiti moci nebudou, nýbrž proto vedlé uznání soudu, že sou podlé takových nespravedlivých šuldbryfův vinili, trestáni býti a o tu summu přijíti mají. Než co se předešlých rozsudkův po dotčených šuld- bryfích neb jistotách učiněných dotýče, ty se v to nepotahují, nýbrž v své míře zuostavují. A to svolení do milostivé JMCské vuole a stavův království Če- ského a ažby se vyrozumělo jak dotčení Židé s těmi šuldbryfy, prodaji a dluhy svými vůkol půjdou, státi a trvati má. Sněmy české IX., 327. 915. Nařízení z komory české starším Židům 1596. Pražským, poněvadž od jich ustanovení již rok minul, aby noví starší i obecní byli zvoleni a poznamenání jich do komory odesláno bylo. V Praze, 25. listopadu 1596. Jest JMtem panu presidentu a pánům radám komory české do Židův starších Pražských s nemalým podivením, že jminuvše již dávno rok, jak sou za starší Židy ustanoveni, posavad žádného po- znamenání, kdo by na tento rok za starší nařízeni býti měli, nahoru neodsílají. A protož jest JMské jistý rozkaz, podlé kderéhož se dotčeným starším Židům Pražským poroučí, aby to ihned vykonali, přední starší Židy, též starší obecní a rychtáře na tento rok mezi sebou v obci volili a takové poznamenání, jakž předešlých tak i nových starších
Strana 682
682 K HISTORII ŽIDŮ 1596. Židův bez meškání do komory podali, vědouc, že na tom JMCské jistú vůli naplní. In consilio 25. Novembris 96. Koncept arch. místodrž. král. Česk. J. 4—5. 1596. 916. Komisaři vyslaní od císaře k sepsání a od- hadnutí statku kláštera sv. Prokopa na Sázavě, někdy Ferdinandu Švihovskému v zástavě zapsa- ného, kterýž po jeho smrti vyplacen býti má, podá- vají císaři zprávu, co s Theobaldem, synem téhož Ferdinanda Švihovského, v příčině vyhledání a předložení původního inventáře, dvoru a mlýna Pyskočelského, peněz sirotčích a kostelních oc jed- nali. »Co by Mojžíš Žid, úředník téhož statku kláštera sv. Prokopa, od některého léta k sobě peněz přijímati a z nich zase vydávati měl, tomu se z příležejících register jeho sub lit. E. vyrozuměti moci bude. A poněvadž VCMti na týchž počtích nic zvláštního nezáleží, protož jsme se týchž počtův jináče neujali, nežli na ten způsob, že proti jistému inventáři do puchalterie složeny a synům po témž panu Ferdinandovi Švihovském zuostalým neb jiným věřitelům jeho, když by toho koliv požádali, zase odtud vydány bejti mají ... 31. prosince 1596. Sněmy české IX., 363. 1596. 917. Výtah z počtů nejvyšších berníků o příjmu berní a sbírek a o učiněném vydání r. 1596. Krátkej summární vejtah z počtů nejvyšších pánův berníkův krá- lovství Českého sněmy léta 1596 nařízených: co jsou k sobě tíž páni berníci jakých sbírek a berní týmiž sněmy svolených od p. berníkův krajských přijali, a zase proti tomu na certifikaci a poručení JMtí nejv. p. ouředníkův a soudcův zemských vydali, jakž níže pořádně pozname- náno stojí, vše na míšensko počítajíce. Příjem podlé prvního sněmu. Kontribucí domovní: z Starého města Pražského . 2251 kop, 12 gr., — d. » — » z Nového města Pražského .3600 » — » — z Menšího města Pražského . 384 » » — » » . . . 78 z práva svaté Anežky 42 » 6 » z Židův starších z domů . . 985 » » 36 » z hlav židovských . . . . . 2377 Summa kontribucí domovní míš. 9676 kop, 30 gr., 6 d.
682 K HISTORII ŽIDŮ 1596. Židův bez meškání do komory podali, vědouc, že na tom JMCské jistú vůli naplní. In consilio 25. Novembris 96. Koncept arch. místodrž. král. Česk. J. 4—5. 1596. 916. Komisaři vyslaní od císaře k sepsání a od- hadnutí statku kláštera sv. Prokopa na Sázavě, někdy Ferdinandu Švihovskému v zástavě zapsa- ného, kterýž po jeho smrti vyplacen býti má, podá- vají císaři zprávu, co s Theobaldem, synem téhož Ferdinanda Švihovského, v příčině vyhledání a předložení původního inventáře, dvoru a mlýna Pyskočelského, peněz sirotčích a kostelních oc jed- nali. »Co by Mojžíš Žid, úředník téhož statku kláštera sv. Prokopa, od některého léta k sobě peněz přijímati a z nich zase vydávati měl, tomu se z příležejících register jeho sub lit. E. vyrozuměti moci bude. A poněvadž VCMti na týchž počtích nic zvláštního nezáleží, protož jsme se týchž počtův jináče neujali, nežli na ten způsob, že proti jistému inventáři do puchalterie složeny a synům po témž panu Ferdinandovi Švihovském zuostalým neb jiným věřitelům jeho, když by toho koliv požádali, zase odtud vydány bejti mají ... 31. prosince 1596. Sněmy české IX., 363. 1596. 917. Výtah z počtů nejvyšších berníků o příjmu berní a sbírek a o učiněném vydání r. 1596. Krátkej summární vejtah z počtů nejvyšších pánův berníkův krá- lovství Českého sněmy léta 1596 nařízených: co jsou k sobě tíž páni berníci jakých sbírek a berní týmiž sněmy svolených od p. berníkův krajských přijali, a zase proti tomu na certifikaci a poručení JMtí nejv. p. ouředníkův a soudcův zemských vydali, jakž níže pořádně pozname- náno stojí, vše na míšensko počítajíce. Příjem podlé prvního sněmu. Kontribucí domovní: z Starého města Pražského . 2251 kop, 12 gr., — d. » — » z Nového města Pražského .3600 » — » — z Menšího města Pražského . 384 » » — » » . . . 78 z práva svaté Anežky 42 » 6 » z Židův starších z domů . . 985 » » 36 » z hlav židovských . . . . . 2377 Summa kontribucí domovní míš. 9676 kop, 30 gr., 6 d.
Strana 683
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 683 Sbírky z krámův: z Starého města Pražského . 2168 kop, 30 gr., — d. » z Nového města Pražského . 513 » — » » - » —» z Menšího města Pražského . 884 — » — » z hradu Pražského . . . . . » 274 9 » 30 - — » z Hradčan . . . . . . . . z židovských krámův . . . 500 » Summa sbírky z krámův míš. 4349 kop, — gr., — d. 1596. Sněmy české IX., 359. 918. V usnesení sněmu generálního, kterýž za- 1597. hájen byl 27. ledna a zavřín dne 15. února 1597 na hradě Pražském, zapsáno: Sbírka předešlým sněmem z rozličných věcí nařízená. Co se pak sbírky z ryb, vína, všelikého sladkého pití, z dobytkův rozličných, páleného vína, nicméně z Židův, jak každý z hlavy touž sbírku platiti má, dotýče, poněvadž o tom sněmem pře- dešlým, kterýž jest zavřín léta oc 96. v středu po neděli Reminiscere (13. března), jisté vyměření a svolení se jest stalo, kterémužto svolení čas teprva o sv. Havle nejprvé příštím vycházeti bude: protož podlé téhož svolení sněmovního taková sbírka z těch věcí předepsaných tak zouplna bez umenšení od jednoho každého pod pokutou v témž sněmu obsaženou týmž řádem až do téhož času svatého Havla příštího aby vycházela. Sbírka z krámův. A jakož JMCská s stavy se na tom milo- stivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcův, všelijakých řemeslníkův a handlířův ano i těch, kteříž náležejíce ke dvoru sladká pití prodávají a šenkují, též i z Židův, kdožkoli v čem kupčí a cokoliv prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty řemeslníky, kteříž krámův nemají (kromě samých toliko krámův řez- nických), podlé spravedlivého uvážení v městech hrazených jistou sbírku uložili a nařídili; ale poněvadž ta věc tak brzce, jakýmby prostředkem rovnost mezi nimi nařízena býti měla, vyhledána býti nemohla, ráčí JMCská sem do měst Pražských dvě osoby naříditi, a stavové k nej- vyšším berníkům tyto osoby přidávati: z stavu panského Jana Sezimu z Sezimova Oustí a na Ouští, dědičného kraječe království Českého, z stavu rytířského Václava Budovce z Budova, JMCské radu nad apel- lacími, s stavu městského Ludvíka od »tří moždířuov«, a v jiných městech JMCské a JíMCové, jakožto králové České, nynější hejtmany krajské s rychtáři JMCské a kdežby rychtářův nebylo, tehdy s pri-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 683 Sbírky z krámův: z Starého města Pražského . 2168 kop, 30 gr., — d. » z Nového města Pražského . 513 » — » » - » —» z Menšího města Pražského . 884 — » — » z hradu Pražského . . . . . » 274 9 » 30 - — » z Hradčan . . . . . . . . z židovských krámův . . . 500 » Summa sbírky z krámův míš. 4349 kop, — gr., — d. 1596. Sněmy české IX., 359. 918. V usnesení sněmu generálního, kterýž za- 1597. hájen byl 27. ledna a zavřín dne 15. února 1597 na hradě Pražském, zapsáno: Sbírka předešlým sněmem z rozličných věcí nařízená. Co se pak sbírky z ryb, vína, všelikého sladkého pití, z dobytkův rozličných, páleného vína, nicméně z Židův, jak každý z hlavy touž sbírku platiti má, dotýče, poněvadž o tom sněmem pře- dešlým, kterýž jest zavřín léta oc 96. v středu po neděli Reminiscere (13. března), jisté vyměření a svolení se jest stalo, kterémužto svolení čas teprva o sv. Havle nejprvé příštím vycházeti bude: protož podlé téhož svolení sněmovního taková sbírka z těch věcí předepsaných tak zouplna bez umenšení od jednoho každého pod pokutou v témž sněmu obsaženou týmž řádem až do téhož času svatého Havla příštího aby vycházela. Sbírka z krámův. A jakož JMCská s stavy se na tom milo- stivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcův, všelijakých řemeslníkův a handlířův ano i těch, kteříž náležejíce ke dvoru sladká pití prodávají a šenkují, též i z Židův, kdožkoli v čem kupčí a cokoliv prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty řemeslníky, kteříž krámův nemají (kromě samých toliko krámův řez- nických), podlé spravedlivého uvážení v městech hrazených jistou sbírku uložili a nařídili; ale poněvadž ta věc tak brzce, jakýmby prostředkem rovnost mezi nimi nařízena býti měla, vyhledána býti nemohla, ráčí JMCská sem do měst Pražských dvě osoby naříditi, a stavové k nej- vyšším berníkům tyto osoby přidávati: z stavu panského Jana Sezimu z Sezimova Oustí a na Ouští, dědičného kraječe království Českého, z stavu rytířského Václava Budovce z Budova, JMCské radu nad apel- lacími, s stavu městského Ludvíka od »tří moždířuov«, a v jiných městech JMCské a JíMCové, jakožto králové České, nynější hejtmany krajské s rychtáři JMCské a kdežby rychtářův nebylo, tehdy s pri-
Strana 684
684 K HISTORII ŽIDŮ 1597. masem téhož města k tomu nařizovati. Kteréžto osoby snesouce se o jistý den a místo, podlé instrukcí na to od JMCské a nejvyšších ouředníkův a soudcův zemských dané takovou sbírku podlé spravedli- vého uvážení na jednoho každého uložiti a poznají-li v čem jaký ne- dostatek, to v dobrý řád uvésti mají. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských, aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené, aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyřech kopách míšenských, totiž každého terminu, když se sbírka z domů městských dává, po jedné kopě dvadcíti gr. míšenských dávali a starším svým vyplňovali, a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a nejvyšším berníkům zemským odvozovati mají. K sčítání pak takových domů židovských zde v městech Pražských Jan Plateis z Plattnštejna, JMCské rychtář v Starém městě Pražském, přijma k sobě dvě osoby radní, v jiných městech, kdež Židé jsou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby, je s pilností sečta, takové domů sečtení, osobám těm, kterýmž by se taková sbírka od- vozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vyberouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. Sněmy české IX., 409—411. 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohuslava Jáchyma Hasištejnského z Lobkovic udělená. Oznamujem tímto listem všem, že jsme po- níženě prošeni od všech Židuov obyvateluov města našeho Ml. Boleslavi nad Jizerou, abychom jim listu a obdarování od urozeného Bohuslava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic, tehdáž na Mladém Boleslavi a Krulichu, rady naší, věrného milého, kterýmž je z některých platuov a povinností rozdílných, toliko aby jistý peněžitý plat roční jedno sto kop míš., každého puol léta po padesáti kopách, jemu a budoucím držiteluom nadepsaného města Mladého Boleslavě dávati a odvozovati povinni byli, osvobozuje, potvrditi ráčili. Kterýmžto listem se jim při tom i některé milosti činí z strany živností jejich provozování, nicméně i strany pohřbuov těl jejich mrtvých v tom místě, kdež jim jest vyká- záno, podlé svého obyčeje aby svobodu měli se pochovávati bez všeli- jaké překážky, jakž též obdarování v sobě to šířeji ukazuje a zavírá, kteréhož jest datum v pátek po sv. Bartoloměji léta tisícího pětistého devadesátého čtvrtého. K jejichžto ponížené prosbě oc. Protož přika- 1597.
684 K HISTORII ŽIDŮ 1597. masem téhož města k tomu nařizovati. Kteréžto osoby snesouce se o jistý den a místo, podlé instrukcí na to od JMCské a nejvyšších ouředníkův a soudcův zemských dané takovou sbírku podlé spravedli- vého uvážení na jednoho každého uložiti a poznají-li v čem jaký ne- dostatek, to v dobrý řád uvésti mají. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských, aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky předešlým sněmem svolené, aby z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyřech kopách míšenských, totiž každého terminu, když se sbírka z domů městských dává, po jedné kopě dvadcíti gr. míšenských dávali a starším svým vyplňovali, a oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a nejvyšším berníkům zemským odvozovati mají. K sčítání pak takových domů židovských zde v městech Pražských Jan Plateis z Plattnštejna, JMCské rychtář v Starém městě Pražském, přijma k sobě dvě osoby radní, v jiných městech, kdež Židé jsou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby, je s pilností sečta, takové domů sečtení, osobám těm, kterýmž by se taková sbírka od- vozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vyberouc touž sbírku od Židův berníkům krajským odvésti má. Sněmy české IX., 409—411. 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohuslava Jáchyma Hasištejnského z Lobkovic udělená. Oznamujem tímto listem všem, že jsme po- níženě prošeni od všech Židuov obyvateluov města našeho Ml. Boleslavi nad Jizerou, abychom jim listu a obdarování od urozeného Bohuslava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic, tehdáž na Mladém Boleslavi a Krulichu, rady naší, věrného milého, kterýmž je z některých platuov a povinností rozdílných, toliko aby jistý peněžitý plat roční jedno sto kop míš., každého puol léta po padesáti kopách, jemu a budoucím držiteluom nadepsaného města Mladého Boleslavě dávati a odvozovati povinni byli, osvobozuje, potvrditi ráčili. Kterýmžto listem se jim při tom i některé milosti činí z strany živností jejich provozování, nicméně i strany pohřbuov těl jejich mrtvých v tom místě, kdež jim jest vyká- záno, podlé svého obyčeje aby svobodu měli se pochovávati bez všeli- jaké překážky, jakž též obdarování v sobě to šířeji ukazuje a zavírá, kteréhož jest datum v pátek po sv. Bartoloměji léta tisícího pětistého devadesátého čtvrtého. K jejichžto ponížené prosbě oc. Protož přika- 1597.
Strana 685
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 685 zujeme oc. Tomu na svědomí oc. Dán na hradě našem Pražském 1597. v středu den sv. Jiří rytíře (23. dubna) léta božího 1597. Arch. minist. vnitra ve Vídni. Reg. č. kanc. dv. 14, fol. 408. 920. Purkmistr a rada města Bečova podávají 1597. radě města Slavkova zprávu, jak Židé Bečovští jsou jim i městu Slavkovu na škodu. V Bečově, 16. května 1597. Ernvest, erbar, fursichtig und hochweise Herren! Euer Ehrenvest seindt unser gehorsam und ganz willig Dienst zuvoren und uberschicken hiemit uf der Herrn Begern einen summarischen Auszug artickelsweis, was die Stadt Petschau und ire Einwoner in iren Freiheitsbriefen von alters hero begnadet und befreiet seindt, welches euer Ehrenvest hie- neben zu empfahen, der tröstlichen Zuversicht, die Herrn werden uns darwider nicht beschweren, sondern geruiglich und ungehindert darbei verbleiben lassen. Die Juden, welche anhalten, dass inen euer Ehren- vest unter derselben Schucz ir Wesen, Narung und Aufenthalten alhier wie bei vorigen Herrschaften lenger vergönnen wolten belangende, das stellen wir in der Herrn guetes und rathsames Bedenken und were zu wünschen, wol und gut, dass nimermehr kein Jude in Petschau kommen were, denn was es fur ein losz, heilloses, verfluchtes, ärger- liches, verrätherisch Volk und Gesinde die Juden seindt, das ist offenbar und am Tag, welche Land und Leut schinden, schaben und betrügen und nicht allein Burger und Bauern uf dieser ganzen Herrschaften, sondern wie zu besorgen auch gleichergestalt die Burger und Bergleut zu Schlackenwaldte mit irem verfluchten wucherischen Wesen dermassen ausgesogen, abgemattet und noch bei inen bis uber die Ohren in Schuldten stecken, dass schwerlich Rath zu finden, wie die Armut in diesen geschwinden Zeiten von inen kommen kan; wie schedlich sie auch unserm Wochenmarkt und zwar sowol dem Markt zu Schlacken- waldt beschwerlich und nachtheilig sindt, das ist nicht wol zu glauben, dann sie uberlaufen teglich dass ganze Landt, Dörfer und Märcke, kaufens alles auf, Hüner, Gänsz, Aier, Kees und Puttern, Vieh, Kuhe, Kelber, Ochsen, Ziegen und Lämmer, machen muthwillige Teuerung, dass nichts auf den Markt kombt und die Fleischer klagen, dass sie deszwegen ufm Lande nichts können zu kaufen bekomen, dass jederman irenthalben darben mues. Derhalben eines geburlichen Bedenkens und Einsehens wol von nöthen, wie man solchem unzimblichen Wesen steuern mag, dass es gegen Gott und der Welt zu verantworten; welches alles wir euer Ehrenvest als einer christlichen Obrigkeit zu bedencken
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 685 zujeme oc. Tomu na svědomí oc. Dán na hradě našem Pražském 1597. v středu den sv. Jiří rytíře (23. dubna) léta božího 1597. Arch. minist. vnitra ve Vídni. Reg. č. kanc. dv. 14, fol. 408. 920. Purkmistr a rada města Bečova podávají 1597. radě města Slavkova zprávu, jak Židé Bečovští jsou jim i městu Slavkovu na škodu. V Bečově, 16. května 1597. Ernvest, erbar, fursichtig und hochweise Herren! Euer Ehrenvest seindt unser gehorsam und ganz willig Dienst zuvoren und uberschicken hiemit uf der Herrn Begern einen summarischen Auszug artickelsweis, was die Stadt Petschau und ire Einwoner in iren Freiheitsbriefen von alters hero begnadet und befreiet seindt, welches euer Ehrenvest hie- neben zu empfahen, der tröstlichen Zuversicht, die Herrn werden uns darwider nicht beschweren, sondern geruiglich und ungehindert darbei verbleiben lassen. Die Juden, welche anhalten, dass inen euer Ehren- vest unter derselben Schucz ir Wesen, Narung und Aufenthalten alhier wie bei vorigen Herrschaften lenger vergönnen wolten belangende, das stellen wir in der Herrn guetes und rathsames Bedenken und were zu wünschen, wol und gut, dass nimermehr kein Jude in Petschau kommen were, denn was es fur ein losz, heilloses, verfluchtes, ärger- liches, verrätherisch Volk und Gesinde die Juden seindt, das ist offenbar und am Tag, welche Land und Leut schinden, schaben und betrügen und nicht allein Burger und Bauern uf dieser ganzen Herrschaften, sondern wie zu besorgen auch gleichergestalt die Burger und Bergleut zu Schlackenwaldte mit irem verfluchten wucherischen Wesen dermassen ausgesogen, abgemattet und noch bei inen bis uber die Ohren in Schuldten stecken, dass schwerlich Rath zu finden, wie die Armut in diesen geschwinden Zeiten von inen kommen kan; wie schedlich sie auch unserm Wochenmarkt und zwar sowol dem Markt zu Schlacken- waldt beschwerlich und nachtheilig sindt, das ist nicht wol zu glauben, dann sie uberlaufen teglich dass ganze Landt, Dörfer und Märcke, kaufens alles auf, Hüner, Gänsz, Aier, Kees und Puttern, Vieh, Kuhe, Kelber, Ochsen, Ziegen und Lämmer, machen muthwillige Teuerung, dass nichts auf den Markt kombt und die Fleischer klagen, dass sie deszwegen ufm Lande nichts können zu kaufen bekomen, dass jederman irenthalben darben mues. Derhalben eines geburlichen Bedenkens und Einsehens wol von nöthen, wie man solchem unzimblichen Wesen steuern mag, dass es gegen Gott und der Welt zu verantworten; welches alles wir euer Ehrenvest als einer christlichen Obrigkeit zu bedencken
Strana 686
686 K HISTORII ŽIDŮ 1597. hiemit heimgestelt und uns derselben zu allen Gunsten bevolen haben wollen. Datum Freitag post ascensionis Domini anno 97. Burgermeister und Rath der Stadt Petschau. Tergo: Kaiserliche Mandata, Bevelch und Commissions Relation die Juden betreffend, so neben eines erbarn Rat Bericht, warumben sie umb und uf den Pergstätten nit zugedulden beigelegt und den 9. Augusti anno 97. J. Kaiserl. Majestät uberschicht worden. Kop. Archiv města Slavkova. 921. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II., aby Židé v Bečově byli přichráněni a nebyli z města vyhnáni. 25. srpna 1597. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister und unüberwindtlichister Römischer Kaiser, auch zu Hungarn und Behaimben Kohnig. Aller- genedigister Kaiser, Khonig und Herr oc. Nachdeme Euer Kaiserliche und Khönigliche Majestät aus dero böhaimbischen Cammer underm Dato den vierten Julii negst verschienenen einem erb. Rat dero Stadt Schlagenwaldt uf unser allerunderthänigiste Beschwer und hochflehen- lichistes supplicando Bitten per mandatum allergnedigist anbevohlen haben, dass sie Euer Majestät zu Handen dero behaimbischen Cammer, aus was Ursachen sie bewegt worden, dass sie den armen Jueden, so der Zeit zue Pettschaw wohnen und ir Narung mit zuelässlichem Ge- werbe sondern Ruemb erbarlichen suchen, den dritten Monatstag Junii negst verschienen mit angeseczten Termin eines viertel Jars nicht al- leine eigenes Furnembens ausgeboten und abgeschafft, sondern auch dabei angehenket, dass nach Verfliessung gedachten Termins bei Ver- meidung irer benenten Straf sich niemandt von Jueden als dann mehr uf irem Grundt und Boden betreten noch darauf finden lassen solle, gehorsamblichen berichten, sowol als dan Ewer Majestät allergnedi- giste Resolution darüeber gewarten und gedachte Jueden wider die Billigkeit nicht beschweren wolten. Wann dann von gedachten Rath zue Schlaggenwaldt ein solches bis dahero verzogen worden und wir allergnedigists dahin beschieden worden, dass sie sich disfalls auf zwei kaiserliche offene Mandata refe- riren und damit entreden wöllen, welche Mandata gedachtem Rat unsers Erachtens nach Erwegung der Billigkeit nichts fürtragen mögen: dann est ist wissentlichen, dass gar viel Leute erfunden werden, welche uns armen Jueden ganz unversuchet sonderlichen missgonstig und wider- wertig sein, auch in solchem unverschuldten gefassten Missgonst und Widerwertigkeit mit christlicher Sanftmuet uns gar nicht gewogen, 1597.
686 K HISTORII ŽIDŮ 1597. hiemit heimgestelt und uns derselben zu allen Gunsten bevolen haben wollen. Datum Freitag post ascensionis Domini anno 97. Burgermeister und Rath der Stadt Petschau. Tergo: Kaiserliche Mandata, Bevelch und Commissions Relation die Juden betreffend, so neben eines erbarn Rat Bericht, warumben sie umb und uf den Pergstätten nit zugedulden beigelegt und den 9. Augusti anno 97. J. Kaiserl. Majestät uberschicht worden. Kop. Archiv města Slavkova. 921. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II., aby Židé v Bečově byli přichráněni a nebyli z města vyhnáni. 25. srpna 1597. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister und unüberwindtlichister Römischer Kaiser, auch zu Hungarn und Behaimben Kohnig. Aller- genedigister Kaiser, Khonig und Herr oc. Nachdeme Euer Kaiserliche und Khönigliche Majestät aus dero böhaimbischen Cammer underm Dato den vierten Julii negst verschienenen einem erb. Rat dero Stadt Schlagenwaldt uf unser allerunderthänigiste Beschwer und hochflehen- lichistes supplicando Bitten per mandatum allergnedigist anbevohlen haben, dass sie Euer Majestät zu Handen dero behaimbischen Cammer, aus was Ursachen sie bewegt worden, dass sie den armen Jueden, so der Zeit zue Pettschaw wohnen und ir Narung mit zuelässlichem Ge- werbe sondern Ruemb erbarlichen suchen, den dritten Monatstag Junii negst verschienen mit angeseczten Termin eines viertel Jars nicht al- leine eigenes Furnembens ausgeboten und abgeschafft, sondern auch dabei angehenket, dass nach Verfliessung gedachten Termins bei Ver- meidung irer benenten Straf sich niemandt von Jueden als dann mehr uf irem Grundt und Boden betreten noch darauf finden lassen solle, gehorsamblichen berichten, sowol als dan Ewer Majestät allergnedi- giste Resolution darüeber gewarten und gedachte Jueden wider die Billigkeit nicht beschweren wolten. Wann dann von gedachten Rath zue Schlaggenwaldt ein solches bis dahero verzogen worden und wir allergnedigists dahin beschieden worden, dass sie sich disfalls auf zwei kaiserliche offene Mandata refe- riren und damit entreden wöllen, welche Mandata gedachtem Rat unsers Erachtens nach Erwegung der Billigkeit nichts fürtragen mögen: dann est ist wissentlichen, dass gar viel Leute erfunden werden, welche uns armen Jueden ganz unversuchet sonderlichen missgonstig und wider- wertig sein, auch in solchem unverschuldten gefassten Missgonst und Widerwertigkeit mit christlicher Sanftmuet uns gar nicht gewogen, 1597.
Strana 687
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 687 sondern vielmehr wider die hailige christliche Concilia nach allem irem 1597. euserstem Vermogen uns und unsere Glaubens Genossen ungeburlichen zu verfolgen sich understehen dörfen; dannenhero auch etwan unsers Erachtens diese angezogene offene zwei kaiserliche Mandata (welche nicht alleine die Stadt Petschau, sondern auch andere Städte mehr in diesem Konigreich Behaimben, da Jueden gesessen oder wohnhaft sein, belangen thuen) ervolget sein mögen. Dieweillen am Tage ist und die Erfahrenheit solches getan hat, dass eben auch zu der Zeit, als solche Mandata sein ediret worden, die auch wieder zue Ruehe gesetzt und eingestellet worden, welches sonder Zweifel ohn sonder erhebliche Ur- sachen nicht mag beschehen sein; dann sintemal die Jueden aller und jeder Orten uf Edirung baider Mandata unverruckt verblieben, so ist vornunftig abzuenemben, dass solche uf ungleichen Bericht und starckes Anhalten der Jueden Miszgönstigen werden sein ausbracht und gleichwol hernacher bald nach irer Edition von Euer Majestät und derselben ge- liebsten Herrn Vattern, hochstmildister Gedechtnusz, aus sondern er- heblichen Ursachen, vielleicht dass solche Auflagen sich auf die Jueden nicht werden erfunden haben, wieder eingestelt worden. In sonderlicher Erwegung dass in mehrgedachten Mandaten klar vermelt wird, aus was Ursachen die zu ediren Euer Majestät aller- genedigist moviret worden, nemblichen wie die Jueden nicht alleine die armen penotigten Perg- und Handwerksleute mit irem unchrist- lichen Wucher und andern betrüglich Handlen ansetzen, beschweren und in Verderben bringen, sondern auch Ursacher sein, dass inen die Erz und Silber durch allerlei Underschleif und Practiken underschoben, aufgekauft und förder aus dem Landt verschleift werden sollen: welches gleichwol unsers Verhoffens, dass die Jueden zue Pettschaw sich in solchem was vergriffen oder der Gebüer nicht verhalten haben solten, uf sie mit Wahrheit nicht würde beibracht werden mögen. Dann es ist wegen aller dieser Puncten und Articul halben uber gedachte Jueden noch nie kein begründte Klage furkommen, zudeme so haben die zue Schlaggenwaldt kein Silber- sondern alleine Zinn-Ercz, dass sie inen also auch kein Silber oder dessen Ercz nicht underschleiffen noch aus dem Landt entfueren mogen. Dessgleichen so ist niemand dieser Orten von den Jueden mit ubernombenem Wucher oder andern betruglichen Handlen angesetzt und zue Verderben bracht worden, sondern viel mehr von den Jueden mennigelichen uf sein gebüerliches Ersuchen allmügliche Gonst, Hielfe und Furdernuss widerfaren, wie dann auch wissentlichen, dass ein Juede mit Nahmen Aaron Mosch genandt zue Pettschaw ist, der hievor reich gewesen und nach seinem Vermogen mit Fürleihung die Perg
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 687 sondern vielmehr wider die hailige christliche Concilia nach allem irem 1597. euserstem Vermogen uns und unsere Glaubens Genossen ungeburlichen zu verfolgen sich understehen dörfen; dannenhero auch etwan unsers Erachtens diese angezogene offene zwei kaiserliche Mandata (welche nicht alleine die Stadt Petschau, sondern auch andere Städte mehr in diesem Konigreich Behaimben, da Jueden gesessen oder wohnhaft sein, belangen thuen) ervolget sein mögen. Dieweillen am Tage ist und die Erfahrenheit solches getan hat, dass eben auch zu der Zeit, als solche Mandata sein ediret worden, die auch wieder zue Ruehe gesetzt und eingestellet worden, welches sonder Zweifel ohn sonder erhebliche Ur- sachen nicht mag beschehen sein; dann sintemal die Jueden aller und jeder Orten uf Edirung baider Mandata unverruckt verblieben, so ist vornunftig abzuenemben, dass solche uf ungleichen Bericht und starckes Anhalten der Jueden Miszgönstigen werden sein ausbracht und gleichwol hernacher bald nach irer Edition von Euer Majestät und derselben ge- liebsten Herrn Vattern, hochstmildister Gedechtnusz, aus sondern er- heblichen Ursachen, vielleicht dass solche Auflagen sich auf die Jueden nicht werden erfunden haben, wieder eingestelt worden. In sonderlicher Erwegung dass in mehrgedachten Mandaten klar vermelt wird, aus was Ursachen die zu ediren Euer Majestät aller- genedigist moviret worden, nemblichen wie die Jueden nicht alleine die armen penotigten Perg- und Handwerksleute mit irem unchrist- lichen Wucher und andern betrüglich Handlen ansetzen, beschweren und in Verderben bringen, sondern auch Ursacher sein, dass inen die Erz und Silber durch allerlei Underschleif und Practiken underschoben, aufgekauft und förder aus dem Landt verschleift werden sollen: welches gleichwol unsers Verhoffens, dass die Jueden zue Pettschaw sich in solchem was vergriffen oder der Gebüer nicht verhalten haben solten, uf sie mit Wahrheit nicht würde beibracht werden mögen. Dann es ist wegen aller dieser Puncten und Articul halben uber gedachte Jueden noch nie kein begründte Klage furkommen, zudeme so haben die zue Schlaggenwaldt kein Silber- sondern alleine Zinn-Ercz, dass sie inen also auch kein Silber oder dessen Ercz nicht underschleiffen noch aus dem Landt entfueren mogen. Dessgleichen so ist niemand dieser Orten von den Jueden mit ubernombenem Wucher oder andern betruglichen Handlen angesetzt und zue Verderben bracht worden, sondern viel mehr von den Jueden mennigelichen uf sein gebüerliches Ersuchen allmügliche Gonst, Hielfe und Furdernuss widerfaren, wie dann auch wissentlichen, dass ein Juede mit Nahmen Aaron Mosch genandt zue Pettschaw ist, der hievor reich gewesen und nach seinem Vermogen mit Fürleihung die Perg
Strana 688
688 K HISTORII ŽIDŮ 1597 werch daselbsten herumb also befurdert und verleget hat, dass er dar- durch zue Unvermogen geraten und ganz arm worden ist. Und demnach in den heiligen christlichen Concilien erkennt worden, dass man uns Jueden, weilen der christliche Glaub und Hail aus den Jueden herfloese, auch in christlicher Sanftmuet gedulden solle, so können wir ja hiebei zue Erhaltung unsers Leibes und Lebens unserer täglichen notwendigen Alimentation nicht entraten. Weilen dann solche gebürlichen zu er- langen und erbarlichen zue gewinnen uns bei den Christen kein statt- liche Handtierung, noch Ackerbaw, auch keine Ambter oder Handwerke verstattet werden, und gleichwol dabei in allen gemeinen Anlagen und Hielfen mit angeschlagen (wie dann auch der Herr Graf Schlick seliger bei seiner Zeit gedachte Jueden zue Petschaw mit hielflichen Furleihen ganz hochlichen angelegen und beschweret hat, welche hilfliche Für- lehen sie gleichwol nach seinem Tode schwinden und fallen lassen muesen) und belegt worden: als seint von Euer Majestät und dero hochlöblichen Vorfahren im Reiche den Romischern Kaisern und Kho- nigen zue Behaimben wir arme Jueden sambtlichen allergnedigist dahin begnadet worden, dass wir unser Baarschaft insgemein umb was hohers und mehrers dann die Christen ausleihen mogen. Derowegen auch gar nicht mit Recht wird beibracht werden mögen, dass die armen Jueden zue Petschaw mit unziemblichem und verbotenem Wucher als unchristlich und unrecht jemanden sollten angesetzt oder mit betrüglicher Handlung zue Verderben bracht haben, sondern es ist daselbsten herumb den armen benottigten Perg- und Handwerksleuten von den Juden vielmehr alle mugliche hielfliche Wolthat erzaigt und erwiesen worden; indeme ofters mancher armer Mann daselbsten sein Haus, Hof, Garten, Acker und andere Sachen, so er zue Erhaltung seiner Wolfahrt nicht ent- raten können, hette verkaufen und begeben muessen, da ime von den Jueden nicht hielfliche Rettung hette widerfaren sollen. So dann die Jueden zue Petschaw, deren neune dieser Zeit allda wohnen und sechse darunter hausgesessen sein, dieser Auflagen ganz unschuldig, beneben auch wie andere Haus- und Ehewirthe sowol als die inwohnenden Christen zue Petschaw ir Weib, Kind, Haus und Brot- gesinde ja nicht von sich thuen können, ob sie schon ungeuert bei 2000 fl. zuesammen uf der Herrschaft Petschaw ausgeliehen, davor sie ire tagliche notwendige Alimentation nemben sollen, so wird inen doch dabei kuemmerlichen genueg fallen von denselben einkommenden Interesse oder Jueden Zins ihr ganzes Hauswesen notturftig damit zu- versorgen oder davon auszuehalten. Dass aber auch etwan hiebei furgewendt werden will, sie mochten sich daselbsten fruchtbaren und mehren, dass der Jueden daselbsten
688 K HISTORII ŽIDŮ 1597 werch daselbsten herumb also befurdert und verleget hat, dass er dar- durch zue Unvermogen geraten und ganz arm worden ist. Und demnach in den heiligen christlichen Concilien erkennt worden, dass man uns Jueden, weilen der christliche Glaub und Hail aus den Jueden herfloese, auch in christlicher Sanftmuet gedulden solle, so können wir ja hiebei zue Erhaltung unsers Leibes und Lebens unserer täglichen notwendigen Alimentation nicht entraten. Weilen dann solche gebürlichen zu er- langen und erbarlichen zue gewinnen uns bei den Christen kein statt- liche Handtierung, noch Ackerbaw, auch keine Ambter oder Handwerke verstattet werden, und gleichwol dabei in allen gemeinen Anlagen und Hielfen mit angeschlagen (wie dann auch der Herr Graf Schlick seliger bei seiner Zeit gedachte Jueden zue Petschaw mit hielflichen Furleihen ganz hochlichen angelegen und beschweret hat, welche hilfliche Für- lehen sie gleichwol nach seinem Tode schwinden und fallen lassen muesen) und belegt worden: als seint von Euer Majestät und dero hochlöblichen Vorfahren im Reiche den Romischern Kaisern und Kho- nigen zue Behaimben wir arme Jueden sambtlichen allergnedigist dahin begnadet worden, dass wir unser Baarschaft insgemein umb was hohers und mehrers dann die Christen ausleihen mogen. Derowegen auch gar nicht mit Recht wird beibracht werden mögen, dass die armen Jueden zue Petschaw mit unziemblichem und verbotenem Wucher als unchristlich und unrecht jemanden sollten angesetzt oder mit betrüglicher Handlung zue Verderben bracht haben, sondern es ist daselbsten herumb den armen benottigten Perg- und Handwerksleuten von den Juden vielmehr alle mugliche hielfliche Wolthat erzaigt und erwiesen worden; indeme ofters mancher armer Mann daselbsten sein Haus, Hof, Garten, Acker und andere Sachen, so er zue Erhaltung seiner Wolfahrt nicht ent- raten können, hette verkaufen und begeben muessen, da ime von den Jueden nicht hielfliche Rettung hette widerfaren sollen. So dann die Jueden zue Petschaw, deren neune dieser Zeit allda wohnen und sechse darunter hausgesessen sein, dieser Auflagen ganz unschuldig, beneben auch wie andere Haus- und Ehewirthe sowol als die inwohnenden Christen zue Petschaw ir Weib, Kind, Haus und Brot- gesinde ja nicht von sich thuen können, ob sie schon ungeuert bei 2000 fl. zuesammen uf der Herrschaft Petschaw ausgeliehen, davor sie ire tagliche notwendige Alimentation nemben sollen, so wird inen doch dabei kuemmerlichen genueg fallen von denselben einkommenden Interesse oder Jueden Zins ihr ganzes Hauswesen notturftig damit zu- versorgen oder davon auszuehalten. Dass aber auch etwan hiebei furgewendt werden will, sie mochten sich daselbsten fruchtbaren und mehren, dass der Jueden daselbsten
Strana 689
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 689 etwan wol so viel werden möchten als der Christen sein, und wie zur 1597. Zeit der Pflugischen nicht mehr denn zwen Juden da gewesen weren: das ist ein unerheblich vergeblich Einwenden, dann was die Mehrung der Jueden belanget, das stehet bei der Allmacht Gottes und ist dabei ungewiss, ob ein jeder lebendig bleibe und wo er zue seinen erwach- senen Jaren nach Schickung Gottes sein Gelegenheit und Hauswesen anstellen möge. So haben die sechs hausgesessene Jueden ohn sonders Zuelassen und Bewilligung der Obrigkeit daselbsten sich mit nichten heusslichen einkaufen konnen, wie dann auch forder, ohne solchen Consens und sonders Bewilligen keine mehr sich einkaufen oder da einkommen wohnende werden können oder mögen. Dann so ist zue Petschaw auch ein Gassen, die Judengassen genannt und seint auch noch Vestigia vorhanden, dass vor Zeiten ein jüdische Synagoga da- selbsten gewesen, dardurch klar abzuenemben und gewiss ist, dass es vor undenklichen Jaren vielmehr als zwen Juden werden da wohnhaft gehabt haben. Dass man sich diesfals mit der Pflugischen Zeit auch gar nichts zue entreden habe. Was auch etwan unerheblich eingewendet werden will, die Juden zue Petschaw kaufen alles von Viehe, Huenner, Gäns, Aier und Puetter auf, dass der gemeine Man daselbsten hievon nichts zuekaufen über- kommen könne und weren den Wochenmarckten daselbsten hiemit schädlichen, dass an denselbigen wenig oder nichtes zue Marckte hienein kommen möge: dagegen haben wir von inen diesen Bericht, dass den Unterthanen uf der Herrschaft Petschaw ernstlich verpoten sei, dass sie den Jueden daselbsten von solchem nichtes verkaufen dörfen sondern dass die Jueden dasjenige, was sie zue irem Enthalt und Not- turft bedurftig sein, bei den frembden und umbliegenden Untertha- nen suchen und erkaufen oder zuewege bringen muessen, und moch- ten zue furfallender Gelegenheit uf iren Wochenmarkten gar wenig einkaufen und sintemals sie dasselbige, so sie also zue iren Not- turften erkaufen, nicht weiter verkaufen noch verhantieren können, sie dem gemeinen Mann hierdurch an irem Einkaufen nichtes hinderlichen sein noch einige Uberteurung machen; zuedeme so lassen unser jue- dichen Gesatz nicht mehr zue, dass wir dergleichen alles essen dörfen; derowegen auch ganz unglaublich fallen thuen, dass sie alleine alles gar aufkaufen sollten. Demnach aber sie dasjenige, was sie also zu ires Leibes Notturft und dessen notwendiger Erhaltung vonnöten haben, nicht selbst zeugen, sondern von Christen erkaufen muessen und die Petzschawischen Unterthanen inen von solchem nichts verkaufen dörsen, so erachten wir, dass es inen und meniglichen das von frembden Under- 44
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 689 etwan wol so viel werden möchten als der Christen sein, und wie zur 1597. Zeit der Pflugischen nicht mehr denn zwen Juden da gewesen weren: das ist ein unerheblich vergeblich Einwenden, dann was die Mehrung der Jueden belanget, das stehet bei der Allmacht Gottes und ist dabei ungewiss, ob ein jeder lebendig bleibe und wo er zue seinen erwach- senen Jaren nach Schickung Gottes sein Gelegenheit und Hauswesen anstellen möge. So haben die sechs hausgesessene Jueden ohn sonders Zuelassen und Bewilligung der Obrigkeit daselbsten sich mit nichten heusslichen einkaufen konnen, wie dann auch forder, ohne solchen Consens und sonders Bewilligen keine mehr sich einkaufen oder da einkommen wohnende werden können oder mögen. Dann so ist zue Petschaw auch ein Gassen, die Judengassen genannt und seint auch noch Vestigia vorhanden, dass vor Zeiten ein jüdische Synagoga da- selbsten gewesen, dardurch klar abzuenemben und gewiss ist, dass es vor undenklichen Jaren vielmehr als zwen Juden werden da wohnhaft gehabt haben. Dass man sich diesfals mit der Pflugischen Zeit auch gar nichts zue entreden habe. Was auch etwan unerheblich eingewendet werden will, die Juden zue Petschaw kaufen alles von Viehe, Huenner, Gäns, Aier und Puetter auf, dass der gemeine Man daselbsten hievon nichts zuekaufen über- kommen könne und weren den Wochenmarckten daselbsten hiemit schädlichen, dass an denselbigen wenig oder nichtes zue Marckte hienein kommen möge: dagegen haben wir von inen diesen Bericht, dass den Unterthanen uf der Herrschaft Petschaw ernstlich verpoten sei, dass sie den Jueden daselbsten von solchem nichtes verkaufen dörfen sondern dass die Jueden dasjenige, was sie zue irem Enthalt und Not- turft bedurftig sein, bei den frembden und umbliegenden Untertha- nen suchen und erkaufen oder zuewege bringen muessen, und moch- ten zue furfallender Gelegenheit uf iren Wochenmarkten gar wenig einkaufen und sintemals sie dasselbige, so sie also zue iren Not- turften erkaufen, nicht weiter verkaufen noch verhantieren können, sie dem gemeinen Mann hierdurch an irem Einkaufen nichtes hinderlichen sein noch einige Uberteurung machen; zuedeme so lassen unser jue- dichen Gesatz nicht mehr zue, dass wir dergleichen alles essen dörfen; derowegen auch ganz unglaublich fallen thuen, dass sie alleine alles gar aufkaufen sollten. Demnach aber sie dasjenige, was sie also zu ires Leibes Notturft und dessen notwendiger Erhaltung vonnöten haben, nicht selbst zeugen, sondern von Christen erkaufen muessen und die Petzschawischen Unterthanen inen von solchem nichts verkaufen dörsen, so erachten wir, dass es inen und meniglichen das von frembden Under- 44
Strana 690
690 K HISTORII ŽIDŮ 1597. thanen zuerkaufen ut juris gentium est frei stehen thue und mit Billig- keit gar nicht verwidert werden solle oder möge. Derowegen der Rath in Schlaggenwaldt gedachten Jueden nichts erhebliches zu verweisen, noch sie also eigenes Furnembens also ab- zueschafen hoffentlichen gar nicht werde befuegt gewesen sein. Weilen dann derzeit die gefarlichen Kriegesläufte vorhanden, auch Sterbens- gefahr und andere teure Zeiten mit unterlaufen und einfallen, in welchen die armen Christen sich furnemblich der Jueden pflegen zuerfreuen, in deme sie sich furraichender Darlehen zue irer Benotigung bei inen zue getrösten haben, das inen bei den Christen zuerlangen ofters unmüg- lichen fallen will, ja etwan wo unter inen selbsten ein schlecht gering zu iren Notturften nicht aufzuebringen wissen: dann auch uf dass mit den Jueden zue Petschaw unsern Glaubensgenossen derzeit kein Neuerung möge angefangen noch furgenomben werden, deren sich hernacher andere sowol unterwinden möchten und Ewer Majestät dies auch allbereit uf dero fernere allergnedigiste Resolution gefellet, wir auch immediate Euer Majestät sondern Verspruch und Schutz zuege- hören, zweifelt uns gar nicht, dass Euer Majestät uns in solchem aller- gnedigst lassen werden, sondern nachdeme wir unser Zueflucht hier- ueber auch zue Euer Majestät allergnedigst nemben thuen. Als langet an Euer Kaiserliche und Kunigliche Majestät hiemit abermalen unsers sambt und sonders und vornemblichen im Nahmen der Jueden zue Petschaw durch Gott, der uns alle in die Welt geschaffen hat, ganz hochfleissigistes und aller demuetigistes Bitten, die geruehen aus an- geborner kaiserlichen und königlichen Milden, Guete und Gnaden sich hiemit unser aller, bevorab des armen kleinen Heufleins der wohnenden Jueden zue Petschaw, allergnedigist zuerbarmen und anzuenemben, auch dieselben wegen dieses Ausgebotes nicht gefahren lassen, sondern vielmehr sich allergnedigist dahin resolviren, dass sie die Jueden zue Petschaw, sintemal die Mandata zur Zeit irer Edirung nicht in ir Esse gesetzt worden, daselbsten noch verbleiben, bei vorigem Schutzziens gelassen und ir zuelässliche Handtirung und Gewerb wie zuvor ge- bürlichen und von meniglichen ungehindert suchen und uben mögen. Auch darauf bei einem erb. Rath zue Schlaggenwald, wie sie aus kaiser- lichen und königlichen Macht und Vollkommenheit allergnedigst zue- thuen wissen werden, durch Bevelich die endliche und ernstliche not- wendige Anordnung und Verfuegung zuethuen, dass die Jueden daselbsten zue Petschaw bei solchem allem ruiglich gelassen und wider die Billigkeit in keinweis nicht turbiret noch beschweret werden mögen. Welches so es auch zue Erhaltung Euer Majestät Re- galien und Cammerguets gelangen wollen umb Euer Majestät hinwieder
690 K HISTORII ŽIDŮ 1597. thanen zuerkaufen ut juris gentium est frei stehen thue und mit Billig- keit gar nicht verwidert werden solle oder möge. Derowegen der Rath in Schlaggenwaldt gedachten Jueden nichts erhebliches zu verweisen, noch sie also eigenes Furnembens also ab- zueschafen hoffentlichen gar nicht werde befuegt gewesen sein. Weilen dann derzeit die gefarlichen Kriegesläufte vorhanden, auch Sterbens- gefahr und andere teure Zeiten mit unterlaufen und einfallen, in welchen die armen Christen sich furnemblich der Jueden pflegen zuerfreuen, in deme sie sich furraichender Darlehen zue irer Benotigung bei inen zue getrösten haben, das inen bei den Christen zuerlangen ofters unmüg- lichen fallen will, ja etwan wo unter inen selbsten ein schlecht gering zu iren Notturften nicht aufzuebringen wissen: dann auch uf dass mit den Jueden zue Petschaw unsern Glaubensgenossen derzeit kein Neuerung möge angefangen noch furgenomben werden, deren sich hernacher andere sowol unterwinden möchten und Ewer Majestät dies auch allbereit uf dero fernere allergnedigiste Resolution gefellet, wir auch immediate Euer Majestät sondern Verspruch und Schutz zuege- hören, zweifelt uns gar nicht, dass Euer Majestät uns in solchem aller- gnedigst lassen werden, sondern nachdeme wir unser Zueflucht hier- ueber auch zue Euer Majestät allergnedigst nemben thuen. Als langet an Euer Kaiserliche und Kunigliche Majestät hiemit abermalen unsers sambt und sonders und vornemblichen im Nahmen der Jueden zue Petschaw durch Gott, der uns alle in die Welt geschaffen hat, ganz hochfleissigistes und aller demuetigistes Bitten, die geruehen aus an- geborner kaiserlichen und königlichen Milden, Guete und Gnaden sich hiemit unser aller, bevorab des armen kleinen Heufleins der wohnenden Jueden zue Petschaw, allergnedigist zuerbarmen und anzuenemben, auch dieselben wegen dieses Ausgebotes nicht gefahren lassen, sondern vielmehr sich allergnedigist dahin resolviren, dass sie die Jueden zue Petschaw, sintemal die Mandata zur Zeit irer Edirung nicht in ir Esse gesetzt worden, daselbsten noch verbleiben, bei vorigem Schutzziens gelassen und ir zuelässliche Handtirung und Gewerb wie zuvor ge- bürlichen und von meniglichen ungehindert suchen und uben mögen. Auch darauf bei einem erb. Rath zue Schlaggenwald, wie sie aus kaiser- lichen und königlichen Macht und Vollkommenheit allergnedigst zue- thuen wissen werden, durch Bevelich die endliche und ernstliche not- wendige Anordnung und Verfuegung zuethuen, dass die Jueden daselbsten zue Petschaw bei solchem allem ruiglich gelassen und wider die Billigkeit in keinweis nicht turbiret noch beschweret werden mögen. Welches so es auch zue Erhaltung Euer Majestät Re- galien und Cammerguets gelangen wollen umb Euer Majestät hinwieder
Strana 691
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 691 gehorsamist zu verdienen wir sambtlichen neben den Jueden zu Petschaw 1597. mit Darsetzung Leibes und Guets zu jeder Zeit allerunterthänigist und gehorsamist ganz willig und gevlissen erfunden werden. Deren wir uns zue allergnedigisten Schutz und gewierigen Bescheide sambtlichen aller- diemüttigist bevehlen thuen. Actum den 25. Augusti anno 97. Euer Kaiserlichen und Khöniglichen Majestät allerunterthänigiste, gehorsamiste und diemüetigiste N. die Eltesten und Gemeineltesten Jueden der gemein Judischheit in Prag. Orig. Arch. města Slavkova. 922. Císař Rudolf II. radě města Slavkova, aby 1597. Zidé z města Bečova nebyli vyháněni. V Praze, 6. září 1597. Rudolf oc. Ehrsame, getreue, liebe oc. Wir haben gleichwohl euern gehorsamben Bericht wegen der Juden zu Petschau und was von den Inwohnern daselbst für Beschwerung wider sie furgebracht, gnädiglich angehöret und solches den Altisten allhie, als die Uns von ihretwegen unterthänigist angelangt, fürhalten lassen, was sie aber darauf eingewendet, das habt ihr hiebei gehorsamlich zu vernehmben. Wann sie dann, wie Uns fürkumbt, auch aus den alten Urbari-Büchern Unser Herrschaft Petschau erscheint, von ungedenklichen Jahren hero dies Orts für Inwohner und Robotleut bei der Stadt gedult worden und sich zu allem gebührlichen Verhalten erbieten thun, können Wir noch zur Zeit ihres gänzlichen Hinwegschaffens nit gnugsamb Ursach befinden, sondern würdet an dem stehn und gelegen sein, dass guete Ordnung allda gehalten und alle Ungebühr abgeschafft, auch diesfalls den Inwohnern und Bürgersleuten das heimbliche und offentliche Vor- pfenden und Ausborgen von den Juden bei ernster Straf, wie zuvor auch durch Special-Mandat beschehen, verboten und eingestellt werde. Und befelhen euch hiemit gnädiglich, ihr wollet Uns uber obberuerten Einwenden zu Handen unser böheimischen Kammer fernern Bericht zukommen und die Juden bis auf anderweit unsere gnädigiste Resolu- tion unabgeschafft verbleiben lassen. Daran vollbringt ihr oc. Geben in Prag den 6. September anno 97. Orig. Archiv města Slavkova. 923. Císař Rudolf II. potvrzuje rozsudek apelační 1597. mezi Židem Vokatým a Freiem z Reitlinku v pří- čině nedodání papíru Na hradě Pražském 20. listopadu 1597. *
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 691 gehorsamist zu verdienen wir sambtlichen neben den Jueden zu Petschaw 1597. mit Darsetzung Leibes und Guets zu jeder Zeit allerunterthänigist und gehorsamist ganz willig und gevlissen erfunden werden. Deren wir uns zue allergnedigisten Schutz und gewierigen Bescheide sambtlichen aller- diemüttigist bevehlen thuen. Actum den 25. Augusti anno 97. Euer Kaiserlichen und Khöniglichen Majestät allerunterthänigiste, gehorsamiste und diemüetigiste N. die Eltesten und Gemeineltesten Jueden der gemein Judischheit in Prag. Orig. Arch. města Slavkova. 922. Císař Rudolf II. radě města Slavkova, aby 1597. Zidé z města Bečova nebyli vyháněni. V Praze, 6. září 1597. Rudolf oc. Ehrsame, getreue, liebe oc. Wir haben gleichwohl euern gehorsamben Bericht wegen der Juden zu Petschau und was von den Inwohnern daselbst für Beschwerung wider sie furgebracht, gnädiglich angehöret und solches den Altisten allhie, als die Uns von ihretwegen unterthänigist angelangt, fürhalten lassen, was sie aber darauf eingewendet, das habt ihr hiebei gehorsamlich zu vernehmben. Wann sie dann, wie Uns fürkumbt, auch aus den alten Urbari-Büchern Unser Herrschaft Petschau erscheint, von ungedenklichen Jahren hero dies Orts für Inwohner und Robotleut bei der Stadt gedult worden und sich zu allem gebührlichen Verhalten erbieten thun, können Wir noch zur Zeit ihres gänzlichen Hinwegschaffens nit gnugsamb Ursach befinden, sondern würdet an dem stehn und gelegen sein, dass guete Ordnung allda gehalten und alle Ungebühr abgeschafft, auch diesfalls den Inwohnern und Bürgersleuten das heimbliche und offentliche Vor- pfenden und Ausborgen von den Juden bei ernster Straf, wie zuvor auch durch Special-Mandat beschehen, verboten und eingestellt werde. Und befelhen euch hiemit gnädiglich, ihr wollet Uns uber obberuerten Einwenden zu Handen unser böheimischen Kammer fernern Bericht zukommen und die Juden bis auf anderweit unsere gnädigiste Resolu- tion unabgeschafft verbleiben lassen. Daran vollbringt ihr oc. Geben in Prag den 6. September anno 97. Orig. Archiv města Slavkova. 923. Císař Rudolf II. potvrzuje rozsudek apelační 1597. mezi Židem Vokatým a Freiem z Reitlinku v pří- čině nedodání papíru Na hradě Pražském 20. listopadu 1597. *
Strana 692
692 K HISTORII ŽIDŮ 1597. My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem, že president a rady naše k appellacím na hradě našem Pražském zřízené a usazené na ta od práva Starého města Pražského odeslaná a odevzdaná za- pečetěná akta v té při mezi Matesem Vokatým Židem s jedné a Fried- richem Frajem z Rejtlinku papírníkem z strany druhé [..] co se z sedmi palíkuov papíru nedodalých, též také z některých věcí, jako postoupení nějakých třidceti pěti palíkuov v Lipště i tudíž také z škod skrze to vzatých obvinění dotýče, jakž žaloba a acta té pře to všecko v sobě šíře obsahují a zavírají, pováživše toho všeho s pilností podlé práva, zanechávají toho ortele na témž právě feria sexta post visitationis Elisabethae [4. července] léta tohoto 97 mezi dotčenými stranami uči- něného při své váze, poněvadž v té při, co za právo, vypovědíno jest. Tomu na svědomí pečetí naší císařskou k tomu soudu obzvláštně zří- zenou jest zapečetíno. Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek po památce svaté Alžběty vdovy 20. Novembris léta Páně 1597. Archiv města Prahy. Rkp. 1029, f. 31. 924. Řád vydaný císařem Rudolfem II. vedlé usne- šení sněmu z r. 1597 pro města Pražská k udržení po- koje a veřejné bezpečnosti. O vojácích. Co se pak lidí těch, kteříž se proti nepříteli Turku v službu potřebovati dáti chtějí, dotýče, těm a takovým přísně poroučeti a přikazovati ráčíme, aby se pokojně a uctivě jakž v hospodách, tak i po městech Pražských i na ulicech chovali a žádnému buďto křesťanu aneb Židu neškodili, tolikéž šarvátek žádných ani mezi sebou ani s jinými se nedopouštěli, a vy- cházejíce mezi lidi k vyžádání almužny, na tom, což jim kdo z dobré vůle dá, přestávali a tak se ve všem náležitě, jakž na šlechetné vojáky náleží, chovali. Na hradě Pražském, 9. ledna 1598. 1598. Sněmy české IX., 502. 1598. 925. Komora česká purkmistru a radě města Slavkova, aby oznámili, jakým způsobem by po od- chodu Židů nahradili od nich odváděný plat ko- morní; poslední nařízení císařské v příčině Židů v Bečově, že zůstává v platnosti. V Praze, 27. ledna 1598. Unsern gunstigen Gruesz und gueten Willen zuvor. Ersambe weise guete Freundt. Wir haben euer abermaliges Schreiben und Beschwerung wegen der Juden zu Petschau empfangen und vernomben. Nachdem ir aber wisst, dass die Juden im Urbari nit weniger als an- dere Zins, ungeacht dass der Habern Zins in newen ausgelassen worden,
692 K HISTORII ŽIDŮ 1597. My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem, že president a rady naše k appellacím na hradě našem Pražském zřízené a usazené na ta od práva Starého města Pražského odeslaná a odevzdaná za- pečetěná akta v té při mezi Matesem Vokatým Židem s jedné a Fried- richem Frajem z Rejtlinku papírníkem z strany druhé [..] co se z sedmi palíkuov papíru nedodalých, též také z některých věcí, jako postoupení nějakých třidceti pěti palíkuov v Lipště i tudíž také z škod skrze to vzatých obvinění dotýče, jakž žaloba a acta té pře to všecko v sobě šíře obsahují a zavírají, pováživše toho všeho s pilností podlé práva, zanechávají toho ortele na témž právě feria sexta post visitationis Elisabethae [4. července] léta tohoto 97 mezi dotčenými stranami uči- něného při své váze, poněvadž v té při, co za právo, vypovědíno jest. Tomu na svědomí pečetí naší císařskou k tomu soudu obzvláštně zří- zenou jest zapečetíno. Dán na hradě našem Pražském ve čtvrtek po památce svaté Alžběty vdovy 20. Novembris léta Páně 1597. Archiv města Prahy. Rkp. 1029, f. 31. 924. Řád vydaný císařem Rudolfem II. vedlé usne- šení sněmu z r. 1597 pro města Pražská k udržení po- koje a veřejné bezpečnosti. O vojácích. Co se pak lidí těch, kteříž se proti nepříteli Turku v službu potřebovati dáti chtějí, dotýče, těm a takovým přísně poroučeti a přikazovati ráčíme, aby se pokojně a uctivě jakž v hospodách, tak i po městech Pražských i na ulicech chovali a žádnému buďto křesťanu aneb Židu neškodili, tolikéž šarvátek žádných ani mezi sebou ani s jinými se nedopouštěli, a vy- cházejíce mezi lidi k vyžádání almužny, na tom, což jim kdo z dobré vůle dá, přestávali a tak se ve všem náležitě, jakž na šlechetné vojáky náleží, chovali. Na hradě Pražském, 9. ledna 1598. 1598. Sněmy české IX., 502. 1598. 925. Komora česká purkmistru a radě města Slavkova, aby oznámili, jakým způsobem by po od- chodu Židů nahradili od nich odváděný plat ko- morní; poslední nařízení císařské v příčině Židů v Bečově, že zůstává v platnosti. V Praze, 27. ledna 1598. Unsern gunstigen Gruesz und gueten Willen zuvor. Ersambe weise guete Freundt. Wir haben euer abermaliges Schreiben und Beschwerung wegen der Juden zu Petschau empfangen und vernomben. Nachdem ir aber wisst, dass die Juden im Urbari nit weniger als an- dere Zins, ungeacht dass der Habern Zins in newen ausgelassen worden,
Strana 693
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 693 begriffen und weilen dardurch der Herrschaft Einkhommen nit ge- 1598. schmelert werden kann, dazue ir dann euch mit Revers gegen der Röm. Kaiserlichen Maj. unserm allergenedigisten Herren verpunten und zu thuen schuldig seit, so begern wir von derselben wegen von euch hiemit zu wissen, ob und wie ir solchen Zins der Juden khunftig der Herrschaft zu vergwissern gesinnet, damit an den Einkhomen kain Abgang erscheinen muege. So wollen wirs Irer Kaiserlichen Majestät mit Gelegenhait furbringen und euch, wess sie sich hierueber in Gnaden resoluiren werden, hinach wissentlich machen. Sunst aber bleibt es der Juden halben bei Irer Kaiserlichen Majestät ausgangenem Mandat und jungsten Resolution oc... Geben Prag den sieben und zwainzigisten Januarii anno ocim acht und neunzigisten. 926. Seznam klínotů, kteréž paní Marie mladší 1598. Pernsteinská z Laru u Židů Pražských zastavila. 12. února 1598. Léta Páně MVCXCVIII ve čtvrtek po neděli postní, jenž slove Invo- cavit (12. února) při přítomnosti urozených pana Zdenka Zamrskýho z Zá- mrsku a pana Zachariáše Káby z Rybňan, rady úřadu nejvyššího purkrab- ství Pražského, osob k tomu od JíMti urozené paní paní donny Maryje mladší Pernštejnské z Laru dožádaných, stalo se s Židy Pražskými níže psaný učtení, co jest JíMt paní z Pernštejna od klínotův svých za po- třebou dobré paměti pana Jana z Pernštejna pana manžela svýho za- staviti ráčila a co jest lichvy židovský až do oučtu tohoto podlé cedulí řezaných s nimi učiněných zběhlo, jakž níže poznamenáno. Léta MVCLXXXXIII šestého dne Augusti podlé cedule řezané zastaveno u Meyzle Žida v Praze tři halspanty, tři visutý klínoty s dra- hejmi kameny a perlami vysázený, JíMti paní z Pernštejna náležející a jedna pozlacená konev a medenice ve 25411/2 tolarů. Ty klínoty JíMt paní Polyxena Rožmberská z Pernštejna 23. No- vembris léta XCVII. vyplatiti ráčila. A Meyzl Žid takové peníze přijal a před námi k tomu se přiznal, učiní lichvy židovské až do času vej- platy, to jest za tři líta a dvadceti devět nedělí 2238 tolarů 65 kr. 21/2 d. Summa summy hlavní a lichvy učiní čtyry tisíce sedm set osm- desáte tolarů třidcet krejcarů půl třetího peníze. Id est. 4780 tol. 30 kr. 21/2 d. Téhož léta LXXXXIII dne XXVII Juli Kaufmanovi Židu v Praze podlé cedulí řezaných zastaveny dva klínoty ve 200 tolařích. Lichvy židovské až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII za čtyry léta a dvaceti vosum nedělí učiní 221 tol. 63 kr. 1 d. Na to
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 693 begriffen und weilen dardurch der Herrschaft Einkhommen nit ge- 1598. schmelert werden kann, dazue ir dann euch mit Revers gegen der Röm. Kaiserlichen Maj. unserm allergenedigisten Herren verpunten und zu thuen schuldig seit, so begern wir von derselben wegen von euch hiemit zu wissen, ob und wie ir solchen Zins der Juden khunftig der Herrschaft zu vergwissern gesinnet, damit an den Einkhomen kain Abgang erscheinen muege. So wollen wirs Irer Kaiserlichen Majestät mit Gelegenhait furbringen und euch, wess sie sich hierueber in Gnaden resoluiren werden, hinach wissentlich machen. Sunst aber bleibt es der Juden halben bei Irer Kaiserlichen Majestät ausgangenem Mandat und jungsten Resolution oc... Geben Prag den sieben und zwainzigisten Januarii anno ocim acht und neunzigisten. 926. Seznam klínotů, kteréž paní Marie mladší 1598. Pernsteinská z Laru u Židů Pražských zastavila. 12. února 1598. Léta Páně MVCXCVIII ve čtvrtek po neděli postní, jenž slove Invo- cavit (12. února) při přítomnosti urozených pana Zdenka Zamrskýho z Zá- mrsku a pana Zachariáše Káby z Rybňan, rady úřadu nejvyššího purkrab- ství Pražského, osob k tomu od JíMti urozené paní paní donny Maryje mladší Pernštejnské z Laru dožádaných, stalo se s Židy Pražskými níže psaný učtení, co jest JíMt paní z Pernštejna od klínotův svých za po- třebou dobré paměti pana Jana z Pernštejna pana manžela svýho za- staviti ráčila a co jest lichvy židovský až do oučtu tohoto podlé cedulí řezaných s nimi učiněných zběhlo, jakž níže poznamenáno. Léta MVCLXXXXIII šestého dne Augusti podlé cedule řezané zastaveno u Meyzle Žida v Praze tři halspanty, tři visutý klínoty s dra- hejmi kameny a perlami vysázený, JíMti paní z Pernštejna náležející a jedna pozlacená konev a medenice ve 25411/2 tolarů. Ty klínoty JíMt paní Polyxena Rožmberská z Pernštejna 23. No- vembris léta XCVII. vyplatiti ráčila. A Meyzl Žid takové peníze přijal a před námi k tomu se přiznal, učiní lichvy židovské až do času vej- platy, to jest za tři líta a dvadceti devět nedělí 2238 tolarů 65 kr. 21/2 d. Summa summy hlavní a lichvy učiní čtyry tisíce sedm set osm- desáte tolarů třidcet krejcarů půl třetího peníze. Id est. 4780 tol. 30 kr. 21/2 d. Téhož léta LXXXXIII dne XXVII Juli Kaufmanovi Židu v Praze podlé cedulí řezaných zastaveny dva klínoty ve 200 tolařích. Lichvy židovské až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII za čtyry léta a dvaceti vosum nedělí učiní 221 tol. 63 kr. 1 d. Na to
Strana 694
694 K HISTORII ŽIDŮ 1598. ten Zid sto tolarů přijal a zůstává mu se ještě tři sta dvadceti jeden tolar šedesáte tři krej. jeden peníz. Id est 321 tol. 63 kr. 1 d. Léta MVCLXXXXIII dne XXVI Octobris Mojžíšovi Aurpachovi Židu zastaveny podlé cedule dva holspanty, jeden holspant má třidceti kusův ruoží, patnáct s diamanty a rubíny, druhých patnáct s perlami. Druhý halspant jest prvnímu rovnej s diamanty, rubíny, perlami, ale toliko v něm dvadceti čtyry kusy, ty oba halspanty v škatuli zapeče- těné a jemu Židu dané ve 200 tol. Lichvy židovské za čtyry léta pat- nácte nedělí až do pondělího po neděli Invacavit léta LXXXXVIII 209 tol. 36 kr. 2 d. Více téhož léta XVI dne Novembris půjčil ten Žid na halspant, v kterým jest dvadceti šest kusů rubínů, diamantů a perly zasázený 200 tol. Lichvy židovské za čtyry léta dvanácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII učiní 206 tol. 46 kr. 1 d. Na to ten Žid přijal sto tolarů a zůstává mu se ještě sedm set šestnácte to- larů třinácte krejcarů, id est 716 tol. 13 kr. Léta MVCXCIII dne XXIII Novembris Heřmanovi rabímu puch- drukerovi Židu podlé znění řezaných cedul zastaven halspant, v kterým čtyřidceti dva kusy s jedenácti orientálskými dobrejmi diamanty a jede- nácti dobrejmi orientálskými rubíny a čtyřidcet čtyřmi okrouhlými per- lami zasazenými ve 400 tol. Lichvy židovské za čtyry léta jedenácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII 411 tol. 30 kr. Léta LXXXXIV IX Novembris více ten Žid půjčil na zlatý kříž s jedenácti diamanty orientálskými a tři visutý perly, též dva zlatý armpanty, mají dvadceti čtyry klydy, dvanácte klydů každej má a dvě okrouhlé perly, šest klydů v každém orientalský diamant a šest v každém orientálský rubín zasazený 100 tol. Lichvy židovské za tři léta a tři- nácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit LXXXXVIII léta 79 tol. 33 kr. 1 d. Na to ten Žid přijal sto tolarů a zůstává mu se ještě osum set čtyřidceti tolarů třidceti tři krejcary jeden peníz. Id est 840 tol. 33 kr. 1 d. Léta MVCLXXXXIIII dne XXIII Aprilis Regině Jakuba rabího Žida ženě zastaveno podlé znění cedulí řezaných koflík pozlacený du- plovaný, stříbrný kalamář a dvě stě patnácte zlatých knoflíkův ve 600 tol. Lichvy za tři léta čtyřidceti pět nedělí až do pondělího po neděli Invocavit XCVIII léta 565 tol. 50 kr. Téhož léta LXXXXIIII dne XIIII Octobris půjčila ta židovka na dva zlatý řetězy a dvě stě orientálských perel 600 tol. Lichvy za tři léta XVIII nedělí učiní 488 tol. 40 kr. Na to přijala dvě stě tolarů
694 K HISTORII ŽIDŮ 1598. ten Zid sto tolarů přijal a zůstává mu se ještě tři sta dvadceti jeden tolar šedesáte tři krej. jeden peníz. Id est 321 tol. 63 kr. 1 d. Léta MVCLXXXXIII dne XXVI Octobris Mojžíšovi Aurpachovi Židu zastaveny podlé cedule dva holspanty, jeden holspant má třidceti kusův ruoží, patnáct s diamanty a rubíny, druhých patnáct s perlami. Druhý halspant jest prvnímu rovnej s diamanty, rubíny, perlami, ale toliko v něm dvadceti čtyry kusy, ty oba halspanty v škatuli zapeče- těné a jemu Židu dané ve 200 tol. Lichvy židovské za čtyry léta pat- nácte nedělí až do pondělího po neděli Invacavit léta LXXXXVIII 209 tol. 36 kr. 2 d. Více téhož léta XVI dne Novembris půjčil ten Žid na halspant, v kterým jest dvadceti šest kusů rubínů, diamantů a perly zasázený 200 tol. Lichvy židovské za čtyry léta dvanácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII učiní 206 tol. 46 kr. 1 d. Na to ten Žid přijal sto tolarů a zůstává mu se ještě sedm set šestnácte to- larů třinácte krejcarů, id est 716 tol. 13 kr. Léta MVCXCIII dne XXIII Novembris Heřmanovi rabímu puch- drukerovi Židu podlé znění řezaných cedul zastaven halspant, v kterým čtyřidceti dva kusy s jedenácti orientálskými dobrejmi diamanty a jede- nácti dobrejmi orientálskými rubíny a čtyřidcet čtyřmi okrouhlými per- lami zasazenými ve 400 tol. Lichvy židovské za čtyry léta jedenácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta LXXXXVIII 411 tol. 30 kr. Léta LXXXXIV IX Novembris více ten Žid půjčil na zlatý kříž s jedenácti diamanty orientálskými a tři visutý perly, též dva zlatý armpanty, mají dvadceti čtyry klydy, dvanácte klydů každej má a dvě okrouhlé perly, šest klydů v každém orientalský diamant a šest v každém orientálský rubín zasazený 100 tol. Lichvy židovské za tři léta a tři- nácte nedělí až do pondělího po neděli Invocavit LXXXXVIII léta 79 tol. 33 kr. 1 d. Na to ten Žid přijal sto tolarů a zůstává mu se ještě osum set čtyřidceti tolarů třidceti tři krejcary jeden peníz. Id est 840 tol. 33 kr. 1 d. Léta MVCLXXXXIIII dne XXIII Aprilis Regině Jakuba rabího Žida ženě zastaveno podlé znění cedulí řezaných koflík pozlacený du- plovaný, stříbrný kalamář a dvě stě patnácte zlatých knoflíkův ve 600 tol. Lichvy za tři léta čtyřidceti pět nedělí až do pondělího po neděli Invocavit XCVIII léta 565 tol. 50 kr. Téhož léta LXXXXIIII dne XIIII Octobris půjčila ta židovka na dva zlatý řetězy a dvě stě orientálských perel 600 tol. Lichvy za tři léta XVIII nedělí učiní 488 tol. 40 kr. Na to přijala dvě stě tolarů
Strana 695
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 695 a zůstává se jí ještě dva tisíce padesáte čtyry tolary dvadceti kr., id 1598. est 2054 tol. 20 kr. Téhož léta XV Juni Fejtlovi Vokatému Židu zastaveny dva klí- noty zapečetěné ve 500 tol. Lichvy židovský za tři léta a čtyrmecitma nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta XCVIII 445 tol. Na to přijal sto tolarův a zůstává mu se ještě osum set čtyřidceti pět tol. šestnácte krejcarů dva peníze. Id est. 845 tol. 16 kr. 2 d. Summa summarum hlavní summy a lichvy devět tisíc pět set padesáte vosm tolarův, třidceti sedm krejcarů půl peníze. Id est 9558 tol. 37 kr. 1/2 d. Pro lepší toho duověrnost, kdež by koliv toho potřeba ukazovala, my z počátku psaní Zdeněk Zámrský a Zachariáš Kába, že to tak a nejinač, jakž se nadpisuje, jest a s jedním každým Židem tento oučet se stal i také takové klínoty, mimo ty, které jest JíMt paní z Rožm- berka vyplatiti ráčila, za týmiž Židy pozůstávají, pečeťmi našemi vlast- ními jsme tuto ceduli oučet spečetili a rukami našemi se podepsali. Stalo se v Praze léta a dne z počátku psaného. Zdeněk Zámrský z Zámrsku mp. Zachariáš Kába z Rybňan. Tento oučet v radě u přítomnosti vyslaných od JíMti p. paní donny Marie z Laru oc a Židův v něm zejména dotčených, kteříž k tomu ke všemu, co se v něm zavírá, oustně se přiznali, přečten jest a od pánův k tomu, aby do kněh městských vepsán byl, dovoleno. Actum et lectum coram partibus in consilio f. VI post Scholasticae 13. Februarii anno M D.XCVIII Magistro civium domino Sebastiano Agricola ab Horssova. Léta Páně MVCXCVIII ve čtvrtek po památce Narození panny Marie [10. září] Valentin Dytrych vyslaný a služebník urozené paní paní donny Marie mladší Pernštejnské z Laru vyhledávaje při právě toho, co se vrchního poznamenání, sečtení dluhův s některými Židy, kterak by při tom z strany datum nebo actum tří cedulí řezaných též jedné sumy, k čemuž se Heřman rabí Žid přiznal, nějaké zmejlení od písaře, kterýž ty věci z cedulí řezaných vytáhl a sepsal, se bylo stalo, dotejče, předložil takové tři cedule řezané ku právu, z nichž se našlo to, kdež v knihách napsáno stojí takto: Na to ten Žid přijal sto tolarů, item léta MVCLXXXXIIII dne XXIII. Aprilis, téhož léta LXXXXIIII dne XIIII Octobris, téhož léta XV Juni, že takto bejti má: Na to ten Žid přijal půl druhého sta tolarů, léta MVCLXXXXIIII dne XXIX Aprilis, téhož léta LXXXXIIII dne IIII Octobris, téhož léta XV Juli. Podlé čehož z uvážení pana purgmistra a pánův k tomu dovoleno jest, že na těch čtyřech místech jako by to zouplna stálo, tak míněno a držáno
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 695 a zůstává se jí ještě dva tisíce padesáte čtyry tolary dvadceti kr., id 1598. est 2054 tol. 20 kr. Téhož léta XV Juni Fejtlovi Vokatému Židu zastaveny dva klí- noty zapečetěné ve 500 tol. Lichvy židovský za tři léta a čtyrmecitma nedělí až do pondělího po neděli Invocavit léta XCVIII 445 tol. Na to přijal sto tolarův a zůstává mu se ještě osum set čtyřidceti pět tol. šestnácte krejcarů dva peníze. Id est. 845 tol. 16 kr. 2 d. Summa summarum hlavní summy a lichvy devět tisíc pět set padesáte vosm tolarův, třidceti sedm krejcarů půl peníze. Id est 9558 tol. 37 kr. 1/2 d. Pro lepší toho duověrnost, kdež by koliv toho potřeba ukazovala, my z počátku psaní Zdeněk Zámrský a Zachariáš Kába, že to tak a nejinač, jakž se nadpisuje, jest a s jedním každým Židem tento oučet se stal i také takové klínoty, mimo ty, které jest JíMt paní z Rožm- berka vyplatiti ráčila, za týmiž Židy pozůstávají, pečeťmi našemi vlast- ními jsme tuto ceduli oučet spečetili a rukami našemi se podepsali. Stalo se v Praze léta a dne z počátku psaného. Zdeněk Zámrský z Zámrsku mp. Zachariáš Kába z Rybňan. Tento oučet v radě u přítomnosti vyslaných od JíMti p. paní donny Marie z Laru oc a Židův v něm zejména dotčených, kteříž k tomu ke všemu, co se v něm zavírá, oustně se přiznali, přečten jest a od pánův k tomu, aby do kněh městských vepsán byl, dovoleno. Actum et lectum coram partibus in consilio f. VI post Scholasticae 13. Februarii anno M D.XCVIII Magistro civium domino Sebastiano Agricola ab Horssova. Léta Páně MVCXCVIII ve čtvrtek po památce Narození panny Marie [10. září] Valentin Dytrych vyslaný a služebník urozené paní paní donny Marie mladší Pernštejnské z Laru vyhledávaje při právě toho, co se vrchního poznamenání, sečtení dluhův s některými Židy, kterak by při tom z strany datum nebo actum tří cedulí řezaných též jedné sumy, k čemuž se Heřman rabí Žid přiznal, nějaké zmejlení od písaře, kterýž ty věci z cedulí řezaných vytáhl a sepsal, se bylo stalo, dotejče, předložil takové tři cedule řezané ku právu, z nichž se našlo to, kdež v knihách napsáno stojí takto: Na to ten Žid přijal sto tolarů, item léta MVCLXXXXIIII dne XXIII. Aprilis, téhož léta LXXXXIIII dne XIIII Octobris, téhož léta XV Juni, že takto bejti má: Na to ten Žid přijal půl druhého sta tolarů, léta MVCLXXXXIIII dne XXIX Aprilis, téhož léta LXXXXIIII dne IIII Octobris, téhož léta XV Juli. Podlé čehož z uvážení pana purgmistra a pánův k tomu dovoleno jest, že na těch čtyřech místech jako by to zouplna stálo, tak míněno a držáno
Strana 696
696 K HISTORII ŽIDŮ 1598. býti má, míní a drží se. Actum in consilio anno et die ut supra. Con- sule domino Thoma Hebnstreit a Streitnfeld. Rkp. 2169, f. 324. 1598. 927. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za vydání rozkazu městu Slavkovu, aby Židé v Be- čově ponecháni byli v poměrech jako za času hra- běte Šlika. Sine dato. [1598]. Allerdurchleuchtigister, allergnedigster Herr! Dass Ewer Kaiser- liche Majestät auf unsern allerunterthenigsten Bericht und Vorbitt die arme Judischheit zu Bethschaw, die von einem erbarn Rathe zu Schlackenwaldt ausgeschafft werden wöllen, mit kaiserlichen und könig- lichen Gnaden bedacht und dem Rathe zu Schlackenwaldt durch ein Bevelchschreiben, davon Copei hiebei zu finden, auferlegt, berürte Juden bis auf E. Kaiserliche Majestät anderwait allergnedigste Resolution un- abgeschafft verbleiben zu lassen, dessen thuen wir uns neben inen in allem undterthenigstem Gehorsamb höchstes Fleis bedancken. Und wiewol gedachte Juden zu Betschaw der allerundterthenigsten tröst- lichsten Hoffnung gewesen, sie würden zu Vollziehung E. Kaiserl. Majestät allergnedigsten Bevelchs schuldiger Gebüer nach ferner un- beschwerdt bei irem alten Herkommen gelassen und darwider nit be- mangelt werden: so will doch solches nicht ervolgen, dann obgleich vom Herrn Graf Sebastian Schlicken seliger Gedechtnuss als Inhaber der Herrschaft Betschaw die arme Judischheit der Art mit einer jär- lichen hochbeschwerlichen Steuer, dergleichen in Behaimb von andern Juden nicht beschieht, so sie an Habern reichen müssen,belegt worden, die sie dann hernacher seiner Gn. hinterlassen Mitfrawen, auch albereit eins- mahls dem Rathe zu Schlackenwaldt also geraicht, so will doch jetzt von wolgedachten Rathe der armen Judischheit ein mehrers und gar ein Unerschwinglichs zu geben auferlegt werden. Dann do zwar funf Juden hievon järlichen zehen bis in zwanzig Strich jedoch unterschiedlich an grossem Maas geraicht, so wird denselben einem jetzt järlich dreissig Strich und den zweien unvermöglichen Juden darunder derselben ainer zehen und der ander zwölf Strich järlichs geben, jetzt dem einen 15 und dem andern 20 Strich hinfürter zu raichen aufgetrungen, wie inen dann albereit solchs zuvolziehen anbevolhen worden. Neben diesem auch ist bemelter Judischheit zu Betschaw von wolgenannten Rathe bei Straf zehen Taler, die der Kaufer und Verkaufer unnachlessig zubezalen schuldig sein sollen, auferlegt, dass sie in der ganzen Herrschaft und auf iren Gründen kein essende Speis (deren sie doch zu ir undt der
696 K HISTORII ŽIDŮ 1598. býti má, míní a drží se. Actum in consilio anno et die ut supra. Con- sule domino Thoma Hebnstreit a Streitnfeld. Rkp. 2169, f. 324. 1598. 927. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za vydání rozkazu městu Slavkovu, aby Židé v Be- čově ponecháni byli v poměrech jako za času hra- běte Šlika. Sine dato. [1598]. Allerdurchleuchtigister, allergnedigster Herr! Dass Ewer Kaiser- liche Majestät auf unsern allerunterthenigsten Bericht und Vorbitt die arme Judischheit zu Bethschaw, die von einem erbarn Rathe zu Schlackenwaldt ausgeschafft werden wöllen, mit kaiserlichen und könig- lichen Gnaden bedacht und dem Rathe zu Schlackenwaldt durch ein Bevelchschreiben, davon Copei hiebei zu finden, auferlegt, berürte Juden bis auf E. Kaiserliche Majestät anderwait allergnedigste Resolution un- abgeschafft verbleiben zu lassen, dessen thuen wir uns neben inen in allem undterthenigstem Gehorsamb höchstes Fleis bedancken. Und wiewol gedachte Juden zu Betschaw der allerundterthenigsten tröst- lichsten Hoffnung gewesen, sie würden zu Vollziehung E. Kaiserl. Majestät allergnedigsten Bevelchs schuldiger Gebüer nach ferner un- beschwerdt bei irem alten Herkommen gelassen und darwider nit be- mangelt werden: so will doch solches nicht ervolgen, dann obgleich vom Herrn Graf Sebastian Schlicken seliger Gedechtnuss als Inhaber der Herrschaft Betschaw die arme Judischheit der Art mit einer jär- lichen hochbeschwerlichen Steuer, dergleichen in Behaimb von andern Juden nicht beschieht, so sie an Habern reichen müssen,belegt worden, die sie dann hernacher seiner Gn. hinterlassen Mitfrawen, auch albereit eins- mahls dem Rathe zu Schlackenwaldt also geraicht, so will doch jetzt von wolgedachten Rathe der armen Judischheit ein mehrers und gar ein Unerschwinglichs zu geben auferlegt werden. Dann do zwar funf Juden hievon järlichen zehen bis in zwanzig Strich jedoch unterschiedlich an grossem Maas geraicht, so wird denselben einem jetzt järlich dreissig Strich und den zweien unvermöglichen Juden darunder derselben ainer zehen und der ander zwölf Strich järlichs geben, jetzt dem einen 15 und dem andern 20 Strich hinfürter zu raichen aufgetrungen, wie inen dann albereit solchs zuvolziehen anbevolhen worden. Neben diesem auch ist bemelter Judischheit zu Betschaw von wolgenannten Rathe bei Straf zehen Taler, die der Kaufer und Verkaufer unnachlessig zubezalen schuldig sein sollen, auferlegt, dass sie in der ganzen Herrschaft und auf iren Gründen kein essende Speis (deren sie doch zu ir undt der
Strana 697
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 697 irigen Leibsunterhaltung nit entrathen können und bei meniglichen ein 1598. unerhörts Vornemen ist) nit kaufen sollen; item der Rathe zu Betschaw hat den Burgern daselbsten bei Straf zehen Taler geboten keinen Juden in ire zugehörige Heuser bestanndtweis einzunemen, do doch die Burgerschaft mit inen, dass sie also järliche Zins von inen haben können, wohl zufrieden und bisher irentwegen kein Beschwerd oder erhebliche Klag vorkommen ist. Wann dann, allergnedigster Kaiser und Herr, dies hochbeschwerlich Vornemen, das der armen Judischheit in der Herrschaft Betschaw zu wagen und zu volnziehen ohne ir euserst Verderben und Nachtheil fast unmüglich sein will, das Ansehen hat dass sie durch sollich Mittel aus der Herrschaft E. Kaiserl. Majestät, obangedeutem Bevelch zu entgegen, vertrieben und der Ort selbst kein Aufenthaltung haben könnten, welches auch beschehen muesst, do mit solcher unerhört Beschwerlichkeit gegen inen beharrt werden sollt: als gelanget an E. Römische Kaiserl. Majestät unser allerunterthenigists und im höchsten Gehorsamb flehenlichstes Bitten, dieselben geruehen aus Kaiserlicher und Königlicher Macht einem wolweiszen Rathe zu Schlacken- waldt durch Bevelch auferlegen, dass sie bemelte Juden zu Betschaw bei der alten vom Herrn Grafen Sebastian Schlicken auferlegten Steur, die ohne das noch und aufs eusserst erstaigt ist und ohne Zweifel von E. Kaiserl. Majestät und derselben verordneten Herrn Commissarien in Einraimbung dieser Herrschaft die Judischheit mit einem mehrern nit angewiesen worden, gonstig bleiben lassen, und die beede Verbot mit Kaufung der notwendigen Victualien, deren si je zu irer Unterhaltung nit entrathen können, sowohl auch der Bestandtheüser wegen, weiln es der Bürgerschaft mehr Nutz dann Schaden bringt, genzlichen abzu- stellen unverlengt verordnen wöllen. Das sein umb E. Kaiserl. Majestät wir, neben inen als derselben getrewen Cammer Unterthanen, mit Dar- sezung unsers eusserten Vermögens unterthenigists Gehorsambs und Fleis zu verdienen jederzeit berait und pflichtschuldig, E. Kaiserl. Ma- jestät uns alle zu allergnedigster Hilf und Schutz aller undterthenigist bevelhende. E. Römischen Kaiserlichen Majestät allerundterthenigiste und gehorsambe die Eltisten der Judischheit in der Stadt Prag. Op. arch. města Slavkova. 1598. 928. Císař Rudolf II. pro platné, věrné služby. na přímluvy některých rad císařských a úředníků zemských, a na poníženou prosbu Marka Mardochaja Meysla potvrzuje všechny mu učiněné milosti a udílímu
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 697 irigen Leibsunterhaltung nit entrathen können und bei meniglichen ein 1598. unerhörts Vornemen ist) nit kaufen sollen; item der Rathe zu Betschaw hat den Burgern daselbsten bei Straf zehen Taler geboten keinen Juden in ire zugehörige Heuser bestanndtweis einzunemen, do doch die Burgerschaft mit inen, dass sie also järliche Zins von inen haben können, wohl zufrieden und bisher irentwegen kein Beschwerd oder erhebliche Klag vorkommen ist. Wann dann, allergnedigster Kaiser und Herr, dies hochbeschwerlich Vornemen, das der armen Judischheit in der Herrschaft Betschaw zu wagen und zu volnziehen ohne ir euserst Verderben und Nachtheil fast unmüglich sein will, das Ansehen hat dass sie durch sollich Mittel aus der Herrschaft E. Kaiserl. Majestät, obangedeutem Bevelch zu entgegen, vertrieben und der Ort selbst kein Aufenthaltung haben könnten, welches auch beschehen muesst, do mit solcher unerhört Beschwerlichkeit gegen inen beharrt werden sollt: als gelanget an E. Römische Kaiserl. Majestät unser allerunterthenigists und im höchsten Gehorsamb flehenlichstes Bitten, dieselben geruehen aus Kaiserlicher und Königlicher Macht einem wolweiszen Rathe zu Schlacken- waldt durch Bevelch auferlegen, dass sie bemelte Juden zu Betschaw bei der alten vom Herrn Grafen Sebastian Schlicken auferlegten Steur, die ohne das noch und aufs eusserst erstaigt ist und ohne Zweifel von E. Kaiserl. Majestät und derselben verordneten Herrn Commissarien in Einraimbung dieser Herrschaft die Judischheit mit einem mehrern nit angewiesen worden, gonstig bleiben lassen, und die beede Verbot mit Kaufung der notwendigen Victualien, deren si je zu irer Unterhaltung nit entrathen können, sowohl auch der Bestandtheüser wegen, weiln es der Bürgerschaft mehr Nutz dann Schaden bringt, genzlichen abzu- stellen unverlengt verordnen wöllen. Das sein umb E. Kaiserl. Majestät wir, neben inen als derselben getrewen Cammer Unterthanen, mit Dar- sezung unsers eusserten Vermögens unterthenigists Gehorsambs und Fleis zu verdienen jederzeit berait und pflichtschuldig, E. Kaiserl. Ma- jestät uns alle zu allergnedigster Hilf und Schutz aller undterthenigist bevelhende. E. Römischen Kaiserlichen Majestät allerundterthenigiste und gehorsambe die Eltisten der Judischheit in der Stadt Prag. Op. arch. města Slavkova. 1598. 928. Císař Rudolf II. pro platné, věrné služby. na přímluvy některých rad císařských a úředníků zemských, a na poníženou prosbu Marka Mardochaja Meysla potvrzuje všechny mu učiněné milosti a udílímu
Strana 698
698 K HISTORII ŽIDŮ 1598 nový majestát, daný na hradě Pražském ve středu po neděli Oculi (25. února) 1. 1598.*) Předně, komužby koli on, Markus Mayzl Mardocheus, co prodal a svěřil za jakoukoliv sumu peněz aneb žeby koho půjčkou hotovými penězi fedroval, buď na sta nebo na tisíce, to aby mu listem šuld- briefem obyčejným pod pečetí velikou erbovní od osob, které pečetí erbovních užívají a léta svá dospělá mají, s podpisem ruk vlastních do jistého času zaplacení mohlo zjišťováno býti. Item, jestliže by kdy komu co od zboží svého Markus Žid Mayzl prodal, nebo jakou sumu peněz půjčil nebo uvěřil komu, aby se jemu týž dlužník jeho, buď ten z stavů vyšších nebo nižších, rejstry nejvyš- šího purkrabství Pražského pro týž dluh nebo sumu jistinnou půjčenou nebo svěřenou, i také pro lichvu židovskou (z každé kopy do týhodne po bílém penězi počítajíc) na tu jistinnou sumu vzešlou, buďto zápisem pod zatykačem nebo pode ctí a věrou zapsati mohl, jakžby se o to spolu snesli, což výslovně doloženo býti má; a pro neplacení a nedosti- učinění těm zápisům, aby list zatykací i jiná exekucí téhož soudu po týchž zápisech vycházela a jemu, Markovi Mayzlovi Židu, od purkrabí hradu Pražského a ouřadu tohoto aby beze vší odporností a odkladův všelikých skutečně dopomáháno bylo. Též také kdo by koupil od něho, Marka Mayzla Žida, jaké zboží na dluh, nebo se u něho v jaké peníze vdlužil pod lichvou židovskou, aby mu touž sumu za též zboží povinnou nebo půjčenou, i také s tou lichvou židovskou, listem právem listu hlavního podlé notule kanceláře Pražské mohl pod pečetí svou s podpisem ruky své vlastní, s při- tištěním jiných dobrých lidí vyššího i nižšího stavu na svědomí v témž listu podlé něho pečetí jich, nebo s rukojměmi v témž listu, zjistiti; aneb v témž dluhu jemu, Markovi Mayzlovi, jistotu nebo list právem listu hlavního na jiného věřitele svého svědčící (však aby se všecko spraved- livě dálo) pořádně s dobrou vůlí, též podlé notule kanceláře Pražské, odevzdati a toho odevzdání a dluhu pojištění aby on, Marek Mayzl, gezpečně k sobě přijíti a zase jinému, komuž by se vidělo, též s dobrou vůlí pořádně pod sekrytem svým, kteréhož po otci svém užívá, aneb dožádajíce se osoby, kteráž by na jeho místě pečeť svou k též dobré vůli přitiskla, odevzdati a pakli by se takových pojištěných dluhův při soudu nejvyššího purkrabství Pražského dosoudil, ty zase jinému, komuž by se mu vidělo, registry téhož soudu volně a bezpečně jako i man- želka a dědicové jeho, co by tak po něm Markovi Mayzlovi spraved- *) Výsady tyto klademe sem slovo za slovem, jak je byl Ant. Rybička uveřejnil v časopise »Lumír« 1858 na str. 281 a 302. Původních »register zá- pisných židovských« z té doby, jichž † Rybička užil, nemohli jsme se dopátrati.
698 K HISTORII ŽIDŮ 1598 nový majestát, daný na hradě Pražském ve středu po neděli Oculi (25. února) 1. 1598.*) Předně, komužby koli on, Markus Mayzl Mardocheus, co prodal a svěřil za jakoukoliv sumu peněz aneb žeby koho půjčkou hotovými penězi fedroval, buď na sta nebo na tisíce, to aby mu listem šuld- briefem obyčejným pod pečetí velikou erbovní od osob, které pečetí erbovních užívají a léta svá dospělá mají, s podpisem ruk vlastních do jistého času zaplacení mohlo zjišťováno býti. Item, jestliže by kdy komu co od zboží svého Markus Žid Mayzl prodal, nebo jakou sumu peněz půjčil nebo uvěřil komu, aby se jemu týž dlužník jeho, buď ten z stavů vyšších nebo nižších, rejstry nejvyš- šího purkrabství Pražského pro týž dluh nebo sumu jistinnou půjčenou nebo svěřenou, i také pro lichvu židovskou (z každé kopy do týhodne po bílém penězi počítajíc) na tu jistinnou sumu vzešlou, buďto zápisem pod zatykačem nebo pode ctí a věrou zapsati mohl, jakžby se o to spolu snesli, což výslovně doloženo býti má; a pro neplacení a nedosti- učinění těm zápisům, aby list zatykací i jiná exekucí téhož soudu po týchž zápisech vycházela a jemu, Markovi Mayzlovi Židu, od purkrabí hradu Pražského a ouřadu tohoto aby beze vší odporností a odkladův všelikých skutečně dopomáháno bylo. Též také kdo by koupil od něho, Marka Mayzla Žida, jaké zboží na dluh, nebo se u něho v jaké peníze vdlužil pod lichvou židovskou, aby mu touž sumu za též zboží povinnou nebo půjčenou, i také s tou lichvou židovskou, listem právem listu hlavního podlé notule kanceláře Pražské mohl pod pečetí svou s podpisem ruky své vlastní, s při- tištěním jiných dobrých lidí vyššího i nižšího stavu na svědomí v témž listu podlé něho pečetí jich, nebo s rukojměmi v témž listu, zjistiti; aneb v témž dluhu jemu, Markovi Mayzlovi, jistotu nebo list právem listu hlavního na jiného věřitele svého svědčící (však aby se všecko spraved- livě dálo) pořádně s dobrou vůlí, též podlé notule kanceláře Pražské, odevzdati a toho odevzdání a dluhu pojištění aby on, Marek Mayzl, gezpečně k sobě přijíti a zase jinému, komuž by se vidělo, též s dobrou vůlí pořádně pod sekrytem svým, kteréhož po otci svém užívá, aneb dožádajíce se osoby, kteráž by na jeho místě pečeť svou k též dobré vůli přitiskla, odevzdati a pakli by se takových pojištěných dluhův při soudu nejvyššího purkrabství Pražského dosoudil, ty zase jinému, komuž by se mu vidělo, registry téhož soudu volně a bezpečně jako i man- želka a dědicové jeho, co by tak po něm Markovi Mayzlovi spraved- *) Výsady tyto klademe sem slovo za slovem, jak je byl Ant. Rybička uveřejnil v časopise »Lumír« 1858 na str. 281 a 302. Původních »register zá- pisných židovských« z té doby, jichž † Rybička užil, nemohli jsme se dopátrati.
Strana 699
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 699 livého zůstalo a čeho by se on sám nedosoudil, postoupiti a tako- 1598. vého postoupení jeden každý, aby tolikéž volně a bezpečně bez všeli- kých překážek jednoho každého člověka užiti mohl a mohli. Dále jestli by který pán neb rytířský člověk pro velikou, pilnou a důležitou potřebu co od něho, Mayzla, z kupeckého zboží (nemaje hotových peněz a nemoha se v rukojmě obejíti) vytržil a koupil, aneb hotových peněz vypůjčil, item jestliže by koho hotovými penězi pod lichvu židovskou nahoře psaným způsobem z každé kopy míš. po jednom penízi bílém založil, a on také nemohl rukojmě míti: tehdy k tomu JMCská milostivě dovoliti ráčil, aby on, Marek Mayzl, sobě člověka, komuž by desky zemské sloužily, objednati a na téhož tak objednaného hodného a poctivého člověka zápis dskami (však aby se všecko pořádně, náležitě a spravedlivě dálo) svědčiti a právo aby k do- sažení takových sum předně tomu, na kohož by zápis svědčil, a potom i na něm zase (pokudž by se v tom upřímně zachovati nechtěl), jemu, Mayzlovi, dědicům i budoucím, jeho každého času skutečně a beze vší odpornosti, tak aby k svým penězům zase přijíti mohl, dopomáhati po- vinno bylo. Dále kdyby týž Mardochaj kterému pánu neb rytířskému člověku jistou sumu peněz na základ pod lichvu židovskou, jakž do- tčeno, půjčil, a ten pán neb rytířský člověk vyplácením základu i spra- vováním lichvy zanedbával a obmeškával: tehdy aby podlé starobylého způsobu, kterýž se až posavad v podobných věcech v království tomto a v městech Pražských zachovával, v tom kráčeno, aneb aby on, Marek, s těmi osobami jisté porovnání neboližto snešení s podpisy ruky a pod pečetmi jich, jak by dlouho ten základ u něho býti a kdyby jej při vyjití toho času nevyplatil, dokud by ještě, dříve než by se prostál, shovívati měl, učiniti a v té příčině i skrze císařského rychtáře českého téhož pána neb rytířského člověka časně, aby základ svůj vyplatil a před škodami se varovati hleděl, napomenouti dal. A jakož se také zhusta přihází, když se lidé nešlechetní a zlo- pověstní do vězení dostávají a mnohdykráte ze zlosti a závisti i ne- přízně, někdy také i z návodu a časem i z velikého trápení na Židy nevinné neprávě mluví, pročež Židé do vězení se dostávali i ztěžováni bývali, i ačkoliv té naděje nebylo, aby kdy co takového na něho Marka Mayzla, od týchž zločincův (poněvadž bez podezření dobře a náležitě jest se každého času podlé hodnověrných zpráv o něm učiněných choval a až posavad chová) vyznáno býti mělo: avšak nicméně JMCská jemu také obzvláštní tuto milost učiniti ráčil, kdyby se kdykoli něco tomu podobného sběhlo, tehdy aby právo nižádné na osobu dotčeného Marka ani na statek jeho nesáhlo, nýbrž on aby povinen byl příhodu tu svou ihned na JMCskou aneb v nepřítomnosti JMCské na místo-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 699 livého zůstalo a čeho by se on sám nedosoudil, postoupiti a tako- 1598. vého postoupení jeden každý, aby tolikéž volně a bezpečně bez všeli- kých překážek jednoho každého člověka užiti mohl a mohli. Dále jestli by který pán neb rytířský člověk pro velikou, pilnou a důležitou potřebu co od něho, Mayzla, z kupeckého zboží (nemaje hotových peněz a nemoha se v rukojmě obejíti) vytržil a koupil, aneb hotových peněz vypůjčil, item jestliže by koho hotovými penězi pod lichvu židovskou nahoře psaným způsobem z každé kopy míš. po jednom penízi bílém založil, a on také nemohl rukojmě míti: tehdy k tomu JMCská milostivě dovoliti ráčil, aby on, Marek Mayzl, sobě člověka, komuž by desky zemské sloužily, objednati a na téhož tak objednaného hodného a poctivého člověka zápis dskami (však aby se všecko pořádně, náležitě a spravedlivě dálo) svědčiti a právo aby k do- sažení takových sum předně tomu, na kohož by zápis svědčil, a potom i na něm zase (pokudž by se v tom upřímně zachovati nechtěl), jemu, Mayzlovi, dědicům i budoucím, jeho každého času skutečně a beze vší odpornosti, tak aby k svým penězům zase přijíti mohl, dopomáhati po- vinno bylo. Dále kdyby týž Mardochaj kterému pánu neb rytířskému člověku jistou sumu peněz na základ pod lichvu židovskou, jakž do- tčeno, půjčil, a ten pán neb rytířský člověk vyplácením základu i spra- vováním lichvy zanedbával a obmeškával: tehdy aby podlé starobylého způsobu, kterýž se až posavad v podobných věcech v království tomto a v městech Pražských zachovával, v tom kráčeno, aneb aby on, Marek, s těmi osobami jisté porovnání neboližto snešení s podpisy ruky a pod pečetmi jich, jak by dlouho ten základ u něho býti a kdyby jej při vyjití toho času nevyplatil, dokud by ještě, dříve než by se prostál, shovívati měl, učiniti a v té příčině i skrze císařského rychtáře českého téhož pána neb rytířského člověka časně, aby základ svůj vyplatil a před škodami se varovati hleděl, napomenouti dal. A jakož se také zhusta přihází, když se lidé nešlechetní a zlo- pověstní do vězení dostávají a mnohdykráte ze zlosti a závisti i ne- přízně, někdy také i z návodu a časem i z velikého trápení na Židy nevinné neprávě mluví, pročež Židé do vězení se dostávali i ztěžováni bývali, i ačkoliv té naděje nebylo, aby kdy co takového na něho Marka Mayzla, od týchž zločincův (poněvadž bez podezření dobře a náležitě jest se každého času podlé hodnověrných zpráv o něm učiněných choval a až posavad chová) vyznáno býti mělo: avšak nicméně JMCská jemu také obzvláštní tuto milost učiniti ráčil, kdyby se kdykoli něco tomu podobného sběhlo, tehdy aby právo nižádné na osobu dotčeného Marka ani na statek jeho nesáhlo, nýbrž on aby povinen byl příhodu tu svou ihned na JMCskou aneb v nepřítomnosti JMCské na místo-
Strana 700
700 K HISTORII ŽIDŮ 1598. držící císařské v království tomto nařízené vznésti, a JMCská, majíc tu věc s nejvyššími úřadníky zemskými a radami císařskými v bedlivém uvážení, ráčí se chtíti na tom ve všem spravedlivě a náležitě zachovati. Nad to výše JMCská i k tomu milostivě povoliti ráčil, pokudž by se po smrti jeho, Marka Mayzla, jací spravedliví, jistí a nepodezřelí dluhové na lidech křesťanských a Židech kdekoli v království Českém a zemích k němu příslušejících našli a vyhledali: ty aby manželka, dě- dicové neb budoucí jeho svobodně a bezpečně mohla a mohli beze vší překážky jednoho každého člověka zvyupomínati a jich užiti. Nicméně také ráčil JMCská často psaného Marka Mardochea Mayzla, manželku a dědice jeho i v tom artikuli osvobozovati, aby od žádného pro cizí (a ne své vlastní) křesťanův i Židův dluhy, v tomto království a zemích k němu příslušejících, žádným vymyšleným způ- sobem na osobách svých neb na zbožích jich obstavováni ani žádným způsobem hyndrováni neb sužováni nebyli a býti nemohli. Co pak se statku jeho, Marka Mardochea, vlastního, kterýž nyní má nebo ještě by míti mohl, dotýče: ráčil JMCská takovou mu milost učiniti, aby o témž statku svém za zdravého života neb na smrtelné posteli pořízení učiniti, jej dědicům svým, aneb komuž by koliv jinému podlé dobré vůle a libosti své, když by mu se koli zdálo a vidělo, dáti, odkázati a pakli by bez kšaftu neboližto pořízení umřel, týž statek, na čem by koliv záležel, aby dědicové a nejbližší krevní přátelé jeho zděditi a toho všeho bezpečně a bez všelijakých překážek skutečně užiti a jej jako svůj vlastní držeti a tím živiti se mohli. A jakož také oněch let mnozí zoufalí, kteří na potkání lidem na zdraví i jinak zamordováním škodili, se nacházeli, protož aby Marek Mardochaj zdravím a jměním svým bezpečen byl a toho se neobával: JMCská jemu milostivě povolila, aby pro opatření své osoby dvě nebo více osob, jakž by toho za potřebu uznal, sobě chovati mohl. Naposledy JMCská z milosti své k tomu též dovolovati a jeho, Marka Mardochea, v tom obdarovati ráčil, aby ve škole židovské vnově od něho vystavěné praporec krále Davida, tímž způsobem, jakž v pře- dešlé jejich veliké škole jest a se spatřuje, udělati dáti a jeho potom svobodně v též škole Židé užívati mohli... 1598. 929. Impresor Šalomoun obvěnil ženu svou Fru- met 800 zl. r., kteréž jí na polovici domu svého zapsal. 25. února 1598. Šalomún impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, jakož jest pojímaje sobě Frumet, nynější ženu svou za manželku,
700 K HISTORII ŽIDŮ 1598. držící císařské v království tomto nařízené vznésti, a JMCská, majíc tu věc s nejvyššími úřadníky zemskými a radami císařskými v bedlivém uvážení, ráčí se chtíti na tom ve všem spravedlivě a náležitě zachovati. Nad to výše JMCská i k tomu milostivě povoliti ráčil, pokudž by se po smrti jeho, Marka Mayzla, jací spravedliví, jistí a nepodezřelí dluhové na lidech křesťanských a Židech kdekoli v království Českém a zemích k němu příslušejících našli a vyhledali: ty aby manželka, dě- dicové neb budoucí jeho svobodně a bezpečně mohla a mohli beze vší překážky jednoho každého člověka zvyupomínati a jich užiti. Nicméně také ráčil JMCská často psaného Marka Mardochea Mayzla, manželku a dědice jeho i v tom artikuli osvobozovati, aby od žádného pro cizí (a ne své vlastní) křesťanův i Židův dluhy, v tomto království a zemích k němu příslušejících, žádným vymyšleným způ- sobem na osobách svých neb na zbožích jich obstavováni ani žádným způsobem hyndrováni neb sužováni nebyli a býti nemohli. Co pak se statku jeho, Marka Mardochea, vlastního, kterýž nyní má nebo ještě by míti mohl, dotýče: ráčil JMCská takovou mu milost učiniti, aby o témž statku svém za zdravého života neb na smrtelné posteli pořízení učiniti, jej dědicům svým, aneb komuž by koliv jinému podlé dobré vůle a libosti své, když by mu se koli zdálo a vidělo, dáti, odkázati a pakli by bez kšaftu neboližto pořízení umřel, týž statek, na čem by koliv záležel, aby dědicové a nejbližší krevní přátelé jeho zděditi a toho všeho bezpečně a bez všelijakých překážek skutečně užiti a jej jako svůj vlastní držeti a tím živiti se mohli. A jakož také oněch let mnozí zoufalí, kteří na potkání lidem na zdraví i jinak zamordováním škodili, se nacházeli, protož aby Marek Mardochaj zdravím a jměním svým bezpečen byl a toho se neobával: JMCská jemu milostivě povolila, aby pro opatření své osoby dvě nebo více osob, jakž by toho za potřebu uznal, sobě chovati mohl. Naposledy JMCská z milosti své k tomu též dovolovati a jeho, Marka Mardochea, v tom obdarovati ráčil, aby ve škole židovské vnově od něho vystavěné praporec krále Davida, tímž způsobem, jakž v pře- dešlé jejich veliké škole jest a se spatřuje, udělati dáti a jeho potom svobodně v též škole Židé užívati mohli... 1598. 929. Impresor Šalomoun obvěnil ženu svou Fru- met 800 zl. r., kteréž jí na polovici domu svého zapsal. 25. února 1598. Šalomún impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, jakož jest pojímaje sobě Frumet, nynější ženu svou za manželku,
Strana 701
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 701 jménem věna jí vosm set zlatých rejnských, každý zlatý po šedesáti 1598. krejcařích počítajíc, jmenoval a obvěnil, že takových vosm set zlatých rejnských dotčené Frumet ženě své zjišťuje a zápisem tímto na polo- vici domu svého mezi domy Marka Mejzle a Mojžíše krejčího Židův obostranně ležícího zapisuje tak: jestli by jmenovaná Frumet nadepsa- ného Šalomúna živobytím přečkala, aby z též polovice domu svých vosm set zlatých věnních vzíti a odtud se žádnému pohybovati a stě- hovati povinna nebyla, pokudž by jí od dědicův Šalomúnových taková summa dána a zúplna nejprv a před každým člověkem odvedena ne- byla. Při tom však listy židovskými se říditi mají. Byl při tom rabí Izaiáš Marle, starší židovský a Chaim školník. Actum in consilio f. 4. postridie Mathiae apostoli 25 Februarii anno 1598. Téhož dne a roku dal jmenovaný impresor čtvrt téhož domu synu svému Filipovi, též impresoru, a ženě jeho Brendl, kteráž však již po roce 1599 dne 21. května, poněvadž muž její mezi tím časem zemřel, práva svého na čtvrt domu se vzdala. Rkp. Arch. města Prahy. Č. 2169, f. 326. 930. Městská rada Rakovnická Václavovi Hoch- 1598. auzarovi z Hochauzu na Pšovlcích, že kožišníci Rakovničtí, hájíce jen privilejí řemesla svého Židům ze Senomat kožichy pobrali; od placení cla že Židy ty osvoboditi nelze. V Rakovníce, 7. března 1598. P. Václavovi Hochauzaru z Hochauzu a na Pšovlcích. Co jsou na vás Joachym a Kain, Židé vaši z městečka Senomat, strany pobrání jim kožichův od Abrahama a Urbana, kožišníkův spolusousedův našich, a jich clem obtěžování vznesli, z psaní vašeho, v němž se přimlouváte a přátelsky a sousedsky žádáte, abychom jim ty kožichy navrátiti po- ručili a před clem aby osvobozeni byli, jsme porozuměli a též psaní v tom artikuli, co se pobrání kožichův dotýče, cechmistrům a mistrům řemesla kožišnického, sousedům našim, jsme v známost uvedli. Na kteréž co za odpověď dávají z spisu jejich psaní tomuto příležitého vyrozuměti ráčíte. A poněvadž v té příčině privilegium poctivému řemeslu jejich daného a potvrzeného obhajují, nemůž se jim za zlé míti a nám také, aby nětco proti privilegium činiti měli, poroučeti nenáleží. Mohou-li dotčení Židé jakým jiným prostředkem k těm kožichům zase přijíti a nadepsaní cechmistři a mistři jim je navrátiti chtíti budou, proti nám nic není a nebude. Aby pak tíž Židé (kteříž sobě stěžují, že by ne- mírným clem po sedmi penězích přetahováni byli a že by jim to ne- snesitedlné býti muselo) v městě našem cla osvobození býti měli, toho
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 701 jménem věna jí vosm set zlatých rejnských, každý zlatý po šedesáti 1598. krejcařích počítajíc, jmenoval a obvěnil, že takových vosm set zlatých rejnských dotčené Frumet ženě své zjišťuje a zápisem tímto na polo- vici domu svého mezi domy Marka Mejzle a Mojžíše krejčího Židův obostranně ležícího zapisuje tak: jestli by jmenovaná Frumet nadepsa- ného Šalomúna živobytím přečkala, aby z též polovice domu svých vosm set zlatých věnních vzíti a odtud se žádnému pohybovati a stě- hovati povinna nebyla, pokudž by jí od dědicův Šalomúnových taková summa dána a zúplna nejprv a před každým člověkem odvedena ne- byla. Při tom však listy židovskými se říditi mají. Byl při tom rabí Izaiáš Marle, starší židovský a Chaim školník. Actum in consilio f. 4. postridie Mathiae apostoli 25 Februarii anno 1598. Téhož dne a roku dal jmenovaný impresor čtvrt téhož domu synu svému Filipovi, též impresoru, a ženě jeho Brendl, kteráž však již po roce 1599 dne 21. května, poněvadž muž její mezi tím časem zemřel, práva svého na čtvrt domu se vzdala. Rkp. Arch. města Prahy. Č. 2169, f. 326. 930. Městská rada Rakovnická Václavovi Hoch- 1598. auzarovi z Hochauzu na Pšovlcích, že kožišníci Rakovničtí, hájíce jen privilejí řemesla svého Židům ze Senomat kožichy pobrali; od placení cla že Židy ty osvoboditi nelze. V Rakovníce, 7. března 1598. P. Václavovi Hochauzaru z Hochauzu a na Pšovlcích. Co jsou na vás Joachym a Kain, Židé vaši z městečka Senomat, strany pobrání jim kožichův od Abrahama a Urbana, kožišníkův spolusousedův našich, a jich clem obtěžování vznesli, z psaní vašeho, v němž se přimlouváte a přátelsky a sousedsky žádáte, abychom jim ty kožichy navrátiti po- ručili a před clem aby osvobozeni byli, jsme porozuměli a též psaní v tom artikuli, co se pobrání kožichův dotýče, cechmistrům a mistrům řemesla kožišnického, sousedům našim, jsme v známost uvedli. Na kteréž co za odpověď dávají z spisu jejich psaní tomuto příležitého vyrozuměti ráčíte. A poněvadž v té příčině privilegium poctivému řemeslu jejich daného a potvrzeného obhajují, nemůž se jim za zlé míti a nám také, aby nětco proti privilegium činiti měli, poroučeti nenáleží. Mohou-li dotčení Židé jakým jiným prostředkem k těm kožichům zase přijíti a nadepsaní cechmistři a mistři jim je navrátiti chtíti budou, proti nám nic není a nebude. Aby pak tíž Židé (kteříž sobě stěžují, že by ne- mírným clem po sedmi penězích přetahováni byli a že by jim to ne- snesitedlné býti muselo) v městě našem cla osvobození býti měli, toho
Strana 702
702 K HISTORII ŽIDŮ 1598. na protržení privilegií našich a škodu obce dopustiti nemůžeme, neb se to ne nás samých, ale vší obce naší dotýče. A poněvadž Židé Pražští ta cla od starodávna v městě našem podnikají a celní naši mimo starobylý způsob jich v nic nového a prvé nebývalého nepota- hují, nemají sobě do týchž celných našich, kteříž se v tom podlé in- strukcí sobě vydané chovají, slušně co stěžovati ani jich v tom, jako by je přetahovali, dotejkati. Neb na onen čas Židé Pražští, když jsou se v též příčině do komory české utekli a za spomožení žádali, JJMsti neráčili jsou k vznášení jejich proti privilejím našim nic nového na- říditi, ale zůstavivše nás při týchž privilejích, jak Pražští tak i jiní Židé pěší jízdní i s vozy ta cla od starodávna nařízená podnikají a spravují: vaši dva nadepsaní Židé aby ňákou obzvláštní přednost před jinými míti a jí požívati na škodu obce naší měli, nemohlo by se dobře trefiti. V čemž že nám za zlé míti neráčíte, žádáme. V jiných příčinách nám možných líbeznou a sousedskou volnost vám prokazovati nebudeme odporni. S tím oc. Datum v městě Rakovníce v sobotu po neděli Lae- tare léta oc 98. Kopiář. v archivu města Rakovníka. 1598. 931. Nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Židův oznamují arcibiskupu Praž- skému o výtržnosti, kterouž kněz farář ve Všetatech na tarmarce v Starém městě Pražském proti Židům způsobil; žádají o slušné zadostučinění. 3. dubna 1598. Osvícené kníže, pane, pane arcibiskupe Pražský oc stolice svaté apoštolské oc pane, pane nám milostivý. Na VMt knížecí se vší ná- ležitou uctivostí vznášeti musíme a k milostivému opatření poručena se činíme, kterak dne pondělního v letu tomto nynějším, to jest v pon- dělí po neděli provodní [30. března] kněz Valentin, farář Závadský ve Všetavích [sic] přišedše s jedním přespolním šenkýřem od Slunců, kdež slove u Kulhavých Pavlů, v Starém městě Pražském, po dva- mecítmé hodině na celým orloji do místa výsadního, to jest na tarmark, v Starém městě Pražském, nenáležitě výtržnost provozujíce (an k tomu žádná příčina dána nebyla), Židy, Židovky i kteří v tejmž místě vý- sadním v prodávání živnost svou provozují, je prali, poličkovali a podlé toho v lidu pokřik a ponuknutí učinil a na Židy sám o své újmě prejs pouštěl, a sám týž kněz svrhše s sebe plášť svůj, tloukl, pral a aby jemu kord přinesli, žádal, pokřik učinivše: Milá chásko, tlučte a perte, však za to nic nedáte! Podlé kteréhožto ponuknutí jeho do některého sta lidu se jest sběhlo a mnozí vedlé takového ponuknutí s dobytejmi
702 K HISTORII ŽIDŮ 1598. na protržení privilegií našich a škodu obce dopustiti nemůžeme, neb se to ne nás samých, ale vší obce naší dotýče. A poněvadž Židé Pražští ta cla od starodávna v městě našem podnikají a celní naši mimo starobylý způsob jich v nic nového a prvé nebývalého nepota- hují, nemají sobě do týchž celných našich, kteříž se v tom podlé in- strukcí sobě vydané chovají, slušně co stěžovati ani jich v tom, jako by je přetahovali, dotejkati. Neb na onen čas Židé Pražští, když jsou se v též příčině do komory české utekli a za spomožení žádali, JJMsti neráčili jsou k vznášení jejich proti privilejím našim nic nového na- říditi, ale zůstavivše nás při týchž privilejích, jak Pražští tak i jiní Židé pěší jízdní i s vozy ta cla od starodávna nařízená podnikají a spravují: vaši dva nadepsaní Židé aby ňákou obzvláštní přednost před jinými míti a jí požívati na škodu obce naší měli, nemohlo by se dobře trefiti. V čemž že nám za zlé míti neráčíte, žádáme. V jiných příčinách nám možných líbeznou a sousedskou volnost vám prokazovati nebudeme odporni. S tím oc. Datum v městě Rakovníce v sobotu po neděli Lae- tare léta oc 98. Kopiář. v archivu města Rakovníka. 1598. 931. Nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Židův oznamují arcibiskupu Praž- skému o výtržnosti, kterouž kněz farář ve Všetatech na tarmarce v Starém městě Pražském proti Židům způsobil; žádají o slušné zadostučinění. 3. dubna 1598. Osvícené kníže, pane, pane arcibiskupe Pražský oc stolice svaté apoštolské oc pane, pane nám milostivý. Na VMt knížecí se vší ná- ležitou uctivostí vznášeti musíme a k milostivému opatření poručena se činíme, kterak dne pondělního v letu tomto nynějším, to jest v pon- dělí po neděli provodní [30. března] kněz Valentin, farář Závadský ve Všetavích [sic] přišedše s jedním přespolním šenkýřem od Slunců, kdež slove u Kulhavých Pavlů, v Starém městě Pražském, po dva- mecítmé hodině na celým orloji do místa výsadního, to jest na tarmark, v Starém městě Pražském, nenáležitě výtržnost provozujíce (an k tomu žádná příčina dána nebyla), Židy, Židovky i kteří v tejmž místě vý- sadním v prodávání živnost svou provozují, je prali, poličkovali a podlé toho v lidu pokřik a ponuknutí učinil a na Židy sám o své újmě prejs pouštěl, a sám týž kněz svrhše s sebe plášť svůj, tloukl, pral a aby jemu kord přinesli, žádal, pokřik učinivše: Milá chásko, tlučte a perte, však za to nic nedáte! Podlé kteréhožto ponuknutí jeho do některého sta lidu se jest sběhlo a mnozí vedlé takového ponuknutí s dobytejmi
Strana 703
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 703 zbraněmi Židům (jsouce omámeni) škoditi sou chtěli, ale že pán Bůh 1598. v tom chrániti a opatrovati ráčil, aby od Židův žádný k zamordování nepřišel, od svejch krámů do domu slovutného pana Jana Zahrádky sou utekli a v tejmž domu sou se zavřeli, až tak dobří lidé a sousedi, aby ňáký rozbroj v lidu se nestal, v to sou vkročili a takovou různici sou přetrhli. V. knížecí Mt se vší náležitou uctivostí prosíme, že V. knížecí Mt téhož kněze Valentina před V. knížecí Mt povolati, aby se z toho spravil, proč se jest toho nenáležitého skutku v místě vejsadním s po- nuknutím jinejch dopustiti směl a že to vše V. knížecí Mt k milostivé a spravedlivé vopravě přivésti ráčí. S tím se V knížecí Mti v milostivou ochranu poručena činíme. V knížecí Mti v službách povolní Samohel Hořovský rabí, Folk, Joachym Klaber, Židé Pražští, jakožto od starších Židův nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Židův. Arcib. archiv v Praze. 932. Na sněmu, jenž zahájen byl dne 3. dubna a 1598. ukončen dne 17. t. m. roku 1598 na hradě Pražském, stalo se usnešení: O berni na lid válečný. Židé pak, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoliv v tomto království jsou, aby každý, který dvadcíti let a vejše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž pod dvadceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli. Jakým řádem sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koliv v tomto království zdržují, jmají starším svým jeden každý touž sbírku z rozličných věcí výš psanou na dva terminy níže psané časně od sebe odvésti. A Židé starší jmají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě vyupomínati, žádnému jí nepřehlídnouti, ani, aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam preč jeti, toho nemají, lečby sbírku prvé dal, dopouštěti; a jestli- žeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb žeby ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom taky tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židův vyberouc berníkům krajským odsýlati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají se ve dvou ne- dělích od zavření tohoto sněmu začíti skládati a z měst Pražských i z Židuov Pražských nejvyšším berníkům, a odjinud berníkům krajským,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 703 zbraněmi Židům (jsouce omámeni) škoditi sou chtěli, ale že pán Bůh 1598. v tom chrániti a opatrovati ráčil, aby od Židův žádný k zamordování nepřišel, od svejch krámů do domu slovutného pana Jana Zahrádky sou utekli a v tejmž domu sou se zavřeli, až tak dobří lidé a sousedi, aby ňáký rozbroj v lidu se nestal, v to sou vkročili a takovou různici sou přetrhli. V. knížecí Mt se vší náležitou uctivostí prosíme, že V. knížecí Mt téhož kněze Valentina před V. knížecí Mt povolati, aby se z toho spravil, proč se jest toho nenáležitého skutku v místě vejsadním s po- nuknutím jinejch dopustiti směl a že to vše V. knížecí Mt k milostivé a spravedlivé vopravě přivésti ráčí. S tím se V knížecí Mti v milostivou ochranu poručena činíme. V knížecí Mti v službách povolní Samohel Hořovský rabí, Folk, Joachym Klaber, Židé Pražští, jakožto od starších Židův nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Židův. Arcib. archiv v Praze. 932. Na sněmu, jenž zahájen byl dne 3. dubna a 1598. ukončen dne 17. t. m. roku 1598 na hradě Pražském, stalo se usnešení: O berni na lid válečný. Židé pak, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoliv v tomto království jsou, aby každý, který dvadcíti let a vejše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž pod dvadceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli. Jakým řádem sbírka vycházeti má. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koliv v tomto království zdržují, jmají starším svým jeden každý touž sbírku z rozličných věcí výš psanou na dva terminy níže psané časně od sebe odvésti. A Židé starší jmají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě vyupomínati, žádnému jí nepřehlídnouti, ani, aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam preč jeti, toho nemají, lečby sbírku prvé dal, dopouštěti; a jestli- žeby co nedbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb žeby ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom taky tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židův vyberouc berníkům krajským odsýlati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají se ve dvou ne- dělích od zavření tohoto sněmu začíti skládati a z měst Pražských i z Židuov Pražských nejvyšším berníkům, a odjinud berníkům krajským,
Strana 704
704 K HISTORII ŽIDŮ 1598. jeden termin při svatém Havle nejprvé příštím a druhý při svatém Jiří léta příštího devadesátého devátého, zouplna odvozovati pod pokutami níže psanými. Sbírka z krámův A jakož JMCská s stavy se na tom milo- stivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcův, všelijakých řemeslníkův a handlířův, ano také i těch, kteříž, náležejíce ke dvoru, sladká pití prodávají a šenkují, též i z Židův, kdožkoli v čem kupčí a cokoliv prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty ře- meslníky, kteříž krámův nemají (kromě toliko samých krámův řez- nických), podlé spravedlivého uvážení v městech hrazených jistou sbírku uložili a jakýmby prostředkem rovnost mezi nimi nařízena a vyhledána býti měla, ráčí JMCská sem do měst Pražských dvě osoby naříditi, a stavové k nejvyšším berníkům tyto osoby přidávají oc. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky výš psané z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž každého termínu, když se sbírka z domův městských dává, po jedné kopě a dvacíti gr. míšenských aby dávali a starším svým vyplňovali, a oni starší Zidé takovou sbírku časně vy- bírati a nejvyšším berníkům pod skutečným trestáním časně odvozovati mají; k sčítání pak takových domův židovských zde v městech Praž- ských JMCské rychtář v Starém městě Pražském přijma k sobě dvě osoby radní a v jiných městech, kdež Židé sou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtění osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom, tak jakž svrchu stojí, zachovati a vyberouc touž sbírku od Židův ji berníkům krajským odvésti má. Sněmy české. IX. 542 xc. 1598. 933. Židé v Bečově prosí purkmistra a radu města Slavkova, aby jim nad platy od starodávna obvyklé žádných nových břemen neukládali. V Bečově, 8. dubna 1598. Ernveste und wolweise gunstige gepietend Herrn! Was wir arme Juden zue Petschaw in unterschiedlichen Supplicationibus an dieselben untertheniglichen haben gelangen lassen, werden zweifelsohn die Herrn sich noch gunstig zue berichten haben; weil aber der ganze Intent unserer Beschwer nichts anders in sich hält, dann dass uns von dem ehrnvesten Herrn Georgio Raaben, Hauptmann der Herrschaft Petschaw,
704 K HISTORII ŽIDŮ 1598. jeden termin při svatém Havle nejprvé příštím a druhý při svatém Jiří léta příštího devadesátého devátého, zouplna odvozovati pod pokutami níže psanými. Sbírka z krámův A jakož JMCská s stavy se na tom milo- stivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcův, všelijakých řemeslníkův a handlířův, ano také i těch, kteříž, náležejíce ke dvoru, sladká pití prodávají a šenkují, též i z Židův, kdožkoli v čem kupčí a cokoliv prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty ře- meslníky, kteříž krámův nemají (kromě toliko samých krámův řez- nických), podlé spravedlivého uvážení v městech hrazených jistou sbírku uložili a jakýmby prostředkem rovnost mezi nimi nařízena a vyhledána býti měla, ráčí JMCská sem do měst Pražských dvě osoby naříditi, a stavové k nejvyšším berníkům tyto osoby přidávají oc. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky výš psané z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž každého termínu, když se sbírka z domův městských dává, po jedné kopě a dvacíti gr. míšenských aby dávali a starším svým vyplňovali, a oni starší Zidé takovou sbírku časně vy- bírati a nejvyšším berníkům pod skutečným trestáním časně odvozovati mají; k sčítání pak takových domův židovských zde v městech Praž- ských JMCské rychtář v Starém městě Pražském přijma k sobě dvě osoby radní a v jiných městech, kdež Židé sou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtění osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom, tak jakž svrchu stojí, zachovati a vyberouc touž sbírku od Židův ji berníkům krajským odvésti má. Sněmy české. IX. 542 xc. 1598. 933. Židé v Bečově prosí purkmistra a radu města Slavkova, aby jim nad platy od starodávna obvyklé žádných nových břemen neukládali. V Bečově, 8. dubna 1598. Ernveste und wolweise gunstige gepietend Herrn! Was wir arme Juden zue Petschaw in unterschiedlichen Supplicationibus an dieselben untertheniglichen haben gelangen lassen, werden zweifelsohn die Herrn sich noch gunstig zue berichten haben; weil aber der ganze Intent unserer Beschwer nichts anders in sich hält, dann dass uns von dem ehrnvesten Herrn Georgio Raaben, Hauptmann der Herrschaft Petschaw,
Strana 705
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 705 aus E. E. zuekommenden Bevelch ernstlich aufgetragen, dass wir mit der 1598. vor alle lange Jahr gegebenen Contribution, als bei voriger unserer ge- nedigen Obrigkeit geschehen, höher beschwert und allen Mietherbrigen bis dahero und zuekunftig denen, welche solcher bedurftig, der Auf- enthalt sowol der Victualien Ankauf verboten sein solle: derohalben wir pillich, weil wir alle unter einem regierenden Römischen Kaiser gesessen, solches unsern eltisten Juden zue Prag klagende furbracht und umb Defension und Schutz bei der Römischen kaiserlichen Ma- jestät, unserm allergnedigisten Herrn, anzuelangen gebeten. Ob nun wol ehegemelte unsere eltiste Juden, welchen wir von Rechts wegen zuegehorsamen schuldig, auch ausser derselben Persua- sion nichts fur uns selbsten thuen durfen, von der Römischen kaiser- lichen Majestät eine Befehlich E. E. unserntwegen ausbracht, welcher uns vor wenig Tagen zuekommen, aber nichts destoweniger uns zuge- schrieben, dass wir E. E. als unsern gepietunden Herrn selbsten mit Schriften guetlich wiedrumb ersuchen und bitten sollen, dass dieselben uns doch, wie bishero ehe denn E. E. diese Herrschaft in völlige Pos- session bekommen, neben Darreichung jährlichen gepuerlichen Contri- bution, wie vor geschehen, sowol mit Ankauf allerlei zue unserer Not- turft gehörigen Victualien und Herbrig ungehindert verbleiben lassen wollen. Weil dann auf unser embsiges demuetiges öfters Suppliciren und Anlangen nichts Tröstliches erfolgt, haben wir nicht umbgehen wollen E. E. und W. solchen uns von der Römischen kaiserlichen Majestät ausgeprachten Bevehlich gehorsamblich zue überantworten, neben untertheniger angehefter Bitte, dieselben wollen uns mit einiger Neuerung nicht beschweren, noch an den der Herrschaft Zuegethanen etwas Beschwerliches aufzuebringen gestatten. Sind wir erpötig uns alles unterthenigen Gehorsambs, wie bishero etzlich Jahre gescheen, gegen E. E. und W. sonderlich zuebefleissigen, wie wir uns dann auch alles Gehorsambs und Unterthänigkeit befehlen thuen, und sind hierueber gueter tröstlichen Antwort erwartent. Geben Petschaw den 8. mensis Aprilis anno 98. Unterthenige alle Juden zue Petschaw. An die ehrenveste wolweise Herren Bürgermeister, Richter und Rath der kais. freien Bergstadt Schlackenwald (u. s. w.). Orig. v arch. města Slavkova. 934. Marek Meyzl koupil domek za 200 kop. gr. č. 1598. 9. dubna 1598. Marek Meyzl Žid koupil sobě Frumet ženě, dědicům a budúcím svým, domek s marštalí pod ním i jiným všelijakým příslušenstvím za 45
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 705 aus E. E. zuekommenden Bevelch ernstlich aufgetragen, dass wir mit der 1598. vor alle lange Jahr gegebenen Contribution, als bei voriger unserer ge- nedigen Obrigkeit geschehen, höher beschwert und allen Mietherbrigen bis dahero und zuekunftig denen, welche solcher bedurftig, der Auf- enthalt sowol der Victualien Ankauf verboten sein solle: derohalben wir pillich, weil wir alle unter einem regierenden Römischen Kaiser gesessen, solches unsern eltisten Juden zue Prag klagende furbracht und umb Defension und Schutz bei der Römischen kaiserlichen Ma- jestät, unserm allergnedigisten Herrn, anzuelangen gebeten. Ob nun wol ehegemelte unsere eltiste Juden, welchen wir von Rechts wegen zuegehorsamen schuldig, auch ausser derselben Persua- sion nichts fur uns selbsten thuen durfen, von der Römischen kaiser- lichen Majestät eine Befehlich E. E. unserntwegen ausbracht, welcher uns vor wenig Tagen zuekommen, aber nichts destoweniger uns zuge- schrieben, dass wir E. E. als unsern gepietunden Herrn selbsten mit Schriften guetlich wiedrumb ersuchen und bitten sollen, dass dieselben uns doch, wie bishero ehe denn E. E. diese Herrschaft in völlige Pos- session bekommen, neben Darreichung jährlichen gepuerlichen Contri- bution, wie vor geschehen, sowol mit Ankauf allerlei zue unserer Not- turft gehörigen Victualien und Herbrig ungehindert verbleiben lassen wollen. Weil dann auf unser embsiges demuetiges öfters Suppliciren und Anlangen nichts Tröstliches erfolgt, haben wir nicht umbgehen wollen E. E. und W. solchen uns von der Römischen kaiserlichen Majestät ausgeprachten Bevehlich gehorsamblich zue überantworten, neben untertheniger angehefter Bitte, dieselben wollen uns mit einiger Neuerung nicht beschweren, noch an den der Herrschaft Zuegethanen etwas Beschwerliches aufzuebringen gestatten. Sind wir erpötig uns alles unterthenigen Gehorsambs, wie bishero etzlich Jahre gescheen, gegen E. E. und W. sonderlich zuebefleissigen, wie wir uns dann auch alles Gehorsambs und Unterthänigkeit befehlen thuen, und sind hierueber gueter tröstlichen Antwort erwartent. Geben Petschaw den 8. mensis Aprilis anno 98. Unterthenige alle Juden zue Petschaw. An die ehrenveste wolweise Herren Bürgermeister, Richter und Rath der kais. freien Bergstadt Schlackenwald (u. s. w.). Orig. v arch. města Slavkova. 934. Marek Meyzl koupil domek za 200 kop. gr. č. 1598. 9. dubna 1598. Marek Meyzl Žid koupil sobě Frumet ženě, dědicům a budúcím svým, domek s marštalí pod ním i jiným všelijakým příslušenstvím za 45
Strana 706
706 K HISTORII ŽIDŮ 1598. domem téhož Marka Meyzle, a studnici proti Matesovi Vokatému Židu ležící od Marka Vokatého Žida za dvě stě kop grošův českých zúplna a docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Marek Vokatý sám měl, držel a ním vládl, maje spraviti právem městským. Byl při tom Monyš Beneš starší židovský a Izák Kokeš školník. Při tom se vedlé židovských listů chovati k sobě mají, a Izák Vokatý Žid otec Marka jsúc od něho k tomu zmocněný k tomuto zápisu se přiznal. Actum in consilio f. 5. post dominicam Misericordias Domini 9 Aprilis anno MDXCVIII. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 329. 1598. 935. Kněz Valentin Závadský, farář ve vsi Vše- tatech, hájí se před arcibiskupem Pražským Zbyň- kem proti obvinění některých Židů Pražských, jakoby se od něho v Praze »takový pokřik, různice a roz- broj státi měla«, a dokládá, že on i jeho přátelé od týchž Židů přepadeni byli a že se jen proti útoku brá- nil. 15. dubna 1598. Orig. Arcib. archiv v Praze. 936. Purkmistr a rada města Bečova podávají městu Slavkovu zprávu o Židech a vyvracejí jich stíž- nost podanou císaři. V Bečově, 22. dubna 1598. Ehrnfest, ehrbar und hochweis, günstig und gebietend Herren. Was abermals die unruhigen Juden allhier und ihre Altisten zue Prag ohn alle Not und Ursachen an die Kais. Mt. unsern allergenädigisten Herrn und derselben hochlöblichen wolverordenten böhemischen Kam- mer im Kunigreich Böheimb geschrieben, sich uber uns beschwert und beklagt haben, das ist auf E. E. Befehl uns fuergehalten: darob wir uns gleich etwas entsetzt und mit höchster Verwunderung und Beschwerd anhören müssen, dass dies Gesinde so durstig, vermessen und unverschämbt sein dürfe unsere allergenädigiste höchste Obrig- keit Ihre Kais. Majestät und derselben hochlöbliche wohlverordent christliche Regierung mit solcher wissentlicher und greiflicher Unwahr- heit ohn all rätlich und erheblich Ursachen zuebehelligen und zuebe- schweren, und geschieht uns von ihnen ganz unguetlichen, dass wir uber kais. Befelch dieselben im allergeringisten beschweren sollten. Aber wie die ganze heilige Schrift und alle Cronica bezeugen und ausweisen, so ist es bei diesem Volk nichts neues und der verfluchte Vogel kann nicht anders singen, als wie ihm der Schnabel gewachsen bis am jüngsten 1598.
706 K HISTORII ŽIDŮ 1598. domem téhož Marka Meyzle, a studnici proti Matesovi Vokatému Židu ležící od Marka Vokatého Žida za dvě stě kop grošův českých zúplna a docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Marek Vokatý sám měl, držel a ním vládl, maje spraviti právem městským. Byl při tom Monyš Beneš starší židovský a Izák Kokeš školník. Při tom se vedlé židovských listů chovati k sobě mají, a Izák Vokatý Žid otec Marka jsúc od něho k tomu zmocněný k tomuto zápisu se přiznal. Actum in consilio f. 5. post dominicam Misericordias Domini 9 Aprilis anno MDXCVIII. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 329. 1598. 935. Kněz Valentin Závadský, farář ve vsi Vše- tatech, hájí se před arcibiskupem Pražským Zbyň- kem proti obvinění některých Židů Pražských, jakoby se od něho v Praze »takový pokřik, různice a roz- broj státi měla«, a dokládá, že on i jeho přátelé od týchž Židů přepadeni byli a že se jen proti útoku brá- nil. 15. dubna 1598. Orig. Arcib. archiv v Praze. 936. Purkmistr a rada města Bečova podávají městu Slavkovu zprávu o Židech a vyvracejí jich stíž- nost podanou císaři. V Bečově, 22. dubna 1598. Ehrnfest, ehrbar und hochweis, günstig und gebietend Herren. Was abermals die unruhigen Juden allhier und ihre Altisten zue Prag ohn alle Not und Ursachen an die Kais. Mt. unsern allergenädigisten Herrn und derselben hochlöblichen wolverordenten böhemischen Kam- mer im Kunigreich Böheimb geschrieben, sich uber uns beschwert und beklagt haben, das ist auf E. E. Befehl uns fuergehalten: darob wir uns gleich etwas entsetzt und mit höchster Verwunderung und Beschwerd anhören müssen, dass dies Gesinde so durstig, vermessen und unverschämbt sein dürfe unsere allergenädigiste höchste Obrig- keit Ihre Kais. Majestät und derselben hochlöbliche wohlverordent christliche Regierung mit solcher wissentlicher und greiflicher Unwahr- heit ohn all rätlich und erheblich Ursachen zuebehelligen und zuebe- schweren, und geschieht uns von ihnen ganz unguetlichen, dass wir uber kais. Befelch dieselben im allergeringisten beschweren sollten. Aber wie die ganze heilige Schrift und alle Cronica bezeugen und ausweisen, so ist es bei diesem Volk nichts neues und der verfluchte Vogel kann nicht anders singen, als wie ihm der Schnabel gewachsen bis am jüngsten 1598.
Strana 707
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 707 Tag, so lang er ohne Bekehrung uns zum Spiegel der Besserung von 1598. Gott selbsten fuergestellt ist, dabei wirs müssen bleiben lassen. Wir sollen aber Euer E. zue wahrhaftigen Gegenbericht nicht ver- halten, dass vor der Zeit und eher als Euer E. diese löbliche Herr- schaft einbekommen, bei Regierung des wohlgebornen Grafen Seba- stianen Schlicken seeliger Gedächtnus diese Ordnung gehalten, wie männiglichen wohlwissend: dass bei einer nambhaften Peen und Strat allen der Herrschaft Unterthanen in Dörfern auferlegt, was sie am Vieh verkaufen, dass sie solches nirgends anders wohin geben sollen, sondern dasselbe alles den Fleischern allhier zuvor fur andern anfeilen und verkaufen, und was sie sonsten fur essende Waaren an Hühnern, Käs, Putter und andern uber ihre Nothturft übrig den Wochenmarkt allhier damit haben besuchen und den Einwohnern, wer es bedurft, verkaufen müssen, wie solches vor alters hero, als die Herren Pfluge diese Herrschaft noch innengehabt, bis auf diese Zeit in löblichen Ge- brauch ist gehalten worden, dardurch der Teuerung gesteuert und die Einwohner in der Stadt und auf dem Lande ihre Nothturft am Fleisch und andern Victualien allhier haben bekommen muegen. Deme allen aber zuewider haben die Jueden allhier diese Jahr hero sich unterstanden und allenthalben auf der Herrschaft den Fleischern das Viehe aus den Händen kauft und dasselb ubersatzt und schier mehrers als die Fleischer selbst geschlachtet, dass die Fleischer nichtes bekommen künnen und haben die Jueden das Fleisch den Christen mit Listen eingeredt, geborgt und ein wenig Gelds darzugeliehen, dass ihnen das Fleisch umb toppelt Geld ankommen, als man's sonst vom Fleischer hat kaufen können. Dardurch sie die Leute angeködert, in Schulden geführt, dass mancher armer Mann anjetzo zue schirmen und zue warten hat, bis entlich von Noth wegen auf unser Beschwerden diese Unbilligkeit verbessert, durch Euer E. Anordnung und Befelch mit den Juden wieder abgeschafft, die alte löbliche und dem gemeinen Mann nutzliche Ordnung renovirt und gleichfalls in unser Gemein dass ihnen niemands kein Fleisch abkaufen soll, darmit Ubertreter gewehret, verboten worden. Aus diesem kann nun mit Warheit nit erzwungen werden, dass wir ihnen den Juden alle Essentwahren und Victualien (deren sie nicht entraten können) abstricken sollten. Denn es wird ihnen durch oben- bemelte Ordnung nicht das ganze Land verboten, sie durfen nicht gar ein halbe Meilen von der Stadt gehen, so kommen sie auf derer vom Adel Stenssdörfers, Elbögners, Gfelders und ander mehr Edelleut Grund und Boden, item auf die Herrschaft Teusing, Töpl und Elbogen, derer Ort sie ihre Nothturft überflüssig kaufen und bekommen künnen. Dahin
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 707 Tag, so lang er ohne Bekehrung uns zum Spiegel der Besserung von 1598. Gott selbsten fuergestellt ist, dabei wirs müssen bleiben lassen. Wir sollen aber Euer E. zue wahrhaftigen Gegenbericht nicht ver- halten, dass vor der Zeit und eher als Euer E. diese löbliche Herr- schaft einbekommen, bei Regierung des wohlgebornen Grafen Seba- stianen Schlicken seeliger Gedächtnus diese Ordnung gehalten, wie männiglichen wohlwissend: dass bei einer nambhaften Peen und Strat allen der Herrschaft Unterthanen in Dörfern auferlegt, was sie am Vieh verkaufen, dass sie solches nirgends anders wohin geben sollen, sondern dasselbe alles den Fleischern allhier zuvor fur andern anfeilen und verkaufen, und was sie sonsten fur essende Waaren an Hühnern, Käs, Putter und andern uber ihre Nothturft übrig den Wochenmarkt allhier damit haben besuchen und den Einwohnern, wer es bedurft, verkaufen müssen, wie solches vor alters hero, als die Herren Pfluge diese Herrschaft noch innengehabt, bis auf diese Zeit in löblichen Ge- brauch ist gehalten worden, dardurch der Teuerung gesteuert und die Einwohner in der Stadt und auf dem Lande ihre Nothturft am Fleisch und andern Victualien allhier haben bekommen muegen. Deme allen aber zuewider haben die Jueden allhier diese Jahr hero sich unterstanden und allenthalben auf der Herrschaft den Fleischern das Viehe aus den Händen kauft und dasselb ubersatzt und schier mehrers als die Fleischer selbst geschlachtet, dass die Fleischer nichtes bekommen künnen und haben die Jueden das Fleisch den Christen mit Listen eingeredt, geborgt und ein wenig Gelds darzugeliehen, dass ihnen das Fleisch umb toppelt Geld ankommen, als man's sonst vom Fleischer hat kaufen können. Dardurch sie die Leute angeködert, in Schulden geführt, dass mancher armer Mann anjetzo zue schirmen und zue warten hat, bis entlich von Noth wegen auf unser Beschwerden diese Unbilligkeit verbessert, durch Euer E. Anordnung und Befelch mit den Juden wieder abgeschafft, die alte löbliche und dem gemeinen Mann nutzliche Ordnung renovirt und gleichfalls in unser Gemein dass ihnen niemands kein Fleisch abkaufen soll, darmit Ubertreter gewehret, verboten worden. Aus diesem kann nun mit Warheit nit erzwungen werden, dass wir ihnen den Juden alle Essentwahren und Victualien (deren sie nicht entraten können) abstricken sollten. Denn es wird ihnen durch oben- bemelte Ordnung nicht das ganze Land verboten, sie durfen nicht gar ein halbe Meilen von der Stadt gehen, so kommen sie auf derer vom Adel Stenssdörfers, Elbögners, Gfelders und ander mehr Edelleut Grund und Boden, item auf die Herrschaft Teusing, Töpl und Elbogen, derer Ort sie ihre Nothturft überflüssig kaufen und bekommen künnen. Dahin
Strana 708
708 K HISTORII ŽIDŮ 1598 dann auch unser Fleischer, Bürger und ihr Hausgesinde gehen ihre Victualien, was sie bedurftig, so nicht zue Mark gebracht wird, daselbsten suchen und kaufen müssen. Eben also ist es auch mit ihren Herbergen geschaffen. Der Herr Graf seeliger Gedächtnus hat zur Verhuetung Feuers, Noth und Gefahr verordnet und bei einer sonderbaren Straf verboten, dass die Bürger kein übriges Prennholz in die Stadt und Häuser einführen sollen, sondern dasselbe an besondern Orten und vor der Stadt halten sollen, auf das durch Unachtsambkeit Feuersschaden mag verhuetet werden. Nun werden die Juden betreten, dass sie Holz und Püscheln uber solch nothwendig Verbot in ihre Herbergen eingeschlept und versteckt, dass sie es wieder heraus haben schaffen müssen und die Bürger darumben gestraft worden, und weilen ohnedas die Juden Tag und Nacht mit Waschen, Sudeln und Trudeln Feuer gebrauchen, gefährlich und un- achtsamb genueg darmit umbgehen: derhalben solchen Unrath und Gefährlichkeiten fuerzuekommen, sich gemeine Bürgerschaft bei einer Strafen ferner keinen Juden zueherbergen entschlossen und ver- glichen. Ergo soll draus folgen (wie sie fuergeben) man wölle sie vertreiben und verderben, weilen sie keine Herwergen bekommen können, so doch der Juden ihrer sieben allhier sind, unter denen ihrer sechse ihre eigene Häuser haben, derer einstheils selbst Hausgenossen inhalten und nicht mehr als einer ist, welcher kein eigen Haus hat. Wann dann deme also, worumb dürfen sie reverenter solche un- nöthige und unverschämbte Lügen auf die Bahn bringen. Was ist es aber nu anders, denn dass wir den zenkhischen unchristlichen Leuten alles nach ihrem Lust und Willen verstatten sie kochen und machen lassen sollen, wie sie es selber haben wöllten. Sie selbst durch ein- ander will keiner dem andern trauen noch einnehmen; wir aber sollen gedrungen sein, dass wir sie einnehmen, von ihnen allen Unlust auf- klauben, Feuers Noth und Gefahr bei Tag und Nacht besorgen müssen. Aus diesen allen mugen Euer E. leicht ermessen und abnehmen, mit was Bestand, Grund und Wahrheit die Juden umbgehen und uns zur Ungebür beschweren thun. Dieweiln dann günstig und gebietend Herren dieses Juden Gesind sich je länger je mehrers haufet und fast eine ganze Stadt und Gemein mit ihren Luegen und Tücken ihrens Willens zue zwingen vermeinen: als bitten wir in gebürlichen Gehorsamb Euer E. in dem ein noth- wendiges und gebürliches Einsehen haben wöllen, uns vor solchen der Juden falschen Antichten schützen und vortreten, bei alten löblichen Herkommen, Satzungen und Ordnungen unbeschwert verbleiben lassen Denn mit was Condition die vorige Pfands Herrschaft das erste Haus
708 K HISTORII ŽIDŮ 1598 dann auch unser Fleischer, Bürger und ihr Hausgesinde gehen ihre Victualien, was sie bedurftig, so nicht zue Mark gebracht wird, daselbsten suchen und kaufen müssen. Eben also ist es auch mit ihren Herbergen geschaffen. Der Herr Graf seeliger Gedächtnus hat zur Verhuetung Feuers, Noth und Gefahr verordnet und bei einer sonderbaren Straf verboten, dass die Bürger kein übriges Prennholz in die Stadt und Häuser einführen sollen, sondern dasselbe an besondern Orten und vor der Stadt halten sollen, auf das durch Unachtsambkeit Feuersschaden mag verhuetet werden. Nun werden die Juden betreten, dass sie Holz und Püscheln uber solch nothwendig Verbot in ihre Herbergen eingeschlept und versteckt, dass sie es wieder heraus haben schaffen müssen und die Bürger darumben gestraft worden, und weilen ohnedas die Juden Tag und Nacht mit Waschen, Sudeln und Trudeln Feuer gebrauchen, gefährlich und un- achtsamb genueg darmit umbgehen: derhalben solchen Unrath und Gefährlichkeiten fuerzuekommen, sich gemeine Bürgerschaft bei einer Strafen ferner keinen Juden zueherbergen entschlossen und ver- glichen. Ergo soll draus folgen (wie sie fuergeben) man wölle sie vertreiben und verderben, weilen sie keine Herwergen bekommen können, so doch der Juden ihrer sieben allhier sind, unter denen ihrer sechse ihre eigene Häuser haben, derer einstheils selbst Hausgenossen inhalten und nicht mehr als einer ist, welcher kein eigen Haus hat. Wann dann deme also, worumb dürfen sie reverenter solche un- nöthige und unverschämbte Lügen auf die Bahn bringen. Was ist es aber nu anders, denn dass wir den zenkhischen unchristlichen Leuten alles nach ihrem Lust und Willen verstatten sie kochen und machen lassen sollen, wie sie es selber haben wöllten. Sie selbst durch ein- ander will keiner dem andern trauen noch einnehmen; wir aber sollen gedrungen sein, dass wir sie einnehmen, von ihnen allen Unlust auf- klauben, Feuers Noth und Gefahr bei Tag und Nacht besorgen müssen. Aus diesen allen mugen Euer E. leicht ermessen und abnehmen, mit was Bestand, Grund und Wahrheit die Juden umbgehen und uns zur Ungebür beschweren thun. Dieweiln dann günstig und gebietend Herren dieses Juden Gesind sich je länger je mehrers haufet und fast eine ganze Stadt und Gemein mit ihren Luegen und Tücken ihrens Willens zue zwingen vermeinen: als bitten wir in gebürlichen Gehorsamb Euer E. in dem ein noth- wendiges und gebürliches Einsehen haben wöllen, uns vor solchen der Juden falschen Antichten schützen und vortreten, bei alten löblichen Herkommen, Satzungen und Ordnungen unbeschwert verbleiben lassen Denn mit was Condition die vorige Pfands Herrschaft das erste Haus
Strana 709
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 709 einem Juden zwar wider unsern Willen zue kaufen bewilligt, dass aufn 1598. Fall sie uns der Burgerschaft beschwerlichen, schädlich oder aufsetzig sein würden, sie ohn alle Mittel und Behelf dieselben abtreten und wieder mit Christen besetzen sollen, das thuen beigelegte Abschriften und Revers mit mehrern besagen. Darbei wir uns dann nochmalen gunstig Hand zue haben und darwider nit bedrungen zue lassen, höchstes Fleiss gebeten und soliches in Gehorsamb zu verdienen erboten haben wöllen. Datum den 22. Aprilis a. 98. Bürgermeister und Rath der Stadt Petschau. An die ehrnfesten, ehrbarn und hochweisen Herrn Bürgermeistern und Rath der kaiserlichen freien Bergstadt Schlaggenwalde, unsern günstig und gbietenden Herren auf der unruhigen zu den zue Petschau wohn. Juden ungründliches Suppliciren warhafter Gegenbericht vom Burger- meister, Rath der Stadt Petschau. Orig. arch. města Slavkova. 937. Starší židovské obce Pražské prosebně žá- 1598. dají císaře Rudolfa, aby ne vedle usnešení sněmov- ního berni z obojího, nýbrž jen z mužského pohlaví odvozovati byli povinni. V květnu 1598. Nejjasnější oc. Na VMCskou se vší ponížeností my chudí Židé potřebně vznášeti musíme, tak jakž jest opět na sněmu obecným v letu tomto 98 na nás Židy hlavní berně svolena; tu pro uvarování sněmem pokuty rádi spraviti chtíce, od nás ji přijíti se zbraňují pro příčinu, že v tom artikuli sněmovním na listu 11. Židé obojího pohlaví, totiž aby každý, kderý 20 let a vejše stáří po 2 dukátích z hlavy, a kterýž pod 20 let a níže do 10 obojího pohlaví stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli, obsaženi jsou, na nás chtíce míti, abychom i od ženského pohlaví berni hlavní spravili, i že tak nápodobně na onen čas v sněmu obecným, kderý v sobotu po památce sv. Lukáše v letu minulém 93 držán byl, o obojím pohlaví doloženo bylo, což se vztahovalo na velikú nemožnost a záhubu naši; za tou příčinou o vysvětlení toho artikule sme k VMCské v poníženosti suplikovali. Což měvše VMCská s nejvyš- šími pány, pány ouředníky a soudci zemskými, VMCské radami, v milo- stivém a bedlivém uvážení, ráčili ste to vysvětliti a publice oznámiti poručiti, abychom berni hlavní jen z mužského pohlaví spravili z osob v tom vysvětlení vyspecifikovaných, jakž to vysvětlení, z něhož příležitě vejpis VMCské poníženě podáváme, to v sobě obsahujíc zavírá. A poněvadž i tohoto léta 98 takové sněmovní snešení na oboje pohlaví nám Židuom k veliké nemožnosti a záhubě se vztahuje, z tý bezelstný příčiny k VMCské i na místě vší obce židovské se utíkáme
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 709 einem Juden zwar wider unsern Willen zue kaufen bewilligt, dass aufn 1598. Fall sie uns der Burgerschaft beschwerlichen, schädlich oder aufsetzig sein würden, sie ohn alle Mittel und Behelf dieselben abtreten und wieder mit Christen besetzen sollen, das thuen beigelegte Abschriften und Revers mit mehrern besagen. Darbei wir uns dann nochmalen gunstig Hand zue haben und darwider nit bedrungen zue lassen, höchstes Fleiss gebeten und soliches in Gehorsamb zu verdienen erboten haben wöllen. Datum den 22. Aprilis a. 98. Bürgermeister und Rath der Stadt Petschau. An die ehrnfesten, ehrbarn und hochweisen Herrn Bürgermeistern und Rath der kaiserlichen freien Bergstadt Schlaggenwalde, unsern günstig und gbietenden Herren auf der unruhigen zu den zue Petschau wohn. Juden ungründliches Suppliciren warhafter Gegenbericht vom Burger- meister, Rath der Stadt Petschau. Orig. arch. města Slavkova. 937. Starší židovské obce Pražské prosebně žá- 1598. dají císaře Rudolfa, aby ne vedle usnešení sněmov- ního berni z obojího, nýbrž jen z mužského pohlaví odvozovati byli povinni. V květnu 1598. Nejjasnější oc. Na VMCskou se vší ponížeností my chudí Židé potřebně vznášeti musíme, tak jakž jest opět na sněmu obecným v letu tomto 98 na nás Židy hlavní berně svolena; tu pro uvarování sněmem pokuty rádi spraviti chtíce, od nás ji přijíti se zbraňují pro příčinu, že v tom artikuli sněmovním na listu 11. Židé obojího pohlaví, totiž aby každý, kderý 20 let a vejše stáří po 2 dukátích z hlavy, a kterýž pod 20 let a níže do 10 obojího pohlaví stáří jsou, po jednom dukátu dáti povinni byli, obsaženi jsou, na nás chtíce míti, abychom i od ženského pohlaví berni hlavní spravili, i že tak nápodobně na onen čas v sněmu obecným, kderý v sobotu po památce sv. Lukáše v letu minulém 93 držán byl, o obojím pohlaví doloženo bylo, což se vztahovalo na velikú nemožnost a záhubu naši; za tou příčinou o vysvětlení toho artikule sme k VMCské v poníženosti suplikovali. Což měvše VMCská s nejvyš- šími pány, pány ouředníky a soudci zemskými, VMCské radami, v milo- stivém a bedlivém uvážení, ráčili ste to vysvětliti a publice oznámiti poručiti, abychom berni hlavní jen z mužského pohlaví spravili z osob v tom vysvětlení vyspecifikovaných, jakž to vysvětlení, z něhož příležitě vejpis VMCské poníženě podáváme, to v sobě obsahujíc zavírá. A poněvadž i tohoto léta 98 takové sněmovní snešení na oboje pohlaví nám Židuom k veliké nemožnosti a záhubě se vztahuje, z tý bezelstný příčiny k VMCské i na místě vší obce židovské se utíkáme
Strana 710
710 K HISTORII ŽIDŮ 1598. a za to poníženě prosíme: neužívajíce my pozemských statků ani mě- šťanských živností, vinic, zahrad, pivovarů, mlejnů, i hor stříbrných a zlatých neužívajíce, jen je sobě, někdeří do jiných zemí po kupectví pracujíce, s opovážením hrdel našich sem do království Českého při- vážíme a což rukama svýma a z posluhování lidem vypracujem, tím sebe, manželky naše živiti a VMCské berně náležité i jiné poplatky obecní spravovati musíme, že VMCská nás v tom milostivě uše- třiti a nyní také ten sněmovní artikul, souc na nejvýš velikými ber- němi a sbírkami ochuzeni, vysvětliti ráčíte, jak bychom berni spraviti měli pro uvarování pokuty sněmem uložené, tak abychom mimo ne- možnost stěžováni nebyli. A což v tom VMCská pro nás chudou obec učiniti ráčíte, pán Bůh ráčí býti za to VMCské hojná a věčná odplata nebeskou radostí a zde dobrým zdravím, dlouhým kralováním, šťastným a veselým vítězstvím nad nepřáteli, začež my také pána Boha prositi povinni sme. S tím poroučujíc se VMCské k ochraně a k opatření spravedlivému za milostivú brzkú odpověď se vší ponížeností prosíme. VMCské v poddanosti věrní a poslušní N. starší a obecní starší Židé Pražští i na místě vší obce židovské. Sněmy české IX., 574. 1598. 938. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za ochranu Židů v Emdenu ve Frieslandu, kteříž z neznámých příčin byli zatčeni, poněvadž vedle svobod, výsad od Římských císařů a králů Židům udělených moc a právo je souditi náleží jen císaři. 3. června 1598. Allerdurchleuchtigister oc. Allergnädigister Kaiser auch zu Hungern und Böheimben Kunig und Herr. Euer Kais. und Kön. Mt. können wir von derselben allergnädigist furgesetzte Altesten einer ganzen armen juedischen Gemein allhie zue Prag und im Konigreich Böheimben wegen etlicher hochbeschwerten unsern Glaubensgenossen hiemit aller- underthänigist und gehorsamist anzuflehen nicht umbgehen: nachdem und obwohln unsere ganze gemeine Judischheit, soviel deren im hei- ligen Reich wohnen, in Euer Mt. und eines jeden Römischen Kaisers sonderlich Schutz und Versprechnus zustehen, darzue von den heiligen Vätern den Bäpsten und gemeinen christlichen Concilien, auch Euer Mt. lieben Vorfahren im Reiche, Romischen Kaisern und Königen gott- seeliger Gedächtnus, mit allerhand Freiheiten und Privilegien — (darunter dann auch dies zuerfinden, dass männiglicher eigentätiger Gewalt und Fürnehmbens gegen gedachte gemeine Juedischheit sich gänzlichen
710 K HISTORII ŽIDŮ 1598. a za to poníženě prosíme: neužívajíce my pozemských statků ani mě- šťanských živností, vinic, zahrad, pivovarů, mlejnů, i hor stříbrných a zlatých neužívajíce, jen je sobě, někdeří do jiných zemí po kupectví pracujíce, s opovážením hrdel našich sem do království Českého při- vážíme a což rukama svýma a z posluhování lidem vypracujem, tím sebe, manželky naše živiti a VMCské berně náležité i jiné poplatky obecní spravovati musíme, že VMCská nás v tom milostivě uše- třiti a nyní také ten sněmovní artikul, souc na nejvýš velikými ber- němi a sbírkami ochuzeni, vysvětliti ráčíte, jak bychom berni spraviti měli pro uvarování pokuty sněmem uložené, tak abychom mimo ne- možnost stěžováni nebyli. A což v tom VMCská pro nás chudou obec učiniti ráčíte, pán Bůh ráčí býti za to VMCské hojná a věčná odplata nebeskou radostí a zde dobrým zdravím, dlouhým kralováním, šťastným a veselým vítězstvím nad nepřáteli, začež my také pána Boha prositi povinni sme. S tím poroučujíc se VMCské k ochraně a k opatření spravedlivému za milostivú brzkú odpověď se vší ponížeností prosíme. VMCské v poddanosti věrní a poslušní N. starší a obecní starší Židé Pražští i na místě vší obce židovské. Sněmy české IX., 574. 1598. 938. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za ochranu Židů v Emdenu ve Frieslandu, kteříž z neznámých příčin byli zatčeni, poněvadž vedle svobod, výsad od Římských císařů a králů Židům udělených moc a právo je souditi náleží jen císaři. 3. června 1598. Allerdurchleuchtigister oc. Allergnädigister Kaiser auch zu Hungern und Böheimben Kunig und Herr. Euer Kais. und Kön. Mt. können wir von derselben allergnädigist furgesetzte Altesten einer ganzen armen juedischen Gemein allhie zue Prag und im Konigreich Böheimben wegen etlicher hochbeschwerten unsern Glaubensgenossen hiemit aller- underthänigist und gehorsamist anzuflehen nicht umbgehen: nachdem und obwohln unsere ganze gemeine Judischheit, soviel deren im hei- ligen Reich wohnen, in Euer Mt. und eines jeden Römischen Kaisers sonderlich Schutz und Versprechnus zustehen, darzue von den heiligen Vätern den Bäpsten und gemeinen christlichen Concilien, auch Euer Mt. lieben Vorfahren im Reiche, Romischen Kaisern und Königen gott- seeliger Gedächtnus, mit allerhand Freiheiten und Privilegien — (darunter dann auch dies zuerfinden, dass männiglicher eigentätiger Gewalt und Fürnehmbens gegen gedachte gemeine Juedischheit sich gänzlichen
Strana 711
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 711 enthalten, auch auf bloses Angeben ihrer Widerwärtigen keinen Jueden 1598. noch Juedin und also niemanden aus ihnen an ihren Personen auch Leiben, Hab und Guetern eigenmächtiglich vergewaltigen, peinigen, marteren, noch vom Leben zum Tode richten, sondern dieselbigen ihre vermeinete und fürgefallene Klage, indeme auch sonsten ohnedas in Rechten niemand zugleich den Kläger und Richterstand fueren mag, zuvor an Euer Mt. und dero Nachkommen im Reiche die Römischen Kaiser und Könige, als gemeiner Judischheit im Reich oberste Obrig- — keit gelangen lassen und daselbsten Bescheids gewartend sein sollen) allergnädigst fursehen und begabet, die uns einer ganzen gemeinen Judischheit, dann auch von Euer Mt. selbsten, allergnädigist wieder- umben erneuert und konfirmiert, sowohl männiglichen bei hoher Straf und Peen uns ingemein dabei ruehig zue lassen und handzuehaben ernstlichen geboten worden. Nichtes desto weniger, so kommen wir durch die unserigen, welche jetzo von dem gehaltenem Jahrmarckte zue Leipzig, mit Verleihung gottlicher Gnaden, wieder anheimbkommen sein, zu gewisser Erfahrung, dass man zu Embden in Ostfriesland etliche Juden, so daselbsten wohnhaft sein und ihre Nahrung fueren, bevorab drei, welche mit Namen Maier, Pheyfuss und Seeligman ge- neunt werden, gefenglichen gegriffen und eingezogen habe, aus was bewegenden Ursachen aber, ist uns unwissend. Weilen aber neulicher Zeit auch daselbsten zwo furnehmbe Raths oder Burgerspersonen etwan gefänchlichen eingenomben, sowohl durch den Scharfrichter gewaltig- lichen angegriffen und ganz schleunig vom Leben zum Tode gericht werden, als tragen wir die Beisorge, dass nicht ebenermassen durch Aufwieglung ihrer Missgonstigen mit gedachten Jueden auch etwan schleunig geeilet und eigenthätige Gewalt zue ihrer Wohlfart und Rechtens Verkurzung was furgenomben werden möge; und sintemal wir hiebei erachten, dass bemelte von Embden angezogenen gemeiner Judischheit allergnädigist verliehenen Privilegien nach hierinnen wider gedachte Jueden, unsere Glaubensgenossen, aus eigenem Furnehmben nicht zugleich Kläger und Richterstand zue fueren befuegt, sondern ihre vermeinte habende und entsprungene Klage, bevorab da die wider der Jueden Leib und Personen gerichtet werden soll, zuvor an Euer Mt. gelangen zu lassen und Bescheids wieder darauf zuegewarten schuldig sein werden. Derowegen weilen wir von Euer Mt. des allergnädigisten Kaisers hohen Gemuets wissen, dass sie allergnädigist wollen, nicht alleine dass männiglicher bei seinen von Euern Mt. Vorfahren gegebenen und wohl erlangten, darzu von Euer Mt. selbsten erneuerten und konfirmirten Privilegien und Freiheiten gehandhabet, sondern auch dass denselben
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 711 enthalten, auch auf bloses Angeben ihrer Widerwärtigen keinen Jueden 1598. noch Juedin und also niemanden aus ihnen an ihren Personen auch Leiben, Hab und Guetern eigenmächtiglich vergewaltigen, peinigen, marteren, noch vom Leben zum Tode richten, sondern dieselbigen ihre vermeinete und fürgefallene Klage, indeme auch sonsten ohnedas in Rechten niemand zugleich den Kläger und Richterstand fueren mag, zuvor an Euer Mt. und dero Nachkommen im Reiche die Römischen Kaiser und Könige, als gemeiner Judischheit im Reich oberste Obrig- — keit gelangen lassen und daselbsten Bescheids gewartend sein sollen) allergnädigst fursehen und begabet, die uns einer ganzen gemeinen Judischheit, dann auch von Euer Mt. selbsten, allergnädigist wieder- umben erneuert und konfirmiert, sowohl männiglichen bei hoher Straf und Peen uns ingemein dabei ruehig zue lassen und handzuehaben ernstlichen geboten worden. Nichtes desto weniger, so kommen wir durch die unserigen, welche jetzo von dem gehaltenem Jahrmarckte zue Leipzig, mit Verleihung gottlicher Gnaden, wieder anheimbkommen sein, zu gewisser Erfahrung, dass man zu Embden in Ostfriesland etliche Juden, so daselbsten wohnhaft sein und ihre Nahrung fueren, bevorab drei, welche mit Namen Maier, Pheyfuss und Seeligman ge- neunt werden, gefenglichen gegriffen und eingezogen habe, aus was bewegenden Ursachen aber, ist uns unwissend. Weilen aber neulicher Zeit auch daselbsten zwo furnehmbe Raths oder Burgerspersonen etwan gefänchlichen eingenomben, sowohl durch den Scharfrichter gewaltig- lichen angegriffen und ganz schleunig vom Leben zum Tode gericht werden, als tragen wir die Beisorge, dass nicht ebenermassen durch Aufwieglung ihrer Missgonstigen mit gedachten Jueden auch etwan schleunig geeilet und eigenthätige Gewalt zue ihrer Wohlfart und Rechtens Verkurzung was furgenomben werden möge; und sintemal wir hiebei erachten, dass bemelte von Embden angezogenen gemeiner Judischheit allergnädigist verliehenen Privilegien nach hierinnen wider gedachte Jueden, unsere Glaubensgenossen, aus eigenem Furnehmben nicht zugleich Kläger und Richterstand zue fueren befuegt, sondern ihre vermeinte habende und entsprungene Klage, bevorab da die wider der Jueden Leib und Personen gerichtet werden soll, zuvor an Euer Mt. gelangen zu lassen und Bescheids wieder darauf zuegewarten schuldig sein werden. Derowegen weilen wir von Euer Mt. des allergnädigisten Kaisers hohen Gemuets wissen, dass sie allergnädigist wollen, nicht alleine dass männiglicher bei seinen von Euern Mt. Vorfahren gegebenen und wohl erlangten, darzu von Euer Mt. selbsten erneuerten und konfirmirten Privilegien und Freiheiten gehandhabet, sondern auch dass denselben
Strana 712
712 K HISTORII ŽIDŮ 1598. zuwider niemand mit Gewalt eigenthatlicher Weise beschwert werde, sonderlichen aber einen jeden fur eigenthatiger Gewalt und zu seinen befuegten Rechten aus kais. obliegendem tragendem Ambte allergenä- digist zu schuetzen und zu verhelfen geneigt sein, auch dass hernacher von solchen oder dergleichen ergangenen Geschichten sich niemand anderer Orten understehen möge die Juden hin und wieder mit eigen- thätiger Gewalt zue beschweren, dardurch sie oder wir dann nichts anderes als Verlust aller unserer zeitlichen Nahrung neben endlicher Verdruckung und Undergang an Leib und Leben zuegewarten haben würden, als haben wir dieselbe hiemit umb dero Kaiserliche Hilfe und gebuerliches ernstliches Einsehen allerunderthänigist anzuerufen und zue bitten nicht umbgehen können. Und langet demnach an Euer Kais. und Kun. Mt. hiemit unser allerunterthänigistes und in ganz demutigen Gehorsamb sehr hoch- fleissigistes und flehentlichistes Bitten, die geruechen sich hierin so allergenädigist zu erweisen und erkennen, dass die von Embden wider die bei ihnen eingezogene und gefänglich haftende Jueden ohn Vor- wissen Euer Mt. nicht zugleich Kläger und Richterstand fueren mögen, sondern ihre wider sie entstandene Klage umb dero allergenädigiste Resolution zuvor an Euer Mt. gehorsamist gelangen zu lassen schuldig sein; auch darauf, damit bemelte Jueden underdessen ohne E. Mt. allergenädigiste Resolution und Erkanntnus an ihren Leiben, Leben, Hab und Guetern wider die Billigkeit weiter nicht beschwert, noch zue Abfuerung ihrer Unschuld nicht verkurzet werden mochten, bei der unnachlesslichen Peen, in gemeiner Juedischheit allergenädigist ertheileten und von Euer Mt. erneuerten und konfirmirten Privilegien begriffen, bei denen von Embden die allergenädigiste Anordnung und Verfuegung zue thuen, sowohl sie erstlichen dahin anhalten lassen, dass sie wider vielgedachte Juden weiter Thatliches nichts furnehmben, sondern ihre wider die Jueden entstandene Klage zuvor Euer Mt. fur- bringen sollen, uf dass wir allergenädigiste Handhabung gemeiner Judischheit verliehenen Privilegien gehorsamist empfinden, sowohl als- dann nach Verhörung der Jueden Nothdurft von Euer Mt. ferner an- geordnet und ergehen möge, was Recht sei. Solche Befürderung der Billigkeit wöllen wir insgemein umb Euer Kais. und Kun. Mt. langes gesundes Leben gluckseelige Regierung und Uberwindung des Erb- feinds des Turken neben unseren obwohl unwurdigen doch pflicht- schuldigen und allerthanigisten, gehorsamisten Diensten gegen Gott dem Allmächtigen in unserem täglichen Gebet zu erbitten gar nicht vergessen, daneben uns zu allergenädigistem Bescheide allerdiemuetigist befehlende. Actum 3. Junii ao 1598.
712 K HISTORII ŽIDŮ 1598. zuwider niemand mit Gewalt eigenthatlicher Weise beschwert werde, sonderlichen aber einen jeden fur eigenthatiger Gewalt und zu seinen befuegten Rechten aus kais. obliegendem tragendem Ambte allergenä- digist zu schuetzen und zu verhelfen geneigt sein, auch dass hernacher von solchen oder dergleichen ergangenen Geschichten sich niemand anderer Orten understehen möge die Juden hin und wieder mit eigen- thätiger Gewalt zue beschweren, dardurch sie oder wir dann nichts anderes als Verlust aller unserer zeitlichen Nahrung neben endlicher Verdruckung und Undergang an Leib und Leben zuegewarten haben würden, als haben wir dieselbe hiemit umb dero Kaiserliche Hilfe und gebuerliches ernstliches Einsehen allerunderthänigist anzuerufen und zue bitten nicht umbgehen können. Und langet demnach an Euer Kais. und Kun. Mt. hiemit unser allerunterthänigistes und in ganz demutigen Gehorsamb sehr hoch- fleissigistes und flehentlichistes Bitten, die geruechen sich hierin so allergenädigist zu erweisen und erkennen, dass die von Embden wider die bei ihnen eingezogene und gefänglich haftende Jueden ohn Vor- wissen Euer Mt. nicht zugleich Kläger und Richterstand fueren mögen, sondern ihre wider sie entstandene Klage umb dero allergenädigiste Resolution zuvor an Euer Mt. gehorsamist gelangen zu lassen schuldig sein; auch darauf, damit bemelte Jueden underdessen ohne E. Mt. allergenädigiste Resolution und Erkanntnus an ihren Leiben, Leben, Hab und Guetern wider die Billigkeit weiter nicht beschwert, noch zue Abfuerung ihrer Unschuld nicht verkurzet werden mochten, bei der unnachlesslichen Peen, in gemeiner Juedischheit allergenädigist ertheileten und von Euer Mt. erneuerten und konfirmirten Privilegien begriffen, bei denen von Embden die allergenädigiste Anordnung und Verfuegung zue thuen, sowohl sie erstlichen dahin anhalten lassen, dass sie wider vielgedachte Juden weiter Thatliches nichts furnehmben, sondern ihre wider die Jueden entstandene Klage zuvor Euer Mt. fur- bringen sollen, uf dass wir allergenädigiste Handhabung gemeiner Judischheit verliehenen Privilegien gehorsamist empfinden, sowohl als- dann nach Verhörung der Jueden Nothdurft von Euer Mt. ferner an- geordnet und ergehen möge, was Recht sei. Solche Befürderung der Billigkeit wöllen wir insgemein umb Euer Kais. und Kun. Mt. langes gesundes Leben gluckseelige Regierung und Uberwindung des Erb- feinds des Turken neben unseren obwohl unwurdigen doch pflicht- schuldigen und allerthanigisten, gehorsamisten Diensten gegen Gott dem Allmächtigen in unserem täglichen Gebet zu erbitten gar nicht vergessen, daneben uns zu allergenädigistem Bescheide allerdiemuetigist befehlende. Actum 3. Junii ao 1598.
Strana 713
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 713 Euer Kais. und Kun. Mt. allerunderthanigiste und gehorsamiste 1598. N. die verordneten Altesten Jueden der juedischen Gemein zue Prag und im Konigreich Böheimben. [In tergo:] An die Röm. Kais. auch zu Hungern und Böheimben Kun. Mt. unsern allergn. Herrn allerundethänigist Supplication und sehr nothwendiges Bitten wegen etlicher ihrer Beschwerden und hoch- bedrangten Glaubensgenossen N. der verordneten Altisten Jueden der gemeinen Juedischheit zue Prag und im Königreich Böheimben. Orig. v stát. arch. ve Vídni. Böhmen. Fasc. 2. 939. Florian Mates bradýř prodal dům se za- 1598. hradou na břehu Markovi Meyzlovi za 800 kop gr. č. 27. července 1598. Florian Mates bradýř prodal dům se zahradou na břehu Markovi Mayzlovi Židu za vosm set kop grošův českých zúplna zaplacených, k kterémužto trhu pan purgmistr, páni dovoliti a zápis aby do úřadu šestipanského s týmž domem přiveden byl poručiti ráčili, tak že on Marek Mayzl za sebe i dědice a budúcí držitele jeho každého roku platu stálého k obci do jmenovaného úřadu bez zadržování po dvou kopách gr. čes. a to při času svatého Havla dávati a odvozovati při- pověděl pod propadením obci takového domu. Actum in consilio f. 2 post Jacobi apostoli 27. Julii anno MDXCVIII. Archiv města Prahy. Rkp. 2118, f. 286. 940. Abraham a David, Židé Kolínští, komoře 1598. české, že řezníci Kolínští zabavili jim dobytek koupený, žádají za opatření. V Kolíně, 25. srpna 1598. JMCské zřízené komory v království Českém VMt pane, pane presidente a VMti páni, páni rady, páni milostiví! Z přinucené a ne- vyhnutedlné potřeby my chudí, potřební Židé na VMti poníženě vzná- šíme, že v neděli nyní pominulou přišel k nám do Kolína jeden ro- botný, sedlský člověk, pobídše nás na drobný dobytek, kozly a kozy, že má na prodaj, abychom k němu se vypravili a koupili od něho. Což sme tak učinili a projednavše sobě chlív na předměstí u jednoho souseda, poněvadž pan purkmistr a páni Kolínští v nedělní den nedadí do města dobytka hnáti, pokudž bychom co koupili, abychom měli kde ten dobytek zavříti a nazejtří ráno že bychom do našich domů přihnati dali. A koupivše my dvamecítma kusů kozlů a koz, když sme je k Kolínu hnali a ještě podál od předměstí města Kolína byli, potkavše nás řezníci Kolínští, sou nám ten dobytek pobrali, což sme my na
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 713 Euer Kais. und Kun. Mt. allerunderthanigiste und gehorsamiste 1598. N. die verordneten Altesten Jueden der juedischen Gemein zue Prag und im Konigreich Böheimben. [In tergo:] An die Röm. Kais. auch zu Hungern und Böheimben Kun. Mt. unsern allergn. Herrn allerundethänigist Supplication und sehr nothwendiges Bitten wegen etlicher ihrer Beschwerden und hoch- bedrangten Glaubensgenossen N. der verordneten Altisten Jueden der gemeinen Juedischheit zue Prag und im Königreich Böheimben. Orig. v stát. arch. ve Vídni. Böhmen. Fasc. 2. 939. Florian Mates bradýř prodal dům se za- 1598. hradou na břehu Markovi Meyzlovi za 800 kop gr. č. 27. července 1598. Florian Mates bradýř prodal dům se zahradou na břehu Markovi Mayzlovi Židu za vosm set kop grošův českých zúplna zaplacených, k kterémužto trhu pan purgmistr, páni dovoliti a zápis aby do úřadu šestipanského s týmž domem přiveden byl poručiti ráčili, tak že on Marek Mayzl za sebe i dědice a budúcí držitele jeho každého roku platu stálého k obci do jmenovaného úřadu bez zadržování po dvou kopách gr. čes. a to při času svatého Havla dávati a odvozovati při- pověděl pod propadením obci takového domu. Actum in consilio f. 2 post Jacobi apostoli 27. Julii anno MDXCVIII. Archiv města Prahy. Rkp. 2118, f. 286. 940. Abraham a David, Židé Kolínští, komoře 1598. české, že řezníci Kolínští zabavili jim dobytek koupený, žádají za opatření. V Kolíně, 25. srpna 1598. JMCské zřízené komory v království Českém VMt pane, pane presidente a VMti páni, páni rady, páni milostiví! Z přinucené a ne- vyhnutedlné potřeby my chudí, potřební Židé na VMti poníženě vzná- šíme, že v neděli nyní pominulou přišel k nám do Kolína jeden ro- botný, sedlský člověk, pobídše nás na drobný dobytek, kozly a kozy, že má na prodaj, abychom k němu se vypravili a koupili od něho. Což sme tak učinili a projednavše sobě chlív na předměstí u jednoho souseda, poněvadž pan purkmistr a páni Kolínští v nedělní den nedadí do města dobytka hnáti, pokudž bychom co koupili, abychom měli kde ten dobytek zavříti a nazejtří ráno že bychom do našich domů přihnati dali. A koupivše my dvamecítma kusů kozlů a koz, když sme je k Kolínu hnali a ještě podál od předměstí města Kolína byli, potkavše nás řezníci Kolínští, sou nám ten dobytek pobrali, což sme my na
Strana 714
714 K HISTORII ŽIDŮ 1598. JMCské pana hejtmana zámku Kolínského vznesli; ale ti řezníci na psaní pana hejtmana nic dbáti a nám toho dobytku kozího, až sme jistý základ složili, zase navrátiti nechtěli. I jsouce my chudí, potřební Židé, davše za ten dobytek několik kop grošův českých, k VMtem pánům a ochrancům našim milostivým, nám k ochraně od JMCské oc nařízeným, se utíkáme a za to VMtí poníženě prosíme, že slovutné opatrnosti pánům purkmistru a radě města Kolína nad Labem nám milostivého psaní uděliti a o tom poručiti ráčíte, aby nám tehdáž za týž dobytek složený základ zase navrátili a nás v tom hubiti nedo- pouštěli. V tom tak poroučejíce se VMtem k opatření spravedlivému, za milostivou odpověď poníženě prosíme. Datum v pondělí po svatým Bartoloměji léta 98. VMtí věrně poslušní Abraham a David, Židé bydlící v městě Kolíně Novém nad Labem. Orig. arch. města Kolína VI. 1598. 941. Komora česká Kolínským o potrestání dvou Židů, kteříž ve dni nedělní a sváteční dobytek do města hnali. 15. září 1598. Moudří a opatrní přátelé milí. Porozumíváme tomu z psaní vašeho a v něm od cechmistrův a starších na místě všeho pořádku řemesla řeznického v městě Kolíně Novém nad Labem vám podané suplikaci, čeho jsou se Abraham a David Židé a obyvatelé u vás kupováním a do města hnaním dobytka ve dny nedělní a sváteční proti obdaro- vání slavných a svatých pamětí císaře Ferdinanda a na to konfirmací císaře Maxmiliana řezníkům u vás dané dopustili. I poněvadž jsou se toho tak všetečně proti jich řezníkův privilejim prvé nejednou i také teď nyní nemaje toho učiniti dopustili: slušně a spravedlivě jim řez- níkům ten základ, kteréhož jsou tak místo toho dobytka zanechali náleží, kterýž jim k dobrému, jakž vám pak jménem a na místě JMCské poroučíme, z práva propusťte a vydejte, a dopustí-li se toho Židé kdy více, dobytek, kterýž by tak hnali, bez milosti bráti dejte. Na tom JMCské jistou a konečnou vůli naplníte. Dán na hradě Praž- ském v outerý po památce Povýšení svatého kříže léta devadesátého osmého. Orig. v archivu města Kolína. 1598. 942. Bartoloměj Miller z Untersberku, císařský rychtář v Starém městě Pražském, oznamuje komoře české, proč sčítání židovských domů nyní možné
714 K HISTORII ŽIDŮ 1598. JMCské pana hejtmana zámku Kolínského vznesli; ale ti řezníci na psaní pana hejtmana nic dbáti a nám toho dobytku kozího, až sme jistý základ složili, zase navrátiti nechtěli. I jsouce my chudí, potřební Židé, davše za ten dobytek několik kop grošův českých, k VMtem pánům a ochrancům našim milostivým, nám k ochraně od JMCské oc nařízeným, se utíkáme a za to VMtí poníženě prosíme, že slovutné opatrnosti pánům purkmistru a radě města Kolína nad Labem nám milostivého psaní uděliti a o tom poručiti ráčíte, aby nám tehdáž za týž dobytek složený základ zase navrátili a nás v tom hubiti nedo- pouštěli. V tom tak poroučejíce se VMtem k opatření spravedlivému, za milostivou odpověď poníženě prosíme. Datum v pondělí po svatým Bartoloměji léta 98. VMtí věrně poslušní Abraham a David, Židé bydlící v městě Kolíně Novém nad Labem. Orig. arch. města Kolína VI. 1598. 941. Komora česká Kolínským o potrestání dvou Židů, kteříž ve dni nedělní a sváteční dobytek do města hnali. 15. září 1598. Moudří a opatrní přátelé milí. Porozumíváme tomu z psaní vašeho a v něm od cechmistrův a starších na místě všeho pořádku řemesla řeznického v městě Kolíně Novém nad Labem vám podané suplikaci, čeho jsou se Abraham a David Židé a obyvatelé u vás kupováním a do města hnaním dobytka ve dny nedělní a sváteční proti obdaro- vání slavných a svatých pamětí císaře Ferdinanda a na to konfirmací císaře Maxmiliana řezníkům u vás dané dopustili. I poněvadž jsou se toho tak všetečně proti jich řezníkův privilejim prvé nejednou i také teď nyní nemaje toho učiniti dopustili: slušně a spravedlivě jim řez- níkům ten základ, kteréhož jsou tak místo toho dobytka zanechali náleží, kterýž jim k dobrému, jakž vám pak jménem a na místě JMCské poroučíme, z práva propusťte a vydejte, a dopustí-li se toho Židé kdy více, dobytek, kterýž by tak hnali, bez milosti bráti dejte. Na tom JMCské jistou a konečnou vůli naplníte. Dán na hradě Praž- ském v outerý po památce Povýšení svatého kříže léta devadesátého osmého. Orig. v archivu města Kolína. 1598. 942. Bartoloměj Miller z Untersberku, císařský rychtář v Starém městě Pražském, oznamuje komoře české, proč sčítání židovských domů nyní možné
Strana 715
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 715 není a odkazuje na předešlé sčítání domů z r. 1595, 1598. při kterémž shledáno 150 židovských domů. 30. října 1598. JMCské pána, pána našeho nejmilostivějšího VMti pane, pane presidente a páni rady zřízené komory v království Českém, páni mně laskavě přízniví. Podlé poručení VMtí strany sčítání znovu, jakž sně- movní vyměření ukazuje, domův židovských, byl bych se dávno rád poslušně zachoval a to vykonal, ale že nedostatek častý zdraví mého, an duom od domu choditi možnost má nepostačuje, k tomu od dávných časův ty veliké nečistoty a smrady za příčinou vod ve sklepích a nyní obzvláštně ta morová rána sou vkročily, toho až posavad tak zanecháno býti jest musilo; k tomu také nyní pro utíkání Židův ani třetí díl Židův doma se nenachází. Nadto vejše jistou zprávu mám, že týchž domův židovských od předešlého sečtení jich, kteréž se léta pominu- lého oc 95 stalo a Židé podlé toho berně sou odvozovali, do tohoto času nic jest nepřibylo. To pak předešlé sečtení týchž domův jestliže se při komoře nenachází, tehdy nepochybně při berni se nejde, z ja- kého počtu domův těch jmenovaného léta oc 95 taková berně sněmem na Židy uložená od týchž Židův nahoru jest odvedena. Protož jiné ponížené naděje nejsem, než že VMti takového sečtení nebo počtu domův předešlého při berni vyhledati poručiti ráčíte, tak aby potřebí nebylo znovu po těch domích židovských v tento nebezpečný čas cho- diti a je sčítati. Také, pokudž se však VMtem za potřebné býti vidí, mohli by starší Židé před VMti povoláni býti, aby pod svými pří- sahami o takovém počtu domův židovských, kterýž jim vejborně známý a vědomý jest, v pravdě oznámili. To mi se na ten čas, však proti VMtí poručení nic nečiníce, VMtem předložiti vidělo; dále jak od VMtí nařízeno bude, tak se poslušně zachovati jsem hotov. Datum v pátek po památce svatých Šimoniše a Judy apoštolův léta Páně oc 98. VMtem k službám povolný JMCské rychtář v Starém městě Pražském Bartoloměj Miller z Untersberku. (In tergo.) Léta 1595 páni Pražané Starého města Pražského podlé svolení sněmovního přiznali se z 150 domův židovských a z nich podlé téhož svolení odvedli. Actum při berni 18. Novembris anno 1598. Sněmy české IX., 598. Matyáš Jizbický. 943. M. Jan Pacheus z Rajova, královský rychtář 1598. v Novém Kolíně, oznamuje komoře české, že nachází se v Kolíně 213 domů křesťanských a 32 židovských. V Novém Kolíně, 2. listopadu 1598. Sněmy české IX., 600.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 715 není a odkazuje na předešlé sčítání domů z r. 1595, 1598. při kterémž shledáno 150 židovských domů. 30. října 1598. JMCské pána, pána našeho nejmilostivějšího VMti pane, pane presidente a páni rady zřízené komory v království Českém, páni mně laskavě přízniví. Podlé poručení VMtí strany sčítání znovu, jakž sně- movní vyměření ukazuje, domův židovských, byl bych se dávno rád poslušně zachoval a to vykonal, ale že nedostatek častý zdraví mého, an duom od domu choditi možnost má nepostačuje, k tomu od dávných časův ty veliké nečistoty a smrady za příčinou vod ve sklepích a nyní obzvláštně ta morová rána sou vkročily, toho až posavad tak zanecháno býti jest musilo; k tomu také nyní pro utíkání Židův ani třetí díl Židův doma se nenachází. Nadto vejše jistou zprávu mám, že týchž domův židovských od předešlého sečtení jich, kteréž se léta pominu- lého oc 95 stalo a Židé podlé toho berně sou odvozovali, do tohoto času nic jest nepřibylo. To pak předešlé sečtení týchž domův jestliže se při komoře nenachází, tehdy nepochybně při berni se nejde, z ja- kého počtu domův těch jmenovaného léta oc 95 taková berně sněmem na Židy uložená od týchž Židův nahoru jest odvedena. Protož jiné ponížené naděje nejsem, než že VMti takového sečtení nebo počtu domův předešlého při berni vyhledati poručiti ráčíte, tak aby potřebí nebylo znovu po těch domích židovských v tento nebezpečný čas cho- diti a je sčítati. Také, pokudž se však VMtem za potřebné býti vidí, mohli by starší Židé před VMti povoláni býti, aby pod svými pří- sahami o takovém počtu domův židovských, kterýž jim vejborně známý a vědomý jest, v pravdě oznámili. To mi se na ten čas, však proti VMtí poručení nic nečiníce, VMtem předložiti vidělo; dále jak od VMtí nařízeno bude, tak se poslušně zachovati jsem hotov. Datum v pátek po památce svatých Šimoniše a Judy apoštolův léta Páně oc 98. VMtem k službám povolný JMCské rychtář v Starém městě Pražském Bartoloměj Miller z Untersberku. (In tergo.) Léta 1595 páni Pražané Starého města Pražského podlé svolení sněmovního přiznali se z 150 domův židovských a z nich podlé téhož svolení odvedli. Actum při berni 18. Novembris anno 1598. Sněmy české IX., 598. Matyáš Jizbický. 943. M. Jan Pacheus z Rajova, královský rychtář 1598. v Novém Kolíně, oznamuje komoře české, že nachází se v Kolíně 213 domů křesťanských a 32 židovských. V Novém Kolíně, 2. listopadu 1598. Sněmy české IX., 600.
Strana 716
716 K HISTORII ŽIDŮ 1599. 944. Abraham impresor Žid odevzdává polovici domu, po někdy Šalomounovi impresoru na něho připadlou, bratru svému Samuelovi také impresoru. 13. ledna 1599. Abraham impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, jakož jest na něho Abrahama po někdy Šalomúnovi impressorovi Židu polovice domu mezi domy Lazara Černého a Šimona kotláře Židův obostranně ležícího a druhá polovice na Samuele bratra jeho Abrahama připadla, že on Abraham túž polovici i všecku spravedlnost svú na domu tom odevzdal jest a zápisem tímto odevzdává dotčenému Samue- lovi impressorovi Židu, bratru svému k jmění, držení a k dědičnému vládnutí, žádné moci, práva a spravedlnosti k té polovici domu dále sobě nepozůstavuje, ale to vše a plné právo své na něho Samuele bratra svého přenáší. Byl při tom Moneš Beneš Žid starší židovský a Izak Kokeš, školník. Actum in consilio f. 4. octava Trium regum anno MDXCIX. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 339. 1599. 945. Přiznání Samuele impresora Žida a manželky jeho Dubry jinak Veruny, že jsou dlužni 300 kop. gr. m. Lutherovi Prajtenpachovi, císařskému harcíři. 21. ledna 1599. Liber alb. Jud. 2169, f. 339 v arch. města Prahy. 1599. 946. Marek Nosek Žid postupuje na Bedř. Freyovi z Reitlingu mu právem přisouzeného papíru za 500 kop gr. č. Kundrátovi Škretovi z Závořic. 28. ledna 1599. Marek Nosek Žid stoje osobně v radě přiznal se, jakož sobě na Fridrichovi Frajovi z Retlinku, papírníku, papíru dobrého a hodného za pět set kop grošův českých rozsudkem práva tohoto s potvrzením jeho od JJMtí pánův rad k appellacím zřízených přisouzeno a přivlast- něno má, že takového dluhu a papíru za summu tu jmenovanou po- vinného s týmž přísudkem právním i jiného všeho práva svého po- stoupil jest a zápisem tímto postupuje Kundrátovi Škretovi z Závořic, dědicům a budúcím jeho, moci žádné, práva a spravedlnosti on Marek Nosek k papíru tomu za summu výš položenou, také k přísudku dále a více sobě nepozůstavuje, ale to vše a plné právo i spravedlnost na témž přísudku svou na jmenovaného Kundráta Škretu, dědice a bu-
716 K HISTORII ŽIDŮ 1599. 944. Abraham impresor Žid odevzdává polovici domu, po někdy Šalomounovi impresoru na něho připadlou, bratru svému Samuelovi také impresoru. 13. ledna 1599. Abraham impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, jakož jest na něho Abrahama po někdy Šalomúnovi impressorovi Židu polovice domu mezi domy Lazara Černého a Šimona kotláře Židův obostranně ležícího a druhá polovice na Samuele bratra jeho Abrahama připadla, že on Abraham túž polovici i všecku spravedlnost svú na domu tom odevzdal jest a zápisem tímto odevzdává dotčenému Samue- lovi impressorovi Židu, bratru svému k jmění, držení a k dědičnému vládnutí, žádné moci, práva a spravedlnosti k té polovici domu dále sobě nepozůstavuje, ale to vše a plné právo své na něho Samuele bratra svého přenáší. Byl při tom Moneš Beneš Žid starší židovský a Izak Kokeš, školník. Actum in consilio f. 4. octava Trium regum anno MDXCIX. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 339. 1599. 945. Přiznání Samuele impresora Žida a manželky jeho Dubry jinak Veruny, že jsou dlužni 300 kop. gr. m. Lutherovi Prajtenpachovi, císařskému harcíři. 21. ledna 1599. Liber alb. Jud. 2169, f. 339 v arch. města Prahy. 1599. 946. Marek Nosek Žid postupuje na Bedř. Freyovi z Reitlingu mu právem přisouzeného papíru za 500 kop gr. č. Kundrátovi Škretovi z Závořic. 28. ledna 1599. Marek Nosek Žid stoje osobně v radě přiznal se, jakož sobě na Fridrichovi Frajovi z Retlinku, papírníku, papíru dobrého a hodného za pět set kop grošův českých rozsudkem práva tohoto s potvrzením jeho od JJMtí pánův rad k appellacím zřízených přisouzeno a přivlast- něno má, že takového dluhu a papíru za summu tu jmenovanou po- vinného s týmž přísudkem právním i jiného všeho práva svého po- stoupil jest a zápisem tímto postupuje Kundrátovi Škretovi z Závořic, dědicům a budúcím jeho, moci žádné, práva a spravedlnosti on Marek Nosek k papíru tomu za summu výš položenou, také k přísudku dále a více sobě nepozůstavuje, ale to vše a plné právo i spravedlnost na témž přísudku svou na jmenovaného Kundráta Škretu, dědice a bu-
Strana 717
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 717 dúcí jeho zúplna přenáší. Zápis tento k ruce Kundrátovi Jan Táborský 1599. přijal. Actum in consilio f. 5. post conversionis Pauli anno MDXCIX. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 341. 947. Císař Rudolf II. přijímá Židy bratří Samuele 1599. a Jakuba Basaue (Bassewi) i jich ženy, děti a čeled pod svou ochranu a oznamuje, že po celé říši i v jiných všech zemích císařských volně, svobodně, bez zna- mení židovských přebývati, obchodovati mohou vedle řádů, svobod židovských; více činí jim ještě zvláštní milost, aby před žádnými soudy jen před císařem nebo od něho nařízenými soudy z ničeho se zodpovídati nemuseli a k jich spravedlivým dluž- ným požadavkům aby bylo dopomaháno; kdyby pak i do jiných zemí křesťanských přišli, aby i tam dané jim ochrany, milosti císařské mohli užiti. Na hradě Pražském, 23. února 1599. Wir Rudolf der Ander, von Gottes Gnaden erwelter Römischer Kaiser, zu allen Zeiten Mehrer des Reichs, in Germanien, zu Hungern, Behaim, Dalmatien, Croatien und Sclauonien Khunig, Erzherzog zu Österreich, Herzog zu Burgundi, Steyer, Kärnten, Crain und Wirtem- berg, Graue zu Tyrol, bekennen offentlich mit disem Brief und thuen kundt allermenigelich, dass Wir aus etlichen Uns fürgebrachten und darzue bewögenden Ursachen, auch angeborner Guete und Mildigkait, Unsere Juden Samuel und Jacob Basaue, Gebrueder, sambt iren Wei- bern, Kindern, Töchtermännern und irem angehörigen Hausgesindt und Dienern, so sie jezt haben und in künftiger Zeit überkomen, auch iren Leiben, Haab und Guetern in Unser besonder Gnadt, Verspruch, Schuz und Schirm aufgenommen und empfangen haben. Thun solches auch hiemit wissentlich in Kraft dies Briefs also, dass sie sambt iren Weibern, Kindern und Tochtermännern, auch irem Hausgesindt und Dienern, und derselben Haab und Guetern in Unser besonder Gnadt, Verspruch, Schuz, Schirm und Glait sein, sich derselben freuen, ge- brauchen, geniessen und darauf allenthalben im heiligen Reich, auch andern Unsern Khönigreichen, erblichen Furstenthumben und Landen frei, sicher, one judische Zaichen, durchpassieren, handlen und wandlen und sich der judischen Ordnungen und Freihaiten, so die Judischhait, sambt und sonders, von Uns und Unsern Vorfahrn im Reich haben, geprauchen sollen und mögen, von allermenigelich unverhindert. Wir haben auch gemelten Samuel und Jacoben Basaue, Juden Gebruedern,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 717 dúcí jeho zúplna přenáší. Zápis tento k ruce Kundrátovi Jan Táborský 1599. přijal. Actum in consilio f. 5. post conversionis Pauli anno MDXCIX. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 341. 947. Císař Rudolf II. přijímá Židy bratří Samuele 1599. a Jakuba Basaue (Bassewi) i jich ženy, děti a čeled pod svou ochranu a oznamuje, že po celé říši i v jiných všech zemích císařských volně, svobodně, bez zna- mení židovských přebývati, obchodovati mohou vedle řádů, svobod židovských; více činí jim ještě zvláštní milost, aby před žádnými soudy jen před císařem nebo od něho nařízenými soudy z ničeho se zodpovídati nemuseli a k jich spravedlivým dluž- ným požadavkům aby bylo dopomaháno; kdyby pak i do jiných zemí křesťanských přišli, aby i tam dané jim ochrany, milosti císařské mohli užiti. Na hradě Pražském, 23. února 1599. Wir Rudolf der Ander, von Gottes Gnaden erwelter Römischer Kaiser, zu allen Zeiten Mehrer des Reichs, in Germanien, zu Hungern, Behaim, Dalmatien, Croatien und Sclauonien Khunig, Erzherzog zu Österreich, Herzog zu Burgundi, Steyer, Kärnten, Crain und Wirtem- berg, Graue zu Tyrol, bekennen offentlich mit disem Brief und thuen kundt allermenigelich, dass Wir aus etlichen Uns fürgebrachten und darzue bewögenden Ursachen, auch angeborner Guete und Mildigkait, Unsere Juden Samuel und Jacob Basaue, Gebrueder, sambt iren Wei- bern, Kindern, Töchtermännern und irem angehörigen Hausgesindt und Dienern, so sie jezt haben und in künftiger Zeit überkomen, auch iren Leiben, Haab und Guetern in Unser besonder Gnadt, Verspruch, Schuz und Schirm aufgenommen und empfangen haben. Thun solches auch hiemit wissentlich in Kraft dies Briefs also, dass sie sambt iren Weibern, Kindern und Tochtermännern, auch irem Hausgesindt und Dienern, und derselben Haab und Guetern in Unser besonder Gnadt, Verspruch, Schuz, Schirm und Glait sein, sich derselben freuen, ge- brauchen, geniessen und darauf allenthalben im heiligen Reich, auch andern Unsern Khönigreichen, erblichen Furstenthumben und Landen frei, sicher, one judische Zaichen, durchpassieren, handlen und wandlen und sich der judischen Ordnungen und Freihaiten, so die Judischhait, sambt und sonders, von Uns und Unsern Vorfahrn im Reich haben, geprauchen sollen und mögen, von allermenigelich unverhindert. Wir haben auch gemelten Samuel und Jacoben Basaue, Juden Gebruedern,
Strana 718
718 K HISTORII ŽIDŮ 1599. diese besondere Gnadt gethan, im Fall jemandts zu iren Personen Haaben und Guetern Zuespruch zuhaben vermainet oder gewinnet, dass derselb sie, ire Weib, Kinder und Töchtermänner, auch ire angehörige Diener und Hausgesindt an kainem andern Ort, dann vor Uns oder Unsern nachgeordneten Gerichten, dahin Wir sie weisen werden und darinnen sie angesessen und zu antworten schuldig seien, mit Recht fürnemmen und ersuechen, und ire Personen, Haab und Güeter an andern Orten nit allein, weder mit gefencklicher Verhaftung, Arrest, Kumm r, Verpot, noch ainiger Leibmaut, oder in andere Weege, nit beschwert, aufgehalten oder betrangt, sonder inen auch von jederme- nigelich umb ire verbriefte und unerbriefte kundtbare und richtige Schulde, und andere rechtmässige Forderungen an allen Orten schleu- nige und unerlengte Hülf mitgethailt werden und widerfahren solle. Und gepieten darauf allen und jeden Churfürsten, Fürsten, geistlichen und weltlichen Prelaten, Grauen, Freien, Herrn, Rittern, Knechten, Landtshauptleuthen Landtmarschalchen, Hauptleuthen, Landtvögten, Pflegern, Verwesern, Amptleuthen, Schulthaisen, Landrichtern, Burger- maistern, Richtern, Räthen, Burgern, Gemainden, und sonst allen andern Unsern und des Reichs, auch Unserer Khönigreich, erblichen Fursten- thumb und Lande Underthanen unnd Getrewen, in was Wirden, Stand oder Wesen die sein, ernstlich mit diesem Brief und wöllen, dass sie die genanten Samuel und Jacob Basaue, Juden Gebrueder, ire Weiber, Kinder und Töchtermänner, auch derselben Hausgesindt und Diener, bei obberürtem unserm Schuz, Schirm und Glait, wie auch den vor- bestimbten Freihaiten, geruhigelich bleiben, derselben frewen, ge- prauchen und geniessen lassen, und darwider nicht tringen, bekümern oder belestigen, noch dasselbig jemand andern zuthun gestatten, in kain Weis noch Weeg, als lieb ainem jeden sei Unser Ungnadt und Straf, unnd darzue die Pöen des Glaitbruchs zuvermeiden. Wofern auch mehrernannte Samuel und Jacob Basaue, Juden, Gebrueder, ire Weiber, Kinder, Töchtermänner, sowol auch ire Diener und Hausgesindt mit iren Leiben, Haab und Guetern andere auslendische christliche König- reich, Furstenthumb und Lande beruren unnd durchraisen wurden: so wöllen Wir dieselben mit Freundtschaft und kaiserlichen Gnaden er- suecht und ermahnt haben, sie sambt und sonders bei obbegrifnen Begnadungen gleichsfalls bleiben zu lassen und darwider nicht zutringen oder wider die Pilligkait zubeschweren. Mit Urkundt dis Briefs besigelt mit Unserm kaiserlichen anhangenden Innsigel, der geben ist auf Unserm khunigelichen Schloss zu Prag den dreiundzwainzigisten Tag des Monats Februarii nach Christi unsers lieben Herrn und Seeligmachers Geburt funfzehenhundert und im neun und neunzigisten, Unserer Reiche des
718 K HISTORII ŽIDŮ 1599. diese besondere Gnadt gethan, im Fall jemandts zu iren Personen Haaben und Guetern Zuespruch zuhaben vermainet oder gewinnet, dass derselb sie, ire Weib, Kinder und Töchtermänner, auch ire angehörige Diener und Hausgesindt an kainem andern Ort, dann vor Uns oder Unsern nachgeordneten Gerichten, dahin Wir sie weisen werden und darinnen sie angesessen und zu antworten schuldig seien, mit Recht fürnemmen und ersuechen, und ire Personen, Haab und Güeter an andern Orten nit allein, weder mit gefencklicher Verhaftung, Arrest, Kumm r, Verpot, noch ainiger Leibmaut, oder in andere Weege, nit beschwert, aufgehalten oder betrangt, sonder inen auch von jederme- nigelich umb ire verbriefte und unerbriefte kundtbare und richtige Schulde, und andere rechtmässige Forderungen an allen Orten schleu- nige und unerlengte Hülf mitgethailt werden und widerfahren solle. Und gepieten darauf allen und jeden Churfürsten, Fürsten, geistlichen und weltlichen Prelaten, Grauen, Freien, Herrn, Rittern, Knechten, Landtshauptleuthen Landtmarschalchen, Hauptleuthen, Landtvögten, Pflegern, Verwesern, Amptleuthen, Schulthaisen, Landrichtern, Burger- maistern, Richtern, Räthen, Burgern, Gemainden, und sonst allen andern Unsern und des Reichs, auch Unserer Khönigreich, erblichen Fursten- thumb und Lande Underthanen unnd Getrewen, in was Wirden, Stand oder Wesen die sein, ernstlich mit diesem Brief und wöllen, dass sie die genanten Samuel und Jacob Basaue, Juden Gebrueder, ire Weiber, Kinder und Töchtermänner, auch derselben Hausgesindt und Diener, bei obberürtem unserm Schuz, Schirm und Glait, wie auch den vor- bestimbten Freihaiten, geruhigelich bleiben, derselben frewen, ge- prauchen und geniessen lassen, und darwider nicht tringen, bekümern oder belestigen, noch dasselbig jemand andern zuthun gestatten, in kain Weis noch Weeg, als lieb ainem jeden sei Unser Ungnadt und Straf, unnd darzue die Pöen des Glaitbruchs zuvermeiden. Wofern auch mehrernannte Samuel und Jacob Basaue, Juden, Gebrueder, ire Weiber, Kinder, Töchtermänner, sowol auch ire Diener und Hausgesindt mit iren Leiben, Haab und Guetern andere auslendische christliche König- reich, Furstenthumb und Lande beruren unnd durchraisen wurden: so wöllen Wir dieselben mit Freundtschaft und kaiserlichen Gnaden er- suecht und ermahnt haben, sie sambt und sonders bei obbegrifnen Begnadungen gleichsfalls bleiben zu lassen und darwider nicht zutringen oder wider die Pilligkait zubeschweren. Mit Urkundt dis Briefs besigelt mit Unserm kaiserlichen anhangenden Innsigel, der geben ist auf Unserm khunigelichen Schloss zu Prag den dreiundzwainzigisten Tag des Monats Februarii nach Christi unsers lieben Herrn und Seeligmachers Geburt funfzehenhundert und im neun und neunzigisten, Unserer Reiche des
Strana 719
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 719 Römischen im vierundzwainzigisten, des Hungerischen im sibenund- 1599. zwainzigist[en] und des Behaimischen auch im vierundzwainzigist[en] Jahre. Rudolf. Orig. perg. s cís. peč. v registr. desk zemsk. v Praze sub 31, č. 41. 948. Na sněmu obecním, jenž zahájen byl dne 1599. 23. března a ukončen dne 31. t. m. roku 1599 na hradě Pražském, usneseno v artikuli »Sbírka na lid válečný: Židé pak, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, aby každý, který dvacíti let a vejše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž do dvaceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou po jednom dukátu dáti povinni byli. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, mají starším svým jeden každý touž sbírku vejš psanou na dva terminy nížepsané časně od sebe odvozovati, a Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě vyupomínati, žádnému jí nepřehlídati, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam preč jeti toho nemají, lečby sbírku prvé dal, dopouštěti. A jestližeby co ne- dbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb žeby ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. A kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom také tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židuov vyberouc berníkům krajským odsílati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají se od svatého Jiří nejprv příštího začíti skládati, a z měst Pražských i z Židův Praž- ských nejvyšším berníkům a odjinud berníkům krajským, jeden termin při svatém Havle nejprvé příštím a druhý při sv. Jiří léta oc příštího šestistého zouplna pod pokutami nížepsanými odvozovati. Sbírka z krámův. A jakož se jest JMCská s stavy na tom milostivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcuov, všelijakých řemeslníkův a handlířův, ano také i těch, kteříž, náležejíce ke dvoru, sladká pití prodávají a šenkují, též i Židův, kdož- koli v čem kupčí a cokoli prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty řemeslníky, kteříž krámův nemají (kromě toliko krámův řezni- ckých) podlé spravedlivého uvážení v městech hražených jistou sbírku uložili oc. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky výš
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 719 Römischen im vierundzwainzigisten, des Hungerischen im sibenund- 1599. zwainzigist[en] und des Behaimischen auch im vierundzwainzigist[en] Jahre. Rudolf. Orig. perg. s cís. peč. v registr. desk zemsk. v Praze sub 31, č. 41. 948. Na sněmu obecním, jenž zahájen byl dne 1599. 23. března a ukončen dne 31. t. m. roku 1599 na hradě Pražském, usneseno v artikuli »Sbírka na lid válečný: Židé pak, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, aby každý, který dvacíti let a vejše stáří jest, po dvou dukátích z hlavy a kteříž do dvaceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou po jednom dukátu dáti povinni byli. Židé pak v městech Pražských a v jiných městech, kdež se koli v tomto království zdržují, mají starším svým jeden každý touž sbírku vejš psanou na dva terminy nížepsané časně od sebe odvozovati, a Židé starší mají toho, aby se při tom žádného fortele nedálo, pilni býti a takovou sbírku časně a bedlivě vyupomínati, žádnému jí nepřehlídati, ani aby kdo měl tehdáž, když se sbírka dávati má, někam preč jeti toho nemají, lečby sbírku prvé dal, dopouštěti. A jestližeby co ne- dbanlivostí jejich a nějakým fortelem sešlo, aneb žeby ta sbírka časně zouplna odvedena nebyla, o to se má k starším Židům hleděti. A kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom také tak, jakž svrchu psáno stojí, má chovati a tu sbírku od Židuov vyberouc berníkům krajským odsílati. A ty všecky sbírky z věcí nahoře psaných mají se od svatého Jiří nejprv příštího začíti skládati, a z měst Pražských i z Židův Praž- ských nejvyšším berníkům a odjinud berníkům krajským, jeden termin při svatém Havle nejprvé příštím a druhý při sv. Jiří léta oc příštího šestistého zouplna pod pokutami nížepsanými odvozovati. Sbírka z krámův. A jakož se jest JMCská s stavy na tom milostivě snésti ráčil, aby na všecky krámy domácích i dvorských kupcuov, všelijakých řemeslníkův a handlířův, ano také i těch, kteříž, náležejíce ke dvoru, sladká pití prodávají a šenkují, též i Židův, kdož- koli v čem kupčí a cokoli prodává, žádného ovšem nevymíňujíc, ano i na ty řemeslníky, kteříž krámův nemají (kromě toliko krámův řezni- ckých) podlé spravedlivého uvážení v městech hražených jistou sbírku uložili oc. O Židech. Židé pak všickni, kteříž buď v městech Pražských aneb v jiných městech v tomto království se zdržují, mimo sbírky výš
Strana 720
720 K HISTORII ŽIDŮ 1599. psané z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž každého terminu, když se sbírka z domův městských dává, po jedné kopě a dvacíti gr. míšenských aby dávali a starším svým odvozovali a vyplňovali. A oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a nejvyšším berníkům pod skutečným trestáním časně odvozovati mají. K sčítání pak takových domův židovských zde v městech Pražských JMCské rychtář v Starém městě Pražském přijma k sobě dvě osoby radní a v jiných městech, kdež Židé jsou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtení osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův ji berníkům krajským odvésti má. Sněmy české IX. 643 xc. 949. Starší Židé Pražští prosí císařského komor- níka Jana Poppa na Kinšperce za ochranu nad Židy v Kinšperce, jimž tamější obec v pochovávání mrtvých činí překážky. 30. března 1599. Edler und gestrenger, gnädiger Herr! Neben Erbietung unserer ganz willigen Dienst sollen wir E. G. dienstlichen nicht verhalten, dass uns die Judischheit zu Königsperg E. G. untersessen, berichtet, wie dass ihnen von E. G. Underthanen der Gemeind zu Königsperg allerlei Be- schwerungen und sonderlichen in diesem begegnet, dass ihnen ihre Begrabnuss, deren sie sich von langen Jahren hero gebraucht, neben andern mehr, nicht verstatt und ihnen also an ihrem alten Herkommen Verhinderung und Eintrag gethan werden will; und uns derhalben bittlich angelangt, dass wir gegen E. G. mit einer Fürbitt, damit sie bei ihrer Gerechtigkeit erhalten, erscheinen sollten, welches wir ihnen als armen Leuten zue Billichkeit nicht zu verweigern gewusst: und gelangt hierauf an E. G. unser dienst- und hochfleissig Bitten, sie wöllen diese arme Leute bei ihrem alten Herkommen und der Ge- rechtigkeit sonstig schützen und handhaben, und ihnen desswegen an die Gemeind zu Königsperg mit einem ernstlichen Befelch erscheinen. Das umb E. G. möglichst Fleiss zu verdienen, seien wir jedezeit willig und bereit. Signatum 30. Martii anno etc 99. Allzeit dienstwillige und gehorsame die Altesten der Judischheit hier zu Prag. An den edlen und gestrengen Herrn Hans Poppen von und aut Königsperg Röm. kais. Mt. geheimen und vertrauten Kammerdiener und Burggrafen zu Eger oc sein. Gn. dienst- und hochfleissig Bitten. Orig. arch. státní ve Vídni. Bohemica. Fasc. 2. 1599.
720 K HISTORII ŽIDŮ 1599. psané z jednoho každého domu, kteréhož v držení jsou, po čtyrech kopách míšenských, totiž každého terminu, když se sbírka z domův městských dává, po jedné kopě a dvacíti gr. míšenských aby dávali a starším svým odvozovali a vyplňovali. A oni starší Židé takovou sbírku časně vybírati a nejvyšším berníkům pod skutečným trestáním časně odvozovati mají. K sčítání pak takových domův židovských zde v městech Pražských JMCské rychtář v Starém městě Pražském přijma k sobě dvě osoby radní a v jiných městech, kdež Židé jsou, primas jednoho každého města se nařizuje, tak aby je s pilností sečta takové domův sečtení osobám těm, kterýmž by se taková sbírka odvozovala, odvedl. Kdež pak tíž Židé na gruntech panských a rytířských jsou, tu se každá vrchnost při tom tak, jakž svrchu psáno stojí, zachovati a vy- berouc touž sbírku od Židův ji berníkům krajským odvésti má. Sněmy české IX. 643 xc. 949. Starší Židé Pražští prosí císařského komor- níka Jana Poppa na Kinšperce za ochranu nad Židy v Kinšperce, jimž tamější obec v pochovávání mrtvých činí překážky. 30. března 1599. Edler und gestrenger, gnädiger Herr! Neben Erbietung unserer ganz willigen Dienst sollen wir E. G. dienstlichen nicht verhalten, dass uns die Judischheit zu Königsperg E. G. untersessen, berichtet, wie dass ihnen von E. G. Underthanen der Gemeind zu Königsperg allerlei Be- schwerungen und sonderlichen in diesem begegnet, dass ihnen ihre Begrabnuss, deren sie sich von langen Jahren hero gebraucht, neben andern mehr, nicht verstatt und ihnen also an ihrem alten Herkommen Verhinderung und Eintrag gethan werden will; und uns derhalben bittlich angelangt, dass wir gegen E. G. mit einer Fürbitt, damit sie bei ihrer Gerechtigkeit erhalten, erscheinen sollten, welches wir ihnen als armen Leuten zue Billichkeit nicht zu verweigern gewusst: und gelangt hierauf an E. G. unser dienst- und hochfleissig Bitten, sie wöllen diese arme Leute bei ihrem alten Herkommen und der Ge- rechtigkeit sonstig schützen und handhaben, und ihnen desswegen an die Gemeind zu Königsperg mit einem ernstlichen Befelch erscheinen. Das umb E. G. möglichst Fleiss zu verdienen, seien wir jedezeit willig und bereit. Signatum 30. Martii anno etc 99. Allzeit dienstwillige und gehorsame die Altesten der Judischheit hier zu Prag. An den edlen und gestrengen Herrn Hans Poppen von und aut Königsperg Röm. kais. Mt. geheimen und vertrauten Kammerdiener und Burggrafen zu Eger oc sein. Gn. dienst- und hochfleissig Bitten. Orig. arch. státní ve Vídni. Bohemica. Fasc. 2. 1599.
Strana 721
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 721 950. Císař Rudolf II. osvobozuje Židy v městech 1599. Pražských i na jiných místech od placení cla z kot- čích a koní jich, když po obchodech svých pracují. Na hradě Pražském, 3. července 1599. »Přípis privilegium od JMsti císaře Rudolfa Druhého Židům da- ného, aby z kotčích a koní jich, když po obchodích svých pracují, žádného cla dávati povinni nebyli.« Rudolf Druhý oc. Vysoce urozenému, urozeným, statečným, slo- vutným, poctivým a opatrným, pánům, rytířům, vladykám, Pražanům a městům i jiným obyvatelům království našeho Českého, věrným milým, milost naši císařskou vzkazujem a věděti dáváme, že jsou na nás Židé starší Pražští i všeckna obec židovská v týchž městech i na místě jiných Židův v ponížené pokoře vznesli: že nebravše předešle od jiných Židův přespolních, kdežkoliv ti v městech, městečkách anebo ve vsech bydlící jsou, jdouce neb jedouce z těch míst, z osob jich žádného cla neb mejta, že by teprv teď nedávno, když kdo k kderému městu do bran přijedou nebo přijdou a zvláště zde v městech našich Pražských od nich clo žádáno bylo, a je Židy v branách že celní pro to zastavují a s nimi se o to trží, tak nechtí-li Židé zdržováni býti, že jim to, na čem se koliv tíž mejtní aneb branní ustanoví, dávati musejí; k tomu, když se tak s nimi o též mejto tržívají, přitrefujíce se tu lid válečný, slyšíce o tom, že Židé jsou, že napřed cestou jdouce, v poli, na silnici na ně očekávají a dočekajíce se jich, jim peníze a jiné věci, co při sobě Židé nesou aneb vezou, nenáležitě brávají a k tomu ještě bijí a mordují, tak že tíž Židé nemohou jak na silnici, tak ani v městech bezpečni býti; prosíce nás v poníženosti, abychom je v svou milostivou ochranu vzíti a to přetrhnouti ráčili. Kdež nechtíce tomu, aby Židé tím i jiným žádným spůsobem stěžováni byli, vám všem, obzvláště pak Pražanům všech tří měst Pražských poroučeti ráčíme, přikazujíc, abyšte od týchž Židův zdejších a domácích ani z kotčí a koní jich žádného cla bráti ani jich tím stěžovati nedopouštěli, nýbrž je skutečně chránili tak aby sobě neměli do žádného co slušně stěžovati. A na tom jistou a konečnou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po památce navštívení svaté Alžběty léta oc devadesátého devátého. Arch. mus. kr. Česk.: Priv. Židů Pražských, Cod. jur. munic. r. Boh. 951. Královské vysvětlení sněmem daného arti- 1599. kule, že berně z hlavy každého Žida v království Českém jen pohlaví mužského se dotýče. Na hradě Pražském, 7. srpna 1599. 46
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 721 950. Císař Rudolf II. osvobozuje Židy v městech 1599. Pražských i na jiných místech od placení cla z kot- čích a koní jich, když po obchodech svých pracují. Na hradě Pražském, 3. července 1599. »Přípis privilegium od JMsti císaře Rudolfa Druhého Židům da- ného, aby z kotčích a koní jich, když po obchodích svých pracují, žádného cla dávati povinni nebyli.« Rudolf Druhý oc. Vysoce urozenému, urozeným, statečným, slo- vutným, poctivým a opatrným, pánům, rytířům, vladykám, Pražanům a městům i jiným obyvatelům království našeho Českého, věrným milým, milost naši císařskou vzkazujem a věděti dáváme, že jsou na nás Židé starší Pražští i všeckna obec židovská v týchž městech i na místě jiných Židův v ponížené pokoře vznesli: že nebravše předešle od jiných Židův přespolních, kdežkoliv ti v městech, městečkách anebo ve vsech bydlící jsou, jdouce neb jedouce z těch míst, z osob jich žádného cla neb mejta, že by teprv teď nedávno, když kdo k kderému městu do bran přijedou nebo přijdou a zvláště zde v městech našich Pražských od nich clo žádáno bylo, a je Židy v branách že celní pro to zastavují a s nimi se o to trží, tak nechtí-li Židé zdržováni býti, že jim to, na čem se koliv tíž mejtní aneb branní ustanoví, dávati musejí; k tomu, když se tak s nimi o též mejto tržívají, přitrefujíce se tu lid válečný, slyšíce o tom, že Židé jsou, že napřed cestou jdouce, v poli, na silnici na ně očekávají a dočekajíce se jich, jim peníze a jiné věci, co při sobě Židé nesou aneb vezou, nenáležitě brávají a k tomu ještě bijí a mordují, tak že tíž Židé nemohou jak na silnici, tak ani v městech bezpečni býti; prosíce nás v poníženosti, abychom je v svou milostivou ochranu vzíti a to přetrhnouti ráčili. Kdež nechtíce tomu, aby Židé tím i jiným žádným spůsobem stěžováni byli, vám všem, obzvláště pak Pražanům všech tří měst Pražských poroučeti ráčíme, přikazujíc, abyšte od týchž Židův zdejších a domácích ani z kotčí a koní jich žádného cla bráti ani jich tím stěžovati nedopouštěli, nýbrž je skutečně chránili tak aby sobě neměli do žádného co slušně stěžovati. A na tom jistou a konečnou vůli naši císařskou naplníte. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po památce navštívení svaté Alžběty léta oc devadesátého devátého. Arch. mus. kr. Česk.: Priv. Židů Pražských, Cod. jur. munic. r. Boh. 951. Královské vysvětlení sněmem daného arti- 1599. kule, že berně z hlavy každého Žida v království Českém jen pohlaví mužského se dotýče. Na hradě Pražském, 7. srpna 1599. 46
Strana 722
722 K HISTORII ŽIDŮ 1599. Rudolf oc. Věděti dáváme všem ze všech stavův království na- šeho Českého obyvatelům, poddaným našim věrným milým, jakož jest od stavův království našeho Českého na sněmu jminulým, kterýž držán byl na hradě našem Pražském v outerý po neděli postní, jenž slove Laetare, a zavřín téhož léta v středu po neděli Judica vše roku tohoto, mezi jinými artikuly také na tom zuostáno, aby Židé, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, každej, kterej dva- cíti let a vejše stáří jest po dvou dukátích z hlavy, a kteříž pod dva- ceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou, po jednom du- kátu dáti povinni byli: i majíce Židé starší Pražští v tom artikuli někderé nedorozumění a předkládajíc při tom jisté příčiny a nemožnost, žeby s to tak, jakž týž artikul vyměřuje, bez záhuby své nikoliv býti nemohli, prosili jsou nás poníženě v té věci za milostivé vysvětlení, jakž by tomu artikuli rozuměti a tudy se od pokuty sněmem vyměřené vyvarovati mohli. Což vzavše my na takovou jich poníženou prosbu s nejvyššími ouředníky, soudci zemskými a radami našimi v své milostivé uvážení, takto týž artikul v témž sněmu doložený vysvětlovati ráčíme: totiž, že každej Žid mužského pohlaví přes 20 let stáří 2 dukáty, ti pak, kteří pod 20 let až do 10 let stáří jsou, po jednom dukátu pod pokutou v témž sněmu vyměřenou a k tomu vejše Židé Pražští starší místo sbírky z ženského pohlaví, z kteréž je na ten čas propouštíme, totiž z krámův židovských, tak jako před dvěma lety to se jest od nich stalo, 500 kop míš. na jeden termin na hotově ihned dáti mají a jsou povinni. Než co se mládeže židovské od desíti let zpátkem počítajíc až do těch, kteří v kolébce leží obojího pohlaví, dotejče, ti všickni se takové berně a daně ovšem dokonce osvobozují. A protož vám všem i jednomu každému obzvláštně, kteří jaké Židy na gruntech svých a pod sebou jmáte, milostivě poroučeti ráčíme, abyšte jich mimo toto vysvětlení v ničemž vejše nestěžovali, nýbrž při tomto vyměření našem skutečně zachovali, jinače nečiníc, neb na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v sobotu po památce Proměnění pána Krista na hůře Tábor léta 99. oc Sněmy české. IX., 693. 1599. 952. Marek Mardocheus Meyzl koupil kus zdi a prampouch za 1251/2 kopy gr. č. 7. prosince 1599. Marek Mardocheus Meyzl Žid koupil sobě, Frumet ženě, dědicům a budúcím kus zdi i se vším k ní příslušenstvím, též prampouch pěti loket šíři, kterýž jde přes ulici od zdi jeho Marka až ke zdi sirotkův
722 K HISTORII ŽIDŮ 1599. Rudolf oc. Věděti dáváme všem ze všech stavův království na- šeho Českého obyvatelům, poddaným našim věrným milým, jakož jest od stavův království našeho Českého na sněmu jminulým, kterýž držán byl na hradě našem Pražském v outerý po neděli postní, jenž slove Laetare, a zavřín téhož léta v středu po neděli Judica vše roku tohoto, mezi jinými artikuly také na tom zuostáno, aby Židé, kteříž zde v městech Pražských i jinde kdežkoli v tomto království jsou, každej, kterej dva- cíti let a vejše stáří jest po dvou dukátích z hlavy, a kteříž pod dva- ceti let a níže do desíti let obojího pohlaví stáří jsou, po jednom du- kátu dáti povinni byli: i majíce Židé starší Pražští v tom artikuli někderé nedorozumění a předkládajíc při tom jisté příčiny a nemožnost, žeby s to tak, jakž týž artikul vyměřuje, bez záhuby své nikoliv býti nemohli, prosili jsou nás poníženě v té věci za milostivé vysvětlení, jakž by tomu artikuli rozuměti a tudy se od pokuty sněmem vyměřené vyvarovati mohli. Což vzavše my na takovou jich poníženou prosbu s nejvyššími ouředníky, soudci zemskými a radami našimi v své milostivé uvážení, takto týž artikul v témž sněmu doložený vysvětlovati ráčíme: totiž, že každej Žid mužského pohlaví přes 20 let stáří 2 dukáty, ti pak, kteří pod 20 let až do 10 let stáří jsou, po jednom dukátu pod pokutou v témž sněmu vyměřenou a k tomu vejše Židé Pražští starší místo sbírky z ženského pohlaví, z kteréž je na ten čas propouštíme, totiž z krámův židovských, tak jako před dvěma lety to se jest od nich stalo, 500 kop míš. na jeden termin na hotově ihned dáti mají a jsou povinni. Než co se mládeže židovské od desíti let zpátkem počítajíc až do těch, kteří v kolébce leží obojího pohlaví, dotejče, ti všickni se takové berně a daně ovšem dokonce osvobozují. A protož vám všem i jednomu každému obzvláštně, kteří jaké Židy na gruntech svých a pod sebou jmáte, milostivě poroučeti ráčíme, abyšte jich mimo toto vysvětlení v ničemž vejše nestěžovali, nýbrž při tomto vyměření našem skutečně zachovali, jinače nečiníc, neb na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v sobotu po památce Proměnění pána Krista na hůře Tábor léta 99. oc Sněmy české. IX., 693. 1599. 952. Marek Mardocheus Meyzl koupil kus zdi a prampouch za 1251/2 kopy gr. č. 7. prosince 1599. Marek Mardocheus Meyzl Žid koupil sobě, Frumet ženě, dědicům a budúcím kus zdi i se vším k ní příslušenstvím, též prampouch pěti loket šíři, kterýž jde přes ulici od zdi jeho Marka až ke zdi sirotkův
Strana 723
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 723 někdy Izáka Brandejského, od Majera Brandejského Žida, poručníka 1599 oznámených sirotkův, za sto dvaceti půl šestý kopy grošův českých docela a zouplna zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Majer Brandejský na místě sirotčím týž kus zdi s prampouchem sám jměl, držel a vládl, jsúc povinen spraviti právem městským. Však oznámení sirotci, pokudž by Marek Mardo- cheus na témž prampouchu nětco stavěti dal, budou moci sobě po stranách téhož prampouchu okna dáti zdělati bez všeliké překážky Marka, Frumet ženy, též dědicův a budúcích jeho i jiného každého člověka. Dále se k sobě ve všem vedle listův židovských chovati mají. Byl při tom Kapřík Sax starší židovský a Chajm školník. Actum in consilio f. 3. postridie Nicolai 7 Xbris anno MDCXCIX. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 351. 953. Na sněmu obecním království Českého, kte- 1599. rýž byl zahájen dne 14. a zavřín dne 24. ledna 1600 na hradě Pražském, stalo se usnesení v příčině berně ze Židů jako roku 1599. Sněmy české X., 30 x. 954. Posměšné verše o lékařích židovských. Když se Žid lékařem praví, střež křesťane svého zdraví. Střež zatím měšce i peněz, neb jistě smejšlí v tom, věz, křesťanům měšec hojiti, zdraví i život odjíti. A když tak spraví někoho, ještě k tomu peněz mnoho za to smějí požádati. Jsou tak troupi nestydatí světle se to všudy vidí, že z úmyslu lidi šidí, nemajíc gruntu pravého drží se Talmudu svého přibírajíc z šemham fory činí křesťanům navzdory. Což se vůbec ví i slyší, že jakési lístky píší, k tomu nitky bavlněné za líkarství prodávají. Lehce peněz dobývají, slibujíce opatření před nemocí neb zranění. A tak to jejich doktorství jest plno falše lotrovství. Strachuj se jejich hojení anebo líku strojení, žádných věcí více není jako jedu a trávení. Neb hned věř mi toho cele, není v jejich celém těle dobrého masa a koblasu, dobré kůže, žíly, vlasu; ačkoliv to pilně kryjí zvláštně tu, kdež své zisky čijí, však pod tím kde mohú ve své lsti koho z křesťanů podvésti nejvýš potom dychtí, touží, 1600.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 723 někdy Izáka Brandejského, od Majera Brandejského Žida, poručníka 1599 oznámených sirotkův, za sto dvaceti půl šestý kopy grošův českých docela a zouplna zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Majer Brandejský na místě sirotčím týž kus zdi s prampouchem sám jměl, držel a vládl, jsúc povinen spraviti právem městským. Však oznámení sirotci, pokudž by Marek Mardo- cheus na témž prampouchu nětco stavěti dal, budou moci sobě po stranách téhož prampouchu okna dáti zdělati bez všeliké překážky Marka, Frumet ženy, též dědicův a budúcích jeho i jiného každého člověka. Dále se k sobě ve všem vedle listův židovských chovati mají. Byl při tom Kapřík Sax starší židovský a Chajm školník. Actum in consilio f. 3. postridie Nicolai 7 Xbris anno MDCXCIX. Arch. města Prahy. Rkp. 2169, f. 351. 953. Na sněmu obecním království Českého, kte- 1599. rýž byl zahájen dne 14. a zavřín dne 24. ledna 1600 na hradě Pražském, stalo se usnesení v příčině berně ze Židů jako roku 1599. Sněmy české X., 30 x. 954. Posměšné verše o lékařích židovských. Když se Žid lékařem praví, střež křesťane svého zdraví. Střež zatím měšce i peněz, neb jistě smejšlí v tom, věz, křesťanům měšec hojiti, zdraví i život odjíti. A když tak spraví někoho, ještě k tomu peněz mnoho za to smějí požádati. Jsou tak troupi nestydatí světle se to všudy vidí, že z úmyslu lidi šidí, nemajíc gruntu pravého drží se Talmudu svého přibírajíc z šemham fory činí křesťanům navzdory. Což se vůbec ví i slyší, že jakési lístky píší, k tomu nitky bavlněné za líkarství prodávají. Lehce peněz dobývají, slibujíce opatření před nemocí neb zranění. A tak to jejich doktorství jest plno falše lotrovství. Strachuj se jejich hojení anebo líku strojení, žádných věcí více není jako jedu a trávení. Neb hned věř mi toho cele, není v jejich celém těle dobrého masa a koblasu, dobré kůže, žíly, vlasu; ačkoliv to pilně kryjí zvláštně tu, kdež své zisky čijí, však pod tím kde mohú ve své lsti koho z křesťanů podvésti nejvýš potom dychtí, touží, 1600.
Strana 724
724 K HISTORII ŽIDŮ 1600. proto jen křesťanům slouží, jakousi přízeň tím tvrdí a pod tím šibalstvím smrdí; k tomu jsou také nepleší, že se nehladí, nečeší, převelmi mrzutě chodí, hned se i nešvarně rodí. Pročež slyše tyto věci každý se jich může stříci od jich léku a sloužení, vida že bez škody není hrdlu, duši ani měšci, o čemž víc šířiti nechci. Notizenbl. d. hist. stat. Sekt. Mähr. 1600. 955. Starší šmukýři Pražští předkládají purk- mistru a radě Starého města Pražského stížnost proti Židům. 1600. Slovutné a mnoho vzáctné poctivosti VMti pane purgmistře a VMti páni radní milí, páni a ochráncové k nám milostivě a laskavě přízniví. Předně k milostivé paměti VMtem přivozujem, tak jakož jste z bedlivého uvážení VMti, podavše my VMtem jistejch artykulův, čím bychom sami sebe i čeládka naše říditi a spravovati se měli, k uvážení VMtí spravedlivému, poctivý a pořádný pořádek náš šmukýřský vy- zdvihnouti a takové naše artykule schváliti i na to privilegium pod pečetí VMtí vydati ráčili: že pak někteří všeteční lidé, kteříž s po- řádkem naším nic nemají a na kteréž se týž majestát náš i artykule v něm obsažené nevztahují, nýbrž proti nim čelí, nám se v týž obchod náš šmukýřský proti všemu obyčeji a řádu, též právu a na veliké zlehčení téhož majestátu našeho nám od VMstí daného vtírají a vklá- dají, do kterýchžto takových všetečných osob, jsouc k tomu již velice a vysoce přinuceni, tyto ztížnosti rozdílně po artykulích do nich sobě pokládáme. Předně a nejprvé jest od celého pořádku našeho šmukýřského Starého města Pražského ztížnost na Židy, kteří s chlupatejm zbožím živnost vedou a z cizích krajin sem přivozují, co nám k našemu šmu- kýřstvu potřebné jest. Když oni nětco od chlupatého zboží, totižto od sobolů z Polska aneb odjinud přivážejí, tehda nám k spravedlivému trhu přistoupiti nepřejí, ale sami ty potřebují a mezi sebou prohand- lují, a jim, kteříž vyzvídají, kde ti štolíři bydlejí a proti našemu po- řádku jim dělají, Židům takové zboží prodávati pomáhají s hauziro- váním; a tak jich velmi mnoho jest, kdeří ani městské právo ani nic nemají, dnes zde a zejtra jinde jsou, což nám k veliké škodě, man- želkám i dítkám našim jest, že tejně a zjevně chléb odjímají se všelikým mužským i ženským dílem ode všelijakejch kloboukův a jiného zboží, které zboží Židé sem odjinud na nás vozí a kupují, a to dávají svejm
724 K HISTORII ŽIDŮ 1600. proto jen křesťanům slouží, jakousi přízeň tím tvrdí a pod tím šibalstvím smrdí; k tomu jsou také nepleší, že se nehladí, nečeší, převelmi mrzutě chodí, hned se i nešvarně rodí. Pročež slyše tyto věci každý se jich může stříci od jich léku a sloužení, vida že bez škody není hrdlu, duši ani měšci, o čemž víc šířiti nechci. Notizenbl. d. hist. stat. Sekt. Mähr. 1600. 955. Starší šmukýři Pražští předkládají purk- mistru a radě Starého města Pražského stížnost proti Židům. 1600. Slovutné a mnoho vzáctné poctivosti VMti pane purgmistře a VMti páni radní milí, páni a ochráncové k nám milostivě a laskavě přízniví. Předně k milostivé paměti VMtem přivozujem, tak jakož jste z bedlivého uvážení VMti, podavše my VMtem jistejch artykulův, čím bychom sami sebe i čeládka naše říditi a spravovati se měli, k uvážení VMtí spravedlivému, poctivý a pořádný pořádek náš šmukýřský vy- zdvihnouti a takové naše artykule schváliti i na to privilegium pod pečetí VMtí vydati ráčili: že pak někteří všeteční lidé, kteříž s po- řádkem naším nic nemají a na kteréž se týž majestát náš i artykule v něm obsažené nevztahují, nýbrž proti nim čelí, nám se v týž obchod náš šmukýřský proti všemu obyčeji a řádu, též právu a na veliké zlehčení téhož majestátu našeho nám od VMstí daného vtírají a vklá- dají, do kterýchžto takových všetečných osob, jsouc k tomu již velice a vysoce přinuceni, tyto ztížnosti rozdílně po artykulích do nich sobě pokládáme. Předně a nejprvé jest od celého pořádku našeho šmukýřského Starého města Pražského ztížnost na Židy, kteří s chlupatejm zbožím živnost vedou a z cizích krajin sem přivozují, co nám k našemu šmu- kýřstvu potřebné jest. Když oni nětco od chlupatého zboží, totižto od sobolů z Polska aneb odjinud přivážejí, tehda nám k spravedlivému trhu přistoupiti nepřejí, ale sami ty potřebují a mezi sebou prohand- lují, a jim, kteříž vyzvídají, kde ti štolíři bydlejí a proti našemu po- řádku jim dělají, Židům takové zboží prodávati pomáhají s hauziro- váním; a tak jich velmi mnoho jest, kdeří ani městské právo ani nic nemají, dnes zde a zejtra jinde jsou, což nám k veliké škodě, man- želkám i dítkám našim jest, že tejně a zjevně chléb odjímají se všelikým mužským i ženským dílem ode všelijakejch kloboukův a jiného zboží, které zboží Židé sem odjinud na nás vozí a kupují, a to dávají svejm
Strana 725
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 725 štolířům podšívati a spravovati a potomně s tím zbožím jednou ulicí 1600. nahoru a druhou dolů běhají a je prodávají. Ode všelijakých čepiček šmelcovejch, zlatem, stříbrem a dobrejmi bílejmi perlami krumplovanejch, tolikéž s těmi hauzirují a je jejich štolíře, jakž vejše poznamenáno, fedrují a je v svejch domích přechovávají, někteří i v svejch domích jim dělati dávají a když hotové dílo mají, tolikéž s tím hauzírují. [Také i ten kundšoft mají, jak který posel do Prahy přijde aneb přijede z předu i z zadu obíhají Židé, dokud nevyzvědí, do které hospody půjde nebo pojede. A dočkati nemají [sic] chvíle, až je před sebe předvolá- Kde křesťan chce nětco koupiti anebo prodati, již Žid anebo Židovka prvotně tu byli a po své libosti handlovali tak že se věděti nemůže, jaké oni praktiky užívají.] A tudy oni nás sousedy dokonce v zkázu uvozují a tak nevíme dáleji při takové správě jak se živiti. Pročež jestli by ta věc měla svůj průchod, museli bychom s našemi manželkami a dítkami v zkázu přijíti; toho na znamení, že to tak jest, jest mezi námi měšťany naše živnost zmenšena, to z příčiny jejich, čehož se každo- denně dosti spatřuje. [By pak poctivý soused chtěl rád svůj dům z nouze prodati anebo nětco jiného, co jemu pán Bůh nadělil buď od zboží, tehdy jemu co ho samo stojí nedají. A jestli by který dům kdo chtěl prodati, jako prvé oznámeno z nouze, tehdy tento čas, co ho stojí tisíc kop, chtějí jen pět set kop dáti. Proti tomu že také i to mezi Židy konečně jest: kde jest před tím časem prvotně dům za 500 kop byl, nejčko rádi 1000 kop zaň dadí, tak že ještě ani místa dosti ne- mají. Z čehož se může rozuměti, že oni lepší živnost nežli my mají. A my naproti tomu v chudobu přicházíme. Čehož se každodenně dosti spatřuje] Řádky v hranatých závorkách jsou v originálu přetrženy. Orig. v arch. města Prahy. I., 133/55. 956. Císař Rudolf II. Janu Adamovi z Zedtwiczu, 1600. aby v příčině dluhu, kterýž paní jeho dlužna jest, Žida Jakuba Goldtschaidera v Plzni ve třech týdnech uspokojil. V Plzni, 28. března 1600. Arch. místodrž. král. Česk. Missiv 97, f. 185. 957. Melchior z Rederu, svobodný pán na Fried- 1600. landě a v Liberci, ustanovuje výši úroku a lichvy z půjčených peněz v městě Friedlandě a Liberci. 5. dubna 1600. Des wolgebornen Herrn Herrn Melchiors von Redern Freiherrn auf Friedland und Reichenberg, Röm. Kais. Maiest. Hofkrigsrat, unsers
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU 725 štolířům podšívati a spravovati a potomně s tím zbožím jednou ulicí 1600. nahoru a druhou dolů běhají a je prodávají. Ode všelijakých čepiček šmelcovejch, zlatem, stříbrem a dobrejmi bílejmi perlami krumplovanejch, tolikéž s těmi hauzirují a je jejich štolíře, jakž vejše poznamenáno, fedrují a je v svejch domích přechovávají, někteří i v svejch domích jim dělati dávají a když hotové dílo mají, tolikéž s tím hauzírují. [Také i ten kundšoft mají, jak který posel do Prahy přijde aneb přijede z předu i z zadu obíhají Židé, dokud nevyzvědí, do které hospody půjde nebo pojede. A dočkati nemají [sic] chvíle, až je před sebe předvolá- Kde křesťan chce nětco koupiti anebo prodati, již Žid anebo Židovka prvotně tu byli a po své libosti handlovali tak že se věděti nemůže, jaké oni praktiky užívají.] A tudy oni nás sousedy dokonce v zkázu uvozují a tak nevíme dáleji při takové správě jak se živiti. Pročež jestli by ta věc měla svůj průchod, museli bychom s našemi manželkami a dítkami v zkázu přijíti; toho na znamení, že to tak jest, jest mezi námi měšťany naše živnost zmenšena, to z příčiny jejich, čehož se každo- denně dosti spatřuje. [By pak poctivý soused chtěl rád svůj dům z nouze prodati anebo nětco jiného, co jemu pán Bůh nadělil buď od zboží, tehdy jemu co ho samo stojí nedají. A jestli by který dům kdo chtěl prodati, jako prvé oznámeno z nouze, tehdy tento čas, co ho stojí tisíc kop, chtějí jen pět set kop dáti. Proti tomu že také i to mezi Židy konečně jest: kde jest před tím časem prvotně dům za 500 kop byl, nejčko rádi 1000 kop zaň dadí, tak že ještě ani místa dosti ne- mají. Z čehož se může rozuměti, že oni lepší živnost nežli my mají. A my naproti tomu v chudobu přicházíme. Čehož se každodenně dosti spatřuje] Řádky v hranatých závorkách jsou v originálu přetrženy. Orig. v arch. města Prahy. I., 133/55. 956. Císař Rudolf II. Janu Adamovi z Zedtwiczu, 1600. aby v příčině dluhu, kterýž paní jeho dlužna jest, Žida Jakuba Goldtschaidera v Plzni ve třech týdnech uspokojil. V Plzni, 28. března 1600. Arch. místodrž. král. Česk. Missiv 97, f. 185. 957. Melchior z Rederu, svobodný pán na Fried- 1600. landě a v Liberci, ustanovuje výši úroku a lichvy z půjčených peněz v městě Friedlandě a Liberci. 5. dubna 1600. Des wolgebornen Herrn Herrn Melchiors von Redern Freiherrn auf Friedland und Reichenberg, Röm. Kais. Maiest. Hofkrigsrat, unsers
Strana 726
726 K HISTORII ŽIDŮ 1600. gnedigen Herrn, wie es in etzlichen Punkten künftig hinfurtan auf ihr Gnaden gnedigen Befelch zu und bei der Stadt Friedlandt und Reichen- berg solte gehalten werden. Vom Zins und Wucher. Landtsordnung: Weil auch der unchristliche Wucher nicht allein von den weltlichen Rechten, son- dern von Gott selbst ernstlichen verboten und sich gleichwohl in der Gemeine viel finden lassen, die dergleichen unchristlichen Wucher von dem armen bedrengten Manne nehmen, das sie auch den gott- losen Juden weit zuvor thuen. Welches von Christen eine grosse Sündt und Schande zu hören, soll hinfurt keinem Einwohner bei der Stadt sein Geldt auf höhern Wucher ausleihen, als von jedem Schock des Jahres 4 kleine Gr. den Gr. zu 7 D. gerechnet. Die aber zu 3, 4, 5 Schock mehr und weniger auf Wucher ausleihen, sollen die Woche nicht mehr von 1 Schock als ein halben wiener D. Wucher nehmen. Welche aber darwider thun vnd Mehres nehmen, soll die Hauptsumma sambt dem Zins der Herrschafft verfallen, und soll dieselbe halb dem, der diesen unchristlichen Wucher anzeuget, und die ander Helfte der Herrschafft verbleiben. Geschichte der Stadt Reichenberg od Dr. J. G. Herrmanna. 1600. 958. Jan Tejřovský z Einsiedle a Kryštof Šlovský z Šlovic, hejtmané kraje Rakovnického císaři, že v příčině vybírání sbírek z krámů, kupců, řemesl- níků, Židů oc vevšem dle nařízení se zachovali a že přepis register do kanceláře české odesílají. V Ra- kovníce, 3. června 1600. Sněmy české. X., 76. 1600. 959. Podělení dvou domů po impresorovi Šalo- mounovi mezi tři jeho syny. 7. prosince 1600. Jakož jsú pozůstaly po někdy Šalomúnovi impressorovi Židu dva domy, jeden mezi domy Marka Meyzle a Mojžíše krejčího obostranně a druhý vedle domu Erbovic při samé bráně ležící, k tomu synové tři Mojžíš, Benjamin a Heřman: i o takové domy tíž bratří a synové Šalomúna jsú se podělili, tak že dům ten mezi domy Marka Meyzle a Mojžíše krejčího na rovné tři díly jíti a oni v něm společně, jeden tak mnoho jako druhej a třetí míti mají; v druhém pak domu při bráně Mojžíšovi bratru nejstaršímu jedna polovice a Benjaminovi též Heřmanovi druhá polovice společně, totiž každému z nich dvou po čtvrti náležeti bude, s tím dalším oznámením, že Mojžíš a Benjamin
726 K HISTORII ŽIDŮ 1600. gnedigen Herrn, wie es in etzlichen Punkten künftig hinfurtan auf ihr Gnaden gnedigen Befelch zu und bei der Stadt Friedlandt und Reichen- berg solte gehalten werden. Vom Zins und Wucher. Landtsordnung: Weil auch der unchristliche Wucher nicht allein von den weltlichen Rechten, son- dern von Gott selbst ernstlichen verboten und sich gleichwohl in der Gemeine viel finden lassen, die dergleichen unchristlichen Wucher von dem armen bedrengten Manne nehmen, das sie auch den gott- losen Juden weit zuvor thuen. Welches von Christen eine grosse Sündt und Schande zu hören, soll hinfurt keinem Einwohner bei der Stadt sein Geldt auf höhern Wucher ausleihen, als von jedem Schock des Jahres 4 kleine Gr. den Gr. zu 7 D. gerechnet. Die aber zu 3, 4, 5 Schock mehr und weniger auf Wucher ausleihen, sollen die Woche nicht mehr von 1 Schock als ein halben wiener D. Wucher nehmen. Welche aber darwider thun vnd Mehres nehmen, soll die Hauptsumma sambt dem Zins der Herrschafft verfallen, und soll dieselbe halb dem, der diesen unchristlichen Wucher anzeuget, und die ander Helfte der Herrschafft verbleiben. Geschichte der Stadt Reichenberg od Dr. J. G. Herrmanna. 1600. 958. Jan Tejřovský z Einsiedle a Kryštof Šlovský z Šlovic, hejtmané kraje Rakovnického císaři, že v příčině vybírání sbírek z krámů, kupců, řemesl- níků, Židů oc vevšem dle nařízení se zachovali a že přepis register do kanceláře české odesílají. V Ra- kovníce, 3. června 1600. Sněmy české. X., 76. 1600. 959. Podělení dvou domů po impresorovi Šalo- mounovi mezi tři jeho syny. 7. prosince 1600. Jakož jsú pozůstaly po někdy Šalomúnovi impressorovi Židu dva domy, jeden mezi domy Marka Meyzle a Mojžíše krejčího obostranně a druhý vedle domu Erbovic při samé bráně ležící, k tomu synové tři Mojžíš, Benjamin a Heřman: i o takové domy tíž bratří a synové Šalomúna jsú se podělili, tak že dům ten mezi domy Marka Meyzle a Mojžíše krejčího na rovné tři díly jíti a oni v něm společně, jeden tak mnoho jako druhej a třetí míti mají; v druhém pak domu při bráně Mojžíšovi bratru nejstaršímu jedna polovice a Benjaminovi též Heřmanovi druhá polovice společně, totiž každému z nich dvou po čtvrti náležeti bude, s tím dalším oznámením, že Mojžíš a Benjamin
Strana 727
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 727 k týmž dílům svým v obou domích jim náležejícím připustili jsou a zá- 1593. pisem tímto připouštějí Mojžíš Rebeku a Benjamin Judyt ženy své i děti ty, kteréž by spolu obojí manželé zplodili, k jmění, držení a dědičnému společnému vládnutí. Při tom však při všem k sobě se vedle listův ži- dovských chovati povinni budou. Byl při tom Bonon starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 5. postridie Nicolai 7. De- cembris anno MDC. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 370. 960. Marek Žid, sklenář z Libně, arcibiskupu 1594. Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé oznamuje, že na poručení úředníka ve špitále blíž mostu Praž- ského, ve dvoře v Čakovicích i ve špitále okna spra- voval, však až posud platu za to obdržeti nemohl; prosí za poručení témuž úředníku, aby jemu za práci takovou zaplatil. 1601.*) Orig. arcib. archiv v Praze. *) Z historického nástinu o Libni od Lad. Hejtmánka některé zprávy o Židech: Pojmenování Libeň jest původu rozhodně českého; německého názvu »Lieben« dostalo se jí v době, kdy urození majitelé rovně s ostatní šlechtou v němčině si libovali; ale zejména německého názvu zhusta se užívalo v letech, kdy Židé z Prahy do Libně se přestěhovali. Tehdáž (v 17. století) kdokoli z Libně byl, každý křesťan i Žid považován byl Židem a Němcem »aus Lieben«. První dokázaní majitelé Libně jsou Rotlevové. Tito dostali se v držení Libně asi r. 1363 a měli ji až do léta 1436. Roku 1513 dostala se Libeň Bryk- narům z Brukštejna. V roce 1530 byl založen při mlýně pod tvrzí Libeňskou ha- drový mlýn se stoupou na výrobu papíru. Za vlády Bryknarů potkáváme se s Libeňskými Židy; jeden pro jakési pro- vinění byl z rozkazu královské komory z Libně vybyt, druhý Abraham r. 1563 pro utiskování selky v Kojeticích byl úředně stihán. Libeňské hadrovny hadry opatřovali beze vší pochyby Židé. Židé v Praze byli isolováni na jedinou svou čtvrt, a tato, kdykoli se v Praze jakákoli bouře strhla, stávala se vždy jevištěm pouličních výtržností, ba i dran- cování a vybíjení. Židé, chtějíce pronásledování a stáléme znepokojování ujíti, opouštěli Prahu a usazovali se na venkově. (!) Mnoho jich usídlilo se v Libni. Od které doby Židé v Libni se zdržovali, neumíme pověděti. Za vlády Bryknarů 1595 bylo jich tu valně, více než křesťanů, sic jinak by Němci nenazývali Libeň Juden- dorf, a za války 30leté počet Židů se tu ještě více zmohl, neboť při prodeji Libně roku 1662 se jmenuje »Liebner Dorf mit allen neu- und alterbauten Judenhäusern und deren Zinsen«. Jan hrabě Hartvík z Nostic vydal Židům Libeňským privileje, kterými za- bezpečil jim pokoj, dal základ k jejich organisaci; však za to současně stížil je berněmi. (25. září 1656.)
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 727 k týmž dílům svým v obou domích jim náležejícím připustili jsou a zá- 1593. pisem tímto připouštějí Mojžíš Rebeku a Benjamin Judyt ženy své i děti ty, kteréž by spolu obojí manželé zplodili, k jmění, držení a dědičnému společnému vládnutí. Při tom však při všem k sobě se vedle listův ži- dovských chovati povinni budou. Byl při tom Bonon starší židovský a Izák Kokeš školník. Actum in consilio f. 5. postridie Nicolai 7. De- cembris anno MDC. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 370. 960. Marek Žid, sklenář z Libně, arcibiskupu 1594. Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé oznamuje, že na poručení úředníka ve špitále blíž mostu Praž- ského, ve dvoře v Čakovicích i ve špitále okna spra- voval, však až posud platu za to obdržeti nemohl; prosí za poručení témuž úředníku, aby jemu za práci takovou zaplatil. 1601.*) Orig. arcib. archiv v Praze. *) Z historického nástinu o Libni od Lad. Hejtmánka některé zprávy o Židech: Pojmenování Libeň jest původu rozhodně českého; německého názvu »Lieben« dostalo se jí v době, kdy urození majitelé rovně s ostatní šlechtou v němčině si libovali; ale zejména německého názvu zhusta se užívalo v letech, kdy Židé z Prahy do Libně se přestěhovali. Tehdáž (v 17. století) kdokoli z Libně byl, každý křesťan i Žid považován byl Židem a Němcem »aus Lieben«. První dokázaní majitelé Libně jsou Rotlevové. Tito dostali se v držení Libně asi r. 1363 a měli ji až do léta 1436. Roku 1513 dostala se Libeň Bryk- narům z Brukštejna. V roce 1530 byl založen při mlýně pod tvrzí Libeňskou ha- drový mlýn se stoupou na výrobu papíru. Za vlády Bryknarů potkáváme se s Libeňskými Židy; jeden pro jakési pro- vinění byl z rozkazu královské komory z Libně vybyt, druhý Abraham r. 1563 pro utiskování selky v Kojeticích byl úředně stihán. Libeňské hadrovny hadry opatřovali beze vší pochyby Židé. Židé v Praze byli isolováni na jedinou svou čtvrt, a tato, kdykoli se v Praze jakákoli bouře strhla, stávala se vždy jevištěm pouličních výtržností, ba i dran- cování a vybíjení. Židé, chtějíce pronásledování a stáléme znepokojování ujíti, opouštěli Prahu a usazovali se na venkově. (!) Mnoho jich usídlilo se v Libni. Od které doby Židé v Libni se zdržovali, neumíme pověděti. Za vlády Bryknarů 1595 bylo jich tu valně, více než křesťanů, sic jinak by Němci nenazývali Libeň Juden- dorf, a za války 30leté počet Židů se tu ještě více zmohl, neboť při prodeji Libně roku 1662 se jmenuje »Liebner Dorf mit allen neu- und alterbauten Judenhäusern und deren Zinsen«. Jan hrabě Hartvík z Nostic vydal Židům Libeňským privileje, kterými za- bezpečil jim pokoj, dal základ k jejich organisaci; však za to současně stížil je berněmi. (25. září 1656.)
Strana 728
728 K HISTORII ŽIDŮ 1601. 961. Císař Rudolf II. oznamuje, jaké napravení rozsudku práva Starého města Pražského učinil vrchní soud apelační ve při mezi mistry řemesla zlatnického a Jakubem Libekem Židem i ženou jeho. Na hradě Pražském, 8. ledna 1601. My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem, že president a rady naše k apellacím na hradě našem Pražském zřízené a usazené, Od té doby Židé v Libni žili bezpečně. Následující vrchnost privileje jejich obnovila a doplnila. Obec Pražská, koupivši Libeň nařídila, aby Židé zřídili si vlastní obec, jejíž starší na roveň konšelům vybírali panské dávky a vedli ži- dovské poddané v náležité evidenci. Zpráva administrační komisse ze dne 20. pro- since r. 1762 o tom svědčí. Z uvedené zprávy jest zřejmo seřízení židovské obce, leč totéž ještě urči- těji vyniká z dekretu ze dne 15. března r. 1783. Přemnohá, právě uvedená nařízení podnes jsou závazná. Židovská obec Libeňská čítala různě obyvatelstva, ale počet rodin a domů byl tu skorem ustálen. Rozmnožení domů nebylo dovoleno, ale rozmnožení rodin musilo býti k žádosti vrchnosti povoleno. Hned na počátku 18. století učiněna byla konsignace židovských rodin v Libni žijících. Celkem bylo v Libni asi sotva více než 150 obyvatel křesťan- ských. Židů bylo mnohem více, tak že to budilo pozornost úřadu královské ko- mory, která roku 1713 poslala na zámek Libeňský písemný dopis: »Kolik jest v Libni židovstva, kteří odsud do dálky 3—4 mil všecka městečka i vesnice vy- štorcují, sobě fortelu, ale křesťanským poplatníkům na záhubu všecko skupují co nějakému zboží se podobá, a stále jich přibývá? Jaké jest jejich fictitium (při- znaný výnos živnosti)?« K tomu odpověděla správa libeňská, že nižádní noví Židé se tu nepřijímají, nýbrž že se množí vlastním dorostem. I podala královské ko- moře seznam Židů Libeňských, který sepsalo představenstvo jejich. Dle toho censu roku 1713 bylo v Libni 51 obytných domů židovských, z nichž jeden byl obecný s pěti nájemníky, potom 48, jichž majitelé tu obývali sami nebo s nájem- níky a nepochybně byla tu i židovská škola; a dva, jichž hospodáři (Josef Lövi a páleník Manasse) byli nepřítomni a nájemníky si chovali. Nájemných stran bylo 43, tak že všeho židovstva bylo 91 stran, všech Židů 286 duší a sice 70 manželských dvojic, tři mládenci samostatní, jedna panna slu- žebná, vdov 17 a dětí 195. Všichni tvořili samosprávnou obec židovskou, kterou řídil starší obce Abraham Roubíček, 75letý, maje k ruce přísežného notáře (Abra- ham ben Moyses z Niklšpurka), kantora Mojžíše, syna Lazarova, košeráka Mojžíše, syna Abrahamova a Lébla sluhu. Zajímavá jest zpráva o živnostech židovských. Různý obchod vedli 3, prodej koží 1, kramářství 3, prodej koření 1, hauzírnictví 9, obchod v dobytku 3, k čemuž pomáhalo 5 honáků, prodej kořalky 1; hokyní bylo 5, dohazovačka 1, obchodní pomocník 1. Dále byl tu arendator panské vinopalny Markus Schnürmacher, potom 12 řezníků, 5 ševců, 8 krejčí, 1 rukavičník, 1 kloboučník, 1 prymkář, 1 ná- jemce panské koželužny, dále slevač broků, sklenář, klempíř, hudec a nosič, 5 holičů. Posléze se tu přiživovaly 3 porodní báby, 3 opatrovnice dětí, 2 po-
728 K HISTORII ŽIDŮ 1601. 961. Císař Rudolf II. oznamuje, jaké napravení rozsudku práva Starého města Pražského učinil vrchní soud apelační ve při mezi mistry řemesla zlatnického a Jakubem Libekem Židem i ženou jeho. Na hradě Pražském, 8. ledna 1601. My Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem, že president a rady naše k apellacím na hradě našem Pražském zřízené a usazené, Od té doby Židé v Libni žili bezpečně. Následující vrchnost privileje jejich obnovila a doplnila. Obec Pražská, koupivši Libeň nařídila, aby Židé zřídili si vlastní obec, jejíž starší na roveň konšelům vybírali panské dávky a vedli ži- dovské poddané v náležité evidenci. Zpráva administrační komisse ze dne 20. pro- since r. 1762 o tom svědčí. Z uvedené zprávy jest zřejmo seřízení židovské obce, leč totéž ještě urči- těji vyniká z dekretu ze dne 15. března r. 1783. Přemnohá, právě uvedená nařízení podnes jsou závazná. Židovská obec Libeňská čítala různě obyvatelstva, ale počet rodin a domů byl tu skorem ustálen. Rozmnožení domů nebylo dovoleno, ale rozmnožení rodin musilo býti k žádosti vrchnosti povoleno. Hned na počátku 18. století učiněna byla konsignace židovských rodin v Libni žijících. Celkem bylo v Libni asi sotva více než 150 obyvatel křesťan- ských. Židů bylo mnohem více, tak že to budilo pozornost úřadu královské ko- mory, která roku 1713 poslala na zámek Libeňský písemný dopis: »Kolik jest v Libni židovstva, kteří odsud do dálky 3—4 mil všecka městečka i vesnice vy- štorcují, sobě fortelu, ale křesťanským poplatníkům na záhubu všecko skupují co nějakému zboží se podobá, a stále jich přibývá? Jaké jest jejich fictitium (při- znaný výnos živnosti)?« K tomu odpověděla správa libeňská, že nižádní noví Židé se tu nepřijímají, nýbrž že se množí vlastním dorostem. I podala královské ko- moře seznam Židů Libeňských, který sepsalo představenstvo jejich. Dle toho censu roku 1713 bylo v Libni 51 obytných domů židovských, z nichž jeden byl obecný s pěti nájemníky, potom 48, jichž majitelé tu obývali sami nebo s nájem- níky a nepochybně byla tu i židovská škola; a dva, jichž hospodáři (Josef Lövi a páleník Manasse) byli nepřítomni a nájemníky si chovali. Nájemných stran bylo 43, tak že všeho židovstva bylo 91 stran, všech Židů 286 duší a sice 70 manželských dvojic, tři mládenci samostatní, jedna panna slu- žebná, vdov 17 a dětí 195. Všichni tvořili samosprávnou obec židovskou, kterou řídil starší obce Abraham Roubíček, 75letý, maje k ruce přísežného notáře (Abra- ham ben Moyses z Niklšpurka), kantora Mojžíše, syna Lazarova, košeráka Mojžíše, syna Abrahamova a Lébla sluhu. Zajímavá jest zpráva o živnostech židovských. Různý obchod vedli 3, prodej koží 1, kramářství 3, prodej koření 1, hauzírnictví 9, obchod v dobytku 3, k čemuž pomáhalo 5 honáků, prodej kořalky 1; hokyní bylo 5, dohazovačka 1, obchodní pomocník 1. Dále byl tu arendator panské vinopalny Markus Schnürmacher, potom 12 řezníků, 5 ševců, 8 krejčí, 1 rukavičník, 1 kloboučník, 1 prymkář, 1 ná- jemce panské koželužny, dále slevač broků, sklenář, klempíř, hudec a nosič, 5 holičů. Posléze se tu přiživovaly 3 porodní báby, 3 opatrovnice dětí, 2 po-
Strana 729
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 729 na ta od práva Starého města Pražského odeslaná a odevzdaná za- 1601. pečetěná akta v té při mezi staršími mistry řemesla zlatnického v témž Starém městě Pražském z jedné a Jakubem Libekem Židem, též Salo- sluhovačky, 1 švadlena a 1 žebračka. Neznámé zaměstnání měl jeden. Daň živno- stenskou platiti musili všichni i opatrovnice dětí. Bez břemena daní byly pouze dohazovačka, služka a žebračka. Živnosti byly co do ročního výnosu buď skutečně vydatné aneb vysoko odhadnuté. Nejvýš odhadnut byl páleník (500 zl.). Těch, jimž vynášela živnost 100—160 zl. bylo 19, od 80—90 zl. 15, od 58—80 zl. bylo 31. Hauzirníci platíli z výdělku páčeného na 50 až 80 zl., honáci z 60—100 zl., nádenník z 60 zl., krejčí z 40—90 zl. ševci z 40—90 zl. (křesťanští ševci 40—45 zl.), posluhovačky z 26 zl. Všechen výroční výdělek židovský v Libni páčen na 6651 zla ých. Nájemci platili z bytu 4—6 zl. do roka. Příjmení rodových u Židů nebylo udáno s málokterou výjimkou, leda že každý vedle osobního jména měl jméno buď svého otce, buď svého zaměstnání neb rodiště. Význačné pro pohyblivost Židů jest, že z 91 samostatných zrodilo se v Libni jen 23; z Prahy jich bylo 10, z Ml. Boleslavi 4; byli tu rodilí z Bran- dýsa i Hrušova, ze Šestajovic a Přemyšlan, z Líbeznic i Hozpozína, z Chvatěrub, Benešova, z Rakovníka, Chyš, z Polné, Turnova, z Teplic a Bečova i Bydžova, z Kasejovic, Kaladay (Koloděje u Vlt. Týna), z Pravonina a Krchleb. Byli také Židé z Moravského Mikulova, z Třebíče, z Budlova a Jemnic, z Hranic, z Hole- šova, Strážnice, Mysliva a Prostějova. Z rakouských rodišť Židů se jmenují Vídeň (Wiener, Weiner) a dvě jiná místa; z Uher byli dva (z Holič a Lottenbachu), z Polska dva, z říše tři (Bamberg, Siegenhofen a Lübeck). U některých není ro- diště udáno. Z osobních jmen vyskytují se nejčastěji jména biblická. Bylo 13 Mojžíšů, 10 Abrahamů, 8 Jakubů (jednou psáno i Jekeff), 5 Marků, Izáků a Lazarů, 4 Já- chymové, Eliášové; po třech se vyskytují jména Cháje, Jehuda (Jüdl), Fajše a Mendl, po dvou Šalomoun, Aron, Ančl, Peretz, David, Gerstl, Josef a Levi, po jednom Bejsiep, Ischiel, Benjómin, Guttmann, Gadl, Adam, Zalkind, Selig, Süss- kind, Ješié (Izaiaš), Šmáje (Izmael). Libmann Nochem (Menachem), Ašer, Neyfl (Neftalie), Šimon, Samuel, Sander, Jeitel a Manasse. Často jsou jména po velké havěti, jako Léblů bylo 12, Heršlů 10, Bérlů 7, Romhardů 3, Volfů 5. Židovky nazývány byly často jmény biblickými. Jméno Sára (Sarl) ozývá se u 10, Lea u 9, Rachel 8, Esther (Esterle) u 7, Marie (Miriam, Mirl, Mariana) u 6, třikrát pak čteme jména Salomena, Hanele, dvakrát Riíke (Rebeka) a El- kele, po jednom pak Chave (Eva) a Ciperle (Deborah). Ale mnohem častěji sly- šíme názvy něžné jako Güttl (také Búne či Bona), u 13 Bella, Schöndl nebo Chúne u 12, Rosl (Rösl) u 11, Hendl (Hühnl) u 6, Malke či Malkele (královna), Chajl a Zierl po pětkrát, po třech pak Bräunl, Fromml (Frometi) a Täubl, po dvou Rehle (srně), Mündl, Freudele (Frádele), Liebe či Liebele, Blumele, Gnendl (mi- lůstka). Po jednom čtou se jména ženská Nóve, Edel, Reitzel, Golde, Muskat, Nette také Garsche, Rana, Psachia, Thie a Veška (Wischka). Seznam také udává, kteří Židé náleželi k vyznamenanému pokolení Lévi. To byli Izák ben Heršl, řezník z Libně rodilý, Gadl ben Jachym, holič z Benešova a jeho bratr Izák, klempíř Abraham ben Elias, švec z Ml. Boleslavi a Marek Radonitz, hauzírník z Jemnice Moravské.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 729 na ta od práva Starého města Pražského odeslaná a odevzdaná za- 1601. pečetěná akta v té při mezi staršími mistry řemesla zlatnického v témž Starém městě Pražském z jedné a Jakubem Libekem Židem, též Salo- sluhovačky, 1 švadlena a 1 žebračka. Neznámé zaměstnání měl jeden. Daň živno- stenskou platiti musili všichni i opatrovnice dětí. Bez břemena daní byly pouze dohazovačka, služka a žebračka. Živnosti byly co do ročního výnosu buď skutečně vydatné aneb vysoko odhadnuté. Nejvýš odhadnut byl páleník (500 zl.). Těch, jimž vynášela živnost 100—160 zl. bylo 19, od 80—90 zl. 15, od 58—80 zl. bylo 31. Hauzirníci platíli z výdělku páčeného na 50 až 80 zl., honáci z 60—100 zl., nádenník z 60 zl., krejčí z 40—90 zl. ševci z 40—90 zl. (křesťanští ševci 40—45 zl.), posluhovačky z 26 zl. Všechen výroční výdělek židovský v Libni páčen na 6651 zla ých. Nájemci platili z bytu 4—6 zl. do roka. Příjmení rodových u Židů nebylo udáno s málokterou výjimkou, leda že každý vedle osobního jména měl jméno buď svého otce, buď svého zaměstnání neb rodiště. Význačné pro pohyblivost Židů jest, že z 91 samostatných zrodilo se v Libni jen 23; z Prahy jich bylo 10, z Ml. Boleslavi 4; byli tu rodilí z Bran- dýsa i Hrušova, ze Šestajovic a Přemyšlan, z Líbeznic i Hozpozína, z Chvatěrub, Benešova, z Rakovníka, Chyš, z Polné, Turnova, z Teplic a Bečova i Bydžova, z Kasejovic, Kaladay (Koloděje u Vlt. Týna), z Pravonina a Krchleb. Byli také Židé z Moravského Mikulova, z Třebíče, z Budlova a Jemnic, z Hranic, z Hole- šova, Strážnice, Mysliva a Prostějova. Z rakouských rodišť Židů se jmenují Vídeň (Wiener, Weiner) a dvě jiná místa; z Uher byli dva (z Holič a Lottenbachu), z Polska dva, z říše tři (Bamberg, Siegenhofen a Lübeck). U některých není ro- diště udáno. Z osobních jmen vyskytují se nejčastěji jména biblická. Bylo 13 Mojžíšů, 10 Abrahamů, 8 Jakubů (jednou psáno i Jekeff), 5 Marků, Izáků a Lazarů, 4 Já- chymové, Eliášové; po třech se vyskytují jména Cháje, Jehuda (Jüdl), Fajše a Mendl, po dvou Šalomoun, Aron, Ančl, Peretz, David, Gerstl, Josef a Levi, po jednom Bejsiep, Ischiel, Benjómin, Guttmann, Gadl, Adam, Zalkind, Selig, Süss- kind, Ješié (Izaiaš), Šmáje (Izmael). Libmann Nochem (Menachem), Ašer, Neyfl (Neftalie), Šimon, Samuel, Sander, Jeitel a Manasse. Často jsou jména po velké havěti, jako Léblů bylo 12, Heršlů 10, Bérlů 7, Romhardů 3, Volfů 5. Židovky nazývány byly často jmény biblickými. Jméno Sára (Sarl) ozývá se u 10, Lea u 9, Rachel 8, Esther (Esterle) u 7, Marie (Miriam, Mirl, Mariana) u 6, třikrát pak čteme jména Salomena, Hanele, dvakrát Riíke (Rebeka) a El- kele, po jednom pak Chave (Eva) a Ciperle (Deborah). Ale mnohem častěji sly- šíme názvy něžné jako Güttl (také Búne či Bona), u 13 Bella, Schöndl nebo Chúne u 12, Rosl (Rösl) u 11, Hendl (Hühnl) u 6, Malke či Malkele (královna), Chajl a Zierl po pětkrát, po třech pak Bräunl, Fromml (Frometi) a Täubl, po dvou Rehle (srně), Mündl, Freudele (Frádele), Liebe či Liebele, Blumele, Gnendl (mi- lůstka). Po jednom čtou se jména ženská Nóve, Edel, Reitzel, Golde, Muskat, Nette také Garsche, Rana, Psachia, Thie a Veška (Wischka). Seznam také udává, kteří Židé náleželi k vyznamenanému pokolení Lévi. To byli Izák ben Heršl, řezník z Libně rodilý, Gadl ben Jachym, holič z Benešova a jeho bratr Izák, klempíř Abraham ben Elias, švec z Ml. Boleslavi a Marek Radonitz, hauzírník z Jemnice Moravské.
Strana 730
730 K HISTORII ŽIDŮ 1601. menou ženou jeho z strany druhé, co se ujímání handle od stříbra a zlata rozličných všelijakých kusův, stříbra nehodného a lehkého lidem za hodné prodávajíc dotýče jakž žaloba a akta té pře to všecko v sobě obsahují a zavírají, pováživše toho všeho s pilností podlé práva, takto ten ortel na témž právě feria 2. post Laurentii 14. Augusti léta 600 již jminulého mezi dotčenými stranami učiněný napravují: poněvadž se z akt této pře žádné jisté vyměření, kolik lotu stříbra jedna každá hřivna v díle řemesla zlatnického vynésti a jak mnoho přísady k každému lotu beze škody lidské přidati obyčejně v témž řemesle užívati se má, nenachází, protož pro vyrozumění toho a zprůbování falše a podvodu z vrchnosti práva se nachází, že nadepsaní starší mistři Pražští řemesla zlatnického s vuolí a vědomostí naší jakožto krále Českého, též purg- mistra a rady Starého města Pražského, srovnajíce se v tom s jinými městy našimi říšskými, jisté vyměření v té příčině učiniti, v cechu neb pořádku svém zlatnickým ustanoviti mají a povinni jsou a to pod pro- padením všeho stříbra jednoho každého přestupníka, kdož by se v tom nezachoval podlé práva. Škody z hodných příčin mezi dotčenými stra- nami se zdvihají. A co k apelací složeno, to aby zase i to stříbro za právem zuostávající na ten čas týmž Židům navráceno bylo. Tomu na svědomí pečetí naší císařskou k tomu soudu obzvláště zřízenou jest Na základech hrabětem z Nostic zbudovaných a vrchností Pražskou do vršených, vznikla znenáhla rozsáhlá židovská obec v Libni, od Pražské zcela ne- odvislá. Zřídila si svoji školu a postavila slušnou synogogu. Později usazovali se Židé i mimo město židovské, zejména v době, kdy byli Židé Marií Terezií r. 1746 z Prahy vypovězeni. Tehdáž vzrostl počet Libeňských židovských rodin na 186 o 766 duších. R. 1825 bydlelo již 17 rodin židovských o 106 duších mimo židovské město v číslech 23, 32, 33, 34, 36, 43, 45, 47, 48, 127, 76, 49 a 52. Uvolněním poddanství, zrušením roboty a jinými opatřeními v duchu osvě- tovém učiněnými, uvolnilo se i Libeňským Židům, kteří potom dosti houfně z Libně do Prahy se stěhovali. Novými zákony moderními postaveni jsou Židé na roveň ve všech právech s ostatními občany státními. Však patriarchální zří- zení u věcech obecních zůstalo u nich podnes. L. 1751 obnášel příjem vrchnostenský Starého města Prahy od Židů Libeň- ských: Poplatek na ochranu 300 zl., z pozemků 2 zl. 20 kr., z ostrůvku 12 zl., z radnice židovské 22 zl., z porážky 30 zl., z výčepu vína v panském domě atd. 425 zl. 50 kr., za pozemky a byty Židů 254 zl. 52. kr. Roku 1845 byly postiženy Čechy velikou povodní. Také Libeň rozvodněním Vltavy tak byla zaplavena, že nebylo o podobné povodni pamětníků. Libeň utrpěla velmi, zvláště židovské město. 29. března t. r. ve tři čtvrti na 6 večer dostoupila voda takové výše, že počala vnikati do prvního patra některých domů v židovském městě. Ze všech domů této čtvrti musilo se obyvatelstvo vystěho- vati a v místnostech Libeňského zámku ve škole a v hostincích ubytovati. R. 1846, 23. listopadu položen byl základní kámen ku stavbě židovské syna- gogy u přítomnosti arcivévody Štěpána.
730 K HISTORII ŽIDŮ 1601. menou ženou jeho z strany druhé, co se ujímání handle od stříbra a zlata rozličných všelijakých kusův, stříbra nehodného a lehkého lidem za hodné prodávajíc dotýče jakž žaloba a akta té pře to všecko v sobě obsahují a zavírají, pováživše toho všeho s pilností podlé práva, takto ten ortel na témž právě feria 2. post Laurentii 14. Augusti léta 600 již jminulého mezi dotčenými stranami učiněný napravují: poněvadž se z akt této pře žádné jisté vyměření, kolik lotu stříbra jedna každá hřivna v díle řemesla zlatnického vynésti a jak mnoho přísady k každému lotu beze škody lidské přidati obyčejně v témž řemesle užívati se má, nenachází, protož pro vyrozumění toho a zprůbování falše a podvodu z vrchnosti práva se nachází, že nadepsaní starší mistři Pražští řemesla zlatnického s vuolí a vědomostí naší jakožto krále Českého, též purg- mistra a rady Starého města Pražského, srovnajíce se v tom s jinými městy našimi říšskými, jisté vyměření v té příčině učiniti, v cechu neb pořádku svém zlatnickým ustanoviti mají a povinni jsou a to pod pro- padením všeho stříbra jednoho každého přestupníka, kdož by se v tom nezachoval podlé práva. Škody z hodných příčin mezi dotčenými stra- nami se zdvihají. A co k apelací složeno, to aby zase i to stříbro za právem zuostávající na ten čas týmž Židům navráceno bylo. Tomu na svědomí pečetí naší císařskou k tomu soudu obzvláště zřízenou jest Na základech hrabětem z Nostic zbudovaných a vrchností Pražskou do vršených, vznikla znenáhla rozsáhlá židovská obec v Libni, od Pražské zcela ne- odvislá. Zřídila si svoji školu a postavila slušnou synogogu. Později usazovali se Židé i mimo město židovské, zejména v době, kdy byli Židé Marií Terezií r. 1746 z Prahy vypovězeni. Tehdáž vzrostl počet Libeňských židovských rodin na 186 o 766 duších. R. 1825 bydlelo již 17 rodin židovských o 106 duších mimo židovské město v číslech 23, 32, 33, 34, 36, 43, 45, 47, 48, 127, 76, 49 a 52. Uvolněním poddanství, zrušením roboty a jinými opatřeními v duchu osvě- tovém učiněnými, uvolnilo se i Libeňským Židům, kteří potom dosti houfně z Libně do Prahy se stěhovali. Novými zákony moderními postaveni jsou Židé na roveň ve všech právech s ostatními občany státními. Však patriarchální zří- zení u věcech obecních zůstalo u nich podnes. L. 1751 obnášel příjem vrchnostenský Starého města Prahy od Židů Libeň- ských: Poplatek na ochranu 300 zl., z pozemků 2 zl. 20 kr., z ostrůvku 12 zl., z radnice židovské 22 zl., z porážky 30 zl., z výčepu vína v panském domě atd. 425 zl. 50 kr., za pozemky a byty Židů 254 zl. 52. kr. Roku 1845 byly postiženy Čechy velikou povodní. Také Libeň rozvodněním Vltavy tak byla zaplavena, že nebylo o podobné povodni pamětníků. Libeň utrpěla velmi, zvláště židovské město. 29. března t. r. ve tři čtvrti na 6 večer dostoupila voda takové výše, že počala vnikati do prvního patra některých domů v židovském městě. Ze všech domů této čtvrti musilo se obyvatelstvo vystěho- vati a v místnostech Libeňského zámku ve škole a v hostincích ubytovati. R. 1846, 23. listopadu položen byl základní kámen ku stavbě židovské syna- gogy u přítomnosti arcivévody Štěpána.
Strana 731
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 731 zapečetíno. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po památce svatých 1601. Tří králuov 8. Januarii léta Páně tisícého šestistého prvního. Archiv města Prahy. Rkp. 1029, f. 60. 962. Artikule, o nichž stav panský a rytířský na 1601. sněmu českém na předložení královské se byli usnesli a stavu městskému předložili. 1. února 1601. ... Z strany půjček židovských také JMti ráčili o to mluviti, kterak mnozí, kteříž peníze pod ourok přijímají, majíc ze sta toliko šest kop vzíti, Židům peníze půjčují a od nich z kopy každý týden peníz berou, anebo neberou-li toho, tehdy od Židův tak mnoho daně na kuflících a jiných věcech berou, že za to dobře stojí a vejše; a poněvadž jest nekřesťanská věc a tou příčinou mladí lidé k velikým škodám a za- vedení přicházejí, aby k přetržení přijíti mohlo kdo by v tom postižen byl, aby tu sumu propadl a polovice sumy té tomu, kdož by o tom oznámil a druhá polovice k sbírce zemské aby byla. Co se pak Židův tkne, poněvadž oni majíce jisté vyměření i maje- státem to potvrzeno, jakž některého času to také ukazovali, aby více z kopy na týden než po bílém penízi nebrali, z toho vykračují a více berou, byl-li by v tom který postižen, aby vedle spravedlivého uznání dostatečně trestán byl. Bylo také mezi jinými věcmi mluveno z strany Židův, poněvadž ti již se tak zpanošili a takových šatův užívají, že časem Žida od kře- sťana rozeznati nemůže, aby zase žlutá kolečka na levém prsu vně na šatech nosili, anebo beryty žluté a klobouky měli, a tak tím od jiných rozeznáváni byli. Sněmy české X., 135. 963. Císař odpověděl stavům království Českého 1601. na usnešení, kteréž byli na předložení sněmovní učinili: Strany neřádných půjček Židův od obyvatelův království tohoto snáší se tolikéž při JMCské, že ten artikul prvé zřízením zemským zapovědín a pokuta na to uložena jest. 9. února 1601. Sněmy české X., 147. 964. Artikule sněmovní, které na repliku císař- 1601. skou od stavů českých byly svoleny: Z strany neřádných půjček Židům, ačkoli zřízením zemským neřádné půjčky zapovězeny jsou, však zřízení zemské na ty půjčky židovské se nevztahuje, ani na
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 731 zapečetíno. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po památce svatých 1601. Tří králuov 8. Januarii léta Páně tisícého šestistého prvního. Archiv města Prahy. Rkp. 1029, f. 60. 962. Artikule, o nichž stav panský a rytířský na 1601. sněmu českém na předložení královské se byli usnesli a stavu městskému předložili. 1. února 1601. ... Z strany půjček židovských také JMti ráčili o to mluviti, kterak mnozí, kteříž peníze pod ourok přijímají, majíc ze sta toliko šest kop vzíti, Židům peníze půjčují a od nich z kopy každý týden peníz berou, anebo neberou-li toho, tehdy od Židův tak mnoho daně na kuflících a jiných věcech berou, že za to dobře stojí a vejše; a poněvadž jest nekřesťanská věc a tou příčinou mladí lidé k velikým škodám a za- vedení přicházejí, aby k přetržení přijíti mohlo kdo by v tom postižen byl, aby tu sumu propadl a polovice sumy té tomu, kdož by o tom oznámil a druhá polovice k sbírce zemské aby byla. Co se pak Židův tkne, poněvadž oni majíce jisté vyměření i maje- státem to potvrzeno, jakž některého času to také ukazovali, aby více z kopy na týden než po bílém penízi nebrali, z toho vykračují a více berou, byl-li by v tom který postižen, aby vedle spravedlivého uznání dostatečně trestán byl. Bylo také mezi jinými věcmi mluveno z strany Židův, poněvadž ti již se tak zpanošili a takových šatův užívají, že časem Žida od kře- sťana rozeznati nemůže, aby zase žlutá kolečka na levém prsu vně na šatech nosili, anebo beryty žluté a klobouky měli, a tak tím od jiných rozeznáváni byli. Sněmy české X., 135. 963. Císař odpověděl stavům království Českého 1601. na usnešení, kteréž byli na předložení sněmovní učinili: Strany neřádných půjček Židův od obyvatelův království tohoto snáší se tolikéž při JMCské, že ten artikul prvé zřízením zemským zapovědín a pokuta na to uložena jest. 9. února 1601. Sněmy české X., 147. 964. Artikule sněmovní, které na repliku císař- 1601. skou od stavů českých byly svoleny: Z strany neřádných půjček Židům, ačkoli zřízením zemským neřádné půjčky zapovězeny jsou, však zřízení zemské na ty půjčky židovské se nevztahuje, ani na
Strana 732
732 K HISTORII ŽIDŮ 1601. služebníky JMCské a dvořeníny ani na Židy, protož aby ten artikul byl předce v sněmu položen. 14. února 1601. Böhm. Landt. X., 147. 965. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl od 26. ledna 1601 do 19. února t. r., stalo se v příčině berně židovské stejné usnešení jako roku 1600. Více bylo usnešeno: O nepořádných půjčkách Židům. Také jest se JMCská s stavy království tohoto milostivě snésti ráčil, jakož se to již zhusta nachází, že mnozí jak obyvatelé tohoto království, tak také i dvorští služebníci JMCské pod obmyslem Židům peněz půjčují, a majíce s nimi srozumění polovici lichvy ži- dovské berou a tudy na škodu mnohých z obyvatelův tohoto království užitkův svých neřádně proti zřízení zemskému vyhledávají: a protož aby taková neřádná věc přetržena býti mohla, na tom jsou se stavové s JMCskou snesli, kdož by se koliv takové neřádné půjčky buď z oby- vatelův tohoto království aneb dvorských služebníkův JMCské i všech jiných cizozemcův v tomto království Českém dopustil, aby takovou všechnu sumu půjčenou propadl, kteréžto jedna polovice k této naší svolené pomoci na lid válečný obrácena aby byla a druhá polovice tomu, kdož by na něho to provedl a prokázal. A maršálek dvorský na jednom každém z dvorských služebníkův JMCské i všech jiných cizozemcích, který by se toho tak dopustil, aby tu pokutu podnikli, skutečně přidržeti má. Žid pak ten, kterej by se toho dopustil, buď od Čechův, dvořanův neb cizozemcův takovou neslušnou půjčku k sobě přijal, ten aby skutečně podlé uznání soudu zemského dostatečně trestán byl. A aby JMCská nad tímto sněmovním snešením milostivou svou ochrannou ruku držeti ráčil, za to stavové JMCské poníženě žádají. 1601. Sněmy české X., 184 xc. 1601. 966. Poslední pořízení Marka Mardocheia Meysla 1. března 1601. Am Pfingstag, 1) den 27. Monatstag Oders, der kleineren Zahl nach 361ten Jahrs (1. Martii ao 1601) ist kommen der Ober Rabiner Herr Löbe, und Rabbi Joachimb Brandeys und Rabbi Mayer Epstein Lewy und ich Kauffmann Lewy geschwohrner Gemainde-Schraiber zue- besuchen in seiner Krankheit den ehrberen Mordochäum Maysl, Sohn 1) Donnerstag. Poznámky z »Das Testament Mardochai Meysels« od Dra. Alex. Kische.
732 K HISTORII ŽIDŮ 1601. služebníky JMCské a dvořeníny ani na Židy, protož aby ten artikul byl předce v sněmu položen. 14. února 1601. Böhm. Landt. X., 147. 965. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl od 26. ledna 1601 do 19. února t. r., stalo se v příčině berně židovské stejné usnešení jako roku 1600. Více bylo usnešeno: O nepořádných půjčkách Židům. Také jest se JMCská s stavy království tohoto milostivě snésti ráčil, jakož se to již zhusta nachází, že mnozí jak obyvatelé tohoto království, tak také i dvorští služebníci JMCské pod obmyslem Židům peněz půjčují, a majíce s nimi srozumění polovici lichvy ži- dovské berou a tudy na škodu mnohých z obyvatelův tohoto království užitkův svých neřádně proti zřízení zemskému vyhledávají: a protož aby taková neřádná věc přetržena býti mohla, na tom jsou se stavové s JMCskou snesli, kdož by se koliv takové neřádné půjčky buď z oby- vatelův tohoto království aneb dvorských služebníkův JMCské i všech jiných cizozemcův v tomto království Českém dopustil, aby takovou všechnu sumu půjčenou propadl, kteréžto jedna polovice k této naší svolené pomoci na lid válečný obrácena aby byla a druhá polovice tomu, kdož by na něho to provedl a prokázal. A maršálek dvorský na jednom každém z dvorských služebníkův JMCské i všech jiných cizozemcích, který by se toho tak dopustil, aby tu pokutu podnikli, skutečně přidržeti má. Žid pak ten, kterej by se toho dopustil, buď od Čechův, dvořanův neb cizozemcův takovou neslušnou půjčku k sobě přijal, ten aby skutečně podlé uznání soudu zemského dostatečně trestán byl. A aby JMCská nad tímto sněmovním snešením milostivou svou ochrannou ruku držeti ráčil, za to stavové JMCské poníženě žádají. 1601. Sněmy české X., 184 xc. 1601. 966. Poslední pořízení Marka Mardocheia Meysla 1. března 1601. Am Pfingstag, 1) den 27. Monatstag Oders, der kleineren Zahl nach 361ten Jahrs (1. Martii ao 1601) ist kommen der Ober Rabiner Herr Löbe, und Rabbi Joachimb Brandeys und Rabbi Mayer Epstein Lewy und ich Kauffmann Lewy geschwohrner Gemainde-Schraiber zue- besuchen in seiner Krankheit den ehrberen Mordochäum Maysl, Sohn 1) Donnerstag. Poznámky z »Das Testament Mardochai Meysels« od Dra. Alex. Kische.
Strana 733
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 733 des Samuel seeligen, und hat mit guettem seinem lauteren Verstand 1601. geredet den Inhalt der Rede, wie nachfolget, und gleich den Freitag hernach vor mir 2) und Moyses 3) Schulruefer zue mehrerer Bekräf- tigung einen Mantelgriff gethan. No. 1. Wegen Posnan und Krakau.4) 2. Die Schuel soll bleiben in ihren Kräften ewiglich, wie es zu Ende vertragen ist worden 5) mit der Gemain. Privatpersonen oder ge- sambte Nacherben sollen nichts können änderen und solle nichts darvon gemindert werden; soll auch in Stadtbücher eingeschrieben werden, wie er eine teutsche Abschrift gemacht hat, und Niemand soll kein Sitz 8) dörffen verkaufen; und von Nutzung oder Zinsen sollen die armen und elende Leuth unterhalten werden, wie Alles in dem Vertrag beschrieben ist; sollen auch die Erben nichts änderen können und wegen ihrer eigenthümblichen Stellen sollen ihr Recht haben wie weiter folget. 3. Das Panier soll zu ewigen Zeiten in die Schuel gehören und alle seine 7) heiligen Sachen, als sein Vorhang und sein Mandtele, Plech und seine Zehengebott 8), doch die zwei Samuel, seiner Brüder Söhne, die sollen die Sachen darheimb halten; allein alle Festtagen sollen sie die obgemelte Sachen in die Schuel bringen. Jedoch bleibt es heilig, wie obgemelt. 4. Wegen seines Weibs Frummet und wegen des pergamentenen täglichen Bettbuchs, dann die fünf Bücher Moysses auch von Pergament, wie auch ein Feierstag-Bettbuch von Pergament, die erstgemelte drei Bücher sollen durch ein Loos zwischen der Frummet und beeden Samuel getheilet werden. 5. Dem Joseph, Sohn Salomon seeligen, soll man ihme geben acht Tausend Gulden rein. als nemblich die Helfte in Bahrem zue seinen Händen, und die andere Helfte soll geleget werden zue Händen, wohin erstgemelter Joseph will, und das Capital sambt Interessen soll seinen Söhnen und Töchtern wohlverwahrter gehören. Auch soll er haben einen Theil, was ihme der Portion nach gebühren wird, von denen Stellen, so in der hohen Schuel, 9) wie auch in der Schuel, so Mardo- 2) Kaufmann Levy. s) Enochs. *) Nicht näher angegeben. 5) D. h. in einem Vertrage festgesetzt wurde. 6) In der Hoch- und in der Meiselsynagoge. Des Meisel. Thorarollen. 2) Hochsynagoge. 8)
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 733 des Samuel seeligen, und hat mit guettem seinem lauteren Verstand 1601. geredet den Inhalt der Rede, wie nachfolget, und gleich den Freitag hernach vor mir 2) und Moyses 3) Schulruefer zue mehrerer Bekräf- tigung einen Mantelgriff gethan. No. 1. Wegen Posnan und Krakau.4) 2. Die Schuel soll bleiben in ihren Kräften ewiglich, wie es zu Ende vertragen ist worden 5) mit der Gemain. Privatpersonen oder ge- sambte Nacherben sollen nichts können änderen und solle nichts darvon gemindert werden; soll auch in Stadtbücher eingeschrieben werden, wie er eine teutsche Abschrift gemacht hat, und Niemand soll kein Sitz 8) dörffen verkaufen; und von Nutzung oder Zinsen sollen die armen und elende Leuth unterhalten werden, wie Alles in dem Vertrag beschrieben ist; sollen auch die Erben nichts änderen können und wegen ihrer eigenthümblichen Stellen sollen ihr Recht haben wie weiter folget. 3. Das Panier soll zu ewigen Zeiten in die Schuel gehören und alle seine 7) heiligen Sachen, als sein Vorhang und sein Mandtele, Plech und seine Zehengebott 8), doch die zwei Samuel, seiner Brüder Söhne, die sollen die Sachen darheimb halten; allein alle Festtagen sollen sie die obgemelte Sachen in die Schuel bringen. Jedoch bleibt es heilig, wie obgemelt. 4. Wegen seines Weibs Frummet und wegen des pergamentenen täglichen Bettbuchs, dann die fünf Bücher Moysses auch von Pergament, wie auch ein Feierstag-Bettbuch von Pergament, die erstgemelte drei Bücher sollen durch ein Loos zwischen der Frummet und beeden Samuel getheilet werden. 5. Dem Joseph, Sohn Salomon seeligen, soll man ihme geben acht Tausend Gulden rein. als nemblich die Helfte in Bahrem zue seinen Händen, und die andere Helfte soll geleget werden zue Händen, wohin erstgemelter Joseph will, und das Capital sambt Interessen soll seinen Söhnen und Töchtern wohlverwahrter gehören. Auch soll er haben einen Theil, was ihme der Portion nach gebühren wird, von denen Stellen, so in der hohen Schuel, 9) wie auch in der Schuel, so Mardo- 2) Kaufmann Levy. s) Enochs. *) Nicht näher angegeben. 5) D. h. in einem Vertrage festgesetzt wurde. 6) In der Hoch- und in der Meiselsynagoge. Des Meisel. Thorarollen. 2) Hochsynagoge. 8)
Strana 734
734 K HISTORII ŽIDŮ 1601. chäus gebauet hat, an Mann- und Weibersitz und wie weithers folget. 10) Auch soll er haben seinen Theil an denen dreissig Tausend Gulden, so bei denen drei juedischen Gemeinen 11) vermög seines Buechs, und dermit soll er von allen und jeden liegendt- und fahrenden Guet ab- gefertiget sein, wie folget. 12) 6 Dem Meyer, Sohn des Salomon soll gegeben werden sieben Tausende Gulden rein. bahr und sein Theil an denen Stellen wie oben gemeldt ist, bei seinem Brudern Joseph und ander Sachen 13), wie oben gemeldet, und mit diesen soll er abgefertigt sein, wie oben gemeldet. 7. Dem Jacob, Sohn Salomons sechs Tausendt Gulden rein., dervon soll der mehriste Theil depositiret werden auf Interessen und soll nicht in seine Hände gegeben werden und soll Alles beruehen auf denen obberühreten Dreien 14) und auf mich obbemelten Kauffmann ; dergestalt soll es ihme gegeben werden und auf keine andere Weiss, damit dass er und sein Weib und seine Kinder können Begnügen haben und keinen Abgang tragen; sie sollen verzehren die Interesse und das Capital soll immer verbleiben, als wir die Obgemelten ver- ordnen werden. 15) Die Sitz in der Schuel wie oben gemeldt. Das Übrige wie oben gemeldt, und mit diesem soll er abgetheilet sein, wie oben gemeldt. 8. Dem Samuel, Sohn des Salomon, fünf Tausend Gulden rein. und nicht anders als in der Manier, dass man seiner Tochter alsobaldt zum Heirathguet soll geben 1000 Fl. und ihm 500 Fl., seinem Weib zue der Nahrung 500 Fl. und die uebrigen drei Tausend Capital sambt Interesse soll seinen Kindern gehören; doch wenn er sich wohl anlässt, soll ihme gegeben werden die Stelle wie oben gemelt, darmit ist er abgetheilet wie gemelt. 9. Moysses, seinem Brueder, fünf Tausend Gulden rein, und die sollen hier 16) in Deposito verbleiben und soll die Interesse verzehren, und wenn er eine ehrliche Heirath thuet, soll man ihm die Helfte geben in seine Hände nach der Hochzeit, und das Ubrige soll stets ligen bleiben, und die Interesse mag er verzehren; die Stell wie oben 10) D. h. nach Verhältnis, wie die Sitze weiter unter die Neffen ver- teilt sind. 11) Posen, Krakau und Jerusalem. 12) Durch die Einsetzung der beiden Samuel zu Universalerben. 13) Anteil an den 30.000 Gulden. 14) Rabbi Löb, Rabbi Efraim Brandeis und Mayer Epstein. 15) Danach wurden die »depositirten« Gelder beim Rabbinat und der Vor- steherschaft verwahrt. 16) Bei der jüdischen Gemeinde.
734 K HISTORII ŽIDŮ 1601. chäus gebauet hat, an Mann- und Weibersitz und wie weithers folget. 10) Auch soll er haben seinen Theil an denen dreissig Tausend Gulden, so bei denen drei juedischen Gemeinen 11) vermög seines Buechs, und dermit soll er von allen und jeden liegendt- und fahrenden Guet ab- gefertiget sein, wie folget. 12) 6 Dem Meyer, Sohn des Salomon soll gegeben werden sieben Tausende Gulden rein. bahr und sein Theil an denen Stellen wie oben gemeldt ist, bei seinem Brudern Joseph und ander Sachen 13), wie oben gemeldet, und mit diesen soll er abgefertigt sein, wie oben gemeldet. 7. Dem Jacob, Sohn Salomons sechs Tausendt Gulden rein., dervon soll der mehriste Theil depositiret werden auf Interessen und soll nicht in seine Hände gegeben werden und soll Alles beruehen auf denen obberühreten Dreien 14) und auf mich obbemelten Kauffmann ; dergestalt soll es ihme gegeben werden und auf keine andere Weiss, damit dass er und sein Weib und seine Kinder können Begnügen haben und keinen Abgang tragen; sie sollen verzehren die Interesse und das Capital soll immer verbleiben, als wir die Obgemelten ver- ordnen werden. 15) Die Sitz in der Schuel wie oben gemeldt. Das Übrige wie oben gemeldt, und mit diesem soll er abgetheilet sein, wie oben gemeldt. 8. Dem Samuel, Sohn des Salomon, fünf Tausend Gulden rein. und nicht anders als in der Manier, dass man seiner Tochter alsobaldt zum Heirathguet soll geben 1000 Fl. und ihm 500 Fl., seinem Weib zue der Nahrung 500 Fl. und die uebrigen drei Tausend Capital sambt Interesse soll seinen Kindern gehören; doch wenn er sich wohl anlässt, soll ihme gegeben werden die Stelle wie oben gemelt, darmit ist er abgetheilet wie gemelt. 9. Moysses, seinem Brueder, fünf Tausend Gulden rein, und die sollen hier 16) in Deposito verbleiben und soll die Interesse verzehren, und wenn er eine ehrliche Heirath thuet, soll man ihm die Helfte geben in seine Hände nach der Hochzeit, und das Ubrige soll stets ligen bleiben, und die Interesse mag er verzehren; die Stell wie oben 10) D. h. nach Verhältnis, wie die Sitze weiter unter die Neffen ver- teilt sind. 11) Posen, Krakau und Jerusalem. 12) Durch die Einsetzung der beiden Samuel zu Universalerben. 13) Anteil an den 30.000 Gulden. 14) Rabbi Löb, Rabbi Efraim Brandeis und Mayer Epstein. 15) Danach wurden die »depositirten« Gelder beim Rabbinat und der Vor- steherschaft verwahrt. 16) Bei der jüdischen Gemeinde.
Strana 735
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 735 gemelt; die andere Sachen, wie oben gemeldet; damit ist er abgetheilet, 1601. wie oben gemelt. 11. In margine: (N. B. Anstatt 10 ist in hebraisch 11 gesetzet) Israel. Sohn Mayers, soll gegeben werden zehen Tausend Gulden rein., zwei Tausend Gulden in seine Hände und acht Tausend Gulden soll er einlegen in Hände, wohin er will, und die Interessen mag er ver- zehren und wohl bewahren. Er mag vermachen, wohin er will, davon zu nehmen eine Stundt vor seinem Ende; auch soll er geben etwas seinem Sohne Salomon, etliche Hundert, damit er sich allein ernähren kann, Sitz in der Schuel nach seinem Theil, an den Sachen, wie oben gemelt, und mit diesem ist er abgefertiget wie oben gemelt. 12. Beroch Maysels zehen Tausend Gulden rein., sein Theil von Sitz, wie oben gemelt, das übrige wie oben gemeldt, und damit ist er abgetheilet, wie oben gemelt. 13. Alleweg von jetzo wird geschenkt das grosse Haus völlig, wie es jetzo ist, und das Haus aus der Gassen und die zwei Sitz in der neuen Männerschuel die gehören von jetzo an denen zwei Samuel, seiner Brüder Söhnen seeligen, auf alle besste Formb und alle Gerechtig- keit wie bräuchlich vermög Satzung unserer hochgelehrten Voreltern. 14. Moysses Kaffka. 15. Rabbi Elias hat einen Staar 17) per 600 Fl., der soll bezahlt werden vermög des Staar, und soll ihme nachgegeben 18) werden 400 Fl. zum Aigenthumb. 16. Der Reizel des Isaak Aschkanes Weib, allen ihren Kindern, die nicht ausgeheirathet sein, soll einer jeden gegeben werden 200 Fl. rein. von einem auf den Anderen. 17. Der Jungfrau Brauel, des Rabbi Lazar seeligen Tochter, soll ihr geben werden über ihr Heirathsguet 200 Fl. von den beeden Sa- muel ihren Possess. 18. Denen fünf Schwestern, die jetziger Zeit hier seind, ein Jed- weder 200 Fl. rein.: Schendl, Hena, Sarl, Milka, Frommet des Mayer Maysels Töchtern. 19. Des Simons Tochter, des Josephs und Mayers Schwägerin 500 Fl. 20. Petzele Dukherin,19) Ennikl 20) der Teltzile Sohn 200 Fl. soll[en] eingelegt werden wegen Zurückfallung auf die zwei Samuel. 17) Staar für Schuldschein. Nachgesehen. Dukherin, im Tauchbade angestellte Person. Deminutiv von Enoch-Enochlein. 1s) 19) 20)
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 735 gemelt; die andere Sachen, wie oben gemeldet; damit ist er abgetheilet, 1601. wie oben gemelt. 11. In margine: (N. B. Anstatt 10 ist in hebraisch 11 gesetzet) Israel. Sohn Mayers, soll gegeben werden zehen Tausend Gulden rein., zwei Tausend Gulden in seine Hände und acht Tausend Gulden soll er einlegen in Hände, wohin er will, und die Interessen mag er ver- zehren und wohl bewahren. Er mag vermachen, wohin er will, davon zu nehmen eine Stundt vor seinem Ende; auch soll er geben etwas seinem Sohne Salomon, etliche Hundert, damit er sich allein ernähren kann, Sitz in der Schuel nach seinem Theil, an den Sachen, wie oben gemelt, und mit diesem ist er abgefertiget wie oben gemelt. 12. Beroch Maysels zehen Tausend Gulden rein., sein Theil von Sitz, wie oben gemelt, das übrige wie oben gemeldt, und damit ist er abgetheilet, wie oben gemelt. 13. Alleweg von jetzo wird geschenkt das grosse Haus völlig, wie es jetzo ist, und das Haus aus der Gassen und die zwei Sitz in der neuen Männerschuel die gehören von jetzo an denen zwei Samuel, seiner Brüder Söhnen seeligen, auf alle besste Formb und alle Gerechtig- keit wie bräuchlich vermög Satzung unserer hochgelehrten Voreltern. 14. Moysses Kaffka. 15. Rabbi Elias hat einen Staar 17) per 600 Fl., der soll bezahlt werden vermög des Staar, und soll ihme nachgegeben 18) werden 400 Fl. zum Aigenthumb. 16. Der Reizel des Isaak Aschkanes Weib, allen ihren Kindern, die nicht ausgeheirathet sein, soll einer jeden gegeben werden 200 Fl. rein. von einem auf den Anderen. 17. Der Jungfrau Brauel, des Rabbi Lazar seeligen Tochter, soll ihr geben werden über ihr Heirathsguet 200 Fl. von den beeden Sa- muel ihren Possess. 18. Denen fünf Schwestern, die jetziger Zeit hier seind, ein Jed- weder 200 Fl. rein.: Schendl, Hena, Sarl, Milka, Frommet des Mayer Maysels Töchtern. 19. Des Simons Tochter, des Josephs und Mayers Schwägerin 500 Fl. 20. Petzele Dukherin,19) Ennikl 20) der Teltzile Sohn 200 Fl. soll[en] eingelegt werden wegen Zurückfallung auf die zwei Samuel. 17) Staar für Schuldschein. Nachgesehen. Dukherin, im Tauchbade angestellte Person. Deminutiv von Enoch-Enochlein. 1s) 19) 20)
Strana 736
736 K HISTORII ŽIDŮ 21. Gütele, Tochter Rabbi Mandl Rabbi Zallel seel. 300 Fl. soll eingelegt werden, Capital und Interesse gehört der Jungfrau, wegen Zurückfallung zu denen zwei Samuel. 22. Mayer Levy 200 Fl., jeden Gulden pr. 15 Patzen. 23. Moysses Schöndels 100 Fl. 24. Seinen Brudern Student 100 Fl. Allen, die er da gegeben hat, das keine rechte Erben sein, vermög unseres Gesetz, wann es käme zu einer Zurückfellung, soll es denen zweien Samuelen gehören. Wegen der Sitz in der Schuel sollen alle getheilt werden, vermög unserer Rechten, doch sollen die beide Samuel die drei obristen Sitz zue der obersten Seiten in der Männerschuel nehmen unter ihre Sitz ohne Loswerfung, und sollen nicht mehrer gerechnet werden als vor 3 Sitz. Und befohlen, wir sollen an einem anderen Tage wiederumb kommen, da will er sein Rede schliessen. Am Freitag, den 28. Monat Oders, 361 der kleineren Zahl, das ist im Martio anno 1601. Samuel, Sohn Rabbi Elias Mayssel seeligen, mit dem anderen Sa- muel, die sollen von jetzt an geschenkter haben Alles das Ubrige, es sei Goldt, es sei Schulden, es sei Fahrnussen, es sei Häuser, und sei was ihme kunftig gebühren möchte, oder jetziger Zeit possediret, alles was der Mund reden und was das Herz erdenken kann, auf alle besste Formb ihnen zue Hülf vermög Gesetz unserer hochgelehrten Voreltern. Alsdann sollen sie zahlen alle die Schulden, was man schuldig ist, und bedörfen kein Erb, keine Reittung zu thuen, und sollen vor kein Gericht kommen, sondern durch Mittler ein Jedweder sich einen nehmen. Da sollen die Erben zuesammen kommen wegen seiner und ihrer Ehr in allen denen strittigen Sachen, was zwischen ihnen ist. Samuel der kleinere Sohn Simon Mayssels seeligen, der hat das Recht, als wie gemelt bei Rabi Samuel, Sohn Rabi Elias C G. .......... F. U. Zum letzten hat er gesagt: Höret meine Rede und schreibt und unterschreibet das Alles, wie obengemelt, dass soll dergestalt sein, wegen aller Theil, so er an seinem Guet getheilet hat, dass wann, Gott vor sei, käme vor die Obrigkeit ein Ungelegenheit, bis vier Tau- send Gulden sollen die Unkosten gehen aus der zwei Samuel ihren Beutel. Wann derer Unkosten möchten mehr sein, das soll auf die Kinder des Mayer seeligen und Mayer Maysels Kindskinder und auch auf die andere Erben der vierte Theil geschlagen werden, und sie 1601.
736 K HISTORII ŽIDŮ 21. Gütele, Tochter Rabbi Mandl Rabbi Zallel seel. 300 Fl. soll eingelegt werden, Capital und Interesse gehört der Jungfrau, wegen Zurückfallung zu denen zwei Samuel. 22. Mayer Levy 200 Fl., jeden Gulden pr. 15 Patzen. 23. Moysses Schöndels 100 Fl. 24. Seinen Brudern Student 100 Fl. Allen, die er da gegeben hat, das keine rechte Erben sein, vermög unseres Gesetz, wann es käme zu einer Zurückfellung, soll es denen zweien Samuelen gehören. Wegen der Sitz in der Schuel sollen alle getheilt werden, vermög unserer Rechten, doch sollen die beide Samuel die drei obristen Sitz zue der obersten Seiten in der Männerschuel nehmen unter ihre Sitz ohne Loswerfung, und sollen nicht mehrer gerechnet werden als vor 3 Sitz. Und befohlen, wir sollen an einem anderen Tage wiederumb kommen, da will er sein Rede schliessen. Am Freitag, den 28. Monat Oders, 361 der kleineren Zahl, das ist im Martio anno 1601. Samuel, Sohn Rabbi Elias Mayssel seeligen, mit dem anderen Sa- muel, die sollen von jetzt an geschenkter haben Alles das Ubrige, es sei Goldt, es sei Schulden, es sei Fahrnussen, es sei Häuser, und sei was ihme kunftig gebühren möchte, oder jetziger Zeit possediret, alles was der Mund reden und was das Herz erdenken kann, auf alle besste Formb ihnen zue Hülf vermög Gesetz unserer hochgelehrten Voreltern. Alsdann sollen sie zahlen alle die Schulden, was man schuldig ist, und bedörfen kein Erb, keine Reittung zu thuen, und sollen vor kein Gericht kommen, sondern durch Mittler ein Jedweder sich einen nehmen. Da sollen die Erben zuesammen kommen wegen seiner und ihrer Ehr in allen denen strittigen Sachen, was zwischen ihnen ist. Samuel der kleinere Sohn Simon Mayssels seeligen, der hat das Recht, als wie gemelt bei Rabi Samuel, Sohn Rabi Elias C G. .......... F. U. Zum letzten hat er gesagt: Höret meine Rede und schreibt und unterschreibet das Alles, wie obengemelt, dass soll dergestalt sein, wegen aller Theil, so er an seinem Guet getheilet hat, dass wann, Gott vor sei, käme vor die Obrigkeit ein Ungelegenheit, bis vier Tau- send Gulden sollen die Unkosten gehen aus der zwei Samuel ihren Beutel. Wann derer Unkosten möchten mehr sein, das soll auf die Kinder des Mayer seeligen und Mayer Maysels Kindskinder und auch auf die andere Erben der vierte Theil geschlagen werden, und sie 1601.
Strana 737
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 737 Erben sollen den vierten Theil, der Proportion nach, was ein jeder 1601. empfangen hat, eintheilen, und soll ein jedweder einen gueten Theil einlegen, und die übrigen drei Theil die bleiben auf die obgemelte zwei Samuel. Anfang wegen der Privilegia. Am Freitag den28. Monats Oders 361 kleinern Zahl. Zur mehrer Gerechtigkeit und Bekräftigung, obwohl die Rede eines Kranken gleich sein, als wenn er selber geschrieben und überantwortet hätte, und als gestrigen Tags hat er bekennet und gesagt das Meiste von Allem vor dem Oberrabbiner und einem von den Juristen und vor Rabi Mayer und einem von uns und mit ihren Willen und Befehl ist es ge- schehen, alsdann sagt ers jetzt wieder und thuet den Mantelgriff vor mir und vor Moysses Schulklöpper, und mir und dem Schulklöpper befohlen, alle die Sachen nach der Länge aufs Beste zu bewahren, der- gestalt, dass von diesen nichts zurückgestellet werden soll, und alle Sachen ausführlich beschrieben und vorgelesen und den Mantelgriff gethan zu mehrer Bekräftigung und Schönheit auf Alles. Dieses Alles soll sein, wie oben gemelt, in den Kräften als wenn Alles ausführlich geschrieben wäre in der bessten Formb, vermög Gesetz unserer hochgelehrten Voreltern seligen. Mehr am selbigen Tag hat er gethan einen Mantelgriff und Be- kennung auf unterschiedliche Schulden zu unterschiedlichen Männern so nach längst. Archiv města Prahy. Rkp. 1098. f. 263 xc. 967. Nařízení císaře Rudolfa II. Jiříkovi mlad- 1601. šímu Vratislavovi z Mitrovic, purkrabí hradu Praž- ského, aby majestát Markusovi Meyslovi na handle jeho daný a do register soudu purkrabství Praž- ského zapsaný z register těch dal vymazati. Na hradě Pražském, 7. března.*) 1601. Rudolf Druhý oc. Statečný věrný náš milý oc. Jakož jsme z hodných jistých a slušných příčin majestát a obdarování na onen čas na zprávu omylnou od nás Markusovi Mardochovi Meyzlovi Židu na handle jeho danej vyzdvihnouti ráčili a zprávu toho jmáme, že by týž majestát náš do register soudu nejvyššího purkrabství Pražského slovo od slova ve- psán býti měl: protož tobě milostivě poroučeti ráčíme, aby týž majestát náš a což tak koliv v týchž registřích na provozování handlu a půjčo- *) Ještě před smrtí Mard. Meysla. 47
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 737 Erben sollen den vierten Theil, der Proportion nach, was ein jeder 1601. empfangen hat, eintheilen, und soll ein jedweder einen gueten Theil einlegen, und die übrigen drei Theil die bleiben auf die obgemelte zwei Samuel. Anfang wegen der Privilegia. Am Freitag den28. Monats Oders 361 kleinern Zahl. Zur mehrer Gerechtigkeit und Bekräftigung, obwohl die Rede eines Kranken gleich sein, als wenn er selber geschrieben und überantwortet hätte, und als gestrigen Tags hat er bekennet und gesagt das Meiste von Allem vor dem Oberrabbiner und einem von den Juristen und vor Rabi Mayer und einem von uns und mit ihren Willen und Befehl ist es ge- schehen, alsdann sagt ers jetzt wieder und thuet den Mantelgriff vor mir und vor Moysses Schulklöpper, und mir und dem Schulklöpper befohlen, alle die Sachen nach der Länge aufs Beste zu bewahren, der- gestalt, dass von diesen nichts zurückgestellet werden soll, und alle Sachen ausführlich beschrieben und vorgelesen und den Mantelgriff gethan zu mehrer Bekräftigung und Schönheit auf Alles. Dieses Alles soll sein, wie oben gemelt, in den Kräften als wenn Alles ausführlich geschrieben wäre in der bessten Formb, vermög Gesetz unserer hochgelehrten Voreltern seligen. Mehr am selbigen Tag hat er gethan einen Mantelgriff und Be- kennung auf unterschiedliche Schulden zu unterschiedlichen Männern so nach längst. Archiv města Prahy. Rkp. 1098. f. 263 xc. 967. Nařízení císaře Rudolfa II. Jiříkovi mlad- 1601. šímu Vratislavovi z Mitrovic, purkrabí hradu Praž- ského, aby majestát Markusovi Meyslovi na handle jeho daný a do register soudu purkrabství Praž- ského zapsaný z register těch dal vymazati. Na hradě Pražském, 7. března.*) 1601. Rudolf Druhý oc. Statečný věrný náš milý oc. Jakož jsme z hodných jistých a slušných příčin majestát a obdarování na onen čas na zprávu omylnou od nás Markusovi Mardochovi Meyzlovi Židu na handle jeho danej vyzdvihnouti ráčili a zprávu toho jmáme, že by týž majestát náš do register soudu nejvyššího purkrabství Pražského slovo od slova ve- psán býti měl: protož tobě milostivě poroučeti ráčíme, aby týž majestát náš a což tak koliv v týchž registřích na provozování handlu a půjčo- *) Ještě před smrtí Mard. Meysla. 47
Strana 738
738 K HISTORII ŽIDŮ 1601. vání peněz dotčeného Meyzle svědčí a v týchž registřích se nachází, ihned překancellovati a přemazati dal, nebo týž majestát žádné další platnosti nemá a míti nemůže, aniž přátelé téhož Markusa Meyzle podlé toho nač se potahovati aneb toho oučastni býti mají. Na tom jistou a milostivou vuoli naší císařskou naplníš. Dán na hradě Pražském v outerý po neděli postní Laetare léta 1601. Statečnému Jiříkovi mladšímu Vratislavovi z Mitrovic na Zalší, purkrabí hradu Pražského oc. MS. c. k. univers. knih. Pražské. II. A. 27, fol. 91. 1601. 968. Zprávy historiků židovských o Marku Mor- dechaiovi Meyslovi.*) In Prag lebte damals ein Jude, Namens Mordechai Meisel, ein sehr freigebiger und angesehener Mann, der bei Regenten Zutritt hatte, da er bei den kaiserlichen Fürsten im besten Rufe stand. Er hatte eine Frau, aber keine Kinder. Als er alt geworden war und betagt, war der Ruf seiner Biederkeit weit verbreitet und Mordechai war an- gesehen am Hofe des Kaisers und beliebt bei der Menge seiner Glaubensgenossen, denn er vertheilte jährlich Gaben unter die Dürf- tigen und sein Name hatte sich durch das ganze Land verbreitet. Als nun der Sterbetag Mordechai's nahete, rief er seine Frau Frommet und sprach zu ihr: »Gehe doch über die Kiste, in der die Goldmünzen sich befinden, nimm eine bedeutende Summe heraus und gieb sie dem Herrn R. Loewe,**) damit er sie unter die Gelehrten und Armen der Stadt vertheile, denn es heisst: Wohlthätigkeit errettet vom Tode. Nachdem sie ihm versprochen hatte, also zu thun, belog sie ihn in ihrer Engherzigkeit und gab vor, bereits Alles gethan zu haben, was jener ihr aufgetragen hätte. Doch er bemerkte ihr: Du ungetreue Wider- spenstige, ich kenne deinen Ungehorsam und deine Hartnäckigkeit, du warst, als ich noch in Gemeinschaft mit dir lebte, schon gegen mich widerspenstig, wie wirst du es erst jetzt sein, wo ich dem Tode nahe bin.***) Hierauf verschied der Mann, starb und ward zu seinen Stämmen eingethan, bei welcher Gelegenheit ihm auch sämmtliche Fürsten des *) Mardoch. Meysl zemřel v noci ze dne 13. na 14. března 1601 v stáří 73 let. **) Rabín Löwe ben Bezalel. ***) Dieses in so harten Ausdrücken gefällte Urtheil von Seiten ihres Mannes stimmt indessen durchaus nicht mit der Schilderung, welche David Gans von dem Charakter der Frommet macht. (Foges.)
738 K HISTORII ŽIDŮ 1601. vání peněz dotčeného Meyzle svědčí a v týchž registřích se nachází, ihned překancellovati a přemazati dal, nebo týž majestát žádné další platnosti nemá a míti nemůže, aniž přátelé téhož Markusa Meyzle podlé toho nač se potahovati aneb toho oučastni býti mají. Na tom jistou a milostivou vuoli naší císařskou naplníš. Dán na hradě Pražském v outerý po neděli postní Laetare léta 1601. Statečnému Jiříkovi mladšímu Vratislavovi z Mitrovic na Zalší, purkrabí hradu Pražského oc. MS. c. k. univers. knih. Pražské. II. A. 27, fol. 91. 1601. 968. Zprávy historiků židovských o Marku Mor- dechaiovi Meyslovi.*) In Prag lebte damals ein Jude, Namens Mordechai Meisel, ein sehr freigebiger und angesehener Mann, der bei Regenten Zutritt hatte, da er bei den kaiserlichen Fürsten im besten Rufe stand. Er hatte eine Frau, aber keine Kinder. Als er alt geworden war und betagt, war der Ruf seiner Biederkeit weit verbreitet und Mordechai war an- gesehen am Hofe des Kaisers und beliebt bei der Menge seiner Glaubensgenossen, denn er vertheilte jährlich Gaben unter die Dürf- tigen und sein Name hatte sich durch das ganze Land verbreitet. Als nun der Sterbetag Mordechai's nahete, rief er seine Frau Frommet und sprach zu ihr: »Gehe doch über die Kiste, in der die Goldmünzen sich befinden, nimm eine bedeutende Summe heraus und gieb sie dem Herrn R. Loewe,**) damit er sie unter die Gelehrten und Armen der Stadt vertheile, denn es heisst: Wohlthätigkeit errettet vom Tode. Nachdem sie ihm versprochen hatte, also zu thun, belog sie ihn in ihrer Engherzigkeit und gab vor, bereits Alles gethan zu haben, was jener ihr aufgetragen hätte. Doch er bemerkte ihr: Du ungetreue Wider- spenstige, ich kenne deinen Ungehorsam und deine Hartnäckigkeit, du warst, als ich noch in Gemeinschaft mit dir lebte, schon gegen mich widerspenstig, wie wirst du es erst jetzt sein, wo ich dem Tode nahe bin.***) Hierauf verschied der Mann, starb und ward zu seinen Stämmen eingethan, bei welcher Gelegenheit ihm auch sämmtliche Fürsten des *) Mardoch. Meysl zemřel v noci ze dne 13. na 14. března 1601 v stáří 73 let. **) Rabín Löwe ben Bezalel. ***) Dieses in so harten Ausdrücken gefällte Urtheil von Seiten ihres Mannes stimmt indessen durchaus nicht mit der Schilderung, welche David Gans von dem Charakter der Frommet macht. (Foges.)
Strana 739
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 739 Reiches die letzte Ehre erwiesen und selbst der Kaiser schickte Ge- 1601. sandte, die seiner Beerdigung beiwohnen sollten. Nachdem aber die Trauerzeit um ihn vorüber war, liess der Kaiser all sein Vermögen in Beschlag nehmen, die ganze Habe, die er erworben und zusammengebracht hatte, und man trug aus seinem Hause mehr als 600.000 Mark Silber. Auch mussten die Rabbiner in seinem [des Kaisers] Namen jeden Juden mit dem Banne belegen, der jenem [dem Meysel] angehörige Pfänder, silberne und goldene Geräthe oder schriftliche Dokumente in Händen hätte und sie nicht herbei- brächte und dem Aufseher ablieferte, um sie in den königlichen Schatz zu bringen. Es hatten ihm nämlich seine [des Kaisers] Gelehrten gesagt, dass er ein Anrecht auf die Erbschaft hätte und dass sie ihm gebühre, da jener keine Kinder hinterlassen hätte. R. Joseph ha Cohen (* 1496 † 1575) v Emek habacha, přel. od Dra M. Wienera. Der mit Meysel gleichzeitig in Prag lebende Chronist David Gans hinterlässt von demselben nachstehende Schilderung: »Von Mordechai Meisel, Mäcen der Wi senschaft, Heros der Wohlthätigkeit, Vater der Armuth, un- ermündlichem Gönner seines Volkes, Freund seiner Glaubensbrüder, Haupt des Kaufmannstandes, dessen zahlreiche Verdienste eine grössere Würdigung verdienen, erlaube ich mir hier am Schlusse dieses Werkes eine Skizze zu geben, auf dass das Andenken an die uns erwiesene Liebe und Wohlthaten, wohl Nah und Fern bekannt, auch kommenden Geschlechtern erhalten bleibe. Er erbaute aus eigenen Mitteln die prächtige Hoch-Synagoge, spendete viele Thora-Rollen, goldene und silberne Ritual-Geräthe für Prag, Polen und Jerusalem, erbaute hier ein Gemeinde-Frauenbad, ein Krankenhaus für Arme und Sieche, liess auf eigene Kosten die Judenstadt mit Steinpflaster belegen, und erbaute die nach ihm benannte, herrliche Meisel-Synagoge, welche nach Angabe der Bauleiter einen Aufwand von über 10.000 Thalern veranlasste. Diese seine monumentalen Schöpfungen sind der Oeffentlichkeit be- kannt, für seine Privatwohlthätigkeit, die sich täglich verjüngt, ist keine Schätzung zulässig. Als Mäcen der Wissenschaft ist er splendid gegen Gelehrte mit Sustentationen und kostbaren Geschenken, sein Tisch ist ein Sammelplatz für Dürftige, den Hausarmen macht er Feiertage durch reichliche Victualienspenden zu Festtagen, gibt unbemittelten Gewerbs- leuten unverzinsliche Vorschüsse, die sich zum heurigen Weihnachts- feste (1592) allein auf 800 Thaler beliefen, er versieht die Mehrzahl der jüdischen Stadtarmen mit ganz gleicher Bekleidung, stattet all- jährlich zwei wohlverhaltene arme Mädchen aus. Ich fasse mich kurz
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 739 Reiches die letzte Ehre erwiesen und selbst der Kaiser schickte Ge- 1601. sandte, die seiner Beerdigung beiwohnen sollten. Nachdem aber die Trauerzeit um ihn vorüber war, liess der Kaiser all sein Vermögen in Beschlag nehmen, die ganze Habe, die er erworben und zusammengebracht hatte, und man trug aus seinem Hause mehr als 600.000 Mark Silber. Auch mussten die Rabbiner in seinem [des Kaisers] Namen jeden Juden mit dem Banne belegen, der jenem [dem Meysel] angehörige Pfänder, silberne und goldene Geräthe oder schriftliche Dokumente in Händen hätte und sie nicht herbei- brächte und dem Aufseher ablieferte, um sie in den königlichen Schatz zu bringen. Es hatten ihm nämlich seine [des Kaisers] Gelehrten gesagt, dass er ein Anrecht auf die Erbschaft hätte und dass sie ihm gebühre, da jener keine Kinder hinterlassen hätte. R. Joseph ha Cohen (* 1496 † 1575) v Emek habacha, přel. od Dra M. Wienera. Der mit Meysel gleichzeitig in Prag lebende Chronist David Gans hinterlässt von demselben nachstehende Schilderung: »Von Mordechai Meisel, Mäcen der Wi senschaft, Heros der Wohlthätigkeit, Vater der Armuth, un- ermündlichem Gönner seines Volkes, Freund seiner Glaubensbrüder, Haupt des Kaufmannstandes, dessen zahlreiche Verdienste eine grössere Würdigung verdienen, erlaube ich mir hier am Schlusse dieses Werkes eine Skizze zu geben, auf dass das Andenken an die uns erwiesene Liebe und Wohlthaten, wohl Nah und Fern bekannt, auch kommenden Geschlechtern erhalten bleibe. Er erbaute aus eigenen Mitteln die prächtige Hoch-Synagoge, spendete viele Thora-Rollen, goldene und silberne Ritual-Geräthe für Prag, Polen und Jerusalem, erbaute hier ein Gemeinde-Frauenbad, ein Krankenhaus für Arme und Sieche, liess auf eigene Kosten die Judenstadt mit Steinpflaster belegen, und erbaute die nach ihm benannte, herrliche Meisel-Synagoge, welche nach Angabe der Bauleiter einen Aufwand von über 10.000 Thalern veranlasste. Diese seine monumentalen Schöpfungen sind der Oeffentlichkeit be- kannt, für seine Privatwohlthätigkeit, die sich täglich verjüngt, ist keine Schätzung zulässig. Als Mäcen der Wissenschaft ist er splendid gegen Gelehrte mit Sustentationen und kostbaren Geschenken, sein Tisch ist ein Sammelplatz für Dürftige, den Hausarmen macht er Feiertage durch reichliche Victualienspenden zu Festtagen, gibt unbemittelten Gewerbs- leuten unverzinsliche Vorschüsse, die sich zum heurigen Weihnachts- feste (1592) allein auf 800 Thaler beliefen, er versieht die Mehrzahl der jüdischen Stadtarmen mit ganz gleicher Bekleidung, stattet all- jährlich zwei wohlverhaltene arme Mädchen aus. Ich fasse mich kurz
Strana 740
740 K HISTORII ŽIDŮ 1601. und bleibe lange hinter der Wirklichkeit zurück, wenn ich die dem Publikum bekannt gewordenen, in den letzten zwei Jahren von Meisel gespendeten Gaben auf 20.000 Thlr. veranschlage. Nun Leser! Schlage die Jahrbücher auf, suche Männer seines Gleichen, seines Herzens, suche solche feste Säulen des öffentlichen Wohles; fürwahr! seine Thaten sind der Unsterblichkeit werth! Auch seinen beiden Frauen gebührt Nachruhm; dessen selig ver- blichene erste Gattin Eva, eine fromme, kluge, gottesfürchtige Frau, genoss ihrer ausgezeichneten Klugheit, ihrer Bescheidenheit und glän- zenden Mildthätigkeit wegen allgemeine Verehrung; und seine gegen- wärtige Gattin, Frau Frommet, ist ebenfalls ein Biederweib, die Krone ihres Gatten, gottesfürchtig und zum Wohlthun stets bereit, sie besitzt ihres Gatten volles Vertrauen, steht bei seinem edlen Wirken ihm als treue Gehilfin zur Seite, ja sie stärkt und befestigt ihn im Wohlthun, ermuntert und ermuthigt ihn zu all dem Guten, das er übt. Gott ver- gelte ihnen ihr Wirken! möge ihr Verdienst uns Heil bringen. Alterthümer d. Prager Josefstadt von Foges. 1601. 969. Starší Židé Pražští podávají presidentu a radám zřízené komory v království Českém zprávu: když někdo z Židů při přítomnosti přísežného pí- saře nebo školníka kšaftuje i jiné věci právní řídil, že spis takový míval svou platnost před právem. 15. března 1601. VMti, vysoce urozený pane, pane presidente oc. Jakož jste nám včerejšího dne oustně milostivě poručiti ráčili, abychom VMtem toho hodnověrnou zprávu dali, odkad to víme: když kdo z národu našeho při přítomnosti písaře a školníka kšaftuje, že ten a takový kšaft v své plné moci bez překážky jednoho každého člověka zuostati má? Na to milostivé poručení VMtem dáváme poníženě jistou, věrnou a pravdivou zprávu tuto: že jest ten obyčej a ceremonie od mnoha set let po- sloupně až i posavad v národu našem se zachovávala, že jsou předkové naši i my sobě písaře a školníky přísežné v obci své nařizovali, jimž by všelijaká spravedlivost a k svědomí při právě našem podstata se svěřiti bezpečně mohla, a tak jacíkoli dluhové, šuldbriefové, svědomí, věna, zápisové, kšaftové i všecky jiné věci, kterýchžkoliv tak ku právu jaká potřeba ukazovala, při přítomnosti s jistým vědomím a podpisem jich vlastních rukou se dáli, ti v své plné moci a podstatě ku právu každému zuostávali, aniž komu proti nim jaká překážka neb vejmluva postačiti kdy mohla. Nýbrž toho příkladové jsou, že jsou se věna tím
740 K HISTORII ŽIDŮ 1601. und bleibe lange hinter der Wirklichkeit zurück, wenn ich die dem Publikum bekannt gewordenen, in den letzten zwei Jahren von Meisel gespendeten Gaben auf 20.000 Thlr. veranschlage. Nun Leser! Schlage die Jahrbücher auf, suche Männer seines Gleichen, seines Herzens, suche solche feste Säulen des öffentlichen Wohles; fürwahr! seine Thaten sind der Unsterblichkeit werth! Auch seinen beiden Frauen gebührt Nachruhm; dessen selig ver- blichene erste Gattin Eva, eine fromme, kluge, gottesfürchtige Frau, genoss ihrer ausgezeichneten Klugheit, ihrer Bescheidenheit und glän- zenden Mildthätigkeit wegen allgemeine Verehrung; und seine gegen- wärtige Gattin, Frau Frommet, ist ebenfalls ein Biederweib, die Krone ihres Gatten, gottesfürchtig und zum Wohlthun stets bereit, sie besitzt ihres Gatten volles Vertrauen, steht bei seinem edlen Wirken ihm als treue Gehilfin zur Seite, ja sie stärkt und befestigt ihn im Wohlthun, ermuntert und ermuthigt ihn zu all dem Guten, das er übt. Gott ver- gelte ihnen ihr Wirken! möge ihr Verdienst uns Heil bringen. Alterthümer d. Prager Josefstadt von Foges. 1601. 969. Starší Židé Pražští podávají presidentu a radám zřízené komory v království Českém zprávu: když někdo z Židů při přítomnosti přísežného pí- saře nebo školníka kšaftuje i jiné věci právní řídil, že spis takový míval svou platnost před právem. 15. března 1601. VMti, vysoce urozený pane, pane presidente oc. Jakož jste nám včerejšího dne oustně milostivě poručiti ráčili, abychom VMtem toho hodnověrnou zprávu dali, odkad to víme: když kdo z národu našeho při přítomnosti písaře a školníka kšaftuje, že ten a takový kšaft v své plné moci bez překážky jednoho každého člověka zuostati má? Na to milostivé poručení VMtem dáváme poníženě jistou, věrnou a pravdivou zprávu tuto: že jest ten obyčej a ceremonie od mnoha set let po- sloupně až i posavad v národu našem se zachovávala, že jsou předkové naši i my sobě písaře a školníky přísežné v obci své nařizovali, jimž by všelijaká spravedlivost a k svědomí při právě našem podstata se svěřiti bezpečně mohla, a tak jacíkoli dluhové, šuldbriefové, svědomí, věna, zápisové, kšaftové i všecky jiné věci, kterýchžkoliv tak ku právu jaká potřeba ukazovala, při přítomnosti s jistým vědomím a podpisem jich vlastních rukou se dáli, ti v své plné moci a podstatě ku právu každému zuostávali, aniž komu proti nim jaká překážka neb vejmluva postačiti kdy mohla. Nýbrž toho příkladové jsou, že jsou se věna tím
Strana 741
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 741 zpuosobem zapsaná, jak v radě, tak i při vrchním právě přede všemi 1601. věřiteli a dluhy množstvíkráte stvrzovala a na ně se jistí přísudkové dáli, aniž kdo mezi námi ve všech svrchupsaných potřebách kdy jináče byl strany spravedlnosti své opatřen, aneb aby se ty a těm podobné věci některak pečetiti mimo vlastní podpis písaře a školníka našeho přísežného měly. Čehož jsme VMtem na milostivé poručení VMtí po- níženě za zprávu pravdivou podlé povinností našich učiniti pominouti nemohli. S tím VMti v ochranu pána Boha všemohoucího poroučíme. Datum ve čtvrtek po svatým Řehoři léta 1601. VMti pokorně poslušní starší Židé Pražští. Orig. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/2. 970. Manželky uvězněných Židů Samuele Meysla 1601. a Mojžíše Kavky prosí císaře, aby mužové jich z vě- zení byli propuštěni. 2. dubna 1601. Allerdurchleuchtigister oc. Allergnädigister Herr! Euer Röm. Kais. Majt. haben wir arme und aufs euserst hochbetrübte Jüdin unser schmerzlich Anliegen in tiefster Demut und Unterthänigkeit supplicando zu mehrmahlen vorgetragen, in dem, dass unsere beede Ehemänner unversehens zu Prag gefangen genomben, von hier hinweg geführt und anderer Ort noch in schwerer Gefängnus (wie wir zu vermuthen haben) enthalten werden. Wann dann, allergnädigister Kaiser und Herr, unsers einfältigen Erachtens, unsere beede Ehemänner albereit nach Notdurft verhört und von ihnen dasjenig ausgesagt und bekannt worden, was Ewer Kais. Majt allergnädigist von ihnen zu wissen begehrt und ihnen bewusst gewest und sich unsers trostlichen Verhoffens bei ihnen, als frommen eingezogenen Juden, die ihr Lebenstag kein Kind beleidigt, kein Mishandlung oder strafliche Verbrechung erfunden haben wird, und sie durch langwirige schwere Gefängnuss als schwache, blöde und zag- hafte und sonderlich Moyses Kafka seines Leibs sehr gebrechliche Personen umb ihr Leben kommen möchten, dardurch uns armen hoch- betrübten Weibern mit unsern viel kleinen unerzogenen Kindlein die väterliche Nahrung gar und gänzlich entzogen würde: als gelangt an Ewer Kais. Majt unser umb Gottes und die höchste Barmherzigkeit des allmächtigen Gottes willen unser demütigste Flehen, Anrufen, Seufzen und Bitten, dieselben geruhen sich aus höchst angebornen kaiserlicher milder Guete und Gnaden unser und unser armen un- schuldigen Kindlein allergnädigist zu erbarmen, und unsere beede ver- hafte Ehemänner ihres Gefängnuss wieder mit Gnaden zu entledigen und sie zu uns und unsern Kindlein zu Gewinnung derselben hochbe-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 741 zpuosobem zapsaná, jak v radě, tak i při vrchním právě přede všemi 1601. věřiteli a dluhy množstvíkráte stvrzovala a na ně se jistí přísudkové dáli, aniž kdo mezi námi ve všech svrchupsaných potřebách kdy jináče byl strany spravedlnosti své opatřen, aneb aby se ty a těm podobné věci některak pečetiti mimo vlastní podpis písaře a školníka našeho přísežného měly. Čehož jsme VMtem na milostivé poručení VMtí po- níženě za zprávu pravdivou podlé povinností našich učiniti pominouti nemohli. S tím VMti v ochranu pána Boha všemohoucího poroučíme. Datum ve čtvrtek po svatým Řehoři léta 1601. VMti pokorně poslušní starší Židé Pražští. Orig. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/2. 970. Manželky uvězněných Židů Samuele Meysla 1601. a Mojžíše Kavky prosí císaře, aby mužové jich z vě- zení byli propuštěni. 2. dubna 1601. Allerdurchleuchtigister oc. Allergnädigister Herr! Euer Röm. Kais. Majt. haben wir arme und aufs euserst hochbetrübte Jüdin unser schmerzlich Anliegen in tiefster Demut und Unterthänigkeit supplicando zu mehrmahlen vorgetragen, in dem, dass unsere beede Ehemänner unversehens zu Prag gefangen genomben, von hier hinweg geführt und anderer Ort noch in schwerer Gefängnus (wie wir zu vermuthen haben) enthalten werden. Wann dann, allergnädigister Kaiser und Herr, unsers einfältigen Erachtens, unsere beede Ehemänner albereit nach Notdurft verhört und von ihnen dasjenig ausgesagt und bekannt worden, was Ewer Kais. Majt allergnädigist von ihnen zu wissen begehrt und ihnen bewusst gewest und sich unsers trostlichen Verhoffens bei ihnen, als frommen eingezogenen Juden, die ihr Lebenstag kein Kind beleidigt, kein Mishandlung oder strafliche Verbrechung erfunden haben wird, und sie durch langwirige schwere Gefängnuss als schwache, blöde und zag- hafte und sonderlich Moyses Kafka seines Leibs sehr gebrechliche Personen umb ihr Leben kommen möchten, dardurch uns armen hoch- betrübten Weibern mit unsern viel kleinen unerzogenen Kindlein die väterliche Nahrung gar und gänzlich entzogen würde: als gelangt an Ewer Kais. Majt unser umb Gottes und die höchste Barmherzigkeit des allmächtigen Gottes willen unser demütigste Flehen, Anrufen, Seufzen und Bitten, dieselben geruhen sich aus höchst angebornen kaiserlicher milder Guete und Gnaden unser und unser armen un- schuldigen Kindlein allergnädigist zu erbarmen, und unsere beede ver- hafte Ehemänner ihres Gefängnuss wieder mit Gnaden zu entledigen und sie zu uns und unsern Kindlein zu Gewinnung derselben hochbe-
Strana 742
742 K HISTORII ŽIDŮ 1601. dürftigen Leibsnahrung kommen zu lassen, allergnädigist verordnen; das wird der allmächtige Gott Ewer Kais. Majt mit allen zeitlichen und ewigen Wohlthaten wieder reichlich belohnen. Derselben uns zu kaiser- lichen Gnaden und mildem genemigem Bescheid allerdemütigist bevel- hende. Signatum 2. Aprilis anno 1601. Ewer Röm. Kais. Majt. allerunterthänigiste demütigiste arme betrübte Daubra Samuel Meüsel und From Moyses Kafka beeder verhafter Juden Eheweiber. Vídeň. Státní archiv. Bohemica fasc. 3. Kop. 1601. 971. Zpráva z Prahy o zabavení peněz, stříbra, klenotů po Mark. Mard. Meyslovi zůstalých. V Praze, 23. dubna 1601. Meysel Juden, so unlängst allhier Todts verschieden, haben die Kais. Maj. (ungeachtet er deroselben 10.000 fl. wie auch sonsten für das Spital armer Christen und Juden viel baar Geld vertestirt) am darauf folgenden Sambstage [17. März] als der Juden Sabbath, dessen sie sich nicht versehen, durch den Herrn v. Sternberg der Zeit Praesi- denten uf der beheimbschen Cammer in das Haus fallen und alles, was vorhanden, nehmen lassen, welches sein verlassen Wittib, weilen sie bereits den besten Vogel ausgenommen und versteckt, gern herfür geben, darzu dann ohne allerlei andern Sachen, als Silbergeschirr, Schuldbriefen, Kleinotten, Kleidern auch allerlei Sorten Münzen, an parem Geld 45 M. betroffen; demnach aber Herr Praesident, wider welchen die Juden und des Meissel zween Bruders Söhne hart sup- plicirt und bei den geheimen Räthen verklagt, mit solchem Geld und Sachen zweifelsohne auf Ihrer M. Bevelch nicht vergnügt gewest, ist er zum andernmahl bei Nachtzeit eingefallen, den Knecht, wie auch den einen Brudersohn gefangen heimlich verführt und dermassen mit Maister Hemmrlin besprechen lassen, dass auf ihr Anzaig erst folgende Par- schaft auf die beheimbsche Cammer geliefert worden: an genom. einf. Dukaten zu 2 St. 5 Mill. thuet . fl. 160.000 an ganz guld. Portugalesern zu 20 f. 5 M. thuet . fl. 100.000 . fl. 61.250 Rosenobeln zu 4 fl. 5 kr. 1 St. 15 Mill. thuet. an Dueblon Dukaten zu 2 St. 30 Mill. thuet . . fl. 60.000 an Gratzer zu 2 St. 10 Mill. thuet . . . fl. 20.000 an Silberthaler zu 70 St. 60 Mill. thuet . . . . fl. 70.000 mit sammt Vorstehendem . fl. 45.000 . Summa fl. 516.250. (B. Foges Prager Josefstadt.)
742 K HISTORII ŽIDŮ 1601. dürftigen Leibsnahrung kommen zu lassen, allergnädigist verordnen; das wird der allmächtige Gott Ewer Kais. Majt mit allen zeitlichen und ewigen Wohlthaten wieder reichlich belohnen. Derselben uns zu kaiser- lichen Gnaden und mildem genemigem Bescheid allerdemütigist bevel- hende. Signatum 2. Aprilis anno 1601. Ewer Röm. Kais. Majt. allerunterthänigiste demütigiste arme betrübte Daubra Samuel Meüsel und From Moyses Kafka beeder verhafter Juden Eheweiber. Vídeň. Státní archiv. Bohemica fasc. 3. Kop. 1601. 971. Zpráva z Prahy o zabavení peněz, stříbra, klenotů po Mark. Mard. Meyslovi zůstalých. V Praze, 23. dubna 1601. Meysel Juden, so unlängst allhier Todts verschieden, haben die Kais. Maj. (ungeachtet er deroselben 10.000 fl. wie auch sonsten für das Spital armer Christen und Juden viel baar Geld vertestirt) am darauf folgenden Sambstage [17. März] als der Juden Sabbath, dessen sie sich nicht versehen, durch den Herrn v. Sternberg der Zeit Praesi- denten uf der beheimbschen Cammer in das Haus fallen und alles, was vorhanden, nehmen lassen, welches sein verlassen Wittib, weilen sie bereits den besten Vogel ausgenommen und versteckt, gern herfür geben, darzu dann ohne allerlei andern Sachen, als Silbergeschirr, Schuldbriefen, Kleinotten, Kleidern auch allerlei Sorten Münzen, an parem Geld 45 M. betroffen; demnach aber Herr Praesident, wider welchen die Juden und des Meissel zween Bruders Söhne hart sup- plicirt und bei den geheimen Räthen verklagt, mit solchem Geld und Sachen zweifelsohne auf Ihrer M. Bevelch nicht vergnügt gewest, ist er zum andernmahl bei Nachtzeit eingefallen, den Knecht, wie auch den einen Brudersohn gefangen heimlich verführt und dermassen mit Maister Hemmrlin besprechen lassen, dass auf ihr Anzaig erst folgende Par- schaft auf die beheimbsche Cammer geliefert worden: an genom. einf. Dukaten zu 2 St. 5 Mill. thuet . fl. 160.000 an ganz guld. Portugalesern zu 20 f. 5 M. thuet . fl. 100.000 . fl. 61.250 Rosenobeln zu 4 fl. 5 kr. 1 St. 15 Mill. thuet. an Dueblon Dukaten zu 2 St. 30 Mill. thuet . . fl. 60.000 an Gratzer zu 2 St. 10 Mill. thuet . . . fl. 20.000 an Silberthaler zu 70 St. 60 Mill. thuet . . . . fl. 70.000 mit sammt Vorstehendem . fl. 45.000 . Summa fl. 516.250. (B. Foges Prager Josefstadt.)
Strana 743
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 743 972. Zpráva a dobré zdání cís. prokuratorův 1601. o majestátech někdy Marku Mardocheiovi Meyzlovi daných, srovnávají-li se se zřízením zemským a jsou-li na škodu císaři a obyvatelům království Českého. 5. května 1601. Dekret J. M. C. Rudolfa Druhého, Římského císaře, Uherského a Českého krále prošel, aby páni prokuratoři dobré zdání dali o Meyzle Židu. I následuje takové zdání. Jakož jest JMCská pán pan náš nejmilostivější milostivým svým císařským psaním, jehož datum na hradě Pražském v pondělí po květné neděli [16. dubna] léta 1601, milostivě poručiti ráčil, abychom všecky listy neb majestáty na někdy Markusa Mardochia Žida svědčící s pilností přehlídli a srovnávají-li se ve všech artikulích s zřízením zemským, čili by co proti zřízení zemskému anebo na škodu JMCské a obyvatelův království Českého bylo, bedlivě uvážili; JMCské na každý obzvláště dobré zdání k ruce komory české podali, jakž též poručení v sobě šíř obsahujíc zavírá. Kdež předně přednesli jsme sobě majestát JMCské Meyzlovi Židu daný, jehož datum v středu po neděli, jenž slove Oculi [25. února] léta 98, a bedlivě považujíc všech příčin, zdání naše sprostné, však téhož majestátu ani v světě žádného v ničem neštrafujíc, v toto poznamenání jsme uvedli. »Item tím obdarováním v prvním artikuli dopouští se Meyzlovi Židu, za jakou by koli summu peněz, aneb že by koho koli půjčkou hotových peněz fedroval, že jemu to šuldpryfy pod pečetí velikou er- bovní s podpisem ruk vlastních zjišťováno býti může oc.« Proti tomu zřízení zemské dopouští Z. 1. Židům na základy toliko půjčovati, ale na listy a rejstra nic. A sněmem obecním léta oc 96 od JMCské a stavův jsou také při tom zůstaveni; než kdož by po onen den od Židů co pořádně koupil, aneb se u nich v summu hotovou vdlužil, že Židům na to jeden každej obyčejnej šuldpryf učiniti moci bude. To se při témž sněmu až do další milostivé vůle JMCské a stavův zůstavuje. Nota. Ten sněm toliko samým Židům propůjčuje poháněti z dluhův a dobývati jich; ale postupovati jiným práv svých a jiní krom Židův jich dobývati, týž sněm toho nepropůjčuje. Protož se má vyhledati, komu co sou Židé postoupili. »Dáleji, že Meyzl Žid může prodati nebo summy peněz půjčiti neb uvěřiti každému ze všech stavův, a ten tu summu jistinnou půjčenou neb svěřenou i také lichvu židovskou, z každé kopy míšenské do týhodne po bílým penízi počítajíc, buďto zápisem pod zatykačem
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 743 972. Zpráva a dobré zdání cís. prokuratorův 1601. o majestátech někdy Marku Mardocheiovi Meyzlovi daných, srovnávají-li se se zřízením zemským a jsou-li na škodu císaři a obyvatelům království Českého. 5. května 1601. Dekret J. M. C. Rudolfa Druhého, Římského císaře, Uherského a Českého krále prošel, aby páni prokuratoři dobré zdání dali o Meyzle Židu. I následuje takové zdání. Jakož jest JMCská pán pan náš nejmilostivější milostivým svým císařským psaním, jehož datum na hradě Pražském v pondělí po květné neděli [16. dubna] léta 1601, milostivě poručiti ráčil, abychom všecky listy neb majestáty na někdy Markusa Mardochia Žida svědčící s pilností přehlídli a srovnávají-li se ve všech artikulích s zřízením zemským, čili by co proti zřízení zemskému anebo na škodu JMCské a obyvatelův království Českého bylo, bedlivě uvážili; JMCské na každý obzvláště dobré zdání k ruce komory české podali, jakž též poručení v sobě šíř obsahujíc zavírá. Kdež předně přednesli jsme sobě majestát JMCské Meyzlovi Židu daný, jehož datum v středu po neděli, jenž slove Oculi [25. února] léta 98, a bedlivě považujíc všech příčin, zdání naše sprostné, však téhož majestátu ani v světě žádného v ničem neštrafujíc, v toto poznamenání jsme uvedli. »Item tím obdarováním v prvním artikuli dopouští se Meyzlovi Židu, za jakou by koli summu peněz, aneb že by koho koli půjčkou hotových peněz fedroval, že jemu to šuldpryfy pod pečetí velikou er- bovní s podpisem ruk vlastních zjišťováno býti může oc.« Proti tomu zřízení zemské dopouští Z. 1. Židům na základy toliko půjčovati, ale na listy a rejstra nic. A sněmem obecním léta oc 96 od JMCské a stavův jsou také při tom zůstaveni; než kdož by po onen den od Židů co pořádně koupil, aneb se u nich v summu hotovou vdlužil, že Židům na to jeden každej obyčejnej šuldpryf učiniti moci bude. To se při témž sněmu až do další milostivé vůle JMCské a stavův zůstavuje. Nota. Ten sněm toliko samým Židům propůjčuje poháněti z dluhův a dobývati jich; ale postupovati jiným práv svých a jiní krom Židův jich dobývati, týž sněm toho nepropůjčuje. Protož se má vyhledati, komu co sou Židé postoupili. »Dáleji, že Meyzl Žid může prodati nebo summy peněz půjčiti neb uvěřiti každému ze všech stavův, a ten tu summu jistinnou půjčenou neb svěřenou i také lichvu židovskou, z každé kopy míšenské do týhodne po bílým penízi počítajíc, buďto zápisem pod zatykačem
Strana 744
744 K HISTORII ŽIDŮ 1601. nebo pode ctí, vírou registry ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského zapsati si může oc.« To vidí se bejti proti zřízení zemskému napřed připomenutému Z. 1., že Židé na rejstra nic půjčovati nemohou. Jest také proti zřízení zemskému P. 1. o sedlání, totiž: jestliže křesťan půjčíce peněz hotových bere nad ourok obyčejný, ze sta kop šest kop míš., jiné neobyčejné ouroky aneb dary oc, ten přichází na to, že bude jmín a držán za psance, za zločince a že žádného práva požívati, v úřadech a svědomích přijat býti nemůže a dobří lidé s ním nemají obcovati, a ty peníze že propadá. Pak aby Žid mohl v tomto království působiti to, což kře- sťanům tak těžce zapovědíno jest (mimo to, co by na základy půjčil) a sobě takovou vysokou lichvu v rejstřích ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského aneb listy pod velikými pečetmi pojišťovati dáti, nezdá se, aby ten artikul s zřízením zemským se srovnával a obyvatelům země beze škody byl. »Item. Kdo by koupil od Meyzle Žida jakékoliv zboží aneb v pe- níze hotově u něho se vdlužil pod lichvu židovskou, aby mu ten mohl jistotu právem listu hlavního s rukojměmi učiniti, aneb jiné jistoty na jiné osoby s dobrou volí odevzdati; toho že on Meyzl užiti a zase tejž list s dobrou volí pod sekrytem svým, aneb pečetí jednoho na do- žádání jeho odevzdati může. Pakli by se toho dluhu při ouřadu pur- krabským dosoudil, ten že jinému registry může postoupiti.« Ten artikul vidí se, že jest zřetedlně proti zřízení zemskému na- před dotčenému, aby listové právem listu hlavního Židům činěni býti mohli; tolikéž aby listové hlavní neb právem listu hlavního mohli na křesťanech s dobrejmi volemi od křesťanův Židům odevzdáváni býti. Také Žid Meyzl aby mohl takové sobě s dobrou volí odevzdávané jistoty i také jemu Meyzlovi vlastně svědčící jiným s dobrejmi volemi, zvláště pak přísudkův rejstry purkrabskejmi postupovati: což též, kdyby i mohlo býti, tehdy aby dobrá vůle pod sekrytem židovským aneb pod jednou toliko pečetí měla činěna býti, bylo by proti zřízení zemskému O. 30, 31; a takovejch jistot tím způsobem s těmi takovými dobrejmi volemi odevzdaných volně a bezpečně dle spravedlnosti a práva vedle zřízení zemského slušně užiti by žádný neměl a nemůž; neb kdyby Židé mohli odevzdávati s dobrými volemi, tehdy to, co by na JMCskou přijíti mělo, též pokuty a interesse JMCské náležité by tudy byly za- mezeny. »Dáleji, jestli by který pán neb rytířský člověk v potřebě své od Meyzle co z kupeckýho zboží vytržil neb koupil aneb hotový summy peněz vypůjčil; též jestli by Žid koho penězi pod tu lichvu židovskou založil, aby on Meyzl objednaje člověka, kterýmuž dsky zemské slouží,
744 K HISTORII ŽIDŮ 1601. nebo pode ctí, vírou registry ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského zapsati si může oc.« To vidí se bejti proti zřízení zemskému napřed připomenutému Z. 1., že Židé na rejstra nic půjčovati nemohou. Jest také proti zřízení zemskému P. 1. o sedlání, totiž: jestliže křesťan půjčíce peněz hotových bere nad ourok obyčejný, ze sta kop šest kop míš., jiné neobyčejné ouroky aneb dary oc, ten přichází na to, že bude jmín a držán za psance, za zločince a že žádného práva požívati, v úřadech a svědomích přijat býti nemůže a dobří lidé s ním nemají obcovati, a ty peníze že propadá. Pak aby Žid mohl v tomto království působiti to, což kře- sťanům tak těžce zapovědíno jest (mimo to, co by na základy půjčil) a sobě takovou vysokou lichvu v rejstřích ouřadu nejvyššího purkrabství Pražského aneb listy pod velikými pečetmi pojišťovati dáti, nezdá se, aby ten artikul s zřízením zemským se srovnával a obyvatelům země beze škody byl. »Item. Kdo by koupil od Meyzle Žida jakékoliv zboží aneb v pe- níze hotově u něho se vdlužil pod lichvu židovskou, aby mu ten mohl jistotu právem listu hlavního s rukojměmi učiniti, aneb jiné jistoty na jiné osoby s dobrou volí odevzdati; toho že on Meyzl užiti a zase tejž list s dobrou volí pod sekrytem svým, aneb pečetí jednoho na do- žádání jeho odevzdati může. Pakli by se toho dluhu při ouřadu pur- krabským dosoudil, ten že jinému registry může postoupiti.« Ten artikul vidí se, že jest zřetedlně proti zřízení zemskému na- před dotčenému, aby listové právem listu hlavního Židům činěni býti mohli; tolikéž aby listové hlavní neb právem listu hlavního mohli na křesťanech s dobrejmi volemi od křesťanův Židům odevzdáváni býti. Také Žid Meyzl aby mohl takové sobě s dobrou volí odevzdávané jistoty i také jemu Meyzlovi vlastně svědčící jiným s dobrejmi volemi, zvláště pak přísudkův rejstry purkrabskejmi postupovati: což též, kdyby i mohlo býti, tehdy aby dobrá vůle pod sekrytem židovským aneb pod jednou toliko pečetí měla činěna býti, bylo by proti zřízení zemskému O. 30, 31; a takovejch jistot tím způsobem s těmi takovými dobrejmi volemi odevzdaných volně a bezpečně dle spravedlnosti a práva vedle zřízení zemského slušně užiti by žádný neměl a nemůž; neb kdyby Židé mohli odevzdávati s dobrými volemi, tehdy to, co by na JMCskou přijíti mělo, též pokuty a interesse JMCské náležité by tudy byly za- mezeny. »Dáleji, jestli by který pán neb rytířský člověk v potřebě své od Meyzle co z kupeckýho zboží vytržil neb koupil aneb hotový summy peněz vypůjčil; též jestli by Žid koho penězi pod tu lichvu židovskou založil, aby on Meyzl objednaje člověka, kterýmuž dsky zemské slouží,
Strana 745
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 745 1601. na něj aby zápis dskami svědčil a aby právo k dosažení takových summ tomu takovému dopomáhalo, a zase potom na tom, jestli by se v tom neupřímně choval, jemu Meyzlovi, aby k svým penězům při- jíti mohl, právo dopomáhati povinno bylo oc.« Kterejžto artikul vidí se, že v hromadu klade ňáké věci k vy- tržení, koupení a hotových peněz vypůjčení, a to že jest proti sněmu obecnímu léta 75 v outerý po svatém Matouši [27. září], kterýž ta- kové kupování, hotových peněz k tomu vypůjčování, jednoho k dru- hému přirážení zapovídá a jmenuje to partitou, pro kterouž Jiřík Vodě- radský z Hrušova, člověk stavu rytířského sic mimo ten hřích jinak dobře zachovalý, čest, hrdlo i statek ztratil oc; a když na potomních sněmích obecných o to jednáno, aby ten artikul o partitách z sněmu vy- zdvižen a vymazán byl: JMCská (bez pochyby z bedlivého uvážení) neráčil jest chtíti nikdy od toho upustiti, nebo by se na tom mnoho zlého zdržo- valo, a předně JMCské pokuty se zatajovaly a přikrejvaly. Též jest ke škodě obecnému dobrému, že lidé mladí a mnozí z přinucené nouze a potřeby i dospělá léta mající, berouce všelijaké zboží kupecké bez míry draho ujímajíc a připůjčované hotové peníze k tomu přirážejíc, byť pak někdy i rozdílně pojištěno bylo, tudy hynou, rodové chudnou a ti handléři nesmírně bohatnou. »A kdež v témž majestátu v tom artikuli toho se dokládá: půjčíc neb založíc koho týž Meyzl Žid hotovými penězi pod lichvu židovskou, místo rukojmí aby mohl to Židu dskami na statku skrze jistou osobu, komuž by dsky sloužily, pojistiti oc.« To se vidí bejti proti řádu i právu též svobodám a zřízení zem- skému, také na potupu a snížení desk, kteréž samy v sobě pravdivé a beze vší ouhony býti mají, nebo by tudy a podtím Židé svobodu ke dskám zemským sobě zosobili, v držení statkův pozemských se vloudili a při nejmenším těmi fortelnými (což by skůro za podvod se vykládati mohlo) vklady dsky zemské zprzňovali. Ješto za lidské pa- měti žádný Žid jak živ netoliko zjevně ovšem pod přikrytím skrze žádného desk zemských požívati práva neměl, i týž Meyzl, maje rozepři na soudu zemském, v soudné světnici ani k šrankům přistoupiti nesměl, nežli u samejch dveří ještě s odpuštěním JMstí stávati musel. Jest také i ten proti zřízení zemskému E. 28. 30. 31: kdo by dědiny cizí, sám k nim práva nemaje, ve dsky zemské kladl, a když by takové dědiny dskami k sobě přijímal, že takový za falešníka jmín býti má a králi že v trestání upadne, a statek ten proti králi propadne. Jest taky i proti tomu sněmu obecnímu léta oc 96 od JMKské a stavův svole- nýmu, kterýmž do vůle JMCské a stavův jest propůjčeno, aby vedle těch šuldpryfův, kteréž tak od křesťanův přijímati budou, sami toliko
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 745 1601. na něj aby zápis dskami svědčil a aby právo k dosažení takových summ tomu takovému dopomáhalo, a zase potom na tom, jestli by se v tom neupřímně choval, jemu Meyzlovi, aby k svým penězům při- jíti mohl, právo dopomáhati povinno bylo oc.« Kterejžto artikul vidí se, že v hromadu klade ňáké věci k vy- tržení, koupení a hotových peněz vypůjčení, a to že jest proti sněmu obecnímu léta 75 v outerý po svatém Matouši [27. září], kterýž ta- kové kupování, hotových peněz k tomu vypůjčování, jednoho k dru- hému přirážení zapovídá a jmenuje to partitou, pro kterouž Jiřík Vodě- radský z Hrušova, člověk stavu rytířského sic mimo ten hřích jinak dobře zachovalý, čest, hrdlo i statek ztratil oc; a když na potomních sněmích obecných o to jednáno, aby ten artikul o partitách z sněmu vy- zdvižen a vymazán byl: JMCská (bez pochyby z bedlivého uvážení) neráčil jest chtíti nikdy od toho upustiti, nebo by se na tom mnoho zlého zdržo- valo, a předně JMCské pokuty se zatajovaly a přikrejvaly. Též jest ke škodě obecnému dobrému, že lidé mladí a mnozí z přinucené nouze a potřeby i dospělá léta mající, berouce všelijaké zboží kupecké bez míry draho ujímajíc a připůjčované hotové peníze k tomu přirážejíc, byť pak někdy i rozdílně pojištěno bylo, tudy hynou, rodové chudnou a ti handléři nesmírně bohatnou. »A kdež v témž majestátu v tom artikuli toho se dokládá: půjčíc neb založíc koho týž Meyzl Žid hotovými penězi pod lichvu židovskou, místo rukojmí aby mohl to Židu dskami na statku skrze jistou osobu, komuž by dsky sloužily, pojistiti oc.« To se vidí bejti proti řádu i právu též svobodám a zřízení zem- skému, také na potupu a snížení desk, kteréž samy v sobě pravdivé a beze vší ouhony býti mají, nebo by tudy a podtím Židé svobodu ke dskám zemským sobě zosobili, v držení statkův pozemských se vloudili a při nejmenším těmi fortelnými (což by skůro za podvod se vykládati mohlo) vklady dsky zemské zprzňovali. Ješto za lidské pa- měti žádný Žid jak živ netoliko zjevně ovšem pod přikrytím skrze žádného desk zemských požívati práva neměl, i týž Meyzl, maje rozepři na soudu zemském, v soudné světnici ani k šrankům přistoupiti nesměl, nežli u samejch dveří ještě s odpuštěním JMstí stávati musel. Jest také i ten proti zřízení zemskému E. 28. 30. 31: kdo by dědiny cizí, sám k nim práva nemaje, ve dsky zemské kladl, a když by takové dědiny dskami k sobě přijímal, že takový za falešníka jmín býti má a králi že v trestání upadne, a statek ten proti králi propadne. Jest taky i proti tomu sněmu obecnímu léta oc 96 od JMKské a stavův svole- nýmu, kterýmž do vůle JMCské a stavův jest propůjčeno, aby vedle těch šuldpryfův, kteréž tak od křesťanův přijímati budou, sami toliko
Strana 746
746 K HISTORII ŽIDŮ 1601. oni Židé před úřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhův sami se dosuzovati a jich tak dobejvati sobě (praví text, že sami a sobě) moci budou, a ne aby to skrze někoho jiného činiti mohli. »A jakož Meyzl Žid oznamoval, že by starobylej způsob byl a posavad v království tomto a v městech Pražských se zachovával, aby v základích těch židovských, pod lichvu židovskou se u Meyzle Žida dějících, rychtář JMCské každého toho pána neb rytířského člověka časně, aby základ svůj vyplatil a před škodami se varovati hleděl oc, napomenouti dáti mohl.« Toho starobylého obyčeje nikdež v zřízení zemském ani v právích městských se nenachází, a aby to z práva zachováno bývati musilo, zřízení zemské o tom dokonce mlčí. Než Meyzl Žid uvésti chtěl města Pražská v svou služebnost, aby u práva jemu knihy obzvláštně za- ráženy byly, kdež by taková napomenutí na pány a rytířstvo do nich vpisována byla, a on své záhubné nekřesťanské lichevní draní a lidí natahování proti zápovědi zřízení zemského též i sněmovní sobě stvrzoval. Item zřízení zemské K. 56. 60. 58. H. 8. (kterýmž se všichni tři sta- vové království Českého říditi, spravovati a jemu poddáni býti jsou po- vinni) vyměřuje: vyznal-li by kterej zločinec na koho z panského neb rytířského, též i z městského řádu nětco zlého, jak ten, kterýž by po témž vyznání od pana purkrabí hradu Pražského k vejvodu obeslán byl, se zachovati má, a který by koli jsa tak obeslán, vedle téhož zří- zení zemského poslušně se nezachoval, o tom dotčené zřízení zemské vysvědčuje a příkladové jsou před rukami, v jakou těžkost velikou upadá oc. Item, bylo by proti zřízení zemskému A. 23, kdyby někdo ze všech tří stavů k soudům zemským stávati neměl, svobodami a ňákým obdarováním na to se zastírati by chtěl. Hraběti poctivému v Čechách toho dostati se nemohlo. Ješto zřízení zemské A. 23: že žádný před soudem zemským a panským nemá gleitován býti. A dává se zpráva, že netoliko ten Meyzl Žid i někteří jiní Židé tudy by se z správy a moci komory JMCské české chtěli vytáhnouti. »Kdež se pak dokládá, aby po smrti Meyzle Žida dluhy jeho, kteří by se na lidech zde v království tomto i v zemích k němu pří- slušejících našli, manželka, dědicové a budoucí jeho je zvyupomínati a užiti jich mohli, tolikéž aby Meyzl Žid, manželka a dědicové jeho na osobách svých ani zbožích jich obstavováni nebyli, a Meyzl Žid o statku svém aby pořízení učiniti mohl, pakli by neučinil, tehdy aby ten statek dědicové a budoucí jeho krevní přátelé zdědili; a aby sobě Meyzl Žid pro opatření osoby své dvě neb víc osob chovati mohl oc.« Proti tomu jest toto: že od JMCské bývají obzvláštní listové krá- lovští mocní osobám stavu panského a rytířského těm, na něž se zří-
746 K HISTORII ŽIDŮ 1601. oni Židé před úřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhův sami se dosuzovati a jich tak dobejvati sobě (praví text, že sami a sobě) moci budou, a ne aby to skrze někoho jiného činiti mohli. »A jakož Meyzl Žid oznamoval, že by starobylej způsob byl a posavad v království tomto a v městech Pražských se zachovával, aby v základích těch židovských, pod lichvu židovskou se u Meyzle Žida dějících, rychtář JMCské každého toho pána neb rytířského člověka časně, aby základ svůj vyplatil a před škodami se varovati hleděl oc, napomenouti dáti mohl.« Toho starobylého obyčeje nikdež v zřízení zemském ani v právích městských se nenachází, a aby to z práva zachováno bývati musilo, zřízení zemské o tom dokonce mlčí. Než Meyzl Žid uvésti chtěl města Pražská v svou služebnost, aby u práva jemu knihy obzvláštně za- ráženy byly, kdež by taková napomenutí na pány a rytířstvo do nich vpisována byla, a on své záhubné nekřesťanské lichevní draní a lidí natahování proti zápovědi zřízení zemského též i sněmovní sobě stvrzoval. Item zřízení zemské K. 56. 60. 58. H. 8. (kterýmž se všichni tři sta- vové království Českého říditi, spravovati a jemu poddáni býti jsou po- vinni) vyměřuje: vyznal-li by kterej zločinec na koho z panského neb rytířského, též i z městského řádu nětco zlého, jak ten, kterýž by po témž vyznání od pana purkrabí hradu Pražského k vejvodu obeslán byl, se zachovati má, a který by koli jsa tak obeslán, vedle téhož zří- zení zemského poslušně se nezachoval, o tom dotčené zřízení zemské vysvědčuje a příkladové jsou před rukami, v jakou těžkost velikou upadá oc. Item, bylo by proti zřízení zemskému A. 23, kdyby někdo ze všech tří stavů k soudům zemským stávati neměl, svobodami a ňákým obdarováním na to se zastírati by chtěl. Hraběti poctivému v Čechách toho dostati se nemohlo. Ješto zřízení zemské A. 23: že žádný před soudem zemským a panským nemá gleitován býti. A dává se zpráva, že netoliko ten Meyzl Žid i někteří jiní Židé tudy by se z správy a moci komory JMCské české chtěli vytáhnouti. »Kdež se pak dokládá, aby po smrti Meyzle Žida dluhy jeho, kteří by se na lidech zde v království tomto i v zemích k němu pří- slušejících našli, manželka, dědicové a budoucí jeho je zvyupomínati a užiti jich mohli, tolikéž aby Meyzl Žid, manželka a dědicové jeho na osobách svých ani zbožích jich obstavováni nebyli, a Meyzl Žid o statku svém aby pořízení učiniti mohl, pakli by neučinil, tehdy aby ten statek dědicové a budoucí jeho krevní přátelé zdědili; a aby sobě Meyzl Žid pro opatření osoby své dvě neb víc osob chovati mohl oc.« Proti tomu jest toto: že od JMCské bývají obzvláštní listové krá- lovští mocní osobám stavu panského a rytířského těm, na něž se zří-
Strana 747
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 647 zení zemské i také milost krále Vladislava vztahuje, dáváni a zřídka 1601. měšťanům, a dávají se na statky dědičné neb zápisné a ne brzy na statky manské. Tento pak Meyzl Žid vedle všech jiných Židův obýva- jících v království Českém a zemích k němu příslušejících jsou netoliko manové, ale dokonce vězňové JMCské jakožto krále Českého a do vůle též pod glejtem JMCské zde se zdržují, k tomu ničemémuž, čeho lidem z stavu panského a rytířského i také městského se propůjčuje, práva žádného nemajíce. Tehdy oni o svých statcích říditi neb kšafto- vati, ani listův mocných královských užívati nemohou, a když zemrou, statkové jich nekšaftovaní zůstávají a na přátele jich, když dětí nemají, nepřipadají, ale připadají na vrchnost, na JMst krále Českého, a tak, jak by JMCská dobrovolně o tom naříditi chtíti ráčil. Nebo i páni zemští, kteří na gruntech svých Židy míti ráčí, s těžkostí nápadům po nich, aby jich vyzdvihovati neměli, se vyhýbají. A tak ten artikul v ob- darování doložený vidí se býti proti zřízení zemskému a na škodu ná- padům JMCské oc. A z strany obstavování pro cizí dluhy: takového pohodlí, na něž se Meyzl Žid potahoval, jiní poctiví lidé křesťanští, lidé kupečtí, po světě pracující a živností svých, též manželek a dítek pracně vyhledá- vající z práva užiti nemohou, nebo by bylo zjevně proti zřízení zem- skému a právu městskému, zvláště když jest se Židu Meyzlovi, že jiné lidi pro nedopomožení práva obstavoval, dostávalo, on zas proti tomu aby téhož od jiného pociťovati nemusil, z toho aby osvobozen byl. Že pak mu povoleno, aby ve škole židovské od něho vystavené praporec krále Davida jmíti mohl, to na svém místě. Toho pak takového obdarování k dobrému-li JMCské předně a potom obyvatelům království Českého k užitečnému jest požíval, a srov- nává-li se to s zřízením zemským, aneb nebylo-li jest a není-li JMCské na škodu oc, snadno se rozuměti může. Když se i tohoto pováží, totiž, že jest tejž Meyzl Žid žádného hlavního kupeckého handle neužíval, žádných věcí kupeckých, což by náleželo, z země nevyvážel, z jiných zemí a krajin do tohoto království také nepřivážel; než co chtěl u ve- likých penězích jménem půjčky vyvézti, bral od jiných i od kupců a kramářů hedbávné věci, také klenoty na stříbře a zlatě (a jakž řeč vůbec šla), ty mnohé na stříbře, zlatě, drahém kamení jednostejné kle- noty po několikrát lidem rozdílně a velmi draze prodával a zas jich dostával. Bral také od hospodářů vlny, vomastky a jiné věci (jakž v předešlém majestátu, jehož datum na hradě Pražském v outerej po neděli Misericordia léta božího tisícého pětistého devadesátého druhého toho doloženo, že jiných lidí věcí za sebou mívá oc), ty skrze něho lidem křesťanům odvozovány byly.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 647 zení zemské i také milost krále Vladislava vztahuje, dáváni a zřídka 1601. měšťanům, a dávají se na statky dědičné neb zápisné a ne brzy na statky manské. Tento pak Meyzl Žid vedle všech jiných Židův obýva- jících v království Českém a zemích k němu příslušejících jsou netoliko manové, ale dokonce vězňové JMCské jakožto krále Českého a do vůle též pod glejtem JMCské zde se zdržují, k tomu ničemémuž, čeho lidem z stavu panského a rytířského i také městského se propůjčuje, práva žádného nemajíce. Tehdy oni o svých statcích říditi neb kšafto- vati, ani listův mocných královských užívati nemohou, a když zemrou, statkové jich nekšaftovaní zůstávají a na přátele jich, když dětí nemají, nepřipadají, ale připadají na vrchnost, na JMst krále Českého, a tak, jak by JMCská dobrovolně o tom naříditi chtíti ráčil. Nebo i páni zemští, kteří na gruntech svých Židy míti ráčí, s těžkostí nápadům po nich, aby jich vyzdvihovati neměli, se vyhýbají. A tak ten artikul v ob- darování doložený vidí se býti proti zřízení zemskému a na škodu ná- padům JMCské oc. A z strany obstavování pro cizí dluhy: takového pohodlí, na něž se Meyzl Žid potahoval, jiní poctiví lidé křesťanští, lidé kupečtí, po světě pracující a živností svých, též manželek a dítek pracně vyhledá- vající z práva užiti nemohou, nebo by bylo zjevně proti zřízení zem- skému a právu městskému, zvláště když jest se Židu Meyzlovi, že jiné lidi pro nedopomožení práva obstavoval, dostávalo, on zas proti tomu aby téhož od jiného pociťovati nemusil, z toho aby osvobozen byl. Že pak mu povoleno, aby ve škole židovské od něho vystavené praporec krále Davida jmíti mohl, to na svém místě. Toho pak takového obdarování k dobrému-li JMCské předně a potom obyvatelům království Českého k užitečnému jest požíval, a srov- nává-li se to s zřízením zemským, aneb nebylo-li jest a není-li JMCské na škodu oc, snadno se rozuměti může. Když se i tohoto pováží, totiž, že jest tejž Meyzl Žid žádného hlavního kupeckého handle neužíval, žádných věcí kupeckých, což by náleželo, z země nevyvážel, z jiných zemí a krajin do tohoto království také nepřivážel; než co chtěl u ve- likých penězích jménem půjčky vyvézti, bral od jiných i od kupců a kramářů hedbávné věci, také klenoty na stříbře a zlatě (a jakž řeč vůbec šla), ty mnohé na stříbře, zlatě, drahém kamení jednostejné kle- noty po několikrát lidem rozdílně a velmi draze prodával a zas jich dostával. Bral také od hospodářů vlny, vomastky a jiné věci (jakž v předešlém majestátu, jehož datum na hradě Pražském v outerej po neděli Misericordia léta božího tisícého pětistého devadesátého druhého toho doloženo, že jiných lidí věcí za sebou mívá oc), ty skrze něho lidem křesťanům odvozovány byly.
Strana 748
748 K HISTORII ŽIDŮ Item dluhův cizích na osobu svou a na velkém díle na jiné osoby, kteréž s žádnou půjčku nikdy býti nemohly, převozoval a potom ty jistoty skrze druhou, třetí neb čtvrtou ruku na toho, kohož se dotýkalo pod tím zastiňováním partit, lichev a pokut JMCské náležitých ukrý- váním odvozovati dával. A tak již tuto zemi na to přivedl, že řídko jeden druhému peněz hotovejch na ourok obyčejný půjčiti bude chtíti, a i nyní v zemi vypůjčování peněz na obyčejný ourok již velmi těžko jest, leč jako předešle skrze Meyzle a již skrze jiné Židy, kteříž napořád sobě to právo připsali a připisují, že lichvy do týhodne z kopy míšenské jeden peníz bílej, ale mnozí i tři peníze bílý bráti smějí a z práva že bráti mohou. A poněvadž sněmovním snešením léta 96 jest toho na další JMCské vůli pozůstaveno, až by se vyrozumělo, jak dotčení Židé s těmi šuld- pryfy, prodaji a dluhy vůkol půjdou a tomu se podlé nadepsaného sprostného zdání porozumívá, že pod tím sněmem mnohé nepořádné a nespravedlivé dluhy se dějí, čímž se pokuty a interesse JMCské ukrývají: pročež JMCská s stavy při budoucím sněmu ráčí moci ten artikul zastaviti, sebe z něho propustiti a při zřízení zemským Z. 1 zůstaviti. To všechno buď při dalším JMCské milostivém a při JMstech, komuž náleží, zdravějším a spravedlivém uvážení. Actum v sobotu po Svátosti léta Páně šestnáctistého prvního. (Dáno do expedicí komory české k schování 31. Julii léta 1603.) Archiv města Prahy. Rkp. 325, ƒ 669. Opis. 1601. 1601. 973. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž určuje se blíže sbírka sněmem svolená z klenotův a jiných věcí drahocenných, kterouž veškeří kupci domácí, dvorští i přespolní, křesťané i Židé, bez výminky, po patřičném odhadu zboží v Pražském ungeltě, de- sátou kopu ceny zboží svého mají odvozovati. Na hradě Pražském, 30. června 1601. (Česky.) Sněmy české, X., 215. 1601. 974. Mandát císaře Rudolfa II., jímž zakazuje se křesťanům i Židům koupě, výměna a vývoz zlata všelijakého, stříbra přepalovaného, zrněného, na- lomeného a pagamentního, jež se podvodně byly prováděly na úkor regalií a ke škodě a záhubě zemí českých. Na hradě Pražském, 30. července 1601. (Česky.) Sněmy české. X., 217.
748 K HISTORII ŽIDŮ Item dluhův cizích na osobu svou a na velkém díle na jiné osoby, kteréž s žádnou půjčku nikdy býti nemohly, převozoval a potom ty jistoty skrze druhou, třetí neb čtvrtou ruku na toho, kohož se dotýkalo pod tím zastiňováním partit, lichev a pokut JMCské náležitých ukrý- váním odvozovati dával. A tak již tuto zemi na to přivedl, že řídko jeden druhému peněz hotovejch na ourok obyčejný půjčiti bude chtíti, a i nyní v zemi vypůjčování peněz na obyčejný ourok již velmi těžko jest, leč jako předešle skrze Meyzle a již skrze jiné Židy, kteříž napořád sobě to právo připsali a připisují, že lichvy do týhodne z kopy míšenské jeden peníz bílej, ale mnozí i tři peníze bílý bráti smějí a z práva že bráti mohou. A poněvadž sněmovním snešením léta 96 jest toho na další JMCské vůli pozůstaveno, až by se vyrozumělo, jak dotčení Židé s těmi šuld- pryfy, prodaji a dluhy vůkol půjdou a tomu se podlé nadepsaného sprostného zdání porozumívá, že pod tím sněmem mnohé nepořádné a nespravedlivé dluhy se dějí, čímž se pokuty a interesse JMCské ukrývají: pročež JMCská s stavy při budoucím sněmu ráčí moci ten artikul zastaviti, sebe z něho propustiti a při zřízení zemským Z. 1 zůstaviti. To všechno buď při dalším JMCské milostivém a při JMstech, komuž náleží, zdravějším a spravedlivém uvážení. Actum v sobotu po Svátosti léta Páně šestnáctistého prvního. (Dáno do expedicí komory české k schování 31. Julii léta 1603.) Archiv města Prahy. Rkp. 325, ƒ 669. Opis. 1601. 1601. 973. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž určuje se blíže sbírka sněmem svolená z klenotův a jiných věcí drahocenných, kterouž veškeří kupci domácí, dvorští i přespolní, křesťané i Židé, bez výminky, po patřičném odhadu zboží v Pražském ungeltě, de- sátou kopu ceny zboží svého mají odvozovati. Na hradě Pražském, 30. června 1601. (Česky.) Sněmy české, X., 215. 1601. 974. Mandát císaře Rudolfa II., jímž zakazuje se křesťanům i Židům koupě, výměna a vývoz zlata všelijakého, stříbra přepalovaného, zrněného, na- lomeného a pagamentního, jež se podvodně byly prováděly na úkor regalií a ke škodě a záhubě zemí českých. Na hradě Pražském, 30. července 1601. (Česky.) Sněmy české. X., 217.
Strana 749
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 749 975. Smlouva mezi úředníky osady sv. Kříže Veli- 1601. kého v Starém městě Pražském a Židy majiteli domů tamže, že za neodvádění pomocí městských z domů dříve křesťanských Židé platiti budou vždy o sv. Havle stálý poplatek. 16. srpna 1601. Jakož jsou úředníci i na místě vší osady svatého Kříže Velikého v Starém městě Pražském, obeslavše do rady před pana purgmistra, pány, Židy všecky, kteříž v osadě jich v domích křesťanských bydlejí, vznášeli: kterak oni osobivše sobě některé domy, v nichž jsou předešle křesťané bydleli, ven z obmezení svého aneb z ulice židovské, z týchž domův k též osadě žádných pomocí na vychování žákovstva, faráře i jiných nákladův na kostelní potřeby nečiní a útrpnosti břemen osadních se nedotejkají oc (další slovně jako v listině z 19. ledna 1590) takto jsou porovnáni: Předně co se dotýče svrchupsaných Židův, ti že již více k týmž břemenům a útrpnostem, což osadní podlé starožitnosti měšťanské při též osadě podnikají, nemají potahováni a při jich spůsobu židov- ském zůstaveni býti. Však za takové útrpnosti uvolili jsou se s po- tomky svými týmž úředníkům i na místě vší osady sv. Kříže Velikého ti toliko Židé, kteříž nyní v jich osadě v domích křesťanských bydlejí, kromě lázně židovské, z kteréž starší Židé každého roku po dvadcíti groších bílých k témuž záduší platí, při tomto svatém Havle teď nyní příštím dvadceti pět kop míšenských dáti, a potom v budúcích časích každého roku na každého svatého Havla po dvadcíti kopách míš. a zvoníkovi služebníku jich, nynějšímu i budoucímu, z každého toho domu, což jich koli jest, při každých suchých dnech po jednom groši bílým na časy budoucí a věčné platiti a dávati. Pakli by toho neučinili a takových dvadcíti kop míš. na každého sv. Havla nedali a nezaplatili a služebníku neb zvoníkovi jich při každých suchých dnech každý z nich toho groše bílého nedal: tehdy aby úředníci, nynější též i bu- doucí, osady sv. Kříže Velikého měli plnou moc a právo beze všech právních zaneprázdnění, vezmouce s sebou rychtáře, v kterej kolivěk by se jim líbilo dům, v němž Židé v jich osadě bydlejí, pro tu summu tak zadržalou též i pro plat zvoníkovi náležející se zvésti, jeho se zmoc- niti, najímati, užívati jako svého vlastního do dosažení své summy i s škodami na to pro týž plat vzešlými. Což jsou sobě z obou stran zdržeti a tomu dosti činiti připověděli. Actum et lectum in consilio f. 4. postridie Assumtionis b. Mariae virginis anno MDCI consule do- mino magistro Andrea Blovsky a Palatino. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 359.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 749 975. Smlouva mezi úředníky osady sv. Kříže Veli- 1601. kého v Starém městě Pražském a Židy majiteli domů tamže, že za neodvádění pomocí městských z domů dříve křesťanských Židé platiti budou vždy o sv. Havle stálý poplatek. 16. srpna 1601. Jakož jsou úředníci i na místě vší osady svatého Kříže Velikého v Starém městě Pražském, obeslavše do rady před pana purgmistra, pány, Židy všecky, kteříž v osadě jich v domích křesťanských bydlejí, vznášeli: kterak oni osobivše sobě některé domy, v nichž jsou předešle křesťané bydleli, ven z obmezení svého aneb z ulice židovské, z týchž domův k též osadě žádných pomocí na vychování žákovstva, faráře i jiných nákladův na kostelní potřeby nečiní a útrpnosti břemen osadních se nedotejkají oc (další slovně jako v listině z 19. ledna 1590) takto jsou porovnáni: Předně co se dotýče svrchupsaných Židův, ti že již více k týmž břemenům a útrpnostem, což osadní podlé starožitnosti měšťanské při též osadě podnikají, nemají potahováni a při jich spůsobu židov- ském zůstaveni býti. Však za takové útrpnosti uvolili jsou se s po- tomky svými týmž úředníkům i na místě vší osady sv. Kříže Velikého ti toliko Židé, kteříž nyní v jich osadě v domích křesťanských bydlejí, kromě lázně židovské, z kteréž starší Židé každého roku po dvadcíti groších bílých k témuž záduší platí, při tomto svatém Havle teď nyní příštím dvadceti pět kop míšenských dáti, a potom v budúcích časích každého roku na každého svatého Havla po dvadcíti kopách míš. a zvoníkovi služebníku jich, nynějšímu i budoucímu, z každého toho domu, což jich koli jest, při každých suchých dnech po jednom groši bílým na časy budoucí a věčné platiti a dávati. Pakli by toho neučinili a takových dvadcíti kop míš. na každého sv. Havla nedali a nezaplatili a služebníku neb zvoníkovi jich při každých suchých dnech každý z nich toho groše bílého nedal: tehdy aby úředníci, nynější též i bu- doucí, osady sv. Kříže Velikého měli plnou moc a právo beze všech právních zaneprázdnění, vezmouce s sebou rychtáře, v kterej kolivěk by se jim líbilo dům, v němž Židé v jich osadě bydlejí, pro tu summu tak zadržalou též i pro plat zvoníkovi náležející se zvésti, jeho se zmoc- niti, najímati, užívati jako svého vlastního do dosažení své summy i s škodami na to pro týž plat vzešlými. Což jsou sobě z obou stran zdržeti a tomu dosti činiti připověděli. Actum et lectum in consilio f. 4. postridie Assumtionis b. Mariae virginis anno MDCI consule do- mino magistro Andrea Blovsky a Palatino. Archiv města Prahy. Rkp. 2169, f. 359.
Strana 750
750 K HISTORII ŽIDŮ 1601. 976. Května vdova po impresorovi Heřmanovi dává dům svým třem synům na rovné díly. 5. prosince 1601. Května židovka pozůstalá vdova po někdy Heřmanovi impres- sorovi rabí Židu stojécí osobně v radě přiznala se, že jest dala a zá- pisem tímto dům svůj mezi domy Mojžíše krejčího a Marka Meyzle Židův obostranně ležící (však teprva po smrti své a prvé nic) dává Mojžíšovi synu svému a Růži ženě jeho s dětmi, kteréž by spolu zplo- dili; item Benjaminovi, druhému synu svému a Rozině ženě jeho s dětmi, kteréž by spolu zplodili; item Samuelovi, třetímu synu svému, všem třem na rovné díly k jmění, držení a k dědičnému vládnutí. Však ona Května mocnou hospodyní v tom domu až do smrti své zůstane a domu toho prodati, směniti, zavaditi ani jak od nich odciditi nebude moci. Nicméně dotčení synové po smrti jí Květny matky své nemají a motci nebudou míti bez vůle Růže a Roziny, žen svých, žádnému dílův svých prodati, leč jeden druhému. Dále se mají k sobě chovati vedle listův židovských. Byl při tom rabí Selykman Hořovský, starší obecní židovský a Mojžíš školník. Actum in consilio f. 4. postridie Bar- barae virginis 5. Decembris anno MDCI. Archiv města Prahy. Rkp. 2170, f. 6. 1602. 977. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl na hradě Pražském od 21. ledna do 4. února 1602, učiněno v příčině berně židovské usnešení jako r. 1601. Sněmy české. X , 266 xc. 1602. 978. Purkmistr a konšelé Starého města Praž- ského podávají císaři Rudolfovi II. své dobré zdání, pročby Židé změst Pražských a zkrálovství Českého měli býti vypovězeni. Nejjasnější oc. VCMti ve vší poníženosti v tomto našem poddaném a poníženém spisu předně k milostivé paměti přivozujeme: kdež jsme od některého času i až posavad při VCMti, pánu panu našem nejmilo- stivějším, z strany vypovědění té proklaté zběři židovské z měst Praž- ských, podlé dostatečných a podstatných příčin a důvodův VCMti přednešených, v ponížené poddanosti vyhledávali, že vždycky a každého času od VCMti nám věrným VCMti poddaným milostivá a potěšitedlná naděje o tom učiněna jest byla, jakož také při tomto minulém obecném sněmu na laskavou a křesťanskou JichMtí všech tří stavův království
750 K HISTORII ŽIDŮ 1601. 976. Května vdova po impresorovi Heřmanovi dává dům svým třem synům na rovné díly. 5. prosince 1601. Května židovka pozůstalá vdova po někdy Heřmanovi impres- sorovi rabí Židu stojécí osobně v radě přiznala se, že jest dala a zá- pisem tímto dům svůj mezi domy Mojžíše krejčího a Marka Meyzle Židův obostranně ležící (však teprva po smrti své a prvé nic) dává Mojžíšovi synu svému a Růži ženě jeho s dětmi, kteréž by spolu zplo- dili; item Benjaminovi, druhému synu svému a Rozině ženě jeho s dětmi, kteréž by spolu zplodili; item Samuelovi, třetímu synu svému, všem třem na rovné díly k jmění, držení a k dědičnému vládnutí. Však ona Května mocnou hospodyní v tom domu až do smrti své zůstane a domu toho prodati, směniti, zavaditi ani jak od nich odciditi nebude moci. Nicméně dotčení synové po smrti jí Květny matky své nemají a motci nebudou míti bez vůle Růže a Roziny, žen svých, žádnému dílův svých prodati, leč jeden druhému. Dále se mají k sobě chovati vedle listův židovských. Byl při tom rabí Selykman Hořovský, starší obecní židovský a Mojžíš školník. Actum in consilio f. 4. postridie Bar- barae virginis 5. Decembris anno MDCI. Archiv města Prahy. Rkp. 2170, f. 6. 1602. 977. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl na hradě Pražském od 21. ledna do 4. února 1602, učiněno v příčině berně židovské usnešení jako r. 1601. Sněmy české. X , 266 xc. 1602. 978. Purkmistr a konšelé Starého města Praž- ského podávají císaři Rudolfovi II. své dobré zdání, pročby Židé změst Pražských a zkrálovství Českého měli býti vypovězeni. Nejjasnější oc. VCMti ve vší poníženosti v tomto našem poddaném a poníženém spisu předně k milostivé paměti přivozujeme: kdež jsme od některého času i až posavad při VCMti, pánu panu našem nejmilo- stivějším, z strany vypovědění té proklaté zběři židovské z měst Praž- ských, podlé dostatečných a podstatných příčin a důvodův VCMti přednešených, v ponížené poddanosti vyhledávali, že vždycky a každého času od VCMti nám věrným VCMti poddaným milostivá a potěšitedlná naděje o tom učiněna jest byla, jakož také při tomto minulém obecném sněmu na laskavou a křesťanskou JichMtí všech tří stavův království
Strana 751
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 751 tohoto k VCMti za nás v té věci, jakožto pánu Bohu líbezné a netoliko 1602. městům Pražským, ale i všemu království vysoce potřebné a užitečné, učiněnou přímluvu týmž způsobem milostivá naděje od VMti jest uči- něna; podlé čehož také vždy až posavad na to všecko milostivé otcovské, císařské a královské resolucí bez všeliké pochybnosti i dalšího roz- myšlení v pokoře očekáváme. A že by se pak pod tím takovému kře- sťanskému, pánu Bohu líbeznému a všemu království tomuto, zvláště městům Pražským a předně Starému, velmi užitečnému a vysoce po- třebnému skutku nějaká překážka díti chtěla, tomu jsme na tento čas z spisu toho, kterýž VCMti od p. prokuratorův, co by se jich Židův obdarování dotýkalo, místo dobrého zdání, jakž nápis ukazuje, učiněn a podán jest, poddaně vyrozuměli. Při kterémžto jich dobrém zdání aby v té takové příčině nyní teprva nějaká obdarování někdy Židům na jistý způsob a pod těžkými a neprominutedlnými pokutami pro- půjčená, z nich[ž] některá i dávno přesouzena i dokonce vyzdvižena jsou, tak vysoce vážena a zastávána býti měla, nikdy na to mysliti ani o tom smejšleti jsme nemohli, nad to se toho nenadáli. A poněvadž takový spis z milostivé a obzvláštní otcovské vůle, milosti a dobroti- vosti VCMti nám věrným VCMti poddaným, jichž se předně dotýče, k vyrozumění jemu a dání na něj odpovědi, z čehož VCMti ve vší poslušné poddanosti děkujeme, odeslán a podán jest, protož také chovajíce se v tom poslušně k některým toliko předním a podstatným artikulům, na nichž tato předsevzatá věc předně záleží a největší po- třeba ukazuje, žádnému k ublížení nic nečiníce, nýbrž každého při svém smyslu zanechajíce, ohlášení krátké učiníme a předložíme, ve vší pokoře prosíce, že je k milostivému císařskému a královskému svému srdci v milostivé otcovské lásce a dobrotivosti připustiti ráčíte. Jsou pak přední a hlavní příčiny, na nichž to dobré zdání za- loženo jest, proč by Židé z měst Pražských vypověděni býti neměli, položeny dvě: Jedna, kterak by léta 1567. od slavné a svaté paměti císaře Maximiliana, pana otce VCMti nejmilejšího, Židům těm, kteříž tehdáž v království Českém byli a bydleli, majestát propůjčen byl,*) na jaký způsob by tíž Židé spolu s svými v zemi zůstávati měli, jakž se níže k artikulům, týmž Židům o tom vyměřeným, co náležeti bude a za potřebu býti se uzná, předloží. Prvé pak, nejmilostivější císaři, nežli se k tomu přistoupí, v po- níženosti prosíme, že VCMt tuto naši poddanou protestací předkem k svému milostivému císařskému a královskému dle důstojenství a re- *) Viz č. 696.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 751 tohoto k VCMti za nás v té věci, jakožto pánu Bohu líbezné a netoliko 1602. městům Pražským, ale i všemu království vysoce potřebné a užitečné, učiněnou přímluvu týmž způsobem milostivá naděje od VMti jest uči- něna; podlé čehož také vždy až posavad na to všecko milostivé otcovské, císařské a královské resolucí bez všeliké pochybnosti i dalšího roz- myšlení v pokoře očekáváme. A že by se pak pod tím takovému kře- sťanskému, pánu Bohu líbeznému a všemu království tomuto, zvláště městům Pražským a předně Starému, velmi užitečnému a vysoce po- třebnému skutku nějaká překážka díti chtěla, tomu jsme na tento čas z spisu toho, kterýž VCMti od p. prokuratorův, co by se jich Židův obdarování dotýkalo, místo dobrého zdání, jakž nápis ukazuje, učiněn a podán jest, poddaně vyrozuměli. Při kterémžto jich dobrém zdání aby v té takové příčině nyní teprva nějaká obdarování někdy Židům na jistý způsob a pod těžkými a neprominutedlnými pokutami pro- půjčená, z nich[ž] některá i dávno přesouzena i dokonce vyzdvižena jsou, tak vysoce vážena a zastávána býti měla, nikdy na to mysliti ani o tom smejšleti jsme nemohli, nad to se toho nenadáli. A poněvadž takový spis z milostivé a obzvláštní otcovské vůle, milosti a dobroti- vosti VCMti nám věrným VCMti poddaným, jichž se předně dotýče, k vyrozumění jemu a dání na něj odpovědi, z čehož VCMti ve vší poslušné poddanosti děkujeme, odeslán a podán jest, protož také chovajíce se v tom poslušně k některým toliko předním a podstatným artikulům, na nichž tato předsevzatá věc předně záleží a největší po- třeba ukazuje, žádnému k ublížení nic nečiníce, nýbrž každého při svém smyslu zanechajíce, ohlášení krátké učiníme a předložíme, ve vší pokoře prosíce, že je k milostivému císařskému a královskému svému srdci v milostivé otcovské lásce a dobrotivosti připustiti ráčíte. Jsou pak přední a hlavní příčiny, na nichž to dobré zdání za- loženo jest, proč by Židé z měst Pražských vypověděni býti neměli, položeny dvě: Jedna, kterak by léta 1567. od slavné a svaté paměti císaře Maximiliana, pana otce VCMti nejmilejšího, Židům těm, kteříž tehdáž v království Českém byli a bydleli, majestát propůjčen byl,*) na jaký způsob by tíž Židé spolu s svými v zemi zůstávati měli, jakž se níže k artikulům, týmž Židům o tom vyměřeným, co náležeti bude a za potřebu býti se uzná, předloží. Prvé pak, nejmilostivější císaři, nežli se k tomu přistoupí, v po- níženosti prosíme, že VCMt tuto naši poddanou protestací předkem k svému milostivému císařskému a královskému dle důstojenství a re- *) Viz č. 696.
Strana 752
752 K HISTORII ŽIDŮ 1602. galií VCMti uvážení milostivě připustiti ráčíte v tom, jedno že mysl naše nikdyž taková jest nebyla a posavad není, abychom při VCMti čeho toho jakž nepochybně od někoho tak vykládáni býti můžeme, co by buďto proti VCMti králi a pánu panu našemu nejmilostivějšímu, a podlé toho, též proti majestátům a milostem jak od předešlých slavných králův Českých a zvláště císařův Římských, tak od VCMti komukoli propůjčeným, čehož milý Bůh nás každého času uchovati rač, bylo nebo býti chtělo, vyhledávati měli; druhé ani ta naděje byla, aby proti tomu našemu křesťanskému a bohdá pánu Bohu líbeznému předsevzetí a při VCMti poníženému o vypovědění té proklaté zběři židovské z měst Pražských vyhledávání nětco takového přednášeno býti mělo nebo mohlo, jakož se v tomto dobrém zdání nachází v těchto slovích, že by (prej) dotčený majestát císaře Maximiliana, též předešlý císaře Ferdinanda spolu s konfirmací VCMti na ně léta 77 vyšlou*) (v níž by obzvláště doloženo býti mělo i toho, že Židé na časy budoucí z Prahy a z království Českého vytiskováni býti nemají) a k tomu i ty milosti v nich obsažené slušně a náležitě v své hodnosti a podstatě zůstati a zanechány býti, a tak i oni Židé jich požívati měli: proti kterýmžto majestátům nic takového od nás v té příčině předsevzato není, znajíce z milosti boží to, jak o tom smejšleti a držeti jednomu každému náleží. Avšak poněvadž to zřejmé jest, že to obzvláštní VCMti jakožto krále Českého regalia jsou, a že VCMt vždycky a každého času k věrným a poslušným poddaným svým, anobrž k oudům Kri- stovým a podlé toho také k těm milostem, kteréž oni sobě jak od slavných předkův VCMti předešle nadané tak od VCMti potvrzené i zlepšené a zvejšené mají, předně a obzvláštně i vejše milostivé své císařské, královské a otcovské zření míti ráčíte, nežli by jaké židovské milosti pod glejtem, v němž Židé zde posavad trvajíce, jak v žádném stavu království tohoto nejsou tak ani městských věcí (ač i z toho nyní od nich na nejvejš vykročeno jest, a proto tato nynější věc předse- vzata jest) dotejkati se nesmějí, jim na čas toliko propůjčené, k zkázc a vyvrácení týchž milostí křesťanských více váženy a počteny býti, nad to předčiti měly. Tudy nás také naděje poddaná a ponížená k témuž předsevzetí vedla, té nepochybné ponížené důvěrnosti byvše i posavad v ní zůstávajíce, že VCMt král a pán pan náš vždycky nám nejmilostivější k dotčeným milostem, jak od předešlých císařův a králův Českých, a zvláště od JichMtí slavné a svaté paměti pana děda a p. otce VCMti nejmilejších, tak od VCMti nám vždycky věrným a poslušným, také hrdly a statky svými hotovým VMCské poddaným, z milosti a ště- *) Viz č. 765.
752 K HISTORII ŽIDŮ 1602. galií VCMti uvážení milostivě připustiti ráčíte v tom, jedno že mysl naše nikdyž taková jest nebyla a posavad není, abychom při VCMti čeho toho jakž nepochybně od někoho tak vykládáni býti můžeme, co by buďto proti VCMti králi a pánu panu našemu nejmilostivějšímu, a podlé toho, též proti majestátům a milostem jak od předešlých slavných králův Českých a zvláště císařův Římských, tak od VCMti komukoli propůjčeným, čehož milý Bůh nás každého času uchovati rač, bylo nebo býti chtělo, vyhledávati měli; druhé ani ta naděje byla, aby proti tomu našemu křesťanskému a bohdá pánu Bohu líbeznému předsevzetí a při VCMti poníženému o vypovědění té proklaté zběři židovské z měst Pražských vyhledávání nětco takového přednášeno býti mělo nebo mohlo, jakož se v tomto dobrém zdání nachází v těchto slovích, že by (prej) dotčený majestát císaře Maximiliana, též předešlý císaře Ferdinanda spolu s konfirmací VCMti na ně léta 77 vyšlou*) (v níž by obzvláště doloženo býti mělo i toho, že Židé na časy budoucí z Prahy a z království Českého vytiskováni býti nemají) a k tomu i ty milosti v nich obsažené slušně a náležitě v své hodnosti a podstatě zůstati a zanechány býti, a tak i oni Židé jich požívati měli: proti kterýmžto majestátům nic takového od nás v té příčině předsevzato není, znajíce z milosti boží to, jak o tom smejšleti a držeti jednomu každému náleží. Avšak poněvadž to zřejmé jest, že to obzvláštní VCMti jakožto krále Českého regalia jsou, a že VCMt vždycky a každého času k věrným a poslušným poddaným svým, anobrž k oudům Kri- stovým a podlé toho také k těm milostem, kteréž oni sobě jak od slavných předkův VCMti předešle nadané tak od VCMti potvrzené i zlepšené a zvejšené mají, předně a obzvláštně i vejše milostivé své císařské, královské a otcovské zření míti ráčíte, nežli by jaké židovské milosti pod glejtem, v němž Židé zde posavad trvajíce, jak v žádném stavu království tohoto nejsou tak ani městských věcí (ač i z toho nyní od nich na nejvejš vykročeno jest, a proto tato nynější věc předse- vzata jest) dotejkati se nesmějí, jim na čas toliko propůjčené, k zkázc a vyvrácení týchž milostí křesťanských více váženy a počteny býti, nad to předčiti měly. Tudy nás také naděje poddaná a ponížená k témuž předsevzetí vedla, té nepochybné ponížené důvěrnosti byvše i posavad v ní zůstávajíce, že VCMt král a pán pan náš vždycky nám nejmilostivější k dotčeným milostem, jak od předešlých císařův a králův Českých, a zvláště od JichMtí slavné a svaté paměti pana děda a p. otce VCMti nejmilejších, tak od VCMti nám vždycky věrným a poslušným, také hrdly a statky svými hotovým VMCské poddaným, z milosti a ště- *) Viz č. 765.
Strana 753
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 753 drosti nadaným, více nežli k týmž proklatým a již slovem božím od- 1601. souzeným i zatraceným Židům, nebo k jakým jejich milostem na čas toliko a to pod těžkými i hroznými pokutami jim propůjčeným, tolikéž své milostivé císařské a královské, anobrž otcovské zření míti ráčíte, tak aby dotčená klausule v tom dobrém zdání položená a tak vysoce vážená pro příčiny a znamenité důvody, jak předešle předložené tak i nyní připomenuté, místa svého v ničemž neměla. Při čemž se i to, však bez všelijakého vyměřování, v poníženosti vidí, že by podlé spravedlivého dotčeného majestátu a artikulův v něm položených uvážení, jakož se poněkud vždy při závěrce téhož dobrého zdání něco toho, ač také s přimíšením nějakého jiného přídavku na- chází, taková kategorica solutio býti měla: poněvadž jak oni Židé, kteříž toho času, když jim ta milost učiněna byla, na světě a v této zemi České byli, též jiní z nich pošlí, tak tito nynější podlé té takové milosti císařské a artikulův jistých v ní pod tak přísnými pokutami položených jsou se nezachovali, nýbrž ze všech na nejvýš, jak se dále při každém tom artikuli uslyší, vystoupili, anobrž také mimo dotčené artikule mnohem těžších věcí a vejstupkův se dopustili a tudy touž milost i všeli- jakou jinou sobě propůjčenou propadli i dotčenou pokutu na sebe uvedli, protož podlé milostivé JMCské vůle a ponížené žádosti Pražanův Staroměstských táž zběř židovská netoliko z měst Pražských, ale i ze všeho království vyhnána býti má; zvláště a nejvíce k tomu patříce, jakož se i v témž dobrém zdání něco toho dotejká, že to obzvláštní regalia krále Českého a nad to císaře Římského jsou, je Židy jakožto po vyvrácení Jerusaléma po všem světě rozptýlené, zavržené a od církve Kristovy vzdálené, z zemí svých dáti vyhnati a s těmi dle vůle své milostivé beze všeho i jakýchkoli jim prvé propůjčených milostí, zvláště když se dostatečné a podstatné toho příčiny nacházejí, ušetření na- ložiti. Jakož se to vše také podlé předjmenovaných artikulův v témž majestátu JMti císaře Maximiliana dále pozná, že netoliko týchž malých a skrovných artikulův jak oni staří tak tito nynější Židé jsou nezacho- vali, ale mnohem těžších a hroznějších vejstupkův se dopustili a nej- více nyní se dopouštějí; při tom v poníženosti prosíce, že VCMt nás věrné VCMti poddané v tom dále milostivě vyslyšeti a to všecko také k milostivému císařskému a královskému spravedlivému uvážení při- pustiti i skutečnou brzkou toho všeho exekucí vykonati milostivě po- ručiti ráčíte. První artikul v majestátu slavné a svaté paměti císaře Maximiliana v dotčeném dobrém zdání připomíná a klade se tento, že ti Židé, kteříž toho času v království Českém bydleli, s ženami, dětmi a potomky svými v zemi zůstati mají a handle a obchody své v věcech slušných 48
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 753 drosti nadaným, více nežli k týmž proklatým a již slovem božím od- 1601. souzeným i zatraceným Židům, nebo k jakým jejich milostem na čas toliko a to pod těžkými i hroznými pokutami jim propůjčeným, tolikéž své milostivé císařské a královské, anobrž otcovské zření míti ráčíte, tak aby dotčená klausule v tom dobrém zdání položená a tak vysoce vážená pro příčiny a znamenité důvody, jak předešle předložené tak i nyní připomenuté, místa svého v ničemž neměla. Při čemž se i to, však bez všelijakého vyměřování, v poníženosti vidí, že by podlé spravedlivého dotčeného majestátu a artikulův v něm položených uvážení, jakož se poněkud vždy při závěrce téhož dobrého zdání něco toho, ač také s přimíšením nějakého jiného přídavku na- chází, taková kategorica solutio býti měla: poněvadž jak oni Židé, kteříž toho času, když jim ta milost učiněna byla, na světě a v této zemi České byli, též jiní z nich pošlí, tak tito nynější podlé té takové milosti císařské a artikulův jistých v ní pod tak přísnými pokutami položených jsou se nezachovali, nýbrž ze všech na nejvýš, jak se dále při každém tom artikuli uslyší, vystoupili, anobrž také mimo dotčené artikule mnohem těžších věcí a vejstupkův se dopustili a tudy touž milost i všeli- jakou jinou sobě propůjčenou propadli i dotčenou pokutu na sebe uvedli, protož podlé milostivé JMCské vůle a ponížené žádosti Pražanův Staroměstských táž zběř židovská netoliko z měst Pražských, ale i ze všeho království vyhnána býti má; zvláště a nejvíce k tomu patříce, jakož se i v témž dobrém zdání něco toho dotejká, že to obzvláštní regalia krále Českého a nad to císaře Římského jsou, je Židy jakožto po vyvrácení Jerusaléma po všem světě rozptýlené, zavržené a od církve Kristovy vzdálené, z zemí svých dáti vyhnati a s těmi dle vůle své milostivé beze všeho i jakýchkoli jim prvé propůjčených milostí, zvláště když se dostatečné a podstatné toho příčiny nacházejí, ušetření na- ložiti. Jakož se to vše také podlé předjmenovaných artikulův v témž majestátu JMti císaře Maximiliana dále pozná, že netoliko týchž malých a skrovných artikulův jak oni staří tak tito nynější Židé jsou nezacho- vali, ale mnohem těžších a hroznějších vejstupkův se dopustili a nej- více nyní se dopouštějí; při tom v poníženosti prosíce, že VCMt nás věrné VCMti poddané v tom dále milostivě vyslyšeti a to všecko také k milostivému císařskému a královskému spravedlivému uvážení při- pustiti i skutečnou brzkou toho všeho exekucí vykonati milostivě po- ručiti ráčíte. První artikul v majestátu slavné a svaté paměti císaře Maximiliana v dotčeném dobrém zdání připomíná a klade se tento, že ti Židé, kteříž toho času v království Českém bydleli, s ženami, dětmi a potomky svými v zemi zůstati mají a handle a obchody své v věcech slušných 48
Strana 754
754 K HISTORII ŽIDŮ 1601. a hodných bez falše a obtěžování lidí vésti mohou. Ten artikul jak od nich posavad držán jest a zvláště těchto časův se drží, to všem lidem vyššího i nižšího stavu, ježto s nimi činiti mají, vědomé jest, an žaloby a naříkání ze všech stran na ně jsou, tak že málo kdo jest, aby od nich koupě něco nebo jaký základ mezi nimi maje, poněvadž netoliko po 2 d., ale obyčejně po 3, 4 i 6 penězích od kopy do týhodne dávati musí, voškrábán nebyl; k tomu jaké falše a oklamávání ve všech věcech od nich se provozují, mnoho by o tom psáti bylo. Nad to vejše, kdyby nynější Židé po rodech vyhledáni býti měli, jest věc jistá, že by se z těch, kteříž léta Páně 67 v zemi byli, dosti malá částka našla, než což jich koli jako na tisíce starých a mladých nyní toliko v Praze jest, jinde pak po království nesčíslný počet se nachází, ti na větším díle všickni z jiných cizích Židův jsou pošli a posavad pocházejí. A tak ten první artikul naskrze od nich jest přetržen, protož také spravedlivě ta milost, jim na onen čas propůjčená, jest potracena a oni jí dále užiti nemají. Druhý artikul tak zní, aby žádných cizích Židův a neznámých nad počet těch, kteříž tehdáž byli, bez obzvláštního milostivého JMCské i budoucích králův Českých, jako nyní VCMti, dovolení mezi sebe ne- přijímali. Jak tento artikul od nich zachován jest, není potřebí mnoho provozovati; nebo věc patrná, jaký znamenitý počet Židův cizích a ne- známých, z rozličných zemí netoliko křesťanských ale také tureckých, po ta všecka léta do Starého města Pražského ano také v jiná místa království tohoto, a to vše bez milostivého jak předešle JMti císaře Maximiliana, pana otce VCMti nejmilejšího slavné a svaté paměti, tak za šťastného panování VCMti dovolení, zvláště těchto časův nynějších se jest přistěhoval, skrze něž jak křesťané ve všech živnostech, handlích a obchodech na nejvejš se obtěžují a utiskují, o čemž předešle hojně vypraveno a vypsáno jest, tak v těchto letech těžkých a neúrodných takovým nesčíslným počtem jich ve všech koutech drahoty pochází. Tudy opět netoliko dotčená milost zmrhána a potracena jest, ale oni také i mimo vypovědění nětco jiného zasloužili, nechovajíce se tak, jakž jim vyměřeno bylo. Třetím artikulem bylo jim dopuštěno, aby domy své, ježto od ohně (nepochybně skrze ně samé tehdáž, když se léta 58. podlé jich vypovědění z měst Pražských i ze všeho království stěhovali) škodu byly vzaly, zase stavěti a opravovati mohli s tou při tom přísnou zá- povědí, aby mimo ty žádných více od křesťanův tolikéž bez JMCské a JMtí budoucích králův Českých dovolení nekupovali. Podlé tohoto artikule jak jsou se zachovali a posavad chovají, jest též patrné, že pro tak nesčíslný počet jich ta ulice jejich stavením domův židovských
754 K HISTORII ŽIDŮ 1601. a hodných bez falše a obtěžování lidí vésti mohou. Ten artikul jak od nich posavad držán jest a zvláště těchto časův se drží, to všem lidem vyššího i nižšího stavu, ježto s nimi činiti mají, vědomé jest, an žaloby a naříkání ze všech stran na ně jsou, tak že málo kdo jest, aby od nich koupě něco nebo jaký základ mezi nimi maje, poněvadž netoliko po 2 d., ale obyčejně po 3, 4 i 6 penězích od kopy do týhodne dávati musí, voškrábán nebyl; k tomu jaké falše a oklamávání ve všech věcech od nich se provozují, mnoho by o tom psáti bylo. Nad to vejše, kdyby nynější Židé po rodech vyhledáni býti měli, jest věc jistá, že by se z těch, kteříž léta Páně 67 v zemi byli, dosti malá částka našla, než což jich koli jako na tisíce starých a mladých nyní toliko v Praze jest, jinde pak po království nesčíslný počet se nachází, ti na větším díle všickni z jiných cizích Židův jsou pošli a posavad pocházejí. A tak ten první artikul naskrze od nich jest přetržen, protož také spravedlivě ta milost, jim na onen čas propůjčená, jest potracena a oni jí dále užiti nemají. Druhý artikul tak zní, aby žádných cizích Židův a neznámých nad počet těch, kteříž tehdáž byli, bez obzvláštního milostivého JMCské i budoucích králův Českých, jako nyní VCMti, dovolení mezi sebe ne- přijímali. Jak tento artikul od nich zachován jest, není potřebí mnoho provozovati; nebo věc patrná, jaký znamenitý počet Židův cizích a ne- známých, z rozličných zemí netoliko křesťanských ale také tureckých, po ta všecka léta do Starého města Pražského ano také v jiná místa království tohoto, a to vše bez milostivého jak předešle JMti císaře Maximiliana, pana otce VCMti nejmilejšího slavné a svaté paměti, tak za šťastného panování VCMti dovolení, zvláště těchto časův nynějších se jest přistěhoval, skrze něž jak křesťané ve všech živnostech, handlích a obchodech na nejvejš se obtěžují a utiskují, o čemž předešle hojně vypraveno a vypsáno jest, tak v těchto letech těžkých a neúrodných takovým nesčíslným počtem jich ve všech koutech drahoty pochází. Tudy opět netoliko dotčená milost zmrhána a potracena jest, ale oni také i mimo vypovědění nětco jiného zasloužili, nechovajíce se tak, jakž jim vyměřeno bylo. Třetím artikulem bylo jim dopuštěno, aby domy své, ježto od ohně (nepochybně skrze ně samé tehdáž, když se léta 58. podlé jich vypovědění z měst Pražských i ze všeho království stěhovali) škodu byly vzaly, zase stavěti a opravovati mohli s tou při tom přísnou zá- povědí, aby mimo ty žádných více od křesťanův tolikéž bez JMCské a JMtí budoucích králův Českých dovolení nekupovali. Podlé tohoto artikule jak jsou se zachovali a posavad chovají, jest též patrné, že pro tak nesčíslný počet jich ta ulice jejich stavením domův židovských
Strana 755
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 755 nestačila a posavad nestačí, a tudy proti takové přísné zápovědi veliký 1601. počet domův křesťanských, ven z ulice jejich ležících, jmenovitě a to velmi blízko k několika kostelům též k klášteru sv. Ducha, anobrž také téměř až k rynku Staroměstskému v těch letech jsou skoupili a divnými praktikami sobě přivlastnili, v nichž také jaká rouhání proti pánu Bohu, zvláště synu jeho jednorozenému Kristu Ježíši a podlé toho i jiné všecko zlé a to podtají se působí a děje, mnoho by o tom psáti bylo. A poněvadž v tomto artikuli proti té přísné zápovědi, o níž se sice při radě Staroměstské tak mnoho jest [jednalo], jsou učinili, tehdyť ovšem, byť jiných žádných příčin nebylo, jakož těch bez počtu jest, netoliko o túž milost sami jsou se připravili, ale také těžší pokuty s tím vypověděním zasloužili. Čtvrtý artikul na to se vztahuje, aby se v svých handlích a ob- chodech všelijak náležitě a pokojně chovali. I jak jsou se v takových svých handlích až posavad chovali a zvláště těchto časův chovají, to netoliko domácím, ale všemu světu zvláště v městech Pražských i po všem království tomto jest vědomé; o čemž v prvnější stížnosti naší poníženě VCMti podané, pokudž se handlířův, řemeslníkův a obchod- níkův všelijakých s městy Pražskými trpících tkne, an se jim ve všeli- jaké živnosti, proti patrným jejich výsadám a majestátům od JichMtí slavné a svaté paměti císařův Římských a králův Českých z milosti nadaným i také proti spravedlivým rozsudkům od VOMti mezi ně- kterými řemeslníky a nimi Židy vyšlým, vetřeli a znamenitou nena- bytou škodu učinili a posavad činiti nepřestávají, - obšírně v hojnosti vyjádřeno jest, načež se také tuto poddaně potahujeme; pročež tolikéž té takové milosti sami jsou se zbavili. Pátý artikul toto vyměření má, aby se žádné falše a lsti, anobrž nejmenšího přečinění proti křesťanům nedopouštěli, mnohem méně jich užívali, ale bez ouhony a vejstupkův živi jsouce všelijak náležitě se chovali. Tento artikul tolikéž mnoho důvodův nepotřebuje, poněvadž věc příliš vědomá a patrná jest, s jakými podvody, lstí, falší, partit- skými a jinými všelijakými zlými věcmi, jak duchovními tak světskými právy a předně zákonem Božím zapověděnými zacházejí a vůkol jdou, i též jaký život bez ouhony a ublížení křesťanův vedou; a v pravdě kdyby bez falše, lsti, též partitářských a podvodných praktik živi byli a své obchody bez ublížení křesťanův vedli, nezbohatli by tak, jakž příklad na Mejzlovi i na jiných mnohých ukazuje. A tak dotčení Židé, jak jejich předkové, kteříž toho času v zemi byli, tak tito nynější v nej- menším punktu podlé dotčených artikulův pod těžkými pokutami vy- daných jsou se nezachovali, nýbrž mimo to ještě mnohem těžších a hroznějších výstupkův se dopustili a podnes se dopouštějí; kterak by
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 755 nestačila a posavad nestačí, a tudy proti takové přísné zápovědi veliký 1601. počet domův křesťanských, ven z ulice jejich ležících, jmenovitě a to velmi blízko k několika kostelům též k klášteru sv. Ducha, anobrž také téměř až k rynku Staroměstskému v těch letech jsou skoupili a divnými praktikami sobě přivlastnili, v nichž také jaká rouhání proti pánu Bohu, zvláště synu jeho jednorozenému Kristu Ježíši a podlé toho i jiné všecko zlé a to podtají se působí a děje, mnoho by o tom psáti bylo. A poněvadž v tomto artikuli proti té přísné zápovědi, o níž se sice při radě Staroměstské tak mnoho jest [jednalo], jsou učinili, tehdyť ovšem, byť jiných žádných příčin nebylo, jakož těch bez počtu jest, netoliko o túž milost sami jsou se připravili, ale také těžší pokuty s tím vypověděním zasloužili. Čtvrtý artikul na to se vztahuje, aby se v svých handlích a ob- chodech všelijak náležitě a pokojně chovali. I jak jsou se v takových svých handlích až posavad chovali a zvláště těchto časův chovají, to netoliko domácím, ale všemu světu zvláště v městech Pražských i po všem království tomto jest vědomé; o čemž v prvnější stížnosti naší poníženě VCMti podané, pokudž se handlířův, řemeslníkův a obchod- níkův všelijakých s městy Pražskými trpících tkne, an se jim ve všeli- jaké živnosti, proti patrným jejich výsadám a majestátům od JichMtí slavné a svaté paměti císařův Římských a králův Českých z milosti nadaným i také proti spravedlivým rozsudkům od VOMti mezi ně- kterými řemeslníky a nimi Židy vyšlým, vetřeli a znamenitou nena- bytou škodu učinili a posavad činiti nepřestávají, - obšírně v hojnosti vyjádřeno jest, načež se také tuto poddaně potahujeme; pročež tolikéž té takové milosti sami jsou se zbavili. Pátý artikul toto vyměření má, aby se žádné falše a lsti, anobrž nejmenšího přečinění proti křesťanům nedopouštěli, mnohem méně jich užívali, ale bez ouhony a vejstupkův živi jsouce všelijak náležitě se chovali. Tento artikul tolikéž mnoho důvodův nepotřebuje, poněvadž věc příliš vědomá a patrná jest, s jakými podvody, lstí, falší, partit- skými a jinými všelijakými zlými věcmi, jak duchovními tak světskými právy a předně zákonem Božím zapověděnými zacházejí a vůkol jdou, i též jaký život bez ouhony a ublížení křesťanův vedou; a v pravdě kdyby bez falše, lsti, též partitářských a podvodných praktik živi byli a své obchody bez ublížení křesťanův vedli, nezbohatli by tak, jakž příklad na Mejzlovi i na jiných mnohých ukazuje. A tak dotčení Židé, jak jejich předkové, kteříž toho času v zemi byli, tak tito nynější v nej- menším punktu podlé dotčených artikulův pod těžkými pokutami vy- daných jsou se nezachovali, nýbrž mimo to ještě mnohem těžších a hroznějších výstupkův se dopustili a podnes se dopouštějí; kterak by
Strana 756
756 K HISTORII ŽIDŮ 1601. tehdy při takové milosti zůstaveni býti a jí užiti mohli? Protož také té poddané naděje jsme, že VCMt túž milost jakožto potracenou jim vyzdvihnouti a nás, VCMti věrné a poslušné poddané, ponížené žádosti naší milostivě oučastné učiniti ráčíte. Druhá příčina v nadepsaném dobrém zdání, proč by Židé z měst Pražských vypověděni býti neměli, položena jest takto: kterak by v konfirmací VCMti na majestáty slavné a svaté paměti císaře Ferdi- nanda a císaře Maximiliana, VCMti p. děda a pana otce nejmilosti- vějších, se vztahující a léta 1577 Židům dané také toho doloženo bylo, že na časy budoucí z Prahy a z království Českého vytiskováni býti nemají; k čemuž, nejmilostivější císaři, my věrní VCMti poddaní jiného povědíti nemůžeme než to toliko, byť i to tak bylo, vidí se nicméně v ponížené poddanosti, že by Židé ani té milosti užiti neměli, proto že se ta klausule nepochybně na všecky ty hořejší artikule vztahuje, a těch poněvadž jsou Židé, jakž již ukázáno, v ničemž nezachovali a tudy o tu milost sobě tehdáž propůjčenou sami se připravili, tehdy jak onu předešlou tak tuto milost naskrze a dokonce jsou potratili; nebo kdo milosti své zle užívá nebo jí přerušuje, ten každý netoliko o ni přichází, ale také pro uražení důstojenství dařitele, zvláště nejvyšší vrchnosti křesťanské, v pokutu upadá; anobrž jak dařitel takových mi- lostí z štědroty a milosti z jistých příčin někomu je dává, tak také to zase pro jisté příčiny, zvláště když se proti té milosti prohřeší, nebo že by táž milost jiným ke škodě byla, zrušiti může. A to se stává, kde se samých toliko křesťanův dotýče, mnohem tehdy více, kdež Židé, nepřátelé boží a všech věrných křesťanův, majíce jakékoli milosti na jistý způsob sobě propůjčené, podlé nich netoliko živi nejsou a se ne- chovají, ale předně ku potupě jména božího a nejvíce Krista Ježíše. spasitele všeho světa, potom též všem lidem zvláště při té obci, kdež svá obydlí mají a obchody vedou, k nevypravitedlné škodě jsou; a tak žádná naděje není, aby tato příčina druhá jako i první, což slyšáno, takovému křesťanskému předsevzetí ku překážce býti měla, poněvadž to obzvláštní regalia VCMti jakožto krále Českého jsou, a ta všecka věc, jako i ti majestátové židovští v samé vlastní milostivé moci a mocnosti VCMti postavena jest. Děje se při tom v témž dobrém zdání také zmínka o nějakém vidimus předešlých jich Židův majestátův, an by se až do 1557. léta vztahovati měli, s tím doložením, že se ti, jak by podstatni býti nebo nebýti mohli, při své váze zanechávají. Kteréžto vidimus aby k jaké platnosti býti mělo, není naděje, jakož také to dobré zdání samé na pochybnost, pokudž by podstatné býti mohlo nebo nic, vztaženo jest. Jest pak věc zřejmá, když se originalové jakýchkoli majestátův v po-
756 K HISTORII ŽIDŮ 1601. tehdy při takové milosti zůstaveni býti a jí užiti mohli? Protož také té poddané naděje jsme, že VCMt túž milost jakožto potracenou jim vyzdvihnouti a nás, VCMti věrné a poslušné poddané, ponížené žádosti naší milostivě oučastné učiniti ráčíte. Druhá příčina v nadepsaném dobrém zdání, proč by Židé z měst Pražských vypověděni býti neměli, položena jest takto: kterak by v konfirmací VCMti na majestáty slavné a svaté paměti císaře Ferdi- nanda a císaře Maximiliana, VCMti p. děda a pana otce nejmilosti- vějších, se vztahující a léta 1577 Židům dané také toho doloženo bylo, že na časy budoucí z Prahy a z království Českého vytiskováni býti nemají; k čemuž, nejmilostivější císaři, my věrní VCMti poddaní jiného povědíti nemůžeme než to toliko, byť i to tak bylo, vidí se nicméně v ponížené poddanosti, že by Židé ani té milosti užiti neměli, proto že se ta klausule nepochybně na všecky ty hořejší artikule vztahuje, a těch poněvadž jsou Židé, jakž již ukázáno, v ničemž nezachovali a tudy o tu milost sobě tehdáž propůjčenou sami se připravili, tehdy jak onu předešlou tak tuto milost naskrze a dokonce jsou potratili; nebo kdo milosti své zle užívá nebo jí přerušuje, ten každý netoliko o ni přichází, ale také pro uražení důstojenství dařitele, zvláště nejvyšší vrchnosti křesťanské, v pokutu upadá; anobrž jak dařitel takových mi- lostí z štědroty a milosti z jistých příčin někomu je dává, tak také to zase pro jisté příčiny, zvláště když se proti té milosti prohřeší, nebo že by táž milost jiným ke škodě byla, zrušiti může. A to se stává, kde se samých toliko křesťanův dotýče, mnohem tehdy více, kdež Židé, nepřátelé boží a všech věrných křesťanův, majíce jakékoli milosti na jistý způsob sobě propůjčené, podlé nich netoliko živi nejsou a se ne- chovají, ale předně ku potupě jména božího a nejvíce Krista Ježíše. spasitele všeho světa, potom též všem lidem zvláště při té obci, kdež svá obydlí mají a obchody vedou, k nevypravitedlné škodě jsou; a tak žádná naděje není, aby tato příčina druhá jako i první, což slyšáno, takovému křesťanskému předsevzetí ku překážce býti měla, poněvadž to obzvláštní regalia VCMti jakožto krále Českého jsou, a ta všecka věc, jako i ti majestátové židovští v samé vlastní milostivé moci a mocnosti VCMti postavena jest. Děje se při tom v témž dobrém zdání také zmínka o nějakém vidimus předešlých jich Židův majestátův, an by se až do 1557. léta vztahovati měli, s tím doložením, že se ti, jak by podstatni býti nebo nebýti mohli, při své váze zanechávají. Kteréžto vidimus aby k jaké platnosti býti mělo, není naděje, jakož také to dobré zdání samé na pochybnost, pokudž by podstatné býti mohlo nebo nic, vztaženo jest. Jest pak věc zřejmá, když se originalové jakýchkoli majestátův v po-
Strana 757
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 757 kutě potracují, že vidimus k žádné platnosti není a býti nemůže, leč 1601. by týž majestát zase k napravení a obnovení přišel; k tomu všem vědomé jest, že všelijací jich Židův majestátové a milosti, tehdáž když od s. paměti p. děda VCMti nejmilejšího, toho času krále Českého, skrze obecný sněm v létu 1542. a na to vyšlý mandát všickni Židé ze všeho království Českého vypovědíni byli, dokonce k zkažení jsou přišli, a tak do léta 1557. v své podstatě zůstávati nemohli; nebo od téhož sněmu a mandátu v dotčeném 42. letu vyšlého oni Židé na při- dávání lhůty a glejtu až do léta 67. i dále až posavad zůstávali a zů- stávají. Z čehož věc patrná, že též vidimus od nich Židův pod tím vypověděním a dáváním lhůty, též glejtu, též nenáležitě a na uražení veliké důstojenství císařského a královského ukryto jest bylo, pročež, jakž prvé položeno, žádné platnosti jakožto podvodné míti nemůže a nemá. Naposledy i toho doloženo jest, že by dobrá a ne zlá rada byla, aby podlé klausule v dotčeném majestátu císaře Maximiliana postavené jim Židům k dalšímu jich v městech Pražských zůstávání jistí artiku- lové nařízeni a vyměřeni byli, a ty oni Židé pod těžkými a přísnými pokutami zachovati aby povinni a zavázáni byli. I nejmilostivější císaři, kdyby k tomu přijíti mělo, jakož bohdá nepřijde, je věc jistá, že by takoví artikulové rovněž tak jako nadepsaní prvnější, zvláště v časech prodloužených budoucích, od nich zdržáni a zachováni byli, an prvé tolikéž v zřízení zemském a v mnohých sněmích obecních dosti těžké pokuty za příčinou některých neřádných věcí a zápovědí, zvláště co se partit tkne, kteréž se tak dobře na Židy jako na koho jiného vzta- hují, vyměřeny jsou; ale jak se to vše od nich drží, o tom všem vůbec vědomé jest. A tak byť ještě těžší i hroznější artikulové také pod po- kutami hrdel i statkův ztracení a propadení jim vyměřováni byli, jest věc zkušená a zprůbovaná, že za příčinou rozličných případností a zvláště jejich vymyšlených a jistě dábelských chytrostí, lstí, fortelův a praktik ti malou a zprosta žádné platnosti nepřinesou. Protož nejmilostivější císaři, jak kdy předešle tak nyní obzvláštně VCMti, krále a p. p. našeho nejmilostivějšího v nejvyšší pokoře a po- níženosti prositi nepřestáváme, že VCMt k takové ponížené, velmi po- třebné a předně pánu Bohu líbezné, nás věrných a vždycky poslušných VCMti poddaných prosbě a podlé toho k těm podstatným a dosta- tečným motivám a příčinám nejednou předloženým, obzvláštně pak i k té laskavé, dobrotivé a křesťanské JichMtí všech tří stavův krá- lovství tohoto z plného sněmu obecného letošního k VCMti za nás učiněné přímluvě, a to předně pro oslavení jména božího a vší Tro- jice sv., též zpomožení a zlepšení živností všech věrných a poslušných
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 757 kutě potracují, že vidimus k žádné platnosti není a býti nemůže, leč 1601. by týž majestát zase k napravení a obnovení přišel; k tomu všem vědomé jest, že všelijací jich Židův majestátové a milosti, tehdáž když od s. paměti p. děda VCMti nejmilejšího, toho času krále Českého, skrze obecný sněm v létu 1542. a na to vyšlý mandát všickni Židé ze všeho království Českého vypovědíni byli, dokonce k zkažení jsou přišli, a tak do léta 1557. v své podstatě zůstávati nemohli; nebo od téhož sněmu a mandátu v dotčeném 42. letu vyšlého oni Židé na při- dávání lhůty a glejtu až do léta 67. i dále až posavad zůstávali a zů- stávají. Z čehož věc patrná, že též vidimus od nich Židův pod tím vypověděním a dáváním lhůty, též glejtu, též nenáležitě a na uražení veliké důstojenství císařského a královského ukryto jest bylo, pročež, jakž prvé položeno, žádné platnosti jakožto podvodné míti nemůže a nemá. Naposledy i toho doloženo jest, že by dobrá a ne zlá rada byla, aby podlé klausule v dotčeném majestátu císaře Maximiliana postavené jim Židům k dalšímu jich v městech Pražských zůstávání jistí artiku- lové nařízeni a vyměřeni byli, a ty oni Židé pod těžkými a přísnými pokutami zachovati aby povinni a zavázáni byli. I nejmilostivější císaři, kdyby k tomu přijíti mělo, jakož bohdá nepřijde, je věc jistá, že by takoví artikulové rovněž tak jako nadepsaní prvnější, zvláště v časech prodloužených budoucích, od nich zdržáni a zachováni byli, an prvé tolikéž v zřízení zemském a v mnohých sněmích obecních dosti těžké pokuty za příčinou některých neřádných věcí a zápovědí, zvláště co se partit tkne, kteréž se tak dobře na Židy jako na koho jiného vzta- hují, vyměřeny jsou; ale jak se to vše od nich drží, o tom všem vůbec vědomé jest. A tak byť ještě těžší i hroznější artikulové také pod po- kutami hrdel i statkův ztracení a propadení jim vyměřováni byli, jest věc zkušená a zprůbovaná, že za příčinou rozličných případností a zvláště jejich vymyšlených a jistě dábelských chytrostí, lstí, fortelův a praktik ti malou a zprosta žádné platnosti nepřinesou. Protož nejmilostivější císaři, jak kdy předešle tak nyní obzvláštně VCMti, krále a p. p. našeho nejmilostivějšího v nejvyšší pokoře a po- níženosti prositi nepřestáváme, že VCMt k takové ponížené, velmi po- třebné a předně pánu Bohu líbezné, nás věrných a vždycky poslušných VCMti poddaných prosbě a podlé toho k těm podstatným a dosta- tečným motivám a příčinám nejednou předloženým, obzvláštně pak i k té laskavé, dobrotivé a křesťanské JichMtí všech tří stavův krá- lovství tohoto z plného sněmu obecného letošního k VCMti za nás učiněné přímluvě, a to předně pro oslavení jména božího a vší Tro- jice sv., též zpomožení a zlepšení živností všech věrných a poslušných
Strana 758
758 K HISTORII ŽIDŮ 1601. VCMti poddaných, anobrž také k věčné VCMti jakožto krále našeho a otce vlasti paměti a pochvale, milostivě přistoupiti a mandáty svými milostivými exekucí skutečnou vykonati naříditi poručiti ráčíte. A my jakožto věrní a poslušní VCMti poddaní hrdly a statky svými chudými nad přemožení každého času VCMti, králi a p. p. našemu nejmilosti- vějšímu, sloužiti povinni a zavázáni jsouce, za takovou obzvláštní cí- sařskou, královskou a právě otcovskou milost Starému městu Praž- skému a nám věrným VCMti poddaným z štědrosti a lásky otcovské učiněnou, pána Boha všemohoucího za prodloužené výborné zdraví, též šťastné a prospěšné i dlouho trvající nad námi všemi věrnými pod- danými panování, nad to žádostivé vinšované a ustavičné nade všemi nepřáteli, předně pak nad nejúhlavnějším všeho křesťanstva a krve křesťanské žíznivým nepřítelem Turkem vítězství, na svých, ač nehod- ných, však vroucích a ustavičných modlitbách prositi budeme. A tak to všecko již VCMti k nejmilostivějšímu a dostatečnému uvážení, též k milostivé, dokonalé, brzké císařské a královské i otcovské resolucí v poníženosti připouštíme, a podlé toho též VCMti králi a pánu panu našemu nejmilostivějšímu sebe i spolu se vší obcí Staroměstskou k milo- stivé ochraně a paměti dobrotivé poručené činíme. Datum v pondělí po květné neděli léta 1602. VCMti věrní poddaní purkmistr, konšelé Starého města Pražského. Sněmy české, X., 310. 1602. 979. Samuel Enoch Žid prosí císaře Rudolfa II., aby z vězení byl propuštěn. 18. dubna 1602. Nejjasnější a nejnepřemoženější velikomocný Římský císaři, Uherský a Český králi oc, králi, pane nás všech nejmilostivější oc. Na VCMt já chudý zarmoucený Žid poníženě nepřestávám vznášeti, kterak u vězení v Starém městě Pražském půl léta zůstávám, majíc rozepři s slovutným panem Jeremiášem Sedláčkem z města Opavy o nějaký revers vyvazený, kterýž dostal po nápadu bratra svého. A tak po vše časy sem žádal, abych na rukojmě dán býti mohl a svou při pořádně vésti a nevinu odvozovati, a v tom též někteří přípověď jsou na mne učinili, ale žádný mne přes půl léta z ničehož neviní. Protož VCMti pokorně nejvýš pro pána Boha, milosrdenství boží prosím, že VCMt ke mně chudému Židu se milostivě nakloniti ráčí a o tom panu purgmistru, pánům Starého města Pražského milostivé poručení učiniti, aby mne na rukojmě, kteří usedlí sou, z takového vězení propustili. Jestliže mne kdo z čeho chtíti bude viniti, chci jednomu každému práv
758 K HISTORII ŽIDŮ 1601. VCMti poddaných, anobrž také k věčné VCMti jakožto krále našeho a otce vlasti paměti a pochvale, milostivě přistoupiti a mandáty svými milostivými exekucí skutečnou vykonati naříditi poručiti ráčíte. A my jakožto věrní a poslušní VCMti poddaní hrdly a statky svými chudými nad přemožení každého času VCMti, králi a p. p. našemu nejmilosti- vějšímu, sloužiti povinni a zavázáni jsouce, za takovou obzvláštní cí- sařskou, královskou a právě otcovskou milost Starému městu Praž- skému a nám věrným VCMti poddaným z štědrosti a lásky otcovské učiněnou, pána Boha všemohoucího za prodloužené výborné zdraví, též šťastné a prospěšné i dlouho trvající nad námi všemi věrnými pod- danými panování, nad to žádostivé vinšované a ustavičné nade všemi nepřáteli, předně pak nad nejúhlavnějším všeho křesťanstva a krve křesťanské žíznivým nepřítelem Turkem vítězství, na svých, ač nehod- ných, však vroucích a ustavičných modlitbách prositi budeme. A tak to všecko již VCMti k nejmilostivějšímu a dostatečnému uvážení, též k milostivé, dokonalé, brzké císařské a královské i otcovské resolucí v poníženosti připouštíme, a podlé toho též VCMti králi a pánu panu našemu nejmilostivějšímu sebe i spolu se vší obcí Staroměstskou k milo- stivé ochraně a paměti dobrotivé poručené činíme. Datum v pondělí po květné neděli léta 1602. VCMti věrní poddaní purkmistr, konšelé Starého města Pražského. Sněmy české, X., 310. 1602. 979. Samuel Enoch Žid prosí císaře Rudolfa II., aby z vězení byl propuštěn. 18. dubna 1602. Nejjasnější a nejnepřemoženější velikomocný Římský císaři, Uherský a Český králi oc, králi, pane nás všech nejmilostivější oc. Na VCMt já chudý zarmoucený Žid poníženě nepřestávám vznášeti, kterak u vězení v Starém městě Pražském půl léta zůstávám, majíc rozepři s slovutným panem Jeremiášem Sedláčkem z města Opavy o nějaký revers vyvazený, kterýž dostal po nápadu bratra svého. A tak po vše časy sem žádal, abych na rukojmě dán býti mohl a svou při pořádně vésti a nevinu odvozovati, a v tom též někteří přípověď jsou na mne učinili, ale žádný mne přes půl léta z ničehož neviní. Protož VCMti pokorně nejvýš pro pána Boha, milosrdenství boží prosím, že VCMt ke mně chudému Židu se milostivě nakloniti ráčí a o tom panu purgmistru, pánům Starého města Pražského milostivé poručení učiniti, aby mne na rukojmě, kteří usedlí sou, z takového vězení propustili. Jestliže mne kdo z čeho chtíti bude viniti, chci jednomu každému práv
Strana 759
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 759 býti. Co tu VCMt pro mne chudého a souženého Žida učiniti ráčí, 1602. pán Buoh VCMti ráčí hojná odplata býti v království nebeském. VCMti věrný poddaný Samuel Enoch Žid u vězení. Orig. v arch. mus. král. Česk. 980. Rychtářové, konšelé i všickni osadní osady 1602. Libické žádají Jana Habartického z Habartic, cís. hejtmana panství Poděbradského, aby nemusili přijmouti kněze Zikmunda, faráře Vrbického, kte- rého jim arcibiskup dosadil, poněvadž ani on ani děkan Poděbradský nechtějí lidu přisluhovati pod obojí... A poněvadž pak pán Bůh všemohoucí předně a JMCská pán nás všech nejmilostivější ve všem širokém světě míti ráčí rozličný a všeliký národ, ano i ctitele a vyznavatele jména jeho nejsvětějšího pána Ježíše, a nad to pak ten nevěrný, zlý a zarputilý lid, národ židovský, rouhavý a potupný jména syna božího, při svém náboženství zůstává, zvláště zde v tomto království Českém: a my pak sprostí lidé, ježto vyznáváme Boha otce, Boha syna, Boha ducha svatého v Trojici svaté Boha nerozdílného, při svém náboženství zůstaveni býti nemůžeme, jediné proto, že nechcem od ustanovení syna božího a kšaftu jeho po- sledního upustiti a takového kněze pod jednou způsobou lidu obec- nímu přisluhujícího přijíti oc. 18. května (praesent.) 1602. Sněmy české. X., 323. 1602. 981. Žid Pražský Samuel Hirsch prosí arcibiskupa Pražského za přímluvu k Ottav. Cavrianimu, hof- mistru dvoru arciknížete Matiáše, aby vedle udě- leného mu císařem privileje volně ve Vídni zdržo- vati se mohl, poněvadž nařízením jmenovaného arciknížete cizím Židům pobyt ve Vídni byl za- kázán. Bez data [1602]. Illmo et rdmo principe, sigre patrone mio colenmo! Havendo animo di andare a stanciar in Vienna ho procurato et ottenuto da S. Mta un previlegio di poter cio fare liberamente; ma intendendo, che gli Hebrei di Vienna sotto pretesto, che loro paghino a S. Mta contributioni per la guerra, hanno ottenuto dal sermo arciduca Mathia un decreto, che nissun Hebreo forastiero possa habitar in Vienna senza loro licenza et pagare buona somma di denari. Pero perche il mio privilegio e anteriore a detto decreto et noi Hebrei di Praga pag- hiamo come loro a S. Mta le contributioni per la guerra, supplico il
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 759 býti. Co tu VCMt pro mne chudého a souženého Žida učiniti ráčí, 1602. pán Buoh VCMti ráčí hojná odplata býti v království nebeském. VCMti věrný poddaný Samuel Enoch Žid u vězení. Orig. v arch. mus. král. Česk. 980. Rychtářové, konšelé i všickni osadní osady 1602. Libické žádají Jana Habartického z Habartic, cís. hejtmana panství Poděbradského, aby nemusili přijmouti kněze Zikmunda, faráře Vrbického, kte- rého jim arcibiskup dosadil, poněvadž ani on ani děkan Poděbradský nechtějí lidu přisluhovati pod obojí... A poněvadž pak pán Bůh všemohoucí předně a JMCská pán nás všech nejmilostivější ve všem širokém světě míti ráčí rozličný a všeliký národ, ano i ctitele a vyznavatele jména jeho nejsvětějšího pána Ježíše, a nad to pak ten nevěrný, zlý a zarputilý lid, národ židovský, rouhavý a potupný jména syna božího, při svém náboženství zůstává, zvláště zde v tomto království Českém: a my pak sprostí lidé, ježto vyznáváme Boha otce, Boha syna, Boha ducha svatého v Trojici svaté Boha nerozdílného, při svém náboženství zůstaveni býti nemůžeme, jediné proto, že nechcem od ustanovení syna božího a kšaftu jeho po- sledního upustiti a takového kněze pod jednou způsobou lidu obec- nímu přisluhujícího přijíti oc. 18. května (praesent.) 1602. Sněmy české. X., 323. 1602. 981. Žid Pražský Samuel Hirsch prosí arcibiskupa Pražského za přímluvu k Ottav. Cavrianimu, hof- mistru dvoru arciknížete Matiáše, aby vedle udě- leného mu císařem privileje volně ve Vídni zdržo- vati se mohl, poněvadž nařízením jmenovaného arciknížete cizím Židům pobyt ve Vídni byl za- kázán. Bez data [1602]. Illmo et rdmo principe, sigre patrone mio colenmo! Havendo animo di andare a stanciar in Vienna ho procurato et ottenuto da S. Mta un previlegio di poter cio fare liberamente; ma intendendo, che gli Hebrei di Vienna sotto pretesto, che loro paghino a S. Mta contributioni per la guerra, hanno ottenuto dal sermo arciduca Mathia un decreto, che nissun Hebreo forastiero possa habitar in Vienna senza loro licenza et pagare buona somma di denari. Pero perche il mio privilegio e anteriore a detto decreto et noi Hebrei di Praga pag- hiamo come loro a S. Mta le contributioni per la guerra, supplico il
Strana 760
760 K HISTORII ŽIDŮ 1602. serme arciducasodet to, si degni decernere, ch'io possa in uirtu di detto privilegio habitar in Vienna et goder gli altri Hebrei di quella citta. Et perche io son sempre stato humilissimo e devotissmo servitore di V. S. Illma et Rdma et tutta sua casa illma, a lei hora ricorro humil- mente supplicandola, si degni favorirmi con l' illme sig. Ottavio Cau- riano, majordomo di S. Altæ serma, perche interceda per me appresso S. Alteza, accio ottenga la gratia ch'io humilmente domando, per la quale restaro a V. S. Illma et Rma perpetuamente obligato di servirla in tutto quello potra venire dalle debili forze mie con ogni prontezza D. V. S. Illma et. Rma humillissimo et devotissimo servitore Samuel Hirs. All' principe et l'arcivescovo di Praga humilissima supplica di Samuel Hirs Hebreo per favore presso l'illustr. sign. Ottavio Cavriano. Orig. Archiv arcib. v Praze. 1602. 982. Rudolf II. nařizuje administratoru a konsi- stoři pod obojí, aby se přičinili o napravení faráře Chrudímského i jiných kněží a sami dobrým pří- kladem předcházeli. Na hradě Pražském, 20. září 1602. Rudolf oc. Velebný a poctiví věrní naši milí! Věděti vám milo- stivě dáváme, že toho zprávu jmíti ráčíme, kterak by od vás na faru města našeho Chrudímě nějaký kněz za faráře podán bejti měl, kterej netoliko zlejm chováním a nepříkladným životem svým, ale i učením a službami církevními (nových a prvé nebejvalých způsobův následujíc) z pobožného, starobylého, křesťanského řádu a ustanovení církve svaté křesťanské vystupujíce roucha mešního při službě boží neužívá, velebnou svátost těla, krve Páně nepozdvihuje, než místo toho hřbetem k oltáři a k lidu tváří se obrací, a jsouce na kněžství, jak on zprávu dává, posvěcen, ženu sobě pojal; místo archy staré, která obrazy svatých ozdobena byla, jiné nové archy, na které dsky Mojžíšovy z starého zákona, aneboližto desatero boží přikázání a židovské charaktery psány jsou, užívá, jakž tomu z příležící zprávy psané o to nám učiněné vy- rozumíte. I poněvadž netoliko při témž faráři takové neřády a ne- způsoby, ale jak toho jistou zprávu máme při mnohých jiných kněžích v království tomto pod správu vaši náležejících taková bezbožnost a rozpustilost s znamenitým pohoršením lidu obecného se děje, tak že netoliko nad starobylejmi, křesťanskými, od církve svaté nařízenými a před tím od starodávna vždycky v kostelích pod obojí přijímajících s pobožností zachovanejmi pořádky ruku držeti nechtí, nýbrž mnozí
760 K HISTORII ŽIDŮ 1602. serme arciducasodet to, si degni decernere, ch'io possa in uirtu di detto privilegio habitar in Vienna et goder gli altri Hebrei di quella citta. Et perche io son sempre stato humilissimo e devotissmo servitore di V. S. Illma et Rdma et tutta sua casa illma, a lei hora ricorro humil- mente supplicandola, si degni favorirmi con l' illme sig. Ottavio Cau- riano, majordomo di S. Altæ serma, perche interceda per me appresso S. Alteza, accio ottenga la gratia ch'io humilmente domando, per la quale restaro a V. S. Illma et Rma perpetuamente obligato di servirla in tutto quello potra venire dalle debili forze mie con ogni prontezza D. V. S. Illma et. Rma humillissimo et devotissimo servitore Samuel Hirs. All' principe et l'arcivescovo di Praga humilissima supplica di Samuel Hirs Hebreo per favore presso l'illustr. sign. Ottavio Cavriano. Orig. Archiv arcib. v Praze. 1602. 982. Rudolf II. nařizuje administratoru a konsi- stoři pod obojí, aby se přičinili o napravení faráře Chrudímského i jiných kněží a sami dobrým pří- kladem předcházeli. Na hradě Pražském, 20. září 1602. Rudolf oc. Velebný a poctiví věrní naši milí! Věděti vám milo- stivě dáváme, že toho zprávu jmíti ráčíme, kterak by od vás na faru města našeho Chrudímě nějaký kněz za faráře podán bejti měl, kterej netoliko zlejm chováním a nepříkladným životem svým, ale i učením a službami církevními (nových a prvé nebejvalých způsobův následujíc) z pobožného, starobylého, křesťanského řádu a ustanovení církve svaté křesťanské vystupujíce roucha mešního při službě boží neužívá, velebnou svátost těla, krve Páně nepozdvihuje, než místo toho hřbetem k oltáři a k lidu tváří se obrací, a jsouce na kněžství, jak on zprávu dává, posvěcen, ženu sobě pojal; místo archy staré, která obrazy svatých ozdobena byla, jiné nové archy, na které dsky Mojžíšovy z starého zákona, aneboližto desatero boží přikázání a židovské charaktery psány jsou, užívá, jakž tomu z příležící zprávy psané o to nám učiněné vy- rozumíte. I poněvadž netoliko při témž faráři takové neřády a ne- způsoby, ale jak toho jistou zprávu máme při mnohých jiných kněžích v království tomto pod správu vaši náležejících taková bezbožnost a rozpustilost s znamenitým pohoršením lidu obecného se děje, tak že netoliko nad starobylejmi, křesťanskými, od církve svaté nařízenými a před tím od starodávna vždycky v kostelích pod obojí přijímajících s pobožností zachovanejmi pořádky ruku držeti nechtí, nýbrž mnozí
Strana 761
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 761 je sami tupí, hanějí, jim se rouhají a na kázání i jinde nevážně a po- 1602. směšně o nich mluví, z kteréhožto nekřesťanského předsevzetí všelijaká bezbožnost, nevážnost, rozpustilost i hříchové proti pánu Bohu a všecko zlý pochází oc. Dán na hradě našem Pražském v pátek u vigilí sv. Ma- touše l. 1602. Sněmy české X., 354. 983. Komisaři nařízení k uvažování o záležito- 1603. stech v příčině berně podávají císaři vedle nařízení jeho, dvorskou komorou jim vydaného, dobré zdání, kterak by nedoplatky sbírek sněmem léta 1601 svo- lených ze zboží zlatého a stříbrného, z klenotů všeli- jakých, drahokamů a cizích kožešin od obchodníků dvorských a městských, též i Židů, byly vyupomínány; schodek aby uhražen byl tím, že by sbírka taková na příštím sněmu na dobu dvou neb více let se žá- dala, a aby pro zamezení zbytečné nádhery a chu- doby z toho povstávající jistý pořádek v oděvích, špercích, v jídle a pití byl nařízen. V Praze, 7. ledna 1603. (Něm.) Sněmy české. X., 393. 984. Na sněmu obecním království Českého, jenž 1603. zahájen byl dne 9. ledna 1603 na hradě Pražském a ukončen dne 16. t. m., stalo se usnešení v příčině berně židovské jako r. 1602 s tím rozdílem, že daň z hlavy po jednom uherském zlatém a daň z jednoho židovského domu určena na 2 kopy gr. m.. 9—16. ledna 1663. (Česky.) Sněmy české. X., 402 xc. 985. Izák Zid, sklenář v městě Rychnově, Buria- 1603. novi Ledskému z Chroustovic, úředníku panství Rychnovského, aby chráněn byl proti knězi Jaku- bovi, děkanu Litomyšlskému, kterýž jej po pohřbu paní z Oprštorfu zbil. V Častolovicích, 1603. VMt, urozený pane Burjane Ledský z Chroustovic oc, pane ouřed- níče panství Rychnovského. Pán Buoh všemohoucí rač VMti dáti vej- borné dobré zdraví a při tom jiné všeckno dobré, toho VMti z srdce upřímného od JMti božské vinšujíc žádám. Z veliké své lítosti tuto
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 761 je sami tupí, hanějí, jim se rouhají a na kázání i jinde nevážně a po- 1602. směšně o nich mluví, z kteréhožto nekřesťanského předsevzetí všelijaká bezbožnost, nevážnost, rozpustilost i hříchové proti pánu Bohu a všecko zlý pochází oc. Dán na hradě našem Pražském v pátek u vigilí sv. Ma- touše l. 1602. Sněmy české X., 354. 983. Komisaři nařízení k uvažování o záležito- 1603. stech v příčině berně podávají císaři vedle nařízení jeho, dvorskou komorou jim vydaného, dobré zdání, kterak by nedoplatky sbírek sněmem léta 1601 svo- lených ze zboží zlatého a stříbrného, z klenotů všeli- jakých, drahokamů a cizích kožešin od obchodníků dvorských a městských, též i Židů, byly vyupomínány; schodek aby uhražen byl tím, že by sbírka taková na příštím sněmu na dobu dvou neb více let se žá- dala, a aby pro zamezení zbytečné nádhery a chu- doby z toho povstávající jistý pořádek v oděvích, špercích, v jídle a pití byl nařízen. V Praze, 7. ledna 1603. (Něm.) Sněmy české. X., 393. 984. Na sněmu obecním království Českého, jenž 1603. zahájen byl dne 9. ledna 1603 na hradě Pražském a ukončen dne 16. t. m., stalo se usnešení v příčině berně židovské jako r. 1602 s tím rozdílem, že daň z hlavy po jednom uherském zlatém a daň z jednoho židovského domu určena na 2 kopy gr. m.. 9—16. ledna 1663. (Česky.) Sněmy české. X., 402 xc. 985. Izák Zid, sklenář v městě Rychnově, Buria- 1603. novi Ledskému z Chroustovic, úředníku panství Rychnovského, aby chráněn byl proti knězi Jaku- bovi, děkanu Litomyšlskému, kterýž jej po pohřbu paní z Oprštorfu zbil. V Častolovicích, 1603. VMt, urozený pane Burjane Ledský z Chroustovic oc, pane ouřed- níče panství Rychnovského. Pán Buoh všemohoucí rač VMti dáti vej- borné dobré zdraví a při tom jiné všeckno dobré, toho VMti z srdce upřímného od JMti božské vinšujíc žádám. Z veliké své lítosti tuto
Strana 762
762 K HISTORII ŽIDŮ 1603. svou prostou suplikaci VMti podávajíc, jaká mne k tomu příčina při- nutila, plačtivě oznamuji, že žádná jinší než toliko tato: když jest JMti urozenému pánu panu Friedrichovi Oprštorfovi z Dubu z Fridšteina na Častolovicích a Týništi, JMCské radě oc pán Buoh všemohoucí pro- středkem smrti dobré a svaté paměti JíMt urozenou paní paní JMti páně z tohoto světa pojíti ráčil, JMt pán obravše jistej den totiž středu po sv. Janu Křtiteli [25. června] v letě tomto 1603, aby to tělo mrtvé vedle řádu křesťanského a rodu vznešeného jakž náleží pohřbeno bylo, sezvati jest ráčil mnoho panstva a rytířstva, nad to vejš i některé z vůkolních, pány preláty, o čemž ráčíte dobrou vědomost (poněvadž jste ráčili při témž pohřbu panem kuchmistrem bejti) míti. Když pak po témž slavném pohřbu bylo, jsouce já též od JMti pána jmenova- ného k posloužení dobrejm pánům dožádán, na ráno ve čtvrtek, co jest mi poručeno od JMti pána bylo, povinnost svou konaje mezi pány preláty, kteří tu ještě zdrželi se, do domu farního tu v městě Častolo- vicích jistej počet krmí sem nesl; když sem takové krmě pánům prelátům od sebe odvedl, jsouc mezi týmiž pány preláty dvojíctihodný kněz Jakub [Frank Klivický z Klivic] pan děkan nynější Litomyšlskej hned beze vší příčiny ode mne jemu daný, neušetřivše v tom jak zámku JMti páně ani zármutku, v kterém pán postaven býti ráčil, ani domu farního, slovy hanlivejmi šelem, zrádců a jináč mně nadavše se obořil a z nějakého dluhu, abych mu jej dal, upomínal. Já sem kněze Jakuba pěknejmi slovy odbejval, že na tu chvíli pro povinnost svou, kdy s ním o to mluviti (omlouvajíc se mu, aby mi za zlý neměl) nemám, on pak nepomeškavše na mne v témž domě farním jmeno- vaným vejtržně sáhl, mne bil, pohlavkoval a jak se mu dobře vidělo se mnou zacházel; já vždy, pokud sem mohl, pěkně sem ho žádal, aby pamatoval na řád i na právo a sám sobě nenapravoval a mě nebil, budu-li mu čím spravedlivě povinen, že mu chci rád platce bejti, anebo aby to na VMt, an jste ráčili přítomni téhož pohřbu bejti, vznesl. On na to nic nedbaje a na tom bití oznámenejm nepřestavše braň svou, kterou při sobě měl, popadše, chtíc mně ní na zdraví mém škoditi, dobejvati z pošvy počal a kdyby mu od jinejch zhajováno ne- bylo a já v tom neutekl, byl by oumysl svůj nade mnou vykonal, a tak se vejtržnosti vedle vyměření právního N 19 zřízení zemského L 36 nade mnou dopustil. V kteréžto příčině a v ublížení mně stalým VMti pro Boha žádám, že ráčíte k JMti urozenému pánu panu Fried- richovi Operštorfovi přímluvný psaní učiniti: poněvadž sem se do té práce napřed oznámené všetečně nevetřel, ale s jistým dožádáním JMti páně a s dovolením VMti k ní přistoupivše věrně a upřímně sem se choval, aby JMt pán ráčil mě v té křivdě mé na gruntech JMti páně
762 K HISTORII ŽIDŮ 1603. svou prostou suplikaci VMti podávajíc, jaká mne k tomu příčina při- nutila, plačtivě oznamuji, že žádná jinší než toliko tato: když jest JMti urozenému pánu panu Friedrichovi Oprštorfovi z Dubu z Fridšteina na Častolovicích a Týništi, JMCské radě oc pán Buoh všemohoucí pro- středkem smrti dobré a svaté paměti JíMt urozenou paní paní JMti páně z tohoto světa pojíti ráčil, JMt pán obravše jistej den totiž středu po sv. Janu Křtiteli [25. června] v letě tomto 1603, aby to tělo mrtvé vedle řádu křesťanského a rodu vznešeného jakž náleží pohřbeno bylo, sezvati jest ráčil mnoho panstva a rytířstva, nad to vejš i některé z vůkolních, pány preláty, o čemž ráčíte dobrou vědomost (poněvadž jste ráčili při témž pohřbu panem kuchmistrem bejti) míti. Když pak po témž slavném pohřbu bylo, jsouce já též od JMti pána jmenova- ného k posloužení dobrejm pánům dožádán, na ráno ve čtvrtek, co jest mi poručeno od JMti pána bylo, povinnost svou konaje mezi pány preláty, kteří tu ještě zdrželi se, do domu farního tu v městě Častolo- vicích jistej počet krmí sem nesl; když sem takové krmě pánům prelátům od sebe odvedl, jsouc mezi týmiž pány preláty dvojíctihodný kněz Jakub [Frank Klivický z Klivic] pan děkan nynější Litomyšlskej hned beze vší příčiny ode mne jemu daný, neušetřivše v tom jak zámku JMti páně ani zármutku, v kterém pán postaven býti ráčil, ani domu farního, slovy hanlivejmi šelem, zrádců a jináč mně nadavše se obořil a z nějakého dluhu, abych mu jej dal, upomínal. Já sem kněze Jakuba pěknejmi slovy odbejval, že na tu chvíli pro povinnost svou, kdy s ním o to mluviti (omlouvajíc se mu, aby mi za zlý neměl) nemám, on pak nepomeškavše na mne v témž domě farním jmeno- vaným vejtržně sáhl, mne bil, pohlavkoval a jak se mu dobře vidělo se mnou zacházel; já vždy, pokud sem mohl, pěkně sem ho žádal, aby pamatoval na řád i na právo a sám sobě nenapravoval a mě nebil, budu-li mu čím spravedlivě povinen, že mu chci rád platce bejti, anebo aby to na VMt, an jste ráčili přítomni téhož pohřbu bejti, vznesl. On na to nic nedbaje a na tom bití oznámenejm nepřestavše braň svou, kterou při sobě měl, popadše, chtíc mně ní na zdraví mém škoditi, dobejvati z pošvy počal a kdyby mu od jinejch zhajováno ne- bylo a já v tom neutekl, byl by oumysl svůj nade mnou vykonal, a tak se vejtržnosti vedle vyměření právního N 19 zřízení zemského L 36 nade mnou dopustil. V kteréžto příčině a v ublížení mně stalým VMti pro Boha žádám, že ráčíte k JMti urozenému pánu panu Fried- richovi Operštorfovi přímluvný psaní učiniti: poněvadž sem se do té práce napřed oznámené všetečně nevetřel, ale s jistým dožádáním JMti páně a s dovolením VMti k ní přistoupivše věrně a upřímně sem se choval, aby JMt pán ráčil mě v té křivdě mé na gruntech JMti páně
Strana 763
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 763 stalé zastati, tak aby mně od téhož kněze Jakuba pana děkana Lito- 1603. myšlského to všecko ublížení k nápravě přivedeno bylo. Jsem k VMti té důvěrné naděje, znaje žádost mou slušnou bejti, že jí místo při sobě dáti ráčíte a s tím VMt v ochranu boží poručena činím. K správě VMti náležející ve všem poslušný Izák žid sklenář v městě Rychnově obývající. Orig. Arcib. archiv v Praze. 986. List z komory české starším Židům Praž- 1603. ským, že schvaluje se smlouva mezi nimi a Pražany Staroměstskými o plat z tarmarku učiněná. Na hradě Pražském, 21. července 1603. Camera. Židé starší Pražští. Na jaký způsob jest ta věc skrze pana Jakuba Menšíka z Mensteina na Skřipli a Velkém Vosově, JMCské pána našeho nejmilostivějšího radu a purkrabí hradu Pražského, mezi pány Pražany Staroměstskými z jedné a vámi z strany druhé o plat z tarmarku týmž pánům Pražanům vycházející, narovnána, tomu jsme z zprávy téhož pana Menšíka nám na komoru učiněné netoliko vy- rozuměli, ale i také takové narovnání a smlouvu mezi vámi obapolně na místě JMCské do tří let pořád zběhlých od svatého Havla nejprv příštího počítajíc schválili, stvrdili: tak že vy jim pánům Pražanům za tři léta pořád zběhlá, učiníc v tom začátek při svatém Havlu nejprv příštím, každého roku po 80 kopách míš. na čtyři rozdílné termíny, totiž každého termínu po 20 k. míš. platiti jmíti povinni a po vyjití těch tří let jak páni Pražané tak i vy na vuoli jmíti budete, v té smlouvě i na- rovnání státi aneb od toho upustiti. Však naproti tomu od pánův Pra- žanův vám aneb těm Židům, kteříž na tarmarce kousky od všelijakých hedbávných věcí též i aksamitu prodávají, až do vyjití týchž tří let překáženo býti nemá, toliko pokudž cechům výsadním to na překážku nebude. A protož hleďte smlouvě a tomu narovnání dosti činiti, takový plat časně pánům Pražanům odvozovati a příčiny k ztížnosti nedávati. Na tom oc. Dán na hradě Pražském v pondělí po památce Rozeslání svatých apoštolův, jinak 21. dne měsíce července léta 1603. Konc. arch. místodrž. král. Čes. J. 4/17. 987. Flagellum Judaeorum. Bič židovský. B. Arnošta 1603. Ferdinanda Hesa v umění lékařském doktora na světlo vydáno, a nyní od Martina Carchesia jinak Krausa z Krausnthalu předního písaře radního v Starém městě Pražském v český jazyk pře- loženo. Léta Páně 1603. Tisk.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 763 stalé zastati, tak aby mně od téhož kněze Jakuba pana děkana Lito- 1603. myšlského to všecko ublížení k nápravě přivedeno bylo. Jsem k VMti té důvěrné naděje, znaje žádost mou slušnou bejti, že jí místo při sobě dáti ráčíte a s tím VMt v ochranu boží poručena činím. K správě VMti náležející ve všem poslušný Izák žid sklenář v městě Rychnově obývající. Orig. Arcib. archiv v Praze. 986. List z komory české starším Židům Praž- 1603. ským, že schvaluje se smlouva mezi nimi a Pražany Staroměstskými o plat z tarmarku učiněná. Na hradě Pražském, 21. července 1603. Camera. Židé starší Pražští. Na jaký způsob jest ta věc skrze pana Jakuba Menšíka z Mensteina na Skřipli a Velkém Vosově, JMCské pána našeho nejmilostivějšího radu a purkrabí hradu Pražského, mezi pány Pražany Staroměstskými z jedné a vámi z strany druhé o plat z tarmarku týmž pánům Pražanům vycházející, narovnána, tomu jsme z zprávy téhož pana Menšíka nám na komoru učiněné netoliko vy- rozuměli, ale i také takové narovnání a smlouvu mezi vámi obapolně na místě JMCské do tří let pořád zběhlých od svatého Havla nejprv příštího počítajíc schválili, stvrdili: tak že vy jim pánům Pražanům za tři léta pořád zběhlá, učiníc v tom začátek při svatém Havlu nejprv příštím, každého roku po 80 kopách míš. na čtyři rozdílné termíny, totiž každého termínu po 20 k. míš. platiti jmíti povinni a po vyjití těch tří let jak páni Pražané tak i vy na vuoli jmíti budete, v té smlouvě i na- rovnání státi aneb od toho upustiti. Však naproti tomu od pánův Pra- žanův vám aneb těm Židům, kteříž na tarmarce kousky od všelijakých hedbávných věcí též i aksamitu prodávají, až do vyjití týchž tří let překáženo býti nemá, toliko pokudž cechům výsadním to na překážku nebude. A protož hleďte smlouvě a tomu narovnání dosti činiti, takový plat časně pánům Pražanům odvozovati a příčiny k ztížnosti nedávati. Na tom oc. Dán na hradě Pražském v pondělí po památce Rozeslání svatých apoštolův, jinak 21. dne měsíce července léta 1603. Konc. arch. místodrž. král. Čes. J. 4/17. 987. Flagellum Judaeorum. Bič židovský. B. Arnošta 1603. Ferdinanda Hesa v umění lékařském doktora na světlo vydáno, a nyní od Martina Carchesia jinak Krausa z Krausnthalu předního písaře radního v Starém městě Pražském v český jazyk pře- loženo. Léta Páně 1603. Tisk.
Strana 764
764 K HISTORI ŽIDŮ 1604. 988. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 11. února a ukončen 24. února 1604 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni židovské jako r. 1603; daň z domu židovského vy- měřena však na 4 kopy gr. m. a berně z hlavy na dva dukáty a po jednom dukátu. (Česky.) Sněmy české. X., 551 xc. 1604. 989. V rozpočtu o výtěžku, jaký asi bude míti kontribucí válečná, kterou sněm království Če- ského léta 1604 povolil, zapsáno: »Von Juden vom Haupt zu 2 und 1 Dukaten und von jedem Haus zu 4 Thalern bei 4468 Schock m. Gr.« Sněmy české. X., 576. 1604. 990. Komora česká kárajíc starší židovské Praž- ské, že nestalo se dosud vedle daného rozkazu ob- novení starších Židů, obecních starších a rychtáře židovského, nařizuje přísně, aby ve 2 dnech nejdéle seznam osob k té obnově za způsobilé uznaných do komory byl zaslán. Na hradě Pražském, 4. března 1604. (Česky.) Sněmy české. X., 584. 1604. 991. Judyt vdova, židovka Pražská, arcibiskupovi Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé, že kostelní klenoty, jež u sebe měla, před starší židovské slo- žila i prosí, aby další těžkosti proto byla sproštěna. 10. března 1604 (praesentatum). VMti, nejdůstojnější v Bohu otci kníže a pane, pane mně milo- stivý! Na svých nehodných modlitbách Vkn.Mti od pána Boha vše- mohoucího všeho nejlepšího dobrého žádati nepřestávám. A podlé toho poníženě Vkn.Mti toho tajiti nemohu, když jisté poručení od JMtí pánův rad komory království Českého starším Židům Pražským učiněno bylo, že by se nějaké kostelní klenoty anebo kalichy ztratiti měly a mohlo-li by mezi námi to nalezeno býti, aby o tom starším našim dáno znáti bylo: což uslyševši já o tom a toho tajiti nechtíce, jsouc žena těm věcem nerozumná, sprostná, kostelních věcí nikdá neznající a jim nerozumějící, majíce je u sebe, ihned bez meškání před starší naše ty všecky věci málo nebo mnoho, tak jakž jsem toho sama do-
764 K HISTORI ŽIDŮ 1604. 988. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 11. února a ukončen 24. února 1604 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni židovské jako r. 1603; daň z domu židovského vy- měřena však na 4 kopy gr. m. a berně z hlavy na dva dukáty a po jednom dukátu. (Česky.) Sněmy české. X., 551 xc. 1604. 989. V rozpočtu o výtěžku, jaký asi bude míti kontribucí válečná, kterou sněm království Če- ského léta 1604 povolil, zapsáno: »Von Juden vom Haupt zu 2 und 1 Dukaten und von jedem Haus zu 4 Thalern bei 4468 Schock m. Gr.« Sněmy české. X., 576. 1604. 990. Komora česká kárajíc starší židovské Praž- ské, že nestalo se dosud vedle daného rozkazu ob- novení starších Židů, obecních starších a rychtáře židovského, nařizuje přísně, aby ve 2 dnech nejdéle seznam osob k té obnově za způsobilé uznaných do komory byl zaslán. Na hradě Pražském, 4. března 1604. (Česky.) Sněmy české. X., 584. 1604. 991. Judyt vdova, židovka Pražská, arcibiskupovi Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé, že kostelní klenoty, jež u sebe měla, před starší židovské slo- žila i prosí, aby další těžkosti proto byla sproštěna. 10. března 1604 (praesentatum). VMti, nejdůstojnější v Bohu otci kníže a pane, pane mně milo- stivý! Na svých nehodných modlitbách Vkn.Mti od pána Boha vše- mohoucího všeho nejlepšího dobrého žádati nepřestávám. A podlé toho poníženě Vkn.Mti toho tajiti nemohu, když jisté poručení od JMtí pánův rad komory království Českého starším Židům Pražským učiněno bylo, že by se nějaké kostelní klenoty anebo kalichy ztratiti měly a mohlo-li by mezi námi to nalezeno býti, aby o tom starším našim dáno znáti bylo: což uslyševši já o tom a toho tajiti nechtíce, jsouc žena těm věcem nerozumná, sprostná, kostelních věcí nikdá neznající a jim nerozumějící, majíce je u sebe, ihned bez meškání před starší naše ty všecky věci málo nebo mnoho, tak jakž jsem toho sama do-
Strana 765
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 765 stala, sem složila. Ale že pak některé kusy z těch věcí zlámány aneb 1604. porušeny jsou, o tom jisté poručení a nařízení od Vkn.Mti se jest stalo, aby zase opraveny a zlepšeny byly: ačkoliv já nerozumná a těch věcí nikdá neznající žena skrze to přišedši k nemalé škodě, čehož sem se nikdá nenadála, to pánu Bohu svému poručiti musím a v tom se tak poslušně zachovati a takové klenoty sama na svůj groš, cožkoliv zapotřebí bude, zase opraviti a udělati dáti se svoluji a, pokudž ty klenoty zase na místo dostaveny nebudou, ty dostatečně staršími našimi židovskými zaručiti, anebo tak mnoho základu, co by za to lépe státi mohly, zanechati chci. Toho při Vkn.Mti, že k tomu své milostivé povolení dáti a mně (jakožto ženě tomu nerozumějící), to milostivě vážíce, z své knížecí Mti té milosti uděliti ráčíte, abych nebohá zarmoucená žena již skrze to další těžkosti, kteréž sem se nikdá ne- nadála, již tak sproštěna býti a na potomní čas v tom ušetřiti se mohla. V čemž se Vkn.Mti k ochraně poručena činím a za milostivou od- pověď pokorně prosím. Za Vkn.Mt k modlitbám hotova Judyt vdova, židovka Pražská. Orig. arcib. arch. v Praze. 992. Nařízení české komory prokurátoru a sekre- 1604. táři komory v příčině obnovení starších obce Židov- ské v Praze. Na hradě Pražském, 19. března 1604. Der Röm. Kais. Mt. verordnete Praesident und Räte dero be haimbischen Cammer im Königreich Böhaimb oc denen wohlgebornen und edlen Herrn Florian Danieln Meistritzkey de Vaticano und Herrn Johann Peldřzimowsky von Wiskoritz, Röm. Kais. Mt. Rath und Cam- merprocuratori im Königreich Böhaimb und böhaimbischen Cammer Secretario, unsern lieben Freunden oc. Entpieten euch hiemit unsere Dienst, freundlich geliebte Herrn. Demnach das Jahr von Vernewerung der Eltisten Präger Juden, Eltisten der Gemeinde und Judenrichters allbereit verflossen, als befehlen wir euch hiemit im Namen und anstatt der Röm. Kais. Mt., dass ihr auf nächstkünftigen Erchtag euch in die Judengassen verfueget, vermög hiebei gefuegter Verzeichnus obberührte Gemeineltisten und den Richter, wie vor diesem bräuchlich, vernewert und sie dahin vermahnet, wie sich die Eltisten zur Gemeinde und hin- wiederumb die Gemein zu den Eltisten verhalten soll. Werdet ihnen auch benebenst folgende Articul intimiren und im Namen Ihr Kais. Mt. solchen nachzukommen alles Ernsts anbefehlen, nämlichen: sofern irgend ein Jud in der Gemeinde ein Missethat, unbilliche Händl oder der- gleichen was sollte anfangen, denselbten sollen die Eltisten Juden seinem
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 765 stala, sem složila. Ale že pak některé kusy z těch věcí zlámány aneb 1604. porušeny jsou, o tom jisté poručení a nařízení od Vkn.Mti se jest stalo, aby zase opraveny a zlepšeny byly: ačkoliv já nerozumná a těch věcí nikdá neznající žena skrze to přišedši k nemalé škodě, čehož sem se nikdá nenadála, to pánu Bohu svému poručiti musím a v tom se tak poslušně zachovati a takové klenoty sama na svůj groš, cožkoliv zapotřebí bude, zase opraviti a udělati dáti se svoluji a, pokudž ty klenoty zase na místo dostaveny nebudou, ty dostatečně staršími našimi židovskými zaručiti, anebo tak mnoho základu, co by za to lépe státi mohly, zanechati chci. Toho při Vkn.Mti, že k tomu své milostivé povolení dáti a mně (jakožto ženě tomu nerozumějící), to milostivě vážíce, z své knížecí Mti té milosti uděliti ráčíte, abych nebohá zarmoucená žena již skrze to další těžkosti, kteréž sem se nikdá ne- nadála, již tak sproštěna býti a na potomní čas v tom ušetřiti se mohla. V čemž se Vkn.Mti k ochraně poručena činím a za milostivou od- pověď pokorně prosím. Za Vkn.Mt k modlitbám hotova Judyt vdova, židovka Pražská. Orig. arcib. arch. v Praze. 992. Nařízení české komory prokurátoru a sekre- 1604. táři komory v příčině obnovení starších obce Židov- ské v Praze. Na hradě Pražském, 19. března 1604. Der Röm. Kais. Mt. verordnete Praesident und Räte dero be haimbischen Cammer im Königreich Böhaimb oc denen wohlgebornen und edlen Herrn Florian Danieln Meistritzkey de Vaticano und Herrn Johann Peldřzimowsky von Wiskoritz, Röm. Kais. Mt. Rath und Cam- merprocuratori im Königreich Böhaimb und böhaimbischen Cammer Secretario, unsern lieben Freunden oc. Entpieten euch hiemit unsere Dienst, freundlich geliebte Herrn. Demnach das Jahr von Vernewerung der Eltisten Präger Juden, Eltisten der Gemeinde und Judenrichters allbereit verflossen, als befehlen wir euch hiemit im Namen und anstatt der Röm. Kais. Mt., dass ihr auf nächstkünftigen Erchtag euch in die Judengassen verfueget, vermög hiebei gefuegter Verzeichnus obberührte Gemeineltisten und den Richter, wie vor diesem bräuchlich, vernewert und sie dahin vermahnet, wie sich die Eltisten zur Gemeinde und hin- wiederumb die Gemein zu den Eltisten verhalten soll. Werdet ihnen auch benebenst folgende Articul intimiren und im Namen Ihr Kais. Mt. solchen nachzukommen alles Ernsts anbefehlen, nämlichen: sofern irgend ein Jud in der Gemeinde ein Missethat, unbilliche Händl oder der- gleichen was sollte anfangen, denselbten sollen die Eltisten Juden seinem
Strana 766
766 K HISTORII ŽIDŮ 1604. Verbrechen nach nach ihrem Guetbedunken der Gerechtigkeit gemäss mit Gefängnus am Guet und auch am Leben abstrafen, und sofern auch für dergleichen Verbrecher etwan Intercessiones beschehen, als sollen sie auf solche Intercessiones ohne unser anstatt Ihr Kais. Mt. Ver- willigung und Befehlch keinem nichts nachsehen und ihm sein Ver- brechen vergeben, sondern einen jeglichen obbesagtermassen dem Ver- brechen nach abstrafen, damit also dardurch dergleichen Inconuenientien, so bis dato under ihnen im Schwung gangen und andern zu einem merklichen Nachtheil und Schaden gewest, zu wirklicher Abstell- und Abstrafung gereichen möchten Hieran wird vollbracht höchsternennter Ihr Kais. Mt. gnädigister auch endlicher Will und Meinung. Geben aufm Prager Schloss den Freitag post dominicam Reminiscere 1604. C. a k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Kop. 1604. 993. Komora česká poroučí starším Židům Praž- ským, aby seznam těch osob, které za starší a rych- táře mezi sebou volili, prokuratoru království Če- ského odeslali, poněvadž obnovení jich starších má vykonati. Na hradě Pražském, 22. března 1604. (Česky.) Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/6. Konc. 1604. 994. Císař Rudolf II. potvrzuje staršími Židy Pražskými navrženého Efreyma za nejvyššího rabí. Na hradě Pražském, 13. dubna 1604. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na Nás starší Židé i na místě vší obce Pražské vznesli, kterak jsou vždycky v obci židovské nejvyššího rabí chovali, kterýž jim v činění orteluov i rozeznání, oč mezi stranami činiti bývalo, toho vyřizovati nápomocen byl, nyní pak že by týž nejvyšší rabí věkem sešlý byl a té práci za- dosti činiti nemohl a za propuštění žádal, oni pak starší že jsou sobě jiného rabí jménem Efreyma k tomu obrali, kterýž v obci jejich v žádném příbuzenství není a tak při soudu a udělování spravedlivosti k tomu osoba hodná a bez podezření jest, Nás v tom za milostivé opatření, abychom jim jeho potvrditi a pod ochranu Naši přijíti ráčili, poníženě prosíce. Kdež znajíc prosbu jich slušnú a osobu jeho k tomu hodnú býti, jmenovaného Efreyma rabí pod ochranu Naši císařskú jsme přijíti a tímto listem přijímati ráčíme, jemu toho dovolujíce, aby on spolu s staršími Židy to všecko, což ouřadu a povinnosti jeho náleží, říditi, konati mohl; kteří by pak z obce k němu se neposlušně chovali a proti němu spurně ukazovati a na odpor se stavěti chtěli, k těm aby
766 K HISTORII ŽIDŮ 1604. Verbrechen nach nach ihrem Guetbedunken der Gerechtigkeit gemäss mit Gefängnus am Guet und auch am Leben abstrafen, und sofern auch für dergleichen Verbrecher etwan Intercessiones beschehen, als sollen sie auf solche Intercessiones ohne unser anstatt Ihr Kais. Mt. Ver- willigung und Befehlch keinem nichts nachsehen und ihm sein Ver- brechen vergeben, sondern einen jeglichen obbesagtermassen dem Ver- brechen nach abstrafen, damit also dardurch dergleichen Inconuenientien, so bis dato under ihnen im Schwung gangen und andern zu einem merklichen Nachtheil und Schaden gewest, zu wirklicher Abstell- und Abstrafung gereichen möchten Hieran wird vollbracht höchsternennter Ihr Kais. Mt. gnädigister auch endlicher Will und Meinung. Geben aufm Prager Schloss den Freitag post dominicam Reminiscere 1604. C. a k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Kop. 1604. 993. Komora česká poroučí starším Židům Praž- ským, aby seznam těch osob, které za starší a rych- táře mezi sebou volili, prokuratoru království Če- ského odeslali, poněvadž obnovení jich starších má vykonati. Na hradě Pražském, 22. března 1604. (Česky.) Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/6. Konc. 1604. 994. Císař Rudolf II. potvrzuje staršími Židy Pražskými navrženého Efreyma za nejvyššího rabí. Na hradě Pražském, 13. dubna 1604. My Rudolf oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na Nás starší Židé i na místě vší obce Pražské vznesli, kterak jsou vždycky v obci židovské nejvyššího rabí chovali, kterýž jim v činění orteluov i rozeznání, oč mezi stranami činiti bývalo, toho vyřizovati nápomocen byl, nyní pak že by týž nejvyšší rabí věkem sešlý byl a té práci za- dosti činiti nemohl a za propuštění žádal, oni pak starší že jsou sobě jiného rabí jménem Efreyma k tomu obrali, kterýž v obci jejich v žádném příbuzenství není a tak při soudu a udělování spravedlivosti k tomu osoba hodná a bez podezření jest, Nás v tom za milostivé opatření, abychom jim jeho potvrditi a pod ochranu Naši přijíti ráčili, poníženě prosíce. Kdež znajíc prosbu jich slušnú a osobu jeho k tomu hodnú býti, jmenovaného Efreyma rabí pod ochranu Naši císařskú jsme přijíti a tímto listem přijímati ráčíme, jemu toho dovolujíce, aby on spolu s staršími Židy to všecko, což ouřadu a povinnosti jeho náleží, říditi, konati mohl; kteří by pak z obce k němu se neposlušně chovali a proti němu spurně ukazovati a na odpor se stavěti chtěli, k těm aby
Strana 767
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 767 podlé uznání náležitým trestáním přikračovati dáti mohl. Tomu na svě- 1604. domí oc. Dán na hradě našem Pražském v outerý po květné neděli léta 1604. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/23. 1604. 995. Komora dvorská žádá od komory české dobrozdání, jakým způsobem provedla by se nej- lépe usnesení předešlého sněmu v příčině pomoci válečné, sbírky z prodeje rozličných věcí, daně ži- dovské, jmenování nejvyšších vojenských a ryt- mistrů císařem, zvelebení hor, ustanovení ceny dukátů a tolarů, posudného a drahoty řemeslníků. Ferner was zum dritten die Anlag von gulden und silbern Stucken, Perln, Kleinoten und anderen hiebei mit mehrern specificierten Waaren belangt, wirdet Ihrer Mt. zwar in diesem jungsten, sowohl als vorge- hunden zweien Landtagen heimbgestellt, wasgestalt Sie in diesem Fall die Hof- auch andere Handelsleut von Christeu und Juden belegen wöllen; weil aber bisher deswegen nichts wirklich efectuirt worden, so wölle demnach die böhmische Kammer erwägen, und ihre Meinung und räthlichs Gutachten eröffnen, wie vermüg dieses Landtagartikels sowohl die allhiegigen als die Kauf- und Handelsleut in den Städten dieses Künigreichs Beheimb, befreite und unbefreite, von Christen und Juden, zu der beschlossenen Contribution von allen ihren dergleichen gold-, silbern-, seidenen Waaren, Edelgestein und dergleichen zu bringen, was für Personen darzu zu gebrauchen; so werden Ihre Kais. Mt. aut ferner Erinderung alsdann von der Hofkammer und dem Hofmar- schalchambt gleichsfalls Leut darzu verordnen, und ob dieses alles nit auf den modum, davon beiverwahrte Ihrer Mt. deswegen verordnet gewester Commissarien Relation in originali Meldung thut, oder was sür einen Weg am ehisten und besten festzustellen sein möchte. Da- neben ist noth, dass man ein richtigen Auszug von etlichen Jahren hab, was für dergleichen Waaren allher in die Prager Städt gebracht, in den Zöllen angesagt, vermauthet und zum Theil allhie verkauft, das Übrig von hinnen an andere Ort verführt worden, weil die Ständ diesen Aufschlag bereit vor drei Jahren bewilligt haben, aber davon auf dato noch nichts erlangt worden; dass auch alle burgerliche, frembde und befreite Hofhandelsleut und Jubilierer und mit was jedweder hantiert, beschrieben, dabei jedes Vermügen beiläufig in geheimb notiert werde; also auch was die Juden für Hantierung haben und wie dieselben zu belegen sein. V Praze, 3. května 1604. Sněmy české. X., 590.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 767 podlé uznání náležitým trestáním přikračovati dáti mohl. Tomu na svě- 1604. domí oc. Dán na hradě našem Pražském v outerý po květné neděli léta 1604. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/23. 1604. 995. Komora dvorská žádá od komory české dobrozdání, jakým způsobem provedla by se nej- lépe usnesení předešlého sněmu v příčině pomoci válečné, sbírky z prodeje rozličných věcí, daně ži- dovské, jmenování nejvyšších vojenských a ryt- mistrů císařem, zvelebení hor, ustanovení ceny dukátů a tolarů, posudného a drahoty řemeslníků. Ferner was zum dritten die Anlag von gulden und silbern Stucken, Perln, Kleinoten und anderen hiebei mit mehrern specificierten Waaren belangt, wirdet Ihrer Mt. zwar in diesem jungsten, sowohl als vorge- hunden zweien Landtagen heimbgestellt, wasgestalt Sie in diesem Fall die Hof- auch andere Handelsleut von Christeu und Juden belegen wöllen; weil aber bisher deswegen nichts wirklich efectuirt worden, so wölle demnach die böhmische Kammer erwägen, und ihre Meinung und räthlichs Gutachten eröffnen, wie vermüg dieses Landtagartikels sowohl die allhiegigen als die Kauf- und Handelsleut in den Städten dieses Künigreichs Beheimb, befreite und unbefreite, von Christen und Juden, zu der beschlossenen Contribution von allen ihren dergleichen gold-, silbern-, seidenen Waaren, Edelgestein und dergleichen zu bringen, was für Personen darzu zu gebrauchen; so werden Ihre Kais. Mt. aut ferner Erinderung alsdann von der Hofkammer und dem Hofmar- schalchambt gleichsfalls Leut darzu verordnen, und ob dieses alles nit auf den modum, davon beiverwahrte Ihrer Mt. deswegen verordnet gewester Commissarien Relation in originali Meldung thut, oder was sür einen Weg am ehisten und besten festzustellen sein möchte. Da- neben ist noth, dass man ein richtigen Auszug von etlichen Jahren hab, was für dergleichen Waaren allher in die Prager Städt gebracht, in den Zöllen angesagt, vermauthet und zum Theil allhie verkauft, das Übrig von hinnen an andere Ort verführt worden, weil die Ständ diesen Aufschlag bereit vor drei Jahren bewilligt haben, aber davon auf dato noch nichts erlangt worden; dass auch alle burgerliche, frembde und befreite Hofhandelsleut und Jubilierer und mit was jedweder hantiert, beschrieben, dabei jedes Vermügen beiläufig in geheimb notiert werde; also auch was die Juden für Hantierung haben und wie dieselben zu belegen sein. V Praze, 3. května 1604. Sněmy české. X., 590.
Strana 768
768 K HISTORII ŽIDŮ 1604. 996. Komora česká žádá od rentmistra Eliáše Šmidgrabnera a od správce úřadu »puchhalterství« českého Konrada Škrety dobré zdání, jak by se sněmem 1. 1604 povolená nová sbírka ze zlatohlavů, stříbrohlavů, ze zlata a stříbra všelikého, z kle- notův a nádob z drahého kamení, ze sobolů a rysů na kupce křesťany i Židy mohla vyměřiti a uložiti. Na hradě Pražském, 31. května 1604. (Česky.) Sněmy české X., 614. 1604. 997. Israel Meysl postupuje paní Johance Mey- slové kšaftem Marka Mardocheia Meysla mu odká- zaných 10.000 zl. za jistou sumu peněz, kterouž od ní byl obdržel. 10. července 1604. Ich Israel Meussl, Jud und Inwohner der Prager Judenstadt, thue kund und bekenne hiemit vor mich, meine Erben und Erbnehmben offentlich in diesem Brief: demnach der verstorbene alte Mardachej Meussel, gewesener Jud und Inwohner zue Prag allhie, mein lieber Vetter mir neben andern seinen Agnaten und Befreunden in seinem Testament zehen Tausend Gulden legirt und verschafft, und von der Röm. Kais. auch zu Hungarn und Böheimb Königl. Mt. aus Gnaden sowohlen von Recht und Billigkeit wegen bewilliget und gegeben werden sollen; dann ich demnach aus wolbedachtem Muth und zeitigem Rath mit gueter Wissenheit, ungezwungen und ungetrungen und unüber- lüstiget, ganz freiwillig in der allerbesten Maass, Weis und Gestalt, so ich das im Rechten oder nach Gewohnheit am allerbeständigsten thuen soll, kann oder mag, bemelte meine zehen Tausent Gulden Legatgelder der erbaren Johanka Meusslin, Jacob Meussls, Juden, allhier, ehlichen Hausfrauen, meiner lieben Muhmbe umb eine Summa Gelds cedirt, übergeben und abgetreten habe, welche Summa Gelds ich von ihr zue meinen sicheren Handen alsbald baar empfangen und hinwieder an meinen und der meinigen scheinbarlichen Nuczen gewendet habe. Sage sie Johanka derentwegen quit, ledig und los mit Verzeihung aller und jeder Behelf der Rechten, sonderlich aber der Exception non nume- ratae pecuniae oc, tradire cedire und übergebe darauf obgemelte meine 10.000 fl. Legatgelder mehrgemelter Johanka Meusslin, ihren Erben und rechtmässigen Briefsinhabern solcher Gestalt und Meinung, dass sie mit solchem meinem angefallenen Erbfall hinfüro als mit irem eigenen proprio Guet handeln, dasselbige bei der Röm. Kais. und Königl. Mt. und allen denen Orten, dahin sie anderwärts allergnädigist an und
768 K HISTORII ŽIDŮ 1604. 996. Komora česká žádá od rentmistra Eliáše Šmidgrabnera a od správce úřadu »puchhalterství« českého Konrada Škrety dobré zdání, jak by se sněmem 1. 1604 povolená nová sbírka ze zlatohlavů, stříbrohlavů, ze zlata a stříbra všelikého, z kle- notův a nádob z drahého kamení, ze sobolů a rysů na kupce křesťany i Židy mohla vyměřiti a uložiti. Na hradě Pražském, 31. května 1604. (Česky.) Sněmy české X., 614. 1604. 997. Israel Meysl postupuje paní Johance Mey- slové kšaftem Marka Mardocheia Meysla mu odká- zaných 10.000 zl. za jistou sumu peněz, kterouž od ní byl obdržel. 10. července 1604. Ich Israel Meussl, Jud und Inwohner der Prager Judenstadt, thue kund und bekenne hiemit vor mich, meine Erben und Erbnehmben offentlich in diesem Brief: demnach der verstorbene alte Mardachej Meussel, gewesener Jud und Inwohner zue Prag allhie, mein lieber Vetter mir neben andern seinen Agnaten und Befreunden in seinem Testament zehen Tausend Gulden legirt und verschafft, und von der Röm. Kais. auch zu Hungarn und Böheimb Königl. Mt. aus Gnaden sowohlen von Recht und Billigkeit wegen bewilliget und gegeben werden sollen; dann ich demnach aus wolbedachtem Muth und zeitigem Rath mit gueter Wissenheit, ungezwungen und ungetrungen und unüber- lüstiget, ganz freiwillig in der allerbesten Maass, Weis und Gestalt, so ich das im Rechten oder nach Gewohnheit am allerbeständigsten thuen soll, kann oder mag, bemelte meine zehen Tausent Gulden Legatgelder der erbaren Johanka Meusslin, Jacob Meussls, Juden, allhier, ehlichen Hausfrauen, meiner lieben Muhmbe umb eine Summa Gelds cedirt, übergeben und abgetreten habe, welche Summa Gelds ich von ihr zue meinen sicheren Handen alsbald baar empfangen und hinwieder an meinen und der meinigen scheinbarlichen Nuczen gewendet habe. Sage sie Johanka derentwegen quit, ledig und los mit Verzeihung aller und jeder Behelf der Rechten, sonderlich aber der Exception non nume- ratae pecuniae oc, tradire cedire und übergebe darauf obgemelte meine 10.000 fl. Legatgelder mehrgemelter Johanka Meusslin, ihren Erben und rechtmässigen Briefsinhabern solcher Gestalt und Meinung, dass sie mit solchem meinem angefallenen Erbfall hinfüro als mit irem eigenen proprio Guet handeln, dasselbige bei der Röm. Kais. und Königl. Mt. und allen denen Orten, dahin sie anderwärts allergnädigist an und
Strana 769
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 769 uberwiesen werden, als das irige zue solicitiren und einzubringen guet 1604. Fueg, Macht und erlangt Recht haben sollen, als ob solcher mein Antheil ihnen erblichen an und heimbgefallen wäre. Gerede und gelobe auch hierauf ich obbemelter vor mich und meine Erben bei meinen wahren Worten, Trauen, Ehren und Glauben, an unsers jüdischen Eides statt, solche Ubergab und Cession wahr, stets fest zu halten, nimmer- mehr darwider zue thuen, noch zue handeln, auch niemandes anderst von unsertwegen zu thuen gestatten in keinerlei Weise noch Wege, wie solches Menschen Sinn- und Nutz erdenken und erfinden möchte, dann wir uns aller bapstlichen, kaiserlichen und königlichen Freiheiten, Beneficien, Statuten, Saczungen und Ordnungen der Rechten, wie die genannt sein oder genannt werden möchten, dargegen zu gebrauchen, hiermit ganz und gar expresse und deutlicher verziehen und begeben haben wollen, ganz treulich und ungefährlich. Geschehen und geben in Prag in Gegenwärtigkeit und Beisein der edlen, erbaren und nambhaften Herrn Georgi Humbleri, notarii publ., Salomon Petzalts und Heinrich Künzels von Augspurg, als erbetener Gezeugen, die ich auch bittlichen ersucht und dahin vermügt, dass sie neben mir ihre Insigel, Petschaften zum Zeugnus vorgedrucket und sich mit eigenen Handen underschrieben, doch ihnen iren Insigeln, Pet- schaften im allerwegen ohne Schaden; welches wir Gezeugen also von bittwegen beschehen sein hiermit bekennen und urkunden den 10. Juli im sechzehen Hundert und vierten Jahr. Subscriptio judaica: Salomon Peczalt von Thuml, Heinrich Künzel von Augspurg. Georgius Humbler, notarius publicus. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Kop. 998. Starší Židů Pražských prosí císaře, aby pro 1604. chudobu ušetřeni byli od placení nové půjčky na potřeby válečné. Vypočítávají, mnoholi v posled- ních letech daně a jiných dávek zaplatili, a nabízejí se, že opatří půjčku 1000 zlatých. Císař však rozhodl, že od Židů má žádáno býti buď 5000 zlatých pomoci válečné na hotovosti aneb 10.000 zlatých půjčky, splatné za dvě léta. 10. srpna 1604. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unüberwindlichister Rö- mischer Kaiser, auch zu Hungern und Beheimb König oc. Allergnädi- gister Herr! E. Röm. Kais. Mt. können wir arme Leut abermaln unser Anliegen unterthänigist vorzutragen nit unterlassen, dann E. Kais. Mt. Kammerräthe zu Beheimb uns dieser Tagen beschickt und von der- 49
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 769 uberwiesen werden, als das irige zue solicitiren und einzubringen guet 1604. Fueg, Macht und erlangt Recht haben sollen, als ob solcher mein Antheil ihnen erblichen an und heimbgefallen wäre. Gerede und gelobe auch hierauf ich obbemelter vor mich und meine Erben bei meinen wahren Worten, Trauen, Ehren und Glauben, an unsers jüdischen Eides statt, solche Ubergab und Cession wahr, stets fest zu halten, nimmer- mehr darwider zue thuen, noch zue handeln, auch niemandes anderst von unsertwegen zu thuen gestatten in keinerlei Weise noch Wege, wie solches Menschen Sinn- und Nutz erdenken und erfinden möchte, dann wir uns aller bapstlichen, kaiserlichen und königlichen Freiheiten, Beneficien, Statuten, Saczungen und Ordnungen der Rechten, wie die genannt sein oder genannt werden möchten, dargegen zu gebrauchen, hiermit ganz und gar expresse und deutlicher verziehen und begeben haben wollen, ganz treulich und ungefährlich. Geschehen und geben in Prag in Gegenwärtigkeit und Beisein der edlen, erbaren und nambhaften Herrn Georgi Humbleri, notarii publ., Salomon Petzalts und Heinrich Künzels von Augspurg, als erbetener Gezeugen, die ich auch bittlichen ersucht und dahin vermügt, dass sie neben mir ihre Insigel, Petschaften zum Zeugnus vorgedrucket und sich mit eigenen Handen underschrieben, doch ihnen iren Insigeln, Pet- schaften im allerwegen ohne Schaden; welches wir Gezeugen also von bittwegen beschehen sein hiermit bekennen und urkunden den 10. Juli im sechzehen Hundert und vierten Jahr. Subscriptio judaica: Salomon Peczalt von Thuml, Heinrich Künzel von Augspurg. Georgius Humbler, notarius publicus. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. B. f. XIV. Kop. 998. Starší Židů Pražských prosí císaře, aby pro 1604. chudobu ušetřeni byli od placení nové půjčky na potřeby válečné. Vypočítávají, mnoholi v posled- ních letech daně a jiných dávek zaplatili, a nabízejí se, že opatří půjčku 1000 zlatých. Císař však rozhodl, že od Židů má žádáno býti buď 5000 zlatých pomoci válečné na hotovosti aneb 10.000 zlatých půjčky, splatné za dvě léta. 10. srpna 1604. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unüberwindlichister Rö- mischer Kaiser, auch zu Hungern und Beheimb König oc. Allergnädi- gister Herr! E. Röm. Kais. Mt. können wir arme Leut abermaln unser Anliegen unterthänigist vorzutragen nit unterlassen, dann E. Kais. Mt. Kammerräthe zu Beheimb uns dieser Tagen beschickt und von der- 49
Strana 770
770 K HISTORII ŽIDŮ 1604. selben wegen ein ansehenliche Hilf und Vorlehen zu dem hungerischen Kriegswesen an uns begehrt. Nun erkennen wir in allen müglichen Sachen E. Kais. Mt. unterthänigists zu gehorsamen uns schuldig; es werden aber dieselbig aus dieser wahrhaften Erzählung, dass wir zu- vorn hoch belegt und jährlichen zu Steuer, Bern, Hauptgeld, Türkenhilf und Rosshinleihung ob den zehn Tausend Thalern, item inner zweien Jahren hero für E. Kais. Mt. auf Begehren Hans Haidens eilf Tausend Thaler und nägstverwichens Jahrs auch zu Hilf des ungerischen Kriegs drei Tausend Thaler, so müssen wir alle Jahr von dem ausgeborgten und entlehenten Geld ob den zwei Tausend Thalern Zins und wöchentlich zu Unterhaltung der armen Leut, die sonsten und ausser unser Hilf in Hungersnoth sterben und verderben würden, funfzig Thaler ablegen und bezahlen, allergnädigist abnehmen, dass uns fast unmüglichen ein Mehrers zu erschwingen und mit demselben aufzukommen, dann unser Einkommens, das die armen Leut von ihren geringen Händeln und schlechtem ausgeliehenem Geld müheselig erobern und reichen, sich so hoch nit erstreckt, dass wir obberührte hohe Auflagen darvon ent- richten können, sondern müssen uns je länger je mehr in Schulden einstecken und vertiefen, dann wir keine Landgüter noch andere an- sehenliche Einkommen haben. Gelangt derhalben an E. Kais. Mt. unser unterthänigist Flehen und Bitten, dieselben geruchen unser äusserste Noth aus kaiserlicher angeborner Milde und Güte zu beherzigen und die gnädigiste Ver- ordnung thun, dass wir dieser hohen Auflag und begehrten Anlehens entladen und enthebt, oder im Fall je solches wider unser Zuversicht noch gegen uns beharrt werden sollt, wöllen wir uns dahin bewerben, ob wir mit ein Tausend Gulden anderer Ort aufkommen können, die wir zu solcher begehrten Hilf leisten wöllen, jedoch dass uns künftigs Jahrs solche ein Tausend Gulden an unsern schuldigen Steuern und Anlagen wieder innengelassen und abkürzt werden, damit wirs mittlerzeit künftig wieder ablegen und uns der schweren Zins etlichermassen ent- laden können. Dann E. Kais. Mt. in müglichen Sachen äusserst unsers armen Vermögens, das wir gern und willig darsetzen wöllen, zu ge- horsamen erkennen wir uns jederzeit begierig und pflichtschuldig, der- selben uns zu kaiserlichen Gnaden und mildgewierigem Bescheid aller- unterthänigist befehlend. E. Röm. Kais. Mt. allerunterthänigiste gehorsambste arme die Eltisten gemeiner Judenschaft hie zu Prag. (In tergo:) Auf Ihrer Kais. Mt. Befehl soll man mit den Juden weiter handlen, dass sie eintweder 5000 Gulden zu dem Krieg jetzo
770 K HISTORII ŽIDŮ 1604. selben wegen ein ansehenliche Hilf und Vorlehen zu dem hungerischen Kriegswesen an uns begehrt. Nun erkennen wir in allen müglichen Sachen E. Kais. Mt. unterthänigists zu gehorsamen uns schuldig; es werden aber dieselbig aus dieser wahrhaften Erzählung, dass wir zu- vorn hoch belegt und jährlichen zu Steuer, Bern, Hauptgeld, Türkenhilf und Rosshinleihung ob den zehn Tausend Thalern, item inner zweien Jahren hero für E. Kais. Mt. auf Begehren Hans Haidens eilf Tausend Thaler und nägstverwichens Jahrs auch zu Hilf des ungerischen Kriegs drei Tausend Thaler, so müssen wir alle Jahr von dem ausgeborgten und entlehenten Geld ob den zwei Tausend Thalern Zins und wöchentlich zu Unterhaltung der armen Leut, die sonsten und ausser unser Hilf in Hungersnoth sterben und verderben würden, funfzig Thaler ablegen und bezahlen, allergnädigist abnehmen, dass uns fast unmüglichen ein Mehrers zu erschwingen und mit demselben aufzukommen, dann unser Einkommens, das die armen Leut von ihren geringen Händeln und schlechtem ausgeliehenem Geld müheselig erobern und reichen, sich so hoch nit erstreckt, dass wir obberührte hohe Auflagen darvon ent- richten können, sondern müssen uns je länger je mehr in Schulden einstecken und vertiefen, dann wir keine Landgüter noch andere an- sehenliche Einkommen haben. Gelangt derhalben an E. Kais. Mt. unser unterthänigist Flehen und Bitten, dieselben geruchen unser äusserste Noth aus kaiserlicher angeborner Milde und Güte zu beherzigen und die gnädigiste Ver- ordnung thun, dass wir dieser hohen Auflag und begehrten Anlehens entladen und enthebt, oder im Fall je solches wider unser Zuversicht noch gegen uns beharrt werden sollt, wöllen wir uns dahin bewerben, ob wir mit ein Tausend Gulden anderer Ort aufkommen können, die wir zu solcher begehrten Hilf leisten wöllen, jedoch dass uns künftigs Jahrs solche ein Tausend Gulden an unsern schuldigen Steuern und Anlagen wieder innengelassen und abkürzt werden, damit wirs mittlerzeit künftig wieder ablegen und uns der schweren Zins etlichermassen ent- laden können. Dann E. Kais. Mt. in müglichen Sachen äusserst unsers armen Vermögens, das wir gern und willig darsetzen wöllen, zu ge- horsamen erkennen wir uns jederzeit begierig und pflichtschuldig, der- selben uns zu kaiserlichen Gnaden und mildgewierigem Bescheid aller- unterthänigist befehlend. E. Röm. Kais. Mt. allerunterthänigiste gehorsambste arme die Eltisten gemeiner Judenschaft hie zu Prag. (In tergo:) Auf Ihrer Kais. Mt. Befehl soll man mit den Juden weiter handlen, dass sie eintweder 5000 Gulden zu dem Krieg jetzo
Strana 771
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 771 gehorsamb und gutwillig dargeben, oder aber in 10 Tausend Gulden 1604. auf zwei Jahr [ohne] wiederzuzahlende Interesse darleihen wöllen. Könnt es nit in Bargeld sein, doch halben Theil in Geld, halb in Silberge- schmeid, oder auch theils in guten annehmblichen Tuchen. Per impera- torem 10. Augusti 1604. 999. Městská rada Litoměřická usnáší se pomi- 1604. nouti mlčením, že Židé pracují na vinicích, které Adam Hrzan z Harasova drží zástavou od Polyxeny z Rožmberka, ačkoliv nesnáší se to s výsadami měst- skými. 20. října 1604. Téhož dne [v středu po sv. Lukáši I. 1604] bylo v radě uvažo- váno: kterak Židé v lisu toho času od Jí Mti paní z Rožmberka panu Adamovi Hrzanovi při vinicích Biskupkách ležícím a zástavou toho všeho držícímu víno sobě vydělávají a tam se sdržují, an to proti pri- vilejim od JMtí králův českých potvrzeným, aby Židé města Litoměřic míle zšíří i zdéli prázdni byli; kterak by to přetrženo býti mohlo. Jest snešeno a uváženo takto: poněvadž vinice ani lis na gruntech obecných není a on pan Hrzan člověk neduotklivý jest, aby se ta věc tak jako v nevědomost obrátila a mlčením pominula. Arch. města Litoměřic. Acta radní 1603—1607. 1000. Smlouva tržní o prodej másla ze statku 1604. Českodubského Židům Valentinovi z Dubu a Mar- kovi Šťastnému z Ml. Boleslavi, za kteréhož posled- ního zaručil se Jakub Žid z města Sobotky. 3. pro- since 1604. (Česky.) Archiv města Českého Dubu. Kniha zápisů f. 61. 1001. Speculum Judaeorum, to jest Zrcadlo židov- 1604. ské od Arnošta Ferdinanda Hessa v lékařství doktora vydané, a nyní skrze Martina Carchesia jinak Krausa z Krausnthalu, předního radního písaře v Starém městě Pražském na česko přeložené. Léta Páně 1604. (Tisk.) 1002. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, koupili 1605. k špitálu židovskému dům za 350 kop gr. č. 19. ledna 1605. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, úředníci nad špitálem židov- ským nařízení, koupili k špitálu duom vedle krchova židovského za fortnou ležící od někdy Matouše Blovskýho za půl čtvrta sta kop
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 771 gehorsamb und gutwillig dargeben, oder aber in 10 Tausend Gulden 1604. auf zwei Jahr [ohne] wiederzuzahlende Interesse darleihen wöllen. Könnt es nit in Bargeld sein, doch halben Theil in Geld, halb in Silberge- schmeid, oder auch theils in guten annehmblichen Tuchen. Per impera- torem 10. Augusti 1604. 999. Městská rada Litoměřická usnáší se pomi- 1604. nouti mlčením, že Židé pracují na vinicích, které Adam Hrzan z Harasova drží zástavou od Polyxeny z Rožmberka, ačkoliv nesnáší se to s výsadami měst- skými. 20. října 1604. Téhož dne [v středu po sv. Lukáši I. 1604] bylo v radě uvažo- váno: kterak Židé v lisu toho času od Jí Mti paní z Rožmberka panu Adamovi Hrzanovi při vinicích Biskupkách ležícím a zástavou toho všeho držícímu víno sobě vydělávají a tam se sdržují, an to proti pri- vilejim od JMtí králův českých potvrzeným, aby Židé města Litoměřic míle zšíří i zdéli prázdni byli; kterak by to přetrženo býti mohlo. Jest snešeno a uváženo takto: poněvadž vinice ani lis na gruntech obecných není a on pan Hrzan člověk neduotklivý jest, aby se ta věc tak jako v nevědomost obrátila a mlčením pominula. Arch. města Litoměřic. Acta radní 1603—1607. 1000. Smlouva tržní o prodej másla ze statku 1604. Českodubského Židům Valentinovi z Dubu a Mar- kovi Šťastnému z Ml. Boleslavi, za kteréhož posled- ního zaručil se Jakub Žid z města Sobotky. 3. pro- since 1604. (Česky.) Archiv města Českého Dubu. Kniha zápisů f. 61. 1001. Speculum Judaeorum, to jest Zrcadlo židov- 1604. ské od Arnošta Ferdinanda Hessa v lékařství doktora vydané, a nyní skrze Martina Carchesia jinak Krausa z Krausnthalu, předního radního písaře v Starém městě Pražském na česko přeložené. Léta Páně 1604. (Tisk.) 1002. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, koupili 1605. k špitálu židovskému dům za 350 kop gr. č. 19. ledna 1605. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, úředníci nad špitálem židov- ským nařízení, koupili k špitálu duom vedle krchova židovského za fortnou ležící od někdy Matouše Blovskýho za půl čtvrta sta kop
Strana 772
772 K HISTORII ŽIDŮ 1605. grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest týž dům Matouš sám jměl, držel a ním vládl, maje spraviti právem městským. Závdavku nebožtíkovi Matoušovi složili půl druhého sta kop grošuov českých. Dále platiti mají oc. K tomuto trhu a zápisu Václav Blovský, syn dobré paměti Matouše Blovského stoje osobně v radě i při knihách i na místě Alžběty matky a jiných spo- lečníkův statku po témž Matoušovi pozůstalého se přiznal a jej vy- konal. Actum in consilio f. 4. post Antonium 19. Januarii anno MDCV. Arch. města Prahy. 2170, f. 49. 1605. 1003. Samuel impresor jmenuje budoucí ženu spolumajetnicí půl domu svého. 16. února 1605. Samuel impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, že k půl domu svého mezi domy někdy Marka Meyzle a Mojžíše im- pressora ležícímu připustil jest a zápisem tímto připouští Breyndl, Šalo- múna Gregora dceru, buducí ženu svou a děti, které by spolu zplodili, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí. Však jak Breyndl bez vůle jeho, tak on Samuel bez její vůle toho puol domu směniti, prodati ani jak zavaditi nemají a motci nebudou, ale vedle listův židovských k sobě se chovati mají. Byl při tom rabí David Zachariáš obecní starší a Enoch Altšul školník. Actum in consilio f. 4. post s. Valentini 16. Februarii anno MDCV. magistro civium domino Vencesilao sen. Krocino a Draho- bejle urbis prim. Archiv města Prahy. 2170, f. 50. 1605. 1004. Sněm království Českého, kterýž dne 4. února 1605 na hradě Pražském zahájen a 19. t. m. uzavřen byl, usnesl se o berni židovské jako r. 1604. 4.—19. února 1605. (Česky.) Desk. zápis. Zel. sněm 1603—10 v arch. zemsk. král. Č. 1605. 1005. Komora česká nařizuje prokuratoru krá- lovství Českého Florianovi Danielovi z Vatikanu a sekretáři komory Janovi Peldřimovskému z Vyš- kořic, aby se obnovení starších Židův Pražských vykonalo. V Praze, 10. března 1605. Urození a stateční rytíři, páni přátelé naši milí. Zdraví oc. Nastává již toho čas, aby Židé starší Pražští, starší obecní a rychtář mezi nimi, tak jakž se to každého roku vykonává, podlé způsobu předešlého ob-
772 K HISTORII ŽIDŮ 1605. grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest týž dům Matouš sám jměl, držel a ním vládl, maje spraviti právem městským. Závdavku nebožtíkovi Matoušovi složili půl druhého sta kop grošuov českých. Dále platiti mají oc. K tomuto trhu a zápisu Václav Blovský, syn dobré paměti Matouše Blovského stoje osobně v radě i při knihách i na místě Alžběty matky a jiných spo- lečníkův statku po témž Matoušovi pozůstalého se přiznal a jej vy- konal. Actum in consilio f. 4. post Antonium 19. Januarii anno MDCV. Arch. města Prahy. 2170, f. 49. 1605. 1003. Samuel impresor jmenuje budoucí ženu spolumajetnicí půl domu svého. 16. února 1605. Samuel impressor Žid stoje osobně v radě oznámil a přiznal se, že k půl domu svého mezi domy někdy Marka Meyzle a Mojžíše im- pressora ležícímu připustil jest a zápisem tímto připouští Breyndl, Šalo- múna Gregora dceru, buducí ženu svou a děti, které by spolu zplodili, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí. Však jak Breyndl bez vůle jeho, tak on Samuel bez její vůle toho puol domu směniti, prodati ani jak zavaditi nemají a motci nebudou, ale vedle listův židovských k sobě se chovati mají. Byl při tom rabí David Zachariáš obecní starší a Enoch Altšul školník. Actum in consilio f. 4. post s. Valentini 16. Februarii anno MDCV. magistro civium domino Vencesilao sen. Krocino a Draho- bejle urbis prim. Archiv města Prahy. 2170, f. 50. 1605. 1004. Sněm království Českého, kterýž dne 4. února 1605 na hradě Pražském zahájen a 19. t. m. uzavřen byl, usnesl se o berni židovské jako r. 1604. 4.—19. února 1605. (Česky.) Desk. zápis. Zel. sněm 1603—10 v arch. zemsk. král. Č. 1605. 1005. Komora česká nařizuje prokuratoru krá- lovství Českého Florianovi Danielovi z Vatikanu a sekretáři komory Janovi Peldřimovskému z Vyš- kořic, aby se obnovení starších Židův Pražských vykonalo. V Praze, 10. března 1605. Urození a stateční rytíři, páni přátelé naši milí. Zdraví oc. Nastává již toho čas, aby Židé starší Pražští, starší obecní a rychtář mezi nimi, tak jakž se to každého roku vykonává, podlé způsobu předešlého ob-
Strana 773
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 773 noveni byli. A protož jménem a na místě JMti Cské, pána našeho nej- 1605. milostivějšího, vás napomínáme, abyšte, dá-li Bůh zejtřejšího dne sje- douce společně do ulice židovské podlé příležícího poznamenání ty starší, též starší obecní a rychtáře způsobem předešlým obnovili, a učiníc jim všem napomenutí, jak by se tíž starší k obci a zase proti tomu obec k nim starším chovati jměli, vedle toho jim nížepsané vy- měření v známost uveďte a jménem JMti Cské, aby se tak chovati hleděli, o tom poručte, totiž: jestli by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův neřádných, nenáležitých handlův, anebo čeho k tomu podobného, kdy budoucně dopustil, toho každého Žida aby oni starší podlé provinění jeho a jich spravedlivého uznání buď vězením, na statku neb i na hrdle ztrestati dali. A pokudž by se od koho z osob stavů vyšších jaké přímluvy za takového přestupníka dály, na takové přímluvy, bez jistého našeho na místě JMti Cské k tomu dovolení a a poručení, aby žádnému nic nepřehlídali a provinění jeho neodpouštěli, nýbrž každého vedle zasloužení trestali, tak aby tím způsobem ti ne- řádové, kteříž sou se posavad tejně i zjevně mezi nimi nacházeli a průchod svůj nejedněm lidem na znamenitou zhoubu a škodu jměli, k skutečnému přetržení přijíti mohli. Na tom JMti Cské milostivá vůle naplněna bude. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek po neděli postní Reminiscere 1605. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/6. 1006. Usnešení sněmu království Českého, jenž 1605. zahájen byl na hradě Pražském v středu po sv. Duchu (1. června) a zavřín v outerý po Tělu božím (14. června) r. 1605: O berni z domů židovských. Židé pak, kteří jak v městech Pražských tak i jinde kdekoliv v království Českém osedlí jsou, poněvadž v pokoji zůstávají a dosti skrovné pomoci k této po- třebě válečné činí, nicméně obchody a handle své hojněji nežli kteří řemeslníci vedou, berně z domův svých židovských předešlým sněmem na ně vložené, kteréž prvé nejvyšším berníkům odvozovali, ty nyní též k úřadu nejvyššího purkrabství Pražského níže psaným nejvyšším ber- níkům zemským od nás tímto sněmem nařízeným skládati mají. A jakož jsou prvé na dva rozdílné termíny, totiž na svatého Bartoloměje po dvou kopách míšenských a na svatého Mikuláše též po dvou kopách míšenských dávali: nyní pak k této tak nevyhnutedlné potřebě, mimo touž předešle od nich odvozovanou berni, při každém výš jmenovaném termínu ještě po dvou kopách míšenských výšeji, tak aby toho při
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 773 noveni byli. A protož jménem a na místě JMti Cské, pána našeho nej- 1605. milostivějšího, vás napomínáme, abyšte, dá-li Bůh zejtřejšího dne sje- douce společně do ulice židovské podlé příležícího poznamenání ty starší, též starší obecní a rychtáře způsobem předešlým obnovili, a učiníc jim všem napomenutí, jak by se tíž starší k obci a zase proti tomu obec k nim starším chovati jměli, vedle toho jim nížepsané vy- měření v známost uveďte a jménem JMti Cské, aby se tak chovati hleděli, o tom poručte, totiž: jestli by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův neřádných, nenáležitých handlův, anebo čeho k tomu podobného, kdy budoucně dopustil, toho každého Žida aby oni starší podlé provinění jeho a jich spravedlivého uznání buď vězením, na statku neb i na hrdle ztrestati dali. A pokudž by se od koho z osob stavů vyšších jaké přímluvy za takového přestupníka dály, na takové přímluvy, bez jistého našeho na místě JMti Cské k tomu dovolení a a poručení, aby žádnému nic nepřehlídali a provinění jeho neodpouštěli, nýbrž každého vedle zasloužení trestali, tak aby tím způsobem ti ne- řádové, kteříž sou se posavad tejně i zjevně mezi nimi nacházeli a průchod svůj nejedněm lidem na znamenitou zhoubu a škodu jměli, k skutečnému přetržení přijíti mohli. Na tom JMti Cské milostivá vůle naplněna bude. Dán na hradě Pražském ve čtvrtek po neděli postní Reminiscere 1605. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/6. 1006. Usnešení sněmu království Českého, jenž 1605. zahájen byl na hradě Pražském v středu po sv. Duchu (1. června) a zavřín v outerý po Tělu božím (14. června) r. 1605: O berni z domů židovských. Židé pak, kteří jak v městech Pražských tak i jinde kdekoliv v království Českém osedlí jsou, poněvadž v pokoji zůstávají a dosti skrovné pomoci k této po- třebě válečné činí, nicméně obchody a handle své hojněji nežli kteří řemeslníci vedou, berně z domův svých židovských předešlým sněmem na ně vložené, kteréž prvé nejvyšším berníkům odvozovali, ty nyní též k úřadu nejvyššího purkrabství Pražského níže psaným nejvyšším ber- níkům zemským od nás tímto sněmem nařízeným skládati mají. A jakož jsou prvé na dva rozdílné termíny, totiž na svatého Bartoloměje po dvou kopách míšenských a na svatého Mikuláše též po dvou kopách míšenských dávali: nyní pak k této tak nevyhnutedlné potřebě, mimo touž předešle od nich odvozovanou berni, při každém výš jmenovaném termínu ještě po dvou kopách míšenských výšeji, tak aby toho při
Strana 774
774 K HISTORII ŽIDŮ 1605. každém termínu po čtyrech kopách míšenských učinilo, dáti a odvésti mají a povinni jsou. 1.—14. června 1605. Desk. záp. Zel. sněm. 1603—10 v arch. zemsk. kr. Česk. 1605. 1007. Usnešení sněmu království Českého, kterýž v outerý po sv. Bartoloměji (30. srpna) I. 1605 na hradě Pražském zahájen a v pondělí po sv. Jiljí (5. září) uzavřen byl: O berni z domův židovských. Židé pak, kteří jak v městech Pražských tak i jinde kdekoliv v království Českém osedlí jsou, poněvadž v pokoji zůstávají a dosti skrovné pomoci k této potřebě válečné činí, nicméně obchody a handle své hojněji, nežli kteří řemeslníci vedou, berně z domův svých židovských předešlým sněmem na ně vložené, kteréž prvé nejvyšším berníkům odvozovali, ty nyní též berníkům tímto sněmem voleným nížepsaným k úřadu nejvyššího pur- krabství Pražského na dva termíny výš psané po dvou kopách míšen. skládati mají a povinni jsou. 30. srpna — 5. září 1605. Desk. záp. Zel. sněm. 1603—10 v arch. zemsk. kr. Česk. 1605. 1008. Usnešení synody arcidiecese Pražské o Ži- dech. 28. září 1605. De professione fidei et ejus tuendae cura. Ut spiritualium damnorum, quae ex nimia Judaeorum consuetu- dine, nimioque commercio fidelibus afferri solent, occasionem adimamus, prohibemus, ne Christiani ad convivia, nuptias, vel dies festos syna- gogas Judaeorum accedant, aut cum eis ludant, choreasve agant, seu in eorum famulatu sint. Neve christianae mulieres Judaeorum nutrices in eorum domibus esse ullo pacto possint. Parentes autem ne filios suos, filiasve mittant ad aliquam artem, sive liberalem, sive alterius generis a Judaeis discendam. Nulli clerici vel laici pecuniam apud quemvis Judaeum deponant, ut ratione mutui vel depositi aliquid, praeter sortem ex convento, vel principaliter ab eo, alioque homine sperent, alioquin usuram committunt. De baptismo. Antequam baptizandus admittatur, sive Judaeus sit, sive paganus, sive Turca, quaerentur a nobis, vel ab officiali nostro testimonia certa de ejus conditione, anteacta vita statuque omni, et ejus voluntatem diligenter explorabimus, utrum ex animo, veraque pietate baptismum petat. Si ita comperiatur, illum alicui pio et religioso viro committemus, a quo fidei et christianae vitae institutionibus accurate erudiatur; qui
774 K HISTORII ŽIDŮ 1605. každém termínu po čtyrech kopách míšenských učinilo, dáti a odvésti mají a povinni jsou. 1.—14. června 1605. Desk. záp. Zel. sněm. 1603—10 v arch. zemsk. kr. Česk. 1605. 1007. Usnešení sněmu království Českého, kterýž v outerý po sv. Bartoloměji (30. srpna) I. 1605 na hradě Pražském zahájen a v pondělí po sv. Jiljí (5. září) uzavřen byl: O berni z domův židovských. Židé pak, kteří jak v městech Pražských tak i jinde kdekoliv v království Českém osedlí jsou, poněvadž v pokoji zůstávají a dosti skrovné pomoci k této potřebě válečné činí, nicméně obchody a handle své hojněji, nežli kteří řemeslníci vedou, berně z domův svých židovských předešlým sněmem na ně vložené, kteréž prvé nejvyšším berníkům odvozovali, ty nyní též berníkům tímto sněmem voleným nížepsaným k úřadu nejvyššího pur- krabství Pražského na dva termíny výš psané po dvou kopách míšen. skládati mají a povinni jsou. 30. srpna — 5. září 1605. Desk. záp. Zel. sněm. 1603—10 v arch. zemsk. kr. Česk. 1605. 1008. Usnešení synody arcidiecese Pražské o Ži- dech. 28. září 1605. De professione fidei et ejus tuendae cura. Ut spiritualium damnorum, quae ex nimia Judaeorum consuetu- dine, nimioque commercio fidelibus afferri solent, occasionem adimamus, prohibemus, ne Christiani ad convivia, nuptias, vel dies festos syna- gogas Judaeorum accedant, aut cum eis ludant, choreasve agant, seu in eorum famulatu sint. Neve christianae mulieres Judaeorum nutrices in eorum domibus esse ullo pacto possint. Parentes autem ne filios suos, filiasve mittant ad aliquam artem, sive liberalem, sive alterius generis a Judaeis discendam. Nulli clerici vel laici pecuniam apud quemvis Judaeum deponant, ut ratione mutui vel depositi aliquid, praeter sortem ex convento, vel principaliter ab eo, alioque homine sperent, alioquin usuram committunt. De baptismo. Antequam baptizandus admittatur, sive Judaeus sit, sive paganus, sive Turca, quaerentur a nobis, vel ab officiali nostro testimonia certa de ejus conditione, anteacta vita statuque omni, et ejus voluntatem diligenter explorabimus, utrum ex animo, veraque pietate baptismum petat. Si ita comperiatur, illum alicui pio et religioso viro committemus, a quo fidei et christianae vitae institutionibus accurate erudiatur; qui
Strana 775
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 775 tum sic instructus ad ecclesiam ducatur communi vestitu, ut a nobis 1605. seu ab eo, cui id muneris delegabimus, baptismum suscipiat, et statim albam vestem rite accipiet, sacris caeremoniis ex sanctae ecclesiae in- stituto adhibitis. Et quoniam dilatio baptismi adulti convenit, poterit plerumque ad majorem sacramenti cultum, unum ex statis temporibus paschae et pentecostes expectari. Interroganti sacerdoti respondeat ipse, non patrinus; qui tamen semper assistat, tanquam pro baptizando spondeat. Quod vero, licet horribile dictu sit, aliquando tamen evenisse compertum est, aliquem scilicet ad turpem quaestum iterum baptismum suscepisse; id ne accidat, antequam aliqui baptizentur adulti, omni studio curetur, ut isti homines, vel Judaei, vel Turcae, qui baptismum sibi conferri petierint, plane dignoscantur; de illorum conditione ac statu omni, quantum licuerit, testimonium a probatis viris obsignatum nobis exhibeant. Tisk. Synodus archidioecesana Pragensis &. 1009. Císař Rudolf II. Pražanům Staroměstským, 1605. aby Jakuba Goldšeidera při obecní přísaze, kteráž se od jiných Židův užívá, zůstavili. Na hradě Pražském, 29. října 1605. Rudolf oc. Poctiví věrní naši milí! Jakou jste přísahu těchto časův neobyčejnou Jakubovi Goldšeyderovi, Židu Pražskému, v té při mezi týmž Židem a urozenou Marií šlechtičnou z Šternberka na Zelené Hoře, nám milou, při právě Starého města Pražského zašlé, v spisu podali, a jej k vykonání jí přidržeti chtěli, to vše jsme v milostivém a spra- vedlivém uvážení Našem císařském jmiti ráčili. I poněvadž jest již z ta- kových přísah židovských, kteréž jsou předešle v zvyklosti byly, dávno sešlo, protož toho při nynějším způsobu zanechávati, a jej Goldšeydera při obecní, kteráž se od jiných Židův těchto časů zachovává, přísaze zuostavovati a vám při tom poroučeti ráčíme, abyste vědouce o takové jisté resolucí Naší císařské jej Goldšeydera k té od vás jemu podané přísaze nenutili, nýbrž jeho s jinými Židy v rovnosti zanechali, jináče nečiníce. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po ss. Šimona a Judy léta 605. Op. Archiv musea král. Česk. 1010. Císař Rudof II. purkmistru a radě v Mladé 1606. Boleslavi, aby s Židem Šalomounem rabím o mírné splácení dluhu Václavem zvonařem mu povinného jednali. Na hradě Pražském, 19. ledna 1606.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 775 tum sic instructus ad ecclesiam ducatur communi vestitu, ut a nobis 1605. seu ab eo, cui id muneris delegabimus, baptismum suscipiat, et statim albam vestem rite accipiet, sacris caeremoniis ex sanctae ecclesiae in- stituto adhibitis. Et quoniam dilatio baptismi adulti convenit, poterit plerumque ad majorem sacramenti cultum, unum ex statis temporibus paschae et pentecostes expectari. Interroganti sacerdoti respondeat ipse, non patrinus; qui tamen semper assistat, tanquam pro baptizando spondeat. Quod vero, licet horribile dictu sit, aliquando tamen evenisse compertum est, aliquem scilicet ad turpem quaestum iterum baptismum suscepisse; id ne accidat, antequam aliqui baptizentur adulti, omni studio curetur, ut isti homines, vel Judaei, vel Turcae, qui baptismum sibi conferri petierint, plane dignoscantur; de illorum conditione ac statu omni, quantum licuerit, testimonium a probatis viris obsignatum nobis exhibeant. Tisk. Synodus archidioecesana Pragensis &. 1009. Císař Rudolf II. Pražanům Staroměstským, 1605. aby Jakuba Goldšeidera při obecní přísaze, kteráž se od jiných Židův užívá, zůstavili. Na hradě Pražském, 29. října 1605. Rudolf oc. Poctiví věrní naši milí! Jakou jste přísahu těchto časův neobyčejnou Jakubovi Goldšeyderovi, Židu Pražskému, v té při mezi týmž Židem a urozenou Marií šlechtičnou z Šternberka na Zelené Hoře, nám milou, při právě Starého města Pražského zašlé, v spisu podali, a jej k vykonání jí přidržeti chtěli, to vše jsme v milostivém a spra- vedlivém uvážení Našem císařském jmiti ráčili. I poněvadž jest již z ta- kových přísah židovských, kteréž jsou předešle v zvyklosti byly, dávno sešlo, protož toho při nynějším způsobu zanechávati, a jej Goldšeydera při obecní, kteráž se od jiných Židův těchto časů zachovává, přísaze zuostavovati a vám při tom poroučeti ráčíme, abyste vědouce o takové jisté resolucí Naší císařské jej Goldšeydera k té od vás jemu podané přísaze nenutili, nýbrž jeho s jinými Židy v rovnosti zanechali, jináče nečiníce. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po ss. Šimona a Judy léta 605. Op. Archiv musea král. Česk. 1010. Císař Rudof II. purkmistru a radě v Mladé 1606. Boleslavi, aby s Židem Šalomounem rabím o mírné splácení dluhu Václavem zvonařem mu povinného jednali. Na hradě Pražském, 19. ledna 1606.
Strana 776
776 K HISTORII ŽIDŮ 1606. Mladoboleslavským o Václava zvonaře oc. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Z příležící suplikací Nám od Václava zvonaře spolu souseda vašeho podané, v jaké příčině k Nám se strany dluhu Šalomounovi rabí Židu u vás v Boleslavi bydlejícímu povinného [...) a také za jaké milostivé zpomožení a ochranu Nás v té věci poníženě prosí, vyrozumíte. I poněvadž jest tomu rozuměti, že jest týž dluh na větším díle lichvou židovskou vzešel a nyní by jej týž Žid o živnůstku jeho, chtíce jej pojednou zaplacený míti, připraviti usiloval, protož vám milostivě poroučeti ráčíme, abyste suplikanta v tom náležitě opatřili, s týmž Židem, aby od něho touž sumu na termíny v suplikací jmeno- vané bral, jednali a jej k tomu, aby to mírné podání téhož zvonaře ujal, přičiniti hleděli. Vědouce že na tom jistou a milostivou vůli Naši císařskou naplníte. Dán ut supra [ve čtvrtek po sv. Prišce] 1606. Místodrž. archiv král. Českého. Kop. 115, f. 6 r. 1606. 1011. Císař Rudolf II. nejvyššímu mincmistru Krišt. z Sebuzína, aby šepmistři Kutnohorští Židu Lazarovi z Mladé Boleslavi k dluhům na některých spolusousedích Kutnohorských dopomohli. Na hradě Pražském, 18. února 1606. Panu nejvyššímu minemistru království Českého Krystofovi z Se- buzína o Žida Lazara. Rudolf oc. Urozený v. n. m. Z příležící suplikací Nám od Lazara Žida z města Boleslava Mladého nad Jizerou podané, jakou sobě stížnost do poctivých šepmistrův a konšelův na Horách Kutnách, že by mu k dluhům jeho spravedlivým přiznalým na některých spolu sousedích svých netoliko dopomáhati nechtěli, nýbrž jich v tom, aby mu ne- platili, berouce příčinu, že Židé Hor Kuten všemi obyčeji prázdni býti mají, posilňovali, pokládá, a jakého opatření v té příčině při Nás vy- hledává, vyrozumíš. I poněvadž se tomu srozumívá, že týž Žid tam na Horách Kutnách žádných handlův nevede, toliko řemeslníky, kteříž k němu do Boleslavě přicházeli, vorkaufem i jinak pro pohodlí města neb lidu na týchž Horách Kutnách bydlejícího zakládal, pročež slušně oni Horníci jemu nedopomáháním k týmž dluhům překážky činiti ne- mohou. A protož tobě milostivě poroučeti ráčíme, aby to při nich šep- mistřích a radě na Horách Kutnách dostatečně nařídil a opatřil, aby oni nechaje takových zbytečných a daremných vejmluv na straně, na- hoře jmenovanému Židu k týmž jeho dluhům, kteří na žádném odporu nepozůstávají, skutečně dopomáhali a Nás tím dále zaneprázdňovati ne-
776 K HISTORII ŽIDŮ 1606. Mladoboleslavským o Václava zvonaře oc. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Z příležící suplikací Nám od Václava zvonaře spolu souseda vašeho podané, v jaké příčině k Nám se strany dluhu Šalomounovi rabí Židu u vás v Boleslavi bydlejícímu povinného [...) a také za jaké milostivé zpomožení a ochranu Nás v té věci poníženě prosí, vyrozumíte. I poněvadž jest tomu rozuměti, že jest týž dluh na větším díle lichvou židovskou vzešel a nyní by jej týž Žid o živnůstku jeho, chtíce jej pojednou zaplacený míti, připraviti usiloval, protož vám milostivě poroučeti ráčíme, abyste suplikanta v tom náležitě opatřili, s týmž Židem, aby od něho touž sumu na termíny v suplikací jmeno- vané bral, jednali a jej k tomu, aby to mírné podání téhož zvonaře ujal, přičiniti hleděli. Vědouce že na tom jistou a milostivou vůli Naši císařskou naplníte. Dán ut supra [ve čtvrtek po sv. Prišce] 1606. Místodrž. archiv král. Českého. Kop. 115, f. 6 r. 1606. 1011. Císař Rudolf II. nejvyššímu mincmistru Krišt. z Sebuzína, aby šepmistři Kutnohorští Židu Lazarovi z Mladé Boleslavi k dluhům na některých spolusousedích Kutnohorských dopomohli. Na hradě Pražském, 18. února 1606. Panu nejvyššímu minemistru království Českého Krystofovi z Se- buzína o Žida Lazara. Rudolf oc. Urozený v. n. m. Z příležící suplikací Nám od Lazara Žida z města Boleslava Mladého nad Jizerou podané, jakou sobě stížnost do poctivých šepmistrův a konšelův na Horách Kutnách, že by mu k dluhům jeho spravedlivým přiznalým na některých spolu sousedích svých netoliko dopomáhati nechtěli, nýbrž jich v tom, aby mu ne- platili, berouce příčinu, že Židé Hor Kuten všemi obyčeji prázdni býti mají, posilňovali, pokládá, a jakého opatření v té příčině při Nás vy- hledává, vyrozumíš. I poněvadž se tomu srozumívá, že týž Žid tam na Horách Kutnách žádných handlův nevede, toliko řemeslníky, kteříž k němu do Boleslavě přicházeli, vorkaufem i jinak pro pohodlí města neb lidu na týchž Horách Kutnách bydlejícího zakládal, pročež slušně oni Horníci jemu nedopomáháním k týmž dluhům překážky činiti ne- mohou. A protož tobě milostivě poroučeti ráčíme, aby to při nich šep- mistřích a radě na Horách Kutnách dostatečně nařídil a opatřil, aby oni nechaje takových zbytečných a daremných vejmluv na straně, na- hoře jmenovanému Židu k týmž jeho dluhům, kteří na žádném odporu nepozůstávají, skutečně dopomáhali a Nás tím dále zaneprázdňovati ne-
Strana 777
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 777 dopouštěli. Vědouce, že oc. Dán oc v sobotu po nedělí Invocavit 1606. [léta 1606]. Arch. místodrž. král. Českého. Kop. 115, ƒ 27. 1012. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města 1606. Pardubic, aby s měštěnínem Starého města Praž- ského Lor. Štorkem jednali v příčině sčekání nebo uplácení dluhu jemu Salomenou židovkou z Par- dubic povinného. Na hradě Pražském, 18. února 1606. Pardubským o jednání s věřitelem Salomeny židovky. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Odsílati vám ráčíme příležitě suplikací Salomeny židovky u vás v Pardubicích bydlící, z níž jakého zpomožení z strany dluhu poctivému Lorencovi Štorkovi měštěnínu Starého města Pražského za věci krámské povinného, pro kterýž ji (jakž zpravuje) velice ztěžuje, chtíce mu jej, toliko aby malé strpení měl, až by dluhy své mezi lidmi zvyupomínati mohla, náležitě zaplatiti, při Nás vyhledává, šířeji vyrozumíte. Kdež aby té chudé židovce zpomoženo býti mohlo, tak aby dokonce příčinou jeho Štorka k záhubě přivedena nebyla, po- roučeti vám milostivě ráčíme, abyste s týmž Štorkem dostatečně jednali, jemu to vše, jak mnoho tisíc jest mu táž židovka v některých letech za věci a zboží krámské na hotově odvedla, aby maje nad ní utrpení jí toho pozůstávajícího dluhu, nejsa záhuby její žádostiv, do některého času, aby ona tolikéž dluhy své při lidech zvyupomínati mohla, sčekání učinil, anebo jej od ní na termíny jí k placení možné pomalu bral, předložili a jej k tomu, aby jí takové pohodlí v placení učinil, povolným svým jednáním přivésti hleděli. Vědouce, že na tom oc. Dán oc v so- botu po neděli postní Invocavit léta 1606. Arch. míst. král. Č. Kop 115, f. 26 p. v 1013 Císař Rudolf II. přimlouvá se k stavům če- 1606. ským, aby Filipa Langa z Langenfelzu i s jeho syny za obyvatele království Českého přijali. Na hradě Pražském, 23. února 1606. Do sněmu království Českého o přijetí za obyvatele do země Filipa Langa s syny jeho Ferdinandem a Ondřejem.*) Rudolf oc. Vysoce urozený, urození, stateční, slovutní, poctiví a opatrní v. n. m. Milostivě vás tejna nečiníme, že sme od Filipa Langa *) Filip Lang, komoří císaře Rudolfa II., byl původem Žid z Tyrolska.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 777 dopouštěli. Vědouce, že oc. Dán oc v sobotu po nedělí Invocavit 1606. [léta 1606]. Arch. místodrž. král. Českého. Kop. 115, ƒ 27. 1012. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města 1606. Pardubic, aby s měštěnínem Starého města Praž- ského Lor. Štorkem jednali v příčině sčekání nebo uplácení dluhu jemu Salomenou židovkou z Par- dubic povinného. Na hradě Pražském, 18. února 1606. Pardubským o jednání s věřitelem Salomeny židovky. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Odsílati vám ráčíme příležitě suplikací Salomeny židovky u vás v Pardubicích bydlící, z níž jakého zpomožení z strany dluhu poctivému Lorencovi Štorkovi měštěnínu Starého města Pražského za věci krámské povinného, pro kterýž ji (jakž zpravuje) velice ztěžuje, chtíce mu jej, toliko aby malé strpení měl, až by dluhy své mezi lidmi zvyupomínati mohla, náležitě zaplatiti, při Nás vyhledává, šířeji vyrozumíte. Kdež aby té chudé židovce zpomoženo býti mohlo, tak aby dokonce příčinou jeho Štorka k záhubě přivedena nebyla, po- roučeti vám milostivě ráčíme, abyste s týmž Štorkem dostatečně jednali, jemu to vše, jak mnoho tisíc jest mu táž židovka v některých letech za věci a zboží krámské na hotově odvedla, aby maje nad ní utrpení jí toho pozůstávajícího dluhu, nejsa záhuby její žádostiv, do některého času, aby ona tolikéž dluhy své při lidech zvyupomínati mohla, sčekání učinil, anebo jej od ní na termíny jí k placení možné pomalu bral, předložili a jej k tomu, aby jí takové pohodlí v placení učinil, povolným svým jednáním přivésti hleděli. Vědouce, že na tom oc. Dán oc v so- botu po neděli postní Invocavit léta 1606. Arch. míst. král. Č. Kop 115, f. 26 p. v 1013 Císař Rudolf II. přimlouvá se k stavům če- 1606. ským, aby Filipa Langa z Langenfelzu i s jeho syny za obyvatele království Českého přijali. Na hradě Pražském, 23. února 1606. Do sněmu království Českého o přijetí za obyvatele do země Filipa Langa s syny jeho Ferdinandem a Ondřejem.*) Rudolf oc. Vysoce urozený, urození, stateční, slovutní, poctiví a opatrní v. n. m. Milostivě vás tejna nečiníme, že sme od Filipa Langa *) Filip Lang, komoří císaře Rudolfa II., byl původem Žid z Tyrolska.
Strana 778
778 K HISTORII ŽIDŮ 1606. z Langenfelzu, rady Naší a hejtmana obojích měst Kremže a Štainu v. milého, ve vší poníženosti za milostivou přímluvu Naši, abyste jej s syny jeho Ferdinandem a Ondřejem za obyvatele království Českého přijali, snažně prošeni. Kdež jsouce My témuž Filipovi Langovi, jak pro služby, jež jest od třiceti let a osm slavnému domu Našemu Ra- kouskému a Jeho Lásce, dobré a vzáctné paměti, arciknížeti Rakou- skému Ferdinandovi, panu strejci Našemu zvláště milému, až právě do smrti a sjití z světa Jeho Lásky věrně a pilně činil a v nich větší díl věku svého počestně strávil, tak také Nám k milostivému zalíbení Na- šemu již od několika let pořád též pilně a věrně činiti nepřestává, vší milostí Naší císařskou nakloněni, a aby budoucně tím podstatněji Nám sloužiti mohl i také toho hojnější příčinu měl čím Nás k sobě milosti- věji náchylného býti: k vám se za něho milostivě přimlouvati i také žádati ráčíme, když při vás toho vyhledávati a za přijetí do země žá- dati bude, že jej i s nadepsanými Ferdinandem a Ondřejem, syny jeho, za obyvatele království tohoto podlé starobylého, chvalitebného po- řádku a obyčeje přijmete a této milostivé přímluvy Naší císařské a královské (kteréž se velice těší) vskutku užiti dáte, neb na tom ob- zvláštní zalíbení a milostivou žádost i také vůli Naši císařskou naplníte; což My vám zase vší milostí zpomínati a vynahražovati ráčíme. Dán na hradě Našem Pražském ve čtvrtek u vigilii sv. Matěje apoštola léta 1606. Arch. místodrž král. Česk. Kop. 115, f. 31. 1606. 1014. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Nového Bydžova, aby s věřiteli Žida Izáka Lazara v příčině splácení dluhu vyjednávali. Na hradě Pražském, 28. února 1606. Novobydžovským o jednání s věřiteli Izáka Lazara Žida. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Odsílati vám ráčíme suplikací pří- ležící Izáka Lazara Žida u vás při městě Bydžově bydlejícího, z níž, jakého zpomožení při Nás strany věřitelův svých, kteříž na něj o zá- platu tuze nastupují, oznamujíc některé příčiny, proč jim tak pojednou (chtíce to rád učiniti) platce býti nemůže a k jakému jest neštěstí přišel, vyhledává, šířeji vyrozumíte. Kdež aby tomu Židu nějak zpomoženo bylo, poroučíme vám milostivě, abyste s týmiž věřiteli jeho, o kterýchž vám od něho oznámeno bude, s pilností jednali, jim to vše, k jakému jest neštěstí po dvakráte přišel a tou příčinou sebe v dluhy uvedl, před- ložili, aby oni, majíce nad ním lítost, jemu nějaké pohodlí v placení týchž jeho dluhův učinili a příčinou dokonalé záhuby jeho nebyli.
778 K HISTORII ŽIDŮ 1606. z Langenfelzu, rady Naší a hejtmana obojích měst Kremže a Štainu v. milého, ve vší poníženosti za milostivou přímluvu Naši, abyste jej s syny jeho Ferdinandem a Ondřejem za obyvatele království Českého přijali, snažně prošeni. Kdež jsouce My témuž Filipovi Langovi, jak pro služby, jež jest od třiceti let a osm slavnému domu Našemu Ra- kouskému a Jeho Lásce, dobré a vzáctné paměti, arciknížeti Rakou- skému Ferdinandovi, panu strejci Našemu zvláště milému, až právě do smrti a sjití z světa Jeho Lásky věrně a pilně činil a v nich větší díl věku svého počestně strávil, tak také Nám k milostivému zalíbení Na- šemu již od několika let pořád též pilně a věrně činiti nepřestává, vší milostí Naší císařskou nakloněni, a aby budoucně tím podstatněji Nám sloužiti mohl i také toho hojnější příčinu měl čím Nás k sobě milosti- věji náchylného býti: k vám se za něho milostivě přimlouvati i také žádati ráčíme, když při vás toho vyhledávati a za přijetí do země žá- dati bude, že jej i s nadepsanými Ferdinandem a Ondřejem, syny jeho, za obyvatele království tohoto podlé starobylého, chvalitebného po- řádku a obyčeje přijmete a této milostivé přímluvy Naší císařské a královské (kteréž se velice těší) vskutku užiti dáte, neb na tom ob- zvláštní zalíbení a milostivou žádost i také vůli Naši císařskou naplníte; což My vám zase vší milostí zpomínati a vynahražovati ráčíme. Dán na hradě Našem Pražském ve čtvrtek u vigilii sv. Matěje apoštola léta 1606. Arch. místodrž král. Česk. Kop. 115, f. 31. 1606. 1014. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Nového Bydžova, aby s věřiteli Žida Izáka Lazara v příčině splácení dluhu vyjednávali. Na hradě Pražském, 28. února 1606. Novobydžovským o jednání s věřiteli Izáka Lazara Žida. Rudolf oc. Opatrní v. n. m. Odsílati vám ráčíme suplikací pří- ležící Izáka Lazara Žida u vás při městě Bydžově bydlejícího, z níž, jakého zpomožení při Nás strany věřitelův svých, kteříž na něj o zá- platu tuze nastupují, oznamujíc některé příčiny, proč jim tak pojednou (chtíce to rád učiniti) platce býti nemůže a k jakému jest neštěstí přišel, vyhledává, šířeji vyrozumíte. Kdež aby tomu Židu nějak zpomoženo bylo, poroučíme vám milostivě, abyste s týmiž věřiteli jeho, o kterýchž vám od něho oznámeno bude, s pilností jednali, jim to vše, k jakému jest neštěstí po dvakráte přišel a tou příčinou sebe v dluhy uvedl, před- ložili, aby oni, majíce nad ním lítost, jemu nějaké pohodlí v placení týchž jeho dluhův učinili a příčinou dokonalé záhuby jeho nebyli.
Strana 779
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 779 Vědouce, že na tom jistou a milostivou vůli Naši císařskou naplníte. 1606. Dán na hradě Pražském v outerý po sv. Matěji léta 1606. Arch. místodrž. král. Česk Kop. 115, f. 34 v. 1015. Židovská obec v Praze prosí císaře Ru- 1606. dolfa II. za potvrzení řádu obecního majestátem, kterýž by stanovil, že osoby z celé obce volené mají ustanovovati radu židovskou a rychtáře a se- znam jich předložiti císaři k potvrzení. V Praze, [7. března] 1606. 9 Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unuberwundlichister Rö- mischer Kaiser, auch zue Ungern und Böhemb oc König oc. Allergnädi- gister Herr! Euer Kais. Mt. wünschen wir von dem allmächtigen Gott glückselige langwürige Regierung und Uberwundung aller Feinde ganz treulichen. Und haben demnach nicht umgehen können Euer Kais. Mt. in aller unterthänigsten und tiefen Demueth supplicirent zue bitten: demnach bei Regierung und Zeiten hochlöblichister Gedächtnus E. Kais. Mr. Vorfahren, als Kaiser Ferdinandi und Maximiliani, E. Kais. Mt. hochstgeliebten Herrn Grossvater und Herrn Vater oc, dieser löbliche Gebrauch und Gewohnheit gehalten, auch bei glückseliger Regierung E. Kais. Mt. als unsers allergnädigisten Herrn dies noch observirt und gewöhnlichen gehalten wird, dass, wenn alljährlichen die Altisten oder der Juden Rath renovirt und verneuert solle werden, von und aus der ganzen unser juedischen Gemeine zweiundzwanzig Personen auserkoren werden, welche mit einem sonderlichen juedischen Eide beladen und beeidiget werden, dass sie fünf Altesten und dann fünf Gemeinältesten sambt dem Richter, fromme, verständige, tüchtige Männer, die da be- sonders Gott dem Allmächtigen, dann E. Kais Mt., als unserm aller- genädigisten Herrn, letztlichen der ganzen Gemeine dienstlichen und nützlichen furstehen und dienen mögen, erkuesen und erwählen, welche hernach verzeichnet E. Kais. Mt. in aller gebüerender Reverenz und demüetigisten Gehorsamb fürgetragen auch von E. Kais. Mt. durch wohl darzue verordnete Personen beeid get und anstatt Euer Kais. Mt. confirmirt und bestätiget werden und worden sind. Wann dann nun, allergnädigister Kaiser und Herr, solches ein löblicher und zu Erhaltung einer gueten Ordnung in unser Gemein ein heilsamer und nützlicher Gebrauch ist, als gelanget an E. Kais. Mt. unser der ganzen juedischen Gemeinde demütigistes und in allertiefsten Unterthänigkeit sehnliches Flehen und Bitten: dieselben geruehen jetzt gedachten und nun langhero observirten Gebrauch uns aus hoher und
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 779 Vědouce, že na tom jistou a milostivou vůli Naši císařskou naplníte. 1606. Dán na hradě Pražském v outerý po sv. Matěji léta 1606. Arch. místodrž. král. Česk Kop. 115, f. 34 v. 1015. Židovská obec v Praze prosí císaře Ru- 1606. dolfa II. za potvrzení řádu obecního majestátem, kterýž by stanovil, že osoby z celé obce volené mají ustanovovati radu židovskou a rychtáře a se- znam jich předložiti císaři k potvrzení. V Praze, [7. března] 1606. 9 Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unuberwundlichister Rö- mischer Kaiser, auch zue Ungern und Böhemb oc König oc. Allergnädi- gister Herr! Euer Kais. Mt. wünschen wir von dem allmächtigen Gott glückselige langwürige Regierung und Uberwundung aller Feinde ganz treulichen. Und haben demnach nicht umgehen können Euer Kais. Mt. in aller unterthänigsten und tiefen Demueth supplicirent zue bitten: demnach bei Regierung und Zeiten hochlöblichister Gedächtnus E. Kais. Mr. Vorfahren, als Kaiser Ferdinandi und Maximiliani, E. Kais. Mt. hochstgeliebten Herrn Grossvater und Herrn Vater oc, dieser löbliche Gebrauch und Gewohnheit gehalten, auch bei glückseliger Regierung E. Kais. Mt. als unsers allergnädigisten Herrn dies noch observirt und gewöhnlichen gehalten wird, dass, wenn alljährlichen die Altisten oder der Juden Rath renovirt und verneuert solle werden, von und aus der ganzen unser juedischen Gemeine zweiundzwanzig Personen auserkoren werden, welche mit einem sonderlichen juedischen Eide beladen und beeidiget werden, dass sie fünf Altesten und dann fünf Gemeinältesten sambt dem Richter, fromme, verständige, tüchtige Männer, die da be- sonders Gott dem Allmächtigen, dann E. Kais Mt., als unserm aller- genädigisten Herrn, letztlichen der ganzen Gemeine dienstlichen und nützlichen furstehen und dienen mögen, erkuesen und erwählen, welche hernach verzeichnet E. Kais. Mt. in aller gebüerender Reverenz und demüetigisten Gehorsamb fürgetragen auch von E. Kais. Mt. durch wohl darzue verordnete Personen beeid get und anstatt Euer Kais. Mt. confirmirt und bestätiget werden und worden sind. Wann dann nun, allergnädigister Kaiser und Herr, solches ein löblicher und zu Erhaltung einer gueten Ordnung in unser Gemein ein heilsamer und nützlicher Gebrauch ist, als gelanget an E. Kais. Mt. unser der ganzen juedischen Gemeinde demütigistes und in allertiefsten Unterthänigkeit sehnliches Flehen und Bitten: dieselben geruehen jetzt gedachten und nun langhero observirten Gebrauch uns aus hoher und
Strana 780
780 K HISTORII ŽIDŮ 1606. angeborner kaiserlichen Mildigkeit und sonderlicher koniglicher Genaden mit ein kais. Majestätsbrief und Privilegio zue confirmiren und bestä- tigen, dass wir also, wie viel Jahr hero, auch das jetzige laufende Jahr und zue künftigen Zeiten bei solchem löblichen Gebrauch und Gewohn- heit erhalten und verbleiben, E. Kais. Mt. als unsern genädigisten Kaiser und Herrn in solcher Ordnung in allem demuetigisten schuldigen Ge- horsam und Unterthänigkeit dienen mögen. Solches sind wir die ganze judische Gemein schuldig mit Leib und Guet in unterthänigem Ge- horsamb treulich zue verdienen schuldig. Bittend einer genädigisten Resolution. E. Kais. Mt. unterthänigiste gehorsambste ganze juedische Gemein der Alten Stadt Prag. In rubro: Fiat confirmací, však aby ty vosoby po volení na rati- fikací JMti jmenovali. Orig. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1606. 1016. Majestát císaře Rudolfa II., který dává Ži- dům Pražským výsadu, aby mohli každoročně z pro- středku svého starší obecní a rychtáře sobě voliti Na hradě Pražském, 10. března 1606. Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na Nás ve vší poníženosti vznesli starší Židé Pražští i na místě vší obce jich židovské oznamujíc, jaký jest se mezi nimi způsob od mnoha let při obnovování rady neb starších mezi nimi volení zachoval, tak že jsou každého roku, když jest rada nebo starší jich obnoveni bejti měli, jistej počet osob z obce své k tomu, aby ony jakž předně starší tak tolikéž obecní starší a rychtáře, majíce sobě obzvláštní přísahu jich ži- dovskou k té věci danou, muže hodné, kdeřížby se k té práci a po- vinnosti hodili, tak tolikéž aby mezi nimi svornost a dobrej řád za- chován byl, jmenovaly, a ty osoby že jsou potomně skrze prokuratora našeho, nebo v nepřítomnosti jeho skrze jisté osoby k tomu nařízené, přede všemi vyhlášeny a potvrzeny bejvaly, prosíce Nás poníženě, abychom jim tejž starobylej spůsob volení týchž obojích starších a rychtáře pro budoucí paměť, tak aby při tom při všem jak roku tohoto, tak i na budoucí časy vždycky zůstaveni a zanecháni byli, potvrditi a majestátem Naším císařským vysaditi ráčili. K jejichžto ponížené prosbě jsouce milostivě nakloněni a znajíce, že toho pro dobrej řád, kterýžby mezi nimi trvati a zůstávati mohl, při nás vyhledávají, s dobrým roz- myslem Naším, jistým vědomím, s radou věrných Našich milých a
780 K HISTORII ŽIDŮ 1606. angeborner kaiserlichen Mildigkeit und sonderlicher koniglicher Genaden mit ein kais. Majestätsbrief und Privilegio zue confirmiren und bestä- tigen, dass wir also, wie viel Jahr hero, auch das jetzige laufende Jahr und zue künftigen Zeiten bei solchem löblichen Gebrauch und Gewohn- heit erhalten und verbleiben, E. Kais. Mt. als unsern genädigisten Kaiser und Herrn in solcher Ordnung in allem demuetigisten schuldigen Ge- horsam und Unterthänigkeit dienen mögen. Solches sind wir die ganze judische Gemein schuldig mit Leib und Guet in unterthänigem Ge- horsamb treulich zue verdienen schuldig. Bittend einer genädigisten Resolution. E. Kais. Mt. unterthänigiste gehorsambste ganze juedische Gemein der Alten Stadt Prag. In rubro: Fiat confirmací, však aby ty vosoby po volení na rati- fikací JMti jmenovali. Orig. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1606. 1016. Majestát císaře Rudolfa II., který dává Ži- dům Pražským výsadu, aby mohli každoročně z pro- středku svého starší obecní a rychtáře sobě voliti Na hradě Pražském, 10. března 1606. Rudolf Druhý oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na Nás ve vší poníženosti vznesli starší Židé Pražští i na místě vší obce jich židovské oznamujíc, jaký jest se mezi nimi způsob od mnoha let při obnovování rady neb starších mezi nimi volení zachoval, tak že jsou každého roku, když jest rada nebo starší jich obnoveni bejti měli, jistej počet osob z obce své k tomu, aby ony jakž předně starší tak tolikéž obecní starší a rychtáře, majíce sobě obzvláštní přísahu jich ži- dovskou k té věci danou, muže hodné, kdeřížby se k té práci a po- vinnosti hodili, tak tolikéž aby mezi nimi svornost a dobrej řád za- chován byl, jmenovaly, a ty osoby že jsou potomně skrze prokuratora našeho, nebo v nepřítomnosti jeho skrze jisté osoby k tomu nařízené, přede všemi vyhlášeny a potvrzeny bejvaly, prosíce Nás poníženě, abychom jim tejž starobylej spůsob volení týchž obojích starších a rychtáře pro budoucí paměť, tak aby při tom při všem jak roku tohoto, tak i na budoucí časy vždycky zůstaveni a zanecháni byli, potvrditi a majestátem Naším císařským vysaditi ráčili. K jejichžto ponížené prosbě jsouce milostivě nakloněni a znajíce, že toho pro dobrej řád, kterýžby mezi nimi trvati a zůstávati mohl, při nás vyhledávají, s dobrým roz- myslem Naším, jistým vědomím, s radou věrných Našich milých a
Strana 781
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 781 jakožto král Český nahoře jmenovany artykul a způsob volení mezi 1606. nimi starších schvalujem, potvrzujem a tímto majestátem Naším císař- ským mocně vysazujem, tak aby oni každoročně při obnovení mezi nimi rady neb starších a rychtáře volení jistej počet osob z obce, kteréž by, jakž nahoře dotčeno, maje sobě k tomu přísahu vedle jich obyčeje vydanou, jakž předně starší, tak tolikéž obecní starší a rych- táře, muže hodné oberouc jmenovaly a ty potomně Nám k ratifikací Naší císařské, presidentu a radám Našim do komory Naší české po- znamenané podaly. Chtíce tomu konečně, aby nadepsaní Židé a bu- doucí jich při tomto Našem jim nahoře jmenovaného artykule schvá- lení a vysazení jmíni, držáni a neporušitedlně bez Naší, budoucích Našich i jiných všech lidí všelijaké překážky zachováni byli: protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavův krá- lovství Našeho Českého obzvláštně pak presidentu a radám komory Naší české, nynějším i budoucím věrným milým, abyšte často jmeno- vané Židy Pražské, nynější i budoucí při tomto jich volení osob z obce své do rady a za starší jich i rychtáře a při tomto schválení a milo- stivém Našem císařském téhož nahoře psaného artykule vysazení jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce, ani komu jinému činiti dopouštějíce a to pod uvarováním hněvu a nemilosti Naší císařské i Našich budoucích králův Českých. Tomu na svědomí pečeť Naši císařskou jsme k tomuto listu Na- šemu přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě Našem Pražském v pátek po neděli postní Laetare léta božího tisícího šestistého šestého oc. Na témž listě nota: Židé starší podlé tohoto od J. M. C. jim uděleného obdarování o to všelijak usilovali, aby obnovení jich podlé toho a zvláště podlé jich volení jíti mohlo, nechtíc Židé tomu místo dáti, aby tomu slovu v tom majestátu dodatečnému (totiž k ratifikací) rozumíno býti mohlo, aby ty osoby, kderé oni měli, měněny býti měly, než že tak při tom a jejich volení má zuostávati; ale Jich Mti nechtíc tomu místa dáti a J. M. C. sám dáti tak sobě ruce sevříti, aby J. M. C. neb komora neráčil jmíti moci jejich volení zjinačiti, ráčili sou Jich Mti proti takovému Židův volení takovou jich obnovu [provésti] a tak jest ten jich majestát tou obnovou již protržen, budoucně dále bude, jakož prvé to bývalo, po vuoli J. M. C. a komory k volení židovskému přistoupiti aneb tak zanechati. 16. Julii 1608. Vidimus v arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1017. Komora česká oznamuje starším Židům 1606. Pražským, že starší, kteréž sama (komora) ustano- vila, z povinností jich propouští a starší z minulého roku zase na úřad dosazuje, a poroučí, aby vedle
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 781 jakožto král Český nahoře jmenovany artykul a způsob volení mezi 1606. nimi starších schvalujem, potvrzujem a tímto majestátem Naším císař- ským mocně vysazujem, tak aby oni každoročně při obnovení mezi nimi rady neb starších a rychtáře volení jistej počet osob z obce, kteréž by, jakž nahoře dotčeno, maje sobě k tomu přísahu vedle jich obyčeje vydanou, jakž předně starší, tak tolikéž obecní starší a rych- táře, muže hodné oberouc jmenovaly a ty potomně Nám k ratifikací Naší císařské, presidentu a radám Našim do komory Naší české po- znamenané podaly. Chtíce tomu konečně, aby nadepsaní Židé a bu- doucí jich při tomto Našem jim nahoře jmenovaného artykule schvá- lení a vysazení jmíni, držáni a neporušitedlně bez Naší, budoucích Našich i jiných všech lidí všelijaké překážky zachováni byli: protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavův krá- lovství Našeho Českého obzvláštně pak presidentu a radám komory Naší české, nynějším i budoucím věrným milým, abyšte často jmeno- vané Židy Pražské, nynější i budoucí při tomto jich volení osob z obce své do rady a za starší jich i rychtáře a při tomto schválení a milo- stivém Našem císařském téhož nahoře psaného artykule vysazení jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce, ani komu jinému činiti dopouštějíce a to pod uvarováním hněvu a nemilosti Naší císařské i Našich budoucích králův Českých. Tomu na svědomí pečeť Naši císařskou jsme k tomuto listu Na- šemu přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě Našem Pražském v pátek po neděli postní Laetare léta božího tisícího šestistého šestého oc. Na témž listě nota: Židé starší podlé tohoto od J. M. C. jim uděleného obdarování o to všelijak usilovali, aby obnovení jich podlé toho a zvláště podlé jich volení jíti mohlo, nechtíc Židé tomu místo dáti, aby tomu slovu v tom majestátu dodatečnému (totiž k ratifikací) rozumíno býti mohlo, aby ty osoby, kderé oni měli, měněny býti měly, než že tak při tom a jejich volení má zuostávati; ale Jich Mti nechtíc tomu místa dáti a J. M. C. sám dáti tak sobě ruce sevříti, aby J. M. C. neb komora neráčil jmíti moci jejich volení zjinačiti, ráčili sou Jich Mti proti takovému Židův volení takovou jich obnovu [provésti] a tak jest ten jich majestát tou obnovou již protržen, budoucně dále bude, jakož prvé to bývalo, po vuoli J. M. C. a komory k volení židovskému přistoupiti aneb tak zanechati. 16. Julii 1608. Vidimus v arch. místodrž. král. Česk. J. 4/5. 1017. Komora česká oznamuje starším Židům 1606. Pražským, že starší, kteréž sama (komora) ustano- vila, z povinností jich propouští a starší z minulého roku zase na úřad dosazuje, a poroučí, aby vedle
Strana 782
782 K HISTORII ŽIDŮ 1606. starého obyčeje osoby volili, jež by za starší býti mohly a poznamenání jich do komory odeslali. Na hradě Pražském, 18. března 1606. Císaře JMti president a rady zřízené komory v království Českém. Židé starší Pražští. Ačkoli sme vás, též starší obecní, kteříž ste na onen rok voleni byli, z povinností vašich propustili a na vašem místě jiné starší, totiž Izrahele rabí, primasa a jiné k němu přidané osoby nařídili a ustanovili, však poněvadž jest předešle mezi vámi ten způsob a obyčej zachován býval, že ste vždycky prvé, nežli jest se taková volba mezi vámi dála, sami mezi sebou podlé starého obyčeje jisté osoby za starší, též i za starší obecní volívali a ty že nám potom te- prva na komoru oznamovány a podávány bývaly: protož nechtíce, aby ten starodávní způsob mezi vámi k přetržení přijíti měl, nýbrž tak jak jest předešle bylo i budoucně aby zuostávati mohlo, protož propou- štějíc Izrahele rabí a jiné vedle něho nařízené osoby i starší obecní z povinnosti té, kteréž sou k tomu učinili, vás zase na první místo předešlé dosazujeme a při tom jménem a na místě JMCské, pána na- šeho nejmilostivějšího, vám poroučíme, abyšte, svolajíc obec buď všecknu aneb toliko díl, což se vám za slušné viděti bude, na rathouz vespolek, v přítomnosti jich, též Izrahelovi rabí a těm vedle něho nařízeným to v známost uvedli, aby podlé toho vší správy obce židovské tak jako prvé se ujali, touž obec do další jiné obnovy řídili a spravovali; po vykonání pak toho nepomíjejte ihned podlé starého obyčeje vašeho jiné osoby, kteréž by za starší a starší obecní býti mohly, mezi sebou voliti a těch nám po slavné památce vzkřížení Krista pána od mrtvých nejprvé příští na komoru poznamenání podati. A my vyrozumějíc tomu, koho tak voliti budete, poručíme potom znovu takového vašeho volení, tak jakž předešle bývalo, potvrditi a znovu obnoviti. Na tom oc Dán na hradě Pražském po neděli Judica v sobotu 1606 Op. Arch. míst. král. Česk. 7 4/2—6. 1606. 1018. Usnešením sněmu král. Českého, kterýž dne 25. února 1606 na hradě Pražském zahájen a 2 22. března t. r. uzavřen byl, ustanovena byla židovská daň z hlavy na 2 a 1 dukát, daň z domu na 2 kopy gr. č. 25. února až 22. března 1606. Desk. kv. m. v z. arch. kr. Č. 1606. 1019. V usnešení, kteréž stalo se dne 6 května 1606 o nařízení veře né hotovosti: O Židech. Co se pak
782 K HISTORII ŽIDŮ 1606. starého obyčeje osoby volili, jež by za starší býti mohly a poznamenání jich do komory odeslali. Na hradě Pražském, 18. března 1606. Císaře JMti president a rady zřízené komory v království Českém. Židé starší Pražští. Ačkoli sme vás, též starší obecní, kteříž ste na onen rok voleni byli, z povinností vašich propustili a na vašem místě jiné starší, totiž Izrahele rabí, primasa a jiné k němu přidané osoby nařídili a ustanovili, však poněvadž jest předešle mezi vámi ten způsob a obyčej zachován býval, že ste vždycky prvé, nežli jest se taková volba mezi vámi dála, sami mezi sebou podlé starého obyčeje jisté osoby za starší, též i za starší obecní volívali a ty že nám potom te- prva na komoru oznamovány a podávány bývaly: protož nechtíce, aby ten starodávní způsob mezi vámi k přetržení přijíti měl, nýbrž tak jak jest předešle bylo i budoucně aby zuostávati mohlo, protož propou- štějíc Izrahele rabí a jiné vedle něho nařízené osoby i starší obecní z povinnosti té, kteréž sou k tomu učinili, vás zase na první místo předešlé dosazujeme a při tom jménem a na místě JMCské, pána na- šeho nejmilostivějšího, vám poroučíme, abyšte, svolajíc obec buď všecknu aneb toliko díl, což se vám za slušné viděti bude, na rathouz vespolek, v přítomnosti jich, též Izrahelovi rabí a těm vedle něho nařízeným to v známost uvedli, aby podlé toho vší správy obce židovské tak jako prvé se ujali, touž obec do další jiné obnovy řídili a spravovali; po vykonání pak toho nepomíjejte ihned podlé starého obyčeje vašeho jiné osoby, kteréž by za starší a starší obecní býti mohly, mezi sebou voliti a těch nám po slavné památce vzkřížení Krista pána od mrtvých nejprvé příští na komoru poznamenání podati. A my vyrozumějíc tomu, koho tak voliti budete, poručíme potom znovu takového vašeho volení, tak jakž předešle bývalo, potvrditi a znovu obnoviti. Na tom oc Dán na hradě Pražském po neděli Judica v sobotu 1606 Op. Arch. míst. král. Česk. 7 4/2—6. 1606. 1018. Usnešením sněmu král. Českého, kterýž dne 25. února 1606 na hradě Pražském zahájen a 2 22. března t. r. uzavřen byl, ustanovena byla židovská daň z hlavy na 2 a 1 dukát, daň z domu na 2 kopy gr. č. 25. února až 22. března 1606. Desk. kv. m. v z. arch. kr. Č. 1606. 1019. V usnešení, kteréž stalo se dne 6 května 1606 o nařízení veře né hotovosti: O Židech. Co se pak
Strana 783
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 783 Židů dotýče, poněvadž na ně tímto nařízením nic uloženo není, to se 1606. nejvyšším úředníkuom a soudcuom zemským v moc dává, co by koli za slušné uznáno a na ně na penězích uloženo bylo, že to podniknouti a tomu všemu dosti učiniti povinni budou. Kv. desk. m. v arch. z. 1020. Politia historica. Od M. Daniele Adama z Veleslavína. 1606. O vrchnostech a správcích světských. Židé nemají mezi křesťany trpěni býti. Tuto by potřebí bylo napome- nouti vrchnosti o zlořečených Židech, aby jich na svých knížetstvích, panstvích a v městech nepřechovávali ani netrpěli, aneb při nejmenším tak vysoce jich sobě nevážili a tak veliké svobody a zvůle nepropůjčo- vali a nedopouštěli. Ale poněvadž vidím, že svět tento v lakomství a vyhledávání vlastního osobního zisku všecken pohřížen jest, a že žádná napomenutí jakkoli učených a slavných mužův, kteříž tvrdě proti Židům a jich nešlechetnostem psali, nic spůsobiti nemohou a žádné platnosti nenesou, nepokusím o nich tuto mnoho psáti, abych za příčinou jejich daremné práce nemařil. Kteréž jsou vrchnosti pobožné a křesťanské a mnoho sobě váží slova božího a cti syna jeho milého pána Jezu Krista, jehožto Židé jsou úhlavní a nejhorší nepřátelé, a jemu jakž nej- více a nejpotupněji mohou rouhají se a zlořečí: ti dobře budou se věděti, jak k takovým potupníkům, zlolejcům a háncům spasitele jejich zachovati Kterýmž pak vždy tak mnoho na těch hanebných a zlo- řečených Židech záleží, že pro ně nedbají ani na slovo boží, ani na čest jeho milého syna, ani na obecný prospěch a užitek svých pod- daných, ani na vlastní spasení své, pro nějaký chatrný zisček nebo něco jiného: ti mohou také předce to učiniti, a Židům třebas až do soud- ného dne předního místa příti; je v poctivosti míti a třebas za pouhou svátost je držeti a ctíti. Však proto slýchal jsem někdy, že mnozí a v rozumu jistě ne zpozdilí lidé za to měli a tak smejšleli, že ti, jížto tak mnoho o Židech drží, málo sobě vážiti musejí svého náboženství, a že pana Krista, jemuž se Židé hanebně a potupně rouhají, nemusejí míti za svého spasitele, ale tejně a pokoutně býti jeho nepřátelé, rovně jako ti, kteří časem nepřátele pana svého přechovávají v poctivosti mají a fedrují, za ty slušně jmíni a držáni bývají, že pánu svému nemnoho dobrého přejí, ale tejně a nepřátelsky o něm ukládají a jemu se protiví, poněvadž to na vzdory jemu činiti smějí; ješto by toho jistě nečinili, kdyby pánu svému dobrého přáli, nýbrž více na to by myslili, kterak by nepřátelé pána jejich za svémyslnost a spouru svou hodné záplaty a mzdy došli.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 783 Židů dotýče, poněvadž na ně tímto nařízením nic uloženo není, to se 1606. nejvyšším úředníkuom a soudcuom zemským v moc dává, co by koli za slušné uznáno a na ně na penězích uloženo bylo, že to podniknouti a tomu všemu dosti učiniti povinni budou. Kv. desk. m. v arch. z. 1020. Politia historica. Od M. Daniele Adama z Veleslavína. 1606. O vrchnostech a správcích světských. Židé nemají mezi křesťany trpěni býti. Tuto by potřebí bylo napome- nouti vrchnosti o zlořečených Židech, aby jich na svých knížetstvích, panstvích a v městech nepřechovávali ani netrpěli, aneb při nejmenším tak vysoce jich sobě nevážili a tak veliké svobody a zvůle nepropůjčo- vali a nedopouštěli. Ale poněvadž vidím, že svět tento v lakomství a vyhledávání vlastního osobního zisku všecken pohřížen jest, a že žádná napomenutí jakkoli učených a slavných mužův, kteříž tvrdě proti Židům a jich nešlechetnostem psali, nic spůsobiti nemohou a žádné platnosti nenesou, nepokusím o nich tuto mnoho psáti, abych za příčinou jejich daremné práce nemařil. Kteréž jsou vrchnosti pobožné a křesťanské a mnoho sobě váží slova božího a cti syna jeho milého pána Jezu Krista, jehožto Židé jsou úhlavní a nejhorší nepřátelé, a jemu jakž nej- více a nejpotupněji mohou rouhají se a zlořečí: ti dobře budou se věděti, jak k takovým potupníkům, zlolejcům a háncům spasitele jejich zachovati Kterýmž pak vždy tak mnoho na těch hanebných a zlo- řečených Židech záleží, že pro ně nedbají ani na slovo boží, ani na čest jeho milého syna, ani na obecný prospěch a užitek svých pod- daných, ani na vlastní spasení své, pro nějaký chatrný zisček nebo něco jiného: ti mohou také předce to učiniti, a Židům třebas až do soud- ného dne předního místa příti; je v poctivosti míti a třebas za pouhou svátost je držeti a ctíti. Však proto slýchal jsem někdy, že mnozí a v rozumu jistě ne zpozdilí lidé za to měli a tak smejšleli, že ti, jížto tak mnoho o Židech drží, málo sobě vážiti musejí svého náboženství, a že pana Krista, jemuž se Židé hanebně a potupně rouhají, nemusejí míti za svého spasitele, ale tejně a pokoutně býti jeho nepřátelé, rovně jako ti, kteří časem nepřátele pana svého přechovávají v poctivosti mají a fedrují, za ty slušně jmíni a držáni bývají, že pánu svému nemnoho dobrého přejí, ale tejně a nepřátelsky o něm ukládají a jemu se protiví, poněvadž to na vzdory jemu činiti smějí; ješto by toho jistě nečinili, kdyby pánu svému dobrého přáli, nýbrž více na to by myslili, kterak by nepřátelé pána jejich za svémyslnost a spouru svou hodné záplaty a mzdy došli.
Strana 784
784 K HISTORII ŽIDŮ 1606. Ale buď jak buď, vždy to již nejednou zkušeno jest, že jsou Židé málo co dobrého v křesťanstvu způsobili, ale proti tomu mnoho zlého a škodného nastrojiti uměli. Pro kterou pak příčinu nyní na některých místech mnozí tak tuze nad nimi ruku drží, bylo by se ovšem čemu podiviti, kdyby to zjevné a patrné nebylo, že někteří pro vlastní zisk a užitek všecko, buď jakkoli nekřesťanské a neslušné, učiniti umějí. Jiní chtějí chváleni býti, když co dobrého učiní, jiné hanějí a žádného nešanují, aniž na to co dbají, kde jejich duše a svědomí zůstane, aby se opravdově chlubiti mohl tím slovem: Semper contrarius esto, to jest: buď vždycky všechněm odporný. Z čehož výborně poznati se může, jak zřídka nalezen býti může pravý křesťan, a že ovšem snadno jest o tom pěkně mluviti, ale nesnadno toho skutkem a pravdou do- kázati« Tisk 1606 1607. 1021. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 7. května a ukončen dne 23. t. m. r. 1607 na hradě Pražském, vyměřena berně židovská z jednoho domu po 2 kopách gr. č., z hlavy po 2 a po 1 dukátu, sbírka z klenotův prodaných osmá kopa nebo groš. 7—23. května 1607. Desk. zápis sněmů 3. v česk. archivu zemském. 1607. 1022. Vít Hus [Zemach], Žid v Praze, připouští budoucí ženu svou Fradl jako majitelku k polovici svého domu. 30. července 1607. (Böhmisch.) Rkp. Archiv města Prahy 2170, f. 84. 1607. 1023. Nařízení a opatření učiněná v městech Praž- ských za času rány morové v příčině Židův. 22. srpna až 14. září 1607. Artykulové z strany rány morové jménem JMCské nařízení. Třetí. Z strany rány morové, poněvadž ta na mnoha místech z dopuštění božího proskakuje, o tom JMCská přísně vyměřovati a poroučeti ráčí, aby z těch míst, kdež táž rána morová prochází, žádný žádného do domu svého ani do hospod nepřijímal. A že se proslejchá, kterak by i zde v domích židovských táž rána morová proskakovala, aby žádný do domův svých týchž Židův nepouštěl, jich nepřechovával a netrpěl. 22. srpna 1607.
784 K HISTORII ŽIDŮ 1606. Ale buď jak buď, vždy to již nejednou zkušeno jest, že jsou Židé málo co dobrého v křesťanstvu způsobili, ale proti tomu mnoho zlého a škodného nastrojiti uměli. Pro kterou pak příčinu nyní na některých místech mnozí tak tuze nad nimi ruku drží, bylo by se ovšem čemu podiviti, kdyby to zjevné a patrné nebylo, že někteří pro vlastní zisk a užitek všecko, buď jakkoli nekřesťanské a neslušné, učiniti umějí. Jiní chtějí chváleni býti, když co dobrého učiní, jiné hanějí a žádného nešanují, aniž na to co dbají, kde jejich duše a svědomí zůstane, aby se opravdově chlubiti mohl tím slovem: Semper contrarius esto, to jest: buď vždycky všechněm odporný. Z čehož výborně poznati se může, jak zřídka nalezen býti může pravý křesťan, a že ovšem snadno jest o tom pěkně mluviti, ale nesnadno toho skutkem a pravdou do- kázati« Tisk 1606 1607. 1021. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 7. května a ukončen dne 23. t. m. r. 1607 na hradě Pražském, vyměřena berně židovská z jednoho domu po 2 kopách gr. č., z hlavy po 2 a po 1 dukátu, sbírka z klenotův prodaných osmá kopa nebo groš. 7—23. května 1607. Desk. zápis sněmů 3. v česk. archivu zemském. 1607. 1022. Vít Hus [Zemach], Žid v Praze, připouští budoucí ženu svou Fradl jako majitelku k polovici svého domu. 30. července 1607. (Böhmisch.) Rkp. Archiv města Prahy 2170, f. 84. 1607. 1023. Nařízení a opatření učiněná v městech Praž- ských za času rány morové v příčině Židův. 22. srpna až 14. září 1607. Artykulové z strany rány morové jménem JMCské nařízení. Třetí. Z strany rány morové, poněvadž ta na mnoha místech z dopuštění božího proskakuje, o tom JMCská přísně vyměřovati a poroučeti ráčí, aby z těch míst, kdež táž rána morová prochází, žádný žádného do domu svého ani do hospod nepřijímal. A že se proslejchá, kterak by i zde v domích židovských táž rána morová proskakovala, aby žádný do domův svých týchž Židův nepouštěl, jich nepřechovával a netrpěl. 22. srpna 1607.
Strana 785
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 785 Podle přísného jménem a na místě JMCské skrze JMt pána pana 1607. hejtmana Starého města Pražského učiněného poručení toto se při předešlých artykulích s pilností vyříditi a nad tím skutečná exekucí konati má. Z strany Židův, těm jest poručeno, aby žádný z města svého ne- vycházel, po domích, po ulicích, na tarmarce aby nic neprodávali a semotam se netoulali, poněvadž tak nestydatí sou, že jakž hodnověrných lidí zprávy se činí i ti, kteří bolestmi morními nakaženi jsou, do domův i po ulicích semotam běhati se nestydí. Naposledy z strany křížův bílých na domích dělání a pečetění, to se při předešlém nařízení zů- stavuje. Actum in consilio feria 2. post s. Bartholomaei 27. Augusti anno 1607. Z kanceláře JMCské dekret, aby Židé na jisté artykule z ulice své zase vycházeti mohli. Poctivým purgmistru a konšelům Starého města Pražského k dodání. JMst Římský císař a Uherský, Český oc král, pán náš nejmilosti- vější, poctivým purgmistru a konšelům Starého města Pražského v zná- most uvozovati ráčí, že jest k tomu, aby Židé zase z ulice své vy- cházeti mohli, milostivé povolení své dáti ráčil však na ten a takový způsob: Předně, aby žádný z nich na most nevcházel ani přes přívoz pře- vozovati se nedal a Malé strany hned dokonce prázdni byli. Druhé, aby po rynku ani po ulicích Starého ani Nového města semotam žádný se netoulal, obzvláštně po domích s koberci ani žádnými věcmi na prodaj nechodil, leč by od někoho z vyšších stavův pro ně posláno bylo. Třetí, šatův chodiecích starých obzvláštně pak pernatých aby žádným spůsobem buď v židech neb křesťanech, obzvláštně pak v tar- marce, neprodávali. Čtvrté, z sklepův svých ven na stolečky aby svých zboží krámských nevykládali, než v sklepě, dvéře otevřené majíce, seděli a prodávali. Páté, kteří od nití, krajkův, čaprakův a jiných bílých věcí prodaj vedou, těm se propouští, aby v místě k tomu od starodávna nařízeném prodávati mohli, totiž pod loubím v tarmarce. Šesté, tuláci a náhončí židovští, kteří jim kupcův dohozují, ti trpíni býti nemohou a jim se docela zapovídají. Sedmé, co se masařův židovských dotejče, těm dne pátečního do sedumnácti hodin a nic déle aby sobě dobytka nakoupili se povoluje. Osmé, žádných komor neb pokojův v domích křesťanských aby sobě k bydlení nejednali a nenajímali, nýbrž jich dokonce prázdni byli. 50
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 785 Podle přísného jménem a na místě JMCské skrze JMt pána pana 1607. hejtmana Starého města Pražského učiněného poručení toto se při předešlých artykulích s pilností vyříditi a nad tím skutečná exekucí konati má. Z strany Židův, těm jest poručeno, aby žádný z města svého ne- vycházel, po domích, po ulicích, na tarmarce aby nic neprodávali a semotam se netoulali, poněvadž tak nestydatí sou, že jakž hodnověrných lidí zprávy se činí i ti, kteří bolestmi morními nakaženi jsou, do domův i po ulicích semotam běhati se nestydí. Naposledy z strany křížův bílých na domích dělání a pečetění, to se při předešlém nařízení zů- stavuje. Actum in consilio feria 2. post s. Bartholomaei 27. Augusti anno 1607. Z kanceláře JMCské dekret, aby Židé na jisté artykule z ulice své zase vycházeti mohli. Poctivým purgmistru a konšelům Starého města Pražského k dodání. JMst Římský císař a Uherský, Český oc král, pán náš nejmilosti- vější, poctivým purgmistru a konšelům Starého města Pražského v zná- most uvozovati ráčí, že jest k tomu, aby Židé zase z ulice své vy- cházeti mohli, milostivé povolení své dáti ráčil však na ten a takový způsob: Předně, aby žádný z nich na most nevcházel ani přes přívoz pře- vozovati se nedal a Malé strany hned dokonce prázdni byli. Druhé, aby po rynku ani po ulicích Starého ani Nového města semotam žádný se netoulal, obzvláštně po domích s koberci ani žádnými věcmi na prodaj nechodil, leč by od někoho z vyšších stavův pro ně posláno bylo. Třetí, šatův chodiecích starých obzvláštně pak pernatých aby žádným spůsobem buď v židech neb křesťanech, obzvláštně pak v tar- marce, neprodávali. Čtvrté, z sklepův svých ven na stolečky aby svých zboží krámských nevykládali, než v sklepě, dvéře otevřené majíce, seděli a prodávali. Páté, kteří od nití, krajkův, čaprakův a jiných bílých věcí prodaj vedou, těm se propouští, aby v místě k tomu od starodávna nařízeném prodávati mohli, totiž pod loubím v tarmarce. Šesté, tuláci a náhončí židovští, kteří jim kupcův dohozují, ti trpíni býti nemohou a jim se docela zapovídají. Sedmé, co se masařův židovských dotejče, těm dne pátečního do sedumnácti hodin a nic déle aby sobě dobytka nakoupili se povoluje. Osmé, žádných komor neb pokojův v domích křesťanských aby sobě k bydlení nejednali a nenajímali, nýbrž jich dokonce prázdni byli. 50
Strana 786
786 K HISTORII ŽIDU Deváté, tolikéž se jim zapovídá, aby do šenkovních domův kře- sťanských na pivo nechodili. Desáté, kteří Židé odsud sou odjeli, těch aby všech jména po- znamenána dali a žádného sem zase bez vůle vyšší vrchnosti nepouštěli a nepřijímali do dalšího o tom poručení. Jedenácté, čistotu ve všech domích svých židovských a zvlášť po ulicích, odkudž nejvíce nakažení povětří pochází, aby zachovati hleděli, všelijaká bláta, nečistoty, kteréž se z domův jejich na ulici vypouštějí, aby na břehy vynésti dali a to pod skutečným trestáním, nad čímž starší jich obzvláštnie pozor jmíti mají, neb bude tolikéž jedna osoba naschvále nařízena, která by k tomu, aby se tak a nejinač chovali, do- hlídala. Dvanácté, poněvadž lázně křesťanům sou zapověděny, jim se tolikéž zapovídají, aby jich netopili. Třinácté, v kterém by domě nemocný byl aneb umřel, ten aby se ihned spečetil a na dveřích místo bílého kříže kolečko žluté aby se udělalo. Čtrnácté, hroby pro mrtvé své aby hluboce kopati dali, na mrtvé tělo kus vápna nehašeného vložíce, na hroby tolikéž vápna nehašeného nasypali, nicméně v domích vápnem stěny bíliti dali. Jestli pak kdo z Židův proti kterému z vejš položených artykulův něčeho by se dopustil, má nejprvé do vězení vzat a potom náležitě vedle uznání pokutován a trestán býti. A protož vejš dotčeným purg- mistru a konšelům JMCská poroučeti ráčí, aby tyto svrchupsané arty- kule vuobec Židům v známost uvedli a nad takovým JMCské nařízením skutečnou ruku drželi vědouc, že na tom jistou a milostivou vůli JMCské naplní. Decretum in consilio bohemico Pragae 14. Septembris anno 1607. 1607 Rkp. Archiv města Prahy 326, f. 70. 1607. 1024. Pavel Neubauer z Weitenfeldu, hejtman panství Kolínského, přimlouvá se k komoře české v příčině sporu řezníků křesťanských a židovských, aby při starém způsobu bylo zůstaveno. V Kolíně, 4. října 1607. Službu svou VMtem vzkazuji oc. Podle toho VMtem oznamuji, že jsou ke mně přišli Židé starší na místě masařův židovských tu při městě Kolíně Novém nad Labem obývajících, dávajíce mi zprávu, kterak s pány staršími řemesla řeznického města Kolína Nového v pří-
786 K HISTORII ŽIDU Deváté, tolikéž se jim zapovídá, aby do šenkovních domův kře- sťanských na pivo nechodili. Desáté, kteří Židé odsud sou odjeli, těch aby všech jména po- znamenána dali a žádného sem zase bez vůle vyšší vrchnosti nepouštěli a nepřijímali do dalšího o tom poručení. Jedenácté, čistotu ve všech domích svých židovských a zvlášť po ulicích, odkudž nejvíce nakažení povětří pochází, aby zachovati hleděli, všelijaká bláta, nečistoty, kteréž se z domův jejich na ulici vypouštějí, aby na břehy vynésti dali a to pod skutečným trestáním, nad čímž starší jich obzvláštnie pozor jmíti mají, neb bude tolikéž jedna osoba naschvále nařízena, která by k tomu, aby se tak a nejinač chovali, do- hlídala. Dvanácté, poněvadž lázně křesťanům sou zapověděny, jim se tolikéž zapovídají, aby jich netopili. Třinácté, v kterém by domě nemocný byl aneb umřel, ten aby se ihned spečetil a na dveřích místo bílého kříže kolečko žluté aby se udělalo. Čtrnácté, hroby pro mrtvé své aby hluboce kopati dali, na mrtvé tělo kus vápna nehašeného vložíce, na hroby tolikéž vápna nehašeného nasypali, nicméně v domích vápnem stěny bíliti dali. Jestli pak kdo z Židův proti kterému z vejš položených artykulův něčeho by se dopustil, má nejprvé do vězení vzat a potom náležitě vedle uznání pokutován a trestán býti. A protož vejš dotčeným purg- mistru a konšelům JMCská poroučeti ráčí, aby tyto svrchupsané arty- kule vuobec Židům v známost uvedli a nad takovým JMCské nařízením skutečnou ruku drželi vědouc, že na tom jistou a milostivou vůli JMCské naplní. Decretum in consilio bohemico Pragae 14. Septembris anno 1607. 1607 Rkp. Archiv města Prahy 326, f. 70. 1607. 1024. Pavel Neubauer z Weitenfeldu, hejtman panství Kolínského, přimlouvá se k komoře české v příčině sporu řezníků křesťanských a židovských, aby při starém způsobu bylo zůstaveno. V Kolíně, 4. října 1607. Službu svou VMtem vzkazuji oc. Podle toho VMtem oznamuji, že jsou ke mně přišli Židé starší na místě masařův židovských tu při městě Kolíně Novém nad Labem obývajících, dávajíce mi zprávu, kterak s pány staršími řemesla řeznického města Kolína Nového v pří-
Strana 787
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 787 čině bití dobytka nějakou rozepři a nemalé, než hrubé zaneprázdnění 1607. mají; kdež též starší mistři řezničtí to jim odníti a aby jen toliko čtyři z týchž Židův masařův řemeslo provozovali, všelijak usilují, žádajíce mne snažně nadepsaní starší Židé Kolínští, abych VMtem o nich vy- svědčení a v jakých příčinách oni zámek JMCské fedrují, zprávu svou učinil. Kdež nemoha žádosti jejich odepříti, obzvláštně pak že samo v sobě jest VMtem takto voznamuji: že nahoře psaní Židé a masaři Kolínští ku potřebě JMCské zámku Kolínského, též i všech dvorův na témž panství, kdykoliv toho potřeba káže, masa dostatek za skrovné peníze dle starobylého způsobu a urbarního vyměření dáti a objednati musejí. A tak tou příčinou, kdyby toliko čtyři, kteří tím řemeslem ob- chody své vedou, zůstávati jměli, nikoliv by toho vykonávati a zadosti učiniti nemohli; tak by se z krámův mnohem drážeji kupovati muselo a důchodu JMCské ubývalo. Pročež se za ně k VMtem služebně při- mlouvaje VMti žádám, že panu purkmistru a radě města Kolína No- vého nad Labem, aby již častopsaní starší mistři řezničtí týmž masařům židovským v tom překážky žádné nečinili, nýbrž jich při předešlém způsobu řemesla a obchodu jejich zanechali, skrze milostivé poručení VMtí dostatečně poručiti naříditi ráčíte, tak aby oni mohli při pokoji zůstávati a jak předešle tak i potom dále zámek JMCské, co se jim poručí, v těch příčinách fedrovati. S tím VMti v ochranu svrchovaného pána Boha poručena činím. Datum v Kolíně ve středu po památce sv. Michala archanděla Páně léta 1607. VMti každého času volný a hotový služebník Pavel Neubauer z Weytenfeldu. Komora česká odpověděla v téže příčině purkmistru a 1607. radě města Kolína: Znajíce my takové nové a prvé nebejvalé věci na škodu JMCské důchodův panství Kolínského býti, nebo tíž starší ře- mesla řeznického takového majestátu, na kterýž se odvolávají, na škodu JMCské sobě jsou vyjednávati nemohli, a kdyby se o tom tehdáž v kanceláři JMCské, jak samo v sobě jest, zpráva byla učinila, nebyl by jim takový majestát nikoliv dán a povolen, jakž pak také tomu od nás nikdá jest místo dáno nebylo. Za těmi příčinami zůstavujíc toho při předešlé naší vyslaným vašim ještě léta jminulého devadesátého devátého na komoře dané odpovědi, při tom jménem a na místě JMCské vám dále poroučíme, abyste, zanechajíce zbytečného týchž řezníkův starších a spolusousedův vašich zastávání, při nich to dostatečně na- řídili a skutečně zastavili, aby se v předsevzetí svém spokojili a mimo první a starobylý způsob nic nového před sebe nebrali, nýbrž týchž
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 787 čině bití dobytka nějakou rozepři a nemalé, než hrubé zaneprázdnění 1607. mají; kdež též starší mistři řezničtí to jim odníti a aby jen toliko čtyři z týchž Židův masařův řemeslo provozovali, všelijak usilují, žádajíce mne snažně nadepsaní starší Židé Kolínští, abych VMtem o nich vy- svědčení a v jakých příčinách oni zámek JMCské fedrují, zprávu svou učinil. Kdež nemoha žádosti jejich odepříti, obzvláštně pak že samo v sobě jest VMtem takto voznamuji: že nahoře psaní Židé a masaři Kolínští ku potřebě JMCské zámku Kolínského, též i všech dvorův na témž panství, kdykoliv toho potřeba káže, masa dostatek za skrovné peníze dle starobylého způsobu a urbarního vyměření dáti a objednati musejí. A tak tou příčinou, kdyby toliko čtyři, kteří tím řemeslem ob- chody své vedou, zůstávati jměli, nikoliv by toho vykonávati a zadosti učiniti nemohli; tak by se z krámův mnohem drážeji kupovati muselo a důchodu JMCské ubývalo. Pročež se za ně k VMtem služebně při- mlouvaje VMti žádám, že panu purkmistru a radě města Kolína No- vého nad Labem, aby již častopsaní starší mistři řezničtí týmž masařům židovským v tom překážky žádné nečinili, nýbrž jich při předešlém způsobu řemesla a obchodu jejich zanechali, skrze milostivé poručení VMtí dostatečně poručiti naříditi ráčíte, tak aby oni mohli při pokoji zůstávati a jak předešle tak i potom dále zámek JMCské, co se jim poručí, v těch příčinách fedrovati. S tím VMti v ochranu svrchovaného pána Boha poručena činím. Datum v Kolíně ve středu po památce sv. Michala archanděla Páně léta 1607. VMti každého času volný a hotový služebník Pavel Neubauer z Weytenfeldu. Komora česká odpověděla v téže příčině purkmistru a 1607. radě města Kolína: Znajíce my takové nové a prvé nebejvalé věci na škodu JMCské důchodův panství Kolínského býti, nebo tíž starší ře- mesla řeznického takového majestátu, na kterýž se odvolávají, na škodu JMCské sobě jsou vyjednávati nemohli, a kdyby se o tom tehdáž v kanceláři JMCské, jak samo v sobě jest, zpráva byla učinila, nebyl by jim takový majestát nikoliv dán a povolen, jakž pak také tomu od nás nikdá jest místo dáno nebylo. Za těmi příčinami zůstavujíc toho při předešlé naší vyslaným vašim ještě léta jminulého devadesátého devátého na komoře dané odpovědi, při tom jménem a na místě JMCské vám dále poroučíme, abyste, zanechajíce zbytečného týchž řezníkův starších a spolusousedův vašich zastávání, při nich to dostatečně na- řídili a skutečně zastavili, aby se v předsevzetí svém spokojili a mimo první a starobylý způsob nic nového před sebe nebrali, nýbrž týchž
Strana 788
788 K HISTORII ŽIDŮ 1607. všech Židův masařův při provozování řemesla jich zanechali, jim v tom ve všem na konec pokoj dali a nás v tom více a vejše zaneprázdňo- vati nedopouštěli, ač nechtějí-li se s něčím jiným a jim snad nehrubě příjemným potkati. A jakož také při tom takovou zprávu máme, že by tíž starší po- řádku řeznického s jistým vědomím a povolením vaším nějaký řád mezi sebou a týmiž masaři řeznickými učiniti jměli a to takový: jestliže který Žid v tom kdy postižen bude, an by komu z křesťanův, bud domácím neb přespolním lidem maso prodával, tak každý že povinen jest pokuty jednu kopu gr. dáti a taková pokuta že se vám aneb týmž řezníkům k dobrému odvozuje. K čemuž my místa dáti nemůžeme, nebo poněvadž Židé pod správu nás komory, jakožto lidé glejtovní náležejí, tehdy ta pokuta Židův také do důchodův JMCské a ne vám odvozována býti má. A protož vám o tom jménem a na místě JMCské poroučíme, abyste dadouc to s pilností vyhledati, co a jak mnoho týchž pokut na právě jest se sešlo a vám k dobrému přišlo, takové peníze do důchodův JMCské panství Kolínského odvedli, budoucně pak takové pokuty na škodu JMCské sobě nepřivlastňovali, na tom JMCské jistou vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském léta 1607. Opis. Archiv města Kolína. 1608. 1025. Židovská obec Pražská oznamuje komoře české, že obnovení starších, obecních starších i rychtáře podle rozkazu se stalo, a prosí za po- tvrzení jich v tom úřadě. 19. května (praes.) 1608. VMti, vysoce urozený pane, pane presidente, a VMti, urození páni, páni, urození a stateční páni z rytířstva JMCské páni rady zřízené komory v království Českém, páni, páni milostiví! Jakož jste nám VMti milostivé poručení učiniti ráčili, abychom podle starobylého obyčeje jisté osoby mezi námi v obci volili, kteréž by tohoto roku za starší, též starší obecní a za rychtáře v obci naší býti mohly a v těch povin- nostech, jak předně ke cti a chvále pánu Bohu všemohoucímu, tak potomně JMCské, králi a pánu, panu našemu nejmilostivějšímu, VMtem i všechněm lidem v věcech jim přináležitých se hoditi a prospěšny býti hleděly: i nemůžeme VMti v poníženosti tajiti, že jsme se tak poslušně a poddaně zachovali a vedle starodávného obyčeje jisté osoby mezi námi v obci k naddotčeným povinnostem náležitým prostředkem skrze obzvláštní osoby vybrané, přísahy na to mající, volili, ježto by se k tomu slušně hoditi mohly; kterýchžto nyní na rejstříku pozname- naných příležitě VMtem pokorně podáváme a za to VMtí poníženě
788 K HISTORII ŽIDŮ 1607. všech Židův masařův při provozování řemesla jich zanechali, jim v tom ve všem na konec pokoj dali a nás v tom více a vejše zaneprázdňo- vati nedopouštěli, ač nechtějí-li se s něčím jiným a jim snad nehrubě příjemným potkati. A jakož také při tom takovou zprávu máme, že by tíž starší po- řádku řeznického s jistým vědomím a povolením vaším nějaký řád mezi sebou a týmiž masaři řeznickými učiniti jměli a to takový: jestliže který Žid v tom kdy postižen bude, an by komu z křesťanův, bud domácím neb přespolním lidem maso prodával, tak každý že povinen jest pokuty jednu kopu gr. dáti a taková pokuta že se vám aneb týmž řezníkům k dobrému odvozuje. K čemuž my místa dáti nemůžeme, nebo poněvadž Židé pod správu nás komory, jakožto lidé glejtovní náležejí, tehdy ta pokuta Židův také do důchodův JMCské a ne vám odvozována býti má. A protož vám o tom jménem a na místě JMCské poroučíme, abyste dadouc to s pilností vyhledati, co a jak mnoho týchž pokut na právě jest se sešlo a vám k dobrému přišlo, takové peníze do důchodův JMCské panství Kolínského odvedli, budoucně pak takové pokuty na škodu JMCské sobě nepřivlastňovali, na tom JMCské jistou vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském léta 1607. Opis. Archiv města Kolína. 1608. 1025. Židovská obec Pražská oznamuje komoře české, že obnovení starších, obecních starších i rychtáře podle rozkazu se stalo, a prosí za po- tvrzení jich v tom úřadě. 19. května (praes.) 1608. VMti, vysoce urozený pane, pane presidente, a VMti, urození páni, páni, urození a stateční páni z rytířstva JMCské páni rady zřízené komory v království Českém, páni, páni milostiví! Jakož jste nám VMti milostivé poručení učiniti ráčili, abychom podle starobylého obyčeje jisté osoby mezi námi v obci volili, kteréž by tohoto roku za starší, též starší obecní a za rychtáře v obci naší býti mohly a v těch povin- nostech, jak předně ke cti a chvále pánu Bohu všemohoucímu, tak potomně JMCské, králi a pánu, panu našemu nejmilostivějšímu, VMtem i všechněm lidem v věcech jim přináležitých se hoditi a prospěšny býti hleděly: i nemůžeme VMti v poníženosti tajiti, že jsme se tak poslušně a poddaně zachovali a vedle starodávného obyčeje jisté osoby mezi námi v obci k naddotčeným povinnostem náležitým prostředkem skrze obzvláštní osoby vybrané, přísahy na to mající, volili, ježto by se k tomu slušně hoditi mohly; kterýchžto nyní na rejstříku pozname- naných příležitě VMtem pokorně podáváme a za to VMtí poníženě
Strana 789
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 789 prosíme, že takového našeho jmenovaných osob k týmž povinnostem 1608. volení, jménem a na místě JMCské starobylým způsobem potvrditi a dosaditi milostivě naříditi ráčíte. V čemž sebe všickni VMtem k milo- stivé ochraně ve vší poníženosti a poddanosti poručeni činíme. VMtem poníženě a poddaně poslušní starší Židé Pražští i všechna obec židovská v Starém městě Pražském. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1026 Komora česká napomíná p. Oldřicha Gers- 1608. torfa, prokuratora král. Českého a p. Jana Peldři- movského, sekretáře komory české, aby obnovení starších, obecních starších, jakož i rychtáře Židův Pražských vykonali a jim zároveň povinnosti jejich. na pamět uvedli. Na hradě Pražském, 14. července 1608. S. s. v. urození a stateční rytíři, páni přátelé naši milí, zdraví oc. Nastává již toho čas, aby Židé starší Pražští, též starší obecní a rychtář mezi nimi, tak jakž se to každého roku vykonává podlé způsobu přede- šlého obnoveni byli: a protož jménem a na místě JMCské p. n. n. vás napomínáme, abyste, dá-li Bůh, ve středu nejprvé příští v hodin osm na puol orloji sjedouce společně do ulice židovské podlé příležícího poznamenání starší, též starší obecní a rychtáře spůsobem předešlým obnovili a učiníce jim všem napomenutí, jak by se tíž starší k obci, a zase proti tomu obec k nim starším chovati měla, vedle toho jim níže psané vyměření v známost uveďte a jménem JMCské, aby se tak chovati hleděli, poručte. Totiž jestli by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův neřádných a nenáležitých handlův, anebo čeho k tomu podobného kdy budoucně dopustil, toho každého Žida aby oni starší Židé podlé provinění jeho a jich spravedlivého uznání buď vězením na statku neb i na hrdle ztrestati dali, tak aby tím způsobem tíž ne- řádové, kteříž jsou se posavad tajně i zjevně mezi nimi nacházeli a průchod svůj nejedněm lidem na znamenitou zhoubu a škodu měli, k skutečnému přetržení přijíti mohli. Na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v pondělí po sv. panně Markétě, jinak 14. dne měsíce července, léta 1608. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1027. Z komory české starším Židům Pražským, 1608. že p. Voldřich Krištof z Gerstorfu a Jan Peldřimov- ský z Viškořic k obnovení úřadů jejich v určitý den přijedou. Na hradě Pražském 14. července 1608.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 789 prosíme, že takového našeho jmenovaných osob k týmž povinnostem 1608. volení, jménem a na místě JMCské starobylým způsobem potvrditi a dosaditi milostivě naříditi ráčíte. V čemž sebe všickni VMtem k milo- stivé ochraně ve vší poníženosti a poddanosti poručeni činíme. VMtem poníženě a poddaně poslušní starší Židé Pražští i všechna obec židovská v Starém městě Pražském. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1026 Komora česká napomíná p. Oldřicha Gers- 1608. torfa, prokuratora král. Českého a p. Jana Peldři- movského, sekretáře komory české, aby obnovení starších, obecních starších, jakož i rychtáře Židův Pražských vykonali a jim zároveň povinnosti jejich. na pamět uvedli. Na hradě Pražském, 14. července 1608. S. s. v. urození a stateční rytíři, páni přátelé naši milí, zdraví oc. Nastává již toho čas, aby Židé starší Pražští, též starší obecní a rychtář mezi nimi, tak jakž se to každého roku vykonává podlé způsobu přede- šlého obnoveni byli: a protož jménem a na místě JMCské p. n. n. vás napomínáme, abyste, dá-li Bůh, ve středu nejprvé příští v hodin osm na puol orloji sjedouce společně do ulice židovské podlé příležícího poznamenání starší, též starší obecní a rychtáře spůsobem předešlým obnovili a učiníce jim všem napomenutí, jak by se tíž starší k obci, a zase proti tomu obec k nim starším chovati měla, vedle toho jim níže psané vyměření v známost uveďte a jménem JMCské, aby se tak chovati hleděli, poručte. Totiž jestli by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův neřádných a nenáležitých handlův, anebo čeho k tomu podobného kdy budoucně dopustil, toho každého Žida aby oni starší Židé podlé provinění jeho a jich spravedlivého uznání buď vězením na statku neb i na hrdle ztrestati dali, tak aby tím způsobem tíž ne- řádové, kteříž jsou se posavad tajně i zjevně mezi nimi nacházeli a průchod svůj nejedněm lidem na znamenitou zhoubu a škodu měli, k skutečnému přetržení přijíti mohli. Na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v pondělí po sv. panně Markétě, jinak 14. dne měsíce července, léta 1608. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1027. Z komory české starším Židům Pražským, 1608. že p. Voldřich Krištof z Gerstorfu a Jan Peldřimov- ský z Viškořic k obnovení úřadů jejich v určitý den přijedou. Na hradě Pražském 14. července 1608.
Strana 790
790 K HISTORII ŽIDŮ 1608. Židé starší Pražští! Dá-li Bůh v středu nejprvé příští k vám do ulice vaší přijedou urození a stateční rytíři, pan Voldřich Krištof z Gers- torfu a z Malšvic na Miřkově JMCské rada a prokurator v království Ceském a spolu a vedle něho pan Jan Peldřimovský z Viškořic JMCské sekretář komory české za tou příčinou, aby starší přední, též starší obecní a rychtáře podlé jistého jim od nás podaného poznamenání mezi vámi obnovili. Protož jménem a na místě JMCské pána našeho nejmilostivějšího poroučíme vám, abyste dadouce všecku obec židovskou k témuž dni k hodině 8. ráno na půl orloje svolati a obeslati, na ta- kový příjezd a takovou obnovu na rathause vašem židovském na týž nahoře oznámený den očekávali. Na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v pondělí po sv. panně Markétě, jinak 14 dne měsíce července léta 1608. Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1608. 1028. Poznamenání osob, které na rok 1608 jako starší obce Židovské v Praze obnoveny a usazeny býti mají. Obnovení stalo se dne 16. července 1608. Starší: Šimon Brandejský aneb rabí Josef Tovačovský za primasa. Rabí Izák, impressor. Jakub Munka, Lazar Šovle. Starší obecní: rabí Josef, Jakuba koníře zeť. Enoch Šik. Samuel Mejzl. Rabí Josef Teplický. Rabí Josef doktor, Vlach. Rychtář: rabí Šťastný Ventura. Podlé tohoto poznamenání jsou Židé Pražští obnoveni v středu po památce apoštolův božích, to jest 16. dne měsíce července léta 1608. Kop. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1608. 1029. Přísaha starších židovských v Praze nově zvolených, že úřad sobě svěřený spravedlivě budou vykonávati. 16. července 1608. Wir Altisten und Gemeineältisten, auch Richter, schwören einen Eid zue Gott dem Allmächtigen, der Himmel und Erden, Meer auch Laub und Gras und alle Creaturen erschaffen hat, bei seinen heiligen zehen Geboten, die er uns gegeben hat durch seinen getreuen Diener Moisen; desgleichen schwören wir auch dem allerdurchläuchtigisten, grossmächtigisten und unuberwundlichisten römischen Kaiser Rudolpho dem Andern von Gottes Gnaden, auch zue Hungarn und Böheimb König, unserm allergnädigisten Herren, dass wir uns in unserm an- befohlenen Altisten und Gemeinältisten auch Richterambt fleissig und
790 K HISTORII ŽIDŮ 1608. Židé starší Pražští! Dá-li Bůh v středu nejprvé příští k vám do ulice vaší přijedou urození a stateční rytíři, pan Voldřich Krištof z Gers- torfu a z Malšvic na Miřkově JMCské rada a prokurator v království Ceském a spolu a vedle něho pan Jan Peldřimovský z Viškořic JMCské sekretář komory české za tou příčinou, aby starší přední, též starší obecní a rychtáře podlé jistého jim od nás podaného poznamenání mezi vámi obnovili. Protož jménem a na místě JMCské pána našeho nejmilostivějšího poroučíme vám, abyste dadouce všecku obec židovskou k témuž dni k hodině 8. ráno na půl orloje svolati a obeslati, na ta- kový příjezd a takovou obnovu na rathause vašem židovském na týž nahoře oznámený den očekávali. Na tom oc. Dán na hradě Praž- ském v pondělí po sv. panně Markétě, jinak 14 dne měsíce července léta 1608. Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1608. 1028. Poznamenání osob, které na rok 1608 jako starší obce Židovské v Praze obnoveny a usazeny býti mají. Obnovení stalo se dne 16. července 1608. Starší: Šimon Brandejský aneb rabí Josef Tovačovský za primasa. Rabí Izák, impressor. Jakub Munka, Lazar Šovle. Starší obecní: rabí Josef, Jakuba koníře zeť. Enoch Šik. Samuel Mejzl. Rabí Josef Teplický. Rabí Josef doktor, Vlach. Rychtář: rabí Šťastný Ventura. Podlé tohoto poznamenání jsou Židé Pražští obnoveni v středu po památce apoštolův božích, to jest 16. dne měsíce července léta 1608. Kop. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1608. 1029. Přísaha starších židovských v Praze nově zvolených, že úřad sobě svěřený spravedlivě budou vykonávati. 16. července 1608. Wir Altisten und Gemeineältisten, auch Richter, schwören einen Eid zue Gott dem Allmächtigen, der Himmel und Erden, Meer auch Laub und Gras und alle Creaturen erschaffen hat, bei seinen heiligen zehen Geboten, die er uns gegeben hat durch seinen getreuen Diener Moisen; desgleichen schwören wir auch dem allerdurchläuchtigisten, grossmächtigisten und unuberwundlichisten römischen Kaiser Rudolpho dem Andern von Gottes Gnaden, auch zue Hungarn und Böheimb König, unserm allergnädigisten Herren, dass wir uns in unserm an- befohlenen Altisten und Gemeinältisten auch Richterambt fleissig und
Strana 791
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 791 aufrichtig, getreu, redlich, gerecht und billich verhalten wöllen, rechte 1608. Urtl und Sentenz sprechen dem Armen als dem Reichen, Wittib und Waisen bei ihrer Gerechtigkeit schützen und handhaben, keinem zue Lieb noch zue Leid, auch nicht von wegen Geschenk, Gab oder Forcht oder durch andern Vortel, List und was der Mensch erdichten und erdenken möcht, auch Heimbligkeit nicht offenbaren (denn Gott fur sei) zuewider Ihrer Röm. Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn. Und solches alles Gott dem Allmächtigen zue Lob und Ehr, der hoch- löblichen Obrigkeit zue sonderlichem Wohlgefallen, Ruhm und Preis. Darzue helf uns Gott der Allmächtige. Amen oc. Kop. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1030. Komora česká přikazuje Voldřichovi Gers- 1609. torfovi, prokuratoru král. Českého, a Janovi Pel- dřimovskému, sekretáři komory české, aby k ob- novení obecních starších a rychtáře v obci židovské se sjeli a vyměření císařské o přetržení nepořádku mezi Židy uveřejnili. Na hradě Pražském, 21. července 1609. (Česky.) Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1031. Komora česká přikazuje císařskému rych- 1609. táři v Starém městě Pražském, Janovi Kirchmairovi z Reichvic, aby domeček po někdy Markusovi Mey- zlovi na císaře připadlý Johance Jakuba Meyzle ženě jako vlastnictví do knih městských zapsati dal. Na hradě Pražském, 7. září 1609. Císaře JMsti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Z zprávy vaší a JMCské paušreibera hradu Pražského, Jakuba Hyble ze Stradaně porozuměli sme, zač by ten domček po někdy Markusovi Meyzlovi, židu Pražském pozuostalý a na JMCskou připadlý, kdyby k prodaji přijíti jměl, stál, v kterémž na ten čas Johanka, Jakuba Meyzle žida žena, obydlí své jmá a za kterejž JMCskou, aby jí jakožto blízké krevní přítelkyni téhož Markusa Meyzle z milosti darován a do kněh, kdež se domy židovské zapisují, vložen a vepsán byl, prosí: i poněvadž se tu, jakž se tomu ze zprávy vaší porozumívá, skrovné věci dotýče, protož nemajíc v tom žádného tak obzvláštního rozmyslení, na místě a jménem JMCské k tomu povolujem a vám poroučíme, abyste též Johance židovce a Jakubovi Meyzlovi, muži jejímu, k jich dědičnému a jich dědicův a budoucích užívání a vládnutí takový dům do kněh
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 791 aufrichtig, getreu, redlich, gerecht und billich verhalten wöllen, rechte 1608. Urtl und Sentenz sprechen dem Armen als dem Reichen, Wittib und Waisen bei ihrer Gerechtigkeit schützen und handhaben, keinem zue Lieb noch zue Leid, auch nicht von wegen Geschenk, Gab oder Forcht oder durch andern Vortel, List und was der Mensch erdichten und erdenken möcht, auch Heimbligkeit nicht offenbaren (denn Gott fur sei) zuewider Ihrer Röm. Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn. Und solches alles Gott dem Allmächtigen zue Lob und Ehr, der hoch- löblichen Obrigkeit zue sonderlichem Wohlgefallen, Ruhm und Preis. Darzue helf uns Gott der Allmächtige. Amen oc. Kop. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1030. Komora česká přikazuje Voldřichovi Gers- 1609. torfovi, prokuratoru král. Českého, a Janovi Pel- dřimovskému, sekretáři komory české, aby k ob- novení obecních starších a rychtáře v obci židovské se sjeli a vyměření císařské o přetržení nepořádku mezi Židy uveřejnili. Na hradě Pražském, 21. července 1609. (Česky.) Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1031. Komora česká přikazuje císařskému rych- 1609. táři v Starém městě Pražském, Janovi Kirchmairovi z Reichvic, aby domeček po někdy Markusovi Mey- zlovi na císaře připadlý Johance Jakuba Meyzle ženě jako vlastnictví do knih městských zapsati dal. Na hradě Pražském, 7. září 1609. Císaře JMsti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Z zprávy vaší a JMCské paušreibera hradu Pražského, Jakuba Hyble ze Stradaně porozuměli sme, zač by ten domček po někdy Markusovi Meyzlovi, židu Pražském pozuostalý a na JMCskou připadlý, kdyby k prodaji přijíti jměl, stál, v kterémž na ten čas Johanka, Jakuba Meyzle žida žena, obydlí své jmá a za kterejž JMCskou, aby jí jakožto blízké krevní přítelkyni téhož Markusa Meyzle z milosti darován a do kněh, kdež se domy židovské zapisují, vložen a vepsán byl, prosí: i poněvadž se tu, jakž se tomu ze zprávy vaší porozumívá, skrovné věci dotýče, protož nemajíc v tom žádného tak obzvláštního rozmyslení, na místě a jménem JMCské k tomu povolujem a vám poroučíme, abyste též Johance židovce a Jakubovi Meyzlovi, muži jejímu, k jich dědičnému a jich dědicův a budoucích užívání a vládnutí takový dům do kněh
Strana 792
792 K HISTORII ŽIDŮ 1609. městských, kdež se jiné domy židovské zapisují, vložiti a vepsati dali. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pondělí u vigilii narození blahoslavené panny Marie, to jest 7. dne měsíce září léta 1609. Císaře JMsti rady zřízené komory v království Českém. Opis v arch. obce židovské v Praze 249. 1609. 1032. Z otázek útrpným právem Filipovi Langovi předložených. 14. Wo er das Sigillum Salomonis, so ihm der Seligman Jud gegeben, hingethan? 15. Wie lang er es gebraucht? 16. Wann der Seligman ihme dasselb gegeben? 17. Wo der breite mit hebräischen grossen Buchstaben geschrie- Zettel hinkommen? 18. Wer ihm denselben gegeben? 19. Worzu er gemeint, dass derselb nuz sei? 20. Ob nit Philipp Lang mit den Juden ihrer jüdischen Ceremo- nien und Glaubens halb Gemeinschaft gehabt? 21. Warumb er dann sich so oft bei ihnen und in ihrer Schule sehen lassen? 33. Wie viel er für die charta bianca, die ihm der Camillo, Georg Endl, Isaak Puchtruckher und Salomon Jud zugebracht, gegeben, und was für Gewinn er darbei gehabt? 73. Ob er nit von des Meisl Judens Schuldbrieuen etlich zu seinen Handen bekommen, und umb wieviel Haubtsumma und auf wen dieselbige gelautet haben? 74. Warumb er die Meislische Schuldbrief abgefordert, und wem er die, so er davon behalten, zugestellt und durch wen? 75. Ob er Ihr Kais. Mt. darumb angesprochen und auf wessen Begern er es gethan, und wieviel Ihr Mt. ihme hieraus zugeben be- willigt? 76. Wo die andere Schuldbrief hingegeben, und ob sie Ihrer Kais. Mt. zu Nuz kommen? 77. Was er von den hinweg gegebenen Schuldbrieuen für ein Vortl gehabt? bene Philipp Lang od Friedricha Hurtera. 1609. 1033. Na sněmu zemském království Českého, jenž od 25. května 1609 až do 23. února 1610 na hradě
792 K HISTORII ŽIDŮ 1609. městských, kdež se jiné domy židovské zapisují, vložiti a vepsati dali. Na tom JMCské jistou vůli naplníte. Dán na hradě Pražském v pondělí u vigilii narození blahoslavené panny Marie, to jest 7. dne měsíce září léta 1609. Císaře JMsti rady zřízené komory v království Českém. Opis v arch. obce židovské v Praze 249. 1609. 1032. Z otázek útrpným právem Filipovi Langovi předložených. 14. Wo er das Sigillum Salomonis, so ihm der Seligman Jud gegeben, hingethan? 15. Wie lang er es gebraucht? 16. Wann der Seligman ihme dasselb gegeben? 17. Wo der breite mit hebräischen grossen Buchstaben geschrie- Zettel hinkommen? 18. Wer ihm denselben gegeben? 19. Worzu er gemeint, dass derselb nuz sei? 20. Ob nit Philipp Lang mit den Juden ihrer jüdischen Ceremo- nien und Glaubens halb Gemeinschaft gehabt? 21. Warumb er dann sich so oft bei ihnen und in ihrer Schule sehen lassen? 33. Wie viel er für die charta bianca, die ihm der Camillo, Georg Endl, Isaak Puchtruckher und Salomon Jud zugebracht, gegeben, und was für Gewinn er darbei gehabt? 73. Ob er nit von des Meisl Judens Schuldbrieuen etlich zu seinen Handen bekommen, und umb wieviel Haubtsumma und auf wen dieselbige gelautet haben? 74. Warumb er die Meislische Schuldbrief abgefordert, und wem er die, so er davon behalten, zugestellt und durch wen? 75. Ob er Ihr Kais. Mt. darumb angesprochen und auf wessen Begern er es gethan, und wieviel Ihr Mt. ihme hieraus zugeben be- willigt? 76. Wo die andere Schuldbrief hingegeben, und ob sie Ihrer Kais. Mt. zu Nuz kommen? 77. Was er von den hinweg gegebenen Schuldbrieuen für ein Vortl gehabt? bene Philipp Lang od Friedricha Hurtera. 1609. 1033. Na sněmu zemském království Českého, jenž od 25. května 1609 až do 23. února 1610 na hradě
Strana 793
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 793 Pražském držán byl, předloženi artikulové Pražan 1609. a stavu městského se dotýkající, kteříž králi před- nešeni býti měli; mezi nimiž: Dvacátej čtvrtej a po- slední artykul o Židech v království Českém zůstá- vajících. Za časův slavné paměti císařův Maximiliana a Ferdinanda z jistých hodných a dobře uvážených příčin z strany týchž Židův na tom jest bylo zůstano i vůbec prohlášeno, aby všickni Zidé království Českého v jistém času prázdni byli, v čemž i na díle začátek se stal, však ně- kteří potom to uplatili. Tíž pak Židé, jichž od toho času znamenitý počet přibyl, na jakou hroznou všech křesťanův záhubu zde v tomto království zůstávají, to všem vůbec dobře známé a vědomé jest. Nebo všecky obchody, handle a živnosti zvlášť zde v městech Pražských tak sou sobě zásobili, že majíc sobě ve všem tom nad jiné křesťany (kteříž se aspoň svými cechy a pořádky spravují a z toho na škodu jedni druhým nevykračují) svobodu dokonalou puštěnou a spoléhajíc při tom na ochranu a folk, jakýž se jim jak od kanceláře tak od komory drží, na prosto všecky křesťany svými nevypravitedlnými a na díle dosti nepatrnými a suptylnými praktikami zdírají a o všecko jmění pomalu připravují, sami pak beze vší těžké práce sbohatnou a své zboží z země jinam vyvozují: tak že z nevyhnutedlných příčin slušně stav městský, mezi nimiž oznámení Židé bydlejí, o to se při tomto sněmu domlouvati a za to VCMti s přímluvou JMstí pánův stavův poníženě žádají, aby na to nastoupeno a pokudž nejvýš možné k tomu přivedeno bylo, aby častopsaní Židé jak měst Pražských tak i všeho království, jakožto lidé škodliví a této země neužiteční, v jistým a jim terminovaným čase prázdni byli. Pakli by vždy v zemi zůstati jměli, tehdy aby se jim od JMCské a pánův pánův jisté dokonalé a přístné vyměření, vedle něhož by se chovati povinni byli, učinilo, pokud by a jak i v čem handle a obchody své kde a v kderých místech a na jaký spůsob, tak aby to jiným kupcům, handlířům, též i všelijakým řemeslníkům z křesťanův na újmu a ublížení jich nebývalo, provozovati jměli, tak jakž toho v jiných cizích zemích, kdež dobří a chvalitební řádové vyzdviženi jsou se nachází a odtud příklad dobrý vzat býti může. Item oznámení Židé aby povinni byli takové všecky své handle a obchody ne někde jinde ku překážce jiným vésti, nežli toliko v samém židovském městě a v tarmarce. K tomu stavením židovských domův aby se dáleji ven z města židovského nevydávali, též na březích se ne- osazovali, domův nestavěli, leč by jim k tomu s volí vší obce a ne od samých osob ouřadních povoleno bylo; pro rozdíl a rozeznání jich od
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 793 Pražském držán byl, předloženi artikulové Pražan 1609. a stavu městského se dotýkající, kteříž králi před- nešeni býti měli; mezi nimiž: Dvacátej čtvrtej a po- slední artykul o Židech v království Českém zůstá- vajících. Za časův slavné paměti císařův Maximiliana a Ferdinanda z jistých hodných a dobře uvážených příčin z strany týchž Židův na tom jest bylo zůstano i vůbec prohlášeno, aby všickni Zidé království Českého v jistém času prázdni byli, v čemž i na díle začátek se stal, však ně- kteří potom to uplatili. Tíž pak Židé, jichž od toho času znamenitý počet přibyl, na jakou hroznou všech křesťanův záhubu zde v tomto království zůstávají, to všem vůbec dobře známé a vědomé jest. Nebo všecky obchody, handle a živnosti zvlášť zde v městech Pražských tak sou sobě zásobili, že majíc sobě ve všem tom nad jiné křesťany (kteříž se aspoň svými cechy a pořádky spravují a z toho na škodu jedni druhým nevykračují) svobodu dokonalou puštěnou a spoléhajíc při tom na ochranu a folk, jakýž se jim jak od kanceláře tak od komory drží, na prosto všecky křesťany svými nevypravitedlnými a na díle dosti nepatrnými a suptylnými praktikami zdírají a o všecko jmění pomalu připravují, sami pak beze vší těžké práce sbohatnou a své zboží z země jinam vyvozují: tak že z nevyhnutedlných příčin slušně stav městský, mezi nimiž oznámení Židé bydlejí, o to se při tomto sněmu domlouvati a za to VCMti s přímluvou JMstí pánův stavův poníženě žádají, aby na to nastoupeno a pokudž nejvýš možné k tomu přivedeno bylo, aby častopsaní Židé jak měst Pražských tak i všeho království, jakožto lidé škodliví a této země neužiteční, v jistým a jim terminovaným čase prázdni byli. Pakli by vždy v zemi zůstati jměli, tehdy aby se jim od JMCské a pánův pánův jisté dokonalé a přístné vyměření, vedle něhož by se chovati povinni byli, učinilo, pokud by a jak i v čem handle a obchody své kde a v kderých místech a na jaký spůsob, tak aby to jiným kupcům, handlířům, též i všelijakým řemeslníkům z křesťanův na újmu a ublížení jich nebývalo, provozovati jměli, tak jakž toho v jiných cizích zemích, kdež dobří a chvalitební řádové vyzdviženi jsou se nachází a odtud příklad dobrý vzat býti může. Item oznámení Židé aby povinni byli takové všecky své handle a obchody ne někde jinde ku překážce jiným vésti, nežli toliko v samém židovském městě a v tarmarce. K tomu stavením židovských domův aby se dáleji ven z města židovského nevydávali, též na březích se ne- osazovali, domův nestavěli, leč by jim k tomu s volí vší obce a ne od samých osob ouřadních povoleno bylo; pro rozdíl a rozeznání jich od
Strana 794
794 K HISTORII ŽIDŮ 1609. křesťanův aby znamení jim předešle uložené, totiž biryty a kolečka žluté barvy na šatech mívali a nosili, a to vše pod jistou skutečnou pokutou a trestáním, když by koliv se čeho proti jim vydanému řádu a vyměření dopustili. Nebo jaké veliké a znamenité naříkání na samé toliko Židy, ty kteřiž zde v městech Pražských obydlí své mají, netoliko od všelijakých kupcův, handlířův, ale takměř ode všech řemeslníkův a jich pořádkův každodenně se dějí, toho obzvláštně ouřadní osoby v městech Pražských i s nemalou lítostí nad spolusousedy svými, jichž se tu dotejče, začasté doslejchati musejí, jakož pak příležitě některé stížnosti jim v té věci od svrchu dotknutých kupcův i také jiných po- řádkův podané k dalšímu vyrozumění a do toho nahlédnutí v spisích tuto předkládají a na místě týchž sousedův svých v té věci za ochranu a náležité opatření žádají a prosí. Arch. m. Pr. rkp. 112. f. 499. 1609. 1034. Na sněmu obecním království Českého, jenž v pondělí po Rogationum (25. května) 1609 na hradě Pražském zahájen a v outerý masopustní (23. února) 1610 ukončen byl, vyměřena židovská daň z hlavy po 1 a 2 dukátech a sbírka domovní po 7 kop. m., a usnešeno: O deffensi aneb veřejné hotovosti a o mustruň- cích. Židé pak, kteří zde v městech Pražských i jinde, kdežkoli v tomto království jsou, aby každý, kterýž by dvadcíti let a výš stáří byl, po dvacíti groších míšenských a kteří pod dvaceti let a níže do desíti let mužského pohlaví staří jsou, po desíti groších míšenských aby dá- vati povinni byli a takové berně od jednoho každého do měst Praž- ských jmenovitě do celnice berníkům těmto odvozovati mají. O partytách. Pakli by Žid jednatelem a prostředníkem té půjčky (partyty) byl, ten aby hrdlo a statek svůj a jmění všecko svrchu psaným spůsobem ztratil; a kdožby pak koho z partyty vinil a toho na něj neprovedl, ten každý aby tomu škody všecky proto vzaté na- hraditi byl povinen a k tomu černou věží na hradě Pražském, neod- cházeje odtad, rok celý aby vězením trestán byl, kromě J. M. C. pro- kuratora, kterýž se v též pokutě nepojímá. O sedlání. Však dáleji toho se dokládá a za právo ustano- vuje: kdožby koliv ze všech tří stavův království tohoto Českého mezi Židy peníze své na lichvu židovskou půjčoval, a Židé půjčujíc kře- sťanům takových peněz pod lichvu židovskou, zase té lichvy buď polo- vici, více neb méně tomu, kdož jim peněz půjčil, dávali a odvozovali,
794 K HISTORII ŽIDŮ 1609. křesťanův aby znamení jim předešle uložené, totiž biryty a kolečka žluté barvy na šatech mívali a nosili, a to vše pod jistou skutečnou pokutou a trestáním, když by koliv se čeho proti jim vydanému řádu a vyměření dopustili. Nebo jaké veliké a znamenité naříkání na samé toliko Židy, ty kteřiž zde v městech Pražských obydlí své mají, netoliko od všelijakých kupcův, handlířův, ale takměř ode všech řemeslníkův a jich pořádkův každodenně se dějí, toho obzvláštně ouřadní osoby v městech Pražských i s nemalou lítostí nad spolusousedy svými, jichž se tu dotejče, začasté doslejchati musejí, jakož pak příležitě některé stížnosti jim v té věci od svrchu dotknutých kupcův i také jiných po- řádkův podané k dalšímu vyrozumění a do toho nahlédnutí v spisích tuto předkládají a na místě týchž sousedův svých v té věci za ochranu a náležité opatření žádají a prosí. Arch. m. Pr. rkp. 112. f. 499. 1609. 1034. Na sněmu obecním království Českého, jenž v pondělí po Rogationum (25. května) 1609 na hradě Pražském zahájen a v outerý masopustní (23. února) 1610 ukončen byl, vyměřena židovská daň z hlavy po 1 a 2 dukátech a sbírka domovní po 7 kop. m., a usnešeno: O deffensi aneb veřejné hotovosti a o mustruň- cích. Židé pak, kteří zde v městech Pražských i jinde, kdežkoli v tomto království jsou, aby každý, kterýž by dvadcíti let a výš stáří byl, po dvacíti groších míšenských a kteří pod dvaceti let a níže do desíti let mužského pohlaví staří jsou, po desíti groších míšenských aby dá- vati povinni byli a takové berně od jednoho každého do měst Praž- ských jmenovitě do celnice berníkům těmto odvozovati mají. O partytách. Pakli by Žid jednatelem a prostředníkem té půjčky (partyty) byl, ten aby hrdlo a statek svůj a jmění všecko svrchu psaným spůsobem ztratil; a kdožby pak koho z partyty vinil a toho na něj neprovedl, ten každý aby tomu škody všecky proto vzaté na- hraditi byl povinen a k tomu černou věží na hradě Pražském, neod- cházeje odtad, rok celý aby vězením trestán byl, kromě J. M. C. pro- kuratora, kterýž se v též pokutě nepojímá. O sedlání. Však dáleji toho se dokládá a za právo ustano- vuje: kdožby koliv ze všech tří stavův království tohoto Českého mezi Židy peníze své na lichvu židovskou půjčoval, a Židé půjčujíc kře- sťanům takových peněz pod lichvu židovskou, zase té lichvy buď polo- vici, více neb méně tomu, kdož jim peněz půjčil, dávali a odvozovali,
Strana 795
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 795 spolek v takové lichvě s nimi měli, též také jakékoliv dary z toho 1610. brali, též to vše za sedlání jmíno a držáno býti a ten každý peníze půjčené propadnouti má. Artykulové obecní třetího stavu se dotýkající: Co se pak stížnosti Pražan z strany některých handlův a obchodův, kteréž Židé v městech Pražských provozují, dotýče, s JMCskou stavové na tom jsou se snesli, aby Pražané o túž věc k JMCské se utekli, tak aby JMCská jisté kommissaře k tomu naříditi ráčil, kteříž by je Pra- žany s týmiž Židy v tom vyslyšeli a JMCské zase zprávu svou učinili; a JMCská mezi týmiž Pražany a Židy z strany těch stížností jisté a milostivé vyměření, jak by se v tom k sobě zachovati měli, učiniti a poručiti ráčí. Však dokudž by ta věc nahoře psaným způsobem k místu a konci přivedena nebyla, Pražané jim Židům žádné překážky v handlích a obchodích jich, jak jsou čeho toho nyní užívali, v tom činiti nemají. A poněvadž pak stavové potřebnou věcí to býti pozná- vají, aby ta kommissí což nejdříveji možné mezi týmiž Pražany a Židy nařízena býti mohla, pročež za to JMCské stavové poníženě žádají, aby JMCská mezi tímto časem a nejprv příštím sněmem takovou kom- missi milostivě naříditi poručiti ráčil i také na jiné ještě vyměřené a JMCské od stavu třetího podané artykule. Desk. kvat. v arch. zemském král. Česk. 3. 1035. Poručení z komory království Českého 1610. starším Židům Pražským v příčině přijímání svě- domí před jich rychtářem. Na hradě Pražském, 7. května 1610. Židé starší Pražští! Měli jsme všecky spisy nám od Doroty Šípařky měštky Starého města Pražského a proti tomu od Marka Hluchého Žida i na místě Ewy manželky jeho, kdeříž spolu s sebou před rych- tářem vaším židovským o jistou summu peněz soud trpí, na komoru podané, tolikéž i v té věci jak pánův Pražanův Starého města Praž- ského tak i vaši zprávu nám učiněnou spolu s JMCské pána našeho nejmilostivějšího panem presidentem a pány radami nad appellacími na hradě Pražském v svém bedlivém uvážení, kteréžto vší věci pozů- stalé na tom záleží, zdali by svědomí ta, kteráž od svrchupsané Doroty Šípařky v té věci zavedena a při právě pánův Pražanův Starého města Pražského přijata a zapsána jsou a jichž oznámený Marek Hluchý, aby čtena nebyla, všelijak brání a zhajuje, publikována býti jměla čili ne? a to za samou tou příčinou, že táž svědomí toliko sekrytem přísežné osoby, kteráž jest táž svědomí přijímala, a ne pečetí městskou upeče-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 795 spolek v takové lichvě s nimi měli, též také jakékoliv dary z toho 1610. brali, též to vše za sedlání jmíno a držáno býti a ten každý peníze půjčené propadnouti má. Artykulové obecní třetího stavu se dotýkající: Co se pak stížnosti Pražan z strany některých handlův a obchodův, kteréž Židé v městech Pražských provozují, dotýče, s JMCskou stavové na tom jsou se snesli, aby Pražané o túž věc k JMCské se utekli, tak aby JMCská jisté kommissaře k tomu naříditi ráčil, kteříž by je Pra- žany s týmiž Židy v tom vyslyšeli a JMCské zase zprávu svou učinili; a JMCská mezi týmiž Pražany a Židy z strany těch stížností jisté a milostivé vyměření, jak by se v tom k sobě zachovati měli, učiniti a poručiti ráčí. Však dokudž by ta věc nahoře psaným způsobem k místu a konci přivedena nebyla, Pražané jim Židům žádné překážky v handlích a obchodích jich, jak jsou čeho toho nyní užívali, v tom činiti nemají. A poněvadž pak stavové potřebnou věcí to býti pozná- vají, aby ta kommissí což nejdříveji možné mezi týmiž Pražany a Židy nařízena býti mohla, pročež za to JMCské stavové poníženě žádají, aby JMCská mezi tímto časem a nejprv příštím sněmem takovou kom- missi milostivě naříditi poručiti ráčil i také na jiné ještě vyměřené a JMCské od stavu třetího podané artykule. Desk. kvat. v arch. zemském král. Česk. 3. 1035. Poručení z komory království Českého 1610. starším Židům Pražským v příčině přijímání svě- domí před jich rychtářem. Na hradě Pražském, 7. května 1610. Židé starší Pražští! Měli jsme všecky spisy nám od Doroty Šípařky měštky Starého města Pražského a proti tomu od Marka Hluchého Žida i na místě Ewy manželky jeho, kdeříž spolu s sebou před rych- tářem vaším židovským o jistou summu peněz soud trpí, na komoru podané, tolikéž i v té věci jak pánův Pražanův Starého města Praž- ského tak i vaši zprávu nám učiněnou spolu s JMCské pána našeho nejmilostivějšího panem presidentem a pány radami nad appellacími na hradě Pražském v svém bedlivém uvážení, kteréžto vší věci pozů- stalé na tom záleží, zdali by svědomí ta, kteráž od svrchupsané Doroty Šípařky v té věci zavedena a při právě pánův Pražanův Starého města Pražského přijata a zapsána jsou a jichž oznámený Marek Hluchý, aby čtena nebyla, všelijak brání a zhajuje, publikována býti jměla čili ne? a to za samou tou příčinou, že táž svědomí toliko sekrytem přísežné osoby, kteráž jest táž svědomí přijímala, a ne pečetí městskou upeče-
Strana 796
796 K HISTORII ŽIDŮ 1610. těna jsou, v kteréžto věci zastávajíce vy v tom nadepsaného Žida a chtíc všelijak k tomu přivésti, aby táž svědomí k svému čtení a pu- blikování nepřišla, některá instrumenta, která jsou na onen čas jistým osobám, jenž tak co před soudem židovským právně činiti jměly, jim udělena a od práva pod pečetí městskou spečetěná jim vydána byla, před námi ste předložili, žádajíc spolu s týmž Markem Židem při tom zůstaveni býti. I poněvadž se takovým téhož Marka Žida ano i vašim vlastním v té věci předloženým obranám místa dáti a k tomu z mnohých příčin povoliti nemůže, aby táž Dorota Šípařka svědkův svých pořádně podlé práva zavedených a zapsaných pro tu samou nahoře dotknutou příčinu oderčena a odsouzena býti jměla, a tak tudy své žaloby provésti ne- mohla, zvlášť že se to při tom patrně nachází, že oznámená svědomí od osoby přísežné přijata a sekrytem jeho upečetěna jsou, tak že tu nic proti právu předsevzato a přehlídnuto není; ješto byť při kterém koliv právě něco osobou přísežnou sešlo, tehdy strana té věci žádající, poněvadž sama toho neřídí, aby jí to k přehlídnutí slušně připsáno býti mohlo, nikoliv v tom hynouti nemůže, nýbrž to zase k nápravě přichází. Vedle čehož slušně podlé práva a spravedlnosti táž Dorota oznámených svědkův užiti a táž svědomí publikována býti mají. K čemuž přistupuje i to, že vy mezi sebou žádného práva vej- sadního nemáte a jmíti nemůžete, proto že jste lidé glejtovní a toliko pod ochranu JMCské a komory JMsti zůstávající, tak že vám soudové ti, kteříž se mezi vámi k rozsouzení jistých rozepří a pro spokojení nedorozumění mezi stranami vzniklých držívají, toliko na jistý spůsob tak, abyšte řídíce se tím jako nějakým řádem a pravidlem v dobrým řádu státi a v jistých mezech zůstávati hleděli a ne nějaké obtížnosti a soužení křesťanův těch, kteříž by k jakým soudům před vás před- stoupili, propůjčeni a propuštěni jsou. A protož z těch nahoře psaných všech příčin nemohouce k neslušné žádosti vejš psaného Marka Hlu- chého Žida i také vašemu jeho v tom zastávání, nad to pak zhájení oznámeného svědomí povoliti, jménem a na místě JMCské vám po- roučíme, abyšte neohlídajíce se na žádné další obrany a vejmluvy, jakýchž by v tom kdokoliv požívati chtěl, dotčené svrchu Dorotě Ší- pařce v té věci žádné překážky činiti nedopouštěli, nýbrž oznámená svědomí vůbec čísti a publikovati poručili, tak aby všecka ta věc tím dříve k vyslyšení přijíti a na to vejpověď právní s vejhradou vrchního práva vynešena býti mohla. Jinač nečiníc. Neb na tom JMCské vůli jistou a konečnou naplníte. Datum na hradě Pražském v pátek po svatém Florianu to jest 7 dne měsíce máje léta šestnáctistého desátého.
796 K HISTORII ŽIDŮ 1610. těna jsou, v kteréžto věci zastávajíce vy v tom nadepsaného Žida a chtíc všelijak k tomu přivésti, aby táž svědomí k svému čtení a pu- blikování nepřišla, některá instrumenta, která jsou na onen čas jistým osobám, jenž tak co před soudem židovským právně činiti jměly, jim udělena a od práva pod pečetí městskou spečetěná jim vydána byla, před námi ste předložili, žádajíc spolu s týmž Markem Židem při tom zůstaveni býti. I poněvadž se takovým téhož Marka Žida ano i vašim vlastním v té věci předloženým obranám místa dáti a k tomu z mnohých příčin povoliti nemůže, aby táž Dorota Šípařka svědkův svých pořádně podlé práva zavedených a zapsaných pro tu samou nahoře dotknutou příčinu oderčena a odsouzena býti jměla, a tak tudy své žaloby provésti ne- mohla, zvlášť že se to při tom patrně nachází, že oznámená svědomí od osoby přísežné přijata a sekrytem jeho upečetěna jsou, tak že tu nic proti právu předsevzato a přehlídnuto není; ješto byť při kterém koliv právě něco osobou přísežnou sešlo, tehdy strana té věci žádající, poněvadž sama toho neřídí, aby jí to k přehlídnutí slušně připsáno býti mohlo, nikoliv v tom hynouti nemůže, nýbrž to zase k nápravě přichází. Vedle čehož slušně podlé práva a spravedlnosti táž Dorota oznámených svědkův užiti a táž svědomí publikována býti mají. K čemuž přistupuje i to, že vy mezi sebou žádného práva vej- sadního nemáte a jmíti nemůžete, proto že jste lidé glejtovní a toliko pod ochranu JMCské a komory JMsti zůstávající, tak že vám soudové ti, kteříž se mezi vámi k rozsouzení jistých rozepří a pro spokojení nedorozumění mezi stranami vzniklých držívají, toliko na jistý spůsob tak, abyšte řídíce se tím jako nějakým řádem a pravidlem v dobrým řádu státi a v jistých mezech zůstávati hleděli a ne nějaké obtížnosti a soužení křesťanův těch, kteříž by k jakým soudům před vás před- stoupili, propůjčeni a propuštěni jsou. A protož z těch nahoře psaných všech příčin nemohouce k neslušné žádosti vejš psaného Marka Hlu- chého Žida i také vašemu jeho v tom zastávání, nad to pak zhájení oznámeného svědomí povoliti, jménem a na místě JMCské vám po- roučíme, abyšte neohlídajíce se na žádné další obrany a vejmluvy, jakýchž by v tom kdokoliv požívati chtěl, dotčené svrchu Dorotě Ší- pařce v té věci žádné překážky činiti nedopouštěli, nýbrž oznámená svědomí vůbec čísti a publikovati poručili, tak aby všecka ta věc tím dříve k vyslyšení přijíti a na to vejpověď právní s vejhradou vrchního práva vynešena býti mohla. Jinač nečiníc. Neb na tom JMCské vůli jistou a konečnou naplníte. Datum na hradě Pražském v pátek po svatém Florianu to jest 7 dne měsíce máje léta šestnáctistého desátého.
Strana 797
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 797 Výpis tohoto poručení z komory království Českého podán do 1610. rady při originálu spečetěném svědčícím starším Židům, kterýž jim odveden jest f. 3 post Rogationum 18. Maii 1610. Archiv města Prahy. Rkp. 326, f. 85. 1036 Komora česká Oldřichovi Gerstorfovi, cí- 1610. sařské radě a prokuratoru, a Janovi Peldřimov- skému, sekretáři komory české, aby volbu v obci židovské starobylým způsobem obnovili. Na hradě Pražském, 4. srpna 1610. S. s. v. urození a stateční rytíři, páni přátelé oc. Poněvadž opěty rok vychází, jak sou Židé starší Pražští, též starší obecní a rychtář skrze vás spůsobem starobylým obnoveni byli a dotčení Židé nám po- znamenání volených osob na komoru podali: protož jménem a na místě JMCské p. n. n. vás napomínáme, abyšte, dá-li Bůh v středu po sv. Vavřinci [11. srpna] apoštolu Páně nejprvé příští, ráno v hodin osm na půl orloji sjedouce společně do ulice židovské, týž starší Židy, též starší obecní a rychtáře podlé příležícího poznamenání předešlým starobylým spůsobem, učiníc jim při tom všem napomenutí, jak by se tíž starší Židé k obci a zase proti tomu obec k nim starším chovati jměli, obnovili a vedle toho připomenouc jim vyměření, kteréž se jim každoročně v známost uvozovalo, jménem JMCské jim poručili, pokudž by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův atd. (jako v listině ze dne 14. července 1608). Dán na hradě Pražském ve středu po pa- mátce nalezení sv. Štěpána 4 dne měsíce srpna léta 1610. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1037. Jakub Bassevi koupil dům za 1000 kop gr. č. 1. září 1610. Jakub Bassevi Žid koupil sobě Hyndl ženě, dědicům a budúcím 1610. svým dům v osadě svatého Mikuláše nárožný, vedle domu Konopovic ležící, od Jana Turnovského pekaře s jistým vědomím a povolením Havla Turnovského otce jeho, jakž se k tomu Havel před panem Janem Petráčkem z Vokounštejna a Šimonem Vořikovským přiznal, za tisíc kop grošův českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest jej on sám měl, držel a vládl, maje spraviti právem městským; jemužto zavdal tři sta kop grošův českých. Dále platiti má na svatého Jiří nejprvé příštího tři sta kop grošův, potom pak vždy na každého svatého Jiří pořad zběhlého po jednom stu kopách groších českých až do vyplnění vší summy; peníze penězům
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 797 Výpis tohoto poručení z komory království Českého podán do 1610. rady při originálu spečetěném svědčícím starším Židům, kterýž jim odveden jest f. 3 post Rogationum 18. Maii 1610. Archiv města Prahy. Rkp. 326, f. 85. 1036 Komora česká Oldřichovi Gerstorfovi, cí- 1610. sařské radě a prokuratoru, a Janovi Peldřimov- skému, sekretáři komory české, aby volbu v obci židovské starobylým způsobem obnovili. Na hradě Pražském, 4. srpna 1610. S. s. v. urození a stateční rytíři, páni přátelé oc. Poněvadž opěty rok vychází, jak sou Židé starší Pražští, též starší obecní a rychtář skrze vás spůsobem starobylým obnoveni byli a dotčení Židé nám po- znamenání volených osob na komoru podali: protož jménem a na místě JMCské p. n. n. vás napomínáme, abyšte, dá-li Bůh v středu po sv. Vavřinci [11. srpna] apoštolu Páně nejprvé příští, ráno v hodin osm na půl orloji sjedouce společně do ulice židovské, týž starší Židy, též starší obecní a rychtáře podlé příležícího poznamenání předešlým starobylým spůsobem, učiníc jim při tom všem napomenutí, jak by se tíž starší Židé k obci a zase proti tomu obec k nim starším chovati jměli, obnovili a vedle toho připomenouc jim vyměření, kteréž se jim každoročně v známost uvozovalo, jménem JMCské jim poručili, pokudž by se který Žid v obci jich jakých zlých skutkův atd. (jako v listině ze dne 14. července 1608). Dán na hradě Pražském ve středu po pa- mátce nalezení sv. Štěpána 4 dne měsíce srpna léta 1610. Konc. Arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1037. Jakub Bassevi koupil dům za 1000 kop gr. č. 1. září 1610. Jakub Bassevi Žid koupil sobě Hyndl ženě, dědicům a budúcím 1610. svým dům v osadě svatého Mikuláše nárožný, vedle domu Konopovic ležící, od Jana Turnovského pekaře s jistým vědomím a povolením Havla Turnovského otce jeho, jakž se k tomu Havel před panem Janem Petráčkem z Vokounštejna a Šimonem Vořikovským přiznal, za tisíc kop grošův českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest jej on sám měl, držel a vládl, maje spraviti právem městským; jemužto zavdal tři sta kop grošův českých. Dále platiti má na svatého Jiří nejprvé příštího tři sta kop grošův, potom pak vždy na každého svatého Jiří pořad zběhlého po jednom stu kopách groších českých až do vyplnění vší summy; peníze penězům
Strana 798
798 K HISTORII ŽIDŮ 1610. rukojmě jsú. Však Jan Turnovský s Havlem otcem svým tak jako kdy prvé volný byt do svatého Jiří nejprvé příštího míti mají. Bassevi pak za vobědy do školy svatého Mikuláše každého půl léta kopu grošův českých, tak aby každého roku dvě kopy grošův českých vy- cházely, odvozovati a platiti má na časy budoucí a věčné. Relatorové k kniehám z rady výš psaný pan Jan Petráček a z obce pan Šimon Vořikovský. Actum in consilio f. 4. ipso die Egidii 1. Septembris anno MDCX. Archiv města Prahy. Rkp. 2170, f. 127. 1610, 1038. Patent o uvožování a šenkování vín cizích a přespolních do měst Pražských. 22. září 1610. ... Čtvrté. I to se vysoce zapovídá, o čemž také práva království tohoto vyměřují, aby žádný z měšťanův a obyvatelův měst Pražských s Židy aneb s cizozemci a s jinými, kteříž s městy Pražskými trpící a usedlí nejsou a na ně privilegia měst Pražských se nevztahují, ni- žádných spolkův v handlování a peněžení vín jak hostinských cizích, přespolních tak i domácích Pražských, pod jakýmkoliv srozuměním neměl ani v domích svých jim skládati a přechovávati k jejich zisku, prodaji a handli zjevně nebo tajně nedal. A pakli by kdo toho se čeho dopustil, ten každý předně taková vína JMCské v pokutě propadne a výše také obci v pokutu podlé uznání pana purkmistra pánův pro takové dočinění své nenáležité upadne. Osmé a naposledy. Co se Židův v Praze pod glejtem JMCské zůstávajících dotýče, kteříž z své pouhé všetečnosti tu svobodu sobě zosobiti a přivlastniti chtěli, že pod rozličnými praktikami a partytami vín jakých koli docházejíce, jich do domů svých v ulici židovské i jinde postranně všelijakými obmysly a forteli svými židovskými dostávají, i s některými křesťany potutedlné handle a praktiky v nich (an k tomu žádného práva ani svobody nemají) na oklamání a ukrytí sbírek odtud JMCské též i obci náležitých vedou: ti ovšem žádných vín jak hostin- ských cizích tak ani v tomto království kromě hor viničných Pražských zrostlých žádného času přes celý rok do měst Pražských sobě uvozo- vati ani jaké společnosti s jinými, kdo by koliv ti byli, v nich míti ne- mají a to pod pokutou propadení jich. Nebo to všem vůbec vědomé jest, že tíž Židé zde za lidi glejtovní držáni jsou a toliko pod ochranu JMCské a komory JMsti zůstávají. Kudyž šenku vína svobodného, jakž to sobě již nenáležitě zobyčejiti chtěli, zároveň s dobrými a poctivými lidmi, zvláště pak měšťany Pražskými usedlými stavu třetího svobod- ného v království tomto užívajícími, provozovati a užívati nemohou a
798 K HISTORII ŽIDŮ 1610. rukojmě jsú. Však Jan Turnovský s Havlem otcem svým tak jako kdy prvé volný byt do svatého Jiří nejprvé příštího míti mají. Bassevi pak za vobědy do školy svatého Mikuláše každého půl léta kopu grošův českých, tak aby každého roku dvě kopy grošův českých vy- cházely, odvozovati a platiti má na časy budoucí a věčné. Relatorové k kniehám z rady výš psaný pan Jan Petráček a z obce pan Šimon Vořikovský. Actum in consilio f. 4. ipso die Egidii 1. Septembris anno MDCX. Archiv města Prahy. Rkp. 2170, f. 127. 1610, 1038. Patent o uvožování a šenkování vín cizích a přespolních do měst Pražských. 22. září 1610. ... Čtvrté. I to se vysoce zapovídá, o čemž také práva království tohoto vyměřují, aby žádný z měšťanův a obyvatelův měst Pražských s Židy aneb s cizozemci a s jinými, kteříž s městy Pražskými trpící a usedlí nejsou a na ně privilegia měst Pražských se nevztahují, ni- žádných spolkův v handlování a peněžení vín jak hostinských cizích, přespolních tak i domácích Pražských, pod jakýmkoliv srozuměním neměl ani v domích svých jim skládati a přechovávati k jejich zisku, prodaji a handli zjevně nebo tajně nedal. A pakli by kdo toho se čeho dopustil, ten každý předně taková vína JMCské v pokutě propadne a výše také obci v pokutu podlé uznání pana purkmistra pánův pro takové dočinění své nenáležité upadne. Osmé a naposledy. Co se Židův v Praze pod glejtem JMCské zůstávajících dotýče, kteříž z své pouhé všetečnosti tu svobodu sobě zosobiti a přivlastniti chtěli, že pod rozličnými praktikami a partytami vín jakých koli docházejíce, jich do domů svých v ulici židovské i jinde postranně všelijakými obmysly a forteli svými židovskými dostávají, i s některými křesťany potutedlné handle a praktiky v nich (an k tomu žádného práva ani svobody nemají) na oklamání a ukrytí sbírek odtud JMCské též i obci náležitých vedou: ti ovšem žádných vín jak hostin- ských cizích tak ani v tomto království kromě hor viničných Pražských zrostlých žádného času přes celý rok do měst Pražských sobě uvozo- vati ani jaké společnosti s jinými, kdo by koliv ti byli, v nich míti ne- mají a to pod pokutou propadení jich. Nebo to všem vůbec vědomé jest, že tíž Židé zde za lidi glejtovní držáni jsou a toliko pod ochranu JMCské a komory JMsti zůstávají. Kudyž šenku vína svobodného, jakž to sobě již nenáležitě zobyčejiti chtěli, zároveň s dobrými a poctivými lidmi, zvláště pak měšťany Pražskými usedlými stavu třetího svobod- ného v království tomto užívajícími, provozovati a užívati nemohou a
Strana 799
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 799 1610. toho hodni nejsou. Poněvadž slavná a vzáctná privilegia a majestatové městům Pražským od JMstí slavných a svatých pamětí císařův Římských a králův Českých nadaná od JMCské nynějšího pána, pana našeho nej- milostivějšího potvrzena a hojnějšími milostmi platně a mocně rozšířená na samé toliko měšťany Pražské a ne na tu glejtovní zběř židovskou, kteříž jisté vyměření glejtovní pokud a v čem obchod jich jíti má, učiněné sobě mají, se vztahují. A protož takový veřejný šenk jim Židům z moci nadepsaných privilegií zastaven býti má a se zastavuje. Však pokudž by vína k svému pití mezi sebou v svém okršlku a ulici židovské míti chtěli, aby je sobě od měšťanův a obyvatelův Pražských z vinohradů okolo měst Pražských ležících vedle předešlého spůsobu kupovali, je k pohodlí svému vydělá- vali a tak těch předně odbývati pomáhali. Trefilo-li by se pak kdy kterého roku, an by pro neúrodu nedostatek v víních pražských byl, aneb toho jaká slušná příčina a potřeba uznána byla, tu budou-li sobě kterou nádobu vína hostinského od pana purkmistra, pánův a to s vě- domím JMCské pana pergmistra hor viničných Pražských k propuštění do ulice jich Židův a vyšenkování jeho mezi nimi Židy, tu žádných partyt i jiných zapověděných obmyslných nespůsobův a talcův židovských v tom neužívajíce, při panu purkmistru a radě Starého města Pražského též p. pergmistru moci objednati a z nich což náležitého JMCské i obci bude odvedeno, to za vděk přijíti moci budou a jinače nic. Pakli by který Žid toto nařízení přestoupil a to naň shledáno bylo, vína ta každému v pokutě pobrána budou. Jakož pak v podob- ných případnostech, když sou se Židé v Praze bydlící co toho do- pouštěli a vína cizí do ulice jich židovské k šenku a na prodaj uvozo- vati dali, že o pobrání takových vín v contrabantu propadení jisté vy- měření a poručení od JMCské pána, pana našeho nejmilostivějšího v létu 1584 k JMsti pergmistru hor viničných Pražských toho času p. Janovi Ornyusovi z Pamberka oc o skutečnou exekucí jest prošlo, čehož také mnozí jiní příkladové patrně dotvrzují. A tak nad tím nade vším, cožkoli tuto se vůbec vyhlašuje a patentem tímto publikuje, JMCské p. pergmistr hor viničných Pražských podlé znění dotčených privilegií městům Pražským na to daných, obzvláštně podlé povinnosti a instrukcí své bedlivý pozor míti a ruku ochrannou s vykonáním skutečné exekucí držeti povinen jest a býti má. A kdož by koliv z nade- psaných měšťanův a obyvatelův Pražských, kteříž by takový šenk vinný vésti chtěli a vedli, aneb kdekoliv a na kterémkoliv právě světském neb duchovním bytnost svou měli, a pod ochranou též vrchnosti zů- stávali, buďto že Čechové zrodilí aneb cizozemci jsou, proti tomuto vedle privilegií a svobod měst Pražských učiněnému snešení a tolikéž
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 799 1610. toho hodni nejsou. Poněvadž slavná a vzáctná privilegia a majestatové městům Pražským od JMstí slavných a svatých pamětí císařův Římských a králův Českých nadaná od JMCské nynějšího pána, pana našeho nej- milostivějšího potvrzena a hojnějšími milostmi platně a mocně rozšířená na samé toliko měšťany Pražské a ne na tu glejtovní zběř židovskou, kteříž jisté vyměření glejtovní pokud a v čem obchod jich jíti má, učiněné sobě mají, se vztahují. A protož takový veřejný šenk jim Židům z moci nadepsaných privilegií zastaven býti má a se zastavuje. Však pokudž by vína k svému pití mezi sebou v svém okršlku a ulici židovské míti chtěli, aby je sobě od měšťanův a obyvatelův Pražských z vinohradů okolo měst Pražských ležících vedle předešlého spůsobu kupovali, je k pohodlí svému vydělá- vali a tak těch předně odbývati pomáhali. Trefilo-li by se pak kdy kterého roku, an by pro neúrodu nedostatek v víních pražských byl, aneb toho jaká slušná příčina a potřeba uznána byla, tu budou-li sobě kterou nádobu vína hostinského od pana purkmistra, pánův a to s vě- domím JMCské pana pergmistra hor viničných Pražských k propuštění do ulice jich Židův a vyšenkování jeho mezi nimi Židy, tu žádných partyt i jiných zapověděných obmyslných nespůsobův a talcův židovských v tom neužívajíce, při panu purkmistru a radě Starého města Pražského též p. pergmistru moci objednati a z nich což náležitého JMCské i obci bude odvedeno, to za vděk přijíti moci budou a jinače nic. Pakli by který Žid toto nařízení přestoupil a to naň shledáno bylo, vína ta každému v pokutě pobrána budou. Jakož pak v podob- ných případnostech, když sou se Židé v Praze bydlící co toho do- pouštěli a vína cizí do ulice jich židovské k šenku a na prodaj uvozo- vati dali, že o pobrání takových vín v contrabantu propadení jisté vy- měření a poručení od JMCské pána, pana našeho nejmilostivějšího v létu 1584 k JMsti pergmistru hor viničných Pražských toho času p. Janovi Ornyusovi z Pamberka oc o skutečnou exekucí jest prošlo, čehož také mnozí jiní příkladové patrně dotvrzují. A tak nad tím nade vším, cožkoli tuto se vůbec vyhlašuje a patentem tímto publikuje, JMCské p. pergmistr hor viničných Pražských podlé znění dotčených privilegií městům Pražským na to daných, obzvláštně podlé povinnosti a instrukcí své bedlivý pozor míti a ruku ochrannou s vykonáním skutečné exekucí držeti povinen jest a býti má. A kdož by koliv z nade- psaných měšťanův a obyvatelův Pražských, kteříž by takový šenk vinný vésti chtěli a vedli, aneb kdekoliv a na kterémkoliv právě světském neb duchovním bytnost svou měli, a pod ochranou též vrchnosti zů- stávali, buďto že Čechové zrodilí aneb cizozemci jsou, proti tomuto vedle privilegií a svobod měst Pražských učiněnému snešení a tolikéž
Strana 800
800 K HISTORII ŽIDŮ 1610. proti JMCské vůbec prošlému v létu 1604 otevřenému mandátu na odpor pod jakým koliv zámyslem aneb výmluvou stavěti se chtěli, tomu žádnému žádná přímluva duchovní ani světská ku pomoci po- stačiti nemá a moci nebude; nýbrž k tomu každému jakožto rušiteli obecného dobrého řádu a práva, též potupníku privilegií, svobod a starobylých zvyklostí, vedle zasloužilosti a přečinění s náležitou a ne- prominutedlnou pokutou přistoupeno a k němu se zachováno bude. O čemž všickni vůbec i jeden každý obzvláštně vědouce, chcete-li takových pokut a trestání ujíti, hleďte se tak a nejinač zachovati. Stalo se v středu u vigilií sv. Matouše apoštola a evangelisty Páně to jest 22. dne měsíce Septembris léta božího 1610. Archiv města Prahy. Rkp. 326, f. 87. 1610. 1039. Clo jakým způsobem při mostu Pražském vybíráno býti má. 1610: Židé. Pěší když přes pole jde anebo jede povinen cla dáti 2 den. alb.; pakli na koni jede, tehdy dá 1 gr. alb. Listina archivu města Prahy. I, 49—1. 1611. 1040. Král Matyáš potvrzuje Židům Pražským i vší obci židovské v království Českém výsady a práva, od králův Českých jím udělená. Na hradě Praž- ském, 15. srpna 1611. My Mathyáš Druhý z boží milosti Uherský, Český, Dalmatský a Charvatský král, arcikníže Rakouské, markrabie Moravské, Lucem- burské a Slezské kníže a Lužický markrabie. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na nás ve vší poníženosti vznesli starší Židé Pražští i na místě vší obce židovské, kterak jest JMt a Láska Římský císař a Uherský, Český král, Rudolf Druhý z boží milosti, pan bratr náš nej- milejší, všeckna privilegia od předešlých slavné a svaté paměti Římských císařův a králův Českých, předkův našich, obzvláštně císaře Maximiliana, Ferdinanda a krále Vladislava, též ode vší země jim Židům jak na to, aby na budoucí časy z Prahy a koruny České vytištěni nebyli, tak i na handle a obchody jich daná milostivě potvrditi, a když se jim v prodávání všelijakých věcí chlupatých a šatův chodicích a potom věcí krámských a kupeckých na loket a váhu překážky dály, s uvá- žením rad svých spravedlivé resolucí vynésti ráčil, jakož jsou nám pak listy in originali [okázali], předně svaté paměti císaře Maximiliana, jehož datum na hradě Pražském v pátek po slavném hodu vzkříšení pána
800 K HISTORII ŽIDŮ 1610. proti JMCské vůbec prošlému v létu 1604 otevřenému mandátu na odpor pod jakým koliv zámyslem aneb výmluvou stavěti se chtěli, tomu žádnému žádná přímluva duchovní ani světská ku pomoci po- stačiti nemá a moci nebude; nýbrž k tomu každému jakožto rušiteli obecného dobrého řádu a práva, též potupníku privilegií, svobod a starobylých zvyklostí, vedle zasloužilosti a přečinění s náležitou a ne- prominutedlnou pokutou přistoupeno a k němu se zachováno bude. O čemž všickni vůbec i jeden každý obzvláštně vědouce, chcete-li takových pokut a trestání ujíti, hleďte se tak a nejinač zachovati. Stalo se v středu u vigilií sv. Matouše apoštola a evangelisty Páně to jest 22. dne měsíce Septembris léta božího 1610. Archiv města Prahy. Rkp. 326, f. 87. 1610. 1039. Clo jakým způsobem při mostu Pražském vybíráno býti má. 1610: Židé. Pěší když přes pole jde anebo jede povinen cla dáti 2 den. alb.; pakli na koni jede, tehdy dá 1 gr. alb. Listina archivu města Prahy. I, 49—1. 1611. 1040. Král Matyáš potvrzuje Židům Pražským i vší obci židovské v království Českém výsady a práva, od králův Českých jím udělená. Na hradě Praž- ském, 15. srpna 1611. My Mathyáš Druhý z boží milosti Uherský, Český, Dalmatský a Charvatský král, arcikníže Rakouské, markrabie Moravské, Lucem- burské a Slezské kníže a Lužický markrabie. Oznamujem tímto listem všem, že jsou na nás ve vší poníženosti vznesli starší Židé Pražští i na místě vší obce židovské, kterak jest JMt a Láska Římský císař a Uherský, Český král, Rudolf Druhý z boží milosti, pan bratr náš nej- milejší, všeckna privilegia od předešlých slavné a svaté paměti Římských císařův a králův Českých, předkův našich, obzvláštně císaře Maximiliana, Ferdinanda a krále Vladislava, též ode vší země jim Židům jak na to, aby na budoucí časy z Prahy a koruny České vytištěni nebyli, tak i na handle a obchody jich daná milostivě potvrditi, a když se jim v prodávání všelijakých věcí chlupatých a šatův chodicích a potom věcí krámských a kupeckých na loket a váhu překážky dály, s uvá- žením rad svých spravedlivé resolucí vynésti ráčil, jakož jsou nám pak listy in originali [okázali], předně svaté paměti císaře Maximiliana, jehož datum na hradě Pražském v pátek po slavném hodu vzkříšení pána
Strana 801
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 801 Krista [4. dubna] léta patnáctistého šedesátého sedmého, item císaře 1611. Rudolfa, jichž datum na hradě Pražském prvního ve čtvrtek na den svatého Valentina [14. února] léta patnáctistého sedmdesátého sedmého, druhého v pátek po památce slavnosti božího těla [26. května] léta patnáctistého devadesátého pátého, třetího pak hodnověrný vidimus z registratury kanceláře naší české, jehož datum patnáctého dne měsíce Julii léta patnáctistého vosmdesátého pátého, prosíce nás poníženě, abychom jim takové všecky privilegia, milosti, nadání a resolucí, též starobylé jich v handlích a půjčkách zvyklosti a obyčeje, jak toho po- savad v užívání jsou, milostivě potvrditi ráčili. K jejichžto ponížené a pokorné prosbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých, mocí královskou v Čechách jim svrchu psané svobody, privilegia, milosti, obdarování, resolucí a starobylé v handlích i půjčkách obyčeje tímto listem naším ve všech jejich znění, položení, punktích, klauzulích a artikulích tak a na ten spůsob s těmi všemi kondiciemi, jak jim od JMti a Lásky císaře Ru- dolfa, pana bratra našeho nejmilejšího, potvrzeny jsou, schvalovati, ob- novovati, potvrzovati ráčíme, ne jináč než jako by do tohoto listu slovo od slova vepsány byly, chtíce tomu konečně, aby při tom všem, jakž se svrchu píše, v celosti bez přerušení a všelijakých utiskování od jednoho každého člověka pevně a docela zůstaveni byli. A protož při- kazujem všem poddaným našim ze všech stavův království našeho Českého a zemí k němu příslušejících i jednomu každému zvláště, jakého by řádu, stavu a důstojenství byli, abyšte s počátku psané Židy a všecku obec židovskou v již dotčeném království Českém při této milosti a potvrzení našem královském jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské i sku- tečného strestání. Tomu na svědomí pečeť naši královskou k tomuto listu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po svatém Vavřinci léta šestnáctistého jedenáctého a krá- lovství našich Uherského třetího a Českého prvního. Matthias. Sdenco Adam Poppl de Lobkowicz supremus regni Bohemiae cancellarius. Ad mandatum sacrae regiae Mtis proprium Pavel Michna. Kn. privil. Židův Pražských v arch. musea král. Česk. 1041. Několik artikulů Pražanů a třetího stavu 1611. městského, kteréž na sněmu, dne 11. dubna 1611 na hradě Pražském zahájeném, byly předloženy. 51
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 801 Krista [4. dubna] léta patnáctistého šedesátého sedmého, item císaře 1611. Rudolfa, jichž datum na hradě Pražském prvního ve čtvrtek na den svatého Valentina [14. února] léta patnáctistého sedmdesátého sedmého, druhého v pátek po památce slavnosti božího těla [26. května] léta patnáctistého devadesátého pátého, třetího pak hodnověrný vidimus z registratury kanceláře naší české, jehož datum patnáctého dne měsíce Julii léta patnáctistého vosmdesátého pátého, prosíce nás poníženě, abychom jim takové všecky privilegia, milosti, nadání a resolucí, též starobylé jich v handlích a půjčkách zvyklosti a obyčeje, jak toho po- savad v užívání jsou, milostivě potvrditi ráčili. K jejichžto ponížené a pokorné prosbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých, mocí královskou v Čechách jim svrchu psané svobody, privilegia, milosti, obdarování, resolucí a starobylé v handlích i půjčkách obyčeje tímto listem naším ve všech jejich znění, položení, punktích, klauzulích a artikulích tak a na ten spůsob s těmi všemi kondiciemi, jak jim od JMti a Lásky císaře Ru- dolfa, pana bratra našeho nejmilejšího, potvrzeny jsou, schvalovati, ob- novovati, potvrzovati ráčíme, ne jináč než jako by do tohoto listu slovo od slova vepsány byly, chtíce tomu konečně, aby při tom všem, jakž se svrchu píše, v celosti bez přerušení a všelijakých utiskování od jednoho každého člověka pevně a docela zůstaveni byli. A protož při- kazujem všem poddaným našim ze všech stavův království našeho Českého a zemí k němu příslušejících i jednomu každému zvláště, jakého by řádu, stavu a důstojenství byli, abyšte s počátku psané Židy a všecku obec židovskou v již dotčeném království Českém při této milosti a potvrzení našem královském jměli, drželi a neporušitedlně zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani komu jinému činiti dopouštějíce pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské i sku- tečného strestání. Tomu na svědomí pečeť naši královskou k tomuto listu jsme přivěsiti rozkázati ráčili. Dán na hradě našem Pražském v pondělí po svatém Vavřinci léta šestnáctistého jedenáctého a krá- lovství našich Uherského třetího a Českého prvního. Matthias. Sdenco Adam Poppl de Lobkowicz supremus regni Bohemiae cancellarius. Ad mandatum sacrae regiae Mtis proprium Pavel Michna. Kn. privil. Židův Pražských v arch. musea král. Česk. 1041. Několik artikulů Pražanů a třetího stavu 1611. městského, kteréž na sněmu, dne 11. dubna 1611 na hradě Pražském zahájeném, byly předloženy. 51
Strana 802
802 K HISTORII ŽIDŮ Dvanáctý artikul o Židech v král. Českém ještě zůstáva- jících. A jakož jest za času slavných pamětí císařův Římských a králův Českých, JJMtí Vladislava, Ludvíka, Ferdinanda a Maximiliana, z jistých hodných a dobře uvážených příčin z strany Židův pro jejich hrozné praktiky a páchané nešlechetnosti a nepravosti, v nichžto seznáni bývali, na tom zůstáno, ano i k tomu teď nevelmi dávno od JMCské z moc- nosti královské k tomu přikročeno bylo, aby vedle nařízení někdy krále Vladislava a vyzdviženého glejtu všickni Židé ven z Prahy vy- byti a království Českého v jistém času prázdni byli, v čemž i na díle začátek se stal; však potom jak předešlých časův, tak nejposléze na některé přímluvy i na jich Židův ponížené prosby mnohá podvolování, dáváni jim byli průtahové a rozdílných let rozdílní glejtové, jako v létu 1507 na snešení veliké obce Pražské podlé jistého povolení JMsti výš psaného krále Vladislava měli se ven z města v roce pořád sběhlém vystěhovati, což když k změnění i v létu 1508 přišlo, nic- méně léta 1542. v neděli provodní a potom dále, když podlé sne- šení na sněmu obecném a glejtu od JMsti krále Ferdinanda toliko do jistého času jim daného ven z Prahy stěhovati se musili a jsouce také v létu 1561. z království Českého vypovědíni, skrze veliké přímluvy gleit obdrželi a tak do dnes v zemi a v Praze zůstali. Ti pak Židé, jichž od toho času znamenitý počet přibyl v krá- lovství Českém, obzvláštně pak v Praze na jakou hroznou všech kře- sťanův záhubu zde v tomto království jsou, to všem vůbec dobře známé a vědomé jest. Nebo všecky obchody, handle a živnosti, zvlášť zde v městech Pražských tak jsou sobě zosobili, že majíc ve všem tom nad jiné křesťany svobodu dokonalou sobě puštěnou a spoléhajíc při tom na ochranu a folk, kterýž se jim odevšad činí, naprosto všecky křesťany svými nevypravitedlnými a obmyslnými praktikami sžírají a o všecko jmění připravují, sami pak beze vší těžké práce zbohatnou a své zboží z země jinam vyvožují, tak že z nevyhnutedlných příčin slušně stav městský, mezi nimiž oznámení Židé bydlejí, o to se při tomto sněmu domlouvati a za to J. K. M. s přímluvou JMstí pánův stavův poníženě žádati musí, aby na to nastoupeno a pokudž nejvejš možné, k tomu přivedeno bylo, aby častopsaní Židé, jak měst Praž- ských, tak také i jiných měst královských a JMsti králové, jakožto lidé škodliví a této zemi neužiteční v jistým a jim terminovaným čase prázdni byli a pryč táhli. Pak-li by vždy v zemi za některý čas zůstávati měli, tehdy aby se jim od J. M. K. a pánův stavův jisté, dokonalé a přístné vyměření, vedle něhož by se chovati povinni byli, učinilo, pokud by a jak v čem handle a obchody své, kde a v kterých místech a na jaký způsob, tak 1611.
802 K HISTORII ŽIDŮ Dvanáctý artikul o Židech v král. Českém ještě zůstáva- jících. A jakož jest za času slavných pamětí císařův Římských a králův Českých, JJMtí Vladislava, Ludvíka, Ferdinanda a Maximiliana, z jistých hodných a dobře uvážených příčin z strany Židův pro jejich hrozné praktiky a páchané nešlechetnosti a nepravosti, v nichžto seznáni bývali, na tom zůstáno, ano i k tomu teď nevelmi dávno od JMCské z moc- nosti královské k tomu přikročeno bylo, aby vedle nařízení někdy krále Vladislava a vyzdviženého glejtu všickni Židé ven z Prahy vy- byti a království Českého v jistém času prázdni byli, v čemž i na díle začátek se stal; však potom jak předešlých časův, tak nejposléze na některé přímluvy i na jich Židův ponížené prosby mnohá podvolování, dáváni jim byli průtahové a rozdílných let rozdílní glejtové, jako v létu 1507 na snešení veliké obce Pražské podlé jistého povolení JMsti výš psaného krále Vladislava měli se ven z města v roce pořád sběhlém vystěhovati, což když k změnění i v létu 1508 přišlo, nic- méně léta 1542. v neděli provodní a potom dále, když podlé sne- šení na sněmu obecném a glejtu od JMsti krále Ferdinanda toliko do jistého času jim daného ven z Prahy stěhovati se musili a jsouce také v létu 1561. z království Českého vypovědíni, skrze veliké přímluvy gleit obdrželi a tak do dnes v zemi a v Praze zůstali. Ti pak Židé, jichž od toho času znamenitý počet přibyl v krá- lovství Českém, obzvláštně pak v Praze na jakou hroznou všech kře- sťanův záhubu zde v tomto království jsou, to všem vůbec dobře známé a vědomé jest. Nebo všecky obchody, handle a živnosti, zvlášť zde v městech Pražských tak jsou sobě zosobili, že majíc ve všem tom nad jiné křesťany svobodu dokonalou sobě puštěnou a spoléhajíc při tom na ochranu a folk, kterýž se jim odevšad činí, naprosto všecky křesťany svými nevypravitedlnými a obmyslnými praktikami sžírají a o všecko jmění připravují, sami pak beze vší těžké práce zbohatnou a své zboží z země jinam vyvožují, tak že z nevyhnutedlných příčin slušně stav městský, mezi nimiž oznámení Židé bydlejí, o to se při tomto sněmu domlouvati a za to J. K. M. s přímluvou JMstí pánův stavův poníženě žádati musí, aby na to nastoupeno a pokudž nejvejš možné, k tomu přivedeno bylo, aby častopsaní Židé, jak měst Praž- ských, tak také i jiných měst královských a JMsti králové, jakožto lidé škodliví a této zemi neužiteční v jistým a jim terminovaným čase prázdni byli a pryč táhli. Pak-li by vždy v zemi za některý čas zůstávati měli, tehdy aby se jim od J. M. K. a pánův stavův jisté, dokonalé a přístné vyměření, vedle něhož by se chovati povinni byli, učinilo, pokud by a jak v čem handle a obchody své, kde a v kterých místech a na jaký způsob, tak 1611.
Strana 803
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 803 aby to jiným kupcům a handlířům, též i všelijakým řemeslníkům z kře- 1611. sťanův na ujmu a ublížení jich nebývalo, provozovati jměli; tak jakžto v jiných cizích zemích, kdež dobří a chvalitební řádové vyzdviženi jsou, se nachází a odtud příklad dobrý vzat býti může. Item, oznámení Židé aby povinni byli takové všecky své handle a obchody, kteréž by jim tak od J. M. K. vedle jistého uvážení a vy- měření všech tří stavův království tohoto nařízeny a novým glejtem do jistého času vyměřeny byly, ne někde jinde ku překážce jiným dobrým poctivým lidem, nežli toliko zde v městech Pražských v samé Židovské ulici a v tarmarce provozovati; k tomu stavěním židovských domův aby se dáleji ven z města židovského nevydávali, domů kře- sťanských dáleji neskupovali, též na březích se neosazovali, domův svých na ublížení jiným dobrým a poctivým lidem ne vejš mimo pře- dešlý spůsob, jakž sobě totiž Židé glejtovní, kteříž s jinými mimo ty, o nichž právo městské pod literou Ma 42. patrně vyměřuje, srovnán býti nemohou, zobyčejiti a zosobiti chtěli, nestavěli, vejhlídkami z domův a peleší svých i jinými nepříležitostmi neškodili a toho, co k stavení přináleží, nic před sebe nebrali, leč by jim k tomu s volí vší obce a ne od samých osob ouřadních po straně povoleno bylo. Tolikéž také pro rozdíl a rozeznání křesťanův a dobrých poctivých lidí, aby znamení jim předešle uložené, totiž biryty a kolečka žluté barvy na šatech mí- vali a nosili, tak jakž to v létu 1551 z rozkazu J. M. krále Ferdinanda na příklad knížete Vratislava v létu 1067 se stalo a oni Židé s takovým znamením choditi musili, a to vše pod jistou skutečnou pokutou a tre- stáním, když by koliv se čeho proti tomu všemu jim vydanému řádu a vyměření dopustili. Nebo jak veliké a znamenité naříkání na samé toliko Židy ty, kteříž zde v městech Pražských obydlí své mají, ne- toliko od všelijakých kupcův a handlířův, ale takměř ode všech ře- meslníkův a jich pořádkův každodenně se dějí, toho obzvláštně ouřední osoby v městech Pražských i s nemalou lítostí nad spolusousedy svými, jichž se tu dotýče, začasté doslejchati musejí. Protož aby tomu jednou v cestu vkročeno bylo, v tom ve všem sebe i chudé obce k milostivé královské ochraně J. M. králi a pánu svému milostivému ve vší po- nížené a poddané pokoře poručeny činí. 1042. Usnešením sněmu dne 11. dubna 1611 na 1611. hradě Pražském zahájeného ustanovena byla mimo jiné sbírky židovská daň domovní na 7 kop gr. m. Desk. kvat. 3 v čes. zem. archivu.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 803 aby to jiným kupcům a handlířům, též i všelijakým řemeslníkům z kře- 1611. sťanův na ujmu a ublížení jich nebývalo, provozovati jměli; tak jakžto v jiných cizích zemích, kdež dobří a chvalitební řádové vyzdviženi jsou, se nachází a odtud příklad dobrý vzat býti může. Item, oznámení Židé aby povinni byli takové všecky své handle a obchody, kteréž by jim tak od J. M. K. vedle jistého uvážení a vy- měření všech tří stavův království tohoto nařízeny a novým glejtem do jistého času vyměřeny byly, ne někde jinde ku překážce jiným dobrým poctivým lidem, nežli toliko zde v městech Pražských v samé Židovské ulici a v tarmarce provozovati; k tomu stavěním židovských domův aby se dáleji ven z města židovského nevydávali, domů kře- sťanských dáleji neskupovali, též na březích se neosazovali, domův svých na ublížení jiným dobrým a poctivým lidem ne vejš mimo pře- dešlý spůsob, jakž sobě totiž Židé glejtovní, kteříž s jinými mimo ty, o nichž právo městské pod literou Ma 42. patrně vyměřuje, srovnán býti nemohou, zobyčejiti a zosobiti chtěli, nestavěli, vejhlídkami z domův a peleší svých i jinými nepříležitostmi neškodili a toho, co k stavení přináleží, nic před sebe nebrali, leč by jim k tomu s volí vší obce a ne od samých osob ouřadních po straně povoleno bylo. Tolikéž také pro rozdíl a rozeznání křesťanův a dobrých poctivých lidí, aby znamení jim předešle uložené, totiž biryty a kolečka žluté barvy na šatech mí- vali a nosili, tak jakž to v létu 1551 z rozkazu J. M. krále Ferdinanda na příklad knížete Vratislava v létu 1067 se stalo a oni Židé s takovým znamením choditi musili, a to vše pod jistou skutečnou pokutou a tre- stáním, když by koliv se čeho proti tomu všemu jim vydanému řádu a vyměření dopustili. Nebo jak veliké a znamenité naříkání na samé toliko Židy ty, kteříž zde v městech Pražských obydlí své mají, ne- toliko od všelijakých kupcův a handlířův, ale takměř ode všech ře- meslníkův a jich pořádkův každodenně se dějí, toho obzvláštně ouřední osoby v městech Pražských i s nemalou lítostí nad spolusousedy svými, jichž se tu dotýče, začasté doslejchati musejí. Protož aby tomu jednou v cestu vkročeno bylo, v tom ve všem sebe i chudé obce k milostivé královské ochraně J. M. králi a pánu svému milostivému ve vší po- nížené a poddané pokoře poručeny činí. 1042. Usnešením sněmu dne 11. dubna 1611 na 1611. hradě Pražském zahájeného ustanovena byla mimo jiné sbírky židovská daň domovní na 7 kop gr. m. Desk. kvat. 3 v čes. zem. archivu.
Strana 804
804 K HISTORII ŽIDŮ 1043. Král Matyáš II. povyšuje Jakuba Basseviho za svého dvorního Žida a podřizuje ho úřadu nej- vyššího dvorního maršálka. V Praze, 18. srpna 1611. Wir Mathias der Ander von Gottes Gnaden zu Hungern, Behaimb, Dalmatien, Croatien und Sclauonien Khünig, Ertzhertzog zu Osterreich, Hertzog zu Burgund, zu Steyr, zu Kärnden, zu Crain, zu Wirtemberg, zu Lutzenburg, Ober- und Nieder Schlesien, Margraf des heiligen Rö- mischen Reichs zu Märhern, Ober und Nieder Lausnitz, gefürster Graf zu Habspurg und Tyroll oc. Bekennen offentlich mit diesem Brief und thuen kunde jedermenniglich als Uns nit allain Jacob Basseui, kaiser- licher Hofjud alhie zu Prag, Fürweiser dies seine von der Römischen kaiserlichen Mt. Unserm freundtlichen geliebten Herrn und Bruedern habende und den drei und zwainzigisten Februarii des lengstverwi- chenen fünfzehenhundert neun und neunzigisten Jahrs datierte und ausgeferttigte Freiheit in Underthänigkeit fürgewisen, sondern auch Wir sonsten seines bisher gefürten erbarn, aufrechten und redlichen Wandels glaubwürdig erinnert worden, und er Uns nun gehorsamblich gebeten, weil Wir nunmehr durch göttliche gnedige Fürsehung die Behaimische Cron erlangt, ihme bemelte Freiheit nit allain gnediglich zu confirmieren, sondern auch, weil sich dieselbe seinem Fürgeben nach, weiter nit als allain auf das Khünigreich Behaimb und dessen zuegehörige Länder erstrecken thuen, dahin zu extendieren, damit er seinem Gefallen und Besten nach, sambt Weib, Kindern, künftigen Tochtermännern, Gesindt und Brodtgenossen, gleich wie jetzo alhie zu Prag, also auch in Unserm Ertzhertzogthumb Osterreich und sonderlich in Unserer Statt Wien mit heuslicher Wohnung und allerlei Waren Handtierung sich nieder und anrichten müge: dass wir sowol in gne- diger Ansehung gedachts seines ehrlichen Wolverhaltens als auch der bei Uns für ihne eingewendten ansehenlichen Recommendationen und Fürschrift ihne Jacoben Basseui zu unserm Hofjuden gnediglich an- genommen und angeregte seine kaiserliche Freiheit bestättigt und extendiert. Thuen das auch hiemit wissentlich in Kraft dieses Briefs also und der Gestalt, dass er Jacob Basseui, hinfüro Unser befreiter Hosjud und sambt seinem Weib, Kindern, künftigen Tochtermännern auch ihrem Hausgesindt, Dienern, Brodtgenossen und derselben Haab und Güettern in Unserer besondern Gnad, Verspruch, Schutz, Schirm und Glait sein, sich derselben freuen, gebrauchen, geniessen und darauf allenthalben in Unsern Khünigreichen, erblichen Fürstenthumben und Landen frei, sicher und ohne jüdische Zaichen durchpassieren, handlen und wandlen müge, von allermenniglich unuerhindert. Wir haben auch 1611.
804 K HISTORII ŽIDŮ 1043. Král Matyáš II. povyšuje Jakuba Basseviho za svého dvorního Žida a podřizuje ho úřadu nej- vyššího dvorního maršálka. V Praze, 18. srpna 1611. Wir Mathias der Ander von Gottes Gnaden zu Hungern, Behaimb, Dalmatien, Croatien und Sclauonien Khünig, Ertzhertzog zu Osterreich, Hertzog zu Burgund, zu Steyr, zu Kärnden, zu Crain, zu Wirtemberg, zu Lutzenburg, Ober- und Nieder Schlesien, Margraf des heiligen Rö- mischen Reichs zu Märhern, Ober und Nieder Lausnitz, gefürster Graf zu Habspurg und Tyroll oc. Bekennen offentlich mit diesem Brief und thuen kunde jedermenniglich als Uns nit allain Jacob Basseui, kaiser- licher Hofjud alhie zu Prag, Fürweiser dies seine von der Römischen kaiserlichen Mt. Unserm freundtlichen geliebten Herrn und Bruedern habende und den drei und zwainzigisten Februarii des lengstverwi- chenen fünfzehenhundert neun und neunzigisten Jahrs datierte und ausgeferttigte Freiheit in Underthänigkeit fürgewisen, sondern auch Wir sonsten seines bisher gefürten erbarn, aufrechten und redlichen Wandels glaubwürdig erinnert worden, und er Uns nun gehorsamblich gebeten, weil Wir nunmehr durch göttliche gnedige Fürsehung die Behaimische Cron erlangt, ihme bemelte Freiheit nit allain gnediglich zu confirmieren, sondern auch, weil sich dieselbe seinem Fürgeben nach, weiter nit als allain auf das Khünigreich Behaimb und dessen zuegehörige Länder erstrecken thuen, dahin zu extendieren, damit er seinem Gefallen und Besten nach, sambt Weib, Kindern, künftigen Tochtermännern, Gesindt und Brodtgenossen, gleich wie jetzo alhie zu Prag, also auch in Unserm Ertzhertzogthumb Osterreich und sonderlich in Unserer Statt Wien mit heuslicher Wohnung und allerlei Waren Handtierung sich nieder und anrichten müge: dass wir sowol in gne- diger Ansehung gedachts seines ehrlichen Wolverhaltens als auch der bei Uns für ihne eingewendten ansehenlichen Recommendationen und Fürschrift ihne Jacoben Basseui zu unserm Hofjuden gnediglich an- genommen und angeregte seine kaiserliche Freiheit bestättigt und extendiert. Thuen das auch hiemit wissentlich in Kraft dieses Briefs also und der Gestalt, dass er Jacob Basseui, hinfüro Unser befreiter Hosjud und sambt seinem Weib, Kindern, künftigen Tochtermännern auch ihrem Hausgesindt, Dienern, Brodtgenossen und derselben Haab und Güettern in Unserer besondern Gnad, Verspruch, Schutz, Schirm und Glait sein, sich derselben freuen, gebrauchen, geniessen und darauf allenthalben in Unsern Khünigreichen, erblichen Fürstenthumben und Landen frei, sicher und ohne jüdische Zaichen durchpassieren, handlen und wandlen müge, von allermenniglich unuerhindert. Wir haben auch 1611.
Strana 805
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 805 gemeltem Jacoben Basseui diese besondere Gnad gethan, im Fall jemandts 1611. zu ihme oder seinem Haab und Guettern Zuspruch zu haben vermaint, dass er, sein Weib, Kinder, künftige Tochtermänner auch ihre angehörige Diener, Hausgesindt und Brodtgenossen an kainem andern Ort, dann vor Uns oder Unserm obristen Hofmarschalchambt mit Recht für- genommen und ersuecht werden, und sie zu antworten schuldig sein, und weder mit gefängklicher Verhaftung, Arrest, Khummer oder Ver- bott, noch ainiger Leibmaut oder in ander Weeg anderer Orten be- schwert, aufgehalten oder bedrangt, sondern ihm von jeder männiglich umb ihre verbriefte und unuerbriefte, kundbare und richtige Schulden und andere rechtmessige Forderungen an allen Orten schleunige und unuerlengte Hülf mitgethailt werden und widerfahren sollen. Da er auch sich sambt seinem Weib Kindern, künftigen Tochtermännern, Gesind und Brodtgenossen seinem Gefallen nach zu Wien heuslich niderrichten und daselbst seinen Handl, wie andere Unsere befreite Hofjuden treiben wurde, soll solches ohne allen seinen Entgelt oder ainige Auflag der Einkaufung beschehen, und darbei durch Unsern jetzigen oder khünftigen obristen Hofmarschalch geschutzt werden. Wann und so oft er mit seinen Waren auf die freien offenen Märckht ausraist, soll er allenthalben zu Wasser und Land von denselben mehrers nit, dann die christliche Maut, wie andere Unsere Hofhandls- leutte, zu raichen, wann er aber Unserm Hofe nachraist, daruon nichts zu geben schuldig und verbunden sein, sondern allenthalben frei, sicher und unaufgehalten passiert werden. Entgegen aber soll er sich aller Contrabanten mit Zuefür und Handtierung unzulässiger und verbotener Waren, wie die Namen haben mügen, gäntzlichen enthalten und eines erbarn, auch richtigen Lebens und Wandls sambt den seinigen wie bishero befleissen, bei Verlust dieser ihme erthailten und verliehenen Freiheiten. Gebieten darauf allen und jeden Unsern in Behaimb und Österreich auch andern denselben angehörigen Ländern nachgesetzten Obrigkaiten, geistlichen und weltlichen, auch Undterthanen und Ge- treuen, und sonsten allen andern, was Würden, Standts oder Wesens die sein, denen dieser Brief fürgewissen wirdt, hiemit gnedigist und ernstlich, dass sie mehrgedachten Jacoben Basseui, sein Weib, Kinder, khünstige Tochtermänner, derselben Gesindt und Brodtgenossen, bei obberüerten Unserm Schutz, Schirm und Glait, wie auch denen vor- bestimbten Freiheiten geruewiglich bleiben, derselben freuen, gebrauchen und geniessen lassen, und darwider nicht dringen, bekhummern oder belästigen, noch dasselbst jemand anderm zu thuen gestatten in khain Weis noch Weege, als lieb ainem jeden sei Unser Ungnad und Straf, und darzu die Peen des Glaitbruchs zu vermeiden. Hieran beschieht
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 805 gemeltem Jacoben Basseui diese besondere Gnad gethan, im Fall jemandts 1611. zu ihme oder seinem Haab und Guettern Zuspruch zu haben vermaint, dass er, sein Weib, Kinder, künftige Tochtermänner auch ihre angehörige Diener, Hausgesindt und Brodtgenossen an kainem andern Ort, dann vor Uns oder Unserm obristen Hofmarschalchambt mit Recht für- genommen und ersuecht werden, und sie zu antworten schuldig sein, und weder mit gefängklicher Verhaftung, Arrest, Khummer oder Ver- bott, noch ainiger Leibmaut oder in ander Weeg anderer Orten be- schwert, aufgehalten oder bedrangt, sondern ihm von jeder männiglich umb ihre verbriefte und unuerbriefte, kundbare und richtige Schulden und andere rechtmessige Forderungen an allen Orten schleunige und unuerlengte Hülf mitgethailt werden und widerfahren sollen. Da er auch sich sambt seinem Weib Kindern, künftigen Tochtermännern, Gesind und Brodtgenossen seinem Gefallen nach zu Wien heuslich niderrichten und daselbst seinen Handl, wie andere Unsere befreite Hofjuden treiben wurde, soll solches ohne allen seinen Entgelt oder ainige Auflag der Einkaufung beschehen, und darbei durch Unsern jetzigen oder khünftigen obristen Hofmarschalch geschutzt werden. Wann und so oft er mit seinen Waren auf die freien offenen Märckht ausraist, soll er allenthalben zu Wasser und Land von denselben mehrers nit, dann die christliche Maut, wie andere Unsere Hofhandls- leutte, zu raichen, wann er aber Unserm Hofe nachraist, daruon nichts zu geben schuldig und verbunden sein, sondern allenthalben frei, sicher und unaufgehalten passiert werden. Entgegen aber soll er sich aller Contrabanten mit Zuefür und Handtierung unzulässiger und verbotener Waren, wie die Namen haben mügen, gäntzlichen enthalten und eines erbarn, auch richtigen Lebens und Wandls sambt den seinigen wie bishero befleissen, bei Verlust dieser ihme erthailten und verliehenen Freiheiten. Gebieten darauf allen und jeden Unsern in Behaimb und Österreich auch andern denselben angehörigen Ländern nachgesetzten Obrigkaiten, geistlichen und weltlichen, auch Undterthanen und Ge- treuen, und sonsten allen andern, was Würden, Standts oder Wesens die sein, denen dieser Brief fürgewissen wirdt, hiemit gnedigist und ernstlich, dass sie mehrgedachten Jacoben Basseui, sein Weib, Kinder, khünstige Tochtermänner, derselben Gesindt und Brodtgenossen, bei obberüerten Unserm Schutz, Schirm und Glait, wie auch denen vor- bestimbten Freiheiten geruewiglich bleiben, derselben freuen, gebrauchen und geniessen lassen, und darwider nicht dringen, bekhummern oder belästigen, noch dasselbst jemand anderm zu thuen gestatten in khain Weis noch Weege, als lieb ainem jeden sei Unser Ungnad und Straf, und darzu die Peen des Glaitbruchs zu vermeiden. Hieran beschieht
Strana 806
806 K HISTORII ŽIDŮ 1611. Unser gnedigister auch ernstlicher Will und Mainung. Mit Urkundt dies Briefs, besiglt mit Unserm khüniglichen anhangenden Insigl, der geben ist in Unserer khüniglichen Haubtstatt Prag den achtzehenden Augusti anno im sechzehenhundert und ailften, Unserer Khünigreichen des Hungerischen im dritten und des Behaimischen im ersten Mathias. Ad mandatum sacrae regiae Mtis proprium: Melzer. W. Sig. Herr zue Losenstein. Reg. desk zemsk. v Praze. 1611. 1044. Král Matyáš potvrzuje Židům v městě Mla- dém Boleslavi list, kterým Rudolf II. některá Bohu- slava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic jim udě- lená obdarování potvrdil, jehož datum na hradě Pražském v středu na den sv. Jiří 1597. Na hradě Praž- ském v outerý u vigilií sv. Bartoloměje [23. srpna] 1611. (Česky.) Op. Archiv ministerstva vnitra ve Vídni. 1611. 1045. Komora česká Oldřichu Gerstorfovi, král. prokuratoru a Janu Peldřimovskému, komory české sekretáři, aby volbu starších, obecních starších a rychtáře obce židovské v Praze dne 7. září obnovili. Na hradě Pražském, 5. září 1611. (Česky.) Konc. v arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1611. 1046. Král Matyáš Jáchymovi Brandejsovi, Židu Pražskému, potvrzuje privilegium dědiců Munkov- ských. Ve Vratislavi, 11. října 1611. My Matyáš oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od Joachyma Brandejsa, Žida Pražského, abychom obdarování od JMCské a Lásky pana bratra našeho nejmilejšího jemu nadané po- tvrdili a jej milosti té, kterouž dědicové Munkovští sobě od nás po- tvrzenou mají, jsouce on s nimi blízce zpřízněn, tolikéž oučastna učiniti ráčili. Kdež prohlídajíce k mnohým zaň činěným přímluvám k takové ponížené prosbě jeho se nakloňovati, obdarování jemu předešle dané potvrzovati a tomu chtíti ráčíme, aby bez pořádného obvinění od ni- žádného vězením stěžován nebyl, též ve všech městech, městečkách a vsech v království našem Českém a v zemích k němu připojených, kdež by koliv Židé prvé bydleli, vedle své libosti se osaditi a bydleti mohl. Tolikéž v chlupatých i jiných všech kramářských a kupeckých
806 K HISTORII ŽIDŮ 1611. Unser gnedigister auch ernstlicher Will und Mainung. Mit Urkundt dies Briefs, besiglt mit Unserm khüniglichen anhangenden Insigl, der geben ist in Unserer khüniglichen Haubtstatt Prag den achtzehenden Augusti anno im sechzehenhundert und ailften, Unserer Khünigreichen des Hungerischen im dritten und des Behaimischen im ersten Mathias. Ad mandatum sacrae regiae Mtis proprium: Melzer. W. Sig. Herr zue Losenstein. Reg. desk zemsk. v Praze. 1611. 1044. Král Matyáš potvrzuje Židům v městě Mla- dém Boleslavi list, kterým Rudolf II. některá Bohu- slava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic jim udě- lená obdarování potvrdil, jehož datum na hradě Pražském v středu na den sv. Jiří 1597. Na hradě Praž- ském v outerý u vigilií sv. Bartoloměje [23. srpna] 1611. (Česky.) Op. Archiv ministerstva vnitra ve Vídni. 1611. 1045. Komora česká Oldřichu Gerstorfovi, král. prokuratoru a Janu Peldřimovskému, komory české sekretáři, aby volbu starších, obecních starších a rychtáře obce židovské v Praze dne 7. září obnovili. Na hradě Pražském, 5. září 1611. (Česky.) Konc. v arch. místodrž. král. Česk. J. 4. 1611. 1046. Král Matyáš Jáchymovi Brandejsovi, Židu Pražskému, potvrzuje privilegium dědiců Munkov- ských. Ve Vratislavi, 11. října 1611. My Matyáš oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od Joachyma Brandejsa, Žida Pražského, abychom obdarování od JMCské a Lásky pana bratra našeho nejmilejšího jemu nadané po- tvrdili a jej milosti té, kterouž dědicové Munkovští sobě od nás po- tvrzenou mají, jsouce on s nimi blízce zpřízněn, tolikéž oučastna učiniti ráčili. Kdež prohlídajíce k mnohým zaň činěným přímluvám k takové ponížené prosbě jeho se nakloňovati, obdarování jemu předešle dané potvrzovati a tomu chtíti ráčíme, aby bez pořádného obvinění od ni- žádného vězením stěžován nebyl, též ve všech městech, městečkách a vsech v království našem Českém a v zemích k němu připojených, kdež by koliv Židé prvé bydleli, vedle své libosti se osaditi a bydleti mohl. Tolikéž v chlupatých i jiných všech kramářských a kupeckých
Strana 807
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 807 věcech, jak by se ty pak koliv jmenovati mohly, buď na míru neb 1611. váhu kupčiti a živiti se mohl a žádných cel mimo obyčej a vysazení jich ani po vodě ani po zemi ze všech zboží a věcí svých dávati po- vinen nebyl; tolikéž pro cizí dluhy jak on sám tak také i čeládka a věci jeho nikdež obstavován nebyl a kde by jaké dluhy za lidmi jměl, aby vrchnosti jednoho každého místa jemu vedle spravedlnosti bez daremných odkladův skutečně a co nejdřív možné, dopomáhali oc. Dán v městě našem Vratislavi v outerý po sv. Diviši 1. 1611. Konc. arch. minist. vnitra ve Vídni. 1047. Nařízení Židům strany ohně hašení v mě- 1611. stech Pražských. 5. prosince 1611. Židé všickni, kde by koli v městech Pražských v kterým koliv místě oheň vzešel a oni o tom zvěděli, aneb když by jim o tom ozná- meno od koho koliv, že oheň vzešel, bylo, ti vedle starodávního na- řízení z práva povinni jsou oheň pomáhati přetrhovati a hasiti a to pod vězením a 1 kopy rychtáři v pokutě propadení. O čemž všickni vůbec i jeden každý obzvláště vědomost maje v tom se tak zachovati povinen bude. Stalo se toto společné snešení z uvážení purkmistrův a rady Starého, Nového a Menšího měst Praž- ských na rathauze staroměstském v pondělí nazejtří památky svaté panny Barbory léta božího 1611. Arch. der Stadt Prag. Msc. 326, F. 94. 1048. Polyxena z Lobkovic rozená z Pernštejna 1612. Jeronymovi, Židu Pražskému, pronajímá krávy a ovce na jeden rok z některých dvorů panství Chlu- meckého. V Praze, 4. června 1612. Cedule řezaná s Židem o nájem dobytka. Léta Páně 1612. čtvrtého dne měsíce června od JiMti vysoce urozené paní paní Polexiny Lobkovské rozené z Pernštejna na Chlumci, Sedlčanech a Roudnici nad Labem, projednáno jest a pronajato Jero- nymovi, Židu Pražskýmu, krav dojných ve dvoře Oustupenským čtyři- ceti sedm a ve dvoře pod zámkem krav třicet, ve dvoře Klimetickým dvaceti tři, což v jedné summě jedno sto krav; vovec jehnic v ovčínu Chlumeckým osum set devadesáte čtyry, a to ode dne svrchu polože- ného až zase do čtvrtého dne měsíce června léta nejprv příštího 1613., to jest za jeden rok pořád zběhlý. Z kteréhožto dobytku nájem takto vypravovati, omastek anebo mlíčné sám sobě na svůj náklad kliditi a
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 807 věcech, jak by se ty pak koliv jmenovati mohly, buď na míru neb 1611. váhu kupčiti a živiti se mohl a žádných cel mimo obyčej a vysazení jich ani po vodě ani po zemi ze všech zboží a věcí svých dávati po- vinen nebyl; tolikéž pro cizí dluhy jak on sám tak také i čeládka a věci jeho nikdež obstavován nebyl a kde by jaké dluhy za lidmi jměl, aby vrchnosti jednoho každého místa jemu vedle spravedlnosti bez daremných odkladův skutečně a co nejdřív možné, dopomáhali oc. Dán v městě našem Vratislavi v outerý po sv. Diviši 1. 1611. Konc. arch. minist. vnitra ve Vídni. 1047. Nařízení Židům strany ohně hašení v mě- 1611. stech Pražských. 5. prosince 1611. Židé všickni, kde by koli v městech Pražských v kterým koliv místě oheň vzešel a oni o tom zvěděli, aneb když by jim o tom ozná- meno od koho koliv, že oheň vzešel, bylo, ti vedle starodávního na- řízení z práva povinni jsou oheň pomáhati přetrhovati a hasiti a to pod vězením a 1 kopy rychtáři v pokutě propadení. O čemž všickni vůbec i jeden každý obzvláště vědomost maje v tom se tak zachovati povinen bude. Stalo se toto společné snešení z uvážení purkmistrův a rady Starého, Nového a Menšího měst Praž- ských na rathauze staroměstském v pondělí nazejtří památky svaté panny Barbory léta božího 1611. Arch. der Stadt Prag. Msc. 326, F. 94. 1048. Polyxena z Lobkovic rozená z Pernštejna 1612. Jeronymovi, Židu Pražskému, pronajímá krávy a ovce na jeden rok z některých dvorů panství Chlu- meckého. V Praze, 4. června 1612. Cedule řezaná s Židem o nájem dobytka. Léta Páně 1612. čtvrtého dne měsíce června od JiMti vysoce urozené paní paní Polexiny Lobkovské rozené z Pernštejna na Chlumci, Sedlčanech a Roudnici nad Labem, projednáno jest a pronajato Jero- nymovi, Židu Pražskýmu, krav dojných ve dvoře Oustupenským čtyři- ceti sedm a ve dvoře pod zámkem krav třicet, ve dvoře Klimetickým dvaceti tři, což v jedné summě jedno sto krav; vovec jehnic v ovčínu Chlumeckým osum set devadesáte čtyry, a to ode dne svrchu polože- ného až zase do čtvrtého dne měsíce června léta nejprv příštího 1613., to jest za jeden rok pořád zběhlý. Z kteréhožto dobytku nájem takto vypravovati, omastek anebo mlíčné sám sobě na svůj náklad kliditi a
Strana 808
808 K HISTORII ŽIDŮ 1612. opatrovati má a povinen bude: od jedné každé krávy počítajíc po pěti kopách a třicíti groších, dostane se pět set padesáte kop míš. a od jednoho sta ovec po desíti kopách též se dostane osmdesáte devět kop dvaceti čtyři groše, čehož všeho v jedné sumě učiní šest set třiceti devět kop dvaceti čtyry groše vše míšenské, kteroužto sumu jmeno- vaný Jeronym Žid na tyto dva termíny, předně nejprvnější termín při vánocích nejprvé příštích, ostatek na týž den čtvrtého června léta bu- doucího 1613 JíMti paní vypraviti povinen bude a připovídá. A že se tomu jednomu každému termínu a od něho zadosti stane, tyto dvě osoby N. Ž. N. Ž. Židé Pražští před staršími Židy Pražskými a s po- volením týchž Židův starších za něho se v rukojemství postavují a při- povídají, tak a na ten a takový způsob, jestliže by od předpsaného Jeronyma Žida kterémužkoliv termínu zadosti se nestalo, tehdy že tíž rukojmové N. Ž. N. Ž. na místě jeho a za něho takovou sumu za- platiti povinni budou. Naproti tomu pro vysolení takového mlíčného nebo omastku JíMt paní ráčí v tom se zakazovati témuž Jeronymovi Židu tři prostice soli přidati a k tomu item omastek anebo mlíčné, když k prodeji přijde, poručiti do měst Pražských odvezti. Čehož pro lepší toho důvěření tyto dvě cedule řezané v jedno- stejná slova jednou rukou sou sepsané, z nichž jedna za JíMti paní a druhá za týmž Jeronymem Židem zůstává; a kdykoliv na takovou sumu pronajatou co peněz od něho se odvede, to do této jedné i druhé cedule poznamenávati se bude. Stalo se v Praze léta a dne svrchu psaného. Op. Knih kníž. v Roudnici. 1612. 1049. Komora česká král. prokuratoru Oldřichu Gerstorfovi a sekretáři komory české Janu Peldři- movskému, aby volbu starších, obecních starších i rychtáře v obci židovské Pražské dne 19. září pro- vedli. Na hradě Pražském, 18. září 1612. Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1612. 1050. Maxmilian arcikníže v Rakousích přimlouvá se k císaři Matyášovi, aby Židovce Johance bylo za- placeno. V Praze, 10. října 1612. Allerdurchleuchtigster. Aus beigeschlossener Supplication haben Euer Mt. und Lieb mit mehrem zu vernehmben, was Johanka Jüdin sich beschwert und unterthänigst bitten thuet. Wann dann die Sachen
808 K HISTORII ŽIDŮ 1612. opatrovati má a povinen bude: od jedné každé krávy počítajíc po pěti kopách a třicíti groších, dostane se pět set padesáte kop míš. a od jednoho sta ovec po desíti kopách též se dostane osmdesáte devět kop dvaceti čtyři groše, čehož všeho v jedné sumě učiní šest set třiceti devět kop dvaceti čtyry groše vše míšenské, kteroužto sumu jmeno- vaný Jeronym Žid na tyto dva termíny, předně nejprvnější termín při vánocích nejprvé příštích, ostatek na týž den čtvrtého června léta bu- doucího 1613 JíMti paní vypraviti povinen bude a připovídá. A že se tomu jednomu každému termínu a od něho zadosti stane, tyto dvě osoby N. Ž. N. Ž. Židé Pražští před staršími Židy Pražskými a s po- volením týchž Židův starších za něho se v rukojemství postavují a při- povídají, tak a na ten a takový způsob, jestliže by od předpsaného Jeronyma Žida kterémužkoliv termínu zadosti se nestalo, tehdy že tíž rukojmové N. Ž. N. Ž. na místě jeho a za něho takovou sumu za- platiti povinni budou. Naproti tomu pro vysolení takového mlíčného nebo omastku JíMt paní ráčí v tom se zakazovati témuž Jeronymovi Židu tři prostice soli přidati a k tomu item omastek anebo mlíčné, když k prodeji přijde, poručiti do měst Pražských odvezti. Čehož pro lepší toho důvěření tyto dvě cedule řezané v jedno- stejná slova jednou rukou sou sepsané, z nichž jedna za JíMti paní a druhá za týmž Jeronymem Židem zůstává; a kdykoliv na takovou sumu pronajatou co peněz od něho se odvede, to do této jedné i druhé cedule poznamenávati se bude. Stalo se v Praze léta a dne svrchu psaného. Op. Knih kníž. v Roudnici. 1612. 1049. Komora česká král. prokuratoru Oldřichu Gerstorfovi a sekretáři komory české Janu Peldři- movskému, aby volbu starších, obecních starších i rychtáře v obci židovské Pražské dne 19. září pro- vedli. Na hradě Pražském, 18. září 1612. Konc. Archiv místodrž. král. Česk. J. 4. 1612. 1050. Maxmilian arcikníže v Rakousích přimlouvá se k císaři Matyášovi, aby Židovce Johance bylo za- placeno. V Praze, 10. října 1612. Allerdurchleuchtigster. Aus beigeschlossener Supplication haben Euer Mt. und Lieb mit mehrem zu vernehmben, was Johanka Jüdin sich beschwert und unterthänigst bitten thuet. Wann dann die Sachen
Strana 809
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 809 also beschaffen sein sollen, so wäre wohl billich dass ihr geholfen würde, 1612. und obwohl E. Kais. Mt. und Lieb ich selbst darzue incliniret weis, so gelangt doch an Dieselbe mein gehorsamb- und freund-brüderliches Gesinnen, Die wollen ihr beförderlich darzue behelfen lassen, darzue sie befuegt ist. Und thue mich Euer Mt. und L. zu bruederlichen Hulden ganz gehorsambist befehlen. Geben Prag den 10. October anno 1612. Orig. Ríš. fin. arch ve Vídni. Böhmen. 1051. Jindřich Julius vévoda Brunšvický žádá cí- 1612. saře Matyáše, aby židovce Johance k náležitým jí 10.000 zl. bylo dopomoženo. V Praze, 15. října 1612. Allergnädigster Herr! Ewer Kais. Mt. geruhen gnädigst beige- schlossenes Memorial sich underthänigst vortragen und berichten zue lassen, wann es nun ungezweifeltermassen hierumben anderst nicht be- wandt, inmassen ich mich dann zu erindern weiss, dass weiland der in Gott ruhende Kais. Mt. hochseligster Gedächtnuss Ewer Kais. Mt. ge- wesener geliebster Herr Bruder das angezogene Legatum der 10.000 fl. aus dero Preslawischen Cammer richtig zue machen, kurz vor dero seligsten Abschied gnädigist gewilliget und anbefohlen haben: als an Ewere Kais. Mt. hiemit mein underthänigiste und gehorsambiste Bitt, Die wollen diese meine vorbesagte eingewandte underthänigiste Intercession anderst nicht, dann gnädigist in guete und beste ver- merken und Dero Behelf zue Exequirung Dero geliebsten Herrn Brueder der sel. angeregten beschehenen Bewilligung und Befelich die gnädigste Anschaffung zue thuen, damit Supplicantin nach länger ge- haltenen demütigsten Geduld und Dilation nunmehr unverlängt zue dem ihrigen verholfen und befördert möge werden. Ewer Kais. Mt. thuen und verrichten daran ein Werk der heilsamben lieben Justicae, dieselbe hiemit gottlicher gnädig kaiserlicher Protection und Schuetz und mich zue allen kaiserlichen Gnaden underthänigst und getrewlich empfehlende. Actum Prag den 15. October anno 1612. Heinrich Julius Herzog zue Brunschweig und Lüneburg. Říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1052. Komora česká poroučí cís. rychtáři v Ko- 1613. líně, aby zvolené starší židovské na jich úřad do- sadil. Na hradě Pražském, 13. března 1613. Císaře JMti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Koho by tak Židé Kolínští při vyjití roku za starší mezi sebou volili
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 809 also beschaffen sein sollen, so wäre wohl billich dass ihr geholfen würde, 1612. und obwohl E. Kais. Mt. und Lieb ich selbst darzue incliniret weis, so gelangt doch an Dieselbe mein gehorsamb- und freund-brüderliches Gesinnen, Die wollen ihr beförderlich darzue behelfen lassen, darzue sie befuegt ist. Und thue mich Euer Mt. und L. zu bruederlichen Hulden ganz gehorsambist befehlen. Geben Prag den 10. October anno 1612. Orig. Ríš. fin. arch ve Vídni. Böhmen. 1051. Jindřich Julius vévoda Brunšvický žádá cí- 1612. saře Matyáše, aby židovce Johance k náležitým jí 10.000 zl. bylo dopomoženo. V Praze, 15. října 1612. Allergnädigster Herr! Ewer Kais. Mt. geruhen gnädigst beige- schlossenes Memorial sich underthänigst vortragen und berichten zue lassen, wann es nun ungezweifeltermassen hierumben anderst nicht be- wandt, inmassen ich mich dann zu erindern weiss, dass weiland der in Gott ruhende Kais. Mt. hochseligster Gedächtnuss Ewer Kais. Mt. ge- wesener geliebster Herr Bruder das angezogene Legatum der 10.000 fl. aus dero Preslawischen Cammer richtig zue machen, kurz vor dero seligsten Abschied gnädigist gewilliget und anbefohlen haben: als an Ewere Kais. Mt. hiemit mein underthänigiste und gehorsambiste Bitt, Die wollen diese meine vorbesagte eingewandte underthänigiste Intercession anderst nicht, dann gnädigist in guete und beste ver- merken und Dero Behelf zue Exequirung Dero geliebsten Herrn Brueder der sel. angeregten beschehenen Bewilligung und Befelich die gnädigste Anschaffung zue thuen, damit Supplicantin nach länger ge- haltenen demütigsten Geduld und Dilation nunmehr unverlängt zue dem ihrigen verholfen und befördert möge werden. Ewer Kais. Mt. thuen und verrichten daran ein Werk der heilsamben lieben Justicae, dieselbe hiemit gottlicher gnädig kaiserlicher Protection und Schuetz und mich zue allen kaiserlichen Gnaden underthänigst und getrewlich empfehlende. Actum Prag den 15. October anno 1612. Heinrich Julius Herzog zue Brunschweig und Lüneburg. Říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1052. Komora česká poroučí cís. rychtáři v Ko- 1613. líně, aby zvolené starší židovské na jich úřad do- sadil. Na hradě Pražském, 13. března 1613. Císaře JMti pána našeho nejmilostivějšího rychtáři, příteli milý. Koho by tak Židé Kolínští při vyjití roku za starší mezi sebou volili
Strana 810
810 K HISTORII ŽIDŮ 1613. a vám poznamenaných podali, tomu jsme z psaní vašeho porozuměli. A poněvadž pak ty osoby, o nichž v psaní vašem dokládáte, totiž David mladší Izák syn Šalomounova a Abraham Pacovský, vám po- vědomé a k té práci mezi jinými dosti spůsobné býti pokládáte, ne- majíce proti tomu žádného rozmyšlení, na místě JMCské vám po- roučíme, abyste jim předešlým spůsobem k tomu povinnost vydali a tak je za starší vyhlásili a dosadili. Na tom JMCské jistou vůli na- plníte. Dán na hradě Pražském ve středu po neděli postní Oc. léta 1613. Orig. Archiv města Kolína. 1613. 1053. Dlužní úpis Židů Pražských Izáka, Samuele a Mojžíše impresorů na 16.000 kop m. Vilímovi Bez- družickému z Kolovrat. 22. března 1613. My Izák impresor, Samuel impresor, Mojžíš impresor, Židové Pražští, vyznáváme tímto listem vůbec přede všemi a zvláště tu, kdež jej čísti a slyšeti náleží, že jsme dlužni dluhu pravého a spravedlivého šestnácte tisíc kop míš. dobrých stříbrných v tomto království obecně berných a to urozenému panu Vilímovi Hendrychovi Bezdružickému z Kolovrat na Bystrém, dědicům a budoucím páně, i tomu každému, kdožby sobě tento list pořádně postoupený a odvedený měl; kteroužto sumu my všichni společně nerozdílně, jeden od druhého placení té sumy v ničemž se nedělíce, dáti a zaplatiti máme na den sv. Jiří léta nejprv příštího 1614 konečně, bez všelijakých zmatkův, odporův, vý- mluv a obran. Pakli by se tomu zadosti nestalo, tehdy předně tímto listem dáváme JMst pánu plnou moc a právo, pro touž sumu práva stavného následovati a sumy právem stavným tak dobývati, jakž v tomto království Českém za řád jest. Jestliže by se pak JMsti pánu nevidělo právem stavním té sumy dobývati, tehdy aby JMst pán ráčil moci na nás buď všeckny společně neb na kterého koliv z nás rozdílně aneb na statky naše, na čem by ti koliv byli a záleželi, sáhnouti, osoby pak naše poručiti vzíti, do vězení dáti, aneb na statek svůj, tu kdežby se dobře vidělo odvésti dáti poručiti, a s námi pro nevyplnění té sumy, jakožto s těmi, kteří bychom JMsti pánu víry nezdrželi a tomu zapsání dosti neučinili, tak naložiti, jak by se JMsti pánu vidělo a zdálo. Proti čemuž my žádných obran a sumou což by lest lidská vymysliti mohla, ničehož počínati nemáme, všech obran právních se zbavujeme, práva se odříkáme, a pro nevyplnění té sumy pánu se dle JMsti libosti v moc podáváme, tak aby JMst dřívěji zaplacení té sumy neráčil býti po- vinen v předsevzetí svém odstoupiti, s tím přitom opatřením: jestli žeby z nás který umřel, tehdy živí pozůstávající budou povini a jsme
810 K HISTORII ŽIDŮ 1613. a vám poznamenaných podali, tomu jsme z psaní vašeho porozuměli. A poněvadž pak ty osoby, o nichž v psaní vašem dokládáte, totiž David mladší Izák syn Šalomounova a Abraham Pacovský, vám po- vědomé a k té práci mezi jinými dosti spůsobné býti pokládáte, ne- majíce proti tomu žádného rozmyšlení, na místě JMCské vám po- roučíme, abyste jim předešlým spůsobem k tomu povinnost vydali a tak je za starší vyhlásili a dosadili. Na tom JMCské jistou vůli na- plníte. Dán na hradě Pražském ve středu po neděli postní Oc. léta 1613. Orig. Archiv města Kolína. 1613. 1053. Dlužní úpis Židů Pražských Izáka, Samuele a Mojžíše impresorů na 16.000 kop m. Vilímovi Bez- družickému z Kolovrat. 22. března 1613. My Izák impresor, Samuel impresor, Mojžíš impresor, Židové Pražští, vyznáváme tímto listem vůbec přede všemi a zvláště tu, kdež jej čísti a slyšeti náleží, že jsme dlužni dluhu pravého a spravedlivého šestnácte tisíc kop míš. dobrých stříbrných v tomto království obecně berných a to urozenému panu Vilímovi Hendrychovi Bezdružickému z Kolovrat na Bystrém, dědicům a budoucím páně, i tomu každému, kdožby sobě tento list pořádně postoupený a odvedený měl; kteroužto sumu my všichni společně nerozdílně, jeden od druhého placení té sumy v ničemž se nedělíce, dáti a zaplatiti máme na den sv. Jiří léta nejprv příštího 1614 konečně, bez všelijakých zmatkův, odporův, vý- mluv a obran. Pakli by se tomu zadosti nestalo, tehdy předně tímto listem dáváme JMst pánu plnou moc a právo, pro touž sumu práva stavného následovati a sumy právem stavným tak dobývati, jakž v tomto království Českém za řád jest. Jestliže by se pak JMsti pánu nevidělo právem stavním té sumy dobývati, tehdy aby JMst pán ráčil moci na nás buď všeckny společně neb na kterého koliv z nás rozdílně aneb na statky naše, na čem by ti koliv byli a záleželi, sáhnouti, osoby pak naše poručiti vzíti, do vězení dáti, aneb na statek svůj, tu kdežby se dobře vidělo odvésti dáti poručiti, a s námi pro nevyplnění té sumy, jakožto s těmi, kteří bychom JMsti pánu víry nezdrželi a tomu zapsání dosti neučinili, tak naložiti, jak by se JMsti pánu vidělo a zdálo. Proti čemuž my žádných obran a sumou což by lest lidská vymysliti mohla, ničehož počínati nemáme, všech obran právních se zbavujeme, práva se odříkáme, a pro nevyplnění té sumy pánu se dle JMsti libosti v moc podáváme, tak aby JMst dřívěji zaplacení té sumy neráčil býti po- vinen v předsevzetí svém odstoupiti, s tím přitom opatřením: jestli žeby z nás který umřel, tehdy živí pozůstávající budou povini a jsme
Strana 811
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 811 tomu zadosti učiniti, což se svrchu nadpisuje. A měl-li by při tom 1613. JMst pán jaký nedostatek a nevidělo se JMsti pánu na jiných přestati, tehdy ráčí moci pán na statek umrlého sáhnouti jeho se ujíti, a na něm dotud a tak daleko postíhati, jakžby statek kterého z nás nejvýš na vyvazený díl té sumy vystačoval. A i v té příčině všech obran právních se zbavujeme, na kteréž aby ani budoucí naši nastoupiti ne- mohli; dále i s tím doložením, že z té sumy úrok obyčejný podlé nového nařízení od sv. Havla 1. 1613. jíti má. Na potvrzení pak toho a pro lepší jistotu tento list dlužní sekryty svými sme upečetili a ru- kama se podepsali. A my Fradl, Breindl, manželky jich, vedle nich a spolu s nimi připovídáme, že naši muži jakožto víry hodní, tomuto zapsání svému zadosti učiní a nestalo-li by se tomu od nich zadosti (o nichž my toho nesmýšlíme ani žádné naděje nemáme), tehdy vedle nich, spolu s nimi to všechno podniknouti máme a povinny budeme, nač se toto zapsání jich vztahuje, tak aby JMst pán dle své libosti s námi naložiti moci ráčil, i my všech obran právních se zbavujem. Datum šuldbrifu ten pátek po neděli družebné 22. dne měsíce Martii léta 1613. Rkp. Archiv města Prahy 2170. 1054. Postoupení dvou domů po Markusovi Mar- 1613. docheu Meyzlovi odkázaných Samuelovi Meyzlovi. 17. června 1613./ Jakož jsou po někdy Markusovi Mardocheovi Meyzlovi, Židu Pražském dva domy pozůstaly a ty na JMCskou právem odoumrtním připadly, kteréžto dva domy JMCská z milosti a ne z nějakého práva Samuelovi Meyzlovi Židu milostivě postoupiti ráčil poručiti, což až posavad vyřízeno býti nemohlo, protože jest dotčený Markus Mardo- cheus některým masařům a šenkýřům židovským i některým sirotkům do osmnácti set rejnských zlatých dlužen zůstal. I stojíce osobně v radě i při knihách Jakub Munka, starší židovský, a Enoch Altšul, školník, oznámili a vysvědčili, že jest ty všecky dluhy a závady Samuel Meyzl svedl a zaplatil. Protož vedle jistého císaře JMti pana presidenta a pánův rad zřízené komory v království Českém poručení, jehož datum na hradě Pražském v středu dne sv. Rudolfa, to jest 17. dne měsíce dubna léta 1613, ty dva domy, jeden vedle domu Mojžíše písaře a Šalomúna impresora, druhý vedle Jonáše a Mandle Frayra ležící, tak jakž po témž Markusovi Mardocheovi Meyzlovi Židu pozůstaly a jemu náležely, témuž Samuelovi Meyzlovi Židu se od závad vrchních na vy- svědčení svrchupsaných Jakuba Munky a Enocha očisťují, do kněh
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 811 tomu zadosti učiniti, což se svrchu nadpisuje. A měl-li by při tom 1613. JMst pán jaký nedostatek a nevidělo se JMsti pánu na jiných přestati, tehdy ráčí moci pán na statek umrlého sáhnouti jeho se ujíti, a na něm dotud a tak daleko postíhati, jakžby statek kterého z nás nejvýš na vyvazený díl té sumy vystačoval. A i v té příčině všech obran právních se zbavujeme, na kteréž aby ani budoucí naši nastoupiti ne- mohli; dále i s tím doložením, že z té sumy úrok obyčejný podlé nového nařízení od sv. Havla 1. 1613. jíti má. Na potvrzení pak toho a pro lepší jistotu tento list dlužní sekryty svými sme upečetili a ru- kama se podepsali. A my Fradl, Breindl, manželky jich, vedle nich a spolu s nimi připovídáme, že naši muži jakožto víry hodní, tomuto zapsání svému zadosti učiní a nestalo-li by se tomu od nich zadosti (o nichž my toho nesmýšlíme ani žádné naděje nemáme), tehdy vedle nich, spolu s nimi to všechno podniknouti máme a povinny budeme, nač se toto zapsání jich vztahuje, tak aby JMst pán dle své libosti s námi naložiti moci ráčil, i my všech obran právních se zbavujem. Datum šuldbrifu ten pátek po neděli družebné 22. dne měsíce Martii léta 1613. Rkp. Archiv města Prahy 2170. 1054. Postoupení dvou domů po Markusovi Mar- 1613. docheu Meyzlovi odkázaných Samuelovi Meyzlovi. 17. června 1613./ Jakož jsou po někdy Markusovi Mardocheovi Meyzlovi, Židu Pražském dva domy pozůstaly a ty na JMCskou právem odoumrtním připadly, kteréžto dva domy JMCská z milosti a ne z nějakého práva Samuelovi Meyzlovi Židu milostivě postoupiti ráčil poručiti, což až posavad vyřízeno býti nemohlo, protože jest dotčený Markus Mardo- cheus některým masařům a šenkýřům židovským i některým sirotkům do osmnácti set rejnských zlatých dlužen zůstal. I stojíce osobně v radě i při knihách Jakub Munka, starší židovský, a Enoch Altšul, školník, oznámili a vysvědčili, že jest ty všecky dluhy a závady Samuel Meyzl svedl a zaplatil. Protož vedle jistého císaře JMti pana presidenta a pánův rad zřízené komory v království Českém poručení, jehož datum na hradě Pražském v středu dne sv. Rudolfa, to jest 17. dne měsíce dubna léta 1613, ty dva domy, jeden vedle domu Mojžíše písaře a Šalomúna impresora, druhý vedle Jonáše a Mandle Frayra ležící, tak jakž po témž Markusovi Mardocheovi Meyzlovi Židu pozůstaly a jemu náležely, témuž Samuelovi Meyzlovi Židu se od závad vrchních na vy- svědčení svrchupsaných Jakuba Munky a Enocha očisťují, do kněh
Strana 812
812 K HISTORII ŽIDŮ 1613. kladou i zapisují k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest ty dva domy dotčený Markus sám jměl, držel a jimi vládl. Actum in consilio feria II. post s Viti, 17. Juni anno MDCXIII. Opis. Arch. obce žid. v Praze. 1613. 1055. Ouředníci židovští žádají o výchoz k spa- tření některých nedostatků v ulici židovské. 5. čer- vence 1613. Ouředníci židovští při vstoupení žádajíce prosili, aby do ulice jich židovské vejchoz učiněna byla, že lazebník mnoho svinského neřádu hází k jich lázni, čehož trpěti nemohou a páni místodržící jim poručení učiniti ráčili, aby v ulici jich čistotně se chovali. Ouředníci židovští žádali podle vejchoze vykonané za dovolení zdělání tří studnic v ulici jich židovské pro nebezpečenství ohně. První před domem Abrahama Frenkle, jdouc k staré škole, druhé v placu proti příbytku Samuele Bassebe, Vlacha, třetí u Šimona Brandejskýho mimo Davida Dodresa k bráně svatého Ducha jdouc. Přitom za pře- tržení neřádův mezi hokyněmi křesťankami, kteréž v ulici jich sedají a do cesty vozové se tisknou, pro něž volně s vozy jezditi ani téměř choditi se nemůže. Do pondělího odloženo. Archiv města Prahy. Rkp. 475, f. 12. 1613. 1056. Arcibiskup Pražský stvrzuje, že Polyxena Lucia se dvěma dětmi od víry židovské na kato- lickou se obrátila a potom za Mat. Schubarta se provdala. V Praze, 9. července 1613. Wir Johannes von Gottes Gnaden Erzbischof zue Prag, Fuerst des Stuels zue Rom, Legat und der Kreuzherrn mit dem rothen Stern durch Böhemben, Mähren, Schlesien und Polen obrister Meister und General, bekennen hiemit offentlich und thuen kund jedermänniglich, dass gegenwärtige Polyxena Lucia, welche weiland im Judenthumb geboren sich vor diesem zue deme nunmehr abgeleibten Esaiasen Münzenberger Juden von Franckfort verheirat, auch in steender Ehe ein Söhnlein und Töchterlein erzeiget, bis in ihr ziembliches Alter in ihrem Irrthumb verplieben, aus Gottes sonderbarer und unaussprechli- cher Barmherzigkeit neben treuherziger Vermahn- und Unterweisung etlicher fromber gottsferchtiger Menschen freiwillig dem judischen Irrthumb, darinnen sie geboren und bishero gelebt, offentlich abgesagt,
812 K HISTORII ŽIDŮ 1613. kladou i zapisují k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest ty dva domy dotčený Markus sám jměl, držel a jimi vládl. Actum in consilio feria II. post s Viti, 17. Juni anno MDCXIII. Opis. Arch. obce žid. v Praze. 1613. 1055. Ouředníci židovští žádají o výchoz k spa- tření některých nedostatků v ulici židovské. 5. čer- vence 1613. Ouředníci židovští při vstoupení žádajíce prosili, aby do ulice jich židovské vejchoz učiněna byla, že lazebník mnoho svinského neřádu hází k jich lázni, čehož trpěti nemohou a páni místodržící jim poručení učiniti ráčili, aby v ulici jich čistotně se chovali. Ouředníci židovští žádali podle vejchoze vykonané za dovolení zdělání tří studnic v ulici jich židovské pro nebezpečenství ohně. První před domem Abrahama Frenkle, jdouc k staré škole, druhé v placu proti příbytku Samuele Bassebe, Vlacha, třetí u Šimona Brandejskýho mimo Davida Dodresa k bráně svatého Ducha jdouc. Přitom za pře- tržení neřádův mezi hokyněmi křesťankami, kteréž v ulici jich sedají a do cesty vozové se tisknou, pro něž volně s vozy jezditi ani téměř choditi se nemůže. Do pondělího odloženo. Archiv města Prahy. Rkp. 475, f. 12. 1613. 1056. Arcibiskup Pražský stvrzuje, že Polyxena Lucia se dvěma dětmi od víry židovské na kato- lickou se obrátila a potom za Mat. Schubarta se provdala. V Praze, 9. července 1613. Wir Johannes von Gottes Gnaden Erzbischof zue Prag, Fuerst des Stuels zue Rom, Legat und der Kreuzherrn mit dem rothen Stern durch Böhemben, Mähren, Schlesien und Polen obrister Meister und General, bekennen hiemit offentlich und thuen kund jedermänniglich, dass gegenwärtige Polyxena Lucia, welche weiland im Judenthumb geboren sich vor diesem zue deme nunmehr abgeleibten Esaiasen Münzenberger Juden von Franckfort verheirat, auch in steender Ehe ein Söhnlein und Töchterlein erzeiget, bis in ihr ziembliches Alter in ihrem Irrthumb verplieben, aus Gottes sonderbarer und unaussprechli- cher Barmherzigkeit neben treuherziger Vermahn- und Unterweisung etlicher fromber gottsferchtiger Menschen freiwillig dem judischen Irrthumb, darinnen sie geboren und bishero gelebt, offentlich abgesagt,
Strana 813
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 813 widersprochen und sich zue dem allgemeinen christlichen Glauben be- 1613. kennt und ergeben, von uns sambt einem Söhnl anno 1605 den 19. Mai an unsers lieben Herrn und Erlösers Jesu Christi triumphierenden Him- melfartstage in der Kirche des Klosters Strahof, sonsten bei unser lieben Frauen auf dem Berg Sion genannt, durch die heilige Tauf von Sünden abgewaschen und der rechtchristgläubigen Schaar mit Nahmen Polyxena Lucia, das Söhnlein aber Wilhelmb Friederich genannt, zue- geordnet und einverleibt seind worden. Die Taufpathen oder Gevatern waren die hoch- und wohlgeborne Herren, Herr Friederich, Graf zue Fürstenberg. Heiligenberg und Werdenberg, Landgraf in Baare, röm. kais. Mt. geheimber Rath und obrister Hofmeister und Don Quilielmo de Sto. Clemente, kön. Mt. in Hispanien Rath und Orator am kais. Hofe löblicher Gedächtnus; auch die wohlgeborne Frauen, Frau Poly- xena Poplin von Lobkowicz, geborne von Pernstein und Frau Lucia Slawatin von Koschenberg, geborne von Neuhaus und andere ansehen- liche Herren, Frauen und Jungfrauen. Es hat sich auch bald hernach gedachte Polyxena Lucia mit dem ehrbarn und bescheidenen Mathesen Schubart, ihrem einzigen Eheman in Heirathverlupnus eingelassen und sie bede darauf ihren hochzeitlichen Ehrentag am Sonntag st. Trini- tatis den 5 Junii angeregten 1605 Jahrs celebriret, an deme sie beede offentlich zue Kirchen und Strassen gangen und ist die Mahlzeit nach dem ordentlichen Kirchgang und gebräuchiger Solennisation in Phi- lipp Volgenachs gewesten Richters auf dem Pohorzelecz Behausung in Beisein vieler ehrlichen Leute Manns- und Frauen-Personen in allen Ehren gehalten und vollbracht. Und nach demselben ist auch das obgemelte der Polyxena Lucia Töchterlein zuvor Mechele genannt den eilften Decembris obgedachts Jahrs in der Kirch bei st. Thomas in der Kleinen Stadt Prag katholischer Ordnung nach getauft und ihr die Na- men Anna Maria gegeben worden. Taufpathen oder Gevattersleut seind gewesen der wohlgeborne Herr Christoph Truchsäss von Walburg und die durchläuchtige hochgeborne Fürstin Frau Elisabetha Land- gräfin zue Leuchtenberg, Gräfin zue Hals, geborne Gräfin von Man- derscheid und Frau Anna Maria Breunerin, geborne Truchsässin von Walburg oc. Dieweiln dann obgenannte bede Eheleut über dieses alles, so obgeschrieben, glaubwürdigen Schein und Kundschaft von uns in underthänigen Gehorsamb begehrt und instendigs Fleiss gebeten: als haben wir ihnen solche ihre ziembliche Bitt der Wahrheit zue Steuer nit verweigern mögen, sondern uns umb mehrer Beglaubung willen mit eigner Hand underschrieben und unser Secretinsigel wissentlich
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 813 widersprochen und sich zue dem allgemeinen christlichen Glauben be- 1613. kennt und ergeben, von uns sambt einem Söhnl anno 1605 den 19. Mai an unsers lieben Herrn und Erlösers Jesu Christi triumphierenden Him- melfartstage in der Kirche des Klosters Strahof, sonsten bei unser lieben Frauen auf dem Berg Sion genannt, durch die heilige Tauf von Sünden abgewaschen und der rechtchristgläubigen Schaar mit Nahmen Polyxena Lucia, das Söhnlein aber Wilhelmb Friederich genannt, zue- geordnet und einverleibt seind worden. Die Taufpathen oder Gevatern waren die hoch- und wohlgeborne Herren, Herr Friederich, Graf zue Fürstenberg. Heiligenberg und Werdenberg, Landgraf in Baare, röm. kais. Mt. geheimber Rath und obrister Hofmeister und Don Quilielmo de Sto. Clemente, kön. Mt. in Hispanien Rath und Orator am kais. Hofe löblicher Gedächtnus; auch die wohlgeborne Frauen, Frau Poly- xena Poplin von Lobkowicz, geborne von Pernstein und Frau Lucia Slawatin von Koschenberg, geborne von Neuhaus und andere ansehen- liche Herren, Frauen und Jungfrauen. Es hat sich auch bald hernach gedachte Polyxena Lucia mit dem ehrbarn und bescheidenen Mathesen Schubart, ihrem einzigen Eheman in Heirathverlupnus eingelassen und sie bede darauf ihren hochzeitlichen Ehrentag am Sonntag st. Trini- tatis den 5 Junii angeregten 1605 Jahrs celebriret, an deme sie beede offentlich zue Kirchen und Strassen gangen und ist die Mahlzeit nach dem ordentlichen Kirchgang und gebräuchiger Solennisation in Phi- lipp Volgenachs gewesten Richters auf dem Pohorzelecz Behausung in Beisein vieler ehrlichen Leute Manns- und Frauen-Personen in allen Ehren gehalten und vollbracht. Und nach demselben ist auch das obgemelte der Polyxena Lucia Töchterlein zuvor Mechele genannt den eilften Decembris obgedachts Jahrs in der Kirch bei st. Thomas in der Kleinen Stadt Prag katholischer Ordnung nach getauft und ihr die Na- men Anna Maria gegeben worden. Taufpathen oder Gevattersleut seind gewesen der wohlgeborne Herr Christoph Truchsäss von Walburg und die durchläuchtige hochgeborne Fürstin Frau Elisabetha Land- gräfin zue Leuchtenberg, Gräfin zue Hals, geborne Gräfin von Man- derscheid und Frau Anna Maria Breunerin, geborne Truchsässin von Walburg oc. Dieweiln dann obgenannte bede Eheleut über dieses alles, so obgeschrieben, glaubwürdigen Schein und Kundschaft von uns in underthänigen Gehorsamb begehrt und instendigs Fleiss gebeten: als haben wir ihnen solche ihre ziembliche Bitt der Wahrheit zue Steuer nit verweigern mögen, sondern uns umb mehrer Beglaubung willen mit eigner Hand underschrieben und unser Secretinsigel wissentlich
Strana 814
814 K HISTORII ŽIDŮ 1613. hierunder trucken lassen. Geschehen in unser erzbischoflichen Residenz zue Prag den neunten Juli 1613. 1613. Konc. arch. arcib. v Praze. 1057. Intimat z kanceláře císařské, že povoleno, aby dvorské židovce Johance Meyzlové 10.000 zl. bylo vyplaceno. 21. listopadu 1613. (Něm.) Cop. Říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1613. 1058. Dvorští Židé ve Vídni prosebně žádají ko- moru dvorskou, aby pokladna jich, kteráž příčinou nějakého obchodu směnného s Pražskými Židy jim uzavřena, opět byla otevřena. V prosinci 1613. Hochlobliche kais. Hofkammer. Gnädig hochgepietende Herren! E. Gn. wissen sich gnädig zu erinderen, wasmassen uns wegen eines Verdachts unsere Cassa gesperrt worden. Nun hat man inquirirt, nichts aber wider uns, dass wir uns unserer Instruction zuwider gehandlet haben, befunden, wird in Ewigkeit auch auf uns nichts unrechts be- funden werden. Und können E. Gn. denjenigen Juden, mit deme wir nichts zu schaffen, durch Befelch dahin compelliren lassen, dass er an- zeige, mit wem er gewegslet habe, wird sich, Gott wolle, befinden dass wir hierin niemals interessirt gewesen; weil dann schon ein ziemb- liche Zeit verflossen, dass uns die Cassa gesperrt worden und den Spott zum Schoden anjetzo leiden müessen: so bitten E. Gn. wir gehorsamb- lich, sie wöllen verwilligen und gnädig verordnen, dass uns angeregte unsere Cassa wiederumb geöffnet werde. Hierüber E. Gn. thuen wir uns unterthänig befehlen. Euer Gnaden unterthänig gehorsame N. und N. die gewesten Münzinteressirten Hofjuden. O. Říšsk. fin. arch. víd. Böhmen. 1059. Usnesení rady města Chomutova o řemesl- nících a Židech. 7. ledna 1614. Weilen sich eines Teils Meister der Lohgerber sowohlen auch Kürschner unterstehen von den Juden in ihren Häusern von Heuten und Fellen zu kaufen und mit ihnen zuwider e. Raths habenden Pri- vilegien zu handeln, als soll solcher Lederkauf hinführo genzlichen abgeschaffet und eingestellet sein. Im Fall aber ein oder das ander Handwerk in solchen brüchig befunden und hinfüro mehr was von Juden in ihren eigenen Heusern kaufen würden und er darüber betreten darauf dann gewisse Bestallung gemacht werden soll) sollen dieselben 1614.
814 K HISTORII ŽIDŮ 1613. hierunder trucken lassen. Geschehen in unser erzbischoflichen Residenz zue Prag den neunten Juli 1613. 1613. Konc. arch. arcib. v Praze. 1057. Intimat z kanceláře císařské, že povoleno, aby dvorské židovce Johance Meyzlové 10.000 zl. bylo vyplaceno. 21. listopadu 1613. (Něm.) Cop. Říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1613. 1058. Dvorští Židé ve Vídni prosebně žádají ko- moru dvorskou, aby pokladna jich, kteráž příčinou nějakého obchodu směnného s Pražskými Židy jim uzavřena, opět byla otevřena. V prosinci 1613. Hochlobliche kais. Hofkammer. Gnädig hochgepietende Herren! E. Gn. wissen sich gnädig zu erinderen, wasmassen uns wegen eines Verdachts unsere Cassa gesperrt worden. Nun hat man inquirirt, nichts aber wider uns, dass wir uns unserer Instruction zuwider gehandlet haben, befunden, wird in Ewigkeit auch auf uns nichts unrechts be- funden werden. Und können E. Gn. denjenigen Juden, mit deme wir nichts zu schaffen, durch Befelch dahin compelliren lassen, dass er an- zeige, mit wem er gewegslet habe, wird sich, Gott wolle, befinden dass wir hierin niemals interessirt gewesen; weil dann schon ein ziemb- liche Zeit verflossen, dass uns die Cassa gesperrt worden und den Spott zum Schoden anjetzo leiden müessen: so bitten E. Gn. wir gehorsamb- lich, sie wöllen verwilligen und gnädig verordnen, dass uns angeregte unsere Cassa wiederumb geöffnet werde. Hierüber E. Gn. thuen wir uns unterthänig befehlen. Euer Gnaden unterthänig gehorsame N. und N. die gewesten Münzinteressirten Hofjuden. O. Říšsk. fin. arch. víd. Böhmen. 1059. Usnesení rady města Chomutova o řemesl- nících a Židech. 7. ledna 1614. Weilen sich eines Teils Meister der Lohgerber sowohlen auch Kürschner unterstehen von den Juden in ihren Häusern von Heuten und Fellen zu kaufen und mit ihnen zuwider e. Raths habenden Pri- vilegien zu handeln, als soll solcher Lederkauf hinführo genzlichen abgeschaffet und eingestellet sein. Im Fall aber ein oder das ander Handwerk in solchen brüchig befunden und hinfüro mehr was von Juden in ihren eigenen Heusern kaufen würden und er darüber betreten darauf dann gewisse Bestallung gemacht werden soll) sollen dieselben 1614.
Strana 815
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 815 Verbrecher und Ubertreter ein ganzes Jahr des Handwerks verlustig 1614. sein.*) MS. v registr. okresn. soudu v Chomut. *) K historii Židů v Chomutově a v Oudlici z knihy »Geschichte der Bezirkshauptmannschaft Komotau« von Nikol. von Urbanstadt: Aus einer genauen Durchsicht des ältesten (von 1468 bis 1583 reichenden) Grundbuches erhalten wir eine sichere Nachricht, dass einst schon Juden in Komotau nicht bloss wohnten, sondern häuslich niedergelassen waren. Es wird sich die Frage aufwerfen, zu welcher Zeit sie nach Komotau gekommen sein dürften. Dass dies schon zu den Zeiten der deutschen Herren (von 1252 bis 1410) stattgefunden habe, ist nicht nachzuweisen. Wenn es aber im Jahre 1421 heisst, dass sich die Juden und Jüdinnen, welche sich in dem von den Hussiten er- stürmten Komotau befanden, lieber in die Flammen stürzten, als dass sie von dem Antrage im Falle, wenn sie sich würden taufen lassen, begnadigt zu werden, Gebrauch machten, so dürfen wir woh annehmen, dass darunter auch Juden waren, welche in Komotau häuslich angesessen waren. Dass sich nach Abzug der Hussiten die zum Teile geflüchteten Juden oder neue jüdische Ansiedler wieder in Komotau, das sich wieder aufraffte und aus den Trümmern neu her- stellte, niederliessen, ist als sicher anzunchmen. In dem altesten Grundbuche der Stadt finden wir nun, dass im Jahre 1468 Juden bereits Häuser besassen, und zwar in der untern Vorstadt (ihrem Hauptsitze): der Friedel Jud, der es im Jahre 1481 dem Mathes Tuckell verkaufte; der Abraham Jud, der es 1491 dem Lorenz Kuchler verkaufte; der rothe Jud, der es 1496 dem Fleischer Jakob ver- kaufte; Jocoff Jud neben Weinholts Hof, der es 1500 dem Juden Eysak Maier verkaufte; Ssima Jud, der sein Häusel im Jahre 1506 dem Mosse Jud von Trup- czicz, und dieser im Jahre 1516 dem Jakob Kaszkopp verkaufte; Josef Katz Jud neben Simon Juden, der sein Häusl im Jahre 1510 dem Juden Eysak Glaser ver- kaufte; Josz Jud, der es im Jahre 1513 dem Mosse Jud verkaufte; Calmanin Jüdin, die im Jahre 1509 ihr Häusl dem Juda Jud verkauft und in welchem im Jahre 1531 der Schmidt war ; Rabin Jud, der im Jahre 1519 sein Häusl dem Paul Herold ver- kauft; der alte Salamon Jud, der sein Haus im Jahre 1519 dem Fleischer Wolf verkauft. In der obern Vorstadt hatten der Isak Jud Rothfuchs, der es im Jahre 1470 dem Juden Simon verkaufte; der Abraham Jud, der es im Jahre 1482 dem Jork Frank verkaufte; der Eysak Landfarer, der es dem Salmon Jud im Jahre 1505, dieser dem Juden Maier Pewttler im Jahre 1506 und dieser im Jahre 1511 dem Mose Jud, einem Beutler verkaufte; im trunkenen Viertel der Aaron Jud, der es im Jahre 1491 der Elsz Küniginn verkaufte und der Glaser Jud, der es im Jahre 1518 dem Langhans verkaufte; vorn Weinthor der Aaron Jud, der im Jahre 1471 sein Haus dem Michel Egner verkaufte; dann in der Stadt selbst und zwar in der Pfauengass das Haus des Bulmann Juden (1476), der es im Jahre 1481 dem Linhard Schuster verkaufte; der Gözer Jud, der es im Jahre 1479 dem Peter Schuster verkaufte ; in der Weingasse, wo im Jahre 1481 der Jacub Jud mit Michel Breller tauschte und in der Neustadt der Isaac Jud, der sein Haus im Jahre 1465 dem Wenzl Horner verkaufte. In der Stadt selbst scheinen sie daher keinen festen und langen Bestand gehabt zu haben. Dagegen fanden seit Bestand des Grundbuches Käufe der Juden von Christen statt in der unteren Vorstadt im Jahre 1475 Isaak Jud von Linhard
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 815 Verbrecher und Ubertreter ein ganzes Jahr des Handwerks verlustig 1614. sein.*) MS. v registr. okresn. soudu v Chomut. *) K historii Židů v Chomutově a v Oudlici z knihy »Geschichte der Bezirkshauptmannschaft Komotau« von Nikol. von Urbanstadt: Aus einer genauen Durchsicht des ältesten (von 1468 bis 1583 reichenden) Grundbuches erhalten wir eine sichere Nachricht, dass einst schon Juden in Komotau nicht bloss wohnten, sondern häuslich niedergelassen waren. Es wird sich die Frage aufwerfen, zu welcher Zeit sie nach Komotau gekommen sein dürften. Dass dies schon zu den Zeiten der deutschen Herren (von 1252 bis 1410) stattgefunden habe, ist nicht nachzuweisen. Wenn es aber im Jahre 1421 heisst, dass sich die Juden und Jüdinnen, welche sich in dem von den Hussiten er- stürmten Komotau befanden, lieber in die Flammen stürzten, als dass sie von dem Antrage im Falle, wenn sie sich würden taufen lassen, begnadigt zu werden, Gebrauch machten, so dürfen wir woh annehmen, dass darunter auch Juden waren, welche in Komotau häuslich angesessen waren. Dass sich nach Abzug der Hussiten die zum Teile geflüchteten Juden oder neue jüdische Ansiedler wieder in Komotau, das sich wieder aufraffte und aus den Trümmern neu her- stellte, niederliessen, ist als sicher anzunchmen. In dem altesten Grundbuche der Stadt finden wir nun, dass im Jahre 1468 Juden bereits Häuser besassen, und zwar in der untern Vorstadt (ihrem Hauptsitze): der Friedel Jud, der es im Jahre 1481 dem Mathes Tuckell verkaufte; der Abraham Jud, der es 1491 dem Lorenz Kuchler verkaufte; der rothe Jud, der es 1496 dem Fleischer Jakob ver- kaufte; Jocoff Jud neben Weinholts Hof, der es 1500 dem Juden Eysak Maier verkaufte; Ssima Jud, der sein Häusel im Jahre 1506 dem Mosse Jud von Trup- czicz, und dieser im Jahre 1516 dem Jakob Kaszkopp verkaufte; Josef Katz Jud neben Simon Juden, der sein Häusl im Jahre 1510 dem Juden Eysak Glaser ver- kaufte; Josz Jud, der es im Jahre 1513 dem Mosse Jud verkaufte; Calmanin Jüdin, die im Jahre 1509 ihr Häusl dem Juda Jud verkauft und in welchem im Jahre 1531 der Schmidt war ; Rabin Jud, der im Jahre 1519 sein Häusl dem Paul Herold ver- kauft; der alte Salamon Jud, der sein Haus im Jahre 1519 dem Fleischer Wolf verkauft. In der obern Vorstadt hatten der Isak Jud Rothfuchs, der es im Jahre 1470 dem Juden Simon verkaufte; der Abraham Jud, der es im Jahre 1482 dem Jork Frank verkaufte; der Eysak Landfarer, der es dem Salmon Jud im Jahre 1505, dieser dem Juden Maier Pewttler im Jahre 1506 und dieser im Jahre 1511 dem Mose Jud, einem Beutler verkaufte; im trunkenen Viertel der Aaron Jud, der es im Jahre 1491 der Elsz Küniginn verkaufte und der Glaser Jud, der es im Jahre 1518 dem Langhans verkaufte; vorn Weinthor der Aaron Jud, der im Jahre 1471 sein Haus dem Michel Egner verkaufte; dann in der Stadt selbst und zwar in der Pfauengass das Haus des Bulmann Juden (1476), der es im Jahre 1481 dem Linhard Schuster verkaufte; der Gözer Jud, der es im Jahre 1479 dem Peter Schuster verkaufte ; in der Weingasse, wo im Jahre 1481 der Jacub Jud mit Michel Breller tauschte und in der Neustadt der Isaac Jud, der sein Haus im Jahre 1465 dem Wenzl Horner verkaufte. In der Stadt selbst scheinen sie daher keinen festen und langen Bestand gehabt zu haben. Dagegen fanden seit Bestand des Grundbuches Käufe der Juden von Christen statt in der unteren Vorstadt im Jahre 1475 Isaak Jud von Linhard
Strana 816
816 K HISTORII ŽIDŮ 1614. 1060. Na sněmu zemském království Českého, jenž v Budějovicích Českých dne 29. ledna zahájen a 27. února 1614 uzavřen byl, vyměřena židovská daň zhlavy na 6 a 3 kopy m. a berně domovní na 10 kop m. Dne 19. února t. r. předloženo bylo při audiencí usnešení všech tří stavův: O židech. A kdež jest se také svolení sněmovní stalo na sněmě léta Páně tisícího pětistého devadesátého šestého ve čtvrtek po Scheiszteuffil, im Jahre 1479 Sinai Jud von Hans Cziwisch, im Jahre 1481 und 1487 Meyer Jud von Wenzel Schell neben Melzer's Hof, der es aber im Jahre 1487 dem Simon Jud verkaufte; 1481 David Jud neben Weinholts Hof von Reffler welcher es im Jahre 1487 dem Sal. Jud verkautte; im Jahre 1483 Jakub Jud genannt Doring von Michael Brower, im Jahre 1484 der Beutler Jud ein Häuslein von Jan Gnacz, im Jahre 1491 der David Jud von Hanus Kewer neben Weinholts Hof im Jahre 1491 der Josef Jud von Nikl Melzer und der Abraham Jud Beutler von Veith Beck und 1497 der Abraham Jud genannt Beutler vom Gärber Kolb, im Jahre 1497 der Calman Jud einen Hof von Peschel von Pran, im Jahre 1503 der Salmon Jud von Wenzel Pewssel und der Josef Kacz von Jocoff Schottel, im Jahre 1506 der Salmon Jud von Brunnersdorf ein Häusl von der langen Netherin, und Simon Turck Jud ein Häusl von der Lorenz Pudtnerin, im Jahre 1518 Mager Jud von Georg Schlesiger neben Judel Jud; vorn niedern Thor im Jahre 1506 der Mosse Jud (Geczels Sohn) ein Haus von Christel Buxbaum; in der obern Vorstadt im Jahre 1470 der Isaak Jud ein Häuslein von Tolderlein, im Jahre 1477 David Jud von Paul Melzer, im Jahre 1513 Marckwert Jud ein Häusel von Nithel Hueters Erben, im Jahre 1517 der Peutler Jud von Mertin Kürszner; im trunkenen Viertel im Jahre 1477 Aaron Jud (Stoczengrosz Aiden) von Erhard Plobner; im Jahre 1505 die Gutel (des Glasers Juden Weib) ein Häusel von Mathäus Reffler, die es aber bald dem Mathes Brewerin verkaufte; im Jahre 1505 David Jud ein Schwertfeger (in Häusl von Haweyssen; im Jahre 1515 Kele Jüdin ein Häusl von Hans Ha- weyssen; in der Hottergasse im Jahre 1468 Calmon Jud vom Maler Ambrosius ; in der Pfauengasse im Jahre 1479 der Goeczschalk Jud von Nikel Phlewmil; im Jahre 1471 Bulnar Jud von Jakob Czrt, im Jahre 1473 Calman Jud von Hans Phlewmil und im Jahre 1475 Goczer Jud von Wenzel Hundl. Im Jahre 1470 besass der Jude Isak auch einen Weingarten bei Michanitz, den er verkaufte. Von ihnen wurden auch Gewerbe betrieben. Erwähnt werden Beutler (1484, 1491, 1497, 1506, 1511, 1517 in der unteren Vorstadt) und ein Schwertfeger (1506 im trunkenen Viertel). Die Juden hatten hier auch ihre eigene Schule (Synagoge). Selbe war in der Vorstadt. Die alte Judenschule war schon im Jahre 1505 von den Brüdern Feidl Juden und Josz dem Leb Jud und von selbem im Jahre 1518 dem Salmon Jud verkaust. Von der neuen Judenschule ist im Jahre 1519 die Rede, wo selbe der Hans Gremszdorfer, an seinem Haus gelegen vom Judel Jud kaufte. Von Letzterem heisst es aber auch, dass er (1519) dem Kürschner Johannes Rech die Juden- schule (die vielleicht einen grösseren Umfang hatte) verkaufte. Noch im Jahre 1582 finden wir, dass der Tischler Georg Gebhart dem Peter Frisch ein Räumlein
816 K HISTORII ŽIDŮ 1614. 1060. Na sněmu zemském království Českého, jenž v Budějovicích Českých dne 29. ledna zahájen a 27. února 1614 uzavřen byl, vyměřena židovská daň zhlavy na 6 a 3 kopy m. a berně domovní na 10 kop m. Dne 19. února t. r. předloženo bylo při audiencí usnešení všech tří stavův: O židech. A kdež jest se také svolení sněmovní stalo na sněmě léta Páně tisícího pětistého devadesátého šestého ve čtvrtek po Scheiszteuffil, im Jahre 1479 Sinai Jud von Hans Cziwisch, im Jahre 1481 und 1487 Meyer Jud von Wenzel Schell neben Melzer's Hof, der es aber im Jahre 1487 dem Simon Jud verkaufte; 1481 David Jud neben Weinholts Hof von Reffler welcher es im Jahre 1487 dem Sal. Jud verkautte; im Jahre 1483 Jakub Jud genannt Doring von Michael Brower, im Jahre 1484 der Beutler Jud ein Häuslein von Jan Gnacz, im Jahre 1491 der David Jud von Hanus Kewer neben Weinholts Hof im Jahre 1491 der Josef Jud von Nikl Melzer und der Abraham Jud Beutler von Veith Beck und 1497 der Abraham Jud genannt Beutler vom Gärber Kolb, im Jahre 1497 der Calman Jud einen Hof von Peschel von Pran, im Jahre 1503 der Salmon Jud von Wenzel Pewssel und der Josef Kacz von Jocoff Schottel, im Jahre 1506 der Salmon Jud von Brunnersdorf ein Häusl von der langen Netherin, und Simon Turck Jud ein Häusl von der Lorenz Pudtnerin, im Jahre 1518 Mager Jud von Georg Schlesiger neben Judel Jud; vorn niedern Thor im Jahre 1506 der Mosse Jud (Geczels Sohn) ein Haus von Christel Buxbaum; in der obern Vorstadt im Jahre 1470 der Isaak Jud ein Häuslein von Tolderlein, im Jahre 1477 David Jud von Paul Melzer, im Jahre 1513 Marckwert Jud ein Häusel von Nithel Hueters Erben, im Jahre 1517 der Peutler Jud von Mertin Kürszner; im trunkenen Viertel im Jahre 1477 Aaron Jud (Stoczengrosz Aiden) von Erhard Plobner; im Jahre 1505 die Gutel (des Glasers Juden Weib) ein Häusel von Mathäus Reffler, die es aber bald dem Mathes Brewerin verkaufte; im Jahre 1505 David Jud ein Schwertfeger (in Häusl von Haweyssen; im Jahre 1515 Kele Jüdin ein Häusl von Hans Ha- weyssen; in der Hottergasse im Jahre 1468 Calmon Jud vom Maler Ambrosius ; in der Pfauengasse im Jahre 1479 der Goeczschalk Jud von Nikel Phlewmil; im Jahre 1471 Bulnar Jud von Jakob Czrt, im Jahre 1473 Calman Jud von Hans Phlewmil und im Jahre 1475 Goczer Jud von Wenzel Hundl. Im Jahre 1470 besass der Jude Isak auch einen Weingarten bei Michanitz, den er verkaufte. Von ihnen wurden auch Gewerbe betrieben. Erwähnt werden Beutler (1484, 1491, 1497, 1506, 1511, 1517 in der unteren Vorstadt) und ein Schwertfeger (1506 im trunkenen Viertel). Die Juden hatten hier auch ihre eigene Schule (Synagoge). Selbe war in der Vorstadt. Die alte Judenschule war schon im Jahre 1505 von den Brüdern Feidl Juden und Josz dem Leb Jud und von selbem im Jahre 1518 dem Salmon Jud verkaust. Von der neuen Judenschule ist im Jahre 1519 die Rede, wo selbe der Hans Gremszdorfer, an seinem Haus gelegen vom Judel Jud kaufte. Von Letzterem heisst es aber auch, dass er (1519) dem Kürschner Johannes Rech die Juden- schule (die vielleicht einen grösseren Umfang hatte) verkaufte. Noch im Jahre 1582 finden wir, dass der Tischler Georg Gebhart dem Peter Frisch ein Räumlein
Strana 817
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 817 svaté Lidmile, aby Židé při artykuli zřízení zemského Z. 1. z strany 1614. půjček na listy a rejstra neužívali, než což by již po ten den kdo od von seinem Haus (die Judenschule genannt) verkaufte. Ob auch die neue Juden- schule in der unteren Vorstadt lag, ist nicht angegeben. Im Jahre 1517 bewirkten es aber die Komotauer, welche sich ein Geldopfer von 400 Sch. gefallen liessen, dass Sebastian und Peter von der Weitmühl welche seit dem Jahre 1515 die gemeinschaftlichen Besitzer von Stadt und Herr- schaft Komotau waren, von den Chronisten im Allgemeinen sehr gelobt und be- sonders wegen ihres katholischen Sinnes wegen gerühmt werden, die Juden für immer aus der Stadt Komotau verwiesen. (Siehe 22. Apr. 1517 S. 226.) Dieser Schlag mag unerwartet erfolgt sein, da wir im Jahre 1518 noch finden, dass der Jud Noger noch ein Häusel in der unteren Vorstadt von einem Christen kaufte. Dagegen kommen in den Jahren 1518 und 1519 viele Verkäufe der Juden von ihren Häusern vor. Alle späteren Bemühungen der Juden, diese Ausschlies- sung rückgängig zu machen, blieben bis zum Jahre 1848 erfolglos. Da ein Landtags- beschluss vom Jahre 1650 bestimmte, dass überall, wo seit 1. Jänner 1618 keine Juden wohnen, selbe auch künftig nicht aufgenommen werden dürfen, so liess sich Komotau obigen Freibrief von späteren Regenten des Landes nur deshalb be- stätigen, weil selber den Juden selbst den Handel in der Stadt untersagte. Wie strenge auf diese Fernhaltung geschen wurde, ist daraus zu ersehen, dass man nicht nur keinen Juden bei der Stadt litt, sondern nicht einmal — ausser mit Er- laubnis des Bürgermeisters, wofür selbem 6 Kr., und dem Torwarten, der einen Juden anmeldte, 1 Kr. gezahlt werden musste, in die Stadt einliess. Eidlitz. Als im Jahre 1421 die Stadt Komotau von den Hussiten in Sturm genommen und beinahe alles, was in der Stadt am Leben sich fand, ge- mordet wurde, sprangen die Juden und Jüdinnen in der Stadt, denen wenn sie sich würden taufen lassen, Gnade verhiessen wurde, lieber selbst in die Flammen. Ob diese Juden bloss eine Zuflucht in der Stadt gesucht hatten oder in Komotau selbst wohnhaft waren, ist nicht gesagt. Dass sie gerade von Weitem anher ge- flohen sein sollten, ist nicht wohl anzunehmen. Wenn sich im Jahre 1517 die Stadt Komotau das Privilegium verschaffte, dass kein Jude nimmermehr bei ihnen wohnen, noch häuslich sitzen soll, so lässt dies sehr wohl die Annahme zu, dass früher wirklich Juden in Komotau sesshaft gewesen waren, und dass zu dieser Zeit (1517), wo die Juden vielleicht wieder in die Nähe z. B. nach Eidlitz gezogen waren, selbe auch in Komotau erwartet werden konnten. Im Jahre 1538 wurde in Eidlitz ein Jude gehängt. Er soll am Galgen noch 3 Tage gelebt haben, weil derselbe, wie es an vielen Orten Deutschlands be- züglich der jüdischen Verbrecher üblich war, nicht am Halse, sondern bei den Füssen aufgehangen worden war. An den Herren von Hassenstein scheinen die Juden geneigte Gönner be- sessen zu haben, weil wir zu ihren Zeiten in Orten ihrer Besitzungen, z. B. in Körbitz oc Juden finden, wo später keine bestehen. Im Jahre 1602 wird uns ein Jud Bräunl, Samson und Samuel genannt. Letz- terer hatte das Haus des Hans Kautzner gekauft, trat es ihm aber (1608) als Brand- statt wieder ab, da er nicht Willens war, solches zu erbauen. Auch ein Jud Essig wird um diese Zeit erwähnt. Im Jahre 1604 zahlten die 18 Juden in Eidlitz 52
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 817 svaté Lidmile, aby Židé při artykuli zřízení zemského Z. 1. z strany 1614. půjček na listy a rejstra neužívali, než což by již po ten den kdo od von seinem Haus (die Judenschule genannt) verkaufte. Ob auch die neue Juden- schule in der unteren Vorstadt lag, ist nicht angegeben. Im Jahre 1517 bewirkten es aber die Komotauer, welche sich ein Geldopfer von 400 Sch. gefallen liessen, dass Sebastian und Peter von der Weitmühl welche seit dem Jahre 1515 die gemeinschaftlichen Besitzer von Stadt und Herr- schaft Komotau waren, von den Chronisten im Allgemeinen sehr gelobt und be- sonders wegen ihres katholischen Sinnes wegen gerühmt werden, die Juden für immer aus der Stadt Komotau verwiesen. (Siehe 22. Apr. 1517 S. 226.) Dieser Schlag mag unerwartet erfolgt sein, da wir im Jahre 1518 noch finden, dass der Jud Noger noch ein Häusel in der unteren Vorstadt von einem Christen kaufte. Dagegen kommen in den Jahren 1518 und 1519 viele Verkäufe der Juden von ihren Häusern vor. Alle späteren Bemühungen der Juden, diese Ausschlies- sung rückgängig zu machen, blieben bis zum Jahre 1848 erfolglos. Da ein Landtags- beschluss vom Jahre 1650 bestimmte, dass überall, wo seit 1. Jänner 1618 keine Juden wohnen, selbe auch künftig nicht aufgenommen werden dürfen, so liess sich Komotau obigen Freibrief von späteren Regenten des Landes nur deshalb be- stätigen, weil selber den Juden selbst den Handel in der Stadt untersagte. Wie strenge auf diese Fernhaltung geschen wurde, ist daraus zu ersehen, dass man nicht nur keinen Juden bei der Stadt litt, sondern nicht einmal — ausser mit Er- laubnis des Bürgermeisters, wofür selbem 6 Kr., und dem Torwarten, der einen Juden anmeldte, 1 Kr. gezahlt werden musste, in die Stadt einliess. Eidlitz. Als im Jahre 1421 die Stadt Komotau von den Hussiten in Sturm genommen und beinahe alles, was in der Stadt am Leben sich fand, ge- mordet wurde, sprangen die Juden und Jüdinnen in der Stadt, denen wenn sie sich würden taufen lassen, Gnade verhiessen wurde, lieber selbst in die Flammen. Ob diese Juden bloss eine Zuflucht in der Stadt gesucht hatten oder in Komotau selbst wohnhaft waren, ist nicht gesagt. Dass sie gerade von Weitem anher ge- flohen sein sollten, ist nicht wohl anzunehmen. Wenn sich im Jahre 1517 die Stadt Komotau das Privilegium verschaffte, dass kein Jude nimmermehr bei ihnen wohnen, noch häuslich sitzen soll, so lässt dies sehr wohl die Annahme zu, dass früher wirklich Juden in Komotau sesshaft gewesen waren, und dass zu dieser Zeit (1517), wo die Juden vielleicht wieder in die Nähe z. B. nach Eidlitz gezogen waren, selbe auch in Komotau erwartet werden konnten. Im Jahre 1538 wurde in Eidlitz ein Jude gehängt. Er soll am Galgen noch 3 Tage gelebt haben, weil derselbe, wie es an vielen Orten Deutschlands be- züglich der jüdischen Verbrecher üblich war, nicht am Halse, sondern bei den Füssen aufgehangen worden war. An den Herren von Hassenstein scheinen die Juden geneigte Gönner be- sessen zu haben, weil wir zu ihren Zeiten in Orten ihrer Besitzungen, z. B. in Körbitz oc Juden finden, wo später keine bestehen. Im Jahre 1602 wird uns ein Jud Bräunl, Samson und Samuel genannt. Letz- terer hatte das Haus des Hans Kautzner gekauft, trat es ihm aber (1608) als Brand- statt wieder ab, da er nicht Willens war, solches zu erbauen. Auch ein Jud Essig wird um diese Zeit erwähnt. Im Jahre 1604 zahlten die 18 Juden in Eidlitz 52
Strana 818
818 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Židů pořádně koupil, aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vydlužil, na to jim jeden každý šuldpryf obyčejný 36 Sch. und die 23 jüdischen Häusler daselbst 3 Schock 50 Groschen, dann die 2 Juden in Körbitz 5 Schock 30 Groschen an die kgl. Kammer. Dass der 1. Jänner 1618 das Normaljahr für die Juden bildete, sei hier nur angedeutet. Uber die Zahl, die sie an jenem Tage in jedem Orte betrugen, durften sie nicht vermehrt werden. Daraus können wir also ersehen, an welchen Orten und im welcher Zahl damals schon Juden bestanden. Im Jahre 1688 brachte die Obrigkeit zu Horzenz ein Häusel an sich, in welches sie Juden hineinsetzte. Am 6. Mai 1694 erteilte Graf Ernst Karl von Hrzan der unter seinem Schutz habenden Judenschaft zu Eidlitz den Konsens zu Erbauung einer neuen Schule, die, weil sie selbe ganz und gar aus ihren eigenen Mitteln erbaut habe, der Judenschaft eigentümlich verbleiben soll. Sie scheinen also vordem ihren Gottesdienst in einem Privathause gehabt zu haben, da nicht wohl anzunehmen ist, dass ihnen früner durch die Obrigkeit eine eigene Synagoge, die Eigenthum der Obrigkeit war, erbaut worden sei. Da sie diese Schul- undRabbinerswohnung auf eigene Umkosten erbaut hatten und in Bau halten mussten, blieben beide im Jahre 1727 auch zinsfrei. Mit dem Jahre 1694 beginnt daher auch das älteste (bis 1824 laufende) Eidlitzer Synagogenbuch Nro. 1., welches die Verschreibung der einzelnen Sitze enthält. Es ist in hebräischer Sprache geführt, und dürfte daher bei genauer Durchsicht eines Sprachkundigen noch Manches, was der Be- achtung nicht eben unwert ist, enthalten. Mit dem Jahre 1727 trat eine bedeutende Veränderung in den Verhältnissen der Eidlitzer Juden ein. Es bestanden damals 15 Häuser mit 24 Wirten in Eidlitz. Selbe waren: Jakob Veit, Markus Barbierer, Friedrich Salamon, Moises Postelberg, Isak Lämmel, Moises Löwl, David Isaak, Hirschl Abraham, Koppl Veith, Löwl Schneider, Saul Salamon, Hirschl Lammel, Moises Glaser, Markus Hirschel, Löwl Benjamin, Hirschl Salamon, Elias Adam, Markus Koppel, Veith Joseph, David Lichtenstat, Wolf Jakob, David Moises, Jakob David und Israel Koppel. An Hausgenossen zählte man 26. Die Häuser hatten bisher die Juden unter Zins genossen. Selbe waren daher ein Eingentum der Obrigkeit, die auch alle Reparaturen vorzunehmen hatte. Es hatte sich nun herausgestellt, dass letztere »auf die von den Juden fast alle Jahre mehrer beschehende Verwüstungen nahmhaftig gestiegen waren, also dass, wenn die Ausgabe von dem entrichtenden Zins abgeschlagen, ein Geringes zum Genuss überbleibe«. Dadurch fand sich nun der Fürst Auersperg bewogen, diese Häuser den oben genannten Wirten umsonst sammt der Schul- und Rabbinerswohnung (die keinen Zins entrichteten) und dem Judenspital sammt dem Wasserlauf (welches die Obrigkeit unterhalten tut und von diesen letzten beiden den Zins in das Rentamt laufet) erblich zu über- geben und darüber ein ordentliches Grundbuch (um diesen Haupt- und gleich- falls eines jeden Hauswirtes Privatkontrakt darin einzuverleiben) einzurichten. Dagegen sind aber selbe verpflichtet, diese Häuser künftig auf ihre eigenen Unkosten allezeit zu repariren, oder — wo erforderlich — neu zu bauen. Doch dürfen sie kein Haus nicht übermässig in die Höhe und nicht im geringsten in die Breite und Länge, ohne Vorbewusst der Obrigkeit, bei einer Strafe von 50 Thaler erweitern. Mit des Amtes Vorbewusst kann Jeder sein Haus auch
818 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Židů pořádně koupil, aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vydlužil, na to jim jeden každý šuldpryf obyčejný 36 Sch. und die 23 jüdischen Häusler daselbst 3 Schock 50 Groschen, dann die 2 Juden in Körbitz 5 Schock 30 Groschen an die kgl. Kammer. Dass der 1. Jänner 1618 das Normaljahr für die Juden bildete, sei hier nur angedeutet. Uber die Zahl, die sie an jenem Tage in jedem Orte betrugen, durften sie nicht vermehrt werden. Daraus können wir also ersehen, an welchen Orten und im welcher Zahl damals schon Juden bestanden. Im Jahre 1688 brachte die Obrigkeit zu Horzenz ein Häusel an sich, in welches sie Juden hineinsetzte. Am 6. Mai 1694 erteilte Graf Ernst Karl von Hrzan der unter seinem Schutz habenden Judenschaft zu Eidlitz den Konsens zu Erbauung einer neuen Schule, die, weil sie selbe ganz und gar aus ihren eigenen Mitteln erbaut habe, der Judenschaft eigentümlich verbleiben soll. Sie scheinen also vordem ihren Gottesdienst in einem Privathause gehabt zu haben, da nicht wohl anzunehmen ist, dass ihnen früner durch die Obrigkeit eine eigene Synagoge, die Eigenthum der Obrigkeit war, erbaut worden sei. Da sie diese Schul- undRabbinerswohnung auf eigene Umkosten erbaut hatten und in Bau halten mussten, blieben beide im Jahre 1727 auch zinsfrei. Mit dem Jahre 1694 beginnt daher auch das älteste (bis 1824 laufende) Eidlitzer Synagogenbuch Nro. 1., welches die Verschreibung der einzelnen Sitze enthält. Es ist in hebräischer Sprache geführt, und dürfte daher bei genauer Durchsicht eines Sprachkundigen noch Manches, was der Be- achtung nicht eben unwert ist, enthalten. Mit dem Jahre 1727 trat eine bedeutende Veränderung in den Verhältnissen der Eidlitzer Juden ein. Es bestanden damals 15 Häuser mit 24 Wirten in Eidlitz. Selbe waren: Jakob Veit, Markus Barbierer, Friedrich Salamon, Moises Postelberg, Isak Lämmel, Moises Löwl, David Isaak, Hirschl Abraham, Koppl Veith, Löwl Schneider, Saul Salamon, Hirschl Lammel, Moises Glaser, Markus Hirschel, Löwl Benjamin, Hirschl Salamon, Elias Adam, Markus Koppel, Veith Joseph, David Lichtenstat, Wolf Jakob, David Moises, Jakob David und Israel Koppel. An Hausgenossen zählte man 26. Die Häuser hatten bisher die Juden unter Zins genossen. Selbe waren daher ein Eingentum der Obrigkeit, die auch alle Reparaturen vorzunehmen hatte. Es hatte sich nun herausgestellt, dass letztere »auf die von den Juden fast alle Jahre mehrer beschehende Verwüstungen nahmhaftig gestiegen waren, also dass, wenn die Ausgabe von dem entrichtenden Zins abgeschlagen, ein Geringes zum Genuss überbleibe«. Dadurch fand sich nun der Fürst Auersperg bewogen, diese Häuser den oben genannten Wirten umsonst sammt der Schul- und Rabbinerswohnung (die keinen Zins entrichteten) und dem Judenspital sammt dem Wasserlauf (welches die Obrigkeit unterhalten tut und von diesen letzten beiden den Zins in das Rentamt laufet) erblich zu über- geben und darüber ein ordentliches Grundbuch (um diesen Haupt- und gleich- falls eines jeden Hauswirtes Privatkontrakt darin einzuverleiben) einzurichten. Dagegen sind aber selbe verpflichtet, diese Häuser künftig auf ihre eigenen Unkosten allezeit zu repariren, oder — wo erforderlich — neu zu bauen. Doch dürfen sie kein Haus nicht übermässig in die Höhe und nicht im geringsten in die Breite und Länge, ohne Vorbewusst der Obrigkeit, bei einer Strafe von 50 Thaler erweitern. Mit des Amtes Vorbewusst kann Jeder sein Haus auch
Strana 819
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 819 učiniti moci bude. Vedle kteréhožto šuldpryfu oni toliko sami Židé 1614. před ouřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhů se erblich vermachen oder verkaufen. Auch wird ihnen erlaubt, wofern aus denen jetzt in Eidlitz bestehenden Familien Jemand sein Kind verheiraten möchte, dass derselbe über die jetzige Zahl, die sonst nicht vermehrt werden darf, noch daselbst als ein Hausgenoss verbleibe, doch sein ordentliches Schutzgeld über das jetzige Geldquantum an die Obrigkeit entrichte. Den Zins sammt Schutzgeld haben die sämtlichen Juden, wie bisher gebräuchlich gewesen, halbjährig an das Rentamt zu entrichten, ohne dass sie wegen Häusern, die sie etwa eingehen lassen, oder zur Ersparung von Reparirungskosten abbrechen, einen Abzug machen dürfen. Der bisher laufende Zins und Schutzgeld, von dem der Rabbiner, Schul- meister, Schächter und Spitalmann frei ist, macht halbjährig (zu Georgi und zu Galli) 194 fl. 30 kr., von Spital- und Wasserlauf 6 fl, von Koscherwein zu Sct. Galli ganzjährig 10 kr., für die aus der Eidlitzer Floss zu nehmen obligirte 31 Schrägen (a 4 fl.) weiches Holz halbjährig 62 fl. Für die richtige Einzahlung haben sie solidarisch zu haften. Die durch Feuer Verunglückten werden durch 2 Jahre von der Entrichtung des Zinses frei erklärt. Uber diese Punkte war mit dem dama- ligen Primator Moises Löbl und mit zwei Deputirten der jüdischen Gemeinde Isaak Läml und David Moises verhandelt worden. Der Hauptkontrakt ward ddo. Wien am 23. April 1727 ausgestellt. Von selbem scheint auch eine Ausfertigung auf Pergament den Juden ausgefolgt worden zu sein, die aber seit einigen Jahren verschwunden ist. Auch mit den Juden von Görkau (vulgo Seifertshäusern) wurde ein gleicher Vertrag an demselben Tage abgeschlossen. Im Jahre 1736 lesen wir von einem Excesse, welchen sich Komotauer Studenten zu Eidlitz auf dem Judentriedhof, wo sie Grabsteine umwarfen und in der Schule, wo sie die Fenster einschlugen, erlaubten. Im Jahre 1710 starb der Gemeinde- und Kreisreligionslehrer (Rabbiner) Leb., dessen Grabstein noch vorhanden ist. Als Rabbiner von Eidlitz kommt 1718 und 1750 (wo er in Eidlitz ein Haus kaufte) der Abraham Löbl vor. Im Jahre 1752 wird die Streitsache der Eidlitzer Judengemeinde (in causa litigiosa sepulturae judaicae) bezüglich der Beerdigung dem Eidlitzer Magistrate zur Untersuchung übetragen. Im Jahre 1761 verkaufte Josef Kohla einen Obstgarten (zwischen der ehemaligen Ratsscheuer und den jüdischen Häuseren) um 300 fl. rhein. dem Juden Moises Josef zur Erbauung eines Hauses Von diesem Juden lesen wir später, dass er am 3. Mai 1764 unweit Eidlitz erschossen wurde. Im Jahre 1765 werkaufte die Judengemeinde ihr jüdisches Gemeinde-Spital In 6 Teilen an verschiedene Parteien. Im Jahre 1767 gab die Obrigkeit zweien Juden die Bewilligung, dass sich jeder, gegen einen jährlichen Zins von 20 fl., eine Fleischbank gegen die Synagoge zu, für die dortige Judenschaft erbauen dürfe. Am 8. Mai 1767 überliess die fürstliche Obrigkeit der Bilenzer jüdischen Gemeinde die dortigen 15 jüdischen Wohnungen um einen Betrag von 300 fl. rhein. zu einem Erbeigentum, wie diess schon früher bei Eidlitz etc. im Jahre 1727 geschehen war. Sie sollen unter einer Strafe von 20 Talern keinen Haus- genossen einnehmen, ehe solcher nicht zur Bezahlung des Schutzgeldes dem Amte angezeigt worden ist. Der diesfällige Kontrakt ist von allen, worunter 1 Juden-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 819 učiniti moci bude. Vedle kteréhožto šuldpryfu oni toliko sami Židé 1614. před ouřad nejvyššího purkrabství Pražského poháněti a týchž dluhů se erblich vermachen oder verkaufen. Auch wird ihnen erlaubt, wofern aus denen jetzt in Eidlitz bestehenden Familien Jemand sein Kind verheiraten möchte, dass derselbe über die jetzige Zahl, die sonst nicht vermehrt werden darf, noch daselbst als ein Hausgenoss verbleibe, doch sein ordentliches Schutzgeld über das jetzige Geldquantum an die Obrigkeit entrichte. Den Zins sammt Schutzgeld haben die sämtlichen Juden, wie bisher gebräuchlich gewesen, halbjährig an das Rentamt zu entrichten, ohne dass sie wegen Häusern, die sie etwa eingehen lassen, oder zur Ersparung von Reparirungskosten abbrechen, einen Abzug machen dürfen. Der bisher laufende Zins und Schutzgeld, von dem der Rabbiner, Schul- meister, Schächter und Spitalmann frei ist, macht halbjährig (zu Georgi und zu Galli) 194 fl. 30 kr., von Spital- und Wasserlauf 6 fl, von Koscherwein zu Sct. Galli ganzjährig 10 kr., für die aus der Eidlitzer Floss zu nehmen obligirte 31 Schrägen (a 4 fl.) weiches Holz halbjährig 62 fl. Für die richtige Einzahlung haben sie solidarisch zu haften. Die durch Feuer Verunglückten werden durch 2 Jahre von der Entrichtung des Zinses frei erklärt. Uber diese Punkte war mit dem dama- ligen Primator Moises Löbl und mit zwei Deputirten der jüdischen Gemeinde Isaak Läml und David Moises verhandelt worden. Der Hauptkontrakt ward ddo. Wien am 23. April 1727 ausgestellt. Von selbem scheint auch eine Ausfertigung auf Pergament den Juden ausgefolgt worden zu sein, die aber seit einigen Jahren verschwunden ist. Auch mit den Juden von Görkau (vulgo Seifertshäusern) wurde ein gleicher Vertrag an demselben Tage abgeschlossen. Im Jahre 1736 lesen wir von einem Excesse, welchen sich Komotauer Studenten zu Eidlitz auf dem Judentriedhof, wo sie Grabsteine umwarfen und in der Schule, wo sie die Fenster einschlugen, erlaubten. Im Jahre 1710 starb der Gemeinde- und Kreisreligionslehrer (Rabbiner) Leb., dessen Grabstein noch vorhanden ist. Als Rabbiner von Eidlitz kommt 1718 und 1750 (wo er in Eidlitz ein Haus kaufte) der Abraham Löbl vor. Im Jahre 1752 wird die Streitsache der Eidlitzer Judengemeinde (in causa litigiosa sepulturae judaicae) bezüglich der Beerdigung dem Eidlitzer Magistrate zur Untersuchung übetragen. Im Jahre 1761 verkaufte Josef Kohla einen Obstgarten (zwischen der ehemaligen Ratsscheuer und den jüdischen Häuseren) um 300 fl. rhein. dem Juden Moises Josef zur Erbauung eines Hauses Von diesem Juden lesen wir später, dass er am 3. Mai 1764 unweit Eidlitz erschossen wurde. Im Jahre 1765 werkaufte die Judengemeinde ihr jüdisches Gemeinde-Spital In 6 Teilen an verschiedene Parteien. Im Jahre 1767 gab die Obrigkeit zweien Juden die Bewilligung, dass sich jeder, gegen einen jährlichen Zins von 20 fl., eine Fleischbank gegen die Synagoge zu, für die dortige Judenschaft erbauen dürfe. Am 8. Mai 1767 überliess die fürstliche Obrigkeit der Bilenzer jüdischen Gemeinde die dortigen 15 jüdischen Wohnungen um einen Betrag von 300 fl. rhein. zu einem Erbeigentum, wie diess schon früher bei Eidlitz etc. im Jahre 1727 geschehen war. Sie sollen unter einer Strafe von 20 Talern keinen Haus- genossen einnehmen, ehe solcher nicht zur Bezahlung des Schutzgeldes dem Amte angezeigt worden ist. Der diesfällige Kontrakt ist von allen, worunter 1 Juden-
Strana 820
820 K HISTORII ŽIDŮ 1614 dosuzovati a jich sobě tak dobývati že moci budou, jakž týž artykul to v sobě obsahuje a zavírá, což vše do milostivé vuole JMC. a stavů království tohoto Českého že státi a trvati má, snešeno jest. richter und 2 Geschworene, gefertiget und steht in dem Amts-Verschreibungsbuch der Bielenzer Schutzjudenschaft käuflich überlassenen Wohnungen angefangen 1767. Im Jahre 1770 (27. Nov.) bewilligte der Fürst, die Bielenzer Brandweinhaus- Wohnung sammt dem dazu gehörigen Stück Grund den 3 Schutzjuden Salomon Jakob, Köppl Löbl und Isaak Abraham um den Betrag von 150 fl. und einen jährlichen Grundzins von 25 fl. mit der Befugnis zu verkaufen, dass sich ein Jeder derselben auf diesem Platze ein Wohnhäusel auf seine Kosten bauen dürfe. Im Jahre 1779 kommt Nephtali Herz aus Emden aus der Familie Heilbronn als Rabbiner in Eidlitz und Kreisrabbiner des Saazer und Elbogner Kreises vor. Auch ein Kantor und ein Diener der Synagoge wird erwähnt. Die Gemeinde hat ein eigenes Siegel mit der hebräischen Umschrift: Kohl (Gemeinde) Eidlitz. Im Jahre 1781 fand die erste Militair-Assentierung der Juden statt. Unter Kaiser Leopold konnten sie sich um 30 später um 120 Gulden, frei kaufen. Im Jahre 1782 ward die Eidlitzer Synagoge erweitert, feuerfest gebaut und in ihren jetzigen Zustand gesetzt. Im Jahre 1809 wurden auch die Juden von Eidlitz für alle Polizeigegen- stände dem dortigen Magistrate zugewiesen und dem Amte Rotenhaus abge- nommen. Im Jahre 1809 waren in Eidlitz 597 Juden. Im Jahre 1811 war Israel Stern als Rabbiner in Eidlitz angestellt. Bei seinem geringen Gehalte war er veranlasst mit dem Unterrichte der Kinder (in der Bibel und im Talmud) einen Neben- verdienst zu suchen. Er ging hier im Jahre 1831 mit Tod ab. Am 16. September 1815 ward auch die ganze Judenstadt (die sogenannte Judengasse) von Eidlitz ein Opfer der Flammen, da hier die Häuser obnehin nicht feuerfest gebaut waren. Von der Synagoge brannten nur die Fensterrahmen und die Seite des Hochaltars ab. Dass die engen Gassen und Plätze der Juden- stadt gar kein Pflaster, keine Kanäle und Abzugsgräben und die meisten Häuser nicht einmal Abtritte hatten, und dass der Unrath und der Kehricht vor die Häuser auf die Gasse geschüttet wurde, machte die Judengasse ganz unsauber und ungesund. Auch die neuen Häuser mussten nach dem Brande wieder an denselben Stellen auferbaut werden, da man zur Erweiterung keinen anderen Platz anwies. Im Jahre 1822 ward der jüdischen Gemeinde von Eidlitz bewilligt, eine eigene jüdisch-deutsche Elementarschule zu errichten. An selber ward der ge- prüfte Lehrer Isak Gerseus (?) aus Teplitz angestellt. Er blieb bis zu seinem Ableben im Jahre 1863 und man war mit ihm zufrieden. Im Jahre 1824 zählte Eidlitz 40 jüdische Häuser mit 111 Wohnparteien mit 227 männlichen und 254 weiblichen Individuen. Im Jahre 1831 wurde, nach Stern's Ableben, Markus Fürth aus Kaledei zu Eidlitz als Rabbiner angestellt. Er war, sagt ein Religionsgenosse, der alten Schule entstammt, und zur Abhaltung rein deutscher, auf rhetorischen und homi. letischen Regeln basierter Vorträge nicht befähigt. Doch wich er von dem alten Gebrauche in so weit ab, dass er deutsche Predigten hielt. Im Jahre 1837 kam zu Eidlitz, unter dem Vorsteher (Hausvater) der Kultusgemeinde Jakob Löwy
820 K HISTORII ŽIDŮ 1614 dosuzovati a jich sobě tak dobývati že moci budou, jakž týž artykul to v sobě obsahuje a zavírá, což vše do milostivé vuole JMC. a stavů království tohoto Českého že státi a trvati má, snešeno jest. richter und 2 Geschworene, gefertiget und steht in dem Amts-Verschreibungsbuch der Bielenzer Schutzjudenschaft käuflich überlassenen Wohnungen angefangen 1767. Im Jahre 1770 (27. Nov.) bewilligte der Fürst, die Bielenzer Brandweinhaus- Wohnung sammt dem dazu gehörigen Stück Grund den 3 Schutzjuden Salomon Jakob, Köppl Löbl und Isaak Abraham um den Betrag von 150 fl. und einen jährlichen Grundzins von 25 fl. mit der Befugnis zu verkaufen, dass sich ein Jeder derselben auf diesem Platze ein Wohnhäusel auf seine Kosten bauen dürfe. Im Jahre 1779 kommt Nephtali Herz aus Emden aus der Familie Heilbronn als Rabbiner in Eidlitz und Kreisrabbiner des Saazer und Elbogner Kreises vor. Auch ein Kantor und ein Diener der Synagoge wird erwähnt. Die Gemeinde hat ein eigenes Siegel mit der hebräischen Umschrift: Kohl (Gemeinde) Eidlitz. Im Jahre 1781 fand die erste Militair-Assentierung der Juden statt. Unter Kaiser Leopold konnten sie sich um 30 später um 120 Gulden, frei kaufen. Im Jahre 1782 ward die Eidlitzer Synagoge erweitert, feuerfest gebaut und in ihren jetzigen Zustand gesetzt. Im Jahre 1809 wurden auch die Juden von Eidlitz für alle Polizeigegen- stände dem dortigen Magistrate zugewiesen und dem Amte Rotenhaus abge- nommen. Im Jahre 1809 waren in Eidlitz 597 Juden. Im Jahre 1811 war Israel Stern als Rabbiner in Eidlitz angestellt. Bei seinem geringen Gehalte war er veranlasst mit dem Unterrichte der Kinder (in der Bibel und im Talmud) einen Neben- verdienst zu suchen. Er ging hier im Jahre 1831 mit Tod ab. Am 16. September 1815 ward auch die ganze Judenstadt (die sogenannte Judengasse) von Eidlitz ein Opfer der Flammen, da hier die Häuser obnehin nicht feuerfest gebaut waren. Von der Synagoge brannten nur die Fensterrahmen und die Seite des Hochaltars ab. Dass die engen Gassen und Plätze der Juden- stadt gar kein Pflaster, keine Kanäle und Abzugsgräben und die meisten Häuser nicht einmal Abtritte hatten, und dass der Unrath und der Kehricht vor die Häuser auf die Gasse geschüttet wurde, machte die Judengasse ganz unsauber und ungesund. Auch die neuen Häuser mussten nach dem Brande wieder an denselben Stellen auferbaut werden, da man zur Erweiterung keinen anderen Platz anwies. Im Jahre 1822 ward der jüdischen Gemeinde von Eidlitz bewilligt, eine eigene jüdisch-deutsche Elementarschule zu errichten. An selber ward der ge- prüfte Lehrer Isak Gerseus (?) aus Teplitz angestellt. Er blieb bis zu seinem Ableben im Jahre 1863 und man war mit ihm zufrieden. Im Jahre 1824 zählte Eidlitz 40 jüdische Häuser mit 111 Wohnparteien mit 227 männlichen und 254 weiblichen Individuen. Im Jahre 1831 wurde, nach Stern's Ableben, Markus Fürth aus Kaledei zu Eidlitz als Rabbiner angestellt. Er war, sagt ein Religionsgenosse, der alten Schule entstammt, und zur Abhaltung rein deutscher, auf rhetorischen und homi. letischen Regeln basierter Vorträge nicht befähigt. Doch wich er von dem alten Gebrauche in so weit ab, dass er deutsche Predigten hielt. Im Jahre 1837 kam zu Eidlitz, unter dem Vorsteher (Hausvater) der Kultusgemeinde Jakob Löwy
Strana 821
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 821 I poněvadž se tomu vyrozumělo, že dotčení Židé s těmi šuldpryfy, 1614. prodaji a dluhy svými dosti nenáležitě s ublížením a zavedením mnohých die Steinpflasterung in der ganzen Judenstadt zu Stande. Jeder Hauseigentümer bestritt selbe bei seinem Hause, die andern Plätze wurden auf Kosten der Ge- meinde besorgt. Unter demselben Vorsteher kam auch eine Renovierung der Synagoge zu Stande, besonders wurden die Ornamente vor der Thoralade ver- goldet und staffiert. Ein Umbau des Inneren erfolgte im Jahre 1840, unter dem erst im Jahre 1870 verstorbenen Vorsteher Isaak Kohn, indem die beweglichen Stände (Betbücherpulte) entfernt und feste Sitze auf Bänken vorgerichtet, vor der hohen Lade eine erhöhte, umgitterte Estrade für den Vorbeter und zur Thora-Vorlesung erbaut, an der Nordseite eine Gallerie für Frauen und an der Westseite für den Chor errichtet wurde. Die Funktionäre der Synagoge erhielten einen angemessenen einfachen Ornat. Nachdem durch mehrere Jahre David Obereck, welchem Abraham Grün- feld aus Kolin folgte, als Synagogen Vorbeter fungirt hatten, ward im Jahre 1839, nach Austritt des Letzteren, Valentin Müller, welcher an der sogenannten Chor- synagoge zu Brandeis fungirt hatte, allhier als Cantor angestellt. Da die bisherigen, mitunter der Didaktik ganz unkundigen Privatlehrer, welche den Unterricht im jüdischen Schrifttum und in der Religion erteilt hatten, den Anforderungen der Zeit nicht mehr entsprachen, ward im Jahre 1844 eine Gemeinde-Religionsschule errichtet. In selber sollten die Kinder einen gleichförmigen Unterricht in der hebräischen Sprache, in der Bibel, in der Ver- deutschung der vorzüglichsten hebräischen Gebete und in der eigentlichen Reli- gionslehre erhalten. Vorerst wurden die Lokalitäten vorgerichtet und die Unterhaltungsmittel herbeigeschafft. Als Hauptlehrer wurde D. Jeiteles aus Prag, dem im Jahre 1847 Israel Weiss folgte, angestellt. Wie sehr die Constitution vom Jahre 1848 auch auf die Juden Einfluss nahm, ist bekannt. Selbe brachte ihnen die Befreiung von der Dominikal-Unter- tänigkeit und der besonderen Judensteuer. Das Schutzgeld ward unentgeltlich aufgehoben und der emphiteutsche Zins abgelöst. Auch erhielten sie das Recht christliche Häuser und Felder zu kaufen oder zu pachten. Zum Andenken an dieses Jahr pflanzten die Juden von Eidlitz an der Westseite der Synagoge 2 Bäumchen, die noch heute 1870 blühen. Aus ersparten Synagogengeldern wurde ein grosser und schöner bronzener Leuchter, der in der Mitte der Synagoge auf- gehängt werden sollte, ein silberner Leuchter und vor dem Betpulte des Kantors ein grosser silberner Kelch beigeschafft. Im Jahre 1851 war David Löwy, der jetzt (1870) Prediger in Maria Hilf zu Wien ist, Lehrer an der israelitischen Schule zu Eidlitz, wo von ihm »die Rab- biner« zu Saaz in Druck erschienen. Im Jahre 1853 ward in Eidlitz ein abgesondertes jüdisches Armen Institut errichtet Anfänglich wurde es blos aus den jährlichen Beiträgen der Gemeinde- glieder erhalten. Aus mehreren grösseren Beiträgen, die später der Anstalt zu- fielen, bildete sich ein eigener Armenfond, der jetzt (1870) bereits zu 2300 fl. angewachsen ist. Nebenbei wird durch Aufstellung einer Armenbüchse bei Leichenbegängnissen, bei Beschneidungs- und Hochzeitsmählern und durch Ge- löbnisgaben bei Vorrufung zur Thora nachgeholfen. Im Jahre 1858 zählte Eidlitz 637 Juden.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 821 I poněvadž se tomu vyrozumělo, že dotčení Židé s těmi šuldpryfy, 1614. prodaji a dluhy svými dosti nenáležitě s ublížením a zavedením mnohých die Steinpflasterung in der ganzen Judenstadt zu Stande. Jeder Hauseigentümer bestritt selbe bei seinem Hause, die andern Plätze wurden auf Kosten der Ge- meinde besorgt. Unter demselben Vorsteher kam auch eine Renovierung der Synagoge zu Stande, besonders wurden die Ornamente vor der Thoralade ver- goldet und staffiert. Ein Umbau des Inneren erfolgte im Jahre 1840, unter dem erst im Jahre 1870 verstorbenen Vorsteher Isaak Kohn, indem die beweglichen Stände (Betbücherpulte) entfernt und feste Sitze auf Bänken vorgerichtet, vor der hohen Lade eine erhöhte, umgitterte Estrade für den Vorbeter und zur Thora-Vorlesung erbaut, an der Nordseite eine Gallerie für Frauen und an der Westseite für den Chor errichtet wurde. Die Funktionäre der Synagoge erhielten einen angemessenen einfachen Ornat. Nachdem durch mehrere Jahre David Obereck, welchem Abraham Grün- feld aus Kolin folgte, als Synagogen Vorbeter fungirt hatten, ward im Jahre 1839, nach Austritt des Letzteren, Valentin Müller, welcher an der sogenannten Chor- synagoge zu Brandeis fungirt hatte, allhier als Cantor angestellt. Da die bisherigen, mitunter der Didaktik ganz unkundigen Privatlehrer, welche den Unterricht im jüdischen Schrifttum und in der Religion erteilt hatten, den Anforderungen der Zeit nicht mehr entsprachen, ward im Jahre 1844 eine Gemeinde-Religionsschule errichtet. In selber sollten die Kinder einen gleichförmigen Unterricht in der hebräischen Sprache, in der Bibel, in der Ver- deutschung der vorzüglichsten hebräischen Gebete und in der eigentlichen Reli- gionslehre erhalten. Vorerst wurden die Lokalitäten vorgerichtet und die Unterhaltungsmittel herbeigeschafft. Als Hauptlehrer wurde D. Jeiteles aus Prag, dem im Jahre 1847 Israel Weiss folgte, angestellt. Wie sehr die Constitution vom Jahre 1848 auch auf die Juden Einfluss nahm, ist bekannt. Selbe brachte ihnen die Befreiung von der Dominikal-Unter- tänigkeit und der besonderen Judensteuer. Das Schutzgeld ward unentgeltlich aufgehoben und der emphiteutsche Zins abgelöst. Auch erhielten sie das Recht christliche Häuser und Felder zu kaufen oder zu pachten. Zum Andenken an dieses Jahr pflanzten die Juden von Eidlitz an der Westseite der Synagoge 2 Bäumchen, die noch heute 1870 blühen. Aus ersparten Synagogengeldern wurde ein grosser und schöner bronzener Leuchter, der in der Mitte der Synagoge auf- gehängt werden sollte, ein silberner Leuchter und vor dem Betpulte des Kantors ein grosser silberner Kelch beigeschafft. Im Jahre 1851 war David Löwy, der jetzt (1870) Prediger in Maria Hilf zu Wien ist, Lehrer an der israelitischen Schule zu Eidlitz, wo von ihm »die Rab- biner« zu Saaz in Druck erschienen. Im Jahre 1853 ward in Eidlitz ein abgesondertes jüdisches Armen Institut errichtet Anfänglich wurde es blos aus den jährlichen Beiträgen der Gemeinde- glieder erhalten. Aus mehreren grösseren Beiträgen, die später der Anstalt zu- fielen, bildete sich ein eigener Armenfond, der jetzt (1870) bereits zu 2300 fl. angewachsen ist. Nebenbei wird durch Aufstellung einer Armenbüchse bei Leichenbegängnissen, bei Beschneidungs- und Hochzeitsmählern und durch Ge- löbnisgaben bei Vorrufung zur Thora nachgeholfen. Im Jahre 1858 zählte Eidlitz 637 Juden.
Strana 822
822 K HISTORII ŽIDŮ 1614. vůkol jdou, protož stavové se tak snesli, aby týž artykul sněmovní nadepsaný jim povolený ihned minul a na potomní časy užíván nebyl, nýbrž toho, co se Židů a půjček jich dotýče, aby při vyměření zřízení zemského Z. 1. zůstaveno bylo Však kteříž by Židé před zavřením tohoto sněmu jaké takové pořádné šuldpryfy měli, anebo z nich již do soudu purkrabského pohnali, těch aby užiti mohli, neužívajíce při tom tíž Židé žádných fortelův a obmyslův. A jestliže by se pak co toho fortelného a obmyslného při týchž Židech shledalo a našlo, tehdy aby ten neb ti slušně ku příkladu jiným na hrdle aneb statku bez všeli- jakého prominutí trestán byl a byli. Než co se předešlých rozsudkův Im Jahre 1846 waren 40 israelitische Häuser mit 130 Familien. Im Jahre 1862 zählte Eidlitz mit Komotau 104 Familien mit 560 Seelen; Bielenz 34 Familien mit 170 Seelen und Horzenz 23 Familien mit 93 Seelen. Eidlitz, Bielenz und Horzenz haben auch eigene Friedhöfe. Das Synagogenbuch von Horzenz be- ginnt mit dem Jahre 1748 und das von Bilenz mit dem Jahre 1826, wo sie eigene Synagogen erhielten. Die jetzige Synagoge zu Horzenz ward im Jahre 1839 am Platze der frühern gebaut, doch soll in alter Zeit die Synagoge im Dorfe selbst gestanden sein. Der Synagoge und dem Kultusvorstande zu Bilenz sind nur die Juden von Bilenz, jener aber von Horzenz auch die Juden von Hruschowan, Liebisch und Neosablitz zugewiesen. Da der alte israelitische Friedhof zu Eidlitz in Kurzem schon nicht mehr Raum bieten wird, ward im Jahre 1864 von dem Beerdigungs-Verein unweit der Judengasse von Josef Hirsch ein Feld um 2900 fl. gekauft, welches zum Teil zu dem neuen Beerdigungsplatz hergerichtet werden soll. Mit der Herstellung der Einfriedungsmauer soll in der nächsten Zeit begonnen werden. Seit dem Jahre 1868, wo Fürth nach Prag übersiedelte ist Eidlitz ohne Rabbiner. In Folge der Freizügigkeit, welche die reichsten und ansehnlichsten Juden veranlasst, nach Komotau und andern grossen Orten zu ziehen, verliert auch Eidlitz immer mehr an jüdischen Bewohnern, so dass es, wenn sich mit der Zeit die Komotauer Juden zu einer eigenen Kultusgemeinde konstruieren werden, ganz verarmen und herabsinken wird. Dass in neuester Zeit ein h. Mini- sterial-Erlass die Rechte der Muttergemeinde Eidlitz gegenüber denen, die sich in Komotau sesshaft gemacht haben, wahrte, lässt doch die weitere Erhaltung der Eidlitzer Kultusgemeinde und ihrer öffentlichen Anstalten gewärtigen. Dem Vorsteher Herrn Markus Stein gebührt hierin das erste Verdienst des Erfolges. Von den jüdischen Grundbücher vom Jahre 1727 herab, haben wir bereits gesprochen. Auch das Amtsverschreibangsbuch der Bilenzer Schutzjudenschaft vom Jahre 1767 und die Synagogenbücher von Eidlitz, Horzenz und Bilenz wurden früher erwähnt. Wir fanden auch ein Beschneidungsbuch vom Jahre 1750, ein Buch über Heiratsbewilligungen vom Jahre 1764 und Matriken (Geburts- Ehe und Sterb- Bücher) vom Jahre 1788. Für die neuere Zeit (von 1811 bis 1868) lieferte uns sehr schätzbare Notizen die Beschreibung der in der Eidlitzer jüdischen Kultus- gemeinde vorgefundenen Zustände und Institutionen von N. H. Fischer. Die Stiftungen für die Talmud-Tora-Schule sind in der Synagoge ausgehangen. Die Beerdigungs-Bruderschaft ist wohl schon so alt, wie die Gemeinde.
822 K HISTORII ŽIDŮ 1614. vůkol jdou, protož stavové se tak snesli, aby týž artykul sněmovní nadepsaný jim povolený ihned minul a na potomní časy užíván nebyl, nýbrž toho, co se Židů a půjček jich dotýče, aby při vyměření zřízení zemského Z. 1. zůstaveno bylo Však kteříž by Židé před zavřením tohoto sněmu jaké takové pořádné šuldpryfy měli, anebo z nich již do soudu purkrabského pohnali, těch aby užiti mohli, neužívajíce při tom tíž Židé žádných fortelův a obmyslův. A jestliže by se pak co toho fortelného a obmyslného při týchž Židech shledalo a našlo, tehdy aby ten neb ti slušně ku příkladu jiným na hrdle aneb statku bez všeli- jakého prominutí trestán byl a byli. Než co se předešlých rozsudkův Im Jahre 1846 waren 40 israelitische Häuser mit 130 Familien. Im Jahre 1862 zählte Eidlitz mit Komotau 104 Familien mit 560 Seelen; Bielenz 34 Familien mit 170 Seelen und Horzenz 23 Familien mit 93 Seelen. Eidlitz, Bielenz und Horzenz haben auch eigene Friedhöfe. Das Synagogenbuch von Horzenz be- ginnt mit dem Jahre 1748 und das von Bilenz mit dem Jahre 1826, wo sie eigene Synagogen erhielten. Die jetzige Synagoge zu Horzenz ward im Jahre 1839 am Platze der frühern gebaut, doch soll in alter Zeit die Synagoge im Dorfe selbst gestanden sein. Der Synagoge und dem Kultusvorstande zu Bilenz sind nur die Juden von Bilenz, jener aber von Horzenz auch die Juden von Hruschowan, Liebisch und Neosablitz zugewiesen. Da der alte israelitische Friedhof zu Eidlitz in Kurzem schon nicht mehr Raum bieten wird, ward im Jahre 1864 von dem Beerdigungs-Verein unweit der Judengasse von Josef Hirsch ein Feld um 2900 fl. gekauft, welches zum Teil zu dem neuen Beerdigungsplatz hergerichtet werden soll. Mit der Herstellung der Einfriedungsmauer soll in der nächsten Zeit begonnen werden. Seit dem Jahre 1868, wo Fürth nach Prag übersiedelte ist Eidlitz ohne Rabbiner. In Folge der Freizügigkeit, welche die reichsten und ansehnlichsten Juden veranlasst, nach Komotau und andern grossen Orten zu ziehen, verliert auch Eidlitz immer mehr an jüdischen Bewohnern, so dass es, wenn sich mit der Zeit die Komotauer Juden zu einer eigenen Kultusgemeinde konstruieren werden, ganz verarmen und herabsinken wird. Dass in neuester Zeit ein h. Mini- sterial-Erlass die Rechte der Muttergemeinde Eidlitz gegenüber denen, die sich in Komotau sesshaft gemacht haben, wahrte, lässt doch die weitere Erhaltung der Eidlitzer Kultusgemeinde und ihrer öffentlichen Anstalten gewärtigen. Dem Vorsteher Herrn Markus Stein gebührt hierin das erste Verdienst des Erfolges. Von den jüdischen Grundbücher vom Jahre 1727 herab, haben wir bereits gesprochen. Auch das Amtsverschreibangsbuch der Bilenzer Schutzjudenschaft vom Jahre 1767 und die Synagogenbücher von Eidlitz, Horzenz und Bilenz wurden früher erwähnt. Wir fanden auch ein Beschneidungsbuch vom Jahre 1750, ein Buch über Heiratsbewilligungen vom Jahre 1764 und Matriken (Geburts- Ehe und Sterb- Bücher) vom Jahre 1788. Für die neuere Zeit (von 1811 bis 1868) lieferte uns sehr schätzbare Notizen die Beschreibung der in der Eidlitzer jüdischen Kultus- gemeinde vorgefundenen Zustände und Institutionen von N. H. Fischer. Die Stiftungen für die Talmud-Tora-Schule sind in der Synagoge ausgehangen. Die Beerdigungs-Bruderschaft ist wohl schon so alt, wie die Gemeinde.
Strana 823
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 823 po dotčených šuldpryfích neb jistotách učiněných dotýče, ty se v to 1614. nepotahují, nýbrž v své míře zůstavují a potud více mimo to žádných takových šuldpryfův aby užiti nemohli pod pokutou v témž zřízení zemském Z. 1. položenou. Kvat. sněm. 5. f. B. 23 v arch. zemsk. kr. Č. 1061. Poznamenání Židů Pražských, Roudnických 1614. a Teplických, kteří dne 11. března na radnici Starého města Pražského byli vyslýcháni pro vyvážení mincí z království Českého. 11. března 1614. Tito Židé Pražští, Roudničtí, Tepličtí tázáni jsouce 11. die Martii 1614 na rathouze Starého města Pražského, oznamovali, jakž níže po- znamenáno. 1. Šalomoun Durfleusz, Žid a kupec Teplický, oznámil, že 900 ši- rokých tolarů vezl a některou kopu českých grošův rozličného rázu; z nich že 400 bratru jeho Šalomounovi z Roudnice náleží, kterážto suma jest na rozličném rázu, tak jakž spravoval, bez 6 tolarův toliko sečtena. Co se pak těch 13 koflíkův, kteříž starého díla jsou, dotejče, ty že jest vyclel, na to cedulku okázal. 2. Šalomoun z Roudnice, kupec mimo dotčených 400 tolarův, že 250 fl. rejnskejch na českých groších rozličného rázu vezl, tolikéž, jak oznámil, jest shledáno. 3. Samuel Šmur z Roudnice kupec, oznámil, že 800 na širokých tolařích vezl, více nebo méně, a 500 fl. rejnskejch na rozličné minci. I sečteno jest mimo těch 800 tolarův a 500 fl. rejnskejch, jež na še- stácích, českých groších a malých penězích byly, ještě na jiné široké minci okolo 50 fl. Těch pak 500 fl. že v předešlým poznamenání do- loženo není, příčinu zapomenutí písaře býti předložil. 4. Mojžíš Brandejs, Žid a kupec Pražský, že 400 fl. renjských vezl, oznámil; taková suma na 200 širokých tolařích a ostatek na šestá- cích jest sečtena. 5. Lebel Brandejs, Žid Pražský oznámil, že 250 fl. rejnských vezl; taková suma tolikéž na tolařích širokých do 80 a do 25 kop na šestácích a ostatek na drobné minci jest spatřena. 6 Lazar rabí, žid a kupec Pražský, že jest na vexl do Lipska dal jednomu Židu jménem Jozefovi z Poznani 190 dukátů, na to vexlbrief ukázal. 7. Mojžíš Šibrajnský, Žid a kupec Pražský oznámil, že jeho suma, totiž 350 fl. rejnských na tolařích a při tom 1600 širokých tolarů svrchu dotče- nému Léblovi Židu přináležejících na jiný fůře do Lipska již jest dovezena.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 823 po dotčených šuldpryfích neb jistotách učiněných dotýče, ty se v to 1614. nepotahují, nýbrž v své míře zůstavují a potud více mimo to žádných takových šuldpryfův aby užiti nemohli pod pokutou v témž zřízení zemském Z. 1. položenou. Kvat. sněm. 5. f. B. 23 v arch. zemsk. kr. Č. 1061. Poznamenání Židů Pražských, Roudnických 1614. a Teplických, kteří dne 11. března na radnici Starého města Pražského byli vyslýcháni pro vyvážení mincí z království Českého. 11. března 1614. Tito Židé Pražští, Roudničtí, Tepličtí tázáni jsouce 11. die Martii 1614 na rathouze Starého města Pražského, oznamovali, jakž níže po- znamenáno. 1. Šalomoun Durfleusz, Žid a kupec Teplický, oznámil, že 900 ši- rokých tolarů vezl a některou kopu českých grošův rozličného rázu; z nich že 400 bratru jeho Šalomounovi z Roudnice náleží, kterážto suma jest na rozličném rázu, tak jakž spravoval, bez 6 tolarův toliko sečtena. Co se pak těch 13 koflíkův, kteříž starého díla jsou, dotejče, ty že jest vyclel, na to cedulku okázal. 2. Šalomoun z Roudnice, kupec mimo dotčených 400 tolarův, že 250 fl. rejnskejch na českých groších rozličného rázu vezl, tolikéž, jak oznámil, jest shledáno. 3. Samuel Šmur z Roudnice kupec, oznámil, že 800 na širokých tolařích vezl, více nebo méně, a 500 fl. rejnskejch na rozličné minci. I sečteno jest mimo těch 800 tolarův a 500 fl. rejnskejch, jež na še- stácích, českých groších a malých penězích byly, ještě na jiné široké minci okolo 50 fl. Těch pak 500 fl. že v předešlým poznamenání do- loženo není, příčinu zapomenutí písaře býti předložil. 4. Mojžíš Brandejs, Žid a kupec Pražský, že 400 fl. renjských vezl, oznámil; taková suma na 200 širokých tolařích a ostatek na šestá- cích jest sečtena. 5. Lebel Brandejs, Žid Pražský oznámil, že 250 fl. rejnských vezl; taková suma tolikéž na tolařích širokých do 80 a do 25 kop na šestácích a ostatek na drobné minci jest spatřena. 6 Lazar rabí, žid a kupec Pražský, že jest na vexl do Lipska dal jednomu Židu jménem Jozefovi z Poznani 190 dukátů, na to vexlbrief ukázal. 7. Mojžíš Šibrajnský, Žid a kupec Pražský oznámil, že jeho suma, totiž 350 fl. rejnských na tolařích a při tom 1600 širokých tolarů svrchu dotče- nému Léblovi Židu přináležejících na jiný fůře do Lipska již jest dovezena.
Strana 824
824 K HISTORII ŽIDŮ 8. Bernhart Šulklepper, Žid a kupec Pražský, ukázal vexlbrief na 950 fl. rejnských na Žida Rabelesera z Krakova, kterémuž že jest zde v Praze takovou sumu na rozličné minci odvedl. 9. 10. Samuel Kleber a Elias Kleber, bratří Židé a kupcové Pražští oznámili, že 500 tolarů širokých vezli, ale nenašlo se jen 491 tolar a to skůro všecky nového rázu lonského mincování; kdežto tázáni byvše, kde by tak pospolu tu novou minci shledali, pověděli, že na větším díle zde v minci Pražské vyměnili, proč by pak toliko na to- lařích vezli, toho že žádná jiná příčina není, než že kupci vidouce takovou minci, spíšeji se s nimi umlouvají. 11. Šalomoun Kandel, Žid a kupec Pražský, tak jakž oznámil že vezl na tolařích 550 fl. rejnských, našlo se ještě mimo to 27 fl. na šoblochovejch šestácích. 12. Michal Sabl, Žid a kupec Pražský, mimo 70 fl. rejnských, kteréž k vyplacení ňákého Žida Mendle, vězně do Lipska vezl, ještě 280 ši- rokých tolarů vykázal. 13. Heršl, underhandler židovský, nic nevezl, než toliko proto, aby koupi jiným dohozoval, do Lipska že jest jel, oznámil. 14. Jonáš Melscher, underhandler Žid Pražský, vedle zprávy jeho vynašlo se, že jest vezl 500 fl. rejnských na šestácích rozličného rázu Izrahelovi Saulovi, Židu Pražskému náležejících. 15. Izrahel Saul, vedle přiznání jeho vyčtlo se 200 tolarův širokých a vexelbrief na 500 fl. od Leble z Bunu na Žida Mendle z Hanu svědčící. Naposledy byvše jeden každý z nich obzvláštně přístně dotazo- ván, zdali by o ňákejch jinejch vexlířích, kteří hodné peníze ven z země vyvozují a zase zlou a nebernou přivozují, věděl, o těch aby pod ztracením hrdla netajil, oznámili, že docela o žádném nevědí, než že za příčinou dosažení kupectví nového a k zaplacení starého creditu peníze jsou s sebou vezli. 1614. Říš. fin. arch. Víd. Böhmen. 1614. 1062. Nejvyšší ouředníci a soudcové zemští z po- ručení císařského nařizují Janu Duchoslavovi Ko- dovskému z Děvína, správci ouřadu rychtářského v Starém městě Pražském, aby Židy pro vyvážení mince ze země uvězněné na dostatečné rukojmě 20.000 kop míš. z vězení propustil. V Praze 20. března 1614. (Česky.) Fin. arch. Víd. Böhmen.
824 K HISTORII ŽIDŮ 8. Bernhart Šulklepper, Žid a kupec Pražský, ukázal vexlbrief na 950 fl. rejnských na Žida Rabelesera z Krakova, kterémuž že jest zde v Praze takovou sumu na rozličné minci odvedl. 9. 10. Samuel Kleber a Elias Kleber, bratří Židé a kupcové Pražští oznámili, že 500 tolarů širokých vezli, ale nenašlo se jen 491 tolar a to skůro všecky nového rázu lonského mincování; kdežto tázáni byvše, kde by tak pospolu tu novou minci shledali, pověděli, že na větším díle zde v minci Pražské vyměnili, proč by pak toliko na to- lařích vezli, toho že žádná jiná příčina není, než že kupci vidouce takovou minci, spíšeji se s nimi umlouvají. 11. Šalomoun Kandel, Žid a kupec Pražský, tak jakž oznámil že vezl na tolařích 550 fl. rejnských, našlo se ještě mimo to 27 fl. na šoblochovejch šestácích. 12. Michal Sabl, Žid a kupec Pražský, mimo 70 fl. rejnských, kteréž k vyplacení ňákého Žida Mendle, vězně do Lipska vezl, ještě 280 ši- rokých tolarů vykázal. 13. Heršl, underhandler židovský, nic nevezl, než toliko proto, aby koupi jiným dohozoval, do Lipska že jest jel, oznámil. 14. Jonáš Melscher, underhandler Žid Pražský, vedle zprávy jeho vynašlo se, že jest vezl 500 fl. rejnských na šestácích rozličného rázu Izrahelovi Saulovi, Židu Pražskému náležejících. 15. Izrahel Saul, vedle přiznání jeho vyčtlo se 200 tolarův širokých a vexelbrief na 500 fl. od Leble z Bunu na Žida Mendle z Hanu svědčící. Naposledy byvše jeden každý z nich obzvláštně přístně dotazo- ván, zdali by o ňákejch jinejch vexlířích, kteří hodné peníze ven z země vyvozují a zase zlou a nebernou přivozují, věděl, o těch aby pod ztracením hrdla netajil, oznámili, že docela o žádném nevědí, než že za příčinou dosažení kupectví nového a k zaplacení starého creditu peníze jsou s sebou vezli. 1614. Říš. fin. arch. Víd. Böhmen. 1614. 1062. Nejvyšší ouředníci a soudcové zemští z po- ručení císařského nařizují Janu Duchoslavovi Ko- dovskému z Děvína, správci ouřadu rychtářského v Starém městě Pražském, aby Židy pro vyvážení mince ze země uvězněné na dostatečné rukojmě 20.000 kop míš. z vězení propustil. V Praze 20. března 1614. (Česky.) Fin. arch. Víd. Böhmen.
Strana 825
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 825 1063. Místodržící království Českého podávají 1614 císaři zprávu, že na relací komisařův, kteří k vyše- tření viny některých Židů Pražských, Roudnických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském uvěz- něných v příčině vyvážení mince nařízeni jsou, Židy na rukojmě propustili, poněvadž až posavad nic zcest- ného na nich se nenašlo. Na hradě Pražském, 25. března 1614. Nejmilostivější císaři, králi a pane náš! Jakož Jste nám milostivým psaním svým, jehož datum v městě Budějovicích Českých ve čtvrtek po neděli Reminiscere (27. února) léta přítomného, poručiti ráčili, abychom od komisařův, z strany některých Židův Pražských, Roud- nických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském tehdáž u vězení zůstávajících od VCské Mti nařízených, zprávu přijali, zdaž by oni Židé čím takovým, což se jim přičítá, vinni byli, a pokudž bychom se znali, že se nic toho na ně vyhledati nemůže a tím že vinni nejsou, abychom je z téhož vězení na dostatečné rukojmě pod dvadceti tisíc kop míšenských a přes to pod propadením všeho statku a jmění jich k stání i dostání ku právu, pokudž by dále z čeho obviněni byli, pro- pustiti nařídili: tak sme se poddaně a poslušně v tom vedle dotčené milostivé VCské Mti vůle zachovali a majíce sobě relací a zprávu od týchž komisařův podanou, kderéž VCské Mti přípis teď odsýláme, jí sme uvážili. A poněvadž se to z též relací komisařův, že nic zcest- ného od nich předsevzato není, až posavad nenašlo, tehdy podlé VCské Mti poručení na dostatečné rukojmě a zápisy, jak z příležícího vejpisu dekretu v té příčině vyšlého milostivě vyrozuměti ráčíte, je z vězení propustiti sme nařídili a toho VCské Mti poníženě tejna uči- niti nechtěli. Však jestliže by co toho se nepořádného vyhledalo a na- jíti mohlo, podlé téhož psaní a poručení nám od VCské Mti učině- ného, vždyckny jak VCská Mt, tak kdokoli jiný, jak se svrchu píše, k nim podlé téhož zaručení přikročiti mocti bude. A tak se VCské Mti s našimi poníženými a poddanými službami poručena činíme. Dán na hradě VCské Mti Pražském v outerý po neděli květné léta 1614. VCMti věrní poddaní a služebníci Adam z Šternberka, Adam mladší z Waldsteina, Hainrich Mathes hrabě z Turnu, J. M. Děpolt z Lobkowicz. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1064. Komora česká oznamuje obci židovské 1614. Pražské, že žádosti její strany obnovení starších, obecních starších jakož i rychtáře vyhovuje. Na hradě Pražském, 11. dubna 1614.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 825 1063. Místodržící království Českého podávají 1614 císaři zprávu, že na relací komisařův, kteří k vyše- tření viny některých Židů Pražských, Roudnických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském uvěz- něných v příčině vyvážení mince nařízeni jsou, Židy na rukojmě propustili, poněvadž až posavad nic zcest- ného na nich se nenašlo. Na hradě Pražském, 25. března 1614. Nejmilostivější císaři, králi a pane náš! Jakož Jste nám milostivým psaním svým, jehož datum v městě Budějovicích Českých ve čtvrtek po neděli Reminiscere (27. února) léta přítomného, poručiti ráčili, abychom od komisařův, z strany některých Židův Pražských, Roud- nických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském tehdáž u vězení zůstávajících od VCské Mti nařízených, zprávu přijali, zdaž by oni Židé čím takovým, což se jim přičítá, vinni byli, a pokudž bychom se znali, že se nic toho na ně vyhledati nemůže a tím že vinni nejsou, abychom je z téhož vězení na dostatečné rukojmě pod dvadceti tisíc kop míšenských a přes to pod propadením všeho statku a jmění jich k stání i dostání ku právu, pokudž by dále z čeho obviněni byli, pro- pustiti nařídili: tak sme se poddaně a poslušně v tom vedle dotčené milostivé VCské Mti vůle zachovali a majíce sobě relací a zprávu od týchž komisařův podanou, kderéž VCské Mti přípis teď odsýláme, jí sme uvážili. A poněvadž se to z též relací komisařův, že nic zcest- ného od nich předsevzato není, až posavad nenašlo, tehdy podlé VCské Mti poručení na dostatečné rukojmě a zápisy, jak z příležícího vejpisu dekretu v té příčině vyšlého milostivě vyrozuměti ráčíte, je z vězení propustiti sme nařídili a toho VCské Mti poníženě tejna uči- niti nechtěli. Však jestliže by co toho se nepořádného vyhledalo a na- jíti mohlo, podlé téhož psaní a poručení nám od VCské Mti učině- ného, vždyckny jak VCská Mt, tak kdokoli jiný, jak se svrchu píše, k nim podlé téhož zaručení přikročiti mocti bude. A tak se VCské Mti s našimi poníženými a poddanými službami poručena činíme. Dán na hradě VCské Mti Pražském v outerý po neděli květné léta 1614. VCMti věrní poddaní a služebníci Adam z Šternberka, Adam mladší z Waldsteina, Hainrich Mathes hrabě z Turnu, J. M. Děpolt z Lobkowicz. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1064. Komora česká oznamuje obci židovské 1614. Pražské, že žádosti její strany obnovení starších, obecních starších jakož i rychtáře vyhovuje. Na hradě Pražském, 11. dubna 1614.
Strana 826
826 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Židé starší Pražští! Jakož ste toho při nás roku pominulého, když rok obnovení vás starších, též starších obecních a rychtáře vašeho vy- cházel, v pokoře vyhledávali, aby za jistými v též suplikací vaší dolo- ženými příčinami též obnovy až do našeho zase šťastného s komorou sem na hrad Pražský příjezdu a se navrácení poodloženo bylo, což se také i na jistý a od nás skrze psaní tobě, Jakube Munko, učiněné v známost uvedený způsob stalo. Kdyžtě pak nyní mezi vámi jisté osoby za starší, též starší obecní a rychtáře voleny jsou a toho při nás, podavše nám týchž osob v spisu poznamenaných, vyhledáváte, abychom ty starší a jiné osoby obnoviti povolili a poručili: tedy uzná- vajíce prosbu vaši slušnú býti, nepominuli sme toho nařízení při JMti Cské radě a prokurátoru v království Českém panu Voldřichovi Gers- torfovi a JMti Cské sekretáři při komoře české panu Janovi Peldři- movskému z Viškořic učiniti, aby, dá-li pán Bůh v pondělí nejprvé příští ráno v 8 hodin na půl orloji k vám do ulice Židovské sjeli a takovou obnovu vykonali. Však na ten a takový způsob, poněvadž jest se tím obnovením přes půl druhého léta a myslíme i víceji prodlilo, aby se tu žádnému, komuž co od takové obnovy od vás dáti náleží, na regálu jeho skrácení a ujmy nestalo, aby ste se v to prvé uvolili, že to vše vynahraditi chcete. Protož, jak po vykonání takové obnovy bude, hleďte to což komu odtud náleží, bez dalšího dopisování duplem a jako za 2 letě odvésti, čímž se spraviti k odpovědi motci budete. A na tom x. Actum na hradě Pražském v pátek den Svátosti to jest 11. dne měsíce dubna léta 1614. Konc. česk. míst. J. 1614. 1065. Komora česká podává komoře dvorské své dobré zdání o žádosti M. Meyslově na skupování a vydělávání syrových koží, aby byla odmítnuta, po- něvadž cech koželužský má na to své výsady. V Praze, 8. července 1614. Wohlgeboren, edl, gestreng, besonders liebe Herrn und Freund- Unser freundlich willig Dienst seint denselben jederzeit bereit zuvor. Den Herren mögen wir auf ihr Erinnerungsschreiben wegen Mayer Sax Meusel Judens alhier bittenden Freibriefs umb Aufkaufung und Ausarbeitung roher Viehäute freundlichen nicht verhalten, dass wir deswegen die Rohegärber in den Prager Städten mit Bericht ver- nomben haben, welche uns ihre vom Kaiser Ferdinando hochlöb. Gedächtnus erlangte und von jetziger Kais. Mt. verschienes 1612 Jahrs gnädigst confirmirte Privilegia fuergezeiget und sie darbei verbleiben zue lassen gebeten haben.
826 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Židé starší Pražští! Jakož ste toho při nás roku pominulého, když rok obnovení vás starších, též starších obecních a rychtáře vašeho vy- cházel, v pokoře vyhledávali, aby za jistými v též suplikací vaší dolo- ženými příčinami též obnovy až do našeho zase šťastného s komorou sem na hrad Pražský příjezdu a se navrácení poodloženo bylo, což se také i na jistý a od nás skrze psaní tobě, Jakube Munko, učiněné v známost uvedený způsob stalo. Kdyžtě pak nyní mezi vámi jisté osoby za starší, též starší obecní a rychtáře voleny jsou a toho při nás, podavše nám týchž osob v spisu poznamenaných, vyhledáváte, abychom ty starší a jiné osoby obnoviti povolili a poručili: tedy uzná- vajíce prosbu vaši slušnú býti, nepominuli sme toho nařízení při JMti Cské radě a prokurátoru v království Českém panu Voldřichovi Gers- torfovi a JMti Cské sekretáři při komoře české panu Janovi Peldři- movskému z Viškořic učiniti, aby, dá-li pán Bůh v pondělí nejprvé příští ráno v 8 hodin na půl orloji k vám do ulice Židovské sjeli a takovou obnovu vykonali. Však na ten a takový způsob, poněvadž jest se tím obnovením přes půl druhého léta a myslíme i víceji prodlilo, aby se tu žádnému, komuž co od takové obnovy od vás dáti náleží, na regálu jeho skrácení a ujmy nestalo, aby ste se v to prvé uvolili, že to vše vynahraditi chcete. Protož, jak po vykonání takové obnovy bude, hleďte to což komu odtud náleží, bez dalšího dopisování duplem a jako za 2 letě odvésti, čímž se spraviti k odpovědi motci budete. A na tom x. Actum na hradě Pražském v pátek den Svátosti to jest 11. dne měsíce dubna léta 1614. Konc. česk. míst. J. 1614. 1065. Komora česká podává komoře dvorské své dobré zdání o žádosti M. Meyslově na skupování a vydělávání syrových koží, aby byla odmítnuta, po- něvadž cech koželužský má na to své výsady. V Praze, 8. července 1614. Wohlgeboren, edl, gestreng, besonders liebe Herrn und Freund- Unser freundlich willig Dienst seint denselben jederzeit bereit zuvor. Den Herren mögen wir auf ihr Erinnerungsschreiben wegen Mayer Sax Meusel Judens alhier bittenden Freibriefs umb Aufkaufung und Ausarbeitung roher Viehäute freundlichen nicht verhalten, dass wir deswegen die Rohegärber in den Prager Städten mit Bericht ver- nomben haben, welche uns ihre vom Kaiser Ferdinando hochlöb. Gedächtnus erlangte und von jetziger Kais. Mt. verschienes 1612 Jahrs gnädigst confirmirte Privilegia fuergezeiget und sie darbei verbleiben zue lassen gebeten haben.
Strana 827
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 827 Weil dann die Gerberzunst wider dergleichen begehrte freie Auf- 1614. kaufung und frembde Ausarbeitung der Häute stadtlich versehen sind und diese der Juden Partierung Ursach zur Teurung und Aufschlag der Häute, wie auch folgends zue Beschwerung des armen Volks geben möchte, zuedem je den Christen, als welche alle gemeine onera tragen muessen, fur den Juden ein Praerogativa zue gönnen ist: als können wir unsertheil zur Bewilligung der Judenpetition nicht rathen und vermeinen, dass er von solchem Ansuchen billich abzuweisen sein möge. Wollten wir den Herrn zue begehrten Bericht freundlichen nicht bergen. Mit denen wir uns sambtlich göttlicher Bewahrung befehlend. Geben Prag den achten Julii 1614. Rom. Kais. auch zue Hungern und Behaimb Kün. Mt. verordneter Präsident und Cammmerräthe in Behem. In tergo: Den wohlgeborn, edl und gestrengen Herrn Herrn N. der röm. Kais. Mt. verordneten Directori und anwesenden Hofcammer- räthen unsern besonders lieben Herrn und Freunden. Lincz. Den Juden also zu bescheiden. Factum 13. Aug. 1614. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1066. K projednávání pozůstalosti po Marku Mard. 1614. Meyslovi ustanovení komisaři podávají komoře dvorské zprávu o své činnosti. V Praze, 12. srpna 1614. Euer Gnad. und Gestr. unterm sechzenden Julii nächsthin an uns abgangenes Schreiben sambt zween Berichten und uberschickten Ac- ten haben wir empfangen; ingleichem auch und diesem nach, wessen dieselben uns wegen wircklicher und unsaumiger Fortstellung deren von Ihr. Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn uns umb willen Erkundigung des verstorbenen Mardochaei Meusels Judens Verlassen- schaft allergnädigist anbefohlnen Commission gnädig und günstig erindert, ob deroselben uns unterm dreissigisten Juli jüngsthin einge- händigtem Schreiben nach Nothturft vernomben. Hieraut denselben wir nicht verhalten dass zue gehorsamister Folge Ihr. Mt. Befehlch wir obbemelte Commission allbereit angefangen und darin als viel an uns, an unserer Mühe und müglichstem Fleiss keinen Mangl erscheinen lassen, sondern gegen Ihr. Mt. alles underthänigisten Gehorsams uns so willigst als pflichtschuldigst bezeugen und dero Be- sehlch gehorsamist ferrer nachgeleben wollen. Wiewohl nun aber die Personen, so zu examiniren und zu ver- hören, da nicht alle zur Stell und dahero der Process sich etwas zum
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 827 Weil dann die Gerberzunst wider dergleichen begehrte freie Auf- 1614. kaufung und frembde Ausarbeitung der Häute stadtlich versehen sind und diese der Juden Partierung Ursach zur Teurung und Aufschlag der Häute, wie auch folgends zue Beschwerung des armen Volks geben möchte, zuedem je den Christen, als welche alle gemeine onera tragen muessen, fur den Juden ein Praerogativa zue gönnen ist: als können wir unsertheil zur Bewilligung der Judenpetition nicht rathen und vermeinen, dass er von solchem Ansuchen billich abzuweisen sein möge. Wollten wir den Herrn zue begehrten Bericht freundlichen nicht bergen. Mit denen wir uns sambtlich göttlicher Bewahrung befehlend. Geben Prag den achten Julii 1614. Rom. Kais. auch zue Hungern und Behaimb Kün. Mt. verordneter Präsident und Cammmerräthe in Behem. In tergo: Den wohlgeborn, edl und gestrengen Herrn Herrn N. der röm. Kais. Mt. verordneten Directori und anwesenden Hofcammer- räthen unsern besonders lieben Herrn und Freunden. Lincz. Den Juden also zu bescheiden. Factum 13. Aug. 1614. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1066. K projednávání pozůstalosti po Marku Mard. 1614. Meyslovi ustanovení komisaři podávají komoře dvorské zprávu o své činnosti. V Praze, 12. srpna 1614. Euer Gnad. und Gestr. unterm sechzenden Julii nächsthin an uns abgangenes Schreiben sambt zween Berichten und uberschickten Ac- ten haben wir empfangen; ingleichem auch und diesem nach, wessen dieselben uns wegen wircklicher und unsaumiger Fortstellung deren von Ihr. Kais. Mt. unserm allergnädigisten Herrn uns umb willen Erkundigung des verstorbenen Mardochaei Meusels Judens Verlassen- schaft allergnädigist anbefohlnen Commission gnädig und günstig erindert, ob deroselben uns unterm dreissigisten Juli jüngsthin einge- händigtem Schreiben nach Nothturft vernomben. Hieraut denselben wir nicht verhalten dass zue gehorsamister Folge Ihr. Mt. Befehlch wir obbemelte Commission allbereit angefangen und darin als viel an uns, an unserer Mühe und müglichstem Fleiss keinen Mangl erscheinen lassen, sondern gegen Ihr. Mt. alles underthänigisten Gehorsams uns so willigst als pflichtschuldigst bezeugen und dero Be- sehlch gehorsamist ferrer nachgeleben wollen. Wiewohl nun aber die Personen, so zu examiniren und zu ver- hören, da nicht alle zur Stell und dahero der Process sich etwas zum
Strana 828
828 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Verzug geneigt anfangs ansehen lässt, verhoffen wir dass doch diesem durch gewisse Mittl zue remediren und abzuhelfen sein würd. Belangend Georg Heidelium, gewesten Primas der Alten Stadt Prag, bericht er dieses und soviel, dass er wegen des Meislichen Verlassen- schaft-Processes hiebevor nebenst Herrn Secretario Plateissen, damals gewesten kais. Richter der Alten Stadt Prag, seine ausführliche Relation nebenst Gutachten eingegeben hätte, welche bei den Philip Langischen Commissions Acten, do man anders fleissig nachsuchte, ohngezweiflet zu befinden sein wurde. Ob nun E. Gnad. und Gestr., damit bemelte Relation und was derselben zugehörig, aufgesuecht und uns zue unserer Nachrichtung zuegefertigt werde, Verfüegung zue thuen geruhen wollen, stellen zu dero gnädigen und günstigen Wohlgefallen wir gehorsamb- und dienstlich, denselben uns hiemit zu Gnaden und Gunsten befehlend. Prag den zwölften Augusti sechzehenhundert vierzehen. Euer Gnaden und Gestrengen dienstgehorsamb und willige N. zur Meusslichen-Commission verordnet anwesende Commissarien. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1614. 1067. Maier S. Meysl prosí komoru dvorskou, aby mu dána byla výsada na vyvážení syrových koží z Čech, a aby spíše žádosti své užiti mohl, připomíná, že odkázaného mu podílu po Mardocheovi Meyslovi neužil. 19. srpna 1614. Edler, gestrenger, gnädiger und hochgebietender Herr. Eur Gn. berichte ich in allem unterthänigistem Gehorsamb und tiefester Demuth, wasmassen ich verschienen bei Eur G. allerdemüthigist vorkommen wegen Ertheilung eines Freibriefes, meinen Handel, wie zuvor, zu treiben: von Eur Gnaden aber an Herren böhmischen Praesidenten gewiesen worden wegen eines Bescheids, auf welches mich obbemelter Herr Prae- sident berichtet, dass er mit Eur Gn. der Sachen halben darvon reden wollt. Dieweil dann, gnädiger und hochgebietender Herr, ich armer Mann lange Zeit hier liege und in so teurer, schweren Zeit all das Meine schir vorzehret, und dadurch in die ausseriste Armuth gerathen möchte: als gelanget an Eur G. mein allerdemüthigistes und umb Gottes Willen höchstes Bitten, dieselben geruhen genädigist mir obbemelten Freibrief gnädigist ertheilen lassen, damit ich also nächst Gott, from- mer Herren Hilf und Beförderung mich, mein Weib und Kind mit Ehren ernähren könnte, auch solches meines Vettern Mark Mardochaei Meusels Verlassenschaft (uber welche wir Freunde kaiserliche Ver-
828 K HISTORII ŽIDŮ 1614. Verzug geneigt anfangs ansehen lässt, verhoffen wir dass doch diesem durch gewisse Mittl zue remediren und abzuhelfen sein würd. Belangend Georg Heidelium, gewesten Primas der Alten Stadt Prag, bericht er dieses und soviel, dass er wegen des Meislichen Verlassen- schaft-Processes hiebevor nebenst Herrn Secretario Plateissen, damals gewesten kais. Richter der Alten Stadt Prag, seine ausführliche Relation nebenst Gutachten eingegeben hätte, welche bei den Philip Langischen Commissions Acten, do man anders fleissig nachsuchte, ohngezweiflet zu befinden sein wurde. Ob nun E. Gnad. und Gestr., damit bemelte Relation und was derselben zugehörig, aufgesuecht und uns zue unserer Nachrichtung zuegefertigt werde, Verfüegung zue thuen geruhen wollen, stellen zu dero gnädigen und günstigen Wohlgefallen wir gehorsamb- und dienstlich, denselben uns hiemit zu Gnaden und Gunsten befehlend. Prag den zwölften Augusti sechzehenhundert vierzehen. Euer Gnaden und Gestrengen dienstgehorsamb und willige N. zur Meusslichen-Commission verordnet anwesende Commissarien. Orig. Říšsk. fin. arch. Víd. Böhmen. 1614. 1067. Maier S. Meysl prosí komoru dvorskou, aby mu dána byla výsada na vyvážení syrových koží z Čech, a aby spíše žádosti své užiti mohl, připomíná, že odkázaného mu podílu po Mardocheovi Meyslovi neužil. 19. srpna 1614. Edler, gestrenger, gnädiger und hochgebietender Herr. Eur Gn. berichte ich in allem unterthänigistem Gehorsamb und tiefester Demuth, wasmassen ich verschienen bei Eur G. allerdemüthigist vorkommen wegen Ertheilung eines Freibriefes, meinen Handel, wie zuvor, zu treiben: von Eur Gnaden aber an Herren böhmischen Praesidenten gewiesen worden wegen eines Bescheids, auf welches mich obbemelter Herr Prae- sident berichtet, dass er mit Eur Gn. der Sachen halben darvon reden wollt. Dieweil dann, gnädiger und hochgebietender Herr, ich armer Mann lange Zeit hier liege und in so teurer, schweren Zeit all das Meine schir vorzehret, und dadurch in die ausseriste Armuth gerathen möchte: als gelanget an Eur G. mein allerdemüthigistes und umb Gottes Willen höchstes Bitten, dieselben geruhen genädigist mir obbemelten Freibrief gnädigist ertheilen lassen, damit ich also nächst Gott, from- mer Herren Hilf und Beförderung mich, mein Weib und Kind mit Ehren ernähren könnte, auch solches meines Vettern Mark Mardochaei Meusels Verlassenschaft (uber welche wir Freunde kaiserliche Ver-
Strana 829
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 829 schreibung gehabt, er stürbe mit gehaltenem Testament oder ohne 1614. Testament, vollkommenlich erben sollten, auf welchen meinen Theil uber die achzig Tausend Thaler kommen wären) und grossen Gutes wegen, so Ihr Röm. Kais. Mt. Rudolphus christmildister Gedächtniss zu sich genommen, in Ertheilung solches Freibriefes fruchtbarlichen Genuss gnädigst empfinden lassen, sintemal dann Ihr Röm. Kais. Mt. Nutz darbei ist, indeme jegliche Haut pro sieben Kreuzer vorzollet wird, welches endlichen eine grosse Summa bringet. Solche von Eur Gnaden mir erzeigete Gnad und Hilfe wird Gott der allmächtige Eur Gn reichlichen vergelten und ich will solches auch die Zeit meines Lebens treulich zu vorbitten schuldig und beflissen sein. Zu dero unabschlägigen Hilfe auch gnädigisten und tröstlichisten Beförderung mich allerdemüthig gehorsambist befehle. Eur Gnaden demüthig gehorsambister Mayer Sax Meisl, Judt von Prage. In tergo: Dem edlen und gestrengen Herren Herren Vincenz Muschinger zu Gumpendorff, Röm. Kais. Mt. Rath, auch Hofcam- merdirectori, Ihr fürstl. Duchlt. Erzherzog Maximiliani Cammerer oc. meinem gnädigen und hochgebietenden Herren und Beförderern demüthigste Supplication. Der Röm. Kais. Mt., unserm allergnädigisten Herrn gehorsamist zu übergeben, und weiln dieser Supplicant von seines verstorbenen Vettern Mordochei Meusl Judens Verlassung viel Tausend Gulden zu praetendiern, er aber bis daher wenig erlangt und sambt Weib und Kindern in höchstes Verderben gerathen: als vermeint die Hofkammer gehorsamist, dass ihme der gebetne Freibrief wegen Ausführung der rohen unausgearbeiten Häut aus der Cron Behamb, obwohl der böhm. Cammer hievor gethanem Bericht nach dieses bei dem lederer Hand- werch der alten Stadt Prag ein Beschwer causiren möchte, doch allein auf Wohlgefallen und nur auf ein Zeit lang, sintemaln dieses Ihrer Mt. zu grossem Nutz und Vermehrung dero Zollgefäll gereichen thuet, gnädigist bewilligt und hierüber die weiter Nothturft verordnet werden möchte. Doch stehets zu Ihrer Mt. gnädigstem Gefallen, dero sich die Hofkammer gehorsamist befehlen. Act. den 19. Aug. 1614. Placet 11. 7 ris 1614. Orig. říšsk. fin. arch. ve Vídni. Hofkammer. 1068. Math. Schettinger ze Štyrska, šikovatel, 1614. jenž 18 let v Uhřích a jinde na vojně sloužil a zraněn byl, prosí císaře, aby mu každý v Praze usedlý Žid týdně jeden malý peníz odváděl. V Praze, v srpnu 1614.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 829 schreibung gehabt, er stürbe mit gehaltenem Testament oder ohne 1614. Testament, vollkommenlich erben sollten, auf welchen meinen Theil uber die achzig Tausend Thaler kommen wären) und grossen Gutes wegen, so Ihr Röm. Kais. Mt. Rudolphus christmildister Gedächtniss zu sich genommen, in Ertheilung solches Freibriefes fruchtbarlichen Genuss gnädigst empfinden lassen, sintemal dann Ihr Röm. Kais. Mt. Nutz darbei ist, indeme jegliche Haut pro sieben Kreuzer vorzollet wird, welches endlichen eine grosse Summa bringet. Solche von Eur Gnaden mir erzeigete Gnad und Hilfe wird Gott der allmächtige Eur Gn reichlichen vergelten und ich will solches auch die Zeit meines Lebens treulich zu vorbitten schuldig und beflissen sein. Zu dero unabschlägigen Hilfe auch gnädigisten und tröstlichisten Beförderung mich allerdemüthig gehorsambist befehle. Eur Gnaden demüthig gehorsambister Mayer Sax Meisl, Judt von Prage. In tergo: Dem edlen und gestrengen Herren Herren Vincenz Muschinger zu Gumpendorff, Röm. Kais. Mt. Rath, auch Hofcam- merdirectori, Ihr fürstl. Duchlt. Erzherzog Maximiliani Cammerer oc. meinem gnädigen und hochgebietenden Herren und Beförderern demüthigste Supplication. Der Röm. Kais. Mt., unserm allergnädigisten Herrn gehorsamist zu übergeben, und weiln dieser Supplicant von seines verstorbenen Vettern Mordochei Meusl Judens Verlassung viel Tausend Gulden zu praetendiern, er aber bis daher wenig erlangt und sambt Weib und Kindern in höchstes Verderben gerathen: als vermeint die Hofkammer gehorsamist, dass ihme der gebetne Freibrief wegen Ausführung der rohen unausgearbeiten Häut aus der Cron Behamb, obwohl der böhm. Cammer hievor gethanem Bericht nach dieses bei dem lederer Hand- werch der alten Stadt Prag ein Beschwer causiren möchte, doch allein auf Wohlgefallen und nur auf ein Zeit lang, sintemaln dieses Ihrer Mt. zu grossem Nutz und Vermehrung dero Zollgefäll gereichen thuet, gnädigist bewilligt und hierüber die weiter Nothturft verordnet werden möchte. Doch stehets zu Ihrer Mt. gnädigstem Gefallen, dero sich die Hofkammer gehorsamist befehlen. Act. den 19. Aug. 1614. Placet 11. 7 ris 1614. Orig. říšsk. fin. arch. ve Vídni. Hofkammer. 1068. Math. Schettinger ze Štyrska, šikovatel, 1614. jenž 18 let v Uhřích a jinde na vojně sloužil a zraněn byl, prosí císaře, aby mu každý v Praze usedlý Žid týdně jeden malý peníz odváděl. V Praze, v srpnu 1614.
Strana 830
830 K HISTORII ŽIDŮ Allerdurchleuchtigister oc. E. Röm. Kais. Mt. mit diesem meinem underthänigisten Supplicieren zu behelligen kann ich nit umbgehen, nachdeme ich mich in die 18. Jahr lang in Ungarn, Krabathn, Schweden und Denemarkt für einen Kriegsman und Befehlshaber gegen und wider den Erbfeind christliches Namens den Türgen, laut meiner habenden gueten, ehrlichen Passparten je und allzeit bei Tag und Nacht gehorsamb, willig und fleissig gebrauchen lassen, darinnen ich auch 4 Schuss, sonderlich einen gar hart schedlichen reverendo in den rechten Schenkl empfangen hab, so mich am sehristen beschmerzt, daher ich Ursach mir umb Wägerung und Ruhe zu trachten. 1614. Weiln ich dann bei mir selbst befinde, auch am Tag wahr und wissentlich ist, dass jeder Soldat und Kriegsmann, so quartieren umbher zeucht, von einem jeden Pauersmann ein halben oder Pfennigs Werth guet einnimbt, so wurde es nit unziemblich sein, wann mir in der königl. Hauptstadt zue Prag in Böheimb ein jedwederer haussässiger Jud ein und alle Wochen nur ein klein Pfennig mein Leben lang jähr- lichen und alle Jahr auf mein Begehren und Ersuechen ertheileten. Würd ihnen allen sament und sonderlich kein Mengl oder Schaden bringen und mir entberete es ein stille Ruhe, damit ich mich aber mit Weib und Kind dahin begeben möchte. Ist hierauf an E. Röm. Kais. Mt. mein durch Gott höchstes Flehen und Biten, die wollen solch mein Elend und Schaden, auch in Kriegswesen müglichistes Wohlverhalten allergenedigist beherzigen und mir aus lauter kaiserlichen Milde und Gnad einen kaiserl. Befehl an die Juden alldorten zu Prag sament und sonderlich (wie ich verhoff, sie es auch gern thun werden, dass min jederer, wie ob steet, wochentlich und also fort alle Jahr jährlich ein klein Pfennig reiche und erlege) allergenedigst erteilen, will mich noch in Kriegswesen oder andern, worzue ich von E. Kais. Mt. erfordert und ernandt wurde, allergehorsambist, willig und fleissigist finden und brauchen lassen. Es wirds auch neben dem der reiche alles wohlhabende Gott und Vater auf mein euferig zu ihme thuendes Gebet mit Erhaltung langwierig glücklicher Regierung vielfältig belohnen und vergelten. Thue mich hierauf E. Röm. Kais. Mt. zu dero E. Mt. allergenedigisten Ge- werung underthenig und gehorsambist befelchen. E. Röm. Kais. Mt. underthenigister und gehorsamister Mathes Schettinger von Potta aus der Steiermark, Feldwabl. Opis. říšsk. fin. arch. Víd.
830 K HISTORII ŽIDŮ Allerdurchleuchtigister oc. E. Röm. Kais. Mt. mit diesem meinem underthänigisten Supplicieren zu behelligen kann ich nit umbgehen, nachdeme ich mich in die 18. Jahr lang in Ungarn, Krabathn, Schweden und Denemarkt für einen Kriegsman und Befehlshaber gegen und wider den Erbfeind christliches Namens den Türgen, laut meiner habenden gueten, ehrlichen Passparten je und allzeit bei Tag und Nacht gehorsamb, willig und fleissig gebrauchen lassen, darinnen ich auch 4 Schuss, sonderlich einen gar hart schedlichen reverendo in den rechten Schenkl empfangen hab, so mich am sehristen beschmerzt, daher ich Ursach mir umb Wägerung und Ruhe zu trachten. 1614. Weiln ich dann bei mir selbst befinde, auch am Tag wahr und wissentlich ist, dass jeder Soldat und Kriegsmann, so quartieren umbher zeucht, von einem jeden Pauersmann ein halben oder Pfennigs Werth guet einnimbt, so wurde es nit unziemblich sein, wann mir in der königl. Hauptstadt zue Prag in Böheimb ein jedwederer haussässiger Jud ein und alle Wochen nur ein klein Pfennig mein Leben lang jähr- lichen und alle Jahr auf mein Begehren und Ersuechen ertheileten. Würd ihnen allen sament und sonderlich kein Mengl oder Schaden bringen und mir entberete es ein stille Ruhe, damit ich mich aber mit Weib und Kind dahin begeben möchte. Ist hierauf an E. Röm. Kais. Mt. mein durch Gott höchstes Flehen und Biten, die wollen solch mein Elend und Schaden, auch in Kriegswesen müglichistes Wohlverhalten allergenedigist beherzigen und mir aus lauter kaiserlichen Milde und Gnad einen kaiserl. Befehl an die Juden alldorten zu Prag sament und sonderlich (wie ich verhoff, sie es auch gern thun werden, dass min jederer, wie ob steet, wochentlich und also fort alle Jahr jährlich ein klein Pfennig reiche und erlege) allergenedigst erteilen, will mich noch in Kriegswesen oder andern, worzue ich von E. Kais. Mt. erfordert und ernandt wurde, allergehorsambist, willig und fleissigist finden und brauchen lassen. Es wirds auch neben dem der reiche alles wohlhabende Gott und Vater auf mein euferig zu ihme thuendes Gebet mit Erhaltung langwierig glücklicher Regierung vielfältig belohnen und vergelten. Thue mich hierauf E. Röm. Kais. Mt. zu dero E. Mt. allergenedigisten Ge- werung underthenig und gehorsambist befelchen. E. Röm. Kais. Mt. underthenigister und gehorsamister Mathes Schettinger von Potta aus der Steiermark, Feldwabl. Opis. říšsk. fin. arch. Víd.
Strana 831
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 831 1069. Komora česká komoře dvorské, aby žádost 1614. Math. Schettingra ze Štyrska za odvádění mu jed- noho peníze týdně od každého v Praze usedlého Žida byla zamítnuta. V Praze, 28. srpna 1614. Wohlgeboren oc. Es hat uns der Röm. Kais. Mt. unsers aller- genedigisten Herrn Rath, Kammerer, obrister Lehenrichter in Behemb und behemischer Kammer Präsident Herr Wilhelmb Slavata von Chlum und Koschenberg eine Supplication, so der Kais. Mt. vom Mathesen Schettinger von Potta aus der Steuermark Feldwabels übergeben und von den Herren dem Herrn Kammerpraesidenten umb seinen Bericht und Guetbedunken alldort zue Linz zuegestellt worden, hieher zuge- schickt, so beiliegend wiederumb zue befinden ist. Daraus wir ver- nomben, was er Schettinger wegen seiner wider den Erbfeind den Türken in Hungern und andern Orten mehr verbrachten Krigsdienst zue seiner Unterhaltung für eine Gnad begehrt, nemblich dass ein jeder sesshafter Jud allhie zu Prag ime ein und alle Wochen einen kleinen Pfennig auf sein Leben lang geben und reichen sollte. Solch sein des Schettingers Begehren haben wir erwogen, können aber das- selbe für billich nicht befinden, dann die Juden so ohnedas mit vielen Beschwerungen behafft; der Kais. Mt. als Königs zue Behemb Gleits- leuth so unterm Geleit auf Wohlgefallen Ihr Mt. zu Prag gelitten werden, seind der Kais. Mt. mit einem jahrlichen Kammerzins, damit ihne Schutz gehalten, verbunden und werden ohnedas mit den Darlehen zu der Kammer Nothdurften zum öftern und mit andern Burden mehr belegt; sei auch zue befahren, sie in dergleichen Begehren nit ein- gehen und bewilligen würden und weil dann dergleichen Exempel keines verhanden und hindurch eines schädlichen Eingangs und Conse- quenz zu besorgen, als können wir zu solchem ungebräuchigen Be- gehrn nit rathen. Die Herren werden ohnedas wohl Mittel wissen, wie diesem Suplicanten, wo er anderst, wie er fürgibt, so verdient, ge- holfen werden mochte. Ferners so hat gedachter Herr Präsident uns zugeschickt Ihrer Kais. Mt. genedigisten Befelch Gertraut Munkin ge- freite Hofjudin und ihr von Herrn Ernst von Mollart Freiherrn ab- getrettene Summa Gelds betreffend, und weil dann die Kais. Mt. ge- nedigist befehlen, sie die Judin aufs ehists zu contentieren und wir aus Mangel der Einkommen kein Mittel darzue haben, als thuen den Herren wir hiebei eine Schuldverschreibung, so wir im Nahmen der Kais. Mt. auf sie die Jüdin verfertigen lassen, darin die Bezahlung auf negstkünftig S. Georgi gerichtet ist, übersenden, die werden die Herren der Kais. Mt. mit Gelegenheit zu dero genedigisten Subscription zu
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 831 1069. Komora česká komoře dvorské, aby žádost 1614. Math. Schettingra ze Štyrska za odvádění mu jed- noho peníze týdně od každého v Praze usedlého Žida byla zamítnuta. V Praze, 28. srpna 1614. Wohlgeboren oc. Es hat uns der Röm. Kais. Mt. unsers aller- genedigisten Herrn Rath, Kammerer, obrister Lehenrichter in Behemb und behemischer Kammer Präsident Herr Wilhelmb Slavata von Chlum und Koschenberg eine Supplication, so der Kais. Mt. vom Mathesen Schettinger von Potta aus der Steuermark Feldwabels übergeben und von den Herren dem Herrn Kammerpraesidenten umb seinen Bericht und Guetbedunken alldort zue Linz zuegestellt worden, hieher zuge- schickt, so beiliegend wiederumb zue befinden ist. Daraus wir ver- nomben, was er Schettinger wegen seiner wider den Erbfeind den Türken in Hungern und andern Orten mehr verbrachten Krigsdienst zue seiner Unterhaltung für eine Gnad begehrt, nemblich dass ein jeder sesshafter Jud allhie zu Prag ime ein und alle Wochen einen kleinen Pfennig auf sein Leben lang geben und reichen sollte. Solch sein des Schettingers Begehren haben wir erwogen, können aber das- selbe für billich nicht befinden, dann die Juden so ohnedas mit vielen Beschwerungen behafft; der Kais. Mt. als Königs zue Behemb Gleits- leuth so unterm Geleit auf Wohlgefallen Ihr Mt. zu Prag gelitten werden, seind der Kais. Mt. mit einem jahrlichen Kammerzins, damit ihne Schutz gehalten, verbunden und werden ohnedas mit den Darlehen zu der Kammer Nothdurften zum öftern und mit andern Burden mehr belegt; sei auch zue befahren, sie in dergleichen Begehren nit ein- gehen und bewilligen würden und weil dann dergleichen Exempel keines verhanden und hindurch eines schädlichen Eingangs und Conse- quenz zu besorgen, als können wir zu solchem ungebräuchigen Be- gehrn nit rathen. Die Herren werden ohnedas wohl Mittel wissen, wie diesem Suplicanten, wo er anderst, wie er fürgibt, so verdient, ge- holfen werden mochte. Ferners so hat gedachter Herr Präsident uns zugeschickt Ihrer Kais. Mt. genedigisten Befelch Gertraut Munkin ge- freite Hofjudin und ihr von Herrn Ernst von Mollart Freiherrn ab- getrettene Summa Gelds betreffend, und weil dann die Kais. Mt. ge- nedigist befehlen, sie die Judin aufs ehists zu contentieren und wir aus Mangel der Einkommen kein Mittel darzue haben, als thuen den Herren wir hiebei eine Schuldverschreibung, so wir im Nahmen der Kais. Mt. auf sie die Jüdin verfertigen lassen, darin die Bezahlung auf negstkünftig S. Georgi gerichtet ist, übersenden, die werden die Herren der Kais. Mt. mit Gelegenheit zu dero genedigisten Subscription zu
Strana 832
832 K HISTORII ŽIDŮ 1614. übergeben und uns alsdann wiederumb zu überschicken wissen. Be- nebens uns bederseits in Schuz des Allerhöchstens befehlend. Datum Prag den acht und zwanzigisten Tag Augusti anno 1614. Rom. Kais. auch zu Hungern und Behemb königl. Mt. verordnete Kammerrathe im Königreich Behemb oc. Orig. říšsk. fin. arch. Víd. 1070. President komory české Vilím Slavata na- řizuje císařskému rychtáři v Starém městě Praž- ském, aby dvorská židovka Johanka z vězení pro dluhy byla propuštěna. Na hradě Pražském, 10. října 1614. Ihr Röm. Kais. Mat. unsers allergnädigsten Herrn Richter, guter Freund! Aus beiliegender Supplikation, welche der Kais. Mat., sowohk mir Praesidenten der böhmischen Cammer die Johanka Jüdin Wittib und anstatt ihrer Kinder übergeben, was sie also ganz underthänig bitten und anhalten thut, dass sie ihren Gläubigern, von welchen sie ein solange Zeit in der Altstädter Herren Gefängnus verbleibend grosse Noth und Elend mit ihren Kindern ausstehen müssen, in solcher Gefängnus nit zahlen, weder ihr aigne Sachen, damit sie ihre Gläubiger zufrieden stellen möchte, zu End und Richtigkeit bringen kann, habt ihr aus derselben zu vernehmen. Weil dann gedachten ihren Gläubigern mit solcher ihrer Gefäng- nus nichts geholfen und ehe gemeldte Johanka Jüdin ausser solcher sich umb Contentirung ihrer Gläubiger besser bekümmern möchte, als haben wir solche underthänige Bitt nicht verweigern können, in Be- trachtung, dass von Ihr Kais. Mat. insonderheit uns anbefohlen worden, dass wir gedachte Judin, solang ihre Sachen bei Ihr Mat. nicht erörtert, zu End und Ort gebracht sein, in unsern Schutz nehmen, mit Gefäng- nus noch in ander Weg Beschwer oder Überlast geschehen lassen sollen. Darauf befehlen wir im Nahmen Ihr Mat., dass ihr ihre Gläubiger nochmals fur euch erfordert, ihnen solche ihr Noth und Dürftigkeit gnugsamb furhaltet und mit ihnen mit Fleiss handelt, dass sie doch ihres eisersten Verterben sambt ihren Kindern nicht begehren, mit ihr Mitleiden haben und tragen, sie solcher Gefängnus, weil sie gern be- zahlen will, entlassen wollen, damit sie also solcher Gefängnus und Ver- halt ledig, sich umb ihre zustehende Summa bemühen und bekümmern, ihr eigene Sachen bei dem kaiserlichen Hof zu Ort und End bringen möchte. An dem erfüllet ihr Ihrer Röm. Kais. Mt. ernstlichen Willen 1614.
832 K HISTORII ŽIDŮ 1614. übergeben und uns alsdann wiederumb zu überschicken wissen. Be- nebens uns bederseits in Schuz des Allerhöchstens befehlend. Datum Prag den acht und zwanzigisten Tag Augusti anno 1614. Rom. Kais. auch zu Hungern und Behemb königl. Mt. verordnete Kammerrathe im Königreich Behemb oc. Orig. říšsk. fin. arch. Víd. 1070. President komory české Vilím Slavata na- řizuje císařskému rychtáři v Starém městě Praž- ském, aby dvorská židovka Johanka z vězení pro dluhy byla propuštěna. Na hradě Pražském, 10. října 1614. Ihr Röm. Kais. Mat. unsers allergnädigsten Herrn Richter, guter Freund! Aus beiliegender Supplikation, welche der Kais. Mat., sowohk mir Praesidenten der böhmischen Cammer die Johanka Jüdin Wittib und anstatt ihrer Kinder übergeben, was sie also ganz underthänig bitten und anhalten thut, dass sie ihren Gläubigern, von welchen sie ein solange Zeit in der Altstädter Herren Gefängnus verbleibend grosse Noth und Elend mit ihren Kindern ausstehen müssen, in solcher Gefängnus nit zahlen, weder ihr aigne Sachen, damit sie ihre Gläubiger zufrieden stellen möchte, zu End und Richtigkeit bringen kann, habt ihr aus derselben zu vernehmen. Weil dann gedachten ihren Gläubigern mit solcher ihrer Gefäng- nus nichts geholfen und ehe gemeldte Johanka Jüdin ausser solcher sich umb Contentirung ihrer Gläubiger besser bekümmern möchte, als haben wir solche underthänige Bitt nicht verweigern können, in Be- trachtung, dass von Ihr Kais. Mat. insonderheit uns anbefohlen worden, dass wir gedachte Judin, solang ihre Sachen bei Ihr Mat. nicht erörtert, zu End und Ort gebracht sein, in unsern Schutz nehmen, mit Gefäng- nus noch in ander Weg Beschwer oder Überlast geschehen lassen sollen. Darauf befehlen wir im Nahmen Ihr Mat., dass ihr ihre Gläubiger nochmals fur euch erfordert, ihnen solche ihr Noth und Dürftigkeit gnugsamb furhaltet und mit ihnen mit Fleiss handelt, dass sie doch ihres eisersten Verterben sambt ihren Kindern nicht begehren, mit ihr Mitleiden haben und tragen, sie solcher Gefängnus, weil sie gern be- zahlen will, entlassen wollen, damit sie also solcher Gefängnus und Ver- halt ledig, sich umb ihre zustehende Summa bemühen und bekümmern, ihr eigene Sachen bei dem kaiserlichen Hof zu Ort und End bringen möchte. An dem erfüllet ihr Ihrer Röm. Kais. Mt. ernstlichen Willen 1614.
Strana 833
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 833 und Meinung. Geben auf dem Schloss Prag Freitags nach Francisci 1614. anno 1614. Kop. Arch. místodrž. král. Česk. L. 34. I. 1071. Johanka Meyslová, dvorská Židovka, po- 1614. dává císaři zprávu o 100.000 tol., které na něho při- padly, však dosud byly zadržány. Na začátku listopadu 1614. Allerdurchleuchtigister, allergnädigster Herr! Euer Kais. Mt. aus billicher Pflicht ich kürzlich vorzuetragen nicht verhalten demütigst berichtend, wie dass im Königreich Böheimb E. Kais. Mt. vor etlich verwichener Zeit Hundert Tausend Taler, von welchen mir gar gewiss w ssend, heimbgefallen seind, aber bis dato Euer Kais. Mt. verhalten worden. Wann dann E. Kais. Mt. mir solches zu verschweigen als dero- selben Hofjüdin nicht wohl gebühren noch ziemben will, als habe ich underthänigst anzumelden nicht underlassen können, mit ganz ge- horsamb demütig underthänigst Bitt: E. Kais. Mt. die geruhen mich durch einen Befehlich neben der Person, so mit in der Sachen interes- sirt, er sei gefangen oder nit, welchen der löblichen böheimbischen Kammer ich nahmbhaft machen will, erstlichen citirn zue lassen, damit neben ihne ich unvorhindert komben und E. Mt. zu ihrer billichen zuestehenden Summa gelangen möge; der tröstlichen Hoffnung E. Kais. Mt. werden hierumb meiner wegen bei deroselben habenden For- derung in Gnaden bedenken. Zue E. Kais. Mt. Milde und Gnade mich underdemütigst empfehlend. Euer Röm. Kais. Mt. underthänig demütig Johanna Hofjüdin. gehorsambst. Orig. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1072. Komora dvorská žádá presidenta komory 1614. české Vilíma Slavatu za dobrozdání, jaké opatření by mělo býti učiněno v příčině na císaře připadlých dosud však zadržených 100.000 tol., o nichž dvorská židovka Johanka zprávu podala. Ve Vídni. 6. listo- padu 1614. Wolgeborner Herr, besonders freundlicher lieber Herr Pre- sident. Unsre freundwillige Dienst seind demselben jeder Zeit bevor oc. Und hat er aus beiverwahrtem Einschluss mit mehrem ohnbeschwert zu vernehmben, was bei Ihrer Kais. Mt., unserem allergnedigisten Herrn die Johanka, Hofjüdin, wegen ein hundert Tausend Tal. so vor etlicher 53
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 833 und Meinung. Geben auf dem Schloss Prag Freitags nach Francisci 1614. anno 1614. Kop. Arch. místodrž. král. Česk. L. 34. I. 1071. Johanka Meyslová, dvorská Židovka, po- 1614. dává císaři zprávu o 100.000 tol., které na něho při- padly, však dosud byly zadržány. Na začátku listopadu 1614. Allerdurchleuchtigister, allergnädigster Herr! Euer Kais. Mt. aus billicher Pflicht ich kürzlich vorzuetragen nicht verhalten demütigst berichtend, wie dass im Königreich Böheimb E. Kais. Mt. vor etlich verwichener Zeit Hundert Tausend Taler, von welchen mir gar gewiss w ssend, heimbgefallen seind, aber bis dato Euer Kais. Mt. verhalten worden. Wann dann E. Kais. Mt. mir solches zu verschweigen als dero- selben Hofjüdin nicht wohl gebühren noch ziemben will, als habe ich underthänigst anzumelden nicht underlassen können, mit ganz ge- horsamb demütig underthänigst Bitt: E. Kais. Mt. die geruhen mich durch einen Befehlich neben der Person, so mit in der Sachen interes- sirt, er sei gefangen oder nit, welchen der löblichen böheimbischen Kammer ich nahmbhaft machen will, erstlichen citirn zue lassen, damit neben ihne ich unvorhindert komben und E. Mt. zu ihrer billichen zuestehenden Summa gelangen möge; der tröstlichen Hoffnung E. Kais. Mt. werden hierumb meiner wegen bei deroselben habenden For- derung in Gnaden bedenken. Zue E. Kais. Mt. Milde und Gnade mich underdemütigst empfehlend. Euer Röm. Kais. Mt. underthänig demütig Johanna Hofjüdin. gehorsambst. Orig. říš. fin. arch. ve Vídni. Böhmen. 1072. Komora dvorská žádá presidenta komory 1614. české Vilíma Slavatu za dobrozdání, jaké opatření by mělo býti učiněno v příčině na císaře připadlých dosud však zadržených 100.000 tol., o nichž dvorská židovka Johanka zprávu podala. Ve Vídni. 6. listo- padu 1614. Wolgeborner Herr, besonders freundlicher lieber Herr Pre- sident. Unsre freundwillige Dienst seind demselben jeder Zeit bevor oc. Und hat er aus beiverwahrtem Einschluss mit mehrem ohnbeschwert zu vernehmben, was bei Ihrer Kais. Mt., unserem allergnedigisten Herrn die Johanka, Hofjüdin, wegen ein hundert Tausend Tal. so vor etlicher 53
Strana 834
834 K HISTORII ŽIDŮ 1614. verwichener Zeit dato verhalten worden sein sollen, angebracht und darüber für Verordnung zue thuen begert. Wann dann Ihre Mat. No- turft erfordert grundliches Wissen zue haben, wie es mit solcher ange- gebenen Summa der 100 Tausend Tal. beschaffen, als haben wir nechst sein erachtet, sie die Jüdin hierin an den Herrn zue weisen mit dienstfreundlichem Ersuchen erstere dieser Sachen halben alldort in loco umbstendig und noturftig vernehmben und was alsdann zur Be- fürderung Ihr. Mt. Interesse hierein füeglich zue thuen und fürzue- nehmben sein möchte, uns mit seinem Guetachten unbeschwert be- richten wollen. Der Gnaden Gottes uns damit sambtlich befohlen. Geben Wien den 6. Novembris 1614. N. der Röm. Kais. Mt. Hofcammerer Director und Räthe. Orig. říš. fin. arch. Víd. Böhmen. (F.) 1614. 1073. Starší Židé Pražští prosí komoru českou, aby prosba jejich týkající se potupného jednání ně- kterých lidí při úřadu rychtáře židovského co nej- dříve byla vyřízena. [Bez data.] 1614. VMti milostiví pani páni! K milostivé paměti VMtem přivo- zujeme poníženou suplikací naši VMtem dne onehdejšího podanou v příčině potupného se chování některých nevážlivých lidí při úřadu rychtáře našeho židovského, žádajíce v tom VMti za opatření. Jakož pak i on sám rychtář náš na VMti, co mu se opět nyní vnově při- hodilo, vznáší, začež VMtí poníženě prosíme, aby táž suplikací naše k svému brzkému vyřízení přijíti a práva svého náležitého od VMtí opatření dostati mohla, dříve než by skrze to k nějakému většímu za- neprázdnění a nebezpečenství přišlo, že na nás v tom milostivou pamět míti ráčíte. VMtem k ochraně poručení starší Židé Pražští. Kop. Arch. č. místodrž. J. 4. 1614. 1074. Izak, impresor v Praze, prosí komoru dvor- skou, aby stříbro a zlatý řetěz, kteréž od 1. 1609 u jed- noho Žida zastaveny, byly vyplaceny. 1614. Hoch und wohlgeborne, gnädig und hochgebietende Herren. Ewer Gnaden habe ich gehorsambist zu berichten nicht umbgehen können wegen dero 229. Mark Silber und der guldenen Ketten von 442 Dukaten, welche pfandweise bei einer Person umb 3000 Thl. ver- setzt, aber in einer Truhen verschlossen und mit des Herrn Verwalters Petschir besiegelt und bis dato unverletzt verwahret worden. Solches
834 K HISTORII ŽIDŮ 1614. verwichener Zeit dato verhalten worden sein sollen, angebracht und darüber für Verordnung zue thuen begert. Wann dann Ihre Mat. No- turft erfordert grundliches Wissen zue haben, wie es mit solcher ange- gebenen Summa der 100 Tausend Tal. beschaffen, als haben wir nechst sein erachtet, sie die Jüdin hierin an den Herrn zue weisen mit dienstfreundlichem Ersuchen erstere dieser Sachen halben alldort in loco umbstendig und noturftig vernehmben und was alsdann zur Be- fürderung Ihr. Mt. Interesse hierein füeglich zue thuen und fürzue- nehmben sein möchte, uns mit seinem Guetachten unbeschwert be- richten wollen. Der Gnaden Gottes uns damit sambtlich befohlen. Geben Wien den 6. Novembris 1614. N. der Röm. Kais. Mt. Hofcammerer Director und Räthe. Orig. říš. fin. arch. Víd. Böhmen. (F.) 1614. 1073. Starší Židé Pražští prosí komoru českou, aby prosba jejich týkající se potupného jednání ně- kterých lidí při úřadu rychtáře židovského co nej- dříve byla vyřízena. [Bez data.] 1614. VMti milostiví pani páni! K milostivé paměti VMtem přivo- zujeme poníženou suplikací naši VMtem dne onehdejšího podanou v příčině potupného se chování některých nevážlivých lidí při úřadu rychtáře našeho židovského, žádajíce v tom VMti za opatření. Jakož pak i on sám rychtář náš na VMti, co mu se opět nyní vnově při- hodilo, vznáší, začež VMtí poníženě prosíme, aby táž suplikací naše k svému brzkému vyřízení přijíti a práva svého náležitého od VMtí opatření dostati mohla, dříve než by skrze to k nějakému většímu za- neprázdnění a nebezpečenství přišlo, že na nás v tom milostivou pamět míti ráčíte. VMtem k ochraně poručení starší Židé Pražští. Kop. Arch. č. místodrž. J. 4. 1614. 1074. Izak, impresor v Praze, prosí komoru dvor- skou, aby stříbro a zlatý řetěz, kteréž od 1. 1609 u jed- noho Žida zastaveny, byly vyplaceny. 1614. Hoch und wohlgeborne, gnädig und hochgebietende Herren. Ewer Gnaden habe ich gehorsambist zu berichten nicht umbgehen können wegen dero 229. Mark Silber und der guldenen Ketten von 442 Dukaten, welche pfandweise bei einer Person umb 3000 Thl. ver- setzt, aber in einer Truhen verschlossen und mit des Herrn Verwalters Petschir besiegelt und bis dato unverletzt verwahret worden. Solches
Strana 835
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 835 aber dabei beredet und conditionirt, dass von Acto der versetzten 1614. Pfänder auf 3 Monat, das ist vom ultimo Januarii bis den ersten May a. 1609 kein Zins darauf laufen, aber nacher der gewöhnliche Juden- zins darauf gehen und entrichtet werden solle. Wann dann bis dato allbereit eine ziembliche Summa Zins bei 1596 Sch. aufgeloffen, derent- wegen ich mich bei Ihr Gn. Herrn Hofzahlmeistern zum öftern ange- meldet und gebeten, weiln ich auch von denen Personen, da die Pfand versetzt, zum öftern überloffen und sehr befahret worden, damit die Pfand entweder gar ausgelöset, oder aber der Zins davon entrichtet werden möchte: derowegen gelanget an E. Gn. mein gehorsambes Bitten, die geruhen die gnädige Anordnung zu thuen, damit gedachte Pfand mit ehistem ausgelöst, und der schwere Zins ferner geübriget werden möchte. Dabei ich dann des vielfaltigen Uberlaufens und besorgenden Gefahr enthoben und weiter verursacht sein werde E. Gn. in der- gleichen Sachen mehrers gehorsamb und willig zu dienen. Welches ich hiemit E. Gn. zu gehorsamben Bericht nicht verhalten sollen. Dero Gnaden mich demuthig empfehlend. Ewer Gnaden gehorsamb williger Isak Buchdrucker Jud in Prag. Orig. Reichsfin.-Arch. Wien. Böhmen. 1075. Arcibiskup Pražský přimlouvá se u nejv. 1615. kancléře království Českého, aby mladý muž, jenž hocha židovského náhodou probodl, z vězení byl propuštěn. 24. března 1615. Unsern freundlichen Gruss oc. Durch wasserlei klägliche Suppli- cation wir von einem armen gefangenen Menschen Namens Eliasen Thiel von Villach umb Intercession und Fürbitt an Ire G. G. die Herren Statthalter und obriste Landofficirer durch Gottes und des jüngsten Gerichts willen gebeten seind worden, das geben wir Euer G. aus dem Einschluss mit mehrerm freundlich zu vernehmen. Weiln dann der Supplicant zum höchsten betewert, dass die Entlaibung des jüdischen Knabens von ime aus keinem Vorsaz vilmehr (sintemal er den Knaben nit gesehen, ime auch das Unglück nicht vermeinet hette) casu beschehen seie, darüber er dann von Grunde seines Herzens treüliches Laid trage; wir auch von dem Herrn obristen Burggrafen ver- standen, dass S. Gd. in deren Anwesen zu Wien dieses armen gefan- genen Menschen halben mit Euer Gn. allbereit Underredung gehalten und bei deroselben sovil erlangt soll haben, dass sie sich erboten,
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 835 aber dabei beredet und conditionirt, dass von Acto der versetzten 1614. Pfänder auf 3 Monat, das ist vom ultimo Januarii bis den ersten May a. 1609 kein Zins darauf laufen, aber nacher der gewöhnliche Juden- zins darauf gehen und entrichtet werden solle. Wann dann bis dato allbereit eine ziembliche Summa Zins bei 1596 Sch. aufgeloffen, derent- wegen ich mich bei Ihr Gn. Herrn Hofzahlmeistern zum öftern ange- meldet und gebeten, weiln ich auch von denen Personen, da die Pfand versetzt, zum öftern überloffen und sehr befahret worden, damit die Pfand entweder gar ausgelöset, oder aber der Zins davon entrichtet werden möchte: derowegen gelanget an E. Gn. mein gehorsambes Bitten, die geruhen die gnädige Anordnung zu thuen, damit gedachte Pfand mit ehistem ausgelöst, und der schwere Zins ferner geübriget werden möchte. Dabei ich dann des vielfaltigen Uberlaufens und besorgenden Gefahr enthoben und weiter verursacht sein werde E. Gn. in der- gleichen Sachen mehrers gehorsamb und willig zu dienen. Welches ich hiemit E. Gn. zu gehorsamben Bericht nicht verhalten sollen. Dero Gnaden mich demuthig empfehlend. Ewer Gnaden gehorsamb williger Isak Buchdrucker Jud in Prag. Orig. Reichsfin.-Arch. Wien. Böhmen. 1075. Arcibiskup Pražský přimlouvá se u nejv. 1615. kancléře království Českého, aby mladý muž, jenž hocha židovského náhodou probodl, z vězení byl propuštěn. 24. března 1615. Unsern freundlichen Gruss oc. Durch wasserlei klägliche Suppli- cation wir von einem armen gefangenen Menschen Namens Eliasen Thiel von Villach umb Intercession und Fürbitt an Ire G. G. die Herren Statthalter und obriste Landofficirer durch Gottes und des jüngsten Gerichts willen gebeten seind worden, das geben wir Euer G. aus dem Einschluss mit mehrerm freundlich zu vernehmen. Weiln dann der Supplicant zum höchsten betewert, dass die Entlaibung des jüdischen Knabens von ime aus keinem Vorsaz vilmehr (sintemal er den Knaben nit gesehen, ime auch das Unglück nicht vermeinet hette) casu beschehen seie, darüber er dann von Grunde seines Herzens treüliches Laid trage; wir auch von dem Herrn obristen Burggrafen ver- standen, dass S. Gd. in deren Anwesen zu Wien dieses armen gefan- genen Menschen halben mit Euer Gn. allbereit Underredung gehalten und bei deroselben sovil erlangt soll haben, dass sie sich erboten,
Strana 836
836 K HISTORII ŽIDŮ 1615. darauf bedacht zu sein, uf dass wegen Erledigung seiner Person von Hof aus schleuniger Befelch ausgefertigt möge werden, so aber bishero zuruk verblieben: als gelangt an Euer Gd. unser gönstiges Gesinnen und ganz freundlichs Bitten, sie wöllen in sonderer Betrachtung des armen jungen Menschen (welcher ein zimblich Schreiber ist und wol zu gebrauchen were) angezogenen hochbeteüerlichen Unwissenheit, als des in so langwiriger Gefenknus ausgestandenen grossen Ungemachs, Hungers und Kumbers (damit er unsers Erachtens den mit dem Stich ins Judenfenster begangenen Freuel wolgebüsset) genedig dahin bedacht sein, damit der arme Mensch vermittelst Ihrer Kais. Mt genedigsten Beuelchschreibens sein Leben erhalten [möge]. 24. Martii 1615. Konc. arc. arch. v Praze. 1615. 1076. Rada města Chebu zakazuje Židy a jich věci v domech přechovávati. 1615. »Demnach Ein e. R. gründliche Nachrichtung hat, dass etliche Juden von Königsperg und andern Orten allerhandt Contrebant alhie treiben, auch bei etlichen Burgern eigene Zimmer und Losament be- standen, darin sie ire Sachen verwahren und man inen solches zu- gestatten keineswegs gemeint ist: so lässt derwegen wolgedachter Rath der Bürgerschaft hiemit ernstlich und bei Strafe 10 fl. gebieten, dass hinfürder keiner weder Kleider noch anderes von den Juden in seine Verwahrung nehmen, viel minder inen eigene Zimmer dazu ver- lassen soll.« MS. měst. arch. Cheb. 1615. 1077. Oldřich Gerstorf, prokurator a Jan Peldři- movský, sekretář, mají na poručení komory české k volbám obecním mezi Židy společně sjeti a zvole- ným povinnosti a vyměření strany řádu na pamět uvésti. Na hradě Pražském, 25. května 1615. (Česky.) Konc. arch. č. místodrž. J. 4/5. 1615. 1078. Starší židé Pražští žalují komořečeské na některé řezníky, kteří se k jich rychtáři nestoudně zachovali. V Linci, v květnu 1615. VMti milostiví páni, páni! K milostivé paměti VMti přivozujeme, jakož jste na poníženou suplikaci a žádost naši ráčili to milostivě na- říditi, pokudž by se jaká překážka rychtáři našemu židovskému na
836 K HISTORII ŽIDŮ 1615. darauf bedacht zu sein, uf dass wegen Erledigung seiner Person von Hof aus schleuniger Befelch ausgefertigt möge werden, so aber bishero zuruk verblieben: als gelangt an Euer Gd. unser gönstiges Gesinnen und ganz freundlichs Bitten, sie wöllen in sonderer Betrachtung des armen jungen Menschen (welcher ein zimblich Schreiber ist und wol zu gebrauchen were) angezogenen hochbeteüerlichen Unwissenheit, als des in so langwiriger Gefenknus ausgestandenen grossen Ungemachs, Hungers und Kumbers (damit er unsers Erachtens den mit dem Stich ins Judenfenster begangenen Freuel wolgebüsset) genedig dahin bedacht sein, damit der arme Mensch vermittelst Ihrer Kais. Mt genedigsten Beuelchschreibens sein Leben erhalten [möge]. 24. Martii 1615. Konc. arc. arch. v Praze. 1615. 1076. Rada města Chebu zakazuje Židy a jich věci v domech přechovávati. 1615. »Demnach Ein e. R. gründliche Nachrichtung hat, dass etliche Juden von Königsperg und andern Orten allerhandt Contrebant alhie treiben, auch bei etlichen Burgern eigene Zimmer und Losament be- standen, darin sie ire Sachen verwahren und man inen solches zu- gestatten keineswegs gemeint ist: so lässt derwegen wolgedachter Rath der Bürgerschaft hiemit ernstlich und bei Strafe 10 fl. gebieten, dass hinfürder keiner weder Kleider noch anderes von den Juden in seine Verwahrung nehmen, viel minder inen eigene Zimmer dazu ver- lassen soll.« MS. měst. arch. Cheb. 1615. 1077. Oldřich Gerstorf, prokurator a Jan Peldři- movský, sekretář, mají na poručení komory české k volbám obecním mezi Židy společně sjeti a zvole- ným povinnosti a vyměření strany řádu na pamět uvésti. Na hradě Pražském, 25. května 1615. (Česky.) Konc. arch. č. místodrž. J. 4/5. 1615. 1078. Starší židé Pražští žalují komořečeské na některé řezníky, kteří se k jich rychtáři nestoudně zachovali. V Linci, v květnu 1615. VMti milostiví páni, páni! K milostivé paměti VMti přivozujeme, jakož jste na poníženou suplikaci a žádost naši ráčili to milostivě na- říditi, pokudž by se jaká překážka rychtáři našemu židovskému na
Strana 837
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 837 zlehčení práva stala, abychom to na VMti vznesli: i oznamujem VMtem, 1615. že ihned při nejprvnějším zasednutí jeho na právo nějací řezníci majíce před ním něco činiti tak nestoudně na něho se domlouvali, nevážlivě křikali, nechtíc na oznámení jeho přestati, nýbrž aby jim po jich vůli, jak by oni jemu rozkázali a míti chtěli, učinil, jako by ho téměř za vlasy vzíti chtěli; což nepominul nás opět v tom za opatření žádati. A poně- vadž se od těch některých nevážlivých lidí taková neúcta práva a pře- kážky nenáležité velmi začasté dějí, tak že byšte začasté těmi žalobami zaneprázdňováni býti ráčili, poníženě VMti prosíme, že témuž úřadu rychtáře našeho židovského jisté vyměření a instrukci napsanou, aby se na tabuli neb na stěně zavěsiti a od lidu obecního čteno býti mohlo, vydati a nad námi, též řádem, právem, aby takový neřád přetržen býti mohl, svou milostivou a ochrannou ruku držeti ráčíte, tak aby pro tu věc nebylo zapotřebí tak začasté na VMti nabíhati a zaneprázdnění VMtem činiti. V čemž se VMtem k ochraně poručeni činíme a za milostivou odpověď pokorně prosíme. V Linci Maii 1615. VMtem k ochraně poručení starší židé Pražstí. Op. v arch. česk. místodrž. 1079. Nařízení komory české o právech a moci 1615. soudcovství rychtáře židovského. Na hradě Pražském, 25. června 1615. My N císaře JMti, pána našeho nejmilostivějšího president a rady zřízené komory v království Českém, věděti dáváme všem, jakého ti koliv řádu, stavu neb povolání jsou a obzvláštně těm lidem, kteří před rychtářem židovským v ulici Židovské v Starém městě Pražském o jaké- koliv potřeby, pře, buď správně neb jinak dle potřeby nastalé co činiti a říditi mají. Že jsou na nás ve vší pokoře starší Židé Pražští na místě jich rychtáře židovského vznesli, ne málo než vysoce sobě ztěžujíc, kterak by mnozí lidé majíce před týmž rychtářem o dopomožení k dluhům neb o jiné všelijaké věci a potřeby činiti a přicházejíce k ouřadu rychtářskému, že by sobě někteří z týchž osob velmi ne- způsobně a nenáležitě před týmž rychtářem židovským počínati, ne- malých neřádův se dopouštěti, téhož rychtáře a ouřad jeho potupovati, zlehčovati a začnouce před ním pořad práva a žádajíc od něho do- pomožení, kteréhož se každému podle spravedlnosti uděluje, a když kterému po jeho vůli neučiní a jak by který chtěl, tak se nezachová, tehdy od toho práva rychtářského, že netoliko upouštěti a na zlehčení toho jinam se utíkati, i výbojův se při témž ouřadě dopouštěti, ano i také v věcech rychtáře v pokoji vlastním jeho se všetečně přebírati,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 837 zlehčení práva stala, abychom to na VMti vznesli: i oznamujem VMtem, 1615. že ihned při nejprvnějším zasednutí jeho na právo nějací řezníci majíce před ním něco činiti tak nestoudně na něho se domlouvali, nevážlivě křikali, nechtíc na oznámení jeho přestati, nýbrž aby jim po jich vůli, jak by oni jemu rozkázali a míti chtěli, učinil, jako by ho téměř za vlasy vzíti chtěli; což nepominul nás opět v tom za opatření žádati. A poně- vadž se od těch některých nevážlivých lidí taková neúcta práva a pře- kážky nenáležité velmi začasté dějí, tak že byšte začasté těmi žalobami zaneprázdňováni býti ráčili, poníženě VMti prosíme, že témuž úřadu rychtáře našeho židovského jisté vyměření a instrukci napsanou, aby se na tabuli neb na stěně zavěsiti a od lidu obecního čteno býti mohlo, vydati a nad námi, též řádem, právem, aby takový neřád přetržen býti mohl, svou milostivou a ochrannou ruku držeti ráčíte, tak aby pro tu věc nebylo zapotřebí tak začasté na VMti nabíhati a zaneprázdnění VMtem činiti. V čemž se VMtem k ochraně poručeni činíme a za milostivou odpověď pokorně prosíme. V Linci Maii 1615. VMtem k ochraně poručení starší židé Pražstí. Op. v arch. česk. místodrž. 1079. Nařízení komory české o právech a moci 1615. soudcovství rychtáře židovského. Na hradě Pražském, 25. června 1615. My N císaře JMti, pána našeho nejmilostivějšího president a rady zřízené komory v království Českém, věděti dáváme všem, jakého ti koliv řádu, stavu neb povolání jsou a obzvláštně těm lidem, kteří před rychtářem židovským v ulici Židovské v Starém městě Pražském o jaké- koliv potřeby, pře, buď správně neb jinak dle potřeby nastalé co činiti a říditi mají. Že jsou na nás ve vší pokoře starší Židé Pražští na místě jich rychtáře židovského vznesli, ne málo než vysoce sobě ztěžujíc, kterak by mnozí lidé majíce před týmž rychtářem o dopomožení k dluhům neb o jiné všelijaké věci a potřeby činiti a přicházejíce k ouřadu rychtářskému, že by sobě někteří z týchž osob velmi ne- způsobně a nenáležitě před týmž rychtářem židovským počínati, ne- malých neřádův se dopouštěti, téhož rychtáře a ouřad jeho potupovati, zlehčovati a začnouce před ním pořad práva a žádajíc od něho do- pomožení, kteréhož se každému podle spravedlnosti uděluje, a když kterému po jeho vůli neučiní a jak by který chtěl, tak se nezachová, tehdy od toho práva rychtářského, že netoliko upouštěti a na zlehčení toho jinam se utíkati, i výbojův se při témž ouřadě dopouštěti, ano i také v věcech rychtáře v pokoji vlastním jeho se všetečně přebírati,
Strana 838
838 K HISTORII ŽIDŮ 1615. i časem některé věci, an jejich nebudou, přec odnášeti obyčej mají, prosíce nás tíž starší Židé v tom za slušné a náležité opatření a tako- vých věcí za přetržení. I poněvadž při obnovení starších Židuov Praž- ských, též i téhož rychtáře od nás aneb z poručení našeho, to se týmž starším židům a rychtáři jich poroučí, aby jednomu každému k spra- vedlnosti dopomáhali a pokudž by jim v tom kdo překážku činiti chtěl to na JMtCskou aneb na místě JMtiCské na nás vznesli, že náležitě opatřeni býti mají: protož nechtíce aby takoví nezpůsobové a ne- řádové dále se díti a těm některým osobám přehlídáni a trpěni býti jměli, vidělo se nám za věc slušnou a vůbec všechněm, kdož tak cokoliv a očkoliv před týmž rychtářem činiti jmíti budou aneb mají, toto napomenutí učiniti, abyšte se všickni a jeden každý zvláštně ná- ležitě a pokojně chovali, má-li kdo jakou věc a spravedlnost, to aby střídmě a jak náleží přednesl, původ aneb odvod svůj ukázal a na to oznámení a výpovědi očekával a nevidí-li se komu na tom přestati, v tom podle vyměření práva k vrchnímu právu se odvolal a dalšího tu opatření a ne tím způsobem, jako posavad haněním, hampejsováním a nenáležitě téhož rychtáře dotýkáním vyhledával. Jestliže by se pak kdo čeho tak neslušného a nenáležitého dopustil, k tomu každému týž rychtář židovský podle vyměření práv městských zachovati se moci bude. Jakož pak JMtiCské rychtáři, též pánům, purkmistru a radě Sta- rého města Pražského na místě JMtiCské poroučíme, pokudž by se kdokoliv po dnešní den co a jakého takového neřádu a výstupkův před týmž rychtářem židovským na potupu a zlehčení ouřadu jeho proti vyměření právnímu v čemkoliv dopustil aneb neuctivě se zachoval, sobě nenáležitě počínal a to na téhož jeho rychtáře vznešeno neb jim o tom oznámeno bylo, abyšte to nařízení při rychtáři městském učinili, aby takový každý přestupník do vězení vzat a pro takový výstupek podle uznání a právního vyměření vězením ztrestán a pokutován byl a tudy takový neřád se přetrhnouti mohl. Nicméně když by se tak koliv jaká výpověď od téhož rychtáře s výhradou vrchního práva stala a strana na ni přestati nechtěla, nýbrž k vám se o to utíkala a teprv zase nové žaloby činiti chtěla, té věci více abyšte se, jakožto již prvé před rychtářem židovským zašlé a vyslyšané i rozsouzené, ne- ujímali, k sobě a ku právu vašemu nepřijímali, nýbrž při způsobu toho o apelacích vyměřeném zanechali, tak kdož by na jmenovaného rychtáře židovského výpovědi přestati nechtěl, aby od ní odvolání k vrchnímu právu vzal a tu dalšího svého opatření vyhledával. O čemž vědouc nepochybujeme, že se jeden každý v tom jak zachovati věděti bude. A na tom oc dán na hradě Pražském 25. června 1615. Konc. v arch. česk. místodrž. J. 4.
838 K HISTORII ŽIDŮ 1615. i časem některé věci, an jejich nebudou, přec odnášeti obyčej mají, prosíce nás tíž starší Židé v tom za slušné a náležité opatření a tako- vých věcí za přetržení. I poněvadž při obnovení starších Židuov Praž- ských, též i téhož rychtáře od nás aneb z poručení našeho, to se týmž starším židům a rychtáři jich poroučí, aby jednomu každému k spra- vedlnosti dopomáhali a pokudž by jim v tom kdo překážku činiti chtěl to na JMtCskou aneb na místě JMtiCské na nás vznesli, že náležitě opatřeni býti mají: protož nechtíce aby takoví nezpůsobové a ne- řádové dále se díti a těm některým osobám přehlídáni a trpěni býti jměli, vidělo se nám za věc slušnou a vůbec všechněm, kdož tak cokoliv a očkoliv před týmž rychtářem činiti jmíti budou aneb mají, toto napomenutí učiniti, abyšte se všickni a jeden každý zvláštně ná- ležitě a pokojně chovali, má-li kdo jakou věc a spravedlnost, to aby střídmě a jak náleží přednesl, původ aneb odvod svůj ukázal a na to oznámení a výpovědi očekával a nevidí-li se komu na tom přestati, v tom podle vyměření práva k vrchnímu právu se odvolal a dalšího tu opatření a ne tím způsobem, jako posavad haněním, hampejsováním a nenáležitě téhož rychtáře dotýkáním vyhledával. Jestliže by se pak kdo čeho tak neslušného a nenáležitého dopustil, k tomu každému týž rychtář židovský podle vyměření práv městských zachovati se moci bude. Jakož pak JMtiCské rychtáři, též pánům, purkmistru a radě Sta- rého města Pražského na místě JMtiCské poroučíme, pokudž by se kdokoliv po dnešní den co a jakého takového neřádu a výstupkův před týmž rychtářem židovským na potupu a zlehčení ouřadu jeho proti vyměření právnímu v čemkoliv dopustil aneb neuctivě se zachoval, sobě nenáležitě počínal a to na téhož jeho rychtáře vznešeno neb jim o tom oznámeno bylo, abyšte to nařízení při rychtáři městském učinili, aby takový každý přestupník do vězení vzat a pro takový výstupek podle uznání a právního vyměření vězením ztrestán a pokutován byl a tudy takový neřád se přetrhnouti mohl. Nicméně když by se tak koliv jaká výpověď od téhož rychtáře s výhradou vrchního práva stala a strana na ni přestati nechtěla, nýbrž k vám se o to utíkala a teprv zase nové žaloby činiti chtěla, té věci více abyšte se, jakožto již prvé před rychtářem židovským zašlé a vyslyšané i rozsouzené, ne- ujímali, k sobě a ku právu vašemu nepřijímali, nýbrž při způsobu toho o apelacích vyměřeném zanechali, tak kdož by na jmenovaného rychtáře židovského výpovědi přestati nechtěl, aby od ní odvolání k vrchnímu právu vzal a tu dalšího svého opatření vyhledával. O čemž vědouc nepochybujeme, že se jeden každý v tom jak zachovati věděti bude. A na tom oc dán na hradě Pražském 25. června 1615. Konc. v arch. česk. místodrž. J. 4.
Strana 839
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 839 1080. Na sněmu zemském království Českého, jenž 1615. dne 15. června l. 1615 na hradě Pražském zahájen a dne 3. října t. r. uzavřen byl, usneseno: O židech. A jakož jsou Židé Pražští a jiní na všecky tři stavy království tohoto svou poníženu prosbu vzložili, aby podle starobylého obyčeje a privilejí svých šuldpryfy na dluhy a koupě spravedlivé přijímati, též v prodávání lidem vyššího i nižšího stavu zboží jakýchkoliv a jiných věcí na sčekání zůstaveni býti a podle nich upomínati mohli. Kteroužto prosbu jejich majíce stavové v svém uvážení a nahlédše do artikule Z. zřízení zemského o Židech učiněného na tom jsou se s JMCou na níže psaný způsob snesli: předkem, aby při tom artikuli zřízení zemského Z. z strany půjček na listy a na registra aby jich Židé neužívali, zouplna zůstaveno bylo, jestliže by kdo z křesťanův od Židův co pořádně koupil aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vzdlužil, na to jim jeden každý šuldpryf obyčejný, však toliko do summy 1500 kop míš. anebo nejvejšeji dvou tisíc kop míšenských, aby učiniti mohli; vedle kteréhožto šuldpryfu oni toliko sami Židé od osob svých a žádný jiný z křesťanův před ouřad nej- vyššího purkrabství Pražského poháněti, viniti a týchž dluhův se do- suzovati a jich tak sobě dobývati moci budou. Však jestli by to při nich Židech, že by jaké jistoty anebo šuldpryfy podvodně skupovali, v nich handlovali a je jiným lidem křesťanům neb Židům jakýmkoli vymyšleným způsobem prodávali, postupovali aneb na sebe nepořádně převozovali i také nětco jiného fortelného a obmyslného v tom počínali, se našlo a vyhledalo, tehdy ten aneb ti Židé aby ku příkladu jiným na hrdle a na statku trestán byl a byli. Však při tom s touto znamenitou vej- minkou, že toto svolení do milostivé JMCé vůle a stavův království Českého a až by se tomu vyrozumělo, jak dotčení Židé s těmi šuld- pryfy prodávají a dluhy svými vůkol půjdou, státi a trvati má. Komu dluhové ze svolených pomocí placeni býti mají. Starším Židům Pražským, kterýchž jsou v letu 1611 na hotově zapůjčili 3000 kop. 1616 při termínu sv.-Havelským . . 212 kop 55 gr. 5 kr. » 1617 » sv.-Jiřským 212 » 55 » 5 » . . . » » sv.-Havelským 404 » 17 » 1 » . . 404 » 17 » 1 » 1618 při termínech sv.-Jiřským » » sv.-Havelským » 30 » — » . 428 sv.-Jiřským » 30 » — » 428 1619 » » » 18 " 4 » sv. Havelským . 454 1620 » sv.-Jiřským . . 454 » 15 » 5 »
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 839 1080. Na sněmu zemském království Českého, jenž 1615. dne 15. června l. 1615 na hradě Pražském zahájen a dne 3. října t. r. uzavřen byl, usneseno: O židech. A jakož jsou Židé Pražští a jiní na všecky tři stavy království tohoto svou poníženu prosbu vzložili, aby podle starobylého obyčeje a privilejí svých šuldpryfy na dluhy a koupě spravedlivé přijímati, též v prodávání lidem vyššího i nižšího stavu zboží jakýchkoliv a jiných věcí na sčekání zůstaveni býti a podle nich upomínati mohli. Kteroužto prosbu jejich majíce stavové v svém uvážení a nahlédše do artikule Z. zřízení zemského o Židech učiněného na tom jsou se s JMCou na níže psaný způsob snesli: předkem, aby při tom artikuli zřízení zemského Z. z strany půjček na listy a na registra aby jich Židé neužívali, zouplna zůstaveno bylo, jestliže by kdo z křesťanův od Židův co pořádně koupil aneb se u nich beze všeho fortele a oklamání v summu hotovou vzdlužil, na to jim jeden každý šuldpryf obyčejný, však toliko do summy 1500 kop míš. anebo nejvejšeji dvou tisíc kop míšenských, aby učiniti mohli; vedle kteréhožto šuldpryfu oni toliko sami Židé od osob svých a žádný jiný z křesťanův před ouřad nej- vyššího purkrabství Pražského poháněti, viniti a týchž dluhův se do- suzovati a jich tak sobě dobývati moci budou. Však jestli by to při nich Židech, že by jaké jistoty anebo šuldpryfy podvodně skupovali, v nich handlovali a je jiným lidem křesťanům neb Židům jakýmkoli vymyšleným způsobem prodávali, postupovali aneb na sebe nepořádně převozovali i také nětco jiného fortelného a obmyslného v tom počínali, se našlo a vyhledalo, tehdy ten aneb ti Židé aby ku příkladu jiným na hrdle a na statku trestán byl a byli. Však při tom s touto znamenitou vej- minkou, že toto svolení do milostivé JMCé vůle a stavův království Českého a až by se tomu vyrozumělo, jak dotčení Židé s těmi šuld- pryfy prodávají a dluhy svými vůkol půjdou, státi a trvati má. Komu dluhové ze svolených pomocí placeni býti mají. Starším Židům Pražským, kterýchž jsou v letu 1611 na hotově zapůjčili 3000 kop. 1616 při termínu sv.-Havelským . . 212 kop 55 gr. 5 kr. » 1617 » sv.-Jiřským 212 » 55 » 5 » . . . » » sv.-Havelským 404 » 17 » 1 » . . 404 » 17 » 1 » 1618 při termínech sv.-Jiřským » » sv.-Havelským » 30 » — » . 428 sv.-Jiřským » 30 » — » 428 1619 » » » 18 " 4 » sv. Havelským . 454 1620 » sv.-Jiřským . . 454 » 15 » 5 »
Strana 840
840 K HISTORII ŽIDŮ 1615. 1081. Komora česká na žádost starších Židův Pražských všeliké neuctivé chování proti rychtáři židovskému přísně zakazuje, o čemž také se ozna- muje všem městům Pražským. V červnu 1615. JMtiCské pan president a rady zřízené komory v království Českém, na místě JMtiCské pána všech nejmilostivějšího oc všem věděti dáváti ráčíme, jakéhokoliv stavu, řádu a povolání jsou, že od JMtiCské nařízeného a k tomu vystaveného rychtáře židovského jistá zpráva nás došla, že někteří lidé, když o své ujmě, bez žádného přinucení k ouřadu rychtářskému židovskému přistoupí a tu dopomožení buď na mnoze, neb na mále s vejhradou vrchního práva vyhledávají, dosti nezpůsobně a neřádně sobě počínají a to v příčinách těchto: že předně na povinnost jeho, od JMtiCské k tomu volenou a přísežnou, málo se ohlédajíce, téměř za nic sobě pokládajíce, když kterému po vyslyšení a právního rozeznání, co spravedlivého jest, dle práva a zřízení zemského vyrčení učiní, ne po vůli každého, nežli co spravedlivého práva vyměřují a povinnost jeho ukazuje, tehdy začna pře a vyhledávaje dopomožení, ouřad a povinnost jeho zlehčují, potupují, sobě nic neváží, nýbrž od toho práva upustí a jinam se utíkají, což proti patrnému právu jest, proti právu N. 17. vejboje činí, v žádné uctivosti nemají, i jinak všeli- kterak neřádně a nešlechetně se chovají. I prohlídajíce my, aby takoví neřádové přetrženi byli, jménem a na místě JMtiCské, pána našeho nejmilostivějšího, pánům radám všech tří měst Pražských poroučeti ráčíme, aby, když od rychtáře vejpověď s výhradou vrchního práva se stane, aby nad tím ochranu drželi, ty věci k sobě nepřijímali, leč by někdo právně apelovati chtěl podle starobylého způsobu. Též JMtiCské rychtáři S. m. P. poroučeti ráčíme, aby, kdyby koliv a kdokoliv tak neřádně před rychtářem židovským od JMtiCské nařízeným a vystaveným neuctivě se choval, vejboje proti právu činil, pře začna před rychtářem židovským, toho nedokonal a jinak nenáležitě sobě počínal, naň to shledáno a vám o tom oznámeno bylo, tehdy ihned nařídíce to při rych- táři městském, aby vězením zjištěn a z vězení propuštěn nebyl až do další JMtiCské resolucí. To jest JMtiCské jistá a konečná vůle. Op. v arch. česk. místodržitelství J. 4/2. 1615. 1082. Zápověď o vnášení masa od Židův Libeň- ských do Prahy. 20. října 1615. JMt Římský císař a Uherský, Český král, pán náš nejmilostivější, ráčil jest tomu sporu a nedorozumění, které jest mezi urozeným Janem z Tschernhauzu a z Polkenheimu na Grafštejně a Libni radou svou vá-
840 K HISTORII ŽIDŮ 1615. 1081. Komora česká na žádost starších Židův Pražských všeliké neuctivé chování proti rychtáři židovskému přísně zakazuje, o čemž také se ozna- muje všem městům Pražským. V červnu 1615. JMtiCské pan president a rady zřízené komory v království Českém, na místě JMtiCské pána všech nejmilostivějšího oc všem věděti dáváti ráčíme, jakéhokoliv stavu, řádu a povolání jsou, že od JMtiCské nařízeného a k tomu vystaveného rychtáře židovského jistá zpráva nás došla, že někteří lidé, když o své ujmě, bez žádného přinucení k ouřadu rychtářskému židovskému přistoupí a tu dopomožení buď na mnoze, neb na mále s vejhradou vrchního práva vyhledávají, dosti nezpůsobně a neřádně sobě počínají a to v příčinách těchto: že předně na povinnost jeho, od JMtiCské k tomu volenou a přísežnou, málo se ohlédajíce, téměř za nic sobě pokládajíce, když kterému po vyslyšení a právního rozeznání, co spravedlivého jest, dle práva a zřízení zemského vyrčení učiní, ne po vůli každého, nežli co spravedlivého práva vyměřují a povinnost jeho ukazuje, tehdy začna pře a vyhledávaje dopomožení, ouřad a povinnost jeho zlehčují, potupují, sobě nic neváží, nýbrž od toho práva upustí a jinam se utíkají, což proti patrnému právu jest, proti právu N. 17. vejboje činí, v žádné uctivosti nemají, i jinak všeli- kterak neřádně a nešlechetně se chovají. I prohlídajíce my, aby takoví neřádové přetrženi byli, jménem a na místě JMtiCské, pána našeho nejmilostivějšího, pánům radám všech tří měst Pražských poroučeti ráčíme, aby, když od rychtáře vejpověď s výhradou vrchního práva se stane, aby nad tím ochranu drželi, ty věci k sobě nepřijímali, leč by někdo právně apelovati chtěl podle starobylého způsobu. Též JMtiCské rychtáři S. m. P. poroučeti ráčíme, aby, kdyby koliv a kdokoliv tak neřádně před rychtářem židovským od JMtiCské nařízeným a vystaveným neuctivě se choval, vejboje proti právu činil, pře začna před rychtářem židovským, toho nedokonal a jinak nenáležitě sobě počínal, naň to shledáno a vám o tom oznámeno bylo, tehdy ihned nařídíce to při rych- táři městském, aby vězením zjištěn a z vězení propuštěn nebyl až do další JMtiCské resolucí. To jest JMtiCské jistá a konečná vůle. Op. v arch. česk. místodržitelství J. 4/2. 1615. 1082. Zápověď o vnášení masa od Židův Libeň- ských do Prahy. 20. října 1615. JMt Římský císař a Uherský, Český král, pán náš nejmilostivější, ráčil jest tomu sporu a nedorozumění, které jest mezi urozeným Janem z Tschernhauzu a z Polkenheimu na Grafštejně a Libni radou svou vá-
Strana 841
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 841 leční, komorníkem a nařízeným nejvyšším, na místě Židův Libenských 1615. z jedné, a staršími cechmistry i jinými mistry řeznickými všech tří měst Pražských z strany druhé o vnášení mas od nich Židův Libeň- ských do měst Pražských vzniklo, milostivě vyrozuměti a po bedlivém toho uvážení mezi nadepsanými stranami takto vypovídati. Poněvadž jest dotčeného Jana z Tschernhauzu a z Polkenheimu, plnomocník žádného obdarování a osvobození, aby tíž Židé na vná- šení sem mas od JMCské jaké míti měli, ani také pořádného a staro- bylého bez překážky toho užívání neprokázal, z průvodův pak jich řez- níkův Pražských jakožto strany odporné to se vyhledalo a našlo, že privilegia Židův Pražských na ně Židy Libeňské se nevztahují, tím pak že almužníci Židů Pražských jsou, oni starší Židé k privilegium jich je připustiti nemohou, nýbrž že to jich mas vnášení vždycky pokoutně se stávalo, a jim, když se to na ně shledalo takové maso bráno bý- valo: protož JMCská ráčí již jmenované řezníky Pražské při jich privi- lejích, vejsadách a předešlých vejpovědech zůstavovati; Židům pak Li- beňským poroučeti, aby oni víceji žádných mas tejně nebo zjevně ve dne ani v noci do Prahy a to pod pobráním jich nevnášeli, i také v dalším sem o to suplikování pod skutečným trestáním se spokojili. Čímž se strany na konec spraviti moci budou. Decretum per impe- ratoriam maiestatem in consilio bohemico, Pragae 20. Octobris 1615. Mt. archiv m. Pr. 323. A. 1083. Zikmund Žid, mýtný Přerovský, prosí Karla 1615. st. z Žerotína, aby zlá cesta u Moštěnice byla opravena. 9. listopadu praes. 1615. VMti vysoce urozený pane, pane můj milostivý, od věčného a vše mohoucího pána Boha VMti prodlouženého výborného zdraví, šťastného za mnohá léta panování i jiných všech potěšitedlných věcí na mých ponížených modlitbách žádati nepřestávám. Milostivý pane, před VMtí mým milostivým pánem se vší ponížeností tajiti nemohu, kterak ma- jíce já od pana purgmistra a rady města Přerova mejto přerovské již od několika let pronajaté, vezmouce již nejeden rok škodu za příči- nou náramně zlé cesty u Moštěnice, kterejžto mnozí formané i mě- šťané vyhejbajíce, jinými cestami jedou a mejtu ujíždějí, což mně v pravdě k náramně veliké škodě jest. I ačkoliv sem již mnoství- kráte v též příčině týtýž pana purgmistra a radu zaměstknával, za odpověď mně dáno, že na gruntech jich nejní a tak k opravení jim nepřísluší a že sou touž věc na VMt vznesli. I poněvadž pak, milo- stivý pane, táž cesta tak náramně zlá jest, tak že koně i vůz tak
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 841 leční, komorníkem a nařízeným nejvyšším, na místě Židův Libenských 1615. z jedné, a staršími cechmistry i jinými mistry řeznickými všech tří měst Pražských z strany druhé o vnášení mas od nich Židův Libeň- ských do měst Pražských vzniklo, milostivě vyrozuměti a po bedlivém toho uvážení mezi nadepsanými stranami takto vypovídati. Poněvadž jest dotčeného Jana z Tschernhauzu a z Polkenheimu, plnomocník žádného obdarování a osvobození, aby tíž Židé na vná- šení sem mas od JMCské jaké míti měli, ani také pořádného a staro- bylého bez překážky toho užívání neprokázal, z průvodův pak jich řez- níkův Pražských jakožto strany odporné to se vyhledalo a našlo, že privilegia Židův Pražských na ně Židy Libeňské se nevztahují, tím pak že almužníci Židů Pražských jsou, oni starší Židé k privilegium jich je připustiti nemohou, nýbrž že to jich mas vnášení vždycky pokoutně se stávalo, a jim, když se to na ně shledalo takové maso bráno bý- valo: protož JMCská ráčí již jmenované řezníky Pražské při jich privi- lejích, vejsadách a předešlých vejpovědech zůstavovati; Židům pak Li- beňským poroučeti, aby oni víceji žádných mas tejně nebo zjevně ve dne ani v noci do Prahy a to pod pobráním jich nevnášeli, i také v dalším sem o to suplikování pod skutečným trestáním se spokojili. Čímž se strany na konec spraviti moci budou. Decretum per impe- ratoriam maiestatem in consilio bohemico, Pragae 20. Octobris 1615. Mt. archiv m. Pr. 323. A. 1083. Zikmund Žid, mýtný Přerovský, prosí Karla 1615. st. z Žerotína, aby zlá cesta u Moštěnice byla opravena. 9. listopadu praes. 1615. VMti vysoce urozený pane, pane můj milostivý, od věčného a vše mohoucího pána Boha VMti prodlouženého výborného zdraví, šťastného za mnohá léta panování i jiných všech potěšitedlných věcí na mých ponížených modlitbách žádati nepřestávám. Milostivý pane, před VMtí mým milostivým pánem se vší ponížeností tajiti nemohu, kterak ma- jíce já od pana purgmistra a rady města Přerova mejto přerovské již od několika let pronajaté, vezmouce již nejeden rok škodu za příči- nou náramně zlé cesty u Moštěnice, kterejžto mnozí formané i mě- šťané vyhejbajíce, jinými cestami jedou a mejtu ujíždějí, což mně v pravdě k náramně veliké škodě jest. I ačkoliv sem již mnoství- kráte v též příčině týtýž pana purgmistra a radu zaměstknával, za odpověď mně dáno, že na gruntech jich nejní a tak k opravení jim nepřísluší a že sou touž věc na VMt vznesli. I poněvadž pak, milo- stivý pane, táž cesta tak náramně zlá jest, tak že koně i vůz tak
Strana 842
842 K HISTORII ŽIDŮ 1615. hluboko zapadají, že jeden vůz mnohdykráte dvacíti i více koňmi sotva se vytáhnouti a zmoci může a mejtu přerovskému k náramně veliké škodě jest: pročež se k VMti milostivému pánu utíkám a VMt se vší nejvyšší ponížeností pro Boha prosím, že se milostivě v to vlo- žiti ráčíte, tak aby táž zlá cesta, na kterouž netoliko od formanů a lidí prostého řádu, nýbrž i od Jich Mtí vyšších pánů stavův veliké naříkání jest, opravena byla. A což v tom, milostivý pane, na tuto mou poníženou žádost učiniti ráčíte, pán Bůh všemohoucí ráčí toho VMti zde časně a potom věčně hojná odplata bejti. Za milostivou odpověď VMti poníženě žádám. VMti ponížený chudý poddaný Zikmund Žid, mejtný Přerovský. [Po straně připsal Žerotín:] Chci o tu věc purkmistrovi psaní učiniti, a pokudž by nestačilo, na stavy věc vznésti. 9. Novembris 1615. 1615. 1084. Některé artikule od starších Židův Praž- ských k potvrzení předložené Bez data [1615.] Artikulové, jichžto starší Židé na místě a k ruce vší obce ži- dovské za vysvětlení a při tom za milostivé darování, též potvrzení žádají. Jedno, aby starší Židé Pražští, též rychtář židovský při jich vej- sadném právu vždycky zůstaveni byli tak, kdož by koliv z stavův k kterému z Židův buď o dluhy nebo jiné věci hleděti chtěl a skrze to k nim o dopomožení se dopisoval, aby každý toho Žida, ješto by dluhu neb čemu jinému na odporu byl, podle sročení starších Židův při právě jich neb rychtáře židovského pořádně vinil a tu v tom sporu pořádně vyslyšán i vejpovědí s vejhradou vrchního práva vy- nešenou podělen byl. Pakli by při právě jich starších Židův a rychtáře židovského Žida viniti nechtěl, tehdy aby jeho při právě pánův Pražan Starého města Pražského vinil, tu slyšán i rozeznán byl; mimo to žádného Žida v obci jich nižádnými obstavuňky a vězením nestěžujíce. Jestliže by se pak od koho z křesťanův co jiného před sebe bráti chtělo, což by proti Židům čelilo, aby při žádném právě žádného průchodu a moci nemělo. Též také aby jak v městech Pražských, tak i jinde v království Českém, kdež by Židé bydleli, aby na žád- ného Žida usedlého a své zakoupení majícího od žádného z křesťanův pro dluhy i jiné věci rychtářem městským právo zakládáno a bráno nebylo, nýbrž aby řádně ku právu obsíláni a viněni byli. NB. Vide sub lit. A. privilegium krále Vladislava, jímžto tu mi- lost sobě učiněnou mají, že ze všeho přečinění Žid v království Českém
842 K HISTORII ŽIDŮ 1615. hluboko zapadají, že jeden vůz mnohdykráte dvacíti i více koňmi sotva se vytáhnouti a zmoci může a mejtu přerovskému k náramně veliké škodě jest: pročež se k VMti milostivému pánu utíkám a VMt se vší nejvyšší ponížeností pro Boha prosím, že se milostivě v to vlo- žiti ráčíte, tak aby táž zlá cesta, na kterouž netoliko od formanů a lidí prostého řádu, nýbrž i od Jich Mtí vyšších pánů stavův veliké naříkání jest, opravena byla. A což v tom, milostivý pane, na tuto mou poníženou žádost učiniti ráčíte, pán Bůh všemohoucí ráčí toho VMti zde časně a potom věčně hojná odplata bejti. Za milostivou odpověď VMti poníženě žádám. VMti ponížený chudý poddaný Zikmund Žid, mejtný Přerovský. [Po straně připsal Žerotín:] Chci o tu věc purkmistrovi psaní učiniti, a pokudž by nestačilo, na stavy věc vznésti. 9. Novembris 1615. 1615. 1084. Některé artikule od starších Židův Praž- ských k potvrzení předložené Bez data [1615.] Artikulové, jichžto starší Židé na místě a k ruce vší obce ži- dovské za vysvětlení a při tom za milostivé darování, též potvrzení žádají. Jedno, aby starší Židé Pražští, též rychtář židovský při jich vej- sadném právu vždycky zůstaveni byli tak, kdož by koliv z stavův k kterému z Židův buď o dluhy nebo jiné věci hleděti chtěl a skrze to k nim o dopomožení se dopisoval, aby každý toho Žida, ješto by dluhu neb čemu jinému na odporu byl, podle sročení starších Židův při právě jich neb rychtáře židovského pořádně vinil a tu v tom sporu pořádně vyslyšán i vejpovědí s vejhradou vrchního práva vy- nešenou podělen byl. Pakli by při právě jich starších Židův a rychtáře židovského Žida viniti nechtěl, tehdy aby jeho při právě pánův Pražan Starého města Pražského vinil, tu slyšán i rozeznán byl; mimo to žádného Žida v obci jich nižádnými obstavuňky a vězením nestěžujíce. Jestliže by se pak od koho z křesťanův co jiného před sebe bráti chtělo, což by proti Židům čelilo, aby při žádném právě žádného průchodu a moci nemělo. Též také aby jak v městech Pražských, tak i jinde v království Českém, kdež by Židé bydleli, aby na žád- ného Žida usedlého a své zakoupení majícího od žádného z křesťanův pro dluhy i jiné věci rychtářem městským právo zakládáno a bráno nebylo, nýbrž aby řádně ku právu obsíláni a viněni byli. NB. Vide sub lit. A. privilegium krále Vladislava, jímžto tu mi- lost sobě učiněnou mají, že ze všeho přečinění Žid v království Českém
Strana 843
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 843 obývající před vrchností tou, na kteréž by gruntech osedlý byl, viněn 1615. a rozeznán býti jmá, načež se obdarování pánův a rytířstva na místě vší země pod pečetí zemskou utvrzené a od slavné paměti krále Vladislava, JMtí budoucích císařův Římských jakožto králův Českých potvrzená nadání sub literis B. 1501 Aug. 6. C. 1510 10./3., D. 1527 21/3., E. 1567 14/4., F. 1577 14./2., N. 1611 Aug. 15. vztahují. Druhé, aby Židé v městech Pražských i jinde bydlící pro dluhy od křesťanův povinné od starších svých představených psaní žalobní neb ohradní k vrchnostem dlužníkův jich vyzdvihovati, při tom pak, kdež by jim k dluhům dopomáháno nebylo, právem stavným opově- děným skrze rychtáře městské dluhův svých i škod dobývati mohli, jakž jest se toho všudy v království Českém Židům dostávalo a do- stává, že od vrchností a práv vejsadních, pod kterýmiž bydlejí, v ta- kových příčinách psaní ohradních jsou užili i posavad jich dostávají a tudy snáze k dluhům svým přicházejí, kromě Židův Pražských, jenž takových psaní při právě Starého města Pražského v potřebách jich dostávati nemohou, skrze což od nich jak na kancelář tak i na ko- moru českou mnohá zaneprázdnění přicházela a přicházejí. Notandum. Jak by Židé k dluhům svým spravedlivým přichá- zeti mohli, a jim se skutečné dopomožení státi mělo, o tom privi- legium krále Vladislava sub lit. A. vyměření činí, a jiná toho všeho potvrzení na to se vztahují. Třetí, aby žádný z dvořenínův JMC na žádného Žida od nižád- ného z křesťanův pod žádným vymyšleným způsobem zápisův dluž- ních, kteréž by z počátku při dvořanech vzdělány nebyly (jakž se to prvé dálo) k sobě nepřijímali, nežli měl-li by kdo z křesťanův (kromě dluhův na samé JMC dvořany svědčících), očkoliv k Židu hle- děti, aby jeho sobě vinil právně tu, kdež náleží. NB. Toho Židé za vysvětlení a darování žádají. Čtvrté, aby Židé, mívajíce při právích křesťanských jakéžkoliv soudné rozepře, což by se odvozování památných od vejpovědí vyne- šených, tolikéž skládání peněz důkladných k appellacím dotýkalo, vedle taxy předešle Pražanům učiněné, dokonale zůstaveni byli, ano i jiných beneficií právních všudy volně užívali. Nota. Téhož za vysvětlení a potvrzení žádají. Páté, aby starší Židé Pražští při vysvědčování jich, buď oustním anebo listovním, pod pečetí úřadu jich o Židech v obci jejich used- lých a zakoupení svá majících, když by koliv jiné Židy z vězení vy- rukovali, vedle starobylého způsobu zůstaveni byli, a na tom každý z křesťanův (kromě interesse a jiných věcí JMCské přináležejících), aby přestati povinen byl.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 843 obývající před vrchností tou, na kteréž by gruntech osedlý byl, viněn 1615. a rozeznán býti jmá, načež se obdarování pánův a rytířstva na místě vší země pod pečetí zemskou utvrzené a od slavné paměti krále Vladislava, JMtí budoucích císařův Římských jakožto králův Českých potvrzená nadání sub literis B. 1501 Aug. 6. C. 1510 10./3., D. 1527 21/3., E. 1567 14/4., F. 1577 14./2., N. 1611 Aug. 15. vztahují. Druhé, aby Židé v městech Pražských i jinde bydlící pro dluhy od křesťanův povinné od starších svých představených psaní žalobní neb ohradní k vrchnostem dlužníkův jich vyzdvihovati, při tom pak, kdež by jim k dluhům dopomáháno nebylo, právem stavným opově- děným skrze rychtáře městské dluhův svých i škod dobývati mohli, jakž jest se toho všudy v království Českém Židům dostávalo a do- stává, že od vrchností a práv vejsadních, pod kterýmiž bydlejí, v ta- kových příčinách psaní ohradních jsou užili i posavad jich dostávají a tudy snáze k dluhům svým přicházejí, kromě Židův Pražských, jenž takových psaní při právě Starého města Pražského v potřebách jich dostávati nemohou, skrze což od nich jak na kancelář tak i na ko- moru českou mnohá zaneprázdnění přicházela a přicházejí. Notandum. Jak by Židé k dluhům svým spravedlivým přichá- zeti mohli, a jim se skutečné dopomožení státi mělo, o tom privi- legium krále Vladislava sub lit. A. vyměření činí, a jiná toho všeho potvrzení na to se vztahují. Třetí, aby žádný z dvořenínův JMC na žádného Žida od nižád- ného z křesťanův pod žádným vymyšleným způsobem zápisův dluž- ních, kteréž by z počátku při dvořanech vzdělány nebyly (jakž se to prvé dálo) k sobě nepřijímali, nežli měl-li by kdo z křesťanův (kromě dluhův na samé JMC dvořany svědčících), očkoliv k Židu hle- děti, aby jeho sobě vinil právně tu, kdež náleží. NB. Toho Židé za vysvětlení a darování žádají. Čtvrté, aby Židé, mívajíce při právích křesťanských jakéžkoliv soudné rozepře, což by se odvozování památných od vejpovědí vyne- šených, tolikéž skládání peněz důkladných k appellacím dotýkalo, vedle taxy předešle Pražanům učiněné, dokonale zůstaveni byli, ano i jiných beneficií právních všudy volně užívali. Nota. Téhož za vysvětlení a potvrzení žádají. Páté, aby starší Židé Pražští při vysvědčování jich, buď oustním anebo listovním, pod pečetí úřadu jich o Židech v obci jejich used- lých a zakoupení svá majících, když by koliv jiné Židy z vězení vy- rukovali, vedle starobylého způsobu zůstaveni byli, a na tom každý z křesťanův (kromě interesse a jiných věcí JMCské přináležejících), aby přestati povinen byl.
Strana 844
844 K HISTORII ŽIDU Též také aby svědomí všechněch Židův pod soudy ku potřebám lidským právně vydaná bez potupných vejkladův (jakž se prvé místy dálo), při všech soudech v království Českém postačovala a vážena bývala. NB. Téhož také za potvrzení žádají. Šesté, aby starší Židé Pražští ani rychtář jich k vyhledávání křesťanům Židův, kteříž by se někde ukrývali, mezi nimi nebejvali, nebo k spatření svobodně na světle se neukazovali, potahováni a nu- ceni nebývali, jakž prvé nejedni proti obyčeji a právu to na nich jmíti chtěli, i toho sobě dovedli, že skrze takové věci školy jich k za- pečetění přicházívaly, tak že jsou v nich náboženství svého vykoná- vati a pánu Bohu sloužiti nemohli: aby se za takovými i jinými příči- nami škol jejich zapečeťování více nedálo, a tím aby budoucně su- žováni a nuceni nebyli. NB. Toho žádají za darování a potvrzení. Sedmé, aby starší Židé Pražští ani rychtář jich v příčinách Židův zločincův, když by kterého pro jeho zlé činy do vězení a k strestání připraviti dali, a on potom u práva nebo při examinování jeho z pouhé zlosti toliko na vymstění se nad nimi něco smyšleného postranního (oč by tázán nebyl) proti nim povídal, ku postavení se před téhož zločince nikdy od žádného práva v městech Pražských potahováni nebyli, a více se toho (jakž prvé býti chtělo, ale z spravedlivého uznání a uvážení JMC pana presidenta a pánův rad komory české, odkudž ta věc i do appellací na rotšlag podána byla, toho jsou osvobozeni) na zlehčení po- vinnosti a práva jich vejsadního nedálo: poněvadž v takové příčině patrná zlost a mstitedlnost zločince toho se býti původ uznávala. A jakož jest se prvé i ten nespůsob zachovával, že když někdy který zločinec křesťan buď před trápením nebo po trápení o něčem na Žida seznal, povídaje, že by téhož Žida neznal; tehdy rychtářové městští a čeládka jejich napadna kterého Žida v ulicích s nimi se do vězení před toho zločince vodili aneb s tím zločincem do ulicí mezi Židy chodili a tu se ho, zda by ten který Žid byl, na něhož vyznává, dotazovali: aby se toho více od rychtářův městských a čeládky jejich (poněvadž proti právu jest) proti Židům před se nebralo a nevykoná- valo. NB. Žádají těch nespůsobův za osvobození. Osmé, aby Židé Pražští i jiní pracujíc s čeládkou svou po živnůst- kách svých kdekoliv v království Českém mimo vejsadní cla, kdež křesťané toliko od osob svých clo dávati musejí, nikdy jinde z osob svých žádného cla neodvozovali, v městech pak Pražských Židé z osob jich, z koní a vozův dokonce nižádného cla nedávali, jakž jsou toho 1615.
844 K HISTORII ŽIDU Též také aby svědomí všechněch Židův pod soudy ku potřebám lidským právně vydaná bez potupných vejkladův (jakž se prvé místy dálo), při všech soudech v království Českém postačovala a vážena bývala. NB. Téhož také za potvrzení žádají. Šesté, aby starší Židé Pražští ani rychtář jich k vyhledávání křesťanům Židův, kteříž by se někde ukrývali, mezi nimi nebejvali, nebo k spatření svobodně na světle se neukazovali, potahováni a nu- ceni nebývali, jakž prvé nejedni proti obyčeji a právu to na nich jmíti chtěli, i toho sobě dovedli, že skrze takové věci školy jich k za- pečetění přicházívaly, tak že jsou v nich náboženství svého vykoná- vati a pánu Bohu sloužiti nemohli: aby se za takovými i jinými příči- nami škol jejich zapečeťování více nedálo, a tím aby budoucně su- žováni a nuceni nebyli. NB. Toho žádají za darování a potvrzení. Sedmé, aby starší Židé Pražští ani rychtář jich v příčinách Židův zločincův, když by kterého pro jeho zlé činy do vězení a k strestání připraviti dali, a on potom u práva nebo při examinování jeho z pouhé zlosti toliko na vymstění se nad nimi něco smyšleného postranního (oč by tázán nebyl) proti nim povídal, ku postavení se před téhož zločince nikdy od žádného práva v městech Pražských potahováni nebyli, a více se toho (jakž prvé býti chtělo, ale z spravedlivého uznání a uvážení JMC pana presidenta a pánův rad komory české, odkudž ta věc i do appellací na rotšlag podána byla, toho jsou osvobozeni) na zlehčení po- vinnosti a práva jich vejsadního nedálo: poněvadž v takové příčině patrná zlost a mstitedlnost zločince toho se býti původ uznávala. A jakož jest se prvé i ten nespůsob zachovával, že když někdy který zločinec křesťan buď před trápením nebo po trápení o něčem na Žida seznal, povídaje, že by téhož Žida neznal; tehdy rychtářové městští a čeládka jejich napadna kterého Žida v ulicích s nimi se do vězení před toho zločince vodili aneb s tím zločincem do ulicí mezi Židy chodili a tu se ho, zda by ten který Žid byl, na něhož vyznává, dotazovali: aby se toho více od rychtářův městských a čeládky jejich (poněvadž proti právu jest) proti Židům před se nebralo a nevykoná- valo. NB. Žádají těch nespůsobův za osvobození. Osmé, aby Židé Pražští i jiní pracujíc s čeládkou svou po živnůst- kách svých kdekoliv v království Českém mimo vejsadní cla, kdež křesťané toliko od osob svých clo dávati musejí, nikdy jinde z osob svých žádného cla neodvozovali, v městech pak Pražských Židé z osob jich, z koní a vozův dokonce nižádného cla nedávali, jakž jsou toho 1615.
Strana 845
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 845 jistým obdarováním slavné a svaté paměti císaře Rudolfa osvobozeni. 1615 Vide supra litera M. 1599 Juli 3. Také Židé Pražští kupujíce od svobodných měšťanův Pražských jakážkoliv vína, aby při branách ani na mostě z ničehéhož žádného cla nevypravovali. Nicméně aby týmž Židům Pražským (poněvadž pod ochranu komory české přináležejí) od pánův Pražanův z strany do- dávání jim do měst Pražských k šenku židovskému vín hostinských žádnou měrou zbraňováno, ano také z takových žádných vín hostinských, po vypravení z nich JMC ungeltu, a co by k úřadu perkmistrskému náleželo, od žádného více mimo to nic jiného na ně ukládáno ani od nich bráno nebylo. Nota. V prvním punktu žádají potvrzení a v posledních dvouch obdarování. Deváté, jakož z strany základův od křesťanův mezi Židy zasta- vených, mnohé nesnáze a nedorozumění pocházejí, aby pro přetržení toho ten artykul vysvětlen byl, totiž: jestliže by křesťan od Žida zá- kladu svého po vyjití dne a roku od zastavení jeho a k tomu ještě dvou nedělí pořád zběhlých, v nichž by jemu dle starobylého obyčeje skrze rychtáře městského k vejplatě věděti dáno bylo, nevyplatil, anebo při nejmenším interesse po bílým penízi z každé kopy mí- šenské do týhodne jemu nevypravil, tehdy aby ihned potom takový základ jakožto v tom času dokonale prostálý, Židu zůstal, a on vezmouc od rychtáře městského o tom starodávným způsobem listovní vysvědčení a povolení pod pečetí úřadu jeho, s tím základem mohl učiniti kterak by mu se vidělo, jako již s svou dědičnou věcí, beze vší toho křesťana i jiného každého člověka odpornosti a překážky. Kdož by pak z křesťanův základy své časně před jich prostáním u Židův vypláceti chtěli, aby ne jinde, (kdež by křesťan chtěl, aby mu se základ od Žida nosil a ukazoval) než vlastně mezi Židy, kdež základ zastaven jest, předně vždycky peníze na něj půjčené s lichvou na to vzešlou zouplna Židům odvozovali a potom teprva základy své od nich k sobě vyzdvihli. A jakož se i to někdy přiházelo, že da- douce někdo z křesťanův základ svůj buď skrze manželku, syna, dceru aneb třebas i skrze čeledína svého a někoho jiného u Žida za- staviti, po někderém čase zašikujíce někam pryč od sebe osobu za- stavující přišedše k Židu chtěl na něm základ svůj uptaný, povídaje, že by mu ukraden byl, darmo bez vejplaty míti, což proti vyměření od slavné paměti krále Vladislava Židům v těch příčinách učiněnému patrně čelí, a tudy Židé nevinně ouskoky lidskými ke škodám přivo- zováni bývali: aby více takový neřád průchodu žádného neměl, a Židé takovým způsobem hyndrováni nebyli, nýbrž chtěl-li by křesťan od
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 845 jistým obdarováním slavné a svaté paměti císaře Rudolfa osvobozeni. 1615 Vide supra litera M. 1599 Juli 3. Také Židé Pražští kupujíce od svobodných měšťanův Pražských jakážkoliv vína, aby při branách ani na mostě z ničehéhož žádného cla nevypravovali. Nicméně aby týmž Židům Pražským (poněvadž pod ochranu komory české přináležejí) od pánův Pražanův z strany do- dávání jim do měst Pražských k šenku židovskému vín hostinských žádnou měrou zbraňováno, ano také z takových žádných vín hostinských, po vypravení z nich JMC ungeltu, a co by k úřadu perkmistrskému náleželo, od žádného více mimo to nic jiného na ně ukládáno ani od nich bráno nebylo. Nota. V prvním punktu žádají potvrzení a v posledních dvouch obdarování. Deváté, jakož z strany základův od křesťanův mezi Židy zasta- vených, mnohé nesnáze a nedorozumění pocházejí, aby pro přetržení toho ten artykul vysvětlen byl, totiž: jestliže by křesťan od Žida zá- kladu svého po vyjití dne a roku od zastavení jeho a k tomu ještě dvou nedělí pořád zběhlých, v nichž by jemu dle starobylého obyčeje skrze rychtáře městského k vejplatě věděti dáno bylo, nevyplatil, anebo při nejmenším interesse po bílým penízi z každé kopy mí- šenské do týhodne jemu nevypravil, tehdy aby ihned potom takový základ jakožto v tom času dokonale prostálý, Židu zůstal, a on vezmouc od rychtáře městského o tom starodávným způsobem listovní vysvědčení a povolení pod pečetí úřadu jeho, s tím základem mohl učiniti kterak by mu se vidělo, jako již s svou dědičnou věcí, beze vší toho křesťana i jiného každého člověka odpornosti a překážky. Kdož by pak z křesťanův základy své časně před jich prostáním u Židův vypláceti chtěli, aby ne jinde, (kdež by křesťan chtěl, aby mu se základ od Žida nosil a ukazoval) než vlastně mezi Židy, kdež základ zastaven jest, předně vždycky peníze na něj půjčené s lichvou na to vzešlou zouplna Židům odvozovali a potom teprva základy své od nich k sobě vyzdvihli. A jakož se i to někdy přiházelo, že da- douce někdo z křesťanův základ svůj buď skrze manželku, syna, dceru aneb třebas i skrze čeledína svého a někoho jiného u Žida za- staviti, po někderém čase zašikujíce někam pryč od sebe osobu za- stavující přišedše k Židu chtěl na něm základ svůj uptaný, povídaje, že by mu ukraden byl, darmo bez vejplaty míti, což proti vyměření od slavné paměti krále Vladislava Židům v těch příčinách učiněnému patrně čelí, a tudy Židé nevinně ouskoky lidskými ke škodám přivo- zováni bývali: aby více takový neřád průchodu žádného neměl, a Židé takovým způsobem hyndrováni nebyli, nýbrž chtěl-li by křesťan od
Strana 846
846 K HISTORII ŽIDŮ 1615. Zida základ svůj uptaný skrze kohokoliv zastavený zase míti, aby jej sobě složíc předně Židu summu hlavní i lichvu povinen byl vyplatiti. Jestliže by se také kdy trefilo, že by někdo z křesťanův jaké zboží své buďto od šatstva neb jiných věcí někomu též z křesťanův k prodávání anebo jiným způsobem svěřil, buď na ouvěrek doko- nalým trhem pustil a prodal, zatím ten křesťan, kterýž tak k sobě od druhého ty věci přijal, u Žida by je jako své vlastní zastavil nebo prodal: aby v takových příčinách ten každý, kdož by základu svého křesťanu, jakž pak koli svěřil a zanechal, zase k němu vlastně samému jakožto k soukupu o něj hleděl a ne aby potomně, nemohouc od křesťana svých věcí dostati neb jich k zaplacení od něho přijíti, toho Žida, kterýž na ně půjčil neb je koupil, pod některým zámyslem o ně stěžovati jměl, sice jinak měl-li by k nim právo a chtěl je od Žida, dokudž by se neprostály, jmíti, aby je složením hlavní summy i s lichvou vyplatiti povinen byl. Též také kdyby kdo z křesťanův podle obyčeje předešlého v školách jakou svou věc ztracenou provolati dal, a ona by se jakýmkoliv koupením neb na ni půjčením vynašla a k škol- níku dostala, tehdy aby túž jakoukoliv věc školník nebyl povinen jak bez peněz, zač by koupena neb zastavena byla, vydávati, tak o Židu, který by za sebou měl, žádnému, který by byl, se spravovati. Notandum tohoto artikule, poněvadž se na něj privilegium krále Vladislava, tolikéž jiná obdarování a confirmací vztahují, za potvrzení a v ostatku za obdaření žádají. Desáté, aby všickni Židé v městech Pražských i jinde v krá- lovství Českém obývající handle, obchody, řemesla a živnosti své v kupování a prodávání všelijakých kupeckých a krámských zboží na lokty a váhy, též metallův rozličných svobodně všudy provozovati mohli. Vide supra litera K., Oct. 27. 1588. L. 26. Mai 1595. Též také kože syrové i vydělané a jakéžkoliv, tolikéž vlny, obilí, masa i vína pod obruč a všelijaké jiné věci i pro naše vlastní potřeby a potravy skoupené odjinud do měst Pražských a jiných měst bezpečně přivážeti, je prodávati nebo některé z týchž věcí, což by se nám vidělo zase ven z měst a království Českého jinam k prodaji a speněžení odvážeti a v tom ve všem bez každé překážky průchod volný jmíti mohli. Žádají potvrzení i obdarování. Jedenácté, aby Židé všickni v království Českém bydlící i s po- tomky a budoucími jich vedle privilegií a obdarování jim od slavných a svatých pamětí JMtí císařův Římských a králův Českých i ode všechny země daných na budoucí časy v království Českém (nejsouce nikdy z země a koruny České vytištěni) stále zůstávati a jakož
846 K HISTORII ŽIDŮ 1615. Zida základ svůj uptaný skrze kohokoliv zastavený zase míti, aby jej sobě složíc předně Židu summu hlavní i lichvu povinen byl vyplatiti. Jestliže by se také kdy trefilo, že by někdo z křesťanův jaké zboží své buďto od šatstva neb jiných věcí někomu též z křesťanův k prodávání anebo jiným způsobem svěřil, buď na ouvěrek doko- nalým trhem pustil a prodal, zatím ten křesťan, kterýž tak k sobě od druhého ty věci přijal, u Žida by je jako své vlastní zastavil nebo prodal: aby v takových příčinách ten každý, kdož by základu svého křesťanu, jakž pak koli svěřil a zanechal, zase k němu vlastně samému jakožto k soukupu o něj hleděl a ne aby potomně, nemohouc od křesťana svých věcí dostati neb jich k zaplacení od něho přijíti, toho Žida, kterýž na ně půjčil neb je koupil, pod některým zámyslem o ně stěžovati jměl, sice jinak měl-li by k nim právo a chtěl je od Žida, dokudž by se neprostály, jmíti, aby je složením hlavní summy i s lichvou vyplatiti povinen byl. Též také kdyby kdo z křesťanův podle obyčeje předešlého v školách jakou svou věc ztracenou provolati dal, a ona by se jakýmkoliv koupením neb na ni půjčením vynašla a k škol- níku dostala, tehdy aby túž jakoukoliv věc školník nebyl povinen jak bez peněz, zač by koupena neb zastavena byla, vydávati, tak o Židu, který by za sebou měl, žádnému, který by byl, se spravovati. Notandum tohoto artikule, poněvadž se na něj privilegium krále Vladislava, tolikéž jiná obdarování a confirmací vztahují, za potvrzení a v ostatku za obdaření žádají. Desáté, aby všickni Židé v městech Pražských i jinde v krá- lovství Českém obývající handle, obchody, řemesla a živnosti své v kupování a prodávání všelijakých kupeckých a krámských zboží na lokty a váhy, též metallův rozličných svobodně všudy provozovati mohli. Vide supra litera K., Oct. 27. 1588. L. 26. Mai 1595. Též také kože syrové i vydělané a jakéžkoliv, tolikéž vlny, obilí, masa i vína pod obruč a všelijaké jiné věci i pro naše vlastní potřeby a potravy skoupené odjinud do měst Pražských a jiných měst bezpečně přivážeti, je prodávati nebo některé z týchž věcí, což by se nám vidělo zase ven z měst a království Českého jinam k prodaji a speněžení odvážeti a v tom ve všem bez každé překážky průchod volný jmíti mohli. Žádají potvrzení i obdarování. Jedenácté, aby Židé všickni v království Českém bydlící i s po- tomky a budoucími jich vedle privilegií a obdarování jim od slavných a svatých pamětí JMtí císařův Římských a králův Českých i ode všechny země daných na budoucí časy v království Českém (nejsouce nikdy z země a koruny České vytištěni) stále zůstávati a jakož
Strana 847
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 847 v městech Pražských při ulicích židovských v místech příležitých, tak 1615. i všudy jinde v městech, městečkách a vesnicích na panství a grun- tech JMC jakožto krále Českého svobodně se osazovati, k zakoupení domův a všelijakých v nadepsaném desátém artikuli obsažených do- volených živností v kupeckém spůsobu přicházeti a na domy pro dluhy spravedlivé i jiné potřebné věci náležitých zápisův do kněh městských, neb register gruntovních, proti mírným záplatám dostávati a takových domův, které by k našemu držení nepřihlížely, po zvodích a práva na ně dovedení křesťanům zase bezpečně postupovati mohli. Proti čemuž aby se jim v místech žádných i jinde nikdež skrze ně- která v obcích o Židech snešení a nařízení, zbraňování i nižádní od- porové a překážky nedáli. Nicméně kdež by koli na gruntech kterých osob z stavův Židé od starodávna obývali a dále při jiných osobách ještě by sobě to objednali, aby v těch místech tak jako na gruntech JMC z strany bytův jich a vedení živností zůstaveni byli beze všeho odtud vytiskování a vybejvání nyní i na časy budoucí. N. Žádají in genere předešlá privilegia potvrzena a v příčně bytnosti též provozování svobodně všelikých živností rozhojněné jmíti. Opis, Arch. mus. král. Česk. Priv. Židů. 1085. Zápis o manželském rozvodu židovském do 1616. knihy purkmistrovské v Kolíně. 11. ledna 1616. David, Marek, Mandele, Isák, starší Židé a obyvatelé města Ko- lína Nového nad Labem, stojíc osobně při ouřadě purkmistrovském, tuto relací přijímajíc k své povinnosti, kterouž jsou od JMtiCské pana rychtáře, JMtí pánův spoluradních v plnosti radě přijali, že jest předně předstoupil Fridrich Bernart z soukenického Rychnova a jim některou příčinu, pro kterou s Ludmilou židovkou, někdy manželkou svou bejti nemůže, oznámil, žádajíce týchž starších, aby s ní tak, jakž jejich židovský obyčej, skrze jejich rabí pořádně rozveden byl. Což se i stalo a v neděli první po Třech králích, jež jest 9. dne měsíce ledna, v domě Šlomolesa Žida též obyvatele města v židovský ulici ležícím, při přítomnosti dotčených starších i některých obojího pohlaví Židů jsou se rozvedli. O kterémžto jeho s nahoře oznámenou manželkou rozvedení starší Židé za poznamenání pro budoucí pamět do knih purkmistrských pamětných jsou požádali. Actum v outerý po sv. Tří králův 11. Januarii. Archiv města Kolína n. L. Kn. purkm.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 847 v městech Pražských při ulicích židovských v místech příležitých, tak 1615. i všudy jinde v městech, městečkách a vesnicích na panství a grun- tech JMC jakožto krále Českého svobodně se osazovati, k zakoupení domův a všelijakých v nadepsaném desátém artikuli obsažených do- volených živností v kupeckém spůsobu přicházeti a na domy pro dluhy spravedlivé i jiné potřebné věci náležitých zápisův do kněh městských, neb register gruntovních, proti mírným záplatám dostávati a takových domův, které by k našemu držení nepřihlížely, po zvodích a práva na ně dovedení křesťanům zase bezpečně postupovati mohli. Proti čemuž aby se jim v místech žádných i jinde nikdež skrze ně- která v obcích o Židech snešení a nařízení, zbraňování i nižádní od- porové a překážky nedáli. Nicméně kdež by koli na gruntech kterých osob z stavův Židé od starodávna obývali a dále při jiných osobách ještě by sobě to objednali, aby v těch místech tak jako na gruntech JMC z strany bytův jich a vedení živností zůstaveni byli beze všeho odtud vytiskování a vybejvání nyní i na časy budoucí. N. Žádají in genere předešlá privilegia potvrzena a v příčně bytnosti též provozování svobodně všelikých živností rozhojněné jmíti. Opis, Arch. mus. král. Česk. Priv. Židů. 1085. Zápis o manželském rozvodu židovském do 1616. knihy purkmistrovské v Kolíně. 11. ledna 1616. David, Marek, Mandele, Isák, starší Židé a obyvatelé města Ko- lína Nového nad Labem, stojíc osobně při ouřadě purkmistrovském, tuto relací přijímajíc k své povinnosti, kterouž jsou od JMtiCské pana rychtáře, JMtí pánův spoluradních v plnosti radě přijali, že jest předně předstoupil Fridrich Bernart z soukenického Rychnova a jim některou příčinu, pro kterou s Ludmilou židovkou, někdy manželkou svou bejti nemůže, oznámil, žádajíce týchž starších, aby s ní tak, jakž jejich židovský obyčej, skrze jejich rabí pořádně rozveden byl. Což se i stalo a v neděli první po Třech králích, jež jest 9. dne měsíce ledna, v domě Šlomolesa Žida též obyvatele města v židovský ulici ležícím, při přítomnosti dotčených starších i některých obojího pohlaví Židů jsou se rozvedli. O kterémžto jeho s nahoře oznámenou manželkou rozvedení starší Židé za poznamenání pro budoucí pamět do knih purkmistrských pamětných jsou požádali. Actum v outerý po sv. Tří králův 11. Januarii. Archiv města Kolína n. L. Kn. purkm.
Strana 848
848 K HISTORII ŽIDŮ 1616. 1086. Císař Matyáš dává Židům Pražským výsadu, že starší jich Židé jakožto osoby přísežné a králi Če- skému povinností zavázané nejsou povinni stavěti se k outrpnému vyznání zločinců. Na hradě Pražském (8. února) 1616. Zmínka o konfirmaci privilegií židovských císaře Ferdinanda II. Viz č. 1087 art. 7. 1087. Židovská přísaha. 27. března 1616. I na to přísahám pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe, zemi i moře, a kterýž vydal desatero přikázání své Mojžíšovi služebníku svému na hoře Sinai, že sem mimo ty věci ode mne koupené, u mne nalezené od škůdců jich manželův více nekoupil, k sobě nepřijal, jich za sebou nemám, ani kde by ostatek těch věcí dotčeným manželům pobraných byl, žádné nejmenší vědomosti nemám povědíti nemohu. A jestli že pravdy nepravím, tehdy zbavuji se paterých kněh Moj- žíšových a zákona Páně samého Boha rukou psaného a toho žá- dám na sebe, aby na šíji mou smola a síra pršela, a aby mě za živa země pozřela jako Datana, Abirona a malomocenství mne na- padlo jako Namana a Gezy, ty pokuty aby na mne došly, kteréž přišly na lid Egyptský pro nepropuštění lidu židovského, a přijímám to na duši mou, z kteréž mám v den soudný pánu Bohu počet vy- dati. Tak mi toho dopomáhej Bůh Abrahamův, Bůh Isákův, Bůh Ja- kobův a ta přísaha, kterouž sem vykonal. Amen. Tato přísaha od Izaiáše Kobše Žida vykonána v škole židovské nové blíž rathauzu jich židovského při oltáři prostředním s přikrytou hlavou a držením pravé ruky na přikázáních Božích hebrejským ja- zykem psaných, levé pak na prsech v přítomnosti pana Andresa Leinhauza z Břevnova radního a pana Adama Václava Andreae pí- saře radního k tomu od pana purgmistra pánův nařízených, jako i v přítomnosti Jana Fedrmona původa na pravé straně a rohu téhož stojícího a Enocha Altšule školníka v levé straně rohu stojícího. Act. f. 6. post anunciacionem b. M. v. 27. Martii 1616. 1616. Arch. m. Prahy Rkp. 324 f. 478. 1616. 1088. Nařízení komory české v příčině obnovení volby starších Židův Pražských. Na hradě Pražském, 28. května 1616. (Česky.) Orig. říšský finanční arch. Vídeň. Böhmen.
848 K HISTORII ŽIDŮ 1616. 1086. Císař Matyáš dává Židům Pražským výsadu, že starší jich Židé jakožto osoby přísežné a králi Če- skému povinností zavázané nejsou povinni stavěti se k outrpnému vyznání zločinců. Na hradě Pražském (8. února) 1616. Zmínka o konfirmaci privilegií židovských císaře Ferdinanda II. Viz č. 1087 art. 7. 1087. Židovská přísaha. 27. března 1616. I na to přísahám pánu Bohu živému, kterýž stvořil nebe, zemi i moře, a kterýž vydal desatero přikázání své Mojžíšovi služebníku svému na hoře Sinai, že sem mimo ty věci ode mne koupené, u mne nalezené od škůdců jich manželův více nekoupil, k sobě nepřijal, jich za sebou nemám, ani kde by ostatek těch věcí dotčeným manželům pobraných byl, žádné nejmenší vědomosti nemám povědíti nemohu. A jestli že pravdy nepravím, tehdy zbavuji se paterých kněh Moj- žíšových a zákona Páně samého Boha rukou psaného a toho žá- dám na sebe, aby na šíji mou smola a síra pršela, a aby mě za živa země pozřela jako Datana, Abirona a malomocenství mne na- padlo jako Namana a Gezy, ty pokuty aby na mne došly, kteréž přišly na lid Egyptský pro nepropuštění lidu židovského, a přijímám to na duši mou, z kteréž mám v den soudný pánu Bohu počet vy- dati. Tak mi toho dopomáhej Bůh Abrahamův, Bůh Isákův, Bůh Ja- kobův a ta přísaha, kterouž sem vykonal. Amen. Tato přísaha od Izaiáše Kobše Žida vykonána v škole židovské nové blíž rathauzu jich židovského při oltáři prostředním s přikrytou hlavou a držením pravé ruky na přikázáních Božích hebrejským ja- zykem psaných, levé pak na prsech v přítomnosti pana Andresa Leinhauza z Břevnova radního a pana Adama Václava Andreae pí- saře radního k tomu od pana purgmistra pánův nařízených, jako i v přítomnosti Jana Fedrmona původa na pravé straně a rohu téhož stojícího a Enocha Altšule školníka v levé straně rohu stojícího. Act. f. 6. post anunciacionem b. M. v. 27. Martii 1616. 1616. Arch. m. Prahy Rkp. 324 f. 478. 1616. 1088. Nařízení komory české v příčině obnovení volby starších Židův Pražských. Na hradě Pražském, 28. května 1616. (Česky.) Orig. říšský finanční arch. Vídeň. Böhmen.
Strana 849
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 849 1089. W. Herkules z Morchendorfu, vrchní úřed- 1616. ník celný ve Slezsku, podává komoře slezské zprávu o nově zařízeném clu ve Velkém Hlohově, na něž Židé Pražští si stěžují. Ve Vratislavi 23. listopadu 1616. Gnädige grossgunstige Herren. Wasgestalt die geschwornen Elti- sten Juden im Namen der ganzen Pragischen Judenschaft bei Ihrer Kais. Mt. anwesenden Hofcammer zu Prag sich uber den vermeinlich neu aufgesetzten Zoll zu Grossglogau beschweren und umb Relaxirung desselben, wie auch Erstattung derer allbereitins Zollämbt von ezlichen englischen Tüchern erlegten Gebürnus anhalten und wohlgedachte Hofcammer Euren Gn. und Gunsten Bericht und Gutbedunken darüber erfordern, solches habe ich aus beigefügtem Einschluss mit Mehrerm vernumben. Hierauf soll Euren Gn. und Gunsten ich zu begehrtem Bericht underdienstlich nit bergen, dass ungefähr vor zweien Jahren nach er- folgter Publication des newen kaiserlichen Zollmandats der Glogische Undereinnehmber Elias Lange mir zu vernehmen gegeben, wasgestalt die Prager Juden, wann sie von den polnischen Märckten zuruck nach Hause reiseten, neben andern gemeinen Waaren zu Zeiten auch en- glische feine Tücher und andere zollbare Sachen mitbrächten, und davon den im Zollmandat geordneten Zoll abzulegen sich verweigerten mit Vorgebung, dass sie dieselben nur durch nach Prag führeten und allda im Tein den kais. Zoll, als von jedem Stück ohne Unterscheid 5 böh- mische weisse Groschen erlegen müssen. Derowegen ermelter Lange mich umb Belernung ersucht, wann von erwähnten Pragischen Juden weiter dergleichen hohe Waaren ge- bracht würden, ob man sie damit bis nach Prag zollfrei passieren lassen sollte oder nit? Wiewohl nun genädige grossgünstige Herren in angezogenem eurem Zollmandat, under der Rubrica »Von Waaren, die alsbald sie ins Land kommen, verzollt werden sollen«, sogar ausdrücklich und in specie nit zu befinden, wie es mit denselben hohen Waaren, so aus einem frembden Lande allein durch Schlesien in ein ander Konigreich und Land, und also auch aus Polen in die Cron Bohaimb geführet werden, gehalten werden sollte: weil aber erwähntes Zollmandat in ge- nere »auf alle und jede in- und ausländische Gewerbs- und Handels- leute, so mit allerlei Kaufmannswaaren, Gattungen in und durch die Fürstenthumber Schlesien ihren Gewerb und Handthierung haben und treibens gerichtet und solchem nach die Zeit her anderer Ort dieser modus hierinnen obseruiret, dass alle dergleichen zollbare Waaren, wie 54
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 849 1089. W. Herkules z Morchendorfu, vrchní úřed- 1616. ník celný ve Slezsku, podává komoře slezské zprávu o nově zařízeném clu ve Velkém Hlohově, na něž Židé Pražští si stěžují. Ve Vratislavi 23. listopadu 1616. Gnädige grossgunstige Herren. Wasgestalt die geschwornen Elti- sten Juden im Namen der ganzen Pragischen Judenschaft bei Ihrer Kais. Mt. anwesenden Hofcammer zu Prag sich uber den vermeinlich neu aufgesetzten Zoll zu Grossglogau beschweren und umb Relaxirung desselben, wie auch Erstattung derer allbereitins Zollämbt von ezlichen englischen Tüchern erlegten Gebürnus anhalten und wohlgedachte Hofcammer Euren Gn. und Gunsten Bericht und Gutbedunken darüber erfordern, solches habe ich aus beigefügtem Einschluss mit Mehrerm vernumben. Hierauf soll Euren Gn. und Gunsten ich zu begehrtem Bericht underdienstlich nit bergen, dass ungefähr vor zweien Jahren nach er- folgter Publication des newen kaiserlichen Zollmandats der Glogische Undereinnehmber Elias Lange mir zu vernehmen gegeben, wasgestalt die Prager Juden, wann sie von den polnischen Märckten zuruck nach Hause reiseten, neben andern gemeinen Waaren zu Zeiten auch en- glische feine Tücher und andere zollbare Sachen mitbrächten, und davon den im Zollmandat geordneten Zoll abzulegen sich verweigerten mit Vorgebung, dass sie dieselben nur durch nach Prag führeten und allda im Tein den kais. Zoll, als von jedem Stück ohne Unterscheid 5 böh- mische weisse Groschen erlegen müssen. Derowegen ermelter Lange mich umb Belernung ersucht, wann von erwähnten Pragischen Juden weiter dergleichen hohe Waaren ge- bracht würden, ob man sie damit bis nach Prag zollfrei passieren lassen sollte oder nit? Wiewohl nun genädige grossgünstige Herren in angezogenem eurem Zollmandat, under der Rubrica »Von Waaren, die alsbald sie ins Land kommen, verzollt werden sollen«, sogar ausdrücklich und in specie nit zu befinden, wie es mit denselben hohen Waaren, so aus einem frembden Lande allein durch Schlesien in ein ander Konigreich und Land, und also auch aus Polen in die Cron Bohaimb geführet werden, gehalten werden sollte: weil aber erwähntes Zollmandat in ge- nere »auf alle und jede in- und ausländische Gewerbs- und Handels- leute, so mit allerlei Kaufmannswaaren, Gattungen in und durch die Fürstenthumber Schlesien ihren Gewerb und Handthierung haben und treibens gerichtet und solchem nach die Zeit her anderer Ort dieser modus hierinnen obseruiret, dass alle dergleichen zollbare Waaren, wie 54
Strana 850
850 K HISTORII ŽIDŮ 1616. sie in Anfang des kais. Zollmandats nacheinander specificiret sein und die aus fremden Landen gebracht und allein durch Schlesien es sei von Christen oder Juden, in die Cron Polen oder wohin es sonst immer wolle, geführet werden, einen Weg als den andern in den schlesischen Zollambtern, darauf sie zukomben, ordentlich angesagt und vermög des Zollmandats verzollet werden müssen, auch diesfalls kein Underscheid, ob sie nach Prag oder anderswohin geführet, in Acht zu nehmen; son- dern gnug an dem ist, dass sie ins Land Schlesien kommen oder durch dasselbe gehen, wie dann auch das Pragische Ungeld im Tein dem schlesischen Graniczzoll nichtes zu schaffen giebet, sondern derselbe für sich in allwege vermöge des Zollmandats entrichtet werden muss, und wann solches niemal beschehen, so mögen alsdann dieselben zoll- baren Waaren nit allein nach Prag, sondern auch, wo man sonst hin will ohne Erlegung einigen weitern kais. Zolls verführet und bei den schlesischen Zollämtern darüber allein Ansagzettel oder Schein, an welchem Ort und zu was Zeit solche Verzollung erfolget, genumben werden. Als hab ich obangedeuter Beschaffenheit damaln mehrgedachten Glogischen Undereinnehmber, den Langen, darnach also beschieden mit Ermahnung von denselben teuren Tüchern, oder andern derglei- chen zollbaren Waaren, den Zoll nur nach dem Zollmandat abzunehmen und sich daran der Juden oder auch Christen Praetensionen und Aus- flüchte nichtes irren zu lassen. Deme er also und zwar nicht unbillich nachgelebet und dardurch ihnen den Juden zu obangedeuten Beschwe- rungen Ursach gegeben hat, denen aber meines gehorsamen Erachtens jetzo so wenig als hievor zu deferiren, sondern sie die Juden davon wegen Erhaltung durchgehenden Gleichheit und Verhüttung schädlicher Sequel und Underschleif gänzlich ab und zu schuldiger Parition und Obseruanz mehrerwähnten kaiserlichen Zollmandats in Ernst zu weisen sein. Jedoch solches zu der löblichen Hof- und Schlesischen Kammer fernerm Erwägen und Gefallen gestellt, denen auch beneben mich zu Gnaden und Gunsten gehorsamblich empfehlend. Geben Breslau den 23. Nov. A. 1616. Eur Gn. und Gunst jederzeit dienstgeflissener W. Hercules von Morchendorff. 1616. Opis fin. arch. Vid. Böhmen. 1090. Císař Matyáš dává Židům Pražským výměr v příčině skládání důkladných peněz při odvolá- vání se z nálezův. Na hradě Pražském, 7. prosince 1616. Cod. jur. mun. r. B. I. 515.
850 K HISTORII ŽIDŮ 1616. sie in Anfang des kais. Zollmandats nacheinander specificiret sein und die aus fremden Landen gebracht und allein durch Schlesien es sei von Christen oder Juden, in die Cron Polen oder wohin es sonst immer wolle, geführet werden, einen Weg als den andern in den schlesischen Zollambtern, darauf sie zukomben, ordentlich angesagt und vermög des Zollmandats verzollet werden müssen, auch diesfalls kein Underscheid, ob sie nach Prag oder anderswohin geführet, in Acht zu nehmen; son- dern gnug an dem ist, dass sie ins Land Schlesien kommen oder durch dasselbe gehen, wie dann auch das Pragische Ungeld im Tein dem schlesischen Graniczzoll nichtes zu schaffen giebet, sondern derselbe für sich in allwege vermöge des Zollmandats entrichtet werden muss, und wann solches niemal beschehen, so mögen alsdann dieselben zoll- baren Waaren nit allein nach Prag, sondern auch, wo man sonst hin will ohne Erlegung einigen weitern kais. Zolls verführet und bei den schlesischen Zollämtern darüber allein Ansagzettel oder Schein, an welchem Ort und zu was Zeit solche Verzollung erfolget, genumben werden. Als hab ich obangedeuter Beschaffenheit damaln mehrgedachten Glogischen Undereinnehmber, den Langen, darnach also beschieden mit Ermahnung von denselben teuren Tüchern, oder andern derglei- chen zollbaren Waaren, den Zoll nur nach dem Zollmandat abzunehmen und sich daran der Juden oder auch Christen Praetensionen und Aus- flüchte nichtes irren zu lassen. Deme er also und zwar nicht unbillich nachgelebet und dardurch ihnen den Juden zu obangedeuten Beschwe- rungen Ursach gegeben hat, denen aber meines gehorsamen Erachtens jetzo so wenig als hievor zu deferiren, sondern sie die Juden davon wegen Erhaltung durchgehenden Gleichheit und Verhüttung schädlicher Sequel und Underschleif gänzlich ab und zu schuldiger Parition und Obseruanz mehrerwähnten kaiserlichen Zollmandats in Ernst zu weisen sein. Jedoch solches zu der löblichen Hof- und Schlesischen Kammer fernerm Erwägen und Gefallen gestellt, denen auch beneben mich zu Gnaden und Gunsten gehorsamblich empfehlend. Geben Breslau den 23. Nov. A. 1616. Eur Gn. und Gunst jederzeit dienstgeflissener W. Hercules von Morchendorff. 1616. Opis fin. arch. Vid. Böhmen. 1090. Císař Matyáš dává Židům Pražským výměr v příčině skládání důkladných peněz při odvolá- vání se z nálezův. Na hradě Pražském, 7. prosince 1616. Cod. jur. mun. r. B. I. 515.
Strana 851
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 851 1091. Výpověď císařská mezi kupci, kramáři, krej- 1617. čími, kožešníky a Židy Pražskými. 3. května 1617. Jakož jsou na JMt císaře Římského, Uherského a Českého krále, pána našeho nejmilostivějšího, ve vší poníženosti kupci, kramáři, kraj- číři a kožešníci z měst Pražských od mnoha let vznášeli a sobě do Židův Pražských, že by jim v živnostech jejich proti privilegiim jim od předkův JMC. daným překážky činiti jměli, stěžovali, tak že při sněmu léta 1610 na tom zůstáno bylo, aby jistá komisí mezi stranami učiněna byla, a potom od JMti jak by se k sobě chovati měli vyměření se stalo. I chtíce JMC. aby těm sporům jednou spravedlivý konec učiněn byl, ráčil jest některé osoby za komisaře sám naříditi, kteříž jsou dotčené strany vyslyšeli a relací svou s odesláním všech od stran podávaných spisův do kanceláře JMC. české učinili. A majíc to vše s nejvyššími ouředlníky a soudci zemskými království Českého, radami svými, v svém bedlivém uvážení, takto mezi stranami vyměřovati ráčí. Předně co se kupcův a kramářův dotýče, ačkoliv jsou privilegium krále Vladislava ukázali, že Židé nemají kupovati ani bráti od kupcův nižádných pod pokutou ztracení toho zboží, ani také prodávati zjevně nebo tajně, po ulicích, po domích ani po jarmarku; též suplikací Židův Pražských na onen čas Pražanům podanou, a řád jak se ti Židé cho- vati mají od týchž Pražan nařízený: však ty věci nyní v mnohem jinším způsobu než tehdáž jsou, a z mnohých artykulův téhož privilegium a řádu neužívání, nařízením nových řádův, též skrze několikeré komisí, resolucí a vejpovědi jest sešlo, a Židé netoliko od toho času od předkův JMC. listy, privilegia, resolucí a dekrety, aby v všelijakých věcech chlu- patých a šatech choděcích, též v věcech krámských a kupeckých na loket a váhu handlovati mohli, sou dosáhli, což jest jim JMC. při do- sednutí sám na království České milostivě potvrditi ráčil, ale také nad pamět lidskou v užívání týchž handlův a prodávání věcí kupeckých a kramářských jsou byli. Z těch příčin JMC. je Židy tolikéž při týchž privilegiích a starobylém užívání zůstavovati a, aby jim v tom překážka od kupcův a kramářův činěna nebyla, poroučeti ráčí. A kdež jsou sobě starší krajčíři a kožešníci stěžovali, že Židé na ublížení jich mimo frajbryfy jim od JMC. dané víceji tovaryšův cho- vají, štolíře pokoutně mezi sebou zdržují, kusy cajkův a šaty nové pro- dávají: a naproti tomu Židé zase na kožešníky žalovali, že vedle resolucí JMC. císaře Rudolfa v létu 1595 učiněné, kteréž jsou in ori- ginali složili, netoliko dotčení pořádkové žádných jsou mistrův, kteřížby jim dělali, nevykázali, ale také pokutu na toho, kdo by jim řemeslem svým posluhoval, uložili, žádajíc v tom obě strany za spravedlivé opa-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 851 1091. Výpověď císařská mezi kupci, kramáři, krej- 1617. čími, kožešníky a Židy Pražskými. 3. května 1617. Jakož jsou na JMt císaře Římského, Uherského a Českého krále, pána našeho nejmilostivějšího, ve vší poníženosti kupci, kramáři, kraj- číři a kožešníci z měst Pražských od mnoha let vznášeli a sobě do Židův Pražských, že by jim v živnostech jejich proti privilegiim jim od předkův JMC. daným překážky činiti jměli, stěžovali, tak že při sněmu léta 1610 na tom zůstáno bylo, aby jistá komisí mezi stranami učiněna byla, a potom od JMti jak by se k sobě chovati měli vyměření se stalo. I chtíce JMC. aby těm sporům jednou spravedlivý konec učiněn byl, ráčil jest některé osoby za komisaře sám naříditi, kteříž jsou dotčené strany vyslyšeli a relací svou s odesláním všech od stran podávaných spisův do kanceláře JMC. české učinili. A majíc to vše s nejvyššími ouředlníky a soudci zemskými království Českého, radami svými, v svém bedlivém uvážení, takto mezi stranami vyměřovati ráčí. Předně co se kupcův a kramářův dotýče, ačkoliv jsou privilegium krále Vladislava ukázali, že Židé nemají kupovati ani bráti od kupcův nižádných pod pokutou ztracení toho zboží, ani také prodávati zjevně nebo tajně, po ulicích, po domích ani po jarmarku; též suplikací Židův Pražských na onen čas Pražanům podanou, a řád jak se ti Židé cho- vati mají od týchž Pražan nařízený: však ty věci nyní v mnohem jinším způsobu než tehdáž jsou, a z mnohých artykulův téhož privilegium a řádu neužívání, nařízením nových řádův, též skrze několikeré komisí, resolucí a vejpovědi jest sešlo, a Židé netoliko od toho času od předkův JMC. listy, privilegia, resolucí a dekrety, aby v všelijakých věcech chlu- patých a šatech choděcích, též v věcech krámských a kupeckých na loket a váhu handlovati mohli, sou dosáhli, což jest jim JMC. při do- sednutí sám na království České milostivě potvrditi ráčil, ale také nad pamět lidskou v užívání týchž handlův a prodávání věcí kupeckých a kramářských jsou byli. Z těch příčin JMC. je Židy tolikéž při týchž privilegiích a starobylém užívání zůstavovati a, aby jim v tom překážka od kupcův a kramářův činěna nebyla, poroučeti ráčí. A kdež jsou sobě starší krajčíři a kožešníci stěžovali, že Židé na ublížení jich mimo frajbryfy jim od JMC. dané víceji tovaryšův cho- vají, štolíře pokoutně mezi sebou zdržují, kusy cajkův a šaty nové pro- dávají: a naproti tomu Židé zase na kožešníky žalovali, že vedle resolucí JMC. císaře Rudolfa v létu 1595 učiněné, kteréž jsou in ori- ginali složili, netoliko dotčení pořádkové žádných jsou mistrův, kteřížby jim dělali, nevykázali, ale také pokutu na toho, kdo by jim řemeslem svým posluhoval, uložili, žádajíc v tom obě strany za spravedlivé opa-
Strana 852
852 K HISTORII ŽIDŮ 1617. tření. I poněvadž jest již předešle o takové stížnosti odpor byl vznikl, a JM. císař Rudolf slavné paměti po relací komisařův a vyslyšení stran ráčil jest na to spravedlivou resolucí jak nálezem léta 1595 vynésti, aby Židé žádných štolířův, pokoutních kožešníkův a krajčířův, kteříž by jim šaty šili a podšívali, neměli, než co by tak šíti a podšívati dáti chtěli, to aby krejčířům a kožešníkům Pražským šíti a vydělávati dali, a oni krejčíři a kožešníci Pražští, aby jim jisté mistry v každém tom řemesle nařídili, kteří by jim Židům z slušných peněz šíti povinni byli; též kožešníci aby Židům v prodeji věcí chlupatých buď na syroky [sorok neb porůzno též i futer všelijakých zde vydělaných i Pražských nic méně i šorců, čepic a jiného žádného díla, překážky Židům nečinili, však aby Židé co takového prodávají dotčeným řemeslníkům to dělati dali, a sami na prodaj toho nedělali, a kdyby co kradeného k nim přinešeno bylo, a oni to některým z svých spěšně předělati dali, a tudy tu krádež ukrýti chtěli, že mají ztrestáni býti. Pročež JMC. toho při též resolucí milostivě zanechávati ráčí, a Židé již více štolířův pokoutních vydržovati, víceji tovaryšův než frejbryfy jich znějí chovati nemají a moci nebudou. Naproti tomu krejčíři a kožešníci chtějí-li, aby z takových pokoutních štolířův sešlo, povinni budou z prostředku svého jisté mistry, kteřížby proti mírné záplatě dotčeným Židům dělali, vykázati. Z strany prodá- vání nových šatův a kusův cajkův od Židův to při předešlém způsobu zůstati má, poněvadž není každý tak bohatý když kusu potřebuje, aby od kupce na lokty kupovati měl, a krejčíři, když Židé ty nové šaty které prodávají jim dělati dají, slušně sobě co stěžovati nemohou. A tím se již obě strany na konec spraviti moci budou a již víceji o ty arty- kule znova na místě postavené JM. císařskou zaneprazdňovati nemají. Actum per imperatoriam majestatem in consilio bohemico Pragae 3 Maii A. 1617. Zdeněk z Lobkovic. Bohuslav z Michalovic. Pavel Michna. Arch. m. Prahy. MS. Chaos. 1092. Svědectví V. Valtera o vyznání Samuele lékaře Žida před popravou. 28. srpna 1617. 1617. Svědomí ku potřebě Lvovi Daupovcovi Židu s jedné proti uro- zenému a statečnému rytíři panu Václavovi Boryňovi ze Lhoty, na Roztokách a Vilímově strany druhé. Přijato f. 2. post. s. Bartholomaei 28. Augusti anno MDCXVII. Václav Valter u pana purkmistra, pánů svědčil takto: Toho v pravdě povědom jsem, že když v letu jminulým 1616 jednoho dne po provodní neděli Samuele lékaře Žida Pražského mistr popravní na místo popravištné, kdež svůj konec bráti měl a vzal, přivedl, tehdy
852 K HISTORII ŽIDŮ 1617. tření. I poněvadž jest již předešle o takové stížnosti odpor byl vznikl, a JM. císař Rudolf slavné paměti po relací komisařův a vyslyšení stran ráčil jest na to spravedlivou resolucí jak nálezem léta 1595 vynésti, aby Židé žádných štolířův, pokoutních kožešníkův a krajčířův, kteříž by jim šaty šili a podšívali, neměli, než co by tak šíti a podšívati dáti chtěli, to aby krejčířům a kožešníkům Pražským šíti a vydělávati dali, a oni krejčíři a kožešníci Pražští, aby jim jisté mistry v každém tom řemesle nařídili, kteří by jim Židům z slušných peněz šíti povinni byli; též kožešníci aby Židům v prodeji věcí chlupatých buď na syroky [sorok neb porůzno též i futer všelijakých zde vydělaných i Pražských nic méně i šorců, čepic a jiného žádného díla, překážky Židům nečinili, však aby Židé co takového prodávají dotčeným řemeslníkům to dělati dali, a sami na prodaj toho nedělali, a kdyby co kradeného k nim přinešeno bylo, a oni to některým z svých spěšně předělati dali, a tudy tu krádež ukrýti chtěli, že mají ztrestáni býti. Pročež JMC. toho při též resolucí milostivě zanechávati ráčí, a Židé již více štolířův pokoutních vydržovati, víceji tovaryšův než frejbryfy jich znějí chovati nemají a moci nebudou. Naproti tomu krejčíři a kožešníci chtějí-li, aby z takových pokoutních štolířův sešlo, povinni budou z prostředku svého jisté mistry, kteřížby proti mírné záplatě dotčeným Židům dělali, vykázati. Z strany prodá- vání nových šatův a kusův cajkův od Židův to při předešlém způsobu zůstati má, poněvadž není každý tak bohatý když kusu potřebuje, aby od kupce na lokty kupovati měl, a krejčíři, když Židé ty nové šaty které prodávají jim dělati dají, slušně sobě co stěžovati nemohou. A tím se již obě strany na konec spraviti moci budou a již víceji o ty arty- kule znova na místě postavené JM. císařskou zaneprazdňovati nemají. Actum per imperatoriam majestatem in consilio bohemico Pragae 3 Maii A. 1617. Zdeněk z Lobkovic. Bohuslav z Michalovic. Pavel Michna. Arch. m. Prahy. MS. Chaos. 1092. Svědectví V. Valtera o vyznání Samuele lékaře Žida před popravou. 28. srpna 1617. 1617. Svědomí ku potřebě Lvovi Daupovcovi Židu s jedné proti uro- zenému a statečnému rytíři panu Václavovi Boryňovi ze Lhoty, na Roztokách a Vilímově strany druhé. Přijato f. 2. post. s. Bartholomaei 28. Augusti anno MDCXVII. Václav Valter u pana purkmistra, pánů svědčil takto: Toho v pravdě povědom jsem, že když v letu jminulým 1616 jednoho dne po provodní neděli Samuele lékaře Žida Pražského mistr popravní na místo popravištné, kdež svůj konec bráti měl a vzal, přivedl, tehdy
Strana 853
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 853 jakž obyčej od p. rychtáře Staroměstského týž Samuel naposledy 1617. tázán jsa a to v přítomnosti mnohých lidí, čehož i já jsem doslejchal, totiž: zná-li se k tomu vyznání, kderéž před trápením, na trápení i po trápení vyznal a chceliž to svou smrtí potvrditi? Tu ten Samuel Žid hlasitě, světle a patrně oznámil, že se mu křivda činí a co jest koliv mluvil, to že vše z velikého trápení a bolesti mluviti musel a všecko v hrdlo lhal; a jestli komu co kdy ublížil neb ho rozhněval, prosil, aby mu odpustili. Po tý veden na poslední místo smrti jeho a jsa pověšen umřel na tom, cožkoliv tu tehdáž svou řečí potvrdil. Víc nevím. Arch. m. Prahy Rkp. 1070 f. 74. 1093. Ve shromáždění stavu městského dne 1619. 23. března 1619 na radnici Staroměstské v Praze přednesena stížnost Pražanův, v kteréž také: Aby Židé dokonce z země vybyti byli a pakli by měli se déle v ní trpěti, aby nikdež handlů svých neprovozovali než v svém městě a na tarmarce. Skála, Historie česká III. 75. 1094. Na sněmu zemském království Českého, 1619. jenž zahájen dne 23. července 1619 na hradě Praž- ském a zavřín dne 31. srpna t. r., vyměřena byla daň židovská z domu po 2 kopách m. a z hlavy po 4 a 2 kopách m. — 23. července 1619. Opis novější v arch. zemsk. kr. Č. 1095. Židé připraveni k hašení ohně při vjezdu 1619. Bedřicha Falckého do Prahy. 31. října 1619. Toho dne [31. října 1619] v městech Pražských na rozličných místech 400 Židův s konvemi vodou naplněnými stálo proto, kdyby někde oheň ne- nadále vyšel, aby oni rychle přispěli a jej uhasili; neboť téměř všecken lid k vidění toho Fridrichového vjezdu na Hradčany, na Pohořelec i za bránu na Bílou Horu vyšel. Beckovský, Poselkyně II. 195. 1096. Dary Židů Pražských při korunování krále 1619. Bedřicha Falckého. 8. listopadu 1619.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 853 jakž obyčej od p. rychtáře Staroměstského týž Samuel naposledy 1617. tázán jsa a to v přítomnosti mnohých lidí, čehož i já jsem doslejchal, totiž: zná-li se k tomu vyznání, kderéž před trápením, na trápení i po trápení vyznal a chceliž to svou smrtí potvrditi? Tu ten Samuel Žid hlasitě, světle a patrně oznámil, že se mu křivda činí a co jest koliv mluvil, to že vše z velikého trápení a bolesti mluviti musel a všecko v hrdlo lhal; a jestli komu co kdy ublížil neb ho rozhněval, prosil, aby mu odpustili. Po tý veden na poslední místo smrti jeho a jsa pověšen umřel na tom, cožkoliv tu tehdáž svou řečí potvrdil. Víc nevím. Arch. m. Prahy Rkp. 1070 f. 74. 1093. Ve shromáždění stavu městského dne 1619. 23. března 1619 na radnici Staroměstské v Praze přednesena stížnost Pražanův, v kteréž také: Aby Židé dokonce z země vybyti byli a pakli by měli se déle v ní trpěti, aby nikdež handlů svých neprovozovali než v svém městě a na tarmarce. Skála, Historie česká III. 75. 1094. Na sněmu zemském království Českého, 1619. jenž zahájen dne 23. července 1619 na hradě Praž- ském a zavřín dne 31. srpna t. r., vyměřena byla daň židovská z domu po 2 kopách m. a z hlavy po 4 a 2 kopách m. — 23. července 1619. Opis novější v arch. zemsk. kr. Č. 1095. Židé připraveni k hašení ohně při vjezdu 1619. Bedřicha Falckého do Prahy. 31. října 1619. Toho dne [31. října 1619] v městech Pražských na rozličných místech 400 Židův s konvemi vodou naplněnými stálo proto, kdyby někde oheň ne- nadále vyšel, aby oni rychle přispěli a jej uhasili; neboť téměř všecken lid k vidění toho Fridrichového vjezdu na Hradčany, na Pohořelec i za bránu na Bílou Horu vyšel. Beckovský, Poselkyně II. 195. 1096. Dary Židů Pražských při korunování krále 1619. Bedřicha Falckého. 8. listopadu 1619.
Strana 854
854 K HISTORII ŽIDŮ 1619. Následujícího dne [8. listopadu 1619] Fridrichovi falckraběti Ži- dovstvo Pražské přineslo měděnici stříbrnou i umývadlo, falckraběnce pak jeho manželce přineslo ono stříbrnou číšní lodičku neb šálek a v něm 40 dukátův portugalských, knížeti Jindřichovi Fridrichovi (jehož někteří Fridrichem Jindřichem nazývali), Fridrichovému synáčku, zlatý řetízek, knížeti Ludvíkovi, bratru téhož Fridricha falckraběte, velkou stříbrnou konvici a jiným pánům jiné dary to Pražské Židovstvo také toho dne přineslo. Beckovský, Poselkyně II. 201. 1619. 1097. Snešení Starého města Pražského, aby Židé v čas nebezpečí k hašení ohně se dostavili a čtyry kleprlíky osedlané k radnici poslali. 1619. Snešení pana purkmistra, rady, pánův desíti soudcův a starších obecních Starého města Pražského, jak by jedenkaždý z měšťanův a obyvatelův téhož města v čas nynějšího nebezpečenství, v kterémž království toto Ceské, vlast naše milá, postavena jest, v hotovosti státi, k mustruňkům a lermplacům k tomu obraným, když by toho po- třeba nastávala, s zbraní hodnou sám osobně s čeládkou svou, k brá- nění spůsobnou se nacházeti dáti a tak města tohoto před všelijakými nepřáteli chrániti a zastávati měl. Devatenácté. Židé, když by lermo bylo, buď ve dne neb v noci, aby hned do města svého běželi a po ulicích se netoulali, nýbrž se- berouce mezi sebou čtyry sta osob s konvemi, sekerami a jinými k hašení ohně potřebami, správce jim nařídili, kteřížby jedno sto u kašny na ryňku, druhé sto u kašny na Uhelným trhu, třetí sto u kašny proti všedním masným krámům, čtvrté sto u kašny blíž domu Šlejnicovského v osadě svatého Haštala postaviti hleděli. A jsúc tak v těch místech postaveni, aby do štrokfasu a nádob při nich vodu nalívali a z téhož místa nikam se nehejbali, leč by kde v městě oheň, v čas toho lerma (čehož pán Bůh uchovati rač), vyšel, tehdy ihned, jak by jim od kterého praporce znáti dáno bylo, aneb že by sami dříve, kde oheň vyšel, přezvěděli, mají v to místo s konvemi vodou naplněnými a jinými potřebami se dáti najíti a tu pomáhati hasiti a ohně přetrhovati. Kterýmžto Židům žádným vymyšleným spůsobem od nižádného pod skutečným trestáním škoditi a ubližovati se nemá. Také starší Židé, jakžby lermo udeřeno bylo, šest kleprlíkův osedlaných k rathouzu poslati a takoví kleprlíci pro pojezdné na kundšafty mají potřebováni býti.*) Tisk z r. 1619 v arch. města Prahy sub „řády Pražské“. *) V snešení rady Star. m. Pražského z r. 1620 bylo Židům uloženo, aby 800 osob k hašení ohně a šest kleprlíků postavili.
854 K HISTORII ŽIDŮ 1619. Následujícího dne [8. listopadu 1619] Fridrichovi falckraběti Ži- dovstvo Pražské přineslo měděnici stříbrnou i umývadlo, falckraběnce pak jeho manželce přineslo ono stříbrnou číšní lodičku neb šálek a v něm 40 dukátův portugalských, knížeti Jindřichovi Fridrichovi (jehož někteří Fridrichem Jindřichem nazývali), Fridrichovému synáčku, zlatý řetízek, knížeti Ludvíkovi, bratru téhož Fridricha falckraběte, velkou stříbrnou konvici a jiným pánům jiné dary to Pražské Židovstvo také toho dne přineslo. Beckovský, Poselkyně II. 201. 1619. 1097. Snešení Starého města Pražského, aby Židé v čas nebezpečí k hašení ohně se dostavili a čtyry kleprlíky osedlané k radnici poslali. 1619. Snešení pana purkmistra, rady, pánův desíti soudcův a starších obecních Starého města Pražského, jak by jedenkaždý z měšťanův a obyvatelův téhož města v čas nynějšího nebezpečenství, v kterémž království toto Ceské, vlast naše milá, postavena jest, v hotovosti státi, k mustruňkům a lermplacům k tomu obraným, když by toho po- třeba nastávala, s zbraní hodnou sám osobně s čeládkou svou, k brá- nění spůsobnou se nacházeti dáti a tak města tohoto před všelijakými nepřáteli chrániti a zastávati měl. Devatenácté. Židé, když by lermo bylo, buď ve dne neb v noci, aby hned do města svého běželi a po ulicích se netoulali, nýbrž se- berouce mezi sebou čtyry sta osob s konvemi, sekerami a jinými k hašení ohně potřebami, správce jim nařídili, kteřížby jedno sto u kašny na ryňku, druhé sto u kašny na Uhelným trhu, třetí sto u kašny proti všedním masným krámům, čtvrté sto u kašny blíž domu Šlejnicovského v osadě svatého Haštala postaviti hleděli. A jsúc tak v těch místech postaveni, aby do štrokfasu a nádob při nich vodu nalívali a z téhož místa nikam se nehejbali, leč by kde v městě oheň, v čas toho lerma (čehož pán Bůh uchovati rač), vyšel, tehdy ihned, jak by jim od kterého praporce znáti dáno bylo, aneb že by sami dříve, kde oheň vyšel, přezvěděli, mají v to místo s konvemi vodou naplněnými a jinými potřebami se dáti najíti a tu pomáhati hasiti a ohně přetrhovati. Kterýmžto Židům žádným vymyšleným spůsobem od nižádného pod skutečným trestáním škoditi a ubližovati se nemá. Také starší Židé, jakžby lermo udeřeno bylo, šest kleprlíkův osedlaných k rathouzu poslati a takoví kleprlíci pro pojezdné na kundšafty mají potřebováni býti.*) Tisk z r. 1619 v arch. města Prahy sub „řády Pražské“. *) V snešení rady Star. m. Pražského z r. 1620 bylo Židům uloženo, aby 800 osob k hašení ohně a šest kleprlíků postavili.
Strana 855
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 855 1098. Jiří Landtherr vysvědčuje, že Žid Lazar 1619. Aron z Hroznětína 1. 1619 dva Jesuity na útěku za- chránil. Po 20. květnu 1619. Ich Georgius Landtherr oc der h. Schrift Doctor bekhenne, dem- nach der ehrbahre vnd wollgeachtete Lazarus Judt aus Liechtenstadt mir zu erkhennen geben, wie ihme aus sonderbaren Ursachen lieb und Nucz wäre Zeugnuss (welcher Gestalt er zweien vornehmen geist- lichen Herren ein sonderbar Trew vnd grosse Wolthat, dardurch er dieselbe bei Leib und Leben, auch allem was sie gehabt errettet hette) zu haben, wie er mich denn darumb dienstlich bitten thäte. Wann dann die Wahrheit von menigelich billich gefördert wird, zudeme dies, wie erzelt werden soll, ein solche Thatt vnd Werk, welches von Rechts- wegen gerühmet vnd dankbarlich belohnet werden solle, als sag vnd bekhene ich, dass anno 1619 nach Pfenigsten zwene vornehme Herren aus der Societet Jesu gereiset, welche als sie starck von Soldaten und andern nachfolgenden verfolget, dass sie Leib vnd Lebensgefahr nicht sicher gewesen, und nirgendts mehr hingewusst, haben sie ihr refugium vnd Rettung bei obgedachtem Lazaro gesucht, welcher sie nicht allein freundtlich angenomben vnd beherbergt, sondern auch in seine eigene Kleider bekleidet mit seinen Pferden beriten gemacht und selbsten in der Persohn bis gen Kupferberg auf das Bambergische beglaidet, und also saluirt hat. Welches als die Gesellen, so ihnen nachgeseczet, er- fahren, und zur Liechtenstatt den Burgern und gemeinen Pöffel ent- decket, seindt dieselbe auf des Lazari Haus zugefallen, alles geblindert, und preis gemacht, ja er selbsten sambt Weib und Khind seindt schwer- lich entrunnen, und sich in das Marggrafthumb saluirt; wan dann dies die gründliche Wahrheit, massen den gewesenen Herrn Dechant zu Elebogen auch guet wissendt. Ja beneben bekhennen muess, das er Lazarus mir selbsten dies 1624 Jahr, als ich von ihr hochfürstl. D. Herrn Erczbischouen zu Prag delegatus commissarius in negotio reform. religionis Bohemiae in denen underschidlichen Kreisen deputirt war, in der gleichen Nöthen, als ich die Kirchen zue Liechtenstat von neuen reconcilieret in Beisein ob- gedachten Herrn Dechants treulich beigestanden und mich gerettet, beneben auch in disem rebellischen Wesen viel auiso zugebracht: als gelangt an jedermenigelich mein gebührlich vleissiges Bitten, disem meinem testimonio nicht allein Traw und Glauben zu zustellen, sondern ihne Lazarum auch wegen solcher grossen Trew und Wolthat uns Geistlichen (die wir auch wol von vielen katholischen nicht mechten erfahren haben) erwisen, ihnen befohlen sein und empfindlich geniessen lassen, welches ich auf begebente Fall selbsten zu erwidern willig bereit. Zu Urkund habe ich disen Brief mit meinem gewöhnlichen Pet- schaft betruckt, mich auch mit eigener Hand unterschriben. Actum Prag den 29. Fbris a. 1624. J. Georgius Landtherr s. t. Doctor et commissarius episcopalis.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 855 1098. Jiří Landtherr vysvědčuje, že Žid Lazar 1619. Aron z Hroznětína 1. 1619 dva Jesuity na útěku za- chránil. Po 20. květnu 1619. Ich Georgius Landtherr oc der h. Schrift Doctor bekhenne, dem- nach der ehrbahre vnd wollgeachtete Lazarus Judt aus Liechtenstadt mir zu erkhennen geben, wie ihme aus sonderbaren Ursachen lieb und Nucz wäre Zeugnuss (welcher Gestalt er zweien vornehmen geist- lichen Herren ein sonderbar Trew vnd grosse Wolthat, dardurch er dieselbe bei Leib und Leben, auch allem was sie gehabt errettet hette) zu haben, wie er mich denn darumb dienstlich bitten thäte. Wann dann die Wahrheit von menigelich billich gefördert wird, zudeme dies, wie erzelt werden soll, ein solche Thatt vnd Werk, welches von Rechts- wegen gerühmet vnd dankbarlich belohnet werden solle, als sag vnd bekhene ich, dass anno 1619 nach Pfenigsten zwene vornehme Herren aus der Societet Jesu gereiset, welche als sie starck von Soldaten und andern nachfolgenden verfolget, dass sie Leib vnd Lebensgefahr nicht sicher gewesen, und nirgendts mehr hingewusst, haben sie ihr refugium vnd Rettung bei obgedachtem Lazaro gesucht, welcher sie nicht allein freundtlich angenomben vnd beherbergt, sondern auch in seine eigene Kleider bekleidet mit seinen Pferden beriten gemacht und selbsten in der Persohn bis gen Kupferberg auf das Bambergische beglaidet, und also saluirt hat. Welches als die Gesellen, so ihnen nachgeseczet, er- fahren, und zur Liechtenstatt den Burgern und gemeinen Pöffel ent- decket, seindt dieselbe auf des Lazari Haus zugefallen, alles geblindert, und preis gemacht, ja er selbsten sambt Weib und Khind seindt schwer- lich entrunnen, und sich in das Marggrafthumb saluirt; wan dann dies die gründliche Wahrheit, massen den gewesenen Herrn Dechant zu Elebogen auch guet wissendt. Ja beneben bekhennen muess, das er Lazarus mir selbsten dies 1624 Jahr, als ich von ihr hochfürstl. D. Herrn Erczbischouen zu Prag delegatus commissarius in negotio reform. religionis Bohemiae in denen underschidlichen Kreisen deputirt war, in der gleichen Nöthen, als ich die Kirchen zue Liechtenstat von neuen reconcilieret in Beisein ob- gedachten Herrn Dechants treulich beigestanden und mich gerettet, beneben auch in disem rebellischen Wesen viel auiso zugebracht: als gelangt an jedermenigelich mein gebührlich vleissiges Bitten, disem meinem testimonio nicht allein Traw und Glauben zu zustellen, sondern ihne Lazarum auch wegen solcher grossen Trew und Wolthat uns Geistlichen (die wir auch wol von vielen katholischen nicht mechten erfahren haben) erwisen, ihnen befohlen sein und empfindlich geniessen lassen, welches ich auf begebente Fall selbsten zu erwidern willig bereit. Zu Urkund habe ich disen Brief mit meinem gewöhnlichen Pet- schaft betruckt, mich auch mit eigener Hand unterschriben. Actum Prag den 29. Fbris a. 1624. J. Georgius Landtherr s. t. Doctor et commissarius episcopalis.
Strana 856
856 K HISTORII ŽIDU 1099. Starší Židé Pražští vyznávají, že jsou dlužni Ladislavovi Šenochovi z Šenochu 2888 kop m 11. června 1620. Jakub Munka, Jakub Bassewi, rabí Aron Němec, Izaiáš Lybermon, Mojžíš Brandejský, rabí David Kapřík, rabí Samuel, rabí Callel, Samuel Hyrš, Jakub Epštein a rabí Izák impressor, starší Židé Pražští, stojíce osobně v radě v Starém městě Pražském i na místě vší obce židovské oznámili a přiznali se, že urozenému a statečnému rytíři panu Ladisla- vovi Šenochovi z Šenochu a z Hasell, jeho dědicům a budoucím anebo tomu každému, komuž by zápis tento pořádně postoupen byl, jsou dluhu pravého a spravedlivého dlužni za jeho právo, kteréž jest na Samuele staršího Meyzle Žida domě s zahradou a vším příslušenstvím mezi domy Jonáše a Mandle Frayrův Židův ležícím dle všudy přizna- lého a přisouzeného dluhu i zvodu a zmocnění vykonaného jměl, totiž 2888 kop míš. každou kopu po 70 kr. počítajíce. Naproti tomu často- dotčený pán z Šenochu práva svého vedle téhož zvodu a zmocnění jemu náležejícího, však na jich Židův náklad dokonale postoupil a tímto zápisem postupuje výš dotčeným starším Židům i na místě vší obce Židovské nynějším i budoucím k jmění, držení a k dědičnému vládnutí a učinění s tím se vším jakožto s svým vlastním dědictvím bez překážky všech lidí i každého člověka všeliké. Jako také i Taubu někdy Samuele staršího Meyzle Žida ženu též i Samuele mladšího Meyzle z summy, vedle dvou šuldpryfův jemu panu Šenochovi povinné, on pan Ladislav Šenoch kvituje a propouští, začež oni častodotčenému pánu z Šenachu a dědicům a budoucím jeho na následující termíny ničímž jiným nežli hotovými penězi zaplatiti se zakázali a připověděli. Jako ihned neníčky 88 kop míš. odvedli, z nich on výš dotčené Židy a celou obec v nejlepší formě kvituje, potom na sv. Havla tohoto 1620 léta nového úroku 60 kop míš., z pozůstávající pak summy hlavní o svatém Havle 21 léta starého úroku 400 kop a nového 120 kop, o svatém Havle 22 léta 400 kop nového, pak 120 kop o svatém Havle, 23 léta na hlavní summu 200 kop míš. úroku 120 kop, o svatém Havle 24 léta na hlavní summu 300 kop úroku 108 kop, a tak potom každo- ročně na sv. Havla po 300 kopách i s úrokem ještě z pozůstávající summy až do zaplacení dokonalého vší summy. Pokudž by pak jed- noho nebo druhého i kteréhokoliv termínu buď úroku nebo hlavní summy nesložili a pánu z Šenachu, nebo dědicům budoucím jeho i tomu každému, komu tento zápis postoupen by byl, nejdéle ve dvou nedě- lích beze všeho jich zaneprázdnění a napomínání do jich domův, kdež by koliv v městech Pražských bydleli nebo na právo Starého města Pražského do kanceláře k knihám, kdež zápis tento zapsán a vložen 1620.
856 K HISTORII ŽIDU 1099. Starší Židé Pražští vyznávají, že jsou dlužni Ladislavovi Šenochovi z Šenochu 2888 kop m 11. června 1620. Jakub Munka, Jakub Bassewi, rabí Aron Němec, Izaiáš Lybermon, Mojžíš Brandejský, rabí David Kapřík, rabí Samuel, rabí Callel, Samuel Hyrš, Jakub Epštein a rabí Izák impressor, starší Židé Pražští, stojíce osobně v radě v Starém městě Pražském i na místě vší obce židovské oznámili a přiznali se, že urozenému a statečnému rytíři panu Ladisla- vovi Šenochovi z Šenochu a z Hasell, jeho dědicům a budoucím anebo tomu každému, komuž by zápis tento pořádně postoupen byl, jsou dluhu pravého a spravedlivého dlužni za jeho právo, kteréž jest na Samuele staršího Meyzle Žida domě s zahradou a vším příslušenstvím mezi domy Jonáše a Mandle Frayrův Židův ležícím dle všudy přizna- lého a přisouzeného dluhu i zvodu a zmocnění vykonaného jměl, totiž 2888 kop míš. každou kopu po 70 kr. počítajíce. Naproti tomu často- dotčený pán z Šenochu práva svého vedle téhož zvodu a zmocnění jemu náležejícího, však na jich Židův náklad dokonale postoupil a tímto zápisem postupuje výš dotčeným starším Židům i na místě vší obce Židovské nynějším i budoucím k jmění, držení a k dědičnému vládnutí a učinění s tím se vším jakožto s svým vlastním dědictvím bez překážky všech lidí i každého člověka všeliké. Jako také i Taubu někdy Samuele staršího Meyzle Žida ženu též i Samuele mladšího Meyzle z summy, vedle dvou šuldpryfův jemu panu Šenochovi povinné, on pan Ladislav Šenoch kvituje a propouští, začež oni častodotčenému pánu z Šenachu a dědicům a budoucím jeho na následující termíny ničímž jiným nežli hotovými penězi zaplatiti se zakázali a připověděli. Jako ihned neníčky 88 kop míš. odvedli, z nich on výš dotčené Židy a celou obec v nejlepší formě kvituje, potom na sv. Havla tohoto 1620 léta nového úroku 60 kop míš., z pozůstávající pak summy hlavní o svatém Havle 21 léta starého úroku 400 kop a nového 120 kop, o svatém Havle 22 léta 400 kop nového, pak 120 kop o svatém Havle, 23 léta na hlavní summu 200 kop míš. úroku 120 kop, o svatém Havle 24 léta na hlavní summu 300 kop úroku 108 kop, a tak potom každo- ročně na sv. Havla po 300 kopách i s úrokem ještě z pozůstávající summy až do zaplacení dokonalého vší summy. Pokudž by pak jed- noho nebo druhého i kteréhokoliv termínu buď úroku nebo hlavní summy nesložili a pánu z Šenachu, nebo dědicům budoucím jeho i tomu každému, komu tento zápis postoupen by byl, nejdéle ve dvou nedě- lích beze všeho jich zaneprázdnění a napomínání do jich domův, kdež by koliv v městech Pražských bydleli nebo na právo Starého města Pražského do kanceláře k knihám, kdež zápis tento zapsán a vložen 1620.
Strana 857
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 857 jest, jako také proti náležité kvitanci pod jich pečetí anebo toho, komuž 1620. by oni, aby na místě jich takové peníze vyzdvihl poručili, že by ne- odvedli, tu že již ihned všechnu summu i s ouroky zcela a zouplna za- platiti povinni býti mají. Přitom dotčení Židé sami od sebe i na místě vší obce židovské dávajíce častodotčenému pánu z Šenachu, dědicům a budoucím jeho, jakž by se to nejpevněji státi mohlo, plnou a doko- nalou moc je k náležitému a dokonalému zaplacení hlavní summy, úroku a škod ihned k přidržení a dobývání, jakž by nejlépe viděli nebo lidský smysl a rozum vymysliti a postihnouti mohl, anebo v ji- ných dlužních zapsáních se to vyhledati a najíti mohlo, s uvázáním se u statky a jmění jich, také k obstavením všudy a na každém místě, kdež by koliv to býti mohlo, Židův Pražských summou nic nevypou- štějíce s tím dalším ohlášením, že žádné excepcí proti tomuto zápisu požívati nechtí a zbavují se v tom zřejmě a patrně všech beneficií, svobod, milostí, jak by ty jména jmíti mohly. Actum et lectum in con- silio coram partibus f. 6. postridie corporis Christi 19. Junii anno MDCXX magistro civium domino Joanne seniore Petracziek a Wokaun- stein. Arch. m. Prahy. Rkp. 2170. f. 231. 1100. Školníci přikoupili k synagoze Pinkasově 1620. kus dvoru za 200 kop m. 14. července 1620. Rabí Mojžíš Munka, Wolf rabí Flekl, Izrahel Munka Židé škol- níci školy Pinkasovy přikoupili k též škole kus dvoru při též škole ležící od Izrahele Hořovského a Hyndl po někdy Izákovi rabí Hořov- ském pozůstalé vdově za 200 kop míš. zcela a zúplna zaplacených, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Izrahel Hořovský a Hyndl vdova sami týž kus dvoru jměli, drželi a ním vládli, maje závady spraviti právem městským. Dále se k sobě vedle listův židovských zachovati mají. Byl přitom Jakub Epštejn, obecní starší židovský a rabí Joachym kantor školník. Actum in con- silio f. 3. postridie s. Margarethae 14. Julii anno MDCXX. Arch. m. Prahy. Rkp. 2170. f. 233. 1101. Jména hrobních nápisů na starém židovském 1620. hřbitově v Praze do 1620. Josua Sohn Judas, Jahr, [rok] . . 941 »Name unbekant, ist ein auf der Kleinseite (Prag) ge- fundener zerbrochener Stein . . 1390
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 857 jest, jako také proti náležité kvitanci pod jich pečetí anebo toho, komuž 1620. by oni, aby na místě jich takové peníze vyzdvihl poručili, že by ne- odvedli, tu že již ihned všechnu summu i s ouroky zcela a zouplna za- platiti povinni býti mají. Přitom dotčení Židé sami od sebe i na místě vší obce židovské dávajíce častodotčenému pánu z Šenachu, dědicům a budoucím jeho, jakž by se to nejpevněji státi mohlo, plnou a doko- nalou moc je k náležitému a dokonalému zaplacení hlavní summy, úroku a škod ihned k přidržení a dobývání, jakž by nejlépe viděli nebo lidský smysl a rozum vymysliti a postihnouti mohl, anebo v ji- ných dlužních zapsáních se to vyhledati a najíti mohlo, s uvázáním se u statky a jmění jich, také k obstavením všudy a na každém místě, kdež by koliv to býti mohlo, Židův Pražských summou nic nevypou- štějíce s tím dalším ohlášením, že žádné excepcí proti tomuto zápisu požívati nechtí a zbavují se v tom zřejmě a patrně všech beneficií, svobod, milostí, jak by ty jména jmíti mohly. Actum et lectum in con- silio coram partibus f. 6. postridie corporis Christi 19. Junii anno MDCXX magistro civium domino Joanne seniore Petracziek a Wokaun- stein. Arch. m. Prahy. Rkp. 2170. f. 231. 1100. Školníci přikoupili k synagoze Pinkasově 1620. kus dvoru za 200 kop m. 14. července 1620. Rabí Mojžíš Munka, Wolf rabí Flekl, Izrahel Munka Židé škol- níci školy Pinkasovy přikoupili k též škole kus dvoru při též škole ležící od Izrahele Hořovského a Hyndl po někdy Izákovi rabí Hořov- ském pozůstalé vdově za 200 kop míš. zcela a zúplna zaplacených, k jmění, držení a k dědičnému vládnutí v tom všem právě, jakž jest Izrahel Hořovský a Hyndl vdova sami týž kus dvoru jměli, drželi a ním vládli, maje závady spraviti právem městským. Dále se k sobě vedle listův židovských zachovati mají. Byl přitom Jakub Epštejn, obecní starší židovský a rabí Joachym kantor školník. Actum in con- silio f. 3. postridie s. Margarethae 14. Julii anno MDCXX. Arch. m. Prahy. Rkp. 2170. f. 233. 1101. Jména hrobních nápisů na starém židovském 1620. hřbitově v Praze do 1620. Josua Sohn Judas, Jahr, [rok] . . 941 »Name unbekant, ist ein auf der Kleinseite (Prag) ge- fundener zerbrochener Stein . . 1390
Strana 858
858 K HISTORII ŽIDŮ 1620. . . »Abigedor Kara b. Isac 9 Jjar. . »Joseph b. Jechiel in dem Monat Tammus Josua Sohn Arons . Rosel Tochter Jakob's Kohen . . . Jechiel Sohn Israel's »Joseph b. Isaac 1 Sivan . »Der heilige Abraham b. Jacob, im Monat Jjar, er wurde aus dem Fenster hinabgestürzt*) . . . Rosel Gattin Mordechai's . Gedalja Sohn Salomon's R. Pinchas . . Israel Sohn Esriel's . Chaim Sohn Izchak's Kohn Meschullam Sohn Simon Stang Eisik Margolis . Joseph Sohn Izchak's . Esriel Sohn Israel's . Jehuda Sohn Mair's Taussig Hendel Tochter Ascher's Levite R. Löwe . . . Jakob Löwi Schochet Abraham Sohn Abigdor's Elieser Sohn Salomon . Slava Tochter Chaim Pardubitz Bele Tochter Abraham's Kohen Salomon Sohn Gerschom's Hirsch Pollak Baruch Sohn Izchak Weisel Aron Meschullam Sohn Isaias Jehuda Sohn Nathans vulgo Selkeln Jehuda Löbl S. Moses Schames Schabatie Sohn Isaias Levite Israel Sohn Isaias Hurwitz Moses Sohn Joels Moses Sohn Abraham Ketzil Israel Sohn des Salmen Isaias Hurwitz . Abraham Sohn Arons Stroi Mendl Wolf S. David's Joseph Sohn Izchak Melnik 1439 1439 1444 1452 1473 1473 1476 1485 1486 . . . 1495 . . . . 1505 . . . . . . 1510 . . . . . 1521 . . . . . . 1525 . . . . . 1526 . . . . . 1530 . . . . . 1531 . . . . . 1533 . . . . . . 1539 . . . . . 1540 . . . . . 1542 . . . . . » . . . . 1546 . . . . . . 1547 . . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . » . . . . . . 1550 . . . . . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . 1555 . . . . . . 1568 » . . . . . 1571 . . . . . 1572 . . . . 1574 . . . . 1581 . . *) Uvozovačím znaménkem opatřená jména vedle Zunze.
858 K HISTORII ŽIDŮ 1620. . . »Abigedor Kara b. Isac 9 Jjar. . »Joseph b. Jechiel in dem Monat Tammus Josua Sohn Arons . Rosel Tochter Jakob's Kohen . . . Jechiel Sohn Israel's »Joseph b. Isaac 1 Sivan . »Der heilige Abraham b. Jacob, im Monat Jjar, er wurde aus dem Fenster hinabgestürzt*) . . . Rosel Gattin Mordechai's . Gedalja Sohn Salomon's R. Pinchas . . Israel Sohn Esriel's . Chaim Sohn Izchak's Kohn Meschullam Sohn Simon Stang Eisik Margolis . Joseph Sohn Izchak's . Esriel Sohn Israel's . Jehuda Sohn Mair's Taussig Hendel Tochter Ascher's Levite R. Löwe . . . Jakob Löwi Schochet Abraham Sohn Abigdor's Elieser Sohn Salomon . Slava Tochter Chaim Pardubitz Bele Tochter Abraham's Kohen Salomon Sohn Gerschom's Hirsch Pollak Baruch Sohn Izchak Weisel Aron Meschullam Sohn Isaias Jehuda Sohn Nathans vulgo Selkeln Jehuda Löbl S. Moses Schames Schabatie Sohn Isaias Levite Israel Sohn Isaias Hurwitz Moses Sohn Joels Moses Sohn Abraham Ketzil Israel Sohn des Salmen Isaias Hurwitz . Abraham Sohn Arons Stroi Mendl Wolf S. David's Joseph Sohn Izchak Melnik 1439 1439 1444 1452 1473 1473 1476 1485 1486 . . . 1495 . . . . 1505 . . . . . . 1510 . . . . . 1521 . . . . . . 1525 . . . . . 1526 . . . . . 1530 . . . . . 1531 . . . . . 1533 . . . . . . 1539 . . . . . 1540 . . . . . 1542 . . . . . » . . . . 1546 . . . . . . 1547 . . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . » . . . . . . 1550 . . . . . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . 1555 . . . . . . 1568 » . . . . . 1571 . . . . . 1572 . . . . 1574 . . . . 1581 . . *) Uvozovačím znaménkem opatřená jména vedle Zunze.
Strana 859
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 859 1620. Izchak Sohn Isaias Melnik Eisik Margolis Sohn Moses Pawa Tochter Trestel's. Jakob Sohn Nathan's Rachel Tochter Samuel's Kohen Abo More Sohn Elias Chalfen Rofe. Jona Sohn Maier Pfefferkorn . Salomon Geronim Sohn Josua's . Maier Sohn Eliesers. . Menachem Sohn Jakob's . . Sorl Tochter Maier Reitl Mordechai und Bezalel Kohanim Muskat Tochter Chaim Pardubitz Bela Tochter Moses Levite . Izchak Sohn Naphtalis . Elieser Sohn Naphtalis . Moses Aron Sohn Naftali's Salomon Sohn Izchak's Mitá . Frau Niminisl . Abraham Sohn Jechiel's Jakob Sohn Izchak Rofé Nathan Sohn Izchak Rofé Matrona Tochter Isaias Marle Maier Sohn Hirsch's Koppa Jechiel Sohn Josef Jeruschalmi Josef Sohn Israels Hurwitz . Elieser Morawtschek . Petachja Hasofer. Israel Sohn Josef Herinitz Weibel Weisswasser Maier Sohn Joseph's Brandeis Mordechai Sohn Samuel' Meisel Dresil Tochter Izchak Kohen . Pessel Gattin ... Geronims . Sara Gattin Josef's Kohen . . Isaias Löwi Hurwitz Moses Sohn Abraham's Schad Josef Sohn Israel's Kizingen Abigdor Sohn Moses Margolis Chaim Sohn Eisik's Melnik . Seligman Gans . . . . . . . . . 1583 . . . . . . . . » » . . . . 1584 . . . 1585 . . 1586 . . . . . . . . . . . . 1590 » . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . . 1591 » . . . . . . 1593 . . . . . . 1594 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1596 . . . . . . . . . . . . . . » . . . . . 1597 . . . . . 1598 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1599 . . . . . . . . . . . . . 1599 » . . . . . . . . . . . . . 1600 1601 . . . . . . . . . . . . . . . 1602 . . . . . . . » . . . . . . . 1606 . . . . . . . » . . . . 1607 . . . . . . . . . . . . . . . . 1608 . . . . . . . . . . . . » . »
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 859 1620. Izchak Sohn Isaias Melnik Eisik Margolis Sohn Moses Pawa Tochter Trestel's. Jakob Sohn Nathan's Rachel Tochter Samuel's Kohen Abo More Sohn Elias Chalfen Rofe. Jona Sohn Maier Pfefferkorn . Salomon Geronim Sohn Josua's . Maier Sohn Eliesers. . Menachem Sohn Jakob's . . Sorl Tochter Maier Reitl Mordechai und Bezalel Kohanim Muskat Tochter Chaim Pardubitz Bela Tochter Moses Levite . Izchak Sohn Naphtalis . Elieser Sohn Naphtalis . Moses Aron Sohn Naftali's Salomon Sohn Izchak's Mitá . Frau Niminisl . Abraham Sohn Jechiel's Jakob Sohn Izchak Rofé Nathan Sohn Izchak Rofé Matrona Tochter Isaias Marle Maier Sohn Hirsch's Koppa Jechiel Sohn Josef Jeruschalmi Josef Sohn Israels Hurwitz . Elieser Morawtschek . Petachja Hasofer. Israel Sohn Josef Herinitz Weibel Weisswasser Maier Sohn Joseph's Brandeis Mordechai Sohn Samuel' Meisel Dresil Tochter Izchak Kohen . Pessel Gattin ... Geronims . Sara Gattin Josef's Kohen . . Isaias Löwi Hurwitz Moses Sohn Abraham's Schad Josef Sohn Israel's Kizingen Abigdor Sohn Moses Margolis Chaim Sohn Eisik's Melnik . Seligman Gans . . . . . . . . . 1583 . . . . . . . . » » . . . . 1584 . . . 1585 . . 1586 . . . . . . . . . . . . 1590 » . . . . . . . » . . . . . . . . . . . . . . 1591 » . . . . . . 1593 . . . . . . 1594 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1596 . . . . . . . . . . . . . . » . . . . . 1597 . . . . . 1598 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1599 . . . . . . . . . . . . . 1599 » . . . . . . . . . . . . . 1600 1601 . . . . . . . . . . . . . . . 1602 . . . . . . . » . . . . . . . 1606 . . . . . . . » . . . . 1607 . . . . . . . . . . . . . . . . 1608 . . . . . . . . . . . . » . »
Strana 860
860 K HISTORII ŽIDŮ 1620. . . . . . . . . . . . 1609 Jehuda Sohn Bezalel's . Abraham Sohn Salomons . . . . . . . . . . 1610 Perl Tochter Samuel's . . . . . . . . » Kalman Sohn Moses . . . . . . . . . 1613 . David Gans . . . . . . . . . » Jecheskia Schames S. Lamels's . . . . . . . . » Lam Hurwitz . . . . . . . . . » Schemaja Sohn Ebrils Geronim . . . . . . . . 1616 Abraham Sohn Jakob Nathan . . . . . . . . . » Salomon Efraim Lentschitz . . . . . . . . . . 1619 Gal-ed od Koppelmana Liebena.
860 K HISTORII ŽIDŮ 1620. . . . . . . . . . . . 1609 Jehuda Sohn Bezalel's . Abraham Sohn Salomons . . . . . . . . . . 1610 Perl Tochter Samuel's . . . . . . . . » Kalman Sohn Moses . . . . . . . . . 1613 . David Gans . . . . . . . . . » Jecheskia Schames S. Lamels's . . . . . . . . » Lam Hurwitz . . . . . . . . . » Schemaja Sohn Ebrils Geronim . . . . . . . . 1616 Abraham Sohn Jakob Nathan . . . . . . . . . » Salomon Efraim Lentschitz . . . . . . . . . . 1619 Gal-ed od Koppelmana Liebena.
Strana 861
DODATKY 1102. Zpráva o pustých synagogách na Malé straně 1059. a Větším městě. 1059. Mezi Hájkovými zprávami čteme také, že za panování knížete Spytihněva v České zemi mnoho kostelův shořelo od paličů židovských. Když vinníci usvědčeni, potrestáni, ostatní Židé ze země vyhnáni, »za jeho času žádný Žid více v Praze nebyl, domy jich kníže měšťanům, svým služebníkům vzdal a školy obě v Menším městě i Větším městě pusté a prázdné zůstaly.« 1103. Nejisté zprávy o usídlení se Židů na Moravě. 1069. 1069. Uber die Einwanderungen der Juden nach Mähren sind, was wohl auch von den Nachbarlanden gelten kann, keine geschichtliche Daten vorhanden. Indess bezeugen doch Grabsteine älterer Judenstädte, und unter diesen vorzüglich Prossnitz, Boskowitz und Nikolsburg, dass schon im eilften Jahrhunderte jüdische Familien hier heimisch gewesen seien, und wäre den lächerlichen Sagen der Juden zu glauben, so müssten Juden eher denn Christen das Land bewohnt haben, und die Ungrisch Broder Synagoge müsste sich noch aus den Römerzeiten herschreiben. Gewiss ist es, dass Boskowitz im 11. Jahrhundert von Juden be- wohnt war. Noch vor wenigen Jahren war auf dem dortigen Freidhof ein Grabstein, welcher benachrichtigte, es sei diess die Ruhestätte Adelins, des Sohnes Samuels (Schmuels), welcher den 5. Tag des Mondes Nisan im J. 4829 (ungefähr 1069) gestorben. Hormayr's Archiv X. 1819. — 604.
DODATKY 1102. Zpráva o pustých synagogách na Malé straně 1059. a Větším městě. 1059. Mezi Hájkovými zprávami čteme také, že za panování knížete Spytihněva v České zemi mnoho kostelův shořelo od paličů židovských. Když vinníci usvědčeni, potrestáni, ostatní Židé ze země vyhnáni, »za jeho času žádný Žid více v Praze nebyl, domy jich kníže měšťanům, svým služebníkům vzdal a školy obě v Menším městě i Větším městě pusté a prázdné zůstaly.« 1103. Nejisté zprávy o usídlení se Židů na Moravě. 1069. 1069. Uber die Einwanderungen der Juden nach Mähren sind, was wohl auch von den Nachbarlanden gelten kann, keine geschichtliche Daten vorhanden. Indess bezeugen doch Grabsteine älterer Judenstädte, und unter diesen vorzüglich Prossnitz, Boskowitz und Nikolsburg, dass schon im eilften Jahrhunderte jüdische Familien hier heimisch gewesen seien, und wäre den lächerlichen Sagen der Juden zu glauben, so müssten Juden eher denn Christen das Land bewohnt haben, und die Ungrisch Broder Synagoge müsste sich noch aus den Römerzeiten herschreiben. Gewiss ist es, dass Boskowitz im 11. Jahrhundert von Juden be- wohnt war. Noch vor wenigen Jahren war auf dem dortigen Freidhof ein Grabstein, welcher benachrichtigte, es sei diess die Ruhestätte Adelins, des Sohnes Samuels (Schmuels), welcher den 5. Tag des Mondes Nisan im J. 4829 (ungefähr 1069) gestorben. Hormayr's Archiv X. 1819. — 604.
Strana 862
862 K HISTORII ŽIDŮ 1076. 1104. Sečtení Židů v Praze. 1076. Léta 1076 Židé pro své zlé skutky hnáni byli jednak ze všech zemí; pro takovou příčinu vloudilo se jich časy nočními pomalu do Většího i Menšího měst Pražských více než na 7 set, a ti mezi jinými se tajili a to pro tu příčinu, neb kníže málo před tím rozkázal Židům, aby žádných hostinských Židů do svých domů nepřijímali, tak aby tu bydliti měli, než který by přišel přes jeden den toliko, aby tu bydlil, třetího dne aby odšel, a to proto, neb pro předešlého léta suchotu obilí byl veliký nedostatek a chléb draho křesťané kupovali. Když jsou pak uhlídali Pražané, ano Židé mnohem více chleba kupují než prvé, knížeti to oznámili, při tom stěžujíce sobě to, že Židé z jiných zemí vyhnaní k nim přibravše se tu jedí a pijí a draho dělají, a Pra- žanům k žádné nepomáhají živnosti. Kníže hned nazejtří, poslav své úředníky, rozkázal, aby byli všichni Židé, kteří jsou v ohradí měst Pražských, sečteni a tak se jest stalo a nalezeno Židů krom dětí než ode dvou let počítajíc a starších, kteří chléb jedli, pět tisíc a půl tře- tího sta. Kníže slyše podivil se tomu počtu a rozváživ, kterak mnoho chlebů ten počet lidu každého dne snísti může: i rozkázal Židům, aby v jednom měsíci všichni se ven z České země vyhostili, že jich nechce míti než 1000, na tom počtu Česká země že má příliš dosti, pakli by přes ten počet více bylo potom když koli nalezeno, že je chce kázati všecky vyhnati, tak aby ani jeden v té zemi Žid nebyl nalezen. Židé to slyšíce, ač neradi musili se tak zachovati. Hájkova Kronika 135. 1122. 1105. Zpráva o smrti biskupa Heřmana. 1122. O biskupově Heřmanově smrti. Biskup Heřman s světa snide; neb přěd jeho smrtiú hlas přijide, řka: »Ty's byl kázał židy krstíti; proč si přěpustil opěť sě židoviti? Bylo sě tobě zdiú za právo posaditi a tiem-ť bylo křěsťanstva nehaniti. Pojď na súd přěd súdciu pravého, vydaj počet, pastýřiu, z brava svého.« S velikým pláčem s světa snide, Sylvester v biskupstvo vznide. Fontes r. Boh. III. 133. Dalimil: Rýmovaná kronika česká. Viz také Kosmas Fontes II. 183.
862 K HISTORII ŽIDŮ 1076. 1104. Sečtení Židů v Praze. 1076. Léta 1076 Židé pro své zlé skutky hnáni byli jednak ze všech zemí; pro takovou příčinu vloudilo se jich časy nočními pomalu do Většího i Menšího měst Pražských více než na 7 set, a ti mezi jinými se tajili a to pro tu příčinu, neb kníže málo před tím rozkázal Židům, aby žádných hostinských Židů do svých domů nepřijímali, tak aby tu bydliti měli, než který by přišel přes jeden den toliko, aby tu bydlil, třetího dne aby odšel, a to proto, neb pro předešlého léta suchotu obilí byl veliký nedostatek a chléb draho křesťané kupovali. Když jsou pak uhlídali Pražané, ano Židé mnohem více chleba kupují než prvé, knížeti to oznámili, při tom stěžujíce sobě to, že Židé z jiných zemí vyhnaní k nim přibravše se tu jedí a pijí a draho dělají, a Pra- žanům k žádné nepomáhají živnosti. Kníže hned nazejtří, poslav své úředníky, rozkázal, aby byli všichni Židé, kteří jsou v ohradí měst Pražských, sečteni a tak se jest stalo a nalezeno Židů krom dětí než ode dvou let počítajíc a starších, kteří chléb jedli, pět tisíc a půl tře- tího sta. Kníže slyše podivil se tomu počtu a rozváživ, kterak mnoho chlebů ten počet lidu každého dne snísti může: i rozkázal Židům, aby v jednom měsíci všichni se ven z České země vyhostili, že jich nechce míti než 1000, na tom počtu Česká země že má příliš dosti, pakli by přes ten počet více bylo potom když koli nalezeno, že je chce kázati všecky vyhnati, tak aby ani jeden v té zemi Žid nebyl nalezen. Židé to slyšíce, ač neradi musili se tak zachovati. Hájkova Kronika 135. 1122. 1105. Zpráva o smrti biskupa Heřmana. 1122. O biskupově Heřmanově smrti. Biskup Heřman s světa snide; neb přěd jeho smrtiú hlas přijide, řka: »Ty's byl kázał židy krstíti; proč si přěpustil opěť sě židoviti? Bylo sě tobě zdiú za právo posaditi a tiem-ť bylo křěsťanstva nehaniti. Pojď na súd přěd súdciu pravého, vydaj počet, pastýřiu, z brava svého.« S velikým pláčem s světa snide, Sylvester v biskupstvo vznide. Fontes r. Boh. III. 133. Dalimil: Rýmovaná kronika česká. Viz také Kosmas Fontes II. 183.
Strana 863
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 863 Darnach schir starb der pischoff Herman, wenne eyn styme kam 1122. czu ym vnd sprach: »Du hast die Juden heysen tawffen vnd aber czu Juden lassen werden, vnd domit has tu die Cristen in deinem pistum geergert vnd geschant. Kum vor den rechten richter vnd gib re- chunge vmb deine pruder.« Do starb der pischoff mit grossen smerc- zen vnd leyde, vnd an sein stat kam Menhart. Fontes III. str. 283. Dalimil. 1106. Žid Jakub Apella. 1124. Roku toho [1124] přihodilo se. Byl jeden Žid velmi bohatý, kterýž měl 1124. svůj dům v Praze na Újezdě, slavně vystavený, a ten Žid byl ve vě- cech čarodějných nad jiné dospělý, neb někteří o něm píší, že jest měl ducha služebného a ten že by se častokrát ukazoval, an před ním a nikdy vedle něho v lidském způsobu aneb tvářnosti stojí a jedná, jsa jeho věci pomocníkem. I pozdvihl se Žid ten velmi ve své pýše, a kní- žete Vladislava se přidržel a za ním blízko před jinými pány chodil. Když někdy kníže za stolem sedal, Žid od něho nejblíže stával, a toho, aby knížete nejbližší stál, velmi pilen byl; vida protože jest Žid, že v knížecí radě s jinými křesťany býti nemůže, to velmi těžce nesl, neb všecka slova i skutkové knížecí jeho tajni nebyli, krom toho, co se dálo a jednalo v tajné radě. Jednoho času přistoupiv ke knížeti, oznámil jemu, že se chce dáti křtíti, žádaje jeho, aby jemu kmotrem byl, a při tom, že chce knížeti a jeho dvoru veliké hody učiniti. Vladislav na žádost jeho to učinil, žádaje biskupa, aby jeho pokřtil. Také že jest měl svou zvláštní školu, tu, kdež jest nyní klášter sv. Marie Majda- lenské na Újezdě, že z ní chce kapli křesťanskou učiniti, aby jemu ji ve jméno sv. Marie Majdaleny posvětil. To pokřtění a slavné hodo- vání stalo se na den sv. Jakuba apoštola; protož dáno jemu jméno Jakub Apella, jako by řekl bez kůže aneb obřezaný. Ten již jsa kře- sťanem učiněn, v svém zboží a v svých čárách doufání maje, počal ještě více před jinými pány českými předčiti a u knížete tajně na ně sočiti, vymyšlenými řečmi je omlúvaje, skrze to chtě knížeti prvním rádcem býti a již počal svou chytrou radou Židy vzdělávati a křesťany kaziti; křesťanské skutky na oko před křesťany činil, ale židovské ne- věry ze srdce nevypustil v neděli svatou mnohými se věcmi zane- prazdňoval a v sobotu světil, v pátek i v sobotu maso jídal a tak oba zákony zachovával. Taková věc když byla naň dostatečně usvědčena, páni měli jej v ošklivosti a do rady knížecí nikoli jej nechtěli při- pustiti, a on se z toho velmi rozhněval a po svém pokřtění ještě roku nedočkav jedné noci všed do své kaple, oltář od biskupa posvěcený
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 863 Darnach schir starb der pischoff Herman, wenne eyn styme kam 1122. czu ym vnd sprach: »Du hast die Juden heysen tawffen vnd aber czu Juden lassen werden, vnd domit has tu die Cristen in deinem pistum geergert vnd geschant. Kum vor den rechten richter vnd gib re- chunge vmb deine pruder.« Do starb der pischoff mit grossen smerc- zen vnd leyde, vnd an sein stat kam Menhart. Fontes III. str. 283. Dalimil. 1106. Žid Jakub Apella. 1124. Roku toho [1124] přihodilo se. Byl jeden Žid velmi bohatý, kterýž měl 1124. svůj dům v Praze na Újezdě, slavně vystavený, a ten Žid byl ve vě- cech čarodějných nad jiné dospělý, neb někteří o něm píší, že jest měl ducha služebného a ten že by se častokrát ukazoval, an před ním a nikdy vedle něho v lidském způsobu aneb tvářnosti stojí a jedná, jsa jeho věci pomocníkem. I pozdvihl se Žid ten velmi ve své pýše, a kní- žete Vladislava se přidržel a za ním blízko před jinými pány chodil. Když někdy kníže za stolem sedal, Žid od něho nejblíže stával, a toho, aby knížete nejbližší stál, velmi pilen byl; vida protože jest Žid, že v knížecí radě s jinými křesťany býti nemůže, to velmi těžce nesl, neb všecka slova i skutkové knížecí jeho tajni nebyli, krom toho, co se dálo a jednalo v tajné radě. Jednoho času přistoupiv ke knížeti, oznámil jemu, že se chce dáti křtíti, žádaje jeho, aby jemu kmotrem byl, a při tom, že chce knížeti a jeho dvoru veliké hody učiniti. Vladislav na žádost jeho to učinil, žádaje biskupa, aby jeho pokřtil. Také že jest měl svou zvláštní školu, tu, kdež jest nyní klášter sv. Marie Majda- lenské na Újezdě, že z ní chce kapli křesťanskou učiniti, aby jemu ji ve jméno sv. Marie Majdaleny posvětil. To pokřtění a slavné hodo- vání stalo se na den sv. Jakuba apoštola; protož dáno jemu jméno Jakub Apella, jako by řekl bez kůže aneb obřezaný. Ten již jsa kře- sťanem učiněn, v svém zboží a v svých čárách doufání maje, počal ještě více před jinými pány českými předčiti a u knížete tajně na ně sočiti, vymyšlenými řečmi je omlúvaje, skrze to chtě knížeti prvním rádcem býti a již počal svou chytrou radou Židy vzdělávati a křesťany kaziti; křesťanské skutky na oko před křesťany činil, ale židovské ne- věry ze srdce nevypustil v neděli svatou mnohými se věcmi zane- prazdňoval a v sobotu světil, v pátek i v sobotu maso jídal a tak oba zákony zachovával. Taková věc když byla naň dostatečně usvědčena, páni měli jej v ošklivosti a do rady knížecí nikoli jej nechtěli při- pustiti, a on se z toho velmi rozhněval a po svém pokřtění ještě roku nedočkav jedné noci všed do své kaple, oltář od biskupa posvěcený
Strana 864
864 K HISTORII ŽIDŮ 1134. rozbořil a svátosti, kteréž tam biskup vložil vzav, hdo svéo záchodu vhodil. Takového rouhače a posmívače svaté víry křesťanské kníže božským a biskupovým a některých pánů ponuknutím jíti kázal, a dal do tvrdého vězení vsaditi. Kterýž když se těch i jiných nešlechetností vyznal, na den sv. Marie Majdalenské, poslav své služebníky, kázal jeho statek pobrati a do své vnésti pokladnice. Ach kterak tu velmi mnoho, mimo všecku lidskou naději, mamony nepravosti nalezeno, a do komory knížecí s podivením uloženo. Jiní pak Židé, jiní jeho spolu- tovaryši v nešlechetnosti, rozličně sem i tam běhajíce, radám knížecím i knížeti rozličné a znamenité dary za jeho osvobození nosili, obávajíce se, aby mučen nebyl a kníže aby jemu hlavu stíti nekázal, sebrali s sebe sumu a knížeti dali 3000 hřiven stříbra a 100 hřiven zlata. To kníže od nich přijav lotra pustiti a ven ze země vyhnati kázal, a což kdokoli z křesťanů mezi židy zastaveno měl všecko to kníže z té sumy kázal vyplatiti a chudině navrátiti, přikázav, aby více žádný z křesťanů ničím židům nesloužil ani jim jakého pohodlí činil. Viz č. 13. Kronika česká od Hájka 168. 1107. Zpráva o potrestání Židů pro zabití kře- sťanských dítek. 1134. Tehdy také Židie křěsťanské dietky zbichu, a to na ně usvědčichu. Kněz je káza všěcky zbíti a jich domy rozpleniti. A když Židy tepiechu a jich domy pleniechu, v jich škole nalezú hada velikého, ve všiej zemi nevídáno takého. Věděli-li sú o něm Židie či nevěděli, nikomému sú toho nepověděli. Fontes r. boh. III. 137. Dalimil, Rýmovaná kroniha česká. 1134. 1142. 1108. Zpráva o vyhoření synagogy v podhradí Praž- ském. 1142. Eodem anno [1142] synagoga Judaeorum et multa aedificia com- busta sunt in suburbio Pragensi. Visus est serpens volare. Téhož léta [1142] shořela jest škola židovská a mnoho stavení v podhradí Pražském. Bylo viděti lítati hada. Monachi Sazaviensis confirmatio Cosmae. Fontes rerum boh. II. 261.
864 K HISTORII ŽIDŮ 1134. rozbořil a svátosti, kteréž tam biskup vložil vzav, hdo svéo záchodu vhodil. Takového rouhače a posmívače svaté víry křesťanské kníže božským a biskupovým a některých pánů ponuknutím jíti kázal, a dal do tvrdého vězení vsaditi. Kterýž když se těch i jiných nešlechetností vyznal, na den sv. Marie Majdalenské, poslav své služebníky, kázal jeho statek pobrati a do své vnésti pokladnice. Ach kterak tu velmi mnoho, mimo všecku lidskou naději, mamony nepravosti nalezeno, a do komory knížecí s podivením uloženo. Jiní pak Židé, jiní jeho spolu- tovaryši v nešlechetnosti, rozličně sem i tam běhajíce, radám knížecím i knížeti rozličné a znamenité dary za jeho osvobození nosili, obávajíce se, aby mučen nebyl a kníže aby jemu hlavu stíti nekázal, sebrali s sebe sumu a knížeti dali 3000 hřiven stříbra a 100 hřiven zlata. To kníže od nich přijav lotra pustiti a ven ze země vyhnati kázal, a což kdokoli z křesťanů mezi židy zastaveno měl všecko to kníže z té sumy kázal vyplatiti a chudině navrátiti, přikázav, aby více žádný z křesťanů ničím židům nesloužil ani jim jakého pohodlí činil. Viz č. 13. Kronika česká od Hájka 168. 1107. Zpráva o potrestání Židů pro zabití kře- sťanských dítek. 1134. Tehdy také Židie křěsťanské dietky zbichu, a to na ně usvědčichu. Kněz je káza všěcky zbíti a jich domy rozpleniti. A když Židy tepiechu a jich domy pleniechu, v jich škole nalezú hada velikého, ve všiej zemi nevídáno takého. Věděli-li sú o něm Židie či nevěděli, nikomému sú toho nepověděli. Fontes r. boh. III. 137. Dalimil, Rýmovaná kroniha česká. 1134. 1142. 1108. Zpráva o vyhoření synagogy v podhradí Praž- ském. 1142. Eodem anno [1142] synagoga Judaeorum et multa aedificia com- busta sunt in suburbio Pragensi. Visus est serpens volare. Téhož léta [1142] shořela jest škola židovská a mnoho stavení v podhradí Pražském. Bylo viděti lítati hada. Monachi Sazaviensis confirmatio Cosmae. Fontes rerum boh. II. 261.
Strana 865
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 865 1109. L. 1163 bylo 27 Židů v Opavě popraveno pro 1163. podezření, že studně otrávili. 1163 Hormayr's Archiv X. 1819 str. 604. 1110. Zpráva o Jekutielu b. Jehuda ha Cohen. Po 1250. 1250. Jekutiel b. Jehuda ha-Cohen, oder Salman der Nakdan, lebte in Prag, wahrscheinlich in der zweiten Hälfte des dreizehnten Säculums. Mit Benutzung von sechs guten alten spanischen Codices besorgte er einen correcten, gehörig vocalisirten und accentuirten Text vom Pen- tateuch und dem Buche Esther, welche beide in den Synagogal-Lecti- onen aus unpunctirten Rollen vorgelesen werden, und das Ergebniss seiner Arbeit legte er in dem Buche »das Auge des Lectors« nieder. Zunz, Zur Geschichte u. Literatur. 1111. Zprávy o šlechtici Všeslavovi.. 1252. 1252. Léta ot narozenie Jezu Krista milostivého po tisiúciu po dvú stú po pěti dcát druhého svatého života paní Sdislava s světa snide, pro niuž pracným veliká útěcha příde. Pět mrtvých vzkriesila, mnoho slepých prosvietila, chromých a malomocných mnoho uzdravila, nad jinými pracnými veliké pomoci činila. Sta sě, že pan Všeslav, šed k Židóm, židovku podávi, pak Žid, v dóm jej přilúdiv, do smrti jej zadávi. Přietelé jeho pomstichu a proň mnoho Židóv zbichu. Král ty všěcky chtieše zbíti, musichu všickni z země jíti. Pak miłosti královy dobychu a s Židy sě umłuvichu. Ale Židy že bíti směli, proto sú koblúk židovský na ščít vzěli. Fontes r. boh. III. 183. Dalimil, Rýmovaná kronika česká. Im Jahre 5 des 6. Jahrtausends, im 14. Regierungsjahre des böhmi- schen Königs Wenzel, hat einer von den Hofdienern des Königs ein jüdisches Mädchen geschändet und sie hierauf, weil sie geschrieen, mit dem Schwerte erschlagen. Man wusste anfgangs nicht, wer diese Schand- that begangen, bis endlich nach genauer Untersuchung der Thäter 55
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 865 1109. L. 1163 bylo 27 Židů v Opavě popraveno pro 1163. podezření, že studně otrávili. 1163 Hormayr's Archiv X. 1819 str. 604. 1110. Zpráva o Jekutielu b. Jehuda ha Cohen. Po 1250. 1250. Jekutiel b. Jehuda ha-Cohen, oder Salman der Nakdan, lebte in Prag, wahrscheinlich in der zweiten Hälfte des dreizehnten Säculums. Mit Benutzung von sechs guten alten spanischen Codices besorgte er einen correcten, gehörig vocalisirten und accentuirten Text vom Pen- tateuch und dem Buche Esther, welche beide in den Synagogal-Lecti- onen aus unpunctirten Rollen vorgelesen werden, und das Ergebniss seiner Arbeit legte er in dem Buche »das Auge des Lectors« nieder. Zunz, Zur Geschichte u. Literatur. 1111. Zprávy o šlechtici Všeslavovi.. 1252. 1252. Léta ot narozenie Jezu Krista milostivého po tisiúciu po dvú stú po pěti dcát druhého svatého života paní Sdislava s světa snide, pro niuž pracným veliká útěcha příde. Pět mrtvých vzkriesila, mnoho slepých prosvietila, chromých a malomocných mnoho uzdravila, nad jinými pracnými veliké pomoci činila. Sta sě, že pan Všeslav, šed k Židóm, židovku podávi, pak Žid, v dóm jej přilúdiv, do smrti jej zadávi. Přietelé jeho pomstichu a proň mnoho Židóv zbichu. Král ty všěcky chtieše zbíti, musichu všickni z země jíti. Pak miłosti královy dobychu a s Židy sě umłuvichu. Ale Židy že bíti směli, proto sú koblúk židovský na ščít vzěli. Fontes r. boh. III. 183. Dalimil, Rýmovaná kronika česká. Im Jahre 5 des 6. Jahrtausends, im 14. Regierungsjahre des böhmi- schen Königs Wenzel, hat einer von den Hofdienern des Königs ein jüdisches Mädchen geschändet und sie hierauf, weil sie geschrieen, mit dem Schwerte erschlagen. Man wusste anfgangs nicht, wer diese Schand- that begangen, bis endlich nach genauer Untersuchung der Thäter 55
Strana 866
866 K HISTORII ŽIDŮ 1252. eruirt wurde. Der Vater des unglücklichen Mädchens lud einen lieder- lichen Menschen zu sich, berauschte ihn, damit er den Hofdiener des Königs erschlage. Die Anverwandten des erschlagenen adeligen Herrn und die Juden kamen vor den König zu Gerichte, der König aber er- kannte das Recht dem Juden zu. Hierauf unterredeten sich vierund- zwanzig von den Häuptern und Vornehmsten des Landes und kamen überein, einen anderen König zu wählen, der König aber liess alle gefangen nehmen und hinrichten, worauf sein Ingrimm sich legte (Borek)*) p. 112). Zemach David od Grünwalda. Viz. č. 23. 1302. 1112. V listině jmenovaní vysvědčují, že vdova po Židu Muslínovi úplně narovnala se s křižovníky v Praze v příčině dlužné jí jistiny i úroků V Praze, 9. srpna 1302. Nos Henricus judex, Conradus Znoymensis, Matheus de Egra, Johannes de Gallis, Nycolaus de Tafelrunge, Conradus de Riczano, Sypoto de Benessow, Henricus scriptor, Bethelhemus de Turri, Nycolaus Geunoheri, Pillungus Hiltmarus Fridingeri, Henricus Negelini, cives iurati civitatis Pragensis recognoscimus tenore presencium protestantes, quod relicta Muslini Judei, Avigdor gener eius et heredes quidam eius Muslini nec non ceteri amici eorum, Judei civitatis Pragensis, in nostra presencia constituti fassi sunt coram nobis publice, quod computatione racionabili, prehabita diligencia super quadam pecunia et usuris eis exsolvendis honorabiles viros summum magistrum Fridericum commen- datorem totumque conventum fratrum domus hospitalis Prage in pede pontis ordinis fratrum Stelliferorum cum cruce et successores eorum, quicunque fuerint, deo in monasterio s. Petri famulantes a solutione capitalis pecunie cuiuslibet et de usuris omnibus, que supra excreve- rant a temporibus retroactis usque ad datam presentium, dimiserunt liberos et solutos, asserentes coram nobis, quod de premissis omnibus videlicet pecunia capitali et usuris omnibus eis per dictos fratres sit satisfactum integraliter et ex toto, et quod iidem Judei vel successores eorum per se vel interpositas personas de predictis capitali pecunia et usuris nunquam contra predictos fratres et successores eorum ali- quam accionem, questionem vel impetracionem movere de cetero de- beant vel habere. Ceterum si sepedicti Judei vel eorum successores aliquas litteras spacio temporis procedente in ipsorum potestate inve- nirent, per quas a dictis fratribus pecuniam vel usuras vellent aliquas extorquere, illas litteras, qualescumque fuerint, una cum dictis Judeis *) Martin Borek war Arzt in Breslau und gab in Wittenberk im Jahre 1587 sein Werk über die Geschichte Böhmens heraus.
866 K HISTORII ŽIDŮ 1252. eruirt wurde. Der Vater des unglücklichen Mädchens lud einen lieder- lichen Menschen zu sich, berauschte ihn, damit er den Hofdiener des Königs erschlage. Die Anverwandten des erschlagenen adeligen Herrn und die Juden kamen vor den König zu Gerichte, der König aber er- kannte das Recht dem Juden zu. Hierauf unterredeten sich vierund- zwanzig von den Häuptern und Vornehmsten des Landes und kamen überein, einen anderen König zu wählen, der König aber liess alle gefangen nehmen und hinrichten, worauf sein Ingrimm sich legte (Borek)*) p. 112). Zemach David od Grünwalda. Viz. č. 23. 1302. 1112. V listině jmenovaní vysvědčují, že vdova po Židu Muslínovi úplně narovnala se s křižovníky v Praze v příčině dlužné jí jistiny i úroků V Praze, 9. srpna 1302. Nos Henricus judex, Conradus Znoymensis, Matheus de Egra, Johannes de Gallis, Nycolaus de Tafelrunge, Conradus de Riczano, Sypoto de Benessow, Henricus scriptor, Bethelhemus de Turri, Nycolaus Geunoheri, Pillungus Hiltmarus Fridingeri, Henricus Negelini, cives iurati civitatis Pragensis recognoscimus tenore presencium protestantes, quod relicta Muslini Judei, Avigdor gener eius et heredes quidam eius Muslini nec non ceteri amici eorum, Judei civitatis Pragensis, in nostra presencia constituti fassi sunt coram nobis publice, quod computatione racionabili, prehabita diligencia super quadam pecunia et usuris eis exsolvendis honorabiles viros summum magistrum Fridericum commen- datorem totumque conventum fratrum domus hospitalis Prage in pede pontis ordinis fratrum Stelliferorum cum cruce et successores eorum, quicunque fuerint, deo in monasterio s. Petri famulantes a solutione capitalis pecunie cuiuslibet et de usuris omnibus, que supra excreve- rant a temporibus retroactis usque ad datam presentium, dimiserunt liberos et solutos, asserentes coram nobis, quod de premissis omnibus videlicet pecunia capitali et usuris omnibus eis per dictos fratres sit satisfactum integraliter et ex toto, et quod iidem Judei vel successores eorum per se vel interpositas personas de predictis capitali pecunia et usuris nunquam contra predictos fratres et successores eorum ali- quam accionem, questionem vel impetracionem movere de cetero de- beant vel habere. Ceterum si sepedicti Judei vel eorum successores aliquas litteras spacio temporis procedente in ipsorum potestate inve- nirent, per quas a dictis fratribus pecuniam vel usuras vellent aliquas extorquere, illas litteras, qualescumque fuerint, una cum dictis Judeis *) Martin Borek war Arzt in Breslau und gab in Wittenberk im Jahre 1587 sein Werk über die Geschichte Böhmens heraus.
Strana 867
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 867 protestamur et dicimus esse falsas et calumpniose aquisitas vel inventas 1302. et nullius penitus fortiter roboris firmitatem [habentes]. Testes huius rei sunt: Baruch, Wogel, Isac, Swargeweramus, Judei civitatis Pragensis. Nos rei ad instantiam predictorum magistri Friderici et suorum fratrum presentes litteras in testimonium predictorum conscribi fecimus et si- gilli civitatis munimine communiri. Actum et datum Prage anno domini M CCC-II°, quinto Idus Augusti. Orig. v arch. kříž. v Praze. 1316. 1113. Zpráva o ohni v Praze. 1316. Léta toho na den svatého Tiburcí ohněm domácím, kterýž vyšel z židovské ulice, z domu jednoho Žida, jenž slul Levi Natan, polovice města Prahy od strany polední shořelo až do brány Zde- razské, kteráž jest blízko kaply svatého Martina ve zdi městské. Po témž ohni dvanáctý den nedaleko odtud opět jako prvé zapálilo se tak, až ta druhá strana, v kteréž jest kostel svatého Valentina, se všemi kaplami i kostely až do též brány Zderazské shořela, takže žádného domu celého nezuostalo, rathúz i dvuor královský i jiné všecko týž oheň pohubil. O témž ohni rozličná sú byla u lidí domnívání, někteří pravili, že by to Židé zúmyslně v ten den větrný učinili, jiní, že by se to z příhody stalo, a tak o počátku té zlé příhody žádný nic jistého pověděti neuměl. A Židuov se mnoho pryč z Prahy (neb se báli po- kuty) rozběhlo. Viz č. 48. Hájek, Kronika č. 1114. Král Jan dal biskupu Olomouckému Konrá- 1322. dovi právo, aby po jedné rodině židovské usaditi mohl ve čtyrech městech svého biskupství. 1322. Hormayer, Archiv X. 1115. Židům přísaha ustanovena na rozkaz krále 1324. Jana. 1324. Toho času, když se ty věci tak dály a král Český sem i tam jezdil, v Čechách opět počaly býti nevole a mnozí loupežové, okla- mávání rozličná, a Židé najvíce pod tím svých užitkuov hledali, lichvami rozličnými a chytře vymyšlenými příčinami lid český oklamávali a zvláště v Praze skrze falešné svědky a křivé a jakés podvodné přísahy lidi netoliko oklamávali, ale i o znamenité a veliké připravovali statky, tak že mnozí z měšťanuov i z vladyk měvše statky, skrze Židy tak ochudili, že žebrati chleba musili. Taková věc když byla na krále
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 867 protestamur et dicimus esse falsas et calumpniose aquisitas vel inventas 1302. et nullius penitus fortiter roboris firmitatem [habentes]. Testes huius rei sunt: Baruch, Wogel, Isac, Swargeweramus, Judei civitatis Pragensis. Nos rei ad instantiam predictorum magistri Friderici et suorum fratrum presentes litteras in testimonium predictorum conscribi fecimus et si- gilli civitatis munimine communiri. Actum et datum Prage anno domini M CCC-II°, quinto Idus Augusti. Orig. v arch. kříž. v Praze. 1316. 1113. Zpráva o ohni v Praze. 1316. Léta toho na den svatého Tiburcí ohněm domácím, kterýž vyšel z židovské ulice, z domu jednoho Žida, jenž slul Levi Natan, polovice města Prahy od strany polední shořelo až do brány Zde- razské, kteráž jest blízko kaply svatého Martina ve zdi městské. Po témž ohni dvanáctý den nedaleko odtud opět jako prvé zapálilo se tak, až ta druhá strana, v kteréž jest kostel svatého Valentina, se všemi kaplami i kostely až do též brány Zderazské shořela, takže žádného domu celého nezuostalo, rathúz i dvuor královský i jiné všecko týž oheň pohubil. O témž ohni rozličná sú byla u lidí domnívání, někteří pravili, že by to Židé zúmyslně v ten den větrný učinili, jiní, že by se to z příhody stalo, a tak o počátku té zlé příhody žádný nic jistého pověděti neuměl. A Židuov se mnoho pryč z Prahy (neb se báli po- kuty) rozběhlo. Viz č. 48. Hájek, Kronika č. 1114. Král Jan dal biskupu Olomouckému Konrá- 1322. dovi právo, aby po jedné rodině židovské usaditi mohl ve čtyrech městech svého biskupství. 1322. Hormayer, Archiv X. 1115. Židům přísaha ustanovena na rozkaz krále 1324. Jana. 1324. Toho času, když se ty věci tak dály a král Český sem i tam jezdil, v Čechách opět počaly býti nevole a mnozí loupežové, okla- mávání rozličná, a Židé najvíce pod tím svých užitkuov hledali, lichvami rozličnými a chytře vymyšlenými příčinami lid český oklamávali a zvláště v Praze skrze falešné svědky a křivé a jakés podvodné přísahy lidi netoliko oklamávali, ale i o znamenité a veliké připravovali statky, tak že mnozí z měšťanuov i z vladyk měvše statky, skrze Židy tak ochudili, že žebrati chleba musili. Taková věc když byla na krále
Strana 868
868 K HISTORII ŽIDŮ 1324. vznešena, kázal takové věci spravedlivě vyhledávati a opatrovati, až jsou skrze to někteří z bohatých Židuov byli i ohněm trápeni, a ti divné věci prvé v té zemi neslýchané vyznali, kterak jsú lidi připra- vovali (ty, jenž jim věřili) o jich statky. Král povolav do své rady lidí múdřejších, světských i duchovních, rozkázal aby při svých soudech těžší přísahy vydávali Židům než křesťanům. I zůstáno jest na tom, aby Židům v Cechách, jestliže by čím takovým nařčeni byli, a oni toho jistým a pravým nemohli odvésti svědomím, přísaha, kteráž jest na- psána v knihách a v právích Justiniana císaře, kteráž slove dvénásobní aneb větší přísaha, aby jim vydána byla, a Žid, kterýž by ji vykonal, zadost aby své přísaze učinil. Kterážto přísaha aby takto a tím způ- sobem učiněna byla, jakž se tuto píše slovo od slova. Žid každý má přísahati sám druhý a to takto: Ten Žid, kterýž přísahá má státi bosýma nohama na sviňské kuoži vnově odřené toliko v košili, a druhý Žid má státi proti němu na zemi a tvrditi jeho přísahu. Přisahající má takto mluviti. Jakož jsem narčen od N., že jsem statek jeho, totiž klenoty tyto a tyto, šaty tyto a tyto, tak jakž jest od něho N. mlu- veno a proti mně vedeno, k sobě přijal a jej mám a o něm vím: i přisahám pánu Bohu, kterýž stvořil nebe a zemi i všecky věci, kteréž v nich jsú, přisahám skrze všecka jeho jména svatá, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisahám skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest sám Buoh svou pravou rukou napsal, a mně křivě přisahati zapověděl, že já toho statku N. nemám, ani těch klenotuov, ani šatuov, jakž on N. praví, a nic jsem od něho N. ani od žádného jiného toho k sobě nepřijal a toho nemám, aniž jsem měl, toho mi dopomáhej Buoh, jenž jest počátek i konec, jehož jest jméno Adonai. Tehdy druhý Žid stoje, proti němu má říci: N. jakož jsi přísahu učinil, že tím statkem N. nejsi vinen a jeho k sobě že jsi nepřijal, aniž jsi jeho v své zprávě choval, ani v svých stěnách, ani v svých zdech ani v své zemi, ani žádná čeleď tvá: jestli že právě přisahals, tak tobě Buoh pomáhej, ten kterýž stvořil z ničehož nebe i zemi, hory i doly, povětří i vody, listí i trávu, také i tebe. Jestliže neprávě a křivě přisahals, dejž pán Buoh tobě za dobrořečení zlořečení, tak aby tobě tvá modlitba, kteráž jest v knihách Tafrkassim napsaná, nic neprospěla, a aby na tebe žádná milost boží nepřišla, ale aby usechl jako hory Gelboe, kteréž proklel David, na kterýchž zamordován jest Saul a tři synové jeho, ale aby tě napadlo Malchymelech a přestoupilo na tě jako na Gezy málomocenství Namanovo, a aby na tě přišla Iskopa, též i na tvú ženu i na tvé děti, i na tvůj všecken rod. Jestliže křivě přisahals, dejž Buoh aby na tě padala síra, smóla a oheň plápolající,
868 K HISTORII ŽIDŮ 1324. vznešena, kázal takové věci spravedlivě vyhledávati a opatrovati, až jsou skrze to někteří z bohatých Židuov byli i ohněm trápeni, a ti divné věci prvé v té zemi neslýchané vyznali, kterak jsú lidi připra- vovali (ty, jenž jim věřili) o jich statky. Král povolav do své rady lidí múdřejších, světských i duchovních, rozkázal aby při svých soudech těžší přísahy vydávali Židům než křesťanům. I zůstáno jest na tom, aby Židům v Cechách, jestliže by čím takovým nařčeni byli, a oni toho jistým a pravým nemohli odvésti svědomím, přísaha, kteráž jest na- psána v knihách a v právích Justiniana císaře, kteráž slove dvénásobní aneb větší přísaha, aby jim vydána byla, a Žid, kterýž by ji vykonal, zadost aby své přísaze učinil. Kterážto přísaha aby takto a tím způ- sobem učiněna byla, jakž se tuto píše slovo od slova. Žid každý má přísahati sám druhý a to takto: Ten Žid, kterýž přísahá má státi bosýma nohama na sviňské kuoži vnově odřené toliko v košili, a druhý Žid má státi proti němu na zemi a tvrditi jeho přísahu. Přisahající má takto mluviti. Jakož jsem narčen od N., že jsem statek jeho, totiž klenoty tyto a tyto, šaty tyto a tyto, tak jakž jest od něho N. mlu- veno a proti mně vedeno, k sobě přijal a jej mám a o něm vím: i přisahám pánu Bohu, kterýž stvořil nebe a zemi i všecky věci, kteréž v nich jsú, přisahám skrze všecka jeho jména svatá, kteráž napsal Mojžíš, služebník jeho, přisahám skrze patery knihy Mojžíšovy, v nichž jest napsáno desatero přikázání jeho, kteréž jest sám Buoh svou pravou rukou napsal, a mně křivě přisahati zapověděl, že já toho statku N. nemám, ani těch klenotuov, ani šatuov, jakž on N. praví, a nic jsem od něho N. ani od žádného jiného toho k sobě nepřijal a toho nemám, aniž jsem měl, toho mi dopomáhej Buoh, jenž jest počátek i konec, jehož jest jméno Adonai. Tehdy druhý Žid stoje, proti němu má říci: N. jakož jsi přísahu učinil, že tím statkem N. nejsi vinen a jeho k sobě že jsi nepřijal, aniž jsi jeho v své zprávě choval, ani v svých stěnách, ani v svých zdech ani v své zemi, ani žádná čeleď tvá: jestli že právě přisahals, tak tobě Buoh pomáhej, ten kterýž stvořil z ničehož nebe i zemi, hory i doly, povětří i vody, listí i trávu, také i tebe. Jestliže neprávě a křivě přisahals, dejž pán Buoh tobě za dobrořečení zlořečení, tak aby tobě tvá modlitba, kteráž jest v knihách Tafrkassim napsaná, nic neprospěla, a aby na tebe žádná milost boží nepřišla, ale aby usechl jako hory Gelboe, kteréž proklel David, na kterýchž zamordován jest Saul a tři synové jeho, ale aby tě napadlo Malchymelech a přestoupilo na tě jako na Gezy málomocenství Namanovo, a aby na tě přišla Iskopa, též i na tvú ženu i na tvé děti, i na tvůj všecken rod. Jestliže křivě přisahals, dejž Buoh aby na tě padala síra, smóla a oheň plápolající,
Strana 869
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 869 jako padala na Sodomu devět dní a devět nocí, a aby tě spálil oheň 1324. jako Nadaba a Abiu, a jako padesát mužův na žádost Eliáše pro- roka, a aby země tvé křivé přísahy snésti nemohla, ale tebe jako Datana a Abirona živě pozřela. Jestliže křivě přisaháš, dejž pán Buoh, aby tvé děti, i tvoji všickni přátelé i tvůj rod nepřišli mezi děti Abra- hamovy, a ty aby nikdá nepřišel do Jerusaléma, a Mojžíš v budoucím životě aby tobě nedal jísti Šerabara a Leuiacham. Tak tobě pomáhe Buoh věčný, jehož jest svaté jméno Adonay. Amen. Kronika česká od V. Hájka z Libočan. 1116. R. 1336 vynutil zemský hejtman J. z Bozkovic 1386. na židovských obcích v Brně a Hradišti 1500 hřiven stříbra pro krále Jana. Hormayr's Archiv X. 1819, 612. 1117. Král Jan rozdaroval v synagoze a kostele sv. 1336. Víta uloupené peníze a stříbro. 1336. Toho roku přihodilo se, že Zidé pražští někteří spolu se svadivše, jedni na druhé mnoho tajných a nešlechetných věcí vynášeli. Král o tom vzav, co se mezi Židy děje, zprávu, a že oni křesťanských dětí krev vylévají, kostely kradmo a nočně odmykají a kostelní věci ven vynášejí, mnozí z nich vzdělavše se lékaři lidi hojí a pod tím je hubiti a tráviti obyčej mají, kázal jich 8 nejznamenitějších jíti a mučiti a oni mnohé divné své nešlechetnosti na sebe i na jiné vyznali; i zjímáno jich 45, kteříž, když se též ve všem seznali, kázal je král všecky ohněm spáliti a jiní se všichni rozběhli. Třetího dne kázal král v jich škole kopati a hledati pokladův. I jest nalezeno 115 hřiven zlata, 3000 hřiven stříbra a 7000 hřiven české mince a jiných mnoho klenotů. To všecko kázal král do své komory pobrati, a odtud štědře daroval své Němečky. A Čechové vidouce, že se to ven ze země nese, těžce to vážili, a Němci uvnadivše se v to na tom dosti míti nechtěli. Na to krále navedli, aby kázal okolo hrobů sv. Vojtěcha i sv. Václava kopati, také i v sakristii i v divisoři. A on tak učinil a když nic nenalezl, rozhněval se a kázal vzíti z kostela pražského 12 obrazů apoštolských, jenž byli stříbrní a tak velicí jako veliký člověk, kteréž nedávno syn jeho Karel, shro- máždiv peníze z almužen a z odúmrtí kázal slíti a u hrobu sv. Václava je postaviti. Nějaký pak Jindřich z Altdorfu, rodem z Němec, jenž byl jako přední rada královská, ten těch věcí byl nejpilnější původ a sám těch obrazů pomáhal do komory královské nositi. Viz č. 73. Kronika česká od Hájka. 304.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 869 jako padala na Sodomu devět dní a devět nocí, a aby tě spálil oheň 1324. jako Nadaba a Abiu, a jako padesát mužův na žádost Eliáše pro- roka, a aby země tvé křivé přísahy snésti nemohla, ale tebe jako Datana a Abirona živě pozřela. Jestliže křivě přisaháš, dejž pán Buoh, aby tvé děti, i tvoji všickni přátelé i tvůj rod nepřišli mezi děti Abra- hamovy, a ty aby nikdá nepřišel do Jerusaléma, a Mojžíš v budoucím životě aby tobě nedal jísti Šerabara a Leuiacham. Tak tobě pomáhe Buoh věčný, jehož jest svaté jméno Adonay. Amen. Kronika česká od V. Hájka z Libočan. 1116. R. 1336 vynutil zemský hejtman J. z Bozkovic 1386. na židovských obcích v Brně a Hradišti 1500 hřiven stříbra pro krále Jana. Hormayr's Archiv X. 1819, 612. 1117. Král Jan rozdaroval v synagoze a kostele sv. 1336. Víta uloupené peníze a stříbro. 1336. Toho roku přihodilo se, že Zidé pražští někteří spolu se svadivše, jedni na druhé mnoho tajných a nešlechetných věcí vynášeli. Král o tom vzav, co se mezi Židy děje, zprávu, a že oni křesťanských dětí krev vylévají, kostely kradmo a nočně odmykají a kostelní věci ven vynášejí, mnozí z nich vzdělavše se lékaři lidi hojí a pod tím je hubiti a tráviti obyčej mají, kázal jich 8 nejznamenitějších jíti a mučiti a oni mnohé divné své nešlechetnosti na sebe i na jiné vyznali; i zjímáno jich 45, kteříž, když se též ve všem seznali, kázal je král všecky ohněm spáliti a jiní se všichni rozběhli. Třetího dne kázal král v jich škole kopati a hledati pokladův. I jest nalezeno 115 hřiven zlata, 3000 hřiven stříbra a 7000 hřiven české mince a jiných mnoho klenotů. To všecko kázal král do své komory pobrati, a odtud štědře daroval své Němečky. A Čechové vidouce, že se to ven ze země nese, těžce to vážili, a Němci uvnadivše se v to na tom dosti míti nechtěli. Na to krále navedli, aby kázal okolo hrobů sv. Vojtěcha i sv. Václava kopati, také i v sakristii i v divisoři. A on tak učinil a když nic nenalezl, rozhněval se a kázal vzíti z kostela pražského 12 obrazů apoštolských, jenž byli stříbrní a tak velicí jako veliký člověk, kteréž nedávno syn jeho Karel, shro- máždiv peníze z almužen a z odúmrtí kázal slíti a u hrobu sv. Václava je postaviti. Nějaký pak Jindřich z Altdorfu, rodem z Němec, jenž byl jako přední rada královská, ten těch věcí byl nejpilnější původ a sám těch obrazů pomáhal do komory královské nositi. Viz č. 73. Kronika česká od Hájka. 304.
Strana 870
870 K HISTORII ŽIDŮ 1338. 1118. Zpráva, že Židé v Kouřimi pohaněli hostii a proto zbiti. 1338. Et in civitate Curimensi eodem tempore [1338] corpus Christi fuit revelatum a perfidis Judeis verberibus concussum et cruentatum, unde miseri Judei in regno Boemie et in aliis terris ferro et igne variisque modis fuerunt interempti. Et mirum est, quod de corporibus eorum, cum vulnerarentur aut mutilarentur, sanguis non emanavit. Viz č. 74. Fontes rer. boh. IV. 426. (Kronika Fr. Pražského.) 1348. 1119. Studenti a kolleje v ulici Židovské. 1348. Znamenav pak Karel, že se tudy a skrze to učení město Pražské bleskem slávy osvěcuje, kázal Židům, aby se ven z Prahy stěhovali, a ty židovské domy dal k bydlení študentům. A v té ulici židovské kázal postaviti 3 veliké kolleje, jednu na rohu zadkem ke kostelu sv. Mikuláše, a ta slula kollej v domě Lazarově, a tu jest nyní žid Muňka; druhou nad branou židovskou, kteráž jest na východ slunce proti domu konventskému kláštera sv. Ducha, a ta slula kollej Jakubova, proto, neb tu prvé bydlil žid Jakub příjmím Kralík; fřetí nedaleko od brány západní zadkem k řece jdouc k sv. Valentinu a ta slula kollej u Erbův, neb mnohých knížat a pánů byli tu erbové namalováni. Kronika česká od Hájka. 319. 1348. 1120. Usnesení synody Pražské l. 1348 o Židech. De Judaeis. Etsi Judaeos, quos perpetua culpa perpetuae servituti subjecit, pietas christiana receptat & sustineat cohabitationem illorum, ingrati tamen esse non debent, ut reddant christianis pro gratia contumeliam, & de familiaritate contemptum & illam retributionem impendant, quam juxta vulgare proverbium: mus in pera, serpens in gremio & ignis in sinu, suis consueverunt hospitibus exhibere. Accepimus autem, quod Judaei christianas puerorum suorum nutrices, quod non tantùm dicere, sed etiam nefandum est cogitare, cum illas recipere corpus & sangui- nem Jesu Christi contingit, per triduum antequam eos lactent, lac effundere faciunt in latrinam. Alia insuper contra fidem catholicam detestabilia & inaudita committunt, propter quae fidelibus est verendum, ne divinam indignationem incurrant, cum eos perpetrare sustinent, quae fidei nostrae confusionem inducunt.
870 K HISTORII ŽIDŮ 1338. 1118. Zpráva, že Židé v Kouřimi pohaněli hostii a proto zbiti. 1338. Et in civitate Curimensi eodem tempore [1338] corpus Christi fuit revelatum a perfidis Judeis verberibus concussum et cruentatum, unde miseri Judei in regno Boemie et in aliis terris ferro et igne variisque modis fuerunt interempti. Et mirum est, quod de corporibus eorum, cum vulnerarentur aut mutilarentur, sanguis non emanavit. Viz č. 74. Fontes rer. boh. IV. 426. (Kronika Fr. Pražského.) 1348. 1119. Studenti a kolleje v ulici Židovské. 1348. Znamenav pak Karel, že se tudy a skrze to učení město Pražské bleskem slávy osvěcuje, kázal Židům, aby se ven z Prahy stěhovali, a ty židovské domy dal k bydlení študentům. A v té ulici židovské kázal postaviti 3 veliké kolleje, jednu na rohu zadkem ke kostelu sv. Mikuláše, a ta slula kollej v domě Lazarově, a tu jest nyní žid Muňka; druhou nad branou židovskou, kteráž jest na východ slunce proti domu konventskému kláštera sv. Ducha, a ta slula kollej Jakubova, proto, neb tu prvé bydlil žid Jakub příjmím Kralík; fřetí nedaleko od brány západní zadkem k řece jdouc k sv. Valentinu a ta slula kollej u Erbův, neb mnohých knížat a pánů byli tu erbové namalováni. Kronika česká od Hájka. 319. 1348. 1120. Usnesení synody Pražské l. 1348 o Židech. De Judaeis. Etsi Judaeos, quos perpetua culpa perpetuae servituti subjecit, pietas christiana receptat & sustineat cohabitationem illorum, ingrati tamen esse non debent, ut reddant christianis pro gratia contumeliam, & de familiaritate contemptum & illam retributionem impendant, quam juxta vulgare proverbium: mus in pera, serpens in gremio & ignis in sinu, suis consueverunt hospitibus exhibere. Accepimus autem, quod Judaei christianas puerorum suorum nutrices, quod non tantùm dicere, sed etiam nefandum est cogitare, cum illas recipere corpus & sangui- nem Jesu Christi contingit, per triduum antequam eos lactent, lac effundere faciunt in latrinam. Alia insuper contra fidem catholicam detestabilia & inaudita committunt, propter quae fidelibus est verendum, ne divinam indignationem incurrant, cum eos perpetrare sustinent, quae fidei nostrae confusionem inducunt.
Strana 871
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 871 Inhibemus ergo districtè, ne de caetero nutrices seu obstetrices, 1348. vel servientes habeant christianos, ne ipsos ex familiaritate nimia ad suae infidelitatis errorem pertrahant, et ne filii liberae filiis famulentur ancilae, sed tanquam servi a domino reprobati, in cujus mortem nequiter conjurarunt, se saltem per effectum operis recognoscant, servos illorum, quos Christi mors liberos & illos servos effecit. Si vero hac prohibitione nostra, imo verius apostolica contempta, nutrices, obstetrices et aliam familiam non dimiserint christianam, episcopi locorum sub excommu- nicationis poena inhibeant districte omnibus christianis, ne cum Judaeis commercium aliquod audeant exercere. Quia familitudo exterioris habitus, quem Judaei cum christianis indistinctum deferunt, plerumque tantum periculum inducit, quod per errorem christiani Judaeorum et Judaei christianorum mulieribus commiscentur. Ne igitur tam damnatae com- mixtionis excessus per velamen erroris hujusmodi, quandoque simulati, ulterius excusari possit: statuimus, ut masculi Judaeorum in capitibus suis pilea lata, ut antiquitus consueverant, et non caputia, deferant. Mulieres vero sub peplo sive alio velamine, capitis ornarium sive leva- turam eminentem supra frontem ponant sic, quod omni tempore per hujusmodi signa a christianis discernantur. Quae signa, si Judaei infra duorum mensium spatium a publicatione praesentium non assump- serint, ut est dictum, ex tunc eis per excommunicationis sententiam christianorum communio subtrahatur et in poenam temporalis domini loci, qui ipsos ad hoc non compellet, clerus saecularis et religiosus civitatis, oppidi seu villae, in quibus Judaei taliter indistincte morantur, eo ipso generalem cessationem faciant a divinis, donec per Judaeos statuto praesenti fuerit obeditum. In die parasceves Dominicae passionis Judaei in publicum non prodeant et per totam illam diem ostia et fenestras suas clausas te- neant, ne in christianorum despectum, qui tunc sacratisimae passionis me- moriam exhibentes lamentationis signa praetendunt, per suas derisiones et blasphemias in contumeliam prosiliant creatoris. Nulli eorum publico praeficiantur officio. Si quis autem haec commiserit, excommunicationis sententia innodetur. Judaeo vero officiali tam diu christianorum com- munio in commerciis et allis denegetur, donec in usum pauperum christianorum, secundum providentiam dioecesani episcopi convertatur, quidquid fuerit a christianis adeptus occasione officii sic suscepti et officium cum pudore dimittat, quod irreverenter assumpsit. Synagogas novas construere nullatenus admittantur, sed antiquas, si corruerunt vel ruinam minantur, reaedificare poterunt; non autem, ut eas exaltent, aut ampliores, aut pretiosiores faciant, quam antea fuisse noscuntur, qui utique pro magno debent habere, quod in veteribus synagogis et
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 871 Inhibemus ergo districtè, ne de caetero nutrices seu obstetrices, 1348. vel servientes habeant christianos, ne ipsos ex familiaritate nimia ad suae infidelitatis errorem pertrahant, et ne filii liberae filiis famulentur ancilae, sed tanquam servi a domino reprobati, in cujus mortem nequiter conjurarunt, se saltem per effectum operis recognoscant, servos illorum, quos Christi mors liberos & illos servos effecit. Si vero hac prohibitione nostra, imo verius apostolica contempta, nutrices, obstetrices et aliam familiam non dimiserint christianam, episcopi locorum sub excommu- nicationis poena inhibeant districte omnibus christianis, ne cum Judaeis commercium aliquod audeant exercere. Quia familitudo exterioris habitus, quem Judaei cum christianis indistinctum deferunt, plerumque tantum periculum inducit, quod per errorem christiani Judaeorum et Judaei christianorum mulieribus commiscentur. Ne igitur tam damnatae com- mixtionis excessus per velamen erroris hujusmodi, quandoque simulati, ulterius excusari possit: statuimus, ut masculi Judaeorum in capitibus suis pilea lata, ut antiquitus consueverant, et non caputia, deferant. Mulieres vero sub peplo sive alio velamine, capitis ornarium sive leva- turam eminentem supra frontem ponant sic, quod omni tempore per hujusmodi signa a christianis discernantur. Quae signa, si Judaei infra duorum mensium spatium a publicatione praesentium non assump- serint, ut est dictum, ex tunc eis per excommunicationis sententiam christianorum communio subtrahatur et in poenam temporalis domini loci, qui ipsos ad hoc non compellet, clerus saecularis et religiosus civitatis, oppidi seu villae, in quibus Judaei taliter indistincte morantur, eo ipso generalem cessationem faciant a divinis, donec per Judaeos statuto praesenti fuerit obeditum. In die parasceves Dominicae passionis Judaei in publicum non prodeant et per totam illam diem ostia et fenestras suas clausas te- neant, ne in christianorum despectum, qui tunc sacratisimae passionis me- moriam exhibentes lamentationis signa praetendunt, per suas derisiones et blasphemias in contumeliam prosiliant creatoris. Nulli eorum publico praeficiantur officio. Si quis autem haec commiserit, excommunicationis sententia innodetur. Judaeo vero officiali tam diu christianorum com- munio in commerciis et allis denegetur, donec in usum pauperum christianorum, secundum providentiam dioecesani episcopi convertatur, quidquid fuerit a christianis adeptus occasione officii sic suscepti et officium cum pudore dimittat, quod irreverenter assumpsit. Synagogas novas construere nullatenus admittantur, sed antiquas, si corruerunt vel ruinam minantur, reaedificare poterunt; non autem, ut eas exaltent, aut ampliores, aut pretiosiores faciant, quam antea fuisse noscuntur, qui utique pro magno debent habere, quod in veteribus synagogis et
Strana 872
872 K HISTORII ŽIDŮ 1348. suis observantiis tolerantur. Ad baptismum non cogantur inviti, nec in personis vel rebus suis sine judicio puniantur. Nec in suis festivitatibus perturbentur, nec eorum coemiteria per exhumationem corporum vel alias violentur. 1349. 1121. Při požáru ve Vratislavi dne 28. května 1349 byli Židé pobiti. Z 66 otcův rodin jen 5 uprchlo. Viz č. 111. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles. 1357. 1122. Seznam Židů ve Vratislavi a jich platů ročních. 1357. De hoc censu debetur Civitati tertius dennarius per totum. Smogelissa 6 mr. Schalun 5 mr., et Meyir cum uxore — dedit. Kadczim Smogelisse gener, Ysac, (et Wilczko 5 mr.) 4 mr. minus fertone. Wilczko et Jonathas 5 fertones. Kadczim Junior (et Magister scole) 6 mr. (et fertonem) — dedit. Lazar de Nachod cum filio et genero (et Roza sorore sua) 4 mr. Tincz promisit pro eo primo anno — dedit. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin genero, Eyczil et Nasso frater ejus, 6 mr. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin genero, et Jo- delino patruo suo, Eyczil et Nasso frater ejus, et Pessag de Legnicz cum suis famulo suo, 6 mr. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin et Fridilone ge- neris, et Jodelino patruo suo, Eyczil et Nasso frater ejus, et Sopia cum muto puero Smogil, dant 5 mr. Salomon de Hain et Pincus et filius Aron cum suis commen salibus 2 mr. — dedit. (Arnoldus de Hain 2 mr). Aron de Paczcou cum pueris 2 mr. — dedit. Affrim de Prussia 2 mr. Jacobus de Nissa cum familia 3 fert. Jacob de Budassin cum filio 2 mr. — dedit. Ysac de Brega, Abraham sororius suus, Malkaym obstitrix et Magister scole 3 mr. — dedit. Muscho de Novoforo mr.
872 K HISTORII ŽIDŮ 1348. suis observantiis tolerantur. Ad baptismum non cogantur inviti, nec in personis vel rebus suis sine judicio puniantur. Nec in suis festivitatibus perturbentur, nec eorum coemiteria per exhumationem corporum vel alias violentur. 1349. 1121. Při požáru ve Vratislavi dne 28. května 1349 byli Židé pobiti. Z 66 otcův rodin jen 5 uprchlo. Viz č. 111. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles. 1357. 1122. Seznam Židů ve Vratislavi a jich platů ročních. 1357. De hoc censu debetur Civitati tertius dennarius per totum. Smogelissa 6 mr. Schalun 5 mr., et Meyir cum uxore — dedit. Kadczim Smogelisse gener, Ysac, (et Wilczko 5 mr.) 4 mr. minus fertone. Wilczko et Jonathas 5 fertones. Kadczim Junior (et Magister scole) 6 mr. (et fertonem) — dedit. Lazar de Nachod cum filio et genero (et Roza sorore sua) 4 mr. Tincz promisit pro eo primo anno — dedit. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin genero, Eyczil et Nasso frater ejus, 6 mr. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin genero, et Jo- delino patruo suo, Eyczil et Nasso frater ejus, et Pessag de Legnicz cum suis famulo suo, 6 mr. Czesslawa relicta Jacobi de Brunow cum Judelin et Fridilone ge- neris, et Jodelino patruo suo, Eyczil et Nasso frater ejus, et Sopia cum muto puero Smogil, dant 5 mr. Salomon de Hain et Pincus et filius Aron cum suis commen salibus 2 mr. — dedit. (Arnoldus de Hain 2 mr). Aron de Paczcou cum pueris 2 mr. — dedit. Affrim de Prussia 2 mr. Jacobus de Nissa cum familia 3 fert. Jacob de Budassin cum filio 2 mr. — dedit. Ysac de Brega, Abraham sororius suus, Malkaym obstitrix et Magister scole 3 mr. — dedit. Muscho de Novoforo mr.
Strana 873
V ČECHACH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 873 1357. Vrowde de Grotkou cum matre 5 fert. — dedit. Scibot cum genero et Golda netrix (?) 11/2 mr. Arnoldus de Gorlicz cum ancilla Slawa et Magistro scole (Israhel de Koln) 2 mr. et Ruta soror ejus 1/2 mr. — dedit. Wilczco magnus de Namslavia 3 fert. — dedit. Arnoldus cecus mr. Bogomila mr., literam debet habere — dedit. Golda de Olavia cum filia fert dederunt. Smolka et Mwnir fert. Muscho de Munstirberg 41/2 scot., Nasan 41/2 scot, Salmon cum socru 41/2 scot., Scabdai de Nymcz 41/2 scot. — dederunt. Baruch et Pechna 15 scot. Jacob seber (solvit solus) et Abraham de Namslou 3 fert. Aron de Brega (cum filio, Pessag scolaris de Swidnicz, Abraham de Nissa servus filii, Danielissa et) Stanka, Ysac de Gora, Smogil per- gamenista, Smogil scolaris, Pessac de Legnicz, Abraham Kobos et David magister scole (Jordan de Gora) 2 mr. — dt. 201/2 scot. Abraham scriptor Ysac 1 mr., dt. 1/2 mr. Dobrusca 2 scot. Rosa soror Lasar 1 mr. Dragana 1/2 fert. Clapicz de Wsk 11/2 mr. (Schabdei de Novoforo cum uxore et pueris et Magistro scole 3 fert.). Yzaac Episcopus Judeorum 11/2 mr. — dt. nichil. Joseph de Grotkow et Myla cum eo 1/2 mr. Baczawa 4 scot. cum Swetlicza famula. Muscho frater Jordani de Legnicz (et Aaron gener) dabit (unt) 4 mr. a Walpurgis ad (duos) annum (os); actum a. d. 1358 (59). Oelsner, Arch. österr. Quel. 31. 1123. Při požáru dne 25. července 1360 byli Židé 1360. ve Vratislavi oloupeni a pobiti až na několik, kteříž dali se pokřtiti. Viz č. 136. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles. 1124. Pokřtění Židé ve Vratislavi. 1351. Es werden folgende erwähnt: 1351 fer. 6 post. Francisci (7. Okt.). »Hann der getoufte von Strelin« als Verkäufer eines Gebäudes.
V ČECHACH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 873 1357. Vrowde de Grotkou cum matre 5 fert. — dedit. Scibot cum genero et Golda netrix (?) 11/2 mr. Arnoldus de Gorlicz cum ancilla Slawa et Magistro scole (Israhel de Koln) 2 mr. et Ruta soror ejus 1/2 mr. — dedit. Wilczco magnus de Namslavia 3 fert. — dedit. Arnoldus cecus mr. Bogomila mr., literam debet habere — dedit. Golda de Olavia cum filia fert dederunt. Smolka et Mwnir fert. Muscho de Munstirberg 41/2 scot., Nasan 41/2 scot, Salmon cum socru 41/2 scot., Scabdai de Nymcz 41/2 scot. — dederunt. Baruch et Pechna 15 scot. Jacob seber (solvit solus) et Abraham de Namslou 3 fert. Aron de Brega (cum filio, Pessag scolaris de Swidnicz, Abraham de Nissa servus filii, Danielissa et) Stanka, Ysac de Gora, Smogil per- gamenista, Smogil scolaris, Pessac de Legnicz, Abraham Kobos et David magister scole (Jordan de Gora) 2 mr. — dt. 201/2 scot. Abraham scriptor Ysac 1 mr., dt. 1/2 mr. Dobrusca 2 scot. Rosa soror Lasar 1 mr. Dragana 1/2 fert. Clapicz de Wsk 11/2 mr. (Schabdei de Novoforo cum uxore et pueris et Magistro scole 3 fert.). Yzaac Episcopus Judeorum 11/2 mr. — dt. nichil. Joseph de Grotkow et Myla cum eo 1/2 mr. Baczawa 4 scot. cum Swetlicza famula. Muscho frater Jordani de Legnicz (et Aaron gener) dabit (unt) 4 mr. a Walpurgis ad (duos) annum (os); actum a. d. 1358 (59). Oelsner, Arch. österr. Quel. 31. 1123. Při požáru dne 25. července 1360 byli Židé 1360. ve Vratislavi oloupeni a pobiti až na několik, kteříž dali se pokřtiti. Viz č. 136. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles. 1124. Pokřtění Židé ve Vratislavi. 1351. Es werden folgende erwähnt: 1351 fer. 6 post. Francisci (7. Okt.). »Hann der getoufte von Strelin« als Verkäufer eines Gebäudes.
Strana 874
874 K HISTORII ŽIDŮ 1361. »Elze die getoufte Jodinne« 1361 fer. 6 post. Margar (16. Juli). 1364 fer. 6 post. Bonifac. und f. 6 ante Johann. bapt. wird eines Gebäudes gedacht, das des getouften Juden gewest ist. 1448 fer. ante Petr. ad. vinc. (29. Juli) erfolgt eine Bürgschafts- leistung für »Baltazar den getowftin Judin«. 1453 Dienst. vor Viti (12. Juni) finden wir erwähnt »Meister Johens der getawffte Jude der Arzt« als Bürgen für gewisse Personen. 1361. Landsberger v »Zeitschr. f. Gesch. d. Jud.« 1896. 1125. Někteří dlužníci židovských věřitelův v Slez- sku. 1361—1445. Der Liegnitzer Jude (Judeus Legnicensis) Jacob de Glogo erklart 1361 fer. 5 post. Tyburtii (12. August) den Herzog Wenzel v. Liegnitz sowie die Stadt Liegnitz aller Schulden ihm gegenüber für ent- ledigt, jedoch unbeschadet der ihm von der Herzogin und der Stadt Liegnitz ertheilten Schutzbriefe, welche sich erstrecken auf die Dauer von 2 Jahren, vom nächsten Pfingsten an gerechnet. Der Rat der Stadt Namslau trifft 1362 crastino Andreae (De- zember 1.) mit dem Juden Muschlin ein Abkommen wegen gewisser Schulden, für die jener Bürgschaft geleistet hatte. Der Jude Smogil von Münsterberg spricht 1364 in seinem Namen wie in dem seines Bruders Abraham die Herzogin Agnes von Münsterberg der 116 Mark los und ledig, die sie ihnen bezahlt hat. Der Rat der Stadt Breslau zahlt an Nicol Bork im Jahre 1445 die Summe von 173 Gulden und 1 Bierdung als Entschädigung dafür, dass er vormals »Joseph und Nenlig Juden von der Stat we- gen« befriedigt hat. Der Rat der Stadt Breslau erklärt 1445 er. sec. a. Johann. Bapt. (21. Juni) »Benisch Juden« 14 Gulden als den Jahreszins von 100 Gulden und fünfzig Mark Groschen gegeben zu haben, worüber ihm ein neuer Schuldbrief ausgestellt werden soll. Derselbe erklärt 1445 fer. sec. a. Margar. (12. Juli), demselben Juden für einen Brief, welcher über 100 Gulden und fünfzig Mark Groschen lautet, 170 Gulden gezahlt zu haben, worauf ihm der Schuld schein zurückgestellt worden sei. 1362. Breslauer Stadtbücher, Zeitschr. für Gesch. d. Jud. 1890. 1126. L. 1362, když černá smrt v Slezsku řádila, byli Židé v několika městech pobiti. 1362. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles.
874 K HISTORII ŽIDŮ 1361. »Elze die getoufte Jodinne« 1361 fer. 6 post. Margar (16. Juli). 1364 fer. 6 post. Bonifac. und f. 6 ante Johann. bapt. wird eines Gebäudes gedacht, das des getouften Juden gewest ist. 1448 fer. ante Petr. ad. vinc. (29. Juli) erfolgt eine Bürgschafts- leistung für »Baltazar den getowftin Judin«. 1453 Dienst. vor Viti (12. Juni) finden wir erwähnt »Meister Johens der getawffte Jude der Arzt« als Bürgen für gewisse Personen. 1361. Landsberger v »Zeitschr. f. Gesch. d. Jud.« 1896. 1125. Někteří dlužníci židovských věřitelův v Slez- sku. 1361—1445. Der Liegnitzer Jude (Judeus Legnicensis) Jacob de Glogo erklart 1361 fer. 5 post. Tyburtii (12. August) den Herzog Wenzel v. Liegnitz sowie die Stadt Liegnitz aller Schulden ihm gegenüber für ent- ledigt, jedoch unbeschadet der ihm von der Herzogin und der Stadt Liegnitz ertheilten Schutzbriefe, welche sich erstrecken auf die Dauer von 2 Jahren, vom nächsten Pfingsten an gerechnet. Der Rat der Stadt Namslau trifft 1362 crastino Andreae (De- zember 1.) mit dem Juden Muschlin ein Abkommen wegen gewisser Schulden, für die jener Bürgschaft geleistet hatte. Der Jude Smogil von Münsterberg spricht 1364 in seinem Namen wie in dem seines Bruders Abraham die Herzogin Agnes von Münsterberg der 116 Mark los und ledig, die sie ihnen bezahlt hat. Der Rat der Stadt Breslau zahlt an Nicol Bork im Jahre 1445 die Summe von 173 Gulden und 1 Bierdung als Entschädigung dafür, dass er vormals »Joseph und Nenlig Juden von der Stat we- gen« befriedigt hat. Der Rat der Stadt Breslau erklärt 1445 er. sec. a. Johann. Bapt. (21. Juni) »Benisch Juden« 14 Gulden als den Jahreszins von 100 Gulden und fünfzig Mark Groschen gegeben zu haben, worüber ihm ein neuer Schuldbrief ausgestellt werden soll. Derselbe erklärt 1445 fer. sec. a. Margar. (12. Juli), demselben Juden für einen Brief, welcher über 100 Gulden und fünfzig Mark Groschen lautet, 170 Gulden gezahlt zu haben, worauf ihm der Schuld schein zurückgestellt worden sei. 1362. Breslauer Stadtbücher, Zeitschr. für Gesch. d. Jud. 1890. 1126. L. 1362, když černá smrt v Slezsku řádila, byli Židé v několika městech pobiti. 1362. Brann, Gesch. d. Jud. in Schles.
Strana 875
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 875 1127. Hrobní nápisy Zidův ve Slezsku z 13. a 14. sto- 1372. letí. — 1372. Breslauer Grabschriften. N. N., gestorben 25. December 1246. Sohn des Aharon, st. 13. April 1303. Libussa, st. 10. October 1304. Mose, Sohn des Schal[om], st. 17 November 1305 Esther, Tochter des R. Mordechai, st. 1311—1319. Mordechai, Sohn des Abraham, gest. 2. October 1315. R. Jehuda, Sohn des R. Jechiel, st. 14. November 1326. Druschna, Frau des R. Matthatias, st. 1328. Mose, Sohn des Abraham, st. 1330. R. Schalom, Sohn des R. Peter, st. 15. Januar 1335. R. Mose, Sohn des R. Elieser, st. 9. November 1335. Eva oder Hanna, Tochter des R. Mose, kam bei einer Feuers- brunst am 6. Januar 1338 ums Leben. Simlah, Tochter des R. Pessach, st. 11. Februar 1338. R. Samuel, Sohn des R. Elieser ha-[Cohen oder Levi], st. 12. August 1352. R. Isaak, Sohn des Abraham, st. 16. April 1343. R. Simson, Sohn des R. Isaak, wurde erschlagen 1. Februar 1345. Von Neisser Inschriften. Starb Aharon 13. November 1350. Schweidnitzer Inschriften. Hanna, Tochter des Gelehrten R. Isaak, st. Okt.-Nov. 1270. Salomo, gestorben im Jahre 1372. 1128. Pater a Merklin, Židé v Brně, prodávají ves 1382. Střízov rytířům Divovi z Čebína a Dětřichovi ze Senic. 1382. Hormayr's Archiv. X. 1819. 624. 1129. Kníže Jan udělil dne 30. dubna 1389 výsadu 1389. rytířstvu a měšťanstvu ve Zhořelci, aby na dále v zemi a městě Zhořelci žádných Židů nebylo. 1389. Braun, Gesch. d. Jud. in Schles. 1130. O přízni krále Václava IV. k Židům a o udá- 1389. losti r. 1389.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 875 1127. Hrobní nápisy Zidův ve Slezsku z 13. a 14. sto- 1372. letí. — 1372. Breslauer Grabschriften. N. N., gestorben 25. December 1246. Sohn des Aharon, st. 13. April 1303. Libussa, st. 10. October 1304. Mose, Sohn des Schal[om], st. 17 November 1305 Esther, Tochter des R. Mordechai, st. 1311—1319. Mordechai, Sohn des Abraham, gest. 2. October 1315. R. Jehuda, Sohn des R. Jechiel, st. 14. November 1326. Druschna, Frau des R. Matthatias, st. 1328. Mose, Sohn des Abraham, st. 1330. R. Schalom, Sohn des R. Peter, st. 15. Januar 1335. R. Mose, Sohn des R. Elieser, st. 9. November 1335. Eva oder Hanna, Tochter des R. Mose, kam bei einer Feuers- brunst am 6. Januar 1338 ums Leben. Simlah, Tochter des R. Pessach, st. 11. Februar 1338. R. Samuel, Sohn des R. Elieser ha-[Cohen oder Levi], st. 12. August 1352. R. Isaak, Sohn des Abraham, st. 16. April 1343. R. Simson, Sohn des R. Isaak, wurde erschlagen 1. Februar 1345. Von Neisser Inschriften. Starb Aharon 13. November 1350. Schweidnitzer Inschriften. Hanna, Tochter des Gelehrten R. Isaak, st. Okt.-Nov. 1270. Salomo, gestorben im Jahre 1372. 1128. Pater a Merklin, Židé v Brně, prodávají ves 1382. Střízov rytířům Divovi z Čebína a Dětřichovi ze Senic. 1382. Hormayr's Archiv. X. 1819. 624. 1129. Kníže Jan udělil dne 30. dubna 1389 výsadu 1389. rytířstvu a měšťanstvu ve Zhořelci, aby na dále v zemi a městě Zhořelci žádných Židů nebylo. 1389. Braun, Gesch. d. Jud. in Schles. 1130. O přízni krále Václava IV. k Židům a o udá- 1389. losti r. 1389.
Strana 876
876 K HISTORII ŽIDŮ De iudeis Prage interfectis et quibusdam aliis gestis. Ut autem clare cognoscatur, quo favore superfluo iudeos ipsos in illo malignitatis sue tempore prosecutus fuerit, in eodem libello [Cat. abbat.] sic reperi subiunctum: Hos quippe supple, iudeos Romanis voluit eferre privilegiis et iuxta scelesti morem Antiochi Atheniensibus equare, dum ipsos christianis studuit in pluribus anteferre. Quibus (et) licenciam muris et turribus se circumducendi et muniendi tribuit et domos christianorum in platea iudeorum et presertim domum magi- strorum christianis vacuavit. Ideo incrassati, inpinguati et dilatati sub eo recalcitrare ceperunt fidei, blasphemare sanctum Israel et modis variis prosilire in contumeliam salvatoris nostri. Cuius obprobrium, quia (christiana gens) dissimulare et ferre non potuit in vindictam blasphemie illius, qui probra nostra tulit, quadam die de anno videlicet incarnacionis dominice 1389 in sollempnitate paschali zelo mota iudeos ipsos et domos eorum igne cremavit. Docuit autem sequens expe- riencia, quod plus doluerunt, ne dicam rex, sed collaterales regis de cremacione ista, quam si civitas ipsa Pragensis vel eius pars non mo- dica fuisset incendio devorata. Absque ordine quidem judiciario facta fuit per tumultum populi judeorum hec adustio. Decuisset tamen regem christianum et suos consiliarios iram inde concitatam mitigare et judeorum maleficio et christianorum zelo attento. 1389. Loserth, Tractatus de longevo schismate von Ludolf von Sagan. (Archiv für oester. Gesch. LX.) 1131. Zprávy o přepadnutí Židů v Praze. 1389. Měštěnín jeden v Starém městě Pražském, jenž měl dům nedaleko kláštera sv. Ducha u velký pátek upadl v těžkou nemoc a v sobotu poznav na sobě, že se jemu nemoc obtěžuje, ráno na velikou noc po- slal pro zpovědníka do kostela kanovnického sv. Mikuláše, kterýž pře- slyšev jej pověděl k němu, že pro slavnost kostelní a toho dne ráno dřív než se mše vykonají, k němu s svátostí velebnou přijíti nemůže, ale po samém obědě že žádost jeho vyplní; a tak učinil, vzav tělo boží i šel mimo židovskou ulici a žáci před ním se svícemi a se zvonečky vedle obyčeje, muži někteří i ženy šli za ním. Ty zvonečky uslyševše Židé vyběhli, a vidouce kněze an nese svátost velebnou, počali naň ka- mením házeti. A on jim řekl: Radím vám přestaňte. A oni jemu od- pověděli: Nepřestaneme, však máš s sebou pána Boha, nechť tebe brání a v tom házejíce naň, tak až jemu z rukou tělo Boží na zem vyrazili. To slyšíce a vidouce, co se stalo, ti kteří za knězem šli, na Židy se obořili a Židé málo pozastavivše se prchli a do své ulice vskočili a křesťané za nimi, pohlavkujíce je, běželi. V tom jiní židé přiběhli i se 1389.
876 K HISTORII ŽIDŮ De iudeis Prage interfectis et quibusdam aliis gestis. Ut autem clare cognoscatur, quo favore superfluo iudeos ipsos in illo malignitatis sue tempore prosecutus fuerit, in eodem libello [Cat. abbat.] sic reperi subiunctum: Hos quippe supple, iudeos Romanis voluit eferre privilegiis et iuxta scelesti morem Antiochi Atheniensibus equare, dum ipsos christianis studuit in pluribus anteferre. Quibus (et) licenciam muris et turribus se circumducendi et muniendi tribuit et domos christianorum in platea iudeorum et presertim domum magi- strorum christianis vacuavit. Ideo incrassati, inpinguati et dilatati sub eo recalcitrare ceperunt fidei, blasphemare sanctum Israel et modis variis prosilire in contumeliam salvatoris nostri. Cuius obprobrium, quia (christiana gens) dissimulare et ferre non potuit in vindictam blasphemie illius, qui probra nostra tulit, quadam die de anno videlicet incarnacionis dominice 1389 in sollempnitate paschali zelo mota iudeos ipsos et domos eorum igne cremavit. Docuit autem sequens expe- riencia, quod plus doluerunt, ne dicam rex, sed collaterales regis de cremacione ista, quam si civitas ipsa Pragensis vel eius pars non mo- dica fuisset incendio devorata. Absque ordine quidem judiciario facta fuit per tumultum populi judeorum hec adustio. Decuisset tamen regem christianum et suos consiliarios iram inde concitatam mitigare et judeorum maleficio et christianorum zelo attento. 1389. Loserth, Tractatus de longevo schismate von Ludolf von Sagan. (Archiv für oester. Gesch. LX.) 1131. Zprávy o přepadnutí Židů v Praze. 1389. Měštěnín jeden v Starém městě Pražském, jenž měl dům nedaleko kláštera sv. Ducha u velký pátek upadl v těžkou nemoc a v sobotu poznav na sobě, že se jemu nemoc obtěžuje, ráno na velikou noc po- slal pro zpovědníka do kostela kanovnického sv. Mikuláše, kterýž pře- slyšev jej pověděl k němu, že pro slavnost kostelní a toho dne ráno dřív než se mše vykonají, k němu s svátostí velebnou přijíti nemůže, ale po samém obědě že žádost jeho vyplní; a tak učinil, vzav tělo boží i šel mimo židovskou ulici a žáci před ním se svícemi a se zvonečky vedle obyčeje, muži někteří i ženy šli za ním. Ty zvonečky uslyševše Židé vyběhli, a vidouce kněze an nese svátost velebnou, počali naň ka- mením házeti. A on jim řekl: Radím vám přestaňte. A oni jemu od- pověděli: Nepřestaneme, však máš s sebou pána Boha, nechť tebe brání a v tom házejíce naň, tak až jemu z rukou tělo Boží na zem vyrazili. To slyšíce a vidouce, co se stalo, ti kteří za knězem šli, na Židy se obořili a Židé málo pozastavivše se prchli a do své ulice vskočili a křesťané za nimi, pohlavkujíce je, běželi. V tom jiní židé přiběhli i se 1389.
Strana 877
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 877 zbraní, chtíce svých brániti. Zatím však křesťanů přibývalo, vždycky 1389. až do nešporní hodiny a v nešpory všecky jich domy vybili, Židů mnoho sbili, statky jich rozebrali, pohlaví ani věku neodpustili. Novina taková, když byla králi oznámena, pověděl: Proč jsou Židé na ten den, tak jak od starodávna bývalo, doma ve svých příbytcích neseděli a poně- vadž jsú na křesťany počátek a zvláště na jich kněze a na svátost ve- lebnou učinili; což jsou utržili, nechť sobě schovají Zpráva kronikáře Hájka. Am 22. Tage des Monats Nisan des Jahres 1549 d. i. (Sonntag 18. April) des Jahres 1389 umringten die Bewohner von Prag in Böhmen den Weinberg des Herrn der Heerschaaren, d. h. die israeli- tischen Familien, indem das ganze Volk aus allen Enden hervorkam, ein Jeder mit der Axt in der Hand, gleich den Holzhauern, die Hände gegen jene ausstreckte und viele mit dem Schwerte erschlug, so dass die Berge erziterten, und die Leichen der Juden waren damals wie Kehricht inmitten der Strassen. Sie schmäheten die Lehre des Herrn und lästerten die Aussprüche des heiligen Israels, und bei alle dem legte sich ihr Zorn noch nicht und hielten sie ihre Hand ausgestreckt, verbrannten viele, zogen die in dem Staube Schlummernden aus ihren Gräbern und schlugen ihre Leichensteine kurz und klein, und es war Keiner, der jene damals aus ihrer Gewalt rettete. Als nun viele von jenen Juden sahen, dass das Unheil über sie ergangen war, brachten sie sich (ihrem Glauben) zum Opfer. Der König Wenzel war damals nicht in Prag, da er nach Eger gereist war und daher traf jene dieses Unglück. Die Juden tödteten sich alsdann unter einander, Mancher seinen Bruder, seinen Freund, sein trautes Weib, seine Söhne und Töchter, damit die Christen sie nicht quälten und es stieg ihr Flehen zum Himmel empor. Siehe es, o Herr, und schaue und führe ihren Streit! Abigedor Kara klagte damals in seiner Selicha um sie. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen, übers. von Dr. M. Wiener. 1389 (5149). In den Tagen des Kaisers Wenzel, der zugleich böhmischer König war, trug niemand Furcht vor der Regierung im Herzen, sondern jeden that, was ihm beliebte, so konnte es leicht kommen, dass ein Haufe des niedrigsten Pöbels in Prag gegen den Willen des Kaisers und seiner Grossen über die Juden herfiel, sie auf öffentlicher Strasse mordete und ihre Habe plünderte, dies ist im J. 5149-1389 n. chr. Z. geschehen. Zemach David.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 877 zbraní, chtíce svých brániti. Zatím však křesťanů přibývalo, vždycky 1389. až do nešporní hodiny a v nešpory všecky jich domy vybili, Židů mnoho sbili, statky jich rozebrali, pohlaví ani věku neodpustili. Novina taková, když byla králi oznámena, pověděl: Proč jsou Židé na ten den, tak jak od starodávna bývalo, doma ve svých příbytcích neseděli a poně- vadž jsú na křesťany počátek a zvláště na jich kněze a na svátost ve- lebnou učinili; což jsou utržili, nechť sobě schovají Zpráva kronikáře Hájka. Am 22. Tage des Monats Nisan des Jahres 1549 d. i. (Sonntag 18. April) des Jahres 1389 umringten die Bewohner von Prag in Böhmen den Weinberg des Herrn der Heerschaaren, d. h. die israeli- tischen Familien, indem das ganze Volk aus allen Enden hervorkam, ein Jeder mit der Axt in der Hand, gleich den Holzhauern, die Hände gegen jene ausstreckte und viele mit dem Schwerte erschlug, so dass die Berge erziterten, und die Leichen der Juden waren damals wie Kehricht inmitten der Strassen. Sie schmäheten die Lehre des Herrn und lästerten die Aussprüche des heiligen Israels, und bei alle dem legte sich ihr Zorn noch nicht und hielten sie ihre Hand ausgestreckt, verbrannten viele, zogen die in dem Staube Schlummernden aus ihren Gräbern und schlugen ihre Leichensteine kurz und klein, und es war Keiner, der jene damals aus ihrer Gewalt rettete. Als nun viele von jenen Juden sahen, dass das Unheil über sie ergangen war, brachten sie sich (ihrem Glauben) zum Opfer. Der König Wenzel war damals nicht in Prag, da er nach Eger gereist war und daher traf jene dieses Unglück. Die Juden tödteten sich alsdann unter einander, Mancher seinen Bruder, seinen Freund, sein trautes Weib, seine Söhne und Töchter, damit die Christen sie nicht quälten und es stieg ihr Flehen zum Himmel empor. Siehe es, o Herr, und schaue und führe ihren Streit! Abigedor Kara klagte damals in seiner Selicha um sie. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen, übers. von Dr. M. Wiener. 1389 (5149). In den Tagen des Kaisers Wenzel, der zugleich böhmischer König war, trug niemand Furcht vor der Regierung im Herzen, sondern jeden that, was ihm beliebte, so konnte es leicht kommen, dass ein Haufe des niedrigsten Pöbels in Prag gegen den Willen des Kaisers und seiner Grossen über die Juden herfiel, sie auf öffentlicher Strasse mordete und ihre Habe plünderte, dies ist im J. 5149-1389 n. chr. Z. geschehen. Zemach David.
Strana 878
878 K HISTORII ŽIDŮ Der König begab sich von Eger auf die Rückreise. Zu Elbogen be- stätigte er dem deutschen Orden alle Vorrechte und befreite ihn von verschiedenen Beschwerungen. An die Stadt Regensburg, und vermuthlich auch an andere Städte, schickte er den Befehl, dass man die Juden dem Borziwoj von Swinar und Ulrichen von Wolfberg übergeben solle. Vielleicht war zu fürchten, dass die Juden in anderen Städten eben so, wie zu Prag behandelt werden dürften, daher sie Wenzel dem Schutze der erwähnten Herren übergeben. Dann setzte er seine Reise nach Prag fort. Dass der König bei seiner Ankunft in Prag eine scharfe Unter- suchung des erwähnten Aufruhrs wegen angestellet habe, ist gar nicht zu zweifeln. Man findet aber keine Spur, dass er dieser Barbarei wegen jemanden am Leben gestraft hätte. Hajek schreibt sogar, der König habe gesagt: »weil die Juden den ersten Angriff auf die Christen, ihren Priester und den Leib Christi gethan haben, so mögen sie es sich selbst zuschreiben.« Dass die Priester Wenzeln die Sache von der Seite der Religion werden vorgestellt und die Thäter entschul- diget, die Juden aber für schuldige werden erklärt haben, ist ganz wahrscheinlich. Doch musste das Gold, Silber, und was sonst den er- schlagenen Juden, derer Vermögen dem König gehörte, geraubt worden, auf die Rathhäuser gebracht und zurück gestellt werden, welches alles zusammen genommen fünf Tonnen Silbers ausmachte und dem König heimgefallen ist. 1389. Pelzel, Lebensgeschichte Königs Wenceslaus I. Th. str. 217. 1389. 1132. Truchlá píseň, složená od R. Abigdora Kara o vzbouření se laje proti Židům v Praze r. 1389. Z hebrejského. Wer vermag sie zu schildern, die Leiden alle, die uns betroffen, wer sie zu zählen? — Aber bei allem Elende, das sich über uns aus- goss, haben wir unseres Gottes Namen nicht vergessen, und wird Gott der Hebräer in unserer Mitte noch genannt. Gehöhnt, unterdrückt, zahllosen Drangsalen, namenlosem Jammer und der Armuth Preis ge- geben, tritt die traurige Vergangenheit in den Hintergrund von der noch traurigern Gegenwart. Ein blutiges Ereigniss hat nämlich im fünften Jahrtausend ein hundert neun und vierzig der Schöpfung das herrliche Prag heimge- sucht. Da trat die Weltordnung aus dem Geleise, die Unschuld fiel als Beute der Bosheit; denn, ach! die Staatsgewalt war gebrochen, der Glanz des Scepters war erbleicht. In jenem Wonnemonate, am letzten
878 K HISTORII ŽIDŮ Der König begab sich von Eger auf die Rückreise. Zu Elbogen be- stätigte er dem deutschen Orden alle Vorrechte und befreite ihn von verschiedenen Beschwerungen. An die Stadt Regensburg, und vermuthlich auch an andere Städte, schickte er den Befehl, dass man die Juden dem Borziwoj von Swinar und Ulrichen von Wolfberg übergeben solle. Vielleicht war zu fürchten, dass die Juden in anderen Städten eben so, wie zu Prag behandelt werden dürften, daher sie Wenzel dem Schutze der erwähnten Herren übergeben. Dann setzte er seine Reise nach Prag fort. Dass der König bei seiner Ankunft in Prag eine scharfe Unter- suchung des erwähnten Aufruhrs wegen angestellet habe, ist gar nicht zu zweifeln. Man findet aber keine Spur, dass er dieser Barbarei wegen jemanden am Leben gestraft hätte. Hajek schreibt sogar, der König habe gesagt: »weil die Juden den ersten Angriff auf die Christen, ihren Priester und den Leib Christi gethan haben, so mögen sie es sich selbst zuschreiben.« Dass die Priester Wenzeln die Sache von der Seite der Religion werden vorgestellt und die Thäter entschul- diget, die Juden aber für schuldige werden erklärt haben, ist ganz wahrscheinlich. Doch musste das Gold, Silber, und was sonst den er- schlagenen Juden, derer Vermögen dem König gehörte, geraubt worden, auf die Rathhäuser gebracht und zurück gestellt werden, welches alles zusammen genommen fünf Tonnen Silbers ausmachte und dem König heimgefallen ist. 1389. Pelzel, Lebensgeschichte Königs Wenceslaus I. Th. str. 217. 1389. 1132. Truchlá píseň, složená od R. Abigdora Kara o vzbouření se laje proti Židům v Praze r. 1389. Z hebrejského. Wer vermag sie zu schildern, die Leiden alle, die uns betroffen, wer sie zu zählen? — Aber bei allem Elende, das sich über uns aus- goss, haben wir unseres Gottes Namen nicht vergessen, und wird Gott der Hebräer in unserer Mitte noch genannt. Gehöhnt, unterdrückt, zahllosen Drangsalen, namenlosem Jammer und der Armuth Preis ge- geben, tritt die traurige Vergangenheit in den Hintergrund von der noch traurigern Gegenwart. Ein blutiges Ereigniss hat nämlich im fünften Jahrtausend ein hundert neun und vierzig der Schöpfung das herrliche Prag heimge- sucht. Da trat die Weltordnung aus dem Geleise, die Unschuld fiel als Beute der Bosheit; denn, ach! die Staatsgewalt war gebrochen, der Glanz des Scepters war erbleicht. In jenem Wonnemonate, am letzten
Strana 879
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 879 Tage jenes Festes, das einst Erlösung brachte, flossen nun Blutströme 1389. Da ward Mordbrand unser Labsal, und unser Brodfest zum Brand- feste. Ein dumpfes, grauenhaftes Geflüster ein unheimliches Zusammen- rotten waren die traurigen Vorboten dieser Katastrophe. — Leider brach auch er herein, der verhängnissvolle Tag, den jene Gottlosen zur ränkevoll berathenen Ausführung ausgeheckt. Ein ehr- loser Pöbel tobte, mit Mordwerkzeugen, Bogen und Pfeil, Axt und Beil bewaffnet, heran, als gelte es einen Wald zu fallen. Bresche suchend, eilten sie von Thor zu Thor und schlüpften durch Oeffnungen. Da gesellte sich Horde zu Horde, und diese schwollen zum Heere an Mit unzüchtigen Gesängen und wilden Aufrufen fachten sie den in ihnen tobenden Muthwillen zur Mord- und Raubgier an. — Muthvoll stellten sich die Ueberfallenen dem Sturme mit ein- stimmiger Losung entgegen, »für den allerheiligsten Namen Gottes zu sterben, als Passah-Opfer zu fallen." — Das Abenddunkel wurde von dem Mord schnaubenden Feinde zum Angriffe benützt, und als Preis des Lebens ward Abfall vom väterlichen Glauben bezeichnet. Ueber- redung ging der Gewalt voraus, ihr folgte der unerbittliche Mord- streich. Allein auch unschuldige, zarte Kindlein neigten ihren Nacken willig dem Mordstale und der Marter hin. Mit mehrerem oder minderem Bedenken widerstanden sie der gottlosen Zumuthung, und gaben ihr Erdenleben für das Himmelreich. — Nicht schonte der zärtlichste Vater des Säuglings, des lallenden Kindleins, und die sanfteste Mutter vergass das Erbarmen für ihre Leibesfrucht; als Gott geweihte Hebe wurden Kinder jedes Geschlechtes geopfert. — Trostlos bejammern wir den Tod von Vorstehern und Gemeinde- Vertretern, den Fall des frommen Rabbi, seines Bruders und einzigen Sohnes; kein Weiser, kein Gelehrter ersteht wie er; mit ihm ging Würde und Glanz zu Grabe! Um der sichern Schändung zu entgehen, gab er, der greise Lehrer, der Hochgeachteste seines Volkes, seiner Familie und sich selbst muthvoll den Tod. Mein Herz blutet, meine Seele trauert über den Fall aller frommen, gelehrten und tugend- reichen Häupter, Sänger, Diener des Gotteshauses und Volksführer. Herr! nimm sie hin als Blutzeugen! Die Bewohner des Altschul-Bezirkes fanden sich mit Familie und Gesinde im Gotteshause ein, und an heiliger Stätte fielen sie durch Schwert und Flamme. Gottbegeistert weihten sie sich freudig dem Opfertode. — Doch grösser noch als die am Leibe ver- übten Gräuel war hier die gewaltsame Entführung unschuldiger, zarter Kindlein. — Herr ! willst du es lange noch geschehen lassen, dass vor
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 879 Tage jenes Festes, das einst Erlösung brachte, flossen nun Blutströme 1389. Da ward Mordbrand unser Labsal, und unser Brodfest zum Brand- feste. Ein dumpfes, grauenhaftes Geflüster ein unheimliches Zusammen- rotten waren die traurigen Vorboten dieser Katastrophe. — Leider brach auch er herein, der verhängnissvolle Tag, den jene Gottlosen zur ränkevoll berathenen Ausführung ausgeheckt. Ein ehr- loser Pöbel tobte, mit Mordwerkzeugen, Bogen und Pfeil, Axt und Beil bewaffnet, heran, als gelte es einen Wald zu fallen. Bresche suchend, eilten sie von Thor zu Thor und schlüpften durch Oeffnungen. Da gesellte sich Horde zu Horde, und diese schwollen zum Heere an Mit unzüchtigen Gesängen und wilden Aufrufen fachten sie den in ihnen tobenden Muthwillen zur Mord- und Raubgier an. — Muthvoll stellten sich die Ueberfallenen dem Sturme mit ein- stimmiger Losung entgegen, »für den allerheiligsten Namen Gottes zu sterben, als Passah-Opfer zu fallen." — Das Abenddunkel wurde von dem Mord schnaubenden Feinde zum Angriffe benützt, und als Preis des Lebens ward Abfall vom väterlichen Glauben bezeichnet. Ueber- redung ging der Gewalt voraus, ihr folgte der unerbittliche Mord- streich. Allein auch unschuldige, zarte Kindlein neigten ihren Nacken willig dem Mordstale und der Marter hin. Mit mehrerem oder minderem Bedenken widerstanden sie der gottlosen Zumuthung, und gaben ihr Erdenleben für das Himmelreich. — Nicht schonte der zärtlichste Vater des Säuglings, des lallenden Kindleins, und die sanfteste Mutter vergass das Erbarmen für ihre Leibesfrucht; als Gott geweihte Hebe wurden Kinder jedes Geschlechtes geopfert. — Trostlos bejammern wir den Tod von Vorstehern und Gemeinde- Vertretern, den Fall des frommen Rabbi, seines Bruders und einzigen Sohnes; kein Weiser, kein Gelehrter ersteht wie er; mit ihm ging Würde und Glanz zu Grabe! Um der sichern Schändung zu entgehen, gab er, der greise Lehrer, der Hochgeachteste seines Volkes, seiner Familie und sich selbst muthvoll den Tod. Mein Herz blutet, meine Seele trauert über den Fall aller frommen, gelehrten und tugend- reichen Häupter, Sänger, Diener des Gotteshauses und Volksführer. Herr! nimm sie hin als Blutzeugen! Die Bewohner des Altschul-Bezirkes fanden sich mit Familie und Gesinde im Gotteshause ein, und an heiliger Stätte fielen sie durch Schwert und Flamme. Gottbegeistert weihten sie sich freudig dem Opfertode. — Doch grösser noch als die am Leibe ver- übten Gräuel war hier die gewaltsame Entführung unschuldiger, zarter Kindlein. — Herr ! willst du es lange noch geschehen lassen, dass vor
Strana 880
880 K HISTORII ŽIDŮ 1389. deinem Vaterauge deine Söhne und Töchter ihrem Volke entrissen werden? Die Wütheriche stürmten das alte wie das neue Bethaus, und wehmuthsvoll beklagen wir die hier verübte Verwüstung, Schändung, Vernichtung der heiligen mosaischen Gesetzrollen. Ein wildes Räuber- gekrächze verkündete die schnaubende Gier nach den hier vorgefun- denen Kostbarkeiten und heiligen Geräthen. »Raubet Silber, raubet Gold! Sie sind mit Leib und Gut uns verfallen!« so kreischten die Raubmörder, Habseligkeiten aller Art mit ihren Räuberhänden ver- schlingend, und in ihrer Entartung nicht ahnend, — dass es eine Sünde gäbe! Jetzt fing die unmenschliche Plünderung der Hingemordeten an. Alles, was im Blutbade fiel, wurde entkleidet; entblösst lagen im Strassenkothe blutende Leichen von Säuglingen, Männern, Greisen, Jünglingen und Jungfrauen wild durcheinander. Die Zahl der Opfer anzugeben ist unmöglich;*) aber du, Herr der Seelen, hast in deinem Buche sie verzeichnet, du Gott allein kennst ihre Zahl! Nun Allvater, so setze nunmebr Gränzen; sprich es aus: Sie sei geschlossen, die Unzahl meiner Opfer! Lange genug gequält, gewürgt, lange genug zum furchtbaren Hohne der Welt! Leichenschändungen vermehrten noch die zahllosen Gräuelthaten. Um die aus ihrer eigenen Mitte Gefallenen zu verheimlichen, ersannen sie die List, die irdischen Reste aller Gefallenen durch die Flamme zu vertilgen. Da wurden die Leichen der heiligen Märtyrer mit eckel- haften Aesern zusammen geschlichtet, und dann mit den aus dem Pöbel Gefallenen zugleich dem Scheiterhaufen übergeben. — Auch der Friedhof, die allgemeine Freistätte längst Verstorbener, entging der Verwüstung nicht; Gräber wurden aufgewühlt, Gebeine längst ver- moderter Ahnen aus ihrer Ruhestätte gerissen, Grabsteine zerstört und Grabdenkmäler dem Boden gleich gemacht. Hierwegen ist meine Seele in Trauer gehüllt. Ach Herr, wie lange noch! Die in der Umgebung zerstreut wohnen, seufzen und jammern ob ihrer Brüder Leiden, von denen auch sie berührt werden Aus weiter Ferne her klingt der Angstschrei der Eingeker- kerten, Gefolterten und Gemisshandelten an mein Ohr! Gott lass ihn kommen, den Tag der Vergeltung! Vertilge Frevel und Ruchlosigkeit, nimm auf unser gedrücktes Volk, ebne ihm eine Strasse in dieser wilden Welt, lass sie nahe sein, die frohen Tage, die einst Isaia *) Einige Geschichtschreiber geben die Zahl der Gefallenen auf 3000 an.
880 K HISTORII ŽIDŮ 1389. deinem Vaterauge deine Söhne und Töchter ihrem Volke entrissen werden? Die Wütheriche stürmten das alte wie das neue Bethaus, und wehmuthsvoll beklagen wir die hier verübte Verwüstung, Schändung, Vernichtung der heiligen mosaischen Gesetzrollen. Ein wildes Räuber- gekrächze verkündete die schnaubende Gier nach den hier vorgefun- denen Kostbarkeiten und heiligen Geräthen. »Raubet Silber, raubet Gold! Sie sind mit Leib und Gut uns verfallen!« so kreischten die Raubmörder, Habseligkeiten aller Art mit ihren Räuberhänden ver- schlingend, und in ihrer Entartung nicht ahnend, — dass es eine Sünde gäbe! Jetzt fing die unmenschliche Plünderung der Hingemordeten an. Alles, was im Blutbade fiel, wurde entkleidet; entblösst lagen im Strassenkothe blutende Leichen von Säuglingen, Männern, Greisen, Jünglingen und Jungfrauen wild durcheinander. Die Zahl der Opfer anzugeben ist unmöglich;*) aber du, Herr der Seelen, hast in deinem Buche sie verzeichnet, du Gott allein kennst ihre Zahl! Nun Allvater, so setze nunmebr Gränzen; sprich es aus: Sie sei geschlossen, die Unzahl meiner Opfer! Lange genug gequält, gewürgt, lange genug zum furchtbaren Hohne der Welt! Leichenschändungen vermehrten noch die zahllosen Gräuelthaten. Um die aus ihrer eigenen Mitte Gefallenen zu verheimlichen, ersannen sie die List, die irdischen Reste aller Gefallenen durch die Flamme zu vertilgen. Da wurden die Leichen der heiligen Märtyrer mit eckel- haften Aesern zusammen geschlichtet, und dann mit den aus dem Pöbel Gefallenen zugleich dem Scheiterhaufen übergeben. — Auch der Friedhof, die allgemeine Freistätte längst Verstorbener, entging der Verwüstung nicht; Gräber wurden aufgewühlt, Gebeine längst ver- moderter Ahnen aus ihrer Ruhestätte gerissen, Grabsteine zerstört und Grabdenkmäler dem Boden gleich gemacht. Hierwegen ist meine Seele in Trauer gehüllt. Ach Herr, wie lange noch! Die in der Umgebung zerstreut wohnen, seufzen und jammern ob ihrer Brüder Leiden, von denen auch sie berührt werden Aus weiter Ferne her klingt der Angstschrei der Eingeker- kerten, Gefolterten und Gemisshandelten an mein Ohr! Gott lass ihn kommen, den Tag der Vergeltung! Vertilge Frevel und Ruchlosigkeit, nimm auf unser gedrücktes Volk, ebne ihm eine Strasse in dieser wilden Welt, lass sie nahe sein, die frohen Tage, die einst Isaia *) Einige Geschichtschreiber geben die Zahl der Gefallenen auf 3000 an.
Strana 881
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 881 verkündingt, eile mit der Hilfe und führe der Unschuld Erlösung 1389. herbeil Podiebrad, Alterth. d. Prag. Josefstadt. 1133. Jošt, markrabě a pán Moravy, dává své 1392. svolení k tomu, že Erhart z Kunštatu koupil od Arona žida z Hradiště ves Zlámaný Újezd, jemuž ji byl Albert ze Šternberka jinak ze Světlova v dlu- zích postoupil. 1392. Jodocus, D. gr. marchio et dominus Morauie, not. fac. tenore pre- sencium universis, quod pensatis fidelibus obsequiis, quibus nobilis Er- hardus de Cunstat, noster fidelis dilectus, nobis multipliciter compla- cuit, dedimus nostrum plenum consensum et tenore presencium de certa nostra sciencia damus et consentimus, quod villam Zlamany Vgezd cum hominibus, censibus, vtilitatibus et aliis vniuersis eorum perti- nenciis pleno iure et dominio ab Aaron judeo de Rediss, cui nobilis Albertus de Sternberg alias de Swietlow de dicta villa cum suis pertinenciis racione debitorum suorum condescendit, prefatus Erhar- dus pro se et suis heredibus hereditarie comparauit, et omnes pecunias dicto judeo pro eodem Alberto plene de nostro scitu expe- diuit. Presencium sub nostro appenso sigillo testimonio litterarum dat. Brunne a. D. mill. trecent. nonagesimo secundo die Conuersionis s. Pauli apostoli. (Přivěšena pečeť Joštova.) Archiv český XIV. 530. 1134. Pokřtění Židé. 1393. Einige Juden hatten sich taufen lassen. Als sie aber zum Juden- 1393. thum wieder zurückkehrten, wollte sich der Erzbischof ihrer Personen bemächtigen, welches der Unterkämmerer verhinderte und diese Juden als Kammerknechte der Krone schützte. Pelzel, König Wenzel I. 1135. Markrabí Jošt dal bohaté Židy schytati a 1394. věznil je tak dlouho až žádanou od něho sumu peněz sehnali. 1394. Hormayr's Archiv X. 1819. 624. 1136. Ochranný list židovský od knížete Jindřicha 1398. v Slezsku. 23. prosince 1398. Wir Heinrich von gots gnaden herczog in Slezien herre czum Brige bekennen offentlich in desem briffe allen den, dy en sehen, horen 56
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 881 verkündingt, eile mit der Hilfe und führe der Unschuld Erlösung 1389. herbeil Podiebrad, Alterth. d. Prag. Josefstadt. 1133. Jošt, markrabě a pán Moravy, dává své 1392. svolení k tomu, že Erhart z Kunštatu koupil od Arona žida z Hradiště ves Zlámaný Újezd, jemuž ji byl Albert ze Šternberka jinak ze Světlova v dlu- zích postoupil. 1392. Jodocus, D. gr. marchio et dominus Morauie, not. fac. tenore pre- sencium universis, quod pensatis fidelibus obsequiis, quibus nobilis Er- hardus de Cunstat, noster fidelis dilectus, nobis multipliciter compla- cuit, dedimus nostrum plenum consensum et tenore presencium de certa nostra sciencia damus et consentimus, quod villam Zlamany Vgezd cum hominibus, censibus, vtilitatibus et aliis vniuersis eorum perti- nenciis pleno iure et dominio ab Aaron judeo de Rediss, cui nobilis Albertus de Sternberg alias de Swietlow de dicta villa cum suis pertinenciis racione debitorum suorum condescendit, prefatus Erhar- dus pro se et suis heredibus hereditarie comparauit, et omnes pecunias dicto judeo pro eodem Alberto plene de nostro scitu expe- diuit. Presencium sub nostro appenso sigillo testimonio litterarum dat. Brunne a. D. mill. trecent. nonagesimo secundo die Conuersionis s. Pauli apostoli. (Přivěšena pečeť Joštova.) Archiv český XIV. 530. 1134. Pokřtění Židé. 1393. Einige Juden hatten sich taufen lassen. Als sie aber zum Juden- 1393. thum wieder zurückkehrten, wollte sich der Erzbischof ihrer Personen bemächtigen, welches der Unterkämmerer verhinderte und diese Juden als Kammerknechte der Krone schützte. Pelzel, König Wenzel I. 1135. Markrabí Jošt dal bohaté Židy schytati a 1394. věznil je tak dlouho až žádanou od něho sumu peněz sehnali. 1394. Hormayr's Archiv X. 1819. 624. 1136. Ochranný list židovský od knížete Jindřicha 1398. v Slezsku. 23. prosince 1398. Wir Heinrich von gots gnaden herczog in Slezien herre czum Brige bekennen offentlich in desem briffe allen den, dy en sehen, horen 56
Strana 882
882 K HISTORII ŽIDŮ 1389. odir lesen, das wir geben und haben gegeben eynen woren steten ganczen frede und sichirheit leibis und gutis unserm juden Jocob der Echartinne son czum Brige, seyner hausfrauen und alle seynen kin- dern, diner, dyneryn und Schulmeister und alle eren brotesen*) vor uns und vor alle den, di durch unsern willen thun und losen, an arge list czu wonyn in unser stat Brig bis of den nesten sente Walpurgin tag und von demselben tage obir sechs jor noch enandir gancz ane mittil czu czelen, und sollen uns denne dyselben juden alle jor jerlich drey marg czu eynem rechten czinse geben, halp of sente Walpurgen tag und halp of sente Michils tag, diweile und alzo lange der vor- geschrebene frede wert, und sollen denne allis gefengnis und betrüpnis und beschaczunge von uns und von allen den, dy durch unsern willen thun und lossen, an arge list, alzo lange der vorgeschrebene frede wert, los und ledig seyn sullen, und sullen und mogen ir gelt ausleyen um wuchir und wedir ynfordern noch judischen seten un- schedlich erem frede. Und globen och den vorbenanten juden bey erem judischem rechte czu losen und bey sichirheit und freyheyten und ge- wonheiten und dobey czu behalden, is sey an den rechten adir an den czogen des rechten, an dem eide in sulchir mose, dy sachen weren gros adir cleyn, se treten hoch adir neder, demselben sollen es gerecht werden mit eres selbes hant of dem ringe ir schultoer mit dem eyde der do spricht: waz mir der man adir dy fraue schault gipt, des ben ich unschuldig, alz mir got helfe und Moyses ee.**) Do mete sullen se vol faren seyn, dorczu an den bussen, ap se busfellig werdin, so sullen ze vor dy grose busse gebin eyn phunt pheffers und vor dy cleyne busse eyn halp phunt pheffers, und globen se czu beschoczen und czu beschirmen vor allen den, dy durch unsern willen thun und lossen an arge list vor gewalt und se von erem judischem rechte nicht czu dringen sundir se dobey czu behalden. Ouch sulle wir se nicht urlau- ben, dy weile ir frede wert, ouch globe wir se czu vorthedingen yn geistlichen rechten vor allen den, dy durch (unsern) willen thun und losen, an arge list des besten, des wir mogen adir kunnen und vor auslendischen leuten an arge list. Ouch sulle dyselben juden alzo gros und alzo gut recht haben alz andir unser juden, dy undre uns sitczen und wonen, dy unsern frede und brife haben. Were ouch, das den juden nicht fuglich bey uns were czu wonen, so solle wir se geleiten innewennyk czenhen meyle, yn welche stat se kysen von unser stat Brig, do mete sall en folgen al ir gut farnde habe adir unfarnde. Were ouch, daz eyn fevir ausquenne czu denselben juden, dy yn desem brife *) Brotessern. **) Gesetz.
882 K HISTORII ŽIDŮ 1389. odir lesen, das wir geben und haben gegeben eynen woren steten ganczen frede und sichirheit leibis und gutis unserm juden Jocob der Echartinne son czum Brige, seyner hausfrauen und alle seynen kin- dern, diner, dyneryn und Schulmeister und alle eren brotesen*) vor uns und vor alle den, di durch unsern willen thun und losen, an arge list czu wonyn in unser stat Brig bis of den nesten sente Walpurgin tag und von demselben tage obir sechs jor noch enandir gancz ane mittil czu czelen, und sollen uns denne dyselben juden alle jor jerlich drey marg czu eynem rechten czinse geben, halp of sente Walpurgen tag und halp of sente Michils tag, diweile und alzo lange der vor- geschrebene frede wert, und sollen denne allis gefengnis und betrüpnis und beschaczunge von uns und von allen den, dy durch unsern willen thun und lossen, an arge list, alzo lange der vorgeschrebene frede wert, los und ledig seyn sullen, und sullen und mogen ir gelt ausleyen um wuchir und wedir ynfordern noch judischen seten un- schedlich erem frede. Und globen och den vorbenanten juden bey erem judischem rechte czu losen und bey sichirheit und freyheyten und ge- wonheiten und dobey czu behalden, is sey an den rechten adir an den czogen des rechten, an dem eide in sulchir mose, dy sachen weren gros adir cleyn, se treten hoch adir neder, demselben sollen es gerecht werden mit eres selbes hant of dem ringe ir schultoer mit dem eyde der do spricht: waz mir der man adir dy fraue schault gipt, des ben ich unschuldig, alz mir got helfe und Moyses ee.**) Do mete sullen se vol faren seyn, dorczu an den bussen, ap se busfellig werdin, so sullen ze vor dy grose busse gebin eyn phunt pheffers und vor dy cleyne busse eyn halp phunt pheffers, und globen se czu beschoczen und czu beschirmen vor allen den, dy durch unsern willen thun und lossen an arge list vor gewalt und se von erem judischem rechte nicht czu dringen sundir se dobey czu behalden. Ouch sulle wir se nicht urlau- ben, dy weile ir frede wert, ouch globe wir se czu vorthedingen yn geistlichen rechten vor allen den, dy durch (unsern) willen thun und losen, an arge list des besten, des wir mogen adir kunnen und vor auslendischen leuten an arge list. Ouch sulle dyselben juden alzo gros und alzo gut recht haben alz andir unser juden, dy undre uns sitczen und wonen, dy unsern frede und brife haben. Were ouch, das den juden nicht fuglich bey uns were czu wonen, so solle wir se geleiten innewennyk czenhen meyle, yn welche stat se kysen von unser stat Brig, do mete sall en folgen al ir gut farnde habe adir unfarnde. Were ouch, daz eyn fevir ausquenne czu denselben juden, dy yn desem brife *) Brotessern. **) Gesetz.
Strana 883
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 883 geschreben sten, daz got nicht wolle, so sal der jude gebin eyne marg 1389. groschen noch der stat recht, und do mete sullen se nicht flöchtig werden noch angeret yn keynem weys. Ouch sulle wir wedir mit ge- walt noch mit vorewil*) mit en nicht thedingen, och ap man die egenanten juden an keynerley sache obirczeugen welde, ap se die geczeug leyden welden, zo sal man se obirczeugen mit czweyen un- vorsprachen cristen und mit czweyen irbern juden, die unvorsprochen seynt. Ouch sullen die selben juden von uns und von allen den, die durch unsern willen thun und lossen, an arge list unvorborget seyn, ouch sollen und mogen die egenanten juden ir schule haben yn eren heusern, adir wo se das czu rote werden. Denselben juden globen wir den egenanten frede yn alle der mose, alz her vorgeschreben stet, stete gancz und unbrochlich czu halden und czu getrauir hant Jocob juden, Moschen son vom Brige und Seman jude von Reichenbach an alle argelist. Czu orkunde haben wir unser ingesegil an desen briff lossen hengen, der gegeben ist czum Brige am monthage vor weynachten noch gott gebort dreyczenhundirt jar in dem acht und neunczegi- sten jare. (Am Pergamentstreifen hängt das Helmsiegel des Herzogs in dunklem Wachs.) Zeitschr. f. Gesch. Schles. X. 228. 1137. Tom. Štítný o Židech. 1399. 1399. Kdož [páni] pak Židy jmají, chtie-li je křesťansky jmieti a křes- ťansky jich užívati, ti vězte, že jsú Židé vězni Římského císaře křes- ťanského; a v pravdě i jeden jich nemóž jmieti, jen s jeho volí. A tak mají je jmieti, aby s nimi nehodovali, nezvali jich k sobě, ani se myli s nimi, ani v nemoci lékařstvie od nich brali; a také nemají jim úřadu mezi křesťany poručiti, aby nevládli nikdy křesťany. Ano dievek, dojek i jiné čeledi v domu svém Židé nemají křesťanské jmieti: neb ktož jsú v jich čeledi kteréž kolivěk sluhy, jmají na ně kněžie dáti kletvu; pakli nechtie jich Židé od sebe pustiti, ale všem křesťanóm má zapo- vědiena býti s nimi obec, i v trhu, i ve všech věcech. Ale kromě jich domóv, neb v domu náhodú, ne jako by jeho čeledín byl, móž křesťan Židóv rataj býti, aneb jinú potřebu jeho učiniti. Také práva velé, aby nedali Židóm nových škol dělati, ale vetché mohú oprávěti tak, aby větších ani dražších nedělali, než dřéve byly. Hodóv a jiného zpósobu podlé jich ustavenie nemají jim křesťané brániti, ani v sobotu mají *) Frevel.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 883 geschreben sten, daz got nicht wolle, so sal der jude gebin eyne marg 1389. groschen noch der stat recht, und do mete sullen se nicht flöchtig werden noch angeret yn keynem weys. Ouch sulle wir wedir mit ge- walt noch mit vorewil*) mit en nicht thedingen, och ap man die egenanten juden an keynerley sache obirczeugen welde, ap se die geczeug leyden welden, zo sal man se obirczeugen mit czweyen un- vorsprachen cristen und mit czweyen irbern juden, die unvorsprochen seynt. Ouch sullen die selben juden von uns und von allen den, die durch unsern willen thun und lossen, an arge list unvorborget seyn, ouch sollen und mogen die egenanten juden ir schule haben yn eren heusern, adir wo se das czu rote werden. Denselben juden globen wir den egenanten frede yn alle der mose, alz her vorgeschreben stet, stete gancz und unbrochlich czu halden und czu getrauir hant Jocob juden, Moschen son vom Brige und Seman jude von Reichenbach an alle argelist. Czu orkunde haben wir unser ingesegil an desen briff lossen hengen, der gegeben ist czum Brige am monthage vor weynachten noch gott gebort dreyczenhundirt jar in dem acht und neunczegi- sten jare. (Am Pergamentstreifen hängt das Helmsiegel des Herzogs in dunklem Wachs.) Zeitschr. f. Gesch. Schles. X. 228. 1137. Tom. Štítný o Židech. 1399. 1399. Kdož [páni] pak Židy jmají, chtie-li je křesťansky jmieti a křes- ťansky jich užívati, ti vězte, že jsú Židé vězni Římského císaře křes- ťanského; a v pravdě i jeden jich nemóž jmieti, jen s jeho volí. A tak mají je jmieti, aby s nimi nehodovali, nezvali jich k sobě, ani se myli s nimi, ani v nemoci lékařstvie od nich brali; a také nemají jim úřadu mezi křesťany poručiti, aby nevládli nikdy křesťany. Ano dievek, dojek i jiné čeledi v domu svém Židé nemají křesťanské jmieti: neb ktož jsú v jich čeledi kteréž kolivěk sluhy, jmají na ně kněžie dáti kletvu; pakli nechtie jich Židé od sebe pustiti, ale všem křesťanóm má zapo- vědiena býti s nimi obec, i v trhu, i ve všech věcech. Ale kromě jich domóv, neb v domu náhodú, ne jako by jeho čeledín byl, móž křesťan Židóv rataj býti, aneb jinú potřebu jeho učiniti. Také práva velé, aby nedali Židóm nových škol dělati, ale vetché mohú oprávěti tak, aby větších ani dražších nedělali, než dřéve byly. Hodóv a jiného zpósobu podlé jich ustavenie nemají jim křesťané brániti, ani v sobotu mají *) Frevel.
Strana 884
884 K HISTORII ŽIDŮ 1399. táhnúti je v súdy aneb jim dávati roky na křesťany, neb v jiné jich svátky. A také nemají zevně choditi mezi lidmi ty dni, když křesťané božie pamatují umučenie k velice noci. A ten den u veliký pátek ne- mají jmieti svých dveří ani oken otevřených. A Žid nemá práva jmieti, aby svědčil protiv křesťanu; ale křestan móž svědčiti protiv Židu. Pakli by se i Žid i křesťan táhli na Žida: tehdy súdce křesťan to, což uslyší od Žida toho, naňž sú se táhli, má vynésti súd. Nemají také Židóm přezřieti páni, aby chodili jako křestěné; ale připuditi je jmají, aby chodili tak, jakž by znáti bylo, že jsú Židé. Kdež kolivěk kteří páni protiv tomuto v čem Židóm pomáhají, velměť hřešie; jakož se často naházie pohřiechul že leč práv, leč křiv chudý křesťan, vždyť Žida bohatého učinie práva. Kak pak mají páni na Židech bráti, o tom píše svatý Tomáš z Akvině k jedné hrabině, řka: »Kakž kolivěk Židé svým proviněním, jakož svědčie práva, jsú v té porobě, že mohú páni jich statek vzieti, jako svój: avšak tak, aby potřeba jich životóm nebyla od- jata; neb máme se ve cti a v sličnosti obierati netolik k křesťanóm, ale také i k nekřesťanóm, aby jmě božie nebylo pohanieno.« Protož podobné jest, aby šosy neb berněmi, jichž sú neobykli, nebyli obtieženi: ale k obyčejným daniem mohú býti přitištěni. Ale toť miení svatý Tomáš o těch Židech, ježto se obierají řemeslem, neb dielem neb těhařstvím kterýmž koli, ale ne lichvú; neb v témž listu praví: »Ponvvadž toho, což Židé lichvú dobudú, nemohú s právem sobě zachovati: vezmeš-li ty od nich to, ani ty móžeš toho sobě zachovati, leč by to bylo, ješto by na tobě neb na tvých předciech bylo vylichveno. Ale mají-li to, ješto sú na jiných vylichvili, a tys to vzala, máš vrátiti těm, jimž sú Židé vrátiti jměli, ač je móžeš nalezti; pakli nemóžeš, ale podle tvého biskupa rady a jiných dobrých v milosrdné skutky obrať, aneb k obecnému užitku zemskému.« A tak i vinu móž s Žida lichevného snieti penězi, ale neschovati jich sobě, než vrátiti, vie-li pán, na kom jest Žid vylichvil; aneb, jakož jest řečeno, chudým neb k obecnému dobrému obrátiti. A protož vždy slušie, aby pro vinu netolik penieze vylichvené Žid ztratil, neb v pravdě jeho nejsú, ale aby také trpěl něco jiného k tomu. Hlédajtež, páni! tak-li Židy jmáte či-li jinak; rádi byste když vaši Židé vylichvie mnoho, zdali by vy mohli na nich mnoho vzieti. Stydíte se lichevníci slúti, ale lichvu béřete rádi, ne proto, by vrátili ji, ale aby schovali sobě. A biešež to někdy, že když zjiemali Židy, a listy neb základy pobrali jim, že sú as a jistinu jen brali od jich dlužníkóv: ale již od svých rádcí a náhončích té lsti sú se naučili, že pod lestnú omluvú i lichvu vydrú. A protož vidíme to, že den ode dne hóřež hóřež; neb každý chce dobrým slúti, a řiedko kto, by chutně chtěl býti dobrým; lotři, zloději i lichevníci nechtie zlí slúti, a páni radše chtie slúti dobrými
884 K HISTORII ŽIDŮ 1399. táhnúti je v súdy aneb jim dávati roky na křesťany, neb v jiné jich svátky. A také nemají zevně choditi mezi lidmi ty dni, když křesťané božie pamatují umučenie k velice noci. A ten den u veliký pátek ne- mají jmieti svých dveří ani oken otevřených. A Žid nemá práva jmieti, aby svědčil protiv křesťanu; ale křestan móž svědčiti protiv Židu. Pakli by se i Žid i křesťan táhli na Žida: tehdy súdce křesťan to, což uslyší od Žida toho, naňž sú se táhli, má vynésti súd. Nemají také Židóm přezřieti páni, aby chodili jako křestěné; ale připuditi je jmají, aby chodili tak, jakž by znáti bylo, že jsú Židé. Kdež kolivěk kteří páni protiv tomuto v čem Židóm pomáhají, velměť hřešie; jakož se často naházie pohřiechul že leč práv, leč křiv chudý křesťan, vždyť Žida bohatého učinie práva. Kak pak mají páni na Židech bráti, o tom píše svatý Tomáš z Akvině k jedné hrabině, řka: »Kakž kolivěk Židé svým proviněním, jakož svědčie práva, jsú v té porobě, že mohú páni jich statek vzieti, jako svój: avšak tak, aby potřeba jich životóm nebyla od- jata; neb máme se ve cti a v sličnosti obierati netolik k křesťanóm, ale také i k nekřesťanóm, aby jmě božie nebylo pohanieno.« Protož podobné jest, aby šosy neb berněmi, jichž sú neobykli, nebyli obtieženi: ale k obyčejným daniem mohú býti přitištěni. Ale toť miení svatý Tomáš o těch Židech, ježto se obierají řemeslem, neb dielem neb těhařstvím kterýmž koli, ale ne lichvú; neb v témž listu praví: »Ponvvadž toho, což Židé lichvú dobudú, nemohú s právem sobě zachovati: vezmeš-li ty od nich to, ani ty móžeš toho sobě zachovati, leč by to bylo, ješto by na tobě neb na tvých předciech bylo vylichveno. Ale mají-li to, ješto sú na jiných vylichvili, a tys to vzala, máš vrátiti těm, jimž sú Židé vrátiti jměli, ač je móžeš nalezti; pakli nemóžeš, ale podle tvého biskupa rady a jiných dobrých v milosrdné skutky obrať, aneb k obecnému užitku zemskému.« A tak i vinu móž s Žida lichevného snieti penězi, ale neschovati jich sobě, než vrátiti, vie-li pán, na kom jest Žid vylichvil; aneb, jakož jest řečeno, chudým neb k obecnému dobrému obrátiti. A protož vždy slušie, aby pro vinu netolik penieze vylichvené Žid ztratil, neb v pravdě jeho nejsú, ale aby také trpěl něco jiného k tomu. Hlédajtež, páni! tak-li Židy jmáte či-li jinak; rádi byste když vaši Židé vylichvie mnoho, zdali by vy mohli na nich mnoho vzieti. Stydíte se lichevníci slúti, ale lichvu béřete rádi, ne proto, by vrátili ji, ale aby schovali sobě. A biešež to někdy, že když zjiemali Židy, a listy neb základy pobrali jim, že sú as a jistinu jen brali od jich dlužníkóv: ale již od svých rádcí a náhončích té lsti sú se naučili, že pod lestnú omluvú i lichvu vydrú. A protož vidíme to, že den ode dne hóřež hóřež; neb každý chce dobrým slúti, a řiedko kto, by chutně chtěl býti dobrým; lotři, zloději i lichevníci nechtie zlí slúti, a páni radše chtie slúti dobrými
Strana 885
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 885 nežli býti. A tak, že sej tak rozmohla lestná nepravosť, mezi mnohými 1399. lidmi potuchla milosť. T. Štítný, O obecných věcech křesťanských, IV. Tisk. 1138. Zpráva o spustošení hřbitovů židovských 1400. v Praze. 1400. Ueber den Verlust alter Grabdenkmäler spricht sich die Rams. Chronik Nr. 40 wie nachstehend aus: »Unsere Stadt (im Jahre un- leserlich) war vom Feinde, der schon einige entfernte Aussenwerke ge- nommen hatte, hart bedrängt, musste neue Bollwerke, neue Wälle aufrichten ; weil aber jede Zufuhr abgeschnitten war, fehlte es an Ma- terial. Viele alte Häuser wurden abgebrochen, die gewonnenen Stoffe aber reichten dennoch nicht aus; so erfolgte die von der Nothlage abgedrungene Verordnung, die Grabsteine aller hier befindlichen drei jüdischen Friedhöfe zum Baue der Wasserschanze unverzüglich zu verwenden. Die drohende Feindesgefahr machte jede Schonung, jede Rücksicht auf Alterthum, Kunst oder Verdienst unmöglich; und so mussten wir selbst Hand anlegen, mussten die Gräber unserer Väter aufwühlen, die tausendjährigen, kostbaren Denkmäler der Vor- zeit, theuer allen hiesigen Einwohnern, theuer dem ganzen Lande, dem Machtgebote der Noth opfern. So ging auch das herrliche, kunstvolle Mausoleum des Jehuda, Sohn Josef Halevy, dieses mit dem Vertrauen des Monarchen beehrten, und vom ganzen Lande hochgeachteten Herrn, dann des seiner Gelehrsamkeit, Tugend und Frömmigkeit halber berühmten Rabbi Samuel Carcasson verloren. — Ach, wir finden die Ruhestätten unserer Väter nicht mehr, können mit unseren Thränen nicht mehr ihre stillen Gräber benetzen, nicht bei ihrer Asche unser kummerbeladenes Herz erleichtern." Podiebrad, Alterth. d. Prag. Josefstadt. 1139. Zpráva o Lipmannovi v Praze. 1400. 1400. Lipmann aus Mühlhausen, in Prag (1400), wird als Verfasser eines in der Oppenheimerschen Bibliothek (cod. Opp. 820.) befindlichen Bibel- commentars betrachtet. In seinem Nizzachon, das, bis auf wenige Nummern am Schlusse, der apologetischen Erläuterung der heiligen Schriften gewidmet ist, zeigt er sich als Kenner der lateinischen Sprache und der Lehrmeinungen der Karäer. Zunz, Zur Gesch. und Lit.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 885 nežli býti. A tak, že sej tak rozmohla lestná nepravosť, mezi mnohými 1399. lidmi potuchla milosť. T. Štítný, O obecných věcech křesťanských, IV. Tisk. 1138. Zpráva o spustošení hřbitovů židovských 1400. v Praze. 1400. Ueber den Verlust alter Grabdenkmäler spricht sich die Rams. Chronik Nr. 40 wie nachstehend aus: »Unsere Stadt (im Jahre un- leserlich) war vom Feinde, der schon einige entfernte Aussenwerke ge- nommen hatte, hart bedrängt, musste neue Bollwerke, neue Wälle aufrichten ; weil aber jede Zufuhr abgeschnitten war, fehlte es an Ma- terial. Viele alte Häuser wurden abgebrochen, die gewonnenen Stoffe aber reichten dennoch nicht aus; so erfolgte die von der Nothlage abgedrungene Verordnung, die Grabsteine aller hier befindlichen drei jüdischen Friedhöfe zum Baue der Wasserschanze unverzüglich zu verwenden. Die drohende Feindesgefahr machte jede Schonung, jede Rücksicht auf Alterthum, Kunst oder Verdienst unmöglich; und so mussten wir selbst Hand anlegen, mussten die Gräber unserer Väter aufwühlen, die tausendjährigen, kostbaren Denkmäler der Vor- zeit, theuer allen hiesigen Einwohnern, theuer dem ganzen Lande, dem Machtgebote der Noth opfern. So ging auch das herrliche, kunstvolle Mausoleum des Jehuda, Sohn Josef Halevy, dieses mit dem Vertrauen des Monarchen beehrten, und vom ganzen Lande hochgeachteten Herrn, dann des seiner Gelehrsamkeit, Tugend und Frömmigkeit halber berühmten Rabbi Samuel Carcasson verloren. — Ach, wir finden die Ruhestätten unserer Väter nicht mehr, können mit unseren Thränen nicht mehr ihre stillen Gräber benetzen, nicht bei ihrer Asche unser kummerbeladenes Herz erleichtern." Podiebrad, Alterth. d. Prag. Josefstadt. 1139. Zpráva o Lipmannovi v Praze. 1400. 1400. Lipmann aus Mühlhausen, in Prag (1400), wird als Verfasser eines in der Oppenheimerschen Bibliothek (cod. Opp. 820.) befindlichen Bibel- commentars betrachtet. In seinem Nizzachon, das, bis auf wenige Nummern am Schlusse, der apologetischen Erläuterung der heiligen Schriften gewidmet ist, zeigt er sich als Kenner der lateinischen Sprache und der Lehrmeinungen der Karäer. Zunz, Zur Gesch. und Lit.
Strana 886
886 K HISTORII ŽIDŮ 1400. 1140. Král Václa v IV. osvobozuje Židykrálovství Českého na tři léta ode všech platů, poněvadž mu poskytli značnější pomoc peněžitou, i zavazuje se, že nebude jich k rukojemství za dluhy královské žádati a nařizuje podkomořímui rychtáři židovskému aby jim k dluhům pomáhali. 1400. Privilegia král. měst od J. Čelakovského II. 1407. 1141. Zprávy o Židech v Plzni. 1407. O Židech v Plzni ze XIV. století nezachovalo se nižádných zpráv, teprve z XV. století a to hned z počátku vyskytují se zprávy o nich v soudních knihách. Židé tvořili tehdáž v Plzni zvláštní obec, drželi poměrně dosti domů v městě v rukou svých, hlavně v dnešní Solní ulici a Sedláčkově, měli zde též svou modlitebnu či synagogu, v dnešní Solní ulici mezi váhou městskou a hostincem u modré hvězdy, mimo to měli zde též svůj hřbitov na předměstí Skvrňském, v místech dneš- ního anglického dvora. V zmíněných soudních knihách od r. 1407—1420 uvádí se celkem 35 Židů a sice 19 mužských a 16 ženských. Jména jejich jsou násle- dující: Abraham, Aron, Ebrl, Goe řečený Chadim, Hesl, Israel (lékař), Heugut, Juda, Jonáš, Merkl, Muše též Moše, Michal, Kumprecht, Lad- mann, Lazar, Lev, Salman, Smoel či Šimon; židovky: Anna, Dobra, Syna, Friška, Guldana, Freida, Jitka, Hvězda, Hestra, Malá, Lidl, Pipka, Rachel, Slávka, Zdobna a Zdena. Též některé zápisy zástav Židům učiněných jsou zvláštní: Lev iudeus reposuit 2 předenie lněné, 1 osnova de bombice, 2 spindl de bombice, 1 čechel et 2 ciechy lecti. — Blažko statuit equum pili ples- nivý, alterum pili rysý. — Dobra iudea reposuit tunicam nigram cum bělizny, nigram jakkam und argenteam dekam. — Dobra iudea reposuit duchnu peřinu. — Eadem rep. moždíř, caligas coloris lucidi flavei alias blankytné. — Musse et Dobra iudei reposuerunt simul blány chřbe- tové. — Slavka iudea reposuit clipeum alias terče. Mathias emit me- dium laneum et unum jitro bez puol čtvrti circa Petrum Vlkyšský. Patrno tu, že všude, kde písař neznal významu latinského, užil českého, aneb kde se mu to po latinsku nezdálo býti dosti srozumitelným, při- pojil hned k tomu význam český, dle všeho tudy v lidu tehdejší Plzně obvyklejší; osoby nacházíme zapsány tak, jak se v životě společenském nazývaly, česky a nikdy nesetkáme se tu s jmény německými. Zápisy židovské nalézáme v knize dva: Jedním zápisem r. 1505 žid Abraham »spolčuje manželku svú Evu v tom statku s dětmi, což má neb
886 K HISTORII ŽIDŮ 1400. 1140. Král Václa v IV. osvobozuje Židykrálovství Českého na tři léta ode všech platů, poněvadž mu poskytli značnější pomoc peněžitou, i zavazuje se, že nebude jich k rukojemství za dluhy královské žádati a nařizuje podkomořímui rychtáři židovskému aby jim k dluhům pomáhali. 1400. Privilegia král. měst od J. Čelakovského II. 1407. 1141. Zprávy o Židech v Plzni. 1407. O Židech v Plzni ze XIV. století nezachovalo se nižádných zpráv, teprve z XV. století a to hned z počátku vyskytují se zprávy o nich v soudních knihách. Židé tvořili tehdáž v Plzni zvláštní obec, drželi poměrně dosti domů v městě v rukou svých, hlavně v dnešní Solní ulici a Sedláčkově, měli zde též svou modlitebnu či synagogu, v dnešní Solní ulici mezi váhou městskou a hostincem u modré hvězdy, mimo to měli zde též svůj hřbitov na předměstí Skvrňském, v místech dneš- ního anglického dvora. V zmíněných soudních knihách od r. 1407—1420 uvádí se celkem 35 Židů a sice 19 mužských a 16 ženských. Jména jejich jsou násle- dující: Abraham, Aron, Ebrl, Goe řečený Chadim, Hesl, Israel (lékař), Heugut, Juda, Jonáš, Merkl, Muše též Moše, Michal, Kumprecht, Lad- mann, Lazar, Lev, Salman, Smoel či Šimon; židovky: Anna, Dobra, Syna, Friška, Guldana, Freida, Jitka, Hvězda, Hestra, Malá, Lidl, Pipka, Rachel, Slávka, Zdobna a Zdena. Též některé zápisy zástav Židům učiněných jsou zvláštní: Lev iudeus reposuit 2 předenie lněné, 1 osnova de bombice, 2 spindl de bombice, 1 čechel et 2 ciechy lecti. — Blažko statuit equum pili ples- nivý, alterum pili rysý. — Dobra iudea reposuit tunicam nigram cum bělizny, nigram jakkam und argenteam dekam. — Dobra iudea reposuit duchnu peřinu. — Eadem rep. moždíř, caligas coloris lucidi flavei alias blankytné. — Musse et Dobra iudei reposuerunt simul blány chřbe- tové. — Slavka iudea reposuit clipeum alias terče. Mathias emit me- dium laneum et unum jitro bez puol čtvrti circa Petrum Vlkyšský. Patrno tu, že všude, kde písař neznal významu latinského, užil českého, aneb kde se mu to po latinsku nezdálo býti dosti srozumitelným, při- pojil hned k tomu význam český, dle všeho tudy v lidu tehdejší Plzně obvyklejší; osoby nacházíme zapsány tak, jak se v životě společenském nazývaly, česky a nikdy nesetkáme se tu s jmény německými. Zápisy židovské nalézáme v knize dva: Jedním zápisem r. 1505 žid Abraham »spolčuje manželku svú Evu v tom statku s dětmi, což má neb
Strana 887
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 887 jmieti bude; a jestliže by dětí nebylo, tehdy ji spolčuje s bratrem svým 1407. Samuelem v tom statku na rovný diel; a nad to nade všecko dluhy, kteréž by byly nynie i potom, to jí napřed dává přede všemi, aby jí v tom žádný překážky nečinil. A v tom ve všem moc sobě zuostavuje změniti a učiniti jako s svým vlastním«. Jiným zápisem týž žid Abraam r. 1542 odevzdává Havlovi Čap- kovi »duom podle Lámače na Loucký v panské poplatky a v sou- sedské pořádky tak, jakž jest byl prvé v držení a zouplna jest zaplacen«. Pam. arch. XIV. 297. 1142. Dlužní úpisy Židům prohlášeny za neplatné 1411. 1411, 21. února. Zu dieser Zeit (1411, 21. Februarii) bat der Bischof Konrad von Olmütz und andere Mährische Herren mehr den König, dass er sie von Judenschulden befreien möchte. Er erklärte also die Schuldenver- schreibungen an die Juden für ungültig aber nur solche, die über zehn Jahr alt waren. Dies that Wenzel mit allem Rechte, weil damals die Juden mit Leib und Gut den Königen gehörten. Pelzel, König Wenzel. Dil II. str. 580. 1143. Podkomoří purkmistru a konšelům města 1415. Budějovic Č., aby Židy zůstavili při starodávných právech. V Praze (1415? 28. května). Přietelé milí! Přikazujiť vám, abyste Židy zuostavili při staro- dávných práviech, jakžto v jiných městech požívají; a také abyste ká zali volati, aby jim nebylo překáženo. Pakli by kto jim překážel, aby tomu šlo na hrdlo i na zboží; a také abyste Židóv nevězili bez mého vědomie. Datum Prage tercia feria post Trinitatis. Johannes de Lestkov, regni Boemie subcamerarius. Magistro ciuium, judici et consulibus juratis ciuitatis in Budwais, amicis nostris carissimis. V. Schuls, Archiv český XXI. 190. 1144. Král Václav IV. osvobozuje ranhojiče Feifela 1417. z Jerusalema ode všech židovských dávek, dává mu úřad, aby dobytky podle obřadů židovských zabíjel oc 1417 14. června. Wir Wenczlaw, von gotes gnaden Romischer Kunig, czu allen czeiten merer des reichs und Kunig zu Behem, bekennen und tun kunt offenlichen mit disem brive allen den, die ihn sehen oder horen, lesen,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 887 jmieti bude; a jestliže by dětí nebylo, tehdy ji spolčuje s bratrem svým 1407. Samuelem v tom statku na rovný diel; a nad to nade všecko dluhy, kteréž by byly nynie i potom, to jí napřed dává přede všemi, aby jí v tom žádný překážky nečinil. A v tom ve všem moc sobě zuostavuje změniti a učiniti jako s svým vlastním«. Jiným zápisem týž žid Abraam r. 1542 odevzdává Havlovi Čap- kovi »duom podle Lámače na Loucký v panské poplatky a v sou- sedské pořádky tak, jakž jest byl prvé v držení a zouplna jest zaplacen«. Pam. arch. XIV. 297. 1142. Dlužní úpisy Židům prohlášeny za neplatné 1411. 1411, 21. února. Zu dieser Zeit (1411, 21. Februarii) bat der Bischof Konrad von Olmütz und andere Mährische Herren mehr den König, dass er sie von Judenschulden befreien möchte. Er erklärte also die Schuldenver- schreibungen an die Juden für ungültig aber nur solche, die über zehn Jahr alt waren. Dies that Wenzel mit allem Rechte, weil damals die Juden mit Leib und Gut den Königen gehörten. Pelzel, König Wenzel. Dil II. str. 580. 1143. Podkomoří purkmistru a konšelům města 1415. Budějovic Č., aby Židy zůstavili při starodávných právech. V Praze (1415? 28. května). Přietelé milí! Přikazujiť vám, abyste Židy zuostavili při staro- dávných práviech, jakžto v jiných městech požívají; a také abyste ká zali volati, aby jim nebylo překáženo. Pakli by kto jim překážel, aby tomu šlo na hrdlo i na zboží; a také abyste Židóv nevězili bez mého vědomie. Datum Prage tercia feria post Trinitatis. Johannes de Lestkov, regni Boemie subcamerarius. Magistro ciuium, judici et consulibus juratis ciuitatis in Budwais, amicis nostris carissimis. V. Schuls, Archiv český XXI. 190. 1144. Král Václav IV. osvobozuje ranhojiče Feifela 1417. z Jerusalema ode všech židovských dávek, dává mu úřad, aby dobytky podle obřadů židovských zabíjel oc 1417 14. června. Wir Wenczlaw, von gotes gnaden Romischer Kunig, czu allen czeiten merer des reichs und Kunig zu Behem, bekennen und tun kunt offenlichen mit disem brive allen den, die ihn sehen oder horen, lesen,
Strana 888
888 K HISTORII ŽIDŮ 1417. dass wir mit wolbedachtem mute, rate unserer getrewen und von rechter wissen und der Kentnisse getrewen dinst in ercztnei und auch heim- liche botschaft, do uns mit gedint hat, meister Ffeitel Jude, Landfarer und wundarczt von der heiligen state von Jerusalem und unser getrewer diener und wundarczt, das haben wir angesehen und haben uns be- dacht mit den eldisten Juden, unsern camerknechten, czu Prage mit ihren guten willen, haben wir im di gnad getan und haben im mit kuniglichem gnad dem vorgeschriben meister Feifel geben, dass er le- diger und los schol sein mit allen seinem gesind und allen seinen brotesser von allen czinsen, schtewern, hülf, gabe, di do worden ge- leget off unseren Juden, unser camerknechten, die in unserm kunig reich und lande czu Behem wonhafftig und gesessen sein. Und darczu noch mer haben wir im hulff getan und haben im gegeben off sein leip das ampte, die meisterschaft das phich sneiden und czu töten noch irem judischen riten, das er sich desterbas generen mag. Das haben wir getan durch sein getrewen dinst, do er uns mit gedint hat und dint und noch dinen schol; und auch geben wir dem egenannt meister Feifel die macht mit craft des brives, ab er nicht ledig wer in unser ercztnei oder in ander unser dinst, so mag er ein andern an sein stat czu seczen, dass unser Juden, unser camerknechten nicht gesaumpt werden durch seinetwegen und das schol seinem brieve und seinem ampt an schaden sein. Auch gebiten wir und wollen, das anders nicht gehabt haben bei unser kunigliche hulde den eldisten Juden, unser camerknechten, di do iczund sein oder hernach czu czeiten werden, dass sie den filgenanten meister Feifel bei unser gnade und gabe lassen, die wir im gegeben haben und dass sie in doran nicht hindern noch schaden schollen, als euch unser kuniglich huld lib ist zu behalden und unser sweren czorn czu vermeiden. Mit urkund dicz brives vor- sigelt mit unserem kuniglichem insigel. Geben czu Prage nach Cristo geburt fierczehn hundert und darnach in dem sibenczehenden iare am sanct Veites obend unser reich des Behmischen in dem funfundfunf- czigstem und des Romischen in dem czwen und fierczigstem iare. Archiv d. Stadt Prag. Liber variorum contractuum Nr. 2099 fol. 87. Archiv m. Prahy. 1419. 1145. Zpráva o srozumění Židů ve Vídni s Husity a Waldenskými. 1419 10. ledna. Lib. I. act. fac. theol. f. 22. in Wien: »1419, 10 Jan. congr. fa- cult. theol: Facta fuit mencio de confederacione Judeorum et Hussi- torum et Waldensium« oc.
888 K HISTORII ŽIDŮ 1417. dass wir mit wolbedachtem mute, rate unserer getrewen und von rechter wissen und der Kentnisse getrewen dinst in ercztnei und auch heim- liche botschaft, do uns mit gedint hat, meister Ffeitel Jude, Landfarer und wundarczt von der heiligen state von Jerusalem und unser getrewer diener und wundarczt, das haben wir angesehen und haben uns be- dacht mit den eldisten Juden, unsern camerknechten, czu Prage mit ihren guten willen, haben wir im di gnad getan und haben im mit kuniglichem gnad dem vorgeschriben meister Feifel geben, dass er le- diger und los schol sein mit allen seinem gesind und allen seinen brotesser von allen czinsen, schtewern, hülf, gabe, di do worden ge- leget off unseren Juden, unser camerknechten, die in unserm kunig reich und lande czu Behem wonhafftig und gesessen sein. Und darczu noch mer haben wir im hulff getan und haben im gegeben off sein leip das ampte, die meisterschaft das phich sneiden und czu töten noch irem judischen riten, das er sich desterbas generen mag. Das haben wir getan durch sein getrewen dinst, do er uns mit gedint hat und dint und noch dinen schol; und auch geben wir dem egenannt meister Feifel die macht mit craft des brives, ab er nicht ledig wer in unser ercztnei oder in ander unser dinst, so mag er ein andern an sein stat czu seczen, dass unser Juden, unser camerknechten nicht gesaumpt werden durch seinetwegen und das schol seinem brieve und seinem ampt an schaden sein. Auch gebiten wir und wollen, das anders nicht gehabt haben bei unser kunigliche hulde den eldisten Juden, unser camerknechten, di do iczund sein oder hernach czu czeiten werden, dass sie den filgenanten meister Feifel bei unser gnade und gabe lassen, die wir im gegeben haben und dass sie in doran nicht hindern noch schaden schollen, als euch unser kuniglich huld lib ist zu behalden und unser sweren czorn czu vermeiden. Mit urkund dicz brives vor- sigelt mit unserem kuniglichem insigel. Geben czu Prage nach Cristo geburt fierczehn hundert und darnach in dem sibenczehenden iare am sanct Veites obend unser reich des Behmischen in dem funfundfunf- czigstem und des Romischen in dem czwen und fierczigstem iare. Archiv d. Stadt Prag. Liber variorum contractuum Nr. 2099 fol. 87. Archiv m. Prahy. 1419. 1145. Zpráva o srozumění Židů ve Vídni s Husity a Waldenskými. 1419 10. ledna. Lib. I. act. fac. theol. f. 22. in Wien: »1419, 10 Jan. congr. fa- cult. theol: Facta fuit mencio de confederacione Judeorum et Hussi- torum et Waldensium« oc.
Strana 889
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 889 Zur Neutralität wurden die Juden durch Rabbinats-Rescripte auf- 1419 gefordert, deren uns die Ramsch. Chron. No. 22 eine im Auszuge über- liefert: »Wir finden unseren Glaubensbrüdern bei gegenwärtigen Zustän- den ernstlich ans Herz legen zu müssen, alle Religionsgespräche mit Nichtisraeliten aufs sorgfältigste zu meiden, und, hiezu aufgefordert, solche so schnell als möglich abzubrechen, weil hierdurch nicht nur nichts Gutes gefördert, sondern vielmehr Ansichten verletzt werden, welches Feindseligkeiten zur Folge hat. Wir geben uns der Hoffnung hin, dass ihr unserer Ermahnung geneigtes Ohr leihen werdet.« »Wir vernehmen, und mit Leidwesen müssen wir es sagen, dass einige von uns sich so weit vergessen, Theil an Zwistigkeiten zu nehmen, die sie gar nichts angehen, und worein zu reden sie gar nicht berufen sind; dass weiters welche durch verletzende Lieder Parteistellung offen- baren. Wir vermahnen diejenigen, die sich beim Absingen der Lieder: »Lasst um den Altar uns sammeln etc, Ein demüthig Ja zu Allem schütteln etc., Wer Muth hat und die Nacht nicht fürchtet etc., betheiligten. Wer unsere Ermahnung befolgt, den erreiche Gottes Gnade und Segen!« Wolf, Jubelfeier der Wiener Universtät. 1419. 1146. Na obranu, že Židé neštítili se práce. Ramschacksche Chron. beklagt das Unglück, welches sich im Eisenhammer zu Oderamberg (?) zutrug, wobei 9 Judenarbeiter ver- brannten. Im kgl. Münzamte zu Prag wurden die jüdischen Arbeiter erst aus Anlass des allgemeinen Judenausweisungs-Ediktes entlassen (zwi- schen 1419—1430.). Bildhauer Samuel Jontof Vigales (im 15. Jahrhundert) stand bei dem kunstliebenden Adel in solchem Ansehen, dass selten bei hohen Personen seine Erzeugnisse fehlten, und die Arbeit seines Meisels bald mit Silber aufgewogen wurde. Das Rabbinat zu Prag verordnet im 14. Jahrhunderte, dass die jüdischen Moldauschiffer schon nach dem Vespergebete am Sabbatvor- abende ihr Geschäft einzustellen, und solches an diejenigen christlichen Stellvertreter zu übergeben haben, die für sie an Sabbat und Feiertagen eintreten. Von nun an sind bei strenger Ahndung und unter keinem Vor- wande Juden als Maurer bei Erbauung oder Ausbesserung von Kirchen oder Kapellen zuzulassen, jedoch dürfen sie Handlangerdienste dabei verrichten.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 889 Zur Neutralität wurden die Juden durch Rabbinats-Rescripte auf- 1419 gefordert, deren uns die Ramsch. Chron. No. 22 eine im Auszuge über- liefert: »Wir finden unseren Glaubensbrüdern bei gegenwärtigen Zustän- den ernstlich ans Herz legen zu müssen, alle Religionsgespräche mit Nichtisraeliten aufs sorgfältigste zu meiden, und, hiezu aufgefordert, solche so schnell als möglich abzubrechen, weil hierdurch nicht nur nichts Gutes gefördert, sondern vielmehr Ansichten verletzt werden, welches Feindseligkeiten zur Folge hat. Wir geben uns der Hoffnung hin, dass ihr unserer Ermahnung geneigtes Ohr leihen werdet.« »Wir vernehmen, und mit Leidwesen müssen wir es sagen, dass einige von uns sich so weit vergessen, Theil an Zwistigkeiten zu nehmen, die sie gar nichts angehen, und worein zu reden sie gar nicht berufen sind; dass weiters welche durch verletzende Lieder Parteistellung offen- baren. Wir vermahnen diejenigen, die sich beim Absingen der Lieder: »Lasst um den Altar uns sammeln etc, Ein demüthig Ja zu Allem schütteln etc., Wer Muth hat und die Nacht nicht fürchtet etc., betheiligten. Wer unsere Ermahnung befolgt, den erreiche Gottes Gnade und Segen!« Wolf, Jubelfeier der Wiener Universtät. 1419. 1146. Na obranu, že Židé neštítili se práce. Ramschacksche Chron. beklagt das Unglück, welches sich im Eisenhammer zu Oderamberg (?) zutrug, wobei 9 Judenarbeiter ver- brannten. Im kgl. Münzamte zu Prag wurden die jüdischen Arbeiter erst aus Anlass des allgemeinen Judenausweisungs-Ediktes entlassen (zwi- schen 1419—1430.). Bildhauer Samuel Jontof Vigales (im 15. Jahrhundert) stand bei dem kunstliebenden Adel in solchem Ansehen, dass selten bei hohen Personen seine Erzeugnisse fehlten, und die Arbeit seines Meisels bald mit Silber aufgewogen wurde. Das Rabbinat zu Prag verordnet im 14. Jahrhunderte, dass die jüdischen Moldauschiffer schon nach dem Vespergebete am Sabbatvor- abende ihr Geschäft einzustellen, und solches an diejenigen christlichen Stellvertreter zu übergeben haben, die für sie an Sabbat und Feiertagen eintreten. Von nun an sind bei strenger Ahndung und unter keinem Vor- wande Juden als Maurer bei Erbauung oder Ausbesserung von Kirchen oder Kapellen zuzulassen, jedoch dürfen sie Handlangerdienste dabei verrichten.
Strana 890
890 K HISTORII ŽIDŮ Es ist schon früher unerlässlich befunden worden, euch Juden die Ausübung der Handwerke sammt und sonders zu verbieten. Obwohl von dieser schon lange bestehenden Anordnung nicht abgegangen werden kann, so war weder bei deren Erlass noch jetzt gemeint, dass ihr nicht dasjenige verfertigen dürfet, was ihr für Mit- glieder eueres Glaubens brauchet, sondern es ist darunter zu verstehen, dass ihr nicht für Christen arbeiten, bauen, zimmern, schmie- den, nähen oder was sonst immer Namen haben mag, sollet. Ihr dürfet also für euch und eures Gleichen nähen, gärben, Brod backen, Bier brauen, schmieden, Fleisch hauen, weben, zimmern, bauen, häm- mern oder wie sonst heisst oder Namen hat. Es haben eure Aeltesten dafür zu haften, dass keiner die von euch verfertigten Sachen an Chri- sten verkaufe, in welchem Falle das durch eure Hände zu Stande Ge- brachte nicht nur weggenommen, sondern noch überdies unnachsichtlich mit der Strafe belegt werden soll, womit solches bis jetzt verpönt ge- wesen.« 1419. Ramšakova kronika. 42. 1147. Sigmund Římský král přiznává, že dlužen jest městu Znojmu 905 uherských zlatých, kteréž splatiti mají Židé v městech Znojmě, Brně a Olomouci. 18. března 1421. »Wir Sigmund von Gottes Gnaden römischer König, zu allen Zeiten Mehrer des Reichs, und zu Ungaren, zu Behmen, Dalmatien Kroatien etc. König, bekennen und thun kund offenbar mit diesem Briefe allen denen, die ihn sehen, oder hören, lesen, dass wir dem Bürgermeister, Rath und Bürgern gemeinlich der Stadt zu Znaim, unsern lieben Getreuen, rechter und redlicher Schuld schuldig blieben sein und bezahlen sollen Neunhundert und fünf ungarische Gulden die Wir bei ihnen derzeit, und sie uns ausgericht haben. Und dass Wir ihnen um dieselben Gulden genug thun, so haben Wir ihnen dasselbe Geld zu heben und wieder zu haben beschieden von unsern Juden und Kam- merknechten in unsern Städtem zu Znaim, Ollmütz und Brün, und auch durch das ganze Land Mähren wohnhaftigen, nach jeglichs An- zahl zu nehmen. Zum ersten von den Juden zu Znaim und die mit Inleuten (jüdische Inwohner in Christenhäusern) vierhundert Gulden, item von den Juden zu Brünn und die mit Inleuten, dreihundert Gulden, und Juden von Ollmütz und die mit Inleuten zweihundert und fünf Gulden.« »Darum gebiethen Wir denen borgenden Juden (Wechslern) zu Brün, zu Ollmütz und Znaim, und allen andern Juden in unserem 1421.
890 K HISTORII ŽIDŮ Es ist schon früher unerlässlich befunden worden, euch Juden die Ausübung der Handwerke sammt und sonders zu verbieten. Obwohl von dieser schon lange bestehenden Anordnung nicht abgegangen werden kann, so war weder bei deren Erlass noch jetzt gemeint, dass ihr nicht dasjenige verfertigen dürfet, was ihr für Mit- glieder eueres Glaubens brauchet, sondern es ist darunter zu verstehen, dass ihr nicht für Christen arbeiten, bauen, zimmern, schmie- den, nähen oder was sonst immer Namen haben mag, sollet. Ihr dürfet also für euch und eures Gleichen nähen, gärben, Brod backen, Bier brauen, schmieden, Fleisch hauen, weben, zimmern, bauen, häm- mern oder wie sonst heisst oder Namen hat. Es haben eure Aeltesten dafür zu haften, dass keiner die von euch verfertigten Sachen an Chri- sten verkaufe, in welchem Falle das durch eure Hände zu Stande Ge- brachte nicht nur weggenommen, sondern noch überdies unnachsichtlich mit der Strafe belegt werden soll, womit solches bis jetzt verpönt ge- wesen.« 1419. Ramšakova kronika. 42. 1147. Sigmund Římský král přiznává, že dlužen jest městu Znojmu 905 uherských zlatých, kteréž splatiti mají Židé v městech Znojmě, Brně a Olomouci. 18. března 1421. »Wir Sigmund von Gottes Gnaden römischer König, zu allen Zeiten Mehrer des Reichs, und zu Ungaren, zu Behmen, Dalmatien Kroatien etc. König, bekennen und thun kund offenbar mit diesem Briefe allen denen, die ihn sehen, oder hören, lesen, dass wir dem Bürgermeister, Rath und Bürgern gemeinlich der Stadt zu Znaim, unsern lieben Getreuen, rechter und redlicher Schuld schuldig blieben sein und bezahlen sollen Neunhundert und fünf ungarische Gulden die Wir bei ihnen derzeit, und sie uns ausgericht haben. Und dass Wir ihnen um dieselben Gulden genug thun, so haben Wir ihnen dasselbe Geld zu heben und wieder zu haben beschieden von unsern Juden und Kam- merknechten in unsern Städtem zu Znaim, Ollmütz und Brün, und auch durch das ganze Land Mähren wohnhaftigen, nach jeglichs An- zahl zu nehmen. Zum ersten von den Juden zu Znaim und die mit Inleuten (jüdische Inwohner in Christenhäusern) vierhundert Gulden, item von den Juden zu Brünn und die mit Inleuten, dreihundert Gulden, und Juden von Ollmütz und die mit Inleuten zweihundert und fünf Gulden.« »Darum gebiethen Wir denen borgenden Juden (Wechslern) zu Brün, zu Ollmütz und Znaim, und allen andern Juden in unserem 1421.
Strana 891
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 891 Lande zu Mähren gesessen, und denen mit Inleuten, unseren Kammer- 1421. knechten, ernstlich und festiglich mit diesem Briefe, dass sie die vo- rigen 905 Gulden den Obigen von Znaim bezahlen ohn alles Wider- sprechen, als lieb ihnen sei unsere Gnad zu behalten. Wann thäten sie das nicht, so haben wir den ehgenannten Bürgermeistern, Räthen und Bürgern gemeinlich zu Brünn, Ollmütz und Znaim befohlen und befehlen mit diesem Brief, dass sie die bei ihnen wohnhaftige Juden mit Be- schwerung Leibs und Gutes dazu halten und bringen, dass sie den Vorigen von Znaim solche 905 Gulden ganz und gar richten und be- zahlen. Mit Urkund dieses Briefs versiegelt mit unserem königlichen anhangendenen Insiegel. Geben zu Brünn nach Christi Geburt 1421 am nächsten Dienstag vor dem heiligen Pfingsttag«.*) Hormayrs Archiv XX. 1829. *) K historii Židů v Znojmě přikládáme z Hormayrova Archivu XX. 1829. Die Juden in Znaim. Im nordwestlichen Rücken der königl. mährischen Kreisstadt Znaim, am obersten Rande der, gegen die Taja zu auskrümmenden Bergschlucht eines durch den Czaslauer, Kaurzimer, Berauner, Klattauer und Prachiner Kreis in Böhmen verbreiteten Urgebirges ruhen gleich hinter der Ringmauer unter Weinreben und Nussbaumschatten die Atome einer Judengemeinde, welche im vierzehnten, und bis in die Mitte des fünfzehnten Jahrhunderts hier bestanden hat. Ihre erste Ansiedlung ist ungewiss. Wenn gleich die Ausbreitung der Juden im Occident und ihre Ansiedlung in grossen Städten, wie Wien, Prag oc, wo Gewerbe und Handel sich früher ausgebildet, als prophetische Beglaubigung des Christenthumes gleichzeitig mit demselben gehen, und schon im Jahre 906 auf der mährischen, wahrscheinlich zu Wellehrad (vielleicht auch zu Krems, dem wichtigen Stappel- platze des slavischen Gränzhandels in der grossen Karlowinger-Zeit) gehaltenen Messe Juden vorkommen, so möchte das alte Znaim, welches bis in die Mi te des zwöften Jahrhunderts ein beständiger Kampfplatz, ein blutiger Zankapfel und Brennpunct der Anarchie im Hauszwiste der böhmischen Herzoge gewesen, und dafür durch 70 Jahre in Ruinen gelegen, eine urkundliche Spur derselben kaum nachweisen lassen. Unter den Przemisliden erst, wo das Städtewesen in Böhmen und Mähren sich besser entwickelt, ausgebildet und das studium lucri mehr Aussicht, Sicher- heit und lockende Begünstigung gefunden hat, erlauben die Zeitumstände auf das Dasein der Juden einen Schluss zu machen. Bei der Erneuerung, oder eigentlichen Gründung der heutigen Stadt Znaim im Jahre 1220, wo es seinem zweiten königl. Gründer, Ottokar I., vor allem Andern um die Aufnahme des eigentlichen Bürgerstandes, der Zünste und Ge- werbe zu thun war, geschieht in der diesfalls ausgestellten Urkunde noch keine Erwähnung von Juden. Erst, nachdem die zahllosen, seit den Kreuzzügen an die Tagesordnung gekommenen, und bis ins Abscheuliche gehenden Verfolgungen, Plünderungen und Niedermetzelungen derselben in Böhmen den K. Ottokar II. im Jahre 1268 zu milderen Satzungen, auch in Mähren, für sie bewogen, und er
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 891 Lande zu Mähren gesessen, und denen mit Inleuten, unseren Kammer- 1421. knechten, ernstlich und festiglich mit diesem Briefe, dass sie die vo- rigen 905 Gulden den Obigen von Znaim bezahlen ohn alles Wider- sprechen, als lieb ihnen sei unsere Gnad zu behalten. Wann thäten sie das nicht, so haben wir den ehgenannten Bürgermeistern, Räthen und Bürgern gemeinlich zu Brünn, Ollmütz und Znaim befohlen und befehlen mit diesem Brief, dass sie die bei ihnen wohnhaftige Juden mit Be- schwerung Leibs und Gutes dazu halten und bringen, dass sie den Vorigen von Znaim solche 905 Gulden ganz und gar richten und be- zahlen. Mit Urkund dieses Briefs versiegelt mit unserem königlichen anhangendenen Insiegel. Geben zu Brünn nach Christi Geburt 1421 am nächsten Dienstag vor dem heiligen Pfingsttag«.*) Hormayrs Archiv XX. 1829. *) K historii Židů v Znojmě přikládáme z Hormayrova Archivu XX. 1829. Die Juden in Znaim. Im nordwestlichen Rücken der königl. mährischen Kreisstadt Znaim, am obersten Rande der, gegen die Taja zu auskrümmenden Bergschlucht eines durch den Czaslauer, Kaurzimer, Berauner, Klattauer und Prachiner Kreis in Böhmen verbreiteten Urgebirges ruhen gleich hinter der Ringmauer unter Weinreben und Nussbaumschatten die Atome einer Judengemeinde, welche im vierzehnten, und bis in die Mitte des fünfzehnten Jahrhunderts hier bestanden hat. Ihre erste Ansiedlung ist ungewiss. Wenn gleich die Ausbreitung der Juden im Occident und ihre Ansiedlung in grossen Städten, wie Wien, Prag oc, wo Gewerbe und Handel sich früher ausgebildet, als prophetische Beglaubigung des Christenthumes gleichzeitig mit demselben gehen, und schon im Jahre 906 auf der mährischen, wahrscheinlich zu Wellehrad (vielleicht auch zu Krems, dem wichtigen Stappel- platze des slavischen Gränzhandels in der grossen Karlowinger-Zeit) gehaltenen Messe Juden vorkommen, so möchte das alte Znaim, welches bis in die Mi te des zwöften Jahrhunderts ein beständiger Kampfplatz, ein blutiger Zankapfel und Brennpunct der Anarchie im Hauszwiste der böhmischen Herzoge gewesen, und dafür durch 70 Jahre in Ruinen gelegen, eine urkundliche Spur derselben kaum nachweisen lassen. Unter den Przemisliden erst, wo das Städtewesen in Böhmen und Mähren sich besser entwickelt, ausgebildet und das studium lucri mehr Aussicht, Sicher- heit und lockende Begünstigung gefunden hat, erlauben die Zeitumstände auf das Dasein der Juden einen Schluss zu machen. Bei der Erneuerung, oder eigentlichen Gründung der heutigen Stadt Znaim im Jahre 1220, wo es seinem zweiten königl. Gründer, Ottokar I., vor allem Andern um die Aufnahme des eigentlichen Bürgerstandes, der Zünste und Ge- werbe zu thun war, geschieht in der diesfalls ausgestellten Urkunde noch keine Erwähnung von Juden. Erst, nachdem die zahllosen, seit den Kreuzzügen an die Tagesordnung gekommenen, und bis ins Abscheuliche gehenden Verfolgungen, Plünderungen und Niedermetzelungen derselben in Böhmen den K. Ottokar II. im Jahre 1268 zu milderen Satzungen, auch in Mähren, für sie bewogen, und er
Strana 892
892 K HISTORII ŽIDŮ 1427. 1148. Purkmistr a konšelé Starého města Praž- ského svolili, že Žid Faifl zastavené klenoty může prodati. 1427, 9. července. Páni, purgmistr a konšelé Starého města Pražského spatřivše a ohle- davše základy a klenoty ty, kteréž jesti Fayfl Žid vedle práva a oby- dadurch einer Nation, die seit dem Falle von Jerusalem, wie ein Auswurf fremder Länder, dem nichts angehört, als die allgemeine Sonne, betrachtet ward, eine menschliche Stellung im bürgerlichen Verbande seiner Reiche zu geben suchte, — erst dann möchte der Zeitpunct eingetreten sein, wo die Ansiedelung der Juden in Znaim zu rechtfertigen ist. Im Jahre 1260 umgab der König die Stadt mit Mauern, und gränzte dadurch das Stadtgebiet auf das Bestimmteste ab. Die Juden bewohnten den nordwestlichen Theil, die heutige grosse Fröh- licher Gasse. Abgesondert wie allenthalben, trieben sie hier anfangs nicht sowoh, Gewerbe, als vielmehr ihren Kleinhandel, ihren Kauf und Tausch, wozu das Leben und Treiben der Städte, dem sie von jeher vozugsweise nachgezogen, mannigfaltige Gelegenheit both. Dieser Wohnplatz, zunächst am obern Stadtthore, wo die meisten Produkte des östlichen und südlichen Bezirkes von Znaim: Körner, besonders Hirse, Wein, Obst u. s. w. in den Iglauer, und nach Böhmen, besonders in den Budweiser und Taborer Kreis, ja noch viel weiter ausgeführt werden, war so günstig gewählt, dass auch ein minder geübtes Auge, sobald es die Loca- lität der Stadt Znaim überschaut, und mit der jüdischen Betriebsamkeit auf den Haupt-Passagen einigermassen bekannt ist, den Platz bald selbst errathen dürfte, der ihren Verkehr zwischen Böhmen und der Ostmark, zwischen Wien und Prag vermittelnd unterhielt, und immer lebendiger werden liess. Wie gut sie auf dem geschäftigen Markte die Gelegenheit benützt, die Saatzeit schlau erkundet, um des Gewinnes Früchte mühelohnend wieder einzulösen; wie sehr sie nach Ottokars tragischem Ende die Zeitumstände in Berechnung gezogen, und das ungeheure Aussaugungs-System der trüben Vormundschaft des Markgrafen von Brandeburg in böhmischen und mährischen Landen sich zu schlimmen Muster dienen liessen, davon zeigt ihr Reichthum bereits im Anfange des vierzehnten Jahrhunderts, wo nicht bloss der Mittelstand, die hiesigen Bürger, sondern auch der Adel und die geistigen Körperschaften bei den hiesigen Juden bedeutend verschuldet und mit Wucherzinsen bebürdet waren. In dem Huldigungsbriefe vom 21. November 1337, worin die Stadt Znaim dem jeweiligen Abte von Bruck, der das Jus Gladii über die Bürger besessen, für die Bestätigung des gewählten Stadtrichters jährlich 10 Mark Silber in viertel- jährigen Raten zu geben verheisst, wird der Abtei das Recht eingeräumt, im Nichtzuhaltungs-Falle diese Summe sammt Schaden und Gerichtskosten von den Christen und Juden der Stadt einzutreiben; welche Bevorrechtung noch am 25. Juli 1414 urkundlich renoviert worden ist. Die im Jahre 1351 ausgebrochene Pest und die am 21. Dec. desselben Jahres vom Könige verordnete Steuerbefreiung auf vier Jahre begünstigten die Einwanderung der Juden nicht wenig. Wie in Österreich seit dem Jahre 1156, so sind auch in Mähren nicht bloss die königlichen Städte, sondern auch ein- zelne Fürsten und Edle befugt gewesen, Juden zu halten. Dies beweiset für die hiesige Umgebung ein Kaufbrief von 14. Mai 1394, worin Hanusch von Meditz,
892 K HISTORII ŽIDŮ 1427. 1148. Purkmistr a konšelé Starého města Praž- ského svolili, že Žid Faifl zastavené klenoty může prodati. 1427, 9. července. Páni, purgmistr a konšelé Starého města Pražského spatřivše a ohle- davše základy a klenoty ty, kteréž jesti Fayfl Žid vedle práva a oby- dadurch einer Nation, die seit dem Falle von Jerusalem, wie ein Auswurf fremder Länder, dem nichts angehört, als die allgemeine Sonne, betrachtet ward, eine menschliche Stellung im bürgerlichen Verbande seiner Reiche zu geben suchte, — erst dann möchte der Zeitpunct eingetreten sein, wo die Ansiedelung der Juden in Znaim zu rechtfertigen ist. Im Jahre 1260 umgab der König die Stadt mit Mauern, und gränzte dadurch das Stadtgebiet auf das Bestimmteste ab. Die Juden bewohnten den nordwestlichen Theil, die heutige grosse Fröh- licher Gasse. Abgesondert wie allenthalben, trieben sie hier anfangs nicht sowoh, Gewerbe, als vielmehr ihren Kleinhandel, ihren Kauf und Tausch, wozu das Leben und Treiben der Städte, dem sie von jeher vozugsweise nachgezogen, mannigfaltige Gelegenheit both. Dieser Wohnplatz, zunächst am obern Stadtthore, wo die meisten Produkte des östlichen und südlichen Bezirkes von Znaim: Körner, besonders Hirse, Wein, Obst u. s. w. in den Iglauer, und nach Böhmen, besonders in den Budweiser und Taborer Kreis, ja noch viel weiter ausgeführt werden, war so günstig gewählt, dass auch ein minder geübtes Auge, sobald es die Loca- lität der Stadt Znaim überschaut, und mit der jüdischen Betriebsamkeit auf den Haupt-Passagen einigermassen bekannt ist, den Platz bald selbst errathen dürfte, der ihren Verkehr zwischen Böhmen und der Ostmark, zwischen Wien und Prag vermittelnd unterhielt, und immer lebendiger werden liess. Wie gut sie auf dem geschäftigen Markte die Gelegenheit benützt, die Saatzeit schlau erkundet, um des Gewinnes Früchte mühelohnend wieder einzulösen; wie sehr sie nach Ottokars tragischem Ende die Zeitumstände in Berechnung gezogen, und das ungeheure Aussaugungs-System der trüben Vormundschaft des Markgrafen von Brandeburg in böhmischen und mährischen Landen sich zu schlimmen Muster dienen liessen, davon zeigt ihr Reichthum bereits im Anfange des vierzehnten Jahrhunderts, wo nicht bloss der Mittelstand, die hiesigen Bürger, sondern auch der Adel und die geistigen Körperschaften bei den hiesigen Juden bedeutend verschuldet und mit Wucherzinsen bebürdet waren. In dem Huldigungsbriefe vom 21. November 1337, worin die Stadt Znaim dem jeweiligen Abte von Bruck, der das Jus Gladii über die Bürger besessen, für die Bestätigung des gewählten Stadtrichters jährlich 10 Mark Silber in viertel- jährigen Raten zu geben verheisst, wird der Abtei das Recht eingeräumt, im Nichtzuhaltungs-Falle diese Summe sammt Schaden und Gerichtskosten von den Christen und Juden der Stadt einzutreiben; welche Bevorrechtung noch am 25. Juli 1414 urkundlich renoviert worden ist. Die im Jahre 1351 ausgebrochene Pest und die am 21. Dec. desselben Jahres vom Könige verordnete Steuerbefreiung auf vier Jahre begünstigten die Einwanderung der Juden nicht wenig. Wie in Österreich seit dem Jahre 1156, so sind auch in Mähren nicht bloss die königlichen Städte, sondern auch ein- zelne Fürsten und Edle befugt gewesen, Juden zu halten. Dies beweiset für die hiesige Umgebung ein Kaufbrief von 14. Mai 1394, worin Hanusch von Meditz,
Strana 893
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 893 čeje města jich k uopovědění a ohlášení před ně přinesl, ješto jest jemu 1427 slovutný Mikuláš z Podskrbie, Polák, ve třimecietma kopách bez sonst von Urban (bei Znaim), von einer um 12 Mark erkauften Praiten in Dürren- bach dem Stifte Bruck für sich und seine Erben einen an Wenzeslai abzuführenden Jahreszins von 24 Groschen angelobt, der im Verweigerungsfalle von den ihm unterthänigen Juden und Christen beigetrieben werden soll. Die Folgen dieser Juden-Verbreitung blieben nicht aus. Mit der unglücklichen Regierung des Königs Wenzel, als die Fürsten und Städte in Deutschland mit einander im Kampfe gelegen, kecke Freibeuter und Wegelagerer auf allen Strassenzügen dem Handel das Grablied gesungen, und kein Sicherheitsgeleit gegolten hatte, war die Zeit gekommen, wo die Juden in des Glückes Schiff gestiegen und aller Menschen Vermögen zu dem Ihrigen gemacht hatten. War dieser Zustand schon im Allgemeinen schlimm, so war es insbe- sondere für das Leben der Städte. Die Stockung der Gewerbe, der durch alle Ränke abgezapfte Verdienst, die schleichende Zudringlichkeit, der unerträgliche Geldwucher, und was noch schlimmer war als alles dieses, das für Diebsinn und stille Gaunerei stets offene Asyl, wovon die bloss allein für ihre Gattung bedachte Judenschaft nirgends freizusprechen war, steigerten die Klagen allenthalben aufs Höchste und lösten nach und nach die durch Gesetze und Humanität gebothene Schonung gegen sie auf. In Iglau, wo der Bergbau und Handel schon frühzeitig ein regeres Leben entwickelt hatten, brach der gereifte Unwille gegen sie 1399 in Blut und Flammen aus »und sind alle Juden, sagt ein Manuscript, wegen vielen Gottlosigkeiten und Verbrechen eingezogen und verbrannt, und ihre Häuser allesammt zerstöret worden". Nicht viel besser erging es ihnen in Znaim. Die Juden kauften und verkauften an den frequentesten Plätzen und Strassen der Stadt, nebst anderen Dingen, auch Rind und Stechvieh und beein- trächtigen dadurch nicht wenig die leicht aufzuregende Fleischerzunft. Die Folgen davon waren öftere blutige Auftritte und zuletzt ein allgemeiner Aufstand, welchen Graf Prokop mit Hülfe seines ihm ergebenen hiesigen Burghauptmanns, Hinko von Kunstadt, Herrn zu Rabenstein, 1401 noch glücklich beilegte und eine Ver- ordnung gab, worin für die Juden folgende Verhaltungen vorkommen: »Auch gebieten wir unseren Juden zu Znaim mit aller Macht und bei rechtem Gehorsam, dass kein Jud das Vieh kaufen soll in der Futtergassen, es sei jung oder alt, an den vier Ecken. Auch, dass kein Jud nicht soll gehen vor die Thöre der Stadt, Vieh zu kaufen. Am Markttag oder sonst mag er wohl junges Vieh kaufen, was er selber will essen und nichts davon gewinnen an den vier Ecken in der Futtergassen." »Auch wollen wir nnd verbieten, dass kein Jud nimmermehr soll Fleisch hacken und Fleisch verkaufen in der Juden-Gassen, noch kein Vieh niederschlagen, es sei jung oder alt. Auch gebieten wir den Juden mehr, dass kein Jud noch Jüdin soll kaufen junges Vieh, darüber ein Fleischhacker steht oder sein Knecht; und auch wo ein Jud oder Jüdin über junges Vieh steht, soll ein Fleischhacker nicht kaufen noch sein Knecht." »Auch setzen wir, und wollen das also gehalten haben, dass kein Jud soll führen geschnittenes Fleisch von anderen Städten gegen die Stadt Znaim. Und ob ein Jud würd haben Rinder oder Schaaf, die er genommen hätte an (anstatt) seinem Gelde, oder umsonst wurden ihm gegeben, so soll er es nicht
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 893 čeje města jich k uopovědění a ohlášení před ně přinesl, ješto jest jemu 1427 slovutný Mikuláš z Podskrbie, Polák, ve třimecietma kopách bez sonst von Urban (bei Znaim), von einer um 12 Mark erkauften Praiten in Dürren- bach dem Stifte Bruck für sich und seine Erben einen an Wenzeslai abzuführenden Jahreszins von 24 Groschen angelobt, der im Verweigerungsfalle von den ihm unterthänigen Juden und Christen beigetrieben werden soll. Die Folgen dieser Juden-Verbreitung blieben nicht aus. Mit der unglücklichen Regierung des Königs Wenzel, als die Fürsten und Städte in Deutschland mit einander im Kampfe gelegen, kecke Freibeuter und Wegelagerer auf allen Strassenzügen dem Handel das Grablied gesungen, und kein Sicherheitsgeleit gegolten hatte, war die Zeit gekommen, wo die Juden in des Glückes Schiff gestiegen und aller Menschen Vermögen zu dem Ihrigen gemacht hatten. War dieser Zustand schon im Allgemeinen schlimm, so war es insbe- sondere für das Leben der Städte. Die Stockung der Gewerbe, der durch alle Ränke abgezapfte Verdienst, die schleichende Zudringlichkeit, der unerträgliche Geldwucher, und was noch schlimmer war als alles dieses, das für Diebsinn und stille Gaunerei stets offene Asyl, wovon die bloss allein für ihre Gattung bedachte Judenschaft nirgends freizusprechen war, steigerten die Klagen allenthalben aufs Höchste und lösten nach und nach die durch Gesetze und Humanität gebothene Schonung gegen sie auf. In Iglau, wo der Bergbau und Handel schon frühzeitig ein regeres Leben entwickelt hatten, brach der gereifte Unwille gegen sie 1399 in Blut und Flammen aus »und sind alle Juden, sagt ein Manuscript, wegen vielen Gottlosigkeiten und Verbrechen eingezogen und verbrannt, und ihre Häuser allesammt zerstöret worden". Nicht viel besser erging es ihnen in Znaim. Die Juden kauften und verkauften an den frequentesten Plätzen und Strassen der Stadt, nebst anderen Dingen, auch Rind und Stechvieh und beein- trächtigen dadurch nicht wenig die leicht aufzuregende Fleischerzunft. Die Folgen davon waren öftere blutige Auftritte und zuletzt ein allgemeiner Aufstand, welchen Graf Prokop mit Hülfe seines ihm ergebenen hiesigen Burghauptmanns, Hinko von Kunstadt, Herrn zu Rabenstein, 1401 noch glücklich beilegte und eine Ver- ordnung gab, worin für die Juden folgende Verhaltungen vorkommen: »Auch gebieten wir unseren Juden zu Znaim mit aller Macht und bei rechtem Gehorsam, dass kein Jud das Vieh kaufen soll in der Futtergassen, es sei jung oder alt, an den vier Ecken. Auch, dass kein Jud nicht soll gehen vor die Thöre der Stadt, Vieh zu kaufen. Am Markttag oder sonst mag er wohl junges Vieh kaufen, was er selber will essen und nichts davon gewinnen an den vier Ecken in der Futtergassen." »Auch wollen wir nnd verbieten, dass kein Jud nimmermehr soll Fleisch hacken und Fleisch verkaufen in der Juden-Gassen, noch kein Vieh niederschlagen, es sei jung oder alt. Auch gebieten wir den Juden mehr, dass kein Jud noch Jüdin soll kaufen junges Vieh, darüber ein Fleischhacker steht oder sein Knecht; und auch wo ein Jud oder Jüdin über junges Vieh steht, soll ein Fleischhacker nicht kaufen noch sein Knecht." »Auch setzen wir, und wollen das also gehalten haben, dass kein Jud soll führen geschnittenes Fleisch von anderen Städten gegen die Stadt Znaim. Und ob ein Jud würd haben Rinder oder Schaaf, die er genommen hätte an (anstatt) seinem Gelde, oder umsonst wurden ihm gegeben, so soll er es nicht
Strana 894
894 K HISTORII ŽIDŮ 1427. XIIIIt gr. zastavil: i dali sú témuž Fayflovi plnú moc ty jisté základy a klenoty tak zastavené při sobě zuostaviti, prodati, zastaviti, směniti, in der Juden-Gassen schlagen; er soll es den Fleischhackern zu kaufen geben, und dasselbe Vieh sollen die zween Uberist-Meister (Altgeschworene) schätzen nach ihrem Eidt u. s. w.« Der zwischen den markgräflichen Brüdern, Jodok und Prokop, mittlerweile eingetretene Zwist, welcher Znaim bald darauf zum eigentlichen Tummelplatze und Herde der Anarchie gemacht, lähmte den Verkehr und die Kräfte der bür- gerlichen Industrie gänzlich. Lagen die Bürger bei unbesonnener Aufregung zur bewaffneten Selbsthülfe und Vertheidigung. Prokops im tiefsten Elende, so ver- schmähten die Juden dagegen keine Gelegenheit und kein Mittel, von jener lästigen Umgarnung und Belagerung befreit zu werden, welche König Sigismund und Albrecht IV. von Österreich, das Wunder der Welt genannt, als die den Kampf zu enden bereitwilligen Sachwalter Jodoks gegen die Stadt eingeleitet, und die der, gerade beim obern Thore, am Punkte des Hauptandranges gelegenen Juden Gasse am nachtheiligsten war. Ganz unwahrscheinlich ist es daher eben nicht, dass die im Interesse Prokops gestandenen hartnäckigen Vertheidiger Znaims, Hinko von Kunstadt und der bekannte Kriegs-abenteuerer Sokol, in ihrer höch- sten Noth die schleichende Gewandtheit der Juden ausersehen und dafür gewonnen haben, die beschlossene Vergiftung Albrechts und Sigismunds 1404 vor den Thoren der Stadt durchzusetzen. »Aurum per medios ire satellites et perrumpere amat saxa, potentius ictu fulmineo«. Nur von schlauer Hand konnte der schlaue Sigismund, den seine gute Natur durch ein Erbrechen vom Tode gerettet, überlistet werden. Ob und wie sehr die königlichen Verordnungen Wenzels vom 21. Februar 1411, gemäss welcher auf Anrathen seines Günstlings Conrads II., Bischofs von Ollmütz, und anderer mährischen Herren, alle über 10 Jahre alten Schuldverschreibungen an die Juden für erloschen und ungültig erklärt wurden, den Wohlstand der hie- sigen Bürger verbessert habe, lässt sich nicht mehr urkundlich nachweisen. Indessen scheint dadurch des Glückes Füllhorn über Znaim sich eben nicht sehr ausgegossen zu haben. Denn die Juden, welche, als ein Geschlecht schlauer Unter- händler auf der ganzen Erde, sich nirgends nach eigner Ehre sehnten (Herders Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit. Bd. III. S. 98. 1787), waren nicht verlegen, wenn auch eine höhere Macht ein-oder das andere Mahl den Mass- stab ihrer Berechnung verrückte, das Verlorene ungesäumt »mit Scheffeln und Löf- felns wieder hereinzubringen. Und es glückte ihnen gewiss niemals besser, als gerade in dieser Zeit. Ferner dauerten die Zuckungen des anarchischen Zustandes hier noch bis 1416 fort, und das bürgerliche Gemeinwesen war so zerrüttet, dass der Magistrat 1420 noch die Milde der Nachbarschaft in Anspruch nehmen musste, um das durch den unseligen Krieg ganz ruinirte Bürgerspital wieder herzustellen. Die Regierung Sigismunds hob diesen trüben Zustand keineswegs. Im Gegentheile wurden die Stadt und die Juden zugleich ins Mitleid gezogen; die Stadt, indem er von ihr 905 ungrische Gulden, wahrscheinlich ihre ganze Habe, ausgeborgt; die Juden, indem sie sammt ihren Glaubensgenossen zu Brünn, Olmütz und der ganzen mährischen Landschaft für diese Summe einstehen und die Zurückzahlung übernehmen mussten.
894 K HISTORII ŽIDŮ 1427. XIIIIt gr. zastavil: i dali sú témuž Fayflovi plnú moc ty jisté základy a klenoty tak zastavené při sobě zuostaviti, prodati, zastaviti, směniti, in der Juden-Gassen schlagen; er soll es den Fleischhackern zu kaufen geben, und dasselbe Vieh sollen die zween Uberist-Meister (Altgeschworene) schätzen nach ihrem Eidt u. s. w.« Der zwischen den markgräflichen Brüdern, Jodok und Prokop, mittlerweile eingetretene Zwist, welcher Znaim bald darauf zum eigentlichen Tummelplatze und Herde der Anarchie gemacht, lähmte den Verkehr und die Kräfte der bür- gerlichen Industrie gänzlich. Lagen die Bürger bei unbesonnener Aufregung zur bewaffneten Selbsthülfe und Vertheidigung. Prokops im tiefsten Elende, so ver- schmähten die Juden dagegen keine Gelegenheit und kein Mittel, von jener lästigen Umgarnung und Belagerung befreit zu werden, welche König Sigismund und Albrecht IV. von Österreich, das Wunder der Welt genannt, als die den Kampf zu enden bereitwilligen Sachwalter Jodoks gegen die Stadt eingeleitet, und die der, gerade beim obern Thore, am Punkte des Hauptandranges gelegenen Juden Gasse am nachtheiligsten war. Ganz unwahrscheinlich ist es daher eben nicht, dass die im Interesse Prokops gestandenen hartnäckigen Vertheidiger Znaims, Hinko von Kunstadt und der bekannte Kriegs-abenteuerer Sokol, in ihrer höch- sten Noth die schleichende Gewandtheit der Juden ausersehen und dafür gewonnen haben, die beschlossene Vergiftung Albrechts und Sigismunds 1404 vor den Thoren der Stadt durchzusetzen. »Aurum per medios ire satellites et perrumpere amat saxa, potentius ictu fulmineo«. Nur von schlauer Hand konnte der schlaue Sigismund, den seine gute Natur durch ein Erbrechen vom Tode gerettet, überlistet werden. Ob und wie sehr die königlichen Verordnungen Wenzels vom 21. Februar 1411, gemäss welcher auf Anrathen seines Günstlings Conrads II., Bischofs von Ollmütz, und anderer mährischen Herren, alle über 10 Jahre alten Schuldverschreibungen an die Juden für erloschen und ungültig erklärt wurden, den Wohlstand der hie- sigen Bürger verbessert habe, lässt sich nicht mehr urkundlich nachweisen. Indessen scheint dadurch des Glückes Füllhorn über Znaim sich eben nicht sehr ausgegossen zu haben. Denn die Juden, welche, als ein Geschlecht schlauer Unter- händler auf der ganzen Erde, sich nirgends nach eigner Ehre sehnten (Herders Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit. Bd. III. S. 98. 1787), waren nicht verlegen, wenn auch eine höhere Macht ein-oder das andere Mahl den Mass- stab ihrer Berechnung verrückte, das Verlorene ungesäumt »mit Scheffeln und Löf- felns wieder hereinzubringen. Und es glückte ihnen gewiss niemals besser, als gerade in dieser Zeit. Ferner dauerten die Zuckungen des anarchischen Zustandes hier noch bis 1416 fort, und das bürgerliche Gemeinwesen war so zerrüttet, dass der Magistrat 1420 noch die Milde der Nachbarschaft in Anspruch nehmen musste, um das durch den unseligen Krieg ganz ruinirte Bürgerspital wieder herzustellen. Die Regierung Sigismunds hob diesen trüben Zustand keineswegs. Im Gegentheile wurden die Stadt und die Juden zugleich ins Mitleid gezogen; die Stadt, indem er von ihr 905 ungrische Gulden, wahrscheinlich ihre ganze Habe, ausgeborgt; die Juden, indem sie sammt ihren Glaubensgenossen zu Brünn, Olmütz und der ganzen mährischen Landschaft für diese Summe einstehen und die Zurückzahlung übernehmen mussten.
Strana 895
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 895 utratiti nebo s nimi učiniti, jakožto s svými vlastními, což by sě jemu 1427. najpodobněj ězdálo, bez překážky a odpornosti všech lidí. A základové Indessen scheint weder ein noch der andere Theil etwas berichtiget zu haben; denn die Original-Schuld-Urkunde welche auf Befehl des Königs von dem Prager Domherrn Michael ausgefertigt ist, liegt im Archive des Magistrats in Znaim bis auf den heutigen Tag. So ging es dem bürgerlichen Gemeinwesen der Stadt überhaupt, noch schlimmer aber den einzelnen Bürgern. Ihr Schulden- stand war unerschwinglich. Das Darlehen, was sie zur Zeit der Unglücksfälle bei den Juden gemacht, musste so schwer verzinset werden, dass Albrecht V., Schutz- und Erbherr der mährischen Lande und Sigmunds Eidam, zwei Tage nach dessen Hintritt auf der hiesigen Burg (Mittwoch nach Mariä Empfängniss 1437) sich bewogen fand, die monathlichen Zinsen von 1 Schock Groschen auf 31/4 Pfennig fest zu setzen. Krieg und Brand, Hunger und Pest und alle Gräuel des Faustrechtes hatte die Stadt Znaim bei ihrer unglücklichen Gränzlage mit nahmenloser Aufopferung durchsgeschritten; allein was half es? Die Blüthen des Friedens versengte jedes Mahl der Nachtfrost jüdischer Habsucht. Und was der Gewerbsfleiss, der Pro- duckten-Handel, der Spathen und das Weinmesser mühsam erbeutet, es fiel unter den Fussangeln der alle menschlichen Sinne bestrickenden Juden-Industrie einzig nur ilrem Geldschlunde zu. Unter solchen traurigen Conjuncturen und Lähmungen aller Lebenspulse im Bürgervereine möchte die barbarische Losung des Mittelalters: »Zu auf ihn, es ist ein Jude«, allerdings manches von ihrer Wildheit verlieren, und wenn auch die gegen sie begangenen Grausamkeiten Missbilligung verdienen, die Motive dazu Entschuldigung finden. Das Ausserste hat von jeher gemeinlich zum Aussersten geführt. (Viele Regenten des Mittelalters duldeten die Juden und gestatteten ihnen manchen Unfug; Päpste und Concilien verbothen unter der Strafe des Kirchenbannes, Geld auf Zinsen auszuleihen. Da man aber doch oft zu leihen nehmen musste, war man genöthigt, sich an die Juden zu wenden, die des Ausleihens auf Zinsen halber den Kirchenbann nicht zu fürchten hatten. So wurden die Juden unentbehrlich, aber äusserst unverschämt in Aussagung der Schuldner. Das Wucherübel griff reissend um sich; kein Ge- setz that den Juden Einhalt, in deren Händen sich zuletzt der grösste Theil des Staatsvermögens befinden musste. Das Volk von jüdischen Gläubigern äusserst gedrückt gerieth in Verzweiflung. Kurz in seiner Geschichte Österreichs unter Ottokar und Albrecht 1816, Band II. S. 39.) Ein allgemeiner Nothschrei um Abhülfe und Gutfermung der Juden ging plötzlich durch alle königlichen Kammerstädte der Mährischen Provinz, und was das gerechte, in seinem weisen Gange nur zu sehr verkürzte Regentenleben Albrechts nicht mehr vermochte, des gewährte sein gütiger Sohn Ladislaus. Auf seiner, durch alle Zeichen begeisterter Unterthanen-Huldigungen verherrlichten Reise zur Krönung nach Prag im Sommer 1454 erneuerten die Znaimer Bürger ihre unterthänigste Bitte, und Ladislaw beschloss von Prag aus die Evacuation aller königl. Städte in Mähren von den Juden und ihrem Anhange durch eine gleichförmige Urkunde. Wohin die Juden nach ihrer hiesigen Entfernung übersiedelt- ist ungewiss. Die zahlreichen Judengemeinden des Znaimer Kreises zu Althart, Piess, ling, Pulitz, Jamnitz, Schaffa, Misslitz, Kromau, Irritz und Eibenschütz, welche die Jahrmärkte noch heut zu Tage besuchen und durch ihren äusserst zudringlichen
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 895 utratiti nebo s nimi učiniti, jakožto s svými vlastními, což by sě jemu 1427. najpodobněj ězdálo, bez překážky a odpornosti všech lidí. A základové Indessen scheint weder ein noch der andere Theil etwas berichtiget zu haben; denn die Original-Schuld-Urkunde welche auf Befehl des Königs von dem Prager Domherrn Michael ausgefertigt ist, liegt im Archive des Magistrats in Znaim bis auf den heutigen Tag. So ging es dem bürgerlichen Gemeinwesen der Stadt überhaupt, noch schlimmer aber den einzelnen Bürgern. Ihr Schulden- stand war unerschwinglich. Das Darlehen, was sie zur Zeit der Unglücksfälle bei den Juden gemacht, musste so schwer verzinset werden, dass Albrecht V., Schutz- und Erbherr der mährischen Lande und Sigmunds Eidam, zwei Tage nach dessen Hintritt auf der hiesigen Burg (Mittwoch nach Mariä Empfängniss 1437) sich bewogen fand, die monathlichen Zinsen von 1 Schock Groschen auf 31/4 Pfennig fest zu setzen. Krieg und Brand, Hunger und Pest und alle Gräuel des Faustrechtes hatte die Stadt Znaim bei ihrer unglücklichen Gränzlage mit nahmenloser Aufopferung durchsgeschritten; allein was half es? Die Blüthen des Friedens versengte jedes Mahl der Nachtfrost jüdischer Habsucht. Und was der Gewerbsfleiss, der Pro- duckten-Handel, der Spathen und das Weinmesser mühsam erbeutet, es fiel unter den Fussangeln der alle menschlichen Sinne bestrickenden Juden-Industrie einzig nur ilrem Geldschlunde zu. Unter solchen traurigen Conjuncturen und Lähmungen aller Lebenspulse im Bürgervereine möchte die barbarische Losung des Mittelalters: »Zu auf ihn, es ist ein Jude«, allerdings manches von ihrer Wildheit verlieren, und wenn auch die gegen sie begangenen Grausamkeiten Missbilligung verdienen, die Motive dazu Entschuldigung finden. Das Ausserste hat von jeher gemeinlich zum Aussersten geführt. (Viele Regenten des Mittelalters duldeten die Juden und gestatteten ihnen manchen Unfug; Päpste und Concilien verbothen unter der Strafe des Kirchenbannes, Geld auf Zinsen auszuleihen. Da man aber doch oft zu leihen nehmen musste, war man genöthigt, sich an die Juden zu wenden, die des Ausleihens auf Zinsen halber den Kirchenbann nicht zu fürchten hatten. So wurden die Juden unentbehrlich, aber äusserst unverschämt in Aussagung der Schuldner. Das Wucherübel griff reissend um sich; kein Ge- setz that den Juden Einhalt, in deren Händen sich zuletzt der grösste Theil des Staatsvermögens befinden musste. Das Volk von jüdischen Gläubigern äusserst gedrückt gerieth in Verzweiflung. Kurz in seiner Geschichte Österreichs unter Ottokar und Albrecht 1816, Band II. S. 39.) Ein allgemeiner Nothschrei um Abhülfe und Gutfermung der Juden ging plötzlich durch alle königlichen Kammerstädte der Mährischen Provinz, und was das gerechte, in seinem weisen Gange nur zu sehr verkürzte Regentenleben Albrechts nicht mehr vermochte, des gewährte sein gütiger Sohn Ladislaus. Auf seiner, durch alle Zeichen begeisterter Unterthanen-Huldigungen verherrlichten Reise zur Krönung nach Prag im Sommer 1454 erneuerten die Znaimer Bürger ihre unterthänigste Bitte, und Ladislaw beschloss von Prag aus die Evacuation aller königl. Städte in Mähren von den Juden und ihrem Anhange durch eine gleichförmige Urkunde. Wohin die Juden nach ihrer hiesigen Entfernung übersiedelt- ist ungewiss. Die zahlreichen Judengemeinden des Znaimer Kreises zu Althart, Piess, ling, Pulitz, Jamnitz, Schaffa, Misslitz, Kromau, Irritz und Eibenschütz, welche die Jahrmärkte noch heut zu Tage besuchen und durch ihren äusserst zudringlichen
Strana 896
896 K HISTORII ŽIDŮ 1427. ti a klenotové zastavení jsú tito: hlava kokotie stříbrná pozlacená, jenž váží hřivnu a šest lothóv, item zápona zlatá, jenž váží pól osma zla- Hausirhandel der Moralität des weiblichen Landvolkes, dem sie durch gesälliges Borgen die Befriedigung seiner Eitelkeit mächtig erleichtern, eben nicht zuträglich sind, lassen jedoch vermuthen: dass sie wenn gleich aus Znaim, doch nicht aus dem Kreise hinausgetreten sind. Auf das vorstehende Privilegium beriefen sich in einer allerunterthänigsten Vorstellung die königl. Städte Brünn, Olmütz, Iglau, Znaim, Hradisch und Neustadt mit aller Wärme noch im Jahre 1636 als es nähmlich den Anschein gewann, dass die Juden von der Erlaubniss Ferdinands II., der ihnen am 15. October 1629 den Besuch der Jahr- und Wochenmärkte in den königl. Städten eingeräumt, schlimmen Missbrauch machen, und sich in der Stille wieder ein- schleichen würden. Was den Bestand ihres ehemahligen Wohnplatzes betrifft, so war das Seitengebäude des heutigen Theaters, wo jetzt im unteren Theile die Markthütten und städtischen Baugeräthschaften, im oberen aber das Decorations- Depot und die Garderobe sich befinden, die Synagoge oder Judenschule. Im Hause Nr. 227 daneben das Bad, die sogenannte »Juden-Tuck«. Ferner bemerkt man am Ende der Fröhlicher-Gasse (aus Freude über die Abschaffung der Juden so benannt), am Eck des Hauses Nr. 216, gleich bei der St. Michaeliskirche, noch eine Angel in der Mauer, worin sich wahrscheinlich das Thor bewegte, welches die Judengasse schloss. Auch zeigt der winkelhafte Bau so mancher Häuser dieser Gasse auf jüdischen Ursprung hin. Aus der Synagoge wurde zuerst eine Capelle des um diese Zeit von Papst Nicolaus V. selig gesprochenen Bernardin (auch Olmütz hat anstatt des Judenthors ein Bernardiner Thor gehabt, und nennt die ehematige Judengasse noch heut die BernardinerGasse), worüber die nach- barlich angränzenden Clarisser-Nonnen das Vogteirecht erhielten, und selbe wahrscheinlich als Chor-Capelle benützten. Später, als Luthers neue Lehre hier in Aufnahme kam, katholische Tempel und Capellen ihre Weihe verloren und persönliche Schutzrechte darauf ohne Rücksicht misshandelt wurden, ist diese Capelle nach einem vorhandenen Raths-Protokolle vom J. 1591 ein Armamenta- rium geworden, »worin gemeiner Stadt Geschütz bewahrt gewesen«. Zuletzt war es bis in das Jahr 1710 ein städtisches Malzhaus, und die Nonnen sind nimmer- mehr zu ihrem Rechte gelangt. Kurz vor ihrer Aufhebung stellten sie daneben eine neue Kirche her, welche die Stadt in der Josephinischen Periode an sich gebracht, mit der ehemaligen Synagoge in Verbindung gesetzt und durch Mit- wirkung des in jener Zeit hier domizilirenden Adels zum Theater eingerichtet hat. Das sind die Merkmahle ober der Erde von Existenz der Juden in Znaim. (Vor der Erscheinung des österreichischen Toleranz-Patentes übernachteten die reisenden Juden, ohne das Stadtthor zu betreten, mehr stillschweigend in einer leinzigen kleinen Bierschänke der untern Vorstadf; darnach entstand eine gesetzt iche Herberge für sie zu Gunsten der städtischen Renten in der oberen Vorstadt — die Juden-Traitterie — die noch gegenwärtig besteht.) Was unterirdisch war, hat im Jahre 1848 der vor dem obern Thore wohnhatte bürgerl. Breinhändler, Heir Franz Pokorny, ein in der Mechanik und im Commerz-Fache versuchter, wohlhabender Mann, der vor einigen Jahren starb, ans Licht gebracht, indem er die an seine Gartenflur anstossende Ödung des einstigen Juden-Freithofes von der Stadt gegen ein anderes Grundstück eingetauscht, selbe scarpiren und so anlegen liess, wie wir sie noch heute sehen, als blühenden Wein- und Obst-
896 K HISTORII ŽIDŮ 1427. ti a klenotové zastavení jsú tito: hlava kokotie stříbrná pozlacená, jenž váží hřivnu a šest lothóv, item zápona zlatá, jenž váží pól osma zla- Hausirhandel der Moralität des weiblichen Landvolkes, dem sie durch gesälliges Borgen die Befriedigung seiner Eitelkeit mächtig erleichtern, eben nicht zuträglich sind, lassen jedoch vermuthen: dass sie wenn gleich aus Znaim, doch nicht aus dem Kreise hinausgetreten sind. Auf das vorstehende Privilegium beriefen sich in einer allerunterthänigsten Vorstellung die königl. Städte Brünn, Olmütz, Iglau, Znaim, Hradisch und Neustadt mit aller Wärme noch im Jahre 1636 als es nähmlich den Anschein gewann, dass die Juden von der Erlaubniss Ferdinands II., der ihnen am 15. October 1629 den Besuch der Jahr- und Wochenmärkte in den königl. Städten eingeräumt, schlimmen Missbrauch machen, und sich in der Stille wieder ein- schleichen würden. Was den Bestand ihres ehemahligen Wohnplatzes betrifft, so war das Seitengebäude des heutigen Theaters, wo jetzt im unteren Theile die Markthütten und städtischen Baugeräthschaften, im oberen aber das Decorations- Depot und die Garderobe sich befinden, die Synagoge oder Judenschule. Im Hause Nr. 227 daneben das Bad, die sogenannte »Juden-Tuck«. Ferner bemerkt man am Ende der Fröhlicher-Gasse (aus Freude über die Abschaffung der Juden so benannt), am Eck des Hauses Nr. 216, gleich bei der St. Michaeliskirche, noch eine Angel in der Mauer, worin sich wahrscheinlich das Thor bewegte, welches die Judengasse schloss. Auch zeigt der winkelhafte Bau so mancher Häuser dieser Gasse auf jüdischen Ursprung hin. Aus der Synagoge wurde zuerst eine Capelle des um diese Zeit von Papst Nicolaus V. selig gesprochenen Bernardin (auch Olmütz hat anstatt des Judenthors ein Bernardiner Thor gehabt, und nennt die ehematige Judengasse noch heut die BernardinerGasse), worüber die nach- barlich angränzenden Clarisser-Nonnen das Vogteirecht erhielten, und selbe wahrscheinlich als Chor-Capelle benützten. Später, als Luthers neue Lehre hier in Aufnahme kam, katholische Tempel und Capellen ihre Weihe verloren und persönliche Schutzrechte darauf ohne Rücksicht misshandelt wurden, ist diese Capelle nach einem vorhandenen Raths-Protokolle vom J. 1591 ein Armamenta- rium geworden, »worin gemeiner Stadt Geschütz bewahrt gewesen«. Zuletzt war es bis in das Jahr 1710 ein städtisches Malzhaus, und die Nonnen sind nimmer- mehr zu ihrem Rechte gelangt. Kurz vor ihrer Aufhebung stellten sie daneben eine neue Kirche her, welche die Stadt in der Josephinischen Periode an sich gebracht, mit der ehemaligen Synagoge in Verbindung gesetzt und durch Mit- wirkung des in jener Zeit hier domizilirenden Adels zum Theater eingerichtet hat. Das sind die Merkmahle ober der Erde von Existenz der Juden in Znaim. (Vor der Erscheinung des österreichischen Toleranz-Patentes übernachteten die reisenden Juden, ohne das Stadtthor zu betreten, mehr stillschweigend in einer leinzigen kleinen Bierschänke der untern Vorstadf; darnach entstand eine gesetzt iche Herberge für sie zu Gunsten der städtischen Renten in der oberen Vorstadt — die Juden-Traitterie — die noch gegenwärtig besteht.) Was unterirdisch war, hat im Jahre 1848 der vor dem obern Thore wohnhatte bürgerl. Breinhändler, Heir Franz Pokorny, ein in der Mechanik und im Commerz-Fache versuchter, wohlhabender Mann, der vor einigen Jahren starb, ans Licht gebracht, indem er die an seine Gartenflur anstossende Ödung des einstigen Juden-Freithofes von der Stadt gegen ein anderes Grundstück eingetauscht, selbe scarpiren und so anlegen liess, wie wir sie noch heute sehen, als blühenden Wein- und Obst-
Strana 897
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 897 tého, item konev stříbrná pozlatitá, jenž váží sedm hřiven a tři loty, 1427. item kalich stříbrný, jenž váží patnácte lothóv. Actum anno Domini oc XXVII feria IIII ante Margarethe. Arch. m. Prahy. Nr. 2099 fol. 200. garten, unter welchen Schatten schon Moses die Seinigen begraben wünschte. Viele Leichensteine wurden bei der Planirung des Grundes aufgefunden; allein das merkantilische Interesse des Finders überbot das archäologische und sie wurden veräussert. In der Stadt sicht man noch hie und da die Zuglöcher von Kellern und Souterrains mit solchen Steinen bedekt. Viele beschädigte kamen unter den Hammer der Werkleute bei Baulichkeiten. Ihre Form war ein länglich Viereck oben wohl auch zugerundet. Das Wenige, was Wissbegierde zufälliger Beschauer des Fundortes gerettet hat, sind olgende, authentisch copirte, aber über das Iahr 1334 nicht hinaufreichende Inschriften: 1. Zur Zeit des Lauberhüttenfestes im Jahre 95 des 6. Tausends (also 5095, daher nach der christlichen Zeitrechnung 1334.) Die Seele des — — — soll kom- men ins ewige Leben. 2. Diesen Stein hab ich aufgestellt zum Kopfe meiner Mutter, Frau Mirjam, Tochter des Rabbi Simon; den fünften Tag im Jahre 166 (also 5166, daher nach der christlichen Zeitrechnung 1405). Die Seele soll kommen ins ewige Leben. 3. Der dritte Mann der Rabbi Ephraim, Sohn des Rabbi Israel ist begraben worden am Neumond des Monaths Marcheswan im Jahre 167 (also 5167 oder 1406 im November) der kleinen Jahrzahl. Die Seele soll kommen in das ewige Leben. Amen in der Ewigkeit. 4. Unglück über Unglück! Ich rufe: Sie haben mich verlassen die Tage der Krone; es ist gefallen von meinen Haupte die Krone durch den Tod meines Mannes des Rabbi Isaak, Sohn des Rabbi Perez, und ist begraben worden in diese Erde den ersten Tag der Woche im Jahre 171 (also 5171 daher nach der christlichen Zeitrechnung 1410). Seine Seele soll kommen in das ewige Leben. 5. — — — ist gestorbeu am sechsten Tag der Woche im Neumond des Monaths Elul im Jahr 190 der kleinen Zahl. Die Seele soll kommen ins ewige Leben. Das sind die wenigen urkundlichen und topographischen Spuren, welche aus den Stürmen der Jahrhunderte, aus Wogen des schäumenden und fluthenden Lebens seit den Tagen der Reformation von den Juden in Znaim übriggeblieben sind, um es den Zeitgenossen und der Nachwelt zu verkünden, dass so viel auch im Laufe der Zeiten von Seite der Päpste, der politischen Regierung und be- sonders in Bezug auf Mähren schon von den Przemisliden durch humane Satzungen für die Duldung und bürgerliche Verbesserung der Juden geschehen ist, diese rühmlichen Bemühungen sich im Allgemeinen wenig erfreulich ausgewiesen und eigentlichem Bürgerleben keine wesentlichen Vortheile gebracht, ja vielmehr die nie- dersschlagende Erfahrung geliefert haben, dass Jud und Christ im bürgerlichen Verein und täglichen Verkere mit einander sich nur schädlich gegenüber gestanden, (in allen Ländern, in welchen die Juden die Oberhand erhalten haben, vernimmt man immer die nämliche Klage. Kurz) und so lang dieses Verhältniss gedauert hat, auch die Stadt Znaim und mit ihr alle königl. Städte in Mähren nicht glücklich G—r. waren. 57
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 897 tého, item konev stříbrná pozlatitá, jenž váží sedm hřiven a tři loty, 1427. item kalich stříbrný, jenž váží patnácte lothóv. Actum anno Domini oc XXVII feria IIII ante Margarethe. Arch. m. Prahy. Nr. 2099 fol. 200. garten, unter welchen Schatten schon Moses die Seinigen begraben wünschte. Viele Leichensteine wurden bei der Planirung des Grundes aufgefunden; allein das merkantilische Interesse des Finders überbot das archäologische und sie wurden veräussert. In der Stadt sicht man noch hie und da die Zuglöcher von Kellern und Souterrains mit solchen Steinen bedekt. Viele beschädigte kamen unter den Hammer der Werkleute bei Baulichkeiten. Ihre Form war ein länglich Viereck oben wohl auch zugerundet. Das Wenige, was Wissbegierde zufälliger Beschauer des Fundortes gerettet hat, sind olgende, authentisch copirte, aber über das Iahr 1334 nicht hinaufreichende Inschriften: 1. Zur Zeit des Lauberhüttenfestes im Jahre 95 des 6. Tausends (also 5095, daher nach der christlichen Zeitrechnung 1334.) Die Seele des — — — soll kom- men ins ewige Leben. 2. Diesen Stein hab ich aufgestellt zum Kopfe meiner Mutter, Frau Mirjam, Tochter des Rabbi Simon; den fünften Tag im Jahre 166 (also 5166, daher nach der christlichen Zeitrechnung 1405). Die Seele soll kommen ins ewige Leben. 3. Der dritte Mann der Rabbi Ephraim, Sohn des Rabbi Israel ist begraben worden am Neumond des Monaths Marcheswan im Jahre 167 (also 5167 oder 1406 im November) der kleinen Jahrzahl. Die Seele soll kommen in das ewige Leben. Amen in der Ewigkeit. 4. Unglück über Unglück! Ich rufe: Sie haben mich verlassen die Tage der Krone; es ist gefallen von meinen Haupte die Krone durch den Tod meines Mannes des Rabbi Isaak, Sohn des Rabbi Perez, und ist begraben worden in diese Erde den ersten Tag der Woche im Jahre 171 (also 5171 daher nach der christlichen Zeitrechnung 1410). Seine Seele soll kommen in das ewige Leben. 5. — — — ist gestorbeu am sechsten Tag der Woche im Neumond des Monaths Elul im Jahr 190 der kleinen Zahl. Die Seele soll kommen ins ewige Leben. Das sind die wenigen urkundlichen und topographischen Spuren, welche aus den Stürmen der Jahrhunderte, aus Wogen des schäumenden und fluthenden Lebens seit den Tagen der Reformation von den Juden in Znaim übriggeblieben sind, um es den Zeitgenossen und der Nachwelt zu verkünden, dass so viel auch im Laufe der Zeiten von Seite der Päpste, der politischen Regierung und be- sonders in Bezug auf Mähren schon von den Przemisliden durch humane Satzungen für die Duldung und bürgerliche Verbesserung der Juden geschehen ist, diese rühmlichen Bemühungen sich im Allgemeinen wenig erfreulich ausgewiesen und eigentlichem Bürgerleben keine wesentlichen Vortheile gebracht, ja vielmehr die nie- dersschlagende Erfahrung geliefert haben, dass Jud und Christ im bürgerlichen Verein und täglichen Verkere mit einander sich nur schädlich gegenüber gestanden, (in allen Ländern, in welchen die Juden die Oberhand erhalten haben, vernimmt man immer die nämliche Klage. Kurz) und so lang dieses Verhältniss gedauert hat, auch die Stadt Znaim und mit ihr alle königl. Städte in Mähren nicht glücklich G—r. waren. 57
Strana 898
898 K HISTORII ŽIDŮ 1439. 1149. Abigdor Kara. 1439. Abigdor Kara S. Jizchak's, Rabbiner und Dichter; st. Samstag 25. April 1439. Er war in seiner Jugend Augenzeuge der bekannten Juden-Metzelei in Prag am Ostersonntage den 18. April des Jahres 1389, über die er seine berühmte Selicha, nebst dem dazu gehörigen, aber minder bekannten Pismon schrieb. Ausserdem sind von ihm zwei Selichoth, einige Gedichte in einer Sammlung religiöser Poesien in der Michaelischen, ein Codex Rechtgutachten in der Oppenheimer Bibliothek cod. 1032 Qu., und Zunz vermuthet in ihm auch den Autor der in Oxford befindlichen, unvollständigen Expositionen zu Genesis und Exodus. Am Hofe des Königs Wenzel IV soll er sehr in Gunst ge- standen sein. Sein Bruder Menachem Kara, ein philosophischer Er- läuterer des Midrasch, schrieb einen Kommentar zu den schwierigen Stellen des More Nebuchim. Gal Ed v. Kop. Lieben. 1440. 1150. Starší Židé a všechna obec židovská v Starém městě Pražském koupili dům s pozemkem blíže hřbi- tova. 1440, 16. prosince. Seniores Judaei, dicti Rassimowe, et tota communitas Judaeorum n Maiori civitate Pragensi moram trahentium emerunt pro se, here- dibus et successoribus ipsorum, domum cum ipsius areae sitam contra et ex opposito areae hampis annexamque immediate orto predictorum Judeorum, ubi nunc agnoscuntur ipsorum sepultura, erga Hanussium braxatorem et Margaretam, conthoralem suam, cum consensu et ple- naria voluntate dominorum magistri civium et consulum predicte civi- tatis Pragensis propter evitanda pericula et damna predictis Judeis rixis, dissensionibus et querimoniis mediantibus incumbencia, pro sexsexag. gr. ad habendum, tenendum et hereditarie possidendum eo omni iure, prout prefati vendentes eandem domum habuerunt, tenuerunt et possi- derunt, nec non cum eadem domo et ipsius area agendum, faciendum et disponendum pro utilitate ipsorum, qualitercunque placuerit et visu fuerit ipsorum voluntati oc. Actum feria VI. post diem st. Lucie XL. Arch. m. Prahy. 90 f. 62. 1443. 1151. Žid Šmol z Budějovic Rožmberskému písaři Hanušovi o dluhu svém u rychtáře Krumlovského Bárty a Grünwalda ze Ševětína. V Budějovicích Českých bez data (asi 1443).
898 K HISTORII ŽIDŮ 1439. 1149. Abigdor Kara. 1439. Abigdor Kara S. Jizchak's, Rabbiner und Dichter; st. Samstag 25. April 1439. Er war in seiner Jugend Augenzeuge der bekannten Juden-Metzelei in Prag am Ostersonntage den 18. April des Jahres 1389, über die er seine berühmte Selicha, nebst dem dazu gehörigen, aber minder bekannten Pismon schrieb. Ausserdem sind von ihm zwei Selichoth, einige Gedichte in einer Sammlung religiöser Poesien in der Michaelischen, ein Codex Rechtgutachten in der Oppenheimer Bibliothek cod. 1032 Qu., und Zunz vermuthet in ihm auch den Autor der in Oxford befindlichen, unvollständigen Expositionen zu Genesis und Exodus. Am Hofe des Königs Wenzel IV soll er sehr in Gunst ge- standen sein. Sein Bruder Menachem Kara, ein philosophischer Er- läuterer des Midrasch, schrieb einen Kommentar zu den schwierigen Stellen des More Nebuchim. Gal Ed v. Kop. Lieben. 1440. 1150. Starší Židé a všechna obec židovská v Starém městě Pražském koupili dům s pozemkem blíže hřbi- tova. 1440, 16. prosince. Seniores Judaei, dicti Rassimowe, et tota communitas Judaeorum n Maiori civitate Pragensi moram trahentium emerunt pro se, here- dibus et successoribus ipsorum, domum cum ipsius areae sitam contra et ex opposito areae hampis annexamque immediate orto predictorum Judeorum, ubi nunc agnoscuntur ipsorum sepultura, erga Hanussium braxatorem et Margaretam, conthoralem suam, cum consensu et ple- naria voluntate dominorum magistri civium et consulum predicte civi- tatis Pragensis propter evitanda pericula et damna predictis Judeis rixis, dissensionibus et querimoniis mediantibus incumbencia, pro sexsexag. gr. ad habendum, tenendum et hereditarie possidendum eo omni iure, prout prefati vendentes eandem domum habuerunt, tenuerunt et possi- derunt, nec non cum eadem domo et ipsius area agendum, faciendum et disponendum pro utilitate ipsorum, qualitercunque placuerit et visu fuerit ipsorum voluntati oc. Actum feria VI. post diem st. Lucie XL. Arch. m. Prahy. 90 f. 62. 1443. 1151. Žid Šmol z Budějovic Rožmberskému písaři Hanušovi o dluhu svém u rychtáře Krumlovského Bárty a Grünwalda ze Ševětína. V Budějovicích Českých bez data (asi 1443).
Strana 899
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 899 Službu svú vzkazuji Tvé Mti pane Hanuši milý! A dávámť na 1443. vědomie, že Bárta rychtář Krumlovský váš jest mi dlužen V kop groší, a tak slyším, že by odšel pryč. I prosímť Tvé Mti, aby mi v tom byl raden a pomocen. A chciť toho Tvé Mti zasluhovati, na čem bych se hodil. Všakť to viem, že jest tu nějaký statek svój zuostavil. I prosím Tvé Mti, aby mi toho dopomohl, abych já své měl, nebť jmám toho hodné svědomie, žet mi jest dlužen. A teď Tvé Mti posielám ctí a darem prstének zlatý, a páně Mti pánu z Rožmberka rajské jablko. A prosímť Tvé Mti, aby to na páně Mt vznesl, ať by toho ráčil dopomoci. A byl bych se sám rád vypravil, ale nesmiemť na cestu pro nebezpečenstvie. A teď Tvé Mti posielám tyto listy, aby je opatřil, a tu uzříš, žeť sem práv. A takét Tvé Mti dávám věděti, že Gryenwald z Ševětína jest mi dlužen 11/3 kopy groší, a nemohu od něho jmieti. Protož Tvé Mti prosím, aby mi dal list na pomoc k němu, abych já své jměl. A teď také jeho list posielám. Datum Budějovice. Ssmol Žid z Budějovic. Slovutnému Hanušovi, písaři páně z Rosenberka list buď dán. Gross a Antl, Archiv český XXI. 298. 1152. Léta 1448, když Menhard z Hradce, správce krá- 1448. lovství, v Praze byl zajat, byli Židé v noci v té vřavě, ač náspy byli chráněni, přepadeni a oloupeni. (Lat.) Materialien zur Statistik von Böhmen 1794. 1153. Mnich Jan Kapistran ve Vratislavi. 1451. 1451. Papst Nikolaus V. schickte einen Mönch Johannes Kapistranes nach Deutschland wegen der Feier des Jubeljahres. — Dieser kam anno 5211—1451 n. chr. Z. nach Schlesien, wurde dort unter grossen Ehrenbegrüssungen aufgenommen und wusste sich allgemeinen Ge- horchsam zu verschaffen, so dass er beinahe vergöttert ward. Daselbst eiferte er gegen die Juden, beschuldigte sie, die Hostie entweiht zu haben. Alle Juden Schlesiens wurden hierauf in Haft gebracht, gefol- tert und die meisten von ihnen erlitten als Märtyrer den Feuertod. Die Bürger zu Breslau gaben aber dem Mönche kein Gehör, beschützten das Leben der Juden und schickten sie weg.*) Henricus Rütel p. 180 bemerkt, wegen dieses unschuldigen Blutes, das vergossen worden habe Gott seinen ganzen Zorn über die Provinz Schlesien ausgegossen es seien schwere und viele Leiden über sie gekommen. David Zemach. *) Graetz v Geschichte der Juden VIII. 205 vypravuje: es seien in Breslau 41 Juden verbrannt, die übrigen ausgewiesen worden.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 899 Službu svú vzkazuji Tvé Mti pane Hanuši milý! A dávámť na 1443. vědomie, že Bárta rychtář Krumlovský váš jest mi dlužen V kop groší, a tak slyším, že by odšel pryč. I prosímť Tvé Mti, aby mi v tom byl raden a pomocen. A chciť toho Tvé Mti zasluhovati, na čem bych se hodil. Všakť to viem, že jest tu nějaký statek svój zuostavil. I prosím Tvé Mti, aby mi toho dopomohl, abych já své měl, nebť jmám toho hodné svědomie, žet mi jest dlužen. A teď Tvé Mti posielám ctí a darem prstének zlatý, a páně Mti pánu z Rožmberka rajské jablko. A prosímť Tvé Mti, aby to na páně Mt vznesl, ať by toho ráčil dopomoci. A byl bych se sám rád vypravil, ale nesmiemť na cestu pro nebezpečenstvie. A teď Tvé Mti posielám tyto listy, aby je opatřil, a tu uzříš, žeť sem práv. A takét Tvé Mti dávám věděti, že Gryenwald z Ševětína jest mi dlužen 11/3 kopy groší, a nemohu od něho jmieti. Protož Tvé Mti prosím, aby mi dal list na pomoc k němu, abych já své jměl. A teď také jeho list posielám. Datum Budějovice. Ssmol Žid z Budějovic. Slovutnému Hanušovi, písaři páně z Rosenberka list buď dán. Gross a Antl, Archiv český XXI. 298. 1152. Léta 1448, když Menhard z Hradce, správce krá- 1448. lovství, v Praze byl zajat, byli Židé v noci v té vřavě, ač náspy byli chráněni, přepadeni a oloupeni. (Lat.) Materialien zur Statistik von Böhmen 1794. 1153. Mnich Jan Kapistran ve Vratislavi. 1451. 1451. Papst Nikolaus V. schickte einen Mönch Johannes Kapistranes nach Deutschland wegen der Feier des Jubeljahres. — Dieser kam anno 5211—1451 n. chr. Z. nach Schlesien, wurde dort unter grossen Ehrenbegrüssungen aufgenommen und wusste sich allgemeinen Ge- horchsam zu verschaffen, so dass er beinahe vergöttert ward. Daselbst eiferte er gegen die Juden, beschuldigte sie, die Hostie entweiht zu haben. Alle Juden Schlesiens wurden hierauf in Haft gebracht, gefol- tert und die meisten von ihnen erlitten als Märtyrer den Feuertod. Die Bürger zu Breslau gaben aber dem Mönche kein Gehör, beschützten das Leben der Juden und schickten sie weg.*) Henricus Rütel p. 180 bemerkt, wegen dieses unschuldigen Blutes, das vergossen worden habe Gott seinen ganzen Zorn über die Provinz Schlesien ausgegossen es seien schwere und viele Leiden über sie gekommen. David Zemach. *) Graetz v Geschichte der Juden VIII. 205 vypravuje: es seien in Breslau 41 Juden verbrannt, die übrigen ausgewiesen worden.
Strana 900
900 K HISTORII ŽIDŮ 1451. 1154. Kvitance rabína Pinchasa daná manželům Chabijah na peníze a cené věci. 1451. Zur Erinnerung des Zeugnisses, welches vor uns Statt gefunden, am zweiten Tage des Monats Siwan im Jahre 5211 nach Schöpfung der Welt, nach der Zahl, welche wir zählen hier in der Stadt Bresla Wie vor uns kamen Rabbi (Herr) Pinchas, Sohn des Herrn (R.) Meier und seine Frau Menucha und sagten zu uns: Seid uns Zeugen und erwerbet von uns unter jedem Ausdruck der Förderung und schreibet und siegelt und gebet es dem R. (Herrn) Chabiat, Sohn des R. (Herrn) Manoach und seiner Frau Nachmah, damit es in ihren Händen zur Förderung und zum Beweise diene, weil wir mit vollem Willen unserer Seele, ohne Zwang, sondern mit ungetheiltem Herzen und mit willigem Gemüthe und mit vollkommenem Einverständniss hiermit bekennen, in einem vollständigen, wahrhaften und bestätigten Bekenntnisse, ohne Aenderung oder zum Spass: dass wir erhalten und empfangen haben von ihnen Alles, was sie von uns in ihren Händen gehabt haben, sie es Geld, sei es Geldeswerth und ist nicht in ihren Händen geblieben von dem Unsrigen, weder was ein Sus*) werth ist und darüber, noch was ein Sus werth und darunter; denn Alles haben wir erhalten und empfangen von ihnen bis aufs letzte; ausgenommen ein ungültiges Schriftstück auf Capital von 10 Gulden lautend, ist noch von dem Unsrigen in ihren Händen. — Hiermit nun entledigen wir sie und verzichten mit vollständiger Verzichtleistung auf alle Forderungen, die wir an sie gehabt von je bis auf den heutigen Tag, wegen Geldes oder Geldeswerth, die sie in ihren Händen von uns gehabt mit voll- ständiger Quittung und Verzichtleistung, ein ewiger Verzicht, ohne Aenderung und nicht zum Spass, dass wir davon nicht abweichen von diesem Tage bis in Ewigkeit. Von jetzt an haben weder wir, noch unsere Erben, noch alle die nach uns kommen kraft unser, an sie oder an ihre Erben und die nach ihnen kommen irgend ein Recht oder Worte oder eine Stimme, oder Klage oder Streit, oder Zank. Eid, Schwur, Bann oder Fluch, auch nicht einmal allgemeinen Bann wegen des Geldes oder Geldes- werthes oder irgend einer Forderung, die wir je an sie gehabt haben von je bis zum heutigen Tage, weil wir Alles erhalten von ihnen und empfangen haben bis aufs geringste; deshalb sind sie und ihre Erben frei von uns in völliger Freiheit und gänzlicher Ver- zichtleistung. Auch haben wir unsere Erben und Alle die Unserseits nach uns kommen uns verpflichtet: sie und ihre Erben zu vertheidigen *) Eine Münze, die häufig im Talmud vorkommt.
900 K HISTORII ŽIDŮ 1451. 1154. Kvitance rabína Pinchasa daná manželům Chabijah na peníze a cené věci. 1451. Zur Erinnerung des Zeugnisses, welches vor uns Statt gefunden, am zweiten Tage des Monats Siwan im Jahre 5211 nach Schöpfung der Welt, nach der Zahl, welche wir zählen hier in der Stadt Bresla Wie vor uns kamen Rabbi (Herr) Pinchas, Sohn des Herrn (R.) Meier und seine Frau Menucha und sagten zu uns: Seid uns Zeugen und erwerbet von uns unter jedem Ausdruck der Förderung und schreibet und siegelt und gebet es dem R. (Herrn) Chabiat, Sohn des R. (Herrn) Manoach und seiner Frau Nachmah, damit es in ihren Händen zur Förderung und zum Beweise diene, weil wir mit vollem Willen unserer Seele, ohne Zwang, sondern mit ungetheiltem Herzen und mit willigem Gemüthe und mit vollkommenem Einverständniss hiermit bekennen, in einem vollständigen, wahrhaften und bestätigten Bekenntnisse, ohne Aenderung oder zum Spass: dass wir erhalten und empfangen haben von ihnen Alles, was sie von uns in ihren Händen gehabt haben, sie es Geld, sei es Geldeswerth und ist nicht in ihren Händen geblieben von dem Unsrigen, weder was ein Sus*) werth ist und darüber, noch was ein Sus werth und darunter; denn Alles haben wir erhalten und empfangen von ihnen bis aufs letzte; ausgenommen ein ungültiges Schriftstück auf Capital von 10 Gulden lautend, ist noch von dem Unsrigen in ihren Händen. — Hiermit nun entledigen wir sie und verzichten mit vollständiger Verzichtleistung auf alle Forderungen, die wir an sie gehabt von je bis auf den heutigen Tag, wegen Geldes oder Geldeswerth, die sie in ihren Händen von uns gehabt mit voll- ständiger Quittung und Verzichtleistung, ein ewiger Verzicht, ohne Aenderung und nicht zum Spass, dass wir davon nicht abweichen von diesem Tage bis in Ewigkeit. Von jetzt an haben weder wir, noch unsere Erben, noch alle die nach uns kommen kraft unser, an sie oder an ihre Erben und die nach ihnen kommen irgend ein Recht oder Worte oder eine Stimme, oder Klage oder Streit, oder Zank. Eid, Schwur, Bann oder Fluch, auch nicht einmal allgemeinen Bann wegen des Geldes oder Geldes- werthes oder irgend einer Forderung, die wir je an sie gehabt haben von je bis zum heutigen Tage, weil wir Alles erhalten von ihnen und empfangen haben bis aufs geringste; deshalb sind sie und ihre Erben frei von uns in völliger Freiheit und gänzlicher Ver- zichtleistung. Auch haben wir unsere Erben und Alle die Unserseits nach uns kommen uns verpflichtet: sie und ihre Erben zu vertheidigen *) Eine Münze, die häufig im Talmud vorkommt.
Strana 901
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 901 gegen alle Forderer und Kläger, die etwa unsererseits entstehen sollten, 1451. wegen Forderungen und wegen des Geldes, es sei bei jüdischen oder nicht jüdischen Gerichten. Was auch deshalb etwa verausgabt worden ist, um sich vor den Forderern und Klägern unsererseits zu schützen wollen wir Alles entrichten und ihnen die Ausgabe bis aufs Geringste bezahlen. Wer aber kommen sollte von irgend einer der vier Himmels- gegenden, es sei Sohn oder Tochter, Bruder oder Schwester, Jude oder Nichtjude, Verwandter oder Nichtverwandter, Erbe und Besitzer- greifender, der unsere Güter geniesst oder unsere Schulden bezahlt, der in unserer Gewalt ist oder nicht in unserer Gewalt ist; der auf- stehen würde, sprechen, klagen, zanken, in Gericht gehen mit dem Herrn Chabijah, dem Sohne des Herrn Manoach oder mit seiner Frau Nachmah, die gegenwärtig sind oder mit deren Erben, wegen dieser Quittung: so sollen seine Worte nichtig und aufgehoben sein, keine Gültigkeit haben und nicht bestehen und geachtet sein, wie ein zer- brochener Scherben, an dem nichts Wirkliches ist und wie ein solcher, welcher klagt nach vollstrecktem Urtheil des Gerichtes, den man zu keiner Klage zulässt, weder bei jüdischen noch bei nicht jüdischen Gerichten; und wenn irgend ein Schriftstück von unserer Hand oder von denen, die Unsererseits auftreten, ausgehen sollte, wegen irgend einer Forderung, die wir etwa von je bis zum heutigen Tage an sie hatten: so soll diese Urkunde der Entlassung und Verzichtleistung als Quittung dagegen dienen, dass man mit sothaner Schrift keine Klage anstrengen kann, weder bei jüdischen noch bei nicht jüdischen Gerichten. Jeder Vorbehalt oder Vorbehalt eines Vorbehaltes, der von einem Vorbehaltenden bis zu Ende aller Vorbehaltungen ausgeht, den wie bereits verboten und den wir fernerhin auf diese Quittung und Ver- zichtleistungs-Urkunde verbieten werden: haben wir Alle vor Euch heute zerstört durch alle Ausdrücke, von denen die Rabbinen sagen, dass man dadurch Vorbehaltungen und Gewährleistungen dieser Quit- tung und Verzichtleistungsurkunde authebt und vernichtet. Deren Vertheidigung haben wir auf uns und auf unsere Erben und auf alle unsere Nachkommen übernommen, nach der Strenge aller Quittungen und Verzichtleistungen, welche in Israel gebräuchlich und die nach Vorschrift gemacht worden sind, wie es unsere Weisen festgesetzt, nicht wie ein Schema oder blosser Entwurf eines Dokuments. Und haben wir erworben vom Herrn Pinchas, Sohn des Herrn Meier, der gegenwärtig ist und von seiner Frau Menuchah, die gegenwärtig ist, für Herrn Chabijah, Sohn des Herrn Manoach und seiner Frau Nach- mah, die gegenwärtig sind und seinen Erben, Alles, was oben geschrie- ben und ausgeführt ist mittelst eines Gegenstandes, der geeignet ist dadurch etwas zu erwerben.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 901 gegen alle Forderer und Kläger, die etwa unsererseits entstehen sollten, 1451. wegen Forderungen und wegen des Geldes, es sei bei jüdischen oder nicht jüdischen Gerichten. Was auch deshalb etwa verausgabt worden ist, um sich vor den Forderern und Klägern unsererseits zu schützen wollen wir Alles entrichten und ihnen die Ausgabe bis aufs Geringste bezahlen. Wer aber kommen sollte von irgend einer der vier Himmels- gegenden, es sei Sohn oder Tochter, Bruder oder Schwester, Jude oder Nichtjude, Verwandter oder Nichtverwandter, Erbe und Besitzer- greifender, der unsere Güter geniesst oder unsere Schulden bezahlt, der in unserer Gewalt ist oder nicht in unserer Gewalt ist; der auf- stehen würde, sprechen, klagen, zanken, in Gericht gehen mit dem Herrn Chabijah, dem Sohne des Herrn Manoach oder mit seiner Frau Nachmah, die gegenwärtig sind oder mit deren Erben, wegen dieser Quittung: so sollen seine Worte nichtig und aufgehoben sein, keine Gültigkeit haben und nicht bestehen und geachtet sein, wie ein zer- brochener Scherben, an dem nichts Wirkliches ist und wie ein solcher, welcher klagt nach vollstrecktem Urtheil des Gerichtes, den man zu keiner Klage zulässt, weder bei jüdischen noch bei nicht jüdischen Gerichten; und wenn irgend ein Schriftstück von unserer Hand oder von denen, die Unsererseits auftreten, ausgehen sollte, wegen irgend einer Forderung, die wir etwa von je bis zum heutigen Tage an sie hatten: so soll diese Urkunde der Entlassung und Verzichtleistung als Quittung dagegen dienen, dass man mit sothaner Schrift keine Klage anstrengen kann, weder bei jüdischen noch bei nicht jüdischen Gerichten. Jeder Vorbehalt oder Vorbehalt eines Vorbehaltes, der von einem Vorbehaltenden bis zu Ende aller Vorbehaltungen ausgeht, den wie bereits verboten und den wir fernerhin auf diese Quittung und Ver- zichtleistungs-Urkunde verbieten werden: haben wir Alle vor Euch heute zerstört durch alle Ausdrücke, von denen die Rabbinen sagen, dass man dadurch Vorbehaltungen und Gewährleistungen dieser Quit- tung und Verzichtleistungsurkunde authebt und vernichtet. Deren Vertheidigung haben wir auf uns und auf unsere Erben und auf alle unsere Nachkommen übernommen, nach der Strenge aller Quittungen und Verzichtleistungen, welche in Israel gebräuchlich und die nach Vorschrift gemacht worden sind, wie es unsere Weisen festgesetzt, nicht wie ein Schema oder blosser Entwurf eines Dokuments. Und haben wir erworben vom Herrn Pinchas, Sohn des Herrn Meier, der gegenwärtig ist und von seiner Frau Menuchah, die gegenwärtig ist, für Herrn Chabijah, Sohn des Herrn Manoach und seiner Frau Nach- mah, die gegenwärtig sind und seinen Erben, Alles, was oben geschrie- ben und ausgeführt ist mittelst eines Gegenstandes, der geeignet ist dadurch etwas zu erwerben.
Strana 902
902 K HISTORII ŽIDŮ 1451. Das Wort Jahr steht auf der obersten Zeile. Alles ist gültig und bekräftigt. Moses, Sohn des seligen Rabbiner Herrn Abraham. Moses, Sohn des seligen Herrn Abraham. Aus dem hebr. Urtext übersetzt von Dr. Sammter, Lignitzer Stadtarch. 1451. 1155. Ochranný list města Vratislavi pro Židy Abrahama a Meyera. 1451. (Něm.) Zeitschr. f. Gesch. d. Jud. 1890. 1452. 1156. Císař Bedřich III. přepustil jako císař právo na třetí peníz, kterýž mu Židé v Slezsku (mimo Svid- dnické a Javorské) po císařské korunovaci dáti jsou povinni, knížeti Vlodkovi Slezskému, pánu na Vel- kém Hlohově. V Novém městě 16. prosince 1452. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Jud. in Deutschl. od Dra. Wienera.*) 1453. 1157. Nepřátelským pobouzením Kapistranovým ve Slezsku i v Čechách byli Židé ve Skalici oloupeni, domy zapáleny a hřbitov jich zpustošen. 1453. Podiebrad, Prager Josefstadt. 1175. 1250. 1267. 1278. 1331. 1360. *) Nedopatřením vynechány byly regesty: Isaak b. Jakob ha-Laban z Prahy náleží mezi znamenité tossafisty. Psal výklady k talmudským traktátům. (Rukopis v Mnichovské bibliotéce.) Bratr jeho Petachja konal cesty (1175-90) skrz Polsko, Rus, Chazarsko, Armenii, Persii, Babylonii, Pa- lestýnu. Vedle těchto jmenuje se ještě R. Elieser z Čech jako autorita rabínská. Graetz, Geschichte der Juden VII. V polovici 13. století byl Izák b. Mose Or-Sarua (tak nazván podle svého hlavního spisu) z Čech přední vzácnou autoritou mezi rabíny tehdejší doby. Graetz, Geschichte der Juden. Kardinál Quido oznamuje biskupu Pražskému usnešení na koncilu Vídeňském proti Židům. 1267, 12. května. (Latinsky.) Regesta Bo- hemiae II. vydal J. Emler. Císař Rudolf I. nařizuje, aby Židé v Olomouci jako ostatní měšťané daně platili. U Ivančic, 20. září 1278. Král Jan Lucemburský přijal od křesťanů a Židů v Kladsku 10.000 hřiven pro své žoldnéře. Ve Vratislavi, v září 1331. Císař Karel IV. jako král Český slibuje vévodovi Rakouskému, že Židy, kteříž by z jeho zemí do Čech přestěhovati se chtěli, bez jeho svolení nepřijme. V Norimberce, 13. prosince 1360. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Juá. in Deutschl. od Dra. Wienera.
902 K HISTORII ŽIDŮ 1451. Das Wort Jahr steht auf der obersten Zeile. Alles ist gültig und bekräftigt. Moses, Sohn des seligen Rabbiner Herrn Abraham. Moses, Sohn des seligen Herrn Abraham. Aus dem hebr. Urtext übersetzt von Dr. Sammter, Lignitzer Stadtarch. 1451. 1155. Ochranný list města Vratislavi pro Židy Abrahama a Meyera. 1451. (Něm.) Zeitschr. f. Gesch. d. Jud. 1890. 1452. 1156. Císař Bedřich III. přepustil jako císař právo na třetí peníz, kterýž mu Židé v Slezsku (mimo Svid- dnické a Javorské) po císařské korunovaci dáti jsou povinni, knížeti Vlodkovi Slezskému, pánu na Vel- kém Hlohově. V Novém městě 16. prosince 1452. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Jud. in Deutschl. od Dra. Wienera.*) 1453. 1157. Nepřátelským pobouzením Kapistranovým ve Slezsku i v Čechách byli Židé ve Skalici oloupeni, domy zapáleny a hřbitov jich zpustošen. 1453. Podiebrad, Prager Josefstadt. 1175. 1250. 1267. 1278. 1331. 1360. *) Nedopatřením vynechány byly regesty: Isaak b. Jakob ha-Laban z Prahy náleží mezi znamenité tossafisty. Psal výklady k talmudským traktátům. (Rukopis v Mnichovské bibliotéce.) Bratr jeho Petachja konal cesty (1175-90) skrz Polsko, Rus, Chazarsko, Armenii, Persii, Babylonii, Pa- lestýnu. Vedle těchto jmenuje se ještě R. Elieser z Čech jako autorita rabínská. Graetz, Geschichte der Juden VII. V polovici 13. století byl Izák b. Mose Or-Sarua (tak nazván podle svého hlavního spisu) z Čech přední vzácnou autoritou mezi rabíny tehdejší doby. Graetz, Geschichte der Juden. Kardinál Quido oznamuje biskupu Pražskému usnešení na koncilu Vídeňském proti Židům. 1267, 12. května. (Latinsky.) Regesta Bo- hemiae II. vydal J. Emler. Císař Rudolf I. nařizuje, aby Židé v Olomouci jako ostatní měšťané daně platili. U Ivančic, 20. září 1278. Král Jan Lucemburský přijal od křesťanů a Židů v Kladsku 10.000 hřiven pro své žoldnéře. Ve Vratislavi, v září 1331. Císař Karel IV. jako král Český slibuje vévodovi Rakouskému, že Židy, kteříž by z jeho zemí do Čech přestěhovati se chtěli, bez jeho svolení nepřijme. V Norimberce, 13. prosince 1360. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Juá. in Deutschl. od Dra. Wienera.
Strana 903
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 903 1158. Král Ladislav daruje řezníkům v Brně, kteříž 1454. jatky pro stavbu Františkánského kláštera postoupili, část bývalé židovské synagogy, kdež maso mají vy- sekávati. Bez místa 1. června 1454. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Jud. in Deutschl. od Dra. Wienera. 1159. Král Ladislav kvituje pana Jiřího z Kunstatu 1454. a z Poděbrad, správce a hofmistra svého, z účtův řádně složených »i také což jest od Židuov přijal do našie komory královské«. V Praze, 26. října 1454 Archiv český I. 297. 1160. Chebští králi Jiřímu o Židy. V Chebu, 13. června 1459. 1459. Dem kunig. Burgermeister oc Durchluchtiger vnd hochmechtiger kunig. Ewrn k. gnaden sein vnnzer schuldig vnd vndertenig dinst mit aller gehorsam allczit demutlich bereit. Gnedigster herre. Wir schicken zu ewrn kuniglichen gnaden disen gegenwertigen Pawlsen Ruden die zeit vnnsern burgermeister, dem wir ettwas sachen, die Judischeit bey vns anlangend, an ewr gnad zubringen beuolhen haben, ewr kuniglich gnad mit aller demutikeit bitende, den benanten vnsern burgermeister gnediclich zuuerhören vnd in solchen sachen vnd anbringung gnediclich beweysen. Als wir des vnd aller gnaden gancz getrawen vnd zuuer- zicht zu ewrn kuniglichen gnaden haben, wollen wir vmb ewr kuniglich gnade mit aller gehorsame underteniclich gerne verdinen. Geben am Mitboch vor sand Veititag anno oc L nono. Arch. civit. Egrae. Copialbuch 1457—1468. f. 101. 1161. Král Jiří nařizuje městu Chebu, aby dvěma 1462. Židům dovolilo tam se usaditi a bydleti. 10. dubna 1462. (Viz č. 257.) Orig. v arch. m. Chebu. 1162. Budějovičtí purkrabímu na Krumlově Kon- 1468. radovi z Petrovic o věcech, jež dal Žid Burcianovi schovati. Bez místa, 5. prosince 1468. Službu svú slovutný přieteli milý vzkazujem. Jakož dotýčeš, že nepíšem, které sú to věci, jenž jest dal Žid Burcianovi schovati, aby se uměl na ně ptáti. Věz, že tyto jsú, jakož nás Žid zpravuje: karnieř se třmi kniehami, při jedněch střiebro a někaké listy židovské, kteřížto v knichách jsú. Protož přieteli, to věda, věřímeť, že ty věci při tomto
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 903 1158. Král Ladislav daruje řezníkům v Brně, kteříž 1454. jatky pro stavbu Františkánského kláštera postoupili, část bývalé židovské synagogy, kdež maso mají vy- sekávati. Bez místa 1. června 1454. (Něm.) Regesten z. Gesch. d. Jud. in Deutschl. od Dra. Wienera. 1159. Král Ladislav kvituje pana Jiřího z Kunstatu 1454. a z Poděbrad, správce a hofmistra svého, z účtův řádně složených »i také což jest od Židuov přijal do našie komory královské«. V Praze, 26. října 1454 Archiv český I. 297. 1160. Chebští králi Jiřímu o Židy. V Chebu, 13. června 1459. 1459. Dem kunig. Burgermeister oc Durchluchtiger vnd hochmechtiger kunig. Ewrn k. gnaden sein vnnzer schuldig vnd vndertenig dinst mit aller gehorsam allczit demutlich bereit. Gnedigster herre. Wir schicken zu ewrn kuniglichen gnaden disen gegenwertigen Pawlsen Ruden die zeit vnnsern burgermeister, dem wir ettwas sachen, die Judischeit bey vns anlangend, an ewr gnad zubringen beuolhen haben, ewr kuniglich gnad mit aller demutikeit bitende, den benanten vnsern burgermeister gnediclich zuuerhören vnd in solchen sachen vnd anbringung gnediclich beweysen. Als wir des vnd aller gnaden gancz getrawen vnd zuuer- zicht zu ewrn kuniglichen gnaden haben, wollen wir vmb ewr kuniglich gnade mit aller gehorsame underteniclich gerne verdinen. Geben am Mitboch vor sand Veititag anno oc L nono. Arch. civit. Egrae. Copialbuch 1457—1468. f. 101. 1161. Král Jiří nařizuje městu Chebu, aby dvěma 1462. Židům dovolilo tam se usaditi a bydleti. 10. dubna 1462. (Viz č. 257.) Orig. v arch. m. Chebu. 1162. Budějovičtí purkrabímu na Krumlově Kon- 1468. radovi z Petrovic o věcech, jež dal Žid Burcianovi schovati. Bez místa, 5. prosince 1468. Službu svú slovutný přieteli milý vzkazujem. Jakož dotýčeš, že nepíšem, které sú to věci, jenž jest dal Žid Burcianovi schovati, aby se uměl na ně ptáti. Věz, že tyto jsú, jakož nás Žid zpravuje: karnieř se třmi kniehami, při jedněch střiebro a někaké listy židovské, kteřížto v knichách jsú. Protož přieteli, to věda, věřímeť, že ty věci při tomto
Strana 904
904 K HISTORII ŽIDŮ 1468. poslu Židu zase navrátiti kážeš bez odtahovánie dalšieho. Dále píšeš, že se od tebe Židu žádná křivda neděje. Opatř náš list, všakť my tebe v tom neviníme, nežť píšemť jako úředníku o obyvatele města našeho. A z toho ty nám ani žádný za zlé mieti nemóž, nebť sme povinni jemu i každému našemu. Pak cožť se ostatnieho dotýče, když toho čas bude i tot se najde. Datum in vigilia sancti Nicolai anno Domini oc. LXVIII°. Purkmistr a rada města Budějovského. Slovutnému panoši Cunratovi z Petrovic, purkrabí na Krumlově, přieteli dobrému. V. Schulz, Archiv český XXI. 356. 1469. 1163. Budějovičtí Konrádovi z Petrovic znova, aby Burcian Židovi jejich věci jemu svěřené vrátil a pověděl, kdo Žida oloupili. — Bez místa 29. listopadu 1469. Službu svú slovutný přieteli milý vzkazujem. Jakožť sme před chvílí psali, jsúce zpraveni o Burcianovi, ale že jeho doma nebylo, ne- dals nám odpovědi na to, kterak se ta věc v sobě má. A poněvadž již, jakož slyšíme, doma jest, žádámeť dle spravedlnosti prosiece, aby sě k tomu přičinil a jemu věci svěřené zase navrátiti kázal a dále se na něm ptal, kteří jsú to učinili, ať bychom se uměli potom zpra- vovati. Odpovědi žádáme listem. Datum in vigilia S. Andree apostoli, Purgmistr a radda města Budějovského. anno oc LXIX. Urozenému panoši Cunratovi z Petrovic, purgrabí na Krumlově přieteli našemu dobrému. Archiv č. XXI. 164. 1473. 1164. O spojení Pražských obcí židovských. 1473. »Im Jahre 1473 wüthete die Pest in allen Stadttheilen Prags (übereinstimmend mit Lupac anno 1473, 27. April, dann Anton Strnad »Naturbegebenheiten im Königreiche Böhmen« S. 63), schonte weder Alter noch Geschlecht. Alle Familien hatten zahlreiche Verluste zu beweinen, und manche waren bis auf das letzte Glied ausgestorben. Von 7 Gemeindevorstehern erlagen 5 der Seuche. Drei Viertheile der Bevölkerung wurden von der Seuche hingerafft, Leichen blieben, wegen Mangel an Todtengräbern, wochenlang unbeerdigt. Nachdem die Pest verschwunden war, zählte manche Synagoge kaum 20 Männer. Die vordem zahlreichen Gemeinden schmolzen zu einem geringen Häuflein zusammen. Hierwegen und wegen anderer hiezu gekommenen Befürchtungen wurde von sämmtlichen Gemeinden Prags der Beschluss gefasst, und zwar von der Gemeinde jenseits des
904 K HISTORII ŽIDŮ 1468. poslu Židu zase navrátiti kážeš bez odtahovánie dalšieho. Dále píšeš, že se od tebe Židu žádná křivda neděje. Opatř náš list, všakť my tebe v tom neviníme, nežť píšemť jako úředníku o obyvatele města našeho. A z toho ty nám ani žádný za zlé mieti nemóž, nebť sme povinni jemu i každému našemu. Pak cožť se ostatnieho dotýče, když toho čas bude i tot se najde. Datum in vigilia sancti Nicolai anno Domini oc. LXVIII°. Purkmistr a rada města Budějovského. Slovutnému panoši Cunratovi z Petrovic, purkrabí na Krumlově, přieteli dobrému. V. Schulz, Archiv český XXI. 356. 1469. 1163. Budějovičtí Konrádovi z Petrovic znova, aby Burcian Židovi jejich věci jemu svěřené vrátil a pověděl, kdo Žida oloupili. — Bez místa 29. listopadu 1469. Službu svú slovutný přieteli milý vzkazujem. Jakožť sme před chvílí psali, jsúce zpraveni o Burcianovi, ale že jeho doma nebylo, ne- dals nám odpovědi na to, kterak se ta věc v sobě má. A poněvadž již, jakož slyšíme, doma jest, žádámeť dle spravedlnosti prosiece, aby sě k tomu přičinil a jemu věci svěřené zase navrátiti kázal a dále se na něm ptal, kteří jsú to učinili, ať bychom se uměli potom zpra- vovati. Odpovědi žádáme listem. Datum in vigilia S. Andree apostoli, Purgmistr a radda města Budějovského. anno oc LXIX. Urozenému panoši Cunratovi z Petrovic, purgrabí na Krumlově přieteli našemu dobrému. Archiv č. XXI. 164. 1473. 1164. O spojení Pražských obcí židovských. 1473. »Im Jahre 1473 wüthete die Pest in allen Stadttheilen Prags (übereinstimmend mit Lupac anno 1473, 27. April, dann Anton Strnad »Naturbegebenheiten im Königreiche Böhmen« S. 63), schonte weder Alter noch Geschlecht. Alle Familien hatten zahlreiche Verluste zu beweinen, und manche waren bis auf das letzte Glied ausgestorben. Von 7 Gemeindevorstehern erlagen 5 der Seuche. Drei Viertheile der Bevölkerung wurden von der Seuche hingerafft, Leichen blieben, wegen Mangel an Todtengräbern, wochenlang unbeerdigt. Nachdem die Pest verschwunden war, zählte manche Synagoge kaum 20 Männer. Die vordem zahlreichen Gemeinden schmolzen zu einem geringen Häuflein zusammen. Hierwegen und wegen anderer hiezu gekommenen Befürchtungen wurde von sämmtlichen Gemeinden Prags der Beschluss gefasst, und zwar von der Gemeinde jenseits des
Strana 905
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 905 Stromes, wie von der unweit des Wyschehrad's, sich mit der Gemeinde 1473. diesseits des Stromes (Altstadt) zu vereinigen, welches um so leichter ausführbar war, als nach den Verheerungen, welche die Seuche an- richtete, hier Raum genug für alle wurde." Ramschak'sche Chron. 1165. Budějovičtí Konradovi z Petrovic o věci 1478. Žida s Burcianem. Bez místa, před 8. prosincem 1478. Služba naše tobě, slovutný přieteli milý! Psaliť sme prvé žádajíc aby Židu zase vráceny byly ty věci, kteréžto sme dotkli. I zpravuje nás posel, že ty věci krom střiebra vráceny sú, ale zapověděny, aby vydány bez tvé vuole nebyly, leč Žid přijde a k Burcianovi o věc mlu- viti bude oc. Přieteli, totoť právo jest, k čemuž se Burcian přiznal, to ať navrátí. Má-liť pak Žid přes to k němu neb k jinému o něco viec řéci, budeť mieti před sebú. Paklit Burcian co proti Židu zase má, ne- chajž přijde, máť se jemu (ot n)ěho spravedlivé státi. I věřímeť, že se k tomu mieti budeš (a p)ropustíš, ať bychom o to dále již staráni od Žida nebyli. A ... jest tomuto poslu v moc jeho dáno. Datum feria... ante conceptionem s. Marie virginis gloriosissime anno oc LXXVIII. Purgmistr a radda města Budějovského. Slovutnému panoši Cunratovi z Petrovic, purgrabí na Krumlově, přieteli našemu dobrému. Arch. čes. XXI. 411. 1166. Nejvyšší purkrabí Pražský purkmistru a radě 1485. města Budějovic Českých, aby Žida Samuele do města přijali. Na hradě Pražském, 23. února 1485. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přietelé moji milí! Vznesl jest na mě Samuel Žid, přikázaný mój, ukazatel listu tohoto, Mojžiešóv zeť, že by s týmž Mojžiešem měl smlúvu o některé věci, kteréž sú byly mezi nimi; i týž Samuel chtěl by rád své obydlé mieti v městě vašem vedle jiných Židóv, ale že někteří z Židóv toho jemu zbraňují a ne- přejí. I milí přietelé! Věřímť vám, že témuž Židu mému již psanému živnosti a obydlé v městě vašem přieti jemu budete a jiným Židóm rozkážete, aby jeho u pokoji nechali, poněvadž smlúvu má o prvnie věci, kteréžkoli sú byly mezi Mojžiešem a jím. Tohoť vám úplně doufám, jako přátelóm svým milým, že to pro mě učiníte. Dán na hradě Pražském v středu před s. Matějem apoštolem božím anno oc LXXXV.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 905 Stromes, wie von der unweit des Wyschehrad's, sich mit der Gemeinde 1473. diesseits des Stromes (Altstadt) zu vereinigen, welches um so leichter ausführbar war, als nach den Verheerungen, welche die Seuche an- richtete, hier Raum genug für alle wurde." Ramschak'sche Chron. 1165. Budějovičtí Konradovi z Petrovic o věci 1478. Žida s Burcianem. Bez místa, před 8. prosincem 1478. Služba naše tobě, slovutný přieteli milý! Psaliť sme prvé žádajíc aby Židu zase vráceny byly ty věci, kteréžto sme dotkli. I zpravuje nás posel, že ty věci krom střiebra vráceny sú, ale zapověděny, aby vydány bez tvé vuole nebyly, leč Žid přijde a k Burcianovi o věc mlu- viti bude oc. Přieteli, totoť právo jest, k čemuž se Burcian přiznal, to ať navrátí. Má-liť pak Žid přes to k němu neb k jinému o něco viec řéci, budeť mieti před sebú. Paklit Burcian co proti Židu zase má, ne- chajž přijde, máť se jemu (ot n)ěho spravedlivé státi. I věřímeť, že se k tomu mieti budeš (a p)ropustíš, ať bychom o to dále již staráni od Žida nebyli. A ... jest tomuto poslu v moc jeho dáno. Datum feria... ante conceptionem s. Marie virginis gloriosissime anno oc LXXVIII. Purgmistr a radda města Budějovského. Slovutnému panoši Cunratovi z Petrovic, purgrabí na Krumlově, přieteli našemu dobrému. Arch. čes. XXI. 411. 1166. Nejvyšší purkrabí Pražský purkmistru a radě 1485. města Budějovic Českých, aby Žida Samuele do města přijali. Na hradě Pražském, 23. února 1485. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přietelé moji milí! Vznesl jest na mě Samuel Žid, přikázaný mój, ukazatel listu tohoto, Mojžiešóv zeť, že by s týmž Mojžiešem měl smlúvu o některé věci, kteréž sú byly mezi nimi; i týž Samuel chtěl by rád své obydlé mieti v městě vašem vedle jiných Židóv, ale že někteří z Židóv toho jemu zbraňují a ne- přejí. I milí přietelé! Věřímť vám, že témuž Židu mému již psanému živnosti a obydlé v městě vašem přieti jemu budete a jiným Židóm rozkážete, aby jeho u pokoji nechali, poněvadž smlúvu má o prvnie věci, kteréžkoli sú byly mezi Mojžiešem a jím. Tohoť vám úplně doufám, jako přátelóm svým milým, že to pro mě učiníte. Dán na hradě Pražském v středu před s. Matějem apoštolem božím anno oc LXXXV.
Strana 906
906/7 K HISTORII ŽIDŮ 1485. Jan z Janovic a z Petrspurka na Hluboké, nejvyšší purkrabie Pražský. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Budějovic, přátelóm a súsedóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 214. 1485. 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purk- mistru a radě města Budějovic Č., aby Židu Sa- muelovi pobytu v městě dopřáli. V Praze, 4. října 1485. Službu svú vzkazuji, opatrní přietelé milí! Jakož jest některá ruoznice byla mezi Belflem a Samuelem, Židy vašimi, kterúžto věc panu Pavlovi a panu Jiříkovi k srovnání poručil sem; pak na čem ta věc stojí, toho neviem. Než jestliže by týž Samuel chtěl sě slušně beze všech ruoznic vedle prvnieho mého poručenie zachovati, věřímť vám, že jemu bytu u vás přieti budete. Pakli byšte čemu jinému rozuměli a on že by své vuole požívati chtěl, a mělo skrze to co jiného horšieho přijíti, tehdy to raději tak opatřte, abyšte jeho prázdni byli. Datum Prage f. III ipso die s. Francisci annorum Domini oc LXXXV. Samuel z Hrádku a z Valečova, podkomořie královstvie Českého. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic Českých, přá- telóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 215. 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi Židy. 1491, 29. srpna. V té při, kdežto Žibřid z Mostku vinil jest Mojžíše a Davida, Židy z Budějovic a Majera Žida Hořovského z Piesku, pravě, že jest ho král JMt ráčil obdařiti těmi listy, na kteréž by listy puojčovali po zápovědi krále JMti tíž Židé. A na to jest ukázal list na papíře pod pečetí JMti, kterýmžto JMt obdarovánie své ráčil jest dáti témuž Žibři- dovi na takové listy. Proti tomu sú Židé odpierali, praviece, že po zá- povědi krále JMti nic sú nepuojčeli, okázavše vidimus listuov těch, kteréž jest nařiekal jim týž Žibřid, pod pečetí města Budějovic, v kte- rémžto vidimus těch listuov hlavních stojí datum prvé, nežli v témž listu krále JMti, kterýmž JMt král ráčil téhož Žibřida obdarovati; a také táhnúce se na registra purgrabstvie Pražského, kdežto JMt svú osobú ráčil jest rozkázati, po který čas a den Židé nemají na listy ižádné a zápisy viece od toho dne puojčovati, jakož pak táž registra to v sobě šíře ukazují. Tu jest také Žibřid některá svědomí pokázal proti týmž Židuom. Tu pán, pan Jan z Janonic oc. JMt s pány ra- 1491.
906/7 K HISTORII ŽIDŮ 1485. Jan z Janovic a z Petrspurka na Hluboké, nejvyšší purkrabie Pražský. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Budějovic, přátelóm a súsedóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 214. 1485. 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purk- mistru a radě města Budějovic Č., aby Židu Sa- muelovi pobytu v městě dopřáli. V Praze, 4. října 1485. Službu svú vzkazuji, opatrní přietelé milí! Jakož jest některá ruoznice byla mezi Belflem a Samuelem, Židy vašimi, kterúžto věc panu Pavlovi a panu Jiříkovi k srovnání poručil sem; pak na čem ta věc stojí, toho neviem. Než jestliže by týž Samuel chtěl sě slušně beze všech ruoznic vedle prvnieho mého poručenie zachovati, věřímť vám, že jemu bytu u vás přieti budete. Pakli byšte čemu jinému rozuměli a on že by své vuole požívati chtěl, a mělo skrze to co jiného horšieho přijíti, tehdy to raději tak opatřte, abyšte jeho prázdni byli. Datum Prage f. III ipso die s. Francisci annorum Domini oc LXXXV. Samuel z Hrádku a z Valečova, podkomořie královstvie Českého. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic Českých, přá- telóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 215. 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi Židy. 1491, 29. srpna. V té při, kdežto Žibřid z Mostku vinil jest Mojžíše a Davida, Židy z Budějovic a Majera Žida Hořovského z Piesku, pravě, že jest ho král JMt ráčil obdařiti těmi listy, na kteréž by listy puojčovali po zápovědi krále JMti tíž Židé. A na to jest ukázal list na papíře pod pečetí JMti, kterýmžto JMt obdarovánie své ráčil jest dáti témuž Žibři- dovi na takové listy. Proti tomu sú Židé odpierali, praviece, že po zá- povědi krále JMti nic sú nepuojčeli, okázavše vidimus listuov těch, kteréž jest nařiekal jim týž Žibřid, pod pečetí města Budějovic, v kte- rémžto vidimus těch listuov hlavních stojí datum prvé, nežli v témž listu krále JMti, kterýmž JMt král ráčil téhož Žibřida obdarovati; a také táhnúce se na registra purgrabstvie Pražského, kdežto JMt svú osobú ráčil jest rozkázati, po který čas a den Židé nemají na listy ižádné a zápisy viece od toho dne puojčovati, jakož pak táž registra to v sobě šíře ukazují. Tu jest také Žibřid některá svědomí pokázal proti týmž Židuom. Tu pán, pan Jan z Janonic oc. JMt s pány ra- 1491.
Strana 907
906/7 K HISTORII ŽIDŮ 1485. Jan z Janovic a z Petrspurka na Hluboké, nejvyšší purkrabie Pražský. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Budějovic, přátelóm a súsedóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 214. 1485. 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purk- mistru a radě města Budějovic Č., aby Židu Sa- muelovi pobytu v městě dopřáli. V Praze, 4. října 1485. Službu svú vzkazuji, opatrní přietelé milí! Jakož jest některá ruoznice byla mezi Belflem a Samuelem, Židy vašimi, kterúžto věc panu Pavlovi a panu Jiříkovi k srovnání poručil sem; pak na čem ta věc stojí, toho neviem. Než jestliže by týž Samuel chtěl sě slušně beze všech ruoznic vedle prvnieho mého poručenie zachovati, věřímť vám, že jemu bytu u vás přieti budete. Pakli byšte čemu jinému rozuměli a on že by své vuole požívati chtěl, a mělo skrze to co jiného horšieho přijíti, tehdy to raději tak opatřte, abyšte jeho prázdni byli. Datum Prage f. III ipso die s. Francisci annorum Domini oc LXXXV. Samuel z Hrádku a z Valečova, podkomořie královstvie Českého. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic Českých, přá- telóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 215. 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi Židy. 1491, 29. srpna. V té při, kdežto Žibřid z Mostku vinil jest Mojžíše a Davida, Židy z Budějovic a Majera Žida Hořovského z Piesku, pravě, že jest ho král JMt ráčil obdařiti těmi listy, na kteréž by listy puojčovali po zápovědi krále JMti tíž Židé. A na to jest ukázal list na papíře pod pečetí JMti, kterýmžto JMt obdarovánie své ráčil jest dáti témuž Žibři- dovi na takové listy. Proti tomu sú Židé odpierali, praviece, že po zá- povědi krále JMti nic sú nepuojčeli, okázavše vidimus listuov těch, kteréž jest nařiekal jim týž Žibřid, pod pečetí města Budějovic, v kte- rémžto vidimus těch listuov hlavních stojí datum prvé, nežli v témž listu krále JMti, kterýmž JMt král ráčil téhož Žibřida obdarovati; a také táhnúce se na registra purgrabstvie Pražského, kdežto JMt svú osobú ráčil jest rozkázati, po který čas a den Židé nemají na listy ižádné a zápisy viece od toho dne puojčovati, jakož pak táž registra to v sobě šíře ukazují. Tu jest také Žibřid některá svědomí pokázal proti týmž Židuom. Tu pán, pan Jan z Janonic oc. JMt s pány ra- 1491.
906/7 K HISTORII ŽIDŮ 1485. Jan z Janovic a z Petrspurka na Hluboké, nejvyšší purkrabie Pražský. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Budějovic, přátelóm a súsedóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 214. 1485. 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purk- mistru a radě města Budějovic Č., aby Židu Sa- muelovi pobytu v městě dopřáli. V Praze, 4. října 1485. Službu svú vzkazuji, opatrní přietelé milí! Jakož jest některá ruoznice byla mezi Belflem a Samuelem, Židy vašimi, kterúžto věc panu Pavlovi a panu Jiříkovi k srovnání poručil sem; pak na čem ta věc stojí, toho neviem. Než jestliže by týž Samuel chtěl sě slušně beze všech ruoznic vedle prvnieho mého poručenie zachovati, věřímť vám, že jemu bytu u vás přieti budete. Pakli byšte čemu jinému rozuměli a on že by své vuole požívati chtěl, a mělo skrze to co jiného horšieho přijíti, tehdy to raději tak opatřte, abyšte jeho prázdni byli. Datum Prage f. III ipso die s. Francisci annorum Domini oc LXXXV. Samuel z Hrádku a z Valečova, podkomořie královstvie Českého. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic Českých, přá- telóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 215. 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi Židy. 1491, 29. srpna. V té při, kdežto Žibřid z Mostku vinil jest Mojžíše a Davida, Židy z Budějovic a Majera Žida Hořovského z Piesku, pravě, že jest ho král JMt ráčil obdařiti těmi listy, na kteréž by listy puojčovali po zápovědi krále JMti tíž Židé. A na to jest ukázal list na papíře pod pečetí JMti, kterýmžto JMt obdarovánie své ráčil jest dáti témuž Žibři- dovi na takové listy. Proti tomu sú Židé odpierali, praviece, že po zá- povědi krále JMti nic sú nepuojčeli, okázavše vidimus listuov těch, kteréž jest nařiekal jim týž Žibřid, pod pečetí města Budějovic, v kte- rémžto vidimus těch listuov hlavních stojí datum prvé, nežli v témž listu krále JMti, kterýmž JMt král ráčil téhož Žibřida obdarovati; a také táhnúce se na registra purgrabstvie Pražského, kdežto JMt svú osobú ráčil jest rozkázati, po který čas a den Židé nemají na listy ižádné a zápisy viece od toho dne puojčovati, jakož pak táž registra to v sobě šíře ukazují. Tu jest také Žibřid některá svědomí pokázal proti týmž Židuom. Tu pán, pan Jan z Janonic oc. JMt s pány ra- 1491.
Strana 908
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 908/9 dami krále JMti takto o tom rozkazují: Poněvadž ten vidimus na ty 1491. listy hlavní prvé ukazuje datum, nežli list ten krále JMti i register purgrabstvie Pražského, kdežto ukazují dobře posléze, na který čas a den JMt ráčil jest Židóm zapovědieti, aby po ten den viece na listy a zápisy nepuojčovali. A Žibřid jest nic dostatečně, jsa tázán od pá- nuov, co se těch listuov dotýče, kteréž jest nařiekal skrze obdaro- vánie JMti krále, neprovedl, by co po zápovědi krále JMti na listy puojčovali; protož z té příčiny aby on Žibřid nadepsaný Žida Mojžíše u pokoji nechal, což se těch listuov dotýče, na kteréž jest vajprosu učinil a je nařiekal. Potom tázán jest Žibřid od JMti pána i od pá- nuov, chce-li také z čeho viniti Davida Žida z Budějovic a Majra Žida Hořovského z Piesku, že páni chtí rádi slyšeti a vážiti. A Žibřid jest pověděl, že jest věc jednostajná, poněvadž týmž listem, kterýmž má obdarovánie od krále JMti, obdržeti na Židu Moj- žíšovi nemohl, a pravě, že jest o tom zapsání registry nic nevěděl, a že se po registrách nesoudí, než toliko na list, kterýž od krále JMti měl; protož také z té příčiny, aby týž Žibřid také těch Židuov dotče- ných v pokoji nechal, což se těch listuov, kteréž jest nařiekal, dotýče. Actum feria II. post Bartholomei anno oc 91°. Archiv český IX. 557. 1171. Jan z Janovic, najvyší purkrabie Pražský a hajt- 1494. man královstvie Českého, radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžížem. Na hradě Pražském, 23. října 1494. (Česky.) V. Schulz, Archiv český XXI. 228. 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní 1494. Židé. 1494. V městě Pardubicích platil Žid Kapřík z domu úroku ročního o sv. Havle 1 gr., roboty ženné měl 2 dni a odváděl jednu slepici. Jiný bezejmenný Žid platil 1/2 gr. a 1 slepici. Na předměstí u staré cihelny usazen hyl David Žid, jenž měl 2 jitra od panského pod plat za Přerovem. V městečku Sezemicích jmenován Maděr Žid jako panský po- platník. Urbář panství Pardubického v Archivu česk. XVII. 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1495. ských, aby nařídili Židům, by se postavili k spo-
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 908/9 dami krále JMti takto o tom rozkazují: Poněvadž ten vidimus na ty 1491. listy hlavní prvé ukazuje datum, nežli list ten krále JMti i register purgrabstvie Pražského, kdežto ukazují dobře posléze, na který čas a den JMt ráčil jest Židóm zapovědieti, aby po ten den viece na listy a zápisy nepuojčovali. A Žibřid jest nic dostatečně, jsa tázán od pá- nuov, co se těch listuov dotýče, kteréž jest nařiekal skrze obdaro- vánie JMti krále, neprovedl, by co po zápovědi krále JMti na listy puojčovali; protož z té příčiny aby on Žibřid nadepsaný Žida Mojžíše u pokoji nechal, což se těch listuov dotýče, na kteréž jest vajprosu učinil a je nařiekal. Potom tázán jest Žibřid od JMti pána i od pá- nuov, chce-li také z čeho viniti Davida Žida z Budějovic a Majra Žida Hořovského z Piesku, že páni chtí rádi slyšeti a vážiti. A Žibřid jest pověděl, že jest věc jednostajná, poněvadž týmž listem, kterýmž má obdarovánie od krále JMti, obdržeti na Židu Moj- žíšovi nemohl, a pravě, že jest o tom zapsání registry nic nevěděl, a že se po registrách nesoudí, než toliko na list, kterýž od krále JMti měl; protož také z té příčiny, aby týž Žibřid také těch Židuov dotče- ných v pokoji nechal, což se těch listuov, kteréž jest nařiekal, dotýče. Actum feria II. post Bartholomei anno oc 91°. Archiv český IX. 557. 1171. Jan z Janovic, najvyší purkrabie Pražský a hajt- 1494. man královstvie Českého, radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžížem. Na hradě Pražském, 23. října 1494. (Česky.) V. Schulz, Archiv český XXI. 228. 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní 1494. Židé. 1494. V městě Pardubicích platil Žid Kapřík z domu úroku ročního o sv. Havle 1 gr., roboty ženné měl 2 dni a odváděl jednu slepici. Jiný bezejmenný Žid platil 1/2 gr. a 1 slepici. Na předměstí u staré cihelny usazen hyl David Žid, jenž měl 2 jitra od panského pod plat za Přerovem. V městečku Sezemicích jmenován Maděr Žid jako panský po- platník. Urbář panství Pardubického v Archivu česk. XVII. 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1495. ských, aby nařídili Židům, by se postavili k spo-
Strana 909
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 908/9 dami krále JMti takto o tom rozkazují: Poněvadž ten vidimus na ty 1491. listy hlavní prvé ukazuje datum, nežli list ten krále JMti i register purgrabstvie Pražského, kdežto ukazují dobře posléze, na který čas a den JMt ráčil jest Židóm zapovědieti, aby po ten den viece na listy a zápisy nepuojčovali. A Žibřid jest nic dostatečně, jsa tázán od pá- nuov, co se těch listuov dotýče, kteréž jest nařiekal skrze obdaro- vánie JMti krále, neprovedl, by co po zápovědi krále JMti na listy puojčovali; protož z té příčiny aby on Žibřid nadepsaný Žida Mojžíše u pokoji nechal, což se těch listuov dotýče, na kteréž jest vajprosu učinil a je nařiekal. Potom tázán jest Žibřid od JMti pána i od pá- nuov, chce-li také z čeho viniti Davida Žida z Budějovic a Majra Žida Hořovského z Piesku, že páni chtí rádi slyšeti a vážiti. A Žibřid jest pověděl, že jest věc jednostajná, poněvadž týmž listem, kterýmž má obdarovánie od krále JMti, obdržeti na Židu Moj- žíšovi nemohl, a pravě, že jest o tom zapsání registry nic nevěděl, a že se po registrách nesoudí, než toliko na list, kterýž od krále JMti měl; protož také z té příčiny, aby týž Žibřid také těch Židuov dotče- ných v pokoji nechal, což se těch listuov, kteréž jest nařiekal, dotýče. Actum feria II. post Bartholomei anno oc 91°. Archiv český IX. 557. 1171. Jan z Janovic, najvyší purkrabie Pražský a hajt- 1494. man královstvie Českého, radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžížem. Na hradě Pražském, 23. října 1494. (Česky.) V. Schulz, Archiv český XXI. 228. 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní 1494. Židé. 1494. V městě Pardubicích platil Žid Kapřík z domu úroku ročního o sv. Havle 1 gr., roboty ženné měl 2 dni a odváděl jednu slepici. Jiný bezejmenný Žid platil 1/2 gr. a 1 slepici. Na předměstí u staré cihelny usazen hyl David Žid, jenž měl 2 jitra od panského pod plat za Přerovem. V městečku Sezemicích jmenován Maděr Žid jako panský po- platník. Urbář panství Pardubického v Archivu česk. XVII. 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1495. ských, aby nařídili Židům, by se postavili k spo-
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 908/9 dami krále JMti takto o tom rozkazují: Poněvadž ten vidimus na ty 1491. listy hlavní prvé ukazuje datum, nežli list ten krále JMti i register purgrabstvie Pražského, kdežto ukazují dobře posléze, na který čas a den JMt ráčil jest Židóm zapovědieti, aby po ten den viece na listy a zápisy nepuojčovali. A Žibřid jest nic dostatečně, jsa tázán od pá- nuov, co se těch listuov dotýče, kteréž jest nařiekal skrze obdaro- vánie JMti krále, neprovedl, by co po zápovědi krále JMti na listy puojčovali; protož z té příčiny aby on Žibřid nadepsaný Žida Mojžíše u pokoji nechal, což se těch listuov dotýče, na kteréž jest vajprosu učinil a je nařiekal. Potom tázán jest Žibřid od JMti pána i od pá- nuov, chce-li také z čeho viniti Davida Žida z Budějovic a Majra Žida Hořovského z Piesku, že páni chtí rádi slyšeti a vážiti. A Žibřid jest pověděl, že jest věc jednostajná, poněvadž týmž listem, kterýmž má obdarovánie od krále JMti, obdržeti na Židu Moj- žíšovi nemohl, a pravě, že jest o tom zapsání registry nic nevěděl, a že se po registrách nesoudí, než toliko na list, kterýž od krále JMti měl; protož také z té příčiny, aby týž Žibřid také těch Židuov dotče- ných v pokoji nechal, což se těch listuov, kteréž jest nařiekal, dotýče. Actum feria II. post Bartholomei anno oc 91°. Archiv český IX. 557. 1171. Jan z Janovic, najvyší purkrabie Pražský a hajt- 1494. man královstvie Českého, radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžížem. Na hradě Pražském, 23. října 1494. (Česky.) V. Schulz, Archiv český XXI. 228. 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní 1494. Židé. 1494. V městě Pardubicích platil Žid Kapřík z domu úroku ročního o sv. Havle 1 gr., roboty ženné měl 2 dni a odváděl jednu slepici. Jiný bezejmenný Žid platil 1/2 gr. a 1 slepici. Na předměstí u staré cihelny usazen hyl David Žid, jenž měl 2 jitra od panského pod plat za Přerovem. V městečku Sezemicích jmenován Maděr Žid jako panský po- platník. Urbář panství Pardubického v Archivu česk. XVII. 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1495. ských, aby nařídili Židům, by se postavili k spo-
Strana 910
910 K HISTORII ŽIDŮ 1495. lečnému sjezdu všech Židů z království do Prahy dne 27. července. V Praze 19. července 1495. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní páni a přietelé milí! Vězte, že král JMst, pán muoj milostivý, ráčil mi jest nynie psáti a rozkázati, abych Židy všecky po všem království zobsielal, aby v Praze byli ko- nečně v pondělí po sv. Jakubě [27. července], a tu že se jim má ozná- miti některá pilná potřeba. I protož, páni a přietelé milí, rozkažtež ihned Židóm svým, obešlíce je před sě, ať jsú na ten den v Praze konečně. A jestliže by pak pro nebezpečenstvie aneb pro kterú jinú potřebu nemohli všichni býti, ať z sebe některé osoby s plnú mocí k tomu dni nadepsanému pošlí, a to pod pokutú, jestliže by toho ne- učinili, L zlatých uherských propadenie. Datum Prage dominica post Alexi anno oc XCV. Albrecht z Leskovce, podkomořie a hajtman královstvie Českého. Múdrým a opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, přátelóm milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 229. 1495. 1174. Purkmistr a rada Starého města Pražského svolili, aby úředníci nad špitálem židovským usta- novení zmocnili se domu Žida Jakuba rozumu po- zbaveného, nemocného však mají až do smrti opa- trovati. 5 srpna, 1495. Mistr Pinkas a starší Židé, obecní starší, i také jiní z obce zna- menití Židé předstúpivše před pány, oznámili sú, kterak by byli u ve- likém nebezpečenství oni i všecka obec židovská od Jakuba Žida, kte- rýžto smysla jest pozbyl, kterak by týž Jakob všem veliké pohruožky činil, jestliže by jemu všelikých potřeb dosti dáno nebylo, že by chtěl duom svuoj, kterýž leží mezi Josefem z jedné a Vavrušem Židem z strany druhé, zapáliti, a tak že by skrze to mohla i jiným škoda se státi. Při tom také oznámivše ortel mistra Pinkasa tento: aby úředníci, kteří sú nad špitálem jich usazení, zmocnili se jeho domu a s ním učinili jakožto s svým vlastním statkem, buďto prodáním aneb pokud by se jim to najslušnějie zdálo. A ti úředníci aneb jiní, kteří potom na jich miestě by byli, mají téhož Jakuba opatrovati stravú i jinými po- třebami až do jeho smrti. Žádajíce pana purgmistra a pánuov, aby k tomu své povolenie ráčili dáti. A pan purgmistr se pány slyšiece jejich žádosti slušné, k tomu sú své povolenie dali, aby úředníci ny-
910 K HISTORII ŽIDŮ 1495. lečnému sjezdu všech Židů z království do Prahy dne 27. července. V Praze 19. července 1495. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní páni a přietelé milí! Vězte, že král JMst, pán muoj milostivý, ráčil mi jest nynie psáti a rozkázati, abych Židy všecky po všem království zobsielal, aby v Praze byli ko- nečně v pondělí po sv. Jakubě [27. července], a tu že se jim má ozná- miti některá pilná potřeba. I protož, páni a přietelé milí, rozkažtež ihned Židóm svým, obešlíce je před sě, ať jsú na ten den v Praze konečně. A jestliže by pak pro nebezpečenstvie aneb pro kterú jinú potřebu nemohli všichni býti, ať z sebe některé osoby s plnú mocí k tomu dni nadepsanému pošlí, a to pod pokutú, jestliže by toho ne- učinili, L zlatých uherských propadenie. Datum Prage dominica post Alexi anno oc XCV. Albrecht z Leskovce, podkomořie a hajtman královstvie Českého. Múdrým a opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, přátelóm milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 229. 1495. 1174. Purkmistr a rada Starého města Pražského svolili, aby úředníci nad špitálem židovským usta- novení zmocnili se domu Žida Jakuba rozumu po- zbaveného, nemocného však mají až do smrti opa- trovati. 5 srpna, 1495. Mistr Pinkas a starší Židé, obecní starší, i také jiní z obce zna- menití Židé předstúpivše před pány, oznámili sú, kterak by byli u ve- likém nebezpečenství oni i všecka obec židovská od Jakuba Žida, kte- rýžto smysla jest pozbyl, kterak by týž Jakob všem veliké pohruožky činil, jestliže by jemu všelikých potřeb dosti dáno nebylo, že by chtěl duom svuoj, kterýž leží mezi Josefem z jedné a Vavrušem Židem z strany druhé, zapáliti, a tak že by skrze to mohla i jiným škoda se státi. Při tom také oznámivše ortel mistra Pinkasa tento: aby úředníci, kteří sú nad špitálem jich usazení, zmocnili se jeho domu a s ním učinili jakožto s svým vlastním statkem, buďto prodáním aneb pokud by se jim to najslušnějie zdálo. A ti úředníci aneb jiní, kteří potom na jich miestě by byli, mají téhož Jakuba opatrovati stravú i jinými po- třebami až do jeho smrti. Žádajíce pana purgmistra a pánuov, aby k tomu své povolenie ráčili dáti. A pan purgmistr se pány slyšiece jejich žádosti slušné, k tomu sú své povolenie dali, aby úředníci ny-
Strana 911
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 911 nější nebo budúcí při tom orteli mistra Pinkasa se zachovali a s tiem 1495. domem učinili, jakožto s svým vlastním beze všie překážky. Actum in consilio fer. IIII die Oswaldi anno domini oc XCV. Arch. m. Prahy. 1175. Rada městská v Novém Kolíně přimlouvá se 1496. k radě města Kouřima, aby Židu Pinkasovi k penězům jeho dopomohli. V Novém Kolíně nad Labem 5. května 1496. Službu naši [vzkaz]ujem. Múdré opatrnosti páni súsedé a přátelé naši milí! Zpraveni jsme od [Pinkalsa Žida, že by pan hejtman náš VMti psal o [ně]ho po třikrát pro dluh nebožtíka pana Miloty Lipan- ského, kterýž vzal XXX kop a IX kop gr. po míšen. na Tateckého, a sám také sobě vzal od téhož Žida VI kop gr. po míšen.; a lichva na to jde více než od roku. A bratr páně Milotóv, přijev některý čas k nám, s Židem se pro to neumluvil a Žid své mieti chce. A dále týž Žid nás jest zpravil co se dotýče paní Dorothy, man- želky Vavřince Poláka, súseda vašeho, že jest k němu slíbila za téhož Vavřince, muže svého, na všecek statek svuoj za XVIII kop gr. alb. a jemu dávno plniti měla, neplní. I věděti račte, že Žid žádal jest nás za propuštění práva k stavování súsed vašiech pro oba dluhy svrchu psaná. VMti znáte, že jemu toho slušně otepříti nemuožeme, poněvadž pod právem našiem sedí. Protož znajíce takovú věc, račte k tomu držeti dlužníky předepsané, ať Židu učiní, což učiniti mají, aby nevinní za vinné škod nebrali; kteréžto věci takové neradi bychom nižádnému přáli. Datum Nova Colonia feria V die sancti Floriani annorum oc 96. Purkmistr a rada města Nového Kolína nad Labem. Mnohé opatrnosti pánóm purgmistru a radě města Kúřima, pánóm přátelóm a súsedóm našiem milým. J. Schulz, Archiv český XVIII. 410. 1176. Rada městská v Písku oznamuje Česko Bu- 1497. dějovickým, že posílá Žida, aby se proti obžalobám hájil. V Písku. 20. ledna 1497. Službu naši vzkazujeme, vzácné opatrnosti páni, přietelé a sou- sedé milí! Žid dodatel listu tohoto, žádal jest nás, abychom vám psali, proč by byl vsazen do vazby vaší aneb pro koho oc. I teďjeho k vám posíláme, kto by mu kterú vinu dal, že hotov jest tomu odpierati před VMtí, ktož by naň koli chtěl žalovati. Ex Piesk f. VI die s. Fabiani martyris anno oc XCVII.
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 911 nější nebo budúcí při tom orteli mistra Pinkasa se zachovali a s tiem 1495. domem učinili, jakožto s svým vlastním beze všie překážky. Actum in consilio fer. IIII die Oswaldi anno domini oc XCV. Arch. m. Prahy. 1175. Rada městská v Novém Kolíně přimlouvá se 1496. k radě města Kouřima, aby Židu Pinkasovi k penězům jeho dopomohli. V Novém Kolíně nad Labem 5. května 1496. Službu naši [vzkaz]ujem. Múdré opatrnosti páni súsedé a přátelé naši milí! Zpraveni jsme od [Pinkalsa Žida, že by pan hejtman náš VMti psal o [ně]ho po třikrát pro dluh nebožtíka pana Miloty Lipan- ského, kterýž vzal XXX kop a IX kop gr. po míšen. na Tateckého, a sám také sobě vzal od téhož Žida VI kop gr. po míšen.; a lichva na to jde více než od roku. A bratr páně Milotóv, přijev některý čas k nám, s Židem se pro to neumluvil a Žid své mieti chce. A dále týž Žid nás jest zpravil co se dotýče paní Dorothy, man- želky Vavřince Poláka, súseda vašeho, že jest k němu slíbila za téhož Vavřince, muže svého, na všecek statek svuoj za XVIII kop gr. alb. a jemu dávno plniti měla, neplní. I věděti račte, že Žid žádal jest nás za propuštění práva k stavování súsed vašiech pro oba dluhy svrchu psaná. VMti znáte, že jemu toho slušně otepříti nemuožeme, poněvadž pod právem našiem sedí. Protož znajíce takovú věc, račte k tomu držeti dlužníky předepsané, ať Židu učiní, což učiniti mají, aby nevinní za vinné škod nebrali; kteréžto věci takové neradi bychom nižádnému přáli. Datum Nova Colonia feria V die sancti Floriani annorum oc 96. Purkmistr a rada města Nového Kolína nad Labem. Mnohé opatrnosti pánóm purgmistru a radě města Kúřima, pánóm přátelóm a súsedóm našiem milým. J. Schulz, Archiv český XVIII. 410. 1176. Rada městská v Písku oznamuje Česko Bu- 1497. dějovickým, že posílá Žida, aby se proti obžalobám hájil. V Písku. 20. ledna 1497. Službu naši vzkazujeme, vzácné opatrnosti páni, přietelé a sou- sedé milí! Žid dodatel listu tohoto, žádal jest nás, abychom vám psali, proč by byl vsazen do vazby vaší aneb pro koho oc. I teďjeho k vám posíláme, kto by mu kterú vinu dal, že hotov jest tomu odpierati před VMtí, ktož by naň koli chtěl žalovati. Ex Piesk f. VI die s. Fabiani martyris anno oc XCVII.
Strana 912
912 K HISTORII ŽIDŮ 1497. Purkmistr a rada města Piesku. Vzácné opatrnosti purkmistru a radě města Českých Budějovic, přátelóm a sousedóm našim milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 234. 1497. 1177. Výpověď soudu komorního mezi Václavem Kolovratem z Košátek a Židem Israelem o zastavení klenotů. 24. prosince 1497. Výpověď mezi panem Košáteckým a Israhelem Židem. V té při mezi panem Václavem Kolovratem z Košátek strany jedné, a mezi Israhelem Židem strany druhé. Kdežto týž pan Kolovrat zastavil ně- jaké klenoty témuž Židu, jakož pak týž pan Václav Košátecký udělal na se list pod svú pečetí, jakož ten list sám v sobě šíře ukazuje a za- vírá; aby týž Žid mohl po vystání času uloženého prodati ty klenoty vedle své vuole. A proti tomu pan Václav ukázal list královský, aby k těm klenotům mohl bez přílišné škody přijíti, jakož ten list krá- lovský pak šíře v svých slovích ukazuje a zavírá etc. Proti tomu Israhel ukázal list královský, kterýž zní a ukazuje, že týž Václav vyprosil sobě první list na králi JMti, o té smlúvě a zápisu nepověděv, kterýž jest pod svú pečetí udělal témuž Židu, a na takovú žádost JKMt nevěda o takovém jeho zapsání, svoliti jest byl ráčil; ale poněvadž taková smlúva mezi nimi jest, že se JKMti zdá, aby tomu dosti pan Václav Košátecký učinil, jakož pak ten list, kterýž jest Žid od krále JKMti přinesl, šíře v sobě ukazuje a zavírá etc. A nad to nade všecko pan Václav před panem hejtmanem a přede pány k tomu se jest seznal a pověděl, že chce zápisu a pečeti své dosti učiniti, než že má svědomí na Žida, a že jemu řekl Žid základu neodbývati a neprodávati, že toho opustiti nechce etc. Tu pan haitman se pány a s radú, kteréž jest na ten čas měl, takto ráčil vypověděti: poněvadž pan Václav seznal se k zápisu a k pečeti své, a ty klenoty se vedle zápisu jeho prostály, a Žid tak praví, že některé prodal, že jest to Žid mohl dobře učiniti vedle zápisu, kterýž od pana Václava má. Zdá-li se panu Václavovi Žida z jakého přiřčení viniti, právo se jemu nezavírá. Léta božího tisícího čtyřstého devadesátého sedmého tu neděli u vigilií narození božího. Archiv č. X. 500. 1498. 1178. Král Vladislav dává Zikmundovi Štosovi z Kúnic pokutu na Židu Hořovským. Na Budíně, 11. června 1498.
912 K HISTORII ŽIDŮ 1497. Purkmistr a rada města Piesku. Vzácné opatrnosti purkmistru a radě města Českých Budějovic, přátelóm a sousedóm našim milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 234. 1497. 1177. Výpověď soudu komorního mezi Václavem Kolovratem z Košátek a Židem Israelem o zastavení klenotů. 24. prosince 1497. Výpověď mezi panem Košáteckým a Israhelem Židem. V té při mezi panem Václavem Kolovratem z Košátek strany jedné, a mezi Israhelem Židem strany druhé. Kdežto týž pan Kolovrat zastavil ně- jaké klenoty témuž Židu, jakož pak týž pan Václav Košátecký udělal na se list pod svú pečetí, jakož ten list sám v sobě šíře ukazuje a za- vírá; aby týž Žid mohl po vystání času uloženého prodati ty klenoty vedle své vuole. A proti tomu pan Václav ukázal list královský, aby k těm klenotům mohl bez přílišné škody přijíti, jakož ten list krá- lovský pak šíře v svých slovích ukazuje a zavírá etc. Proti tomu Israhel ukázal list královský, kterýž zní a ukazuje, že týž Václav vyprosil sobě první list na králi JMti, o té smlúvě a zápisu nepověděv, kterýž jest pod svú pečetí udělal témuž Židu, a na takovú žádost JKMt nevěda o takovém jeho zapsání, svoliti jest byl ráčil; ale poněvadž taková smlúva mezi nimi jest, že se JKMti zdá, aby tomu dosti pan Václav Košátecký učinil, jakož pak ten list, kterýž jest Žid od krále JKMti přinesl, šíře v sobě ukazuje a zavírá etc. A nad to nade všecko pan Václav před panem hejtmanem a přede pány k tomu se jest seznal a pověděl, že chce zápisu a pečeti své dosti učiniti, než že má svědomí na Žida, a že jemu řekl Žid základu neodbývati a neprodávati, že toho opustiti nechce etc. Tu pan haitman se pány a s radú, kteréž jest na ten čas měl, takto ráčil vypověděti: poněvadž pan Václav seznal se k zápisu a k pečeti své, a ty klenoty se vedle zápisu jeho prostály, a Žid tak praví, že některé prodal, že jest to Žid mohl dobře učiniti vedle zápisu, kterýž od pana Václava má. Zdá-li se panu Václavovi Žida z jakého přiřčení viniti, právo se jemu nezavírá. Léta božího tisícího čtyřstého devadesátého sedmého tu neděli u vigilií narození božího. Archiv č. X. 500. 1498. 1178. Král Vladislav dává Zikmundovi Štosovi z Kúnic pokutu na Židu Hořovským. Na Budíně, 11. června 1498.
Strana 913
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 913 Item dáno jest právo a vina urozenému Zigmundovi Štosovi 1498. z Kúnic, dvořenínu krále JMti, na Židu Hořovským a synu jeho pro účinek falše, kteréž se jest týž Žid dopustil i s synem svým, tak jestli že by v pravdě ta faleš na ně uvedena byla. Tomu na svědomie oc. Datum Bude feria II post Trinitatis anno Christi 1498. In simili Zikmundovi Štosovi z Kúnic na Židech Hořovských Munkovi a Pinkasovi, J. Šlechtovi ze Všehrd na Židech z Prahy Abra- hamovi Černém a na Jos. Ryšavém. (15. února, 22. března 1499.) Archiv český XVIII. 50. 130. 140. 1179. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1498. ských, aby všickni Židé do Prahy se dostavili a vý- pisy všech dluhův svých přinesli. V Praze, 18. července 1498. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní páni a přietelé milí! Vězte, že král JMt, pán muoj milostivý, skrze pana hofmistra ráčil mi jest rozkázati vám psáti, abyšte všem Židóm svým rozkázali, aby v tento úterý najprv příští [24. července] v Praze všichni byli aneb s plnú mocí z sebe vyslali, a při tom abyšte všech dluhuov židovských buď knihami městskými neb registry vašimi, nebo listy neb kterakkoli jinak zapsanými neb ujištěnými [sic] výpis, zapečetiece pečetí svú, poslali při nich, a tak jim rozkázali, jestliže by co kterých dluhuov zatajili a neoznámili a zapsati nedali, a potom to sě vyhledalo, že JKMt takové zamlčené dluhy ráčí zdvihati, aby všichni dlužníci takových dluhuov prázdni byli. Páni a přietelé milí! To znajíce, opatřte to, ať sě rozkázání JKMti dosti stane; a jim rozkažte, ať toho jinak nečinie pod propadením pokuty, kteráž sě na ně uložila by. Datum Prage f. IIII. post. divisionem ap- postolorum oc XCVIII. Albrecht z Leskovce, podkomořie královstvie Českého. Také, páni a přietelé milí, vznesl jest na mě David Žid z Piesku, kterak by žena jeho, kterúž měl Mojžieš od vás a sirotci děti její ně- kterú spravedlnost k těm M kopám gr., kteréž jsú u pana Jiříka, i k některým viece dluhóm tu v městě u vás jměli, a žádaje toho podle práva, aby panu Jiříkovi rozkázáno bylo i také těm, u kohož takových peněz viece jest, aby jimi nebylo hýbáno až do mého o to dalšieho rozkázánie. I poněvadž Židé nynie v Praze býti mají a vy také z sebe někoho vyšlete, rozkažte, ať tiem nenie hýbáno. Já o to chci zde rozmluviti i s posly vašimi i také s Židy. A což za spravedlivé bude, to sě opatří, aby sě nižádné straně neukrátilo. A David Černý ať tiem nic dále nehýbá přes toto mé rozkázánie. 58
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 913 Item dáno jest právo a vina urozenému Zigmundovi Štosovi 1498. z Kúnic, dvořenínu krále JMti, na Židu Hořovským a synu jeho pro účinek falše, kteréž se jest týž Žid dopustil i s synem svým, tak jestli že by v pravdě ta faleš na ně uvedena byla. Tomu na svědomie oc. Datum Bude feria II post Trinitatis anno Christi 1498. In simili Zikmundovi Štosovi z Kúnic na Židech Hořovských Munkovi a Pinkasovi, J. Šlechtovi ze Všehrd na Židech z Prahy Abra- hamovi Černém a na Jos. Ryšavém. (15. února, 22. března 1499.) Archiv český XVIII. 50. 130. 140. 1179. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Če- 1498. ských, aby všickni Židé do Prahy se dostavili a vý- pisy všech dluhův svých přinesli. V Praze, 18. července 1498. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní páni a přietelé milí! Vězte, že král JMt, pán muoj milostivý, skrze pana hofmistra ráčil mi jest rozkázati vám psáti, abyšte všem Židóm svým rozkázali, aby v tento úterý najprv příští [24. července] v Praze všichni byli aneb s plnú mocí z sebe vyslali, a při tom abyšte všech dluhuov židovských buď knihami městskými neb registry vašimi, nebo listy neb kterakkoli jinak zapsanými neb ujištěnými [sic] výpis, zapečetiece pečetí svú, poslali při nich, a tak jim rozkázali, jestliže by co kterých dluhuov zatajili a neoznámili a zapsati nedali, a potom to sě vyhledalo, že JKMt takové zamlčené dluhy ráčí zdvihati, aby všichni dlužníci takových dluhuov prázdni byli. Páni a přietelé milí! To znajíce, opatřte to, ať sě rozkázání JKMti dosti stane; a jim rozkažte, ať toho jinak nečinie pod propadením pokuty, kteráž sě na ně uložila by. Datum Prage f. IIII. post. divisionem ap- postolorum oc XCVIII. Albrecht z Leskovce, podkomořie královstvie Českého. Také, páni a přietelé milí, vznesl jest na mě David Žid z Piesku, kterak by žena jeho, kterúž měl Mojžieš od vás a sirotci děti její ně- kterú spravedlnost k těm M kopám gr., kteréž jsú u pana Jiříka, i k některým viece dluhóm tu v městě u vás jměli, a žádaje toho podle práva, aby panu Jiříkovi rozkázáno bylo i také těm, u kohož takových peněz viece jest, aby jimi nebylo hýbáno až do mého o to dalšieho rozkázánie. I poněvadž Židé nynie v Praze býti mají a vy také z sebe někoho vyšlete, rozkažte, ať tiem nenie hýbáno. Já o to chci zde rozmluviti i s posly vašimi i také s Židy. A což za spravedlivé bude, to sě opatří, aby sě nižádné straně neukrátilo. A David Černý ať tiem nic dále nehýbá přes toto mé rozkázánie. 58
Strana 914
914 K HISTORII ŽIDŮ 1498. 1499. Múdrým a opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, přátelóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 237. 1180. Král Vladislav dává Židu Královi gleit. Na Budíně, 19. srpna 1499. Item dán jest gleyt před právem i před mocí Židu řečenému Král k potřebě nějaké urozeného Zigmunda Štoše, kterýžto má se s některými Židy súditi. Ale před těmi Židy, s kterýmiž se týž Zig- mund súditi má, svrchupsaný Král žádného gleytu před mocí ani před právem jmieti nemá oc. Dán na Budíně v pondělí po slavnosti na ne- besa vzetie P. Marie anno Christi 1499. EX commissione propria maiestatis regie. J. Teige, Archiv český XVIII. 140. 1499. 1181. Král Vladislav dovoluje Židům Abraha- movi Eliášovi a Izákovi z Litoměřic pobyt v Praze. Na Budíně, 30 září 1499. Item dán jest otevřený (list) na papíře Židu Abrahamovi Eliášovi z Lithoměřic na takový zpuosob, aby on tu v Praze i s čeledí svú pobýti mohl a dluhy své, kteréž má v Lithoměřicích anebo jinde, vy- upomínati. Dán na Budíně v pondělí po sv. Michalu anno Christi 1499. Totéž Židu Izákovi z Litoměřic. J. Teige, Archiv český XVIII. 157. 1500. 1182. Král Vladislav dává Sáře Židovce z Kozlé list na obranu. Na Budíně 29. srpna 1500. Item dán jest list otevřený Sáře, Židovce z Kozlé, na takový zpuo- sob, že jí král JMt s dětmi i s čeledí její ve svú obranu přijieti ráčil, aby táž Židovka pod panováním krále JMti obyčejem židovským bydleti a živnosti své hleděti mohla oc. Ex Buda sabbato die decollacionis s. Johannis Baptiste anno Christi 1500. Commissio propria maiestatis regie. J. Teige, Archiv český XVIII 231. 1500. 1183. Král Vladislav vykazuje Václavovi Číčovi z Nemyčovsi plat na Židech Pražských. Na Budíně, 28. září 1500. (Václavovi Čiečovi z Nemyčevsi oc.) My Vladislav oc. Oznamujem listem tiemto všem: Jakož jsme urozenému Felixovi Oplovi z Ficztum
914 K HISTORII ŽIDŮ 1498. 1499. Múdrým a opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, přátelóm mým milým. V. Schulz, Archiv český XXI. 237. 1180. Král Vladislav dává Židu Královi gleit. Na Budíně, 19. srpna 1499. Item dán jest gleyt před právem i před mocí Židu řečenému Král k potřebě nějaké urozeného Zigmunda Štoše, kterýžto má se s některými Židy súditi. Ale před těmi Židy, s kterýmiž se týž Zig- mund súditi má, svrchupsaný Král žádného gleytu před mocí ani před právem jmieti nemá oc. Dán na Budíně v pondělí po slavnosti na ne- besa vzetie P. Marie anno Christi 1499. EX commissione propria maiestatis regie. J. Teige, Archiv český XVIII. 140. 1499. 1181. Král Vladislav dovoluje Židům Abraha- movi Eliášovi a Izákovi z Litoměřic pobyt v Praze. Na Budíně, 30 září 1499. Item dán jest otevřený (list) na papíře Židu Abrahamovi Eliášovi z Lithoměřic na takový zpuosob, aby on tu v Praze i s čeledí svú pobýti mohl a dluhy své, kteréž má v Lithoměřicích anebo jinde, vy- upomínati. Dán na Budíně v pondělí po sv. Michalu anno Christi 1499. Totéž Židu Izákovi z Litoměřic. J. Teige, Archiv český XVIII. 157. 1500. 1182. Král Vladislav dává Sáře Židovce z Kozlé list na obranu. Na Budíně 29. srpna 1500. Item dán jest list otevřený Sáře, Židovce z Kozlé, na takový zpuo- sob, že jí král JMt s dětmi i s čeledí její ve svú obranu přijieti ráčil, aby táž Židovka pod panováním krále JMti obyčejem židovským bydleti a živnosti své hleděti mohla oc. Ex Buda sabbato die decollacionis s. Johannis Baptiste anno Christi 1500. Commissio propria maiestatis regie. J. Teige, Archiv český XVIII 231. 1500. 1183. Král Vladislav vykazuje Václavovi Číčovi z Nemyčovsi plat na Židech Pražských. Na Budíně, 28. září 1500. (Václavovi Čiečovi z Nemyčevsi oc.) My Vladislav oc. Oznamujem listem tiemto všem: Jakož jsme urozenému Felixovi Oplovi z Ficztum
Strana 915
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 915 jistý plat na Židech našich Pražských zapsali, a jmenovitě sto kop gr. č., 1501. kterýž ještě do jistého času vybierati od nich má; i hlediece na mnohé věrné a pilné služby statečného Václava Čieče z Nemyčevsi, purgrabí kraje Hradeckého a maršálka dvoru našeho, věrného milého, kteréž jest nám činil a činiti nepřestává, s dobrým rozmyslem a naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách dali jsme jemu ten plat svrchu psaný na Židech Pražských a tiemto listem dáváme, tak aby jej sobě od nich, když čas zápisu našemu prvnějšíemu, kterýž od nás jmenovaný Felix má, vyjde, každý rok rozdielně vybieral a vybierati mohl, totižto při sv. Jiří aneb najviec dvě neděle potom, též při sv. Havle aneb dvě neděle potom, a to až do své živnosti, bez našie, budúcích našich, králuov Českých, i jiných všech lidí všelijaké překážky. Přikazujíce všem Židóm Pražským, nynějším i budúcím, abyšte svrchu psanému Václavovi po vyjití zápisu nahoře psaného Felixa ten plat na časy svrchu psané dávali a platili bez zmatku a všelijaké odpornosti. Pakli by se toho činiti kteří z nich zbraňovali, tehdy porúčieme nejvyššiemu purgrabí Pražskému aneb náměstku jeho nynějším i budúcím, věrným našim milým, abyšte k tomu ty Židy jměli, drželi a připravili, aby jemu ten plat vydávali a plnili tak a tiem obyčejem, jakož se nahoře píše, beze všeho zadržovánie. A ktož by list tento jměl s nadepsaného Václava oc. Tomu na svědomie oc. Datum Bude feria II die Wen- czeslai, anno domini oc 1500, regnorum Hungarie XI., Boemie vero tricesimo. J. Teige, Archiv český XVIII. 237. 1184. Vyzvání k členům sladovnického bratrstva 1501. v Českém Krumlově, aby se modlili za dobrodince bratrstva. Bez data. (Na začátku 16. stol.) A tak při tom, křesťané v Pánu Buohu milí, zpomeň každý na svého milého votce i matku i na všecky přátely své, ať milej Pán Buoh všemohúcí ráčí všem milým dušičkám dáti věčnou radost a těluom jejich, ať odpočívají v svatém pokoji. A protož křesťané v pánu Bohu milí, nebývejme tak leniví, jako jsou tito Židé nevěřící slovu Buožímu byli, a nechtějme se tak milostí, večeří vymlouvati, jako jsou se oni nevěřící lidé vymlouvali, kdež první řekl: Ves sem koupil, a jest mi potřebí vyjíti a ohledati ji, prosím tě, vymluv mne; druhý pak řekl: Zpřežení voluov koupil sem patero a jdu, abych jich zkusil, prosím tebe, vymluv mne, a jiný řekl: Ženu sem pojal, a protož nemohu při- jíti. Jako by velmi to nemožné jim bylo učiniti. A totoť jest toho všeho summa, že Židé tam hned od počátku vždycky byli neústupní, zavilí,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 915 jistý plat na Židech našich Pražských zapsali, a jmenovitě sto kop gr. č., 1501. kterýž ještě do jistého času vybierati od nich má; i hlediece na mnohé věrné a pilné služby statečného Václava Čieče z Nemyčevsi, purgrabí kraje Hradeckého a maršálka dvoru našeho, věrného milého, kteréž jest nám činil a činiti nepřestává, s dobrým rozmyslem a naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách dali jsme jemu ten plat svrchu psaný na Židech Pražských a tiemto listem dáváme, tak aby jej sobě od nich, když čas zápisu našemu prvnějšíemu, kterýž od nás jmenovaný Felix má, vyjde, každý rok rozdielně vybieral a vybierati mohl, totižto při sv. Jiří aneb najviec dvě neděle potom, též při sv. Havle aneb dvě neděle potom, a to až do své živnosti, bez našie, budúcích našich, králuov Českých, i jiných všech lidí všelijaké překážky. Přikazujíce všem Židóm Pražským, nynějším i budúcím, abyšte svrchu psanému Václavovi po vyjití zápisu nahoře psaného Felixa ten plat na časy svrchu psané dávali a platili bez zmatku a všelijaké odpornosti. Pakli by se toho činiti kteří z nich zbraňovali, tehdy porúčieme nejvyššiemu purgrabí Pražskému aneb náměstku jeho nynějším i budúcím, věrným našim milým, abyšte k tomu ty Židy jměli, drželi a připravili, aby jemu ten plat vydávali a plnili tak a tiem obyčejem, jakož se nahoře píše, beze všeho zadržovánie. A ktož by list tento jměl s nadepsaného Václava oc. Tomu na svědomie oc. Datum Bude feria II die Wen- czeslai, anno domini oc 1500, regnorum Hungarie XI., Boemie vero tricesimo. J. Teige, Archiv český XVIII. 237. 1184. Vyzvání k členům sladovnického bratrstva 1501. v Českém Krumlově, aby se modlili za dobrodince bratrstva. Bez data. (Na začátku 16. stol.) A tak při tom, křesťané v Pánu Buohu milí, zpomeň každý na svého milého votce i matku i na všecky přátely své, ať milej Pán Buoh všemohúcí ráčí všem milým dušičkám dáti věčnou radost a těluom jejich, ať odpočívají v svatém pokoji. A protož křesťané v pánu Bohu milí, nebývejme tak leniví, jako jsou tito Židé nevěřící slovu Buožímu byli, a nechtějme se tak milostí, večeří vymlouvati, jako jsou se oni nevěřící lidé vymlouvali, kdež první řekl: Ves sem koupil, a jest mi potřebí vyjíti a ohledati ji, prosím tě, vymluv mne; druhý pak řekl: Zpřežení voluov koupil sem patero a jdu, abych jich zkusil, prosím tebe, vymluv mne, a jiný řekl: Ženu sem pojal, a protož nemohu při- jíti. Jako by velmi to nemožné jim bylo učiniti. A totoť jest toho všeho summa, že Židé tam hned od počátku vždycky byli neústupní, zavilí,
Strana 916
916 K HISTORII ŽIDŮ 1501. tvrdošijné pokolení a nepoddaní, nepovolní, reptači; kolikrát sou, prosím, na poušti proti Pánu reptali a kolikrát jsou Pána k hněvu popudili! I zdaliž svatý Štěpán o nich nevysvědčuje v Skutcích apoštolských, že sou Židé Kristovi zrádcie a vražedníci, nebo jsou vždy odporni byli Duchu svatému a odpírali jsou jemu. A protož, křesťané milí, ne- chtějmež jich účastníci v té jejich nevěře býti, jakož pak sám Kristus Pán toho dokládati ráčí ve Čtení svatého Jana v X. kapitole. Archiv český XXI. 440. 1501. 1185. Král Vladislav dává Albrechtovi z Kolovrat a Bohušovi Kostkovi z Postupic pokuty na Židu Munkovi. Na Budíně, 23. března 1501. Item jakož jest Žid Munka pro přijímánie zlodějstva králi JMti v pokutu upadl, JKská Mt list na papieře urozeným Albrechtovi z Kolovrat na Libštejně, hofmistru dvoru JMti, a Bohušovi Kostkovi z Postupic na Litomyšli, minomajstru na Horách Kutnách oc, na téhož Žida dáti jest ráčil. Však JKská Mt, ač toho v listu tom nedotýká, ale pod svěřením JKská Mt téhož Albrechta a Bohuši oc toliko k čtvrtému dielu připúštie, a tři JMt pro placenie dluhuov sobě pozuostavuje. Datum Bude feria III ante Annuciacionem s. Virgini annorum ut supra- [1501]. J. Teige, Archiv český XVIII. 256. 1501. 1186. Král Vladislav potvrzuje měšťanům Opav- ským jich práva a svobody, nedovoluje však vypo- vědění Židů. Na Budíně, 27. července 1501. Kromě což se jednoho toho kusu týče o Židy, kdež jim dal svrchupsaný Hanuš [Korvín], aby Židy z města vypověděli; poněvadž sú jich na ten čas, jakož list zní a vokazuje, vodtud nevypověděli a nevodbyli, než teprv před postúpením kniežetstvie a města toho, když jsme s týmž Hanušem v smlúvě byli a přiřekl i s úředníkem svým, že nám města i kniežetstvie toho beze vší ujmy se vším jeho příslušen- stvím postúpiti má, a v tom jsú Židé vypověděni: to pozuostavujem a vymieňujem, protože ta výpověď moci neměla, chtiece, aby tu Židé zase byli v těch domiech, jako jsú prvé byli, dadúce těm, kdož ty domy jejich nynie majie a držie, penieze jejich, které vod nich za ně vzali, zase a navrátiece. A dále také chtiece tomu, aby všech práv, svobod a výsad napřed dotčených svrchu psaní měšťané Opavští ny- nější i budúcí užívali a užívati mohli nynie i na budúcie věčné časy, a to bez našie a budúcích našich králuov Ceských i kniežat Opavských
916 K HISTORII ŽIDŮ 1501. tvrdošijné pokolení a nepoddaní, nepovolní, reptači; kolikrát sou, prosím, na poušti proti Pánu reptali a kolikrát jsou Pána k hněvu popudili! I zdaliž svatý Štěpán o nich nevysvědčuje v Skutcích apoštolských, že sou Židé Kristovi zrádcie a vražedníci, nebo jsou vždy odporni byli Duchu svatému a odpírali jsou jemu. A protož, křesťané milí, ne- chtějmež jich účastníci v té jejich nevěře býti, jakož pak sám Kristus Pán toho dokládati ráčí ve Čtení svatého Jana v X. kapitole. Archiv český XXI. 440. 1501. 1185. Král Vladislav dává Albrechtovi z Kolovrat a Bohušovi Kostkovi z Postupic pokuty na Židu Munkovi. Na Budíně, 23. března 1501. Item jakož jest Žid Munka pro přijímánie zlodějstva králi JMti v pokutu upadl, JKská Mt list na papieře urozeným Albrechtovi z Kolovrat na Libštejně, hofmistru dvoru JMti, a Bohušovi Kostkovi z Postupic na Litomyšli, minomajstru na Horách Kutnách oc, na téhož Žida dáti jest ráčil. Však JKská Mt, ač toho v listu tom nedotýká, ale pod svěřením JKská Mt téhož Albrechta a Bohuši oc toliko k čtvrtému dielu připúštie, a tři JMt pro placenie dluhuov sobě pozuostavuje. Datum Bude feria III ante Annuciacionem s. Virgini annorum ut supra- [1501]. J. Teige, Archiv český XVIII. 256. 1501. 1186. Král Vladislav potvrzuje měšťanům Opav- ským jich práva a svobody, nedovoluje však vypo- vědění Židů. Na Budíně, 27. července 1501. Kromě což se jednoho toho kusu týče o Židy, kdež jim dal svrchupsaný Hanuš [Korvín], aby Židy z města vypověděli; poněvadž sú jich na ten čas, jakož list zní a vokazuje, vodtud nevypověděli a nevodbyli, než teprv před postúpením kniežetstvie a města toho, když jsme s týmž Hanušem v smlúvě byli a přiřekl i s úředníkem svým, že nám města i kniežetstvie toho beze vší ujmy se vším jeho příslušen- stvím postúpiti má, a v tom jsú Židé vypověděni: to pozuostavujem a vymieňujem, protože ta výpověď moci neměla, chtiece, aby tu Židé zase byli v těch domiech, jako jsú prvé byli, dadúce těm, kdož ty domy jejich nynie majie a držie, penieze jejich, které vod nich za ně vzali, zase a navrátiece. A dále také chtiece tomu, aby všech práv, svobod a výsad napřed dotčených svrchu psaní měšťané Opavští ny- nější i budúcí užívali a užívati mohli nynie i na budúcie věčné časy, a to bez našie a budúcích našich králuov Ceských i kniežat Opavských
Strana 917
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 917 i jiných všech lidí všelijaké překážky. Tomu na svědomie oc. Datum 1501. Bude feria III post Jakobi, annorum ut supra [1501]. Viz č. 308. J. Teige, Archiv český XVIII. str. 268. 1187. Jan a Přibík bratří z Březí purkmistru a radě 1501. města Budějovic, aby Žid věci jim ukradené a u něho zastavené jim vydal. V Netvořicích, 19. srpna 1501. Službu svú vzkazujem, slovutné opatrnosti páni a přietelé milí! Jakož jsme k vám před časem minulým ke dni položenému Víta slu- žebníka svého posielali o škodu nám učiněnú od Kuchaře, čeledína našeho, kteréžto jsme se doptali u Žida v městě vašem, i žádali jsmy toho na vás skrze psanie i také skrze služebníka svého, aby [ste] roz- kázali tomu Židu naši škodu nám navrátiti; i zpravil jest nás týž slu- žebník, že jste jemu rozkázali, aby ku právu uručil, pokudž byste na- lezli, aby držal. I zdá se nám, že by to byla dosti věc zbytečná, aby- chom jměli urukovati ku právu. Neb znají spolusúsedé vaši ti, kteříž jsú byli při trápení toho Kuchaře, že jsú dobře slyšeli, pokud jest vy- znal. Neb jest vyznal, že jest Židu zastavil v desěti kopách, a že jest Žid věděl, že jsú to šaty kradené, a na tom vyznání že jest umřieti chtěl; kdež se jest zdálo spolusúseduom vašim, že jest za dosti, jakoby smrt vzal. Ale my k žádosti některých dobrých lidí i také spolusúsed vašich té chvíle jsme jeho při hrdle nechali. I zdá se nám, že nenie potřebie přes takové vyznánie ku právu urukovati. Ale páni a přietele milí! Ještě na vás vždy toho se vší pilností žádáme, znajíce zříezenie zemské, abyste nám tomu Židu naši škodu navrátiti rozkázali, neb jsme dosti škod i nákladuov skrze to brali, úplně vám věřiece, že již toho viec nedopustíte. Jestliže pak přes to již po vás od toho Žida nebude nám naše škoda navrácena, musíme té cesty pohledati, kudy bychom mohli k svému přijíti. Neb nám se nynie stalo; potom vám aneb ně- komu jinému státi by se mohlo, ješto by též každému toho líto bylo. Ex Networzicz f. V. post Assumpcionis beate Marie virginis anno oc VCI°. Jan a Přibík bratřie z Březie oc. Slovutné opatrnosti pánuom purkmistru a radě města Budějovic, přáteluom našim dobrým. Archiv český XXI. č. 200. 1188. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1501. Pražského mezi J. Tatkem, Jarošem z Byšic a Davidem podruhem Žida Majera. 31. srpna 1501.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 917 i jiných všech lidí všelijaké překážky. Tomu na svědomie oc. Datum 1501. Bude feria III post Jakobi, annorum ut supra [1501]. Viz č. 308. J. Teige, Archiv český XVIII. str. 268. 1187. Jan a Přibík bratří z Březí purkmistru a radě 1501. města Budějovic, aby Žid věci jim ukradené a u něho zastavené jim vydal. V Netvořicích, 19. srpna 1501. Službu svú vzkazujem, slovutné opatrnosti páni a přietelé milí! Jakož jsme k vám před časem minulým ke dni položenému Víta slu- žebníka svého posielali o škodu nám učiněnú od Kuchaře, čeledína našeho, kteréžto jsme se doptali u Žida v městě vašem, i žádali jsmy toho na vás skrze psanie i také skrze služebníka svého, aby [ste] roz- kázali tomu Židu naši škodu nám navrátiti; i zpravil jest nás týž slu- žebník, že jste jemu rozkázali, aby ku právu uručil, pokudž byste na- lezli, aby držal. I zdá se nám, že by to byla dosti věc zbytečná, aby- chom jměli urukovati ku právu. Neb znají spolusúsedé vaši ti, kteříž jsú byli při trápení toho Kuchaře, že jsú dobře slyšeli, pokud jest vy- znal. Neb jest vyznal, že jest Židu zastavil v desěti kopách, a že jest Žid věděl, že jsú to šaty kradené, a na tom vyznání že jest umřieti chtěl; kdež se jest zdálo spolusúseduom vašim, že jest za dosti, jakoby smrt vzal. Ale my k žádosti některých dobrých lidí i také spolusúsed vašich té chvíle jsme jeho při hrdle nechali. I zdá se nám, že nenie potřebie přes takové vyznánie ku právu urukovati. Ale páni a přietele milí! Ještě na vás vždy toho se vší pilností žádáme, znajíce zříezenie zemské, abyste nám tomu Židu naši škodu navrátiti rozkázali, neb jsme dosti škod i nákladuov skrze to brali, úplně vám věřiece, že již toho viec nedopustíte. Jestliže pak přes to již po vás od toho Žida nebude nám naše škoda navrácena, musíme té cesty pohledati, kudy bychom mohli k svému přijíti. Neb nám se nynie stalo; potom vám aneb ně- komu jinému státi by se mohlo, ješto by též každému toho líto bylo. Ex Networzicz f. V. post Assumpcionis beate Marie virginis anno oc VCI°. Jan a Přibík bratřie z Březie oc. Slovutné opatrnosti pánuom purkmistru a radě města Budějovic, přáteluom našim dobrým. Archiv český XXI. č. 200. 1188. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1501. Pražského mezi J. Tatkem, Jarošem z Byšic a Davidem podruhem Žida Majera. 31. srpna 1501.
Strana 918
918 K HISTORII ŽIDŮ 1501. Když Jan Tatek, Jaroš z Byšic a jiní lidé vinili jsú Majera Žida, že by David podruh jeho o statky je položil, žádajíce pánuov, aby je v tom ráčili opatřiti a zachovati podle toho zřízení, kteréž Židé mezi sebú udělali, aby každý Žid hospodář takové podruhy v svém domu choval, aby lidí nepokládali. Pakli by který podruh které lidi a zvláště křesťany o statky jich položil, ten každý hospodář aby v tom podruha svého zastal a ty dluhy zaň podstúpil, pokudž by jeho duom sta- čiti mohl. Proti tomu Majer Žid z Březnice odpor jest udělal, že by o tom zřízení nic nevěděl a z té příčiny že by nebyl povinen jeho držeti. Starší Židé proti tomu tak jsú pověděli, že jest dobře věděl, a že jest v registrách podle jiných všech Židuov zapsán, žádajíce pánuo, aby jich při tom zřízení ráčili zuostaviti. Tu pan purgmistr se pány žalobu i odpor vyslyševše i toho zří- zení, kteréž Židé mezi sebú udělali, pováživše, že jest dobré a spra- vedlivé, Židy při tom jich zřízení ráčili sú zuostaviti a Tatkovi krajčímu, Jarošovi z Byšic i jiným, kteréž jest David Žid, podruh Majeruov, o statky položil, polovici domu nadepsaného Majera Žida připojili sú, přivlastnili a zmocnili, aby on Tatek Jaroš z Byšic i s jinými na té polovici domu dluhuov svých, o kteréž je tejž David položil, do- sáhnúti mohli. A starší Židé aby tu věc tak opatřili a o to bedlivú péči měli, aby toho Davida podruha Majerova z Březnice dosáhli a jeho do- sáhnúce k tomu drželi, ty škody, kteréž jest Majer pro něho vzal, aby jemu od něho zase nahrazeny a napraveny byly, a týž Majer chce-li z čeho starší Židy viniti, že se jemu ta svoboda nezavírá. Actum f. 3. ante Egidii anno 1501 Prokopio Pikhart magistro civium existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. cf. 1. 1501. 1189. O Židech v Budějovicích Českých. 1501—8. L. 1501 ve stř. před velik. [7. dubna) na Budíně, Vladislav nařizuje podkomořímu Albrechtovi z Leskovce, aby Židé Budějovičtí sousedů svých neobtěžovali, berouce na ně listy a půhony od purkrabí Praž- ského, někdy »pro dosti rovné věci«, než aby purkmistrem a konšely se spravovali, utíkajíce se k purkrabí jenom tenkráte, když by se jim výrokem konšelů ukřivdilo. L. 1503 v ned. před sv. Vavřincem [6. srp.] na Budíně. Jiřík z Vý- škovic, měšťan Budějovský, učinil s Davidem Zidem Černým smlouvu která zapsána byla registry na hradě Pražském. K žádosti pánů Če- ských a Moravských nařídil Vladislav Budějovským, aby Jiříka při právu městském zůstavili, soud mu v městě usadili, rozepři jeho s Da-
918 K HISTORII ŽIDŮ 1501. Když Jan Tatek, Jaroš z Byšic a jiní lidé vinili jsú Majera Žida, že by David podruh jeho o statky je položil, žádajíce pánuov, aby je v tom ráčili opatřiti a zachovati podle toho zřízení, kteréž Židé mezi sebú udělali, aby každý Žid hospodář takové podruhy v svém domu choval, aby lidí nepokládali. Pakli by který podruh které lidi a zvláště křesťany o statky jich položil, ten každý hospodář aby v tom podruha svého zastal a ty dluhy zaň podstúpil, pokudž by jeho duom sta- čiti mohl. Proti tomu Majer Žid z Březnice odpor jest udělal, že by o tom zřízení nic nevěděl a z té příčiny že by nebyl povinen jeho držeti. Starší Židé proti tomu tak jsú pověděli, že jest dobře věděl, a že jest v registrách podle jiných všech Židuov zapsán, žádajíce pánuo, aby jich při tom zřízení ráčili zuostaviti. Tu pan purgmistr se pány žalobu i odpor vyslyševše i toho zří- zení, kteréž Židé mezi sebú udělali, pováživše, že jest dobré a spra- vedlivé, Židy při tom jich zřízení ráčili sú zuostaviti a Tatkovi krajčímu, Jarošovi z Byšic i jiným, kteréž jest David Žid, podruh Majeruov, o statky položil, polovici domu nadepsaného Majera Žida připojili sú, přivlastnili a zmocnili, aby on Tatek Jaroš z Byšic i s jinými na té polovici domu dluhuov svých, o kteréž je tejž David položil, do- sáhnúti mohli. A starší Židé aby tu věc tak opatřili a o to bedlivú péči měli, aby toho Davida podruha Majerova z Březnice dosáhli a jeho do- sáhnúce k tomu drželi, ty škody, kteréž jest Majer pro něho vzal, aby jemu od něho zase nahrazeny a napraveny byly, a týž Majer chce-li z čeho starší Židy viniti, že se jemu ta svoboda nezavírá. Actum f. 3. ante Egidii anno 1501 Prokopio Pikhart magistro civium existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. cf. 1. 1501. 1189. O Židech v Budějovicích Českých. 1501—8. L. 1501 ve stř. před velik. [7. dubna) na Budíně, Vladislav nařizuje podkomořímu Albrechtovi z Leskovce, aby Židé Budějovičtí sousedů svých neobtěžovali, berouce na ně listy a půhony od purkrabí Praž- ského, někdy »pro dosti rovné věci«, než aby purkmistrem a konšely se spravovali, utíkajíce se k purkrabí jenom tenkráte, když by se jim výrokem konšelů ukřivdilo. L. 1503 v ned. před sv. Vavřincem [6. srp.] na Budíně. Jiřík z Vý- škovic, měšťan Budějovský, učinil s Davidem Zidem Černým smlouvu která zapsána byla registry na hradě Pražském. K žádosti pánů Če- ských a Moravských nařídil Vladislav Budějovským, aby Jiříka při právu městském zůstavili, soud mu v městě usadili, rozepři jeho s Da-
Strana 919
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 919 videm rozsoudili, mocí na Jiříka nesáhali a více se s ním nevězili, uči- 1503 nivše s Davidem smlouvu bez vědomí Jiříkova. L. 1508 v pond. po Cantate [22. května] na Budíně. Židé Budějovičtí »pro svuoj zlý a ukrutný účinek« propadli králi hrdla a statky, kteréž král dal dle své vůle. Přátelé těch Židů poháněli Budějovských pro ty statky před purkrabí hr. Pr. Budějovští, vyslavše posly ku králi, žádali, aby všelikého trápení pro ty Židy zbaveni byli, načež vydal Vladislav list pánům, rytířstvu, vládykám, Pražanům, Horníkům a jiným městům nařízení, aby od přátel těch Židů žádných žalob nepřijímali. Pam. arch. IX. 66. 1190. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1503. Pražského mezi Židy v příčině vybírání pomocí na potřeby jich obecní. 25. ledna 1503. Když jest byla nesnáz a ruoznice v obci židovské zdejší o summy vybírání, kteréž mají vybírati k potřebám, někteří chtěli, aby každý sám přisahal, což muož dáti a někteří nechtěli přisahati, než chtěli tak míti, jakož za starodávna bylo, že sú vybrali čtyry osoby z obce slušné a zachovalé a ty přísahu učinili, že každému spravedlivě činiti mají vedle zdání jich podle jednoho každého možnosti a živnosti. Tu pan purgmistr se pány vyslyševše řeči s obú stran a jim dobře vyrozuměvše, chtíce aby ta nesnáz mezi nimi mohla přestati a v časech budúcích více aby nepovstala a nevznikla, takto ortelem svým ráčili jsú vypověděti: kteří koli svolili jsú a chtie přisahati, toho jim nemá hájeno býti, než při té přísaze mají zachováni býti; a ktož by přisahati nechtěl, nemá k přísaze nucen býti, než aby starší židovští vybrali k sobě z obce čtyři Židy dobré a zachovalé a ti čtyři s staršími vedle přísah svých mají na jednoho každého, kdož přisahati nechce, klásti vedle možnosti, tak jakž jest za starodávna bylo. A což oni tak jakož se svrchu pokládá na koho uloží, to má dáti a podniknúti. A při tomto zřízení aby jse v časech budúcích tak zachovávali. Actum f. 4. die con- versionis Pauli anno 1503 magistro civium Vito Porybný existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. t. 1. 1191. Král Vladislav radě města Budějovic Českých 1503. nařizuje, aby vydali svědomí těm, kteří prý bouřku proti kr. podkomořímu a Židům strojili. Na Budíně 26. prosince 1503. Vladislav z božie milosti Uherský, Český oc král a markrabie Moravský oc. Opatrní věrní naši milí! Vězte, že jsú k nám někteří zna-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 919 videm rozsoudili, mocí na Jiříka nesáhali a více se s ním nevězili, uči- 1503 nivše s Davidem smlouvu bez vědomí Jiříkova. L. 1508 v pond. po Cantate [22. května] na Budíně. Židé Budějovičtí »pro svuoj zlý a ukrutný účinek« propadli králi hrdla a statky, kteréž král dal dle své vůle. Přátelé těch Židů poháněli Budějovských pro ty statky před purkrabí hr. Pr. Budějovští, vyslavše posly ku králi, žádali, aby všelikého trápení pro ty Židy zbaveni byli, načež vydal Vladislav list pánům, rytířstvu, vládykám, Pražanům, Horníkům a jiným městům nařízení, aby od přátel těch Židů žádných žalob nepřijímali. Pam. arch. IX. 66. 1190. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1503. Pražského mezi Židy v příčině vybírání pomocí na potřeby jich obecní. 25. ledna 1503. Když jest byla nesnáz a ruoznice v obci židovské zdejší o summy vybírání, kteréž mají vybírati k potřebám, někteří chtěli, aby každý sám přisahal, což muož dáti a někteří nechtěli přisahati, než chtěli tak míti, jakož za starodávna bylo, že sú vybrali čtyry osoby z obce slušné a zachovalé a ty přísahu učinili, že každému spravedlivě činiti mají vedle zdání jich podle jednoho každého možnosti a živnosti. Tu pan purgmistr se pány vyslyševše řeči s obú stran a jim dobře vyrozuměvše, chtíce aby ta nesnáz mezi nimi mohla přestati a v časech budúcích více aby nepovstala a nevznikla, takto ortelem svým ráčili jsú vypověděti: kteří koli svolili jsú a chtie přisahati, toho jim nemá hájeno býti, než při té přísaze mají zachováni býti; a ktož by přisahati nechtěl, nemá k přísaze nucen býti, než aby starší židovští vybrali k sobě z obce čtyři Židy dobré a zachovalé a ti čtyři s staršími vedle přísah svých mají na jednoho každého, kdož přisahati nechce, klásti vedle možnosti, tak jakž jest za starodávna bylo. A což oni tak jakož se svrchu pokládá na koho uloží, to má dáti a podniknúti. A při tomto zřízení aby jse v časech budúcích tak zachovávali. Actum f. 4. die con- versionis Pauli anno 1503 magistro civium Vito Porybný existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. t. 1. 1191. Král Vladislav radě města Budějovic Českých 1503. nařizuje, aby vydali svědomí těm, kteří prý bouřku proti kr. podkomořímu a Židům strojili. Na Budíně 26. prosince 1503. Vladislav z božie milosti Uherský, Český oc král a markrabie Moravský oc. Opatrní věrní naši milí! Vězte, že jsú k nám někteří zna-
Strana 920
920 K HISTORII ŽIDŮ 1503. menití z poddaných našich přímluvu učinili, což se těch pěti osob, vašich spoluobyvateluov, dotýče, kteříž jměli proti podkomořiemu našemu a Židům búřku chtieti počieti, oznamujíce nám, že byšte jim k jejich potřebě svědomie netoliko sami nechtěli dáti, než to i jiným učiniti a jim svědomie dávati bránili. Ješto nám taková vaše svávuole málo proti mysli nenie, poněvadž každý každému, ktož toho žádá, pokud komu co známo a vědomo jest, povinen jest svědomie podle práva dáti: protož a poněvadž se ty jisté osoby ke všemu slušnému a konečně k tomu podávají, že se z té viny a nařknutí vyvésti chtí, porúčieme i přikazujem vám, abyšte vy těm jistým osobám aneb ti, na komž by toho žádali, pokudž by komu co v pravdě známo a svědomo bylo, k jejich potřebě podle práva seznánie a svědomie dali a toho jim dáti žádnému nebránili; a tak abyšte se zachovali, jakož vám píšem, aby jim potřebie nebylo vás pro takové svědomie před komorní soud podlé práva pohnati. Neb my nechceme, aby se jim v čem mimo jejich spra- vedlnost ukrátiti jmělo. Datum Bude f. III. die sancti Stephani protho- martyris anno Domini XVe quarto*) regnorum autem nostrorum Hun- garie XIIII Boemie vero XXXIII. Ad relationem magnifici d. Alberti de Kolowrat, supremi cancel- lari regni Boemie. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, věrným našim milým. V. Schulz, Archiv český XXI. f. 251. 1503. 1192. Odpověď Pražan na artikule jim od krále po- dané, na jeden každý artikul obzvláštně. O trhu obilném. 1503. Item, což se Židuov dotýče, ti také aby husí, kačic, kur a vajec' dokudž jest viech vystrčen (kromě dne pátečního) nekupovali, než když viech svržen bude, tehdy s přiekupnicemi aby kupovali a toliko k tomu trhu čtyři Židé aby způsobeni byli, kteříž by i jiným všem Židó n kupovali. Listina archivu města Prahy č. I. 9. 1504. 1193. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- skému Jindřichovi z Hradce, aby Židu Pinkasovi k dluhům bylo dopomoženo. Na Budíně, 19. dubna 1504. Urozený věrný náš milý. Věz že jest nás prošeno jménem Pinkasa Žida z Prahy, poddaného našeho, abychom tobě psáti ráčili, [k] kterýmž *) Rozumí se r. 1503, narození Páně počítáno za počátek roku.
920 K HISTORII ŽIDŮ 1503. menití z poddaných našich přímluvu učinili, což se těch pěti osob, vašich spoluobyvateluov, dotýče, kteříž jměli proti podkomořiemu našemu a Židům búřku chtieti počieti, oznamujíce nám, že byšte jim k jejich potřebě svědomie netoliko sami nechtěli dáti, než to i jiným učiniti a jim svědomie dávati bránili. Ješto nám taková vaše svávuole málo proti mysli nenie, poněvadž každý každému, ktož toho žádá, pokud komu co známo a vědomo jest, povinen jest svědomie podle práva dáti: protož a poněvadž se ty jisté osoby ke všemu slušnému a konečně k tomu podávají, že se z té viny a nařknutí vyvésti chtí, porúčieme i přikazujem vám, abyšte vy těm jistým osobám aneb ti, na komž by toho žádali, pokudž by komu co v pravdě známo a svědomo bylo, k jejich potřebě podle práva seznánie a svědomie dali a toho jim dáti žádnému nebránili; a tak abyšte se zachovali, jakož vám píšem, aby jim potřebie nebylo vás pro takové svědomie před komorní soud podlé práva pohnati. Neb my nechceme, aby se jim v čem mimo jejich spra- vedlnost ukrátiti jmělo. Datum Bude f. III. die sancti Stephani protho- martyris anno Domini XVe quarto*) regnorum autem nostrorum Hun- garie XIIII Boemie vero XXXIII. Ad relationem magnifici d. Alberti de Kolowrat, supremi cancel- lari regni Boemie. Opatrným purkmistru a konšelóm města Budějovic, věrným našim milým. V. Schulz, Archiv český XXI. f. 251. 1503. 1192. Odpověď Pražan na artikule jim od krále po- dané, na jeden každý artikul obzvláštně. O trhu obilném. 1503. Item, což se Židuov dotýče, ti také aby husí, kačic, kur a vajec' dokudž jest viech vystrčen (kromě dne pátečního) nekupovali, než když viech svržen bude, tehdy s přiekupnicemi aby kupovali a toliko k tomu trhu čtyři Židé aby způsobeni byli, kteříž by i jiným všem Židó n kupovali. Listina archivu města Prahy č. I. 9. 1504. 1193. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- skému Jindřichovi z Hradce, aby Židu Pinkasovi k dluhům bylo dopomoženo. Na Budíně, 19. dubna 1504. Urozený věrný náš milý. Věz že jest nás prošeno jménem Pinkasa Žida z Prahy, poddaného našeho, abychom tobě psáti ráčili, [k] kterýmž *) Rozumí se r. 1503, narození Páně počítáno za počátek roku.
Strana 921
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 921 by kde týž Pinkas dluhům spravedlnost měl, kteréž by k úřadu tvému 1504. a purkrabství hradu Pražského příležely, aby ty přikázal purkrabí svému: poněvadž on žádá věci spravedlivé, aby on jemu na každého právo pustil a jemu ouřadem svým, k čemu by spravedlnost jměl, svou pilnost přilože, dopomohl. Datum Budae f. VI. post Tiburci anno regno- rum nostrorum Hungariae XIIII Boemiae vero XXXIII. Arch. mus. kr. Čes. 1194. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- 1504. skému Jindřichovi z Hradce, aby Zidé při jich svobo- dách zachováni byli a mezi sebou před soudem ži- dovským se soudili, jen listy registrované na hradě Pražském mají před purkrabím býti rozeznány. Na Budíně, 10. listopadu 1504. Urozený věrný náš milý! Porúčímeť, aby ty Židóm našim list našeho a vší země království Českého zřízení, kterýž jsou tobě k vohle- dání a vyrozumění dali, bez všelijakých výmluv zase dal a navrátil a je při tom zřízení jejich svobod a výsad, kteréž od předkův našich i tudiež od nás nadané a potvrzené mají, zachoval a zvláště v tom, kdyby Žid s Židem vočkolivěk činiti měl a jeden druhého viniti chtěl, těch aby ty nesoudil, ani Jakuba Žida Lounského, než aby se sami jeden dru- hého před soudem židovským a Mistry jejich, kteříž jim od starších Židův pražských k tomu vydáni budou, hleděli a sobě před těmi vy- danými Mistry židovskými právi byli; než což se listův registrovaných na hradě Pražském dotýče, ty věci mají před purkrabí souzeny a ro- zeznány býti. Protož znaje to, zachováš se v tom tak jakožť píšem. Datum Budae dominica ante festum sancti Martini anno Domini XVC. quarto oc. Arch. mus. kr. Čes. 1195. Král Vladislav purkrabímu Pražskému, aby 1504. Židé Pražští s Jakubem Židem Lounským před prá- vem židovským byli souzeni. Na Budíně, 10. listop. 1504. Slovutnému Hieronymovi z Skuhrova purkrabí hradu Pražského, věrnému našemu milému. Slovutný věrný náš milý. Věz, že jest na nás vznešeno jménem Židův našich Munky, Meyra a Enocha Židův našich Pražských, kterak je Jakub Žid Lounský před tvůj úřad pohnal. I poněvadž ty je podlé zřízení našeho a židovských svobod a práv souditi nemáš, poroučímeť,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 921 by kde týž Pinkas dluhům spravedlnost měl, kteréž by k úřadu tvému 1504. a purkrabství hradu Pražského příležely, aby ty přikázal purkrabí svému: poněvadž on žádá věci spravedlivé, aby on jemu na každého právo pustil a jemu ouřadem svým, k čemu by spravedlnost jměl, svou pilnost přilože, dopomohl. Datum Budae f. VI. post Tiburci anno regno- rum nostrorum Hungariae XIIII Boemiae vero XXXIII. Arch. mus. kr. Čes. 1194. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- 1504. skému Jindřichovi z Hradce, aby Zidé při jich svobo- dách zachováni byli a mezi sebou před soudem ži- dovským se soudili, jen listy registrované na hradě Pražském mají před purkrabím býti rozeznány. Na Budíně, 10. listopadu 1504. Urozený věrný náš milý! Porúčímeť, aby ty Židóm našim list našeho a vší země království Českého zřízení, kterýž jsou tobě k vohle- dání a vyrozumění dali, bez všelijakých výmluv zase dal a navrátil a je při tom zřízení jejich svobod a výsad, kteréž od předkův našich i tudiež od nás nadané a potvrzené mají, zachoval a zvláště v tom, kdyby Žid s Židem vočkolivěk činiti měl a jeden druhého viniti chtěl, těch aby ty nesoudil, ani Jakuba Žida Lounského, než aby se sami jeden dru- hého před soudem židovským a Mistry jejich, kteříž jim od starších Židův pražských k tomu vydáni budou, hleděli a sobě před těmi vy- danými Mistry židovskými právi byli; než což se listův registrovaných na hradě Pražském dotýče, ty věci mají před purkrabí souzeny a ro- zeznány býti. Protož znaje to, zachováš se v tom tak jakožť píšem. Datum Budae dominica ante festum sancti Martini anno Domini XVC. quarto oc. Arch. mus. kr. Čes. 1195. Král Vladislav purkrabímu Pražskému, aby 1504. Židé Pražští s Jakubem Židem Lounským před prá- vem židovským byli souzeni. Na Budíně, 10. listop. 1504. Slovutnému Hieronymovi z Skuhrova purkrabí hradu Pražského, věrnému našemu milému. Slovutný věrný náš milý. Věz, že jest na nás vznešeno jménem Židův našich Munky, Meyra a Enocha Židův našich Pražských, kterak je Jakub Žid Lounský před tvůj úřad pohnal. I poněvadž ty je podlé zřízení našeho a židovských svobod a práv souditi nemáš, poroučímeť,
Strana 922
922 K HISTORII ŽIDŮ 1504 aby ty jich žádným obyčejem nesoudil, než oni aby se před právem židovským hleděli, totižto před svými Mistry, kteréž jim starší Židé Pražští k tomu vydati mají, tak aby je ti Mistři podlé starodávného práva židovského soudili a zachovali. Protož znaje to, zachováš se v tom tak, jakožť píšem. Datum Budae dominica ante festum sancti Martini anno Domini XVC. quarto. 1504. 1196. Král Vladislav nařizuje opětně purkrabímu nejvyššímu Pražskému, Jindř. z Hradce, aby Židé mezi sebou před právem židovským byli souzeni. Na Budíně, 15. prosince 1504. Urozený věrný náš milý! Psali jsme o tom prvé, kterak úmysl náš jest, aby pro uvarování mnohých puotek a nesnází Židé naši Pražští při tom zachováni byli, čeho jsou od nás a zřízením všie země dosáhli a mezi jiným, aby, kdyby Žid s Židem činiti měl, před žádným súzeni nebyli než-li před Mistry a staršími na to od nich usazenými. I zpraveni jsme, že by je mimo ty jejich privileje a výsady vždy před úřad purkrabský táhl a zvláště co se té pře, kteráž jest mezi Munkú, Majerem a Enochem z jedné a Jakubem Židem Lúnským z strany druhé, dotýče. Protož porúčíme a tomu konečně chcme, aby i v té při i v jiných všelijakých je při jich právích, výsadách a zřízenosti zachoval a jich přes takovú věc nesoudil, než aby je poddal před jich právo židovské a před ty Židy, kteréž jim starší Židé vydadí a nad to ustaví, dokudž nemají Mistra nejvyššího nad sebou, znaje v tom jistú vuoli a konečné rozkázání naše. Datum Budae dominica tertia adventus Domini anno regnorum Hungariae quinto decimo Boemiae vero tri- Ex commissione propria regiae maiestatis. cesimo quarto. 1505. 1197. Promemoria posla Budějovického na sněmu zemském k nejv. purkrabímu Jindřichovi z Hradce za pří- mluvu v jistých věcech ku králi Vladislavovi zvláště o Židech. 1505. Pane milostivý! Napřed VMti pokorně prosím jakožto pána mně milostivého, že VMt toto mé oznámenie mně milostivě vážiti ráčíte, jakožto pán muoj milostivý, a poněvadž znám času zaneprázdněnie pro sněm tento, VMti prosbami najvyššími, kteréž býti mohú, na miestě starších svých i všie obce prosím, že potřebu tuto mně poručenu JJKské pánu mému najmilostivějšímu oznámiti ráčíte a v takových potřebách že se ráčíte milostivě před JKrJtí přimluviti, abych mohl s dobrými novinami a s potěšením nějakým domuov zase se navrátiti, toho, když
922 K HISTORII ŽIDŮ 1504 aby ty jich žádným obyčejem nesoudil, než oni aby se před právem židovským hleděli, totižto před svými Mistry, kteréž jim starší Židé Pražští k tomu vydati mají, tak aby je ti Mistři podlé starodávného práva židovského soudili a zachovali. Protož znaje to, zachováš se v tom tak, jakožť píšem. Datum Budae dominica ante festum sancti Martini anno Domini XVC. quarto. 1504. 1196. Král Vladislav nařizuje opětně purkrabímu nejvyššímu Pražskému, Jindř. z Hradce, aby Židé mezi sebou před právem židovským byli souzeni. Na Budíně, 15. prosince 1504. Urozený věrný náš milý! Psali jsme o tom prvé, kterak úmysl náš jest, aby pro uvarování mnohých puotek a nesnází Židé naši Pražští při tom zachováni byli, čeho jsou od nás a zřízením všie země dosáhli a mezi jiným, aby, kdyby Žid s Židem činiti měl, před žádným súzeni nebyli než-li před Mistry a staršími na to od nich usazenými. I zpraveni jsme, že by je mimo ty jejich privileje a výsady vždy před úřad purkrabský táhl a zvláště co se té pře, kteráž jest mezi Munkú, Majerem a Enochem z jedné a Jakubem Židem Lúnským z strany druhé, dotýče. Protož porúčíme a tomu konečně chcme, aby i v té při i v jiných všelijakých je při jich právích, výsadách a zřízenosti zachoval a jich přes takovú věc nesoudil, než aby je poddal před jich právo židovské a před ty Židy, kteréž jim starší Židé vydadí a nad to ustaví, dokudž nemají Mistra nejvyššího nad sebou, znaje v tom jistú vuoli a konečné rozkázání naše. Datum Budae dominica tertia adventus Domini anno regnorum Hungariae quinto decimo Boemiae vero tri- Ex commissione propria regiae maiestatis. cesimo quarto. 1505. 1197. Promemoria posla Budějovického na sněmu zemském k nejv. purkrabímu Jindřichovi z Hradce za pří- mluvu v jistých věcech ku králi Vladislavovi zvláště o Židech. 1505. Pane milostivý! Napřed VMti pokorně prosím jakožto pána mně milostivého, že VMt toto mé oznámenie mně milostivě vážiti ráčíte, jakožto pán muoj milostivý, a poněvadž znám času zaneprázdněnie pro sněm tento, VMti prosbami najvyššími, kteréž býti mohú, na miestě starších svých i všie obce prosím, že potřebu tuto mně poručenu JJKské pánu mému najmilostivějšímu oznámiti ráčíte a v takových potřebách že se ráčíte milostivě před JKrJtí přimluviti, abych mohl s dobrými novinami a s potěšením nějakým domuov zase se navrátiti, toho, když
Strana 923
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 923 buohdá domuov přijedu a takovú lásku milostivú a skutečnú, kterúž 1504. VMt ráčíte k té obci mieti, vší obci oznámím a bohdá když pán Buoh všemohúcí VMti ráčí ve zdraví zase domuov ščastně pomoci, VMti za takovú práci obec učiní, ješto VMt ráčíte od nich jakožto od chudých za vděk přijeti jakožto pán milostivý. První kus. Pane milostivý! Ku paměti starší i obec JJKské při- vozují, že jsú posly své v počtu nemalým, nákladuov a útrat sobě ne- váživše, nyní dvě létě u JJKské jměli pro příhodu, kteráž se jest byla od Židuov tu u nás stala, kteříž věci kostelní, svátosti a klenoty kupo- vali a na ně pojčovali od těch svatokrádců kteříž jsú v Krumlově od- praveni, jakož pak pan Petr z Rožmberka JMt o ty všecky věci králi JJti vyznánie jich listem oznámil, prosiece JKské Jti tíž poslové jakožto krále a pána svého najmilostivějšího, aby JJKská své k tomu ráčil dáti milostivé povolenie, aby jich z města prázdni byli, však dopomohúc jim k dluhóm jich spravedlivým: i na ten spuosob JJKské nepřestá- vají napřed pro pána Boha všemohoucího a pro tu chudú obec, kteráž u veliké záhubě od těch Židuov jest a den ode dne vždy viec a viec chudne, prositi, že JJKská v této prosbě jich neráčí oslyšeti a že JJKská ráčí svýma královskýma očima milostivě vzhlédnúti a pro čest a chválu Boha všemohúcího z města je vypověděti jakožto král a pán náš naj- milostivější. Druhý kus. Pane milostivý! Jakož jest před čtyřmi léty z dopu- štěnie božího ve všem království povodeň byla, kterážto velikú a zna- menitú na městě tu škodu udělala na zdech městských, na valech, příkopách, baštách, na mleních, ješto po dnešní den nemohú tomu dosti učiniti, jakž by rádi chtěli aby cele zase opraveno bylo, pro nedostatky, kteréž mají, neb silnice jest sražena pro nepokoj, kteráž s solí do města do skladu šla a z toho důchodu město se opravovalo; druhý, že jsú Židóm dáti mušeli tisíc kop a že již s to býti nemohú, prosiec JJKské, jakožto krále a pána svého najmilostivějšího, že JJKská ráčí nějakú mi- lost na summě hromniční, kterúž JJKské do komory každý rok dávají 4 kop na míšensko, učiniti a tiem aby mohli město zase spraviti, jakož pak ta škoda jest JJKské skrze pana podkomořího též oznámena, kterúž jest očitě viděl a spatřil. Listina arch. Prahy. č. I. 2408-1. 1198. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- 1505. skému, aby paní Anna ze Sulevic Židu Izákovi z Lito- měřic dluh zaplatila. Na Budíně, 26. dubna 1505. Urozený věrný náš milý. Vznesl jest na nás Žid Izaak z Lito- měřic, kterak by jměl list na pargameně s visutými pečeťmi na paní
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 923 buohdá domuov přijedu a takovú lásku milostivú a skutečnú, kterúž 1504. VMt ráčíte k té obci mieti, vší obci oznámím a bohdá když pán Buoh všemohúcí VMti ráčí ve zdraví zase domuov ščastně pomoci, VMti za takovú práci obec učiní, ješto VMt ráčíte od nich jakožto od chudých za vděk přijeti jakožto pán milostivý. První kus. Pane milostivý! Ku paměti starší i obec JJKské při- vozují, že jsú posly své v počtu nemalým, nákladuov a útrat sobě ne- váživše, nyní dvě létě u JJKské jměli pro příhodu, kteráž se jest byla od Židuov tu u nás stala, kteříž věci kostelní, svátosti a klenoty kupo- vali a na ně pojčovali od těch svatokrádců kteříž jsú v Krumlově od- praveni, jakož pak pan Petr z Rožmberka JMt o ty všecky věci králi JJti vyznánie jich listem oznámil, prosiece JKské Jti tíž poslové jakožto krále a pána svého najmilostivějšího, aby JJKská své k tomu ráčil dáti milostivé povolenie, aby jich z města prázdni byli, však dopomohúc jim k dluhóm jich spravedlivým: i na ten spuosob JJKské nepřestá- vají napřed pro pána Boha všemohoucího a pro tu chudú obec, kteráž u veliké záhubě od těch Židuov jest a den ode dne vždy viec a viec chudne, prositi, že JJKská v této prosbě jich neráčí oslyšeti a že JJKská ráčí svýma královskýma očima milostivě vzhlédnúti a pro čest a chválu Boha všemohúcího z města je vypověděti jakožto král a pán náš naj- milostivější. Druhý kus. Pane milostivý! Jakož jest před čtyřmi léty z dopu- štěnie božího ve všem království povodeň byla, kterážto velikú a zna- menitú na městě tu škodu udělala na zdech městských, na valech, příkopách, baštách, na mleních, ješto po dnešní den nemohú tomu dosti učiniti, jakž by rádi chtěli aby cele zase opraveno bylo, pro nedostatky, kteréž mají, neb silnice jest sražena pro nepokoj, kteráž s solí do města do skladu šla a z toho důchodu město se opravovalo; druhý, že jsú Židóm dáti mušeli tisíc kop a že již s to býti nemohú, prosiec JJKské, jakožto krále a pána svého najmilostivějšího, že JJKská ráčí nějakú mi- lost na summě hromniční, kterúž JJKské do komory každý rok dávají 4 kop na míšensko, učiniti a tiem aby mohli město zase spraviti, jakož pak ta škoda jest JJKské skrze pana podkomořího též oznámena, kterúž jest očitě viděl a spatřil. Listina arch. Prahy. č. I. 2408-1. 1198. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- 1505. skému, aby paní Anna ze Sulevic Židu Izákovi z Lito- měřic dluh zaplatila. Na Budíně, 26. dubna 1505. Urozený věrný náš milý. Vznesl jest na nás Žid Izaak z Lito- měřic, kterak by jměl list na pargameně s visutými pečeťmi na paní
Strana 924
924 K HISTORII ŽIDŮ 1505. Annu z Sulevic podlé obyčeje a zřízení zemského, a že by táž paní Anna přistoupila osobně před úřad tvuoj, jsoucí sama v tom listu jistcem, žádajíc, aby ten list registrován byl, kdež jest od ouřadu tvého, jakož jsme spraveni, otázána a podlé práva: zná-li se k tomu dluhu v tom listu a k pečeti své? a ona pověděla, že se zná, žádajíc, aby ten list registrován byl. A když Žid déle nechtěl bez svého býti, tehdy napomínal túž paní Annu nadepsanou úřadem tvým; tehdy táž paní Anna svrchu jmenovaná chtěla tím Židu nadepsanému vyjíti, pravíc, že jest ona ten list na sebe udělala k vuoli muži svému s přinucením. I zdá se nám, že by to nebylo za slušné a spravedlivé, aby ona mohla tudy a tím Židu vyjíti, aby jemu nebyla povinna toho dluhu zaplatiti, poněvadž ona sama jest jistcem v tom listu a dobrovolně se jest při- znala před úřadem tvým k tomu listu a k dluhu a pečeti své a žádala, aby ten list byl registrován podlé zřízení zemského, a tu jest nic ne- oznámila, aby muži svému ten list a dluh k vuoli na se udělala, ani jest pravila, by od muže svého k tomu přinucena byla, a také její muž není nic v tom listu dotčen ani jmenován. I protož poroučíme tobě a přikazujem, aby ty téhož Žida zachoval podlé úřadu tvého a podlé znění téhož Žida listu a jí paní Anně nadepsané rozkázal, aby ona tomu Židu práva byla a zaplatila ten dluh podlé zapsání a znění listu jeho. Ex Buda sabato die post Marci anno regnorum nostrorum Hun- gariae XV. Bohemiae vero XXXIIII. Ex commissione propria regiae maiestatis. 1505. 1199. Václav Ryšavý z Třebska oznamuje radě města Budějovic Českých, že Žid David posílá řez- níka Šimona s plnou mocí k slyšení ortele. Bez místa 22. září 1505. Slovutným pánuom purkmistru a radě města Budějovic, pánuom přáteluom mně přieznivým! Václav Ryšavý z Třebska a v městě Piesku službu svú vzkazuji VMtem! Slovutní páni, přietelé mně přie- zniví! Psaní VMtí o Davida Žida, kteréž ste mi ráčili učiniti, srozuměl jsem. I týž Žid zpravil mě, že slal jest před VMti Šimona řezníka mě- štěnína od nás, dav jemu listem mocným plnú moc k slyšení toho ortele I milí páni a přietelé! Mně se zdá, že jest zadosti učinil. A i nynie téhož Šimona, měštěnína od nás, též na místě svém (dav jemu plnú moc listem tiemto k slyšení toho ortele) týž David Žid posélá. A za to mám, že VMti podle všie slušnosti a řádu i práva před týmž Ši- monem, měštěnínem naším, mocným poručníkem bez všelikteraké omyl- nosti neb pochybnosti týž ortel muožete rozkázati čísti; a také mně se
924 K HISTORII ŽIDŮ 1505. Annu z Sulevic podlé obyčeje a zřízení zemského, a že by táž paní Anna přistoupila osobně před úřad tvuoj, jsoucí sama v tom listu jistcem, žádajíc, aby ten list registrován byl, kdež jest od ouřadu tvého, jakož jsme spraveni, otázána a podlé práva: zná-li se k tomu dluhu v tom listu a k pečeti své? a ona pověděla, že se zná, žádajíc, aby ten list registrován byl. A když Žid déle nechtěl bez svého býti, tehdy napomínal túž paní Annu nadepsanou úřadem tvým; tehdy táž paní Anna svrchu jmenovaná chtěla tím Židu nadepsanému vyjíti, pravíc, že jest ona ten list na sebe udělala k vuoli muži svému s přinucením. I zdá se nám, že by to nebylo za slušné a spravedlivé, aby ona mohla tudy a tím Židu vyjíti, aby jemu nebyla povinna toho dluhu zaplatiti, poněvadž ona sama jest jistcem v tom listu a dobrovolně se jest při- znala před úřadem tvým k tomu listu a k dluhu a pečeti své a žádala, aby ten list byl registrován podlé zřízení zemského, a tu jest nic ne- oznámila, aby muži svému ten list a dluh k vuoli na se udělala, ani jest pravila, by od muže svého k tomu přinucena byla, a také její muž není nic v tom listu dotčen ani jmenován. I protož poroučíme tobě a přikazujem, aby ty téhož Žida zachoval podlé úřadu tvého a podlé znění téhož Žida listu a jí paní Anně nadepsané rozkázal, aby ona tomu Židu práva byla a zaplatila ten dluh podlé zapsání a znění listu jeho. Ex Buda sabato die post Marci anno regnorum nostrorum Hun- gariae XV. Bohemiae vero XXXIIII. Ex commissione propria regiae maiestatis. 1505. 1199. Václav Ryšavý z Třebska oznamuje radě města Budějovic Českých, že Žid David posílá řez- níka Šimona s plnou mocí k slyšení ortele. Bez místa 22. září 1505. Slovutným pánuom purkmistru a radě města Budějovic, pánuom přáteluom mně přieznivým! Václav Ryšavý z Třebska a v městě Piesku službu svú vzkazuji VMtem! Slovutní páni, přietelé mně přie- zniví! Psaní VMtí o Davida Žida, kteréž ste mi ráčili učiniti, srozuměl jsem. I týž Žid zpravil mě, že slal jest před VMti Šimona řezníka mě- štěnína od nás, dav jemu listem mocným plnú moc k slyšení toho ortele I milí páni a přietelé! Mně se zdá, že jest zadosti učinil. A i nynie téhož Šimona, měštěnína od nás, též na místě svém (dav jemu plnú moc listem tiemto k slyšení toho ortele) týž David Žid posélá. A za to mám, že VMti podle všie slušnosti a řádu i práva před týmž Ši- monem, měštěnínem naším, mocným poručníkem bez všelikteraké omyl- nosti neb pochybnosti týž ortel muožete rozkázati čísti; a také mně se
Strana 925
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 925 zdá, že týž Žid na mé rukojemstvie všemu dosti činí. A tomu, což se 1505. nadpisuje, na pravú jistotu a svědomie pečet svú vlastní a přirozenú dal sem k tomuto listu přitisknúti, jenž dán v pondělí den svatého Mauricia léta XVCV. V. Schulz, Archiv český XXI. 254. 1200. Zprávy o vraždě dítěte. 1505—6. Svědomí pěti Rakouských šlechticů o vyznání pa- 1505. stéře Štefla a jeho ženy stran koupě pacholete Židem Michalem z Budějovic. 1505, 22. září. Na Hardeku. Svědomí čtyř konšelů města Rece v Dolních Rakou- sích o vyznání pastéře Štefla z Pleysinku. 1505, 23. září. V Reci. Paměť o jednání stran vypovězení Židů z Českých Budějovic v listopadu r. 1505. Král Vladislav přikazuje Budějovským, aby všechny Židy, kteří se účastnili hrozného zločinu prolití krve křesťanské, do vazby vzali a ohněm trestali, a sděluje, že nejv. kancléři Albrechtovi z Kolovrat psal o vydání jim listu na vypovězení Židů z města. 1505, 20. listop. Na Budíně. Král Vladislav píše stavům českým, aby Židy Budě- jovské, kteří se dopustili spoluviny na vraždě v Rakou- sích a změsta utekli, buďohněm trestali neb do Budějovic vydali. 1505, 20 listopadu. Na Budíně. Král Vladislav přikazuje Budějovským, aby vydali soudek s klenoty, který na radnici vzali po útěku Židů z města, král. sekretáři doktoru Augustinovi a protono- táři Křemenskému. 1505, 20. listopadu. Na Budíně. Král Vladislav dává povolení Budějovským, aby mohli Židy z města vypovědíti, kdykoli budou chtíti, a aby jich více do města nepřijímali, poněvadž se těžkých zločinů dopustili. 1506, 16. března. Na Budíně. Čelakovský v Časop. čes. musea 1898. 1201. Albrecht z Kolovrat purkmistru a radě města 1506. Kouřima, že na Hynka hejtmana Poděbradského to vznesl, aby porovnal jich souseda Přemysla s Židem Pinkasem. V Praze, 13. června 1506. (Česky.) Archiv český XVIII. 418.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 925 zdá, že týž Žid na mé rukojemstvie všemu dosti činí. A tomu, což se 1505. nadpisuje, na pravú jistotu a svědomie pečet svú vlastní a přirozenú dal sem k tomuto listu přitisknúti, jenž dán v pondělí den svatého Mauricia léta XVCV. V. Schulz, Archiv český XXI. 254. 1200. Zprávy o vraždě dítěte. 1505—6. Svědomí pěti Rakouských šlechticů o vyznání pa- 1505. stéře Štefla a jeho ženy stran koupě pacholete Židem Michalem z Budějovic. 1505, 22. září. Na Hardeku. Svědomí čtyř konšelů města Rece v Dolních Rakou- sích o vyznání pastéře Štefla z Pleysinku. 1505, 23. září. V Reci. Paměť o jednání stran vypovězení Židů z Českých Budějovic v listopadu r. 1505. Král Vladislav přikazuje Budějovským, aby všechny Židy, kteří se účastnili hrozného zločinu prolití krve křesťanské, do vazby vzali a ohněm trestali, a sděluje, že nejv. kancléři Albrechtovi z Kolovrat psal o vydání jim listu na vypovězení Židů z města. 1505, 20. listop. Na Budíně. Král Vladislav píše stavům českým, aby Židy Budě- jovské, kteří se dopustili spoluviny na vraždě v Rakou- sích a změsta utekli, buďohněm trestali neb do Budějovic vydali. 1505, 20 listopadu. Na Budíně. Král Vladislav přikazuje Budějovským, aby vydali soudek s klenoty, který na radnici vzali po útěku Židů z města, král. sekretáři doktoru Augustinovi a protono- táři Křemenskému. 1505, 20. listopadu. Na Budíně. Král Vladislav dává povolení Budějovským, aby mohli Židy z města vypovědíti, kdykoli budou chtíti, a aby jich více do města nepřijímali, poněvadž se těžkých zločinů dopustili. 1506, 16. března. Na Budíně. Čelakovský v Časop. čes. musea 1898. 1201. Albrecht z Kolovrat purkmistru a radě města 1506. Kouřima, že na Hynka hejtmana Poděbradského to vznesl, aby porovnal jich souseda Přemysla s Židem Pinkasem. V Praze, 13. června 1506. (Česky.) Archiv český XVIII. 418.
Strana 926
926 K HISTORII ŽIDŮ 1506. 1202. Hejtmann na Boru Krištofovi z Švamberka že Židé svadili se o nějaké troubení. Na Boru, 21. září 1506. ... A také račte věděti, že Židé svadili jsou se vespolek o nějaké troubenie, kteréž mají mezi sebou. I slyšel sem tu věc s jinými dobrými lidmi, kdež mi sej zdálo, že proto jsú hodni trestktánie. I chtěl sem je trestktati vazbou. I vyprosili jsú je, abych jich vazbou netresktal; učinil jsem to. Ale aby zhola jim to neprominulo, položil jsem viny VMti polúvozie vína. I zdá-li se VMti tu vinu od nich předse vzieti, čili kterak jináč, to mi VMt račte dáti znáti. Ex Bor f. II. die s. Mathaei anno Domini oc sexto. Lieva z Říčan, haitman na Boru. Urozenému pánu, panu Krištoforovi z Švamberka oc pánu mému milostivému. 1507. 1203. Zpráva, že Židé mají býti z Prahy vyobcováni. 31. května 1507. Léta 1507 v pondělí po slavnosti sv. Trojice obec Starého města Pražského sešla se na rathouz a tu bylo oznamováno od poslů jich, kteří se byli málo před tím od krále z Budína navrátili, mezi jinými artikuly také ten jeden oznamován, že jsou to na králi JMti obdrželi, aby Židé byli z Prahy jeho slovem královským vypovězeni, tak aby v jednom měsíci, od toho dne, když se jim oznámí, ven se vyhostili a od Pražanů i ode všech jiných aby byli pokojně puštěni i se všemi jich statky a nábytky, a přes jeden měsíc, aby žádný z nich nikdež v městech Pražských nezůstával zjevně ani tajně; pakli by byl nalezen, o svůj život aby přišel. Židé to uslyševše, nic toho (způsob některých měšťanů Pražských znajíce) tesklivi nebyli, ale posmívali se tomu, nadto i základy a vetuňky strojili, že z toho nic nebude, a davše dary některým znamenitějším, na kterých takové věci záležely v Praze až do dnešního dne bezpečni zůstali. Kronika česká od Hájka 462. 1507. 1204. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- skému Zdeňkovi Lvovi z Rožmitála, že Židé zase v zemi zůstanou, ukládá mu, aby Židům v potřebách jich byl pomocen. Na Budíně, 15. září 1507. Urozený věrný náš milý. Věz, že z mnohých hodných příčin Židy naše Pražské, kterým jest z rozkázání našeho, z měst našich Pražských aby se do roka vyhostili a vystěhovali, vypověděno, zase sme přijali,
926 K HISTORII ŽIDŮ 1506. 1202. Hejtmann na Boru Krištofovi z Švamberka že Židé svadili se o nějaké troubení. Na Boru, 21. září 1506. ... A také račte věděti, že Židé svadili jsou se vespolek o nějaké troubenie, kteréž mají mezi sebou. I slyšel sem tu věc s jinými dobrými lidmi, kdež mi sej zdálo, že proto jsú hodni trestktánie. I chtěl sem je trestktati vazbou. I vyprosili jsú je, abych jich vazbou netresktal; učinil jsem to. Ale aby zhola jim to neprominulo, položil jsem viny VMti polúvozie vína. I zdá-li se VMti tu vinu od nich předse vzieti, čili kterak jináč, to mi VMt račte dáti znáti. Ex Bor f. II. die s. Mathaei anno Domini oc sexto. Lieva z Říčan, haitman na Boru. Urozenému pánu, panu Krištoforovi z Švamberka oc pánu mému milostivému. 1507. 1203. Zpráva, že Židé mají býti z Prahy vyobcováni. 31. května 1507. Léta 1507 v pondělí po slavnosti sv. Trojice obec Starého města Pražského sešla se na rathouz a tu bylo oznamováno od poslů jich, kteří se byli málo před tím od krále z Budína navrátili, mezi jinými artikuly také ten jeden oznamován, že jsou to na králi JMti obdrželi, aby Židé byli z Prahy jeho slovem královským vypovězeni, tak aby v jednom měsíci, od toho dne, když se jim oznámí, ven se vyhostili a od Pražanů i ode všech jiných aby byli pokojně puštěni i se všemi jich statky a nábytky, a přes jeden měsíc, aby žádný z nich nikdež v městech Pražských nezůstával zjevně ani tajně; pakli by byl nalezen, o svůj život aby přišel. Židé to uslyševše, nic toho (způsob některých měšťanů Pražských znajíce) tesklivi nebyli, ale posmívali se tomu, nadto i základy a vetuňky strojili, že z toho nic nebude, a davše dary některým znamenitějším, na kterých takové věci záležely v Praze až do dnešního dne bezpečni zůstali. Kronika česká od Hájka 462. 1507. 1204. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Praž- skému Zdeňkovi Lvovi z Rožmitála, že Židé zase v zemi zůstanou, ukládá mu, aby Židům v potřebách jich byl pomocen. Na Budíně, 15. září 1507. Urozený věrný náš milý. Věz, že z mnohých hodných příčin Židy naše Pražské, kterým jest z rozkázání našeho, z měst našich Pražských aby se do roka vyhostili a vystěhovali, vypověděno, zase sme přijali,
Strana 927
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 927 a aby obchody své tu vésti mohli jim toho zase dopřáli, vidúce jich 1507. majestáty a listy, které netoliko od nás, než i ode vší země, aby z krá- lovství Českého vytištěni nebyli, na to mají, a zprávu toho jistú majíce, že jiní téhož království obyvatelé, ty kteří z měst našich se stěhují k sobě vně a na zboží svá přijímají: i žádáme toho na tobě, aby byla-li by kdy která toho potřeba a Židé se k tobě utekli, jich neopúštěl, než v potřebách jejich jim raden byl a pomocen, věda, že nám na tom věc vděčnou ukážeš. Datum Budae IV. post Exaltationis s. crucis anno Domini oc. XVe VII, regnorum autem nostrorum Hungariae XVIII, Boemiae vero XXXVII. Ex commissione propria regiae maiestatis. Opis souč. v arch. mus. kr. Čes. 1205. Purkrabí na Kostelci Přemysl z Vilmanic 1508. oznamuje Kouřimským, že ani Duchkovi lazebníku ani Židu dlužen nic není. 26. května 1508. Službu svú vzkazuji, slovutné opatrnosti páni a přietelé moji milí! Jakož mi psáti ráčíte o Duchka lazebníka, poddaného vašeho, kterak by vás zpravil, že bych já jemu a nějakému Židu jednal ně- které služebníky pána svého JMti, aby je hojil a záplatu sliboval: páni milí! k tomu já se znám, že z rozkázánie páně já sem s Židem smlúvu činil, ale Duchka jest při tom nebylo a s ním sem o nic ne- smlúval. Než psanie vaše pánu JMti sem okázal; kdež tak ráčil po- věděti, že týž Žid jest jich nedohojil, že mu nenie JMt povinen nic. A dokud jest byl živ, že jest toho Žid k žádnému konci nedovedl, aby to pokázal, že jest té smlúvě dosti učinil. A konečně kdyby on to po- kázal, že jest tomu dosti učinil, pán muoj JMt mne pro to by hyndro- vati nedopustil, neb jsem sám z sebe nic, ale z rozkázanie JMti činil. Kdež se mi tak zdá, že témuž Duchkovi já nic povinen nejsem. Datum f. VI. post Urbani anno oc. Ve VIIIo. Přemysl z Vilmanic, purgrabie na Kostelci. Slovutné opatrnosti pánuom purgmistru a raddě města Kúřima, pánuom a přátelóm mým milým. Archiv český XVIII. 434. 1206. Rozsudek purkmistra arady Starého města 1508. Pražského mezi židovkou Zuzanou a staršími Židy v příčině prodeje domu. 22. srpna 1508. Když Zuzana židovka vinila jest Enocha Judu Velvarského a Kokše Židy starší z toho, že by jim duom svuoj svěřila a oni prodavše ten její duom, že by jí peněz zaň žádných nedali.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 927 a aby obchody své tu vésti mohli jim toho zase dopřáli, vidúce jich 1507. majestáty a listy, které netoliko od nás, než i ode vší země, aby z krá- lovství Českého vytištěni nebyli, na to mají, a zprávu toho jistú majíce, že jiní téhož království obyvatelé, ty kteří z měst našich se stěhují k sobě vně a na zboží svá přijímají: i žádáme toho na tobě, aby byla-li by kdy která toho potřeba a Židé se k tobě utekli, jich neopúštěl, než v potřebách jejich jim raden byl a pomocen, věda, že nám na tom věc vděčnou ukážeš. Datum Budae IV. post Exaltationis s. crucis anno Domini oc. XVe VII, regnorum autem nostrorum Hungariae XVIII, Boemiae vero XXXVII. Ex commissione propria regiae maiestatis. Opis souč. v arch. mus. kr. Čes. 1205. Purkrabí na Kostelci Přemysl z Vilmanic 1508. oznamuje Kouřimským, že ani Duchkovi lazebníku ani Židu dlužen nic není. 26. května 1508. Službu svú vzkazuji, slovutné opatrnosti páni a přietelé moji milí! Jakož mi psáti ráčíte o Duchka lazebníka, poddaného vašeho, kterak by vás zpravil, že bych já jemu a nějakému Židu jednal ně- které služebníky pána svého JMti, aby je hojil a záplatu sliboval: páni milí! k tomu já se znám, že z rozkázánie páně já sem s Židem smlúvu činil, ale Duchka jest při tom nebylo a s ním sem o nic ne- smlúval. Než psanie vaše pánu JMti sem okázal; kdež tak ráčil po- věděti, že týž Žid jest jich nedohojil, že mu nenie JMt povinen nic. A dokud jest byl živ, že jest toho Žid k žádnému konci nedovedl, aby to pokázal, že jest té smlúvě dosti učinil. A konečně kdyby on to po- kázal, že jest tomu dosti učinil, pán muoj JMt mne pro to by hyndro- vati nedopustil, neb jsem sám z sebe nic, ale z rozkázanie JMti činil. Kdež se mi tak zdá, že témuž Duchkovi já nic povinen nejsem. Datum f. VI. post Urbani anno oc. Ve VIIIo. Přemysl z Vilmanic, purgrabie na Kostelci. Slovutné opatrnosti pánuom purgmistru a raddě města Kúřima, pánuom a přátelóm mým milým. Archiv český XVIII. 434. 1206. Rozsudek purkmistra arady Starého města 1508. Pražského mezi židovkou Zuzanou a staršími Židy v příčině prodeje domu. 22. srpna 1508. Když Zuzana židovka vinila jest Enocha Judu Velvarského a Kokše Židy starší z toho, že by jim duom svuoj svěřila a oni prodavše ten její duom, že by jí peněz zaň žádných nedali.
Strana 928
928 K HISTORII ŽIDŮ 1508. Proti tomu oni Židé starší tak sú pověděli, že jest ona Zuzana jim domu svého nesvěřila a také že jsú ho oni neprodávali, než ten Žid jménem Achman, kterémuž ona ten duom kniehami městskými za psala, jest jej prodal, a po dluzích, kteréž za ni Zuzanu splatil, toliko že by jim 13 kop gr. míš. dal, žádajíce při kniehách městských za- chováni býti. Tu pan purgmistr se pány vyslyševše žalobu i odpor a jich řeči s obú stran pilně i zápisuov v kniehách městských pováživše, takto o tom ortelem svým vyříkají: Poněvadž Zuzana židowka duom svuoj mocně jest vzdala a kniehami městskými Achmanovi Židu zapsala, a toho, že by duom svůj starším Židuom svěřila, ničímž neprovádí, a on Achman že jest ten duom prodal, rozkázali jsú, aby Zuzana židovka jich Židuov starších s pokojem nechala. Než chce-li ona o to svěření k Achmanovi Židu hleděti, to se jí nezavírá. A těch 13 kop, kteréž Židé starší za sebú mají, aby jí Zuzaně dali. Actum f. 3. ante Bartho- lomei anno Domini 1508 Johanne Nastojte magistro civium existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. A. 5. 1207. Rada m. Kolína oznamuje Kouřimským, že pře řezníka Stejskala s Davidem Židem byla odlo- žena. 8. srpna 1513. Službu svú vzkazujem, múdré opatrnosti páni, přátelé a súsedé naši milí! Tajno vás nebuď, že Stejskal řezník, spolusúsed váš, obstavil jest na právě našem onehdá Davida Žida z Lipníka, poddaného pána Pernš[tejn]ského JMti, z příčiny, kteráž jemu jest vědoma. I račtež vě- děti, že týž Žid utekl se] jest o tu věc ku panu Beškovcovi, hejthmanu na Pardubiciech. Kdež týž plan haj]thman nám psáti ráčí, abychom jeho z té stávky propustili z příčiny [té, po]něvadž prvé na pána JMt ani na JMti úředníky vznesena ta víěc nejnie. Kdež my proto na ta- kové psaní téhož Žida s práva, poněvadž jest je ho, dosá]hnúti nemuožem, než aby na právě našem odpoviedal. Však přes to [k žájdosti téhož Žida roku, aby se žádné straně neukrátilo, se přidává až do svatého Bartoloměje, a na ten den aby obojí strana u nás byla a se postavila Projtož my vás za to s pilností žádáme, že Stýskalovi súsedu svému aby nynie práce sobě nečinil, oznámiti ráčíte, pro též i mnohem větší libosti od nás okázání to učiníce. Dán v pondělí na den svatého Cyriaka mučedlníka léta Ve XIIIo. Purgmistr a radda města Nového Kolína nad Labem. Múdré opatrnosti pánuom purgmistru a raddě města Kouřima, přáteluom a súsedóm našim milým. Archiv český XVIII. 559. 1513.
928 K HISTORII ŽIDŮ 1508. Proti tomu oni Židé starší tak sú pověděli, že jest ona Zuzana jim domu svého nesvěřila a také že jsú ho oni neprodávali, než ten Žid jménem Achman, kterémuž ona ten duom kniehami městskými za psala, jest jej prodal, a po dluzích, kteréž za ni Zuzanu splatil, toliko že by jim 13 kop gr. míš. dal, žádajíce při kniehách městských za- chováni býti. Tu pan purgmistr se pány vyslyševše žalobu i odpor a jich řeči s obú stran pilně i zápisuov v kniehách městských pováživše, takto o tom ortelem svým vyříkají: Poněvadž Zuzana židowka duom svuoj mocně jest vzdala a kniehami městskými Achmanovi Židu zapsala, a toho, že by duom svůj starším Židuom svěřila, ničímž neprovádí, a on Achman že jest ten duom prodal, rozkázali jsú, aby Zuzana židovka jich Židuov starších s pokojem nechala. Než chce-li ona o to svěření k Achmanovi Židu hleděti, to se jí nezavírá. A těch 13 kop, kteréž Židé starší za sebú mají, aby jí Zuzaně dali. Actum f. 3. ante Bartho- lomei anno Domini 1508 Johanne Nastojte magistro civium existente. Arch. m. Prahy. Rkp. 1128 f. A. 5. 1207. Rada m. Kolína oznamuje Kouřimským, že pře řezníka Stejskala s Davidem Židem byla odlo- žena. 8. srpna 1513. Službu svú vzkazujem, múdré opatrnosti páni, přátelé a súsedé naši milí! Tajno vás nebuď, že Stejskal řezník, spolusúsed váš, obstavil jest na právě našem onehdá Davida Žida z Lipníka, poddaného pána Pernš[tejn]ského JMti, z příčiny, kteráž jemu jest vědoma. I račtež vě- děti, že týž Žid utekl se] jest o tu věc ku panu Beškovcovi, hejthmanu na Pardubiciech. Kdež týž plan haj]thman nám psáti ráčí, abychom jeho z té stávky propustili z příčiny [té, po]něvadž prvé na pána JMt ani na JMti úředníky vznesena ta víěc nejnie. Kdež my proto na ta- kové psaní téhož Žida s práva, poněvadž jest je ho, dosá]hnúti nemuožem, než aby na právě našem odpoviedal. Však přes to [k žájdosti téhož Žida roku, aby se žádné straně neukrátilo, se přidává až do svatého Bartoloměje, a na ten den aby obojí strana u nás byla a se postavila Projtož my vás za to s pilností žádáme, že Stýskalovi súsedu svému aby nynie práce sobě nečinil, oznámiti ráčíte, pro též i mnohem větší libosti od nás okázání to učiníce. Dán v pondělí na den svatého Cyriaka mučedlníka léta Ve XIIIo. Purgmistr a radda města Nového Kolína nad Labem. Múdré opatrnosti pánuom purgmistru a raddě města Kouřima, přáteluom a súsedóm našim milým. Archiv český XVIII. 559. 1513.
Strana 929
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 929 1513. 1208. Zpráva o veliké zimě v Praze. 1513. 1513 (5273). Ich, der Schreiber dieses, habe aus dem Munde des durch Ge- lehrsamkeit ausgezeichneten, im hohen Greisenalter stehenden R. Israel Horowitz sel. And., wie auch aus dem Munde des R. Mordechai Zemach sel. And., der der älteste Mann in Prag, noch dazu sehr wahrheitsgetreu gewesen und überdies noch aus dem Munde vieler Greise vernommen, dass man damals auch hier in Prag am siebenten Tage des Pessach- festes über die Moldau gegangen; nicht etwa, dass diese Männer dies mit eigenen Augen gesehen, sondern dass sie diese Merkwürdigkeit in ihrer Kindheit von ihren Vätern hundertemal erzählen hörten. Zemach David. 1209. Letopisy židovské typografie v Praze od 1513. r. 1513. Prager Drucke vor dem Jahr 1657, insonderheit ältere als das Jahr 1556, gehören bereits zu den seltenen. Am reichsten damit aus- gestattet ist die Oppenheimersche Bibliothek, indem sie von den 258 Nummern nur wenige nicht besitzt. In H. I. Michael's Bibliothek mag der vierte, vielleicht schon der dritte Theil jener Drucke bis jetzt auf- genommen sein. Andere Sammlungen dagegen sind in diesem Fache verhältnismässig arm, selbst die öffentlichen Bibliotheken in Wien, Berlin, Hamburg, Dresden, Leipzig, und in Prag selbst ist davon am wenigsten zu finden. Jedoch bewahrt die Wolfenbütteler Bibliothek 36 Nummern, worunter einige der ältesten und seltensten, die fast alle von Helmstädt dorthin gekommen Heidenheim hatte 19 in seinem Besitze. Obwohl ich selbst nur 88 jener Drucke in Händen gehabt, so ermuthigte mich de Rossi's Beispiel, dessen ungeachtet ihre Annalen zu schreiben, ohne auf die Gelehrten in Oxford zu warten, die nun 16 Jahre die Oppenheimerschen Schätze zu Hause haben. Verbunden mit den Mittheilungen über die jüdischen Prager Drucker werden die Verzeichnisse den Weg zur Betrachtung jener Zeiten dem Geschichts- forscher ebnen, und dem mit eigenen Augen Sehenden einen Blick verstatten in die Cultur der Leser, die Bedürfnisse der Autoren, die Lage der Officinen, selbst in politische Verhältnisse. So ist es namentlich hervorzuheben, dass vor dem dreissigjährigen Kriege eine Censur jüdi- scher Werke theils gar nicht, theils sehr leicht in Prag gewaltet hat, während in Italien, selbst in Venedig, in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts die Inquisitoren und andere Mönche die jüdischen Bücher christlich censierend verunstalteten. Die glücklichste Epoche der Prager 59
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 929 1513. 1208. Zpráva o veliké zimě v Praze. 1513. 1513 (5273). Ich, der Schreiber dieses, habe aus dem Munde des durch Ge- lehrsamkeit ausgezeichneten, im hohen Greisenalter stehenden R. Israel Horowitz sel. And., wie auch aus dem Munde des R. Mordechai Zemach sel. And., der der älteste Mann in Prag, noch dazu sehr wahrheitsgetreu gewesen und überdies noch aus dem Munde vieler Greise vernommen, dass man damals auch hier in Prag am siebenten Tage des Pessach- festes über die Moldau gegangen; nicht etwa, dass diese Männer dies mit eigenen Augen gesehen, sondern dass sie diese Merkwürdigkeit in ihrer Kindheit von ihren Vätern hundertemal erzählen hörten. Zemach David. 1209. Letopisy židovské typografie v Praze od 1513. r. 1513. Prager Drucke vor dem Jahr 1657, insonderheit ältere als das Jahr 1556, gehören bereits zu den seltenen. Am reichsten damit aus- gestattet ist die Oppenheimersche Bibliothek, indem sie von den 258 Nummern nur wenige nicht besitzt. In H. I. Michael's Bibliothek mag der vierte, vielleicht schon der dritte Theil jener Drucke bis jetzt auf- genommen sein. Andere Sammlungen dagegen sind in diesem Fache verhältnismässig arm, selbst die öffentlichen Bibliotheken in Wien, Berlin, Hamburg, Dresden, Leipzig, und in Prag selbst ist davon am wenigsten zu finden. Jedoch bewahrt die Wolfenbütteler Bibliothek 36 Nummern, worunter einige der ältesten und seltensten, die fast alle von Helmstädt dorthin gekommen Heidenheim hatte 19 in seinem Besitze. Obwohl ich selbst nur 88 jener Drucke in Händen gehabt, so ermuthigte mich de Rossi's Beispiel, dessen ungeachtet ihre Annalen zu schreiben, ohne auf die Gelehrten in Oxford zu warten, die nun 16 Jahre die Oppenheimerschen Schätze zu Hause haben. Verbunden mit den Mittheilungen über die jüdischen Prager Drucker werden die Verzeichnisse den Weg zur Betrachtung jener Zeiten dem Geschichts- forscher ebnen, und dem mit eigenen Augen Sehenden einen Blick verstatten in die Cultur der Leser, die Bedürfnisse der Autoren, die Lage der Officinen, selbst in politische Verhältnisse. So ist es namentlich hervorzuheben, dass vor dem dreissigjährigen Kriege eine Censur jüdi- scher Werke theils gar nicht, theils sehr leicht in Prag gewaltet hat, während in Italien, selbst in Venedig, in der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts die Inquisitoren und andere Mönche die jüdischen Bücher christlich censierend verunstalteten. Die glücklichste Epoche der Prager 59
Strana 930
930 K HISTORII ŽIDŮ 1513. Judengemeinde scheint überhaupt das letzte Viertel jenes Jahrhunderts bis etwa zum Jahre 1611 gewesen zu sein, während Rudolph regierte, R. Löwe Oberrabbiner und der freigebige Mordechai b. Samuel Meisel Führer der Gemeinde war, was in Bezug auf den letztern ausser David Gans und dem Judenfeinde Meller sein Grabstein bezeugt, wo es heisst: »Während seines Lebens gab es keinen Riss, kein Klaggeschrei in unseren Strassen.» Erst in späteren Jahren des 17. Säculums wurde in den hebr. Büchern die Erlaubnis des Prager Erzbischofs oder seines Consistoriums ausdrücklich auf den Titel gedruckt. Die ältere Typographie des jüdischen Prag lieferte, nächst bibli- schen und Gebetbüchern, nebst Gelegenheitsschriften und einigen der nothigsten Ritualien, die gelesensten alten Midraschim, verschiedene Sitten-, Volks- und Geschichtsbücher und ausserdem die Werke von mehr als hundert Autoren, worunter einige sechzig Zeitgenossen — meist Deutsche und Polen, nur zehn Orientalen — und etwa 36 ältere. Nur wenige alte Werke wurden von den Prager Officinen herausgegeben: Pesikta, Zofnat Paaneach, Petachia's Reisenotizen, Meir Rothenburgs Gutachten, die Commentarien von Isaac Levi und Salmann Runkel das Sittenbuch Aber mit Ausnahme der Mischnajot von Lipman Heller und der Lebuschim Mordechai Jafe's — beide selber Rabbiner von Prag — ist dort kein bändereiches Werk gedruckt, keine Rechtsgut- achten Sammlung, keine rabbinische Bibel und kein Talmud, weder Alfasi noch Maimonides. Die Armuth des Jahrhunderts und der Ge- meinde ist das Druckerzeichen zu diesen Annalen. Zunz »Zur Geschichte und Literatur« 1845. 1513. — 1210. Tiskárny židovské v Praze. 1513. In Deutschland haben zwischen den Jahren 1500 und 1800 einige dreissig Orte auf mehr oder minder längere Zeit hebräische Druckereien besessen, nämlich Altona, Augsburg, Basel, Berlin, Breslau, Brünn, Carlsruhe, Dessau, Diehrenfurt, Frankfurt am Main, Frankfurt an der Oder, Freiburg (Breisgau), Fürth, Giessen, Halle, Hamburg, Hannover Hanau, Hedernheim, Homburg, Jesnitz, Köthen, Neuwied, Oels, Ofen- bach, Prag, Prostitz, Rödelheim, Sulzbach, Thiengen, Wandsbeck, Wien Wilmersdorf. Unter diesen ist Prag der alteste. Dort wurde bereits im Jahre 1513 gedruckt, und zwar von dem angesehenen Gerschom Cohen b. Salomo, dem Ahnherrn der nach ihm benannten Drucker- familie der Gersoniden. Im Jahre 1516 finden wir ihn in Verbin- dung mit Salomo b. Samuel Levi; zwei Jahre nachher traten auch noch der in Prag ansässige Meir b. Jacob aus der Familie Levi Eppstein, Chajim b. David Schwarz und Meir b. David in das Geschäft ein. Aber
930 K HISTORII ŽIDŮ 1513. Judengemeinde scheint überhaupt das letzte Viertel jenes Jahrhunderts bis etwa zum Jahre 1611 gewesen zu sein, während Rudolph regierte, R. Löwe Oberrabbiner und der freigebige Mordechai b. Samuel Meisel Führer der Gemeinde war, was in Bezug auf den letztern ausser David Gans und dem Judenfeinde Meller sein Grabstein bezeugt, wo es heisst: »Während seines Lebens gab es keinen Riss, kein Klaggeschrei in unseren Strassen.» Erst in späteren Jahren des 17. Säculums wurde in den hebr. Büchern die Erlaubnis des Prager Erzbischofs oder seines Consistoriums ausdrücklich auf den Titel gedruckt. Die ältere Typographie des jüdischen Prag lieferte, nächst bibli- schen und Gebetbüchern, nebst Gelegenheitsschriften und einigen der nothigsten Ritualien, die gelesensten alten Midraschim, verschiedene Sitten-, Volks- und Geschichtsbücher und ausserdem die Werke von mehr als hundert Autoren, worunter einige sechzig Zeitgenossen — meist Deutsche und Polen, nur zehn Orientalen — und etwa 36 ältere. Nur wenige alte Werke wurden von den Prager Officinen herausgegeben: Pesikta, Zofnat Paaneach, Petachia's Reisenotizen, Meir Rothenburgs Gutachten, die Commentarien von Isaac Levi und Salmann Runkel das Sittenbuch Aber mit Ausnahme der Mischnajot von Lipman Heller und der Lebuschim Mordechai Jafe's — beide selber Rabbiner von Prag — ist dort kein bändereiches Werk gedruckt, keine Rechtsgut- achten Sammlung, keine rabbinische Bibel und kein Talmud, weder Alfasi noch Maimonides. Die Armuth des Jahrhunderts und der Ge- meinde ist das Druckerzeichen zu diesen Annalen. Zunz »Zur Geschichte und Literatur« 1845. 1513. — 1210. Tiskárny židovské v Praze. 1513. In Deutschland haben zwischen den Jahren 1500 und 1800 einige dreissig Orte auf mehr oder minder längere Zeit hebräische Druckereien besessen, nämlich Altona, Augsburg, Basel, Berlin, Breslau, Brünn, Carlsruhe, Dessau, Diehrenfurt, Frankfurt am Main, Frankfurt an der Oder, Freiburg (Breisgau), Fürth, Giessen, Halle, Hamburg, Hannover Hanau, Hedernheim, Homburg, Jesnitz, Köthen, Neuwied, Oels, Ofen- bach, Prag, Prostitz, Rödelheim, Sulzbach, Thiengen, Wandsbeck, Wien Wilmersdorf. Unter diesen ist Prag der alteste. Dort wurde bereits im Jahre 1513 gedruckt, und zwar von dem angesehenen Gerschom Cohen b. Salomo, dem Ahnherrn der nach ihm benannten Drucker- familie der Gersoniden. Im Jahre 1516 finden wir ihn in Verbin- dung mit Salomo b. Samuel Levi; zwei Jahre nachher traten auch noch der in Prag ansässige Meir b. Jacob aus der Familie Levi Eppstein, Chajim b. David Schwarz und Meir b. David in das Geschäft ein. Aber
Strana 931
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 931 zwischen den Jahren 1522 und 1526 löste diese Verbindung sich auf; 1513. Chajim Schwarz verliess Prag, um in Oels, Augsburg und Hedernheim zu drucken, und Gerschom blieb mit seinen Söhnen alleiniger Eigen- thümer seiner Druckerei, welcher er bis zum Jahr 1541 vorstand. Von seinen vier Söhnen wird Salomo bis 1534, Moses bis 1549, Je- huda bis 1564 genannt ; der bedeutendste, Mordechai Zemach, der im Jahr 1513 schon im Knabenalter gestanden, und seit 1529 an den Geschäften Antheil genommen, vermittelte im Jahre 1561, durch seine Reise nach Rom, die Zurückberufung der vertriebenen Prager Juden, war 1564 einer der Gemeindevorsteher, und seit 1566 bis zu seinem im Jahre 1591 erfolgten Tode Chef der Gersonidischen Drucke- rei. Seine fünf Söhne: Pesach, Bezalel, Gerschom Israel, Salomo, Samuel nahmen verschiedentlich Theil an den Druck- geschäften, und nach seinem Tode war zuerst Salomo mit Moses, dem Sohne seines um das Jahr 1589 verstorbenen Bruders Bezalel, in Verbindung; vom Jahre 1595 an bis zum Jahre 1610 wurde bei Moses Bruder, Gerschom b. Bezalel, der 1620 noch am Leben war, und von 1599 an dreissig Jahre hindurch bei Moses b. Bezalel gedruckt. Aus seiner Officin sind mehr als 50 Drucke hervorgegangen. Gleichzeitig, nämlich im Jahre 1624, war eine Druckerei in dem Hause des Gersoniden Jehuda Cohen b. Jacob. Vom Jahre 1630 an ruheten die Pressen ganz und gar, und erst nach sechzig Jahren erscheinen wiederum hebräische Bücher bei dem Gersoniden Moses Cohen (1693, 1695), und die Officin der »Enkel Moses Cohen« welche die »Kazische« hiess und vermuthlich den Enkeln Moses b. Bezalel's gehörte, war in den Jahren 1688 bis 1691, 1701, 1703, 1704, 1710, 1713, 1718, 1726 und wohl auch in den dazwischen lie- genden Jahren beschäftigt; in ihrer Vignette prangte noch der Name der Gersoniden und der Setzer und Uebersetzer David Cohen b. Aaron b. Israel (1701 und 1708) stammte von den Enkeln des Moses Cohen. Zwischen 1585 und 1630 waren neben den Gersoniden noch andere Drucker in Prag thätig. Abraham Heide — vielleicht der Verfasser eines Glossars zum Sohar — genannt Lemberger, Sohn Simeons Heide, druckte bereits im Jahre 1585 gemeinschaftlich mit Moses Utiz b. Elieser; muss sich aber hierauf anderen Beschäfti- gungen zugewandt haben, da seine Officin erst wieder a. 1610 zum Vorschein kommt; sie beschäftigte Setzer aus der Familie der Gerso- niden und lieferte verschiedene Drucke in den Jahren 1615, 1616, 1618, 1619, 1621 bis 1624, 1626, 1628. Wir finden seine Werkstätte a. 1615 bei Samuel Meisel, 1624 bei Jehuda Cohen, auch war er zuweilen zugleich Corrector, z B. im Jahre 1618 bei dem von ihm selbst ge-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 931 zwischen den Jahren 1522 und 1526 löste diese Verbindung sich auf; 1513. Chajim Schwarz verliess Prag, um in Oels, Augsburg und Hedernheim zu drucken, und Gerschom blieb mit seinen Söhnen alleiniger Eigen- thümer seiner Druckerei, welcher er bis zum Jahr 1541 vorstand. Von seinen vier Söhnen wird Salomo bis 1534, Moses bis 1549, Je- huda bis 1564 genannt ; der bedeutendste, Mordechai Zemach, der im Jahr 1513 schon im Knabenalter gestanden, und seit 1529 an den Geschäften Antheil genommen, vermittelte im Jahre 1561, durch seine Reise nach Rom, die Zurückberufung der vertriebenen Prager Juden, war 1564 einer der Gemeindevorsteher, und seit 1566 bis zu seinem im Jahre 1591 erfolgten Tode Chef der Gersonidischen Drucke- rei. Seine fünf Söhne: Pesach, Bezalel, Gerschom Israel, Salomo, Samuel nahmen verschiedentlich Theil an den Druck- geschäften, und nach seinem Tode war zuerst Salomo mit Moses, dem Sohne seines um das Jahr 1589 verstorbenen Bruders Bezalel, in Verbindung; vom Jahre 1595 an bis zum Jahre 1610 wurde bei Moses Bruder, Gerschom b. Bezalel, der 1620 noch am Leben war, und von 1599 an dreissig Jahre hindurch bei Moses b. Bezalel gedruckt. Aus seiner Officin sind mehr als 50 Drucke hervorgegangen. Gleichzeitig, nämlich im Jahre 1624, war eine Druckerei in dem Hause des Gersoniden Jehuda Cohen b. Jacob. Vom Jahre 1630 an ruheten die Pressen ganz und gar, und erst nach sechzig Jahren erscheinen wiederum hebräische Bücher bei dem Gersoniden Moses Cohen (1693, 1695), und die Officin der »Enkel Moses Cohen« welche die »Kazische« hiess und vermuthlich den Enkeln Moses b. Bezalel's gehörte, war in den Jahren 1688 bis 1691, 1701, 1703, 1704, 1710, 1713, 1718, 1726 und wohl auch in den dazwischen lie- genden Jahren beschäftigt; in ihrer Vignette prangte noch der Name der Gersoniden und der Setzer und Uebersetzer David Cohen b. Aaron b. Israel (1701 und 1708) stammte von den Enkeln des Moses Cohen. Zwischen 1585 und 1630 waren neben den Gersoniden noch andere Drucker in Prag thätig. Abraham Heide — vielleicht der Verfasser eines Glossars zum Sohar — genannt Lemberger, Sohn Simeons Heide, druckte bereits im Jahre 1585 gemeinschaftlich mit Moses Utiz b. Elieser; muss sich aber hierauf anderen Beschäfti- gungen zugewandt haben, da seine Officin erst wieder a. 1610 zum Vorschein kommt; sie beschäftigte Setzer aus der Familie der Gerso- niden und lieferte verschiedene Drucke in den Jahren 1615, 1616, 1618, 1619, 1621 bis 1624, 1626, 1628. Wir finden seine Werkstätte a. 1615 bei Samuel Meisel, 1624 bei Jehuda Cohen, auch war er zuweilen zugleich Corrector, z B. im Jahre 1618 bei dem von ihm selbst ge-
Strana 932
932 K HISTORII ŽIDŮ 1513. druckten Buche. Moses Weisswascher b. Katriel, vermuthlich aus der Familie Altschul, den wir in den Jahren 1589 und 1593 in Mantua getroffen, hielt sich seit 1595 wieder in seiner Vaterstadt auf, wird in Drucken von 1595 und 1596 allein genannt; aber 1609 wan er bei Moses b. Bezalel, 1610 bei Gerschom b. Bezalel, 1621 und 1622 bei Lemberger als Setzer beschäftigt. Jekutiel oder Salman Setzer aus Prag, Sohn des erschlagenen David und später in Raudnitz wohn- haft, war im Jahre 1597 Drucker, aber von 1598 bis 1613 Setzer bei den Brüdern Moses und Gerschom. Bei Abraham b. Moses ist im Jahre 1602, im Hause des Chajim Cohen b. Jacob — ge- nannt Gel Jekels — 1603 und 1604, bei Abraham b. Schalom 1609, bei Gerson Cohen b. Salomo Popers, der im Jahre 1610 mit Lemberger associert war, 1611 und 1612 bei Löwe b. Moses 1613 gedruckt worden. Alle die genannten, die wenige Jahre und ohne sonderliche Wirksamkeit beschäftigt waren, überdauerte die Officin der Familie Bak, welche mit kurzen Unterbrechungen von 1585 bis 1789, also zwei Jahrhunderte sich erhielt. Gerson Bak lebte in dem ersten Viertel des sechzehnten Jahrhunderts, seine Söhne Jacob und Samuel, um 1550 in Italien. Jacob b. Gerson Bak, zubenannt Wol oder Wal — ein Beiname, der sich seit der Mitte des gedachten Jahr- hunderts bei verschiedenen Familien in und ausser Prag findet, — vermuthlich von dem erstgenannten Jacob b. Gerson ein Enkel, trat im Jahre 1585 in Prag als Drucker auf. Aber gleich Lemberger, der in demselben Jahre angefangen, trat auch er sogleich wieder ab, verliess sogar Prag und ging nach Venedig, woselbst er in der Officin Sanete's im Jahre 1598 das Tana debe Eliahu, und im Frühling 1599 ein Werk des R. Löwe, Oberrabbiners von Prag, druckte. Er kehrte indess bald nachher wieder nach Prag zurück, errichtele daselbst eine Druckerei, kurze Zeit in Verbindung mit Jacob Levi Stabniz, und lieferte Drucke in den Jahren 1605, 1607, 1612, 1613, 1615, starb vor dem Jahre 1620, und hinterliess drei Söhne Joseph, Jehuda, Moses. Die beiden ersteren setzten das Geschäft fort, und ihre Firma »Söhne des seligen Jacob Bak« erscheint in Prager Drucken bis zum Jahr 1660. Indessen herrscht über das Schicksal dieser Druckerei in dem Zeitraum zwischen 1630 und 1656 ein Dunkel; vermuthlich war sie ganz unthätig. In Folge des dreissigjährigen Krieges und des Jesuiten-Regiments, das bereits a. 1629 dem Rabbinat und dem Vorstande von Prag sich durch Gelderpressungen fühlbar gemacht, erlahmte die jüdische Typo- graphie überhaupt in Prag; es giebt gar keine dortige Drucke aus den Jahren 1630 bis 1640, und nur sehr wenige aus den Jahren 1641 bis
932 K HISTORII ŽIDŮ 1513. druckten Buche. Moses Weisswascher b. Katriel, vermuthlich aus der Familie Altschul, den wir in den Jahren 1589 und 1593 in Mantua getroffen, hielt sich seit 1595 wieder in seiner Vaterstadt auf, wird in Drucken von 1595 und 1596 allein genannt; aber 1609 wan er bei Moses b. Bezalel, 1610 bei Gerschom b. Bezalel, 1621 und 1622 bei Lemberger als Setzer beschäftigt. Jekutiel oder Salman Setzer aus Prag, Sohn des erschlagenen David und später in Raudnitz wohn- haft, war im Jahre 1597 Drucker, aber von 1598 bis 1613 Setzer bei den Brüdern Moses und Gerschom. Bei Abraham b. Moses ist im Jahre 1602, im Hause des Chajim Cohen b. Jacob — ge- nannt Gel Jekels — 1603 und 1604, bei Abraham b. Schalom 1609, bei Gerson Cohen b. Salomo Popers, der im Jahre 1610 mit Lemberger associert war, 1611 und 1612 bei Löwe b. Moses 1613 gedruckt worden. Alle die genannten, die wenige Jahre und ohne sonderliche Wirksamkeit beschäftigt waren, überdauerte die Officin der Familie Bak, welche mit kurzen Unterbrechungen von 1585 bis 1789, also zwei Jahrhunderte sich erhielt. Gerson Bak lebte in dem ersten Viertel des sechzehnten Jahrhunderts, seine Söhne Jacob und Samuel, um 1550 in Italien. Jacob b. Gerson Bak, zubenannt Wol oder Wal — ein Beiname, der sich seit der Mitte des gedachten Jahr- hunderts bei verschiedenen Familien in und ausser Prag findet, — vermuthlich von dem erstgenannten Jacob b. Gerson ein Enkel, trat im Jahre 1585 in Prag als Drucker auf. Aber gleich Lemberger, der in demselben Jahre angefangen, trat auch er sogleich wieder ab, verliess sogar Prag und ging nach Venedig, woselbst er in der Officin Sanete's im Jahre 1598 das Tana debe Eliahu, und im Frühling 1599 ein Werk des R. Löwe, Oberrabbiners von Prag, druckte. Er kehrte indess bald nachher wieder nach Prag zurück, errichtele daselbst eine Druckerei, kurze Zeit in Verbindung mit Jacob Levi Stabniz, und lieferte Drucke in den Jahren 1605, 1607, 1612, 1613, 1615, starb vor dem Jahre 1620, und hinterliess drei Söhne Joseph, Jehuda, Moses. Die beiden ersteren setzten das Geschäft fort, und ihre Firma »Söhne des seligen Jacob Bak« erscheint in Prager Drucken bis zum Jahr 1660. Indessen herrscht über das Schicksal dieser Druckerei in dem Zeitraum zwischen 1630 und 1656 ein Dunkel; vermuthlich war sie ganz unthätig. In Folge des dreissigjährigen Krieges und des Jesuiten-Regiments, das bereits a. 1629 dem Rabbinat und dem Vorstande von Prag sich durch Gelderpressungen fühlbar gemacht, erlahmte die jüdische Typo- graphie überhaupt in Prag; es giebt gar keine dortige Drucke aus den Jahren 1630 bis 1640, und nur sehr wenige aus den Jahren 1641 bis
Strana 933
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 933 1655. Jacob und Joseph, Jehuda's Söhne, druckten unter der 1513. Firma »Söhne Jehuda Bak« in den Jahren 1657 und 1660; der Vater, Jehuda b. Jacob Bak — der vor 1678 gestorben, — druckte 1661, 1665, 1668; die Söhne in den Jahren 1674 bis 1696; Joseph b. Jehuda Bak im Jahre 1684, und in Verbindung mit seinem Neffen Moses b. Jacob Bak im Jahre 1686 oc. Zunz, Zur Geschichte u. Literatur. 1845. 1211. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Lomnice 1514. hejtmanu markrabství Moravského, že Přibíkovi Řešanskému, jenž u něho (Lva z R.) v službě byl a v Če- chách bezpráví se dopustil, glejt, aby bezpečen býti mohl, dáti se nemůže. Na Blatné 14. srpna 1514. Službu svú vzkazuji, urozený pane, pane švagře muoj milý! Přál bych vám věrně rád, abyšte se dobře měli a zdrávi byli. Jakož jste mi ráčili psáti, kterak by k vám přijel Přibík Řesanský a vás za klajt prosil, aby bezpečen v té zemi býti mohl, jakož tomu vašemu psanie, kterak on vás, i což se Židuov dotýče, spravil, vyrozuměl sem. I muoj milý pane švagře. Ta věc takto jest sama v sobě, kterak jest u mne to bylo v paměti, že předně [ . . . . on]*) Přibík u mne v službě byl, bylo jest jemu něco pobráno aneb pokradeno, a potom doptal jest se toho něčeho v Praze mezi Židy, že někto to zastavil: i když jest to na mne vznešeno, tehdy což jest se v Židech doptalo, to jest se jemu z mého rozkázánie zase vrátilo; a dále jest se ptáno, aby se mohlo zvěděti, kdo jest to učinil, až k tomu přišlo, že skrze některé Židy anebo Židovky. Jest nejmenovaný jeden, kterýž u téhož Přibíka slu- žebníkem byl, ale že Židé svědkuov na to křesťanuov neměli, to jest se dostatečně k místu vésti nemohlo; ale že by tu co svévolností ži- dovskú podle práva sešlo, toho sem nepoznal, nebo když co křesťan Židuom zastavuje, nevždy při tom jiní křesťané bývají; a tak ktož při čemž nenie, svědči ti] řádně nemuože. Kdežto on pak Přibík dotýče rozsudku, kterýž jest mezi ním a mezi Židy udělán: na tom sem já soudu sám seděl podle úřadu svého, maje při tom některé pány a radu svú; a když bych měl ten rozsudek, kterýž jest mezi nimi učiněn, při sobě, poslal bych vám jeho přípis, ježto byšte poznati ráčili, že jest on mohl po právu jíti a té své vuole kterúž jest začel, před se nebrati; ale jest ten rozsudek při úřadu mém na hradě Pražském. Však abyšte tomu ráčili a mohli dostatečněji vyrozuměti, že on Přibík své vuole v tom užívá, toto vám také ozna- *) Odtrženo.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 933 1655. Jacob und Joseph, Jehuda's Söhne, druckten unter der 1513. Firma »Söhne Jehuda Bak« in den Jahren 1657 und 1660; der Vater, Jehuda b. Jacob Bak — der vor 1678 gestorben, — druckte 1661, 1665, 1668; die Söhne in den Jahren 1674 bis 1696; Joseph b. Jehuda Bak im Jahre 1684, und in Verbindung mit seinem Neffen Moses b. Jacob Bak im Jahre 1686 oc. Zunz, Zur Geschichte u. Literatur. 1845. 1211. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Lomnice 1514. hejtmanu markrabství Moravského, že Přibíkovi Řešanskému, jenž u něho (Lva z R.) v službě byl a v Če- chách bezpráví se dopustil, glejt, aby bezpečen býti mohl, dáti se nemůže. Na Blatné 14. srpna 1514. Službu svú vzkazuji, urozený pane, pane švagře muoj milý! Přál bych vám věrně rád, abyšte se dobře měli a zdrávi byli. Jakož jste mi ráčili psáti, kterak by k vám přijel Přibík Řesanský a vás za klajt prosil, aby bezpečen v té zemi býti mohl, jakož tomu vašemu psanie, kterak on vás, i což se Židuov dotýče, spravil, vyrozuměl sem. I muoj milý pane švagře. Ta věc takto jest sama v sobě, kterak jest u mne to bylo v paměti, že předně [ . . . . on]*) Přibík u mne v službě byl, bylo jest jemu něco pobráno aneb pokradeno, a potom doptal jest se toho něčeho v Praze mezi Židy, že někto to zastavil: i když jest to na mne vznešeno, tehdy což jest se v Židech doptalo, to jest se jemu z mého rozkázánie zase vrátilo; a dále jest se ptáno, aby se mohlo zvěděti, kdo jest to učinil, až k tomu přišlo, že skrze některé Židy anebo Židovky. Jest nejmenovaný jeden, kterýž u téhož Přibíka slu- žebníkem byl, ale že Židé svědkuov na to křesťanuov neměli, to jest se dostatečně k místu vésti nemohlo; ale že by tu co svévolností ži- dovskú podle práva sešlo, toho sem nepoznal, nebo když co křesťan Židuom zastavuje, nevždy při tom jiní křesťané bývají; a tak ktož při čemž nenie, svědči ti] řádně nemuože. Kdežto on pak Přibík dotýče rozsudku, kterýž jest mezi ním a mezi Židy udělán: na tom sem já soudu sám seděl podle úřadu svého, maje při tom některé pány a radu svú; a když bych měl ten rozsudek, kterýž jest mezi nimi učiněn, při sobě, poslal bych vám jeho přípis, ježto byšte poznati ráčili, že jest on mohl po právu jíti a té své vuole kterúž jest začel, před se nebrati; ale jest ten rozsudek při úřadu mém na hradě Pražském. Však abyšte tomu ráčili a mohli dostatečněji vyrozuměti, že on Přibík své vuole v tom užívá, toto vám také ozna- *) Odtrženo.
Strana 934
934 K HISTORII ŽIDŮ 1514. muji: že já chtěje téhož Přibíka v jeho škodě, ač někteří pravie, že jest dosti skrovná, dostatečně nad povinnost opatřiti, dal jsem jemu, což mně náleželo, na nějakém Židu 50 kop míš.; a když jest čas k za- placenie anebo k dánie přišel, tehdy ti, ktož byli za toho Žida slíbili, něco jsú na to peněz u úřadu mého na hradě Pražském položili, a čehož nedoložili, protož jsú také tu na hradě vsazeni, aby byli k tomu do- držáni podle práva a zřízenie tohoto královstvie. Ješto on Přibík měl jest právo, kteréž povinnen jest zachovati, a přes to neměl na ně sa- hati a nad to neodpoviedati; neb ti Židé vždy jsú seděli, až když on odpověděl, tehdy tepruva dáni jsú na rukojmie. Toto také v tomto královstvie za řád jest, že žádný z vobyvate- luov tohoto královstvie odpoviedati nemá žádnému obyvateli mimo řád a právo; neb kto by jináče odpověděl, jsú na to znamenité pokuty. Ale rozumí tomu, že on, i také ktož se jeho přidrží, to sobě lechce váží, že jest Židóm odpověděl, ale já toho tak nenavážím (sic) a to z slušných příčin, nebo ti Židé jsú krále JMti poddaní a poplatníci i také některých z nás; a poněvadž někdo sobě váží kopu platu, když by ji jeden druhému mocí a mimo právo vzal, také poněvadž na Zidech jest několiko set kop platu, nemuože to býti příjemné, když by jeden druhému (sic) neřádně o ně je připraviti chtěl. A jakž jest kolivěk, jemu pro jeho otce a pro jiné jeho přátely, na kteréž sem laskav, toho nepřeji, že jest takovú věc před se vzal; nebo když by on chtěl sobě to právě rozvážiti, měl by čeho pykati a o to se starati, aby taková věc, co jest v tom podle práva a več jest všel, nebyla rozhlašována, jakož ještě pokudž sem slušně mohl, to sem zdržoval, zda-li by on sobě srozuměti chtěl a toho přestati, z čehož by jemu nepoctivost rozmnožiti se mohla. A protož, i také aby známo bylo, že jest se jemu v tomto krá- lovstvie žádné ukrácenie nestalo, jestliže by chtěl on Přibík pokojně se chovati až do sv. Havla anebo do sv. Martina, tehdy, pane švagře muoj milý, chtěl bych k tomu vésti, aby to v slušném miestě, což se Židuov dotýče, mohlo býti slyšáno a toho všeho pováženo, pokudž jest za spravedlivé; pak-li by on chtěl své vuole vždy před se užívati, tehdy ráčiete to dobře znáti, poněvadž jsú ti Židé JMti krále, pána našeho, poddaní, kterýmž on odpověděl, kterak by jemu slušelo klajty anebo nic dávati. A kteréž jest Židy zmordoval anebo zbil, mám toho zprávu, že jest jeden z těch Židuov páně kancléřuov Žid zabit, a jiní že jsú Židé z Kolína, kterých se ta věc nic nedotýče; však nenie div, ktož neřádně co začne, že v tom také neřádně i činie, ač mimo právo neměl by na jedny ani na druhé sahati.
934 K HISTORII ŽIDŮ 1514. muji: že já chtěje téhož Přibíka v jeho škodě, ač někteří pravie, že jest dosti skrovná, dostatečně nad povinnost opatřiti, dal jsem jemu, což mně náleželo, na nějakém Židu 50 kop míš.; a když jest čas k za- placenie anebo k dánie přišel, tehdy ti, ktož byli za toho Žida slíbili, něco jsú na to peněz u úřadu mého na hradě Pražském položili, a čehož nedoložili, protož jsú také tu na hradě vsazeni, aby byli k tomu do- držáni podle práva a zřízenie tohoto královstvie. Ješto on Přibík měl jest právo, kteréž povinnen jest zachovati, a přes to neměl na ně sa- hati a nad to neodpoviedati; neb ti Židé vždy jsú seděli, až když on odpověděl, tehdy tepruva dáni jsú na rukojmie. Toto také v tomto královstvie za řád jest, že žádný z vobyvate- luov tohoto královstvie odpoviedati nemá žádnému obyvateli mimo řád a právo; neb kto by jináče odpověděl, jsú na to znamenité pokuty. Ale rozumí tomu, že on, i také ktož se jeho přidrží, to sobě lechce váží, že jest Židóm odpověděl, ale já toho tak nenavážím (sic) a to z slušných příčin, nebo ti Židé jsú krále JMti poddaní a poplatníci i také některých z nás; a poněvadž někdo sobě váží kopu platu, když by ji jeden druhému mocí a mimo právo vzal, také poněvadž na Zidech jest několiko set kop platu, nemuože to býti příjemné, když by jeden druhému (sic) neřádně o ně je připraviti chtěl. A jakž jest kolivěk, jemu pro jeho otce a pro jiné jeho přátely, na kteréž sem laskav, toho nepřeji, že jest takovú věc před se vzal; nebo když by on chtěl sobě to právě rozvážiti, měl by čeho pykati a o to se starati, aby taková věc, co jest v tom podle práva a več jest všel, nebyla rozhlašována, jakož ještě pokudž sem slušně mohl, to sem zdržoval, zda-li by on sobě srozuměti chtěl a toho přestati, z čehož by jemu nepoctivost rozmnožiti se mohla. A protož, i také aby známo bylo, že jest se jemu v tomto krá- lovstvie žádné ukrácenie nestalo, jestliže by chtěl on Přibík pokojně se chovati až do sv. Havla anebo do sv. Martina, tehdy, pane švagře muoj milý, chtěl bych k tomu vésti, aby to v slušném miestě, což se Židuov dotýče, mohlo býti slyšáno a toho všeho pováženo, pokudž jest za spravedlivé; pak-li by on chtěl své vuole vždy před se užívati, tehdy ráčiete to dobře znáti, poněvadž jsú ti Židé JMti krále, pána našeho, poddaní, kterýmž on odpověděl, kterak by jemu slušelo klajty anebo nic dávati. A kteréž jest Židy zmordoval anebo zbil, mám toho zprávu, že jest jeden z těch Židuov páně kancléřuov Žid zabit, a jiní že jsú Židé z Kolína, kterých se ta věc nic nedotýče; však nenie div, ktož neřádně co začne, že v tom také neřádně i činie, ač mimo právo neměl by na jedny ani na druhé sahati.
Strana 935
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 935 Také, pane švagře muoj milý, i toto jest mi praveno, že jest on 1514. těm Židóm, kteréž mordoval, za svú škodu dosti anebo spieše nad to vajše vzal. Dán na Blatné v pondělí u vigilji slavného hodu blahosla- vené panny Marie na nebesa vzetie léta etc. XIIIIo. Urozenému pánu, panu Janovi z Lomnice a na Meziříčí, hajtmanu margrabstvie Moravského, panu švagru mému milému. Archiv český VII. 47. 1212. Zdeněk Lev z Rožmitála písaři svému na 1514. hradě Pražském, Václavu Trčkovi z Vitence, v pří- čině dvou listů královských o Židech. Na Blatné 1514, 18. srpna ... Což se dotýče listuov dvou krále JMti, kteréž ráčil psáti na sněm o Židy: jistěť mají při dskách býti, a za to mám, že o tom vie Zachař neb Johanes páně písařuov, a mně jest potřebie toho jmieti přiepisy, i také aby se ti listové chovali; než Munka poslal jest mi toho kniežete dvou listuov přiepisy; a což se dotýče toho vejpisu z kněh, kterak sem králi JMti právo na Kolíně zapsal, rád bych to brzo měl, jakž jsem prvé o to psal, aby s panem Václavem o to mluvil. Dán ut supra. Václavu Trčkovi z Vitence, písaři mému na hradě Pražském. Archiv český VII. 59. 1213. Zdeněk Lev z Rožmitála oznamuje, že bratří 1514. Jan a Bernart z Waldsteina dali mu list královský na Žida Zalmana z Teplice. Na Blatné 1514, 22. srpna. Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné oc. najvyšší purkrabie Pražský. Oznamuji tiemto listem všem, že k žádosti mé urození páni, pan Jan a pan Bernart, bratří z Waldštajna a na Krupce, propustili jsú Žida Zalmana z Teplice i s čeledí a s statkem jeho; a který jsú měli list od krále JMti, pána našeho milostivého, ježto svědčí někdy urozenému pánu, panu Albrechtovi z Kolovrat oc, toho času najvyššiemu kancléři královstvie Českého, na téhož žida Zalmana, mně jsú jej dali, ačkolivěk on Žid také jest jmenovaným pánóm počtu dal. Toho na svědomie dal sem sekryt svój přitisknúti k tomuto listu, kterýž dán na Blatné v úterý před hodem sv. Bartoloměje, apoštola božieho, léta MV XIIII°. Archiv český VII. 81. 1214. Zdeněk Lev z Rožmitála Janu Levovi z Bro- 1514. zánek, purkrabímu na Kolíně, v příčině uručení Žida. Na Blatné 1514, 22. srpna.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 935 Také, pane švagře muoj milý, i toto jest mi praveno, že jest on 1514. těm Židóm, kteréž mordoval, za svú škodu dosti anebo spieše nad to vajše vzal. Dán na Blatné v pondělí u vigilji slavného hodu blahosla- vené panny Marie na nebesa vzetie léta etc. XIIIIo. Urozenému pánu, panu Janovi z Lomnice a na Meziříčí, hajtmanu margrabstvie Moravského, panu švagru mému milému. Archiv český VII. 47. 1212. Zdeněk Lev z Rožmitála písaři svému na 1514. hradě Pražském, Václavu Trčkovi z Vitence, v pří- čině dvou listů královských o Židech. Na Blatné 1514, 18. srpna ... Což se dotýče listuov dvou krále JMti, kteréž ráčil psáti na sněm o Židy: jistěť mají při dskách býti, a za to mám, že o tom vie Zachař neb Johanes páně písařuov, a mně jest potřebie toho jmieti přiepisy, i také aby se ti listové chovali; než Munka poslal jest mi toho kniežete dvou listuov přiepisy; a což se dotýče toho vejpisu z kněh, kterak sem králi JMti právo na Kolíně zapsal, rád bych to brzo měl, jakž jsem prvé o to psal, aby s panem Václavem o to mluvil. Dán ut supra. Václavu Trčkovi z Vitence, písaři mému na hradě Pražském. Archiv český VII. 59. 1213. Zdeněk Lev z Rožmitála oznamuje, že bratří 1514. Jan a Bernart z Waldsteina dali mu list královský na Žida Zalmana z Teplice. Na Blatné 1514, 22. srpna. Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné oc. najvyšší purkrabie Pražský. Oznamuji tiemto listem všem, že k žádosti mé urození páni, pan Jan a pan Bernart, bratří z Waldštajna a na Krupce, propustili jsú Žida Zalmana z Teplice i s čeledí a s statkem jeho; a který jsú měli list od krále JMti, pána našeho milostivého, ježto svědčí někdy urozenému pánu, panu Albrechtovi z Kolovrat oc, toho času najvyššiemu kancléři královstvie Českého, na téhož žida Zalmana, mně jsú jej dali, ačkolivěk on Žid také jest jmenovaným pánóm počtu dal. Toho na svědomie dal sem sekryt svój přitisknúti k tomuto listu, kterýž dán na Blatné v úterý před hodem sv. Bartoloměje, apoštola božieho, léta MV XIIII°. Archiv český VII. 81. 1214. Zdeněk Lev z Rožmitála Janu Levovi z Bro- 1514. zánek, purkrabímu na Kolíně, v příčině uručení Žida. Na Blatné 1514, 22. srpna.
Strana 936
936 K HISTORII ŽIDŮ Službu svú vzkazuji, urozený přieteli milý! Věz, že jsú na mne vznesli Židé starší Pražští, kterak by major Žid Ryšlavý jim nějaký slib vysoký učinil, a toho že jest nezdržel, a že oni Židé skrze to ke škodám přicházejí: protož poroučímť a žádám, že jeho dáš hned pod 100 kop gr. č. uručiti, aby těm Židóm Pražským práv byl a svému slibu dosti učinil; neb ač jestliže by ta věc kterak obmeškána byla, tehdy na všech Židech Kolínských chtěli by Židé Pražští svých škod postíhati. Dán na Blatné v outerý před hodem slavným sv. Bartoloměje, apoštola božieho, léta oc. XIIII. Urozenému vladyce Janu Levovi z Brozánek, purkrabímu na Kolíně, přieteli milému. Archiv český VII. 80. 1514. 1514. 1215. Král Vladislav stvrzuje smlouvu knížetem Bartolomějem s Židy Pražskými učiněnou, že roční plat komorní si budou moci srážeti až do vyplnění 1000 kop gr. č., kteréž byli na potřeby královské za- půjčili. Na Budíně 1514, 14. listopadu. My Vladislav oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož osvícený Bar- toloměj v Slezi kníže Minstrberské, ujec náš věrný milý, z rozkázání a z vlastního poručení našeho s Židy Pražskými a s jinými Židy udělal jest smlúvu, takže jsou Židé k potřebě naší jistú sumu sebrali a tu že sobě zase oni Židé z té sumy, kterúž nám do komory naší platí, vzíti a vybrati mají: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách nahoře dotčenou smlúvu tvrdíme, chtíce tomu, aby oni Židé tu sumu, kterúž jsú k potřebě naší sebrali a dali, zase sobě z té sumy, kterúž každý rok do komory naší platí, bráti mohli a moc měli až do vyplnění té sumy, totiž tisíc kop grošuov českých a žádnému nemají a nebudú povinni těch sum dávati a pla- titi, leč prvé to sobě vyberú podle té smlúvy s nahoře psaným kní- žetem učiněné, co jsú dali a ještě dáti mají. Tomu na svědomí pečeť naší královskú k listu tomuto rozkázali jsme přivěsiti. Dán na Budíně ten úterý po svatém Brikcím léta božího tisícího pětistého čtrnáctého, království našich Uherského pětmecítmého a Českého čtyřicátého čtvr- tého. Ad relacionem magistri domini Wilhelmi Kostka de Postupic et in Lithomyssl. Orig. v státn. arch. ve Vratislavi. 1516. 1216. Zdeněk Lev z Rožmitála Židům Pražským, aby se s Židem Munkou srovnali. V Městci, 1516, 10. ledna.
936 K HISTORII ŽIDŮ Službu svú vzkazuji, urozený přieteli milý! Věz, že jsú na mne vznesli Židé starší Pražští, kterak by major Žid Ryšlavý jim nějaký slib vysoký učinil, a toho že jest nezdržel, a že oni Židé skrze to ke škodám přicházejí: protož poroučímť a žádám, že jeho dáš hned pod 100 kop gr. č. uručiti, aby těm Židóm Pražským práv byl a svému slibu dosti učinil; neb ač jestliže by ta věc kterak obmeškána byla, tehdy na všech Židech Kolínských chtěli by Židé Pražští svých škod postíhati. Dán na Blatné v outerý před hodem slavným sv. Bartoloměje, apoštola božieho, léta oc. XIIII. Urozenému vladyce Janu Levovi z Brozánek, purkrabímu na Kolíně, přieteli milému. Archiv český VII. 80. 1514. 1514. 1215. Král Vladislav stvrzuje smlouvu knížetem Bartolomějem s Židy Pražskými učiněnou, že roční plat komorní si budou moci srážeti až do vyplnění 1000 kop gr. č., kteréž byli na potřeby královské za- půjčili. Na Budíně 1514, 14. listopadu. My Vladislav oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož osvícený Bar- toloměj v Slezi kníže Minstrberské, ujec náš věrný milý, z rozkázání a z vlastního poručení našeho s Židy Pražskými a s jinými Židy udělal jest smlúvu, takže jsou Židé k potřebě naší jistú sumu sebrali a tu že sobě zase oni Židé z té sumy, kterúž nám do komory naší platí, vzíti a vybrati mají: protož s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách nahoře dotčenou smlúvu tvrdíme, chtíce tomu, aby oni Židé tu sumu, kterúž jsú k potřebě naší sebrali a dali, zase sobě z té sumy, kterúž každý rok do komory naší platí, bráti mohli a moc měli až do vyplnění té sumy, totiž tisíc kop grošuov českých a žádnému nemají a nebudú povinni těch sum dávati a pla- titi, leč prvé to sobě vyberú podle té smlúvy s nahoře psaným kní- žetem učiněné, co jsú dali a ještě dáti mají. Tomu na svědomí pečeť naší královskú k listu tomuto rozkázali jsme přivěsiti. Dán na Budíně ten úterý po svatém Brikcím léta božího tisícího pětistého čtrnáctého, království našich Uherského pětmecítmého a Českého čtyřicátého čtvr- tého. Ad relacionem magistri domini Wilhelmi Kostka de Postupic et in Lithomyssl. Orig. v státn. arch. ve Vratislavi. 1516. 1216. Zdeněk Lev z Rožmitála Židům Pražským, aby se s Židem Munkou srovnali. V Městci, 1516, 10. ledna.
Strana 937
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 937 Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné, najvyšší purkrabie Pražský. 1516. Opatrní Židé! Jakož mezi vámi s Munkú Židem byl jest v něčem roz- diel anebo nesnáz o počet, než potom jest k tomu přišlo, že jste o to s vobú stran na některých Židech přestali: i jestliže ještě ta věc konce nemá, tehdy tomu konečně chci, abyšte to na místě postavili, nemuože-li prvé býti, ale konečně v témždni. Pak-li by se toho nestalo již bez dalšieho prodlévánie, chtěl bych v tom jmenovaného Munku opatřiti; nebo bych to znal, že jemu zúmysla bez hodné příčiny nechcete od sebe dobrovolně spravedlivého učiniti, ani také na tom přestati, což vám od něho náleží, slušně toho počtu srovnánie přijíti. Dán v Městci, ve čtvrtek před slavným ochtábem božieho křtěnie léta oc XVI°. Opatrným Židóm všem v Praze obývajíciem oc. Arch. český. VII. 124. 1217. Platy Židův k obci městské v Litoměřicích. 1516. 1516. Šos židovský léta 1516 a tak i jiných všech napřed psaných vsí oc. Slava (jest přeškrtnuto), Škola, Majer XI grošů dedit, Jakubova XI grošů IIII denáry dedit, Isrdrahel XI grošů dedit, dedit Zalman, dedit Lysý Duobra XI grošů, dedit Abraham Eliáš, Eliaš Nason XII grošů IIII denáry dedit, Isaak starší XI grošů dedit, Eše starý Šmohl XIII grošů dedit, Elij, Suma z Dubiny, z Voldánu, z Rybák, z Mlékovid a od Židuov XII kop CII grošů VI denárů. 1218. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1517. Pražského mezi Esterou židovkou a Gersonem o domek. 19. ledna 1517. V té při mezi Esterú Židovkú s jedné a Gersonem jinak Heř- manem Židem z strany druhé; kdež ona Estera jeho vinila z toho, že jest bez vědomí jejího a všeho povolení nebožtíka Achmana její muže uvedl ji podvodně v to, že jest jemu domek zapsala proti právu a spra- vedlivosti její, že ona věno na tom domu i na všem statku jeho Nach- manovém má 400 kop, a poněvadž jí to vyplaceno není, že jest muž
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 937 Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné, najvyšší purkrabie Pražský. 1516. Opatrní Židé! Jakož mezi vámi s Munkú Židem byl jest v něčem roz- diel anebo nesnáz o počet, než potom jest k tomu přišlo, že jste o to s vobú stran na některých Židech přestali: i jestliže ještě ta věc konce nemá, tehdy tomu konečně chci, abyšte to na místě postavili, nemuože-li prvé býti, ale konečně v témždni. Pak-li by se toho nestalo již bez dalšieho prodlévánie, chtěl bych v tom jmenovaného Munku opatřiti; nebo bych to znal, že jemu zúmysla bez hodné příčiny nechcete od sebe dobrovolně spravedlivého učiniti, ani také na tom přestati, což vám od něho náleží, slušně toho počtu srovnánie přijíti. Dán v Městci, ve čtvrtek před slavným ochtábem božieho křtěnie léta oc XVI°. Opatrným Židóm všem v Praze obývajíciem oc. Arch. český. VII. 124. 1217. Platy Židův k obci městské v Litoměřicích. 1516. 1516. Šos židovský léta 1516 a tak i jiných všech napřed psaných vsí oc. Slava (jest přeškrtnuto), Škola, Majer XI grošů dedit, Jakubova XI grošů IIII denáry dedit, Isrdrahel XI grošů dedit, dedit Zalman, dedit Lysý Duobra XI grošů, dedit Abraham Eliáš, Eliaš Nason XII grošů IIII denáry dedit, Isaak starší XI grošů dedit, Eše starý Šmohl XIII grošů dedit, Elij, Suma z Dubiny, z Voldánu, z Rybák, z Mlékovid a od Židuov XII kop CII grošů VI denárů. 1218. Rozsudek purkmistra a rady Starého města 1517. Pražského mezi Esterou židovkou a Gersonem o domek. 19. ledna 1517. V té při mezi Esterú Židovkú s jedné a Gersonem jinak Heř- manem Židem z strany druhé; kdež ona Estera jeho vinila z toho, že jest bez vědomí jejího a všeho povolení nebožtíka Achmana její muže uvedl ji podvodně v to, že jest jemu domek zapsala proti právu a spra- vedlivosti její, že ona věno na tom domu i na všem statku jeho Nach- manovém má 400 kop, a poněvadž jí to vyplaceno není, že jest muž
Strana 938
938 K HISTORII ŽIDŮ 1517. její té závady proti spravedlivosti její učiniti nemohl, než chce-li jí on věno splatiti, že toho domku jemu příti chce. Proti tomu Gerson Heřman mluvil, že jest s nebotížkem Achma- nem učinil smlouvu a že jeho do smrti chovati měl a on jemu za to ten domek zapsal a že jest té smlouvě dosti učinil a jeho dochoval, prose, aby přitom zuostaven byl a podle zápisu aby zachován byl. Zase k tomu Estera mluvila, že on proti právu jich židovskému toho jest přijíti nemohl, a že sou o to soud starší mistři učinili a na to pokázala týchž mistruov rozsudek i svědomí, co je nebožtík Nachman na smrtedlné posteli oznamoval. Zase k tomu Heřman pověděl, že zápisuov knih právu židovskému přesuzovati nesluší, a tak že mu ten rozsudek ke škodě není. Prose aby páni jeho přitom, co je smluvil s nebožtíkem Nachmanem zuosta- viti ráčili. Tu pan purgmistr a páni slyšíc žaloby, odpor a svědomí a podle práva takovú věc s pilností vážíce a učinivše na jich židovském Mistru a starších dotázání, co oni v takové věci při každém za právo a za zvyklost drží vuobec v jich pokolení, takto o tom nalézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž v jich řádu židovském to se za právo drží a k sobě se vespolek tak zachovávají, že každé židovce panně ob- věnuje se 400 kop a to věno před dětmi drží na všem statku muže svého, doniž by jí dáno a zaplaceno nebylo, že muž její žádné závady nemuož na tom činiti bez vůle a vědomí jejího. A poněvadž Gerson k tomu statečku jest přikročil a domek od nebožtíka muže jejího k sobě přijal bez vědomí a vůle její, že jest toho proti věnu jejímu podle práva jich učiniti nemohl, i z té příčiny dává se jí Esteře v tom za právo, že ona k tomu domku právo a spravedlivost má podle zá- vady věna svého. A protož on Gerson jí jeho aby stoupil konečně ve dvú nedělech od dnes pořád zběhlých. Než chce-li jí věno její on splatiti, to můž učiniti a splatí-li jí, tehdá tepruov ten domek bude moci spra vedlivě držeti. Stalo se v radě léta MVe XVII°. f. 2 in crastino Prisce za purgmistra pana Jana z Wrathu. Arch. Prahy. Rkp. 1128. f. 1. 1517. 1517. 1219. O pobrání některých věcí při ohni v Židech. V té při mezi Davidem Vokatým, Zalmanem, Majerem, Levovym synem, Židy a Dubrú Židovkú z jedné a paní Kateřiny Pytlíkové lidmi obstavenými z strany druhé, kdež sú je ty lidi vinili Židé z toho, když jest voheň zšel v Židech, že oni Židé s svými věcmi jsú se stěhovali s čím mohli, a že ti sedláci je bili a jim brali, a z toho vzatku že sou
938 K HISTORII ŽIDŮ 1517. její té závady proti spravedlivosti její učiniti nemohl, než chce-li jí on věno splatiti, že toho domku jemu příti chce. Proti tomu Gerson Heřman mluvil, že jest s nebotížkem Achma- nem učinil smlouvu a že jeho do smrti chovati měl a on jemu za to ten domek zapsal a že jest té smlouvě dosti učinil a jeho dochoval, prose, aby přitom zuostaven byl a podle zápisu aby zachován byl. Zase k tomu Estera mluvila, že on proti právu jich židovskému toho jest přijíti nemohl, a že sou o to soud starší mistři učinili a na to pokázala týchž mistruov rozsudek i svědomí, co je nebožtík Nachman na smrtedlné posteli oznamoval. Zase k tomu Heřman pověděl, že zápisuov knih právu židovskému přesuzovati nesluší, a tak že mu ten rozsudek ke škodě není. Prose aby páni jeho přitom, co je smluvil s nebožtíkem Nachmanem zuosta- viti ráčili. Tu pan purgmistr a páni slyšíc žaloby, odpor a svědomí a podle práva takovú věc s pilností vážíce a učinivše na jich židovském Mistru a starších dotázání, co oni v takové věci při každém za právo a za zvyklost drží vuobec v jich pokolení, takto o tom nalézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž v jich řádu židovském to se za právo drží a k sobě se vespolek tak zachovávají, že každé židovce panně ob- věnuje se 400 kop a to věno před dětmi drží na všem statku muže svého, doniž by jí dáno a zaplaceno nebylo, že muž její žádné závady nemuož na tom činiti bez vůle a vědomí jejího. A poněvadž Gerson k tomu statečku jest přikročil a domek od nebožtíka muže jejího k sobě přijal bez vědomí a vůle její, že jest toho proti věnu jejímu podle práva jich učiniti nemohl, i z té příčiny dává se jí Esteře v tom za právo, že ona k tomu domku právo a spravedlivost má podle zá- vady věna svého. A protož on Gerson jí jeho aby stoupil konečně ve dvú nedělech od dnes pořád zběhlých. Než chce-li jí věno její on splatiti, to můž učiniti a splatí-li jí, tehdá tepruov ten domek bude moci spra vedlivě držeti. Stalo se v radě léta MVe XVII°. f. 2 in crastino Prisce za purgmistra pana Jana z Wrathu. Arch. Prahy. Rkp. 1128. f. 1. 1517. 1517. 1219. O pobrání některých věcí při ohni v Židech. V té při mezi Davidem Vokatým, Zalmanem, Majerem, Levovym synem, Židy a Dubrú Židovkú z jedné a paní Kateřiny Pytlíkové lidmi obstavenými z strany druhé, kdež sú je ty lidi vinili Židé z toho, když jest voheň zšel v Židech, že oni Židé s svými věcmi jsú se stěhovali s čím mohli, a že ti sedláci je bili a jim brali, a z toho vzatku že sou
Strana 939
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 939 jim šrotéři těm sedlákuom něco odjali, kdež pak jiných věcí některých 1517. sou ještě jim nevrátili, jakožto kožichu modrého liščího nějakého, prosíc v tom pana purgmistra a pánuov za opatření. Proti tomu od lidí paní Kateřininých jest mluveno, že tito Židé viní lidi paní, že by jim vzatek vzali při tom vohni, když jest v Židech hořelo, a že paní má lidí drahně netoliko tyto a poněvadž žádného nejmenují, kdo by jim tu škodu učinil, že jim tito lidé povinni nic nejsú. Zase k tomu Židé mluvili, by oni po jich meních se ptali. Arch. m. Prahy. Č. 1148 fol. F 10. 1220. Zpráva o dvou Židech, kteří chtěli kostel 1519. sv. Štěpána v Praze vyloupiti. 25. dubna 1519. Léta téhož 1519 v pondělí velikonoční lapili 2 Židy při kostele sv. Štěpána v Novém městě Pražském a hned je toho dne dali trápiti: i poznali se, že chtěli ten kostel sv. Štěpána otevříti a pobrati, což by mohli. A nalezli u nich mnoho falešných a velmi misterných klíčův a pilník a jakousi sklenici a chodili v Praze časem v čepcích velmi ozdobně a někdy v dlúhých sukních kněžských, a časem bývali v ko- stelech i na procesích a byli v veliký pátek v Týnském kostele i u sv. Mikuláše na pašiji i na kázání. Jeden byl z Bydžova, druhý z Kolína. Potom ve středu den sv. Gotharda oba jsú oběšeni na šibenici. Kronika česká od Hájka. 470. 1221. Daň židovská vyměřená na sněmu království 1522. Českého dne 2. května 1522. Item. Všickni Židé ve všem královstvie v Praze, v městech, v měs- tečkách i po vesnicích, kteří vosedlí sú, každému aby byl statek vy- hledán po způsobu nahoře psaném a těmi osobami, aby dali ze všeho jmění svého z každé kopy grošů 2 groše české. Item, podruzi Židé aby dali z svého jmění z jedné kopy grošuo českých jeden groš český. Tisk v knih. Lobkovické v Praze. 22 1222. Purkmistr a rada Starého města Pražského 1524. urovnávají spor mezi Židy Pražskými o neodvedenou daň. 19. října 1524. Zalman Munka kdež jest vinil starší Židy, že sú zaseděli daň, kerú platí panu purkrabovi a panu Tunklovi. V té při mezi Zalmanem Munkú z jedné a Samuelem z Staré školy a Zalmanem Vokatým na místě jiných starších i vší obce židov-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 939 jim šrotéři těm sedlákuom něco odjali, kdež pak jiných věcí některých 1517. sou ještě jim nevrátili, jakožto kožichu modrého liščího nějakého, prosíc v tom pana purgmistra a pánuov za opatření. Proti tomu od lidí paní Kateřininých jest mluveno, že tito Židé viní lidi paní, že by jim vzatek vzali při tom vohni, když jest v Židech hořelo, a že paní má lidí drahně netoliko tyto a poněvadž žádného nejmenují, kdo by jim tu škodu učinil, že jim tito lidé povinni nic nejsú. Zase k tomu Židé mluvili, by oni po jich meních se ptali. Arch. m. Prahy. Č. 1148 fol. F 10. 1220. Zpráva o dvou Židech, kteří chtěli kostel 1519. sv. Štěpána v Praze vyloupiti. 25. dubna 1519. Léta téhož 1519 v pondělí velikonoční lapili 2 Židy při kostele sv. Štěpána v Novém městě Pražském a hned je toho dne dali trápiti: i poznali se, že chtěli ten kostel sv. Štěpána otevříti a pobrati, což by mohli. A nalezli u nich mnoho falešných a velmi misterných klíčův a pilník a jakousi sklenici a chodili v Praze časem v čepcích velmi ozdobně a někdy v dlúhých sukních kněžských, a časem bývali v ko- stelech i na procesích a byli v veliký pátek v Týnském kostele i u sv. Mikuláše na pašiji i na kázání. Jeden byl z Bydžova, druhý z Kolína. Potom ve středu den sv. Gotharda oba jsú oběšeni na šibenici. Kronika česká od Hájka. 470. 1221. Daň židovská vyměřená na sněmu království 1522. Českého dne 2. května 1522. Item. Všickni Židé ve všem královstvie v Praze, v městech, v měs- tečkách i po vesnicích, kteří vosedlí sú, každému aby byl statek vy- hledán po způsobu nahoře psaném a těmi osobami, aby dali ze všeho jmění svého z každé kopy grošů 2 groše české. Item, podruzi Židé aby dali z svého jmění z jedné kopy grošuo českých jeden groš český. Tisk v knih. Lobkovické v Praze. 22 1222. Purkmistr a rada Starého města Pražského 1524. urovnávají spor mezi Židy Pražskými o neodvedenou daň. 19. října 1524. Zalman Munka kdež jest vinil starší Židy, že sú zaseděli daň, kerú platí panu purkrabovi a panu Tunklovi. V té při mezi Zalmanem Munkú z jedné a Samuelem z Staré školy a Zalmanem Vokatým na místě jiných starších i vší obce židov-
Strana 940
940 K HISTORII ŽIDŮ 1524 ské z strany druhé, kdež jest je vinil z toho: že jsú zaseděli pět a pa- desáte kop gr. č. panu Zdenkovi Lvovi z Rožmitála a panu Jindřichovi Tunklovi z Brnička úroku, a potom o to smlouvu s ním učinili s Zal- manem a toho smlouvci byli pan Vojtěch z Pernštejna a pan Opl z Fictum, a že jest na takovú smlouvu pánů listy panu Jindřichovi Tunklovi vrátil, a Samuel mluvil, abych to učinil a že je tak učinil, žádaje v tom za opatření. A na to ukázal svědomí týchž pánuov smlouvcí i listy páně Lvuov a páně Tunkluov. Proti tomu Zalman Vokatý s Samuelem odpíraje pravili: že sú oni před některými lety byli povoláni ku pánu z Pernštejna a stáli tam tak dlúho že jest bylo dvě hodině na noc a tu sou vystúpili pán z Pernštejna a pan Opl a řeč k nám učinili, že by nás smlúvati chtěli a my sme tomu odepřeli; a páni nám řekli: poněvadž jest již pozdní čas nyní jděte domuov, a víc že sme nebyli obsíláni. Aby jaká smlouva byla a proč, toho nepoví, odkad jest to vzniklo a sami dali o tom zprávu, kterak ta věc zašla jest od dobré paměti kněze Bartholoměje, když s lidem do Uher táhl, toho dokládajíc, že jest Samuel se zachoval jako dobrý Žid a Munka že jest starším byl a vajražky sobě činil za sbírky i za jiné věci a toho aby nevyrazil sobě, jest nepodobná věc, a takové jeho svědomí že podle práva není, jedno že jest otevřené a druhé bez závazku, též v tom za spravedlivé prosíc opatření. Tu pan purgmistr a páni, slyšíc žalobu, odpor a listuov pilně po- váživše, kterýchž Zalman Munka podal, takto o tom nalézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž Židé tomu neodpírají, aby pro takovú věc před pánem z Pernštejna a před panem Oplem nebyli; než to praví, že by tu smlouvy žádné neměli, a toho ničímž sú neodvedli a jeho Zalmanoví Munkoví svědkové, pán z Pernštejna a pán Opl, v svém svědomí to dokládají, že je Samuel starý pověděl od nich ode všech starších jiných, nechť jedné Munka ten list vydá, že se s ním o tu summu srovnati chceme na místě vší obce a dáti: i poněvadž sú se před těmi pány svolili podle toho svědomí, jakož list páně Tunkluov na to pokázal a na ta slova list na pět a L s. gr. pr. vrátil panu Tunklovi, z té příčiny dává se Zalmanovi Munkovi za právo, tak že on Samuel s staršími i s obcí židovskú povinni jsou tomu dosti učiniti a s ním se o to umluviti a to od dnes do dvú nedělí pořad zběhlých. Než kdež jsou toho dotkli, že by on měl za sebou snad vajražky nějaké zanechati na sbírkach židovských, chtí-li ho z čeho viniti, že se jim právo ne- zavírá. Actum in consilio MV XXIIII fer II post Dionisii. Archiv m. Prahy. Č. 1129. fol. 390.
940 K HISTORII ŽIDŮ 1524 ské z strany druhé, kdež jest je vinil z toho: že jsú zaseděli pět a pa- desáte kop gr. č. panu Zdenkovi Lvovi z Rožmitála a panu Jindřichovi Tunklovi z Brnička úroku, a potom o to smlouvu s ním učinili s Zal- manem a toho smlouvci byli pan Vojtěch z Pernštejna a pan Opl z Fictum, a že jest na takovú smlouvu pánů listy panu Jindřichovi Tunklovi vrátil, a Samuel mluvil, abych to učinil a že je tak učinil, žádaje v tom za opatření. A na to ukázal svědomí týchž pánuov smlouvcí i listy páně Lvuov a páně Tunkluov. Proti tomu Zalman Vokatý s Samuelem odpíraje pravili: že sú oni před některými lety byli povoláni ku pánu z Pernštejna a stáli tam tak dlúho že jest bylo dvě hodině na noc a tu sou vystúpili pán z Pernštejna a pan Opl a řeč k nám učinili, že by nás smlúvati chtěli a my sme tomu odepřeli; a páni nám řekli: poněvadž jest již pozdní čas nyní jděte domuov, a víc že sme nebyli obsíláni. Aby jaká smlouva byla a proč, toho nepoví, odkad jest to vzniklo a sami dali o tom zprávu, kterak ta věc zašla jest od dobré paměti kněze Bartholoměje, když s lidem do Uher táhl, toho dokládajíc, že jest Samuel se zachoval jako dobrý Žid a Munka že jest starším byl a vajražky sobě činil za sbírky i za jiné věci a toho aby nevyrazil sobě, jest nepodobná věc, a takové jeho svědomí že podle práva není, jedno že jest otevřené a druhé bez závazku, též v tom za spravedlivé prosíc opatření. Tu pan purgmistr a páni, slyšíc žalobu, odpor a listuov pilně po- váživše, kterýchž Zalman Munka podal, takto o tom nalézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž Židé tomu neodpírají, aby pro takovú věc před pánem z Pernštejna a před panem Oplem nebyli; než to praví, že by tu smlouvy žádné neměli, a toho ničímž sú neodvedli a jeho Zalmanoví Munkoví svědkové, pán z Pernštejna a pán Opl, v svém svědomí to dokládají, že je Samuel starý pověděl od nich ode všech starších jiných, nechť jedné Munka ten list vydá, že se s ním o tu summu srovnati chceme na místě vší obce a dáti: i poněvadž sú se před těmi pány svolili podle toho svědomí, jakož list páně Tunkluov na to pokázal a na ta slova list na pět a L s. gr. pr. vrátil panu Tunklovi, z té příčiny dává se Zalmanovi Munkovi za právo, tak že on Samuel s staršími i s obcí židovskú povinni jsou tomu dosti učiniti a s ním se o to umluviti a to od dnes do dvú nedělí pořad zběhlých. Než kdež jsou toho dotkli, že by on měl za sebou snad vajražky nějaké zanechati na sbírkach židovských, chtí-li ho z čeho viniti, že se jim právo ne- zavírá. Actum in consilio MV XXIIII fer II post Dionisii. Archiv m. Prahy. Č. 1129. fol. 390.
Strana 941
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 941 1223. Chadim Žid svědčí, že Mendl, u něhož byl 1525. v podruží, ho okradl. 6. dubna 1525. Chadim Žid učiniv přísahu podle práva i svědčie: Byl sem u Mendle Žida rok v podruží, a byl tehdáž také v podruží u něho Majer Žid bratr Haleřuov s synem svým ženatým, a což sem já jediné tu na svém stole zanechal, to mi se hned ztratilo a já nevěděl na ten čas, kdo mi to béře. Pak jednú ztratil mi se kabát a ženě mé rouška i také sem klíčuov od komory zapomněl, a hned mi se kams děly. Až sem potom u Mendle poznal svój kabát ten, i mluvil sem k němu: žes mi ten kabát ukradl a což mi se tratilo v tvém domu, všeckos mi to ty kradl. A Mendl mi řekl: milý jediné mlč a neříkaj žádnému nic, však já tobě to všecko zase vrátím, cožť se jest koli ztratilo; a potom mi jediné kabát vrátil a nic víc; a jistě jest zloděj, to já pravím. Actum fer V. post Ambrosii 1525. Rkp. 1047 f. J. 19. 1224. Zpráva, že 1. 1525, 6. července Pražané zbrojně 1525. se vypravili a k shlédnutí na náměstí vyšli, k čemuž mnozí zbroj mezi Židy a rytířskými lidmi si vyprosili. Erben, Bartošova kronika Pražská. 1225. Zpráva, jak Židé k manželce Bartoše písaře 1525. chodili a se nabízeli, chceli jim 15 kopgr. dáti, že jí chtí i muži jejímu, aby v Praze zůstal, zjednati. 1525. Přihodilo se v jednu chvíli před vyjitím mým z Prahy, že tři Židé za manželkou mou chodili v ta místa, kdež jest trhy své mívala; a to činili porůznu a obzvláště po jednom na zapřenou, a mluvili k ní stejně: aby mi pověděla, chci-li jim dáti 15 kop gr. českých, že oni chtí mi to jednati, že doma při svém statku zůstanu bez překážky A když mi to pověděla, odepřel jsem tomu; poněvadž nic vinen ani souzen nejsem, že já žádnému k jeho lotrovství a šibalství nic přidá- vati nechci. A tak se stalo brzo potom, že mne ten odpor vystrčil z města bez viny. A já jsem volil sobě to raději nésti, nežli bych měl jim jich neřádův hanebných pomáhati proti nevinnosti jiných; a pod- nikl jsem větší škodu, kteréž podnes nelituji. A tou cestou mnohé jiné měšťany k úplatkům skrze Židy připravovali: někdo dal padesát kop, někdo šedesát kop, jako Jakub Sloup Zikovi řezníkovi, a někdo víc a méň až do sta kop, podlé povahy své; a někteří pro hanbu ne- směli se v tom zjeviti, co jsou dáti musili.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 941 1223. Chadim Žid svědčí, že Mendl, u něhož byl 1525. v podruží, ho okradl. 6. dubna 1525. Chadim Žid učiniv přísahu podle práva i svědčie: Byl sem u Mendle Žida rok v podruží, a byl tehdáž také v podruží u něho Majer Žid bratr Haleřuov s synem svým ženatým, a což sem já jediné tu na svém stole zanechal, to mi se hned ztratilo a já nevěděl na ten čas, kdo mi to béře. Pak jednú ztratil mi se kabát a ženě mé rouška i také sem klíčuov od komory zapomněl, a hned mi se kams děly. Až sem potom u Mendle poznal svój kabát ten, i mluvil sem k němu: žes mi ten kabát ukradl a což mi se tratilo v tvém domu, všeckos mi to ty kradl. A Mendl mi řekl: milý jediné mlč a neříkaj žádnému nic, však já tobě to všecko zase vrátím, cožť se jest koli ztratilo; a potom mi jediné kabát vrátil a nic víc; a jistě jest zloděj, to já pravím. Actum fer V. post Ambrosii 1525. Rkp. 1047 f. J. 19. 1224. Zpráva, že 1. 1525, 6. července Pražané zbrojně 1525. se vypravili a k shlédnutí na náměstí vyšli, k čemuž mnozí zbroj mezi Židy a rytířskými lidmi si vyprosili. Erben, Bartošova kronika Pražská. 1225. Zpráva, jak Židé k manželce Bartoše písaře 1525. chodili a se nabízeli, chceli jim 15 kopgr. dáti, že jí chtí i muži jejímu, aby v Praze zůstal, zjednati. 1525. Přihodilo se v jednu chvíli před vyjitím mým z Prahy, že tři Židé za manželkou mou chodili v ta místa, kdež jest trhy své mívala; a to činili porůznu a obzvláště po jednom na zapřenou, a mluvili k ní stejně: aby mi pověděla, chci-li jim dáti 15 kop gr. českých, že oni chtí mi to jednati, že doma při svém statku zůstanu bez překážky A když mi to pověděla, odepřel jsem tomu; poněvadž nic vinen ani souzen nejsem, že já žádnému k jeho lotrovství a šibalství nic přidá- vati nechci. A tak se stalo brzo potom, že mne ten odpor vystrčil z města bez viny. A já jsem volil sobě to raději nésti, nežli bych měl jim jich neřádův hanebných pomáhati proti nevinnosti jiných; a pod- nikl jsem větší škodu, kteréž podnes nelituji. A tou cestou mnohé jiné měšťany k úplatkům skrze Židy připravovali: někdo dal padesát kop, někdo šedesát kop, jako Jakub Sloup Zikovi řezníkovi, a někdo víc a méň až do sta kop, podlé povahy své; a někteří pro hanbu ne- směli se v tom zjeviti, co jsou dáti musili.
Strana 942
942 K HISTORII ŽIDŮ 1525. Znamenejž opět z řečí těch Židův: poněvadž jsou přiříkali, že chtí jednati i zjednati atd., že jsou již věc jistou musili míti a jednati s těmi, kdož jsou v moci své měli v tom městě všecko zlé i dobré učiniti, totiž nejvýš s Mistrem Paškem, s Zikou řezníkem, s Janem Karbanem, s Tomášem Zachlubilem, s Havlem Caherou a potom s jich blízkými náměstky, k nimžto jsou ti úplatkové v ruce od těch Židů přicházeli. Bartošova kronika Pražská, vydal K. J. Erben. 1526. 1226. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce, aby rychtáře z Milčevsi, jenž Židu Chrtovi glejt zrušil, na rukojmich dodrželi až do na- vrácení knížete Karla Minsterberského, a týž rychtář aby dluh Židovi zaplatil. Na hradě Pražském 1526. 1. března. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přátelé milí! Vznesl jest na mne Žalmann Žid, příjmiem Chrth, poddaný muoj, kterak by jemu glejt knížete JMti od nějakého člověka Pechancova, jménem Břežáka, rych- táře z Milčevsi, zrušen [byl], kteréhož jste snad, tak jakž týž [Žid] spra- vuje, u vazbu svú vzali. [I] jest má žádost, abyšte téhož Břežáka, na dostatečné rukojmie dadúce, tak opatřili, aby na těch rukojmiech do- držán byl až do příjezdu knížete JMti a navrácenie do tohoto králov- stvie. A když JMti taková věc oznámena bude, tehdy nepochybuji, že vám od JMti bude oznámeno, kterak se v tom dále budete míti za- chovati. A což se dotýče nějakého dluhu, kdež ten člověk podle pří- sudku vašeho, jakožto vrchnieho práva, témuž Židu dosti by učiniti měl: za to vás žádám, že toho člověka k tomu mieti budete, aby tomu Židu podle přísudku vašeho, pokudž jest za spravedlivé, platce byl bez zvláštniech odtahuov. Odpovědi žádám. Dat. ut supra. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Žatce, přálelóm mým dobrým. Archiv český VIII. 313. 1526. 1227. Zdeněk Lev z Rožmitála přimlouvá se k Zdeň- kovi Trčkovi z Lípy za Žida Beneše z Ronova. Na hradě Pražském 1526, 12. března. Službu svú vzkazuji, urozený a statečný pane příteli muoj milý! Byšte se dobře měli a zdrávi byli, toho bych vám věrně přál! Žádal mne k vám za přímluvu Beneš Žid, kterýž svuoj byt měl a ještě, kterak jsem zpraven, má v Ronově, kterak by snad k vám obžalován byl, vymlúvaje se z viny, a že jsú měly býti žena i děti do vazby vzaty aneb byly: i kterak kolivěk jest, prosím vás, že ženu i děti jeho, jsú-li
942 K HISTORII ŽIDŮ 1525. Znamenejž opět z řečí těch Židův: poněvadž jsou přiříkali, že chtí jednati i zjednati atd., že jsou již věc jistou musili míti a jednati s těmi, kdož jsou v moci své měli v tom městě všecko zlé i dobré učiniti, totiž nejvýš s Mistrem Paškem, s Zikou řezníkem, s Janem Karbanem, s Tomášem Zachlubilem, s Havlem Caherou a potom s jich blízkými náměstky, k nimžto jsou ti úplatkové v ruce od těch Židů přicházeli. Bartošova kronika Pražská, vydal K. J. Erben. 1526. 1226. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce, aby rychtáře z Milčevsi, jenž Židu Chrtovi glejt zrušil, na rukojmich dodrželi až do na- vrácení knížete Karla Minsterberského, a týž rychtář aby dluh Židovi zaplatil. Na hradě Pražském 1526. 1. března. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přátelé milí! Vznesl jest na mne Žalmann Žid, příjmiem Chrth, poddaný muoj, kterak by jemu glejt knížete JMti od nějakého člověka Pechancova, jménem Břežáka, rych- táře z Milčevsi, zrušen [byl], kteréhož jste snad, tak jakž týž [Žid] spra- vuje, u vazbu svú vzali. [I] jest má žádost, abyšte téhož Břežáka, na dostatečné rukojmie dadúce, tak opatřili, aby na těch rukojmiech do- držán byl až do příjezdu knížete JMti a navrácenie do tohoto králov- stvie. A když JMti taková věc oznámena bude, tehdy nepochybuji, že vám od JMti bude oznámeno, kterak se v tom dále budete míti za- chovati. A což se dotýče nějakého dluhu, kdež ten člověk podle pří- sudku vašeho, jakožto vrchnieho práva, témuž Židu dosti by učiniti měl: za to vás žádám, že toho člověka k tomu mieti budete, aby tomu Židu podle přísudku vašeho, pokudž jest za spravedlivé, platce byl bez zvláštniech odtahuov. Odpovědi žádám. Dat. ut supra. Múdrým a opatrným purkmistru a radě města Žatce, přálelóm mým dobrým. Archiv český VIII. 313. 1526. 1227. Zdeněk Lev z Rožmitála přimlouvá se k Zdeň- kovi Trčkovi z Lípy za Žida Beneše z Ronova. Na hradě Pražském 1526, 12. března. Službu svú vzkazuji, urozený a statečný pane příteli muoj milý! Byšte se dobře měli a zdrávi byli, toho bych vám věrně přál! Žádal mne k vám za přímluvu Beneš Žid, kterýž svuoj byt měl a ještě, kterak jsem zpraven, má v Ronově, kterak by snad k vám obžalován byl, vymlúvaje se z viny, a že jsú měly býti žena i děti do vazby vzaty aneb byly: i kterak kolivěk jest, prosím vás, že ženu i děti jeho, jsú-li
Strana 943
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 943 u vazbě, propustiti rozkážete, i také jemu že toho budete přieti, aby 1526. mohl svobodně bez překážek doma býti. I co v tom jemu má přímluva u vás prospěje, žádám, pane a příteli muoj milý, že mi to, aby on se věděl čím spraviti, oznámíte. Také ukazoval mi list, kterýmž král JMt ráčí jemu glejt dávati, ježto snad prvé o tom jste nevěděli. Datum ut supra. Urozenému a statečnému rytíři, panu Zdeňkovi Trčkovi z Lípy a na Opočně etc., příteli mému milému. Archiv český IX. 13. 1228. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce v příčině poddaného svého Žida. Na hradě Pražském 1526, 24. března. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přátelé milí! Co se dotýče Samuele Žida, poddaného mého, spraven jsem, že jste jeho na rukojmě dali, kdyžby jemu byl týden napřed oznámen, aby zase byl postaven: i kterakkolivěk jest, žádám vás, že jemu to prodlení dáte, aby se ne- byl povinnen stavěti prvé, než když by se jemu aneb jeho rukojmiem od vás dvě neděli napřed dalo věděti; i věřím vám, že tak učiníte. Dat. ut supra. Múdrým a opatrným purgmistru a radě města Žatce, přátelóm mým dobrým. Archiv český IX. 55. 1229. Školníci židovští koupili zahradu pro po- 1526. chovávání mrtvých vedle jich první zahrady, kdež pohřeb mají. 1526. 26. června. Školníci židovští Juda Kapřík, Tobiáš a Librmon Židé, koupili k obci židovské zahradu pro pochovávání mrtvých, ležící podle jich první zahrady, kdež pohřeb Židé mají, od Víta Červenky koželuha za XXV s. gr. prag. k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tiem vším právem, jakož on sám měl, držal a vládl, hotov jsa spraviti podle práva městského. Jemužto zavdali XV s. gr. prag. ostatek pak, totiž X s. gr. č. od dne tohoto zápisu v plném roce dodati mají. A peníze peněz rukojmie. Však on Vít té zahrady má v držení býti od vánoc najprvé příštích až potom do roka a to proto, aby sobě v tom času mohl všecko štiepí z té zahrady vybera jinam vysázeti. Actum feria III. post Johannis Baptiste anno oc XXVI°. Juxta: Vít Červenka koželuh seznal se, že jest přijal za zahradu X k. gr. pr. ostatních a posledních od školníkov a všie obce židovské
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 943 u vazbě, propustiti rozkážete, i také jemu že toho budete přieti, aby 1526. mohl svobodně bez překážek doma býti. I co v tom jemu má přímluva u vás prospěje, žádám, pane a příteli muoj milý, že mi to, aby on se věděl čím spraviti, oznámíte. Také ukazoval mi list, kterýmž král JMt ráčí jemu glejt dávati, ježto snad prvé o tom jste nevěděli. Datum ut supra. Urozenému a statečnému rytíři, panu Zdeňkovi Trčkovi z Lípy a na Opočně etc., příteli mému milému. Archiv český IX. 13. 1228. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce v příčině poddaného svého Žida. Na hradě Pražském 1526, 24. března. Službu svú vzkazuji, múdří a opatrní přátelé milí! Co se dotýče Samuele Žida, poddaného mého, spraven jsem, že jste jeho na rukojmě dali, kdyžby jemu byl týden napřed oznámen, aby zase byl postaven: i kterakkolivěk jest, žádám vás, že jemu to prodlení dáte, aby se ne- byl povinnen stavěti prvé, než když by se jemu aneb jeho rukojmiem od vás dvě neděli napřed dalo věděti; i věřím vám, že tak učiníte. Dat. ut supra. Múdrým a opatrným purgmistru a radě města Žatce, přátelóm mým dobrým. Archiv český IX. 55. 1229. Školníci židovští koupili zahradu pro po- 1526. chovávání mrtvých vedle jich první zahrady, kdež pohřeb mají. 1526. 26. června. Školníci židovští Juda Kapřík, Tobiáš a Librmon Židé, koupili k obci židovské zahradu pro pochovávání mrtvých, ležící podle jich první zahrady, kdež pohřeb Židé mají, od Víta Červenky koželuha za XXV s. gr. prag. k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tiem vším právem, jakož on sám měl, držal a vládl, hotov jsa spraviti podle práva městského. Jemužto zavdali XV s. gr. prag. ostatek pak, totiž X s. gr. č. od dne tohoto zápisu v plném roce dodati mají. A peníze peněz rukojmie. Však on Vít té zahrady má v držení býti od vánoc najprvé příštích až potom do roka a to proto, aby sobě v tom času mohl všecko štiepí z té zahrady vybera jinam vysázeti. Actum feria III. post Johannis Baptiste anno oc XXVI°. Juxta: Vít Červenka koželuh seznal se, že jest přijal za zahradu X k. gr. pr. ostatních a posledních od školníkov a všie obce židovské
Strana 944
944 K HISTORII ŽIDŮ 1526. podle zápisu vrchního, kteréžto školníky i všicku obec židovskou z těch X k. gr. i ze všeho do úplna doplacení quittuje, propouští. Actum feria V. post Dorothee anno Domini MVCXXVII. Wenceslao Wokrzin magistro civium existente. Archiv m. Prahy. Č. 2110 fol. 159. 1526. 1230. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Vratu, aby Samuelovi Židu dovoleno bylo v Praze mezi Židy zůstávati. Na hradě Pražském 1526, 12. července. Pane Jene, příteli muoj milý! Psal jsem pánóm Pražanóm o Sa- muele Žida, ježto nepochybuji, nežli že vám toto psaní, když spolu budete, dodáno bude, kterémuž vyrozumíte. I žádám vás, že se k tomu přičiníte, aby podle žádosti mé v tom učinili, ježto té naděje jsem, že to i s vámi učiní; neb co jest se netoliko jemu, ale skrz to i mně od podkomořieho ublížilo, nemíniem toho tak nechati, než podlé práva takovú věc před se vzíti. Dat. ut supra. Urozenému a statečnému rytíři panu Janovi z Vratu, příteli mému milému. Archiv český IX. 107. 1526. 1231. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Prahy, aby Židu Samuelovi bytu v Praze mezi jinými Židy přáli. Na hradě Pražském, 12. července 1526. Službu svú vzkazuji, vzáctné opatrnosti páni přátelé moji milí! Jest Žid muoj Samuel, Litmanuov syn, jako prvé v Žatci byl, i rád by zde v Praze mezi jinými Židy, maje duom, byt svuoj podle bratra svého měl, neb nějaká se jemu obtížnost skrze podkomořieho při- hodila, ješto bych nerad toho podle práva tak nechal oc: i žádám vás, páni a přátelé moji milí, že témuž Židu toho bytu příti budete, jakož bych pro vás netoliko takovú, ale mnohem větší věc rád učiniti chtěl, a on Samuel chce rád podle jiných Židuov to vše činiti i po- platky, což by naň náležalo, dávati. Odpovědi žádám. Dat. ut supra. Vzáctné opatrnosti pánóm purkmistru a radě města Prahy, přá- telóm mým milým. Archiv český IX. 107. 1527. 1232. Zdeněk Lev z Rožmitála poroučí purk- mistru a radě města Velvar o to jednati, aby Židé paní Štrauchové do svatého Havla sečkání učinili. Na hradě Pražském 11. července 1527.
944 K HISTORII ŽIDŮ 1526. podle zápisu vrchního, kteréžto školníky i všicku obec židovskou z těch X k. gr. i ze všeho do úplna doplacení quittuje, propouští. Actum feria V. post Dorothee anno Domini MVCXXVII. Wenceslao Wokrzin magistro civium existente. Archiv m. Prahy. Č. 2110 fol. 159. 1526. 1230. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Vratu, aby Samuelovi Židu dovoleno bylo v Praze mezi Židy zůstávati. Na hradě Pražském 1526, 12. července. Pane Jene, příteli muoj milý! Psal jsem pánóm Pražanóm o Sa- muele Žida, ježto nepochybuji, nežli že vám toto psaní, když spolu budete, dodáno bude, kterémuž vyrozumíte. I žádám vás, že se k tomu přičiníte, aby podle žádosti mé v tom učinili, ježto té naděje jsem, že to i s vámi učiní; neb co jest se netoliko jemu, ale skrz to i mně od podkomořieho ublížilo, nemíniem toho tak nechati, než podlé práva takovú věc před se vzíti. Dat. ut supra. Urozenému a statečnému rytíři panu Janovi z Vratu, příteli mému milému. Archiv český IX. 107. 1526. 1231. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Prahy, aby Židu Samuelovi bytu v Praze mezi jinými Židy přáli. Na hradě Pražském, 12. července 1526. Službu svú vzkazuji, vzáctné opatrnosti páni přátelé moji milí! Jest Žid muoj Samuel, Litmanuov syn, jako prvé v Žatci byl, i rád by zde v Praze mezi jinými Židy, maje duom, byt svuoj podle bratra svého měl, neb nějaká se jemu obtížnost skrze podkomořieho při- hodila, ješto bych nerad toho podle práva tak nechal oc: i žádám vás, páni a přátelé moji milí, že témuž Židu toho bytu příti budete, jakož bych pro vás netoliko takovú, ale mnohem větší věc rád učiniti chtěl, a on Samuel chce rád podle jiných Židuov to vše činiti i po- platky, což by naň náležalo, dávati. Odpovědi žádám. Dat. ut supra. Vzáctné opatrnosti pánóm purkmistru a radě města Prahy, přá- telóm mým milým. Archiv český IX. 107. 1527. 1232. Zdeněk Lev z Rožmitála poroučí purk- mistru a radě města Velvar o to jednati, aby Židé paní Štrauchové do svatého Havla sečkání učinili. Na hradě Pražském 11. července 1527.
Strana 945
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 945 Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné, najvyšší purkrabě Pražský. 1527. Opatrní Velvarští milí! Jakož paní Štrauchová u některých Židův tu u Velvařích zastavila jest některé své věci: i poroučiem vám, jednajte o to s pilností, aby ti Zidé toho ještě jí na ty základy čekali, což jsú puojčili, a to až do svatého Havla najprv přieštieho, tak a na ten zpuosob, kterak jest to prvé bylo; a na čem to konečném postavíte, oznamte mi, abych se v tom věděl čím zpraviti. Dán na hradě Praž- ském ve čtvrtek před svatú pannú Marketú léta oc XXVII. Opatrným purgmistru a radě města Velvar, mně milým. Archiv český X. 187. 1233. Zdeněk Lev z Rožmitála šepmistrůmaradě 1527. na Horách Kutných v příčině ukončení sporu Zida Mayera s Prokopem Preilem. Na hradě Pražském 1527, 6. srpna. Službu svú vzkazuji, vzáctné opatrnosti páni přátelé milí! Vzneseno jest na mne, kterak by Mayer Zid, Munkuov bratr, měl činiti něco před vámi s Prokopem Preylem tu na Horách, a o to že by mělo býti brzo před vámi stání: i za to vás žádám, že již o to jim konec spravedlivý bez dalšiech odtahuov učiníte, aby jedna i druhá strana o to nepotřebovala dalších prací a nákladuov činiti; ježto jsem té na- děje, že se v tom povolně a spravedlivě zachováte. Datum ut supra. Vzáctné opatrnosti pánóm šefmistróm a radě na Horách Kutnách, přátelóm mým milým. Archiv český X. 228. 1234. O Židech, aby ze země byli vypověděni. 1527. 1527. (»). Tito artikulovce níže sepsaní králi JMt napřed potom zemi v krá- lovství Českém mohliby užitek nemalý přinésti, kdyby vyzdviženi byli. Item, sedmee poslední, aby JMK ráčil všecky Židy z království Českého vypleniti a vyhnati, neb ti největší škodu v tomto království činí, lidi ze všech tří stavuov ochuzují, všecky mince přepalují, stříbra, zlata ven z země vydávají a jinee všecky zlee věci skrze ně na tuto zemi i na poddanee JKMti přicházejí, ještoby o tom mnoho bylo psáti. Ale když je JMK ven z země vyžene, JKMti mnoho na tom dobrého i všem obyvateluom tohoto království bude a toto královstvie bez nich jako okřeje a zase kvísti bude a poddaní JKMti se dobře jmíti budou. Opis arch. spoj. kanceláře dvorní ve Vídni. 60
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 945 Zdeněk Lev z Rožmitála a z Blatné, najvyšší purkrabě Pražský. 1527. Opatrní Velvarští milí! Jakož paní Štrauchová u některých Židův tu u Velvařích zastavila jest některé své věci: i poroučiem vám, jednajte o to s pilností, aby ti Zidé toho ještě jí na ty základy čekali, což jsú puojčili, a to až do svatého Havla najprv přieštieho, tak a na ten zpuosob, kterak jest to prvé bylo; a na čem to konečném postavíte, oznamte mi, abych se v tom věděl čím zpraviti. Dán na hradě Praž- ském ve čtvrtek před svatú pannú Marketú léta oc XXVII. Opatrným purgmistru a radě města Velvar, mně milým. Archiv český X. 187. 1233. Zdeněk Lev z Rožmitála šepmistrůmaradě 1527. na Horách Kutných v příčině ukončení sporu Zida Mayera s Prokopem Preilem. Na hradě Pražském 1527, 6. srpna. Službu svú vzkazuji, vzáctné opatrnosti páni přátelé milí! Vzneseno jest na mne, kterak by Mayer Zid, Munkuov bratr, měl činiti něco před vámi s Prokopem Preylem tu na Horách, a o to že by mělo býti brzo před vámi stání: i za to vás žádám, že již o to jim konec spravedlivý bez dalšiech odtahuov učiníte, aby jedna i druhá strana o to nepotřebovala dalších prací a nákladuov činiti; ježto jsem té na- děje, že se v tom povolně a spravedlivě zachováte. Datum ut supra. Vzáctné opatrnosti pánóm šefmistróm a radě na Horách Kutnách, přátelóm mým milým. Archiv český X. 228. 1234. O Židech, aby ze země byli vypověděni. 1527. 1527. (»). Tito artikulovce níže sepsaní králi JMt napřed potom zemi v krá- lovství Českém mohliby užitek nemalý přinésti, kdyby vyzdviženi byli. Item, sedmee poslední, aby JMK ráčil všecky Židy z království Českého vypleniti a vyhnati, neb ti největší škodu v tomto království činí, lidi ze všech tří stavuov ochuzují, všecky mince přepalují, stříbra, zlata ven z země vydávají a jinee všecky zlee věci skrze ně na tuto zemi i na poddanee JKMti přicházejí, ještoby o tom mnoho bylo psáti. Ale když je JMK ven z země vyžene, JKMti mnoho na tom dobrého i všem obyvateluom tohoto království bude a toto královstvie bez nich jako okřeje a zase kvísti bude a poddaní JKMti se dobře jmíti budou. Opis arch. spoj. kanceláře dvorní ve Vídni. 60
Strana 946
946 K HISTORII ŽIDŮ 1528. 1235. Židé v království Českém prosí krále Fer- dinanda, aby 3000 zl., kteréž komora česká jako dávku na ně uložila, jim prominuty byly a aby ničeho více mimo roční povinnou daň nemuseli odváděti. [1528. Durchläuchtigister grossmächtigister Kunig, genädigister Herr. Wir die arm Judischeit haben E. Kun. Mt. verschienen Tägen unser Beschwarde inhalt einer Supplication zu vernehmen geben, demnach wir von Kaiser, Kunigen, auch von der Cron Behaim priuilegiert und gefreit sein, welche Priuilegia uns EKMt. als ein genädiger Herr con- firmirt, deshalben wir in EKMt. Cammer der Cron Behaim jährlich ein Summa Gelts reichen und geben, damit wir aber von andern Steurn exempt wir uns ein mehreres jährlich zu geben bewilligt, inhalt brief- licher Urkund darüber ausgangen. Hat demnach E. Kun. Mt. Cammer aus Befehlch derselben ein merkliche Summa Gelts dem gemeinen Anschlage nit gemäss an uns arme Juden begehrt, die wir uns gewidert, auf unser Priuilegien re- ferirt und gezogen haben, mit Begehr uns dabei bleiben zu lassen. Und wiewohl wir uns und nicht unbillich beruhrte Steuer in Ansehung unser Armueth gewidert, haben sie uns zu der Zeit unsern Ostern an- tast und angelangt die merklich Summa ze geben oder in die Gefängnus ze geen, des wir in Beherzigung unser Feier und dass wir dem Gwaldt nit widerstreben und in solchem erschrocken uns IIIm Gulden bewilligt ze geben. Genädigister Kunig! Wiewohl wir aus ernennter Ursach die IIIM Gulden bewilligt, des dann wider unser Freiheit und Privilegium und besonders in der gemeinen Judischeit Vermügen nit ist, wofer wirs aber geben muessten, würdet uns zu merklichem Schaden und Nachtheil gedeihen. Auf solch unser Supplikation ist uns ein Radschlag oder Abschied der Meinung geben worden, die Cammer der Cron Behaim werde allen Befehlh haben mit uns zu handeln, damit wir als von der armen Judisch- heit zu EKMt. auf unser Beschwarde, so ein weiten Weg mit schweren Unkosten gesandt. E. Mt. eigen Abschied auf unser ziemblich Begehrn erwartend. Langt derhalb an EKMt., unsern genädigisten Herrn, als Liebhaber der gottlichen Gerechtigkeit unser demuethig Pit, E. K. Mt. wölle nit gestatten, zuegeben noch erlauben, uns durch die Cammer oder ander in einicherlei Weg zu beschweren, sonder bei unsern Priuilegien und Freiheiten beleiben ze lassen und bei unserm ziemlichen Erpieten, nämlich dass man uns in solchem Anschlag, wie den gemeinen Mann
946 K HISTORII ŽIDŮ 1528. 1235. Židé v království Českém prosí krále Fer- dinanda, aby 3000 zl., kteréž komora česká jako dávku na ně uložila, jim prominuty byly a aby ničeho více mimo roční povinnou daň nemuseli odváděti. [1528. Durchläuchtigister grossmächtigister Kunig, genädigister Herr. Wir die arm Judischeit haben E. Kun. Mt. verschienen Tägen unser Beschwarde inhalt einer Supplication zu vernehmen geben, demnach wir von Kaiser, Kunigen, auch von der Cron Behaim priuilegiert und gefreit sein, welche Priuilegia uns EKMt. als ein genädiger Herr con- firmirt, deshalben wir in EKMt. Cammer der Cron Behaim jährlich ein Summa Gelts reichen und geben, damit wir aber von andern Steurn exempt wir uns ein mehreres jährlich zu geben bewilligt, inhalt brief- licher Urkund darüber ausgangen. Hat demnach E. Kun. Mt. Cammer aus Befehlch derselben ein merkliche Summa Gelts dem gemeinen Anschlage nit gemäss an uns arme Juden begehrt, die wir uns gewidert, auf unser Priuilegien re- ferirt und gezogen haben, mit Begehr uns dabei bleiben zu lassen. Und wiewohl wir uns und nicht unbillich beruhrte Steuer in Ansehung unser Armueth gewidert, haben sie uns zu der Zeit unsern Ostern an- tast und angelangt die merklich Summa ze geben oder in die Gefängnus ze geen, des wir in Beherzigung unser Feier und dass wir dem Gwaldt nit widerstreben und in solchem erschrocken uns IIIm Gulden bewilligt ze geben. Genädigister Kunig! Wiewohl wir aus ernennter Ursach die IIIM Gulden bewilligt, des dann wider unser Freiheit und Privilegium und besonders in der gemeinen Judischeit Vermügen nit ist, wofer wirs aber geben muessten, würdet uns zu merklichem Schaden und Nachtheil gedeihen. Auf solch unser Supplikation ist uns ein Radschlag oder Abschied der Meinung geben worden, die Cammer der Cron Behaim werde allen Befehlh haben mit uns zu handeln, damit wir als von der armen Judisch- heit zu EKMt. auf unser Beschwarde, so ein weiten Weg mit schweren Unkosten gesandt. E. Mt. eigen Abschied auf unser ziemblich Begehrn erwartend. Langt derhalb an EKMt., unsern genädigisten Herrn, als Liebhaber der gottlichen Gerechtigkeit unser demuethig Pit, E. K. Mt. wölle nit gestatten, zuegeben noch erlauben, uns durch die Cammer oder ander in einicherlei Weg zu beschweren, sonder bei unsern Priuilegien und Freiheiten beleiben ze lassen und bei unserm ziemlichen Erpieten, nämlich dass man uns in solchem Anschlag, wie den gemeinen Mann
Strana 947
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 947 hält und nit weiter dringe, auch in den zuegesagten IIIM Gulden uns 1528. durch EKMt. genädige Nachlassung beschehe, doch, so wir den ge- meinen Anschlag geben, unsern Priuilegien ohn Schaden sein, dann EKMt. hat selbst zu erwägen, was der ziemblichen Begehrn massig, dass wir solches willig und gern thuen, EKMt. wolle uns auf unser ziemblich Erpieten durch EKMt. oc Rathe genädigen Abschied erfolgen lassen und auf die Cammer der Cron Behaim nit weisen noch leiten Das wöllen wir umb EKMt. lang Leben, Sieg, glücklich Regierung gegen Gott ze bitten nit vergessen. E. Kunig. Mt. gehorsam underthänig die arme Judischheit der Cron Behaim. Orig. Říšs. fin. arch. Vid. Böhmen. 1236. Zdeněk Lev z Rožmitála Adamovi Rosen- 1530. dorfovi z Plakvic, aby povinné peníze Židům za- pravil. Na hradě Pražském 1530, 3. dubna. Pane Rosndorfe milý! Věz, že jest se mnú mluveno, což se ně- kterého Žida anebo Židuov dotýče, že by jim něco dlužen byl a že by již čas k zaplacení vyšel, a z té příčiny že by nějakých listuov na tebe žádali od úřadu purkrabského: a poněvadž jsem již ten úřad s sebe složil, již nemohu toho tak jednati, jako prvé časem jsem některým zjednával, že jsú Židé v takových věcech strpenie mievali. A protož tutoť věc naschvál oznamuji, aby tu věc, což muožeš najspieš, opatřil, neboť bych těžkosti nepřál, kterážby snad tobě tudy přijíti mohla, jestliže by tou věcí protahoval. Dán na hradě Pražském v neděli před sv. Ambrožem biskupem léta oc XXX°. Urozenému a statečnému rytieři, panu Adamovi Rosndorfovi z Plakvic, hajtmanu mému na Zelené Hoře. Archiv český XI. 39. 1237. Hajtmani zemští Janovi Sezimovi z Ústí, 1530. aby Izák Žid, poddaný jeho, propustil stavuňk v Roudnici učiněný. Na hradě Pražském 1530, 19. dubna. Službu svú vzkazujem, urozený pane, pane a příteli náš milý! Oznamujem vám, že jest nás zpráva došla, kterak by Izák Žid, pod- daný váš, měl stavuňk v městě Roudnici učiniti na člověka pana Petra Brocenského z Sulevic, a to pod obesláním, o kterémžto obeslání bez- pochyby vědomost máte. A znáti muožete, když se která věc, kteráž jest právem zastižena, nevykoná, že pro tu věc žádní stavuňkové a hydruň- kové býti nemají. A protož my vás napomínáme i z úřadu našeho po-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 947 hält und nit weiter dringe, auch in den zuegesagten IIIM Gulden uns 1528. durch EKMt. genädige Nachlassung beschehe, doch, so wir den ge- meinen Anschlag geben, unsern Priuilegien ohn Schaden sein, dann EKMt. hat selbst zu erwägen, was der ziemblichen Begehrn massig, dass wir solches willig und gern thuen, EKMt. wolle uns auf unser ziemblich Erpieten durch EKMt. oc Rathe genädigen Abschied erfolgen lassen und auf die Cammer der Cron Behaim nit weisen noch leiten Das wöllen wir umb EKMt. lang Leben, Sieg, glücklich Regierung gegen Gott ze bitten nit vergessen. E. Kunig. Mt. gehorsam underthänig die arme Judischheit der Cron Behaim. Orig. Říšs. fin. arch. Vid. Böhmen. 1236. Zdeněk Lev z Rožmitála Adamovi Rosen- 1530. dorfovi z Plakvic, aby povinné peníze Židům za- pravil. Na hradě Pražském 1530, 3. dubna. Pane Rosndorfe milý! Věz, že jest se mnú mluveno, což se ně- kterého Žida anebo Židuov dotýče, že by jim něco dlužen byl a že by již čas k zaplacení vyšel, a z té příčiny že by nějakých listuov na tebe žádali od úřadu purkrabského: a poněvadž jsem již ten úřad s sebe složil, již nemohu toho tak jednati, jako prvé časem jsem některým zjednával, že jsú Židé v takových věcech strpenie mievali. A protož tutoť věc naschvál oznamuji, aby tu věc, což muožeš najspieš, opatřil, neboť bych těžkosti nepřál, kterážby snad tobě tudy přijíti mohla, jestliže by tou věcí protahoval. Dán na hradě Pražském v neděli před sv. Ambrožem biskupem léta oc XXX°. Urozenému a statečnému rytieři, panu Adamovi Rosndorfovi z Plakvic, hajtmanu mému na Zelené Hoře. Archiv český XI. 39. 1237. Hajtmani zemští Janovi Sezimovi z Ústí, 1530. aby Izák Žid, poddaný jeho, propustil stavuňk v Roudnici učiněný. Na hradě Pražském 1530, 19. dubna. Službu svú vzkazujem, urozený pane, pane a příteli náš milý! Oznamujem vám, že jest nás zpráva došla, kterak by Izák Žid, pod- daný váš, měl stavuňk v městě Roudnici učiniti na člověka pana Petra Brocenského z Sulevic, a to pod obesláním, o kterémžto obeslání bez- pochyby vědomost máte. A znáti muožete, když se která věc, kteráž jest právem zastižena, nevykoná, že pro tu věc žádní stavuňkové a hydruň- kové býti nemají. A protož my vás napomínáme i z úřadu našeho po-
Strana 948
948 K HISTORII ŽIDŮ 1530. roučíme, že vy též Izákovi Židu, poddanému svému, ten stavuňk pro- pustiti rozkážete, poněvadž prvé o to obeslání před úřadem hajtman- ským má. A když ta pře přijde, též Židu ani druhé straně v ničem se neukrátí, než k každému se spravedlivě zachováme. I znajíce to, nepo- chybujem o vás, než že se tak, jakž vám píšem, zachováte, aby skrze fo dalších těžkostí mohlo se uvarováno býti. Dán na hradě Pražském, v outerý po hodu slavném vzkříšení pána Krista léta oc XXXO. Jan z Wartumberka oc, Vojtěch z Pernšteina oc, Radslav Beřkovský oc, Wolfart Planknar oc. Urozenému pánu, panu Janovi Sezymovi z Austí a na Austí, dě- dičnému kraječi království Českého, pánu a příteli našemu milému. Archiv český XII. 287. 1530. 1238. Hejtmané království Českého Pražanům Staroměstským: odva židy, dlužníky Beneše Roha z Vlkanova. Na hradě Pražském 1530, 1. května. Službu svú vzkazujem, slovutné a vzáctné poctivosti, páni přátelé naši milí! Jakož jste nám psali o Beneše Roha z Vlkanova, spolu- radního vašeho, zprávu dávajíce, kterak Markvart Mokl a Eliáš švagr jeho, Židé, zapsavše se jemu zápisem v registrách v kanceláři vaší v pa- desáti kopách groších českých a jmajíce témuž Benešovi na sv. Jiří již minulý vyplniti, aneb se do vězení na rathúz pro tejž dluh posta- viti, toho že jsou neučinili, ale že se na zámku Pražském ukrývají, nás žádajíce, abychom vám ty Židy vydali aneb je na zámku do vězení dali oc. I vězte, že jsme psaní vaše panu Delfínovi Haugvicovi, hajtmanu hradu Pražského, ukázali: i dal jest nám tu odpověď, že jednoho z Židuov napřed jmenovaných v zámku vídá, jestliže pak chce ktož téhož Žida před ním z čeho viniti, že on od něho chce spravedlivě učiniti. I zdálo by se nám, aby on Beneš Roh takové věci u nade- psaného pana Delfína hleděl, a jestliže by pak potom čeho dále na nás hledal a nám bylo náležité, v tom bychom se chtěli k jednomu každému spravedlivě zachovati. Dán na hradě Pražském v neděli den sv. Jakuba a Filipa apošt. bož. léta oc XXX°. Jan z Wartumberka oc, Vojtěch z Pernšteina oc, Radslav Beř- kovský oc, Wolfart Planknar. Slovutné a vzáctné poctivosti pánuom purkmistru a radě Starého města Pražského, přáteluom našim milým. Archiv český XII. 295.
948 K HISTORII ŽIDŮ 1530. roučíme, že vy též Izákovi Židu, poddanému svému, ten stavuňk pro- pustiti rozkážete, poněvadž prvé o to obeslání před úřadem hajtman- ským má. A když ta pře přijde, též Židu ani druhé straně v ničem se neukrátí, než k každému se spravedlivě zachováme. I znajíce to, nepo- chybujem o vás, než že se tak, jakž vám píšem, zachováte, aby skrze fo dalších těžkostí mohlo se uvarováno býti. Dán na hradě Pražském, v outerý po hodu slavném vzkříšení pána Krista léta oc XXXO. Jan z Wartumberka oc, Vojtěch z Pernšteina oc, Radslav Beřkovský oc, Wolfart Planknar oc. Urozenému pánu, panu Janovi Sezymovi z Austí a na Austí, dě- dičnému kraječi království Českého, pánu a příteli našemu milému. Archiv český XII. 287. 1530. 1238. Hejtmané království Českého Pražanům Staroměstským: odva židy, dlužníky Beneše Roha z Vlkanova. Na hradě Pražském 1530, 1. května. Službu svú vzkazujem, slovutné a vzáctné poctivosti, páni přátelé naši milí! Jakož jste nám psali o Beneše Roha z Vlkanova, spolu- radního vašeho, zprávu dávajíce, kterak Markvart Mokl a Eliáš švagr jeho, Židé, zapsavše se jemu zápisem v registrách v kanceláři vaší v pa- desáti kopách groších českých a jmajíce témuž Benešovi na sv. Jiří již minulý vyplniti, aneb se do vězení na rathúz pro tejž dluh posta- viti, toho že jsou neučinili, ale že se na zámku Pražském ukrývají, nás žádajíce, abychom vám ty Židy vydali aneb je na zámku do vězení dali oc. I vězte, že jsme psaní vaše panu Delfínovi Haugvicovi, hajtmanu hradu Pražského, ukázali: i dal jest nám tu odpověď, že jednoho z Židuov napřed jmenovaných v zámku vídá, jestliže pak chce ktož téhož Žida před ním z čeho viniti, že on od něho chce spravedlivě učiniti. I zdálo by se nám, aby on Beneš Roh takové věci u nade- psaného pana Delfína hleděl, a jestliže by pak potom čeho dále na nás hledal a nám bylo náležité, v tom bychom se chtěli k jednomu každému spravedlivě zachovati. Dán na hradě Pražském v neděli den sv. Jakuba a Filipa apošt. bož. léta oc XXX°. Jan z Wartumberka oc, Vojtěch z Pernšteina oc, Radslav Beř- kovský oc, Wolfart Planknar. Slovutné a vzáctné poctivosti pánuom purkmistru a radě Starého města Pražského, přáteluom našim milým. Archiv český XII. 295.
Strana 949
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 949 1239. Hejtmané zemští království Ceského Janu 1530 Zajícovi z Hasemburka, aby propustil z vězení Ži- dem z Libochowic obstavené poddané Anežky z Otra- dovic. B. m. 1530, 23. září. Službu svú vzkazujem, urozený pane, pane a příteli náš milý! Vězte, že jest nám zprávu dala slovutná Anežka z Otradovic, kterak by Jakub Žid z Libochovic, poddaný váš, beze všeho jí Anežce opo- vědění obstavil Máchy z Radešína, poddané její, kdež pak i psaní k hajtmanu vašemu učinila, přiříkajíc listem, jestliže by kto chtěl poddané její před právem viniti, že mají práva dostáti, a že jich tajž poddaných jejích z vězení propustiti nechce, a oni že skrze to znamenité škody berú, vorati ani síti že nemohou sobě, žádajíce nás v tom za opatření. Protož, pane a příteli náš milaj, za to vás žádáme, že vy též Máchy z Radešína, poddané svrchupsané Anežky z Otradovic, z toho obstavení propustiti rozkážete, poněvadž táž Anežka v tom listu za poddané své přiříká, že oni, bude-li je z čeho poddaný váš chtíti viniti, aneb kdo jiný, že práva dostáti mají, a oni aby vorati a síti sobě mohli a tudy aby k znamenité škodě nepřišli. Kdež o vás nepochybujem, než že jim žádosti naší užiti dáte. Datum f. VI. post Mathei anno oc XXX. Jan z Wartmberka, Vojtěch z Pernštejna, Radslav Beřkovský, Wolfart Planknar. Uroz. pánu panu Janovi Zajícovi z Hazmburka a na Budyni, panu příteli našemu milému. Archiv český XII. 382. 1240. Odpověď stavů českých na sněmě shromáž- 1530. děných vyslanýmod stavův markrabství Moravského v příčině Židův. 1530. Což se Židův v království Českým i v markrabství Moravským dotýče, taky na tom neseme obtížnost, jaké se skrze ně těžkosti lidem dějí, však odložili sme sobě to až do napravování práv a na čem se tu s JMtí Kskou zneseme a srovnáme, tehdy stavuom markrabství Mo- ravského o tom také oznámiti chceme. Knih. hrab. Valdštýna v Duchcově. Paměti staré brněnské. f. 185. 1241. Artikul z výsad židovských v Čechách o pla- 1530. cení mýta a cla. Cca 1530. Item kdežby kolivěk Žid po panství našem šel, nižádný jemu ně- jaké překážky činiti nemá, aneb sužovati, trápiti anebo obtěžovati. Ale
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 949 1239. Hejtmané zemští království Ceského Janu 1530 Zajícovi z Hasemburka, aby propustil z vězení Ži- dem z Libochowic obstavené poddané Anežky z Otra- dovic. B. m. 1530, 23. září. Službu svú vzkazujem, urozený pane, pane a příteli náš milý! Vězte, že jest nám zprávu dala slovutná Anežka z Otradovic, kterak by Jakub Žid z Libochovic, poddaný váš, beze všeho jí Anežce opo- vědění obstavil Máchy z Radešína, poddané její, kdež pak i psaní k hajtmanu vašemu učinila, přiříkajíc listem, jestliže by kto chtěl poddané její před právem viniti, že mají práva dostáti, a že jich tajž poddaných jejích z vězení propustiti nechce, a oni že skrze to znamenité škody berú, vorati ani síti že nemohou sobě, žádajíce nás v tom za opatření. Protož, pane a příteli náš milaj, za to vás žádáme, že vy též Máchy z Radešína, poddané svrchupsané Anežky z Otradovic, z toho obstavení propustiti rozkážete, poněvadž táž Anežka v tom listu za poddané své přiříká, že oni, bude-li je z čeho poddaný váš chtíti viniti, aneb kdo jiný, že práva dostáti mají, a oni aby vorati a síti sobě mohli a tudy aby k znamenité škodě nepřišli. Kdež o vás nepochybujem, než že jim žádosti naší užiti dáte. Datum f. VI. post Mathei anno oc XXX. Jan z Wartmberka, Vojtěch z Pernštejna, Radslav Beřkovský, Wolfart Planknar. Uroz. pánu panu Janovi Zajícovi z Hazmburka a na Budyni, panu příteli našemu milému. Archiv český XII. 382. 1240. Odpověď stavů českých na sněmě shromáž- 1530. děných vyslanýmod stavův markrabství Moravského v příčině Židův. 1530. Což se Židův v království Českým i v markrabství Moravským dotýče, taky na tom neseme obtížnost, jaké se skrze ně těžkosti lidem dějí, však odložili sme sobě to až do napravování práv a na čem se tu s JMtí Kskou zneseme a srovnáme, tehdy stavuom markrabství Mo- ravského o tom také oznámiti chceme. Knih. hrab. Valdštýna v Duchcově. Paměti staré brněnské. f. 185. 1241. Artikul z výsad židovských v Čechách o pla- 1530. cení mýta a cla. Cca 1530. Item kdežby kolivěk Žid po panství našem šel, nižádný jemu ně- jaké překážky činiti nemá, aneb sužovati, trápiti anebo obtěžovati. Ale
Strana 950
950 K HISTORII ŽIDŮ 1530 jestližeby jaké kupectví aneb jiné věci vezl, z kterýchžto majto nebo clo mělo by se přijímati: po všech majtech i místech jedině povinné majto platiti má, kterýž by platil jeden měštěnín města toho, v kte- rémžto Žid toho času přebývá. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni Böhmen B. ƒ XIV. Cop. 1532. 1242. Výpověď komorního soudu mezi purkmist- rem i konšely města Budějovic Českých a Židem Mojžíšem, jemuž vzali dům. 1532. Jakož jest obeslal Mojžíš Žid před JMKou purkmistra a konšely města Českých Budějovic z toho, kterak by jemu duom, všecken statek jeho, kterýž tu v Budějovicích jměl, dáti sou měli pobrati, kteréhož jemu navrátiti se zbraňují. K tomu od purkmistra a konšel Budějovských jest mluveno, že povinni nejsou k tomuto obeslání odpovídati z příčiny té: jedno že jest zřízení, ktož purkmistra a konšely obeslati chce, že má obec také obeslati; druhé, že obsílá o věc městskú, a oni sou měšťané, ješto by měl tam na jich právě toho hledati aneb před panem podkomořím, tak jakž zřízení zemská (kteráž čtena sau) ukazují, davše při tom čísti nález učiněný mezi Václavem z Chrudimi a Chrudimskými; třetí, že jest o to již rozsudek se stal prvé, když jest vinil z pobrání statku, a tak o to obsielá, oč jest konec. Neb což jest se koli stalo tu Židuom, že vyhnáni z Budějovic sou, stalo se pro jich provinění, ješto jest věc byla královské milosti a vší obce. A v tom že sou oni Budě- jovští dostatečně opatřeni a osvobozeni, že pro takovú věc žádné těžkosti míti nemají. Než poněvadž přes to jim v tom pokoje nedá, že jest tedy týž Žid proti KMti učinil a proti slibu svému a zápisu, že jich obtěžo- vati nechce, a koho by chtěl viniti, že má viniti před nimi, ukázavše na to vidimus. Na to od Mojžíše Žida jest mluveno: což se listu krále JMti do- týče, že proti tomu nic nemluví, nebo jemu a jeho spravedlnosti ke škodě není. A že jest bylo poručeno od krále JMti raddám komory JMti, aby jemu spravedlnosti dopomohli, ale že sou Budějovští nestáli a že on výhost jměl od nich, kterýž jest ukázal, a že před 1 1/2 létě než Židy vypověděli to se jemu stalo. A což se přiznání neb svolení jeho dotýče, to že jemu ke škodě nejsou ti svědkové, proto že sobě sami svědčí pobravše statek sami, a poněvadž od krále JMti jest obe- slání, proč se brání odpovídati a právi býti. Tu JMti páni pan Ondřej Berka z Dubé a na Dřevenicích, pan Wolfart Planknar z Kinšperku, podkomoří královstvie Českého, krále JMti a téhož královstvie hejtmané se pány a vladykami krále JMti
950 K HISTORII ŽIDŮ 1530 jestližeby jaké kupectví aneb jiné věci vezl, z kterýchžto majto nebo clo mělo by se přijímati: po všech majtech i místech jedině povinné majto platiti má, kterýž by platil jeden měštěnín města toho, v kte- rémžto Žid toho času přebývá. C. k. říš. fin. arch. ve Vídni Böhmen B. ƒ XIV. Cop. 1532. 1242. Výpověď komorního soudu mezi purkmist- rem i konšely města Budějovic Českých a Židem Mojžíšem, jemuž vzali dům. 1532. Jakož jest obeslal Mojžíš Žid před JMKou purkmistra a konšely města Českých Budějovic z toho, kterak by jemu duom, všecken statek jeho, kterýž tu v Budějovicích jměl, dáti sou měli pobrati, kteréhož jemu navrátiti se zbraňují. K tomu od purkmistra a konšel Budějovských jest mluveno, že povinni nejsou k tomuto obeslání odpovídati z příčiny té: jedno že jest zřízení, ktož purkmistra a konšely obeslati chce, že má obec také obeslati; druhé, že obsílá o věc městskú, a oni sou měšťané, ješto by měl tam na jich právě toho hledati aneb před panem podkomořím, tak jakž zřízení zemská (kteráž čtena sau) ukazují, davše při tom čísti nález učiněný mezi Václavem z Chrudimi a Chrudimskými; třetí, že jest o to již rozsudek se stal prvé, když jest vinil z pobrání statku, a tak o to obsielá, oč jest konec. Neb což jest se koli stalo tu Židuom, že vyhnáni z Budějovic sou, stalo se pro jich provinění, ješto jest věc byla královské milosti a vší obce. A v tom že sou oni Budě- jovští dostatečně opatřeni a osvobozeni, že pro takovú věc žádné těžkosti míti nemají. Než poněvadž přes to jim v tom pokoje nedá, že jest tedy týž Žid proti KMti učinil a proti slibu svému a zápisu, že jich obtěžo- vati nechce, a koho by chtěl viniti, že má viniti před nimi, ukázavše na to vidimus. Na to od Mojžíše Žida jest mluveno: což se listu krále JMti do- týče, že proti tomu nic nemluví, nebo jemu a jeho spravedlnosti ke škodě není. A že jest bylo poručeno od krále JMti raddám komory JMti, aby jemu spravedlnosti dopomohli, ale že sou Budějovští nestáli a že on výhost jměl od nich, kterýž jest ukázal, a že před 1 1/2 létě než Židy vypověděli to se jemu stalo. A což se přiznání neb svolení jeho dotýče, to že jemu ke škodě nejsou ti svědkové, proto že sobě sami svědčí pobravše statek sami, a poněvadž od krále JMti jest obe- slání, proč se brání odpovídati a právi býti. Tu JMti páni pan Ondřej Berka z Dubé a na Dřevenicích, pan Wolfart Planknar z Kinšperku, podkomoří královstvie Českého, krále JMti a téhož královstvie hejtmané se pány a vladykami krále JMti
Strana 951
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 951 raddami, slyšíc obeslání, odpor, svědky, zřízení, listy krále JMti, vý- 1532. pověď úřadu purkrabského, takto o tom nalézati ráčí: že to vobeslání i se škodami z hodných příčin zdvihati ráčí. Než chce-li on Žid Bu- dějovské z čeho viniti, bude moci pana podkomořího žádati, aby jemu s nimi rok položil a den jmenoval, a pan podkomoří má jemu do Bu- dějovic rok složiti a nahlédna v městské knihy i v jiné potřeby, nač by se strany táhly, v tom se spravedlivě k stranám, pokudž úřadu jeho náležitě bude, zachovati ráčí. Actum feria V post Katherinae 1532. Kniha komorn. soudu 2 J. J. f. j. 19. v arch. mus. kr. Čes. 1243. Král Ferdinand komoře české v příčině 1533. sporu mezi Židy Manndlem a Munkou. 13. dubna 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Welchergestalt sich unser Jud Manndl zu Zistersdorf wider unsern Juden Munko zu Prag beschwert, dass er von ihme unbillicher Weise wider kaiserlich und unser gegeben Freiheit- Schutz- und Schirmbrief gedrungen worden, und deshalb derselb Munko Jud den Poenfall nemblich zehen Mark Golds in seinen Schutz- Schirm- und Gleitbriefen begriffen verprochen und verwurcht haben solle, werdet ihr aus hierin beschlossner Supplication und Schriften vernehmen. Dieweil dann gedachter Manndl Jud in solchen Fälln dem Juden- gericht zu Prag nit unterworfen, darzue wo er gleichwohl nicht be- sonder Freiheit- oder Gleitsbrief hätt, ohn dass ein jeder, der zu ihme Spruch zu haben vermeint, ihne billich bei seiner Obrigkeit, da er ge- sessen oder wo er gewesen ist, ersuechen soll, hat dem Munko Juden solche Handlung, soferr die also durch ihne beschehen, sich des Gewalts und Obrigbrit dermassen zu understehen und zu gebrauchen nicht gebürt. Demnach befehlen wir euch, dass ihr die Sachen erkon- diget und beratschlaget und soferr ihr befindet, dass gedachter Munko Jud berührten Poenfall oder ein andere Straf mit seiner Handlung verbrochen und verwurcht hat, dass ihr dann solches furderlichen gegen ihme handlet und was uns daran geburt und zustehet dasselbe zu Unserer Cammer zu Handen einbringet und zu derselben Notdurft gebrauchet. Daran thuet ihr Unser ernstliche Mainung. Geben in Unser Stadt Wien, am 13. Tag Aprilis anno oc. im XXXIII, Unser Reiche des römischen im dritten und der anderen im siebenden. Mist. arch. kr. Česk., kop 8, sag. 284 (fol. 170). 1244. Král Ferdinand komoře české, poněvadž 1533. u Žida Munka nalezeny spisy velezrádné, aby vy-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 951 raddami, slyšíc obeslání, odpor, svědky, zřízení, listy krále JMti, vý- 1532. pověď úřadu purkrabského, takto o tom nalézati ráčí: že to vobeslání i se škodami z hodných příčin zdvihati ráčí. Než chce-li on Žid Bu- dějovské z čeho viniti, bude moci pana podkomořího žádati, aby jemu s nimi rok položil a den jmenoval, a pan podkomoří má jemu do Bu- dějovic rok složiti a nahlédna v městské knihy i v jiné potřeby, nač by se strany táhly, v tom se spravedlivě k stranám, pokudž úřadu jeho náležitě bude, zachovati ráčí. Actum feria V post Katherinae 1532. Kniha komorn. soudu 2 J. J. f. j. 19. v arch. mus. kr. Čes. 1243. Král Ferdinand komoře české v příčině 1533. sporu mezi Židy Manndlem a Munkou. 13. dubna 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Welchergestalt sich unser Jud Manndl zu Zistersdorf wider unsern Juden Munko zu Prag beschwert, dass er von ihme unbillicher Weise wider kaiserlich und unser gegeben Freiheit- Schutz- und Schirmbrief gedrungen worden, und deshalb derselb Munko Jud den Poenfall nemblich zehen Mark Golds in seinen Schutz- Schirm- und Gleitbriefen begriffen verprochen und verwurcht haben solle, werdet ihr aus hierin beschlossner Supplication und Schriften vernehmen. Dieweil dann gedachter Manndl Jud in solchen Fälln dem Juden- gericht zu Prag nit unterworfen, darzue wo er gleichwohl nicht be- sonder Freiheit- oder Gleitsbrief hätt, ohn dass ein jeder, der zu ihme Spruch zu haben vermeint, ihne billich bei seiner Obrigkeit, da er ge- sessen oder wo er gewesen ist, ersuechen soll, hat dem Munko Juden solche Handlung, soferr die also durch ihne beschehen, sich des Gewalts und Obrigbrit dermassen zu understehen und zu gebrauchen nicht gebürt. Demnach befehlen wir euch, dass ihr die Sachen erkon- diget und beratschlaget und soferr ihr befindet, dass gedachter Munko Jud berührten Poenfall oder ein andere Straf mit seiner Handlung verbrochen und verwurcht hat, dass ihr dann solches furderlichen gegen ihme handlet und was uns daran geburt und zustehet dasselbe zu Unserer Cammer zu Handen einbringet und zu derselben Notdurft gebrauchet. Daran thuet ihr Unser ernstliche Mainung. Geben in Unser Stadt Wien, am 13. Tag Aprilis anno oc. im XXXIII, Unser Reiche des römischen im dritten und der anderen im siebenden. Mist. arch. kr. Česk., kop 8, sag. 284 (fol. 170). 1244. Král Ferdinand komoře české, poněvadž 1533. u Žida Munka nalezeny spisy velezrádné, aby vy-
Strana 952
952 K HISTORII ŽIDU 1533. šetřeno bylo, jak veliké jest jeho bohatství. Ve Vídni, 5. května 1533. Ferdinand oc. Wolgebornen, gestrengen ehrnfesten und lieben Getreuen. Uns ist glaublich furkommen, als sollt der Munko Jud in Unser Stadt Prag etlicher Verhandlungen halben fur Recht durch den Rat der alten Stadt zu Prag furgefordert und darnach in sein Haus gefallen und zwo Lad oder Truhen mit Briefen genommen worden sein, darunter Sachen, Absag und Verräthereien wider uns betreffend gefunden. Damit wir nun desselbigen ein rechten Grund emphahen, ist unser ernstlicher Befelch an euch, dass ihr euch der Sachen in der Still mit allem und sonderm Fleiss erkundiget, wie die Gestalt sei, was bemelter Jud verschuldet hat und was durch die Prager mit ihm in Recht und offenlich oder haimblich gehandelt worden sei. Und dieweil wir auch verstanden haben, dass derselb Jud eins treffenlichen und hohen Vermugens sein soll, befelchen wir euch, desselbigen auch fleissig zu erfahrn, wie hoch er an solchem Vermugen geschätzt wird und sambt der vorgemelten Erkundigung zum allerfurderlichsten zu unsern eigen Handen schriftlichen berichtet und darin nicht verziehet noch anderst handlet. Daran thuet ihr unser ernstliche Mainung. Geben in unser Stadt Wien, am fünftm Tag Maii anno oc. im XXXIIIten. Mist. arch. kr. Česk. kop 8, pag. 290 (fol. 175). 1533. 1245. Král Ferdinand komoře české, aby vyše- třování v příčině Munka až do příchodu jeho do Prahy bylo zastaveno. 10. června 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Wir haben eur Schreiben und Unterricht, welche ihr uns des Munko Juden zu Prag Handlung halber auf unser Bevelch jezo zugeschickt seiner [sic] Inhalt verstanden und ist darauf unser Meinung und Befelch: nachdem wir uns versehen in kurzer Zeit hinein in unser Kunigreich Behaim zu verfügen, dass ihr bemelte Sach von unsern wegen also dizmahlen bis zu unser Ankunft anstellet und verfüeget, damit durch niemand weiter mittlerzeit etwas darinnen zuhandlen unterstanden noch gehandelt werd, auch fursehet und Ordnung gebet, damit der Jud nit indert flüchtigen Fuess setz noch abweich, auch seines Guts und von den Briefen nichts verruckt werd, wie ihr zu thuen werdet wissen. Daran beschicht unser emnstlicher Meinung. Geben in unser Stat Wien den zehenden Tag Juni anno im XXXIII. Mist. arch. kr. Čes. kop. 8 pag. 350 (fol. 207 v.).
952 K HISTORII ŽIDU 1533. šetřeno bylo, jak veliké jest jeho bohatství. Ve Vídni, 5. května 1533. Ferdinand oc. Wolgebornen, gestrengen ehrnfesten und lieben Getreuen. Uns ist glaublich furkommen, als sollt der Munko Jud in Unser Stadt Prag etlicher Verhandlungen halben fur Recht durch den Rat der alten Stadt zu Prag furgefordert und darnach in sein Haus gefallen und zwo Lad oder Truhen mit Briefen genommen worden sein, darunter Sachen, Absag und Verräthereien wider uns betreffend gefunden. Damit wir nun desselbigen ein rechten Grund emphahen, ist unser ernstlicher Befelch an euch, dass ihr euch der Sachen in der Still mit allem und sonderm Fleiss erkundiget, wie die Gestalt sei, was bemelter Jud verschuldet hat und was durch die Prager mit ihm in Recht und offenlich oder haimblich gehandelt worden sei. Und dieweil wir auch verstanden haben, dass derselb Jud eins treffenlichen und hohen Vermugens sein soll, befelchen wir euch, desselbigen auch fleissig zu erfahrn, wie hoch er an solchem Vermugen geschätzt wird und sambt der vorgemelten Erkundigung zum allerfurderlichsten zu unsern eigen Handen schriftlichen berichtet und darin nicht verziehet noch anderst handlet. Daran thuet ihr unser ernstliche Mainung. Geben in unser Stadt Wien, am fünftm Tag Maii anno oc. im XXXIIIten. Mist. arch. kr. Česk. kop 8, pag. 290 (fol. 175). 1533. 1245. Král Ferdinand komoře české, aby vyše- třování v příčině Munka až do příchodu jeho do Prahy bylo zastaveno. 10. června 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Wir haben eur Schreiben und Unterricht, welche ihr uns des Munko Juden zu Prag Handlung halber auf unser Bevelch jezo zugeschickt seiner [sic] Inhalt verstanden und ist darauf unser Meinung und Befelch: nachdem wir uns versehen in kurzer Zeit hinein in unser Kunigreich Behaim zu verfügen, dass ihr bemelte Sach von unsern wegen also dizmahlen bis zu unser Ankunft anstellet und verfüeget, damit durch niemand weiter mittlerzeit etwas darinnen zuhandlen unterstanden noch gehandelt werd, auch fursehet und Ordnung gebet, damit der Jud nit indert flüchtigen Fuess setz noch abweich, auch seines Guts und von den Briefen nichts verruckt werd, wie ihr zu thuen werdet wissen. Daran beschicht unser emnstlicher Meinung. Geben in unser Stat Wien den zehenden Tag Juni anno im XXXIII. Mist. arch. kr. Čes. kop. 8 pag. 350 (fol. 207 v.).
Strana 953
V CECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 953 1246. Král Ferdinand komoře české, aby spor 1533. mezi Židy Mandlem a Munkou byl již urovnán. Ve Vídni, 25. září 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Als wir euch hievor auf die Beschwerung und Klag, so unser Jud genannt Mandl zu Zistersdorf wider unsern Juden Munko zu Prag von wegen Anhaltung seines Leibs und Guter geführt, ge- schrieben und befolchen, in der Sachen die Billicheit und damit ge- dachter Mandl Jud wider seine Privilegien und Freiheiten nicht beswart werde zu handln, darauf wir von gedachts Mandl Juden wegen mit hierin beschlossener Supplikation abermals diemuetiglich angelangt worden sein, wie ihr daraus vernehmen werdet. Dieweil dann derselb Mandl Jud anzeigt, dass Munko Jud ein ungegründten Bericht seint- halben gethan soll haben und er auf dasselb noch weiter umbgezogen und ausgehalten werde, ist demnach unser Befelch, dass ihr noch- mals bede Juden mit ihrer Nothdurft eigentlich verhört und wie ihr die Sachen gestallt befendet, alsdann sie entscheidet, damit sie dieser Sachen einmal zue End kummen und wir ferrer Anlaufens vertragen [sic] werden und ob in berührter Sach einicher Poenfall verwurcht wär, denselben erfordert, einbringet und zu Unser Cammer eurer Verwaltung Nothdurften gebrauchet, daran thuet ihr Unser ernstliche Mainung. Geben in Unser Stadt Wien am XXVten Tag Septembris anno im XXXIIIten. Míst. arch. kr. Česk. kop. 8, pag. 304. (fol. 183 v.). 1247. Výpověď komorního soudu ve při mezi Ma- 1533. yerem Židem z Kolína a Jiříkem Vchynským v pří- čině uvěznění ženy i dětí jmenovaného Žida a křtění děvečky. 1533. Anno 1533. Jakož jest Jiřík Vchyňský zprávu učinil, že jest ženu Mayera Žida z Kolína i děti jeho u sebe držel a propustiti nechtěl ne z úmyslu, ale z příčiny dluhu, že jest jemu pozůstal dluh za mléčnee, nevěda, kterak jinak k svému přijíti, však u vězení jich nedržel, a tak tu nic neučinil, co by učiniti neměl. A což se děvečky dotýče, že křtěna jest i syn jeho, to jest se stalo z jich vuole dobré a s žádostí obou. A poněvadž jest jim to pán Buoh dáti ráčil, on Chynský k tomu jest jim rád dopomohl, a teď že před JMtmi pány hejtmany je staví. Proti tomu od Mayera Žida jest mluveno: že jest pro ten dluh, jakž praví, neměl bráti ženy a dětí jeho, neb se jest týž Žid poddával v komoře krále JMti i před pány hejtmany k účtu i k záplatě i uru-
V CECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 953 1246. Král Ferdinand komoře české, aby spor 1533. mezi Židy Mandlem a Munkou byl již urovnán. Ve Vídni, 25. září 1533. Ferdinand oc. Wohlgebornen, gestrengen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Als wir euch hievor auf die Beschwerung und Klag, so unser Jud genannt Mandl zu Zistersdorf wider unsern Juden Munko zu Prag von wegen Anhaltung seines Leibs und Guter geführt, ge- schrieben und befolchen, in der Sachen die Billicheit und damit ge- dachter Mandl Jud wider seine Privilegien und Freiheiten nicht beswart werde zu handln, darauf wir von gedachts Mandl Juden wegen mit hierin beschlossener Supplikation abermals diemuetiglich angelangt worden sein, wie ihr daraus vernehmen werdet. Dieweil dann derselb Mandl Jud anzeigt, dass Munko Jud ein ungegründten Bericht seint- halben gethan soll haben und er auf dasselb noch weiter umbgezogen und ausgehalten werde, ist demnach unser Befelch, dass ihr noch- mals bede Juden mit ihrer Nothdurft eigentlich verhört und wie ihr die Sachen gestallt befendet, alsdann sie entscheidet, damit sie dieser Sachen einmal zue End kummen und wir ferrer Anlaufens vertragen [sic] werden und ob in berührter Sach einicher Poenfall verwurcht wär, denselben erfordert, einbringet und zu Unser Cammer eurer Verwaltung Nothdurften gebrauchet, daran thuet ihr Unser ernstliche Mainung. Geben in Unser Stadt Wien am XXVten Tag Septembris anno im XXXIIIten. Míst. arch. kr. Česk. kop. 8, pag. 304. (fol. 183 v.). 1247. Výpověď komorního soudu ve při mezi Ma- 1533. yerem Židem z Kolína a Jiříkem Vchynským v pří- čině uvěznění ženy i dětí jmenovaného Žida a křtění děvečky. 1533. Anno 1533. Jakož jest Jiřík Vchyňský zprávu učinil, že jest ženu Mayera Žida z Kolína i děti jeho u sebe držel a propustiti nechtěl ne z úmyslu, ale z příčiny dluhu, že jest jemu pozůstal dluh za mléčnee, nevěda, kterak jinak k svému přijíti, však u vězení jich nedržel, a tak tu nic neučinil, co by učiniti neměl. A což se děvečky dotýče, že křtěna jest i syn jeho, to jest se stalo z jich vuole dobré a s žádostí obou. A poněvadž jest jim to pán Buoh dáti ráčil, on Chynský k tomu jest jim rád dopomohl, a teď že před JMtmi pány hejtmany je staví. Proti tomu od Mayera Žida jest mluveno: že jest pro ten dluh, jakž praví, neměl bráti ženy a dětí jeho, neb se jest týž Žid poddával v komoře krále JMti i před pány hejtmany k účtu i k záplatě i uru-
Strana 954
954 K HISTORII ŽIDŮ 1533. čiti chtěl, dokládaje se v tom psaní, kteréž se k němu, Jiříkovi Chyn- skému, dálo. A což se toho křtění dotýče, že jest to dobrovolně ne- přišlo, neb jsú je nočně křtili a k tomu přinutili, žádaje týž Žid, aby ta věc jim k nápravě přivedena byla. K tomu od Jiříka Vchynského jest povědíno: jaká jest toho zpráva učiněna, že se to tak najde a kdež praví Žid, že by z přinucení ta děvečka a syn byli křtěni, že toho není. Nebo bratr její starší dobro- volně k tomu vuoli dal i sestru k tomu přivedl, že jest také k tomu vuoli dávala, dokládaje se téhož bratra jejího Jana, kterýž jsa přítomný přiznal se, že jest on ke křtu dobrovolně přistúpil. Tu JMti páni pan Jindřich Berka z Dubé a na Dřevenicích, pan Volfart Planknar z Kynšperku, podkomoří království Českého krále JMti, a téhož království hejtmanové se pány a vladykami krále JMti raddami slyšíce zprávu jeho Jiříka Vchynského i také odpor Žida a majíce rozmluvení s týmž Janem křtěným i s Kateřinú sestrou jeho, takto o tom vypovídati ráčí. Poněvadž jest Mayer Žid cožby koli dlužen zuostal jemu, Jiříkovi Vchynskému, to uručil pod sto kop grošů českých, z té příčiny aby ve čtvrtek po buožím křtění najprv příští zde na hradě Pražském při ouřadu hejtmanském oboje strany zase stály, a páni hejtmanové ráčí z prostředku svého mezi ně vyslati, aby se o týž dluh sečtli. A cožkoli Žid jemu Jiříkovi tu spravedlivého dluhu pozůstane, to hned od tohoto účtu ve dvú nedělí on Žid aby jemu dal a zaplatil. A má-li on Jiřík co od svršků neb jiných věcí Židových, to též aby zase mu navrátil. Což se pak té děvečky dotýče, tu JMti páni hejtmané na místě krále JMti v opatření své bráti a bytem opatřiti ráčí až do příjezdu krále JMti. A poněvadž pak Jan bratr její před úřadem hejtmanským do- brovolně se jest k tomu přiznal, že jest se z své dobré vuole a ne- přinuceně křtíti dal (v čemž jeho pán Buch stvrditi rač), protož aby týž Jan sobě svoboden býti mohl, jako na křesťana záleží. Kniha komorn soudu 2 J. J. f. K. 18 v arch. mus. král. Česk. 1534. 1248. Rozsudek komorního soudu mezi radou krále Ferdinanda a dvěma Židy. 16. září 1534. Jakož Jan Kneller doktor v právích, KJMti německá radda, na místě krále JMti, obeslal před najvyššího pana hofmistra, Samuele Žida a Judle Žida syna jeho z toho, že oni Židé oukladně jiné Židy chtěli jsou v těžkost návodem svým uvésti a ke škodě je připraviti bez jich provinění, toho učiniti nemajíce a tak že jsou pokutu králi JMti hrdla, statku propadli oc a nad to dal čísti některá svědomí i psaní od JMti královské.
954 K HISTORII ŽIDŮ 1533. čiti chtěl, dokládaje se v tom psaní, kteréž se k němu, Jiříkovi Chyn- skému, dálo. A což se toho křtění dotýče, že jest to dobrovolně ne- přišlo, neb jsú je nočně křtili a k tomu přinutili, žádaje týž Žid, aby ta věc jim k nápravě přivedena byla. K tomu od Jiříka Vchynského jest povědíno: jaká jest toho zpráva učiněna, že se to tak najde a kdež praví Žid, že by z přinucení ta děvečka a syn byli křtěni, že toho není. Nebo bratr její starší dobro- volně k tomu vuoli dal i sestru k tomu přivedl, že jest také k tomu vuoli dávala, dokládaje se téhož bratra jejího Jana, kterýž jsa přítomný přiznal se, že jest on ke křtu dobrovolně přistúpil. Tu JMti páni pan Jindřich Berka z Dubé a na Dřevenicích, pan Volfart Planknar z Kynšperku, podkomoří království Českého krále JMti, a téhož království hejtmanové se pány a vladykami krále JMti raddami slyšíce zprávu jeho Jiříka Vchynského i také odpor Žida a majíce rozmluvení s týmž Janem křtěným i s Kateřinú sestrou jeho, takto o tom vypovídati ráčí. Poněvadž jest Mayer Žid cožby koli dlužen zuostal jemu, Jiříkovi Vchynskému, to uručil pod sto kop grošů českých, z té příčiny aby ve čtvrtek po buožím křtění najprv příští zde na hradě Pražském při ouřadu hejtmanském oboje strany zase stály, a páni hejtmanové ráčí z prostředku svého mezi ně vyslati, aby se o týž dluh sečtli. A cožkoli Žid jemu Jiříkovi tu spravedlivého dluhu pozůstane, to hned od tohoto účtu ve dvú nedělí on Žid aby jemu dal a zaplatil. A má-li on Jiřík co od svršků neb jiných věcí Židových, to též aby zase mu navrátil. Což se pak té děvečky dotýče, tu JMti páni hejtmané na místě krále JMti v opatření své bráti a bytem opatřiti ráčí až do příjezdu krále JMti. A poněvadž pak Jan bratr její před úřadem hejtmanským do- brovolně se jest k tomu přiznal, že jest se z své dobré vuole a ne- přinuceně křtíti dal (v čemž jeho pán Buch stvrditi rač), protož aby týž Jan sobě svoboden býti mohl, jako na křesťana záleží. Kniha komorn soudu 2 J. J. f. K. 18 v arch. mus. král. Česk. 1534. 1248. Rozsudek komorního soudu mezi radou krále Ferdinanda a dvěma Židy. 16. září 1534. Jakož Jan Kneller doktor v právích, KJMti německá radda, na místě krále JMti, obeslal před najvyššího pana hofmistra, Samuele Žida a Judle Žida syna jeho z toho, že oni Židé oukladně jiné Židy chtěli jsou v těžkost návodem svým uvésti a ke škodě je připraviti bez jich provinění, toho učiniti nemajíce a tak že jsou pokutu králi JMti hrdla, statku propadli oc a nad to dal čísti některá svědomí i psaní od JMti královské.
Strana 955
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 955 Proti tomu obeslání od Samuele a Judle Židuov jest mluveno: 1534. že jest to obeslání proti Zřízení zemskému vzaté, jedno v tom že se obsílají jedním listem dvě osobě, ježto má každý listem zvláštním obeslán býti; druhé, že jest to obeslání zatmělé, neb se v něm nedo- kládá světlé obvinění; třetí že z cizí věci obsílá, ježto jemu ti Židé nic neporučili, ani sami vinili, ježto i suplikací byla jest dána, žádajíc aby ti jistci stáli, a budou-li je chtíti z čeho viniti, že chtí odpovídati a právi jim býti. Nad to od nadepsaného doktora jest povědíno: že to obeslání není zatmělé, neb se v něm dokládá, že je viniti chce z ne- slušné věci; což se Zřízení dotýče, že každá osoba měla obeslána býti, že se na Židy Zřízení nevztahuje; také z cizí věci nevobsílá, neb neviní od týchž Židuov, než což jsú oni učinili a to jemu dobře náleží, a po- něvadž sou Židé již i svědky slyšeli, již jsou ke při přistoupili a z těch příčin jsou povinni odpovídati. K tomu od jmenovaných Židuov jest dopovědíno: co se Zřízení dotýče, že praví, že Zřízení zemského užiti mají, neb sou v tomto krá- lovství pod právem a jeho užívají, jiní k nim, i oni také k jiným, žá- dajíc při něm zachováni býti,*) táhnúce se na nález, Izakovi Austskému nedávno učiněný. Tu JMt pán pan Zdislav Berka z Dubé na Lippém a Zakupí, nejvyšší hofmistr království Českého a markrabství Horních Lužic lantfojt, se pány a vladykami krále JMti raddami, slyšíce obeslání, odpor, svědky i v Zřízení zemské a v list krále JMti nahlédše, kterýmžto listem ze- jména osobám poroučeti ráčí, aby podle vznešení prokurátora JMti v to nahlédli a spravedlivě rozvážili, takto o tom vypovídati ráčí: Po- něvadž se z téhož listu krále JMti tomu vyrozumívá, že JMtKská tu věc a Židy na vznešení prokurátora JMti porúčeti ráčí jistým osobám slyšeti, a týž list se nic na doktora Knellera o tom nevztahuje, k tomu též obeslání jest zatmělé, z těch příčin se to obeslání zdvihá. Dali pa- mátné. Actum f. IIII. die Ludmilae 1534. Arch. mus. kr. Čes. Komorní soud 6. J. fol. A. XVII. 1249. Král Ferdinand nejvyššímu sudímu mar- 1534. krabství Moravského a doktoru Dúbravovi, aby vy- šetřili, zdali by synu Beneše Žida dívka sirotek po Faytlovi Židu kstavu manželskému dána býti mohla. Ve Vídni, 19. října 1534. *) Léta 1559 dne 14. srpna podobně před soudem Belka Židovka promluviti poručila: že Židé Zřízení zemského též užívají jako i jiní obyvatelé v tomto krá- lovství, a soudcové podle něho též soudí je Židy a opatrují.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 955 Proti tomu obeslání od Samuele a Judle Židuov jest mluveno: 1534. že jest to obeslání proti Zřízení zemskému vzaté, jedno v tom že se obsílají jedním listem dvě osobě, ježto má každý listem zvláštním obeslán býti; druhé, že jest to obeslání zatmělé, neb se v něm nedo- kládá světlé obvinění; třetí že z cizí věci obsílá, ježto jemu ti Židé nic neporučili, ani sami vinili, ježto i suplikací byla jest dána, žádajíc aby ti jistci stáli, a budou-li je chtíti z čeho viniti, že chtí odpovídati a právi jim býti. Nad to od nadepsaného doktora jest povědíno: že to obeslání není zatmělé, neb se v něm dokládá, že je viniti chce z ne- slušné věci; což se Zřízení dotýče, že každá osoba měla obeslána býti, že se na Židy Zřízení nevztahuje; také z cizí věci nevobsílá, neb neviní od týchž Židuov, než což jsú oni učinili a to jemu dobře náleží, a po- něvadž sou Židé již i svědky slyšeli, již jsou ke při přistoupili a z těch příčin jsou povinni odpovídati. K tomu od jmenovaných Židuov jest dopovědíno: co se Zřízení dotýče, že praví, že Zřízení zemského užiti mají, neb sou v tomto krá- lovství pod právem a jeho užívají, jiní k nim, i oni také k jiným, žá- dajíc při něm zachováni býti,*) táhnúce se na nález, Izakovi Austskému nedávno učiněný. Tu JMt pán pan Zdislav Berka z Dubé na Lippém a Zakupí, nejvyšší hofmistr království Českého a markrabství Horních Lužic lantfojt, se pány a vladykami krále JMti raddami, slyšíce obeslání, odpor, svědky i v Zřízení zemské a v list krále JMti nahlédše, kterýmžto listem ze- jména osobám poroučeti ráčí, aby podle vznešení prokurátora JMti v to nahlédli a spravedlivě rozvážili, takto o tom vypovídati ráčí: Po- něvadž se z téhož listu krále JMti tomu vyrozumívá, že JMtKská tu věc a Židy na vznešení prokurátora JMti porúčeti ráčí jistým osobám slyšeti, a týž list se nic na doktora Knellera o tom nevztahuje, k tomu též obeslání jest zatmělé, z těch příčin se to obeslání zdvihá. Dali pa- mátné. Actum f. IIII. die Ludmilae 1534. Arch. mus. kr. Čes. Komorní soud 6. J. fol. A. XVII. 1249. Král Ferdinand nejvyššímu sudímu mar- 1534. krabství Moravského a doktoru Dúbravovi, aby vy- šetřili, zdali by synu Beneše Žida dívka sirotek po Faytlovi Židu kstavu manželskému dána býti mohla. Ve Vídni, 19. října 1534. *) Léta 1559 dne 14. srpna podobně před soudem Belka Židovka promluviti poručila: že Židé Zřízení zemského též užívají jako i jiní obyvatelé v tomto krá- lovství, a soudcové podle něho též soudí je Židy a opatrují.
Strana 956
956 K HISTORII ŽIDU Nejvyššímu sudímu markrabství Moravského a doktoru Dúbravovi o Beneše Žida Koryčanského. Urozený, statečný, věrní naši milí. Věděti vám dáváme, že jsme na prosbu Beneše Žida Koryčanského k duostojnému Stanislavovi, bi- skupu Olomúckému, věrnému našemu milému, před tím list náš pří- mluvčí dáti ráčili, aby synu téhož Beneše nějaká děvečka, pozuostalý sirotek po Faytlovi Židovi, k stavu manželskému spuosobem židovským dána byla. I zprávu toho míti ráčíme, že by nějaký Žid Žalman v Kro- měříži v tom Benešovému synu s jinými, kteříž se praví býti téhož sirotka poručníci, překážku nespravedlivě činiti a toho brániti měli- Protož jestli by tak bylo, vám poroučíme, přikazujíc, abyste ty Židy z obú stran před sebe, však s vuolí a vědomím již dotčeného biskupa Olomúckého, sročili, a tej jich nesnázi vyrozumějíc spravedlivě to roz- vážili, jestli by ten sirotek pozuostalý synu Beneše Žida za manželku dán aneb kterak jinak opatřen býti mohl. Znajíc vuoli naši tak se za- chovejte. Dán ut supra. (V Vídni v pondělí po svatém Lukáši léta 1534.) 1534. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 62. 1534. 1250. Král Ferdinand dává hofmistru domu krá- lovského Vilému Švihovskému gleit před Židy Praž- skými, aby srovnání s nimi o dluhy klidně se mohlo státi. Ve Vídni, 19. prosince 1534. Glejt Vilémovi Švihovskému, co se Židuov dotejče. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož urozený Vilém Švihovský z Ryzmburka, hofmistr dvoru našeho v království Českém, věrný náš milý, s Židy Pražskými o některé dluhy činiti a skrze urozeného Zdenka Lva z Rožmitála, věrného našeho milého, s týmiž Židy smlouván býti má, prosil jest nás, abychom jemu zatím glejt náš a bezpečenství před týmiž Židy dáti ráčili. K jehožto prosbě nakloněni jsúce s dobrým rozmyslem, naším vědomím, mocí královskú v Čechách glejt a bezpečenství naše svrchupsanému Vilémovi Švihov- skému před Židy i před zatykači, kteřížby od těch Židuov pro dluhy na něho vzati byli, dáváme, chtíce tomu konečně, aby on Vilém Švihovský při tom glejtu našem od Židuov jmien, držán i zachován byl bez pře- rušení. Kterýžto glejt jemu státi a trvati má od datum listu tohoto až do svatého Jiří nejprv příštího a nic dále, a v tom času aby týž Vilém s již dotčenými Židy své věci také na místě postavil a smluvil. Protož pořoučíme, aby svrchupsaný Vilém při tom glejtu a bezpe- čenství našem jmín, držán a neporušitedlně až do času svrchupsaného zachován byl pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské. Tomu
956 K HISTORII ŽIDU Nejvyššímu sudímu markrabství Moravského a doktoru Dúbravovi o Beneše Žida Koryčanského. Urozený, statečný, věrní naši milí. Věděti vám dáváme, že jsme na prosbu Beneše Žida Koryčanského k duostojnému Stanislavovi, bi- skupu Olomúckému, věrnému našemu milému, před tím list náš pří- mluvčí dáti ráčili, aby synu téhož Beneše nějaká děvečka, pozuostalý sirotek po Faytlovi Židovi, k stavu manželskému spuosobem židovským dána byla. I zprávu toho míti ráčíme, že by nějaký Žid Žalman v Kro- měříži v tom Benešovému synu s jinými, kteříž se praví býti téhož sirotka poručníci, překážku nespravedlivě činiti a toho brániti měli- Protož jestli by tak bylo, vám poroučíme, přikazujíc, abyste ty Židy z obú stran před sebe, však s vuolí a vědomím již dotčeného biskupa Olomúckého, sročili, a tej jich nesnázi vyrozumějíc spravedlivě to roz- vážili, jestli by ten sirotek pozuostalý synu Beneše Žida za manželku dán aneb kterak jinak opatřen býti mohl. Znajíc vuoli naši tak se za- chovejte. Dán ut supra. (V Vídni v pondělí po svatém Lukáši léta 1534.) 1534. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 62. 1534. 1250. Král Ferdinand dává hofmistru domu krá- lovského Vilému Švihovskému gleit před Židy Praž- skými, aby srovnání s nimi o dluhy klidně se mohlo státi. Ve Vídni, 19. prosince 1534. Glejt Vilémovi Švihovskému, co se Židuov dotejče. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož urozený Vilém Švihovský z Ryzmburka, hofmistr dvoru našeho v království Českém, věrný náš milý, s Židy Pražskými o některé dluhy činiti a skrze urozeného Zdenka Lva z Rožmitála, věrného našeho milého, s týmiž Židy smlouván býti má, prosil jest nás, abychom jemu zatím glejt náš a bezpečenství před týmiž Židy dáti ráčili. K jehožto prosbě nakloněni jsúce s dobrým rozmyslem, naším vědomím, mocí královskú v Čechách glejt a bezpečenství naše svrchupsanému Vilémovi Švihov- skému před Židy i před zatykači, kteřížby od těch Židuov pro dluhy na něho vzati byli, dáváme, chtíce tomu konečně, aby on Vilém Švihovský při tom glejtu našem od Židuov jmien, držán i zachován byl bez pře- rušení. Kterýžto glejt jemu státi a trvati má od datum listu tohoto až do svatého Jiří nejprv příštího a nic dále, a v tom času aby týž Vilém s již dotčenými Židy své věci také na místě postavil a smluvil. Protož pořoučíme, aby svrchupsaný Vilém při tom glejtu a bezpe- čenství našem jmín, držán a neporušitedlně až do času svrchupsaného zachován byl pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské. Tomu
Strana 957
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 957 na svědomí oc. Datum ut supra (v Vídni v sobotu před svatým To- 1534. mášem léta 1534). Míst. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 107. 1251. Král Ferdinand Pražanům Staroměstským, 1534. Žalmanu Munkovi vzatý list (potvrzení králov- aby ské na jeho rod) navrátili. Ve Vídni, 24. prosince 1534. Pražanuom Staroměstským o Žalmana Munku Žida. Poctiví věrní naši milí. Vznešeno jest na nás skrze suplikací Žal- mana Munky Žida, že by jemu při jiných věcech a spisích artykuluov židovských jeho list, na kterýž jsme jemu potvrzení naše dáti ráčili, aby z jeho rodu také starší a jeden z Mistruov volen býti mohl, vzat z rozkázání vašeho na rathouz býti jměl. I jestli by tak bylo, porou- číme vám, abyste nadepsanému Munkovi list jeho zase vrátili a při témž listu, pokudž za slušné a za spravedlivé, zachovali a toho užiti dali. Znajíc vuoli naši tak se zachovejte, jináč nečiníce. Datum ut supra (v Vídni ve čtvrtek den štědrého večera léta 1534). Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 113. 1252. KrálFerdinand Zdenkovi Trčkovi, aby Židu 1534. Munkovi zaplatil. Ve Vídni, 24. prosince 1534. Zdenkovi Trčkovi o Žalmana Munku Žida. Statečný věrný náš milý. Vědětiť dáváme, že jest na nás jménem Žalmana Munky Zida z Prahy vznešeno, kterak by ty jemu tisíc kop grošů českých od dávnýho času dlužen býti jměl, kterýžto dluh že jest i právem na tobě obdržel, avšak proto až posavad že k záplatě od tebe přijíti nemuože, proše nás se vší ponížeností v tom za mi- lostivé opatření. I jestli by tak bylo, jakž spraveni býti ráčíme, a ty svrchupsanému Židovi takovú summu dlužen byl, poroučímeť, aby témuž Židovi jmenovanú summu zaplatil anebo s ním o takovú zaplatu neprodlévajíc uhodil, abychom my o to více staráni a nabíháni nebyli. Znajíc vuoli naši tak se zachovej jináč nečiníc. Dán v Vídni ve čtvrtek den Štědrého večera léta ut supra [1534]. Míst. arch. kr. Česk.: kop. 13, p. 113. 1253. Král Ferdinand ukládá prokurátoru Bory- 1535. ňovi, aby Žida Šťastného z Malé strany v Praze, jehož statek propadl, před soud purkrabský obeslal. Ve Vídni, 14. ledna 1535.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 957 na svědomí oc. Datum ut supra (v Vídni v sobotu před svatým To- 1534. mášem léta 1534). Míst. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 107. 1251. Král Ferdinand Pražanům Staroměstským, 1534. Žalmanu Munkovi vzatý list (potvrzení králov- aby ské na jeho rod) navrátili. Ve Vídni, 24. prosince 1534. Pražanuom Staroměstským o Žalmana Munku Žida. Poctiví věrní naši milí. Vznešeno jest na nás skrze suplikací Žal- mana Munky Žida, že by jemu při jiných věcech a spisích artykuluov židovských jeho list, na kterýž jsme jemu potvrzení naše dáti ráčili, aby z jeho rodu také starší a jeden z Mistruov volen býti mohl, vzat z rozkázání vašeho na rathouz býti jměl. I jestli by tak bylo, porou- číme vám, abyste nadepsanému Munkovi list jeho zase vrátili a při témž listu, pokudž za slušné a za spravedlivé, zachovali a toho užiti dali. Znajíc vuoli naši tak se zachovejte, jináč nečiníce. Datum ut supra (v Vídni ve čtvrtek den štědrého večera léta 1534). Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 113. 1252. KrálFerdinand Zdenkovi Trčkovi, aby Židu 1534. Munkovi zaplatil. Ve Vídni, 24. prosince 1534. Zdenkovi Trčkovi o Žalmana Munku Žida. Statečný věrný náš milý. Vědětiť dáváme, že jest na nás jménem Žalmana Munky Zida z Prahy vznešeno, kterak by ty jemu tisíc kop grošů českých od dávnýho času dlužen býti jměl, kterýžto dluh že jest i právem na tobě obdržel, avšak proto až posavad že k záplatě od tebe přijíti nemuože, proše nás se vší ponížeností v tom za mi- lostivé opatření. I jestli by tak bylo, jakž spraveni býti ráčíme, a ty svrchupsanému Židovi takovú summu dlužen byl, poroučímeť, aby témuž Židovi jmenovanú summu zaplatil anebo s ním o takovú zaplatu neprodlévajíc uhodil, abychom my o to více staráni a nabíháni nebyli. Znajíc vuoli naši tak se zachovej jináč nečiníc. Dán v Vídni ve čtvrtek den Štědrého večera léta ut supra [1534]. Míst. arch. kr. Česk.: kop. 13, p. 113. 1253. Král Ferdinand ukládá prokurátoru Bory- 1535. ňovi, aby Žida Šťastného z Malé strany v Praze, jehož statek propadl, před soud purkrabský obeslal. Ve Vídni, 14. ledna 1535.
Strana 958
958 K HISTORII ŽIDŮ 1535. Statečný věrný náš milý. Vědětit dáváme, že jsme zpraveni, kterak by nějaký Žid jménem Šťastný na Malé straně v Praze nám v pokutu upadnúti a statek propadnúti měl. I jestliže by tak bylo, tobě porou- číme, abys již jmenovaného Žida, jakž tebe toto naše psaní dojde, beze všech odtahuov před soud purkrabský obeslal a z toho (vyptajíc se na to na všecko dostatečněji) obvinil, neb tej jsme naděje, pokudž by nám to propadl, že nám i soudem přisouzeno spravedlivě bude, protož ty tím neprodlévej, abychom seznati mohli, že tebú v tom nic nesešlo a my tobě takovú tvú pilnost milostí naší královskú zpomínati ráčíme Datum ut supra. [V Vídni ve čtvrtek den svatého Šťastného léta 1535. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 133. 1535. 1254. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Zidy Aronemi Abrahamembratřími a Izákem synem Samuelovým protasené zbraně; zá- roveň učiněn nález, aby Židé se zbraní nechodili. 20. ledna 1535. V té při, kteráž jest mezi Aronem a Abrahamem Židy z Staré školy bratřími z jedné a Izákem synem Samuelovým z strany druhé, kdež jsú jeho vinili z toho: když jsú šli do ulice a on za ním jest běžel s dobytým švajkštilem a Arona zamordovati chtěl tím švajkštilem, a by Abrahama nebylo, že jest naň křikl a von mu z té rány ne- vyskočil, byl by ho zamordoval. Nato ukázavše svědomí žádali za opatření. Proti tomu od Izáka mluveno: že jsú oni té bitvy počátek, neb sú na něho hrudami a kamením házeli a jeho poličkovali beze vší příčiny jim dané a pláštěm na něho házeli; na to též dal čísti svědomí žádal za opatření. Tu pan purgmistr a páni slyšíce žalobu, odpor, svědomí a jich z obú stran přelíčení a toho všeho pilně pováživše, takto o tom na- lézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž v předešlých časech zá- pověď se stala, aby Židé s braní nechodili ani jí proti sobě v židovské ulici neužívali, a Izák syn Samueluov v tom jest postižen a braně jest proti Aronovi a Abrahamovi bratru jeho v půtce užiti chtěl a ji sku- tečně dobyl, jakž jest to svědky pokázáno, a poněvadž přes zápověď to učinil, z té příčiny pan purgmistr a páni pro ten výstupek jeho Izáka v svú kázeň berú a jej pro ten účinek pokutovati chtí. A chceli kdo tyto Židy Arona a Abrahama bratra jeho z toho, že by té různice počátek a puovod byli, viniti, právo se jemu nezavírá. Dále pan purg- mistr a páni nalézají, aby žádný Žid ve dne ani večerním časem, ani
958 K HISTORII ŽIDŮ 1535. Statečný věrný náš milý. Vědětit dáváme, že jsme zpraveni, kterak by nějaký Žid jménem Šťastný na Malé straně v Praze nám v pokutu upadnúti a statek propadnúti měl. I jestliže by tak bylo, tobě porou- číme, abys již jmenovaného Žida, jakž tebe toto naše psaní dojde, beze všech odtahuov před soud purkrabský obeslal a z toho (vyptajíc se na to na všecko dostatečněji) obvinil, neb tej jsme naděje, pokudž by nám to propadl, že nám i soudem přisouzeno spravedlivě bude, protož ty tím neprodlévej, abychom seznati mohli, že tebú v tom nic nesešlo a my tobě takovú tvú pilnost milostí naší královskú zpomínati ráčíme Datum ut supra. [V Vídni ve čtvrtek den svatého Šťastného léta 1535. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 133. 1535. 1254. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Zidy Aronemi Abrahamembratřími a Izákem synem Samuelovým protasené zbraně; zá- roveň učiněn nález, aby Židé se zbraní nechodili. 20. ledna 1535. V té při, kteráž jest mezi Aronem a Abrahamem Židy z Staré školy bratřími z jedné a Izákem synem Samuelovým z strany druhé, kdež jsú jeho vinili z toho: když jsú šli do ulice a on za ním jest běžel s dobytým švajkštilem a Arona zamordovati chtěl tím švajkštilem, a by Abrahama nebylo, že jest naň křikl a von mu z té rány ne- vyskočil, byl by ho zamordoval. Nato ukázavše svědomí žádali za opatření. Proti tomu od Izáka mluveno: že jsú oni té bitvy počátek, neb sú na něho hrudami a kamením házeli a jeho poličkovali beze vší příčiny jim dané a pláštěm na něho házeli; na to též dal čísti svědomí žádal za opatření. Tu pan purgmistr a páni slyšíce žalobu, odpor, svědomí a jich z obú stran přelíčení a toho všeho pilně pováživše, takto o tom na- lézají a svým ortelem vypovídají: Poněvadž v předešlých časech zá- pověď se stala, aby Židé s braní nechodili ani jí proti sobě v židovské ulici neužívali, a Izák syn Samueluov v tom jest postižen a braně jest proti Aronovi a Abrahamovi bratru jeho v půtce užiti chtěl a ji sku- tečně dobyl, jakž jest to svědky pokázáno, a poněvadž přes zápověď to učinil, z té příčiny pan purgmistr a páni pro ten výstupek jeho Izáka v svú kázeň berú a jej pro ten účinek pokutovati chtí. A chceli kdo tyto Židy Arona a Abrahama bratra jeho z toho, že by té různice počátek a puovod byli, viniti, právo se jemu nezavírá. Dále pan purg- mistr a páni nalézají, aby žádný Žid ve dne ani večerním časem, ani
Strana 959
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 959 jeden k druhému do domu, ani na ulicech židovských s braní necho- 1535. dili. Pakli by který byl v tom postižen aneb od koho usvědčen, ten kdož usvědčen a postižen bude, má tomu, kdož ho usvědčí, půl kopy grošů česk. dáti, a panu purgmistru a pánuom 2 kopy grošů česk. po- kuty propadnúti. A tento nález starší Židé mají dáti v škole své ozná- miti třikrát do týhodne a to do dvú nedělí pořád zběhlých činiti mají, aby se každý slyše to věděl čím spraviti. Actum f. 4. feriis Fabiani anno D. 1535. magistro civium domino Andraea Tatkone curio. Archiv m. Prahy. Rkp. 1130, f. 59. 1255. Král Ferdinand dává list výhostní z Prahy 1535. Židu Žalmanovi (Salmonovi). Ve Vídni, 5. února 1535. List vejhostní Žalmanovi Židu Pražskému. Ferdinand etc. Oznamujem tímto listem všem, že jest předstoupil před nás Salmon Žid Pražský a nám skrze urozeného Hanuše Pfluga z Rabštejna, najvyššího kancléře království Českého, své obtížnosti na živnosti své a že by bytem v Praze pro svú zkázu déle zuostati ne- mohl, oznámil, žádaje nás při tom za milostivé povolení, abychom jemu s ženú a dětmi jeho se odstěhovati, kdežby mu se líbilo a kde by on své živnosti lépe hleděti mohl, a duom v Praze prodati i dluhy, kteréžby spravedlivé měl, vyupomínati dopustiti ráčili. Na jehožto prosbu poníženú vzhledše naším dobrým vědomím a mocí královskú v Čechách jej se vším jeho statkem, ženú a dětmi propouštíme, tak aby on mohl se stěhovati, kdežby mu se líbilo a zdálo, chtíce tomu konečně, aby při tejto naší milosti ode všech zachován byl. Protož přikazujem všem úředníkóm a poddaným našim věrným milým, aby již psanému Žal- manu Židu, jestliže by se stěhovati chtěl a mezi ně se kde zahodil, v ničemž na překážku nebyli, nébrž podle tohoto našeho povolení se skutečně zachovali. Tomu na svědomí oc. Datum ut supra [v Vídni v pátek po Hromicích léta 1535]. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13. pag. 146. 1256. Král Ferdinand nařizuje komoře české, 1535. aby 2000 zl. ve zlatě Židem Michlem půjčených bylo přijato a úpis mu byl odevzdán. Ve Vídni, 22. března 1535. Wohlgebornen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Als uns unser Jud genannt Michl von Dornberg bewilligt hat zwei Tausend Gulden in Gold darzustrecken, darumben wir ihme ein Obligation, so wir euch hiemit überschicken, gefertigt. Ist an euch unser ernstlicher Befelch, dass ihr solch zwei Tausend Gulden in Gold durch unsern Verwalter
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 959 jeden k druhému do domu, ani na ulicech židovských s braní necho- 1535. dili. Pakli by který byl v tom postižen aneb od koho usvědčen, ten kdož usvědčen a postižen bude, má tomu, kdož ho usvědčí, půl kopy grošů česk. dáti, a panu purgmistru a pánuom 2 kopy grošů česk. po- kuty propadnúti. A tento nález starší Židé mají dáti v škole své ozná- miti třikrát do týhodne a to do dvú nedělí pořád zběhlých činiti mají, aby se každý slyše to věděl čím spraviti. Actum f. 4. feriis Fabiani anno D. 1535. magistro civium domino Andraea Tatkone curio. Archiv m. Prahy. Rkp. 1130, f. 59. 1255. Král Ferdinand dává list výhostní z Prahy 1535. Židu Žalmanovi (Salmonovi). Ve Vídni, 5. února 1535. List vejhostní Žalmanovi Židu Pražskému. Ferdinand etc. Oznamujem tímto listem všem, že jest předstoupil před nás Salmon Žid Pražský a nám skrze urozeného Hanuše Pfluga z Rabštejna, najvyššího kancléře království Českého, své obtížnosti na živnosti své a že by bytem v Praze pro svú zkázu déle zuostati ne- mohl, oznámil, žádaje nás při tom za milostivé povolení, abychom jemu s ženú a dětmi jeho se odstěhovati, kdežby mu se líbilo a kde by on své živnosti lépe hleděti mohl, a duom v Praze prodati i dluhy, kteréžby spravedlivé měl, vyupomínati dopustiti ráčili. Na jehožto prosbu poníženú vzhledše naším dobrým vědomím a mocí královskú v Čechách jej se vším jeho statkem, ženú a dětmi propouštíme, tak aby on mohl se stěhovati, kdežby mu se líbilo a zdálo, chtíce tomu konečně, aby při tejto naší milosti ode všech zachován byl. Protož přikazujem všem úředníkóm a poddaným našim věrným milým, aby již psanému Žal- manu Židu, jestliže by se stěhovati chtěl a mezi ně se kde zahodil, v ničemž na překážku nebyli, nébrž podle tohoto našeho povolení se skutečně zachovali. Tomu na svědomí oc. Datum ut supra [v Vídni v pátek po Hromicích léta 1535]. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13. pag. 146. 1256. Král Ferdinand nařizuje komoře české, 1535. aby 2000 zl. ve zlatě Židem Michlem půjčených bylo přijato a úpis mu byl odevzdán. Ve Vídni, 22. března 1535. Wohlgebornen, ehrnfesten und lieben Getreuen. Als uns unser Jud genannt Michl von Dornberg bewilligt hat zwei Tausend Gulden in Gold darzustrecken, darumben wir ihme ein Obligation, so wir euch hiemit überschicken, gefertigt. Ist an euch unser ernstlicher Befelch, dass ihr solch zwei Tausend Gulden in Gold durch unsern Verwalter
Strana 960
960 K HISTORII ŽIDŮ 1535. des Kammermeisterambts der behemischen Kammer-Raitkammer Wolf- gangen Ortegl empfahen und dagegen gedachten Juden die bestimmt unser Obligation hinaus antwurten lasset. Geben in unserer Stadt Wien des XXII. Tag Martii anno im XXXVten. Postscripta: Haben wir des Juden Obligation allein mit unser Hand unterschrieben und ist unser Befelch, dieweil dieses Geld in unser böhmischen Kammer-Raiten kumbt, dass ihr dieselbig von mehrer Richtigkeit wegen eurer Ordnung nach gar an die Statt fertiget. Actum ut in litteris. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 8, pag. 432. 1535. 1257. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že vyřízení stížné žádosti v příčině obdarování Žalmana Munky až do svého příjezdu na hrad Pražský odkládá. 26. května 1535. Staroměstským o Zidy. Poctiví věrní naši milí. Jakož jste nám psaní učinili, že jest vám oznámeno od Židuov starších přísežných, kterakby Žalman Munka Žid od nás sobě nějakú svobodu proti Židuom starším i vší obci židovské na těžkost jich vyjednati měl, prosíce nás, jestli žeby tu jich Židuov jaké obtížení bylo, abychom je v tom milostivě opatřiti ráčili. I věděti vám dáváme, že tej vší věci až do šťastného bohdá příjezdu našeho do království Českého odkládáme, a jestliže jest sobě jmenovaný Munka Žid co neslušného a proti obdarováním židovským od nás vyjednal, když v to všecko s raddami našimi nahlédneme a to rozvážíme, v tom se spravedlivě zachovati ráčíme. Datum v Vídni v středu před slavným hodem Těla božího léta 1535. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 232. 1535. 1258. Král Ferdinand nařizuje purkmistru a radě Starého města Pražského, aby Žida, kterýž dědič- ným a vlastním Židem královským není, z úřadu star- šího sesadili. Ve Vídni, 29. května 1535. Staroměstským o Mojžíše Žida. Poctiví věrní naši milí. Zprávu míti ráčíme od zřízený ch] rad komory naší v království Českém, věrných našich milých, kterak byste vy nějakého Žida jménem Mojžíše, kterýž náš poddaný není, za jednoho Žida staršího usadili, což nám jest do vás s podivením, že ste téhož Žida Mojžíše, vědúc že náš dědičný a vlastní Žid není, za staršího mezi
960 K HISTORII ŽIDŮ 1535. des Kammermeisterambts der behemischen Kammer-Raitkammer Wolf- gangen Ortegl empfahen und dagegen gedachten Juden die bestimmt unser Obligation hinaus antwurten lasset. Geben in unserer Stadt Wien des XXII. Tag Martii anno im XXXVten. Postscripta: Haben wir des Juden Obligation allein mit unser Hand unterschrieben und ist unser Befelch, dieweil dieses Geld in unser böhmischen Kammer-Raiten kumbt, dass ihr dieselbig von mehrer Richtigkeit wegen eurer Ordnung nach gar an die Statt fertiget. Actum ut in litteris. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 8, pag. 432. 1535. 1257. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že vyřízení stížné žádosti v příčině obdarování Žalmana Munky až do svého příjezdu na hrad Pražský odkládá. 26. května 1535. Staroměstským o Zidy. Poctiví věrní naši milí. Jakož jste nám psaní učinili, že jest vám oznámeno od Židuov starších přísežných, kterakby Žalman Munka Žid od nás sobě nějakú svobodu proti Židuom starším i vší obci židovské na těžkost jich vyjednati měl, prosíce nás, jestli žeby tu jich Židuov jaké obtížení bylo, abychom je v tom milostivě opatřiti ráčili. I věděti vám dáváme, že tej vší věci až do šťastného bohdá příjezdu našeho do království Českého odkládáme, a jestliže jest sobě jmenovaný Munka Žid co neslušného a proti obdarováním židovským od nás vyjednal, když v to všecko s raddami našimi nahlédneme a to rozvážíme, v tom se spravedlivě zachovati ráčíme. Datum v Vídni v středu před slavným hodem Těla božího léta 1535. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 232. 1535. 1258. Král Ferdinand nařizuje purkmistru a radě Starého města Pražského, aby Žida, kterýž dědič- ným a vlastním Židem královským není, z úřadu star- šího sesadili. Ve Vídni, 29. května 1535. Staroměstským o Mojžíše Žida. Poctiví věrní naši milí. Zprávu míti ráčíme od zřízený ch] rad komory naší v království Českém, věrných našich milých, kterak byste vy nějakého Žida jménem Mojžíše, kterýž náš poddaný není, za jednoho Žida staršího usadili, což nám jest do vás s podivením, že ste téhož Žida Mojžíše, vědúc že náš dědičný a vlastní Žid není, za staršího mezi
Strana 961
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 961 Židy ustanovili. Protož, ač jestliže jest tak, poroučíme vám přikazujíc, 1535. abyste zase jmenovaného Žida Mojžíše zsadili a jiného Žida, kterýž náš dědičný jest, za staršího vyzdvihli a toho se napotom více, aby jiní Židé mimo naše poddané za starší usazováni býti měli, nedopouštěli, jináč nikoli nečiníc. Dán v Vídni v sobotu po buožím Těle léta 1535 Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 233. 1259. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého 1535. města Pražského, jestli Žid Mojžíš, lékař, stane se opět Židem královským, že může v úřadě staršího setrvati. Ve Vídni, 30. června 1535. Pražanuom Staroměstským. Poctiví věrní naši milí. Psaní, kteréž jste nám o Žida Mojžíše, lékaře, což se jeho z úřadu starších přísežných Židuov složení a jiného na místě jeho posazení i také co jest s vámi urozený Jan z Wartnberka na Zvířeticích, nejvyšší purkrabí Pražský, věrný náš milý, o téhož Žida mluvil, dotejče, učinili, tomu jsme všemu vyrozuměti ráčili. A věděti vám dáváme, že jsme již psanému Janovi z Wartenberka na jeho psaní nám učiněné odpověď tuto dati ráčili: jestliže nám list ten, kterýž jsme jemu na toho Žida Mojžíše lékaře, aby ten Žid jeho byl, dali, zase vrátí a Žid ten náš bude, tehdy má při tom úřadě mezi jinými přísežnými Židy staršími zuostati; pakli by jemu toho listu vrátiti se nezdálo, tehdy vám poroučíme, abyste podle předešlého rozkázání a poručení našeho předse téhož Žida Mojžíše z úřadu zsadili, neb ne- ráčíme toho dopustiti, aniž slušné jest, aby cizí Židé v úřadech a v spra- vování jiných Židuov našich býti měli. I znajíc vuoli naši tak se za- chovejte jináč nečiníc. Datum ut supra. [V Vídni v středu po svatých Petru a Pavlu léta 1535.] Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 265. 1260. Král Ferdinand nařizuje, aby ti dva Židé, 1535. kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, na Křivoklátě byli uvězněni. Ve Vídni, 10. července 1535. Do soudu komorního. ... Což se pak Žida Mošle z Teplice a Žida toho z Klášterce dotejče, kdež jeden kostelní kradené klenoty, vědúc o krádeži, kupoval a druhý Žid rudy kradené přijímal a týž Mušl tu osobu k tomu při- držel, aby takových věcí hleděla a jemu jich dodávati nepomíjela, jakž vyznání se na ně stalo: jest nám s podivením, že jste ty Židy na ru- kojmě vydali a pustili, poněvadž ti lotři, učinivše vyznání, na tom jsú 61
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 961 Židy ustanovili. Protož, ač jestliže jest tak, poroučíme vám přikazujíc, 1535. abyste zase jmenovaného Žida Mojžíše zsadili a jiného Žida, kterýž náš dědičný jest, za staršího vyzdvihli a toho se napotom více, aby jiní Židé mimo naše poddané za starší usazováni býti měli, nedopouštěli, jináč nikoli nečiníc. Dán v Vídni v sobotu po buožím Těle léta 1535 Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, pag. 233. 1259. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého 1535. města Pražského, jestli Žid Mojžíš, lékař, stane se opět Židem královským, že může v úřadě staršího setrvati. Ve Vídni, 30. června 1535. Pražanuom Staroměstským. Poctiví věrní naši milí. Psaní, kteréž jste nám o Žida Mojžíše, lékaře, což se jeho z úřadu starších přísežných Židuov složení a jiného na místě jeho posazení i také co jest s vámi urozený Jan z Wartnberka na Zvířeticích, nejvyšší purkrabí Pražský, věrný náš milý, o téhož Žida mluvil, dotejče, učinili, tomu jsme všemu vyrozuměti ráčili. A věděti vám dáváme, že jsme již psanému Janovi z Wartenberka na jeho psaní nám učiněné odpověď tuto dati ráčili: jestliže nám list ten, kterýž jsme jemu na toho Žida Mojžíše lékaře, aby ten Žid jeho byl, dali, zase vrátí a Žid ten náš bude, tehdy má při tom úřadě mezi jinými přísežnými Židy staršími zuostati; pakli by jemu toho listu vrátiti se nezdálo, tehdy vám poroučíme, abyste podle předešlého rozkázání a poručení našeho předse téhož Žida Mojžíše z úřadu zsadili, neb ne- ráčíme toho dopustiti, aniž slušné jest, aby cizí Židé v úřadech a v spra- vování jiných Židuov našich býti měli. I znajíc vuoli naši tak se za- chovejte jináč nečiníc. Datum ut supra. [V Vídni v středu po svatých Petru a Pavlu léta 1535.] Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 265. 1260. Král Ferdinand nařizuje, aby ti dva Židé, 1535. kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, na Křivoklátě byli uvězněni. Ve Vídni, 10. července 1535. Do soudu komorního. ... Což se pak Žida Mošle z Teplice a Žida toho z Klášterce dotejče, kdež jeden kostelní kradené klenoty, vědúc o krádeži, kupoval a druhý Žid rudy kradené přijímal a týž Mušl tu osobu k tomu při- držel, aby takových věcí hleděla a jemu jich dodávati nepomíjela, jakž vyznání se na ně stalo: jest nám s podivením, že jste ty Židy na ru- kojmě vydali a pustili, poněvadž ti lotři, učinivše vyznání, na tom jsú 61
Strana 962
962 K HISTORII ŽIDŮ 1535. i zemřeli. Pak kterak Židuom v takovej věci a nešlechetnosti privilegia, na která se volají, spomoci mohú, ano kdyby na křesťany takové vy- znání se stalo, hodno by bylo, k nim právem útrpným přistoupiti, nad to Židuom. I protož, nechtíc my, aby takové zlé bez trestání zuosta- veno býti mělo, vám poroučíme, abyste ty Židy hned postaviti rozkázali a když je postaví, na zámek náš Křivoklát do vězení poslali a u pří- tomnosti dvú osob z soudu komorního a dvú zřízených rad komory naší, kterýmž také psáti ráčíme, aby na Hrádek z prostředku svého vyslali, k těm Židuom oběma útrpným právem, aby přistoupeno bylo, a pokudž tak se najde konec jim učiniti rozkázali a což vyznají, toho ať nám vejpis na poště pošlí jináč nečiníc. Dán v Vídni v sobotu před svatú pannú Margetú léta oc. XXXV. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, f. 279. 1535. 1261. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Har- deku a Janovi Boryňovi, aby při útrpném vyznání dvou Židů, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, byli přítomni. 10. července 1535. Hraběti Oldřichovi z Hardeku a Janovi Borňovi prokuratoru o Žida [sic] dva, jednoho z Teplice a druhého z Klášterce. Urozený a statečný, věrní naši milí. Věděti vám dáváme, že jsme radám soudu našeho komorního psaním naším poručiti ráčili, aby ty dva Židy totižto Mušle z Teplice a druhého Žida z Klášterce, kteříž jsú kradené kostelní klenoty a rudy, vědúc o krádeži, kupovali a k sobě přijímali, tak jakž se na ně vyznání stalo, před se postaviti rozkázali a je na zámek náš Hrádek Křivoklát do vězení poslali a dvě osoby z soudu komorního tam vypravili, aby k těm Židuom právem útrpným přistoupeno bylo. Protož vám poroučíme, abyste také na Hrádek dojeli a při tom, když ti Židé právem útrpným tázáni budou, byli a pokudž tak se najde, jakž se na ně vyznání stalo, aby se jim konec učinil, a což tak vyznají, nám toho bez meškání na poště poslati neobmešká- vejte, jináč nečiníc. Datum ut supra [v sobotu před svatou pannú Marketú léta 1534.] Mist. arch. kr. Česk. kop. 13. pag. 277. 1535. 1262. Zpráva, že Židé v žádný stav nejsou přijati, 16. července 1535. O Židech, že v žádný stav přijati nejsou, ani se měšťané jmenovati nemají, ani svobod městských požívati, a jestliže by Židé v čem koho dotýkali a se za měšťany vydávali a jmenovali, jakou pokutu nésti mají a musejí.
962 K HISTORII ŽIDŮ 1535. i zemřeli. Pak kterak Židuom v takovej věci a nešlechetnosti privilegia, na která se volají, spomoci mohú, ano kdyby na křesťany takové vy- znání se stalo, hodno by bylo, k nim právem útrpným přistoupiti, nad to Židuom. I protož, nechtíc my, aby takové zlé bez trestání zuosta- veno býti mělo, vám poroučíme, abyste ty Židy hned postaviti rozkázali a když je postaví, na zámek náš Křivoklát do vězení poslali a u pří- tomnosti dvú osob z soudu komorního a dvú zřízených rad komory naší, kterýmž také psáti ráčíme, aby na Hrádek z prostředku svého vyslali, k těm Židuom oběma útrpným právem, aby přistoupeno bylo, a pokudž tak se najde konec jim učiniti rozkázali a což vyznají, toho ať nám vejpis na poště pošlí jináč nečiníc. Dán v Vídni v sobotu před svatú pannú Margetú léta oc. XXXV. Mist. arch. kr. Česk.: kop. 13, f. 279. 1535. 1261. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Har- deku a Janovi Boryňovi, aby při útrpném vyznání dvou Židů, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, byli přítomni. 10. července 1535. Hraběti Oldřichovi z Hardeku a Janovi Borňovi prokuratoru o Žida [sic] dva, jednoho z Teplice a druhého z Klášterce. Urozený a statečný, věrní naši milí. Věděti vám dáváme, že jsme radám soudu našeho komorního psaním naším poručiti ráčili, aby ty dva Židy totižto Mušle z Teplice a druhého Žida z Klášterce, kteříž jsú kradené kostelní klenoty a rudy, vědúc o krádeži, kupovali a k sobě přijímali, tak jakž se na ně vyznání stalo, před se postaviti rozkázali a je na zámek náš Hrádek Křivoklát do vězení poslali a dvě osoby z soudu komorního tam vypravili, aby k těm Židuom právem útrpným přistoupeno bylo. Protož vám poroučíme, abyste také na Hrádek dojeli a při tom, když ti Židé právem útrpným tázáni budou, byli a pokudž tak se najde, jakž se na ně vyznání stalo, aby se jim konec učinil, a což tak vyznají, nám toho bez meškání na poště poslati neobmešká- vejte, jináč nečiníc. Datum ut supra [v sobotu před svatou pannú Marketú léta 1534.] Mist. arch. kr. Česk. kop. 13. pag. 277. 1535. 1262. Zpráva, že Židé v žádný stav nejsou přijati, 16. července 1535. O Židech, že v žádný stav přijati nejsou, ani se měšťané jmenovati nemají, ani svobod městských požívati, a jestliže by Židé v čem koho dotýkali a se za měšťany vydávali a jmenovali, jakou pokutu nésti mají a musejí.
Strana 963
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 963 Léta Páně 1535 v pátek před sv. Maří Majdalenou za purkmistrství 1535. pana Jana Fikara z Vratu v Starém městě Pražském byl soud mezi panem Janem Švábem a Šťastným Židem Muňkem o tři artikule; po- slední byl ten, že Žid Muňka měštěnínem se jmenoval při soudě ko- morním na hradě Pražském pravíc, že k městskému stavu náleží. Tu poněvadž Žid Muňka v takovou všetečnost se dal a naříkati směl dobrého člověka, a on k němu Židu že jest posílal podle zřízení zem- ského, a Žid slíbil jemu dáti odpověď a přiznati se o čem ví a o čem neví tomu odepříti anebo se přiznati, toho jest neučinil, a tak že se hlásil, že jest tak dobře v stavu svém, ježto židovský stav v tomto království žádný stav není, aniž k kterému stavu Židé jsou připojeni, poněvadž jest lid potupný a opovržený a z toho že za měšťany ne- mohou se počítati. Z těch příčin pan purkmistr, páni panu Janu Švá- bovi dávají za právo, že jemu ti nářkové na jeho poctivosti ke škodě nejsou a býti nemají; a ačkoliv náprava jemu od Žida učiněna by býti měla, jakž zřízení zemské o hanění ukazuje: avšak poněvadž Židé pod žádný stav nepřináležejí, jim jakožto od lidu potupného nápravy činiti nepřináležejí. A protož jeho Žida páni, že berou v své trestání a jeho pokutovati že ráčí, a který by se Žid podnes dal v takové hanění a důtky, a že by se všetečně vyzdvihoval, měštěnínem se pražským na- zývaje, takový každý má zlým člověkem z města býti vyveden bez milosti. Pam. archaeol. XVI. 166. 1263. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru králov- 1535. ství Českého, aby podal dobré zdání, co by s Židy na Křivoklátě uvězněnými státi se mělo. Ve Vídni, 4. září 1535. Nejvyššímu hofmistru království Českého. Urozený věrný náš milý. Vědětit dáváme, že jest na vyznání těch dvú Židů, které sme na Hrádek poslati rozkázati ráčili, posláno, o čemž ty byvše v Praze bezpochyby vědomost míti i ta vyznání viděti si mohl. I poněvadž vyznávají, že sú kradené věci vědomě kupovali a zvláště ten Žid z Teplice stříbro od kalichuov a monstrancí a z ji- ných kostelních klenotuov kupoval a takovú krádež u sebe tajil, znáti muožeš, že se to lechce vážiti a dopouštěti nemá Ač nám rady naše píší, že by ti Židé k tomu se podávati a šest tisíc kop míšenských, aby při hrdlích zuostaveni býti mohli, dáti chtěli: ale u nás se ne- snáší za spravedlivé býti, ouplatky za takové nešlechetnosti bráti, neb by vuobec o tom reptání a rozličné pomluvy vzniknúti a dáti se mohly, čehož bychom se neradi pro takovú a mnohem větší summu dopustiti ráčili. Protož zdálo se nám za potřebu tobě o tom napsati a poručiit,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 963 Léta Páně 1535 v pátek před sv. Maří Majdalenou za purkmistrství 1535. pana Jana Fikara z Vratu v Starém městě Pražském byl soud mezi panem Janem Švábem a Šťastným Židem Muňkem o tři artikule; po- slední byl ten, že Žid Muňka měštěnínem se jmenoval při soudě ko- morním na hradě Pražském pravíc, že k městskému stavu náleží. Tu poněvadž Žid Muňka v takovou všetečnost se dal a naříkati směl dobrého člověka, a on k němu Židu že jest posílal podle zřízení zem- ského, a Žid slíbil jemu dáti odpověď a přiznati se o čem ví a o čem neví tomu odepříti anebo se přiznati, toho jest neučinil, a tak že se hlásil, že jest tak dobře v stavu svém, ježto židovský stav v tomto království žádný stav není, aniž k kterému stavu Židé jsou připojeni, poněvadž jest lid potupný a opovržený a z toho že za měšťany ne- mohou se počítati. Z těch příčin pan purkmistr, páni panu Janu Švá- bovi dávají za právo, že jemu ti nářkové na jeho poctivosti ke škodě nejsou a býti nemají; a ačkoliv náprava jemu od Žida učiněna by býti měla, jakž zřízení zemské o hanění ukazuje: avšak poněvadž Židé pod žádný stav nepřináležejí, jim jakožto od lidu potupného nápravy činiti nepřináležejí. A protož jeho Žida páni, že berou v své trestání a jeho pokutovati že ráčí, a který by se Žid podnes dal v takové hanění a důtky, a že by se všetečně vyzdvihoval, měštěnínem se pražským na- zývaje, takový každý má zlým člověkem z města býti vyveden bez milosti. Pam. archaeol. XVI. 166. 1263. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru králov- 1535. ství Českého, aby podal dobré zdání, co by s Židy na Křivoklátě uvězněnými státi se mělo. Ve Vídni, 4. září 1535. Nejvyššímu hofmistru království Českého. Urozený věrný náš milý. Vědětit dáváme, že jest na vyznání těch dvú Židů, které sme na Hrádek poslati rozkázati ráčili, posláno, o čemž ty byvše v Praze bezpochyby vědomost míti i ta vyznání viděti si mohl. I poněvadž vyznávají, že sú kradené věci vědomě kupovali a zvláště ten Žid z Teplice stříbro od kalichuov a monstrancí a z ji- ných kostelních klenotuov kupoval a takovú krádež u sebe tajil, znáti muožeš, že se to lechce vážiti a dopouštěti nemá Ač nám rady naše píší, že by ti Židé k tomu se podávati a šest tisíc kop míšenských, aby při hrdlích zuostaveni býti mohli, dáti chtěli: ale u nás se ne- snáší za spravedlivé býti, ouplatky za takové nešlechetnosti bráti, neb by vuobec o tom reptání a rozličné pomluvy vzniknúti a dáti se mohly, čehož bychom se neradi pro takovú a mnohem větší summu dopustiti ráčili. Protož zdálo se nám za potřebu tobě o tom napsati a poručiit,
Strana 964
964 K HISTORII ŽIDŮ 1535. aby ty s některými radami našimi se shledajíc tejně rozmluvil, to roz- vážil a co bychom s tou věcí činiti měli, nám zdání a radu psaním svým tím spíše oznámil. Neb jestli by k tomu přišlo a vy se na tom snesli a nám radili, abychom těm Židuom milost učinili a jich při hrdlích zuostaviti ráčili, tehdy proto, vezmúc z nich cožby nejvíce po- kuty až do osmi neb desíti tisíc kop míšenských dáti mohli, z krá- lovství a ze všech jiných zemí našich vypověděti bychom je ráčili, aby dokud živi království a zemí našich prázdni byli; ale však ani toho, že by se jim ta milost státi měla, za jisté nepíšem, neb jsme se ještě na ničemž ustanoviti dokonale neráčili, dokud od tebe odpovědi zase na toto psaní naše míti nebudem. Proto znajíc toho potřebu i také, jakž věřiti ráčíme, nemeškej nám odpovědi a zprávy dokonalé dáti, co bychom s tou věcí činiti měli. Datum v Vídni v sobotu po svatého Jana stětí léta 1535. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 347. 1535. 1264. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Har- deku, aby s uvězněnými na Křivoklátě dvěma Židy kteříž ukradené klenoty kostelní a rudy kupovali a za propuštění 8000 kop míš. dáti se uvolují, potají vyjednával, mnoholi nejvýše by dali. Ve Vídui, 29. října 1535. Hraběti Oldřichovi z Hardeku. Urozený věrný náš milý. Což se těch dvú Židů, kteří na Hrádku pro jich zlé činy u vězení se drží, dotejče, prvé jest nám oznámeno, že by ti Židé sedm neb osm tisíc kop míšenských nám dáti se pod- volovati měli, abychom jich při hrdlích zuostaviti a milost jim učiniti ráčili. Kdež pak ještě o to na ničemž jistém v úmyslu našem, co bychom činiti chtěli, ustanoviti sme se neráčili, než tobě poroučíme z zvláštní důvěrností naší, aby ty sám od sebe podtají, nic o nás ne- pravíc, s těmi Židy mluvil, jednal a od nich vyrozuměl, jakú by summu nejvýše pro zachování zdraví, života a hrdel svejch dáti a vykúpiti se chtěli, s tím podáním, že ty vyrozumějíc tomu na nich, chceš nám psaním svým to oznámiti a za ně sám psáti i prositi, jestli by milost tu jim u nás obdržeti a zjednati mohl; však proto nic jistotně se ne- zamlúvajíc, poněvadž, jak svrchu dotčeno, ještě sami neráčíme věděti, co s tou věcí činiti, milost-li neb právo pustiti máme. A což tou měrú vyrozumíš, seč by ti Židé byli co dáti a od jiných pomoc peněžitú k svému vykúpení zjednati mohli a chtěli, to nám k vlastním rukám napiš a tím spíše věděti dej, očekávajíc potom dalšího našeho o tom
964 K HISTORII ŽIDŮ 1535. aby ty s některými radami našimi se shledajíc tejně rozmluvil, to roz- vážil a co bychom s tou věcí činiti měli, nám zdání a radu psaním svým tím spíše oznámil. Neb jestli by k tomu přišlo a vy se na tom snesli a nám radili, abychom těm Židuom milost učinili a jich při hrdlích zuostaviti ráčili, tehdy proto, vezmúc z nich cožby nejvíce po- kuty až do osmi neb desíti tisíc kop míšenských dáti mohli, z krá- lovství a ze všech jiných zemí našich vypověděti bychom je ráčili, aby dokud živi království a zemí našich prázdni byli; ale však ani toho, že by se jim ta milost státi měla, za jisté nepíšem, neb jsme se ještě na ničemž ustanoviti dokonale neráčili, dokud od tebe odpovědi zase na toto psaní naše míti nebudem. Proto znajíc toho potřebu i také, jakž věřiti ráčíme, nemeškej nám odpovědi a zprávy dokonalé dáti, co bychom s tou věcí činiti měli. Datum v Vídni v sobotu po svatého Jana stětí léta 1535. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 347. 1535. 1264. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Har- deku, aby s uvězněnými na Křivoklátě dvěma Židy kteříž ukradené klenoty kostelní a rudy kupovali a za propuštění 8000 kop míš. dáti se uvolují, potají vyjednával, mnoholi nejvýše by dali. Ve Vídui, 29. října 1535. Hraběti Oldřichovi z Hardeku. Urozený věrný náš milý. Což se těch dvú Židů, kteří na Hrádku pro jich zlé činy u vězení se drží, dotejče, prvé jest nám oznámeno, že by ti Židé sedm neb osm tisíc kop míšenských nám dáti se pod- volovati měli, abychom jich při hrdlích zuostaviti a milost jim učiniti ráčili. Kdež pak ještě o to na ničemž jistém v úmyslu našem, co bychom činiti chtěli, ustanoviti sme se neráčili, než tobě poroučíme z zvláštní důvěrností naší, aby ty sám od sebe podtají, nic o nás ne- pravíc, s těmi Židy mluvil, jednal a od nich vyrozuměl, jakú by summu nejvýše pro zachování zdraví, života a hrdel svejch dáti a vykúpiti se chtěli, s tím podáním, že ty vyrozumějíc tomu na nich, chceš nám psaním svým to oznámiti a za ně sám psáti i prositi, jestli by milost tu jim u nás obdržeti a zjednati mohl; však proto nic jistotně se ne- zamlúvajíc, poněvadž, jak svrchu dotčeno, ještě sami neráčíme věděti, co s tou věcí činiti, milost-li neb právo pustiti máme. A což tou měrú vyrozumíš, seč by ti Židé byli co dáti a od jiných pomoc peněžitú k svému vykúpení zjednati mohli a chtěli, to nám k vlastním rukám napiš a tím spíše věděti dej, očekávajíc potom dalšího našeho o tom
Strana 965
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 965 poručení. Než srozuměti sme ráčili, že by ti Židé toho vězení v tom 1535. místě snésti nemohli a v něm na dlí [sic] pro zimu a tvrdost vězení zemříti muosili. Jestli by tak bylo, opatř to tak, aby oni, jsúc v jiné dostatečné vězení od tebe tu na Hrádku podáni, zmořeni nebyli a také neušli, ač my to pilnosti a rozumu tvému poroučíme, věříc, že se tak jak psáti ráčíme, zachováš, žádnému jinému nepravíc ani oznamujíc. Datum ut supra [v Vídni v pátek po svatých Šimonu a Judu, apoštolích božích léta 1535]. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, p. 397. 1265. Král Ferdinand Židům starším i obecním 1535. Pražským, aby nesnáze o počtu činění mezi sebou urovnali a zprávu o tom podali. Ve Vídni, 30. října 1535. Židé starší i obecní Pražští. Jakož jsú některé mezi vámi o počtů činění, majestáty a jiné věci nesnáze: i poněvadž, jakž jsme spraveni, toho žádost máte, abyste v takové těžkosti se srovnati mohli, vám k jednání o srovnání vuoli naši dávati ráčíme na ten konec, což mezi sebú namluvíte a srovnáte, to abyste bez meškání nám sepsané poslali a my, vidúc a rozvážíc ty artikule, neráčíme další vuole naší a jistého poručení před vámi tajiti. Protož všem vám Židuom poroučíme, při- kazujíc, abyste vědúc jisté přikázání naše tak se zachovali a proti tomu nebyli pod uvarováním pokuty propadení a jistého trestání. Dán v Vídni v sobotu po svatých Šimonu a Judu léta 1535. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, p. 399. 1266. Král Ferdinand dává Michalu a Abrahamovi 1535. Židům z Krakova list otevřený, aby dluhy mezi kře- sťany po otci jim náležité v markrabství Moravském mohli zvyupomínati. Ve Vídni 10. listopadu 1535. List otevřený Židuom. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsú na nás Michal a Abraham z Krakova Židé vznesli, kterak by otec jich jménem Michal Žid v Krumlově nedávno umřel a že mezi křesťany drahně by dluhuov pozuostáno býti mělo, kteréžto dluhy registry a zápisy tíž Židé prokázati chtějí, prosíce nás poníženě, abychom jim list náš ote- vřený dáti ráčili, aby oni takových dluhuov spravedlivých jim po otci k vyupomínání náležitých právem dobývati mohli. I znaje my věc slušnú, vám všem poddaným našim markrabství Moravského ze všech stavuov věrným milým i jednomu každému zvláště poroučíme přika- zujíc, kdyby se jmenovaní Židé Michal a Abraham neb jeden z nich
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 965 poručení. Než srozuměti sme ráčili, že by ti Židé toho vězení v tom 1535. místě snésti nemohli a v něm na dlí [sic] pro zimu a tvrdost vězení zemříti muosili. Jestli by tak bylo, opatř to tak, aby oni, jsúc v jiné dostatečné vězení od tebe tu na Hrádku podáni, zmořeni nebyli a také neušli, ač my to pilnosti a rozumu tvému poroučíme, věříc, že se tak jak psáti ráčíme, zachováš, žádnému jinému nepravíc ani oznamujíc. Datum ut supra [v Vídni v pátek po svatých Šimonu a Judu, apoštolích božích léta 1535]. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, p. 397. 1265. Král Ferdinand Židům starším i obecním 1535. Pražským, aby nesnáze o počtu činění mezi sebou urovnali a zprávu o tom podali. Ve Vídni, 30. října 1535. Židé starší i obecní Pražští. Jakož jsú některé mezi vámi o počtů činění, majestáty a jiné věci nesnáze: i poněvadž, jakž jsme spraveni, toho žádost máte, abyste v takové těžkosti se srovnati mohli, vám k jednání o srovnání vuoli naši dávati ráčíme na ten konec, což mezi sebú namluvíte a srovnáte, to abyste bez meškání nám sepsané poslali a my, vidúc a rozvážíc ty artikule, neráčíme další vuole naší a jistého poručení před vámi tajiti. Protož všem vám Židuom poroučíme, při- kazujíc, abyste vědúc jisté přikázání naše tak se zachovali a proti tomu nebyli pod uvarováním pokuty propadení a jistého trestání. Dán v Vídni v sobotu po svatých Šimonu a Judu léta 1535. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, p. 399. 1266. Král Ferdinand dává Michalu a Abrahamovi 1535. Židům z Krakova list otevřený, aby dluhy mezi kře- sťany po otci jim náležité v markrabství Moravském mohli zvyupomínati. Ve Vídni 10. listopadu 1535. List otevřený Židuom. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, že jsú na nás Michal a Abraham z Krakova Židé vznesli, kterak by otec jich jménem Michal Žid v Krumlově nedávno umřel a že mezi křesťany drahně by dluhuov pozuostáno býti mělo, kteréžto dluhy registry a zápisy tíž Židé prokázati chtějí, prosíce nás poníženě, abychom jim list náš ote- vřený dáti ráčili, aby oni takových dluhuov spravedlivých jim po otci k vyupomínání náležitých právem dobývati mohli. I znaje my věc slušnú, vám všem poddaným našim markrabství Moravského ze všech stavuov věrným milým i jednomu každému zvláště poroučíme přika- zujíc, kdyby se jmenovaní Židé Michal a Abraham neb jeden z nich
Strana 966
966 K HISTORII ŽIDŮ 1535. na zboží a grunty vaše zahodili a které z dlužníkův svých našli a právem viniti chtěli, abyste jim k tomu pomocni byli, aby dluhuov svých spra- vedlivých na nich dosahnúti a dobýti mohli, jináč nečiníc. Dán v Vídni v středu před svatým Martinem léta 1535 Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 413. 1535. 1267. Král Ferdinand nařizuje starším Židům Pražským, aby Žida Samuele, kterýž stříbra ven z země prodával a z Prahy uprchl, před soud komorní postavili. Ve Vídni, 22. listopadu 1535. Židuom starším. Židé starší Pražští. Oznámeno jest nám, kterak by Jakub Samuel, Žid z Staré Hory, maje před soudem komorním (protože jest stříbra ven z země proti zřízení zemskému prodával) státi, z Prahy jest se vykradl a k obeslání nestál a tak jsme tudy na tom Židu stanné právo obdržeti ráčili. I poněvadž se tomu rozumí, že jste vy jemu dopustili preč ujíti, vám poroučíme přísně přikazujíc, abyste se na jmenovaného Žida Samuele ptali a jeho před soudem naším komorním nemeškajíc postavili. Jestliže by jste pak toho neučinili a jeho Žida, tak jakž toho dotčeno, nepostavili, již bychom k vám o tu pokutu, kteráž nám na tom Židu spravedlivě náleží, na vás postíhati ráčili. Kdež znajíc jistú vuoli a konečné přikázání naše býti, tak se zachovejte, jináč nikoli ne činíc. Datum ut supra (v Vídni v pondělí před svatú Kateřinú léta 1535.). Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 429. 1536. 1268. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru krá- lovství Českého, že vyměření živností Židům bez sněmu vyřízeno býti nemůže. V Inšpruku, 20. května 1536. Nejvyššímu hofmistru království Českého. Zprávě, kteráž jest nám o těch Židech, kteříž na Hrádku u vězení se drží, sepsaná poslána, tej jsme vyrozuměti ráčili, kterúžť zase posí- láme poroučejíc, aby s radami soudu komorního to rozvážil a nám, co bychom dále s tú věcí činiti měli, oznámil. Než jakož jsi napsal, majíli jiní Židé v království Českém trpíni býti, že by nebylo škodné, aby se jim nějaká živnost obmyslila a vyměřila: i znáti muožeš, že toho, což jest sněmem zapsáno a s vuolí naší ustanoveno, bez sněmu obecního nám změniti dobře náležité není, muosí se toho až do pří- jezdu našeho, kterýmž prodlévati neráčíme, tak zanechati oc. Dán v Inspruku v sobotu před Božím na nebevstoupení léta 1536. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 547.
966 K HISTORII ŽIDŮ 1535. na zboží a grunty vaše zahodili a které z dlužníkův svých našli a právem viniti chtěli, abyste jim k tomu pomocni byli, aby dluhuov svých spra- vedlivých na nich dosahnúti a dobýti mohli, jináč nečiníc. Dán v Vídni v středu před svatým Martinem léta 1535 Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 413. 1535. 1267. Král Ferdinand nařizuje starším Židům Pražským, aby Žida Samuele, kterýž stříbra ven z země prodával a z Prahy uprchl, před soud komorní postavili. Ve Vídni, 22. listopadu 1535. Židuom starším. Židé starší Pražští. Oznámeno jest nám, kterak by Jakub Samuel, Žid z Staré Hory, maje před soudem komorním (protože jest stříbra ven z země proti zřízení zemskému prodával) státi, z Prahy jest se vykradl a k obeslání nestál a tak jsme tudy na tom Židu stanné právo obdržeti ráčili. I poněvadž se tomu rozumí, že jste vy jemu dopustili preč ujíti, vám poroučíme přísně přikazujíc, abyste se na jmenovaného Žida Samuele ptali a jeho před soudem naším komorním nemeškajíc postavili. Jestliže by jste pak toho neučinili a jeho Žida, tak jakž toho dotčeno, nepostavili, již bychom k vám o tu pokutu, kteráž nám na tom Židu spravedlivě náleží, na vás postíhati ráčili. Kdež znajíc jistú vuoli a konečné přikázání naše býti, tak se zachovejte, jináč nikoli ne činíc. Datum ut supra (v Vídni v pondělí před svatú Kateřinú léta 1535.). Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 429. 1536. 1268. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru krá- lovství Českého, že vyměření živností Židům bez sněmu vyřízeno býti nemůže. V Inšpruku, 20. května 1536. Nejvyššímu hofmistru království Českého. Zprávě, kteráž jest nám o těch Židech, kteříž na Hrádku u vězení se drží, sepsaná poslána, tej jsme vyrozuměti ráčili, kterúžť zase posí- láme poroučejíc, aby s radami soudu komorního to rozvážil a nám, co bychom dále s tú věcí činiti měli, oznámil. Než jakož jsi napsal, majíli jiní Židé v království Českém trpíni býti, že by nebylo škodné, aby se jim nějaká živnost obmyslila a vyměřila: i znáti muožeš, že toho, což jest sněmem zapsáno a s vuolí naší ustanoveno, bez sněmu obecního nám změniti dobře náležité není, muosí se toho až do pří- jezdu našeho, kterýmž prodlévati neráčíme, tak zanechati oc. Dán v Inspruku v sobotu před Božím na nebevstoupení léta 1536. Mist. arch. kr. Česk. kop. 13, pag. 547.
Strana 967
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 967 1536. 1269. Práva městská o Židech. 1536. Kapitola třidcátá čtvrtá. O židech a základích. Žid v svém židovstvu zachovalý muož v soudu za dobrého projieti. Artikul I. Některaký, jemuž kuoň právem stavován byl, řekl jest před saudem, že chce vystaviti dobrého muže, od kteréhož jest kuoň koupil, k zpravě toho koně. A když jest čas přišel soudu, vystavil jest nějakého Žida, kteréhož protivník zavrhl. Tázal jest, »zdali Žid (po- něvadž jest nevěrný) miesto dobrého člověka v žalobě neb v odporu mohl by naplniti?« Na to konečně jest usouzeno, že, poněvadž Žid podlé věku, vedle pohlavie, vedle rozumu, i vedle dobroty, i vedle mužských skutkuov jest a můž býti mužem, a těmi všemi obyčeji ne- odpierá jemu by byl dobrý, miesto dobrého muže, ačkoliv ne dobrého křesťana, toliko když nenie zlopověstný, žaluje nebo odpieraje, muož naplniti. A že by nebyl věrný, z toho toliko jmín jest, že nenie muž spojený manželstviem a že jiných svátostie kostelních nemá. Žid nařkne-li křesťana před Židy, mají býti Židé i křesťané svědkové. Artikul II. Žid v zlodějstvu lapen, když před soudci byl obža- lován z zlodějstva, jiný Žid při tom stoje, řekl jest řečníku: »že by větší byl zloděj nežli Žid, na kterého žaloval jest z krádeže«. Které- hožto řečníka žalobě, obyčejem předepsaným předložené, Žid jest od- pověděl, popieraje, žádaje, aby při židovských obdarování byl za- chován; ale řečník křesťanuo chtěl Žida přemoci svědomiem přísež- ných, kteří sou na rathúze při tom stáli. I jest otázka oc. Jest od- povědieno k tomu: Jest-li že před soudem, kdež se pravie, že by Žid křesťana »zlodějem« býti nazval, bylo viece jiných Židuo, jakož jest k vieře podobné: tehda Žid křesťany i Židy má přemožen býti. Pakli by jiných Židuov nebylo než on sám, tehda k vynesení konečného roz- sudku dobré rozmyšlenie má jmíno býti. Neb jest právu odpornost, aby přísežní, kteří na soudném miestě sedí, a kdež jest jejich ouřadu moc najvětší, kdežto výnosy zprošťující neb odsuzující na ty, kdož před soudem stojí, vynášejí, nemohou svědčiti o řečech a o skutcích, kteří (od jakého koli člověka, kterého koli stavu byl by) tu bývají. Nebo tak, jestli že by Žid téhož rychtáře neb přísežného v skutku soudném života zbavil, odšel by bez pomsty. A ačkoliv v obecném Obdaření židovském pieše se, že by Žid skrze křesťana a Žida měl přemožen býti: avšak snad z toho kníže nepuojčil Židuom v obec, co by zvláště nebylo podobné jemu puojčiti, a zvláště, poněvadž v řečeném Obdařenie nenie to jmenovitě vysloveno. Item. Ačkoli Žid skrze křesťany a Židy měl
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 967 1536. 1269. Práva městská o Židech. 1536. Kapitola třidcátá čtvrtá. O židech a základích. Žid v svém židovstvu zachovalý muož v soudu za dobrého projieti. Artikul I. Některaký, jemuž kuoň právem stavován byl, řekl jest před saudem, že chce vystaviti dobrého muže, od kteréhož jest kuoň koupil, k zpravě toho koně. A když jest čas přišel soudu, vystavil jest nějakého Žida, kteréhož protivník zavrhl. Tázal jest, »zdali Žid (po- něvadž jest nevěrný) miesto dobrého člověka v žalobě neb v odporu mohl by naplniti?« Na to konečně jest usouzeno, že, poněvadž Žid podlé věku, vedle pohlavie, vedle rozumu, i vedle dobroty, i vedle mužských skutkuov jest a můž býti mužem, a těmi všemi obyčeji ne- odpierá jemu by byl dobrý, miesto dobrého muže, ačkoliv ne dobrého křesťana, toliko když nenie zlopověstný, žaluje nebo odpieraje, muož naplniti. A že by nebyl věrný, z toho toliko jmín jest, že nenie muž spojený manželstviem a že jiných svátostie kostelních nemá. Žid nařkne-li křesťana před Židy, mají býti Židé i křesťané svědkové. Artikul II. Žid v zlodějstvu lapen, když před soudci byl obža- lován z zlodějstva, jiný Žid při tom stoje, řekl jest řečníku: »že by větší byl zloděj nežli Žid, na kterého žaloval jest z krádeže«. Které- hožto řečníka žalobě, obyčejem předepsaným předložené, Žid jest od- pověděl, popieraje, žádaje, aby při židovských obdarování byl za- chován; ale řečník křesťanuo chtěl Žida přemoci svědomiem přísež- ných, kteří sou na rathúze při tom stáli. I jest otázka oc. Jest od- povědieno k tomu: Jest-li že před soudem, kdež se pravie, že by Žid křesťana »zlodějem« býti nazval, bylo viece jiných Židuo, jakož jest k vieře podobné: tehda Žid křesťany i Židy má přemožen býti. Pakli by jiných Židuov nebylo než on sám, tehda k vynesení konečného roz- sudku dobré rozmyšlenie má jmíno býti. Neb jest právu odpornost, aby přísežní, kteří na soudném miestě sedí, a kdež jest jejich ouřadu moc najvětší, kdežto výnosy zprošťující neb odsuzující na ty, kdož před soudem stojí, vynášejí, nemohou svědčiti o řečech a o skutcích, kteří (od jakého koli člověka, kterého koli stavu byl by) tu bývají. Nebo tak, jestli že by Žid téhož rychtáře neb přísežného v skutku soudném života zbavil, odšel by bez pomsty. A ačkoliv v obecném Obdaření židovském pieše se, že by Žid skrze křesťana a Žida měl přemožen býti: avšak snad z toho kníže nepuojčil Židuom v obec, co by zvláště nebylo podobné jemu puojčiti, a zvláště, poněvadž v řečeném Obdařenie nenie to jmenovitě vysloveno. Item. Ačkoli Žid skrze křesťany a Židy měl
Strana 968
968 K HISTORII ŽIDŮ 1536. by přemožen býti, avšak lapen jsa v skutku zlodějském, týmž skutkem neb krádeží přemožen bývá plným právem. Item. Ačkoli židovské Obdaření ukazuje, že křesťan, chtě přemoci Žida, křesťany také má na svědectvie Žida přijíti; avšak jest-li že Žid křesťana svědky křesťany a Židy nařieká, nenie potřebie, aby křesťan též podobně křesťany a Židy bránil se a očistil, ale dostatečné jest, aby k obraně soudního práva to učinil svědky křesťany. Nebo poněvadž žaloba jest dobrovolná, a obránění jest z práva přirozeného: viece právo náleží bránícímu se, než žalujícímu. Křesťan jsa obžalován od Žida, že jej ranil, svědky hod- nými muož své neviny lépe dokázati, nežli by jej Žid mohl přemoci. (O témž v kap. I. art. II.) Žid, maje za sebú základ, dluh přísahú obdrží. Artikul III. Žid toliko za základ věci movité, který má v své moci zamčený, přísahou muož svuoj dluh obdržeti. Ale jinéť jest o dě- dictvě a o věcech nemovitých, kteréž jsou jemu v základě zastaveny, co pravě, má svědomiem neb listy okázati. Žid s Židem maje činiti, suďte se před Židy, ne jsou-li v podezření. Artikul IV. V žalobě, kterúž činí Žid na Žida, sami přísežní ži- dovští ortel mohou vyřiekati, leč by snad nechtěli neb od stran byli by v podezřenie. Nebo tehda přísežní křesťané s Židy k vynešení ortele přijati buďte. Židovská přísaha má býti na knihách Mojžíšo- vých, na přikázání: »Nevezmeš jména božieho na- darmo«. Artikul V. Když Žid ženě křesťance měl přísahati z osmi kamenů vlny, druhý Žid zpuosob jemu předpověděl těmito slovy: »Přísahám se pro ten dluh, z něhož mě ta žena viní, já přísahám vedle zákona kterýž jest pán Buoh dal na na hoře Sinai.« I jest otázáno »zdali ten způsob jest hodný?« a odpověd jest, že tak. I aby při něm slušný obyčej byl zachován, vzaty mají býti patery knihy Mojžíšovy totiž: Rodál židovský, a přísaha buď učiněna na Exodu neb na knihách Deuteronomí, na písmě Desíti přikázání božiech a na tom přikázání božiem: »Nebudeš křivě přísahati, ani vezmeš jména Boha tvého na- darmo«. Žid přísahaje vlož ruku, a buďto že slova řieká po jiném, aneb ten, kdož učí jej přísaze, sám skrze se veškeren spuosob přísahy vyřiekal by, a Žid toliko řekl by: »amen«: tehda dobrý spuosob jest, Má však při tom spuosobu ta věc, o niež má přísahati, a potvrzování neb popierání, co jest k tomu potřebí, vlastními slovy býti vyslovena.
968 K HISTORII ŽIDŮ 1536. by přemožen býti, avšak lapen jsa v skutku zlodějském, týmž skutkem neb krádeží přemožen bývá plným právem. Item. Ačkoli židovské Obdaření ukazuje, že křesťan, chtě přemoci Žida, křesťany také má na svědectvie Žida přijíti; avšak jest-li že Žid křesťana svědky křesťany a Židy nařieká, nenie potřebie, aby křesťan též podobně křesťany a Židy bránil se a očistil, ale dostatečné jest, aby k obraně soudního práva to učinil svědky křesťany. Nebo poněvadž žaloba jest dobrovolná, a obránění jest z práva přirozeného: viece právo náleží bránícímu se, než žalujícímu. Křesťan jsa obžalován od Žida, že jej ranil, svědky hod- nými muož své neviny lépe dokázati, nežli by jej Žid mohl přemoci. (O témž v kap. I. art. II.) Žid, maje za sebú základ, dluh přísahú obdrží. Artikul III. Žid toliko za základ věci movité, který má v své moci zamčený, přísahou muož svuoj dluh obdržeti. Ale jinéť jest o dě- dictvě a o věcech nemovitých, kteréž jsou jemu v základě zastaveny, co pravě, má svědomiem neb listy okázati. Žid s Židem maje činiti, suďte se před Židy, ne jsou-li v podezření. Artikul IV. V žalobě, kterúž činí Žid na Žida, sami přísežní ži- dovští ortel mohou vyřiekati, leč by snad nechtěli neb od stran byli by v podezřenie. Nebo tehda přísežní křesťané s Židy k vynešení ortele přijati buďte. Židovská přísaha má býti na knihách Mojžíšo- vých, na přikázání: »Nevezmeš jména božieho na- darmo«. Artikul V. Když Žid ženě křesťance měl přísahati z osmi kamenů vlny, druhý Žid zpuosob jemu předpověděl těmito slovy: »Přísahám se pro ten dluh, z něhož mě ta žena viní, já přísahám vedle zákona kterýž jest pán Buoh dal na na hoře Sinai.« I jest otázáno »zdali ten způsob jest hodný?« a odpověd jest, že tak. I aby při něm slušný obyčej byl zachován, vzaty mají býti patery knihy Mojžíšovy totiž: Rodál židovský, a přísaha buď učiněna na Exodu neb na knihách Deuteronomí, na písmě Desíti přikázání božiech a na tom přikázání božiem: »Nebudeš křivě přísahati, ani vezmeš jména Boha tvého na- darmo«. Žid přísahaje vlož ruku, a buďto že slova řieká po jiném, aneb ten, kdož učí jej přísaze, sám skrze se veškeren spuosob přísahy vyřiekal by, a Žid toliko řekl by: »amen«: tehda dobrý spuosob jest, Má však při tom spuosobu ta věc, o niež má přísahati, a potvrzování neb popierání, co jest k tomu potřebí, vlastními slovy býti vyslovena.
Strana 969
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 969 A jest-li že by Žid, tomuto zpuosobu odpieraje, žádal by aby za- 1536. chován při právu, kterýmž jest obdařen: má jenu to přieznivě puoj- čeno býti. Kapitola sedmdesátá druhá. Platí-li křesťan Židu a o to soudí se, má na jistině poraziti se. Artikul I. Až by křesťan dal díl Židu v dluzích, a potom by mezi nimi otázka byla neb žaloba vznikla, a tak že by křesťan pravil, že na jistinu ten díl vydal, a Žid řekl by, že by to v lichvách přijal: tehda má souzeno býti k straně křesťana. Nebo poněvadž dluh jistiny byl by z práva, ale lichva toliko z prodání, a také některak kmen dluhu, raději má souzeno býti a sraženo k jistině než k lichvě; neb právem bož- ským zapovědieny sú lichvy. A tento nález srovnává se s oním nápisem svrchnějším O dluzích. Židovský řád, ciesaři vyměřený a papežem Klimen- tem Šestým*) stvrzený, k městské správě potřebný. Artikul II. Jest-li že Židé (kteréžto věčná vina věčné službě jest oddala) milost křesťanská přijiemá a trpí jich spoluobývánie: nemají býti nevděčni, aby odplacovali křesťanuom potupu za milost a za ob- covánie žehránie, aby jim tu odplatu činili, kteráž v obecním přísloví zní: »Myš v tobolce, had v luoně, oheň v podolku svým hospodářuom zvykli jsou škodu činiti.« Slyšeli jsme zajisté, že Židé křesťanky, dětí svých chuovy, čehož netoliko mluviti, ale nesluší ani mysliti, když se udá tělo a krev Pána Ježíše přijiemati, za tři dni dřiev, nežli by děti krmily, mléko velejí vylévati do záchodu; nad to i jiné věci proti vieře obecné mrzké neb ohavné a neslýchané činíce. Pro kteréžto věci věrní měli by se styděti a báti, aby v hněv Božie neupadli, když takové činy trpí, jenž vieře naší jsou k hanbě. Protož přikazujem přísně, aby viec chuov neb bab a žen přisluhujících křesťanuo nemievali, aby od nich z přielišného obcovánie čelednieho k bludu jich nevěry nepřišly. A aby dcery svobodné neslúžily dcerám děvky, ale aby jako sluhy [sic] od Boha opovržení, o jehožto smrt nešlechetně sou se spikli, sami se aspoň skrze dokonánie skutku poznali služebníkuov těch, kteréž smrt Kristova svobodné jest učinila. Pakli by kdo toto naše přikázanie potupě neb zápověd naši, nébrž raději apoštolskú, chtěl by ženy, kteréž babí, a jiné čeledi nenechali by křesťanské: tehdy farářové měst pod pokutú klatby, zapovězte všem křesťanuom, aby s Židy žádného tovaryšstva neb obco- vánie neměli. Item. V pátek času umučení Pána Ježíše Židé na jevo ať nevychodí, a ten celý den dvéře a okna svá zavřená mějte, aby *) Papež Klement VI. 1342—52.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 969 A jest-li že by Žid, tomuto zpuosobu odpieraje, žádal by aby za- 1536. chován při právu, kterýmž jest obdařen: má jenu to přieznivě puoj- čeno býti. Kapitola sedmdesátá druhá. Platí-li křesťan Židu a o to soudí se, má na jistině poraziti se. Artikul I. Až by křesťan dal díl Židu v dluzích, a potom by mezi nimi otázka byla neb žaloba vznikla, a tak že by křesťan pravil, že na jistinu ten díl vydal, a Žid řekl by, že by to v lichvách přijal: tehda má souzeno býti k straně křesťana. Nebo poněvadž dluh jistiny byl by z práva, ale lichva toliko z prodání, a také některak kmen dluhu, raději má souzeno býti a sraženo k jistině než k lichvě; neb právem bož- ským zapovědieny sú lichvy. A tento nález srovnává se s oním nápisem svrchnějším O dluzích. Židovský řád, ciesaři vyměřený a papežem Klimen- tem Šestým*) stvrzený, k městské správě potřebný. Artikul II. Jest-li že Židé (kteréžto věčná vina věčné službě jest oddala) milost křesťanská přijiemá a trpí jich spoluobývánie: nemají býti nevděčni, aby odplacovali křesťanuom potupu za milost a za ob- covánie žehránie, aby jim tu odplatu činili, kteráž v obecním přísloví zní: »Myš v tobolce, had v luoně, oheň v podolku svým hospodářuom zvykli jsou škodu činiti.« Slyšeli jsme zajisté, že Židé křesťanky, dětí svých chuovy, čehož netoliko mluviti, ale nesluší ani mysliti, když se udá tělo a krev Pána Ježíše přijiemati, za tři dni dřiev, nežli by děti krmily, mléko velejí vylévati do záchodu; nad to i jiné věci proti vieře obecné mrzké neb ohavné a neslýchané činíce. Pro kteréžto věci věrní měli by se styděti a báti, aby v hněv Božie neupadli, když takové činy trpí, jenž vieře naší jsou k hanbě. Protož přikazujem přísně, aby viec chuov neb bab a žen přisluhujících křesťanuo nemievali, aby od nich z přielišného obcovánie čelednieho k bludu jich nevěry nepřišly. A aby dcery svobodné neslúžily dcerám děvky, ale aby jako sluhy [sic] od Boha opovržení, o jehožto smrt nešlechetně sou se spikli, sami se aspoň skrze dokonánie skutku poznali služebníkuov těch, kteréž smrt Kristova svobodné jest učinila. Pakli by kdo toto naše přikázanie potupě neb zápověd naši, nébrž raději apoštolskú, chtěl by ženy, kteréž babí, a jiné čeledi nenechali by křesťanské: tehdy farářové měst pod pokutú klatby, zapovězte všem křesťanuom, aby s Židy žádného tovaryšstva neb obco- vánie neměli. Item. V pátek času umučení Pána Ježíše Židé na jevo ať nevychodí, a ten celý den dvéře a okna svá zavřená mějte, aby *) Papež Klement VI. 1342—52.
Strana 970
970 K HISTORII ŽIDŮ 1536. před obličejem křesťanským, jenž v ty časy slavného Umučení pa- mátku činíce, znamení lítosti činí, skrze jich posmievánie a rúhánie v potupu Stvořitele by nevešli. A žádní křesťané v úřad jich vladařstvie nebuďte usazováni; pakli by se kdo toho dopustil, odsůzením kladby znamenán buď. Úředníku pak židovskému dotud obcovánie křesťanské v tovaryšstvu a v jiných věcech nebuď dopuštěno, dokudž k užíváne chudých křesťanuov vedlé opatrnosti faráře nebylo by obráceno, což jest koli od Židuov dosáhl v tom úřadu přijatém, a leč úřad pustí s hanbou, kterýž byl nepoctivě přijal. Školy židovské nové nikoli k stavení nebuďte dopuštěny, než staré, ač by se bořily neb chtěly by se bořiti, budú moci opraviti; ale aby jich ani na vajš, ani na šíř, ani dražších nedělali, než sou před tiem byly, jenž zajisté za veliký vděk to mají mieti, že v starých školách a při svých obyčejích trpíni bývají. Item. Ke křtu nebuďte nuceni bezděčně, ani na osobách ani na statcích svých bez odsůzení trestáni buďte, aniž jim v jich statcích buď překáženo, aniž jich krchovové skrze zmaření těl neb jinak buďte po- rušeni. Item, že podobenstvie oděvu zevnitřnieho, kterýž Židé s křesťany nesou nerozdílně, tak ovšem veliké uvodie nebezpečenstvie, že skrze nevědomí křesťané k židovským a Židé k křesťanským ženám se při- měšují: protož, aby přestoupenie tak potupného a smiešenie skrze zástěru pochybovánie druhdy pokrytého nebo pošmúřeného, viec vy- mlúváno býti nemohlo, ustanovujem, aby mužského pohlavie Židé na svých hlavách klobúky široké, jakož jsou zvykli od starodávna, nosili, aneb kukly, ženy pak pod šlojířem neb jiným přikryvadlem hlavy modlitebník neb rúchu přikrývající svrchu nad čelem mějte. Tak po vše časy takovými znameními od křesťanuov rozeznáváni buďte. Kte- rýchžto znamení jestliže by Židé nepřijali ve dvú měsících od tohoto oznámenie, jakž jest povědieno: tehdy obcovánie křesťanské skrze odsouzení pod kladbu buď jim odjato, a ku potupě časného pána toho města, kterýž je k tomu přinutí. Žákovstvo světské neb duchovní města neb městečka, neb vsi, kdežto Židé tak rozdílně obývají, tudíž vuobec službu Božie stavte, dokudž by Židé tohoto ustanovenie úplně neupo- slechli. Žádný Žid za celý den u Veliký čtvrtek nižádného obcování s křesťany nemá mieti. A jestli že by který Žid s ženou křesťanskou cizolože lapen byl a třmi muži přemožen: oba za živa buďte zahra- báni. A též buď, smísí-li se křesťan s židovkou, lapen jsa, přemožen by byl jedním křesťanem a dvěma Židy. Brikci ze Zlicka, edice Jireček. 1538. 1270. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že svěřené jim dosazování star-
970 K HISTORII ŽIDŮ 1536. před obličejem křesťanským, jenž v ty časy slavného Umučení pa- mátku činíce, znamení lítosti činí, skrze jich posmievánie a rúhánie v potupu Stvořitele by nevešli. A žádní křesťané v úřad jich vladařstvie nebuďte usazováni; pakli by se kdo toho dopustil, odsůzením kladby znamenán buď. Úředníku pak židovskému dotud obcovánie křesťanské v tovaryšstvu a v jiných věcech nebuď dopuštěno, dokudž k užíváne chudých křesťanuov vedlé opatrnosti faráře nebylo by obráceno, což jest koli od Židuov dosáhl v tom úřadu přijatém, a leč úřad pustí s hanbou, kterýž byl nepoctivě přijal. Školy židovské nové nikoli k stavení nebuďte dopuštěny, než staré, ač by se bořily neb chtěly by se bořiti, budú moci opraviti; ale aby jich ani na vajš, ani na šíř, ani dražších nedělali, než sou před tiem byly, jenž zajisté za veliký vděk to mají mieti, že v starých školách a při svých obyčejích trpíni bývají. Item. Ke křtu nebuďte nuceni bezděčně, ani na osobách ani na statcích svých bez odsůzení trestáni buďte, aniž jim v jich statcích buď překáženo, aniž jich krchovové skrze zmaření těl neb jinak buďte po- rušeni. Item, že podobenstvie oděvu zevnitřnieho, kterýž Židé s křesťany nesou nerozdílně, tak ovšem veliké uvodie nebezpečenstvie, že skrze nevědomí křesťané k židovským a Židé k křesťanským ženám se při- měšují: protož, aby přestoupenie tak potupného a smiešenie skrze zástěru pochybovánie druhdy pokrytého nebo pošmúřeného, viec vy- mlúváno býti nemohlo, ustanovujem, aby mužského pohlavie Židé na svých hlavách klobúky široké, jakož jsou zvykli od starodávna, nosili, aneb kukly, ženy pak pod šlojířem neb jiným přikryvadlem hlavy modlitebník neb rúchu přikrývající svrchu nad čelem mějte. Tak po vše časy takovými znameními od křesťanuov rozeznáváni buďte. Kte- rýchžto znamení jestliže by Židé nepřijali ve dvú měsících od tohoto oznámenie, jakž jest povědieno: tehdy obcovánie křesťanské skrze odsouzení pod kladbu buď jim odjato, a ku potupě časného pána toho města, kterýž je k tomu přinutí. Žákovstvo světské neb duchovní města neb městečka, neb vsi, kdežto Židé tak rozdílně obývají, tudíž vuobec službu Božie stavte, dokudž by Židé tohoto ustanovenie úplně neupo- slechli. Žádný Žid za celý den u Veliký čtvrtek nižádného obcování s křesťany nemá mieti. A jestli že by který Žid s ženou křesťanskou cizolože lapen byl a třmi muži přemožen: oba za živa buďte zahra- báni. A též buď, smísí-li se křesťan s židovkou, lapen jsa, přemožen by byl jedním křesťanem a dvěma Židy. Brikci ze Zlicka, edice Jireček. 1538. 1270. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že svěřené jim dosazování star-
Strana 971
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 971 ších Židú v jich úřad s nich snímá a komoře české 1538. opět ukládá. Ve Vídni, 26. října 1538. Staroměstským. Poctiví věrní naši milí. Jakož jsme vám časuov minulých sázení Židuov starších v Starém městě Pražském poručiti ráčili: i věděti vám dáváme, že z příčin komory naší na ten čas sázení těch Židuov z vás snímati a týmž zřízeným radám komory naší v království Českém, věrným našim milým, dotčených Židuov sázení porúčeti ráčíme, na ten spůsob, aby již psané rady komory ty Židy ve všelijakých jich vejstupcích a ruoznicích slyšeli a opatrovali, aby rozdílové neb vejstupkové mezi týmiž Židy jmenovanými raddami, pokudž by to spravedlivě vyhledáno býti mohlo, rovnáni a na místě staveni byli. Avšak nicméně, jestliže by kdo na ty Židy naše jakú mocí aneb svévolně sahati chtěl, abyste vy je Židy v tom až do další vuole naší ochraňovali, jináč nečiníc Dán v Vídni v sobotu před svatým Šimonem a Judú léta XXXVIII. Mist. arch. kr. Česk. kop. 20, fol. 44. 1271. Zdislav Berka z Dubé, hofmistr synů krále 1538. Ferdinanda, píše komoře české, aby se neobávala, že by purkmistr a rada Starého města Pražského snad překaziti mohli nové jmenování starších Židů Praž- ských. 27. listop. 1538. Orig. arch. mist. kr. Česk. J 4/5. 1272. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému 1538. o sporu stavův Opolských se Židy. Ve Vídni, 18. listop. 1538. Hochwürdiger unser Furst und 1. G. Auf Deiner Lieb Schreiben drei Artikl in sich haltund geben Wir dir zu Antwurt. Erstlich als sich Unsere Erbunderthanen von Land und Stetn in Unserm Oplischm Furstenthumb one Aufhören anlaufen umb ainen Beschaid der bei- wonendn Juden halbn bittund, dich oder die Parth zuverstendign, damit sich alle Tail hetten wie zuverhalten: Wir haben noch in kain Vergessen gestellt, dass alle Sachen, sovil du Uns umb verschinen Jacobi derhalben zugeschickt, in Unserer behemischen Canzlei verwart ligen; dieweil aber die Handlungn nit geringschetzig und dennoch genugsams Erwegen bedarf, haben wir die Sachen bei Uns behalten, der Mainung, dass Wir die mit Unsern behemischn Räthen zu Unserer in die Cron Beheim glucklichen Ankunft nach Nothdurftn zu beratslagen Vorhabens und ferrer Unser kuniglich Gemut derhalb den Partheien unverhalten lassen. Dabei lassen Wir es noch also beruen, so nun Unser Ankunft
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 971 ších Židú v jich úřad s nich snímá a komoře české 1538. opět ukládá. Ve Vídni, 26. října 1538. Staroměstským. Poctiví věrní naši milí. Jakož jsme vám časuov minulých sázení Židuov starších v Starém městě Pražském poručiti ráčili: i věděti vám dáváme, že z příčin komory naší na ten čas sázení těch Židuov z vás snímati a týmž zřízeným radám komory naší v království Českém, věrným našim milým, dotčených Židuov sázení porúčeti ráčíme, na ten spůsob, aby již psané rady komory ty Židy ve všelijakých jich vejstupcích a ruoznicích slyšeli a opatrovali, aby rozdílové neb vejstupkové mezi týmiž Židy jmenovanými raddami, pokudž by to spravedlivě vyhledáno býti mohlo, rovnáni a na místě staveni byli. Avšak nicméně, jestliže by kdo na ty Židy naše jakú mocí aneb svévolně sahati chtěl, abyste vy je Židy v tom až do další vuole naší ochraňovali, jináč nečiníc Dán v Vídni v sobotu před svatým Šimonem a Judú léta XXXVIII. Mist. arch. kr. Česk. kop. 20, fol. 44. 1271. Zdislav Berka z Dubé, hofmistr synů krále 1538. Ferdinanda, píše komoře české, aby se neobávala, že by purkmistr a rada Starého města Pražského snad překaziti mohli nové jmenování starších Židů Praž- ských. 27. listop. 1538. Orig. arch. mist. kr. Česk. J 4/5. 1272. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému 1538. o sporu stavův Opolských se Židy. Ve Vídni, 18. listop. 1538. Hochwürdiger unser Furst und 1. G. Auf Deiner Lieb Schreiben drei Artikl in sich haltund geben Wir dir zu Antwurt. Erstlich als sich Unsere Erbunderthanen von Land und Stetn in Unserm Oplischm Furstenthumb one Aufhören anlaufen umb ainen Beschaid der bei- wonendn Juden halbn bittund, dich oder die Parth zuverstendign, damit sich alle Tail hetten wie zuverhalten: Wir haben noch in kain Vergessen gestellt, dass alle Sachen, sovil du Uns umb verschinen Jacobi derhalben zugeschickt, in Unserer behemischen Canzlei verwart ligen; dieweil aber die Handlungn nit geringschetzig und dennoch genugsams Erwegen bedarf, haben wir die Sachen bei Uns behalten, der Mainung, dass Wir die mit Unsern behemischn Räthen zu Unserer in die Cron Beheim glucklichen Ankunft nach Nothdurftn zu beratslagen Vorhabens und ferrer Unser kuniglich Gemut derhalb den Partheien unverhalten lassen. Dabei lassen Wir es noch also beruen, so nun Unser Ankunft
Strana 972
972 K HISTORII ŽIDŮ 1538. in Beheim beschieht, mugn Uns die Parth weiter anlegen und Uns daran erindern oc Mist. arch. kr. Česk. Kaiserliche Befehle 18 ƒ. 512 v. 1541. 1273. Adam Lev z Rožmitála Židu Munkovi, že mu na ten čas peníze odvésti nemůže. Na Blatné, 2. května 1541. Adam Lev z Rožmitála oc. Muko [sic] milý! Jakož mi píšeš, žádaje mne, abych tobě na to, cožť jsem povinovat, nyní VC kop gr. dal, potřebu svú v tom předkládaje, jakož jsem tomu z psaní tvého šíře porozuměl: i oznamujiť, žeť toho na tento čas spraviti nikoli ne- mohu, nebo peněz žádných před rukami nemám. Nežli jestliže budu moci tobě těch VC kop gr. o Suchých dnech letničniech najprvé přie- štiech spraviti, chci se o to rád starati a přičiniti. Datum ut supra. Opatrnému Žalmanovi Munkovi, Židu v Praze obývajícímu. Konc. v arch. Třeboň. 1542. 1274. Flor. Griespek králi Ferdinandovi v příčině domů židovských v Praze. 10. února 1542. ...Belangend die Judenhäuser, damit werden viel und wunderlich Contrabant getrieben. Etlich vermainen, weilen herr Zdenkho Leb hab dieselben Judenhauser und ganze Juden-Gassen noch von vorigen Kunigen ausgepetten: also wann die Juden vertriben werden, dass sie Niemandem als ime oder seinen Erben zuegestellt werden sollen, und dieselb Donation soll E. Maj. diesem herr Leben confirmiert haben. Die Prager sagen, die Häuser seien in ir Maut und inen zugehorig. So khumben Cristen und Juden mit sofil seltsamen Schulden, die inen auf die Heuser verschriben sindt, die begern Versicherung. Ich hab aber sambt dem obristen herrn Landhofmaister, dann der obrist herr Purggraf diser Zeit nicht hie ist, sofil gehandlt, dass den Pragern ein- gepunden und beuolhen worden ist, verner khaine Keuf oder Schulden auf beruert Judenheuser in ir Stadtbuech einschreiben zulassen, bis inen derhalben weiter Beschaid geben werde. Wer auch Not, dass Ew Maj. inen solches schriftlich nachmals beuelhen. Wir warten sonst auf Herkhonft des obristen herrn Burggrafen. Alsdann mag derhalben sambt ime und mit seinem Rat weiter gehandlt werden. Aber ich sorg, es werd ain guter Rat sein mussen, der die Listigkhait und Behen- digkhait der Juden hierin ubertreffe. Die Prager weren selbst schuldig, wie sie sich selbst erpotten, Ew. Maj. den Judenzins zuerstatten: aber so sie nun sehen, dass der
972 K HISTORII ŽIDŮ 1538. in Beheim beschieht, mugn Uns die Parth weiter anlegen und Uns daran erindern oc Mist. arch. kr. Česk. Kaiserliche Befehle 18 ƒ. 512 v. 1541. 1273. Adam Lev z Rožmitála Židu Munkovi, že mu na ten čas peníze odvésti nemůže. Na Blatné, 2. května 1541. Adam Lev z Rožmitála oc. Muko [sic] milý! Jakož mi píšeš, žádaje mne, abych tobě na to, cožť jsem povinovat, nyní VC kop gr. dal, potřebu svú v tom předkládaje, jakož jsem tomu z psaní tvého šíře porozuměl: i oznamujiť, žeť toho na tento čas spraviti nikoli ne- mohu, nebo peněz žádných před rukami nemám. Nežli jestliže budu moci tobě těch VC kop gr. o Suchých dnech letničniech najprvé přie- štiech spraviti, chci se o to rád starati a přičiniti. Datum ut supra. Opatrnému Žalmanovi Munkovi, Židu v Praze obývajícímu. Konc. v arch. Třeboň. 1542. 1274. Flor. Griespek králi Ferdinandovi v příčině domů židovských v Praze. 10. února 1542. ...Belangend die Judenhäuser, damit werden viel und wunderlich Contrabant getrieben. Etlich vermainen, weilen herr Zdenkho Leb hab dieselben Judenhauser und ganze Juden-Gassen noch von vorigen Kunigen ausgepetten: also wann die Juden vertriben werden, dass sie Niemandem als ime oder seinen Erben zuegestellt werden sollen, und dieselb Donation soll E. Maj. diesem herr Leben confirmiert haben. Die Prager sagen, die Häuser seien in ir Maut und inen zugehorig. So khumben Cristen und Juden mit sofil seltsamen Schulden, die inen auf die Heuser verschriben sindt, die begern Versicherung. Ich hab aber sambt dem obristen herrn Landhofmaister, dann der obrist herr Purggraf diser Zeit nicht hie ist, sofil gehandlt, dass den Pragern ein- gepunden und beuolhen worden ist, verner khaine Keuf oder Schulden auf beruert Judenheuser in ir Stadtbuech einschreiben zulassen, bis inen derhalben weiter Beschaid geben werde. Wer auch Not, dass Ew Maj. inen solches schriftlich nachmals beuelhen. Wir warten sonst auf Herkhonft des obristen herrn Burggrafen. Alsdann mag derhalben sambt ime und mit seinem Rat weiter gehandlt werden. Aber ich sorg, es werd ain guter Rat sein mussen, der die Listigkhait und Behen- digkhait der Juden hierin ubertreffe. Die Prager weren selbst schuldig, wie sie sich selbst erpotten, Ew. Maj. den Judenzins zuerstatten: aber so sie nun sehen, dass der
Strana 973
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 973 Juden Austreibung gewiss ist, ziehen sie sich aus dem und andern, so 1542. sie sonst irerthalben vor gern gethan hetten. Orig. míst. arch. J. 4/1. 1275. Zpráva o domnělých příčinách vypovědění 1542. Židův z Prahy. 1542. Im Jahre 5302 d. i. im Jahre 1542 wurden viele Städte in Deutsch land vom Feuer verzehrt und ihr Rauch stieg zum Himmel empor, ohne dass man den Brandstifter hatte ermitteln können. Da beschuldigte man die Juden und die Hirten mit den Worten: diese haben die ab- scheuliche That vollführt, und als man sie folterte, gestanden sie, was sie niemals zu thun im Sinne gehabt hatten, worauf sie verbrannt wurden. Siehe es, o Gott und schaue und führe ihre Streitsache. — In der damaligen Zeit wurden die Juden auch aus Prag vertrieben und sie zogen in Wagen ab im Monat Adar, begaben sich nach Polen und liessen sich dort nieder. Viele von ihnen kamen indess unterwegs um und Andere wurden mit dem Schwerte erschlagen, doch der Herr tilgte ihre Schmach und es brannte nach ihrem Abzuge die Stadt Linz ab, welche eine grosse Stadt war, der Schönheit Vollendung; nicht zwanzig Häuser blieben darin stehen, und sie war auf lange Zeit ein fortwährender Schutthaufen.*) Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, übers. von Dr. Wiener. 1276. Svědectví Markvarta židovského impre- 1545. sora, Heřmanova syna, o přepadnutí stěhujících se Židů z království Českého u Broumova. Po 1. září 1545. Mezi statečným Petrem Chotkem z Vojnína, na Budenicích krále JMti prokurátorem v království Českém na místě JMKské z jedné a lidmi kněze Matyáše opata Broumovského z strany druhé. Markvart impresor Heřmanův syn u. p. p. p. sv: Byl sem v Náchodě, tu středu před svatým Janem přijeli Židé Pražští i z jiných měst českých, chtíc se vystěhovati z tohoto královstvie podle rozkazu krále JMti, i též Židé Náchodští. I jel sem s nimi ven z země chtíc do Polsky na kupectví. Pak provodili nás hejtman Náchodský s lidmi z Náchodu až do Police; tu sme vo poledni přijeli, a opat Broumovský s lidmi svými také nás *) Nach Zemach Dawid vertrieb Kaiser Ferdinand 1541 die Juden wegen der Aufregung, die im Volke wegen des Brandes gegen sie herschte, liess aber auf eine kurze Zeit noch zehn Juden in Prag zurück. Als jedoch kurz darauf ermittelt worden war, durch wen der Brand entstanden, und dass die Juden bei demselben unschuldig waren, berief er sie zurück und redete ihnen freundlich zu.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 973 Juden Austreibung gewiss ist, ziehen sie sich aus dem und andern, so 1542. sie sonst irerthalben vor gern gethan hetten. Orig. míst. arch. J. 4/1. 1275. Zpráva o domnělých příčinách vypovědění 1542. Židův z Prahy. 1542. Im Jahre 5302 d. i. im Jahre 1542 wurden viele Städte in Deutsch land vom Feuer verzehrt und ihr Rauch stieg zum Himmel empor, ohne dass man den Brandstifter hatte ermitteln können. Da beschuldigte man die Juden und die Hirten mit den Worten: diese haben die ab- scheuliche That vollführt, und als man sie folterte, gestanden sie, was sie niemals zu thun im Sinne gehabt hatten, worauf sie verbrannt wurden. Siehe es, o Gott und schaue und führe ihre Streitsache. — In der damaligen Zeit wurden die Juden auch aus Prag vertrieben und sie zogen in Wagen ab im Monat Adar, begaben sich nach Polen und liessen sich dort nieder. Viele von ihnen kamen indess unterwegs um und Andere wurden mit dem Schwerte erschlagen, doch der Herr tilgte ihre Schmach und es brannte nach ihrem Abzuge die Stadt Linz ab, welche eine grosse Stadt war, der Schönheit Vollendung; nicht zwanzig Häuser blieben darin stehen, und sie war auf lange Zeit ein fortwährender Schutthaufen.*) Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, übers. von Dr. Wiener. 1276. Svědectví Markvarta židovského impre- 1545. sora, Heřmanova syna, o přepadnutí stěhujících se Židů z království Českého u Broumova. Po 1. září 1545. Mezi statečným Petrem Chotkem z Vojnína, na Budenicích krále JMti prokurátorem v království Českém na místě JMKské z jedné a lidmi kněze Matyáše opata Broumovského z strany druhé. Markvart impresor Heřmanův syn u. p. p. p. sv: Byl sem v Náchodě, tu středu před svatým Janem přijeli Židé Pražští i z jiných měst českých, chtíc se vystěhovati z tohoto královstvie podle rozkazu krále JMti, i též Židé Náchodští. I jel sem s nimi ven z země chtíc do Polsky na kupectví. Pak provodili nás hejtman Náchodský s lidmi z Náchodu až do Police; tu sme vo poledni přijeli, a opat Broumovský s lidmi svými také nás *) Nach Zemach Dawid vertrieb Kaiser Ferdinand 1541 die Juden wegen der Aufregung, die im Volke wegen des Brandes gegen sie herschte, liess aber auf eine kurze Zeit noch zehn Juden in Prag zurück. Als jedoch kurz darauf ermittelt worden war, durch wen der Brand entstanden, und dass die Juden bei demselben unschuldig waren, berief er sie zurück und redete ihnen freundlich zu.
Strana 974
974 K HISTORII ŽIDŮ 1545. provázel podle Náchodských až do Broumova na noc. Pak v Broumově Židé žádali pana opata, aby nás dále provázel až do Svidnice: a pan opat pověděl, že dále s námi nemůž jeti, než že nás chce dobře opatřiti lidem věrným, aby nás provázeli. A když sme vyjeli z Broumova tu sem viděl drahně lidu, kteříž provázeli. Ale Náchodský hajtman zase se domův obrátil. Pak když sme přijeli do Gerštorfu, tehdy byl hlas, že sú lotři v lese. Pak potkal sem u samého Gerštorfu Žida Sokola, an jede zase tuze zpátky. I optal sem se ho, co se děje, proč zpátkem jede. Oznámil mi, že sú lotři v lese; chtějí Židy oblúpiti, a bojím se toho, neb sú někteří mezi próvodníky, kteří sú z Poličky, neb sú mě ti také prvé oblúpili a šeredně na mne hledí, neb sú mi musili zase navrátiti. A tak pojedu do Broumova, udělám i pokřik, aby nám na pomoc přišli. Pak poslali jsme k těm lotróm některé osoby, aby nám nepřekáželi, že máme klayt královský. A ty osoby se k nám zase navrátily, pravíc nám, že nechtí než šest tisíc vzíti a nám nepřekážeti. A ti lotři z lesa přišli k nám až ke vsi chtějíc na nás vyhroziti a přestrašiti. Tedy hajtman Holý Broumovský i jiní hajtmani pravili nám, že nechtí po těch vosmi bílých groších vzíti, než po kopě grošů každému abychme dali, poněvadž jest tak nebezpečno a brániti se musí. Pakli jim Židé toho dáti nechtí, že chtí od nich ujíti a jich tu nechati. Pak tu sú jim přiřkli, že jim chtějí dáti po kopě grošů, aby jich vo- chránili. Pak ti lotři zase obrátili se do lesa a vyslali k nám dva z sebe, abychme je pustili skrze tu ves, kde jsme byli, že nám nechtí pře- kážeti. Pak my sme toho nechtěli dopustiti, ale žádali sme těch hajt- manuov, aby je jali. A oni nechtěli. A kázali hned zapřahati formanòm, aby jeli. A Židé prosili, aby čekali, až Broumovských více přijde. A oni pověděli, že sú tu blízko za námi, že přijdou, jen aby předse jeli, abychme se nebáli, že jest próvodníkův více třikrát než těch lotrův. Pak vyslali některé sedláky od nás s sekyrami, kratcemi, aby rozundali z cesty, co sou ti lotři byli zasekali. A ti sedláci zase se vrátili pravíce, že jim nechtí dopustiti toho ti lotři. A protož hajtmané kázali, abychme předse jeli, abychme se nic nebáli. Pak stál sem při druhém voze od konce od počátku. I když sú lotři vyskočili z té záseky, tehdy hajtman Holý a jiní hajtmané na koních byli vobrátili se zpátkem, udělali po- křik, aby utíkali. A oni všickni utíkali a my sme křičeli: pro pána Boha aby neutíkali, a tak nám žádné pomoci nečinili. A tak ti lotři vo- sekali vozy, truhly, sudy a brali. A pak viděl sem, že jeden z těch próvodníkův na prvním voze sud vosekal, a já sem ho vokřik: co to činíš? takliž provodíš? A když sem takovú nevěru a zradu poznal, také sem utekl do lesa a přišel sem zase do té vsi Gerstorf. Pak vyšel jsem z té vsi ke mlýnu jako prkna řeží, tu sem viděl raněné, zse-
974 K HISTORII ŽIDŮ 1545. provázel podle Náchodských až do Broumova na noc. Pak v Broumově Židé žádali pana opata, aby nás dále provázel až do Svidnice: a pan opat pověděl, že dále s námi nemůž jeti, než že nás chce dobře opatřiti lidem věrným, aby nás provázeli. A když sme vyjeli z Broumova tu sem viděl drahně lidu, kteříž provázeli. Ale Náchodský hajtman zase se domův obrátil. Pak když sme přijeli do Gerštorfu, tehdy byl hlas, že sú lotři v lese. Pak potkal sem u samého Gerštorfu Žida Sokola, an jede zase tuze zpátky. I optal sem se ho, co se děje, proč zpátkem jede. Oznámil mi, že sú lotři v lese; chtějí Židy oblúpiti, a bojím se toho, neb sú někteří mezi próvodníky, kteří sú z Poličky, neb sú mě ti také prvé oblúpili a šeredně na mne hledí, neb sú mi musili zase navrátiti. A tak pojedu do Broumova, udělám i pokřik, aby nám na pomoc přišli. Pak poslali jsme k těm lotróm některé osoby, aby nám nepřekáželi, že máme klayt královský. A ty osoby se k nám zase navrátily, pravíc nám, že nechtí než šest tisíc vzíti a nám nepřekážeti. A ti lotři z lesa přišli k nám až ke vsi chtějíc na nás vyhroziti a přestrašiti. Tedy hajtman Holý Broumovský i jiní hajtmani pravili nám, že nechtí po těch vosmi bílých groších vzíti, než po kopě grošů každému abychme dali, poněvadž jest tak nebezpečno a brániti se musí. Pakli jim Židé toho dáti nechtí, že chtí od nich ujíti a jich tu nechati. Pak tu sú jim přiřkli, že jim chtějí dáti po kopě grošů, aby jich vo- chránili. Pak ti lotři zase obrátili se do lesa a vyslali k nám dva z sebe, abychme je pustili skrze tu ves, kde jsme byli, že nám nechtí pře- kážeti. Pak my sme toho nechtěli dopustiti, ale žádali sme těch hajt- manuov, aby je jali. A oni nechtěli. A kázali hned zapřahati formanòm, aby jeli. A Židé prosili, aby čekali, až Broumovských více přijde. A oni pověděli, že sú tu blízko za námi, že přijdou, jen aby předse jeli, abychme se nebáli, že jest próvodníkův více třikrát než těch lotrův. Pak vyslali některé sedláky od nás s sekyrami, kratcemi, aby rozundali z cesty, co sou ti lotři byli zasekali. A ti sedláci zase se vrátili pravíce, že jim nechtí dopustiti toho ti lotři. A protož hajtmané kázali, abychme předse jeli, abychme se nic nebáli. Pak stál sem při druhém voze od konce od počátku. I když sú lotři vyskočili z té záseky, tehdy hajtman Holý a jiní hajtmané na koních byli vobrátili se zpátkem, udělali po- křik, aby utíkali. A oni všickni utíkali a my sme křičeli: pro pána Boha aby neutíkali, a tak nám žádné pomoci nečinili. A tak ti lotři vo- sekali vozy, truhly, sudy a brali. A pak viděl sem, že jeden z těch próvodníkův na prvním voze sud vosekal, a já sem ho vokřik: co to činíš? takliž provodíš? A když sem takovú nevěru a zradu poznal, také sem utekl do lesa a přišel sem zase do té vsi Gerstorf. Pak vyšel jsem z té vsi ke mlýnu jako prkna řeží, tu sem viděl raněné, zse-
Strana 975
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 975 kané i zamordované Židy při vozích. Tedy jsem já tu Židóm oznámil, 1545. že jest ten jeden próvodník vosekal sud a tedy sú do lesu běželi a kterého z těch próvodníkův našli, pobrali jim zase, co sú vzali, za ňadry a jednoho svázali provazy a druhého také chtěli svázati, a hajtman Holý nedal, pravě, že jest jistý, že ho znají dobře. Pak do Tanhauzu na noc přišli za námi vosmmecítma z Broumova a čtyři a čtyřidceti z Polického statku. Nazejtří v pátek kdy sme měli jeti do Svidnice, tedy sú vstupovali před vozy, nedali jeti, pravíc, že by chtěli všecky zbíti, jestli by jim nedali po kopě grošů, co sou přiřkli. A musili sme těm Broumovským dáti 26 kop, a Polickým sme přiřkli, že jim dáme sto kop v Svidnici jen aby jich nezamordovali. Pak když sú Poličtí přišli do Svidnice, upomínali nás, aby jim dali. A Židé pověděli, že chtějí s nimi slyšáni býti, že sú jim větší škodu učinili. A nazejtří k tomu nestáli, ušli pryč z města. A když sou těm Broumovským platili, ty osoby sem znamenal na ceduli, kterak sou se menovaly. A tu ceduli tuto kladu. (1545 post. Egidii.) Kniha komorn. soudu 9 G. S. 20. v arch. mus. král. Česk. 1277. Usnešení rady města Litoměřic o nedlužení 1546. se a nekupování na dluh u Židů. 12. listopadu 1546. Obec byla pospolu feria sexta post Martini anno 1546. Se svolením obecním stalo se ve vší obci, aby žádný ze sousedův a obyvatelův buďto městských nebo předměstských anebo k tomuto městu náležejících u žádného Žida žádným výmyslem, způsobem se u nich nevdlužil, ani jaké koupě od něho na dluh nebral. Pakli by se kdo tak nezachoval a u kterého Žida kdežkoli se vdlužil anebo ňákou koupi od něho na dluh bral, tehdy ten každý má tomu Židu osobou svou vydán býti. MS. arch. mus. kr. Česk, Č. 3. E. 3. 1278. Rozsudek soudu komorního o přepadnutí 1546. Židů z království se stěhujících u Broumova. 25. listo- padu 1546. Jakož jest statečný Petr Chotek z Vojnína na Budenicích krále JMti prokurátor v království Českém na místě JMKské vznesl, kterak by lidé kněze Matěje opata Broumovského, z Police, Broumova a z jiných vsí, zejména které jest sám on kněz opat do komory krále JMti odeslal, tudíž i tovaryši týchž lidí, měvše Židy ten čtvrtek před svatým Janem léta oc XLVI provoditi, aby se jim škoda nestala, za to mzdu svú od Židuov vzavše, již dotčení lidé, kteří sou koli Židy provázeli, sami je
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 975 kané i zamordované Židy při vozích. Tedy jsem já tu Židóm oznámil, 1545. že jest ten jeden próvodník vosekal sud a tedy sú do lesu běželi a kterého z těch próvodníkův našli, pobrali jim zase, co sú vzali, za ňadry a jednoho svázali provazy a druhého také chtěli svázati, a hajtman Holý nedal, pravě, že jest jistý, že ho znají dobře. Pak do Tanhauzu na noc přišli za námi vosmmecítma z Broumova a čtyři a čtyřidceti z Polického statku. Nazejtří v pátek kdy sme měli jeti do Svidnice, tedy sú vstupovali před vozy, nedali jeti, pravíc, že by chtěli všecky zbíti, jestli by jim nedali po kopě grošů, co sou přiřkli. A musili sme těm Broumovským dáti 26 kop, a Polickým sme přiřkli, že jim dáme sto kop v Svidnici jen aby jich nezamordovali. Pak když sú Poličtí přišli do Svidnice, upomínali nás, aby jim dali. A Židé pověděli, že chtějí s nimi slyšáni býti, že sú jim větší škodu učinili. A nazejtří k tomu nestáli, ušli pryč z města. A když sou těm Broumovským platili, ty osoby sem znamenal na ceduli, kterak sou se menovaly. A tu ceduli tuto kladu. (1545 post. Egidii.) Kniha komorn. soudu 9 G. S. 20. v arch. mus. král. Česk. 1277. Usnešení rady města Litoměřic o nedlužení 1546. se a nekupování na dluh u Židů. 12. listopadu 1546. Obec byla pospolu feria sexta post Martini anno 1546. Se svolením obecním stalo se ve vší obci, aby žádný ze sousedův a obyvatelův buďto městských nebo předměstských anebo k tomuto městu náležejících u žádného Žida žádným výmyslem, způsobem se u nich nevdlužil, ani jaké koupě od něho na dluh nebral. Pakli by se kdo tak nezachoval a u kterého Žida kdežkoli se vdlužil anebo ňákou koupi od něho na dluh bral, tehdy ten každý má tomu Židu osobou svou vydán býti. MS. arch. mus. kr. Česk, Č. 3. E. 3. 1278. Rozsudek soudu komorního o přepadnutí 1546. Židů z království se stěhujících u Broumova. 25. listo- padu 1546. Jakož jest statečný Petr Chotek z Vojnína na Budenicích krále JMti prokurátor v království Českém na místě JMKské vznesl, kterak by lidé kněze Matěje opata Broumovského, z Police, Broumova a z jiných vsí, zejména které jest sám on kněz opat do komory krále JMti odeslal, tudíž i tovaryši týchž lidí, měvše Židy ten čtvrtek před svatým Janem léta oc XLVI provoditi, aby se jim škoda nestala, za to mzdu svú od Židuov vzavše, již dotčení lidé, kteří sou koli Židy provázeli, sami je
Strana 976
976 K HISTORII ŽIDŮ 1546. pod glejtem krále JMti, opovrhše řád a právo, zejména Heliáše lékaře, Mojžíše, Jakuba, Libelle, Jakuba syna Heliášova i jiné podle nich zlou- pili, mordovali a jim Židuom jich jmění pobrati pomáhali a posavad, co jim Židuom pobráno, znamenitý díl za sebú mají. Protož aby na- hoře dotčené lidi od něho poznamenané a jemu zase odeslané i také Hanuše Holého soukeníka, Johanesa Cukrmana, Johanesa písaře z Brou- mova i jiné všecky, skutečně se na ně vyptajíc, které jest s jmeno- vanými Židy k jich průvodu, odkud sou koli z zboží jeho, vyslal, kterýchžto osob okolo dvou set, dostatečně se jimi ujistíc, postavil, jak obeslání v sobě to zavírá. Na to ukazujíc svědomí a to při tom mluvíc, že se tím svědomím ukázalo, kterak sami ti lidé pomohli těch Židuov lúpiti, pod glajtem krále JMti, vědúce o takovém glajtu, ješto byli v takovém počtu okolo puol čtvrta sta, a loupežníkuov těch ne- bylo přes sedmdesát, a ti loupežníci vyslali k těm lidem opatovým chtíce po kopě a za to žádajíc. Než ten Jan Holý nejvyšší správce posilnil Židuov, kdy se báli, aby se nestarali, že je poroubají. Potom je Židy v to uvedli, že po dvou groších tolských připověděli jim dáti, a přes to vyslali, jakoby cesty někteří vypraviti měli, a již s těmi lou- pežníky srozumění měli, měvše s nimi i heslo. Naposledy pak i sami se proti Židuom postavili a jim brali, ješto by moci neměli, jakož měli, měli sou pokřik učiniti, anebrž ten Holý potom některé z těch loupežníkův proti Židuom zastával, a tak z toho znáti jest, loupili-li sou též Židy čili provázeli. Při tom jest čteno vyznání vydané z města Freiburka, proto že to vyznání ukazuje, kterak z Broumova lidé při té loupeži byli; též svědomí z Svídnice jest čteno, protože kdy glajc- manové lidé opatoví chtěli na Židech tam záplatu toho míti a narčeni byli, nesmějíc toho odporu s Židy míti, tam v Svídnici se více nesta- věli, i to pravie, ač se ze jmen svědomí na osoby neukazuje než toliko na ty, kteří vyprovozovali, v tom žádajíc JMtí za opatření, neb to co se v poli děje a vně, se nemohlo jako v městě provozovati a nemůže, ale vidí se, že jest dosti provedeno. A poněvadž kdy se jednoho po- dezřelého dotýkalo, bývalo to opatrováno, aby ta podezřelost pořadem pod perutí byla vyhledávána, nad to tuto, kdež se dotýče glajtu JMti Kské přerušení a znamenitého statku pobrání, žádaje proti těm lidem, o kterýchž se domieňuje v obeslání zejména předkem za opatření a zvlášť k tomu Holému, který se těch věcí více před jinými dotýkal, aby JJMti se ráčili spravedlivě zachovati. Proti tomu od kněze opata Broumovského mluveno předkem, aby poddaní jeho ti glejomanové byli, o kterýchž se mluví, toho se neukazuje. Také však těch, kteří ty Židy provázeli, mnoho jiných pánuov lidí bylo, jako z Náchoda a odjinud, a byly i dvě osobě ry-
976 K HISTORII ŽIDŮ 1546. pod glejtem krále JMti, opovrhše řád a právo, zejména Heliáše lékaře, Mojžíše, Jakuba, Libelle, Jakuba syna Heliášova i jiné podle nich zlou- pili, mordovali a jim Židuom jich jmění pobrati pomáhali a posavad, co jim Židuom pobráno, znamenitý díl za sebú mají. Protož aby na- hoře dotčené lidi od něho poznamenané a jemu zase odeslané i také Hanuše Holého soukeníka, Johanesa Cukrmana, Johanesa písaře z Brou- mova i jiné všecky, skutečně se na ně vyptajíc, které jest s jmeno- vanými Židy k jich průvodu, odkud sou koli z zboží jeho, vyslal, kterýchžto osob okolo dvou set, dostatečně se jimi ujistíc, postavil, jak obeslání v sobě to zavírá. Na to ukazujíc svědomí a to při tom mluvíc, že se tím svědomím ukázalo, kterak sami ti lidé pomohli těch Židuov lúpiti, pod glajtem krále JMti, vědúce o takovém glajtu, ješto byli v takovém počtu okolo puol čtvrta sta, a loupežníkuov těch ne- bylo přes sedmdesát, a ti loupežníci vyslali k těm lidem opatovým chtíce po kopě a za to žádajíc. Než ten Jan Holý nejvyšší správce posilnil Židuov, kdy se báli, aby se nestarali, že je poroubají. Potom je Židy v to uvedli, že po dvou groších tolských připověděli jim dáti, a přes to vyslali, jakoby cesty někteří vypraviti měli, a již s těmi lou- pežníky srozumění měli, měvše s nimi i heslo. Naposledy pak i sami se proti Židuom postavili a jim brali, ješto by moci neměli, jakož měli, měli sou pokřik učiniti, anebrž ten Holý potom některé z těch loupežníkův proti Židuom zastával, a tak z toho znáti jest, loupili-li sou též Židy čili provázeli. Při tom jest čteno vyznání vydané z města Freiburka, proto že to vyznání ukazuje, kterak z Broumova lidé při té loupeži byli; též svědomí z Svídnice jest čteno, protože kdy glajc- manové lidé opatoví chtěli na Židech tam záplatu toho míti a narčeni byli, nesmějíc toho odporu s Židy míti, tam v Svídnici se více nesta- věli, i to pravie, ač se ze jmen svědomí na osoby neukazuje než toliko na ty, kteří vyprovozovali, v tom žádajíc JMtí za opatření, neb to co se v poli děje a vně, se nemohlo jako v městě provozovati a nemůže, ale vidí se, že jest dosti provedeno. A poněvadž kdy se jednoho po- dezřelého dotýkalo, bývalo to opatrováno, aby ta podezřelost pořadem pod perutí byla vyhledávána, nad to tuto, kdež se dotýče glajtu JMti Kské přerušení a znamenitého statku pobrání, žádaje proti těm lidem, o kterýchž se domieňuje v obeslání zejména předkem za opatření a zvlášť k tomu Holému, který se těch věcí více před jinými dotýkal, aby JJMti se ráčili spravedlivě zachovati. Proti tomu od kněze opata Broumovského mluveno předkem, aby poddaní jeho ti glejomanové byli, o kterýchž se mluví, toho se neukazuje. Také však těch, kteří ty Židy provázeli, mnoho jiných pánuov lidí bylo, jako z Náchoda a odjinud, a byly i dvě osobě ry-
Strana 977
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 977 tířské. Kde se pak na Holého svědčí, tomu on stojíc odpírá a mimo 1546. to že jeho opat nezastává. Rukavičníka pak svědomí aby mělo proti všem těm lidem postačiti, jakoby všichni toho nápomocni byli, jest dosti stížné, neb mnozí z nich se dobře chovali a mnoho z nich zmordováno i posekáno jest, ješto by srozumění měli s těmi loupež- níky, nebylo by se toho nad nimi stalo. A druhý svědek svědčí na toho rukavičníka, a tak ten hajtmanem býti spíše než jiný by mohl, pročež v tom za spravedlivé i milostivé opatření [..], pokudž by jich nevina ukazovala. Co se pak vyznání toho dotýče, to není pořádné a místa svého míti nemá. Jedno, že jména toho, kdo by vyznati měl, se ne- nachází, aniž se to vyznání německé nesrovnává s českým přeložením. Také by co v tom pořádného bylo, tehdy jest přitom jiný nepořád, neb o takovém trápení osobám těm neb jemu opatovi oznámeno není, aby k vejvodu stáli, nébrž ani se toho nenalézá, aby ta osoba ztrápená na tom, jak zřízení zemské jest, umřela, než žeby Židy strojiti k tomu měli, aby po dvou tolařích bylo jim dáno, tito od osob svých praví, že jim toho dáno nic není, než některým něco, kdy je doprovodili, dali, a ti Židé prvé do nich nestěžovali sobě nic. Tomu heslu také že odpírají, a toho že se neukáže. Svědomí pak Svídnických jest k lepšímu těm lidem: ukázáno, že sobě do Broumovských nic nestěžovali, ješto by ti Židy lúpiti a mordovati pomáhali, byli by to hned, jak na jiné oznámili. Také že ne sami Broumovští byli, z toho znáti jest, kdy sou s jinými při tam ve Svídnici měli. Žeby je pak obrániti mohúc nechtěli, poněvadž jich větší počet byl: i však někdy menší počet nad větším zvítězí, a ti lotři se také připravili, aby zvítěziti mohli, neb pravili, že jich musí koštovati. Nic méně poněvadž těch lotruov osmnácte utraceno, byli by na tyto také vyznali, by vinni byli. Dále pravie, jak mohli se odvodem připraviti, an všickni urukováni a všickni v obeslání toto pojati a všickni se viní, aby toho JJMti ráčili povážiti, však co mohli shledati, to že k odvodu svému ukáží, davše na to čísti svědomí, že jeden Žid počal nejprv střieleti a při těchto lidech že se svévolností nestalo, neb ty Židy vyprovodili a tak co mohli to učinili. Židovské také svědomí býti nemá přijato, neb se jich dotýče a vedle toho JJMtí za opatření žádaje. K tomu od prokurátora krále JMti jest mluveno. Co se toho Holého dotýče, ten trestal Židy maje je zastávati, a ten Žid, střílel-li jest, musil to učiniti. Co se pak jiných lidí dotýče, že by také při tom byli, však Náchodští ti sou se domů vrátili, ukazujíc při tom artikule tištěné zřízení zemského. První: kdo by zhoubce přechoval, že má na hrdle i statku trestán býti, ješto oni Broumovští to učiniti a těmi lotry se ujistiti a je pobrati mohli; též artykul desátý, že žádný zlo- 62
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 977 tířské. Kde se pak na Holého svědčí, tomu on stojíc odpírá a mimo 1546. to že jeho opat nezastává. Rukavičníka pak svědomí aby mělo proti všem těm lidem postačiti, jakoby všichni toho nápomocni byli, jest dosti stížné, neb mnozí z nich se dobře chovali a mnoho z nich zmordováno i posekáno jest, ješto by srozumění měli s těmi loupež- níky, nebylo by se toho nad nimi stalo. A druhý svědek svědčí na toho rukavičníka, a tak ten hajtmanem býti spíše než jiný by mohl, pročež v tom za spravedlivé i milostivé opatření [..], pokudž by jich nevina ukazovala. Co se pak vyznání toho dotýče, to není pořádné a místa svého míti nemá. Jedno, že jména toho, kdo by vyznati měl, se ne- nachází, aniž se to vyznání německé nesrovnává s českým přeložením. Také by co v tom pořádného bylo, tehdy jest přitom jiný nepořád, neb o takovém trápení osobám těm neb jemu opatovi oznámeno není, aby k vejvodu stáli, nébrž ani se toho nenalézá, aby ta osoba ztrápená na tom, jak zřízení zemské jest, umřela, než žeby Židy strojiti k tomu měli, aby po dvou tolařích bylo jim dáno, tito od osob svých praví, že jim toho dáno nic není, než některým něco, kdy je doprovodili, dali, a ti Židé prvé do nich nestěžovali sobě nic. Tomu heslu také že odpírají, a toho že se neukáže. Svědomí pak Svídnických jest k lepšímu těm lidem: ukázáno, že sobě do Broumovských nic nestěžovali, ješto by ti Židy lúpiti a mordovati pomáhali, byli by to hned, jak na jiné oznámili. Také že ne sami Broumovští byli, z toho znáti jest, kdy sou s jinými při tam ve Svídnici měli. Žeby je pak obrániti mohúc nechtěli, poněvadž jich větší počet byl: i však někdy menší počet nad větším zvítězí, a ti lotři se také připravili, aby zvítěziti mohli, neb pravili, že jich musí koštovati. Nic méně poněvadž těch lotruov osmnácte utraceno, byli by na tyto také vyznali, by vinni byli. Dále pravie, jak mohli se odvodem připraviti, an všickni urukováni a všickni v obeslání toto pojati a všickni se viní, aby toho JJMti ráčili povážiti, však co mohli shledati, to že k odvodu svému ukáží, davše na to čísti svědomí, že jeden Žid počal nejprv střieleti a při těchto lidech že se svévolností nestalo, neb ty Židy vyprovodili a tak co mohli to učinili. Židovské také svědomí býti nemá přijato, neb se jich dotýče a vedle toho JJMtí za opatření žádaje. K tomu od prokurátora krále JMti jest mluveno. Co se toho Holého dotýče, ten trestal Židy maje je zastávati, a ten Žid, střílel-li jest, musil to učiniti. Co se pak jiných lidí dotýče, že by také při tom byli, však Náchodští ti sou se domů vrátili, ukazujíc při tom artikule tištěné zřízení zemského. První: kdo by zhoubce přechoval, že má na hrdle i statku trestán býti, ješto oni Broumovští to učiniti a těmi lotry se ujistiti a je pobrati mohli; též artykul desátý, že žádný zlo- 62
Strana 978
978 K HISTORII ŽIDŮ 1546. čincuov brániti nemá, ješto oni Broumovští o nich věděli a sami jim pomáhali; item dvanáctý, kdeby se mord neb loupež přihodil, že mají všickni honiti; item čtrnáctý, že kteří slouží též honiti mají; item šest- náctý, kdyby zločinci na který zámek neb obydlí ujeli, jak se k nim chovati mají. Při tom jest čteno zřízení zemské o sedlácích: kdoby zlodějuov nehonil, že má oběšen býti. Vedle toho všeho žádaje za opatření s tím doložením, ač tento soud o hrdlo nesoudí, však proto z příčin uznalých sou podáváni někteří v ta místa, kde náleží, příklad čině o Zigmundovi z Bytyzu. Židé pak aby ti dva svědčiti nemohli, však jich se v této věci nedotýče, neb oni formana žádného neměli než toliko jeli jiným pro podstatu. Při tom jest čteno také svědomí z strany Johanesa písaře na to, že by on při té loupeži Židuov nebyl, nežli toliko potom k tomu se přitrefil. Dále po odložení té pře ukázána jsú svědomí mezi Židy Pražskými oc zapsané z strany Jana Holého, že by se při tom průvodu židovském i ji- nak dobře choval. Též jiná svědomí z strany některých osob i Johanesa písaře sú čtena s tím promluvením, že z toho rozuměti jest, by jaké sro- zumění s těmi lúpežníky měli, žeby nebyli někteří z nich zmordováni. A Johanes písař že jest při té loupeži nebyl, než honiti rozkázal, aby se tomu zlému odpor státi mohl, jakož pak drahně jich jest zjímáno a konce své vzali, ješto kdo jest kdy koho honil, jímal a k právu dal, by naň i vyznání bylo, nic jest za to neztracoval, s tím doložením, že v soud se s JMKskú dávati nechtí. Než toliko k odvodu svému čím sú nevinni, to sú pokázali a dále při prvnějším přelíčení a pokazování toho zuostavují. Dále od prokurátora krále JMti jest mluveno, že mu se vidí, že dostatečně ten účinek jest proti těm lidem proveden, jak nechavše těch Židuov provázení, je Židy loupili a mordovali, nešetříce v tom glejtu JMKské, který jim Židuom dáti ráčil, aby bezpečně z tohoto království vybrati bez prolévání krve se mohli, ješto za paměti lidské žádný toho oučinku se jako tito lidé nesměl dopustiti, v tom se táhna na vejpověď JMKské Žateckým a Litoměřickým učiněnú o přerušení JMKské glejtu. Než co se toho obeslání dotýče, pravie, že jest obeslal jej opata Broumovského, aby zejména lidi své, kteří Židy provázeli, postavil a tudy se všech těch dotýkati musí a tak průvod na ně se vztahuje, tolikéž i na těchto deset, kteří se nyní stavějí. Odvod pak Holého nyní ukázaný, kdy se v předešlý nahlédne, jinak se to najde, aniž to žádný odvod není. Neb obeslání jest od něho prokurátora a svědkové se vedou mezi Židy, ač mu nic nepřisvědčují, neb při tom byl a mocí Židy tiskl, je vyvedl a vynutil, že sú v ruce nepřátel přišli, a aby pokřik učinil neb bránil toho slyšáno není, nébrž některé lou-
978 K HISTORII ŽIDŮ 1546. čincuov brániti nemá, ješto oni Broumovští o nich věděli a sami jim pomáhali; item dvanáctý, kdeby se mord neb loupež přihodil, že mají všickni honiti; item čtrnáctý, že kteří slouží též honiti mají; item šest- náctý, kdyby zločinci na který zámek neb obydlí ujeli, jak se k nim chovati mají. Při tom jest čteno zřízení zemské o sedlácích: kdoby zlodějuov nehonil, že má oběšen býti. Vedle toho všeho žádaje za opatření s tím doložením, ač tento soud o hrdlo nesoudí, však proto z příčin uznalých sou podáváni někteří v ta místa, kde náleží, příklad čině o Zigmundovi z Bytyzu. Židé pak aby ti dva svědčiti nemohli, však jich se v této věci nedotýče, neb oni formana žádného neměli než toliko jeli jiným pro podstatu. Při tom jest čteno také svědomí z strany Johanesa písaře na to, že by on při té loupeži Židuov nebyl, nežli toliko potom k tomu se přitrefil. Dále po odložení té pře ukázána jsú svědomí mezi Židy Pražskými oc zapsané z strany Jana Holého, že by se při tom průvodu židovském i ji- nak dobře choval. Též jiná svědomí z strany některých osob i Johanesa písaře sú čtena s tím promluvením, že z toho rozuměti jest, by jaké sro- zumění s těmi lúpežníky měli, žeby nebyli někteří z nich zmordováni. A Johanes písař že jest při té loupeži nebyl, než honiti rozkázal, aby se tomu zlému odpor státi mohl, jakož pak drahně jich jest zjímáno a konce své vzali, ješto kdo jest kdy koho honil, jímal a k právu dal, by naň i vyznání bylo, nic jest za to neztracoval, s tím doložením, že v soud se s JMKskú dávati nechtí. Než toliko k odvodu svému čím sú nevinni, to sú pokázali a dále při prvnějším přelíčení a pokazování toho zuostavují. Dále od prokurátora krále JMti jest mluveno, že mu se vidí, že dostatečně ten účinek jest proti těm lidem proveden, jak nechavše těch Židuov provázení, je Židy loupili a mordovali, nešetříce v tom glejtu JMKské, který jim Židuom dáti ráčil, aby bezpečně z tohoto království vybrati bez prolévání krve se mohli, ješto za paměti lidské žádný toho oučinku se jako tito lidé nesměl dopustiti, v tom se táhna na vejpověď JMKské Žateckým a Litoměřickým učiněnú o přerušení JMKské glejtu. Než co se toho obeslání dotýče, pravie, že jest obeslal jej opata Broumovského, aby zejména lidi své, kteří Židy provázeli, postavil a tudy se všech těch dotýkati musí a tak průvod na ně se vztahuje, tolikéž i na těchto deset, kteří se nyní stavějí. Odvod pak Holého nyní ukázaný, kdy se v předešlý nahlédne, jinak se to najde, aniž to žádný odvod není. Neb obeslání jest od něho prokurátora a svědkové se vedou mezi Židy, ač mu nic nepřisvědčují, neb při tom byl a mocí Židy tiskl, je vyvedl a vynutil, že sú v ruce nepřátel přišli, a aby pokřik učinil neb bránil toho slyšáno není, nébrž některé lou-
Strana 979
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 979 pežníky kázal rozvázati, kterých se Židé byli zmocnili. Johanes pak 1546. písař že by při tom nebyl tím se chtíc ozdobiti, jakoby vina při něm nebyla, ješto zřízením zemským ukázáno jest na to, by někdo při loupeži a mordu nebyl, že má rozkázati honiti a k šturmu zvoniti, ale on jsa s více lidí poslán, když loupení Židé byli, toho jest neučinil. Vodička pak byl také jeden z těch vyslaných a na něho to vyznání v Freyberce se vztahuje. Nad to když se svědkuov vedení s obesláním nesrovnávalo, takové svědomí nepostačovalo a jiní súc vedeni, mezi kým svědom dávají, toho se nedokládá, aniž ten odvod svého místa míti nemuože. Neb Poličtí a jiní svědčí, kteří se toho dotýkali a přítomni byli, a tak sobě svědčí, žádajíce při tom, aby některé osoby, zejména Petr Gelner, Jiřík Kutkzel, Beneš, Jakob a Vencl Šod do prostředku JJMtí, kteří při tom byli, se povolali, pro vyhledání té pravdy a spravedlnosti, a ti se hlásí, že pravdu pověděti chtí. Při tom také Jakuba Redyngara a jiných německá svědomí měla čtena býti, kterážto sou k přeložení po- dána. Kdež potom oni Broumovští ukázati sú také chtěli svědomí, ale od prokurátora krále JMti jest promluveno: že nemají postačiti, poněvadž po odložení dne sobotního sou vedena, a tato pře toliko pro přeložení svědkuov se odložila; pak vyrozumějíc strana svědomí, aby jiné svědomí na to vésti měla, porúčeje to JJMtem k uvážení. Kterážto potom z potazu JJMtí oznámeném [sic] sou čtena s tím doložením, že vy- slyšíce taková svědomí ráčí mezi sebú to uvážiti, mají-li postačiti a své místo míti. A tak toho všeho jest od stran zuostaveno při JJMtí spra- vedlivém vyhledání a rozvážení. Tu JMt pán pan Zdislav Berka z Dubé, na Lipém a Zákupech, nej- vyšší hofmistr království Českého a markrabství Horních Lužic landfojt s pány a vladykami krále JMti radami, slyšíce obeslání, zřízení zemská, vyznání, svědomí a z obú stran pře líčení, toho všeho pilně pováživše takto o tom nalézati ráčí: Poněvadž se jest tomu z toho vznešení a obeslání vyrozuměti nemohlo, které osoby zejména takovému pře- rušení glejtu, kterýž jest JMKská těm Židuom dáti ráčil, kteří sou se z tohoto království ven z země vystěhovali, příčinú by byly a statky jich židovské k sobě přijímaly, je loupiti a mordovati pomáhaly, z té příčiny to vznešení se zdvihá. Však chce-li on prokurátor na místě JMKské k komu aneb k kderým osobám zejména o přerušení téhož glejtu aneb z čehož koli jiného, tu kdež přináleží, právem hleděti, právo mu se nezavírá. A poněvadž se tu duostojenství přerušení glejtu a znamenité veliké věci dotýkati chce, nejsou-li ti lidé jeho kněze opata Broumovského, kteří sou též Židy provázeli, na žádném dostatečném ujištění, protož aby to on kněz opat tak opatřil a týmiž lidmi svými dostatečně hned se ujistil, tak jestli že by on prokurátor k kderému
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 979 pežníky kázal rozvázati, kterých se Židé byli zmocnili. Johanes pak 1546. písař že by při tom nebyl tím se chtíc ozdobiti, jakoby vina při něm nebyla, ješto zřízením zemským ukázáno jest na to, by někdo při loupeži a mordu nebyl, že má rozkázati honiti a k šturmu zvoniti, ale on jsa s více lidí poslán, když loupení Židé byli, toho jest neučinil. Vodička pak byl také jeden z těch vyslaných a na něho to vyznání v Freyberce se vztahuje. Nad to když se svědkuov vedení s obesláním nesrovnávalo, takové svědomí nepostačovalo a jiní súc vedeni, mezi kým svědom dávají, toho se nedokládá, aniž ten odvod svého místa míti nemuože. Neb Poličtí a jiní svědčí, kteří se toho dotýkali a přítomni byli, a tak sobě svědčí, žádajíce při tom, aby některé osoby, zejména Petr Gelner, Jiřík Kutkzel, Beneš, Jakob a Vencl Šod do prostředku JJMtí, kteří při tom byli, se povolali, pro vyhledání té pravdy a spravedlnosti, a ti se hlásí, že pravdu pověděti chtí. Při tom také Jakuba Redyngara a jiných německá svědomí měla čtena býti, kterážto sou k přeložení po- dána. Kdež potom oni Broumovští ukázati sú také chtěli svědomí, ale od prokurátora krále JMti jest promluveno: že nemají postačiti, poněvadž po odložení dne sobotního sou vedena, a tato pře toliko pro přeložení svědkuov se odložila; pak vyrozumějíc strana svědomí, aby jiné svědomí na to vésti měla, porúčeje to JJMtem k uvážení. Kterážto potom z potazu JJMtí oznámeném [sic] sou čtena s tím doložením, že vy- slyšíce taková svědomí ráčí mezi sebú to uvážiti, mají-li postačiti a své místo míti. A tak toho všeho jest od stran zuostaveno při JJMtí spra- vedlivém vyhledání a rozvážení. Tu JMt pán pan Zdislav Berka z Dubé, na Lipém a Zákupech, nej- vyšší hofmistr království Českého a markrabství Horních Lužic landfojt s pány a vladykami krále JMti radami, slyšíce obeslání, zřízení zemská, vyznání, svědomí a z obú stran pře líčení, toho všeho pilně pováživše takto o tom nalézati ráčí: Poněvadž se jest tomu z toho vznešení a obeslání vyrozuměti nemohlo, které osoby zejména takovému pře- rušení glejtu, kterýž jest JMKská těm Židuom dáti ráčil, kteří sou se z tohoto království ven z země vystěhovali, příčinú by byly a statky jich židovské k sobě přijímaly, je loupiti a mordovati pomáhaly, z té příčiny to vznešení se zdvihá. Však chce-li on prokurátor na místě JMKské k komu aneb k kderým osobám zejména o přerušení téhož glejtu aneb z čehož koli jiného, tu kdež přináleží, právem hleděti, právo mu se nezavírá. A poněvadž se tu duostojenství přerušení glejtu a znamenité veliké věci dotýkati chce, nejsou-li ti lidé jeho kněze opata Broumovského, kteří sou též Židy provázeli, na žádném dostatečném ujištění, protož aby to on kněz opat tak opatřil a týmiž lidmi svými dostatečně hned se ujistil, tak jestli že by on prokurátor k kderému
Strana 980
980 K HISTORII ŽIDŮ 1546. oč pořadem práva přikročiti chtěl, aby k právu stál a dostál. Dali památné. Stalo se ve čtvrtek den svaté Kateřiny léta 1546. MS. arch. mus. kr. Česk. J. 11. fol. 213. xc. 1547. 1279. Královna Anna před smrtí svou prosila krále Ferdinanda, aby k Židům přízní se naklonil. 1547. (5307.) Anna, Tochter des polnischen Königs Wladislaus und Ehegattin des böhmischen Königs Ferdinand, eine sehr würdige, tugendhafte und gottesfürchtige Frau, ist im Jahre 5307-1547 n. chr. Z. in ein besseres Jenseits eingegangen. Noch vor ihrem Tode bat sie ihren königlichen Eheherren, den Juden sein Augenmerk zuzuwenden; möge ihre Seele eingebunden sein im Bunde des Lebens! Zemach David od Grünwalda. 1547. 1280. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru a ra- dám komory české, aby Židům v Žatci a Litoměři- cích statky pod gleitem pobrané byly navráceny. Na hradě Pražském, 2. října 1547. Nejvyššímu hofmistru království Českého a zřízeným radám ko- mory téhož království. Ferdinand oc. Urození a stateční věrní naši milí. Jakož dobrú vědomost o tom máte, jakou jsme vejpověd let minulých z strany Židuov, kteří v Litoměřicích a Žatci byli, udělati ráčili, aby jim jejich statky tehdáž pod glejtem naším pobrané zase navráceny byly: i v pa- měti máme, že jsme předešle v tejž věci nejedny rozkazy naše činiti ráčili, ale až posavad tíž Židé podle vejpovědi naší opatřeni nejsou. Kdež nechtíc my, aby to na dalších odtazích státi mělo, nébrž aby ti Židé skutečně podle vejpovědi naší zachováni byli, protož vám poroučíme, přikazujíc, abyste to na místě našem mezi tímto časem a svatým Mar- tinem nejprvé příštím konečně opatřili a vyřídili, aby dotčení Židé bez dalších odtahuov toho, co vejpověd naše královská v sobě obsahuje užili, a my abychom o to více nabíháni a staráni nebyli. Kdež znajíc, jistou vuoli naši býti, tak se (jakž o vás nepochybujem) zachovejte. Pakli by co jiného v tom bylo, toho nás také bez meškání tejna ne- čiňte. Dán na hradě našem Pražském v neděli po svatém Michalu archandělu božím léta oc. XLVII. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 41. Fol. 81.
980 K HISTORII ŽIDŮ 1546. oč pořadem práva přikročiti chtěl, aby k právu stál a dostál. Dali památné. Stalo se ve čtvrtek den svaté Kateřiny léta 1546. MS. arch. mus. kr. Česk. J. 11. fol. 213. xc. 1547. 1279. Královna Anna před smrtí svou prosila krále Ferdinanda, aby k Židům přízní se naklonil. 1547. (5307.) Anna, Tochter des polnischen Königs Wladislaus und Ehegattin des böhmischen Königs Ferdinand, eine sehr würdige, tugendhafte und gottesfürchtige Frau, ist im Jahre 5307-1547 n. chr. Z. in ein besseres Jenseits eingegangen. Noch vor ihrem Tode bat sie ihren königlichen Eheherren, den Juden sein Augenmerk zuzuwenden; möge ihre Seele eingebunden sein im Bunde des Lebens! Zemach David od Grünwalda. 1547. 1280. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru a ra- dám komory české, aby Židům v Žatci a Litoměři- cích statky pod gleitem pobrané byly navráceny. Na hradě Pražském, 2. října 1547. Nejvyššímu hofmistru království Českého a zřízeným radám ko- mory téhož království. Ferdinand oc. Urození a stateční věrní naši milí. Jakož dobrú vědomost o tom máte, jakou jsme vejpověd let minulých z strany Židuov, kteří v Litoměřicích a Žatci byli, udělati ráčili, aby jim jejich statky tehdáž pod glejtem naším pobrané zase navráceny byly: i v pa- měti máme, že jsme předešle v tejž věci nejedny rozkazy naše činiti ráčili, ale až posavad tíž Židé podle vejpovědi naší opatřeni nejsou. Kdež nechtíc my, aby to na dalších odtazích státi mělo, nébrž aby ti Židé skutečně podle vejpovědi naší zachováni byli, protož vám poroučíme, přikazujíc, abyste to na místě našem mezi tímto časem a svatým Mar- tinem nejprvé příštím konečně opatřili a vyřídili, aby dotčení Židé bez dalších odtahuov toho, co vejpověd naše královská v sobě obsahuje užili, a my abychom o to více nabíháni a staráni nebyli. Kdež znajíc, jistou vuoli naši býti, tak se (jakž o vás nepochybujem) zachovejte. Pakli by co jiného v tom bylo, toho nás také bez meškání tejna ne- čiňte. Dán na hradě našem Pražském v neděli po svatém Michalu archandělu božím léta oc. XLVII. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 41. Fol. 81.
Strana 981
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 981 1281. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k purk- 1548. mistru a radě města Nymburka, aby Židu Falkovi s otcem i čeledí jeho obydlí a živnost v jich městě dopřáli, poněvadž byl někdy v ochraně královny Anny. Na hradě Pražském, 1548 po 25. lednu. Ferdinand z boží milosti arcikníže Rakouské oc. Opatrní věrní naši milí. Falk, Chayma Žida syn, ukázal nám list někdy nejjasnější kněžny paní Anny Římské, Uherské a České královny, slavné paměti paní mateře naší nejmilejší, kdež ho JíMt s ženú a s čeledí jeho ve svou ochranu [bráti] ráčí, poníženě nás prose, poněvadž sobě v Nymburce obydlé zjednati míní, abychom zaň přímluvu učiniti ráčili. Jehožto prosby nemohše oslyšeti zvlášť proto, že jest JíMt paní máti naše najmilejší jeho v své ochraně jmíti a nad ním ruku držeti rá- čila, k vám se přimlouváme, že jemu toho, aby se tu do Nymburka s otcem jeho a s čeledí svou přistěhoval a při tom živnosti skrovné příti budete a této přímluvy naší užiti dáte. Dán na hr. Pražském po obrácení sv. Pavla na víru křesťanskú léta Páně oc čtyřidcátého osmého. Ferdinand. Opatrným purkmistru a konšeluom města Nymburka nad Labem věrným našim milým. Orig. v arch. mus. kr. Českého. 1282. Seznam Židů ve Slezsku od starší doby až 1548. do polovice 16. století. C. 1200. Joseph - Chazkel. C. 1270—1300 in Breslau: Abraham - Schalom - Jechiel - Aharon. In Münsterberg: Merkelin. In Schweidnitz: Isaak, Vater der Hanna. C. 1300—1330 in Breslau: Eckehardus - Elieser - Elieser - Jacob war durch Heinrich v. Jauer im Pfandbesitz der Stadt - Jehuda - Matthatias, Ehemann der verstorbenen Druschna - Mordechai - Mor- dechai - Aharon - Moses b. Abraham - Moses b. Schalom - N. N. Ehemann der verst. Libussa - Salomo, Küchenmeister Herzog Hein- richs IV. v. Breslau. In Görlitz: Hanna - Der kleine Jacob - Johannes - Johannes - Katharine - Simon.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 981 1281. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k purk- 1548. mistru a radě města Nymburka, aby Židu Falkovi s otcem i čeledí jeho obydlí a živnost v jich městě dopřáli, poněvadž byl někdy v ochraně královny Anny. Na hradě Pražském, 1548 po 25. lednu. Ferdinand z boží milosti arcikníže Rakouské oc. Opatrní věrní naši milí. Falk, Chayma Žida syn, ukázal nám list někdy nejjasnější kněžny paní Anny Římské, Uherské a České královny, slavné paměti paní mateře naší nejmilejší, kdež ho JíMt s ženú a s čeledí jeho ve svou ochranu [bráti] ráčí, poníženě nás prose, poněvadž sobě v Nymburce obydlé zjednati míní, abychom zaň přímluvu učiniti ráčili. Jehožto prosby nemohše oslyšeti zvlášť proto, že jest JíMt paní máti naše najmilejší jeho v své ochraně jmíti a nad ním ruku držeti rá- čila, k vám se přimlouváme, že jemu toho, aby se tu do Nymburka s otcem jeho a s čeledí svou přistěhoval a při tom živnosti skrovné příti budete a této přímluvy naší užiti dáte. Dán na hr. Pražském po obrácení sv. Pavla na víru křesťanskú léta Páně oc čtyřidcátého osmého. Ferdinand. Opatrným purkmistru a konšeluom města Nymburka nad Labem věrným našim milým. Orig. v arch. mus. kr. Českého. 1282. Seznam Židů ve Slezsku od starší doby až 1548. do polovice 16. století. C. 1200. Joseph - Chazkel. C. 1270—1300 in Breslau: Abraham - Schalom - Jechiel - Aharon. In Münsterberg: Merkelin. In Schweidnitz: Isaak, Vater der Hanna. C. 1300—1330 in Breslau: Eckehardus - Elieser - Elieser - Jacob war durch Heinrich v. Jauer im Pfandbesitz der Stadt - Jehuda - Matthatias, Ehemann der verstorbenen Druschna - Mordechai - Mor- dechai - Aharon - Moses b. Abraham - Moses b. Schalom - N. N. Ehemann der verst. Libussa - Salomo, Küchenmeister Herzog Hein- richs IV. v. Breslau. In Görlitz: Hanna - Der kleine Jacob - Johannes - Johannes - Katharine - Simon.
Strana 982
982 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Münsterberg: Salomon. C. 1330—1360 in Breslau: Abraham - Abraham v. Brieg - Abraham v. Guhrau - Abraham Kobus - Abraham v. Münsterberg - Abraham v. Namslau - Abraham (Sohn des Daniel v. Neisse und der Duchawa - Abraham v. Neumarkt - Abraham de Russia, ein armer Mann von den »hic morantes et nichil regi et civitati dantes«- Abraham, augen- arczt - Abraham, campanator - Abraham, scriptor Isaac - Abraham, cujus uxor est Czhorna - Abraham, Schwestermann des Isaak v. Brieg Abrusch de Braunau - Abrusch - Aharon - Aharon v. Brieg Aharon oder Arnoldus v. Görlitz - Aharon v. Patschkau - Aharon, cursor episcopi - Aharon - Aharon, gener Musschonis de Brega, fratris Jordani de Legnicz - Arnoldus v. Haynau - Arnoldus cecus aus Brieg - Arnoldus, Jacobi carnificis vicinus - Arnoldus cum uxore sua Raczola - Aschir - Azer - Baczawa - Baruch - Bawarus — Benesch - Bogomyla (auch Bohomila) - Canaan - Chemis - Clapicz (Clopicz de Wsk) - Cochancz (Kochancze) - Desslawa (Czesslawa) — Danielissa v. Neisse = Duchawa - Danielissa u. Stanka - Daniel — David von Brieg - David v. Kalisch - David - David, magister scole - Debruska oder Dobrusca - Dragana - Duchawa - Ephraim aus Russia - Elias - Eyczil (Yczczil) - Fridilo (Vridil) - Geru- schimo - Golda aus Ohlau - Goschman - Hadas - Hanna - Hanna cum filiis - Haze - Hartwicus cecus - Jacob. Ihm versetzte Heinrich v. Jauer 1341 die Stadt Löwenberg - Jacob - Jacob - Jacob — Jacob - Jacob Zyber - Jacob v. Braunau - Der alte Jacob - Jacob - Jacob v. Bautzen - Jacob v. Bernstadt - Jacob, Sohn Daniels v. Neise - Jachna - Jan - Jodelin, Vatersbruder Judelins, des Schwieger- sohnes Jacobs v. Braunau und seiner Frau Czesslawa oder Des- slawa - Jonathas - Jordan - Jordan, Schulmeister - Jordan von Guhrau - Jordan v. Liegnitz - Joseph - Joseph v. Grottkau »et Myla (oder Mila)« - Joseph de Swid [nicz?] - Judelin, Schwieger- sohn Jacobs v. Braunau u. seiner Frau Czeslawa oder Deslawa Ysaak - Ysaak - Ysaak - Ysaak - Ysaak, Sohn der Danyelissa von Brieg - Ysac v. Guhrau - Ysaac Episcopus - Ysaac - Ysaak - Ysaak, Schreiber - Ysaak, Schulmeister - Yczil v. Striegau - Yczil leufer - Isaak b. Abr. - Israel (Ysrahel) - Israhel de Koln - Kadczim, Schulmeister - Kadczim junior - Kadzim major - Kaltwasserinne — Kinteyinne von Braunau - Kosling - Kucz - Kuna - Lawentin — Lazarissa von Liegnitz - Lazarus - Lazarus - Lazarus v. Nachod — Leo carnifex - Lewen - Libuscha - Lubdk - Lybusch - Manna — Meyier - Merkel - Michael - Michael scriptor - Mockey - Mosche b. Elieser - Muscho - Musche - Musche carnifex - Muscho von
982 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Münsterberg: Salomon. C. 1330—1360 in Breslau: Abraham - Abraham v. Brieg - Abraham v. Guhrau - Abraham Kobus - Abraham v. Münsterberg - Abraham v. Namslau - Abraham (Sohn des Daniel v. Neisse und der Duchawa - Abraham v. Neumarkt - Abraham de Russia, ein armer Mann von den »hic morantes et nichil regi et civitati dantes«- Abraham, augen- arczt - Abraham, campanator - Abraham, scriptor Isaac - Abraham, cujus uxor est Czhorna - Abraham, Schwestermann des Isaak v. Brieg Abrusch de Braunau - Abrusch - Aharon - Aharon v. Brieg Aharon oder Arnoldus v. Görlitz - Aharon v. Patschkau - Aharon, cursor episcopi - Aharon - Aharon, gener Musschonis de Brega, fratris Jordani de Legnicz - Arnoldus v. Haynau - Arnoldus cecus aus Brieg - Arnoldus, Jacobi carnificis vicinus - Arnoldus cum uxore sua Raczola - Aschir - Azer - Baczawa - Baruch - Bawarus — Benesch - Bogomyla (auch Bohomila) - Canaan - Chemis - Clapicz (Clopicz de Wsk) - Cochancz (Kochancze) - Desslawa (Czesslawa) — Danielissa v. Neisse = Duchawa - Danielissa u. Stanka - Daniel — David von Brieg - David v. Kalisch - David - David, magister scole - Debruska oder Dobrusca - Dragana - Duchawa - Ephraim aus Russia - Elias - Eyczil (Yczczil) - Fridilo (Vridil) - Geru- schimo - Golda aus Ohlau - Goschman - Hadas - Hanna - Hanna cum filiis - Haze - Hartwicus cecus - Jacob. Ihm versetzte Heinrich v. Jauer 1341 die Stadt Löwenberg - Jacob - Jacob - Jacob — Jacob - Jacob Zyber - Jacob v. Braunau - Der alte Jacob - Jacob - Jacob v. Bautzen - Jacob v. Bernstadt - Jacob, Sohn Daniels v. Neise - Jachna - Jan - Jodelin, Vatersbruder Judelins, des Schwieger- sohnes Jacobs v. Braunau und seiner Frau Czesslawa oder Des- slawa - Jonathas - Jordan - Jordan, Schulmeister - Jordan von Guhrau - Jordan v. Liegnitz - Joseph - Joseph v. Grottkau »et Myla (oder Mila)« - Joseph de Swid [nicz?] - Judelin, Schwieger- sohn Jacobs v. Braunau u. seiner Frau Czeslawa oder Deslawa Ysaak - Ysaak - Ysaak - Ysaak - Ysaak, Sohn der Danyelissa von Brieg - Ysac v. Guhrau - Ysaac Episcopus - Ysaac - Ysaak - Ysaak, Schreiber - Ysaak, Schulmeister - Yczil v. Striegau - Yczil leufer - Isaak b. Abr. - Israel (Ysrahel) - Israhel de Koln - Kadczim, Schulmeister - Kadczim junior - Kadzim major - Kaltwasserinne — Kinteyinne von Braunau - Kosling - Kucz - Kuna - Lawentin — Lazarissa von Liegnitz - Lazarus - Lazarus - Lazarus v. Nachod — Leo carnifex - Lewen - Libuscha - Lubdk - Lybusch - Manna — Meyier - Merkel - Michael - Michael scriptor - Mockey - Mosche b. Elieser - Muscho - Musche - Musche carnifex - Muscho von
Strana 983
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 983 Strehlen - Muscho schulmeyster - Muscho - Muscho von Münster- 1548. berg - Muschil oder Muschelin - Mwnir oder Munir - Myla oder Mila - Nasa - Nasan - Nechama - Peschak - Pessac - Pessac - Pessac von Liegnitz - Pessac von Liegnitz - Pessac, scolaris de Swidnicz - Pichna oder Pechna - Pincus oder Pincas - Radochna— Radachena - Rachna - Rosa, Rutta oder Rütta - Sabday - Schab- dey - Schabdey - Schabday - Scabday de Hyrsperc - Schabdei v. Neumarkt - Schabdei de Rwssia - Schabdei - Scabdei de Nymcz — Salda Smogelisse - Salomon - Salomon - Salomon v. Haynau - Salo mon -Salomon, Sohn des Lazarus v. Nachod - Salomon - Sampson — Samson b. Isaak - Schalom, b. R. Peter - Schalom, Sohn der Desslawa v. Braunau - Schalum - Scibot - Seyboth - Schidczinna Smogelissa - Schona - Schula vidua - Simla - Slawa - Slomko — Smeley - Smogelissa - Smogil episcopus - Smogil - Smogil — Smogil - Smogil scolaris - Smogil - Smogil - Smogil de Lemberg Smoyl, ein Schreiber - Smolka - Smolka - Sopia - Stanka - Swetlicza- Sybothe - Symchah - Symon - Vreudil - Vrowde - Waczka - Wilczke - Wilczco - Wilczco - Wilczo - Zara - Zyffra. In Brieg: Andreas - Danielissa - Jordan - Lazarus - Michaelis - Mosscho. In Glatz: Jacob - Smoyel. In Görlitz: Daniel - Friczko - Isaak - Jeckil - Melach - Noah — Zharnak. In Liegnitz: Hannus - Jekil. In Neisse: Aharon - Daniel - Ebrusch - Kochancz. In Neumarkt: Merclo - Musscho - Yla. In Ohlau: Anna - Clopicz - Rachel. In Schweidnitz: Lawentin - Isaak - Smogil episcopus. In Trebnitz: Aharon. C. 1360—1390 in Breslau: David Falken - Kadzym. In Glatz: Jordan - Joseph - Sloman oder Slomon. In Görlitz: David - Isak - Jeckil - Sara - Schalom Sachs- Smerlin - Smoel. In Jägerndorf: Jacob - Jonas Bischof. In Jauer: Jacob - Pipke. In Liegnitz: Schabdeie. In Löwenberg: Baruch. In Neisse: Chanan. In Ratibor: Benisch - Salomon. Ihm schuldeten die Herzöge Wenzel u. Przemislaw v. Troppau 117 Mark, wofür die Stadt Troppau die Bürgschaft übernommen hat.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 983 Strehlen - Muscho schulmeyster - Muscho - Muscho von Münster- 1548. berg - Muschil oder Muschelin - Mwnir oder Munir - Myla oder Mila - Nasa - Nasan - Nechama - Peschak - Pessac - Pessac - Pessac von Liegnitz - Pessac von Liegnitz - Pessac, scolaris de Swidnicz - Pichna oder Pechna - Pincus oder Pincas - Radochna— Radachena - Rachna - Rosa, Rutta oder Rütta - Sabday - Schab- dey - Schabdey - Schabday - Scabday de Hyrsperc - Schabdei v. Neumarkt - Schabdei de Rwssia - Schabdei - Scabdei de Nymcz — Salda Smogelisse - Salomon - Salomon - Salomon v. Haynau - Salo mon -Salomon, Sohn des Lazarus v. Nachod - Salomon - Sampson — Samson b. Isaak - Schalom, b. R. Peter - Schalom, Sohn der Desslawa v. Braunau - Schalum - Scibot - Seyboth - Schidczinna Smogelissa - Schona - Schula vidua - Simla - Slawa - Slomko — Smeley - Smogelissa - Smogil episcopus - Smogil - Smogil — Smogil - Smogil scolaris - Smogil - Smogil - Smogil de Lemberg Smoyl, ein Schreiber - Smolka - Smolka - Sopia - Stanka - Swetlicza- Sybothe - Symchah - Symon - Vreudil - Vrowde - Waczka - Wilczke - Wilczco - Wilczco - Wilczo - Zara - Zyffra. In Brieg: Andreas - Danielissa - Jordan - Lazarus - Michaelis - Mosscho. In Glatz: Jacob - Smoyel. In Görlitz: Daniel - Friczko - Isaak - Jeckil - Melach - Noah — Zharnak. In Liegnitz: Hannus - Jekil. In Neisse: Aharon - Daniel - Ebrusch - Kochancz. In Neumarkt: Merclo - Musscho - Yla. In Ohlau: Anna - Clopicz - Rachel. In Schweidnitz: Lawentin - Isaak - Smogil episcopus. In Trebnitz: Aharon. C. 1360—1390 in Breslau: David Falken - Kadzym. In Glatz: Jordan - Joseph - Sloman oder Slomon. In Görlitz: David - Isak - Jeckil - Sara - Schalom Sachs- Smerlin - Smoel. In Jägerndorf: Jacob - Jonas Bischof. In Jauer: Jacob - Pipke. In Liegnitz: Schabdeie. In Löwenberg: Baruch. In Neisse: Chanan. In Ratibor: Benisch - Salomon. Ihm schuldeten die Herzöge Wenzel u. Przemislaw v. Troppau 117 Mark, wofür die Stadt Troppau die Bürgschaft übernommen hat.
Strana 984
984 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Reichenbach O. L.: Ydam. In Schweidnitz: Baruch - David Falken - Isac von Hirsberg Gross Ysaag von der Nys - Ysaag abrahams son - Jacob, der Do- nalynne son - Jacob Davidis - Lazar, der Vater Baruchs - Ozer, Bischof - Salomon - Schabdey Bennuschen - Smogelchin. In Troppau: Clara. 1390—1420 in Breslau: Abraham - Abraham von Butum - Benusch - Clemens - Elias - Israhel - Jacob von Calys - Jekel von Kanth — Joseph Nechemia - Noel - Trost. In Brieg: Jacob -Salomo war einer der grössten Kapitalisten Schle- siens - Seman von Reichenbach. In Cosel: Abraham. In Frankenstein: Mölner. In Glatz: Ades, Wittwe - Benesch - Hase - Jacob Jude - Lebe - Mennel - Mosschil - Nachman - Ruben - Rubenynne. In Gross-Glogau: Abraham - Jonas - Peisach und Jacob Rothbart. In Liegnitz: Abraham Jüdin - Elias - Oser. In Münsterberg: Zabde. In Oppeln: Isaak besass ein Haus am Kirchhof, welches Herzog Bolko verkaufte. Alteste Nachricht über Juden in Oppeln. In Ratibor: Daniel. In Reichenbach: Ichel oder Michael. In Schweidnitz: Abraham - Asriel - Baruch war Vorsänger in Schweidnitz - Isaak - Lazar - Menlyn. In Striegau: Israel. 1420—1450 In Breslau: Aaron von Nympcz - Aaron von Strehlen - Abraham - Abrahams Czelders - Abraham v. Eger - Abraham - Abra- ham - Abraham - Abraham b. Jehuda - Abraham Juta - Abraham Meisner - Abraham Menlyn - Abraham von Münsterberg - Abraham von Oppeln-Rote Abraham-Abram Russia, also vermutlich aus Reus- sen, ein Mann von glänzender Begabung und lockeren Sitten, reiste umher und vollzog Ehescheidungen und andere eherechtliche Acte, ohne von Jemanden dazu autorisirt zu sein. - Abraham von der stregin (Striegau) - Swarczabraham - Abrahammyne - Baruch - Benisch - Caiphas - Chabjah - Chanen - Channar oder Channae — Cuschmann - Czacharias - Czornel - David - Effraym - Elias - Helyas Swarze - Esra - Esther - Ester - Fochset - Franczko - Franczke judynne - Franczke Meisner - Weisse Franczke - Hen, Hendel (Handelin) - Hirsch - Ichel oder Michil - Ysaak - Isaak - Isaak, etwenn Abr. Juden son von Monsterberg - Der hinkende
984 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Reichenbach O. L.: Ydam. In Schweidnitz: Baruch - David Falken - Isac von Hirsberg Gross Ysaag von der Nys - Ysaag abrahams son - Jacob, der Do- nalynne son - Jacob Davidis - Lazar, der Vater Baruchs - Ozer, Bischof - Salomon - Schabdey Bennuschen - Smogelchin. In Troppau: Clara. 1390—1420 in Breslau: Abraham - Abraham von Butum - Benusch - Clemens - Elias - Israhel - Jacob von Calys - Jekel von Kanth — Joseph Nechemia - Noel - Trost. In Brieg: Jacob -Salomo war einer der grössten Kapitalisten Schle- siens - Seman von Reichenbach. In Cosel: Abraham. In Frankenstein: Mölner. In Glatz: Ades, Wittwe - Benesch - Hase - Jacob Jude - Lebe - Mennel - Mosschil - Nachman - Ruben - Rubenynne. In Gross-Glogau: Abraham - Jonas - Peisach und Jacob Rothbart. In Liegnitz: Abraham Jüdin - Elias - Oser. In Münsterberg: Zabde. In Oppeln: Isaak besass ein Haus am Kirchhof, welches Herzog Bolko verkaufte. Alteste Nachricht über Juden in Oppeln. In Ratibor: Daniel. In Reichenbach: Ichel oder Michael. In Schweidnitz: Abraham - Asriel - Baruch war Vorsänger in Schweidnitz - Isaak - Lazar - Menlyn. In Striegau: Israel. 1420—1450 In Breslau: Aaron von Nympcz - Aaron von Strehlen - Abraham - Abrahams Czelders - Abraham v. Eger - Abraham - Abra- ham - Abraham - Abraham b. Jehuda - Abraham Juta - Abraham Meisner - Abraham Menlyn - Abraham von Münsterberg - Abraham von Oppeln-Rote Abraham-Abram Russia, also vermutlich aus Reus- sen, ein Mann von glänzender Begabung und lockeren Sitten, reiste umher und vollzog Ehescheidungen und andere eherechtliche Acte, ohne von Jemanden dazu autorisirt zu sein. - Abraham von der stregin (Striegau) - Swarczabraham - Abrahammyne - Baruch - Benisch - Caiphas - Chabjah - Chanen - Channar oder Channae — Cuschmann - Czacharias - Czornel - David - Effraym - Elias - Helyas Swarze - Esra - Esther - Ester - Fochset - Franczko - Franczke judynne - Franczke Meisner - Weisse Franczke - Hen, Hendel (Handelin) - Hirsch - Ichel oder Michil - Ysaak - Isaak - Isaak, etwenn Abr. Juden son von Monsterberg - Der hinkende
Strana 985
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 985 Isaak - Ysrahel jude - Jacob, Sohn des Benisch - Jacob - Jacob - 1548 Jacob - Jacob Mosse - Jacob von Reichenbach - Jacob, Solomons son - Swarcze Jocob - Jacob Judynne - Jerlein Jacob Judynne — Jechiel Kohen Zedek - Jochanan war ein Gelehrter von Ruf, der rabbinische Functionen vollzog u. Jünglinge in der Halacha unter- wies - Johannes Musche - Jona - Jordan - Joseph - Josua — Kaulo - Kessil - Kussiel (Jekuthiel b. Benusch), das reichste Mitglied der Ge- meinde - Lazar - Lazar - Eleasar - Lochman - Mampe - Meyer - Rote Meyer - Merkel, Bruder Kussiels - Miriam (Merian) - Mnochah oder Menuchah - Michel Meier oder Ichel Meier - Mosche b. R. Abraham - Mosche b. Abraham - Mosche - Mosche judynne - Mosche Mertenynne son. - Neulig, Benesch genannt - Per - Pinchas b. Meir - Rechil - Salemlechem - Salom - Salomon - Salomo der lange - Salomo der junge - Salomon Swarz - Scheppcz - Simon Slimchen - Smogil oder Smogyil oder Smohel - Smoyl - Smoël carnifex Sneman - Thamar, Witwe des Lazar Tobiah - Tone- mann - Usiel - Yppo - Czadak Zacharias. In Crossen: Salomon, war der Gläubiger des Herzogs Ludwig. In Frankenstein: Jordan - Isaak - Lazarus. In Glatz: Davidor - Mosschik. In Gross-Glogau: Baruch - Jacob - Joël - Josmann - Nasse - Ozer - Chapcz. In Kotzenau: Jacob - Jonas. In Liegnitz: Meister Jacob - Mosche - Stenczil Mewrer. In Löwenberg: Caiphas - Jonas - Lazarus - Mosche b. Ascher - Nachman - Nissan - Simcha - Smoyl In Neisse: Mosche - Mosche der hinkende von Neisse. Solomo, des Mosche Vater. In Nympcz: Schepcz. In Öls: Lathmo - Menlyn von der Olsen - Solomo in Olschen. In Reichenbach: Manil oder Menil. In Schweidnitz: Aaron, angeblich einer der Märtyrer des Jahres 1453 - Cuschmann - David b. Eliëser - Doske - Effraym - Elias - Faber - Isaak -Rabbi Isaak gehörte angeblich zu den Märtyrern des Jahres 1453 - Israel Kaule - Jacob Mossze - Jacob, früher in Breslau, wohnte 1425 in Schweidnitz- Joseph war angeblich einer der Märtyrer des Jahres 1453 - Kusmann - Der cleine Kossmann von der Sweid- nitcz - Lazar - Pinchas war Rabbiner in Schweidnitz - Snemann oder Sweman - Taler oder Jaler - Thana war Mitbesitzer eines Schuld- briefes der Herzöge Hans und Heinrich von Münsterberg.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 985 Isaak - Ysrahel jude - Jacob, Sohn des Benisch - Jacob - Jacob - 1548 Jacob - Jacob Mosse - Jacob von Reichenbach - Jacob, Solomons son - Swarcze Jocob - Jacob Judynne - Jerlein Jacob Judynne — Jechiel Kohen Zedek - Jochanan war ein Gelehrter von Ruf, der rabbinische Functionen vollzog u. Jünglinge in der Halacha unter- wies - Johannes Musche - Jona - Jordan - Joseph - Josua — Kaulo - Kessil - Kussiel (Jekuthiel b. Benusch), das reichste Mitglied der Ge- meinde - Lazar - Lazar - Eleasar - Lochman - Mampe - Meyer - Rote Meyer - Merkel, Bruder Kussiels - Miriam (Merian) - Mnochah oder Menuchah - Michel Meier oder Ichel Meier - Mosche b. R. Abraham - Mosche b. Abraham - Mosche - Mosche judynne - Mosche Mertenynne son. - Neulig, Benesch genannt - Per - Pinchas b. Meir - Rechil - Salemlechem - Salom - Salomon - Salomo der lange - Salomo der junge - Salomon Swarz - Scheppcz - Simon Slimchen - Smogil oder Smogyil oder Smohel - Smoyl - Smoël carnifex Sneman - Thamar, Witwe des Lazar Tobiah - Tone- mann - Usiel - Yppo - Czadak Zacharias. In Crossen: Salomon, war der Gläubiger des Herzogs Ludwig. In Frankenstein: Jordan - Isaak - Lazarus. In Glatz: Davidor - Mosschik. In Gross-Glogau: Baruch - Jacob - Joël - Josmann - Nasse - Ozer - Chapcz. In Kotzenau: Jacob - Jonas. In Liegnitz: Meister Jacob - Mosche - Stenczil Mewrer. In Löwenberg: Caiphas - Jonas - Lazarus - Mosche b. Ascher - Nachman - Nissan - Simcha - Smoyl In Neisse: Mosche - Mosche der hinkende von Neisse. Solomo, des Mosche Vater. In Nympcz: Schepcz. In Öls: Lathmo - Menlyn von der Olsen - Solomo in Olschen. In Reichenbach: Manil oder Menil. In Schweidnitz: Aaron, angeblich einer der Märtyrer des Jahres 1453 - Cuschmann - David b. Eliëser - Doske - Effraym - Elias - Faber - Isaak -Rabbi Isaak gehörte angeblich zu den Märtyrern des Jahres 1453 - Israel Kaule - Jacob Mossze - Jacob, früher in Breslau, wohnte 1425 in Schweidnitz- Joseph war angeblich einer der Märtyrer des Jahres 1453 - Kusmann - Der cleine Kossmann von der Sweid- nitcz - Lazar - Pinchas war Rabbiner in Schweidnitz - Snemann oder Sweman - Taler oder Jaler - Thana war Mitbesitzer eines Schuld- briefes der Herzöge Hans und Heinrich von Münsterberg.
Strana 986
986 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Strehlen: Aaron - Abraham, Sohn Aarons - Abraham - Czica Judynne, Moschynne genannt - Jacob - Jordan . Mosche - Smoyl. In Trebnitz: Smoil. In Troppau: Kusschiel. H. 1450—1500 in Glatz: Aaron - Abidor - David - Ebirleyn - Jero- cham — Joseph - Isaak - Die Judin Yssak - Schwarze Isaak, Juden- meister - Israhel - Lazar - Litman - Meyhr - Menil - Smohil - Zemele. 1500—1550 in Brieg: Abraham, ein »welscher Musikante« - Dr. Abra- ham, Leibarzt Herzog Georgs von Liegnitz, prakticiert auch beim Herzog Wenzel von Teschen auf dessen Wunsch und war über- haupt 1568 der gesuchtetste Arzt von Brieg bis nach Krakau und Ungaren - Angelus, ein »welscher Musikante« - Moises. In Frankenstein: Isaak, Eliakomss sohn, war Deputierter der Judenschaft beim Herzog Karl in Anspach, um 1535 die Sache der Jägerndorfer Juden zu vertreten - Kaufmann Leussel. In Leobschütz: Abraham, wurde 1535 lebendig verbrandt. In Oels: Abraham Balgel b. Salomon Emerich war Landesältester und Fürsprecher der Juden bei der Verfolgung in Leobschütz und Jägern- dorf. Am 7. Juni 1532 entbietet König Ferdinand dem Breslauer Rat, ihn, wenn er sich in Breslau niederlassen wolle, gegen alle Gewalt zu schützen - Helias war der zweite Fürsprecher der Juden bei der Vertreibung aus Leobschütz und Jägerndorf. In Oppeln: Abr. Baruch - Bendix Rabbi - Jokel - Kokot - Mar- doch - Naasan - Pinkus - Die Judin Samueliu. Brann, Geschichte der Juden in Schlesien. 1551. 1283. Zpráva, že Židé viněni byli neprávě na po- žárech v Čechách vzniklých 1551. Nach Verlauf eines Jahres wurden mehrere grosse Städte in Böhmen vom Feuer verzehrt, worauf man, wie dies gewöhnlich geschah, die Juden beschuldigte diese That begangen zu haben; nachdem jedoch die Sache untersucht worden war, ergab sich, dass die Juden an dem Frevel unschuldig waren, und es errettete sie der Herr. Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, übers. von Dr. Wiener. 1552. 1284. Komora česká předkládá králi Ferdinan- dovi své dobré zdání, jak by mandát v příčině no- šení žlutých koleček měl býti pozměněn, aby Židé nebyli vydáni loupeživé svévoli některých lidí. 4. dubna 1552.
986 K HISTORII ŽIDŮ 1548. In Strehlen: Aaron - Abraham, Sohn Aarons - Abraham - Czica Judynne, Moschynne genannt - Jacob - Jordan . Mosche - Smoyl. In Trebnitz: Smoil. In Troppau: Kusschiel. H. 1450—1500 in Glatz: Aaron - Abidor - David - Ebirleyn - Jero- cham — Joseph - Isaak - Die Judin Yssak - Schwarze Isaak, Juden- meister - Israhel - Lazar - Litman - Meyhr - Menil - Smohil - Zemele. 1500—1550 in Brieg: Abraham, ein »welscher Musikante« - Dr. Abra- ham, Leibarzt Herzog Georgs von Liegnitz, prakticiert auch beim Herzog Wenzel von Teschen auf dessen Wunsch und war über- haupt 1568 der gesuchtetste Arzt von Brieg bis nach Krakau und Ungaren - Angelus, ein »welscher Musikante« - Moises. In Frankenstein: Isaak, Eliakomss sohn, war Deputierter der Judenschaft beim Herzog Karl in Anspach, um 1535 die Sache der Jägerndorfer Juden zu vertreten - Kaufmann Leussel. In Leobschütz: Abraham, wurde 1535 lebendig verbrandt. In Oels: Abraham Balgel b. Salomon Emerich war Landesältester und Fürsprecher der Juden bei der Verfolgung in Leobschütz und Jägern- dorf. Am 7. Juni 1532 entbietet König Ferdinand dem Breslauer Rat, ihn, wenn er sich in Breslau niederlassen wolle, gegen alle Gewalt zu schützen - Helias war der zweite Fürsprecher der Juden bei der Vertreibung aus Leobschütz und Jägerndorf. In Oppeln: Abr. Baruch - Bendix Rabbi - Jokel - Kokot - Mar- doch - Naasan - Pinkus - Die Judin Samueliu. Brann, Geschichte der Juden in Schlesien. 1551. 1283. Zpráva, že Židé viněni byli neprávě na po- žárech v Čechách vzniklých 1551. Nach Verlauf eines Jahres wurden mehrere grosse Städte in Böhmen vom Feuer verzehrt, worauf man, wie dies gewöhnlich geschah, die Juden beschuldigte diese That begangen zu haben; nachdem jedoch die Sache untersucht worden war, ergab sich, dass die Juden an dem Frevel unschuldig waren, und es errettete sie der Herr. Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, übers. von Dr. Wiener. 1552. 1284. Komora česká předkládá králi Ferdinan- dovi své dobré zdání, jak by mandát v příčině no- šení žlutých koleček měl býti pozměněn, aby Židé nebyli vydáni loupeživé svévoli některých lidí. 4. dubna 1552.
Strana 987
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 987 Allergenedigister Herr. Was die Juden, sonderlich allhie an Euer 1552. Königlicher Majestät noch in Deroselben Hiersein der gelben Zeichen oder Scheiblein halber, was ihnen daraus von dem gemeinen Pöfel für Beschwerungen erfolgen, supplizieret, das haben Euer Majestät zum Teil allergenedigist verstanden. Und dieweil uns dann Euer Kö- nigliche Majestät in Deroselben Abreisen mündlich aufgelegt und be- folhen, Euer Majestät die Sachen hernach ze schreiben und sie die Juden uns zu öftern täglich darumben ersucht und angeloffen und kein Ruh gelassen, und wir zum Teil selbst auch erfuhren, was für Beschwerungen und Gesährlichheiten sie derhalben je lenger je mehr leiden und sich viel Zanks, Haders und Schlahens zwischen den Christen und Juden derhalben zuträgt; dann, wie wir glaubwürdig bericht, so sollen sich zue Zeiten etlich Personen zusammen rotten und einen Juden, der gleich das Zeichen oder gelb Scheibl an hat, in einen Hof ziehen, ihme dasselb mit Gewalt abreissen und vollgends ihn um sein Kleid und anderes, was sie bei ihnen finden, berauben und fürgeben, sie hätten ihne ohn ain Zeichen gefunden, wie dann Euer Majestät solche ihre Beschwerungen zum Teil aus beiliegender ihrer Supplication aller- genädigist auch vernehmen werden. Derohalben, so wäre unser gehorsamistes Gutbeduncken, Euer Ma- jestät hetten hierin dennoch ein genädigistes Einsehen zetun und zu Fürkommung desselben und anders Unrats mehr, so vielleicht kunftiglich daraus entsehen möcht, das vorausgangene Mandat, darin begriffen, dass wenn Jemand einen Juden ohn ein Zeichen beträtt, derselbe dem- selben Juden die Kleider und anderes, so bei ihme befunden, selbst zu nehmen und abzuziehen Macht haben solle, damit limitiren und darin diese Erläuterung thun lassen, wenn Jemand einen Juden beträt der das abgemelt gelb Scheibl oder Zeichen nit truege, dass derselb nit Macht habe demselben Juden sein Kleid vermug des Mandats selbst zunehmen, sondern schuldig sei dasselb mit etlichen Personen zu be- zeugen und volgends solches der Obrigkeit eines jeden Orts, wo er den- selben Juden betrette, alsbald anzuzeigen. Und so dieselb Obrigkeit befünde und auf den Juden mit gewissem Zeugnis vorgebracht würde, dass er das Zeichen nit getragen, so soll alsdann erst dieselb Obrig- keit oder Gericht dem Anzeiger des Juden Kleidung nach Ausweisung des Mandats zugeben schuldig sein; damit also nit ein jeder seines Gefallens sein Muetwillen mit ihnen vollbringe. Doch so steet dits alles zu Euer Majestät freien gnädigtsten Willen und Gefallen und thun Euer Majestät wir uns befehlen. Geben den 4. Aprilis anno oc im 52. Konc. míst. arch. kr. Česk. J. 4/4. Nro. 70.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 987 Allergenedigister Herr. Was die Juden, sonderlich allhie an Euer 1552. Königlicher Majestät noch in Deroselben Hiersein der gelben Zeichen oder Scheiblein halber, was ihnen daraus von dem gemeinen Pöfel für Beschwerungen erfolgen, supplizieret, das haben Euer Majestät zum Teil allergenedigist verstanden. Und dieweil uns dann Euer Kö- nigliche Majestät in Deroselben Abreisen mündlich aufgelegt und be- folhen, Euer Majestät die Sachen hernach ze schreiben und sie die Juden uns zu öftern täglich darumben ersucht und angeloffen und kein Ruh gelassen, und wir zum Teil selbst auch erfuhren, was für Beschwerungen und Gesährlichheiten sie derhalben je lenger je mehr leiden und sich viel Zanks, Haders und Schlahens zwischen den Christen und Juden derhalben zuträgt; dann, wie wir glaubwürdig bericht, so sollen sich zue Zeiten etlich Personen zusammen rotten und einen Juden, der gleich das Zeichen oder gelb Scheibl an hat, in einen Hof ziehen, ihme dasselb mit Gewalt abreissen und vollgends ihn um sein Kleid und anderes, was sie bei ihnen finden, berauben und fürgeben, sie hätten ihne ohn ain Zeichen gefunden, wie dann Euer Majestät solche ihre Beschwerungen zum Teil aus beiliegender ihrer Supplication aller- genädigist auch vernehmen werden. Derohalben, so wäre unser gehorsamistes Gutbeduncken, Euer Ma- jestät hetten hierin dennoch ein genädigistes Einsehen zetun und zu Fürkommung desselben und anders Unrats mehr, so vielleicht kunftiglich daraus entsehen möcht, das vorausgangene Mandat, darin begriffen, dass wenn Jemand einen Juden ohn ein Zeichen beträtt, derselbe dem- selben Juden die Kleider und anderes, so bei ihme befunden, selbst zu nehmen und abzuziehen Macht haben solle, damit limitiren und darin diese Erläuterung thun lassen, wenn Jemand einen Juden beträt der das abgemelt gelb Scheibl oder Zeichen nit truege, dass derselb nit Macht habe demselben Juden sein Kleid vermug des Mandats selbst zunehmen, sondern schuldig sei dasselb mit etlichen Personen zu be- zeugen und volgends solches der Obrigkeit eines jeden Orts, wo er den- selben Juden betrette, alsbald anzuzeigen. Und so dieselb Obrigkeit befünde und auf den Juden mit gewissem Zeugnis vorgebracht würde, dass er das Zeichen nit getragen, so soll alsdann erst dieselb Obrig- keit oder Gericht dem Anzeiger des Juden Kleidung nach Ausweisung des Mandats zugeben schuldig sein; damit also nit ein jeder seines Gefallens sein Muetwillen mit ihnen vollbringe. Doch so steet dits alles zu Euer Majestät freien gnädigtsten Willen und Gefallen und thun Euer Majestät wir uns befehlen. Geben den 4. Aprilis anno oc im 52. Konc. míst. arch. kr. Česk. J. 4/4. Nro. 70.
Strana 988
988 K HISTORII ŽIDŮ 1554. 1285. Král Ferdinand dává svolení Židu Gerst- lovi, aby v městečku Rousinově se usaditi a obchod dobytkem i kupectvím vésti mohl, však lichvu žádnou z ničehož bráti že nesmí. Ve Vídni, 3. srpna 1554. Duplat Židu Gerštlovi aby na panství Špilnberském se osaditi mohl. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož jest na milostivou žádost naši urozený Kryštof z Lichtensteina a z Niklšpurku, věrný náš milý, Gerštle Žida poddaného svého z Niklšpurku s statkem, ženou a dětmi jeho svobodna propustil, že my témuž Židovi z milosti naší královské toho dopouštěti a k tomu milostivé povolení naše dávati ráčíme, aby se on pod námi v městečku našem Rousinově k zámku Spilnberskému náležícím osaditi a živnosti své hleděti mohl; však žádných lichev nižádným vymyšleným spuosobem z ničehož ne- berouc, nébrž obchod svůj dobytkem a jiným kupectvím náležitými aby vedl. Protož přikazujem hejtmanu markrabství Moravského i všem obyvateluom a poddaným našim ze všech stavuov téhož markrabství na- šeho Moravského a zvláště hejtmanu našemu na Špilnberce, nynějším i bu- doucím věrným milým, abyste nadepsanému Židu Gerstlovi v obchodu, živnosti jeho překážek žádných nečinili ani komu jinému činiti do- pouštěli a jeho neutiskali, tak aby beze všech a všelijakých lichev obchodu svého, jakž dotčeno, dobytkem i jiným kupectvím slušným a náležitým v markrabství našem Moravském hleděti a tím vuokol jíti mohl pod uvarováním nemilosti naší královské, a plat povinný, jako jiní Židé naši v Rousinově, aby na časy určité spravoval a dával. Pakliby týž Žid Gerstl buď tajně neb zjevně lichvil, pod jakýmžkoli spuosobem, aby nám všecken statek svuoj bez milosti propadl. Dán v Vídni v pátek po svatém Petru v vuokovách léta božího tisícího pětistého padesátého čtvrtého. Mist. arch. kr. Česk. kop. 50, fol. 78 v. 1556. 1286. Král Ferdinand oznamuje komoře české, pod jakými podmínkami panství Tachovské nejvyš- šímu purkrabímu Pražskému Janovi z Lobkovic má býti v zástavě zapsáno. Mezi jinými také: aby Židé v půllétě odtamtud byli odstraněni, a nejvyšší pur- krabí aby nesměl bez svolení královského žádného Žida tam přijmouti. V Řezně 26. prosince 1556. Konz. fin. arch. Vídeň. Böhmen. 1556. 1557. 1287. Návrh na sněmu učiněný, jaké by opatření učiněno mělo býti se Židy. V březnu 1557.
988 K HISTORII ŽIDŮ 1554. 1285. Král Ferdinand dává svolení Židu Gerst- lovi, aby v městečku Rousinově se usaditi a obchod dobytkem i kupectvím vésti mohl, však lichvu žádnou z ničehož bráti že nesmí. Ve Vídni, 3. srpna 1554. Duplat Židu Gerštlovi aby na panství Špilnberském se osaditi mohl. My Ferdinand oc. Oznamujem tímto listem všem, jakož jest na milostivou žádost naši urozený Kryštof z Lichtensteina a z Niklšpurku, věrný náš milý, Gerštle Žida poddaného svého z Niklšpurku s statkem, ženou a dětmi jeho svobodna propustil, že my témuž Židovi z milosti naší královské toho dopouštěti a k tomu milostivé povolení naše dávati ráčíme, aby se on pod námi v městečku našem Rousinově k zámku Spilnberskému náležícím osaditi a živnosti své hleděti mohl; však žádných lichev nižádným vymyšleným spuosobem z ničehož ne- berouc, nébrž obchod svůj dobytkem a jiným kupectvím náležitými aby vedl. Protož přikazujem hejtmanu markrabství Moravského i všem obyvateluom a poddaným našim ze všech stavuov téhož markrabství na- šeho Moravského a zvláště hejtmanu našemu na Špilnberce, nynějším i bu- doucím věrným milým, abyste nadepsanému Židu Gerstlovi v obchodu, živnosti jeho překážek žádných nečinili ani komu jinému činiti do- pouštěli a jeho neutiskali, tak aby beze všech a všelijakých lichev obchodu svého, jakž dotčeno, dobytkem i jiným kupectvím slušným a náležitým v markrabství našem Moravském hleděti a tím vuokol jíti mohl pod uvarováním nemilosti naší královské, a plat povinný, jako jiní Židé naši v Rousinově, aby na časy určité spravoval a dával. Pakliby týž Žid Gerstl buď tajně neb zjevně lichvil, pod jakýmžkoli spuosobem, aby nám všecken statek svuoj bez milosti propadl. Dán v Vídni v pátek po svatém Petru v vuokovách léta božího tisícího pětistého padesátého čtvrtého. Mist. arch. kr. Česk. kop. 50, fol. 78 v. 1556. 1286. Král Ferdinand oznamuje komoře české, pod jakými podmínkami panství Tachovské nejvyš- šímu purkrabímu Pražskému Janovi z Lobkovic má býti v zástavě zapsáno. Mezi jinými také: aby Židé v půllétě odtamtud byli odstraněni, a nejvyšší pur- krabí aby nesměl bez svolení královského žádného Žida tam přijmouti. V Řezně 26. prosince 1556. Konz. fin. arch. Vídeň. Böhmen. 1556. 1557. 1287. Návrh na sněmu učiněný, jaké by opatření učiněno mělo býti se Židy. V březnu 1557.
Strana 989
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 989 Zum Schlusse würde es meine Meinung sein, dass, falls es doch 1557. Juden geben müsste, dass ihnen härtere Einschränkungen und nicht so viele Freiheiten, Willen und Macht eingeräumt werden sollten. Denn der Wucher sollte ihnen abgenommen oder verringert, und vermög diesem einige Arbeiten und Beschäftigungen auferlegt werden, damit sie, so wie wir Christen mit Händen robotsmässig arbeiten, auch solches thun müssten, und dass über sie eine scharfe Aufsicht gehalten würde. Wollten sie sich aber nicht so verhalten, so sollten sie aus dem Lande vertrieben werden. Denn wird dieses nicht geschehen, so werden sie wirklich binnen einer kurzen Zeit dieses Land sammt seinen Einwohnern unterdrücken, verrathen und verkaufen, besonders wenn es ihnen zu gelassen wird, dass sie von einem Schock ein weisses Geldstück an- nehmen, wobei sie nicht verbleiben, sondern auch zu 2 Kreutzern von einem Schocke binnen einer Woche nehmen. Sie können also so leicht müssiggehen, während der Christ bei Tag und Nacht mit seinen Händen, bis der Schweiss über sein Angesicht träufelt, arbeitet und mancher mit seinen Kindern sich nicht einmahl mit trockenem Brote satt essen darf. Wenn sie gleich dagegen sagen könnten, so wie sie sich auch wirklich äussern, dass ihnen dieses nicht erlaubt ist, so wird doch keiner von ihnen arbeiten; sondern wir müssen sie selbst wie andere Müssiggänger, Lehenbetrieger und Schurken auf unsere Hände erhalten. Keins von ihren Weibern kehret sich ihr Haus oder Zimmer aus, sondern sie muss dazu einen Christen oder eine Christin haben, dass sie solches und dergleichen andere Sachen für sie verrichten möchten. Wir halten sie wie unsere Herrn, sie aber unterdrücken uns mit ihrem Wucher und verarmen uns, auf dieses fressen und saufen sie und dabei arbeiten sie nicht. Es könnte ihnen sehr leicht eine Axt und Schubkarren in die Hände gegeben und sie in die Weinberge geschickt werden. Denn viele Stadtsöhne von guten Eltern, deren Väter nicht in kleinem Ansehen gestanden und die ersten Ehrenstellen begleitet hatten, können sich nicht anderst als auf die Weinberge gehend, sich da ihr Brot erwerben, wo sie täglich arbeiten. So könnten auch diese in die Weinberge gehen und daselbst arbeiten, oder man könnte sie zum Baue, wo es ohnehin an Leuten fehlet, gebrauchen. Es ist ihnen auch auferlegt worden, dass ein jeder auf seinem Rocke ein gelbes Rad trage, um so von den Christen unterschieden zu werden, welches sie aber nicht beobachten. Ausser man weiss davon, dass einige von ihnen und dies zwar, wenn sie in dem Lande eine Reise thun, sich anderer Tracht bedienen, und statt eines gelben Rades trägt mancher eine goldene Kette um den Hals, u. s. W. Ferdinand I. von Bucholts. Urkunden Band.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 989 Zum Schlusse würde es meine Meinung sein, dass, falls es doch 1557. Juden geben müsste, dass ihnen härtere Einschränkungen und nicht so viele Freiheiten, Willen und Macht eingeräumt werden sollten. Denn der Wucher sollte ihnen abgenommen oder verringert, und vermög diesem einige Arbeiten und Beschäftigungen auferlegt werden, damit sie, so wie wir Christen mit Händen robotsmässig arbeiten, auch solches thun müssten, und dass über sie eine scharfe Aufsicht gehalten würde. Wollten sie sich aber nicht so verhalten, so sollten sie aus dem Lande vertrieben werden. Denn wird dieses nicht geschehen, so werden sie wirklich binnen einer kurzen Zeit dieses Land sammt seinen Einwohnern unterdrücken, verrathen und verkaufen, besonders wenn es ihnen zu gelassen wird, dass sie von einem Schock ein weisses Geldstück an- nehmen, wobei sie nicht verbleiben, sondern auch zu 2 Kreutzern von einem Schocke binnen einer Woche nehmen. Sie können also so leicht müssiggehen, während der Christ bei Tag und Nacht mit seinen Händen, bis der Schweiss über sein Angesicht träufelt, arbeitet und mancher mit seinen Kindern sich nicht einmahl mit trockenem Brote satt essen darf. Wenn sie gleich dagegen sagen könnten, so wie sie sich auch wirklich äussern, dass ihnen dieses nicht erlaubt ist, so wird doch keiner von ihnen arbeiten; sondern wir müssen sie selbst wie andere Müssiggänger, Lehenbetrieger und Schurken auf unsere Hände erhalten. Keins von ihren Weibern kehret sich ihr Haus oder Zimmer aus, sondern sie muss dazu einen Christen oder eine Christin haben, dass sie solches und dergleichen andere Sachen für sie verrichten möchten. Wir halten sie wie unsere Herrn, sie aber unterdrücken uns mit ihrem Wucher und verarmen uns, auf dieses fressen und saufen sie und dabei arbeiten sie nicht. Es könnte ihnen sehr leicht eine Axt und Schubkarren in die Hände gegeben und sie in die Weinberge geschickt werden. Denn viele Stadtsöhne von guten Eltern, deren Väter nicht in kleinem Ansehen gestanden und die ersten Ehrenstellen begleitet hatten, können sich nicht anderst als auf die Weinberge gehend, sich da ihr Brot erwerben, wo sie täglich arbeiten. So könnten auch diese in die Weinberge gehen und daselbst arbeiten, oder man könnte sie zum Baue, wo es ohnehin an Leuten fehlet, gebrauchen. Es ist ihnen auch auferlegt worden, dass ein jeder auf seinem Rocke ein gelbes Rad trage, um so von den Christen unterschieden zu werden, welches sie aber nicht beobachten. Ausser man weiss davon, dass einige von ihnen und dies zwar, wenn sie in dem Lande eine Reise thun, sich anderer Tracht bedienen, und statt eines gelben Rades trägt mancher eine goldene Kette um den Hals, u. s. W. Ferdinand I. von Bucholts. Urkunden Band.
Strana 990
990 K HISTORII ŽIDŮ 1288. Arcikníže Ferdinand oznamuje králi Fer- dinandovi, jaká učinil opatření na rozkaz jeho v příčině vyhnání Židů z Čech a co by mělobýti pro- vedeno na Moravě, v Slezsku a Lužici. V Praze, 31. srpna 1557. Allerdurchleuchtigister grossmechtigister Römischer Kunig. Eur Rom. Khu. Ms. seied meine sonliche Treue in aller Gehorsamb zuvor, Allergnedigister liebster Herr und Vatter. Eur Mt Schreiben belangunde Austreibung der Judischheit in Eur Mt Cron Behaim, habe ich gehor- samblich empfangen und dasselbige mit Eur Mt Landofficirern und etlichen Raten beratschlaget, auch ein Copei, was Gestallt die Mandata sollen verfertigt werden, stellen lassen. Welche Eur Mt ich hiemit ge- horsamblich übersende und meines Erachtens ist dieselbige Eur Mt gnedigisten Willen nicht ungemess. Woferne nun E. Mt berurte Copei gefallen wirdt, wil ich laut derselben ungefehrlich zwei Hundert oder sofil di Notturft erfordern wirdet Mandata drucken lassen, und vol- gunds E. M. zur Signatur, oder Verfertigung mit dem Pitschet zue- schicken, jedoch werden E. M. nichts destoweniger den Juden allen ingemein durch ain offen Schreiben das Glaith nach Ausweisung des- selbigen aufkundigen lassen. Was aber die Juden in Marhern betrifft, habe ich noch die Offi- cirer und Rate, von wegen derselben, weil ich noch sie nicht wissen, wie es umb disselbigen ain Gelegenhait hat, nichts gruntlichs slissen kennen, allaine sofil vernomben, dass in Eur Mst. kuniglichen Stedten khaine Juden, nur auf der Herrn und vom Adl Grundten, welche auch nicht, wie di in Behaim, vergleitet sein sollen. Solten nun E. M. straks zufaren und sie durch offene Mandata, wie alhie in der Cron Behaim, on alle vorgeende Handlung, auspiten und vertreiben lassen, ist hier- inn das zu besorgen, dieweil di Stende viel Juden haben und dersel- bigen one Zweifl nicht wenig geniessen, si wurden sich dessen mit dem Höchsten beschweren und villeicht auch denselben Mandaten nicht gehorsamen wollen; daraus Eur Mt nur Vercleinerung erfolgen khondte. Auf dass aber hierinn mit guetem Grundt gehandlt und ge- farn werden mochte, ist mein gehorsamblich Guetbedunkhen: Eur Mt wollten Sigmunden Heldten, Underchamerer und Chamer Procurator in Marhern, die undter sich nicht Juden haben, befelchen, dass si fleissig nachforschen und sich erkhundigen woldten ob der Juden halber, wie es mit denselben ain Gelegenhait hat, und mit was Fueg und Grunde sie die Stende undter sich gedulden, in den Landtagen auch Lands- ordnungen und sonsten was zubefinden sein mochte, und alsdann Eur Mt desselbigen, mit iren Rat und Guetbedunkhen zuberichten. Dann 1557.
990 K HISTORII ŽIDŮ 1288. Arcikníže Ferdinand oznamuje králi Fer- dinandovi, jaká učinil opatření na rozkaz jeho v příčině vyhnání Židů z Čech a co by mělobýti pro- vedeno na Moravě, v Slezsku a Lužici. V Praze, 31. srpna 1557. Allerdurchleuchtigister grossmechtigister Römischer Kunig. Eur Rom. Khu. Ms. seied meine sonliche Treue in aller Gehorsamb zuvor, Allergnedigister liebster Herr und Vatter. Eur Mt Schreiben belangunde Austreibung der Judischheit in Eur Mt Cron Behaim, habe ich gehor- samblich empfangen und dasselbige mit Eur Mt Landofficirern und etlichen Raten beratschlaget, auch ein Copei, was Gestallt die Mandata sollen verfertigt werden, stellen lassen. Welche Eur Mt ich hiemit ge- horsamblich übersende und meines Erachtens ist dieselbige Eur Mt gnedigisten Willen nicht ungemess. Woferne nun E. Mt berurte Copei gefallen wirdt, wil ich laut derselben ungefehrlich zwei Hundert oder sofil di Notturft erfordern wirdet Mandata drucken lassen, und vol- gunds E. M. zur Signatur, oder Verfertigung mit dem Pitschet zue- schicken, jedoch werden E. M. nichts destoweniger den Juden allen ingemein durch ain offen Schreiben das Glaith nach Ausweisung des- selbigen aufkundigen lassen. Was aber die Juden in Marhern betrifft, habe ich noch die Offi- cirer und Rate, von wegen derselben, weil ich noch sie nicht wissen, wie es umb disselbigen ain Gelegenhait hat, nichts gruntlichs slissen kennen, allaine sofil vernomben, dass in Eur Mst. kuniglichen Stedten khaine Juden, nur auf der Herrn und vom Adl Grundten, welche auch nicht, wie di in Behaim, vergleitet sein sollen. Solten nun E. M. straks zufaren und sie durch offene Mandata, wie alhie in der Cron Behaim, on alle vorgeende Handlung, auspiten und vertreiben lassen, ist hier- inn das zu besorgen, dieweil di Stende viel Juden haben und dersel- bigen one Zweifl nicht wenig geniessen, si wurden sich dessen mit dem Höchsten beschweren und villeicht auch denselben Mandaten nicht gehorsamen wollen; daraus Eur Mt nur Vercleinerung erfolgen khondte. Auf dass aber hierinn mit guetem Grundt gehandlt und ge- farn werden mochte, ist mein gehorsamblich Guetbedunkhen: Eur Mt wollten Sigmunden Heldten, Underchamerer und Chamer Procurator in Marhern, die undter sich nicht Juden haben, befelchen, dass si fleissig nachforschen und sich erkhundigen woldten ob der Juden halber, wie es mit denselben ain Gelegenhait hat, und mit was Fueg und Grunde sie die Stende undter sich gedulden, in den Landtagen auch Lands- ordnungen und sonsten was zubefinden sein mochte, und alsdann Eur Mt desselbigen, mit iren Rat und Guetbedunkhen zuberichten. Dann 1557.
Strana 991
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 991 solten Eur Mt solches andern Personen befehlen, weil sie des merern 1557. theils Juden undter sich haben, ist sich zuvermuten, sie möchten sich desselbigen eussern wellen und mer darauf gedacht sein, wie sie die Juden behalten khöndten, dann dass sie vertrieben werden soldten. Wenn nun solchs beschehe und Eur Mt angeregter dreier Personen Bericht und Guetbedunkhen haben, auch mir hierinn verner Beratschla- hung befelhen würden, wil alsdann ich mich hierinn gehorsamblich verhalten. Desgleichen khondten sich auch Eur Mt berurter Juden halber bei etlichen unparteischen Personen in Slesien und Lausiz, wiewol ich berichtet, dass in beden Marggrafthumbern kheine sein sollen, gnedigist erkundigen und Berichts erholen. Und thue Eur Rom. Khu. Mt mich zu vatterlichen Gnaden und Hulden gehorsamblich befelhen. Geben Prag den letsten Augusti anno im lvij. Eur Rom. Khu. Mjst gehorsamer Ferdinand. Son Joachim von Neuhaus. Orig. arch. mus. kr. Česk. 1289. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, 1558. ač Židé Pražští předložili prosbu za prodloužení lhůty k vystěhování, že při určeném již termínu zů- stane, však aby učiněna byla opatření vpříčině zvy- upomínání jich dluhů. Ve Frankobrodě, 1. března 1558. Ferdinand oc. Deine Lieben werden aus inliegender Supplication, so Uns gemein Jüdischhait zu Prag durch irn Predikanten den Menachem alhie fürpringen lassen, sunlich und gehorsamblich vernemen, welcher- massen sie umb weitere Erstreckung ires aufgesazten Termins in dem sie Unser Cron Behaim und Erbland raumen sollen, sonderlich damit sie ire Schulden pei den Christen einpringen mochten, underthänigst piten thuen. Und dieweil Wir dan den Termin des Auspoths ange- zaigten Juden pei Unsern publicirten Mandaten genzlich verpleiben lassen, so will sich doch geburn, dass sie die Juden ire Schulden pei den Christen inzwischen solcher Zeit auch pekomen und habhaft werden. Derohalben und damit die Juden sich ainiches Unfuegs oder Aufent- halts der Christen Schulden halber nit zubeschwern, sonder desto pessr aus dem Land komen mugen, so ist an Dein Lieb Unser gnediges und vaterliches Gesinen, Dein Lieb welle von Unsertwegen alspald auf der Juden Anzaigen und Beschwer darob sein, und das ernst Verschaffen thuen, damit sie von den Christen unsern Underthanen iren austendigen Schulden halb furderliche Pezalung pekomen mugen. Daran volbringen Deine Liebe Unsern gnedigen auch vaterlichen Willn, der Wir mit
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 991 solten Eur Mt solches andern Personen befehlen, weil sie des merern 1557. theils Juden undter sich haben, ist sich zuvermuten, sie möchten sich desselbigen eussern wellen und mer darauf gedacht sein, wie sie die Juden behalten khöndten, dann dass sie vertrieben werden soldten. Wenn nun solchs beschehe und Eur Mt angeregter dreier Personen Bericht und Guetbedunkhen haben, auch mir hierinn verner Beratschla- hung befelhen würden, wil alsdann ich mich hierinn gehorsamblich verhalten. Desgleichen khondten sich auch Eur Mt berurter Juden halber bei etlichen unparteischen Personen in Slesien und Lausiz, wiewol ich berichtet, dass in beden Marggrafthumbern kheine sein sollen, gnedigist erkundigen und Berichts erholen. Und thue Eur Rom. Khu. Mt mich zu vatterlichen Gnaden und Hulden gehorsamblich befelhen. Geben Prag den letsten Augusti anno im lvij. Eur Rom. Khu. Mjst gehorsamer Ferdinand. Son Joachim von Neuhaus. Orig. arch. mus. kr. Česk. 1289. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, 1558. ač Židé Pražští předložili prosbu za prodloužení lhůty k vystěhování, že při určeném již termínu zů- stane, však aby učiněna byla opatření vpříčině zvy- upomínání jich dluhů. Ve Frankobrodě, 1. března 1558. Ferdinand oc. Deine Lieben werden aus inliegender Supplication, so Uns gemein Jüdischhait zu Prag durch irn Predikanten den Menachem alhie fürpringen lassen, sunlich und gehorsamblich vernemen, welcher- massen sie umb weitere Erstreckung ires aufgesazten Termins in dem sie Unser Cron Behaim und Erbland raumen sollen, sonderlich damit sie ire Schulden pei den Christen einpringen mochten, underthänigst piten thuen. Und dieweil Wir dan den Termin des Auspoths ange- zaigten Juden pei Unsern publicirten Mandaten genzlich verpleiben lassen, so will sich doch geburn, dass sie die Juden ire Schulden pei den Christen inzwischen solcher Zeit auch pekomen und habhaft werden. Derohalben und damit die Juden sich ainiches Unfuegs oder Aufent- halts der Christen Schulden halber nit zubeschwern, sonder desto pessr aus dem Land komen mugen, so ist an Dein Lieb Unser gnediges und vaterliches Gesinen, Dein Lieb welle von Unsertwegen alspald auf der Juden Anzaigen und Beschwer darob sein, und das ernst Verschaffen thuen, damit sie von den Christen unsern Underthanen iren austendigen Schulden halb furderliche Pezalung pekomen mugen. Daran volbringen Deine Liebe Unsern gnedigen auch vaterlichen Willn, der Wir mit
Strana 992
992 K HISTORII ŽIDŮ 1558. vaterlichen Hulden und Gnaden genaigt sein. Geben Frankfurt den ersten Martii a. 58. Konc. arch. mus. kr. Česk. 1558. 1290. Císař Ferdinand I. ukládá arciknížeti Ferdi- nandovi, aby 5000 tolarů, které Židé Pražští mu vě- novali v příčině prodloužení ještě jich pobytu v Praze před vystěhováním, v brzku přijal a po dů- věrné osobě co nejdříve do Vídně zaslal. Ve Vídni, 7. října 1558. Ferdinand oc. Nachdem Uns die Juden von Prag von wegen Unserer erstreckten Pewilligung, dass sie noch pis auf Georgi schirist daselbs pleiben sollen und mugen, 5000 Taler zuvereren bewilligt, und Uns jezo durch iren Abgesandten underthenigelich anzaigen lassen, dass sie perurts Gelt alrait beisamen, ime aber allerlei geferlichen Peisorg halben nit wol vertraut heten Uns dasselb hieher zu lifern: darauf ist an Dein Lieb Unser gnediger und vaterlicher Pefelch, Dein Lieb welle alspald die angezaigten 5000 Taler durch jemand von den Juden emp- fahen lassen, und Uns alsdan dieselben zu Unsern aigen Handen durch ein Vertrauten mit ehistem hieher ubersenden. Daran volbringen Deine Lieb Unsern gnedigen vaterlichen Willn, dero Wir auch mit sondern vaterlichen Gnaden und Hulden alzeit gnediglich wolgenaigt sein. Geben Wien den 7. Octobris a. 58. An die F. Dl. der Juden 5000 Taler Erung E. Mst. zu Irn aigenen Handen mit ehistem zuschicken. Zu aignen Handn. Konc. arch. mus. kr. Česk. 1559. 1291. Zpráva o ohni v Židovské ulici v Praze. 1559. Im Jahre 5319, d. i. im Jahre 1559 verjagte der Kaiser Ferdi- nand (I.) die Juden aus dem Königreiche Böhmen, liess jedoch einen Rest derselben in Prag, woselbst ungefähr 200 Familien blieben; die übrigen mussten fortziehen.*) Am 17. Tamus (22. Juni) brach Feuer in der Judenstrasse aus und in kurzer Zeit brannten an sechzig Häuser nieder, da die Flamme zum Himmel aufloderte. Die ganze Stadt gerieth in Entsetzen und das *) Diese Angabe ist unrichtig und muss es dafür zwölf heissen, wie aus Zemach Dawid I. ad 1559 zu erschen ist. Die Verwendung des Mordechai Zemach Cohen jedoch, der sich nach Rom begab und von dem milden Papste Pius IV. ein wirksames Schreiben an den Kaiser erwirkte, veranlasste diesen zur Zurück- nahme seines Verjagungsbefehls.
992 K HISTORII ŽIDŮ 1558. vaterlichen Hulden und Gnaden genaigt sein. Geben Frankfurt den ersten Martii a. 58. Konc. arch. mus. kr. Česk. 1558. 1290. Císař Ferdinand I. ukládá arciknížeti Ferdi- nandovi, aby 5000 tolarů, které Židé Pražští mu vě- novali v příčině prodloužení ještě jich pobytu v Praze před vystěhováním, v brzku přijal a po dů- věrné osobě co nejdříve do Vídně zaslal. Ve Vídni, 7. října 1558. Ferdinand oc. Nachdem Uns die Juden von Prag von wegen Unserer erstreckten Pewilligung, dass sie noch pis auf Georgi schirist daselbs pleiben sollen und mugen, 5000 Taler zuvereren bewilligt, und Uns jezo durch iren Abgesandten underthenigelich anzaigen lassen, dass sie perurts Gelt alrait beisamen, ime aber allerlei geferlichen Peisorg halben nit wol vertraut heten Uns dasselb hieher zu lifern: darauf ist an Dein Lieb Unser gnediger und vaterlicher Pefelch, Dein Lieb welle alspald die angezaigten 5000 Taler durch jemand von den Juden emp- fahen lassen, und Uns alsdan dieselben zu Unsern aigen Handen durch ein Vertrauten mit ehistem hieher ubersenden. Daran volbringen Deine Lieb Unsern gnedigen vaterlichen Willn, dero Wir auch mit sondern vaterlichen Gnaden und Hulden alzeit gnediglich wolgenaigt sein. Geben Wien den 7. Octobris a. 58. An die F. Dl. der Juden 5000 Taler Erung E. Mst. zu Irn aigenen Handen mit ehistem zuschicken. Zu aignen Handn. Konc. arch. mus. kr. Česk. 1559. 1291. Zpráva o ohni v Židovské ulici v Praze. 1559. Im Jahre 5319, d. i. im Jahre 1559 verjagte der Kaiser Ferdi- nand (I.) die Juden aus dem Königreiche Böhmen, liess jedoch einen Rest derselben in Prag, woselbst ungefähr 200 Familien blieben; die übrigen mussten fortziehen.*) Am 17. Tamus (22. Juni) brach Feuer in der Judenstrasse aus und in kurzer Zeit brannten an sechzig Häuser nieder, da die Flamme zum Himmel aufloderte. Die ganze Stadt gerieth in Entsetzen und das *) Diese Angabe ist unrichtig und muss es dafür zwölf heissen, wie aus Zemach Dawid I. ad 1559 zu erschen ist. Die Verwendung des Mordechai Zemach Cohen jedoch, der sich nach Rom begab und von dem milden Papste Pius IV. ein wirksames Schreiben an den Kaiser erwirkte, veranlasste diesen zur Zurück- nahme seines Verjagungsbefehls.
Strana 993
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 993 gesammte Volk stürmte gegen die Juden heran wie Bären und Abend- 1559. wölfe, und nahm ihnen alle Habe, während jene die Flucht ergriffen, da sie für ihr Leben fürchteten. Auch wurden in jener verhängniss- vollen Zeit mehrere Frauen in's Feuer geworfen und ihr Geschrei stieg zum Himmel empor. Als der Herzog Ferdinand, der Sohn des Kaisers Ferdinand, dies hörte, eilte er herbei, übernahm die Vermittelung und die Plünderer mussten die Flucht ergreifen, worauf die Plage aufhörte. Später gestattete man den Juden wiederum, auf einige Zeit in Prag zu bleiben. Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, aus dem Hebräischen ins Deutsche übertragen von Dr. Wiener 1858. 1292. Zpráva o nepříznivém smýšlení císaře Fer- 1559. dinanda I. k Židům a zase o náklonnosti k nim krále Maxmiliana II. 1559. Der Kaiser Ferdinand I. nun wollte alle Juden, die sich in Böhmen. in Prag wie in den übrigen Städten seines Reiches befanden, vertreiben und hatte dies bereits eidlich gelobt, und als sich die Juden deshalb zu ihm begaben und bei ihm eine Fürbitte thaten und auch die Ein- wohner von Prag ihn fussfällig baten, ihnen dies nicht zu Leide zu thun, da die Juden dieses Land bereits vor der Zerstörung des Tempels bewohnt hätten, fuhr er sie hart an und wollte ihnen kein Gehör schenken, denn er sagte, dass er dies bereits eidlich gelobt hätte. Hierauf schickten die Juden an den Pabst Pius [IV.], damit dieser irgend ein Motiv ausfindig machen möchte, ihn seines Gelübdes und seines Fides zu entbinden, was derselbe auch that. Trotz dessen legte sich sein Zorn nicht und hielt er seine Hand noch immer erhoben. Seine Söhne jedoch waren gnädige Regenten, leisteten den Juden Beistand und sprachen zu denselben: Fürchtet euch nicht, bleibet im Lande, treibet darin Geschäfte und werdet (brauchbare) Männer, dann könnt ihr sicher im Lande weilen. Als der Kaiser Ferdinand alt geworden war und auf dem Siech- bette lag, leitete sein Sohn Maximilian die Geschäfte seines Hauses und sprach schon damals über die Bewohner seines Landes, welche nach seinem Bescheide aus und einzogen,*) Recht. Als Ferdinand über die Juden Erkundigungen einholte, erwiederte er: die Juden haben be- reits einen kaiserlichen Bescheid erhalten und das Land verlassen; es ist von ihnen Niemand mehr daselbst übrig geblieben. Hierauf dankte jener Gott, starb und ward eigenthan zu seinen Ahnen. *) D. h. nach ihm sich richteten. 63
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 993 gesammte Volk stürmte gegen die Juden heran wie Bären und Abend- 1559. wölfe, und nahm ihnen alle Habe, während jene die Flucht ergriffen, da sie für ihr Leben fürchteten. Auch wurden in jener verhängniss- vollen Zeit mehrere Frauen in's Feuer geworfen und ihr Geschrei stieg zum Himmel empor. Als der Herzog Ferdinand, der Sohn des Kaisers Ferdinand, dies hörte, eilte er herbei, übernahm die Vermittelung und die Plünderer mussten die Flucht ergreifen, worauf die Plage aufhörte. Später gestattete man den Juden wiederum, auf einige Zeit in Prag zu bleiben. Emek habacha von R. Joseph ha Cohen, aus dem Hebräischen ins Deutsche übertragen von Dr. Wiener 1858. 1292. Zpráva o nepříznivém smýšlení císaře Fer- 1559. dinanda I. k Židům a zase o náklonnosti k nim krále Maxmiliana II. 1559. Der Kaiser Ferdinand I. nun wollte alle Juden, die sich in Böhmen. in Prag wie in den übrigen Städten seines Reiches befanden, vertreiben und hatte dies bereits eidlich gelobt, und als sich die Juden deshalb zu ihm begaben und bei ihm eine Fürbitte thaten und auch die Ein- wohner von Prag ihn fussfällig baten, ihnen dies nicht zu Leide zu thun, da die Juden dieses Land bereits vor der Zerstörung des Tempels bewohnt hätten, fuhr er sie hart an und wollte ihnen kein Gehör schenken, denn er sagte, dass er dies bereits eidlich gelobt hätte. Hierauf schickten die Juden an den Pabst Pius [IV.], damit dieser irgend ein Motiv ausfindig machen möchte, ihn seines Gelübdes und seines Fides zu entbinden, was derselbe auch that. Trotz dessen legte sich sein Zorn nicht und hielt er seine Hand noch immer erhoben. Seine Söhne jedoch waren gnädige Regenten, leisteten den Juden Beistand und sprachen zu denselben: Fürchtet euch nicht, bleibet im Lande, treibet darin Geschäfte und werdet (brauchbare) Männer, dann könnt ihr sicher im Lande weilen. Als der Kaiser Ferdinand alt geworden war und auf dem Siech- bette lag, leitete sein Sohn Maximilian die Geschäfte seines Hauses und sprach schon damals über die Bewohner seines Landes, welche nach seinem Bescheide aus und einzogen,*) Recht. Als Ferdinand über die Juden Erkundigungen einholte, erwiederte er: die Juden haben be- reits einen kaiserlichen Bescheid erhalten und das Land verlassen; es ist von ihnen Niemand mehr daselbst übrig geblieben. Hierauf dankte jener Gott, starb und ward eigenthan zu seinen Ahnen. *) D. h. nach ihm sich richteten. 63
Strana 994
994 K HISTORII ŽIDŮ 1559. Alsdann regierte sein Sohn Maximilian II. an seiner Stelle und die deutschen Fürsten erwählten ihn zum Kaiser. Da ward es bei den Juden Licht in Betreff ihrer Lehre, denn er und seine kaiserliche Ge- mahlin waren gnädige Herrscher, die auch um die Juden den Faden der Gnade zogen und diese dienten ihnen mit wahrer Freudigkeit, da sie mit keinem Widersacher und keinem Anstosse zu kämpfen hatten. 1560. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen přel. od Dra. Wienera. 1293. Zpráva o pobrání knih Židům v Praze. 1560. Auch trat daselbst in jenen Jahren ein Deutscher, ein nichtswür- diger Mensch verwünschten Andenkens, der vormals als Israelit Jehuda aus Modena hiess und reizte zum Aufruhr wider die Juden, worauf man ihnen in Prag sämmtliche heiligen Bücher wegnahm und auch nach den Gebetbüchern hielt er Nachforschungen, so dass kaum eine Nachlese blieb. Man fuhr dieselben in Wagen nach dem kaiserlichen Hof in Wien, da noch nicht bestimmt worden war, was mit ihnen vorge- nommen werden sollte. Die Juden geriethen hierüber in grossen Schrecken, ihr Herz wurde gleich dem Herzen eines Weibes in seinen Wehen und sie riefen Gott an. Da schenkte ihnen der Herr Erbarmen in den Augen des Kaisers, und man gab ihnen die Bücher zurück, worauf sie Gott priesen und sich freuten.*) Viz č. 609, 617. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen aus dem Hebräischen ins Deutsche über- tragen von Dr. M. Wiener. 1560. 1294. Ferdinand arcikníže píše Židům Pražským, aby veškeré jiné Židy, kteří proti rozkazu valem do Čech se stěhují, do tří dnův vypověděli. Na hradě Praž ském, 28. května 1560. Místodrž. archiv království Českého. Koncept. J 4. 5. 1560. 1295. Císař Ferdinand I. Vojtěchovi z Pernsteina v příčině manželství okřtěného Žida. Ve Vídni, 23. čer- vence 1560. Vojtěchovi z Pernšteina. Ferdinand oc. Urozený v. n. m. Vědětit dáváme, že jest na nás vznesl poníženě Šimon Petr, kramář z Prostějova, kterýž byvše Židem *) Wie Dawid Gans berichtet, fand bei der Wegnahme der hebräischen Bücher in Prag so wenig Rücksicht statt, dass selbst die Vorbeter das Gebet auswendig verrichten mussten.
994 K HISTORII ŽIDŮ 1559. Alsdann regierte sein Sohn Maximilian II. an seiner Stelle und die deutschen Fürsten erwählten ihn zum Kaiser. Da ward es bei den Juden Licht in Betreff ihrer Lehre, denn er und seine kaiserliche Ge- mahlin waren gnädige Herrscher, die auch um die Juden den Faden der Gnade zogen und diese dienten ihnen mit wahrer Freudigkeit, da sie mit keinem Widersacher und keinem Anstosse zu kämpfen hatten. 1560. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen přel. od Dra. Wienera. 1293. Zpráva o pobrání knih Židům v Praze. 1560. Auch trat daselbst in jenen Jahren ein Deutscher, ein nichtswür- diger Mensch verwünschten Andenkens, der vormals als Israelit Jehuda aus Modena hiess und reizte zum Aufruhr wider die Juden, worauf man ihnen in Prag sämmtliche heiligen Bücher wegnahm und auch nach den Gebetbüchern hielt er Nachforschungen, so dass kaum eine Nachlese blieb. Man fuhr dieselben in Wagen nach dem kaiserlichen Hof in Wien, da noch nicht bestimmt worden war, was mit ihnen vorge- nommen werden sollte. Die Juden geriethen hierüber in grossen Schrecken, ihr Herz wurde gleich dem Herzen eines Weibes in seinen Wehen und sie riefen Gott an. Da schenkte ihnen der Herr Erbarmen in den Augen des Kaisers, und man gab ihnen die Bücher zurück, worauf sie Gott priesen und sich freuten.*) Viz č. 609, 617. Emek habacha von R. Jos. ha Cohen aus dem Hebräischen ins Deutsche über- tragen von Dr. M. Wiener. 1560. 1294. Ferdinand arcikníže píše Židům Pražským, aby veškeré jiné Židy, kteří proti rozkazu valem do Čech se stěhují, do tří dnův vypověděli. Na hradě Praž ském, 28. května 1560. Místodrž. archiv království Českého. Koncept. J 4. 5. 1560. 1295. Císař Ferdinand I. Vojtěchovi z Pernsteina v příčině manželství okřtěného Žida. Ve Vídni, 23. čer- vence 1560. Vojtěchovi z Pernšteina. Ferdinand oc. Urozený v. n. m. Vědětit dáváme, že jest na nás vznesl poníženě Šimon Petr, kramář z Prostějova, kterýž byvše Židem *) Wie Dawid Gans berichtet, fand bei der Wegnahme der hebräischen Bücher in Prag so wenig Rücksicht statt, dass selbst die Vorbeter das Gebet auswendig verrichten mussten.
Strana 995
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 995 křesťanskú víru přijal a okřtiti se dal a manželka jeho židovka, ne- 1560. chtíce se nikterak na křesskú víru dáti, jeťanho více, poněvadž se okřtiti dal, za muže míti nechtěla a jeho se před právem Prostějovským všelijak zbavila a odřekla, aby se oženil kdež muož, že od židovský víry ona odstúpiti nemíní a nechce, jakž pak téhož propuštění rychtář tvůj Pro- stějovský jemu vysvědčení dává. I na takové propuštění z manželství jest sobě týž Šimon Petr jednu vdovu poddanú tvů Kateřinu Sečkovú k stavu svatého manželství oblíbil, tak že sobě z obou stran věrnost manželskú slíbili, však že jsi toho manželství dopustiti nechtěl a témuž Šimonovi Petrovi z Prostějova se odstěhovati poručil, prosíce nás týž Šimon Petr v tom za milostivé a spravedlivé opatření. I poněvadž ta věc k soudu duchovnímu náleží, milostivě oznamovati ráčíme, že jsme duostojnému Markovi biskupu Olomúckému psaním naším oznámiti a poručiti ráčili, aby on jakožto loci ordinarius v tu věc nahlídl a to uvážil, mělo-li by se takové vejš psané manželství podle práv duchov- ních dokonce sjíti a stvrditi čili nic, a jakž o tom uváží, aby o tom tobě oznámil. Protož tobě milostivě poroučíme, jakž od též biskupaho z strany téhož manželství oznámeno bude, buď aby toho dopustil anebo zabránil, že se v tom tak zachováš, poněvadž táž věc, jakž svrchu do- tčeno, nemůže nežli právem duchovním rozvažována a rozeznána býti. A jestliže jest týž Šimon Petr nic jiného neučinil, tehdy jest milostivá žádost naše, aby jeho pod sebú zanechal a jakž předešle živnosti přál tak aby jiným Židuom příčina dána byla k naší svaté víře křesťanské přistúpiti a se obrátiti. Kdež znajíc v tom milostivú vuoli naši i věc spravedlivú býti, o tobě nepochybujem, že se tak poslušně zachováš. Dán ve Vídni v outerý po svaté Maří Mandaleně léta LX. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 62. fol. 228. 1296. Arcikníže Ferdinand, místodržící v králov- 1560. ství Českém, oznamuje Pražanům, že jmenoval starší nad Židy v království Českém obývajícími. Na hradě Pražském, 11. srpna 1560. Ferdinand z buoží milosti arcikníže Rakouské. Poctiví věrní naši milí! Věděti vám dáváme, že jsme Židy na ceduli příležící poznamenané za starší nad Židy na ten čas v tomto království obývajícími ustanoviti ráčili. A protož vám na místě JMCské oc pána a otce našeho najmilo- stivějšího poroučíme, kdyžkoli dotčení starší Židé k vám v slušných věcech se utíkati a dopomožení práva žádati budou, abyšte se k nim jakž až posavad za pořádek bývalo, spravedlivě zachovali, jináče ne- činíce. Dán na hradě Pražském v neděli po svatém Vavřinci oc LX
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 995 křesťanskú víru přijal a okřtiti se dal a manželka jeho židovka, ne- 1560. chtíce se nikterak na křesskú víru dáti, jeťanho více, poněvadž se okřtiti dal, za muže míti nechtěla a jeho se před právem Prostějovským všelijak zbavila a odřekla, aby se oženil kdež muož, že od židovský víry ona odstúpiti nemíní a nechce, jakž pak téhož propuštění rychtář tvůj Pro- stějovský jemu vysvědčení dává. I na takové propuštění z manželství jest sobě týž Šimon Petr jednu vdovu poddanú tvů Kateřinu Sečkovú k stavu svatého manželství oblíbil, tak že sobě z obou stran věrnost manželskú slíbili, však že jsi toho manželství dopustiti nechtěl a témuž Šimonovi Petrovi z Prostějova se odstěhovati poručil, prosíce nás týž Šimon Petr v tom za milostivé a spravedlivé opatření. I poněvadž ta věc k soudu duchovnímu náleží, milostivě oznamovati ráčíme, že jsme duostojnému Markovi biskupu Olomúckému psaním naším oznámiti a poručiti ráčili, aby on jakožto loci ordinarius v tu věc nahlídl a to uvážil, mělo-li by se takové vejš psané manželství podle práv duchov- ních dokonce sjíti a stvrditi čili nic, a jakž o tom uváží, aby o tom tobě oznámil. Protož tobě milostivě poroučíme, jakž od též biskupaho z strany téhož manželství oznámeno bude, buď aby toho dopustil anebo zabránil, že se v tom tak zachováš, poněvadž táž věc, jakž svrchu do- tčeno, nemůže nežli právem duchovním rozvažována a rozeznána býti. A jestliže jest týž Šimon Petr nic jiného neučinil, tehdy jest milostivá žádost naše, aby jeho pod sebú zanechal a jakž předešle živnosti přál tak aby jiným Židuom příčina dána byla k naší svaté víře křesťanské přistúpiti a se obrátiti. Kdež znajíc v tom milostivú vuoli naši i věc spravedlivú býti, o tobě nepochybujem, že se tak poslušně zachováš. Dán ve Vídni v outerý po svaté Maří Mandaleně léta LX. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 62. fol. 228. 1296. Arcikníže Ferdinand, místodržící v králov- 1560. ství Českém, oznamuje Pražanům, že jmenoval starší nad Židy v království Českém obývajícími. Na hradě Pražském, 11. srpna 1560. Ferdinand z buoží milosti arcikníže Rakouské. Poctiví věrní naši milí! Věděti vám dáváme, že jsme Židy na ceduli příležící poznamenané za starší nad Židy na ten čas v tomto království obývajícími ustanoviti ráčili. A protož vám na místě JMCské oc pána a otce našeho najmilo- stivějšího poroučíme, kdyžkoli dotčení starší Židé k vám v slušných věcech se utíkati a dopomožení práva žádati budou, abyšte se k nim jakž až posavad za pořádek bývalo, spravedlivě zachovali, jináče ne- činíce. Dán na hradě Pražském v neděli po svatém Vavřinci oc LX
Strana 996
996 K HISTORII ŽIDŮ 1560. Na přil. listu. Starší Židé: Izdrahel Chomutovský. Hyrš z Pardubic. Juda knihař. Lazar z Kolína. Zachariáš Vokatýho zeť. Jakub Pardubický, rychtář židovský. Starší vobecní Židé: Lazar, jako pouzdra dělá. Manis Saks. Izák Goldšajder, Mojžíšů syn. David Ipen. Feyfl Gaf. Ruk. arch. města Prahy č. 331. Fol. 168. 1560. 1297. Císař Ferdinand I. biskupovi Olomouckému v příčině manželství křtěného Žida s křesťankou. Ve Vídni, 28. srpna 1560. Biskupu Olomouckému. Ferdinand oc. Duostojný věrný náš milý. Psaní a poníženému, oznámení tvému, že jsi jakožto loci ordinarius s kapitolú Olomúckú tu věc z strany Šimona Petra, kterýž z víry židovské na víru křesťanskú obrácen a křest svatý přijal, podlí práv duchovních uvážil a to našel že se to manželství mezi vejš psaným Šimonem Petrem a Kateřinú Zajíčkovú dobře sjíti muože, jsme šířeji vyrozuměti ráčili a nepochy- bujem, že jsi to s týmiž osobami, kteréž jsi při sobě měl, podle práva duchovního spravedlivě rozeznal. Protož toho tak při tom milostivě zuostavovati ráčíme. Dán v Vídni v středu po svatém Bartoloměji léta LX. 1561. Mist. arch. Kop. 62. fol. 308. 1298. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se ucísaře Ferdinanda I., aby Židům lhůta k vystěhování o rok nebo půl léta byla prodloužena, neboť kdyby domy své prodati a dluhy zvyupomínati nemohli, bylo by pro ně velmi záhubné a posuzováno by bylo u jiných národů ne blahovolně. V Praze, 6. března 1561. Allergenedigster oc. Ew. K. Majt haben jüngstlich den Juden in Behaim von wegen Einbringung irer Schulden den Termin zu irem Hinweckziehen bis auf Georgi negstkunftig genedigist erstreckhet, und obwol aller möglicher Fleiss fürgewandt worden, damit sie gennzlicher hetten khönnen bezallet und zufrieden gestelt werden und ires Wek- ziehens halber kheine erhebliche Entschuldigung mer fürzubringen haben möchten: so haben sie doch bisher uber allen angewendeten Fleiss nicht könen von iren Gläubigern in Beheim und Mähren bezahlt werden, wie EW. K. M. aus inliegend irer Supplication gnedigst vernemben werden. Daraus dann abermalig, wo sie auf den bestimbten Termin das Land
996 K HISTORII ŽIDŮ 1560. Na přil. listu. Starší Židé: Izdrahel Chomutovský. Hyrš z Pardubic. Juda knihař. Lazar z Kolína. Zachariáš Vokatýho zeť. Jakub Pardubický, rychtář židovský. Starší vobecní Židé: Lazar, jako pouzdra dělá. Manis Saks. Izák Goldšajder, Mojžíšů syn. David Ipen. Feyfl Gaf. Ruk. arch. města Prahy č. 331. Fol. 168. 1560. 1297. Císař Ferdinand I. biskupovi Olomouckému v příčině manželství křtěného Žida s křesťankou. Ve Vídni, 28. srpna 1560. Biskupu Olomouckému. Ferdinand oc. Duostojný věrný náš milý. Psaní a poníženému, oznámení tvému, že jsi jakožto loci ordinarius s kapitolú Olomúckú tu věc z strany Šimona Petra, kterýž z víry židovské na víru křesťanskú obrácen a křest svatý přijal, podlí práv duchovních uvážil a to našel že se to manželství mezi vejš psaným Šimonem Petrem a Kateřinú Zajíčkovú dobře sjíti muože, jsme šířeji vyrozuměti ráčili a nepochy- bujem, že jsi to s týmiž osobami, kteréž jsi při sobě měl, podle práva duchovního spravedlivě rozeznal. Protož toho tak při tom milostivě zuostavovati ráčíme. Dán v Vídni v středu po svatém Bartoloměji léta LX. 1561. Mist. arch. Kop. 62. fol. 308. 1298. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se ucísaře Ferdinanda I., aby Židům lhůta k vystěhování o rok nebo půl léta byla prodloužena, neboť kdyby domy své prodati a dluhy zvyupomínati nemohli, bylo by pro ně velmi záhubné a posuzováno by bylo u jiných národů ne blahovolně. V Praze, 6. března 1561. Allergenedigster oc. Ew. K. Majt haben jüngstlich den Juden in Behaim von wegen Einbringung irer Schulden den Termin zu irem Hinweckziehen bis auf Georgi negstkunftig genedigist erstreckhet, und obwol aller möglicher Fleiss fürgewandt worden, damit sie gennzlicher hetten khönnen bezallet und zufrieden gestelt werden und ires Wek- ziehens halber kheine erhebliche Entschuldigung mer fürzubringen haben möchten: so haben sie doch bisher uber allen angewendeten Fleiss nicht könen von iren Gläubigern in Beheim und Mähren bezahlt werden, wie EW. K. M. aus inliegend irer Supplication gnedigst vernemben werden. Daraus dann abermalig, wo sie auf den bestimbten Termin das Land
Strana 997
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 997 räumben sollten, nichts anders allaine unaufhörliches Anlaufen vnd 1561. Klagen folgen würdet, dann aldieweil sie nicht genzlichen bezalet und bei den gerichtlichen Erörterungen ire Rechtfertigung nicht bekhumben werden, Ew. K. M. von inen nicht unangelaufen bleiben. Auf dass nun aber die Juden weiter nicht Ursach hätten sich mit iren Schulden und unerörterten hangenden Rechtssachen zu schützen und aufzuhalten, auch Ew. K. M. hinfüre des unaufhörlichen Anlauffens genzlicher uber- hoben werden, möchten Ew. K. M. bemelten Juden noch zum Uber- fluss einen geraumben Termin, es sei auch ein ganzes oder halbes Jahr geben. Und mitler Zeit nicht allein den Personen, so Ew. K. M. von wegen der Juden Schulden verordnet, sondern auch bei den Gerichten in Behaim, Mähren und anderswo die endliche und ernstliche Be- schaffung thun, dass den Juden schleinig nicht alleine zu iren Schulden verholfen sondern auch in iren habenden Rechtsachen Endschaft ge- macht werde. Dann Ew. K. M. haben gnädigst zu bedenken, sollen die Juden also aus dem Land ziehen und ire Schulden auch Heuser und andere Anforderungen hinder sich verlassen, dass inen solches ganz beschwerlich seie, auch bei andern Nationen nicht wol ausgelegt werden wolte, und wird doch letzlich dazu khumben, dass Ew. K. M. nicht wol werden umbgehen khönen albege ain Anzal Personen ires Mitls, dass sie in diesem Kunigreich und incorporirten Ländern die Schulden einnemen und darinen handeln khönen, zuerglaiten, deme dann durch dieses Mitl, wie gemeldet, so inen ein genauer Termin gegeben würde [...], auch mit diesem Anhang, sie würden in derselbigen Zeit bezalet oder nicht, so solten sie doch one alle fernere Ausflüchte fort aus dem Land ziehen. Doch steet dieses bei Ew. K. M. gnädigsten Willen und Gefallen. Geben Prag, 6. März oc 61. Wolf „Jubelfeier der Wiener Universit“. Erzh. Ferdinand. 1299. Císař FerdinandI. oznamuje Litoměřickým, 1561. že na žádost jich, až na hrad Pražský přijede, maje- státem je opatří, aby Židé více v Litoměřicích nebý- vali. V Řezně, 12. června 1561. Litoměřickým. Ferdinand oc. Opatrní věrní naši milí. Jakož jste na nás skrze suplikaci vznesli, že by vás zprávy docházely, kterak by někteří Židé při nás to jednati měli, aby zase do Litoměřic vpuštěni byli, poníženě nás za to prosíc, abychom toho z některých příčin nám od vás v tejž suplikací doložených nedopouštěli, nébrž vám tu milost učinili, aby na-
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 997 räumben sollten, nichts anders allaine unaufhörliches Anlaufen vnd 1561. Klagen folgen würdet, dann aldieweil sie nicht genzlichen bezalet und bei den gerichtlichen Erörterungen ire Rechtfertigung nicht bekhumben werden, Ew. K. M. von inen nicht unangelaufen bleiben. Auf dass nun aber die Juden weiter nicht Ursach hätten sich mit iren Schulden und unerörterten hangenden Rechtssachen zu schützen und aufzuhalten, auch Ew. K. M. hinfüre des unaufhörlichen Anlauffens genzlicher uber- hoben werden, möchten Ew. K. M. bemelten Juden noch zum Uber- fluss einen geraumben Termin, es sei auch ein ganzes oder halbes Jahr geben. Und mitler Zeit nicht allein den Personen, so Ew. K. M. von wegen der Juden Schulden verordnet, sondern auch bei den Gerichten in Behaim, Mähren und anderswo die endliche und ernstliche Be- schaffung thun, dass den Juden schleinig nicht alleine zu iren Schulden verholfen sondern auch in iren habenden Rechtsachen Endschaft ge- macht werde. Dann Ew. K. M. haben gnädigst zu bedenken, sollen die Juden also aus dem Land ziehen und ire Schulden auch Heuser und andere Anforderungen hinder sich verlassen, dass inen solches ganz beschwerlich seie, auch bei andern Nationen nicht wol ausgelegt werden wolte, und wird doch letzlich dazu khumben, dass Ew. K. M. nicht wol werden umbgehen khönen albege ain Anzal Personen ires Mitls, dass sie in diesem Kunigreich und incorporirten Ländern die Schulden einnemen und darinen handeln khönen, zuerglaiten, deme dann durch dieses Mitl, wie gemeldet, so inen ein genauer Termin gegeben würde [...], auch mit diesem Anhang, sie würden in derselbigen Zeit bezalet oder nicht, so solten sie doch one alle fernere Ausflüchte fort aus dem Land ziehen. Doch steet dieses bei Ew. K. M. gnädigsten Willen und Gefallen. Geben Prag, 6. März oc 61. Wolf „Jubelfeier der Wiener Universit“. Erzh. Ferdinand. 1299. Císař FerdinandI. oznamuje Litoměřickým, 1561. že na žádost jich, až na hrad Pražský přijede, maje- státem je opatří, aby Židé více v Litoměřicích nebý- vali. V Řezně, 12. června 1561. Litoměřickým. Ferdinand oc. Opatrní věrní naši milí. Jakož jste na nás skrze suplikaci vznesli, že by vás zprávy docházely, kterak by někteří Židé při nás to jednati měli, aby zase do Litoměřic vpuštěni byli, poníženě nás za to prosíc, abychom toho z některých příčin nám od vás v tejž suplikací doložených nedopouštěli, nébrž vám tu milost učinili, aby na-
Strana 998
998 K HISTORII ŽIDŮ 1561. potom žádných Židuov více tu v Litoměřicích nebývalo oc: všemu jsme šířeji z tejž suplikací vaší vyrozuměti ráčili a tuto vám na to milostivú odpověď dáváme, že o tom žádné vědomosti míti neráčíme, aby Židé co toho při nás, jak jste v suplikaci doložili, jednali; a by pak i co toho od nich na nás vznešeno bylo, věděti bychom ráčili, jak a pokud se v tom k nim zachovati. Než jsouc my k vám milostí náchylni, na poníženů a pokornú prosbu vaši a majíc také přímluvy k nám v tom za vás, když dáli Buoh šťastný příjezd náš na hrad Pražský bude a vy nám o tom připomenete, v tom vás dále listem a majestátem naším, aby napotom Židé více v Litoměřicích nebydleli, pokudž za potřebné uznáme, milostivě opatřiti ráčíme. Dán v Řezně ve čtvrtek ochtab Těla božího léta LXI a království našich oc. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 38. fol. 79 v. 1561. 1300. Starší Židé a někteří ještě v Praze zůstalí prosí arciknížete Ferdinanda za přímluvu k císaři Ferdi- nandovi I., aby za příčinou zvyupomínání dluhů ukře- sťanů a prodání domů prodloužena jim byla lhůta k vystěhování; anebo aby aspoň část jich v Praze pro vyřízení těch věcí mohla zůstati. Před 8. zářím 1561. Durchleuchtigister Erzherzog, gnedigster Fürst unnd Herr. Eur fürstlichen Durchleuchtigkeit geben wir arme elende und höchst betruebte Gemeine Judenschaft, die, leider Gott erbams, irer grossen Beschwärnus khain Mass noch Zil wissen, in aller underthe- nigisten Gehorsam zuuernehmen, demnach Eur F. D. als unser gene- digister Fürst und aus derselben angebornen Gottesforcht, auch furst- licher Mild, uns armen bis anhero vielfeltiglich mitgetailt haben Gnad und Barmherzigkeit, welches wir arme Gott den himlischen Vater fur E. F. D. zeitliche Wolfart und reiche Belonung alle Tag unsers Leben Gott zu bitten nicht in Vergessenheit stellen, under solchem wir E. Fl. D. arme niederhaftige umb Gottes Willen bittent : E. Fl. D. wollen uns nicht verargen, dass wir E. Fl. D. abermals anruefen, dann wir arme gar verlassne Schäflein khain andere Zuflucht sonder allein zu Gott und E. Fl. D. wissen, noch getrost sein. Und dieweil dann E. Fl. D. zuuorhin aus unseren gethanen Supplicieren allenthalben unsere Be- schwär und gross Obliegen, auch erzelten furgetragenen fueglichen Ursachen, innsonderhait was unser Heuser und Schuld belanget, gne- digklichen Bericht empfangen, unnd dieselbigen sonder Zweifl noch in gnedigistem furstlichen Bedacht haben, derhalben wir E. Fl. D. dieselben angeregten Ursachen, nach leng zu repetiren nit bemuehen
998 K HISTORII ŽIDŮ 1561. potom žádných Židuov více tu v Litoměřicích nebývalo oc: všemu jsme šířeji z tejž suplikací vaší vyrozuměti ráčili a tuto vám na to milostivú odpověď dáváme, že o tom žádné vědomosti míti neráčíme, aby Židé co toho při nás, jak jste v suplikaci doložili, jednali; a by pak i co toho od nich na nás vznešeno bylo, věděti bychom ráčili, jak a pokud se v tom k nim zachovati. Než jsouc my k vám milostí náchylni, na poníženů a pokornú prosbu vaši a majíc také přímluvy k nám v tom za vás, když dáli Buoh šťastný příjezd náš na hrad Pražský bude a vy nám o tom připomenete, v tom vás dále listem a majestátem naším, aby napotom Židé více v Litoměřicích nebydleli, pokudž za potřebné uznáme, milostivě opatřiti ráčíme. Dán v Řezně ve čtvrtek ochtab Těla božího léta LXI a království našich oc. Mist. arch. kr. Česk. Kop. 38. fol. 79 v. 1561. 1300. Starší Židé a někteří ještě v Praze zůstalí prosí arciknížete Ferdinanda za přímluvu k císaři Ferdi- nandovi I., aby za příčinou zvyupomínání dluhů ukře- sťanů a prodání domů prodloužena jim byla lhůta k vystěhování; anebo aby aspoň část jich v Praze pro vyřízení těch věcí mohla zůstati. Před 8. zářím 1561. Durchleuchtigister Erzherzog, gnedigster Fürst unnd Herr. Eur fürstlichen Durchleuchtigkeit geben wir arme elende und höchst betruebte Gemeine Judenschaft, die, leider Gott erbams, irer grossen Beschwärnus khain Mass noch Zil wissen, in aller underthe- nigisten Gehorsam zuuernehmen, demnach Eur F. D. als unser gene- digister Fürst und aus derselben angebornen Gottesforcht, auch furst- licher Mild, uns armen bis anhero vielfeltiglich mitgetailt haben Gnad und Barmherzigkeit, welches wir arme Gott den himlischen Vater fur E. F. D. zeitliche Wolfart und reiche Belonung alle Tag unsers Leben Gott zu bitten nicht in Vergessenheit stellen, under solchem wir E. Fl. D. arme niederhaftige umb Gottes Willen bittent : E. Fl. D. wollen uns nicht verargen, dass wir E. Fl. D. abermals anruefen, dann wir arme gar verlassne Schäflein khain andere Zuflucht sonder allein zu Gott und E. Fl. D. wissen, noch getrost sein. Und dieweil dann E. Fl. D. zuuorhin aus unseren gethanen Supplicieren allenthalben unsere Be- schwär und gross Obliegen, auch erzelten furgetragenen fueglichen Ursachen, innsonderhait was unser Heuser und Schuld belanget, gne- digklichen Bericht empfangen, unnd dieselbigen sonder Zweifl noch in gnedigistem furstlichen Bedacht haben, derhalben wir E. Fl. D. dieselben angeregten Ursachen, nach leng zu repetiren nit bemuehen
Strana 999
V ČECHÁCH NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 999 wollen, uns dessent besorgent, man möchte daruber ein Verdrus haben, 1561. nachdem dieselben laider Gott erbarms, gar zu waar sein; doch geleben wir und gewarten noch jeder Zeit allein der Gnaden und Barm- herzigkeit, ruefen und schreiem noch zu Gott und E. Fl. D., als zu unserm gnedigisten Fürsten und Herrn, nachdem nun Gott erbarms, der unsern vil abgezogen sein und noch weiter täglich abzihen, under welchen, wie dan E. Fl. Dl. one Zweifel guet Wissen haben, laider Gott erbams, etliche jämerlich ermort unnd umb ir Leben komen seien: E. Fl. Dl. wollen Ire fürstliche Handt von uns armen, abgeprenten und wenig verbliebnen erschaffnen Creaturen Gottes nit abthan noch abziehen, sondern dise gnedige Barmherzigkeit erzaigen, solche Weg und Mitl, wie dann E. Fl. Dl. je und allweg gnedigist mit Erbarmung uber uns, aus fürstlicher Gnaden gelaist haben, welche Furbit auch allzeit fruchtbarlichen gewesen ist. Wie wir dann unser genzliche Hoffnung erstlich zu Gott und E. Fl. Dl. haben, stellen und sezen thuen, und bitten aufs hochst, E. Fl. Dl. wollen gegen Irer Kai. Mst. E. Fl. Dl. geliebtesten Herrn und Vattern, unserm allergnedigistem Herrn, für uns nochmaln mit solcher furbitlicher Gnad genedigist zu Hilf khomen und erscheinen, damit wir arme verbliebene lengern Termin zu Ein- bringung unser Schulden und Versilberung der Heuser, nach derselben Khai. Mst., unsers allergnedigisten Herrn, selbst gnedigistem Wolge- fallen erlangen mochten. Dargegen wollen wir uns, bei Verlust unser Leib, Haab, und Guetter begeben haben, dass wir kainen mehr under uns wellen forthin einkommen lassen, und im Fal, so Ire hochge- dachte Kai. Mst. uns arme verbliebene alle zubleiben nicht bewilligen wollten, so bitten wir arme niderhafftige, E. Fl. Dl. umb Gottes und des jüngsten Gerichts willen, E. Fl. Dl. wollen uns so gnedigklichen geruechen, damit doch ein kleine Anzal der unsern, als nemblich ein fünf und zwanzig wirdt, welche unser ausstendige Schulden ein- bringen und die Heuser verkaufen möchten, gnediglich erhalten, auch mit obbemelter Condicion und Begebung, dass dieselbigen ferrer keinen einkomen lassen, sich auch in aller Underthenigkait, Fromigkeit und Gehorsam gegen jedermeniglichen verhalten sollen. Das wollen wir alle samentlich umb E. Fl. DI. mit Furbit zu Gott dem Allmechtigen, umb derselben lang Leben, glückselige und langwirige Regierung bei Tag und Nacht zuuordienen nimmermehr in kain Vergessenhait stellen. Thuen uns hierauf E. Fl. Dl. zu trostlichem gnedigistem gueten und gwerlichistem Beschait, ganz underthenigist und gehorsamist befelhen. E Fl. Dl. underthenigiste und ganz niderhaftigste die Eltisten und noch verbliebnen Juden. Orig. Arch. musea kr. Česk.
V ČECHÁCH NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 999 wollen, uns dessent besorgent, man möchte daruber ein Verdrus haben, 1561. nachdem dieselben laider Gott erbarms, gar zu waar sein; doch geleben wir und gewarten noch jeder Zeit allein der Gnaden und Barm- herzigkeit, ruefen und schreiem noch zu Gott und E. Fl. D., als zu unserm gnedigisten Fürsten und Herrn, nachdem nun Gott erbarms, der unsern vil abgezogen sein und noch weiter täglich abzihen, under welchen, wie dan E. Fl. Dl. one Zweifel guet Wissen haben, laider Gott erbams, etliche jämerlich ermort unnd umb ir Leben komen seien: E. Fl. Dl. wollen Ire fürstliche Handt von uns armen, abgeprenten und wenig verbliebnen erschaffnen Creaturen Gottes nit abthan noch abziehen, sondern dise gnedige Barmherzigkeit erzaigen, solche Weg und Mitl, wie dann E. Fl. Dl. je und allweg gnedigist mit Erbarmung uber uns, aus fürstlicher Gnaden gelaist haben, welche Furbit auch allzeit fruchtbarlichen gewesen ist. Wie wir dann unser genzliche Hoffnung erstlich zu Gott und E. Fl. Dl. haben, stellen und sezen thuen, und bitten aufs hochst, E. Fl. Dl. wollen gegen Irer Kai. Mst. E. Fl. Dl. geliebtesten Herrn und Vattern, unserm allergnedigistem Herrn, für uns nochmaln mit solcher furbitlicher Gnad genedigist zu Hilf khomen und erscheinen, damit wir arme verbliebene lengern Termin zu Ein- bringung unser Schulden und Versilberung der Heuser, nach derselben Khai. Mst., unsers allergnedigisten Herrn, selbst gnedigistem Wolge- fallen erlangen mochten. Dargegen wollen wir uns, bei Verlust unser Leib, Haab, und Guetter begeben haben, dass wir kainen mehr under uns wellen forthin einkommen lassen, und im Fal, so Ire hochge- dachte Kai. Mst. uns arme verbliebene alle zubleiben nicht bewilligen wollten, so bitten wir arme niderhafftige, E. Fl. Dl. umb Gottes und des jüngsten Gerichts willen, E. Fl. Dl. wollen uns so gnedigklichen geruechen, damit doch ein kleine Anzal der unsern, als nemblich ein fünf und zwanzig wirdt, welche unser ausstendige Schulden ein- bringen und die Heuser verkaufen möchten, gnediglich erhalten, auch mit obbemelter Condicion und Begebung, dass dieselbigen ferrer keinen einkomen lassen, sich auch in aller Underthenigkait, Fromigkeit und Gehorsam gegen jedermeniglichen verhalten sollen. Das wollen wir alle samentlich umb E. Fl. DI. mit Furbit zu Gott dem Allmechtigen, umb derselben lang Leben, glückselige und langwirige Regierung bei Tag und Nacht zuuordienen nimmermehr in kain Vergessenhait stellen. Thuen uns hierauf E. Fl. Dl. zu trostlichem gnedigistem gueten und gwerlichistem Beschait, ganz underthenigist und gehorsamist befelhen. E Fl. Dl. underthenigiste und ganz niderhaftigste die Eltisten und noch verbliebnen Juden. Orig. Arch. musea kr. Česk.
Strana 1000
1000 K HISTORII ŽIDŮ 1301. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinadovi I., aby několika ještě v Praze zbylým Židům přáno bylo dluhy od křesťanův zvyupomínati a domy prodati; Izáku Goltscheiderovi, jenž vyzná se ve všelijakém umění tavení kovův, aby asi půl- letní pobyt byl dovolen. V Praze, 8. září 1561. Allerdurchleuchtigister oc. Allergenedigister liebster Herr und Vater. Eur Kai. Mst. gib ich gehorsamblich zuerkennen, dass mich die Juden, sovil deren noch alhier sein, in aller Demut, mit Wainen und Weeklagen zum hochsten gebeten, ich wolte für sie aus denen in inligender Supplication angezognen Ursachen bei Eur Kais. Mjst. fur- pitten, damit sie, wo nicht alle sofiel deren noch hie sein, dann der maiste Thail und die Vermuglichsten numehr fast weggezogen sein, doch nur ain zwanzig Personen vonwegen Eintreibung irer liquidirten Schul- den und dann Ausübung vielerlei Rechtfertigungen, so sie bei den Landtrechten und Burggrafenambt Schulden halber haben, eine Zeit- lang, Eur Kais. Mst. genedigisten Gefallen nach in der Cron Beheim beleiben möchten. Und wiewol ich jeczo sowol als hiuor ain besonders gross Bedencken habe, fur bemelte Juden an Eur Kais. Mst. weiter zufurpitten, so habe ich doch solches aus lauterm Mitleiden auf ir also emsiges flehenlichs Pitten, Wainen und Schreien nit abschlahen khönnen. Dann mir einmal wolwissende, dass sie uber meine aus Eur Kais. Mst. gnedigisten und väterlichen Befehlich inen vielfaltige unnd ernste be- wiesene Hilf unnd Befehlich ire Schulden nit einmannen khönnen, sonder von denen, so inen schuldig, allerlei unbefugte Aufzuge, Beholf und Ausfluchte, damit die Juden nur aus dem Lande khomben und sie gefristet werden möchten, gesucht unnd furgewandt werden. Derohalber inen auch nit muglich gewesen ire Schulden einzumahnen, geschweige dann dass sie ire Heüser und anders, so sie mit sich nit hinweg furen khönnen, anweeren und versilbern mugen. Derowegen gelangt an Eur Kais. Mst. nachmals mein gehorsamblich Pitten: Sie wolten sich gegen ermelte Juden, in einen oder den andern Weg nach Ausweisung irer Supplication mit Gnaden erzeigen, und meiner vorigen auch jezigen fur sie bescheenen Furpitten genedigist genissen lassen. Eur Kais. Mst. khan ich auch insonderheit gehorsamblich nit pergen, dass undter andern Juden einer, Isaac Goltscheider genandt, alhier ist, der mit allerlei Schmelzwerch, Erzen, Goltschaiden und der- gleichen verporgnen Kunstlein fertig und wol umbgeen khan, auch darinnen fur andern in der Proba wolbesteet. Inmassen dan ich zum thail selbst gesehen und erfaren habe, von deme ich dann aller- handt Ursachen halber, dergleichen Kunste gerne begreifen unnd lernen 1561.
1000 K HISTORII ŽIDŮ 1301. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinadovi I., aby několika ještě v Praze zbylým Židům přáno bylo dluhy od křesťanův zvyupomínati a domy prodati; Izáku Goltscheiderovi, jenž vyzná se ve všelijakém umění tavení kovův, aby asi půl- letní pobyt byl dovolen. V Praze, 8. září 1561. Allerdurchleuchtigister oc. Allergenedigister liebster Herr und Vater. Eur Kai. Mst. gib ich gehorsamblich zuerkennen, dass mich die Juden, sovil deren noch alhier sein, in aller Demut, mit Wainen und Weeklagen zum hochsten gebeten, ich wolte für sie aus denen in inligender Supplication angezognen Ursachen bei Eur Kais. Mjst. fur- pitten, damit sie, wo nicht alle sofiel deren noch hie sein, dann der maiste Thail und die Vermuglichsten numehr fast weggezogen sein, doch nur ain zwanzig Personen vonwegen Eintreibung irer liquidirten Schul- den und dann Ausübung vielerlei Rechtfertigungen, so sie bei den Landtrechten und Burggrafenambt Schulden halber haben, eine Zeit- lang, Eur Kais. Mst. genedigisten Gefallen nach in der Cron Beheim beleiben möchten. Und wiewol ich jeczo sowol als hiuor ain besonders gross Bedencken habe, fur bemelte Juden an Eur Kais. Mst. weiter zufurpitten, so habe ich doch solches aus lauterm Mitleiden auf ir also emsiges flehenlichs Pitten, Wainen und Schreien nit abschlahen khönnen. Dann mir einmal wolwissende, dass sie uber meine aus Eur Kais. Mst. gnedigisten und väterlichen Befehlich inen vielfaltige unnd ernste be- wiesene Hilf unnd Befehlich ire Schulden nit einmannen khönnen, sonder von denen, so inen schuldig, allerlei unbefugte Aufzuge, Beholf und Ausfluchte, damit die Juden nur aus dem Lande khomben und sie gefristet werden möchten, gesucht unnd furgewandt werden. Derohalber inen auch nit muglich gewesen ire Schulden einzumahnen, geschweige dann dass sie ire Heüser und anders, so sie mit sich nit hinweg furen khönnen, anweeren und versilbern mugen. Derowegen gelangt an Eur Kais. Mst. nachmals mein gehorsamblich Pitten: Sie wolten sich gegen ermelte Juden, in einen oder den andern Weg nach Ausweisung irer Supplication mit Gnaden erzeigen, und meiner vorigen auch jezigen fur sie bescheenen Furpitten genedigist genissen lassen. Eur Kais. Mst. khan ich auch insonderheit gehorsamblich nit pergen, dass undter andern Juden einer, Isaac Goltscheider genandt, alhier ist, der mit allerlei Schmelzwerch, Erzen, Goltschaiden und der- gleichen verporgnen Kunstlein fertig und wol umbgeen khan, auch darinnen fur andern in der Proba wolbesteet. Inmassen dan ich zum thail selbst gesehen und erfaren habe, von deme ich dann aller- handt Ursachen halber, dergleichen Kunste gerne begreifen unnd lernen 1561.
Strana 1001
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1001 wollte, woferne es nur wider Eur Kais. Mst. genedigisten Willen nicht 1561. wäre, dass bemelter Jude eine kurze Zeit alhier pleiben möchte. Und ist derowegen an Eur Kais. Mst. mein gehorsambe fleissige Pitte, Sie wollen aus vaterlichen Gnaden umb meinet willen genedigist bewilligen und zulassen, dass ermelter Jud derselbigen genedigisten Gefallen nach, es sei ein halbes oder virtl Ihar alhier sicher beleiben muge. Doch stelle ich eines und das ander in Eur Kais. genedigisten Willen und Gefallen, deme in albeg underthanige und gehorsambe Volge ge- laistet werden solle. Und thue Eur Rom. Kais. Mst., welche der Allmechtige in langwiriger fridlicher Regirung erhalten welle, mich zu vaterlichen Gnaden und Hulden gehorsamblich empfehlen. Geben Prag den achten Septembris anno im ain und sechzigisten. Eur Rom. Kai. Mst. gehorsamer Son Ferdinand. 1302. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři 1561. Ferdinandovi I., poněvadž Židé pro nastávající zimu vystěhovati se nemohou, aby jim další pobyt byl do- přán. V Praze, 13. října 1561. Allergenedigster oc. Ew. K. M. und Liebden schicke ich hierinnen verwaret der Pragerischen Jueden Supplication gehorsamblich zu. Daraus Ew. K. M. beruerter Juden demüttigst Bitten genediglich vernemben werden, und wiewol ich für sie bei Ew. K. M. und Liebden zu erbitten allerlei Bedenkhen getragen, jedoch auf ir vielfältiges embsiges An- laufen, Flehen und Pitten, insonderheit auch, dieweilen jetzo der Winter und Kelte herzuegeet und inen aus dem Lande zu ziehen, ire Heuser und Wonungen zu verlassen beschwerlich sein würde, habe ich inen dise meine Intercession und Fürbitt auch nicht verwaigern können: und gelanget demnach an Ew. K. Maj. und Liebden mein gehorsamb- und brüderlich Pitt, Sie wollten gedachten Juden zu irem Hinwegziehen deroselbigen genedigsten Gefallen und Willen nach einen weiteren und geraumben Termin gnädigst bewilligen und sie diser meiner Intercession wirklich genissen lassen. Ich hette aber gehor- samblich für gut und das bequemste erachtet, woferne Ew. K. M. und Liebden bemelter Juden in derselbigen Cron Beheim lenger gedulden wollen, wie sie dann beschwerlich so balde gar daraus hinweg ge- bracht und ausgereutet werden khönen, dass Ew. K. M. und Liebden deroselbigen genedigsten Gefallen nach inen eine gewisse Zeit nicht allerwege von einem halben Jar zum andern, darunter sie alles ires Vermögens ausgemergelt werden, in Behem zu wohnen gnädigst be- willigen, auch inen Maass und Ordnung geben lassen, wie sie sich auch darinnen verhalten, wandeln und handeln, auch nichts destoweniger,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1001 wollte, woferne es nur wider Eur Kais. Mst. genedigisten Willen nicht 1561. wäre, dass bemelter Jude eine kurze Zeit alhier pleiben möchte. Und ist derowegen an Eur Kais. Mst. mein gehorsambe fleissige Pitte, Sie wollen aus vaterlichen Gnaden umb meinet willen genedigist bewilligen und zulassen, dass ermelter Jud derselbigen genedigisten Gefallen nach, es sei ein halbes oder virtl Ihar alhier sicher beleiben muge. Doch stelle ich eines und das ander in Eur Kais. genedigisten Willen und Gefallen, deme in albeg underthanige und gehorsambe Volge ge- laistet werden solle. Und thue Eur Rom. Kais. Mst., welche der Allmechtige in langwiriger fridlicher Regirung erhalten welle, mich zu vaterlichen Gnaden und Hulden gehorsamblich empfehlen. Geben Prag den achten Septembris anno im ain und sechzigisten. Eur Rom. Kai. Mst. gehorsamer Son Ferdinand. 1302. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři 1561. Ferdinandovi I., poněvadž Židé pro nastávající zimu vystěhovati se nemohou, aby jim další pobyt byl do- přán. V Praze, 13. října 1561. Allergenedigster oc. Ew. K. M. und Liebden schicke ich hierinnen verwaret der Pragerischen Jueden Supplication gehorsamblich zu. Daraus Ew. K. M. beruerter Juden demüttigst Bitten genediglich vernemben werden, und wiewol ich für sie bei Ew. K. M. und Liebden zu erbitten allerlei Bedenkhen getragen, jedoch auf ir vielfältiges embsiges An- laufen, Flehen und Pitten, insonderheit auch, dieweilen jetzo der Winter und Kelte herzuegeet und inen aus dem Lande zu ziehen, ire Heuser und Wonungen zu verlassen beschwerlich sein würde, habe ich inen dise meine Intercession und Fürbitt auch nicht verwaigern können: und gelanget demnach an Ew. K. Maj. und Liebden mein gehorsamb- und brüderlich Pitt, Sie wollten gedachten Juden zu irem Hinwegziehen deroselbigen genedigsten Gefallen und Willen nach einen weiteren und geraumben Termin gnädigst bewilligen und sie diser meiner Intercession wirklich genissen lassen. Ich hette aber gehor- samblich für gut und das bequemste erachtet, woferne Ew. K. M. und Liebden bemelter Juden in derselbigen Cron Beheim lenger gedulden wollen, wie sie dann beschwerlich so balde gar daraus hinweg ge- bracht und ausgereutet werden khönen, dass Ew. K. M. und Liebden deroselbigen genedigsten Gefallen nach inen eine gewisse Zeit nicht allerwege von einem halben Jar zum andern, darunter sie alles ires Vermögens ausgemergelt werden, in Behem zu wohnen gnädigst be- willigen, auch inen Maass und Ordnung geben lassen, wie sie sich auch darinnen verhalten, wandeln und handeln, auch nichts destoweniger,
Strana 1002
1002 K HISTORII ŽIDŮ 1561. dass sie Ew. K. M. und Liebden jährlich in derselben Cammer nach Ew. K. M. und Liebden gnädigstn Gefallen, wie sie das ferner im Rat befinden würden, eine Summa Geldes auf bestimbte Termine erlegen und bezahlen sollten.- Doch stelle ich oc. Geben Prag 13. October 61. Wolf, Jubelfeier der Wiener Univers. 1563. 1303. Purkmistr a rada města Slavkova ukládají purkmistru a radě města Bečova, aby Židům žádné ublížení se nestalo. V Slavkově, 5. června 1562. Orig. arch. m. Slavkova. 1304. Sekretář cís. Mik. Walter oznamuje Kašp. z Lindegu, tajemníku krále Maxmiliana, že císař Ferdinand nerad svolil k prodloužení lhůty Židům Pražským. V Insbruku, 8. dubna 1563. Edler, ernuester, sonder vertrauter lieber Herr Bruder Lindeg! Ich habe der Kunigl. Mst. Furschrift der Prägerischen Juden halber der Khais. Mst. furbracht und vertrewlich gegen dir zu melden, dass du dann auch der Khunigl. Mst. wol anzaigen magst: als ich Irer Mst. Schreiben von Wort zu Wort gelesen, hatt es die Kais. Mst., alsbalt sie vernomben, dass die Sach die Juden angeet, nit hören, noch etwas bewilligen wollen; aber ich hab nit underlassen Irer Mst. die Ursachen anzuzaigen, warumben und wellicher Gestalt die Khunigl. Mst. gegen Ire Kaiserl. Mst. verschreiben und allein umb ein Frist zur Ein- bringung irer Schulden (weilen sie dieselben von wegen des eingefallnen Sterbens unnd dass die Recht also etlichmal nach einander weil das Sterben geweert, verschoben unnd nit gehalten worden) begeren. Darauf hat sich Ihr Mait. etwas erwaichen lassen unnd inen noch auf 6 Wochen nach Georgi, das ist bis auf Trinitatis Frist gegeben. Wie dann solches Irer Mt. zuegeschrieben unnd du verner vernemben wierdest. Aber erstlich hat Ir Mst. nit ein Stundt wollen zulassen, und werden sich die Juden darnach zu richten haben. Ubersend dir hiemit sollich der Juden Duplicat und ein Schreiben an die fürstl. Dchht. Erzherzog Ferdinanden, inen zu iren Schulden zu verhelfen. Die Juden sind noch von den vorigen Recess meine Schuldner, was du sie vermainst zu taxiren, das stell ich dir heimb und wollen mit einander tailen, damit nit gemeint wolt werden, ich hett viel von inen. Es ist warlich gar genau zugangen, dass sie diese Frist erhalten. oc Datum Innsprug den 8. Aprilis anno im 63. Nicklas Walter mp. An... Caspar von Lindegg zu Lisana .. Rath unnd Secretario... Orig. státn. arch. Vídeň. Böhmen 1400—1570. 1562.
1002 K HISTORII ŽIDŮ 1561. dass sie Ew. K. M. und Liebden jährlich in derselben Cammer nach Ew. K. M. und Liebden gnädigstn Gefallen, wie sie das ferner im Rat befinden würden, eine Summa Geldes auf bestimbte Termine erlegen und bezahlen sollten.- Doch stelle ich oc. Geben Prag 13. October 61. Wolf, Jubelfeier der Wiener Univers. 1563. 1303. Purkmistr a rada města Slavkova ukládají purkmistru a radě města Bečova, aby Židům žádné ublížení se nestalo. V Slavkově, 5. června 1562. Orig. arch. m. Slavkova. 1304. Sekretář cís. Mik. Walter oznamuje Kašp. z Lindegu, tajemníku krále Maxmiliana, že císař Ferdinand nerad svolil k prodloužení lhůty Židům Pražským. V Insbruku, 8. dubna 1563. Edler, ernuester, sonder vertrauter lieber Herr Bruder Lindeg! Ich habe der Kunigl. Mst. Furschrift der Prägerischen Juden halber der Khais. Mst. furbracht und vertrewlich gegen dir zu melden, dass du dann auch der Khunigl. Mst. wol anzaigen magst: als ich Irer Mst. Schreiben von Wort zu Wort gelesen, hatt es die Kais. Mst., alsbalt sie vernomben, dass die Sach die Juden angeet, nit hören, noch etwas bewilligen wollen; aber ich hab nit underlassen Irer Mst. die Ursachen anzuzaigen, warumben und wellicher Gestalt die Khunigl. Mst. gegen Ire Kaiserl. Mst. verschreiben und allein umb ein Frist zur Ein- bringung irer Schulden (weilen sie dieselben von wegen des eingefallnen Sterbens unnd dass die Recht also etlichmal nach einander weil das Sterben geweert, verschoben unnd nit gehalten worden) begeren. Darauf hat sich Ihr Mait. etwas erwaichen lassen unnd inen noch auf 6 Wochen nach Georgi, das ist bis auf Trinitatis Frist gegeben. Wie dann solches Irer Mt. zuegeschrieben unnd du verner vernemben wierdest. Aber erstlich hat Ir Mst. nit ein Stundt wollen zulassen, und werden sich die Juden darnach zu richten haben. Ubersend dir hiemit sollich der Juden Duplicat und ein Schreiben an die fürstl. Dchht. Erzherzog Ferdinanden, inen zu iren Schulden zu verhelfen. Die Juden sind noch von den vorigen Recess meine Schuldner, was du sie vermainst zu taxiren, das stell ich dir heimb und wollen mit einander tailen, damit nit gemeint wolt werden, ich hett viel von inen. Es ist warlich gar genau zugangen, dass sie diese Frist erhalten. oc Datum Innsprug den 8. Aprilis anno im 63. Nicklas Walter mp. An... Caspar von Lindegg zu Lisana .. Rath unnd Secretario... Orig. státn. arch. Vídeň. Böhmen 1400—1570. 1562.
Strana 1003
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1003 1305. Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů prosí 1563. královnu Českou za přímluvu o prodloužení termínu k vystěhování. Před 20. dubnem 1563 (Něm.) (Jako č. 657.) 1306. Královna Marie přimlouvá se k císaři, aby 1563. Židům k vystěhování další ještě čas byl povolen. Ve Vídni, 25. dubna 1563. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unüberwindlichister Rö- mischer Khaiser, gnedigister liebster Herr unnd Vatter. Welchermassen die armen elenden Juden von Prag mich abermalen umb mein Inter- cession und Fürbeth an Euer Khais. Mst. dimüetigist angelangt, das geruehe E. Khais. Mst. hierinn verschlossen allergnedigst zuvernemben. Dieweil ich inen dann solches auf ir so manigfeltig Flehen und Bitt aus sonderm Mitleiden nicht waigern haben khünden, so ist an Eur Khais. Mst. mein diemüettig bitt: Die wölle sich von meinen wegen gegen dieselben armen Supplicanten allergnedigist und mildigelich erzaigen, und dieser meiner Intercession sovil müglich geniessen lassen. Euer Kai. Mst. mich zu Deroselben väterlichen Hulden befelhend. Geben zu Wien des fünfundzweinzigisten Tag Aprilis anno Lxiij. Eur Röm. Khais. Mjst. oc: gehorsame Tochter Maria. 1307. Naučení z Staréhoměsta Pražského do Jindři- 1564. chova Hradce, že samých Židův svědomí proti kře- sťanům nepostačují. V Praze, 11. února 1564. My purkmistr a rada Starého města Pražského oznamujem tímto listem naším otevřeným přede všemi vůbec a zvláště tu, kdež náleží, jakož jsme žádáni na místě Jana Dvočihera měštěnína Hradce Jindři- chova, abychom jemu zprávu toho sepsanou vydali, jaký by pořádek při právu našem z strany vydávání svědomí od Židův proti křesťanům se zachovával i posavad zachovává a ta kterak by přijímána býti i po- stačovati měla: kdež na takovou žádost jeho Jana Dvočihera vejš jme- novaného toto seznáváme a za zprávu dáváme, jakož i předešle vysoce urozenému a osvícenému knížeti pánu panu Joachymovi kurfirštu Bran- deburskému spolu s panem purkmistrem a radními pány Nového města Pražského listem pod pečetími obojích měst JMti jsme o tom zprávu učinili. Že když při právě našem Židé s křesťany jaké rozepře a soudy mívali a mají, že ta židovská svědomí ku právu přijímána od nás bývala pod přísahou tou, kterouž oni Židé obyčej činiti mají. A na takové jejich svědomí když také z křesťanův dva nebo jeden v takové při by svědčil, rozsudkové a soudové se činívali. Než když sami Židé
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1003 1305. Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů prosí 1563. královnu Českou za přímluvu o prodloužení termínu k vystěhování. Před 20. dubnem 1563 (Něm.) (Jako č. 657.) 1306. Královna Marie přimlouvá se k císaři, aby 1563. Židům k vystěhování další ještě čas byl povolen. Ve Vídni, 25. dubna 1563. Allerdurchleuchtigister, grossmächtigister, unüberwindlichister Rö- mischer Khaiser, gnedigister liebster Herr unnd Vatter. Welchermassen die armen elenden Juden von Prag mich abermalen umb mein Inter- cession und Fürbeth an Euer Khais. Mst. dimüetigist angelangt, das geruehe E. Khais. Mst. hierinn verschlossen allergnedigst zuvernemben. Dieweil ich inen dann solches auf ir so manigfeltig Flehen und Bitt aus sonderm Mitleiden nicht waigern haben khünden, so ist an Eur Khais. Mst. mein diemüettig bitt: Die wölle sich von meinen wegen gegen dieselben armen Supplicanten allergnedigist und mildigelich erzaigen, und dieser meiner Intercession sovil müglich geniessen lassen. Euer Kai. Mst. mich zu Deroselben väterlichen Hulden befelhend. Geben zu Wien des fünfundzweinzigisten Tag Aprilis anno Lxiij. Eur Röm. Khais. Mjst. oc: gehorsame Tochter Maria. 1307. Naučení z Staréhoměsta Pražského do Jindři- 1564. chova Hradce, že samých Židův svědomí proti kře- sťanům nepostačují. V Praze, 11. února 1564. My purkmistr a rada Starého města Pražského oznamujem tímto listem naším otevřeným přede všemi vůbec a zvláště tu, kdež náleží, jakož jsme žádáni na místě Jana Dvočihera měštěnína Hradce Jindři- chova, abychom jemu zprávu toho sepsanou vydali, jaký by pořádek při právu našem z strany vydávání svědomí od Židův proti křesťanům se zachovával i posavad zachovává a ta kterak by přijímána býti i po- stačovati měla: kdež na takovou žádost jeho Jana Dvočihera vejš jme- novaného toto seznáváme a za zprávu dáváme, jakož i předešle vysoce urozenému a osvícenému knížeti pánu panu Joachymovi kurfirštu Bran- deburskému spolu s panem purkmistrem a radními pány Nového města Pražského listem pod pečetími obojích měst JMti jsme o tom zprávu učinili. Že když při právě našem Židé s křesťany jaké rozepře a soudy mívali a mají, že ta židovská svědomí ku právu přijímána od nás bývala pod přísahou tou, kterouž oni Židé obyčej činiti mají. A na takové jejich svědomí když také z křesťanův dva nebo jeden v takové při by svědčil, rozsudkové a soudové se činívali. Než když sami Židé
Strana 1004
1004 K HISTORII ŽIDŮ 1565. 1564. proti křesťanům sou svědomí dávali, nikda taková svědomí samých jich Židův jsou nepostačovala. Jestliže pak sami Židé mezi sebou při právě našem jakou rozepři anebo soud kdy měli, tu také jejich svědomí, když jediné proces právní při takových svědomích vedený zachován byl, průchod svůj mívala. Křesťanův pak svědomí proti Židům u práva našeho vždycky postačují. A to za právo u nás z strany svě- domí židovských vždycky se drželo a zachovávalo a ještě zachovává. Pro lepší toho jistotu a ku právu důvěrnost i na svědomí tento list náš pečetí menší města našeho jsme upečetiti dali a rozkázali; jenž dán v Praze v pátek po svaté Školastice léta LXIV. Arch. m. Prahy rkp. 324. f. 500. 1308. Rada Čáslavská klade meze nedovolenému prodávání rozličného zboží od Židů po domech. 10. května 1565. MS. Archiv m. Čáslavi. 1565. 1309. Svědectví židovky Pesl Markové o vzatém zlatu. 21. května 1565. Pesl Marková židovka u práva pánu Bohu živému svědčila: Přišla Marková k nám, neb sem já jí řekla, poď ke mně Marková, mám s tebou nětco mluviti, a ona přišla i dím jí: tak Evo Marková, co ty máš u mýho syna zlato, nebo vzatý jest, to vyvoláno v naší škole, mu- síme o tom povědíti a musíme oznámiti podle našeho pořádku a jinač nemůžem učiniti. Tehdy ona prosí: pro pána Boha, nečiň toho, šanuj mých dítek a mýho muže. Já řekla: nepros, musím já to učiniti, darmoť jest, když kdo co vyvolá, my musíme oznámiti. I tak sem udělala oznámila sem, kdež náleželo. Actum f. 2. post Cantate et Sopbie ante Urbani 1565. Arch. m. Prahy, rkp. 1048, f. 94. 1567. 1310. Markus Meyzl koupil loubí sprůchodištěm od Jely, někdy Mojžíše impresora manželky, za 90 kop gr. č. 17. ledna 1567. Markus Meyzl Žid koupil sobě, Evě manželce své, loubí s prů- chodištěm svrchu klenutým mezi domy jeho Marka a Jele Mojžíše impressora někdy manželky obostranně ležící od dotčené Jele židovky za devadesáte kop grošuov českých zúplna a docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jest ona sama měla, držela a vládla, hotova jsúcí spraviti podle práva městského. A on
1004 K HISTORII ŽIDŮ 1565. 1564. proti křesťanům sou svědomí dávali, nikda taková svědomí samých jich Židův jsou nepostačovala. Jestliže pak sami Židé mezi sebou při právě našem jakou rozepři anebo soud kdy měli, tu také jejich svědomí, když jediné proces právní při takových svědomích vedený zachován byl, průchod svůj mívala. Křesťanův pak svědomí proti Židům u práva našeho vždycky postačují. A to za právo u nás z strany svě- domí židovských vždycky se drželo a zachovávalo a ještě zachovává. Pro lepší toho jistotu a ku právu důvěrnost i na svědomí tento list náš pečetí menší města našeho jsme upečetiti dali a rozkázali; jenž dán v Praze v pátek po svaté Školastice léta LXIV. Arch. m. Prahy rkp. 324. f. 500. 1308. Rada Čáslavská klade meze nedovolenému prodávání rozličného zboží od Židů po domech. 10. května 1565. MS. Archiv m. Čáslavi. 1565. 1309. Svědectví židovky Pesl Markové o vzatém zlatu. 21. května 1565. Pesl Marková židovka u práva pánu Bohu živému svědčila: Přišla Marková k nám, neb sem já jí řekla, poď ke mně Marková, mám s tebou nětco mluviti, a ona přišla i dím jí: tak Evo Marková, co ty máš u mýho syna zlato, nebo vzatý jest, to vyvoláno v naší škole, mu- síme o tom povědíti a musíme oznámiti podle našeho pořádku a jinač nemůžem učiniti. Tehdy ona prosí: pro pána Boha, nečiň toho, šanuj mých dítek a mýho muže. Já řekla: nepros, musím já to učiniti, darmoť jest, když kdo co vyvolá, my musíme oznámiti. I tak sem udělala oznámila sem, kdež náleželo. Actum f. 2. post Cantate et Sopbie ante Urbani 1565. Arch. m. Prahy, rkp. 1048, f. 94. 1567. 1310. Markus Meyzl koupil loubí sprůchodištěm od Jely, někdy Mojžíše impresora manželky, za 90 kop gr. č. 17. ledna 1567. Markus Meyzl Žid koupil sobě, Evě manželce své, loubí s prů- chodištěm svrchu klenutým mezi domy jeho Marka a Jele Mojžíše impressora někdy manželky obostranně ležící od dotčené Jele židovky za devadesáte kop grošuov českých zúplna a docela zaplacených k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jest ona sama měla, držela a vládla, hotova jsúcí spraviti podle práva městského. A on
Strana 1005
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1005 Markus Meyzl na tom loubí má a bude moci, což by se jemu líbilo 1567. a zdálo stavěti bez všelikých překážek každého člověka. Při tom oznámeno, přišlo-li by takové loubí s stavením k prodaji, že jmenovaný Markus Meyzl nemá ho žádnému jinému prodávati krom synuom a dědicuom i budúcím nadepsané Jely, a to jmenovitě v puol- druhým stu kopách gr. česk., dada jim o tom napřed čtyři neděle věděti znáti. Pakli by oni po dání čtyř nedělí napřed věděti toho neujali a summy nedali, tehdy Markus jinému, komuž by se líbilo, bude moci prodati. Také i to vymíněno, že záchodu společně Markus Meyzl a Jele i budúcí jich užívati, také společně na rovný groš naň nakládati mají na časy budúcí a věčné; a ona Jele do toho klenutí trámy však beze škody stavení Markusa Meyzle vložiti bude moci. Byl při tom Juda impresor starší židovský a Heřman školník. Actum in consilio f. 6. postridie Marcelli anno MDLXVII. Archiv m. Prahy, rkp. 2118, f. 159. 1311. Marek Meyzl koupil dům od Izáka lékaře 1567. za 380 kop a 15 gr. č. 1567 3. března. Markus Meyzl Žid koupil sobě, Evě manželce, dědicuom a budú- cím svým duom v Židech mezi domy Mojžíše knihaře a Mojžíše kan- tora Žida obostranně ležící od Izáka líkaře a Ruože manželky jeho za tři sta vosmdesáte kop a patnácte grošuov vše českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú oni sami měli, drželi a vládli, hotovi jsúce spraviti podle práva městského. Jimžto zavdal dvě stě kop grošuov českých, ostatek platiti a na právě skládati má počna na svatého Havla nejprv příštího dvadceti pět kop, čtyřidceti pět grošuov. A tak potom vždy na každého svatého Havla pořád zběh- lého po dvadcíti pěti kopách čtyřidcíti pěti gr. česk. dávati a na právě skládati povinen bude až do vyplnění vší summy, a peníze peněz ru- kojmě jsú. Přitom však toto oznámeno: jakož jest předešle Izák líkař o jistý dluh s Jiříkem Lankovským z Hamrštejna smlúvu učinil a takový dluh na domu tom Markovi Meyzlovi prodaném podle jiných domův svých ujistil, jakž táž smlouva Libro obligationum albo fo. 147 to v sobě šířeji obsahuje a zavírá; i jestliby té smlouvě zadosti Izák neučinil a nadepsaný Jiřík Lankovský podle pokut v smlúvě položených v duom se Marka Meyzle uvázal a on Marek skrze to k jakým škodám přišel, aby mohl toho zase na domích (jichž mu hned postúpiti povinen bude) i všem statku Izákovým dobývati a postihati, jakoby všecko právo na vrch i do slunce západu vydržováno bylo. Tolikéž Marek v to se jest
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1005 Markus Meyzl na tom loubí má a bude moci, což by se jemu líbilo 1567. a zdálo stavěti bez všelikých překážek každého člověka. Při tom oznámeno, přišlo-li by takové loubí s stavením k prodaji, že jmenovaný Markus Meyzl nemá ho žádnému jinému prodávati krom synuom a dědicuom i budúcím nadepsané Jely, a to jmenovitě v puol- druhým stu kopách gr. česk., dada jim o tom napřed čtyři neděle věděti znáti. Pakli by oni po dání čtyř nedělí napřed věděti toho neujali a summy nedali, tehdy Markus jinému, komuž by se líbilo, bude moci prodati. Také i to vymíněno, že záchodu společně Markus Meyzl a Jele i budúcí jich užívati, také společně na rovný groš naň nakládati mají na časy budúcí a věčné; a ona Jele do toho klenutí trámy však beze škody stavení Markusa Meyzle vložiti bude moci. Byl při tom Juda impresor starší židovský a Heřman školník. Actum in consilio f. 6. postridie Marcelli anno MDLXVII. Archiv m. Prahy, rkp. 2118, f. 159. 1311. Marek Meyzl koupil dům od Izáka lékaře 1567. za 380 kop a 15 gr. č. 1567 3. března. Markus Meyzl Žid koupil sobě, Evě manželce, dědicuom a budú- cím svým duom v Židech mezi domy Mojžíše knihaře a Mojžíše kan- tora Žida obostranně ležící od Izáka líkaře a Ruože manželky jeho za tři sta vosmdesáte kop a patnácte grošuov vše českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú oni sami měli, drželi a vládli, hotovi jsúce spraviti podle práva městského. Jimžto zavdal dvě stě kop grošuov českých, ostatek platiti a na právě skládati má počna na svatého Havla nejprv příštího dvadceti pět kop, čtyřidceti pět grošuov. A tak potom vždy na každého svatého Havla pořád zběh- lého po dvadcíti pěti kopách čtyřidcíti pěti gr. česk. dávati a na právě skládati povinen bude až do vyplnění vší summy, a peníze peněz ru- kojmě jsú. Přitom však toto oznámeno: jakož jest předešle Izák líkař o jistý dluh s Jiříkem Lankovským z Hamrštejna smlúvu učinil a takový dluh na domu tom Markovi Meyzlovi prodaném podle jiných domův svých ujistil, jakž táž smlouva Libro obligationum albo fo. 147 to v sobě šířeji obsahuje a zavírá; i jestliby té smlouvě zadosti Izák neučinil a nadepsaný Jiřík Lankovský podle pokut v smlúvě položených v duom se Marka Meyzle uvázal a on Marek skrze to k jakým škodám přišel, aby mohl toho zase na domích (jichž mu hned postúpiti povinen bude) i všem statku Izákovým dobývati a postihati, jakoby všecko právo na vrch i do slunce západu vydržováno bylo. Tolikéž Marek v to se jest
Strana 1006
1006 K HISTORII ŽIDŮ 1567. uvolil, neučinil-li by kterému roku zadosti a při kterém svatém Havle, jakž nahoře dotčeno, summy za duom nesložil, tehdy ten duom Izákovi propadnúti a jemu hned ho zase postúpiti má. Dále ve všem k sobě se podle listuov židovských zachovati mají. Naposledy i toto znamenitě vymíněno: že on Markus s Evou manželkou i dědici svými toho domu žádnému prodati ani zastaviti nemá a moci nebude, krom Izákovi a dědicuom neb budúcím jeho, jmenovitě za čtyři sta kop a LXXV kop gr. čes. hotových, leč Izák neb dědicové jeho podle vuole své jej prodati, směniti i zastaviti a s ním jako s svým vlastním činiti moci budou. Byl při tom Juda im- presor starší židovský. Actum in consilio f. 2. pridie transl. Venceslai anno MDLXVII. Archiv m. Prahy, rkp. 2118, f. 153. 1569. 1312. Komora česká Hynkovi Rosndorfovi, aby 100 kop gr. č., kteréž mu Markus Meyzl na list hlavní proti zřízení zemskému půjčil a tudíž dluh císaři propadl, služebníku při komoře české odvedl. 30. srpna 1569. Hynkovi Rosndorfovi, aby sto kop gr. českých, kderéž Markus Meyzl Žid na list hlavní vám půjčivše proti zřízení zemskému, JMCské propadl, Krystofovi Laubovi služebníku JMCské při kancelaři složil a jemu je vydal. Urozený pane, příteli náš milý. Jakož jest vám na list hlavní Markus Meyzl Žid sto kop grošuov českých proti zřízení zemskému byl puojčil a tak ta summa JMCské pánu našemu nejmilostivějšímu propadena jest: i víte jakž vám od nás, když jste před námi v komoře byli, ozná- meno jest, že JMCská takovú summu služebníku svému při kanceláři komory české Krystofovi Laubovi z milosti dáti jest ráčil; a ačkoli tehdáž hned ta summa od vás složena býti měla, však na žádost vaši příročí až do svatého Havla jsme vám dali. I poněvadž výš jmenovaný JMCské služebník k tomu času k důležitým a pilným potřebám svým tu summu míti musí, protož jménem a na místě JMCské napomínáme, abyste mu ji při času svatého Havla konečně proti kvitancí jeho složili a vyčtli. Na tom JMCské vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském v outerý den svatého Šťastného léta šedesátého devátého. Arch. míst. kr. Česk. kop. 84. fol. 56 p. v. 1569. 1313. Petr Vok z Rožmberka propustil Židům opět živnosti. 1569.
1006 K HISTORII ŽIDŮ 1567. uvolil, neučinil-li by kterému roku zadosti a při kterém svatém Havle, jakž nahoře dotčeno, summy za duom nesložil, tehdy ten duom Izákovi propadnúti a jemu hned ho zase postúpiti má. Dále ve všem k sobě se podle listuov židovských zachovati mají. Naposledy i toto znamenitě vymíněno: že on Markus s Evou manželkou i dědici svými toho domu žádnému prodati ani zastaviti nemá a moci nebude, krom Izákovi a dědicuom neb budúcím jeho, jmenovitě za čtyři sta kop a LXXV kop gr. čes. hotových, leč Izák neb dědicové jeho podle vuole své jej prodati, směniti i zastaviti a s ním jako s svým vlastním činiti moci budou. Byl při tom Juda im- presor starší židovský. Actum in consilio f. 2. pridie transl. Venceslai anno MDLXVII. Archiv m. Prahy, rkp. 2118, f. 153. 1569. 1312. Komora česká Hynkovi Rosndorfovi, aby 100 kop gr. č., kteréž mu Markus Meyzl na list hlavní proti zřízení zemskému půjčil a tudíž dluh císaři propadl, služebníku při komoře české odvedl. 30. srpna 1569. Hynkovi Rosndorfovi, aby sto kop gr. českých, kderéž Markus Meyzl Žid na list hlavní vám půjčivše proti zřízení zemskému, JMCské propadl, Krystofovi Laubovi služebníku JMCské při kancelaři složil a jemu je vydal. Urozený pane, příteli náš milý. Jakož jest vám na list hlavní Markus Meyzl Žid sto kop grošuov českých proti zřízení zemskému byl puojčil a tak ta summa JMCské pánu našemu nejmilostivějšímu propadena jest: i víte jakž vám od nás, když jste před námi v komoře byli, ozná- meno jest, že JMCská takovú summu služebníku svému při kanceláři komory české Krystofovi Laubovi z milosti dáti jest ráčil; a ačkoli tehdáž hned ta summa od vás složena býti měla, však na žádost vaši příročí až do svatého Havla jsme vám dali. I poněvadž výš jmenovaný JMCské služebník k tomu času k důležitým a pilným potřebám svým tu summu míti musí, protož jménem a na místě JMCské napomínáme, abyste mu ji při času svatého Havla konečně proti kvitancí jeho složili a vyčtli. Na tom JMCské vuoli naplníte. Dán na hradě Pražském v outerý den svatého Šťastného léta šedesátého devátého. Arch. míst. kr. Česk. kop. 84. fol. 56 p. v. 1569. 1313. Petr Vok z Rožmberka propustil Židům opět živnosti. 1569.
Strana 1007
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1007 Toho času něco překořenili někteří zvláště Tejnští Židé panu 1569. Petrovi Vokovi, že pán proto na všecky Židy velice popudil se a roz- hněval, takže jim všecky své grunty zapověděl i pana bratra svého. Kteroužto zápověď na mnohé snažné za ně činěné od pánů a dobrých lidí přímluvy zase listy veřejnými v outerý po sv. Jiljí zrušiti a je na milost přijíti ráčil, jim zase živnosti jejich po jarmarcích i jinak pro- pustiv. Vácslava Březana: Život Petra V. z Rožmberka, vyd. od Fr. Mareše. 1314. Vidimus purkmistra a rady Nového Kolína 1570. nad Labem o listu císaře Maxmiliana II., kterým řezníkům téhož města výsady od Ferdinanda I. da- rované a stvrzené na novo potvrzuje a Židům ta- mnějším zapovídá dobytek v okolí města překupovati a tím zdražovati. 30. března 1570. .. Kdež pak podepsaní cechmistři a mistři řemesla řeznického prosili jsou nás ve vší poníženosti, abychom jim jmenovaného listu a majestátu z milosti naší císařské pro pevnější stálost potvrditi a nad to i další milosti z strany Židův, kteříž by vokolo téhož města všelijaké dobytky po městečkách a vesnicích překupovati a dražiti jměli, učiniti ráčili. My k takové jejich snažné a ponížené prosbě milostivě nakloněni jsouce, již dotčenej list a majestát celej a neporušenej pilně ohledati poručivše a pro dobré téhož řemesla i také zlepšení živnosti jejich s dobrým rozmyslem naším, jistým vědomím, s raddou věrných našich milých a mocí královskú v Čechách dotčeným řezníkům téhož listu a majestátu vejš dotčeného jsme jim milostivě potvrditi ráčili a tímto listem naším ve všem jeho znění, položení, punktích, klauzulích a arty“ kulích, tak jakoby v tento list a majestát náš slovo od slova vepsán byl, mocně schvalujem, obnovujem a potvrzujem. A k tomu je i touto milostí z štědroty naší císařské a jakožto král Českej z strany týchž Židův, aby takového překupování a dražení dobytkův všelijakých tu vokolo jmenovaného města Kolína v městečkách ani v vesnicích od nich se více hned po vydání jim řezníkům tohoto listu našeho císař- ského žádným vymyšleným způsobem pod skutečným trestáním nedálo a nepůsobilo, nýbrž dotčení Židé budou se povinni v tom tak jako při městech našich Pražských ve všem chovati a dobytky všelijaké na trzích svobodných aneb od nich mistrův řeznických kupovati, obda- rujem a jim tu milost činíme ...
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1007 Toho času něco překořenili někteří zvláště Tejnští Židé panu 1569. Petrovi Vokovi, že pán proto na všecky Židy velice popudil se a roz- hněval, takže jim všecky své grunty zapověděl i pana bratra svého. Kteroužto zápověď na mnohé snažné za ně činěné od pánů a dobrých lidí přímluvy zase listy veřejnými v outerý po sv. Jiljí zrušiti a je na milost přijíti ráčil, jim zase živnosti jejich po jarmarcích i jinak pro- pustiv. Vácslava Březana: Život Petra V. z Rožmberka, vyd. od Fr. Mareše. 1314. Vidimus purkmistra a rady Nového Kolína 1570. nad Labem o listu císaře Maxmiliana II., kterým řezníkům téhož města výsady od Ferdinanda I. da- rované a stvrzené na novo potvrzuje a Židům ta- mnějším zapovídá dobytek v okolí města překupovati a tím zdražovati. 30. března 1570. .. Kdež pak podepsaní cechmistři a mistři řemesla řeznického prosili jsou nás ve vší poníženosti, abychom jim jmenovaného listu a majestátu z milosti naší císařské pro pevnější stálost potvrditi a nad to i další milosti z strany Židův, kteříž by vokolo téhož města všelijaké dobytky po městečkách a vesnicích překupovati a dražiti jměli, učiniti ráčili. My k takové jejich snažné a ponížené prosbě milostivě nakloněni jsouce, již dotčenej list a majestát celej a neporušenej pilně ohledati poručivše a pro dobré téhož řemesla i také zlepšení živnosti jejich s dobrým rozmyslem naším, jistým vědomím, s raddou věrných našich milých a mocí královskú v Čechách dotčeným řezníkům téhož listu a majestátu vejš dotčeného jsme jim milostivě potvrditi ráčili a tímto listem naším ve všem jeho znění, položení, punktích, klauzulích a arty“ kulích, tak jakoby v tento list a majestát náš slovo od slova vepsán byl, mocně schvalujem, obnovujem a potvrzujem. A k tomu je i touto milostí z štědroty naší císařské a jakožto král Českej z strany týchž Židův, aby takového překupování a dražení dobytkův všelijakých tu vokolo jmenovaného města Kolína v městečkách ani v vesnicích od nich se více hned po vydání jim řezníkům tohoto listu našeho císař- ského žádným vymyšleným způsobem pod skutečným trestáním nedálo a nepůsobilo, nýbrž dotčení Židé budou se povinni v tom tak jako při městech našich Pražských ve všem chovati a dobytky všelijaké na trzích svobodných aneb od nich mistrův řeznických kupovati, obda- rujem a jim tu milost činíme ...
Strana 1008
1008 K HISTORII ŽIDŮ 1570. 1315. Vratislav z Pernsteina zasílá arciknížeti Ferdinandovi list císařský o Židech Goldscheide- rovi a Kochovi, kteříž žádají, aby mohli na hradě Pražském víno čepovati. Ve Špýru, 23. října 1570. (Něm.) Míst. arch. v Inspruku. Orig. 1571. 1316. Svědectví, mnoho-li Markus Meyzl na dluh zabitého bratra svého zaplatil. 2. dubna 1571. Svědomí mezi Markem Meyzlem Židem s jedné a urozeným panem Janem Vrchlabským z Vrchlabí z strany druhé. Actum f. 2. post Judica 1571. Juda impresor Žid u pana purgmistra, pánů svědčil pánu Bohu živému: »To jest mi vědomo, šel sem na rynk, přišel ke mně pan Jan Vrchlabský a ptal se mne, semli já starším předním mezi Židy, řekl sem: a já sem; pověděl: musímť žalovati na Markusa Meyzle, že jest na sebe přejal bratrův dluh okolo 60 kop i pravil: že na to mu po- zuostává 22 kop nebo 32 kop; nemohu se v tom dobře pamatovati, já sem řekl: budu s ním o tom mluviti, bude-li chtíti dáti z dobrý vůle, pakli nic, budeteli ho viniti, bude vám dopomoženo vedle spra- vedlnosti, a jest tomu okolo dvou let, nic jinýho. Izák líkař Žid pánu Bohu živému svědčil: Před morem byl sem u Marka Meyzle v světnici, byl tam pan Jan Vrchlabský, chtěl od Meyzle míti peníze, kteréž nebožtík bratr jeho byl mu dlužen. Meyzl dal mu na ten dluh 10 tolarův; který bratr mu dlužen byl, nic více nevím. Daniel Žid z špitálu židovského pánu Bohu živému svědčil: Šel sem s Šimonem Meyzlem na rynk; pak pan Jan Vrchlabský mluvil k Šimonovi, proč šuldpryfu neudělá, co mu nebožtík Eliáš zuostal kterýho jsú zabili, ještě mu zuostal 22 kop, nechť mu prej Markus Meyzl udělá na těch 22 kop šuldpryf, co mu zuostal Eliáš. Více nic. Šimon Meyzl Žid pánu Bohu živému svědčil: »To já vím, že Markus Meyzl měl počet s panem Janem Vrchlabským okolo dvou let o dluh nebožtíka bratra Eliáše Meyzle, i nezuostal mu Marek panu Janovi Vrchlabskýmu po počtu nic víc než 22 tolarů, měl mu dáti na to jiný list na těch 22 tolarů, nic víc nebyl dlužen. Nevím nic. Tobiáš Štitovský u pana purgmistra, pánů svědčil: »Já jinýho nevím, než to mi v paměti jest, jest tomu k třem letuom, stáli sme na rynku, pan Vrchlabský, ač sem jeho neznal, jmenovali ho, že jest Vrchlabský, domlouval se o nějaký šuldpryf, aby jemu udělali a ob- novili na 22 kop, dobře-li se pamatuji, pravíc, že by bratr jeho, kterého
1008 K HISTORII ŽIDŮ 1570. 1315. Vratislav z Pernsteina zasílá arciknížeti Ferdinandovi list císařský o Židech Goldscheide- rovi a Kochovi, kteříž žádají, aby mohli na hradě Pražském víno čepovati. Ve Špýru, 23. října 1570. (Něm.) Míst. arch. v Inspruku. Orig. 1571. 1316. Svědectví, mnoho-li Markus Meyzl na dluh zabitého bratra svého zaplatil. 2. dubna 1571. Svědomí mezi Markem Meyzlem Židem s jedné a urozeným panem Janem Vrchlabským z Vrchlabí z strany druhé. Actum f. 2. post Judica 1571. Juda impresor Žid u pana purgmistra, pánů svědčil pánu Bohu živému: »To jest mi vědomo, šel sem na rynk, přišel ke mně pan Jan Vrchlabský a ptal se mne, semli já starším předním mezi Židy, řekl sem: a já sem; pověděl: musímť žalovati na Markusa Meyzle, že jest na sebe přejal bratrův dluh okolo 60 kop i pravil: že na to mu po- zuostává 22 kop nebo 32 kop; nemohu se v tom dobře pamatovati, já sem řekl: budu s ním o tom mluviti, bude-li chtíti dáti z dobrý vůle, pakli nic, budeteli ho viniti, bude vám dopomoženo vedle spra- vedlnosti, a jest tomu okolo dvou let, nic jinýho. Izák líkař Žid pánu Bohu živému svědčil: Před morem byl sem u Marka Meyzle v světnici, byl tam pan Jan Vrchlabský, chtěl od Meyzle míti peníze, kteréž nebožtík bratr jeho byl mu dlužen. Meyzl dal mu na ten dluh 10 tolarův; který bratr mu dlužen byl, nic více nevím. Daniel Žid z špitálu židovského pánu Bohu živému svědčil: Šel sem s Šimonem Meyzlem na rynk; pak pan Jan Vrchlabský mluvil k Šimonovi, proč šuldpryfu neudělá, co mu nebožtík Eliáš zuostal kterýho jsú zabili, ještě mu zuostal 22 kop, nechť mu prej Markus Meyzl udělá na těch 22 kop šuldpryf, co mu zuostal Eliáš. Více nic. Šimon Meyzl Žid pánu Bohu živému svědčil: »To já vím, že Markus Meyzl měl počet s panem Janem Vrchlabským okolo dvou let o dluh nebožtíka bratra Eliáše Meyzle, i nezuostal mu Marek panu Janovi Vrchlabskýmu po počtu nic víc než 22 tolarů, měl mu dáti na to jiný list na těch 22 tolarů, nic víc nebyl dlužen. Nevím nic. Tobiáš Štitovský u pana purgmistra, pánů svědčil: »Já jinýho nevím, než to mi v paměti jest, jest tomu k třem letuom, stáli sme na rynku, pan Vrchlabský, ač sem jeho neznal, jmenovali ho, že jest Vrchlabský, domlouval se o nějaký šuldpryf, aby jemu udělali a ob- novili na 22 kop, dobře-li se pamatuji, pravíc, že by bratr jeho, kterého
Strana 1009
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1009 zabili měl pozuostati na nějaký dluh, já nevím víc, co mezi nimi bylo, 1571. ani sem se na to neptal. Eliáš zedník Vlach u pana purgmistra, pánů svědčil: »Jednokrát sem se přitřefil k Meyzlovi a on dával tomu jistému peníze, zdá mi se deset tolarů, a Meyzl pravil mi, když sem se ptal, komu to platí, pravil že za bratra svého; jest tomu dávno, nemohu toho v hlavě nositi. Adam Munka u pana purgmistra, pánů svědčil: »Jest tomu na čtyři léta, když byli zabili Eliáše bratra Marka Meyzle, stál sem s Meyzlem na rynku proti Jednorožcovům, přišel pan Jan Vrchlabský a řekl Meyzlovi: Můj milý Meyzl, kterak sem já věrně půjčil bratru tvému nebožtíkovi, zůstal mi dlužen, kde já k svýmu přijdu? Tehdy Markus Meyzl řekl: Můj milý pane nestarejte se, já chci platiti; ne- nechám já nic na duši bratra mýho. Pan Jan Vrchlabský pověděl, ač sem na tu summu nětco přejal zboží a řekl: »Kdyby mi můj milý Meyzl mohl dáti některý peníz pospíchám hned pryč. Meyzl dal na to odpověď, poďte se mnou domů, ať se sečteme. Potkal mne potom pan Jan Vrchlabský před Štejnochovým domem, ptal sem se ho, pane již ste brali peníze od Meyzle, pověděl, dal mi tu ale ne mnoho. Dále já nic nevím. Arch. m. Prahy, rkp. 1050, f. 120. 1317. Zpráva o návštěvě židovského města v Praze 1571. císařem Maxmiliánem. 1571. (5331.) Um den Juden seine wahrhafte Zuneigung zu bezeugen, besuchte der fromme Kaiser Maximilian in eigener hoher Person in Begleitung seiner Ehegattin, der hohen Frau Maria, Tochter Kaiser Karl's und im Gefolge seiner vornehmen Hofdiener und Staatsräthe die Judenstadt in Prag; dies Ereigniss hat anno 5331—1571 stattgefunden. Zemach David. 1318. Svědomí mezi Marianou židovkou a Bu- 1572. rianem vězněm. (Zmínka o zabití M. Meyzlova bratra.) 17. dubna 1572. Mojžíš Fux Žid z Libně pánu Bohu živému svědčil: Jeden čas dělal Burjan u našeho pána, tehdy my museli sme taky po robotě dělati, chtěl nám nětco překážeti, házel na nás snopem, my se zmocnili ho a chtěli sme jej uprati toho jistýho Burjana. Pověděl: zrádci židovští, nechte mne s pokojem, nenecháte-li mne s pokojem, tehdy kterýho z vás dvou dopadnu, utopím vás, jako sem onoho Žida utopil. Já sem mu řekl: zrádce utopíšli nás, rovněť se stane jako těm, kteříž Mey- 64
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1009 zabili měl pozuostati na nějaký dluh, já nevím víc, co mezi nimi bylo, 1571. ani sem se na to neptal. Eliáš zedník Vlach u pana purgmistra, pánů svědčil: »Jednokrát sem se přitřefil k Meyzlovi a on dával tomu jistému peníze, zdá mi se deset tolarů, a Meyzl pravil mi, když sem se ptal, komu to platí, pravil že za bratra svého; jest tomu dávno, nemohu toho v hlavě nositi. Adam Munka u pana purgmistra, pánů svědčil: »Jest tomu na čtyři léta, když byli zabili Eliáše bratra Marka Meyzle, stál sem s Meyzlem na rynku proti Jednorožcovům, přišel pan Jan Vrchlabský a řekl Meyzlovi: Můj milý Meyzl, kterak sem já věrně půjčil bratru tvému nebožtíkovi, zůstal mi dlužen, kde já k svýmu přijdu? Tehdy Markus Meyzl řekl: Můj milý pane nestarejte se, já chci platiti; ne- nechám já nic na duši bratra mýho. Pan Jan Vrchlabský pověděl, ač sem na tu summu nětco přejal zboží a řekl: »Kdyby mi můj milý Meyzl mohl dáti některý peníz pospíchám hned pryč. Meyzl dal na to odpověď, poďte se mnou domů, ať se sečteme. Potkal mne potom pan Jan Vrchlabský před Štejnochovým domem, ptal sem se ho, pane již ste brali peníze od Meyzle, pověděl, dal mi tu ale ne mnoho. Dále já nic nevím. Arch. m. Prahy, rkp. 1050, f. 120. 1317. Zpráva o návštěvě židovského města v Praze 1571. císařem Maxmiliánem. 1571. (5331.) Um den Juden seine wahrhafte Zuneigung zu bezeugen, besuchte der fromme Kaiser Maximilian in eigener hoher Person in Begleitung seiner Ehegattin, der hohen Frau Maria, Tochter Kaiser Karl's und im Gefolge seiner vornehmen Hofdiener und Staatsräthe die Judenstadt in Prag; dies Ereigniss hat anno 5331—1571 stattgefunden. Zemach David. 1318. Svědomí mezi Marianou židovkou a Bu- 1572. rianem vězněm. (Zmínka o zabití M. Meyzlova bratra.) 17. dubna 1572. Mojžíš Fux Žid z Libně pánu Bohu živému svědčil: Jeden čas dělal Burjan u našeho pána, tehdy my museli sme taky po robotě dělati, chtěl nám nětco překážeti, házel na nás snopem, my se zmocnili ho a chtěli sme jej uprati toho jistýho Burjana. Pověděl: zrádci židovští, nechte mne s pokojem, nenecháte-li mne s pokojem, tehdy kterýho z vás dvou dopadnu, utopím vás, jako sem onoho Žida utopil. Já sem mu řekl: zrádce utopíšli nás, rovněť se stane jako těm, kteříž Mey- 64
Strana 1010
1010 K HISTORII ŽIDŮ 1572. zlova bratra zabili. Dal mi odpověď: já toho koštuji stane-li se, jednou jest mi smrtí umříti. Potom sme odešli, museli sme dělati. Více nevím. oc Actum f. V. pridie Reliquiarum 1572. Archiv m. Prahy, rkp. 1050, fol. 261. 1572. 1319. Svědectví Heřmana školníka Žida o pro- dávání nepovoleného masa oc. 20. srpna 1572. Svědomí mezi Izákem sklenářem Židem s jedné a Viktorinem Runklem též Židem z strany druhé. Actum f. 4. post Agapiti 1572. Heřman školník Žid u pana purkmistra pánu Bohu živému svědčil: »To sem já slyšel od našich Židův některých osob, že Šťastný řezník Žid měl prodávati maso nám Židuom, který maso jest proti našemu zákonu, že my ho jísti nesmíme, skrze to jest tomu Šťastnýmu řezníku zapovědíno, aby masa neprodával a naši rabí tak trestali až do času, potom mu zase dopustili prodávati. Co se dotýče, že mezi námi jest za právo: krevní přítel nesmí svědomí vydati, to jest v našem zákonu, to jest tak, že proti našemu zákonu přítel krevní nesmí pověděti; co se dotýče pardusu jest tomu na 40 let, já toho nepomním a nebyl sem při tom. Arch. m. Prahy, rkp. 1057, fol. 11. 1572. 1320. Svědectví Heřmana školníka, že zlatník Sixt Ceygl žádal, aby provoláno bylo ve škole ži- dovské, že zastavena byla někomu konvička stří- brná pozlacená. 18. listopadu 1572. Svědomí mezi Judou Fletl z jedné a Sixtem Cejgklem z strany druhé. Actum f. 3. pridie Elisabethae 1572. Heřman Žid školník u pana purkmistra pánu Bohu živému svědčil: Jest okolo puol léta, že Sixt zlatník Ceygl žádal na mým tovaryši Šimonovi, já doma nebyl a dal mu právo, žádal, aby provolal v naší škole podle pořádku, že jest zastavena konvička stříbrná pozlacená s fikurami, váží okolo tří hřiven, aby to oznámil všudy, kdo na ni koliv půjčil, aby dal znáti nám školníkuom, že chce rád vyplatiti, chce dáti, v čem stojí tu summu a také lichvu, a my to všecko píšem do kněh našich; nic víc, než to co svědčím tak stojí v našich kniehách. Arch. m. Prahy, rkp. 1057, f. 53. 1572. 1321. Svědectví, v němž zmínka se činí, že Markus Meyzl měl míti za ženu dceru Lipmana, kterýž v Ber- líně byl čtvrcen a upálen. 26. listopadu 1572.
1010 K HISTORII ŽIDŮ 1572. zlova bratra zabili. Dal mi odpověď: já toho koštuji stane-li se, jednou jest mi smrtí umříti. Potom sme odešli, museli sme dělati. Více nevím. oc Actum f. V. pridie Reliquiarum 1572. Archiv m. Prahy, rkp. 1050, fol. 261. 1572. 1319. Svědectví Heřmana školníka Žida o pro- dávání nepovoleného masa oc. 20. srpna 1572. Svědomí mezi Izákem sklenářem Židem s jedné a Viktorinem Runklem též Židem z strany druhé. Actum f. 4. post Agapiti 1572. Heřman školník Žid u pana purkmistra pánu Bohu živému svědčil: »To sem já slyšel od našich Židův některých osob, že Šťastný řezník Žid měl prodávati maso nám Židuom, který maso jest proti našemu zákonu, že my ho jísti nesmíme, skrze to jest tomu Šťastnýmu řezníku zapovědíno, aby masa neprodával a naši rabí tak trestali až do času, potom mu zase dopustili prodávati. Co se dotýče, že mezi námi jest za právo: krevní přítel nesmí svědomí vydati, to jest v našem zákonu, to jest tak, že proti našemu zákonu přítel krevní nesmí pověděti; co se dotýče pardusu jest tomu na 40 let, já toho nepomním a nebyl sem při tom. Arch. m. Prahy, rkp. 1057, fol. 11. 1572. 1320. Svědectví Heřmana školníka, že zlatník Sixt Ceygl žádal, aby provoláno bylo ve škole ži- dovské, že zastavena byla někomu konvička stří- brná pozlacená. 18. listopadu 1572. Svědomí mezi Judou Fletl z jedné a Sixtem Cejgklem z strany druhé. Actum f. 3. pridie Elisabethae 1572. Heřman Žid školník u pana purkmistra pánu Bohu živému svědčil: Jest okolo puol léta, že Sixt zlatník Ceygl žádal na mým tovaryši Šimonovi, já doma nebyl a dal mu právo, žádal, aby provolal v naší škole podle pořádku, že jest zastavena konvička stříbrná pozlacená s fikurami, váží okolo tří hřiven, aby to oznámil všudy, kdo na ni koliv půjčil, aby dal znáti nám školníkuom, že chce rád vyplatiti, chce dáti, v čem stojí tu summu a také lichvu, a my to všecko píšem do kněh našich; nic víc, než to co svědčím tak stojí v našich kniehách. Arch. m. Prahy, rkp. 1057, f. 53. 1572. 1321. Svědectví, v němž zmínka se činí, že Markus Meyzl měl míti za ženu dceru Lipmana, kterýž v Ber- líně byl čtvrcen a upálen. 26. listopadu 1572.
Strana 1011
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1011 Průvod přípovědi Samuhele Šmohele Žida na statek Lipmana 1572. Žida Judle hluchého syna. Actum f. 4. postridie Katharinae 1572. Michal Žid Samuhele Šmohele syn u pana purgmistra pánu Bohu živému svědčil: »Mám o tom vědomost, že Lipman Žid z Berlína seděl u vězení a poslal sem švagra svýho rabí Šimona k Samuhelovi Šmo- helovi, aby s ním jel do Vídně k JMCské, aby mu zjednal přímluvu k knížeti z Berlína; Samuhel Šmohel s ním jel a tu zjednal přímluvu k knížeti Berlínskému, a jestli by se peněz nedostalo, aby Samuel Šmohel zjednal, a on to učinil a zjednal 54 kop, a když do Prahy přišel ne- dostalo se opět peněz, Samuhel Šmohel zjednal od Meyzle 38 kop a nětco svého Samuhel základu dal a za ostatek rukojmě se postavil. Druhý, nějaká smlouva se stala, že Meyzl měl míti Lipmana dceru Dvurli, Lipman měl dáti 2000 šedesátníkuov za šaty i za všecko, a Pinkas bratr její měl míti Izáka líkaře dceru, kterúž Meyzl má, ten měl míti 1700 šedesátníků a Izák měl dáti 800 zlatých, tak se ta smlouva stala. Mne poslal tam Samuel Žid pro ty peníze, který vyjednal, ležel sem tam ponejprv vosm neděl, poslal mne zase sem pro jeho potřebu, přiřekl mi peníze dáti, jakž jednou tam zase přijedu; učinil sem tak, jel sem tam, byl sem tam 18 nedělí, nemohl sem peněz míti až do- savad ani malýho peníze. Když se takový smlouvy stanou, jest mezi námi obyčej, kdo smlouvu dělá, dává se mu od kopy gr. alb. a na ně- kterým místě od sta 5 kop, nic více. Ryfka židovka Izáka rabí Žida žena u pana purgmistra Bohu ži- vému svědčila: »Já sem byla v Berlíně, to sem slyšela od lidí, že Lipman což zasloužil za to trpěl, čtvrcen a upálen jest, to sem od lidí slyšela, když sem v domu matky mý byla, než hlavu sem jeho vystrčenou na dřevě viděla. Víc nevím.« Arch. m. Prahy, rkp. 1057. f. 57. 1322. Arcikníže Ferdinand pánu z Walštejna, nej- 1573. vyššímu komorníku království Českého, aby Židu Izákovi při vyupomínání dluhův byl nápomocen. V Inšpruku, 28. ledna 1573. Ferdinand oc... Urozený, věrný náš milý. Věděti tobě dáváme, že jest nás Izák Žid Goldšejder z Prahy za naše k tobě přímluvčí psaní pokorně prosil. I poněvadž týž Izák Žid poníženými a vždycky po- volnými službami svými k milostivému zalíbení našemu se zachovává; protož se k tobě přimlouvati ráčíme, milostivě žádajíc, v čem by se koli dotčený Izák Žid z strany dluhův a jiných potřeb svých k tobě utekl, že ty se k němu pomocí tvou a slušným fedrováním pro nás
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1011 Průvod přípovědi Samuhele Šmohele Žida na statek Lipmana 1572. Žida Judle hluchého syna. Actum f. 4. postridie Katharinae 1572. Michal Žid Samuhele Šmohele syn u pana purgmistra pánu Bohu živému svědčil: »Mám o tom vědomost, že Lipman Žid z Berlína seděl u vězení a poslal sem švagra svýho rabí Šimona k Samuhelovi Šmo- helovi, aby s ním jel do Vídně k JMCské, aby mu zjednal přímluvu k knížeti z Berlína; Samuhel Šmohel s ním jel a tu zjednal přímluvu k knížeti Berlínskému, a jestli by se peněz nedostalo, aby Samuel Šmohel zjednal, a on to učinil a zjednal 54 kop, a když do Prahy přišel ne- dostalo se opět peněz, Samuhel Šmohel zjednal od Meyzle 38 kop a nětco svého Samuhel základu dal a za ostatek rukojmě se postavil. Druhý, nějaká smlouva se stala, že Meyzl měl míti Lipmana dceru Dvurli, Lipman měl dáti 2000 šedesátníkuov za šaty i za všecko, a Pinkas bratr její měl míti Izáka líkaře dceru, kterúž Meyzl má, ten měl míti 1700 šedesátníků a Izák měl dáti 800 zlatých, tak se ta smlouva stala. Mne poslal tam Samuel Žid pro ty peníze, který vyjednal, ležel sem tam ponejprv vosm neděl, poslal mne zase sem pro jeho potřebu, přiřekl mi peníze dáti, jakž jednou tam zase přijedu; učinil sem tak, jel sem tam, byl sem tam 18 nedělí, nemohl sem peněz míti až do- savad ani malýho peníze. Když se takový smlouvy stanou, jest mezi námi obyčej, kdo smlouvu dělá, dává se mu od kopy gr. alb. a na ně- kterým místě od sta 5 kop, nic více. Ryfka židovka Izáka rabí Žida žena u pana purgmistra Bohu ži- vému svědčila: »Já sem byla v Berlíně, to sem slyšela od lidí, že Lipman což zasloužil za to trpěl, čtvrcen a upálen jest, to sem od lidí slyšela, když sem v domu matky mý byla, než hlavu sem jeho vystrčenou na dřevě viděla. Víc nevím.« Arch. m. Prahy, rkp. 1057. f. 57. 1322. Arcikníže Ferdinand pánu z Walštejna, nej- 1573. vyššímu komorníku království Českého, aby Židu Izákovi při vyupomínání dluhův byl nápomocen. V Inšpruku, 28. ledna 1573. Ferdinand oc... Urozený, věrný náš milý. Věděti tobě dáváme, že jest nás Izák Žid Goldšejder z Prahy za naše k tobě přímluvčí psaní pokorně prosil. I poněvadž týž Izák Žid poníženými a vždycky po- volnými službami svými k milostivému zalíbení našemu se zachovává; protož se k tobě přimlouvati ráčíme, milostivě žádajíc, v čem by se koli dotčený Izák Žid z strany dluhův a jiných potřeb svých k tobě utekl, že ty se k němu pomocí tvou a slušným fedrováním pro nás
Strana 1012
1012 K HISTORII ŽIDŮ 1573. laskavě ukážeš a jemu této milostivé přímluvy naší v skutku užiti dáš. A my to tobě milostí naší spomínati a nahražovati ráčíme. Dán v městě našem Inšpruku v středu po na víru obrácení svatého Pavla léta oc 73. (In simili: Mikulášovi Miřkovskému, hejtmanu na hradě Pražském.) Kopie arch. míst. kr. Česk. 1573. 1323. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského ve při Lva Vokatého s Markusem Meyz- lem o stavení. 6. března 1573 Jakož jest Lev Vokatý obeslav Markusa Meyzle, za příčinou tou: jakž JJMti raddy císařské nad appellacími zřízené předešlou ro- zepři vo stavení, kteráž jest zde v úřadě i před panem purgmistrem a pány v radě vzešla, nahoru před sebe podanou zdvihnouti ráčili s tou výminkou, měla-li by která strana s čím jistším ku právu přistoupiti, že se jim právo nezavírá: protož teď nyníčko znova viní jej z toho, že jest sobě jeho grunt vlastní mimo řád a právo osobil, na zdech jeho a na dvoře jeho stavěl, studnici zasypal, záchod odňal, tři trouby zá- chodní na ten dvůr, kudy průchod svobodný byl, o své ujmě vložil a postavil; týž ten průchod svobodný a dvéře zazditi dal, vrata velká jeho předělal a na nich stavení sobě postaviti dal, voken nemalý počet do dvoru jeho nadělal, kuchyň na krakštejny do jeho dvoru vydal, v druhém pak dílu domu anebo jeho gruntu marštal jeho vlastní sobě přivlastnil; čehož tak nenáležitě pod řádem a právem učiniti jest neměl, i ač by snad tomu odepříti chtěl, tehdy podle práva, když jemu čas k průvodům složen bude, chce to na něj mnohem dostatečněji nežli kdy prvé provozovati. Proti tomu od Markusa Meyzle: kdež sobě ztěžuje, že by se v jeho grunt měl vkládati, na jeho vlastních zdech stavěti, oken do jeho dvoru počet velký zdělati, marštal sobě přivlastniti, průchod svobodný zazditi, záchod do jeho dvoru a nějakou kuchyni na krakštejny ven vydati, tomu všemu odpor činí. A k takové žalobě toto poručil oznámiti: že toto obvinění mnoho artykulův v sobě zavírá a ti že sou v sobě rozdílní a to takto, že v zadním dvoře, kde ta marštal leží, jsou některé věci Lva Vokatýho vlastní, ale studnice a marštal jemu samému nenáleží, než v společnosti se sirotky nebožtíka Mojžíše, což se ukázati bude moci. Co se pak průchodu, záchodu a což nad tím průchodem jest, ležíc podál od Lwa 6 loket, dotýče, k nim že Lev spravedlnost míti se praví: tak praví, že tu Lvovýho nic není, neb jest on Meyzl to loubí koupil a průchod jest ulice svobodná, což se všecko z zápisův pořádně vy- hledá. A poněvadž pak jeho ta žaloba mnoho artykulův v sobě zavírá,
1012 K HISTORII ŽIDŮ 1573. laskavě ukážeš a jemu této milostivé přímluvy naší v skutku užiti dáš. A my to tobě milostí naší spomínati a nahražovati ráčíme. Dán v městě našem Inšpruku v středu po na víru obrácení svatého Pavla léta oc 73. (In simili: Mikulášovi Miřkovskému, hejtmanu na hradě Pražském.) Kopie arch. míst. kr. Česk. 1573. 1323. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského ve při Lva Vokatého s Markusem Meyz- lem o stavení. 6. března 1573 Jakož jest Lev Vokatý obeslav Markusa Meyzle, za příčinou tou: jakž JJMti raddy císařské nad appellacími zřízené předešlou ro- zepři vo stavení, kteráž jest zde v úřadě i před panem purgmistrem a pány v radě vzešla, nahoru před sebe podanou zdvihnouti ráčili s tou výminkou, měla-li by která strana s čím jistším ku právu přistoupiti, že se jim právo nezavírá: protož teď nyníčko znova viní jej z toho, že jest sobě jeho grunt vlastní mimo řád a právo osobil, na zdech jeho a na dvoře jeho stavěl, studnici zasypal, záchod odňal, tři trouby zá- chodní na ten dvůr, kudy průchod svobodný byl, o své ujmě vložil a postavil; týž ten průchod svobodný a dvéře zazditi dal, vrata velká jeho předělal a na nich stavení sobě postaviti dal, voken nemalý počet do dvoru jeho nadělal, kuchyň na krakštejny do jeho dvoru vydal, v druhém pak dílu domu anebo jeho gruntu marštal jeho vlastní sobě přivlastnil; čehož tak nenáležitě pod řádem a právem učiniti jest neměl, i ač by snad tomu odepříti chtěl, tehdy podle práva, když jemu čas k průvodům složen bude, chce to na něj mnohem dostatečněji nežli kdy prvé provozovati. Proti tomu od Markusa Meyzle: kdež sobě ztěžuje, že by se v jeho grunt měl vkládati, na jeho vlastních zdech stavěti, oken do jeho dvoru počet velký zdělati, marštal sobě přivlastniti, průchod svobodný zazditi, záchod do jeho dvoru a nějakou kuchyni na krakštejny ven vydati, tomu všemu odpor činí. A k takové žalobě toto poručil oznámiti: že toto obvinění mnoho artykulův v sobě zavírá a ti že sou v sobě rozdílní a to takto, že v zadním dvoře, kde ta marštal leží, jsou některé věci Lva Vokatýho vlastní, ale studnice a marštal jemu samému nenáleží, než v společnosti se sirotky nebožtíka Mojžíše, což se ukázati bude moci. Co se pak průchodu, záchodu a což nad tím průchodem jest, ležíc podál od Lwa 6 loket, dotýče, k nim že Lev spravedlnost míti se praví: tak praví, že tu Lvovýho nic není, neb jest on Meyzl to loubí koupil a průchod jest ulice svobodná, což se všecko z zápisův pořádně vy- hledá. A poněvadž pak jeho ta žaloba mnoho artykulův v sobě zavírá,
Strana 1013
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1013 a ti že v sobě rozděleni jsou, vidí se Meyzlovi, že taková žaloba má 1573. spravedlivě zdvižena býti, poněvadž není než jedno obeslání a za jedním obesláním nemá se než z jedné věci viniti. Ale však budeli chtíti Lev Vokatý jeho Meyzle z každého artykule obzvláštně viniti, chce jemu odpověď dáti. Právo zjevně ukazuje, kdož z mnohých věcí pod jedním obesláním viní, že to na zmatek činí. Opět od Lva proti tomu: slyšel jest, co teď od Markusa Meyzle na jeho žalobu a obvinění za odpověď se dává, pokládaje toho příčiny některé, za kterými by žaloba učiněná od toho Lva býti měla zdvižena, v mnohých artykulích dokládajíc toho, že v tom gruntu některé věci jeho vlastní býti by neměly, ale v nějaké společnosti a některé jeho vlastní, a tak že by vinil nětco z své věci a nětco z cizí; dále pak vede k tomu, že by tato žaloba slušně zdvižena býti měla, pro ob- vinění z věcí mnohých pod jedním obesláním. I vidí se tomuto Lvovi: že se toho při uvažování nenajde, aby slušně zdvižena býti měla, po- něvadž se to často trefuje, že pod jedním obesláním a jednou vejchozí z mnohých se věcí viní i ukazuje. A poněvadž pak v některých věcech k průvodům se volá, chtíce to ukázati, pokud by a jaká tu spravedlnost Meyzlovi aneb tomuto Lvovi náležela, chce taky to, což jest prožaloval, pokud mu nejvejš možné bude, průvody svými ukázati, že ty vrata svrchní i dolejší jsou gruntové jeho. Protož nechtíce práva déle zane- prazdňovati, dříve než by se průvodové vedli, pro lepší toho vyroz- umění žádá za vejchoz. [Po dalším řízení] Páni, úředníci slyšíce žalobu, odpor, pře vedení, vej- choz na to učinivše, a což od stran ukazováno anebo mluveno bylo vy- slyševše, v zápisy a svědky nahlédše, všeho bedlivě povážili a takto o tom vypovídají. Poněvadž jest Lev Vokatý vedle jisté reformaci rad JMC. nad appellacími zřízených to některými zápisy dostatečněji nežli kdy prvé ukázal, že to loubí aneb sklep nad vraty s jinými přímínkami položenými v týchž zápisích ukazujících na listy židovské, pokudby a jak by strany se k sobě chovati měly, sobě od někdy Krendl ži- dovky pozůstalé vdovy po Šťastným Malostranským pořádně postou- pené a s volí Šimona syna jejího (tak aby na něm neb pod ním stavěti, což by se jemu dobře vidělo a zdálo, fortničky jakožto průchodu svo- bodného nechaje, mohl) odevzdané má: a Markus Meyzl ačkoli svými zápisy proti Lvovi složenými, že by jmenovaná Krendl léta oc 40 svého domu obě dvě polovice jako Mayerovi Budínskému a Judovi Kapříkovi v jistých summách zavadila a potom že by teprve po 9 letech totiž léta 49 nějakou svou spravedlnost, kterouž jest tu měla, Lvovi Voka- týmu postupovati podvodem směla, provésti chtěl, však toho ničímž, aby ona Krendl loubí neb sklep ten komu z těch dvou odprodati
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1013 a ti že v sobě rozděleni jsou, vidí se Meyzlovi, že taková žaloba má 1573. spravedlivě zdvižena býti, poněvadž není než jedno obeslání a za jedním obesláním nemá se než z jedné věci viniti. Ale však budeli chtíti Lev Vokatý jeho Meyzle z každého artykule obzvláštně viniti, chce jemu odpověď dáti. Právo zjevně ukazuje, kdož z mnohých věcí pod jedním obesláním viní, že to na zmatek činí. Opět od Lva proti tomu: slyšel jest, co teď od Markusa Meyzle na jeho žalobu a obvinění za odpověď se dává, pokládaje toho příčiny některé, za kterými by žaloba učiněná od toho Lva býti měla zdvižena, v mnohých artykulích dokládajíc toho, že v tom gruntu některé věci jeho vlastní býti by neměly, ale v nějaké společnosti a některé jeho vlastní, a tak že by vinil nětco z své věci a nětco z cizí; dále pak vede k tomu, že by tato žaloba slušně zdvižena býti měla, pro ob- vinění z věcí mnohých pod jedním obesláním. I vidí se tomuto Lvovi: že se toho při uvažování nenajde, aby slušně zdvižena býti měla, po- něvadž se to často trefuje, že pod jedním obesláním a jednou vejchozí z mnohých se věcí viní i ukazuje. A poněvadž pak v některých věcech k průvodům se volá, chtíce to ukázati, pokud by a jaká tu spravedlnost Meyzlovi aneb tomuto Lvovi náležela, chce taky to, což jest prožaloval, pokud mu nejvejš možné bude, průvody svými ukázati, že ty vrata svrchní i dolejší jsou gruntové jeho. Protož nechtíce práva déle zane- prazdňovati, dříve než by se průvodové vedli, pro lepší toho vyroz- umění žádá za vejchoz. [Po dalším řízení] Páni, úředníci slyšíce žalobu, odpor, pře vedení, vej- choz na to učinivše, a což od stran ukazováno anebo mluveno bylo vy- slyševše, v zápisy a svědky nahlédše, všeho bedlivě povážili a takto o tom vypovídají. Poněvadž jest Lev Vokatý vedle jisté reformaci rad JMC. nad appellacími zřízených to některými zápisy dostatečněji nežli kdy prvé ukázal, že to loubí aneb sklep nad vraty s jinými přímínkami položenými v týchž zápisích ukazujících na listy židovské, pokudby a jak by strany se k sobě chovati měly, sobě od někdy Krendl ži- dovky pozůstalé vdovy po Šťastným Malostranským pořádně postou- pené a s volí Šimona syna jejího (tak aby na něm neb pod ním stavěti, což by se jemu dobře vidělo a zdálo, fortničky jakožto průchodu svo- bodného nechaje, mohl) odevzdané má: a Markus Meyzl ačkoli svými zápisy proti Lvovi složenými, že by jmenovaná Krendl léta oc 40 svého domu obě dvě polovice jako Mayerovi Budínskému a Judovi Kapříkovi v jistých summách zavadila a potom že by teprve po 9 letech totiž léta 49 nějakou svou spravedlnost, kterouž jest tu měla, Lvovi Voka- týmu postupovati podvodem směla, provésti chtěl, však toho ničímž, aby ona Krendl loubí neb sklep ten komu z těch dvou odprodati
Strana 1014
1014 K HISTORII ŽIDŮ 1573 aneb odevzdati měla, jako jest tomuto Lvovi to učinila, neprovedl a ne- ukázal, nýbrž z těch zápisův od Markusa Meyzle složených to se pa- trněji nalézá, že samy toliko dvě polovice domu Mojžíš Heřmanův syn manžel Belky židovky léta 56, v nichžto o tomto loubí zmínky žádné není, jest skoupil, a tak Belka židovka pozůstalá vdova po Mojžíšovi Heřmanovi to loubí, jehož jest v moci své neměla, Markusovi Meyzlovi jakožto věc cizí teprve léta 67 jest prodala, z těch a takových příčin Lev Vokatý při tom loubí a vratech od spodku až na vrch se vlastně pozůstavuje. A on Markus Meyzl což jest tu koli na tom jeho Lva loubí a průchodu neb vratech, jako sklepy, pokoje, troubu od záchodu a oken drahný počet, čehož jest prvé nebývalo, stavěl, jest povinen toho všeho jemu Lvovi Vokatýmu postoupiti, aneb se s ním o to srovnati a smluviti. Co se pak těch marštalí počna od zadní fortničky až k uhlu Meyzlovu dotýče, poněvadž jest to Lev Vokatý dostatečně zápisy dokázal, že ty marštale se vším příslušenstvím nahoře neb dole na díle koupené a na díle odevzdané sobě má, z té příčiny Lev Vo- katý dotčených marštalí bez všelijakých překážek Markusa Meyzle užívati, stavěti a opravovati může. A že jest pak Markus Meyzl tu malou fortničku zazdil, toho činiti jakožto na obci nemaje, toho páni, úředníci na ten čas v své moci a budoucím uvážení zanechávají. Stalo se v pondělí po Hromnicích léta Páně 1572. [A konečně] P. purgmistr a rada z plnosti práva svého vrchního a po- vážení bedlivého takto tu vejpověď v prvním artykuli napravují. Poněvadž Lev Vokatý Žid podle žaloby své na Markusa Meyzle z nenáležitého stavení učiněné toho jest neukázal a neprovedl, aby on Markus Meyzl na jeho Lva Vokatýho vlastním gruntu, zdech a dvoru k ublížení a škodě jeho jaké pokoje, sklepy, vokna aneb co jiného o svý újmě stavěti měl, nýbrž z svědkův ku při tuto podle práva vedených i také zápisův z kněh města tohoto ukázaných to se jest dostatečně vyhledalo a našlo, že první držitelé domu Marka Meyzle na tom loubí, kteréž jest on svobodně a nezávadně s průchodištěm svrchu klenutým od Belky ži- dovky pozůstalé vdovy po Mojžíšovi Heřmanovu synu koupil a na něm jisté pokoje vystavěti dal, komory a jiné ochrany své sou mívali a jich bez překážky jeho Lva i jiných držitelův domu jeho v užíváni byli: z těch příčin on Markus Meyzl při témž loubí a tom všem, což na něm vystavěti jest dal, se zůstavuje. A co se pak druhého artykule strany těch marštalí dotýče, pan purgmistr a rada toho při své váze, poněvadž v něm co za právo vypověděno jest, zůstavují. Actum in consilio f. 6 post. Laetare alias 6. Martii 1573. Magistro civium D. Philippo Redlfestero à Widersdorfo. Arch. m. Prahy, rkp. 473, f. 86.
1014 K HISTORII ŽIDŮ 1573 aneb odevzdati měla, jako jest tomuto Lvovi to učinila, neprovedl a ne- ukázal, nýbrž z těch zápisův od Markusa Meyzle složených to se pa- trněji nalézá, že samy toliko dvě polovice domu Mojžíš Heřmanův syn manžel Belky židovky léta 56, v nichžto o tomto loubí zmínky žádné není, jest skoupil, a tak Belka židovka pozůstalá vdova po Mojžíšovi Heřmanovi to loubí, jehož jest v moci své neměla, Markusovi Meyzlovi jakožto věc cizí teprve léta 67 jest prodala, z těch a takových příčin Lev Vokatý při tom loubí a vratech od spodku až na vrch se vlastně pozůstavuje. A on Markus Meyzl což jest tu koli na tom jeho Lva loubí a průchodu neb vratech, jako sklepy, pokoje, troubu od záchodu a oken drahný počet, čehož jest prvé nebývalo, stavěl, jest povinen toho všeho jemu Lvovi Vokatýmu postoupiti, aneb se s ním o to srovnati a smluviti. Co se pak těch marštalí počna od zadní fortničky až k uhlu Meyzlovu dotýče, poněvadž jest to Lev Vokatý dostatečně zápisy dokázal, že ty marštale se vším příslušenstvím nahoře neb dole na díle koupené a na díle odevzdané sobě má, z té příčiny Lev Vo- katý dotčených marštalí bez všelijakých překážek Markusa Meyzle užívati, stavěti a opravovati může. A že jest pak Markus Meyzl tu malou fortničku zazdil, toho činiti jakožto na obci nemaje, toho páni, úředníci na ten čas v své moci a budoucím uvážení zanechávají. Stalo se v pondělí po Hromnicích léta Páně 1572. [A konečně] P. purgmistr a rada z plnosti práva svého vrchního a po- vážení bedlivého takto tu vejpověď v prvním artykuli napravují. Poněvadž Lev Vokatý Žid podle žaloby své na Markusa Meyzle z nenáležitého stavení učiněné toho jest neukázal a neprovedl, aby on Markus Meyzl na jeho Lva Vokatýho vlastním gruntu, zdech a dvoru k ublížení a škodě jeho jaké pokoje, sklepy, vokna aneb co jiného o svý újmě stavěti měl, nýbrž z svědkův ku při tuto podle práva vedených i také zápisův z kněh města tohoto ukázaných to se jest dostatečně vyhledalo a našlo, že první držitelé domu Marka Meyzle na tom loubí, kteréž jest on svobodně a nezávadně s průchodištěm svrchu klenutým od Belky ži- dovky pozůstalé vdovy po Mojžíšovi Heřmanovu synu koupil a na něm jisté pokoje vystavěti dal, komory a jiné ochrany své sou mívali a jich bez překážky jeho Lva i jiných držitelův domu jeho v užíváni byli: z těch příčin on Markus Meyzl při témž loubí a tom všem, což na něm vystavěti jest dal, se zůstavuje. A co se pak druhého artykule strany těch marštalí dotýče, pan purgmistr a rada toho při své váze, poněvadž v něm co za právo vypověděno jest, zůstavují. Actum in consilio f. 6 post. Laetare alias 6. Martii 1573. Magistro civium D. Philippo Redlfestero à Widersdorfo. Arch. m. Prahy, rkp. 473, f. 86.
Strana 1015
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1015 1324. Správcové škol a špitálův židovských kou- 1573. pili k záduší a obci židovské dům Malířovský se zahradou vedle krchova židovského za 245 kop gr. č. 28. srpna 1573. Rabí Gabriel, rabí Majer, Majer Žák a Pinkas Židé, správcové škol a špitáluov židovských koupili jsou k záduší a obci židovské duom Malířovský řečený s zahradou za fortnou židovskou vedle krchova židovského až na břeh ležící od Ondřeje Vocáska a Kateřiny manželky jeho za dvě stě a čtyřidceti pět kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú oni sami jměli, drželi a vládli, hotovi jsúce spraviti podle práva městského; jimžto zavdali třidceti tři kopy grošuov českých a téhož závdavku od dneška ve čtyřech nedělích pořád zběhlých čtyřidceti dvě kopě gr. čes. dolo- žiti mají, ostatek platiti povinni budou počna na svatého Havla nejprv příštího patnácte kop grošuov a opět po dva roky na svatého Havla po patnácti kopách gr., na svatého pak Jiří léta se LXXVI padesáte kop gr. a na svatého Havla hned přišlého téhož roku patnácte kop gr. a tak potom vždy na každého svatého Havla pořád zběhlého po patnácti kopách gr. česk. až do vyplnění vší summy, a peníze penězuom rukojmě jsú. Při tom toto znamenitě vymíněno: jakož z domu toho, v kterémž manželé Ondřej a Kateřina bydlejí, vody, bláta i jiné věci do trativodu, jenž v té zahradě Židuom prodané jest, vpadají, ten a takový trativod tak v své míře má zuostati a jmenovaní manželé, dědicové i budúcí jich jeho užívati mají bez všeliké překážky nynějších všech Židuov i potomkuov jejich na budúcí a věčné časy. Také i toto oznámeno: že Židé nynější ani budoucí v té zahradě u zdi manželuov lokte vzdéli klásti a pochovávati se, ani jakých rumův ke zdi klásti nemají, a Židé nynější i budúcí z toho domu, též zahrady, platu dědičného k záduší kostela svatého Valentina počna na svatého Martina nejprv příštího padesáte grošů českých a potom vždy každého roku na svatého Martina po padesáti gr. českých beze všech odporův vydávati povinni budou na věčné časy. Actum in consilio f. 6. post Bartholomei et die Augustini anno MDLXXIII. Arch. m. Prahy, rkp. 2118, f. 350. 1325. Zpráva o smrti některých Židů na Moravě 1574. pro nedůvodné obvinění. 1574. (5334.) Ptolomäus Schultitus v. Görlitz, als Astrolog über alle seine Zeit- genossen hervorragend, schreibt in seinem astrologischen Jahreskalender,
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1015 1324. Správcové škol a špitálův židovských kou- 1573. pili k záduší a obci židovské dům Malířovský se zahradou vedle krchova židovského za 245 kop gr. č. 28. srpna 1573. Rabí Gabriel, rabí Majer, Majer Žák a Pinkas Židé, správcové škol a špitáluov židovských koupili jsou k záduší a obci židovské duom Malířovský řečený s zahradou za fortnou židovskou vedle krchova židovského až na břeh ležící od Ondřeje Vocáska a Kateřiny manželky jeho za dvě stě a čtyřidceti pět kop grošuov českých k jmění, držení a k dědičnému vládnutí tím vším právem, jakž jsú oni sami jměli, drželi a vládli, hotovi jsúce spraviti podle práva městského; jimžto zavdali třidceti tři kopy grošuov českých a téhož závdavku od dneška ve čtyřech nedělích pořád zběhlých čtyřidceti dvě kopě gr. čes. dolo- žiti mají, ostatek platiti povinni budou počna na svatého Havla nejprv příštího patnácte kop grošuov a opět po dva roky na svatého Havla po patnácti kopách gr., na svatého pak Jiří léta se LXXVI padesáte kop gr. a na svatého Havla hned přišlého téhož roku patnácte kop gr. a tak potom vždy na každého svatého Havla pořád zběhlého po patnácti kopách gr. česk. až do vyplnění vší summy, a peníze penězuom rukojmě jsú. Při tom toto znamenitě vymíněno: jakož z domu toho, v kterémž manželé Ondřej a Kateřina bydlejí, vody, bláta i jiné věci do trativodu, jenž v té zahradě Židuom prodané jest, vpadají, ten a takový trativod tak v své míře má zuostati a jmenovaní manželé, dědicové i budúcí jich jeho užívati mají bez všeliké překážky nynějších všech Židuov i potomkuov jejich na budúcí a věčné časy. Také i toto oznámeno: že Židé nynější ani budoucí v té zahradě u zdi manželuov lokte vzdéli klásti a pochovávati se, ani jakých rumův ke zdi klásti nemají, a Židé nynější i budúcí z toho domu, též zahrady, platu dědičného k záduší kostela svatého Valentina počna na svatého Martina nejprv příštího padesáte grošů českých a potom vždy každého roku na svatého Martina po padesáti gr. českých beze všech odporův vydávati povinni budou na věčné časy. Actum in consilio f. 6. post Bartholomei et die Augustini anno MDLXXIII. Arch. m. Prahy, rkp. 2118, f. 350. 1325. Zpráva o smrti některých Židů na Moravě 1574. pro nedůvodné obvinění. 1574. (5334.) Ptolomäus Schultitus v. Görlitz, als Astrolog über alle seine Zeit- genossen hervorragend, schreibt in seinem astrologischen Jahreskalender,
Strana 1016
1016 K HISTORII ŽIDŮ 1574. dass der Planet Saturnus in einer schlechten Constellation sei, und schloss daraus, dass den Juden viele Leiden und Verfolgungen bevor- stehen. Seine Voraussagung gieng auch in Erfüllung, an vielen Ort- schaften Mährens traf die Juden schwere Trübsal und erlitten viele den Märtyrertod wegen ihres Glaubens, bis endlich der fromme Kaiser Maximilian sel. And. davon Kunde erhielt. Dieser leitete eine Unter- suchung ein, die den Juden aufgebürdeten Beschuldigungen erwiesen sich als lügenhaft, der Kaiser in seiner Milde und Gnade nahm jetzt die übrigen Juden unter seinen Schutz, was Gott ihm zum Guten gedenken möge. Dies geschah im Jahre 5334—1574 n. chr. Z. Zemach David, přel. Dr. Grünwald. 1574. 1326. Zpráva, že císař Maxmilian II. ochránil Židy před pronásledováním na Moravě. 1574. »Für die Juden in Mähren war eine Zeit der Trauer und der Ver- folgung, viele gaben ihr Leben für den heiligen Namen Gottes hin, starben durch Feuer und Schwert, bis endlich der gütige und edle Kaiser Maxi- milian II. der unschuldig Verfolgten sich annahm, sie vor der Wuth der verruchten Verfolger beschützte, und in seiner kaiserlichen Huld der Leidenszeit im Jahre 1574 ein Ende machte.« Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1574. 1327. Doplněk k neúplnému seznamu míst zl. 1570 a 1578, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění berně sečteno. 1574. Verzeichniss derer Orter, allda Juden wohnen, so im Auszueg aus oc 74ten Jahr einbracht und in vorbeschriebenem aufs oc 70te Jahr aussengelassen worden. Domaschin, Personen 1, Czischkowic 2, Jistebnic 11/2 Milauschkt 1, Mirewiz 1, Zur Aichen 1, Hlubokowiz 1, Schönlind 1, Kopidle 1, Kolin 33 Bohdaneč 1. Summa aller in obbeschriebenem 74jährigen Auszueg zur Haupt- steuer verzeichneten Juden 310 Personen. Viz č. 729 a 775. Opis arch. česk. míst. J. 4. 1575. 1328. Zápis z jednání rady Starého města Praž- ského v příčině stížnosti kramářů do Židů a cizo- zemců. 14. března 1575.
1016 K HISTORII ŽIDŮ 1574. dass der Planet Saturnus in einer schlechten Constellation sei, und schloss daraus, dass den Juden viele Leiden und Verfolgungen bevor- stehen. Seine Voraussagung gieng auch in Erfüllung, an vielen Ort- schaften Mährens traf die Juden schwere Trübsal und erlitten viele den Märtyrertod wegen ihres Glaubens, bis endlich der fromme Kaiser Maximilian sel. And. davon Kunde erhielt. Dieser leitete eine Unter- suchung ein, die den Juden aufgebürdeten Beschuldigungen erwiesen sich als lügenhaft, der Kaiser in seiner Milde und Gnade nahm jetzt die übrigen Juden unter seinen Schutz, was Gott ihm zum Guten gedenken möge. Dies geschah im Jahre 5334—1574 n. chr. Z. Zemach David, přel. Dr. Grünwald. 1574. 1326. Zpráva, že císař Maxmilian II. ochránil Židy před pronásledováním na Moravě. 1574. »Für die Juden in Mähren war eine Zeit der Trauer und der Ver- folgung, viele gaben ihr Leben für den heiligen Namen Gottes hin, starben durch Feuer und Schwert, bis endlich der gütige und edle Kaiser Maxi- milian II. der unschuldig Verfolgten sich annahm, sie vor der Wuth der verruchten Verfolger beschützte, und in seiner kaiserlichen Huld der Leidenszeit im Jahre 1574 ein Ende machte.« Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1574. 1327. Doplněk k neúplnému seznamu míst zl. 1570 a 1578, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění berně sečteno. 1574. Verzeichniss derer Orter, allda Juden wohnen, so im Auszueg aus oc 74ten Jahr einbracht und in vorbeschriebenem aufs oc 70te Jahr aussengelassen worden. Domaschin, Personen 1, Czischkowic 2, Jistebnic 11/2 Milauschkt 1, Mirewiz 1, Zur Aichen 1, Hlubokowiz 1, Schönlind 1, Kopidle 1, Kolin 33 Bohdaneč 1. Summa aller in obbeschriebenem 74jährigen Auszueg zur Haupt- steuer verzeichneten Juden 310 Personen. Viz č. 729 a 775. Opis arch. česk. míst. J. 4. 1575. 1328. Zápis z jednání rady Starého města Praž- ského v příčině stížnosti kramářů do Židů a cizo- zemců. 14. března 1575.
Strana 1017
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1017 Starší kramáři že ode tří let i vejš stěžují, kterak od Židův a 1575. cizozemcův se jim ublížení v živnosti děje, ukrytě zboží vezou, k váze se nic nedodává, což proti pořádku kramářskému a proti majestátům i pokutám v nich. Žádají, aby to bylo uváženo, kudy by to mohlo k přetržení přijíti, ač mají radu, aby se k JMC. utekli, ale oni nechtí mimo Jich Mti. p. p. pány, nadějíce se a nepochybujíce, než že v tom opatřeni budou. Dictum: Čeho mohou dosáhnouti skrze p. p. pány zbytečně že vznášeti na JMCskou. I ráčí na tom býti, aby zejtřejšího dne na to zasedl p. Melantrych a p. Václav z Vlkanova. Rukop. arch m. Prahy, č. 1283. fol. 17b. 1329. Komora česká nařizuje Židům starším, aby 1575. 200 silných Židův na hrad Pražský vypravili k odve- zení střelby. Na hradě Pražském, 19. prosince 1575. Camera. Židé starší Pražští. Jménem a na místě JMCís. pána našeho nejmilostivějšího poroučíme vám přikazujíc, abyšte zejtra bohdá tím ra- něji okolo dvou set silných Židův na hrad Pražský k místodržícímu ouřadu hejtmanského vypravili, aby tu střelbu, kteráž včerejšího dne potřebována byla, zase kdež náleží vtáhnouti a opatřiti pomohli; jináče, poněvadž jest to vždycky od starodávna bývalo, pod skutečným tre- stáním nečiníce. Dán na hradě Pražském 19 dne měsíce prasince léta lxxv. Archiv mus. kr. Česk. Konc. 1330. Zápis z jednání rady Starého m. Pražského 1577. v příčině stížnosti Židů. 24. ledna 1577. Feria V. post Vincentii in die Timothei, 24. Januarii. Starší Židé sobě stěžují, když vejdou do Kotců sukna kupovati, že služebník p. Sixta vybíhá proti nim s palicí a velí jim líbati, což jest proti glejtu JMC.; též Tatků služebník. P. Sixt: že k tomu čeládku vede, aby se uctivě ke všem chovali, a on se vymlouvá David služebník, že sedě smál se tomu, co jiní činili proti Židům, nicméně jestli co toho, že to přetrhne Rukop. arch. m., Prahy, č. 1241 fol. 59 b. 1331. Zápis o jednání rady Starého města Praž- 1577. ského vpříčině osazování Židů v osadě sv. Mikuláše. 2. května 1577.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1017 Starší kramáři že ode tří let i vejš stěžují, kterak od Židův a 1575. cizozemcův se jim ublížení v živnosti děje, ukrytě zboží vezou, k váze se nic nedodává, což proti pořádku kramářskému a proti majestátům i pokutám v nich. Žádají, aby to bylo uváženo, kudy by to mohlo k přetržení přijíti, ač mají radu, aby se k JMC. utekli, ale oni nechtí mimo Jich Mti. p. p. pány, nadějíce se a nepochybujíce, než že v tom opatřeni budou. Dictum: Čeho mohou dosáhnouti skrze p. p. pány zbytečně že vznášeti na JMCskou. I ráčí na tom býti, aby zejtřejšího dne na to zasedl p. Melantrych a p. Václav z Vlkanova. Rukop. arch m. Prahy, č. 1283. fol. 17b. 1329. Komora česká nařizuje Židům starším, aby 1575. 200 silných Židův na hrad Pražský vypravili k odve- zení střelby. Na hradě Pražském, 19. prosince 1575. Camera. Židé starší Pražští. Jménem a na místě JMCís. pána našeho nejmilostivějšího poroučíme vám přikazujíc, abyšte zejtra bohdá tím ra- něji okolo dvou set silných Židův na hrad Pražský k místodržícímu ouřadu hejtmanského vypravili, aby tu střelbu, kteráž včerejšího dne potřebována byla, zase kdež náleží vtáhnouti a opatřiti pomohli; jináče, poněvadž jest to vždycky od starodávna bývalo, pod skutečným tre- stáním nečiníce. Dán na hradě Pražském 19 dne měsíce prasince léta lxxv. Archiv mus. kr. Česk. Konc. 1330. Zápis z jednání rady Starého m. Pražského 1577. v příčině stížnosti Židů. 24. ledna 1577. Feria V. post Vincentii in die Timothei, 24. Januarii. Starší Židé sobě stěžují, když vejdou do Kotců sukna kupovati, že služebník p. Sixta vybíhá proti nim s palicí a velí jim líbati, což jest proti glejtu JMC.; též Tatků služebník. P. Sixt: že k tomu čeládku vede, aby se uctivě ke všem chovali, a on se vymlouvá David služebník, že sedě smál se tomu, co jiní činili proti Židům, nicméně jestli co toho, že to přetrhne Rukop. arch. m., Prahy, č. 1241 fol. 59 b. 1331. Zápis o jednání rady Starého města Praž- 1577. ského vpříčině osazování Židů v osadě sv. Mikuláše. 2. května 1577.
Strana 1018
1018 K HISTORII ŽIDŮ Osadní sv. Mikuláše vstoupili do rady strany Židů, kteří se vosa- dili v jejich vosadě. Prosí, aby těch domů prázdni byli a do židovských se zase vstěhovali, a nejedna vejpověď se stala od p. p. pánů, aby se odtad vystěhovali. Prosí v tom za opatření. Dictum: Podlí těch prvních vejpovědí p. p. páni nad tím vším ruku budou držeti, a ti se povolají, kteří jim domy najímali, a oni vosadní aby poznamenaných podali těch křesťanů, jenž jim domy pro- najímali, a budou k pondělku obesláni. Feria V. post Cantate, 9. Maii. Dictum k p. osadním sv. Mikuláše, že Židé všickni nestojí, ale jest jim přístně poručeno, aby vzdy všickni k pondělí příští stáli, též i hospodáři, jenž jim domy najímají. Nejsou na jiným p. p. páni, než že se chtějí zachovati podlí poručení JMCské a podlí prvnějších svých vejpovědí a rozkazů. 1577. Rukop. arch. města Prahy č. 1241. fol. 110b. 1579. 1332. Císařský rychtář viní Hanuše Falka, že od Estery židovky z půjčených peněz nemalou lichvu vzal. 19. května 1579. Léta Páně oc sedmdesátého devátého v outerý po neděli, jenž slove Cantate, JMCské rychtář toho času pan Pavel Kapr z Kaprštejna obeslav a ku právu připraviv na místě a k ruce JMCské Hanuše Falka, vinil jej z sedlání, kteréhož se jest na onen čas proti jisté zápovědi zřízením zemským vyměřené dopustil a to tak: že na onen čas on Hanuš Falk Esteře židovce v Praze půjčiv na základy pěti set kop míšenských z té summy od ní Estery nemírnú a zapověděnú lichvu z jednoho sta kop míš. více než 17 kop míš. do roka té lichvy jest bral, toho se proti zřízení zemskému dopustiti nemaje; protož on na místě a k ruce JMCské v tom proti němu za opatření podle práva a zřízení zemského žádá. Proti tomu od Hanuše Falka po vzatém hojemství za odpověď jest dáno: aby proti zřízení zemskému i také JMCské čeho se dopustiti měl, tomu on zjevně a patrně odpírá a není té naděje, aby JMCské pan rychtář to, což jest prožaloval, provésti měl, tou odpovědí bude se moci spraviti. Při jiném stání JMCské rychtář již toho času p. Šebestian Agricola z Horšova na místě a k ruce JMti dal čísti pořádně svědomí registry zavedená k nim mluvě, že slyšán průvod jeho proti Hanušovi Falkovi, z něhož se patrně nachází, že z půjčky peněz Esteře židovce, ona mu z kopy malej denar do týhodne dávati musila, což když se počte, učiní do roka ze sta půltřináctý kopy; jest pak zřízením zemským zapo-
1018 K HISTORII ŽIDŮ Osadní sv. Mikuláše vstoupili do rady strany Židů, kteří se vosa- dili v jejich vosadě. Prosí, aby těch domů prázdni byli a do židovských se zase vstěhovali, a nejedna vejpověď se stala od p. p. pánů, aby se odtad vystěhovali. Prosí v tom za opatření. Dictum: Podlí těch prvních vejpovědí p. p. páni nad tím vším ruku budou držeti, a ti se povolají, kteří jim domy najímali, a oni vosadní aby poznamenaných podali těch křesťanů, jenž jim domy pro- najímali, a budou k pondělku obesláni. Feria V. post Cantate, 9. Maii. Dictum k p. osadním sv. Mikuláše, že Židé všickni nestojí, ale jest jim přístně poručeno, aby vzdy všickni k pondělí příští stáli, též i hospodáři, jenž jim domy najímají. Nejsou na jiným p. p. páni, než že se chtějí zachovati podlí poručení JMCské a podlí prvnějších svých vejpovědí a rozkazů. 1577. Rukop. arch. města Prahy č. 1241. fol. 110b. 1579. 1332. Císařský rychtář viní Hanuše Falka, že od Estery židovky z půjčených peněz nemalou lichvu vzal. 19. května 1579. Léta Páně oc sedmdesátého devátého v outerý po neděli, jenž slove Cantate, JMCské rychtář toho času pan Pavel Kapr z Kaprštejna obeslav a ku právu připraviv na místě a k ruce JMCské Hanuše Falka, vinil jej z sedlání, kteréhož se jest na onen čas proti jisté zápovědi zřízením zemským vyměřené dopustil a to tak: že na onen čas on Hanuš Falk Esteře židovce v Praze půjčiv na základy pěti set kop míšenských z té summy od ní Estery nemírnú a zapověděnú lichvu z jednoho sta kop míš. více než 17 kop míš. do roka té lichvy jest bral, toho se proti zřízení zemskému dopustiti nemaje; protož on na místě a k ruce JMCské v tom proti němu za opatření podle práva a zřízení zemského žádá. Proti tomu od Hanuše Falka po vzatém hojemství za odpověď jest dáno: aby proti zřízení zemskému i také JMCské čeho se dopustiti měl, tomu on zjevně a patrně odpírá a není té naděje, aby JMCské pan rychtář to, což jest prožaloval, provésti měl, tou odpovědí bude se moci spraviti. Při jiném stání JMCské rychtář již toho času p. Šebestian Agricola z Horšova na místě a k ruce JMti dal čísti pořádně svědomí registry zavedená k nim mluvě, že slyšán průvod jeho proti Hanušovi Falkovi, z něhož se patrně nachází, že z půjčky peněz Esteře židovce, ona mu z kopy malej denar do týhodne dávati musila, což když se počte, učiní do roka ze sta půltřináctý kopy; jest pak zřízením zemským zapo-
Strana 1019
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1019 vědíno více nežli 6 kop bráti ze sta a teď se nachází, že vejše než dvoj- 1579. násobně bráno. Nadto vejše když od Falka základy vyplacovány byly, musili mu nad lichvu dáti 30 kop a prsten, kterej šacován za 50 kop a tak lichvy učiní více nežli po 17 kopách, když se ten prsten a 30 kop k lichvě přiloží, a tak se Falk nenáležitý věci proti zřízení zem- skému dopustil oc.*) Arch. m. Prahy rpk. 1135, f. 310. 1333. Při svatbě Petra Voka z Rožmberka ži- 1580. dovská hudba z Prahy. 1580. K tomu veselí potřebováni pozaunéři Starého města Pražského a s nimi Gregr Šamper, starého pána trubač; nařízena též byla muzika židovská z Prahy, kteráž velmi libě k tancům hrála. Vácslava Břežana Život Petra V. z Rožmberka, vyd. od Fr. Mareše. 1334. Zpráva o kázání rabína Leva 1. 1583. Er sprach in dieser Rede über die hohe Bestimmung des Menschen, über die vielfachen Sünden, durch welche der Mensch von seiner geistigen Höhe herabsinkt, und bezeichnete namentlich als solche die Ehrsucht, welche in einer eingebildeten Ueberhebung wurzelt, den Neid, welcher ebenfalls in der Ueberschätzung des eigenen Ich alles für sich allein zusammenraffen möchte, die Heuchelei, welche in wider- wärtiger Unterwürfigkeit vor Menschen sich mehr beugt als vor Gott, und die lügenhafte Verleumdung, die böse Zunge, durch welche die von Gott dem Menschen verliehene Gabe der Sprache in der schänd- lichsten Weise missbraucht wird. Wann hätte man nicht über Ver- leumdung zu klagen, sie tritt unter den verschiedensten Gestalten auf, oft aber verbreitet sich, wenn der Ausdruck gestattet ist, eine Modeverleumdung,*) welche gewöhnlich mit einem kurzen Schlagworte sich einführt, und diese wirkt stets verderblich, weil sie immer weitere Kreise zieht. 1583. Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1335. Při otevření královské hrobky v kostele 1589. sv. Víta na hradě Pražském byli také Židé. 1589 (5349.) Kaiser Rudolfus, G. e. s. G, liess die kön. Grabstätten zu Prag verschönern und zu diesem Ende die Gebeine der Könige heraus- *) Viz č. 772. **) Eine solche Modeverleumdung war die von Polen nach Böhmen und speciell naeh Prag mit dem Schlagworte »Nadler« eingewanderte Verunglimpfung der Ehre angeschener Familien. Ibidem.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1019 vědíno více nežli 6 kop bráti ze sta a teď se nachází, že vejše než dvoj- 1579. násobně bráno. Nadto vejše když od Falka základy vyplacovány byly, musili mu nad lichvu dáti 30 kop a prsten, kterej šacován za 50 kop a tak lichvy učiní více nežli po 17 kopách, když se ten prsten a 30 kop k lichvě přiloží, a tak se Falk nenáležitý věci proti zřízení zem- skému dopustil oc.*) Arch. m. Prahy rpk. 1135, f. 310. 1333. Při svatbě Petra Voka z Rožmberka ži- 1580. dovská hudba z Prahy. 1580. K tomu veselí potřebováni pozaunéři Starého města Pražského a s nimi Gregr Šamper, starého pána trubač; nařízena též byla muzika židovská z Prahy, kteráž velmi libě k tancům hrála. Vácslava Břežana Život Petra V. z Rožmberka, vyd. od Fr. Mareše. 1334. Zpráva o kázání rabína Leva 1. 1583. Er sprach in dieser Rede über die hohe Bestimmung des Menschen, über die vielfachen Sünden, durch welche der Mensch von seiner geistigen Höhe herabsinkt, und bezeichnete namentlich als solche die Ehrsucht, welche in einer eingebildeten Ueberhebung wurzelt, den Neid, welcher ebenfalls in der Ueberschätzung des eigenen Ich alles für sich allein zusammenraffen möchte, die Heuchelei, welche in wider- wärtiger Unterwürfigkeit vor Menschen sich mehr beugt als vor Gott, und die lügenhafte Verleumdung, die böse Zunge, durch welche die von Gott dem Menschen verliehene Gabe der Sprache in der schänd- lichsten Weise missbraucht wird. Wann hätte man nicht über Ver- leumdung zu klagen, sie tritt unter den verschiedensten Gestalten auf, oft aber verbreitet sich, wenn der Ausdruck gestattet ist, eine Modeverleumdung,*) welche gewöhnlich mit einem kurzen Schlagworte sich einführt, und diese wirkt stets verderblich, weil sie immer weitere Kreise zieht. 1583. Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1335. Při otevření královské hrobky v kostele 1589. sv. Víta na hradě Pražském byli také Židé. 1589 (5349.) Kaiser Rudolfus, G. e. s. G, liess die kön. Grabstätten zu Prag verschönern und zu diesem Ende die Gebeine der Könige heraus- *) Viz č. 772. **) Eine solche Modeverleumdung war die von Polen nach Böhmen und speciell naeh Prag mit dem Schlagworte »Nadler« eingewanderte Verunglimpfung der Ehre angeschener Familien. Ibidem.
Strana 1020
1020 K HISTORII ŽIDŮ 1589. nehmen. Unter diesen befanden sich Kaiser Carolus IV. der bereits anno 5118—1378 n. chr. Z., also vor 212 Jahren verstorben gewesen, ferner auch König László der anno 5218—1458 n. chr. Z., also vor 132 Jahre gestorben gewesen. Trotzdem waren ihre Körper noch ganz und vollständig ohne die mindeste Verwesung. Viele Herren berührten dieselben, ergriffen ihre Hände, und haben dieses viele Hunderte und Tausende mitangesehen. Auch der Gaon Rabbi Chaim Kohen, der Ju- dengemeinde-Vorsteher Herr Juda Katz wie auch dessen Brudersohn der Judenrichter Herr Abram Katz haben bezeugt, dieses mit eigenen Augen gesehen zu haben am Mittwoch den 4. Elul 5349—1589 n. chr. Z. — Wie gross sind die Werke unseres Gottes! David Gans od Dra. Grünwalda. 1589. 1336. Před právem Starého města Pražského vy- povědíno v jedné při, že křesťané nemají před židy souzeni býti. 20. listopadu 1589. Poněvadž právo při každé obci v tomto království Českém po- řádně od předkův s dovolením i s jistým potvrzením vrchnosti vysa- zeno a nařízeno jest, anobrž posavad, pokudž by se kde které právo vnově vysazovalo, týmž spůsobem to se děje a řídí, a aby Židé Pražští při své obci židovské, jsouce všickni toliko lidé glejtovní a na milosti JMtiC v tomto království zůstávající, jaké pořádné právo od vrchnosti své sobě vysazené a od JMtiC jakožto krále Českého potvrzené, an by křesťané majíce s kterým Židem oč činiti, k němu se utíkati zavá- záni byli, mimo právo pořádné v tomto Starém městě Pražském, měli, o tom žádné vědomosti není. Nýbrž to vždycky a po všecky časy, pokudž tíž Židé v tomto království pod dotčeným glejtem JMti zůstá- vají, za pořad práva se jest zachovávalo a posavad zachovává, že každý Žid jsa buďto od křesťanův nebo také Židův i od jednoho každého, kdo by ten koliv byl, ku právu Staroměstskému obeslán a z čeho koliv obviněn, k témuž právu jak stávati tak i ze všeho práv býti povinen jest; ano i statkové jich Židův movití i nemovití jsouce v knihy městské práva tohoto vloženi týmiž knihami a tak právem zdejším se řídí, a spravují, jakž pak na takové jich Židův statky a zvláště nemovité obzvláštní knihy při právě tomto nařízeny jsouce se vztahují. Z těch příčin ten svazek spečetěný od Šalamouna masaře Žida proti Miku- lášovi Černohorskýmu z Horoměřic, ježto by podle ohlášení jeho Žida od nějakýho práva starších Židův Pražských vydán byl, ku právu přijat býti, ani Šalomounovi Židu k těm přem, které dotčený Mikuláš Cernohorský s ním při tomto právě má, postačiti nemá. Actum in con- silio f. 2. postridie S. Elisabethae 1589.
1020 K HISTORII ŽIDŮ 1589. nehmen. Unter diesen befanden sich Kaiser Carolus IV. der bereits anno 5118—1378 n. chr. Z., also vor 212 Jahren verstorben gewesen, ferner auch König László der anno 5218—1458 n. chr. Z., also vor 132 Jahre gestorben gewesen. Trotzdem waren ihre Körper noch ganz und vollständig ohne die mindeste Verwesung. Viele Herren berührten dieselben, ergriffen ihre Hände, und haben dieses viele Hunderte und Tausende mitangesehen. Auch der Gaon Rabbi Chaim Kohen, der Ju- dengemeinde-Vorsteher Herr Juda Katz wie auch dessen Brudersohn der Judenrichter Herr Abram Katz haben bezeugt, dieses mit eigenen Augen gesehen zu haben am Mittwoch den 4. Elul 5349—1589 n. chr. Z. — Wie gross sind die Werke unseres Gottes! David Gans od Dra. Grünwalda. 1589. 1336. Před právem Starého města Pražského vy- povědíno v jedné při, že křesťané nemají před židy souzeni býti. 20. listopadu 1589. Poněvadž právo při každé obci v tomto království Českém po- řádně od předkův s dovolením i s jistým potvrzením vrchnosti vysa- zeno a nařízeno jest, anobrž posavad, pokudž by se kde které právo vnově vysazovalo, týmž spůsobem to se děje a řídí, a aby Židé Pražští při své obci židovské, jsouce všickni toliko lidé glejtovní a na milosti JMtiC v tomto království zůstávající, jaké pořádné právo od vrchnosti své sobě vysazené a od JMtiC jakožto krále Českého potvrzené, an by křesťané majíce s kterým Židem oč činiti, k němu se utíkati zavá- záni byli, mimo právo pořádné v tomto Starém městě Pražském, měli, o tom žádné vědomosti není. Nýbrž to vždycky a po všecky časy, pokudž tíž Židé v tomto království pod dotčeným glejtem JMti zůstá- vají, za pořad práva se jest zachovávalo a posavad zachovává, že každý Žid jsa buďto od křesťanův nebo také Židův i od jednoho každého, kdo by ten koliv byl, ku právu Staroměstskému obeslán a z čeho koliv obviněn, k témuž právu jak stávati tak i ze všeho práv býti povinen jest; ano i statkové jich Židův movití i nemovití jsouce v knihy městské práva tohoto vloženi týmiž knihami a tak právem zdejším se řídí, a spravují, jakž pak na takové jich Židův statky a zvláště nemovité obzvláštní knihy při právě tomto nařízeny jsouce se vztahují. Z těch příčin ten svazek spečetěný od Šalamouna masaře Žida proti Miku- lášovi Černohorskýmu z Horoměřic, ježto by podle ohlášení jeho Žida od nějakýho práva starších Židův Pražských vydán byl, ku právu přijat býti, ani Šalomounovi Židu k těm přem, které dotčený Mikuláš Cernohorský s ním při tomto právě má, postačiti nemá. Actum in con- silio f. 2. postridie S. Elisabethae 1589.
Strana 1021
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1021 V jiné rozepři 18. září 1591 zapsáno: Poněvadž předešle jistý nález na to, že při obci židovské žádného pořádného vejsadního práva, jímž by se křesťané proti židům říditi a spravovati povinni byli, není, a byť kdo před rychtářem židovským na kterého Žida žalovati počal, nicméně toho dále zanechaje, ku pořád- nému právu v městech Pražských o to s ním přistoupiti může, se jest stal, a ten i vrchním právem potvrzen jest a Othmar Czelkhofer zna- menaje při tomto právě lepší dopomožení svého dluhu, nežli při ži- dovským rychtáři, kdež o to s počátku nastupoval, Davida cantora Žida k tomuto právu obeslal a jeho z dluhu 13 Fl. 4 šilinkův obvinil, to podle dotčeného nálezu dobře učiniti moha. 1589. Archiv m. Prahy rkp. 324 f. 170. 1337. Zpráva o obchodování Židů. 1589. 1589. »Mnohé již vrchnosti s Židy spolčeny jsou, s nimi od lidí lichvu i partyty berou v penězích i klénotech, vomastky a obilí na ty par- tyty dávají, ano i ve dvořích mlíčný dělati a ve mlejních mlíti do- pouštějí, a je ve všem zastávají: o čemž dobře v své písni oznámil P. Vácslav Vřesovec takto: (Zpívá se jako: »Taktoť volá sám syn boží«). Židé pohané hanební, jimž rovných v světě není nepřátel pána Ježíše: již víc než křesťané platí, křesťanův zhoubce proklatí, Kriste lituj své říše.« Ach běda přeběda na ty, ježto ty Židy proklatý, léhajíc i vstá- vajíc, při sobě všudy mívají.« Štelcara Želetavského Knížka o církvi. 1338. Jos. Bassevi zmocnil Izáka impresora Žida, 1590. aby 300 kop m. od Mik. Lva přijal. 23. října 1590. Jozef Wlach Bazewy z Werony Žid osobně stoje při úřadě pana purkmistra oznámil, jakož má jistou smlouvu vo tři sta kop míš. s Mi- kulášem Lvem učiněnou před JMC. p. rychtářem, kterážto v knihy téhož p. rychtáře JMC. vepsána a na rozdílné dva termíny po dvakrát se zaplatiti má, jakž táž v sobě plněji svědčí a zavírá: i nemoha do- tčený Jozef k přijímání takových peněz pro odjezd svůj zde při právě přítomný býti, zmocnil jest na místě svém Izáka impressora Žida, aby on takové peníze od něho Mikuláše Lva k sobě přijal, jeho z nich kvitoval a to vše a všudy konal tak mocně, jako by tu dotčený Jozef sám sa při právě přítomný učiniti mohl; jemu to poroučí k zisku a ztrátě. Actum f. 3 post s. Ursulae anno 1590. Arch. m. Prahy, rkp. 1282, fol. 149.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1021 V jiné rozepři 18. září 1591 zapsáno: Poněvadž předešle jistý nález na to, že při obci židovské žádného pořádného vejsadního práva, jímž by se křesťané proti židům říditi a spravovati povinni byli, není, a byť kdo před rychtářem židovským na kterého Žida žalovati počal, nicméně toho dále zanechaje, ku pořád- nému právu v městech Pražských o to s ním přistoupiti může, se jest stal, a ten i vrchním právem potvrzen jest a Othmar Czelkhofer zna- menaje při tomto právě lepší dopomožení svého dluhu, nežli při ži- dovským rychtáři, kdež o to s počátku nastupoval, Davida cantora Žida k tomuto právu obeslal a jeho z dluhu 13 Fl. 4 šilinkův obvinil, to podle dotčeného nálezu dobře učiniti moha. 1589. Archiv m. Prahy rkp. 324 f. 170. 1337. Zpráva o obchodování Židů. 1589. 1589. »Mnohé již vrchnosti s Židy spolčeny jsou, s nimi od lidí lichvu i partyty berou v penězích i klénotech, vomastky a obilí na ty par- tyty dávají, ano i ve dvořích mlíčný dělati a ve mlejních mlíti do- pouštějí, a je ve všem zastávají: o čemž dobře v své písni oznámil P. Vácslav Vřesovec takto: (Zpívá se jako: »Taktoť volá sám syn boží«). Židé pohané hanební, jimž rovných v světě není nepřátel pána Ježíše: již víc než křesťané platí, křesťanův zhoubce proklatí, Kriste lituj své říše.« Ach běda přeběda na ty, ježto ty Židy proklatý, léhajíc i vstá- vajíc, při sobě všudy mívají.« Štelcara Želetavského Knížka o církvi. 1338. Jos. Bassevi zmocnil Izáka impresora Žida, 1590. aby 300 kop m. od Mik. Lva přijal. 23. října 1590. Jozef Wlach Bazewy z Werony Žid osobně stoje při úřadě pana purkmistra oznámil, jakož má jistou smlouvu vo tři sta kop míš. s Mi- kulášem Lvem učiněnou před JMC. p. rychtářem, kterážto v knihy téhož p. rychtáře JMC. vepsána a na rozdílné dva termíny po dvakrát se zaplatiti má, jakž táž v sobě plněji svědčí a zavírá: i nemoha do- tčený Jozef k přijímání takových peněz pro odjezd svůj zde při právě přítomný býti, zmocnil jest na místě svém Izáka impressora Žida, aby on takové peníze od něho Mikuláše Lva k sobě přijal, jeho z nich kvitoval a to vše a všudy konal tak mocně, jako by tu dotčený Jozef sám sa při právě přítomný učiniti mohl; jemu to poroučí k zisku a ztrátě. Actum f. 3 post s. Ursulae anno 1590. Arch. m. Prahy, rkp. 1282, fol. 149.
Strana 1022
1022 K HISTORII ŽIDŮ 1590. 1339. Markus Meyzl žaluje, jaké násilí mu na ulici bylo učiněno. 19. listopadu 1590. Markus Meyzl Žid vinil Joachyma tovaryše kloboučnického f. 2. die Elisabethae, že on k němu přiskočil a čepici aksamitovou z hlavy jeho strhl a s ní ucházel a když Meyzl pokřik učinil, v tom když za ním běželi, on také křičel běže: držte ho, držte ho; ale když on ne- mohl utécti tu čepici upustiti musil, a když jeho se dohonili a ku právu připraviti chtěli, tehdy druhý jeho pomocník vzav kámen jeho v hlavu udeřil, tak že boule veliká jemu naskočila, protož žádá za opatření. Od Joachyma a Gregora: poněvadž se týto žaloby těžký nenadáli, žádají hojemství cum protestatione. Arch. m. Prahy, rkp. 1284, fol. 222. 1590. 1340. Ve při starších mistrů kamenických a zed- nických s Václavem Radou, v kteréž ho vinili, že nemá pořádný list vyučení, odvolával se jmeno- vaný V Rada, že když rathouz židovský stavěli, za tovaryše u Pankraciusa dělal. (List vyučení dostal 1586.) 1590. (Česky.) Arch. m. Prahy, MS. 1138, fol. 28. 1592. 1341. Zpráva o audienci rabína Leva u císaře Ru- dolfa dne 23. února 1592. In der hebräischen Zeitschrift Hamagid (Jahrgang 1872, Nr. 14) wird eine aufgefundene schriftliche Mittheilung des Schwiegersohnes des R. Löwe, des gelehrten Isak Kohen mitgetheilt. Dieser berichtet: »Heute am Sonntag, den 10. Adar 5352 n. E. d. W. ergieng durch den Fürsten Bertier ein Befehl des Kaisers Rudolf an Mordechai Meisel und Isak Weisl, dass mein Schwiegervater R. Löwe in die Burg und zwar in die Wohnung des genannten Fürsten sich einzufinden habe. Diesem Befehle gemäss begab er sich dahin von seinem Bruder R. Sinai und mir begleitet. Daselbst angelangt führte uns sofort ein Diener des Fürsten in einen Saal, welcher mit vielen anderen Sälen in Verbindung stand; von des Kaisers Wohnung sind auch mehrere Zugänge zu der Wohnung des Fürsten. Der Fürst erschien bald nach unserer Ankunft, er be- grüsste uns mit vieler Freundlichkeit, reichte jedem von uns die Hand, geleitete uns sodann in einen anderen Saal, woselbst er uns zum Sitzen einlud, und es nicht zuliess, dass wir unsere Kopfbedeckung ablegten. Hierauf führte er meinen Schwiegervater in ein anderes Gemach, wo
1022 K HISTORII ŽIDŮ 1590. 1339. Markus Meyzl žaluje, jaké násilí mu na ulici bylo učiněno. 19. listopadu 1590. Markus Meyzl Žid vinil Joachyma tovaryše kloboučnického f. 2. die Elisabethae, že on k němu přiskočil a čepici aksamitovou z hlavy jeho strhl a s ní ucházel a když Meyzl pokřik učinil, v tom když za ním běželi, on také křičel běže: držte ho, držte ho; ale když on ne- mohl utécti tu čepici upustiti musil, a když jeho se dohonili a ku právu připraviti chtěli, tehdy druhý jeho pomocník vzav kámen jeho v hlavu udeřil, tak že boule veliká jemu naskočila, protož žádá za opatření. Od Joachyma a Gregora: poněvadž se týto žaloby těžký nenadáli, žádají hojemství cum protestatione. Arch. m. Prahy, rkp. 1284, fol. 222. 1590. 1340. Ve při starších mistrů kamenických a zed- nických s Václavem Radou, v kteréž ho vinili, že nemá pořádný list vyučení, odvolával se jmeno- vaný V Rada, že když rathouz židovský stavěli, za tovaryše u Pankraciusa dělal. (List vyučení dostal 1586.) 1590. (Česky.) Arch. m. Prahy, MS. 1138, fol. 28. 1592. 1341. Zpráva o audienci rabína Leva u císaře Ru- dolfa dne 23. února 1592. In der hebräischen Zeitschrift Hamagid (Jahrgang 1872, Nr. 14) wird eine aufgefundene schriftliche Mittheilung des Schwiegersohnes des R. Löwe, des gelehrten Isak Kohen mitgetheilt. Dieser berichtet: »Heute am Sonntag, den 10. Adar 5352 n. E. d. W. ergieng durch den Fürsten Bertier ein Befehl des Kaisers Rudolf an Mordechai Meisel und Isak Weisl, dass mein Schwiegervater R. Löwe in die Burg und zwar in die Wohnung des genannten Fürsten sich einzufinden habe. Diesem Befehle gemäss begab er sich dahin von seinem Bruder R. Sinai und mir begleitet. Daselbst angelangt führte uns sofort ein Diener des Fürsten in einen Saal, welcher mit vielen anderen Sälen in Verbindung stand; von des Kaisers Wohnung sind auch mehrere Zugänge zu der Wohnung des Fürsten. Der Fürst erschien bald nach unserer Ankunft, er be- grüsste uns mit vieler Freundlichkeit, reichte jedem von uns die Hand, geleitete uns sodann in einen anderen Saal, woselbst er uns zum Sitzen einlud, und es nicht zuliess, dass wir unsere Kopfbedeckung ablegten. Hierauf führte er meinen Schwiegervater in ein anderes Gemach, wo
Strana 1023
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1023 er ihm einen Ehrensitz anwies, während er selbst ihm gegenüber Platz 1592. nahm. Der Fürst unterredete sich mit ihm über geheimnisvolle Dinge, sprach aber so laut, dass wir alles hören konnten. Das laute Sprechen hatte seinen guten Grund, es geschah deswegen, damit der Kaiser, der unter einem Vorhang stand, die ganze Unterredung hören könne. Der Vorhang öffnete sich dann plötzlich, und der Kaiser trat hervor, rich- tete an meinen Schwiegervater einige auf die Unterredung sich be- ziehende Fragen, und zog sich dann wieder unter den Vorhang zurück. Der Fürst geleitete dann meinen Schwiegervater in das Zimmer, wo wir uns befanden, verabschiedete sich von uns unter den freundlichsten Verbeugungen, reichte wieder jedem von uns die Hand, und begleitete uns bis in den Hofraum. Den Gegenstand der Unterredung müssen wir aber, wie es bei königlichen Angelegenheiten üblich ist, geheim halten, hoffen jedoch zur gelegenen Zeit alles mittheilen zu können." Im einer Nachschrift fügt dann Isak Kohen hinzu: »Heute am 11. Adar berichtete der Fürst obgenannten Isak Weisl, dass der Kaiser mit meinem Schwiegervater eine Unterredung hatte, und er habe ganz be- sondere Gunst in den Augen des Kaisers gefunden. Möge, so schliesst der Bericht, der allgütige Gott das Herz des Kaisers und seiner Räthe dem Reste Israels zum Guten wenden, und möge er dem Kaiser noch viele Jahre des Glückes und des Segens spenden.« Der hohe Rabbi Löw od prof. Dra. Grüna. 1342. Zpráva kronikáře židovského Davida Ganse 1592. o rabím Lvovi. Der Bericht lautet; »Der hochgelehrte, weitberühmte R. Löwe war Schuloberhaupt und Landesrabbiner über ganz Mähren ungefähr zwanzig Jahre, hierauf kam er nach Prag im Jahre 1573, daselbst gründete er ein Versammlungshaus für die Weisen, das ist das bekannte grosse Beth Hamidrasch (Lehrhaus) »Klaus« genannt; in demselben ver- breitete er die Thora eilf Jahre hindurch, dann wieder vier Jahre, und am Donnerstag, den 4. Ijar des Jahres 5352 d. i. 1592 zog er nach Posen, woselbst er Schulrector und Grossrabbiner zum zweitenmale wurde.« Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1343. Artikule kramářů a kupců Pražských, kteréž 1598. někdy od krále Vladislava dostali, a také Židů se týkaly, byly r. 1598 na tabuli napsané ve váze ko- řenné vyvěšeny. 1598.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1023 er ihm einen Ehrensitz anwies, während er selbst ihm gegenüber Platz 1592. nahm. Der Fürst unterredete sich mit ihm über geheimnisvolle Dinge, sprach aber so laut, dass wir alles hören konnten. Das laute Sprechen hatte seinen guten Grund, es geschah deswegen, damit der Kaiser, der unter einem Vorhang stand, die ganze Unterredung hören könne. Der Vorhang öffnete sich dann plötzlich, und der Kaiser trat hervor, rich- tete an meinen Schwiegervater einige auf die Unterredung sich be- ziehende Fragen, und zog sich dann wieder unter den Vorhang zurück. Der Fürst geleitete dann meinen Schwiegervater in das Zimmer, wo wir uns befanden, verabschiedete sich von uns unter den freundlichsten Verbeugungen, reichte wieder jedem von uns die Hand, und begleitete uns bis in den Hofraum. Den Gegenstand der Unterredung müssen wir aber, wie es bei königlichen Angelegenheiten üblich ist, geheim halten, hoffen jedoch zur gelegenen Zeit alles mittheilen zu können." Im einer Nachschrift fügt dann Isak Kohen hinzu: »Heute am 11. Adar berichtete der Fürst obgenannten Isak Weisl, dass der Kaiser mit meinem Schwiegervater eine Unterredung hatte, und er habe ganz be- sondere Gunst in den Augen des Kaisers gefunden. Möge, so schliesst der Bericht, der allgütige Gott das Herz des Kaisers und seiner Räthe dem Reste Israels zum Guten wenden, und möge er dem Kaiser noch viele Jahre des Glückes und des Segens spenden.« Der hohe Rabbi Löw od prof. Dra. Grüna. 1342. Zpráva kronikáře židovského Davida Ganse 1592. o rabím Lvovi. Der Bericht lautet; »Der hochgelehrte, weitberühmte R. Löwe war Schuloberhaupt und Landesrabbiner über ganz Mähren ungefähr zwanzig Jahre, hierauf kam er nach Prag im Jahre 1573, daselbst gründete er ein Versammlungshaus für die Weisen, das ist das bekannte grosse Beth Hamidrasch (Lehrhaus) »Klaus« genannt; in demselben ver- breitete er die Thora eilf Jahre hindurch, dann wieder vier Jahre, und am Donnerstag, den 4. Ijar des Jahres 5352 d. i. 1592 zog er nach Posen, woselbst er Schulrector und Grossrabbiner zum zweitenmale wurde.« Der hohe Rabbi Löw od Dra. Grüna. 1343. Artikule kramářů a kupců Pražských, kteréž 1598. někdy od krále Vladislava dostali, a také Židů se týkaly, byly r. 1598 na tabuli napsané ve váze ko- řenné vyvěšeny. 1598.
Strana 1024
1024 K HISTORH ŽIDŮ 1598. Starší kramáři a kupci vymohli si r. 1598 na radě St. města Praž- ského, že jisté artykule, jež byli dostali v privileji od krále Vladislava, byly na tabuli vypsány, menší pečetí utvrzeny a ta tabulka že ve váze kořenné byla vyvěšena, aby se dle ní kupci a kramáři hostinští a přes- polní, ležákové a Židé, na něž se ty artykule vztahovaly, mohli říditi. Obsah artykulů těchto byl: 1. Žádný host v svém sklepě anebo pokoji neměl míti žádných váh, žádného závaží ani lokte, tak aby nevážili ani neměřili obyčejem žádným pod ztracením hrdla i statku. 2. Kupci a hosté, kteří přišli do Prahy, aby nikdo z nich méně šafránu, zázvoru, hřebíčků, muškatů, skořice, květu a jiného koření méně libry, hedvábí a půl libry zlata nevážil, méně pěti štukův kmentu a pláten červených, černých, modrých a jiných barev a tři štuky taffatu neprodával, ani méně než 1/2 věrtele pepře neměřil pod pokutou 5 kop grošů česk. 3. Kupci hosté, kteří v Praze sklepy nájemné drželi, měli toliko zboží své prodávati v Praze kramářům a měšťanům domácím, ale ven z města po jarmarcích jiných měst neměli jezditi s kupectvím svým. 4. Kupečtí ležáci neměli jinde ležeti kromě St. města Pražského, jak bylo zacho- váno od starodávna. 5. Žádný Žid neměl bráti ani kupovati od Židů koupí nižádných. Pam. arch. VIII. 528 a 529. 1603. 1344. Oheň v židovském městě v Praze. 1603. Dne 24. dubna 1603 vyšel oheň v Praze v Židovském městě, kterým 70 domů shořelo. Tomek, Dějepis města Prahy XII. 413. 1345. Obec židovská v Rychnově. 1604 — První zmínky o ní nacházíme k r. 1604. Téhož r. 1604 Izák Žid nemaje čím platiti dluh Fridrichovi z Oprstorfu na Častolovicích, po- stoupil mu grunt svůj (kn. trh. I. G 6). Na hřbitově židovském nachází se též starý kámen se zřetelným nápisem z r. 1616. Zhotoven je z vlaského mramoru a kryje ostatky obyvatele Veronského. Nad ná- pisem jest orel. R. 1615. dle přiznavacího listu Eustachia Betengela k nejvyšším berníkům učiněného bylo v Rychnově 5 domův židov- ských, 11 hlav starých a jedna mladá hlava. Obec židovská tvořívala samostatný celek vedle městské obce, proto i měla svou čtvrt, nyní tak zvanou ulici židovskou, též domy zvlášt číslované I.—XVII., jichž jest nyní ale jen 14. Pro toto samostatné postavení přijímali i cizince »v sousedství do obce židovské«. 1604. Sedláček, Rychnov n. Kněžnou.
1024 K HISTORH ŽIDŮ 1598. Starší kramáři a kupci vymohli si r. 1598 na radě St. města Praž- ského, že jisté artykule, jež byli dostali v privileji od krále Vladislava, byly na tabuli vypsány, menší pečetí utvrzeny a ta tabulka že ve váze kořenné byla vyvěšena, aby se dle ní kupci a kramáři hostinští a přes- polní, ležákové a Židé, na něž se ty artykule vztahovaly, mohli říditi. Obsah artykulů těchto byl: 1. Žádný host v svém sklepě anebo pokoji neměl míti žádných váh, žádného závaží ani lokte, tak aby nevážili ani neměřili obyčejem žádným pod ztracením hrdla i statku. 2. Kupci a hosté, kteří přišli do Prahy, aby nikdo z nich méně šafránu, zázvoru, hřebíčků, muškatů, skořice, květu a jiného koření méně libry, hedvábí a půl libry zlata nevážil, méně pěti štukův kmentu a pláten červených, černých, modrých a jiných barev a tři štuky taffatu neprodával, ani méně než 1/2 věrtele pepře neměřil pod pokutou 5 kop grošů česk. 3. Kupci hosté, kteří v Praze sklepy nájemné drželi, měli toliko zboží své prodávati v Praze kramářům a měšťanům domácím, ale ven z města po jarmarcích jiných měst neměli jezditi s kupectvím svým. 4. Kupečtí ležáci neměli jinde ležeti kromě St. města Pražského, jak bylo zacho- váno od starodávna. 5. Žádný Žid neměl bráti ani kupovati od Židů koupí nižádných. Pam. arch. VIII. 528 a 529. 1603. 1344. Oheň v židovském městě v Praze. 1603. Dne 24. dubna 1603 vyšel oheň v Praze v Židovském městě, kterým 70 domů shořelo. Tomek, Dějepis města Prahy XII. 413. 1345. Obec židovská v Rychnově. 1604 — První zmínky o ní nacházíme k r. 1604. Téhož r. 1604 Izák Žid nemaje čím platiti dluh Fridrichovi z Oprstorfu na Častolovicích, po- stoupil mu grunt svůj (kn. trh. I. G 6). Na hřbitově židovském nachází se též starý kámen se zřetelným nápisem z r. 1616. Zhotoven je z vlaského mramoru a kryje ostatky obyvatele Veronského. Nad ná- pisem jest orel. R. 1615. dle přiznavacího listu Eustachia Betengela k nejvyšším berníkům učiněného bylo v Rychnově 5 domův židov- ských, 11 hlav starých a jedna mladá hlava. Obec židovská tvořívala samostatný celek vedle městské obce, proto i měla svou čtvrt, nyní tak zvanou ulici židovskou, též domy zvlášt číslované I.—XVII., jichž jest nyní ale jen 14. Pro toto samostatné postavení přijímali i cizince »v sousedství do obce židovské«. 1604. Sedláček, Rychnov n. Kněžnou.
Strana 1025
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1025 1344. Karel z Žerotína upomíná pana Freibergera, 1605. aby dluh Židovi z Přerova zaplatil. Na Dřevohosticích, 17. března 1605. Pominulého roku o soudu Svatojanském jsem vám z Olomouce psaní v příčině nějakého dluhu — od vás Šimkovi Židu z Přerova, poddanému mému, něco, co na penězích vám půjčil a něco za roz- ličné věci krámské, kteréž vám svěřoval, povinného, poněvadž jest se byl ke mně toho času, nemoha od vás po častém k vám chození a vás napomínání spokojen býti, utekl — učinil, na kteréž abyste mně jakou odpověď dáti měli, pamatovati se nemohu. I poněvadž mne teď znovu svrchupsaný Žid o to zaměstknávati začíná, vidělo mi se vám toto psaní učiniti, kterýmž vám předešlou žádost svou na vás strany spokojení dotčeného Žida vzloženou připomínám a vždy přátelsky žádám, abyste často psaného Žida, poddaného mého, poněvadž mu tím spravedlivě poviní jste, spokojili a základu svého vyzdvihnouti déleji neprodlévali, tak aby o to z obou stran s dalších zaměstknání ujíti mohlo a Žid také aby na živnosti své nehynul. Jsem k vám té naděje, že se věci spravedlivé na odpor stavěti nebudete, nýbrž Žida náležitě a tím dříveji spokojíte. Datum na Dřevohosticích 17. Martii 1605. K. z Žerotína spisy od V. Brandla. 1345. Karel z Žerotína přimlouvá se k Janovi Vil. 1605. z Žerotína za poddaného Žida svého. Na Dřevohosticích 24. března 1605. Před Vstí netajím, že jest Beneš Žid, poddaný můj odsud, dneš- ního dne na mne vznesl, kterak se, byv pominulé neděle v Meziříčí a upomínaje některé věřitele (sic) své, poddané Vsti, aby mu, což mu tak za kožichy, jim ne na panství Mezřickém (jakž se mu sice vina dává) ale jinde prodávané, po rozdílných sumách dlužni jsou, zaplatili, dověděl, že byste týmž poddaným Vsti skrze ouředníka svého, aby mu žádný nic neptatil, přikázati ráčili. I poněvadž jest týž poddaný můj k zapovídání takových dluhův ani prodáváním jim nadepsaných kožíchů na gruntech Vsti ani jakým jiným spůsobem, jakž já rozuměti mohu, žádné příčiny nedal, a mne, aby v tom hyndrován nebyl, k Vsti za přímluvu žádal, jemu jsem jí odepříti slušně nemohl, nýbrž jsa k žádosti jeho náležitě nakloněn, neuznávaje z zprávy jeho žádné slušné příčiny, 65
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1025 1344. Karel z Žerotína upomíná pana Freibergera, 1605. aby dluh Židovi z Přerova zaplatil. Na Dřevohosticích, 17. března 1605. Pominulého roku o soudu Svatojanském jsem vám z Olomouce psaní v příčině nějakého dluhu — od vás Šimkovi Židu z Přerova, poddanému mému, něco, co na penězích vám půjčil a něco za roz- ličné věci krámské, kteréž vám svěřoval, povinného, poněvadž jest se byl ke mně toho času, nemoha od vás po častém k vám chození a vás napomínání spokojen býti, utekl — učinil, na kteréž abyste mně jakou odpověď dáti měli, pamatovati se nemohu. I poněvadž mne teď znovu svrchupsaný Žid o to zaměstknávati začíná, vidělo mi se vám toto psaní učiniti, kterýmž vám předešlou žádost svou na vás strany spokojení dotčeného Žida vzloženou připomínám a vždy přátelsky žádám, abyste často psaného Žida, poddaného mého, poněvadž mu tím spravedlivě poviní jste, spokojili a základu svého vyzdvihnouti déleji neprodlévali, tak aby o to z obou stran s dalších zaměstknání ujíti mohlo a Žid také aby na živnosti své nehynul. Jsem k vám té naděje, že se věci spravedlivé na odpor stavěti nebudete, nýbrž Žida náležitě a tím dříveji spokojíte. Datum na Dřevohosticích 17. Martii 1605. K. z Žerotína spisy od V. Brandla. 1345. Karel z Žerotína přimlouvá se k Janovi Vil. 1605. z Žerotína za poddaného Žida svého. Na Dřevohosticích 24. března 1605. Před Vstí netajím, že jest Beneš Žid, poddaný můj odsud, dneš- ního dne na mne vznesl, kterak se, byv pominulé neděle v Meziříčí a upomínaje některé věřitele (sic) své, poddané Vsti, aby mu, což mu tak za kožichy, jim ne na panství Mezřickém (jakž se mu sice vina dává) ale jinde prodávané, po rozdílných sumách dlužni jsou, zaplatili, dověděl, že byste týmž poddaným Vsti skrze ouředníka svého, aby mu žádný nic neptatil, přikázati ráčili. I poněvadž jest týž poddaný můj k zapovídání takových dluhův ani prodáváním jim nadepsaných kožíchů na gruntech Vsti ani jakým jiným spůsobem, jakž já rozuměti mohu, žádné příčiny nedal, a mne, aby v tom hyndrován nebyl, k Vsti za přímluvu žádal, jemu jsem jí odepříti slušně nemohl, nýbrž jsa k žádosti jeho náležitě nakloněn, neuznávaje z zprávy jeho žádné slušné příčiny, 65
Strana 1026
1026 K HISTORII ŽIDŮ 1605. proč by mu poddaní Vsti platiti povinní nebyli, k Vsti se za něho při- mlouvaje, Vst za to přátelsky žádám, abyste to při nich naříditi ráčili, co mu který dlužen jest, aby jemu toho nezdržovali, nýbrž pro lepší provozování živnosti jeho bez všelikých odkladův zaplatili. Jestli by pak tomu co na překážce bylo, o čemž bych já nevěděl, aneb mně Žid o tom neoznámil, tehdy žádám, abyste mi o tom pro zprávu oznámiti ráčili, tak abych vyrozuměje tomu, poddaného svého jak ochrániti věděl, aneb jestli by křiv byl, jemu, aby se spokojil a Vst a mne víceji o to nezaměstknával, poručiti mohl.*) Datum na Dřevohosticích 24. Martii 1605. K. z Žerotína spisy od V. Brandla. 1613. 1346. Zpráva o kronikáři židovském Davidu Gan- sovi. 1613. D. Gans als Zeitgenosse des damals lebenden und wirkenden Ober- rabines Rabbi Löwe ben Bezalel's und Kaiser Rudolf II., der die Astronomie und die damit in Verbindung stehenden Künste und Wissenschaften eifrigst pflegte und beschützte, wandte er sich hier (in Prag) den exacten Wissen- schaften, der Mathematik und Astronomie zu, und musste es darin zu einer grossen Fertigkeit gebracht haben, da Männer wie Tycho de Brahe, Kepler, Johannes Müller (Regiomontanus) ihn ihres vertrauten Um- ganges würdigten. Am Schlusse seines Werkes: Nechmad wenaïru (Lieblich und angenehm) findet sich folgende Notitz über die Stern- warte in Neubenatek: »Nun muss ich noch etwas Neues erzählen. Im Jahre 1600 hat unser glorreicher Herr und Kaiser Rudolf II., der von Gott mit Wissenschaft und Kenntniss und besonders der Astro- nomie ausgerüstet worden, der auch die Gelehrten achtet, hochschätzt und unterstützt, den berühmten und gelehrten Astronomen Tycho de Brahe aus adeligem Geschlechte in Dänemark zu sich berufen, ihm die Burg Benátek (bei Jungbunzlau), fünf Meilen von der Residenz Prag entfernt, zum Behufe der im Vereine mit anderen Gelehrten anzu- stellenden ungestörten Forschungen eingeräumt und einen Jahresgehalt von 3000 Thalern ausser Naturalienlieferung für Küche und Keller" ausser sonstigen Geschenken ausgesetzt. Hier arbeitet der erwähnte *) Na straně připsáno: »26. Martii dal odpověď, když jest se takového ko- žichů prodávání na gruntech jeho dopustil, že mu všecko, cokoli měl, od cechu kožešnického obstaveno bylo, potom pak zase navráceno na ten způsob, aby toho více nečinil, což že Žid také připověděl a nyní pak, že zapomena na přípověď zase se svrchupsaného prodávaní, což i proti zřízení zemskému čelí, dopustil.
1026 K HISTORII ŽIDŮ 1605. proč by mu poddaní Vsti platiti povinní nebyli, k Vsti se za něho při- mlouvaje, Vst za to přátelsky žádám, abyste to při nich naříditi ráčili, co mu který dlužen jest, aby jemu toho nezdržovali, nýbrž pro lepší provozování živnosti jeho bez všelikých odkladův zaplatili. Jestli by pak tomu co na překážce bylo, o čemž bych já nevěděl, aneb mně Žid o tom neoznámil, tehdy žádám, abyste mi o tom pro zprávu oznámiti ráčili, tak abych vyrozuměje tomu, poddaného svého jak ochrániti věděl, aneb jestli by křiv byl, jemu, aby se spokojil a Vst a mne víceji o to nezaměstknával, poručiti mohl.*) Datum na Dřevohosticích 24. Martii 1605. K. z Žerotína spisy od V. Brandla. 1613. 1346. Zpráva o kronikáři židovském Davidu Gan- sovi. 1613. D. Gans als Zeitgenosse des damals lebenden und wirkenden Ober- rabines Rabbi Löwe ben Bezalel's und Kaiser Rudolf II., der die Astronomie und die damit in Verbindung stehenden Künste und Wissenschaften eifrigst pflegte und beschützte, wandte er sich hier (in Prag) den exacten Wissen- schaften, der Mathematik und Astronomie zu, und musste es darin zu einer grossen Fertigkeit gebracht haben, da Männer wie Tycho de Brahe, Kepler, Johannes Müller (Regiomontanus) ihn ihres vertrauten Um- ganges würdigten. Am Schlusse seines Werkes: Nechmad wenaïru (Lieblich und angenehm) findet sich folgende Notitz über die Stern- warte in Neubenatek: »Nun muss ich noch etwas Neues erzählen. Im Jahre 1600 hat unser glorreicher Herr und Kaiser Rudolf II., der von Gott mit Wissenschaft und Kenntniss und besonders der Astro- nomie ausgerüstet worden, der auch die Gelehrten achtet, hochschätzt und unterstützt, den berühmten und gelehrten Astronomen Tycho de Brahe aus adeligem Geschlechte in Dänemark zu sich berufen, ihm die Burg Benátek (bei Jungbunzlau), fünf Meilen von der Residenz Prag entfernt, zum Behufe der im Vereine mit anderen Gelehrten anzu- stellenden ungestörten Forschungen eingeräumt und einen Jahresgehalt von 3000 Thalern ausser Naturalienlieferung für Küche und Keller" ausser sonstigen Geschenken ausgesetzt. Hier arbeitet der erwähnte *) Na straně připsáno: »26. Martii dal odpověď, když jest se takového ko- žichů prodávání na gruntech jeho dopustil, že mu všecko, cokoli měl, od cechu kožešnického obstaveno bylo, potom pak zase navráceno na ten způsob, aby toho více nečinil, což že Žid také připověděl a nyní pak, že zapomena na přípověď zase se svrchupsaného prodávaní, což i proti zřízení zemskému čelí, dopustil.
Strana 1027
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLESZKU. 1027 Herr Tycho de Brahe mit noch 12 anderen Gelehrten seines Faches 1613. bei den ausgezeichneten, noch nie da gewesenen astronomischen Instru- menten in volkommener Musse. Der Kaiser Rudolf liess ihm hier 13 in der Reihe fortlausende Zimmer einrichten, ein jedes Zimmer mit den nöthigen Instrumenten, um den Lauf und Stand sowohl der Planeten, als auch der Fixsterne zu beobachten. Ich selbst war 3 Mal, immer zu 5 Tagen, daselbst und habe mit ihnen in der Sternwarte gearbeitet." Dr. M. Grünwald, Mitth. f. Gesch. d. D. in Bohm. 1889.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLESZKU. 1027 Herr Tycho de Brahe mit noch 12 anderen Gelehrten seines Faches 1613. bei den ausgezeichneten, noch nie da gewesenen astronomischen Instru- menten in volkommener Musse. Der Kaiser Rudolf liess ihm hier 13 in der Reihe fortlausende Zimmer einrichten, ein jedes Zimmer mit den nöthigen Instrumenten, um den Lauf und Stand sowohl der Planeten, als auch der Fixsterne zu beobachten. Ich selbst war 3 Mal, immer zu 5 Tagen, daselbst und habe mit ihnen in der Sternwarte gearbeitet." Dr. M. Grünwald, Mitth. f. Gesch. d. D. in Bohm. 1889.
Strana 1028
Strana 1029
OBSAH. I. Až do válek husitských 1419. Číslo I. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. N 2 3 4 5. 6. 7. 8 9 10. "PPPPPEPEPREEE Léta 9o3—6. Židé měli již v starodávných dobách sídlo svoje v Čechách i na Moravě . . Léta 965. Ze zprávy Ibrahima syna Jakubova o Praze a zemi České . let 982—89. Vykupování zajatých od Židů . 995. Zidé proti pohanům . 1057. Platy Židů . Židé do Prahy 1067. Žid podivín . . Přestěhování se Židů v Praze . 1090. Bohatství Židů . . 1096. Pronásledování Židů 1098. Židé obráni . 1107. Příspěvky Židů k výplatě knížete . 1124. Žida Jakuba Apelly povýšení a pad . 1161. Zpráva, že Židé prý lidi trávili . . I174—1178. Zvláštní práva v příčině svědectví . . 1187. Zpráva, že Židé před morem z Prahy utekli a jmění jich bylo pobráno . .. L. 1222, 10. března. Placení cla pomezniho | . L. 1228. Zid kitény . . L. 1235. Zprava, ze Zidé z Prahy chtěli se odebrati . L. 1241. Židé od Tatarů hubení . Papež Innocenc IV. nařizuje arcibiskupům a | biskupům v říši Něme- cké, aby Židé pro liché podezřívání nebyli nespravedlivě pronásle- dováni. 1247 . R. 1249. O zéstavêch a “smilstvu . R. 1252. Slechtic Velislav . Král Přemysl Otakar dává Židům - v fisi i jeho přebývajícím - různá práva, svobody jako list ochranný. 1254 . Král Přemysl Otakar II. vyhlašuje dvě bully papeže Innocence IV. 1254 Otakar, král Český a markrabě Moravský, utvrzuje a obnovuje vý- sady Židů, zejména Brněnských. 1268 . . w wu 000UUi d 40000000) NH R o 0 ON N 13 15 20 25
OBSAH. I. Až do válek husitských 1419. Číslo I. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. N 2 3 4 5. 6. 7. 8 9 10. "PPPPPEPEPREEE Léta 9o3—6. Židé měli již v starodávných dobách sídlo svoje v Čechách i na Moravě . . Léta 965. Ze zprávy Ibrahima syna Jakubova o Praze a zemi České . let 982—89. Vykupování zajatých od Židů . 995. Zidé proti pohanům . 1057. Platy Židů . Židé do Prahy 1067. Žid podivín . . Přestěhování se Židů v Praze . 1090. Bohatství Židů . . 1096. Pronásledování Židů 1098. Židé obráni . 1107. Příspěvky Židů k výplatě knížete . 1124. Žida Jakuba Apelly povýšení a pad . 1161. Zpráva, že Židé prý lidi trávili . . I174—1178. Zvláštní práva v příčině svědectví . . 1187. Zpráva, že Židé před morem z Prahy utekli a jmění jich bylo pobráno . .. L. 1222, 10. března. Placení cla pomezniho | . L. 1228. Zid kitény . . L. 1235. Zprava, ze Zidé z Prahy chtěli se odebrati . L. 1241. Židé od Tatarů hubení . Papež Innocenc IV. nařizuje arcibiskupům a | biskupům v říši Něme- cké, aby Židé pro liché podezřívání nebyli nespravedlivě pronásle- dováni. 1247 . R. 1249. O zéstavêch a “smilstvu . R. 1252. Slechtic Velislav . Král Přemysl Otakar dává Židům - v fisi i jeho přebývajícím - různá práva, svobody jako list ochranný. 1254 . Král Přemysl Otakar II. vyhlašuje dvě bully papeže Innocence IV. 1254 Otakar, král Český a markrabě Moravský, utvrzuje a obnovuje vý- sady Židů, zejména Brněnských. 1268 . . w wu 000UUi d 40000000) NH R o 0 ON N 13 15 20 25
Strana 1030
1030 K HISTORII ŽIDŮ 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33- 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. Bulla papeže Řehoře X., aby žádný Židů k víře křesťanské nenutil, jich neolupoval, netrýznil. 1272 . (R. 1273—8.) Král Otakar osvobozuje Židy Brnénské na rok od veškerého placení daní i od jiných služebností, že nemají býti po- háněni před soud kromě pro vraždu, krádež a podvod . e Biskup Olomoucký Bruno podávaje papeži Římskému Řehořovi X. zprávu o věcech náboženských a o tom, co by na sněmu církevním uvažováno býti mělo, předkládá dobrozdání své o poměrech cirkev- ních ve své diecesi a zmiňuje se o poměru Židů a křesťanů. 1273, 16. prosince (R. 1274.) Za povodn v Praze: r. 1274 vnikla voda Židovským městem až ku kostelu sv. Františka . . Král Přemysl Otakar II. potvrzuje Němcům Pražským práva, kteráž německým měšťanům králem Václavem I. (asi r. 1231) schválena a knížetem Soběslavem v 1. 1174 až 1178 byla udělena. 1274 . (1278, 15. září.) Německý král Rudolf potvrzuje a rozšiřuje práva a výsady obyvatelů Brněnských . . . . . 0 Německý král Rudolf potvrzuje a rozšiřuje práva a výsady města Olomouce. 1278 . . V letech 1281 a 1282 byly kláštery v - Čechách ničeny a mnichové | ne- majíce od čeho býti živu museli klenoty klášterní u Židů zastaviti. Tomáš II., biskup Vratislavský, stěžuje si knížeti Jindřichovi IV., že kastelán na Valdově s čeledí vzal Mistru Franczkovi, archidiakonu Opolskému, majetek jeho v Bělé a zastavil ho Židům za peníze. 1285 Jindřich, vévoda Slezský, udílí městu Svídnici některé výsady s usta- novením, aby Židé tamější k žádným jiným městským službám a daním nuceni nebyli, kromě k hlídání města a k příspěvkům na udr- žování městských hradeb. 1285 . Tomáš II., biskup Vratislavský, žádá své prokurśtory v Římě, aby dvoru papežskému neb možno-li samému papeži přednesli stížnost, že v zemi knížete Vratislavského Židé žijí v lepších poměrech nežli duchovenstvo. 1287 . e. Oldřich z Jindřichova Hradce odkazuje králi Václavovi své statky pro případ, že by nezanechal mužských dědicův. 1294 . . (R. 1298.) Zpráva Petra Zitavského v kronice Zbraslavské o proná- sledování Židů v Německu pod vůdcovstvím jistého lotra Rintflei- sche, pri čemž na 10.000 Židů zahynulo. Téhož času král Václav IL., když Židé prchali, obral je o veliké peníze; totéž učinili i ostatní panovníci Král Václav II. potvrzuje německým. jazykem práva Židů Brněn- ských králem Otakarem II. jim daná r. 1268. 1300? . . Cca. 1303. Biskup Vratislavský, Jindřich, zakazuje ve Slezsku až posud obvyklý způsob porážení dle židovského obřadu na křesťan- ských jatkách . Cca. 1303. Biskup Vratislavsky, Jindřich, zapovidá ve e Slezsku křesťa- nům u Židů sloužiti a hrozí církevními tresty těm, kteří by proti tomuto zákazu jednali . Str. 27 31 32 32 32 32 33 33 33 33 33 33 34 36 36
1030 K HISTORII ŽIDŮ 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33- 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. Bulla papeže Řehoře X., aby žádný Židů k víře křesťanské nenutil, jich neolupoval, netrýznil. 1272 . (R. 1273—8.) Král Otakar osvobozuje Židy Brnénské na rok od veškerého placení daní i od jiných služebností, že nemají býti po- háněni před soud kromě pro vraždu, krádež a podvod . e Biskup Olomoucký Bruno podávaje papeži Římskému Řehořovi X. zprávu o věcech náboženských a o tom, co by na sněmu církevním uvažováno býti mělo, předkládá dobrozdání své o poměrech cirkev- ních ve své diecesi a zmiňuje se o poměru Židů a křesťanů. 1273, 16. prosince (R. 1274.) Za povodn v Praze: r. 1274 vnikla voda Židovským městem až ku kostelu sv. Františka . . Král Přemysl Otakar II. potvrzuje Němcům Pražským práva, kteráž německým měšťanům králem Václavem I. (asi r. 1231) schválena a knížetem Soběslavem v 1. 1174 až 1178 byla udělena. 1274 . (1278, 15. září.) Německý král Rudolf potvrzuje a rozšiřuje práva a výsady obyvatelů Brněnských . . . . . 0 Německý král Rudolf potvrzuje a rozšiřuje práva a výsady města Olomouce. 1278 . . V letech 1281 a 1282 byly kláštery v - Čechách ničeny a mnichové | ne- majíce od čeho býti živu museli klenoty klášterní u Židů zastaviti. Tomáš II., biskup Vratislavský, stěžuje si knížeti Jindřichovi IV., že kastelán na Valdově s čeledí vzal Mistru Franczkovi, archidiakonu Opolskému, majetek jeho v Bělé a zastavil ho Židům za peníze. 1285 Jindřich, vévoda Slezský, udílí městu Svídnici některé výsady s usta- novením, aby Židé tamější k žádným jiným městským službám a daním nuceni nebyli, kromě k hlídání města a k příspěvkům na udr- žování městských hradeb. 1285 . Tomáš II., biskup Vratislavský, žádá své prokurśtory v Římě, aby dvoru papežskému neb možno-li samému papeži přednesli stížnost, že v zemi knížete Vratislavského Židé žijí v lepších poměrech nežli duchovenstvo. 1287 . e. Oldřich z Jindřichova Hradce odkazuje králi Václavovi své statky pro případ, že by nezanechal mužských dědicův. 1294 . . (R. 1298.) Zpráva Petra Zitavského v kronice Zbraslavské o proná- sledování Židů v Německu pod vůdcovstvím jistého lotra Rintflei- sche, pri čemž na 10.000 Židů zahynulo. Téhož času král Václav IL., když Židé prchali, obral je o veliké peníze; totéž učinili i ostatní panovníci Král Václav II. potvrzuje německým. jazykem práva Židů Brněn- ských králem Otakarem II. jim daná r. 1268. 1300? . . Cca. 1303. Biskup Vratislavský, Jindřich, zakazuje ve Slezsku až posud obvyklý způsob porážení dle židovského obřadu na křesťan- ských jatkách . Cca. 1303. Biskup Vratislavsky, Jindřich, zapovidá ve e Slezsku křesťa- nům u Židů sloužiti a hrozí církevními tresty těm, kteří by proti tomuto zákazu jednali . Str. 27 31 32 32 32 32 33 33 33 33 33 33 34 36 36
Strana 1031
45. 46. 47- 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. . Nanker, biskup Vratislavsky, radé mésta Nisy: divi se velice, ze V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU, . Cca. 1303. Jindfich, biskup Vratislavský, nařizuje, aby Žid Šalo- moun, kterého Jindřich, vévoda Slezský, jmenoval úředníkem dvor- ským, byl s úřadu svého sesazen, a nařizuje křesťanům pod pokutou církevních trestů, aby ho neposlouchali . Konselé města Magdeburku sdělují svá městská práva městu Zhorelci, v nichž činí se zmínka o Židech, že v případech provinění má se jednati se Židem jako s křesťanem. 1304. I. list. . Remund z Lichtenburka, pan polovice mésta Némeckého Brodu, a sy- novci jeho Václav, Smil a Čeněk, obdrževše od měšťanů Německo- brodských 200 hřiven grošů, povolují jim, aby město směli hraditi; za to osvobozují je ode všech břemen a berní, jakož i od placení cla v Habrech na deset let; po ten čas mají jim měšťané toliko roční úroky a platy od Židův odváděti. 1310 . Když Jan, král Český, Brno navštívil, vyšli mu Židé v slavném prů- vodu vstříc, při čemž nesli desatero a pěli hebrejské písně. 1311 . Purkmistr a přísežní konšelé města Chebu svědčí o úmluvé uzavřené s konventem řehole Dominikánské tamtéž, kterouž týž konvent po- zemek od souseda svého kostela koupený věnoval na zřízení ulice, při čemž protější soused musel se však zavázati, že do svého domu nepřijme žádných řemeslníků práce hřmotné, kteří by pobožnost rušili, a že v tom okolí žádný Žid nesmí se usaditi. 1314 . Dne 14. dubna 1316. povstal ve čtvrti Pražského Židovského města veliký: oheň . . 1316. Konšelé města Vratislavi určují hranice židovského hřbitova . 1319, v lednu. Vyhnání Židů z Vratislavi . Jan, král Český, dovoluje Konrádovi, biskupu Olomuckému, aby ve svých městech Svitavech, Mohelnici, Kroměřízi a Výškově po jednom Židu (židovských i jiných povinností a berní a všeliké prá- vomoci cizí prostého, toliko témuž biskupu poddaného). mohl cho- vati. 1322 . Římský král Ludvík zastavuje po bitvě: u Mühldorfu mésto Cheb i území Chebské s hrady Hohenbergem, Seebergem, Kinsperkem s panstvím, právy, foitstvími, klástery, hradními lény, Židy králi Ceskému Janovi za 20.000 marek v uznání za prokázané sluzby váleéné. 1322 . V Praze. Jan, král Český, vděčně uznávaje, že měšťané Chebśti vedlć rozkazani Římského krále Ludvíka složili jemu bez zdráhání přísahu věrnosti, zavazuje se, že šetřiti bude práv, jež jim císařové a krá- lové římští udělili. 1322 . . Římský král Ludvík, jakožto vévoda Bavorský, dovoluje Jakubovi, Židu Chebskému, aby se ženou a s dětmi přistěhoval se do města jeho Nabburgu, tam se usadil a všech práv požíval, jako Židé v No- rimberku. 1324 . . , Nápis hrobní ze starého židovského hřbitova ve Vratislavi. 1326 . uvěznili a dosud u vězení drží Žida, ač všichni Židé v Nise přiná- ležejí k biskupské komoře. 1327 1081 Str. 36 37 37 37 38 38 39 40 40 40 40 40 41
45. 46. 47- 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. . Nanker, biskup Vratislavsky, radé mésta Nisy: divi se velice, ze V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU, . Cca. 1303. Jindfich, biskup Vratislavský, nařizuje, aby Žid Šalo- moun, kterého Jindřich, vévoda Slezský, jmenoval úředníkem dvor- ským, byl s úřadu svého sesazen, a nařizuje křesťanům pod pokutou církevních trestů, aby ho neposlouchali . Konselé města Magdeburku sdělují svá městská práva městu Zhorelci, v nichž činí se zmínka o Židech, že v případech provinění má se jednati se Židem jako s křesťanem. 1304. I. list. . Remund z Lichtenburka, pan polovice mésta Némeckého Brodu, a sy- novci jeho Václav, Smil a Čeněk, obdrževše od měšťanů Německo- brodských 200 hřiven grošů, povolují jim, aby město směli hraditi; za to osvobozují je ode všech břemen a berní, jakož i od placení cla v Habrech na deset let; po ten čas mají jim měšťané toliko roční úroky a platy od Židův odváděti. 1310 . Když Jan, král Český, Brno navštívil, vyšli mu Židé v slavném prů- vodu vstříc, při čemž nesli desatero a pěli hebrejské písně. 1311 . Purkmistr a přísežní konšelé města Chebu svědčí o úmluvé uzavřené s konventem řehole Dominikánské tamtéž, kterouž týž konvent po- zemek od souseda svého kostela koupený věnoval na zřízení ulice, při čemž protější soused musel se však zavázati, že do svého domu nepřijme žádných řemeslníků práce hřmotné, kteří by pobožnost rušili, a že v tom okolí žádný Žid nesmí se usaditi. 1314 . Dne 14. dubna 1316. povstal ve čtvrti Pražského Židovského města veliký: oheň . . 1316. Konšelé města Vratislavi určují hranice židovského hřbitova . 1319, v lednu. Vyhnání Židů z Vratislavi . Jan, král Český, dovoluje Konrádovi, biskupu Olomuckému, aby ve svých městech Svitavech, Mohelnici, Kroměřízi a Výškově po jednom Židu (židovských i jiných povinností a berní a všeliké prá- vomoci cizí prostého, toliko témuž biskupu poddaného). mohl cho- vati. 1322 . Římský král Ludvík zastavuje po bitvě: u Mühldorfu mésto Cheb i území Chebské s hrady Hohenbergem, Seebergem, Kinsperkem s panstvím, právy, foitstvími, klástery, hradními lény, Židy králi Ceskému Janovi za 20.000 marek v uznání za prokázané sluzby váleéné. 1322 . V Praze. Jan, král Český, vděčně uznávaje, že měšťané Chebśti vedlć rozkazani Římského krále Ludvíka složili jemu bez zdráhání přísahu věrnosti, zavazuje se, že šetřiti bude práv, jež jim císařové a krá- lové římští udělili. 1322 . . Římský král Ludvík, jakožto vévoda Bavorský, dovoluje Jakubovi, Židu Chebskému, aby se ženou a s dětmi přistěhoval se do města jeho Nabburgu, tam se usadil a všech práv požíval, jako Židé v No- rimberku. 1324 . . , Nápis hrobní ze starého židovského hřbitova ve Vratislavi. 1326 . uvěznili a dosud u vězení drží Žida, ač všichni Židé v Nise přiná- ležejí k biskupské komoře. 1327 1081 Str. 36 37 37 37 38 38 39 40 40 40 40 40 41
Strana 1032
1032 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 57. Jan, král Český a Polský a hrabě Lucemburský, potvrzuje Vrati- slavským Židům ochranný list udělený jim Jindřichem, vévodou Vratislavským. 1327 . . . . . . 58. Bolek, vévoda Slezský a pán z Fürstenberka, syn neb. vévody Ber- narda, potvrzuje Svídnickým Židům privileje udělené jim dědem jeho vévodou Bolkem (I.) ze dne 7. srpna 1295. 1328 . 59. Dle staropražského práva městského nemá nikdo z křesťanů žád- nému Židu půjčovati peníze pro zisk. 1328 . 60. Jan, král Český a Polský, potvrzuje výsady nově získaného města Zhořelce ve Slezsku a doporučuje tamější Židy ochraně mě- šťanů. 1329 . . . 61. Martin, správce řádu Minoritů v Čechách a v Polsku, daruje žen- skému klášteru sv. Kláry ve Znojmě část zahrady táhnoucí se až ku zdi naproti ležícího židovského náměstí a nařizuje, aby branka v této zdi pro Židy určená byla zavřena a jiná vedle věže zřízena. 1330 . . . . . . . 62. Soudce, konšelé a měšťané Většího města Pražského zapovídají če- pování piva, medoviny a vína ve dvorech a domech pánů, dvořanů, kněží, mnichů, jeptišek a Židů, leda že by s ostatními měšťany po- vinnosti, břemena městská také vykonávali. 1330 . 63. Jindřich, notář Jana, krále Českého, oznamuje opatu Zbraslavskému, Petrovi (z Žitavy), že král po svém odchodu z Prahy přibyl desá- tého dne (24. neb 25. září) do Vratislavi, kde během málo dní vynutil od křesťanů i Židů přes 12.000 hřiven, jež přikázal svým žoldnéřům. 1331 . . . . . . . . . . . 64. Rabín Chajim, syn Ašera ve Vratislavi, zemřel. 1332 . . . . . . 65. Moše(h), syn Abrahama ve Vratislavi, zemřel. 1332 66. Jan, král Český a Polský, potvrzuje křižovníkům s červenou hvězdou ve špitále sv. Františka v Praze právo na vybírání cla na pražském mostě a ustanovuje, bude-li přes most převezen mrtvý Žid aneb postěhuje-li se tudy židovská rodina, aby jim byl pokaždé zapra- ven poplatek 72 haléřů. 1332 . 67. Konšelé měst Minsterberku, Frankštejnu, Reichenbachu a Střelínu, zavazují se spolu s jich purkmistry jménem jich měst zaplatiti opatr- nému muži Jakubovi, Židu ve Vratislavi, jeho manželce a dětem před Vratislavskými konšely v den sv. Michala 160 hřiven grošů. Nezaplatí-li, nastoupí obyčejná židovská lichva. 1333 . . . . . 68. Král Jan Český nařizuje, aby obchodníci z Rakous brali se na své cestě Brnem, a ukládá Židům, aby přispívali na udržování hradeb a příkopů městských. 1334 . . . . . 69. Jan, král český a polský, udílí panu Petrovi z Rožmberka právo, aby . . . směl na svých statcích čtyry Židy chovati. 1334 . 70. Konvent ženského kláštera v Kunicích prodává opatu Janovi a jeho konventu v Louce vesnici Treskovice (Stentendorf), aby mohl za- praviti dluh svůj Židovi Beneši ve Znojmě. 1334 . . 71. Židovka Milka v Čáslavi. 1334 . 41 41 41 42 42 42 42 42 43 43 43 43 Str. 41 44 . . . . . 44
1032 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 57. Jan, král Český a Polský a hrabě Lucemburský, potvrzuje Vrati- slavským Židům ochranný list udělený jim Jindřichem, vévodou Vratislavským. 1327 . . . . . . 58. Bolek, vévoda Slezský a pán z Fürstenberka, syn neb. vévody Ber- narda, potvrzuje Svídnickým Židům privileje udělené jim dědem jeho vévodou Bolkem (I.) ze dne 7. srpna 1295. 1328 . 59. Dle staropražského práva městského nemá nikdo z křesťanů žád- nému Židu půjčovati peníze pro zisk. 1328 . 60. Jan, král Český a Polský, potvrzuje výsady nově získaného města Zhořelce ve Slezsku a doporučuje tamější Židy ochraně mě- šťanů. 1329 . . . 61. Martin, správce řádu Minoritů v Čechách a v Polsku, daruje žen- skému klášteru sv. Kláry ve Znojmě část zahrady táhnoucí se až ku zdi naproti ležícího židovského náměstí a nařizuje, aby branka v této zdi pro Židy určená byla zavřena a jiná vedle věže zřízena. 1330 . . . . . . . 62. Soudce, konšelé a měšťané Většího města Pražského zapovídají če- pování piva, medoviny a vína ve dvorech a domech pánů, dvořanů, kněží, mnichů, jeptišek a Židů, leda že by s ostatními měšťany po- vinnosti, břemena městská také vykonávali. 1330 . 63. Jindřich, notář Jana, krále Českého, oznamuje opatu Zbraslavskému, Petrovi (z Žitavy), že král po svém odchodu z Prahy přibyl desá- tého dne (24. neb 25. září) do Vratislavi, kde během málo dní vynutil od křesťanů i Židů přes 12.000 hřiven, jež přikázal svým žoldnéřům. 1331 . . . . . . . . . . . 64. Rabín Chajim, syn Ašera ve Vratislavi, zemřel. 1332 . . . . . . 65. Moše(h), syn Abrahama ve Vratislavi, zemřel. 1332 66. Jan, král Český a Polský, potvrzuje křižovníkům s červenou hvězdou ve špitále sv. Františka v Praze právo na vybírání cla na pražském mostě a ustanovuje, bude-li přes most převezen mrtvý Žid aneb postěhuje-li se tudy židovská rodina, aby jim byl pokaždé zapra- ven poplatek 72 haléřů. 1332 . 67. Konšelé měst Minsterberku, Frankštejnu, Reichenbachu a Střelínu, zavazují se spolu s jich purkmistry jménem jich měst zaplatiti opatr- nému muži Jakubovi, Židu ve Vratislavi, jeho manželce a dětem před Vratislavskými konšely v den sv. Michala 160 hřiven grošů. Nezaplatí-li, nastoupí obyčejná židovská lichva. 1333 . . . . . 68. Král Jan Český nařizuje, aby obchodníci z Rakous brali se na své cestě Brnem, a ukládá Židům, aby přispívali na udržování hradeb a příkopů městských. 1334 . . . . . 69. Jan, král český a polský, udílí panu Petrovi z Rožmberka právo, aby . . . směl na svých statcích čtyry Židy chovati. 1334 . 70. Konvent ženského kláštera v Kunicích prodává opatu Janovi a jeho konventu v Louce vesnici Treskovice (Stentendorf), aby mohl za- praviti dluh svůj Židovi Beneši ve Znojmě. 1334 . . 71. Židovka Milka v Čáslavi. 1334 . 41 41 41 42 42 42 42 42 43 43 43 43 Str. 41 44 . . . . . 44
Strana 1033
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1033 Čís. Str. 72. Jan, král Český, na zaplacení dluhu svého Petrovi z Rožmberka, mezi jinými dlužními obnosy zvláště částky u Žida Merklína z Krumlova a jiné u Žida Conczlina, židovského rychtáře z Prahy, postupuje mu část důchodů z berně zemské a z urburu mince Kutnohorské. 1336 73. Jan Lucemburský, král Český, dal před svou výpravou do Rakous ko- pati v pražské židovské synagoze, a když tam našel 2000 hřiven stří- bra a zlata, dal jímati po svých zemích Židy, aby vynutil na nich výkupné. 1336 . . . . . . . . . 74. Židé byli po Čechách i ostatních zemích mučeni a vražděni, poněvadž prý v Kouřimi pohanili hostii. 1338 . . . . . . 75. Karel, markrabí Moravský, nařizuje jménem otce svého, krále Jana, rychtáři, přísežným a měšťanům města Nové Plzně, aby Židy a je- jich majetek na pokoji nechali a trestali ty, kdož se čímkoli, slovem neb skutkem proti Židům proviní. Cca. 1338. . . . . . . . 76. Král Jan povoluje měšťanům Budějovickým, aby přijali do svého města dva Židy, kteří by městu poplatek platili. 1341 . . . . . . 77. Král Český Jan dovoluje opatu a konventu kláštera Valdsaského, kterýž (vysokými) úroky Židů Chebských zabředl do velkých dluhů a schudnul, že smí na Židy takové pro úroky, jež od jmenovaného kláštera přijali, svým vlastním právem nastupovati. 1341 . 78. Král Jan potvrzuje měšťanům a obyvatelům města Chebu, křesťanům i Židům, výsady od Římských a Českých králů jim propůjčené a připojuje je ke společnosti obyvatelů král. Českého, aby užívali týchž práv a svobod jako obyvatelé tohoto království, a rovněž také obyvatelé království stejných práv mají užívati v Chebsku. 1341 . 79. Jan, král Český, oznamuje purkmistru a radě města Vratislavi, že chtěje Židům v městě tom obývajícím přispěti na pomoc, aby po nesnázích a útiscích pod jeho záštitou mohli si oddechnouti, učinil s nimi smlouvu, že jenom po deset let každého roku zaplatí dle ma- jetku svého vyměřený poplatek, čímž budou všech jiných břemen a útisků prosti; i nařizuje Vratislavským, aby Židy chránili před urážkami a útoky všech lidí. Totéž platí také o jiných Židech, kteří by se v té době z jiných panství a měst do Vratislavi přistěho- vali. 1341 80. Jan, král Český, daruje měšťanům města Středy (Neumarkt) v Slez- sku roční příjem 5 marek pražských grošů na deset let od Židů tamějších vybíraných, aby za to město dobrou zdí opatřili. 1341 . . 81. Zprávy o Židovské zahradě v Praze. 1341 . 82. Císař Ludvik zprošťuje Jana, purkrabí Norimberského, všech dluhů, jimiž byl zavázán Židům, mezi nimiž mimo jiné Židy uvádějí se Irmia Marien a vdova Eberlinova z Chebu a Isák, syn Jeckleinův . . . . . z Chebu. 1343 . 83. Karel, markrabě Moravský, daruje městu Hradišti roční plat, který Židé tam bydlící platiti povinni jsou, na opravu hradeb měst- . . . . ských. 1343 . 84. Jan, vévoda Korutanský, osvobozuje Židy Trostlina a Samuele 44 45 45 46 46 46 47 47 47 48 44 48
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1033 Čís. Str. 72. Jan, král Český, na zaplacení dluhu svého Petrovi z Rožmberka, mezi jinými dlužními obnosy zvláště částky u Žida Merklína z Krumlova a jiné u Žida Conczlina, židovského rychtáře z Prahy, postupuje mu část důchodů z berně zemské a z urburu mince Kutnohorské. 1336 73. Jan Lucemburský, král Český, dal před svou výpravou do Rakous ko- pati v pražské židovské synagoze, a když tam našel 2000 hřiven stří- bra a zlata, dal jímati po svých zemích Židy, aby vynutil na nich výkupné. 1336 . . . . . . . . . 74. Židé byli po Čechách i ostatních zemích mučeni a vražděni, poněvadž prý v Kouřimi pohanili hostii. 1338 . . . . . . 75. Karel, markrabí Moravský, nařizuje jménem otce svého, krále Jana, rychtáři, přísežným a měšťanům města Nové Plzně, aby Židy a je- jich majetek na pokoji nechali a trestali ty, kdož se čímkoli, slovem neb skutkem proti Židům proviní. Cca. 1338. . . . . . . . 76. Král Jan povoluje měšťanům Budějovickým, aby přijali do svého města dva Židy, kteří by městu poplatek platili. 1341 . . . . . . 77. Král Český Jan dovoluje opatu a konventu kláštera Valdsaského, kterýž (vysokými) úroky Židů Chebských zabředl do velkých dluhů a schudnul, že smí na Židy takové pro úroky, jež od jmenovaného kláštera přijali, svým vlastním právem nastupovati. 1341 . 78. Král Jan potvrzuje měšťanům a obyvatelům města Chebu, křesťanům i Židům, výsady od Římských a Českých králů jim propůjčené a připojuje je ke společnosti obyvatelů král. Českého, aby užívali týchž práv a svobod jako obyvatelé tohoto království, a rovněž také obyvatelé království stejných práv mají užívati v Chebsku. 1341 . 79. Jan, král Český, oznamuje purkmistru a radě města Vratislavi, že chtěje Židům v městě tom obývajícím přispěti na pomoc, aby po nesnázích a útiscích pod jeho záštitou mohli si oddechnouti, učinil s nimi smlouvu, že jenom po deset let každého roku zaplatí dle ma- jetku svého vyměřený poplatek, čímž budou všech jiných břemen a útisků prosti; i nařizuje Vratislavským, aby Židy chránili před urážkami a útoky všech lidí. Totéž platí také o jiných Židech, kteří by se v té době z jiných panství a měst do Vratislavi přistěho- vali. 1341 80. Jan, král Český, daruje měšťanům města Středy (Neumarkt) v Slez- sku roční příjem 5 marek pražských grošů na deset let od Židů tamějších vybíraných, aby za to město dobrou zdí opatřili. 1341 . . 81. Zprávy o Židovské zahradě v Praze. 1341 . 82. Císař Ludvik zprošťuje Jana, purkrabí Norimberského, všech dluhů, jimiž byl zavázán Židům, mezi nimiž mimo jiné Židy uvádějí se Irmia Marien a vdova Eberlinova z Chebu a Isák, syn Jeckleinův . . . . . z Chebu. 1343 . 83. Karel, markrabě Moravský, daruje městu Hradišti roční plat, který Židé tam bydlící platiti povinni jsou, na opravu hradeb měst- . . . . ských. 1343 . 84. Jan, vévoda Korutanský, osvobozuje Židy Trostlina a Samuele 44 45 45 46 46 46 47 47 47 48 44 48
Strana 1034
1034 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. v Praze ode všech dávek a daní až do příchodu jeho bratra Karla. 1344 . . . . . 85. Václav a Ludvík, vévodové Lehničtí, dávají městům své země uji- štění stran udělení městského práva vesnici Niklasdorfu (nyní Nikol- štatu), dovolují měšťanům Lehnickým, aby si brali kameny na stavbu hradeb městských ze židovského hřbitova, a přislibují, že přípovědi, jež Židům jménem knížat učinili, věrně dodrží. 1345 . . . . 86. Jan, král Český, a Karel, markrabě Moravský, stvrzují, že obdrželi na čtyry léta napřed poplatek od slezských Židů. 1345 . . . . . . 87. Karel, markrabě Moravský, chtěje důchody své komory polepšiti, na- řizuje soudci, purkmistrovi a konšelům města Brna, jakož i soudci židovskému, aby všecky Židy, nechť přijdou odkudkoliv, kteří by se chtěli v městě tom usaditi, přivábiti se snažili, je do obce přijí- mali a při právech jejich je zachovali. 1345 . . . . 88. Jan, král Český, odkazuje radu města Vratislavi s částkou 1400 marek jemu půjčených, na své důchody, které má od Židů ve Vratislavi a Středě (Neumarkt). 1345 . . . . . . . . 89. Karel, markrabě Moravský, ukládá soudci a konšelům Jihlavským, aby přijímali do svého města Židy z kterýchkoliv obcí okolních a hleděli je přivábiti, a ujišťuje, že veškeré sliby, které řečení mě- šťané Židům již dali neb hodlají dáti, chce pevně zachovávati; kdyby však o své vůli obtěžoval Židy proti úmluvě, kterou by Jihlavští s nimi uzavřeli, dovoluje jim, aby beze vší jeho milosti a urážky mohli veřejně neb tajně pohnouti Židy k návratu tam, odkud přišli, aneb kam by Jihlavští za dobré uznali. Aby pak Židé tím ochotněji k stálému bydlení do Jihlavy přicházeli, osvobozuje je ode všech poplatků, k nimž zavázáni jsou ostatní Židé Moravští, zejména Brněnští. 1345 . . . . . . . . 90. Jan, král Český, dovoluje radě města Vratislavi, aby upotřebila ka- menů ze židovského hřbitova, nechť se najdou na povrchu nebo pod . . zemí, k obnově hradeb. 1345 . . . . . . . . 91. Seznam důchodů, které mělo město Vratislav v letech 1345 až 1349 ze Židů, a průvodní list pro Svídnického Žida Laventina a jeho ro- dinu, platný od 24. prosince 1350 až do 2. února 1351. . 92. Účet výloh za povozy a práci nádennickou při převážení židovských náhrobních kamenů ve Vratislavi. 1346 . . . . . . 93. Karel IV., král Český, doporučuje Vratislavské Židy, služebníky své komory, radě městské tamtéž k ochraně a povoluje, aby poplatky jejich dle libosti byly zvyšovány. 1347 . 94. Karel IV., král Český, potvrzuje měšťanům Chebským a Židům ta- mějším výsady, jež jim udělili králové Římští Rudolf a Albrecht I., králové Čeští, Přemysl Otakar II. a Jan a on sám jako markrabí Moravský. 1347 . . 95. Karel IV. zapovídá faráři Chebskému poháněti měšťany Chebské, kteří pro běhy válečné a nepřátelství nemohou bezpečně vycházeti z města, jakož i Židy tamější před nějaký církevní neb světský soud mimo zdi městské. Cca. 1347 49 49 50 50 50 51 51 51 51 52 49 52
1034 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. v Praze ode všech dávek a daní až do příchodu jeho bratra Karla. 1344 . . . . . 85. Václav a Ludvík, vévodové Lehničtí, dávají městům své země uji- štění stran udělení městského práva vesnici Niklasdorfu (nyní Nikol- štatu), dovolují měšťanům Lehnickým, aby si brali kameny na stavbu hradeb městských ze židovského hřbitova, a přislibují, že přípovědi, jež Židům jménem knížat učinili, věrně dodrží. 1345 . . . . 86. Jan, král Český, a Karel, markrabě Moravský, stvrzují, že obdrželi na čtyry léta napřed poplatek od slezských Židů. 1345 . . . . . . 87. Karel, markrabě Moravský, chtěje důchody své komory polepšiti, na- řizuje soudci, purkmistrovi a konšelům města Brna, jakož i soudci židovskému, aby všecky Židy, nechť přijdou odkudkoliv, kteří by se chtěli v městě tom usaditi, přivábiti se snažili, je do obce přijí- mali a při právech jejich je zachovali. 1345 . . . . 88. Jan, král Český, odkazuje radu města Vratislavi s částkou 1400 marek jemu půjčených, na své důchody, které má od Židů ve Vratislavi a Středě (Neumarkt). 1345 . . . . . . . . 89. Karel, markrabě Moravský, ukládá soudci a konšelům Jihlavským, aby přijímali do svého města Židy z kterýchkoliv obcí okolních a hleděli je přivábiti, a ujišťuje, že veškeré sliby, které řečení mě- šťané Židům již dali neb hodlají dáti, chce pevně zachovávati; kdyby však o své vůli obtěžoval Židy proti úmluvě, kterou by Jihlavští s nimi uzavřeli, dovoluje jim, aby beze vší jeho milosti a urážky mohli veřejně neb tajně pohnouti Židy k návratu tam, odkud přišli, aneb kam by Jihlavští za dobré uznali. Aby pak Židé tím ochotněji k stálému bydlení do Jihlavy přicházeli, osvobozuje je ode všech poplatků, k nimž zavázáni jsou ostatní Židé Moravští, zejména Brněnští. 1345 . . . . . . . . 90. Jan, král Český, dovoluje radě města Vratislavi, aby upotřebila ka- menů ze židovského hřbitova, nechť se najdou na povrchu nebo pod . . zemí, k obnově hradeb. 1345 . . . . . . . . 91. Seznam důchodů, které mělo město Vratislav v letech 1345 až 1349 ze Židů, a průvodní list pro Svídnického Žida Laventina a jeho ro- dinu, platný od 24. prosince 1350 až do 2. února 1351. . 92. Účet výloh za povozy a práci nádennickou při převážení židovských náhrobních kamenů ve Vratislavi. 1346 . . . . . . 93. Karel IV., král Český, doporučuje Vratislavské Židy, služebníky své komory, radě městské tamtéž k ochraně a povoluje, aby poplatky jejich dle libosti byly zvyšovány. 1347 . 94. Karel IV., král Český, potvrzuje měšťanům Chebským a Židům ta- mějším výsady, jež jim udělili králové Římští Rudolf a Albrecht I., králové Čeští, Přemysl Otakar II. a Jan a on sám jako markrabí Moravský. 1347 . . 95. Karel IV. zapovídá faráři Chebskému poháněti měšťany Chebské, kteří pro běhy válečné a nepřátelství nemohou bezpečně vycházeti z města, jakož i Židy tamější před nějaký církevní neb světský soud mimo zdi městské. Cca. 1347 49 49 50 50 50 51 51 51 51 52 49 52
Strana 1035
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1035 Čís. Str. 102. 103. 96. Karel IV., král Český, nařizuje rychtářům a konšelům všech měst a městysů v království Českém, aby přidržovali Židy tam bydlící, aby roční poplatek odváděli služebníku královské komory, praž- skému Židu Trostlinovi. 1347 . . . 97. Karel IV., král Český, zakládaje Nové město Pražské, ustanovuje meze jeho od nových hradeb a příkopův, jež míní ze zevní strany zříditi až ku hradbám Starého města. Nové město má s hlavním městem tvořiti jediný celek a má užívati týchž výsad, svobod, měst- ských práv a obyčejův. Na konec povoluje Židům, aby se se svými syny, dcerami a svým majetkem do Nového města stěhovali, staví je pod ochranu královskou a zapovídá, aby jim nikdo bezpráví ne- činil. Téhož dne osvobozuje Karel IV. zvláštní listinou obyvatele, kteří se usadí v Novém městě, ode všech ročních poplatků, dávek, berní a jiných břemen na dobu dvanácti let; ustanovuje, že toto osvo- bozeni od daní má i pro Židy platiti, kteří, vyjma Židy v Starém městě Pražském, odkudkoliv do Nového města přijdou, míníce na dobro se tam usaditi a kteří domy své pevně z kamene stavěti budou. Po uplynutí té lhůty nabudou obyvatelé i Židé Novoměstští povahy měšťanstva a Židovstva Staroměstského. 1348 . . 98. Karel IV., král Český, dovoluje měšťanům Brněnským, aby v náhradu za roční poplatek, který jeho jménem musí vypláceti Uherskému králi Ludvíkovi a Jindřichovi z Lichtenburka, vybírali sobě roční plat 100 kop grošův, které Brněnští do komory královské odvádějí, a poplatek nově přijatých Židův, dokud by sami placení králi Uher- skému a pánu z Lichtenburku nebyli zproštěni. 1348 . 99. Karel IV., král Český, nařizuje, aby Židé brněnští nepřijimali zástav neb věcí, jež se zdají pocházeti z krádeže, vyjma v přítomnosti dvou konšelů. 1348 . . 100. Na sněmu 1348 v dubnu předložená, Karlem IV. sepsaná Majestas . Carolina, však roku 1355 odvolaná . 101. Karel IV., král Český, dovoluje opatovi a konventu kláštera Břev- novského, aby směli chovati v městečku Brunově (Broumově), na hranici polské ležícím, dva Židy. 1348 . . . Karel IV., král Český, Židovi Muschovi v Středě (Neumarkt), kterýž králi vyzvání Jana, probošta kaple Všech Svatých na hradě Pražském, a Hubarda z Altirn, maršálka královského, v naléhavé potřebě jistou částkou peněz vypomohl a tím sebe velikým břemenem obtížil, udílí výsadu, že on i všichni náchlební členové rodiny jeho na dobu tří let od placení všelikých daní a dávek budou osvobo- zeni. 1348 Karel IV., král Český, poukazuje konšelům a měšťanům Vratislav- ským za 500 hřiven grošů, které jemu k vykoupení města Franken- steinu opatřili, důchody svých komorních služebníkův, Židů ve Vra- . tislavi a v Středě (Neumarkt). 1348 . . . . . Rada města Chebu svědčí, kterak Židé a Židovky tam bydlící přiznali se, že opat a konvent kláštera Valdsaského všecky své dlužní úpisy od nich vyplatili. 1348 . 52 53 53 53 53 53 52 54 104. 54
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1035 Čís. Str. 102. 103. 96. Karel IV., král Český, nařizuje rychtářům a konšelům všech měst a městysů v království Českém, aby přidržovali Židy tam bydlící, aby roční poplatek odváděli služebníku královské komory, praž- skému Židu Trostlinovi. 1347 . . . 97. Karel IV., král Český, zakládaje Nové město Pražské, ustanovuje meze jeho od nových hradeb a příkopův, jež míní ze zevní strany zříditi až ku hradbám Starého města. Nové město má s hlavním městem tvořiti jediný celek a má užívati týchž výsad, svobod, měst- ských práv a obyčejův. Na konec povoluje Židům, aby se se svými syny, dcerami a svým majetkem do Nového města stěhovali, staví je pod ochranu královskou a zapovídá, aby jim nikdo bezpráví ne- činil. Téhož dne osvobozuje Karel IV. zvláštní listinou obyvatele, kteří se usadí v Novém městě, ode všech ročních poplatků, dávek, berní a jiných břemen na dobu dvanácti let; ustanovuje, že toto osvo- bozeni od daní má i pro Židy platiti, kteří, vyjma Židy v Starém městě Pražském, odkudkoliv do Nového města přijdou, míníce na dobro se tam usaditi a kteří domy své pevně z kamene stavěti budou. Po uplynutí té lhůty nabudou obyvatelé i Židé Novoměstští povahy měšťanstva a Židovstva Staroměstského. 1348 . . 98. Karel IV., král Český, dovoluje měšťanům Brněnským, aby v náhradu za roční poplatek, který jeho jménem musí vypláceti Uherskému králi Ludvíkovi a Jindřichovi z Lichtenburka, vybírali sobě roční plat 100 kop grošův, které Brněnští do komory královské odvádějí, a poplatek nově přijatých Židův, dokud by sami placení králi Uher- skému a pánu z Lichtenburku nebyli zproštěni. 1348 . 99. Karel IV., král Český, nařizuje, aby Židé brněnští nepřijimali zástav neb věcí, jež se zdají pocházeti z krádeže, vyjma v přítomnosti dvou konšelů. 1348 . . 100. Na sněmu 1348 v dubnu předložená, Karlem IV. sepsaná Majestas . Carolina, však roku 1355 odvolaná . 101. Karel IV., král Český, dovoluje opatovi a konventu kláštera Břev- novského, aby směli chovati v městečku Brunově (Broumově), na hranici polské ležícím, dva Židy. 1348 . . . Karel IV., král Český, Židovi Muschovi v Středě (Neumarkt), kterýž králi vyzvání Jana, probošta kaple Všech Svatých na hradě Pražském, a Hubarda z Altirn, maršálka královského, v naléhavé potřebě jistou částkou peněz vypomohl a tím sebe velikým břemenem obtížil, udílí výsadu, že on i všichni náchlební členové rodiny jeho na dobu tří let od placení všelikých daní a dávek budou osvobo- zeni. 1348 Karel IV., král Český, poukazuje konšelům a měšťanům Vratislav- ským za 500 hřiven grošů, které jemu k vykoupení města Franken- steinu opatřili, důchody svých komorních služebníkův, Židů ve Vra- . tislavi a v Středě (Neumarkt). 1348 . . . . . Rada města Chebu svědčí, kterak Židé a Židovky tam bydlící přiznali se, že opat a konvent kláštera Valdsaského všecky své dlužní úpisy od nich vyplatili. 1348 . 52 53 53 53 53 53 52 54 104. 54
Strana 1036
1036 K HISTORII ZIDŮ Čís. 105. Společenský život se Židy. 1348. 106. Ungelt. 1348 107. Dva žáci chtěli z Modřického kostela ukradenou pozlacenou schrán- ku oltářní se 4 hostiemi prodati brněnským Židům, byli však od nich vydáni soudu. Navržen pro ně trest upálení. 1348 . . . . 108. Jména židovská v Praze až do r. 1348 . . 109. Mor v Čechách. 1349 . 110. Jan, biskup olomoucký, nařizuje v dioecesních stanovách, aby Židé nenosili oděvu stejného s křesťanským. 1349 . . . . . . . . . V listech rady města Vratislavě ke králi Karlu IV. se oznamuje, že r. 1349 byli Židé od cizích a neznámých lidí pobiti a obec zpu- stošena požárem; městská rada táže se krále, jak by se měla zacho- vati, kdyby pán země Tyrolské (nejspíše Karlův bratr Jan, manžel Markety Maultasch Tyrolské) chtěl se pozůstalosti a statků židov- ských zmocniti. 1349 . . . . . Karel IV., král Český, udílí hejtmanovi a radě Vratislavské plnou moc, aby vrahy Židů v onom městě soudili. 1350 . . . . . Karel IV., král Český, potvrzuje Petrovi, synu Matěje z Chebu, rychtáři Žateckému, a manželce jeho Anežce rychtářství města Žatce se všemi důchody a právy, zvláště se 4 krámy masnými a clem, s prá- vem odsuzovati pro vraždu a vykonávati soud nad Židy. 1350 . . Zpráva o vraždění Židů v Chebu. 1350 . Karel IV., král Český, prohlašuje, ač sice chebský lid svou zvůli na tamějších Židech provedl zničením jich majetku, že však tento pych svedeného lidu obci Chebské odpouští, poněvadž přednější občané . jemu (králi) zadost učinili. 1350 . Konšelé města Vratislavě udělují dle nařízení Římského krále Karla Židovce Saldě Smogelisse, jejímu synovi Isaakovi a ostatním dě- tem, Isaakově ženě a dětem, zeti Smogelissy Laventínovi a jeho zeti Vreudilovi, jejich ženám a dětem, Jakubu a jeho bratru Abru- schovi z Brunova, její matce Radacheně, jejich ženám a dětem, jakož i veškeré čeledi povolení stěhovati se do Vratislavě a zaručuji jim mír a ochranu na tři léta. 1351 . . . . Jindřich ml., fojt ve Veidě, připovídá některým Židům, mezi nimi Meirovi z Chebu, až do času sv. Jana téhož roku bezpečný průvod po svých zemích a pomoc při vymáhání dluhů zahraničných a po . . . . . . . sv. Janě průvod zpět do Chebu. 1351 . . . . 118. Konšelé Vratislavští dávají Židu Laventínovi, jeho dětem a příbuz- ným ochranný list na tři léta. 1351 . . 119. Zpráva o rodině Lazara, syna Mannova. 1351 . . . . . . . 120. Řád města Chebu o Židech. 1352 . 121. Konšelé města Vratislavě dávají Židům Lawentinovi a Smogilovi „biskupu“ ochranný list na tři léta. 1354 . . 122. Konšelé Vratislavští dávají Židu Jakubovi z Nisy a jeho rodině . . . ochranný list na tři roky. 1355 . 123. V Majestas Carolina ustanovuje Karel IV., aby Židé platili daně I1I. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 54 54 55 55 55 55 56 56 57 57 57 58 Str. 54 54 60 60
1036 K HISTORII ZIDŮ Čís. 105. Společenský život se Židy. 1348. 106. Ungelt. 1348 107. Dva žáci chtěli z Modřického kostela ukradenou pozlacenou schrán- ku oltářní se 4 hostiemi prodati brněnským Židům, byli však od nich vydáni soudu. Navržen pro ně trest upálení. 1348 . . . . 108. Jména židovská v Praze až do r. 1348 . . 109. Mor v Čechách. 1349 . 110. Jan, biskup olomoucký, nařizuje v dioecesních stanovách, aby Židé nenosili oděvu stejného s křesťanským. 1349 . . . . . . . . . V listech rady města Vratislavě ke králi Karlu IV. se oznamuje, že r. 1349 byli Židé od cizích a neznámých lidí pobiti a obec zpu- stošena požárem; městská rada táže se krále, jak by se měla zacho- vati, kdyby pán země Tyrolské (nejspíše Karlův bratr Jan, manžel Markety Maultasch Tyrolské) chtěl se pozůstalosti a statků židov- ských zmocniti. 1349 . . . . . Karel IV., král Český, udílí hejtmanovi a radě Vratislavské plnou moc, aby vrahy Židů v onom městě soudili. 1350 . . . . . Karel IV., král Český, potvrzuje Petrovi, synu Matěje z Chebu, rychtáři Žateckému, a manželce jeho Anežce rychtářství města Žatce se všemi důchody a právy, zvláště se 4 krámy masnými a clem, s prá- vem odsuzovati pro vraždu a vykonávati soud nad Židy. 1350 . . Zpráva o vraždění Židů v Chebu. 1350 . Karel IV., král Český, prohlašuje, ač sice chebský lid svou zvůli na tamějších Židech provedl zničením jich majetku, že však tento pych svedeného lidu obci Chebské odpouští, poněvadž přednější občané . jemu (králi) zadost učinili. 1350 . Konšelé města Vratislavě udělují dle nařízení Římského krále Karla Židovce Saldě Smogelisse, jejímu synovi Isaakovi a ostatním dě- tem, Isaakově ženě a dětem, zeti Smogelissy Laventínovi a jeho zeti Vreudilovi, jejich ženám a dětem, Jakubu a jeho bratru Abru- schovi z Brunova, její matce Radacheně, jejich ženám a dětem, jakož i veškeré čeledi povolení stěhovati se do Vratislavě a zaručuji jim mír a ochranu na tři léta. 1351 . . . . Jindřich ml., fojt ve Veidě, připovídá některým Židům, mezi nimi Meirovi z Chebu, až do času sv. Jana téhož roku bezpečný průvod po svých zemích a pomoc při vymáhání dluhů zahraničných a po . . . . . . . sv. Janě průvod zpět do Chebu. 1351 . . . . 118. Konšelé Vratislavští dávají Židu Laventínovi, jeho dětem a příbuz- ným ochranný list na tři léta. 1351 . . 119. Zpráva o rodině Lazara, syna Mannova. 1351 . . . . . . . 120. Řád města Chebu o Židech. 1352 . 121. Konšelé města Vratislavě dávají Židům Lawentinovi a Smogilovi „biskupu“ ochranný list na tři léta. 1354 . . 122. Konšelé Vratislavští dávají Židu Jakubovi z Nisy a jeho rodině . . . ochranný list na tři roky. 1355 . 123. V Majestas Carolina ustanovuje Karel IV., aby Židé platili daně I1I. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 54 54 55 55 55 55 56 56 57 57 57 58 Str. 54 54 60 60
Strana 1037
124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. do komory královské; dostane-li se Židovi v dluhu dědina, nesmí ji prodati bez dovolení králova. 1355 . . Karel IV. osvobozuje mnichy kláštera Waldsaského ode všech dluhů povinovaných Židům, kteří v Norimberce, Chebu a „jinde byli ubiti. 1355 Císař Karel IV. obnovuje a a potvrzuje Židům | v Praze av království Českém, jakož i v jiných zemích koruny České přebývajícím, „slu- hům komory královské“, v uznání za prospěšné služby, jež císaři v dřívějších časech prokázali a komoře královské prokazovati ne- ustávají, dvě výsady králem Přemyslem Otakarem II. jm udélené ze dne 29. března a 23. října 1254. 1356 . s Císař Karel IV. ustanovuje v IX. článku zlaté bully, že králové Čeští jakož i jiná knížata „mohou také Židy pod sebou míti“. 1356 Seznam vratisiavskich Židů a jejich ujednanych dávek v letech 1351—1356 . MEL SX Karel 1V. Petrovi, Joštovi, Oldřichovi a Janovi bratřím z Rožm- berka dovoluje, aby mimo ony čtyry Židy, jež se svolením Jana, krále Českého, na své statky dostali, jiné ještě Židy s jejich rodi- nami na svých statcích mohli v pohostinství držeti. 1356 . . Rychtář Mikuláš, zvaný Biskup, a přísežní konšelé města Mostu dávají Pražským Židům dlužní úpis na 75 kop a ručitelem usta- novují pražského měšťana Mikuláše z Jůrnteyna. 1357 . Císař Karel IV. nařizuje hejtmanu a radě města Vratislavě, aby všecky Židy ve Vratislavi, Stredé (Neumarktu), Namyslové a Góře přítomné, jakož i ty, kteří by se chtěli tam usaditi a s kterými nové úmluvy bez zvýšení jejich dávek učiněny býti mají, za dvě léta chránili, zvláště aby mohli bezpečně po zemi cestovati. 1359 . Rada města Vratislavě ohlašuje veřejně, že k poručení císařskému (ze dne 25. ledna 1359) poskytuje Židům, v nařízení tom uvede- ným, za dvě léta ochrany, aby zachování byli při všech svých prá- vech, a zejména aby svobodně a bez překážky cestovati mohli po zemi. 1359 . Rudolf, vévoda Rakouský, Štýrský : a Korutanský, slibuje Římskému císaři Karlovi a markraběti Moravskému Janovi, že Židy, kteří by bez jejich svolení z jejich zemí, panství a měst k němu táhnouti chtěli, ani nepřijme. aniž je chrániti nebo chovati bude. 1360 . Židé Pražští při kázáních mnicha řádu sv. Augustina, Konráda Waldhausera, jevili osobní přítomností nemalou účast. 1360 . Císař Karel IV. prohlašuje, že bez svolení Rudolfa, vévody Rakou- ského, a jeho bratří nepřijme Židy, kteří by ze zemí jejich do krá- lovství Českého neb zemí sousedních se stěhovali, aniž je chrániti neb chovati chce. 1360 . . Vratislav vyhořela a Židé vyhnáni. 1361 . . Císař Karel IV. udílí měšťanům Starého města Pražského milost, že všechny dlužní úpisy měšťanů i obce, které Židé do dne sv. Jiljí dle předepsaného fádu nepfedložili, mají pozbýti své plat- nosti. I361I MM NON ONO 1037 Str. 61 61 61 62 62 64 65 65 65 65 65 66 66 66
124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. do komory královské; dostane-li se Židovi v dluhu dědina, nesmí ji prodati bez dovolení králova. 1355 . . Karel IV. osvobozuje mnichy kláštera Waldsaského ode všech dluhů povinovaných Židům, kteří v Norimberce, Chebu a „jinde byli ubiti. 1355 Císař Karel IV. obnovuje a a potvrzuje Židům | v Praze av království Českém, jakož i v jiných zemích koruny České přebývajícím, „slu- hům komory královské“, v uznání za prospěšné služby, jež císaři v dřívějších časech prokázali a komoře královské prokazovati ne- ustávají, dvě výsady králem Přemyslem Otakarem II. jm udélené ze dne 29. března a 23. října 1254. 1356 . s Císař Karel IV. ustanovuje v IX. článku zlaté bully, že králové Čeští jakož i jiná knížata „mohou také Židy pod sebou míti“. 1356 Seznam vratisiavskich Židů a jejich ujednanych dávek v letech 1351—1356 . MEL SX Karel 1V. Petrovi, Joštovi, Oldřichovi a Janovi bratřím z Rožm- berka dovoluje, aby mimo ony čtyry Židy, jež se svolením Jana, krále Českého, na své statky dostali, jiné ještě Židy s jejich rodi- nami na svých statcích mohli v pohostinství držeti. 1356 . . Rychtář Mikuláš, zvaný Biskup, a přísežní konšelé města Mostu dávají Pražským Židům dlužní úpis na 75 kop a ručitelem usta- novují pražského měšťana Mikuláše z Jůrnteyna. 1357 . Císař Karel IV. nařizuje hejtmanu a radě města Vratislavě, aby všecky Židy ve Vratislavi, Stredé (Neumarktu), Namyslové a Góře přítomné, jakož i ty, kteří by se chtěli tam usaditi a s kterými nové úmluvy bez zvýšení jejich dávek učiněny býti mají, za dvě léta chránili, zvláště aby mohli bezpečně po zemi cestovati. 1359 . Rada města Vratislavě ohlašuje veřejně, že k poručení císařskému (ze dne 25. ledna 1359) poskytuje Židům, v nařízení tom uvede- ným, za dvě léta ochrany, aby zachování byli při všech svých prá- vech, a zejména aby svobodně a bez překážky cestovati mohli po zemi. 1359 . Rudolf, vévoda Rakouský, Štýrský : a Korutanský, slibuje Římskému císaři Karlovi a markraběti Moravskému Janovi, že Židy, kteří by bez jejich svolení z jejich zemí, panství a měst k němu táhnouti chtěli, ani nepřijme. aniž je chrániti nebo chovati bude. 1360 . Židé Pražští při kázáních mnicha řádu sv. Augustina, Konráda Waldhausera, jevili osobní přítomností nemalou účast. 1360 . Císař Karel IV. prohlašuje, že bez svolení Rudolfa, vévody Rakou- ského, a jeho bratří nepřijme Židy, kteří by ze zemí jejich do krá- lovství Českého neb zemí sousedních se stěhovali, aniž je chrániti neb chovati chce. 1360 . . Vratislav vyhořela a Židé vyhnáni. 1361 . . Císař Karel IV. udílí měšťanům Starého města Pražského milost, že všechny dlužní úpisy měšťanů i obce, které Židé do dne sv. Jiljí dle předepsaného fádu nepfedložili, mají pozbýti své plat- nosti. I361I MM NON ONO 1037 Str. 61 61 61 62 62 64 65 65 65 65 65 66 66 66
Strana 1038
1038 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 137. Letopočty židovských náhrobních kamenů v Těšíně. 1362 . . . . 66 138. V Jihlavě připomíná se r. 1362 židovský lékař . . . 66 139. Císař Karel IV. uděluje rychtáři, konšelům a celé obci města Budě- jovic na prosbu jich právo, že mohou přijmouti do svého města tři Židy, kteří by spolu nesli břemena městská; zároveň osvobozuje tyto Židy na dobu 5 let ode všech daní a dávek a zajišťuje jim všemožnou . . ochranu. 1364 . . . . Císař Karel IV. potvrzuje Židům v Chebu židovskou školu a židov- ský hřbitov, které koupili od Albrechta Nothafta z Diršteina (Thiersteina), aby je drželi na věčné časy a se všemi právy i svobo- . . . dami, jaké od starodávna měli. 1364 . Císař Karel IV. uděluje žákům a učitelům pražské university za . účelem zřízení kollegia několik židovských domů. 1366 . . . . 142. Bolek II., kníže Svídnický, povoluje „svým milým služebníkům ko- morním“ Židům v městech Svídnici, Střihomi, Reichenbachu a Němčím některé výhody řízení právního se týkající na dobu tří let. 1367 . Ovdovělá kněžna Anežka Svídnická a Javorská dává Ozerovi, „bi- skupu“ Židů Svídnických, Lazarovi, jeho tchánu, Davidovi Falkovi a všem ostatním Židům svého knížectví list na mír a ochranu po dobu čtyř let. 1369 . . . . . . . . . . . . . Kněžna Anežka Svídnická a Javorská dovoluje Židům Svídnickým otevření synagogy a připojuje k tomu řadu ustanovení jim prospěš- ných a ochranných, hlavně v příčině zřízení jich obce. 1370 . . . . Císař Karel IV. daruje Hanuši (nečitelného jména rodového) a jeho manželce Anežce na dobu jich života židovský hřbitov ve Vrati- slavi se všemi právy, jak je před tím měl Vratislavský městský písař Jindřich. Kdyby však opět Židy do Vratislavi dosadil aneb tam ponechal, musí jim židovský hřbitov býti bez prodlení odstou- pen, zaplatí-li 20 marek polských grošův. 1371 . . . . . 146. Dle starého hebrejského nápisu na žulovém sloupu někdejší syna- gogy (později chrámu Matky Boží) v Chebu byla tato synagoga, kteráž při povstání proti Židům r. 1350 nejspíše velice utrpěla, . . . opět znovu zřízena. 1375 . . Farář, rychtář a konšelé města Žatce vysvědčují, že Židovka na víru . křesťanskou obrácená pokřtěna na jméno Markéta. 1376 . . 148. Císař Karel IV. uděluje purkmistru, radě i měšťanům města Chebu povolení, aby směli městu, zemi i Židům Chebským uložiti a rozvrh- nouti berni po dobu let, na která jsou od placení berně komoře králov. 77 osvobozeni; hejtman Chebský má jim býti při tom nápomocen. 1377 149. Zprávy o ulici v Podžidí v Praze 1348—78 . . 150. Zprávy o obci židovské. 1348—78 . 151. Křesťané vězněni od Židů pro dluhy. 1378. . 152. Jména Židů v Praze. 1378 153. Král Václav IV. udílí Židům Chebským milost, že nemají býti bu- doucně poháněni před soudy světské a duchovní mimo obvod kra- 140. 141. 143. 144. 145. 147. 66 67 67 67 67 68 70 71 71 72 74 75 75
1038 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 137. Letopočty židovských náhrobních kamenů v Těšíně. 1362 . . . . 66 138. V Jihlavě připomíná se r. 1362 židovský lékař . . . 66 139. Císař Karel IV. uděluje rychtáři, konšelům a celé obci města Budě- jovic na prosbu jich právo, že mohou přijmouti do svého města tři Židy, kteří by spolu nesli břemena městská; zároveň osvobozuje tyto Židy na dobu 5 let ode všech daní a dávek a zajišťuje jim všemožnou . . ochranu. 1364 . . . . Císař Karel IV. potvrzuje Židům v Chebu židovskou školu a židov- ský hřbitov, které koupili od Albrechta Nothafta z Diršteina (Thiersteina), aby je drželi na věčné časy a se všemi právy i svobo- . . . dami, jaké od starodávna měli. 1364 . Císař Karel IV. uděluje žákům a učitelům pražské university za . účelem zřízení kollegia několik židovských domů. 1366 . . . . 142. Bolek II., kníže Svídnický, povoluje „svým milým služebníkům ko- morním“ Židům v městech Svídnici, Střihomi, Reichenbachu a Němčím některé výhody řízení právního se týkající na dobu tří let. 1367 . Ovdovělá kněžna Anežka Svídnická a Javorská dává Ozerovi, „bi- skupu“ Židů Svídnických, Lazarovi, jeho tchánu, Davidovi Falkovi a všem ostatním Židům svého knížectví list na mír a ochranu po dobu čtyř let. 1369 . . . . . . . . . . . . . Kněžna Anežka Svídnická a Javorská dovoluje Židům Svídnickým otevření synagogy a připojuje k tomu řadu ustanovení jim prospěš- ných a ochranných, hlavně v příčině zřízení jich obce. 1370 . . . . Císař Karel IV. daruje Hanuši (nečitelného jména rodového) a jeho manželce Anežce na dobu jich života židovský hřbitov ve Vrati- slavi se všemi právy, jak je před tím měl Vratislavský městský písař Jindřich. Kdyby však opět Židy do Vratislavi dosadil aneb tam ponechal, musí jim židovský hřbitov býti bez prodlení odstou- pen, zaplatí-li 20 marek polských grošův. 1371 . . . . . 146. Dle starého hebrejského nápisu na žulovém sloupu někdejší syna- gogy (později chrámu Matky Boží) v Chebu byla tato synagoga, kteráž při povstání proti Židům r. 1350 nejspíše velice utrpěla, . . . opět znovu zřízena. 1375 . . Farář, rychtář a konšelé města Žatce vysvědčují, že Židovka na víru . křesťanskou obrácená pokřtěna na jméno Markéta. 1376 . . 148. Císař Karel IV. uděluje purkmistru, radě i měšťanům města Chebu povolení, aby směli městu, zemi i Židům Chebským uložiti a rozvrh- nouti berni po dobu let, na která jsou od placení berně komoře králov. 77 osvobozeni; hejtman Chebský má jim býti při tom nápomocen. 1377 149. Zprávy o ulici v Podžidí v Praze 1348—78 . . 150. Zprávy o obci židovské. 1348—78 . 151. Křesťané vězněni od Židů pro dluhy. 1378. . 152. Jména Židů v Praze. 1378 153. Král Václav IV. udílí Židům Chebským milost, že nemají býti bu- doucně poháněni před soudy světské a duchovní mimo obvod kra- 140. 141. 143. 144. 145. 147. 66 67 67 67 67 68 70 71 71 72 74 75 75
Strana 1039
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1039 Čís. Str. jiny a města Chebu, nýbrž že mají býti souzeni jenom soudem a rychtářem města Chebu dle platného tam práva městského. 1379 . Dopis v příčině zavraždění židovského žáka Žídka v Žatci dne 27. dubna 1380; žádá se o zakročení v této záležitosti. 1380 . . . . . Jaroslav z Šelemberka, opat, a celý konvent kláštera v Zabrdovicích, řehole premonstrátské, vyznávají, že od Brněnského Žida Jakuba ze Znojma obdrželi půjčkou 36 hřiven grošů praž. měny moravské na zapravení daně jim od markraběte uložené, a zavazují se splatiti tuto půjčku do hromnic příštích. 1380 . . . . . . Židé podrobeni soudu duchovnímu. 1380 . . . . . 157. Jaroslav, opat, a konvent kláštera Zabrdovského přiznávají se, že jsou dlužni Brněnským Židům Petrovi Reuthlinovi, Jakubovi z Hory (de Monte) a Cheblinovi 24 hřivny pražských grošů měny moravské, a zavazují se splatiti tuto částku ve třech lhůtách do vánoc téhož roku. 1382 . . 158. Král Václav IV. ustanovuje k žádosti své matky Alžběty, jaká cla mají se při branách Menšího města Pražského vybírati zvláště z věcí, jež se přes most do Menšího města převážejí; zároveň ustanovuje, poveze-li kdo tudy jednoho neb více živých Židů, že má zaplatiti z každého koně 6 haléřů, poveze-li však jednoho neb více mrtvých . Židů, že má dáti jeden groš z každého koně. 1383 . Jiří z Roztok, podkomoří království Českého a purkrabí na Hrádku (Křivoklátě), nařizuje z poručení královského rychtářům, purkmi- strům, konšelům a přísežným jakož i měšťanům měst královských, kterýmž tento mandát dodán bude, aby dlužníky Židů v městech a „popravách“ (soudních okresích) svých přiměli k zaplacení dluhů, neboť Židé si stěžují, že proto nemohli složiti peněžní dávku jim od krále uloženou, poněvadž část křesťanů jim dluhy, jak by náleželo, . . . nesplácí. 1384 . Václav IV., král Český, nařizuje všem popravcům, aby příštího pátku po Reminiscere (3. března) o druhé hodině noční potají a bez hluku všecky Židy v popravách (soudních okresích) svých zjímati a u vězení držeti dali a pečovali o to, aby žádný neušel. Po uzavření domů a zapečetění majetku Židů mají tyto i věci jejich tak dlouho ostražitě opatrovati, dokud to budou míti nařízeno. 1385 161. Václav IV., král Český, osvobozuje měšťany a obyvatele města a kraje Chebského i se Židy na pět let ode všech daní, berní, poplat- . ků a nových nákladů. 1385 . . . Václav IV., král Český, nařizuje všem královským městům v Če- chách, aby k Židům v nich obývajícím v příčině jich pohledávek proti dlužníkům jejich dle řádu a obyčeje v království Českém platného s povinnou spravedlností se zachovala. 1385 . . . . . Židé v Humpolci. 1385 . 163. 164. Král Václav IV. nařizuje nejmenovanému přiměti a pohnouti fa- ráře V. v P., aby nepoháněl z jakékoliv příčiny Židy Klatovské P. a B., „služebníky komory královské“, mimo diecesi, nýbrž, má-li 155. 156. 159. 160. 162. 76 76 z 76 77 77 77 77 78 154. 76 76 78
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1039 Čís. Str. jiny a města Chebu, nýbrž že mají býti souzeni jenom soudem a rychtářem města Chebu dle platného tam práva městského. 1379 . Dopis v příčině zavraždění židovského žáka Žídka v Žatci dne 27. dubna 1380; žádá se o zakročení v této záležitosti. 1380 . . . . . Jaroslav z Šelemberka, opat, a celý konvent kláštera v Zabrdovicích, řehole premonstrátské, vyznávají, že od Brněnského Žida Jakuba ze Znojma obdrželi půjčkou 36 hřiven grošů praž. měny moravské na zapravení daně jim od markraběte uložené, a zavazují se splatiti tuto půjčku do hromnic příštích. 1380 . . . . . . Židé podrobeni soudu duchovnímu. 1380 . . . . . 157. Jaroslav, opat, a konvent kláštera Zabrdovského přiznávají se, že jsou dlužni Brněnským Židům Petrovi Reuthlinovi, Jakubovi z Hory (de Monte) a Cheblinovi 24 hřivny pražských grošů měny moravské, a zavazují se splatiti tuto částku ve třech lhůtách do vánoc téhož roku. 1382 . . 158. Král Václav IV. ustanovuje k žádosti své matky Alžběty, jaká cla mají se při branách Menšího města Pražského vybírati zvláště z věcí, jež se přes most do Menšího města převážejí; zároveň ustanovuje, poveze-li kdo tudy jednoho neb více živých Židů, že má zaplatiti z každého koně 6 haléřů, poveze-li však jednoho neb více mrtvých . Židů, že má dáti jeden groš z každého koně. 1383 . Jiří z Roztok, podkomoří království Českého a purkrabí na Hrádku (Křivoklátě), nařizuje z poručení královského rychtářům, purkmi- strům, konšelům a přísežným jakož i měšťanům měst královských, kterýmž tento mandát dodán bude, aby dlužníky Židů v městech a „popravách“ (soudních okresích) svých přiměli k zaplacení dluhů, neboť Židé si stěžují, že proto nemohli složiti peněžní dávku jim od krále uloženou, poněvadž část křesťanů jim dluhy, jak by náleželo, . . . nesplácí. 1384 . Václav IV., král Český, nařizuje všem popravcům, aby příštího pátku po Reminiscere (3. března) o druhé hodině noční potají a bez hluku všecky Židy v popravách (soudních okresích) svých zjímati a u vězení držeti dali a pečovali o to, aby žádný neušel. Po uzavření domů a zapečetění majetku Židů mají tyto i věci jejich tak dlouho ostražitě opatrovati, dokud to budou míti nařízeno. 1385 161. Václav IV., král Český, osvobozuje měšťany a obyvatele města a kraje Chebského i se Židy na pět let ode všech daní, berní, poplat- . ků a nových nákladů. 1385 . . . Václav IV., král Český, nařizuje všem královským městům v Če- chách, aby k Židům v nich obývajícím v příčině jich pohledávek proti dlužníkům jejich dle řádu a obyčeje v království Českém platného s povinnou spravedlností se zachovala. 1385 . . . . . Židé v Humpolci. 1385 . 163. 164. Král Václav IV. nařizuje nejmenovanému přiměti a pohnouti fa- ráře V. v P., aby nepoháněl z jakékoliv příčiny Židy Klatovské P. a B., „služebníky komory královské“, mimo diecesi, nýbrž, má-li 155. 156. 159. 160. 162. 76 76 z 76 77 77 77 77 78 154. 76 76 78
Strana 1040
1040 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. s nimi oč činiti, aby sobě před pánem Jindřichem z Dubé zjednal . právo. Cca. 1385 . Král Václav IV. poroučí nejmenovanému, aby se pro Protivu z Trop- čic srovnal se Židem M. v T. aneb Protivu přiměl, aby ho z ruko- jemství vybavil, sice, že dá jej (nejmenovaného) skrze některé bližší město královské soudně stíhati, aby Židovi dle listin jeho konečně spravedlnost zjednal. Cca.1385 . . . . . . . 166. Nové město Pražské dlužníkem Židů. 1386 . . . 167. R. 1386 byli při volbě městské rady Chebské ustanoveni čtyři „mi- stři židovští“ Majer, Josef, Hesekias a Leblange. 1386 . . . . . 168. Zikmund Huller, podkomoří království Českého, nařizuje na roz- kaz královský městům v Čechách, aby poplatek a jiné peníze, které Žid, ukazatel tohoto nařízení, od Židů tamějších vybere a úřadu města složiti má, opatrně uschovali, až by jim jiné pí- semné nařízení vydal. 1388 . . . . . . . . . . 169. Žid výběrčím berně židovské v Čechách. 1388 . . . . . 170. Pohroma Židů v Praze. 1389 . Zpráva o vraždění Židů v Praze. 1389 . 171. Zikmund Huller, podkomoří království Českého, nařizuje na rozkaz krále purkmistrům, soudcům, konšelům a přísežným měst v Čechách, aby ihned veškeré Židy v městech svých zjímati, bezpečně zavříti a majetek jich movitý i nemovitý zabaviti dali a opatrně chovali. 1389 . . Král Václav IV. udílí měšťanům, obyvatelům a Židům města a kraje Chebského za odvedenou berni milost, že od příštích svátků svatodušních po dobu pěti let po sobě jdoucích jsou osvobozeni ode všech daní, dávek, ungeltu a všech nových platů, které by uloženy byly. 1389 Václav IV., král Český, nařizuje všem purkrabím, kastellanům, purk- mistrům, soudcům, konšelům, přísežným a obcím v městech v krá- lovství Českém, aby k Židům v nich obývajícím proti věřitelům jejich v příčině peněz jim dlužných s dostatečnou spravedlností se . . . . . . . zachovali. 1389 Jan z E(gerbergu) se svým bratrem D. a rukojmími dává Židovi S. a jeho ženě v Žatci dlužní úpis na 13 kop grošů pražských. 1389 Hynek z Dubé, nejvyšší číšník království Českého, a Bořivoj ze Svi- nař, královský správce v Bavořích, jako rozsudí o žalobě měšťana Wunsidelského, Dobereinera, jemuž soudce Chebský pro nezaplacení 1600 liber haléřů, od Žida Feinla a společníků v Chebu městu Wun- sidlu, vlastně pánu jeho, purkrabímu Fridrichu v Norimberce, půj- čených, jmění pobrati kázal, činí výrok, že purkrabí Fridrich má zaplatiti Židům Chebským hlavní summu a úroků 2610 liber haléřů, začež má sjíti s obstávky, kterou Chebští na prospěch Židů pro- vedli. 1390 . . . . Král Václav IV. nařizuje všem, aby Židy Chebské, „jeho sluhy ko- morní“, kteří s ostatními měšťany tvoří jedno těleso a kteří mu 172. 173. 174. 175. . . . . 78 78 78 78 79 79 79 80 80 81 81 78 165. 81 176.
1040 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. s nimi oč činiti, aby sobě před pánem Jindřichem z Dubé zjednal . právo. Cca. 1385 . Král Václav IV. poroučí nejmenovanému, aby se pro Protivu z Trop- čic srovnal se Židem M. v T. aneb Protivu přiměl, aby ho z ruko- jemství vybavil, sice, že dá jej (nejmenovaného) skrze některé bližší město královské soudně stíhati, aby Židovi dle listin jeho konečně spravedlnost zjednal. Cca.1385 . . . . . . . 166. Nové město Pražské dlužníkem Židů. 1386 . . . 167. R. 1386 byli při volbě městské rady Chebské ustanoveni čtyři „mi- stři židovští“ Majer, Josef, Hesekias a Leblange. 1386 . . . . . 168. Zikmund Huller, podkomoří království Českého, nařizuje na roz- kaz královský městům v Čechách, aby poplatek a jiné peníze, které Žid, ukazatel tohoto nařízení, od Židů tamějších vybere a úřadu města složiti má, opatrně uschovali, až by jim jiné pí- semné nařízení vydal. 1388 . . . . . . . . . . 169. Žid výběrčím berně židovské v Čechách. 1388 . . . . . 170. Pohroma Židů v Praze. 1389 . Zpráva o vraždění Židů v Praze. 1389 . 171. Zikmund Huller, podkomoří království Českého, nařizuje na rozkaz krále purkmistrům, soudcům, konšelům a přísežným měst v Čechách, aby ihned veškeré Židy v městech svých zjímati, bezpečně zavříti a majetek jich movitý i nemovitý zabaviti dali a opatrně chovali. 1389 . . Král Václav IV. udílí měšťanům, obyvatelům a Židům města a kraje Chebského za odvedenou berni milost, že od příštích svátků svatodušních po dobu pěti let po sobě jdoucích jsou osvobozeni ode všech daní, dávek, ungeltu a všech nových platů, které by uloženy byly. 1389 Václav IV., král Český, nařizuje všem purkrabím, kastellanům, purk- mistrům, soudcům, konšelům, přísežným a obcím v městech v krá- lovství Českém, aby k Židům v nich obývajícím proti věřitelům jejich v příčině peněz jim dlužných s dostatečnou spravedlností se . . . . . . . zachovali. 1389 Jan z E(gerbergu) se svým bratrem D. a rukojmími dává Židovi S. a jeho ženě v Žatci dlužní úpis na 13 kop grošů pražských. 1389 Hynek z Dubé, nejvyšší číšník království Českého, a Bořivoj ze Svi- nař, královský správce v Bavořích, jako rozsudí o žalobě měšťana Wunsidelského, Dobereinera, jemuž soudce Chebský pro nezaplacení 1600 liber haléřů, od Žida Feinla a společníků v Chebu městu Wun- sidlu, vlastně pánu jeho, purkrabímu Fridrichu v Norimberce, půj- čených, jmění pobrati kázal, činí výrok, že purkrabí Fridrich má zaplatiti Židům Chebským hlavní summu a úroků 2610 liber haléřů, začež má sjíti s obstávky, kterou Chebští na prospěch Židů pro- vedli. 1390 . . . . Král Václav IV. nařizuje všem, aby Židy Chebské, „jeho sluhy ko- morní“, kteří s ostatními měšťany tvoří jedno těleso a kteří mu 172. 173. 174. 175. . . . . 78 78 78 78 79 79 79 80 80 81 81 78 165. 81 176.
Strana 1041
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1041 178. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. Str. jakožto králi Českému právem zástavním příslušejí, chránili a brá- nili a u vymáhání dluhů jim ku právu dopomáhali. 1391 . . . . 81 Král Václav IV. osvobozuje měšťany a obyvatele města Chebu a země Chebské zároveň s tamějšími Židy za to, že mu poskytli pe- něžní pomoc, na dobu čtyř roků od placení daní a jiných dávek. 1392 Král Václav IV. uděluje Židům v Čechách sídlícím výsadu, že je nesmějí souditi páni, nýbrž jenom královští úředníci. 1393 . . . . Boreš mladší z Ryzemburku a Bečova dává Židům Aserovi a Isaa- 179. kovi v Mostě dlužní úpis na 50 kop grošů pražské měny. 1393 . . 180. Boreš Starší i Mladší z Ryzemburku a Bečova dávají Židu Eber- leynovi a jeho manželce Hesteře dlužní úpis na sto kop grošův . . . . . . . . . . . . . pražských. 1394 . . 181. Král Václav IV. osvobozuje měšťany a obyvatele města Chebu zá- roveň s tamějšími Židy od placení všech dani na dobu čtyř let, poněvadž mu vypomohli společně 3000 kopami grošův. 1395 . . . . Král Václav IV. osvobozuje purkmistra, rychtáře, radu a celou obec města Hradce Králové od placení dluhu 200 kop Židovi Benušovi a jeho švekruši Nechamě. 1395 . . Král Václav IV. odvolává majestát, kterým povolil zemskému kom- turu německého řádu, Alšovi z Dubé, aby silnice do Míšně šla jeho městem Chomutovem, a ustanovuje, že jako za časů císaře Karla IV. tak i na dále silnice ta má jíti přes Přísečníci, Kadaň a Žatec, tak že každý kupec i jiní lidé, Židé či křesťané, mohou jistě a bez překážky po jmenované silnici se svým zbožím i vším svým ma- jetkem táhnouti, jeti neb jíti. 1401 . . . . Jména Židů v městě Kolíně. 1401 . . . . . . . . . . . Židé majitelé pozemků na Moravě. 1406 . . . . Tomáš Šrötil, měšťan Chebský, a jeho manželka zavazují se třem židovským mistrům Hesekyovi, Lebelangu a Slomelovi, jakož i celé obci židovské v Chebu, že když jim tito dovolili otevříti dvě okna do jejich zádušního dvora, ani oni sami ani jejich potomci ze svých komnat nebudou nic na dvůr ten sypati, líti ani házeti, a že ta okna opět odstraní aneb zazdí, kdyby jim toho Židé déle nepřáli. 1410 Král Václav IV. potvrzuje Židům Starého města Pražského a království Českého jejich hřbitov na Novém městě Pražském a domy k němu příslušející, jak tomu bylo ode dávna za Karla IV. 1410 86 Jan ze Žatce dává Židu Smoelovi v Žatci a jeho manželce dlužní úpis na 13 kop grošů pražských. 1411 . . . . . . . . . Král Václav IV. ustanovuje, aby rozepře mezi Židem Jüdlem a jeho Chebskými souvěrci se rozhodla před radou starších židov- ských v Praze; zároveň nařizuje, aby Chebští Židé Židovi Jüdlovi jeho domy, knihy a nářadí vydali. 1412 . Vaněk z Račiněvsi, dlužník, Jan z Račiněvsi a Václav z Moravě- vsi na Kopistech, rukojmí, dávají Michlovi a Heynemanovi, Židům v Mostě, dlužní úpis na 12 kop gr. pražsk. 1413 . . . . . . . 191. Otík ze Studenovsi na Selmicích, hlavní dlužník, Jindřich Krásný z Peruce, Petr z Libochovic, Hanuš z Neprobilic, rukojmí jeho, za- 82 82 85 85 85 85 85 86 86 86 87 87 Čís. 177. 88 66
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1041 178. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. Str. jakožto králi Českému právem zástavním příslušejí, chránili a brá- nili a u vymáhání dluhů jim ku právu dopomáhali. 1391 . . . . 81 Král Václav IV. osvobozuje měšťany a obyvatele města Chebu a země Chebské zároveň s tamějšími Židy za to, že mu poskytli pe- něžní pomoc, na dobu čtyř roků od placení daní a jiných dávek. 1392 Král Václav IV. uděluje Židům v Čechách sídlícím výsadu, že je nesmějí souditi páni, nýbrž jenom královští úředníci. 1393 . . . . Boreš mladší z Ryzemburku a Bečova dává Židům Aserovi a Isaa- 179. kovi v Mostě dlužní úpis na 50 kop grošů pražské měny. 1393 . . 180. Boreš Starší i Mladší z Ryzemburku a Bečova dávají Židu Eber- leynovi a jeho manželce Hesteře dlužní úpis na sto kop grošův . . . . . . . . . . . . . pražských. 1394 . . 181. Král Václav IV. osvobozuje měšťany a obyvatele města Chebu zá- roveň s tamějšími Židy od placení všech dani na dobu čtyř let, poněvadž mu vypomohli společně 3000 kopami grošův. 1395 . . . . Král Václav IV. osvobozuje purkmistra, rychtáře, radu a celou obec města Hradce Králové od placení dluhu 200 kop Židovi Benušovi a jeho švekruši Nechamě. 1395 . . Král Václav IV. odvolává majestát, kterým povolil zemskému kom- turu německého řádu, Alšovi z Dubé, aby silnice do Míšně šla jeho městem Chomutovem, a ustanovuje, že jako za časů císaře Karla IV. tak i na dále silnice ta má jíti přes Přísečníci, Kadaň a Žatec, tak že každý kupec i jiní lidé, Židé či křesťané, mohou jistě a bez překážky po jmenované silnici se svým zbožím i vším svým ma- jetkem táhnouti, jeti neb jíti. 1401 . . . . Jména Židů v městě Kolíně. 1401 . . . . . . . . . . . Židé majitelé pozemků na Moravě. 1406 . . . . Tomáš Šrötil, měšťan Chebský, a jeho manželka zavazují se třem židovským mistrům Hesekyovi, Lebelangu a Slomelovi, jakož i celé obci židovské v Chebu, že když jim tito dovolili otevříti dvě okna do jejich zádušního dvora, ani oni sami ani jejich potomci ze svých komnat nebudou nic na dvůr ten sypati, líti ani házeti, a že ta okna opět odstraní aneb zazdí, kdyby jim toho Židé déle nepřáli. 1410 Král Václav IV. potvrzuje Židům Starého města Pražského a království Českého jejich hřbitov na Novém městě Pražském a domy k němu příslušející, jak tomu bylo ode dávna za Karla IV. 1410 86 Jan ze Žatce dává Židu Smoelovi v Žatci a jeho manželce dlužní úpis na 13 kop grošů pražských. 1411 . . . . . . . . . Král Václav IV. ustanovuje, aby rozepře mezi Židem Jüdlem a jeho Chebskými souvěrci se rozhodla před radou starších židov- ských v Praze; zároveň nařizuje, aby Chebští Židé Židovi Jüdlovi jeho domy, knihy a nářadí vydali. 1412 . Vaněk z Račiněvsi, dlužník, Jan z Račiněvsi a Václav z Moravě- vsi na Kopistech, rukojmí, dávají Michlovi a Heynemanovi, Židům v Mostě, dlužní úpis na 12 kop gr. pražsk. 1413 . . . . . . . 191. Otík ze Studenovsi na Selmicích, hlavní dlužník, Jindřich Krásný z Peruce, Petr z Libochovic, Hanuš z Neprobilic, rukojmí jeho, za- 82 82 85 85 85 85 85 86 86 86 87 87 Čís. 177. 88 66
Strana 1042
1012 Čís. 192. 193. 194. 195. 197. 198. 199. 200. 20I. 202. 203. 204. 205. K HISTORII ŽIDŮ vazují společnou rukou statky své, že Pražskému Židu Josefu a manželce jeho zaplatí dluhu 3 a půl kopy grošů pražských. 1413 . Noreš z Pnětluk a Mikásek z Pnětluk vyznávají, že prosili Habarta ze Vchynic, Jindřicha z Chodžova a Habarta ze Solan, aby za ně slíbili Zidu Šmolovi z Litoměřic za 15 kop gr. 1415 . . Hensel Schadernich v Kucefi, dluznik, a jeho rukojmové Jindřich ( ?) z Kamyku na Pokraticich a Dlask z Vchynic na Razicích dávají Židům Michlovi z Biliny a Heymanovi z Mostu dlużni üpis na 6 kop 45 gr. pr. 1417 . . . . 05 Heneš z Hradiště, dlužník, Bavor z ; Mérunic 1 na Nové Vsi, Jindřich z Herštejnu na Bořislavi, Jan z Vchynic na Chynicích, jeho ruko- jmové, dávají Židovi Michalovi z Bíliny a Haynmanovi z Mostu dlužný úpis na 19 kop gr. pražsk. 1417 . . . . Jan z Kolovrat na Bezděkově, dlužník, Bavor z Měrunic | na Neu- dorfu, Radim z Druženic na Kozlech, Jan z Vlčí Hory na Chmel- nici, rukojmové, dávají Židům Michalovi ze Žatce, Haymanovi, Jakubovi i jich manželkám dlužní úpis na 60 kop gr. pražsk. 1418 . . Habart Habarlant v Dobrovici, dlużnik, Bavor z Merunic na Nove Vsi, Petr z Radovesic a Hanuš z Ledvic, jeho rukojmové, dávají Židovi Michalovi Velkému z Bíliny dlužní úpis na 8 kop gr. pr. 1418 Oldřich z Holedče, Amchina z Chodova v Bělušicích a Janek z Tu- chořic dávají Židovi Hawmanovi z Mostu dlužní úpis na 5 kop. 1418 Hanuš z Ledvic, dlužník, Mikuláš z Všechlap na Zabrušanech, Jan z Všechlap, jeho rukojmové, dávají Židům Michalovi z Bíliny a Michalovi z Mělníka dlužní úpis na 45 kop gr. pražsk. 1419 . . Martin z Želenek, dlužník, Štěpán z Všechlap na Hořenicích, Hanuš z Ledvic a Vácslav z Wolfpergu, rychtár v Zatci, jeho rukojmové, dávají Zidovi Smohelovi z Mostu dluzní üpis na 30 kop gr. prazsk. 1419 Ones v Tocavé, dluznik, Jan z Hynavy v Tocavé, Hanus v Ledvi- cich, jeho rukojmové, dávají Michalovi většímu a Michalovi men- šímu (Židům) dlužní úpis na 4 kopy gr. pr. 1419 . . Kaspar z Otvic, dluznik, Bavor z Mérunic na Nové Vsi a Hanus z Sónfeldu, jeho rukojmové, dávají Zidovi Michalovi v Mostu dluzní üpis na 20 kop gr. prazsk. 1419 . Bavor z Měrunic na Nové Vsi, dlužník, Hanuš z ; Polensk a , Kaspar z Otvic, jeho rukojmové, davaji Židovi Isákovi v Mostu a eho manželce Anně dlužní üpis na 4 kopy gr. prazsk. 1419 . Václav z Jenikova a jeho jistcové vystavují Zidu Michalovi vět- šímu v Mostě dlužní úpis na 5 kop pražsk. 1419 . II. Až do roku 1526. Artikulové podávaní od obce království Českého králi Sigmundovi před jeho přijetím do země. 1419 . . Ren. z Jablonce a jeho jistcové vystavuji Zidu Michalovi - z Bíliny a Hejmanovi a lzákovi z Mosta dlužní úpis na 27 kop pr. 1420 . Str. 88 88 88 89 89 89 89 90 90 90 9I 91
1012 Čís. 192. 193. 194. 195. 197. 198. 199. 200. 20I. 202. 203. 204. 205. K HISTORII ŽIDŮ vazují společnou rukou statky své, že Pražskému Židu Josefu a manželce jeho zaplatí dluhu 3 a půl kopy grošů pražských. 1413 . Noreš z Pnětluk a Mikásek z Pnětluk vyznávají, že prosili Habarta ze Vchynic, Jindřicha z Chodžova a Habarta ze Solan, aby za ně slíbili Zidu Šmolovi z Litoměřic za 15 kop gr. 1415 . . Hensel Schadernich v Kucefi, dluznik, a jeho rukojmové Jindřich ( ?) z Kamyku na Pokraticich a Dlask z Vchynic na Razicích dávají Židům Michlovi z Biliny a Heymanovi z Mostu dlużni üpis na 6 kop 45 gr. pr. 1417 . . . . 05 Heneš z Hradiště, dlužník, Bavor z ; Mérunic 1 na Nové Vsi, Jindřich z Herštejnu na Bořislavi, Jan z Vchynic na Chynicích, jeho ruko- jmové, dávají Židovi Michalovi z Bíliny a Haynmanovi z Mostu dlužný úpis na 19 kop gr. pražsk. 1417 . . . . Jan z Kolovrat na Bezděkově, dlužník, Bavor z Měrunic | na Neu- dorfu, Radim z Druženic na Kozlech, Jan z Vlčí Hory na Chmel- nici, rukojmové, dávají Židům Michalovi ze Žatce, Haymanovi, Jakubovi i jich manželkám dlužní úpis na 60 kop gr. pražsk. 1418 . . Habart Habarlant v Dobrovici, dlużnik, Bavor z Merunic na Nove Vsi, Petr z Radovesic a Hanuš z Ledvic, jeho rukojmové, dávají Židovi Michalovi Velkému z Bíliny dlužní úpis na 8 kop gr. pr. 1418 Oldřich z Holedče, Amchina z Chodova v Bělušicích a Janek z Tu- chořic dávají Židovi Hawmanovi z Mostu dlužní úpis na 5 kop. 1418 Hanuš z Ledvic, dlužník, Mikuláš z Všechlap na Zabrušanech, Jan z Všechlap, jeho rukojmové, dávají Židům Michalovi z Bíliny a Michalovi z Mělníka dlužní úpis na 45 kop gr. pražsk. 1419 . . Martin z Želenek, dlužník, Štěpán z Všechlap na Hořenicích, Hanuš z Ledvic a Vácslav z Wolfpergu, rychtár v Zatci, jeho rukojmové, dávají Zidovi Smohelovi z Mostu dluzní üpis na 30 kop gr. prazsk. 1419 Ones v Tocavé, dluznik, Jan z Hynavy v Tocavé, Hanus v Ledvi- cich, jeho rukojmové, dávají Michalovi většímu a Michalovi men- šímu (Židům) dlužní úpis na 4 kopy gr. pr. 1419 . . Kaspar z Otvic, dluznik, Bavor z Mérunic na Nové Vsi a Hanus z Sónfeldu, jeho rukojmové, dávají Zidovi Michalovi v Mostu dluzní üpis na 20 kop gr. prazsk. 1419 . Bavor z Měrunic na Nové Vsi, dlužník, Hanuš z ; Polensk a , Kaspar z Otvic, jeho rukojmové, davaji Židovi Isákovi v Mostu a eho manželce Anně dlužní üpis na 4 kopy gr. prazsk. 1419 . Václav z Jenikova a jeho jistcové vystavují Zidu Michalovi vět- šímu v Mostě dlužní úpis na 5 kop pražsk. 1419 . II. Až do roku 1526. Artikulové podávaní od obce království Českého králi Sigmundovi před jeho přijetím do země. 1419 . . Ren. z Jablonce a jeho jistcové vystavuji Zidu Michalovi - z Bíliny a Hejmanovi a lzákovi z Mosta dlužní úpis na 27 kop pr. 1420 . Str. 88 88 88 89 89 89 89 90 90 90 9I 91
Strana 1043
V ČECHÁCH NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1043 Str. Čís. 206. Hořek z Lipna vystavuje Židu Heymanovi z Mosta dlužní úpis na 2 kopy pr. 1420 . . . . . . . . . 207. Hanuš z Schonfeldu a jeho jistcové vystavují Židům Jekelovi a Heymanovi v Mostě dlužní úpis na 4 kopy pr. 1420 . . 208. Zpráva o dělání příkopu proti Vyšehradu 1. 1420, kteréž práce Židé se účastnili . . . 209. L. 1421 dne 16. března dobyli Táboři a Pražané město a hrad ry- tířův německých Chomutov po hrozném krveprolití. Všecko obyva- telstvo pobito. Židé dostavše na vůli, aby zachovali život přijmutím křtu, raději s ženami i dětmi vrhali se do ohně . . Papež Martin V. poukazuje ve své bulle na to, že křesťané Židům neprávem vytýkají, že by jed do studnic házeli a své nekvašené chleby lidskou krví mísili; každý křesťan má s Židy lidsky jednati. Kdo by proti této bulle jednal, má potrestán býti vyloučením z církve. 1422 . . . 211. Zpráva o zloupení domů konšelů Staroměstských a židovských. 1422 212. Hynek probošt a všecek konvent kláštera Chotěšovského i rukojmí vyznávají, že jsou dlužni 33 kop gr. pr. Židu Ladmannovi a manželce jeho Merle z Plzně, z nichž mají platiti z každé kopy 1 gr. týdné. 1422 Petřík z Donína a jeho jistcové vystavují Židu Heymanovi v Mostě dlužní úpis na 8 kop 10 grošů. 1423 . . . . . . Kurfiršt Bedřich Saský potvrzuje městu Mostu jemu zastavené- mu jeho stará práva a zvyklosti, slevuje mu na čtyři roky všecky daně, a určuje roční plat, který má potom platiti. Kurfiršt prohla- šuje dále, že Michla, Žida Mosteckého, který byl králem Václavem městu dán, při těch svobodách nechá, jež dle znění listů královských obdržel, začež má platiti šest kop grošů komoře kurfirštově. 1425 . . Purkmistr, přísežní soudci, konšelé, radové, starší a celá obec města Mostu holdují svému zástavnímu pánu kurfirštu Bedřichu Saskému s podmínkou zachování jejich starých práv; prohlašují též, že jich vlastní Žid Michl z Mělníka má býti ponechán při všech právech a milostech, jež on, jeho manželka, jeho děti, dědici aneb jeho čeleď královským listem Václavovým dostali, dle něhož má ročně šest grošův od nynějška vévodské komoře odváděti. 1425 . . Purkmistr, konšelé i celá obec Nové Plzně ustanovili na žádost obce židovské prodati jí pozemek, aby na něm Židé mohli si zřiditi hřbi- tov. Při svolané schůzi nikdo ničeho proti tomu nenamítal. 1424 . Léta 1426 byli Židé z Jihlavi od vévody Rakouského Albrechta V. vypovězeni . . Erckinger ze Sawnsheimu, pán na Švarcenberku, ohlašuje purk- mistru a radě města Chebu, že mu bylo nařízeno jeho knížetem a pánem, Římským králem Zikmundem, aby nařidil ve prospěch jeho všeobecnou daň židovskou po všem Židovstvu v Německých i Vlašských zemích. 1429 . . . . 219. Král Zikmund nařizuje purkmistrovi, radě a měšťanům Chebským, aby vypověděli Židy ze svého města; mají jim však býti nápomocni, 210. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 91 91 91 92 92 95 96 96 96 96 97 98 98
V ČECHÁCH NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1043 Str. Čís. 206. Hořek z Lipna vystavuje Židu Heymanovi z Mosta dlužní úpis na 2 kopy pr. 1420 . . . . . . . . . 207. Hanuš z Schonfeldu a jeho jistcové vystavují Židům Jekelovi a Heymanovi v Mostě dlužní úpis na 4 kopy pr. 1420 . . 208. Zpráva o dělání příkopu proti Vyšehradu 1. 1420, kteréž práce Židé se účastnili . . . 209. L. 1421 dne 16. března dobyli Táboři a Pražané město a hrad ry- tířův německých Chomutov po hrozném krveprolití. Všecko obyva- telstvo pobito. Židé dostavše na vůli, aby zachovali život přijmutím křtu, raději s ženami i dětmi vrhali se do ohně . . Papež Martin V. poukazuje ve své bulle na to, že křesťané Židům neprávem vytýkají, že by jed do studnic házeli a své nekvašené chleby lidskou krví mísili; každý křesťan má s Židy lidsky jednati. Kdo by proti této bulle jednal, má potrestán býti vyloučením z církve. 1422 . . . 211. Zpráva o zloupení domů konšelů Staroměstských a židovských. 1422 212. Hynek probošt a všecek konvent kláštera Chotěšovského i rukojmí vyznávají, že jsou dlužni 33 kop gr. pr. Židu Ladmannovi a manželce jeho Merle z Plzně, z nichž mají platiti z každé kopy 1 gr. týdné. 1422 Petřík z Donína a jeho jistcové vystavují Židu Heymanovi v Mostě dlužní úpis na 8 kop 10 grošů. 1423 . . . . . . Kurfiršt Bedřich Saský potvrzuje městu Mostu jemu zastavené- mu jeho stará práva a zvyklosti, slevuje mu na čtyři roky všecky daně, a určuje roční plat, který má potom platiti. Kurfiršt prohla- šuje dále, že Michla, Žida Mosteckého, který byl králem Václavem městu dán, při těch svobodách nechá, jež dle znění listů královských obdržel, začež má platiti šest kop grošů komoře kurfirštově. 1425 . . Purkmistr, přísežní soudci, konšelé, radové, starší a celá obec města Mostu holdují svému zástavnímu pánu kurfirštu Bedřichu Saskému s podmínkou zachování jejich starých práv; prohlašují též, že jich vlastní Žid Michl z Mělníka má býti ponechán při všech právech a milostech, jež on, jeho manželka, jeho děti, dědici aneb jeho čeleď královským listem Václavovým dostali, dle něhož má ročně šest grošův od nynějška vévodské komoře odváděti. 1425 . . Purkmistr, konšelé i celá obec Nové Plzně ustanovili na žádost obce židovské prodati jí pozemek, aby na něm Židé mohli si zřiditi hřbi- tov. Při svolané schůzi nikdo ničeho proti tomu nenamítal. 1424 . Léta 1426 byli Židé z Jihlavi od vévody Rakouského Albrechta V. vypovězeni . . Erckinger ze Sawnsheimu, pán na Švarcenberku, ohlašuje purk- mistru a radě města Chebu, že mu bylo nařízeno jeho knížetem a pánem, Římským králem Zikmundem, aby nařidil ve prospěch jeho všeobecnou daň židovskou po všem Židovstvu v Německých i Vlašských zemích. 1429 . . . . 219. Král Zikmund nařizuje purkmistrovi, radě a měšťanům Chebským, aby vypověděli Židy ze svého města; mají jim však býti nápomocni, 210. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 91 91 91 92 92 95 96 96 96 96 97 98 98
Strana 1044
1044 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 220. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. aby svůj majetek, zástavy i dluhy obdrželi vyjma jejich domy, dvory, synagogu a hřbitov židovský, což má zůstati k užitku Cheb- ským. Ze synagogy mají zříditi kapli Bohu a sv. Panně ku chvále. Král zbavuje dále všechny osvobozovací listiny, které Chebští Židé od císařův a králův mají, na věčné časy vší platnosti. Židé mají toto potvrditi prohlášením. 1430 . . . . Han, Žid Chebský, činí prohlášení, že když byl král nařídil, aby v Chebu žádní Židé nebydleli a jejich domy, škola a hřbitov aby městu připadly, pánové Chebští prokázali Židům zvláštní milost a dali jim polovici peněz, za něž byly jejich domy prodány. Ježto Han také měl dům v Chebu a polovice ceny mu byla nahrazena, odříká se pro sebe a své dědice všech práv a svobod, též vzhle- dem ke škole, hřbitovu a zádušnímu domu, a zavazuje se na věč- né časy, že ani před duchovním ani před světským právem ani jiným žádným způsobem nebude činiti nároků ani si stěžovati. K tomu zavazuje sebe a své potomky a dědice při své pravé ži- dovské věrnosti, cti a slově. Stejnou listinu z téhož dne dala též Chebská Židovka Rohel za sebe a svého muže Lezara (Lazara). 1431 100 Starší Židé a celá židovská obec v Plzni kupuje od tamější městské obce stavební místo v předměstí Škvrnském za 12 kop praž- ských grošův, aby si tam zřídili svůj hřbitov. 1432 . . . . . . Arcikníže Rakouské Albrecht nařizuje podkomořímu markrabství Moravského, aby Židé byli přichráněni při jich svobodách, a tak spíše peníze, jichž od nich očekává, mohli odvésti. 1433 . . . . . Mikuláš, probošt Augustinianů v Prostějově, prohlašuje, že po zapuzení z Prostějova uchýlil se pod ochranu rady města Olomouce a koupil si dům v ulici Židovské, za to zavazuje se břemena měst- . . . . . ská a plnění ochotně nésti. 1434 . . . . . . Římský cisař Sigmund povoluje radě a měšťanům města Chebu opět Židy a Židovky do svého města přijímati. Všichni Židé, kteří tam přijdou, mají požívati týchž svobod a práv, jako jiní občané téhož města. Nařizuje radě a měšťanům Chebským, aby jmenované Židy při jejich svobodách chránili. 1434 . . . . . . Purkmistr, rada a obec města Chebu oznamují přijetí Kaczmana z Gothy, Abrahama, mistra Hellera syna; tito Židé mají u nich bydleti a týchž práv jako ostatní měšťané užívati. 1435 . . . . . Král Zikmund daruje bratřím Kašparovi a Matiášovi Šlikovi a jejich potomkům svůj statek ve Falknově v kraji Loketském za jejich věrné služby a dovoluje jim, že si tam smějí k svému užitku . . . držeti Židy. 1435 Císař Zikmund nařizuje ve svém majestátě, v němž se zavazuje, že svobody pánů, města Prahy, rytířů, šlechticů a měst zachová, mezi jiným v příčině dluhů židovských, aby nezaplacené úroky odpadly a aby pouze jistina bez dalších úroků řádně zaplacena byla. 1436 . . . . . . . . . Císař Zikmund sprošťuje své komorní služebníky, bratry Isaka a Šalomouna, Židy Mostecké i jejich příbuzné povinnosti holdu, jenž 98 102 103 104 104 105 109 109 228.
1044 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 220. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. aby svůj majetek, zástavy i dluhy obdrželi vyjma jejich domy, dvory, synagogu a hřbitov židovský, což má zůstati k užitku Cheb- ským. Ze synagogy mají zříditi kapli Bohu a sv. Panně ku chvále. Král zbavuje dále všechny osvobozovací listiny, které Chebští Židé od císařův a králův mají, na věčné časy vší platnosti. Židé mají toto potvrditi prohlášením. 1430 . . . . Han, Žid Chebský, činí prohlášení, že když byl král nařídil, aby v Chebu žádní Židé nebydleli a jejich domy, škola a hřbitov aby městu připadly, pánové Chebští prokázali Židům zvláštní milost a dali jim polovici peněz, za něž byly jejich domy prodány. Ježto Han také měl dům v Chebu a polovice ceny mu byla nahrazena, odříká se pro sebe a své dědice všech práv a svobod, též vzhle- dem ke škole, hřbitovu a zádušnímu domu, a zavazuje se na věč- né časy, že ani před duchovním ani před světským právem ani jiným žádným způsobem nebude činiti nároků ani si stěžovati. K tomu zavazuje sebe a své potomky a dědice při své pravé ži- dovské věrnosti, cti a slově. Stejnou listinu z téhož dne dala též Chebská Židovka Rohel za sebe a svého muže Lezara (Lazara). 1431 100 Starší Židé a celá židovská obec v Plzni kupuje od tamější městské obce stavební místo v předměstí Škvrnském za 12 kop praž- ských grošův, aby si tam zřídili svůj hřbitov. 1432 . . . . . . Arcikníže Rakouské Albrecht nařizuje podkomořímu markrabství Moravského, aby Židé byli přichráněni při jich svobodách, a tak spíše peníze, jichž od nich očekává, mohli odvésti. 1433 . . . . . Mikuláš, probošt Augustinianů v Prostějově, prohlašuje, že po zapuzení z Prostějova uchýlil se pod ochranu rady města Olomouce a koupil si dům v ulici Židovské, za to zavazuje se břemena měst- . . . . . ská a plnění ochotně nésti. 1434 . . . . . . Římský cisař Sigmund povoluje radě a měšťanům města Chebu opět Židy a Židovky do svého města přijímati. Všichni Židé, kteří tam přijdou, mají požívati týchž svobod a práv, jako jiní občané téhož města. Nařizuje radě a měšťanům Chebským, aby jmenované Židy při jejich svobodách chránili. 1434 . . . . . . Purkmistr, rada a obec města Chebu oznamují přijetí Kaczmana z Gothy, Abrahama, mistra Hellera syna; tito Židé mají u nich bydleti a týchž práv jako ostatní měšťané užívati. 1435 . . . . . Král Zikmund daruje bratřím Kašparovi a Matiášovi Šlikovi a jejich potomkům svůj statek ve Falknově v kraji Loketském za jejich věrné služby a dovoluje jim, že si tam smějí k svému užitku . . . držeti Židy. 1435 Císař Zikmund nařizuje ve svém majestátě, v němž se zavazuje, že svobody pánů, města Prahy, rytířů, šlechticů a měst zachová, mezi jiným v příčině dluhů židovských, aby nezaplacené úroky odpadly a aby pouze jistina bez dalších úroků řádně zaplacena byla. 1436 . . . . . . . . . Císař Zikmund sprošťuje své komorní služebníky, bratry Isaka a Šalomouna, Židy Mostecké i jejich příbuzné povinnosti holdu, jenž 98 102 103 104 104 105 109 109 228.
Strana 1045
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1045 Čis. Str. jemu jakožto Římskému císaři po přijetí cisařské koruny od ži- dovstva přísluši, aniž by to městu Mostu a tam bydlícímu židov- stvu na jejich výsadách a svobodách škodilo. 1436 . . . . . 109 Představený obce, konšelé a veškerá obec Nové Plzně uznávají, že Židé potřebují pozemku k vystavění své školy, a prodávají jim k tomu účelu, poněvadž nikdo proti tomu ničeho nenamítá, dům Linhartův. 1437 . . . . . . . . 230. Z práv Starého města Pražského (pokračování práv Soběslavových) asi r. 1440 zapsaných . . . . . . . . . . . . . . . 231. Bulla papeže Mikuláše V. proti krevnímu obvinění, utiskování a pronásledování Židů; hrozí v této listině, jíž přikládá váhu věčné, nezměnitelné platnosti, všem kněžím i laikům, kteří by na Židy vznesli obžalobu z užívání lidské krve, vyobcováním z církve. 1447 232. Zpráva o plenění domů židovských v Praze. 1448 . . . . . . . 233. Holekra, měšťan Freiberský, a jeho manželka Markéta vystavují Židům bratřím Izákovi a Salmanovi v Mostě dlužní úpis na 13 kop dobrých grošů freiberské mince. 1449 . . . . . . . Purkmistr, rada a obec města Chebu potvrzují přijetí Židů Vos- zlaba, Hasena (asi Chasen = předříkávač), Václava Smohela, Judy a Zachariáše, synů Katschmana a Katschmanky s jejich dě- dici a vnuky, jako „vlastních Židů“ do města. 1449 . . . . . . 235. Michal Sperlak, Bětka jeho matka a Markéta jeho manželka vysta- vují Židům, bratřím Isakovi a Salmanovi dlužní úpis na 22 kop grošů, jež byly zapsány v městských registrech, na jejich jmění v Mostě. 1449 . . . . . . . . . . . 236. Ulrich z Polenska a jeho jistcové vystavují Židům Isakovi a synu jeho Lebenovi z Mostu a Mosteckému měšťanovi Hanuši Konigovi dlužní úpis na 50 kop gr. dobrých stříbrných feniků. 1450 . . . . 237. Holkro, měšťan Freiberský, jeho manželka Markéta a jistcové vy- stavují Židům Izákovi a Lebenovi, jeho synovi, dlužní úpis na 24 . . kop grošů freib. měny. 1451 . . . 238. Z práv města hory Vyšehradu, sepsaných r. 1452 a znova opsaných okolo r. 1500 do nejstarší knihy gruntovní Vyšehradské . . . . . 239. Trojí záznamy požadavků Žida Isaka a vyrovnání, jež s ním učinil vévoda Saský a městská rada Mostecká. 1453 . . . . . . . . 240. Seznam věcí, kteréž úředními osobami v sedmi židovských domech ve Vratislavi byly skonfiskovány. 1453 . . . . . 241. Soupis královských poslův o výtěžku, jenž vyplyne ze zabraného ži- dovského jmění ve Svídnici, Javoru, Střihomě, Lemberku, Reichn- bachu, jakož i o výdajích při té celé záležitosti. 1453 . . . . Ladislav, král český a uherský, béře s díky na vědomí opatření, jež učinila rada města Vratislavi vůči Židům obviněným ze zneuctění hostií a pověřuje při tom své dva plnomocníky Sigmunda Potem- . prunnera a Osvalda Reicholfa. 1453 . . . . . . . Král Ladislav oznamuje všem knížatům, rytířům, úřadům a obyva- telům Slezským, že třem svým vyslancům Zikmundovi Pottemprun- 234. 242. 110 110 112 115 116 116 117 117 117 117 118 127 127 229. 128 244.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1045 Čis. Str. jemu jakožto Římskému císaři po přijetí cisařské koruny od ži- dovstva přísluši, aniž by to městu Mostu a tam bydlícímu židov- stvu na jejich výsadách a svobodách škodilo. 1436 . . . . . 109 Představený obce, konšelé a veškerá obec Nové Plzně uznávají, že Židé potřebují pozemku k vystavění své školy, a prodávají jim k tomu účelu, poněvadž nikdo proti tomu ničeho nenamítá, dům Linhartův. 1437 . . . . . . . . 230. Z práv Starého města Pražského (pokračování práv Soběslavových) asi r. 1440 zapsaných . . . . . . . . . . . . . . . 231. Bulla papeže Mikuláše V. proti krevnímu obvinění, utiskování a pronásledování Židů; hrozí v této listině, jíž přikládá váhu věčné, nezměnitelné platnosti, všem kněžím i laikům, kteří by na Židy vznesli obžalobu z užívání lidské krve, vyobcováním z církve. 1447 232. Zpráva o plenění domů židovských v Praze. 1448 . . . . . . . 233. Holekra, měšťan Freiberský, a jeho manželka Markéta vystavují Židům bratřím Izákovi a Salmanovi v Mostě dlužní úpis na 13 kop dobrých grošů freiberské mince. 1449 . . . . . . . Purkmistr, rada a obec města Chebu potvrzují přijetí Židů Vos- zlaba, Hasena (asi Chasen = předříkávač), Václava Smohela, Judy a Zachariáše, synů Katschmana a Katschmanky s jejich dě- dici a vnuky, jako „vlastních Židů“ do města. 1449 . . . . . . 235. Michal Sperlak, Bětka jeho matka a Markéta jeho manželka vysta- vují Židům, bratřím Isakovi a Salmanovi dlužní úpis na 22 kop grošů, jež byly zapsány v městských registrech, na jejich jmění v Mostě. 1449 . . . . . . . . . . . 236. Ulrich z Polenska a jeho jistcové vystavují Židům Isakovi a synu jeho Lebenovi z Mostu a Mosteckému měšťanovi Hanuši Konigovi dlužní úpis na 50 kop gr. dobrých stříbrných feniků. 1450 . . . . 237. Holkro, měšťan Freiberský, jeho manželka Markéta a jistcové vy- stavují Židům Izákovi a Lebenovi, jeho synovi, dlužní úpis na 24 . . kop grošů freib. měny. 1451 . . . 238. Z práv města hory Vyšehradu, sepsaných r. 1452 a znova opsaných okolo r. 1500 do nejstarší knihy gruntovní Vyšehradské . . . . . 239. Trojí záznamy požadavků Žida Isaka a vyrovnání, jež s ním učinil vévoda Saský a městská rada Mostecká. 1453 . . . . . . . . 240. Seznam věcí, kteréž úředními osobami v sedmi židovských domech ve Vratislavi byly skonfiskovány. 1453 . . . . . 241. Soupis královských poslův o výtěžku, jenž vyplyne ze zabraného ži- dovského jmění ve Svídnici, Javoru, Střihomě, Lemberku, Reichn- bachu, jakož i o výdajích při té celé záležitosti. 1453 . . . . Ladislav, král český a uherský, béře s díky na vědomí opatření, jež učinila rada města Vratislavi vůči Židům obviněným ze zneuctění hostií a pověřuje při tom své dva plnomocníky Sigmunda Potem- . prunnera a Osvalda Reicholfa. 1453 . . . . . . . Král Ladislav oznamuje všem knížatům, rytířům, úřadům a obyva- telům Slezským, že třem svým vyslancům Zikmundovi Pottemprun- 234. 242. 110 110 112 115 116 116 117 117 117 117 118 127 127 229. 128 244.
Strana 1046
1046 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 245. 246. 247. 250. 256. 257. nerovi, Zikmundovi Voršouerovi a Osvaldovi Reicholfovi udělil rozkaz i plnou moc, aby jali Židy staré i mladé, ženy i děti, kteří se dopustili zhanobení hostií a zmocnili se jejich majetku po celé zemi; žádá, aby jeho splnomocněným s pomocí všude vstříc při- cházeli. 1453 . . . . . . . . . . . . Král Ladislav potvrzuje po skončeném vyšetřování radou Vrati- slavskou vykonané vydání Židů a jejich majetku královským splno- mocněncům. 1453 . . . . . . . . . . . Židé a Židovky uvěznění v Mostě a Rochlicích slibují za své pro- puštění 750 zlatých rýnských ve zlatě; jakmile bude vyhotoven dluž- ní úpis, mají býti pod Červenou horu vyobcováni, odkudž mohou pak bezpečně po svých potřebách jíti. 1453 . . . . . . . . . Žid Lebe z Litoměřic vzdává se nároků na jmění své v Mosteckém žaláři zemřelého otce Izáka, jež zabral vévoda Bedřich Saský. 1453 132 248. Ukázka úředního, jedenáct sešitů vyplňujícího seznamu dlužních úpisů nalezených u Židů slezských. 1453 . . . . . . . . . . 133 249. Král Ladislav potvrzuje všem v Praze a v království Českém bydli- cím Židům práva a svobody udělené Přemyslem Otokarem II. a po- tvrzené císařem Karlem IV. 1454 . . . . . . . . . . Král Ladislav vypovídá na stížnost měšťanů a obce města Olomou- ce tamější Židy a nařizuje, aby všichni, staří i mladí, se vším svým movitým majetkem do dne sv. Martina odtáhli. Měšťanům Olomou- ckým daruje všechny jejich domy, synagogu i hřbitov, zač mají králi a jeho nástupcům, markrabím Moravským, týž úrok 40 kop grošův platiti, který dosud tito Židé královské komoře odváděli. 1454 251. Židé v Uherském Hradišti postoupeni obci. 1454 . . . . . . . . 252. Král Ladislav vypovídá Židy, kteří pro urážku hostií na jeho roz- kaz byli potrestáni, na věčné časy z Vratislavi. 1455 . . . . 253. Král Ladislav osvobozuje několik měšťanů Brněnských na jejich prosby a udání, že Židé je přivedli do bídy, od placení dluhů jejich . . . . Židům. 1455 . . 254. Hanuš Wickart se zavazuje, že nebude stíhati soudně vévodu Sa- ského, i kdyby nedostal židovský hřbitov, jenž mu byl od něho da- rován, a dům a vinici v městě a za městem Mostem. 1456 . . . . 255. Král Ladislav postupuje městu Plzni všechny daně, kteréž byli Židé povinni platiti král. komoře, aby obec mohla opraviti zbořené domy a zdi. 1457 . . . . . . . . . . . . . . . Bušek z Hřešihlav, rychtář Plzeňský, a jeho manželka Lucie z Ho- dusic prodávají Plzeňskou rychtu Ondřejovi Oremusovi z Praž- ského Starého města se všemi právy a příjmy za 600 kop českých . . . . grošův. 1461 Jiří, král Český, oznamuje, že přijal Židy Smoela Gumprechta a Josefa a jeho tchána (Swyger) za své Židy a služebníky komor- ní a že jim udělil milost, aby se svými příbuznými a se svou čeledí v městě Chebu bydleti a všech milostí a svobod požívati mohli, jako ostatní komorní služebníci a Židé koruny České. Jmenovani 129 130 131 135 136 138 138 139 140 140 141
1046 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 245. 246. 247. 250. 256. 257. nerovi, Zikmundovi Voršouerovi a Osvaldovi Reicholfovi udělil rozkaz i plnou moc, aby jali Židy staré i mladé, ženy i děti, kteří se dopustili zhanobení hostií a zmocnili se jejich majetku po celé zemi; žádá, aby jeho splnomocněným s pomocí všude vstříc při- cházeli. 1453 . . . . . . . . . . . . Král Ladislav potvrzuje po skončeném vyšetřování radou Vrati- slavskou vykonané vydání Židů a jejich majetku královským splno- mocněncům. 1453 . . . . . . . . . . . Židé a Židovky uvěznění v Mostě a Rochlicích slibují za své pro- puštění 750 zlatých rýnských ve zlatě; jakmile bude vyhotoven dluž- ní úpis, mají býti pod Červenou horu vyobcováni, odkudž mohou pak bezpečně po svých potřebách jíti. 1453 . . . . . . . . . Žid Lebe z Litoměřic vzdává se nároků na jmění své v Mosteckém žaláři zemřelého otce Izáka, jež zabral vévoda Bedřich Saský. 1453 132 248. Ukázka úředního, jedenáct sešitů vyplňujícího seznamu dlužních úpisů nalezených u Židů slezských. 1453 . . . . . . . . . . 133 249. Král Ladislav potvrzuje všem v Praze a v království Českém bydli- cím Židům práva a svobody udělené Přemyslem Otokarem II. a po- tvrzené císařem Karlem IV. 1454 . . . . . . . . . . Král Ladislav vypovídá na stížnost měšťanů a obce města Olomou- ce tamější Židy a nařizuje, aby všichni, staří i mladí, se vším svým movitým majetkem do dne sv. Martina odtáhli. Měšťanům Olomou- ckým daruje všechny jejich domy, synagogu i hřbitov, zač mají králi a jeho nástupcům, markrabím Moravským, týž úrok 40 kop grošův platiti, který dosud tito Židé královské komoře odváděli. 1454 251. Židé v Uherském Hradišti postoupeni obci. 1454 . . . . . . . . 252. Král Ladislav vypovídá Židy, kteří pro urážku hostií na jeho roz- kaz byli potrestáni, na věčné časy z Vratislavi. 1455 . . . . 253. Král Ladislav osvobozuje několik měšťanů Brněnských na jejich prosby a udání, že Židé je přivedli do bídy, od placení dluhů jejich . . . . Židům. 1455 . . 254. Hanuš Wickart se zavazuje, že nebude stíhati soudně vévodu Sa- ského, i kdyby nedostal židovský hřbitov, jenž mu byl od něho da- rován, a dům a vinici v městě a za městem Mostem. 1456 . . . . 255. Král Ladislav postupuje městu Plzni všechny daně, kteréž byli Židé povinni platiti král. komoře, aby obec mohla opraviti zbořené domy a zdi. 1457 . . . . . . . . . . . . . . . Bušek z Hřešihlav, rychtář Plzeňský, a jeho manželka Lucie z Ho- dusic prodávají Plzeňskou rychtu Ondřejovi Oremusovi z Praž- ského Starého města se všemi právy a příjmy za 600 kop českých . . . . grošův. 1461 Jiří, král Český, oznamuje, že přijal Židy Smoela Gumprechta a Josefa a jeho tchána (Swyger) za své Židy a služebníky komor- ní a že jim udělil milost, aby se svými příbuznými a se svou čeledí v městě Chebu bydleti a všech milostí a svobod požívati mohli, jako ostatní komorní služebníci a Židé koruny České. Jmenovani 129 130 131 135 136 138 138 139 140 140 141
Strana 1047
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1047 Čís. Str. 259. 260. 261. 266. 267. Židé mají po všechna léta 150 rýnských zlatých ve dvou lhůtách královské komoře jakožto roční poplatek odváděti. 1462 . . . . . Král Jiří potvrzuje Ondřeji Oremusovi a jeho manželce plzeňské rychtářství se všemi právy a s tím spojenými příjmy i s těmi od Židů. Mimo to uděluje rychtáři nové milosti; mezi jiným, že Židé jsou povinni koupě neb prodeje pozemků v rejstříku u rychtáře dáti si zapsati. Když by Žid prodal neb koupil pozemek a nedal by si ho zapsati v rejstříku, má ztratiti buď pozemek aneb peníze, za které jej prodal. 1462 . . Král Jiří odevzdává purkmistru, radě a obci města Chebu Židy a služebníky komorní v městě jejich bydlící, kteří dosud jeho zvláštní ochrany požívali, na ten způsob, že mu mají stejně jako spoluob- čané jejich v Chebu sloužiti, ježto byli s nimi zároveň králi a jeho . koruně zastaveni. 1463 . . . . Někteří Židé přijati byli v Chebu opět na šest let za roční plat 150 . . zlatých rýnských. 1463 . . Purkmistr, rada a obec města Chebu potvrzují přijetí Židů Smohela Gumbrechta, Josefa a Židovky Sary Katschmanovy jakožto jejich Židův a občanů na dobu 6 let. 1463 . . . 262. Inquisitor Rehoř Heyntze z Vratislavi vydává vysvědčení jistému pokřtěnému Židu, který kdysi u přítomnosti mnohých zase k židov- ské víře se přiznal, že týž kajicně se vrátil do církve katolické. 1464 145 263. Král Jiří zapovídá Židům pobyt v Mostě a na jednu míli v okolí, začež má město ročně platiti na sv. Havla obnos 6 kop grošů praž- . ských. 1464 . 264. Oldřich z Janovic prohlašuje podmínky, za nichž se může Žid Ba- roch se svou čeledí v Janovicích usaditi, pokud buď tento neb onen . . . . . . . s tim bude souhlasiti. 1466 . . . . . . 265. Anna Mošová z Retce odkazuje radě města Olomouce 8 marek vybý- vajícího ročního úroku u pana Voka z Eulenberka a na Helfenšteině i s kapitálem a mimo to dům svůj pod klášterem sv. Michala v ulici Židovské, aby z něho zřízena byla útulna pro poutníky světské i duchovní, mužského i ženského pohlaví, kde by až do tří dnů zdržeti se mohli. 1466 . Král Jiří oznamuje Mosteckým, že zastavil za dluh 2000 dobrých stříbrných grošův Janovi Kolovratovi z Bezdružic daň hromničnou, svatomartinský a židovský poplatek a větši i menší clo městské. . . 1467 Bartoš písař zaznamenal, že za krále Jiřího z Poděbrad museli Židé . . . živiti lva a lvici při hradě královském. Cca. 1468 . 268. Jindřich z Gery přimlouvá se u rady města Chebu, aby jeho podda- . . . ným Židům tamtéž majetek nebyl pobrán. 1469 . . . 269. Matěj Šlik žádá radu města Chebu, aby dovolila pohřbíti v Chebu . . mrtvé dítě židovské z Lokte. 1469 . 270. Burian z Martinic, purkrabí Prachatický, žádá Kundráta z Petro- vic, purkrabí Krumlovského, za zakročení, aby navráceny byly 142 143 143 144 145 147 147 148 149 149 150 142 258.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1047 Čís. Str. 259. 260. 261. 266. 267. Židé mají po všechna léta 150 rýnských zlatých ve dvou lhůtách královské komoře jakožto roční poplatek odváděti. 1462 . . . . . Král Jiří potvrzuje Ondřeji Oremusovi a jeho manželce plzeňské rychtářství se všemi právy a s tím spojenými příjmy i s těmi od Židů. Mimo to uděluje rychtáři nové milosti; mezi jiným, že Židé jsou povinni koupě neb prodeje pozemků v rejstříku u rychtáře dáti si zapsati. Když by Žid prodal neb koupil pozemek a nedal by si ho zapsati v rejstříku, má ztratiti buď pozemek aneb peníze, za které jej prodal. 1462 . . Král Jiří odevzdává purkmistru, radě a obci města Chebu Židy a služebníky komorní v městě jejich bydlící, kteří dosud jeho zvláštní ochrany požívali, na ten způsob, že mu mají stejně jako spoluob- čané jejich v Chebu sloužiti, ježto byli s nimi zároveň králi a jeho . koruně zastaveni. 1463 . . . . Někteří Židé přijati byli v Chebu opět na šest let za roční plat 150 . . zlatých rýnských. 1463 . . Purkmistr, rada a obec města Chebu potvrzují přijetí Židů Smohela Gumbrechta, Josefa a Židovky Sary Katschmanovy jakožto jejich Židův a občanů na dobu 6 let. 1463 . . . 262. Inquisitor Rehoř Heyntze z Vratislavi vydává vysvědčení jistému pokřtěnému Židu, který kdysi u přítomnosti mnohých zase k židov- ské víře se přiznal, že týž kajicně se vrátil do církve katolické. 1464 145 263. Král Jiří zapovídá Židům pobyt v Mostě a na jednu míli v okolí, začež má město ročně platiti na sv. Havla obnos 6 kop grošů praž- . ských. 1464 . 264. Oldřich z Janovic prohlašuje podmínky, za nichž se může Žid Ba- roch se svou čeledí v Janovicích usaditi, pokud buď tento neb onen . . . . . . . s tim bude souhlasiti. 1466 . . . . . . 265. Anna Mošová z Retce odkazuje radě města Olomouce 8 marek vybý- vajícího ročního úroku u pana Voka z Eulenberka a na Helfenšteině i s kapitálem a mimo to dům svůj pod klášterem sv. Michala v ulici Židovské, aby z něho zřízena byla útulna pro poutníky světské i duchovní, mužského i ženského pohlaví, kde by až do tří dnů zdržeti se mohli. 1466 . Král Jiří oznamuje Mosteckým, že zastavil za dluh 2000 dobrých stříbrných grošův Janovi Kolovratovi z Bezdružic daň hromničnou, svatomartinský a židovský poplatek a větši i menší clo městské. . . 1467 Bartoš písař zaznamenal, že za krále Jiřího z Poděbrad museli Židé . . . živiti lva a lvici při hradě královském. Cca. 1468 . 268. Jindřich z Gery přimlouvá se u rady města Chebu, aby jeho podda- . . . ným Židům tamtéž majetek nebyl pobrán. 1469 . . . 269. Matěj Šlik žádá radu města Chebu, aby dovolila pohřbíti v Chebu . . mrtvé dítě židovské z Lokte. 1469 . 270. Burian z Martinic, purkrabí Prachatický, žádá Kundráta z Petro- vic, purkrabí Krumlovského, za zakročení, aby navráceny byly 142 143 143 144 145 147 147 148 149 149 150 142 258.
Strana 1048
1048 271. 272. 273. 274. 275. 276. 277. 278. 279. 280. 281. 283. 284. 285. 286. K HISTORII ZIDÜ předměty odcizené Židovi v Plané, patřícímu jeho pánu, poné- vadž poddaní jeho pána Žida v Plané oloupili. 1475 . Král Vladislav povoluje městu Mostu daň komorní a židovskou vykoupiti, kterou byl zastavil Janovi z Kolovrat, a slibuje, že ji příště již nezastaví. 1475 . Purkmistr a rada města Budějovic oznamují v dopise Bohuslavovi ze Švamberka mezi jiným stran výčitky, že by nechtěli dopomoci jistému Židovi k jeho právu, že tomu tak není, ježto jest to „jejich“ Žid, který má v Budějovicích dům; chtějí: k tomu působit, aby se mu dostalo práva. 1477 . . Zpráva o zahradě Židovské na Novém městě Pražském. 147 . Zpráva o usazení se a přesídlení části Židovstva v Praze. 1478 . Zpráva vyslaných města Chebu v Praze o vyjednávání na dvoře královském v příčině sporu Chebských se Židy tamtéž. 1480 . Město Cheb dává králi na žádost jeho, aby Židé v Chebu byli déle trpěni, odpověď zápornou. Cca. 1480? . . . Král Vladislav osvobozuje město Most od placeni tak zvaného po- platku židovského, který za vypuzení Židů z jejich města částkou 6 kop grošů českých platili. 1482 . Zpráva o vybrání domů židovských v Praze. 1483 . Při vzbouření v Praze I. 1483 Zidé obráni . Brněnští přísežní dávají Hradišťské městské radě: naučení o sou- zení Židů. 1483 Žid Lebe a syn jeho Josef, kteří byli s jinfmi Židy ve vězení v Chebu pro zneuctění krucifixu a na přímluvu jejich patrona Jindřicha Staršího pána z Gery byli od purkmistra, rady a soudu města Chebu propuštěni, prohlašují, že nebudou činiti žádných nároků, a že nepoužijí židovských práv a svobod, které ztratili. 1485 ‚ Na zemském sněmu českém ze dne 1. fijna 1487 bylo usneseno, že má býti Židům uložena značná daň; dále mají křesťané, kteří dávají Židům peníze, aby s nimi společně lichvařili, udání býti králi k potrestání Král Vladislav dovolil Židu Angelikovi, jehoz přijal již dříve: za lékaře při dvoře královském, koupiti si dům v Menším městě Praž- ském, aby byl dvoru blíže. 1489 . e. Židé v Praze při oslavě korunovace krále Vladislava za krále Uher- ského. 1490 . Meyer Zid, mistr židovský království Českého z a markrabství Mo- ravského, zavazuje se s devíti rukojmími, že bude za všechny Židy moravské padesát uherských zlatých nejvyššímu hofmistru králov- ství Českého Vilémovi z Pernštýna a na Helíenšteině ročně až do jeho smrti platiti, začež tento, když se Židé naň obrátí, ve všem, co není proti Bohu a zemi, nemá jim rady a a co dobreho jest pro ně činiti. 1490 . . 16e ++ 6 Král Vladislav nařizuje Budějovickým, kteří, jak se dověděl, chtěli se dopustiti bezpráví na Židech mezi nimi bydlících, aby jim nečinili násilí, nýbrž aby jim popráli sídla jako dříve. Kdyby chtěl Str. ISI . ISI . 152 . 153 . 154 . 154 . 157 . 158 . 158 - 159 159 . 161 . 161 ‚ 161 . 162
1048 271. 272. 273. 274. 275. 276. 277. 278. 279. 280. 281. 283. 284. 285. 286. K HISTORII ZIDÜ předměty odcizené Židovi v Plané, patřícímu jeho pánu, poné- vadž poddaní jeho pána Žida v Plané oloupili. 1475 . Král Vladislav povoluje městu Mostu daň komorní a židovskou vykoupiti, kterou byl zastavil Janovi z Kolovrat, a slibuje, že ji příště již nezastaví. 1475 . Purkmistr a rada města Budějovic oznamují v dopise Bohuslavovi ze Švamberka mezi jiným stran výčitky, že by nechtěli dopomoci jistému Židovi k jeho právu, že tomu tak není, ježto jest to „jejich“ Žid, který má v Budějovicích dům; chtějí: k tomu působit, aby se mu dostalo práva. 1477 . . Zpráva o zahradě Židovské na Novém městě Pražském. 147 . Zpráva o usazení se a přesídlení části Židovstva v Praze. 1478 . Zpráva vyslaných města Chebu v Praze o vyjednávání na dvoře královském v příčině sporu Chebských se Židy tamtéž. 1480 . Město Cheb dává králi na žádost jeho, aby Židé v Chebu byli déle trpěni, odpověď zápornou. Cca. 1480? . . . Král Vladislav osvobozuje město Most od placeni tak zvaného po- platku židovského, který za vypuzení Židů z jejich města částkou 6 kop grošů českých platili. 1482 . Zpráva o vybrání domů židovských v Praze. 1483 . Při vzbouření v Praze I. 1483 Zidé obráni . Brněnští přísežní dávají Hradišťské městské radě: naučení o sou- zení Židů. 1483 Žid Lebe a syn jeho Josef, kteří byli s jinfmi Židy ve vězení v Chebu pro zneuctění krucifixu a na přímluvu jejich patrona Jindřicha Staršího pána z Gery byli od purkmistra, rady a soudu města Chebu propuštěni, prohlašují, že nebudou činiti žádných nároků, a že nepoužijí židovských práv a svobod, které ztratili. 1485 ‚ Na zemském sněmu českém ze dne 1. fijna 1487 bylo usneseno, že má býti Židům uložena značná daň; dále mají křesťané, kteří dávají Židům peníze, aby s nimi společně lichvařili, udání býti králi k potrestání Král Vladislav dovolil Židu Angelikovi, jehoz přijal již dříve: za lékaře při dvoře královském, koupiti si dům v Menším městě Praž- ském, aby byl dvoru blíže. 1489 . e. Židé v Praze při oslavě korunovace krále Vladislava za krále Uher- ského. 1490 . Meyer Zid, mistr židovský království Českého z a markrabství Mo- ravského, zavazuje se s devíti rukojmími, že bude za všechny Židy moravské padesát uherských zlatých nejvyššímu hofmistru králov- ství Českého Vilémovi z Pernštýna a na Helíenšteině ročně až do jeho smrti platiti, začež tento, když se Židé naň obrátí, ve všem, co není proti Bohu a zemi, nemá jim rady a a co dobreho jest pro ně činiti. 1490 . . 16e ++ 6 Král Vladislav nařizuje Budějovickým, kteří, jak se dověděl, chtěli se dopustiti bezpráví na Židech mezi nimi bydlících, aby jim nečinili násilí, nýbrž aby jim popráli sídla jako dříve. Kdyby chtěl Str. ISI . ISI . 152 . 153 . 154 . 154 . 157 . 158 . 158 - 159 159 . 161 . 161 ‚ 161 . 162
Strana 1049
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1049 Cis. Str. někdo Židy obžalovati, ať tak učiní před komořím království Če- . ského. 1492 . . . „ . . . . . . . . . Konšelé a obecní starší města Plzně ustanovují, že všichni domácí i přespolní Židé pro rozeznávání se od jiných lidí mají choditi v ži- dovských kuklách a jejich ženy v šlojířích se širokými žlutými okraji; za každé neuposlechnutí jest platiti 5 grošův pokuty. Zá- roveň se ustanovuje, že Židé nesmějí dělati žádných šlojéřův a že nesmějí se zabývati žádnými křesťanskými obchody. 1493 . . . Zemský sněm království Českého ustanovil mimo jiné, že najde-li kdo u Žida v Židovském městě ukradený předmět, jest Žid povinen ihned beze vší náhrady i beze všeho odporu předmět vrátiti. Židé smějí půjčovati toliko na zástavy, nikoli na listiny neb rejstříky, ježto by jinak povstaly zmatky. Půjčí-li Žid na ukradený předmět a okradený tím utrpí škodu, má ji Žid beze všeho odporu nahra- diti nebo zloděje poškozenému udati. Neučinil-li tak Žid, může okra- . . . dený „hleděti k hrdlu i statku“ jeho. 1494 . . . . Král Vladislav nařizuje přísně purkmistru, konšelům a celé obci města Budějovic toho dbáti, aby proti jeho komorním sluhům Židům, kteří na Veliký pátek bez příčiny byli pronásledováni, nikdo násilí se ne- dopouštěl. Má-li někdo něco proti Židům, ať vyhledává svého práva u hejtmanů nad městem ustanovených, bouří nikomu trpěti nebude. 1494 . . . Král Vladislav potvrzuje listiny svých předchůdcův králův Karla IV. a Ladislava, dle nichž Židé v Uherském Hradišti k obci jsou . . . . připojeni. 1497 . . . . . . Židé Pražští při vjezdu krále Vladislava do Prahy. 1497 . . . . Vladislav, král Český, aby odpomohl stížnostem na Židy, dává jim nová práva a předpisy, zvláště o půjčování peněz křesťanům. 1497 Král český Vladislav odpovídá purkmistrovi, radě a obci města Chebu na řadu proseb, mezi jinými též v příčině tam bydlících Židů, aby jakmile jejich umluvená doba vyprší, je vypověděli z mě- sta i z území Chebského a v dobrotě aby je od sebe propustili. Kdyby se někdo obrátil na krále, aby tito nebo jiní Židé opět v mě- . . stě a území Chebském bydliti směli, že toho nepovolí. 1497 . . Seznam věřitelů židovských r. 1497 zapsaných v Registrech ži- dovských . „ . . Zápis, kterýmž vyznává Petr Zelený z Ústí, že jest dlužen Eliá- šovi Židovi z Litoměřic 60 kop míš. 1497 . . . . . . . . . . . Seznam Židů věřitelů r. 1498 . Král Vladislav splnomocňuje Petra z Rožmberka, aby vybral usta- novené pokuty peněžní od těch Židů, kteří brali větší lichvu (úrok), než jakou dovolil král r. 1497. 1498 . . . . . . . . . . . . . 296. Seznam Židů věřitelů r. 1499 . . 297. Král Vladislav dal městu Varům výsadu, že Židů nemusí mezi . . . . . sebou trpěti. 1499 . . . . . . 298. Král Vladislav ustanovuje na žádost Židů z Prahy a jiných měst království Českého, že je nesmí nikdo ani utlačovati ani jim po- 288. 289. 290. 291. 292. 293. 294. 295. 295. . 163 163 164 165 167 167 171 173 173 175 177 177 178 163 287.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1049 Cis. Str. někdo Židy obžalovati, ať tak učiní před komořím království Če- . ského. 1492 . . . „ . . . . . . . . . Konšelé a obecní starší města Plzně ustanovují, že všichni domácí i přespolní Židé pro rozeznávání se od jiných lidí mají choditi v ži- dovských kuklách a jejich ženy v šlojířích se širokými žlutými okraji; za každé neuposlechnutí jest platiti 5 grošův pokuty. Zá- roveň se ustanovuje, že Židé nesmějí dělati žádných šlojéřův a že nesmějí se zabývati žádnými křesťanskými obchody. 1493 . . . Zemský sněm království Českého ustanovil mimo jiné, že najde-li kdo u Žida v Židovském městě ukradený předmět, jest Žid povinen ihned beze vší náhrady i beze všeho odporu předmět vrátiti. Židé smějí půjčovati toliko na zástavy, nikoli na listiny neb rejstříky, ježto by jinak povstaly zmatky. Půjčí-li Žid na ukradený předmět a okradený tím utrpí škodu, má ji Žid beze všeho odporu nahra- diti nebo zloděje poškozenému udati. Neučinil-li tak Žid, může okra- . . . dený „hleděti k hrdlu i statku“ jeho. 1494 . . . . Král Vladislav nařizuje přísně purkmistru, konšelům a celé obci města Budějovic toho dbáti, aby proti jeho komorním sluhům Židům, kteří na Veliký pátek bez příčiny byli pronásledováni, nikdo násilí se ne- dopouštěl. Má-li někdo něco proti Židům, ať vyhledává svého práva u hejtmanů nad městem ustanovených, bouří nikomu trpěti nebude. 1494 . . . Král Vladislav potvrzuje listiny svých předchůdcův králův Karla IV. a Ladislava, dle nichž Židé v Uherském Hradišti k obci jsou . . . . připojeni. 1497 . . . . . . Židé Pražští při vjezdu krále Vladislava do Prahy. 1497 . . . . Vladislav, král Český, aby odpomohl stížnostem na Židy, dává jim nová práva a předpisy, zvláště o půjčování peněz křesťanům. 1497 Král český Vladislav odpovídá purkmistrovi, radě a obci města Chebu na řadu proseb, mezi jinými též v příčině tam bydlících Židů, aby jakmile jejich umluvená doba vyprší, je vypověděli z mě- sta i z území Chebského a v dobrotě aby je od sebe propustili. Kdyby se někdo obrátil na krále, aby tito nebo jiní Židé opět v mě- . . stě a území Chebském bydliti směli, že toho nepovolí. 1497 . . Seznam věřitelů židovských r. 1497 zapsaných v Registrech ži- dovských . „ . . Zápis, kterýmž vyznává Petr Zelený z Ústí, že jest dlužen Eliá- šovi Židovi z Litoměřic 60 kop míš. 1497 . . . . . . . . . . . Seznam Židů věřitelů r. 1498 . Král Vladislav splnomocňuje Petra z Rožmberka, aby vybral usta- novené pokuty peněžní od těch Židů, kteří brali větší lichvu (úrok), než jakou dovolil král r. 1497. 1498 . . . . . . . . . . . . . 296. Seznam Židů věřitelů r. 1499 . . 297. Král Vladislav dal městu Varům výsadu, že Židů nemusí mezi . . . . . sebou trpěti. 1499 . . . . . . 298. Král Vladislav ustanovuje na žádost Židů z Prahy a jiných měst království Českého, že je nesmí nikdo ani utlačovati ani jim po- 288. 289. 290. 291. 292. 293. 294. 295. 295. . 163 163 164 165 167 167 171 173 173 175 177 177 178 163 287.
Strana 1050
1050 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 305. 306. 307. 309. 310. roučeti; Pražští Židé jsou podřízeni dvorskému sudímu a ostatní Židé království Českého král. podkomořímu; v případě stížnosti má se každý na tyto úředníky obrátiti. 1499 . . . . . . Král Vladislav zakazuje pod pokutou 100 kop gr. č., aby Židé ne- přikazovali se jiným pánům v ochranu a zůstávali jen pod správou krále a jeho nařízených úředníků. 1499 . . 300. Roku 1499 připomíná se v Praze Žid May, lékař . . . . . . . 301. Seznam Židů věřitelů r. 1500 . . . . . . 302. Na soudu zemském v Olomouci ustanoveno, za jakých podmínek smějí Židé pánům neb rytířům peníze půjčovati; chce-li Žid ně- komu jinému peníze půjčiti, smí tak učiniti toliko s vědomím fojta neb konšelův obce, k níž ten, který si vypůjčuje, náleží; Židé ne- smějí po vesnicích, nýbrž toliko v městech trhy a kupecké obchody míti; Žid smí za každých 10 zlatých 2 zlaté úroků bráti. 1500 . . . Král Vladislav mírní příkré usnesení soudu zemského království Če- 303. ského z r. 1500 v přičině vyupomínání dluhů židovských. 1500 . . . 304. Hanuš Korvín, kníže Opavský, dává purkmistru a radě města Opa- vy právo, „kteréžkoli k Židóm v městě Opavě má, tak aby Židé a všichni nedóvěřiví a u vieře křesťanské s nimi se nesrovnávající v témž městě i na předměstí trpěni více a na věčné časy nebyli“. 1500 183 Vladislav, král Český, potvrzuje Židům v Čechách privileje, které on i jeho předkové jim udělili. 1501 . 184 . . . Konšelé a starší obce města Plzně ustanovují 19 artikulův, dle nichž Židé pod přísnými tresty za neuposlechnutí se maji říditi. 1501 . . 185 Král Vladislav oznamuje a nařizuje Budějovickým, poněvadž do- zvěděl se, že jeho tam bydlící Židé jsou od nich proti svobodám a právům utlačováni; aby se to příště nedálo. 1501 . . . . . . 308. Král Vladislav potvrzuje Opavským jich svobody a povoluje, „aby tu (v Opavě) Židé byli v těch domích, jako jsou prvé byli, dadúce a navrátíce těm, kdož ty domy jejich nynie mají a drží, peníze jejich zase, které od nich vzali“. 1501 . . . . Usnesení sněmovní, že Židé, jak bylo od starodávna, mají v Čechách zůstati a trpěni býti; mají odváděti ročně 500 kop grošův praž. krá- lovské komoře, za to však nejsou žádnou jinou daní povinni; pro věčné časy se jim přislibuje, že províní-li se z nich někdo, má býti jenom ten a nikoli ostatní za to trestáni; nadto všechna stará práva se Židům znova potvrzují. 1501 . . . . . . . . . . . Král Vladislav oznamuje podkomořímu Albrechtovi z Leskovce, že budějovičtí Židé své spoluobčany pro nepatrné příčiny hned před pražského purkrabí obesílají, ačkoli mají svou při nejprve purk- mistru a konšelům přednésti; má jim to úředně naříditi. 1502 . . 189 311. Hrabě Šebestian Šlik zaručuje se radě města Chebu za desatero a knihu, které jeden z jeho Židů sobě vypůjčil. 1502 . . . . . . 312. Velká obec Nového města Pražského usnesla se mezi jiným též na tom, aby Židé, poněvadž tam nejsou v obývání, Nového města byli . . prázdni, neboť nebudou tam trpěni žádným způsobem. 1502 . 179 180 180 180 183 186 186 187 178 299. 190 190
1050 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 305. 306. 307. 309. 310. roučeti; Pražští Židé jsou podřízeni dvorskému sudímu a ostatní Židé království Českého král. podkomořímu; v případě stížnosti má se každý na tyto úředníky obrátiti. 1499 . . . . . . Král Vladislav zakazuje pod pokutou 100 kop gr. č., aby Židé ne- přikazovali se jiným pánům v ochranu a zůstávali jen pod správou krále a jeho nařízených úředníků. 1499 . . 300. Roku 1499 připomíná se v Praze Žid May, lékař . . . . . . . 301. Seznam Židů věřitelů r. 1500 . . . . . . 302. Na soudu zemském v Olomouci ustanoveno, za jakých podmínek smějí Židé pánům neb rytířům peníze půjčovati; chce-li Žid ně- komu jinému peníze půjčiti, smí tak učiniti toliko s vědomím fojta neb konšelův obce, k níž ten, který si vypůjčuje, náleží; Židé ne- smějí po vesnicích, nýbrž toliko v městech trhy a kupecké obchody míti; Žid smí za každých 10 zlatých 2 zlaté úroků bráti. 1500 . . . Král Vladislav mírní příkré usnesení soudu zemského království Če- 303. ského z r. 1500 v přičině vyupomínání dluhů židovských. 1500 . . . 304. Hanuš Korvín, kníže Opavský, dává purkmistru a radě města Opa- vy právo, „kteréžkoli k Židóm v městě Opavě má, tak aby Židé a všichni nedóvěřiví a u vieře křesťanské s nimi se nesrovnávající v témž městě i na předměstí trpěni více a na věčné časy nebyli“. 1500 183 Vladislav, král Český, potvrzuje Židům v Čechách privileje, které on i jeho předkové jim udělili. 1501 . 184 . . . Konšelé a starší obce města Plzně ustanovují 19 artikulův, dle nichž Židé pod přísnými tresty za neuposlechnutí se maji říditi. 1501 . . 185 Král Vladislav oznamuje a nařizuje Budějovickým, poněvadž do- zvěděl se, že jeho tam bydlící Židé jsou od nich proti svobodám a právům utlačováni; aby se to příště nedálo. 1501 . . . . . . 308. Král Vladislav potvrzuje Opavským jich svobody a povoluje, „aby tu (v Opavě) Židé byli v těch domích, jako jsou prvé byli, dadúce a navrátíce těm, kdož ty domy jejich nynie mají a drží, peníze jejich zase, které od nich vzali“. 1501 . . . . Usnesení sněmovní, že Židé, jak bylo od starodávna, mají v Čechách zůstati a trpěni býti; mají odváděti ročně 500 kop grošův praž. krá- lovské komoře, za to však nejsou žádnou jinou daní povinni; pro věčné časy se jim přislibuje, že províní-li se z nich někdo, má býti jenom ten a nikoli ostatní za to trestáni; nadto všechna stará práva se Židům znova potvrzují. 1501 . . . . . . . . . . . Král Vladislav oznamuje podkomořímu Albrechtovi z Leskovce, že budějovičtí Židé své spoluobčany pro nepatrné příčiny hned před pražského purkrabí obesílají, ačkoli mají svou při nejprve purk- mistru a konšelům přednésti; má jim to úředně naříditi. 1502 . . 189 311. Hrabě Šebestian Šlik zaručuje se radě města Chebu za desatero a knihu, které jeden z jeho Židů sobě vypůjčil. 1502 . . . . . . 312. Velká obec Nového města Pražského usnesla se mezi jiným též na tom, aby Židé, poněvadž tam nejsou v obývání, Nového města byli . . prázdni, neboť nebudou tam trpěni žádným způsobem. 1502 . 179 180 180 180 183 186 186 187 178 299. 190 190
Strana 1051
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1051 Čís. Str. 313. K napomenutí královskému usnáší se velká obec Nového města Pražského na podmínkách, za kterých je Židům dovolen volný přístup do Nového města až do příchodu králova; nesmějí nikomu na jiný způsob než toliko na zástavy půjčovati, sousedy smějí pro dluhy toliko před městské právo poháněti, nesmějí bráti větších úrokův, než které král ustanovil, nesmějí se účastniti na křesťan- ských trzích, nesmějí provozovati podomní obchod oděvem etc. Židé přislíbili svými vyslanci, že se chtějí dle těchto artikulí říditi. . . 1503 . . . . Král Vladislav píše Budějovickým, že nařídil podkomořímu na prosbu Petra z Rožmberka, aby ustanovil nový rok k soudu s Ži- dem Uhrem; mají tudíž jmenovaného Žida až po tu dobu míti ve vězení, a kdyby podkomoří neb hofrychtéř nemohl Petrovi z Rožm- berka ke spravedlnosti zde dopomoci, pak mají oni sami na Žida . . . Uhra útrpné právo pustiti. 1503 Král Vladislav oznamuje Petrovi z Rožmberka na jeho žádost v pří- čině Žida Uhra, který věci ze svatokrádeží kupoval, že přísně na- řídil podkomořímu, aby do Budějovic se odebral, aneb, kdyby ode- jíti nemohl, aby tam poslal hofrychtéře, aby útrpné právo vykonal. Mimo to že psal též Budějovickým a nařídil jim, aby s podkomo- řím při spravedlivě skoncovali; Žida mají potud nechati ve vězení, . . až by konečný rozsudek byl vynesen. 1503 . . . 316. Brněnští přísežní dávají městské radě Hradišťské naučení o pří- . . . saze židovské. 1503 . 317. Král Vladislav nařizuje purkmistrovi a konšelům města Budějovic, aby přísně toho dbali, by nikdo proti Židům lid nebouřil; Židé mají mnoho práv a výsad od císařův a králův, jež on potvrdil; provinil-li se Žid něčím, má tato záležitost odložena býti až do příchodu krá- lova do Čech, který ji pak prozkoumá se svými rady a rozsoudí. 1504 193 Král Vladislav nařizuje purkmistrovi a konšelům města Budějovic, aby ony Židy, kteří se předešlého roku ze strachu utekli k podko- mořímu, do svého města opět přijali, a je tam až do příchodu jeho . . . do Čech svobodně nechali. 1504 . Klement z Čepirova zavazuje se zaplatiti dluhující částku 25 kop gr. do nejblíže příštího sv. Martina Žateckému Židovi Zalmanovi a Isákovi, synu Rabskýho, nebo dosavadnímu majiteli dlužního . . . úpisu. 1504 . . . Král Vladislav ustanovuje při potvrzení výsad města Plzně, že mě- šťané mohou Židům pobyt v jejich městě v kterékoli době vypově- děti, aniž by jim v tom bylo bráněno králem aneb jeho nástupci. . . . . 1504 . . 321. Zpráva o vypovězení Židů z města Plzně. 1504 . 322. Dva Židé upáleni u města Strakonic. 1504 . . 323. Jan Klement z Čepirova co dlužník a Kuneš z Tloskova co rukojmí zavazují se, Židu Šalamounovi v Žatci ve 14 dnech po nejblíže pří- štím sv. Jiří dluh 64 kop gr. zaplatiti. 1505 . . . . . . 314. 315. 318. 319. 320. 190 191 192 193 195 195 195 196 196 . 196
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1051 Čís. Str. 313. K napomenutí královskému usnáší se velká obec Nového města Pražského na podmínkách, za kterých je Židům dovolen volný přístup do Nového města až do příchodu králova; nesmějí nikomu na jiný způsob než toliko na zástavy půjčovati, sousedy smějí pro dluhy toliko před městské právo poháněti, nesmějí bráti větších úrokův, než které král ustanovil, nesmějí se účastniti na křesťan- ských trzích, nesmějí provozovati podomní obchod oděvem etc. Židé přislíbili svými vyslanci, že se chtějí dle těchto artikulí říditi. . . 1503 . . . . Král Vladislav píše Budějovickým, že nařídil podkomořímu na prosbu Petra z Rožmberka, aby ustanovil nový rok k soudu s Ži- dem Uhrem; mají tudíž jmenovaného Žida až po tu dobu míti ve vězení, a kdyby podkomoří neb hofrychtéř nemohl Petrovi z Rožm- berka ke spravedlnosti zde dopomoci, pak mají oni sami na Žida . . . Uhra útrpné právo pustiti. 1503 Král Vladislav oznamuje Petrovi z Rožmberka na jeho žádost v pří- čině Žida Uhra, který věci ze svatokrádeží kupoval, že přísně na- řídil podkomořímu, aby do Budějovic se odebral, aneb, kdyby ode- jíti nemohl, aby tam poslal hofrychtéře, aby útrpné právo vykonal. Mimo to že psal též Budějovickým a nařídil jim, aby s podkomo- řím při spravedlivě skoncovali; Žida mají potud nechati ve vězení, . . až by konečný rozsudek byl vynesen. 1503 . . . 316. Brněnští přísežní dávají městské radě Hradišťské naučení o pří- . . . saze židovské. 1503 . 317. Král Vladislav nařizuje purkmistrovi a konšelům města Budějovic, aby přísně toho dbali, by nikdo proti Židům lid nebouřil; Židé mají mnoho práv a výsad od císařův a králův, jež on potvrdil; provinil-li se Žid něčím, má tato záležitost odložena býti až do příchodu krá- lova do Čech, který ji pak prozkoumá se svými rady a rozsoudí. 1504 193 Král Vladislav nařizuje purkmistrovi a konšelům města Budějovic, aby ony Židy, kteří se předešlého roku ze strachu utekli k podko- mořímu, do svého města opět přijali, a je tam až do příchodu jeho . . . do Čech svobodně nechali. 1504 . Klement z Čepirova zavazuje se zaplatiti dluhující částku 25 kop gr. do nejblíže příštího sv. Martina Žateckému Židovi Zalmanovi a Isákovi, synu Rabskýho, nebo dosavadnímu majiteli dlužního . . . úpisu. 1504 . . . Král Vladislav ustanovuje při potvrzení výsad města Plzně, že mě- šťané mohou Židům pobyt v jejich městě v kterékoli době vypově- děti, aniž by jim v tom bylo bráněno králem aneb jeho nástupci. . . . . 1504 . . 321. Zpráva o vypovězení Židů z města Plzně. 1504 . 322. Dva Židé upáleni u města Strakonic. 1504 . . 323. Jan Klement z Čepirova co dlužník a Kuneš z Tloskova co rukojmí zavazují se, Židu Šalamounovi v Žatci ve 14 dnech po nejblíže pří- štím sv. Jiří dluh 64 kop gr. zaplatiti. 1505 . . . . . . 314. 315. 318. 319. 320. 190 191 192 193 195 195 195 196 196 . 196
Strana 1052
1052 K HISTORII ŽIDŮ Čis. 324. Anna Vodičková po nálezu Zikmunda z Chmelic, hofrychtéře král. Českého, vzdává před úřadem královédvorským dům svůj synu svému Pavlovi s tou výminkou, že Pavel má zaplatiti všechen dluh povinný Židu Mojžíšovi. 1505 . . . . . . . . 197 . . . . . 197 . . . . 325. Židé z Jihlavy vypovězeni byli. 1506 . . 326. Hrabě Mikuláš Šlik doporučuje radě města Chebu Žida jako doved- ného lékaře ve vyskytujících se nakažlivých nemocech. 1506 . . . 197 . . . . . . . 198 . 327. Židé v Praze při ohni. 1506 . . . 328. Jan ze Šelnberka a z Kosti, nejvyšší komoří království Českého, a jeho manželka Johanka z Krajku ustanovují artikule, dle nichž se Židé jejich v Mladé Boleslavi říditi mají. Bez vrchnostenského po- volení nesmějí Židé lidem půjčovati peníze, všechny půjčky mu- sejí býti zapsány v rejstříku; žádný nesmí týdně z kopy grošů více úroků bráti nad tři groše; bez vrchnostenského povolení nesmějí přechovávati cizích Židů, a ani řemeslo ani obchod nesmějí jinak provozovati, než jak jim povoleno. Ostatní ustanovení týkají se způsobu půjček a soudních řízení. 1507 . . . . Veliká obec Pražského Starého města povoluje na základě králov- ského přislíbení, že Židé teprve po roce musí město opustiti; nikdo se však nesmí za ně přimlouvati pod pokutou vypovězení. 1507 . . 330. Král Vladislav oznamuje Staroměstským, že jim chce ponechati udělenou milost, aby Židé nesměli déle jednoho roku v Praze zů- stati; mají však donutiti Židy, aby nejvyššímu písaři Mikuláši z Ho- řic vyplatili jistou summu peněz, kterou mu král před lety na ně zapsal. 1507 . . . . . . Král Vladislav oznamuje, že pražskému nejvyššímu purkrabí Zden- kovi Lvovi z Rožmitála a z Blatné a pražskému purkrabí Jindři- chovi Tunklovi z Brníčka svěřil správu Židů Pražských, tak aby Židy, kdyby bez královského svolení Prahu opustili, vybídli, by se během dvou měsíců navrátili; kdyby toho vybídnutí neuposlechli. mají jejich domy v Praze a všechen jejich majetek připadnouti Zdenkovi Lvovi z Rožmitála a Jindřichovi Tunklovi z Brníčka. Dále mají pokuty pražských Židů, které by králi židovskými star- šími přiznány byly, rozděleny býti mezi dva jmenované pány a Albrechta Kolovrata na Krupce a Libšteině, nejvyššího kancléře království Českého. 1508 . . Král Vladislav oznamuje, že Budějovičtí, jimž dal domy a statky pozůstalé po oněch Židech, kteří svůj zločin v Budějovicích svým hrdlem i jměním odpykali, souženi jsou od příbuzných těchto Židův a poháněni před pražský úřad purkrabský; i nařizuje všem stavům, aby takového soužení Budějovických netrpěli; neboť rozdal tyto statky, jež naň právem připadly, jak se mu vidělo a zdálo. 1508 . . . Zpráva, aby Židé zatím v království zůstali. 1508 . . . . . . 333. . . 334. Chtěli Židy v Praze zloupiti. 1508 . 335. Purkmistr a rada města Plzně potvrzují, že před nimi Žid Mekl synu svému Žalmanovi, nazvanému Turek, odevzdal všechno své 329. 331. 332. 198 199 200 201 202 203 204 Str.
1052 K HISTORII ŽIDŮ Čis. 324. Anna Vodičková po nálezu Zikmunda z Chmelic, hofrychtéře král. Českého, vzdává před úřadem královédvorským dům svůj synu svému Pavlovi s tou výminkou, že Pavel má zaplatiti všechen dluh povinný Židu Mojžíšovi. 1505 . . . . . . . . 197 . . . . . 197 . . . . 325. Židé z Jihlavy vypovězeni byli. 1506 . . 326. Hrabě Mikuláš Šlik doporučuje radě města Chebu Žida jako doved- ného lékaře ve vyskytujících se nakažlivých nemocech. 1506 . . . 197 . . . . . . . 198 . 327. Židé v Praze při ohni. 1506 . . . 328. Jan ze Šelnberka a z Kosti, nejvyšší komoří království Českého, a jeho manželka Johanka z Krajku ustanovují artikule, dle nichž se Židé jejich v Mladé Boleslavi říditi mají. Bez vrchnostenského po- volení nesmějí Židé lidem půjčovati peníze, všechny půjčky mu- sejí býti zapsány v rejstříku; žádný nesmí týdně z kopy grošů více úroků bráti nad tři groše; bez vrchnostenského povolení nesmějí přechovávati cizích Židů, a ani řemeslo ani obchod nesmějí jinak provozovati, než jak jim povoleno. Ostatní ustanovení týkají se způsobu půjček a soudních řízení. 1507 . . . . Veliká obec Pražského Starého města povoluje na základě králov- ského přislíbení, že Židé teprve po roce musí město opustiti; nikdo se však nesmí za ně přimlouvati pod pokutou vypovězení. 1507 . . 330. Král Vladislav oznamuje Staroměstským, že jim chce ponechati udělenou milost, aby Židé nesměli déle jednoho roku v Praze zů- stati; mají však donutiti Židy, aby nejvyššímu písaři Mikuláši z Ho- řic vyplatili jistou summu peněz, kterou mu král před lety na ně zapsal. 1507 . . . . . . Král Vladislav oznamuje, že pražskému nejvyššímu purkrabí Zden- kovi Lvovi z Rožmitála a z Blatné a pražskému purkrabí Jindři- chovi Tunklovi z Brníčka svěřil správu Židů Pražských, tak aby Židy, kdyby bez královského svolení Prahu opustili, vybídli, by se během dvou měsíců navrátili; kdyby toho vybídnutí neuposlechli. mají jejich domy v Praze a všechen jejich majetek připadnouti Zdenkovi Lvovi z Rožmitála a Jindřichovi Tunklovi z Brníčka. Dále mají pokuty pražských Židů, které by králi židovskými star- šími přiznány byly, rozděleny býti mezi dva jmenované pány a Albrechta Kolovrata na Krupce a Libšteině, nejvyššího kancléře království Českého. 1508 . . Král Vladislav oznamuje, že Budějovičtí, jimž dal domy a statky pozůstalé po oněch Židech, kteří svůj zločin v Budějovicích svým hrdlem i jměním odpykali, souženi jsou od příbuzných těchto Židův a poháněni před pražský úřad purkrabský; i nařizuje všem stavům, aby takového soužení Budějovických netrpěli; neboť rozdal tyto statky, jež naň právem připadly, jak se mu vidělo a zdálo. 1508 . . . Zpráva, aby Židé zatím v království zůstali. 1508 . . . . . . 333. . . 334. Chtěli Židy v Praze zloupiti. 1508 . 335. Purkmistr a rada města Plzně potvrzují, že před nimi Žid Mekl synu svému Žalmanovi, nazvanému Turek, odevzdal všechno své 329. 331. 332. 198 199 200 201 202 203 204 Str.
Strana 1053
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1053 Čís. Str. jmění s tou podmínkou, že bude jej i děti jeho živiti, a že dceru Meklovu, Žalmanovu sestru, kdyby se provdala, opatří výbavou 1510 204 Nejvyšší minemistr království Českého Bernart z Valdštejna, úřed- níci horští, starší horníků etc. v Kutné Hoře předkládají králi zprávu stran nutných oprav a prosí ho také, aby zapověděl Kolín- ským Židům půjčovati horníkům peníze na jiný způsob než na zá- stavu; neboť podvodnými zápisy přišlo již mnoho obyvatelův o vše- chen svůj majetek. 1510 . . . . Král Vladislav potvrzuje Židům bydlícím v Čechách stará jich ob- darování a práva a nařizuje, že příště nemají býti z České koruny vytištěni a vypovídáni. 1510 . . . . . . . . . . . Zpráva o škole židovské v Jihlavě. 1511 . . . . . . . Židé v Kolíně 1511—1528 Záznam, že v Litoměřicích měli jiný řád při půjčkách židovských než ustanovené obecní zřízení z r. 1497—1499. 1512 . . . . 341. Na obecném sněmu v Olomouci bylo usneseno, že Židé za každých 10 půjčených zlatých nesmějí více než jeden zlatý úroků bráti; úroky se mají platiti pololetně; neplatí-li někdo úroky, má jej Žid udati fojtovi oné osady, k níž dlužník přísluší. Půjčil-li Žid na zá- stavu, musí to dříve fojtovi a konšelům oznámiti a do knih dáti zapsati. Vezme-li Žid ukradenou věc v zástavu, musí ji bez odporu a bez náhrady majiteli navrátiti; Židé nesmějí bydleti ve vesni- cích, nýbrž toliko ve městech a městečkách. 1513 . . . . . Císařským dekretem, který měl i pro hřbitov Pražských Židů svou platnost, bylo zapovězeno bořiti zdi hřbitovů židovských, jak se to často dálo, hřbitovní pomníky ničiti, hroby otvírati, mrtvoly vyhra- bávati a dobytek na hřbitově pásti; Židům se dovoluje hřbitovy své zděmi libovolné výšky ohrazovati a za doby nočni strážce tam stavěti; na dále nemá tam býti popraviště. Za to mají Židé své dávky za hřbitovy řádně odváděti; dovoluje se jim toliko v noci, a to nikdy v noci nedělní, své mrtvé beze všech obřadů pohřbívati. 1513 . . Pavel Maškův slibuje před úřadem Královédvorským, že postoupí rukojmím, kteří zaň se postavili v dluhu Židovi, dům svůj; smlouva ta učiněna byla v Náchodě, kde Žid obstavoval, ale po žádosti ru- kojmí Pavel dal ji vepsati také do register Královédvorských. 1513 209 Král Vladislav povoluje purkmistrovi, konšelům a celé obci města Uher. Hradiště vypověděti Židy, poněvadž již v žádném jiném Moravském městě nejsou. 1514 . . 209 . . . . Zpráva o připravovaném útoku na Židy v Praze. 1514 . . . . . 210 346. Záznam, proč Židé Litoměřičtí nebudou připláceti na summu pro knížete Bartoloměje. 1514, 1515 . 211 . . . 347. Staroměstská rada Pražská ustanovuje, aby žádný Žid neměl jiného pána, než toliko krále; má-li jiného pána, pak má vzíti od něho od- puštění aneb během čtyř týdnů město opustiti. Židé mají půjčovati toliko na zástavy, a sice jak od starodávna je ustanoveno; na dluž- ní úpis nesmějí půjčiti více než 100 kop míšenských. Chce-li někdo 337. 338. 339. 340. 342. 343. 344. 345. 204 205 206 206 206 207 208 336.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1053 Čís. Str. jmění s tou podmínkou, že bude jej i děti jeho živiti, a že dceru Meklovu, Žalmanovu sestru, kdyby se provdala, opatří výbavou 1510 204 Nejvyšší minemistr království Českého Bernart z Valdštejna, úřed- níci horští, starší horníků etc. v Kutné Hoře předkládají králi zprávu stran nutných oprav a prosí ho také, aby zapověděl Kolín- ským Židům půjčovati horníkům peníze na jiný způsob než na zá- stavu; neboť podvodnými zápisy přišlo již mnoho obyvatelův o vše- chen svůj majetek. 1510 . . . . Král Vladislav potvrzuje Židům bydlícím v Čechách stará jich ob- darování a práva a nařizuje, že příště nemají býti z České koruny vytištěni a vypovídáni. 1510 . . . . . . . . . . . Zpráva o škole židovské v Jihlavě. 1511 . . . . . . . Židé v Kolíně 1511—1528 Záznam, že v Litoměřicích měli jiný řád při půjčkách židovských než ustanovené obecní zřízení z r. 1497—1499. 1512 . . . . 341. Na obecném sněmu v Olomouci bylo usneseno, že Židé za každých 10 půjčených zlatých nesmějí více než jeden zlatý úroků bráti; úroky se mají platiti pololetně; neplatí-li někdo úroky, má jej Žid udati fojtovi oné osady, k níž dlužník přísluší. Půjčil-li Žid na zá- stavu, musí to dříve fojtovi a konšelům oznámiti a do knih dáti zapsati. Vezme-li Žid ukradenou věc v zástavu, musí ji bez odporu a bez náhrady majiteli navrátiti; Židé nesmějí bydleti ve vesni- cích, nýbrž toliko ve městech a městečkách. 1513 . . . . . Císařským dekretem, který měl i pro hřbitov Pražských Židů svou platnost, bylo zapovězeno bořiti zdi hřbitovů židovských, jak se to často dálo, hřbitovní pomníky ničiti, hroby otvírati, mrtvoly vyhra- bávati a dobytek na hřbitově pásti; Židům se dovoluje hřbitovy své zděmi libovolné výšky ohrazovati a za doby nočni strážce tam stavěti; na dále nemá tam býti popraviště. Za to mají Židé své dávky za hřbitovy řádně odváděti; dovoluje se jim toliko v noci, a to nikdy v noci nedělní, své mrtvé beze všech obřadů pohřbívati. 1513 . . Pavel Maškův slibuje před úřadem Královédvorským, že postoupí rukojmím, kteří zaň se postavili v dluhu Židovi, dům svůj; smlouva ta učiněna byla v Náchodě, kde Žid obstavoval, ale po žádosti ru- kojmí Pavel dal ji vepsati také do register Královédvorských. 1513 209 Král Vladislav povoluje purkmistrovi, konšelům a celé obci města Uher. Hradiště vypověděti Židy, poněvadž již v žádném jiném Moravském městě nejsou. 1514 . . 209 . . . . Zpráva o připravovaném útoku na Židy v Praze. 1514 . . . . . 210 346. Záznam, proč Židé Litoměřičtí nebudou připláceti na summu pro knížete Bartoloměje. 1514, 1515 . 211 . . . 347. Staroměstská rada Pražská ustanovuje, aby žádný Žid neměl jiného pána, než toliko krále; má-li jiného pána, pak má vzíti od něho od- puštění aneb během čtyř týdnů město opustiti. Židé mají půjčovati toliko na zástavy, a sice jak od starodávna je ustanoveno; na dluž- ní úpis nesmějí půjčiti více než 100 kop míšenských. Chce-li někdo 337. 338. 339. 340. 342. 343. 344. 345. 204 205 206 206 206 207 208 336.
Strana 1054
1054 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 348. 349. 355. 356. 357. 358. vypůjčiti větší summu, smí tak Žid jen s povolením purkmistra a rady učiniti. Ostatní ustanovení týkají se braní úroků, zákazu obchodu rozličným zbožím, kroje etc. 1515 . . . . . . Rukojmí Ondřeje Ulka, spoluradního města Stříbra, zaručují se Židům v Boru za 17 kop 20 gr. míš. 1517 . . . . . . . 214 Výsada Šebest. a Petra z Weitmühle daná Chomutovským, aby v městě jich žádný Žid nezůstával a obchod nevedl. 1517 . . . . 214 350. Purkmistr a rada města Nymburka purkmistru a radě Starého města Pražského: že je (Nymburské) pohnal Zikmund z Zap, aby poddaného svého Žida Josefa před soud purkrabský na hradě Praž- ském postavili, poněvadž vězní sedláka, poddaného Zikmunda z Zap pro dluhy; žádají za radu a naučení, co by činiti měli. 1517 215 Vypovědění Židů z Prahy od některých kožešníkův a kramářův 1517 216 351. 352. Městská rada Nymburská stěžuje si u Pražské městské rady na Pražské Židy, kteří dva Nymburské Židy, Josefa a Samuela, obe- slali před úřad purkrabský místo před městský soud Nymburský, a žádá, aby nařídila starším židovským, aby od toho upustili, po- něvadž Nymburská městská rada chce každému z nich spravedlivé rozhodnouti. 1518 . . 216 Zpráva o jednání, aby Židé v Praze mohli zatím zůstati. 1518 . . 217 353. 354. Zemský sněm v Brně se usnesl, aby Židé z 10 zlatých ročně 1 zlatý úroků brali; nechce-li dlužník platiti, má jej k tomu přinutiti obec- . ní fojt. 1518 . . . . . . . . . . . . . Zpráva, aby Židé zatím v Praze byli ponecháni. 1518 . . . Strachota z Kralovic, hejtman na Kolíně, vyznává, že v knihách židovských na zámku Kolínském viděl zápis dd. 21. června 1513, kterým Maruše Trubačka z Kutné Hory přiznala se před Janem Levou z Brozánek, purkrabím na Kolíně, k dluhu 26 kop g. č. Ja- kubovi, Litmanovu synu, Židu Kolínskému. 1519 . . Zemský sněm v Olomúci se usnáší, že Židé z 10 zlatých mají bráti ročně 2 zl. úroků, že jen ti Židé, kteří neprovozují lichvu, smějí bydleti ve vesnicích, ostatní že jen v městech neb v městečkách smějí obchod provozovati; půjčka na zástavu musí býti vždy obec- nímu fojtu oznámena. 1520 . . . . Vilém z Pernšteina píše svému synu Janovi z Pernšteina, aby se snažil, by usnesení moravského němu, jímž braní úroků bylo Ži- dům omezeno, bylo změněno; jinak by jeho poddaní, kteří si na vinohrady od Židů vypůjčili a pro špatnou úrodu své dluhy zapra- viti nemohli, přišli o všechno své jmění. A mnozí duchovní i svět- ští páni provozují větší lichvu než Židé. 1520 . . . . . . . 220 Svolení obecních starších v Kutné Hoře o Židech 1520 . . . . . 221 359. Opravy ke zřízení zemskému na Moravě, navržené někdy po r. 1520 221 360. V snešení obce Pražské z r. 1521 o čepování vína cizího napsán 361. sedmý a poslední artikul, jímž zapovídá se Židům čepování cizích vín. 221 . 362. Účast Židů při vjezdu krále Ludvíka do Prahy. 1522 . . . . . 222 363. Král Ludvík potvrzuje nejvyššímu purkrabí Zdenkovi Lvovi z Rož- 217 218 219 219 212
1054 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 348. 349. 355. 356. 357. 358. vypůjčiti větší summu, smí tak Žid jen s povolením purkmistra a rady učiniti. Ostatní ustanovení týkají se braní úroků, zákazu obchodu rozličným zbožím, kroje etc. 1515 . . . . . . Rukojmí Ondřeje Ulka, spoluradního města Stříbra, zaručují se Židům v Boru za 17 kop 20 gr. míš. 1517 . . . . . . . 214 Výsada Šebest. a Petra z Weitmühle daná Chomutovským, aby v městě jich žádný Žid nezůstával a obchod nevedl. 1517 . . . . 214 350. Purkmistr a rada města Nymburka purkmistru a radě Starého města Pražského: že je (Nymburské) pohnal Zikmund z Zap, aby poddaného svého Žida Josefa před soud purkrabský na hradě Praž- ském postavili, poněvadž vězní sedláka, poddaného Zikmunda z Zap pro dluhy; žádají za radu a naučení, co by činiti měli. 1517 215 Vypovědění Židů z Prahy od některých kožešníkův a kramářův 1517 216 351. 352. Městská rada Nymburská stěžuje si u Pražské městské rady na Pražské Židy, kteří dva Nymburské Židy, Josefa a Samuela, obe- slali před úřad purkrabský místo před městský soud Nymburský, a žádá, aby nařídila starším židovským, aby od toho upustili, po- něvadž Nymburská městská rada chce každému z nich spravedlivé rozhodnouti. 1518 . . 216 Zpráva o jednání, aby Židé v Praze mohli zatím zůstati. 1518 . . 217 353. 354. Zemský sněm v Brně se usnesl, aby Židé z 10 zlatých ročně 1 zlatý úroků brali; nechce-li dlužník platiti, má jej k tomu přinutiti obec- . ní fojt. 1518 . . . . . . . . . . . . . Zpráva, aby Židé zatím v Praze byli ponecháni. 1518 . . . Strachota z Kralovic, hejtman na Kolíně, vyznává, že v knihách židovských na zámku Kolínském viděl zápis dd. 21. června 1513, kterým Maruše Trubačka z Kutné Hory přiznala se před Janem Levou z Brozánek, purkrabím na Kolíně, k dluhu 26 kop g. č. Ja- kubovi, Litmanovu synu, Židu Kolínskému. 1519 . . Zemský sněm v Olomúci se usnáší, že Židé z 10 zlatých mají bráti ročně 2 zl. úroků, že jen ti Židé, kteří neprovozují lichvu, smějí bydleti ve vesnicích, ostatní že jen v městech neb v městečkách smějí obchod provozovati; půjčka na zástavu musí býti vždy obec- nímu fojtu oznámena. 1520 . . . . Vilém z Pernšteina píše svému synu Janovi z Pernšteina, aby se snažil, by usnesení moravského němu, jímž braní úroků bylo Ži- dům omezeno, bylo změněno; jinak by jeho poddaní, kteří si na vinohrady od Židů vypůjčili a pro špatnou úrodu své dluhy zapra- viti nemohli, přišli o všechno své jmění. A mnozí duchovní i svět- ští páni provozují větší lichvu než Židé. 1520 . . . . . . . 220 Svolení obecních starších v Kutné Hoře o Židech 1520 . . . . . 221 359. Opravy ke zřízení zemskému na Moravě, navržené někdy po r. 1520 221 360. V snešení obce Pražské z r. 1521 o čepování vína cizího napsán 361. sedmý a poslední artikul, jímž zapovídá se Židům čepování cizích vín. 221 . 362. Účast Židů při vjezdu krále Ludvíka do Prahy. 1522 . . . . . 222 363. Král Ludvík potvrzuje nejvyššímu purkrabí Zdenkovi Lvovi z Rož- 217 218 219 219 212
Strana 1055
Čís. 364. 365. 366. 367. 368. 369. 370. 371. 372. 373- 374. 375- 376. 377- 378. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. mitála na jeho prosbu stará práva, jež mu byla propůjčena králem Vladislavem k ochraně a užitku mu svěřených Pražských Židů. 1522 L. 1522 připomíná se mezi usedlými Židy Prażakómi Juda Mojžíš, lékař 05 Herman ze Sumberka oloupil bohaté Židy Pražské mezi Vlčicemi a Volanovem v „Judengrundě“, kterýžto od této události jméno své vzal, některé zranil, a jiné zabil a nejstaršího rabína na svůj zá- mek Žacléř přivlékl a tam týral. Když však Pražané, Králohra- dečtí, Jaroměřští a Dvorští na rozkaz Karla z Můnsterberka, tehdejšího správce Čech, počali hrad jeho obléhati, preti, a hrad byl dobyt a rozbořen. 1523 . . . e. Zpráva, aby Zidüv více v Praze nebylo. 1524 . . . Šepmistři a starší obce Kutné Hory zapovídají Židům dané jim zá- stavy od křesťanů uschovávati u tamějších obyvatelův anebo sami ta- kové zástavy k přechovávání přijímati. Židé nesmějí se zdržovati v Kutné Hoře mimo dny trhové aneb jdou-li k soudu. Neuposlech- nutí těchto nařízení tresce se pokutou pěti kop grošův. 1526 . Zdeněk Lev z Rožmitála žádá purkmistra a radu města Žatce, aby Židů nevypovídali, a poněvadž jest obava, že král zemřel, aby po- nechali k rozhodnutí mE králi, neboť Židé náležejí komoře královské. 1526 Moravský sněm v Brně se usnáší, aby každý pán vybral od svých Židů čtvrtinu jejich lichvy a odvedl ji zároveň s berní. 1526 . Zprávy místopisné o Židech v Praze, do 1526 . Poměry společenské Židů Pražských. 1420—1526 . III. Až do roku 1620. Na sněmu 1. 1526, jenž držán byl před zvolením Ferdinanda za krále Českého na hradě Pražském, čtena dne 15. října „suplikací o Židy jak jsou tomuto království škodni, mnohé o statky připra- vují, zápisy i kradené věci mezi nimi bývají donášeny; i když byl rumrejch, odložili do 15 hodin k zejtri“ . Na témže sněmu dne 16. října při odstavci o dluzích zapsáno: „Židé dluhuv, kteříž sú v purkrabských registřích zapsáni, do sv. Jiří če- kati maji.“ 1526 . . Zpráva, jak Židé vítali nově "zvoleného krále Ferdinanda při pří- jezdu do měst Pražských dne 5. února 1527 . . Král Ferdinand potvrzuje pražským Židům všechny výsady a práva, jež jim byly uděleny od předešlých králův a českých stavův, a za- jišťuje jim zvláště, že oni i jejich souvěrci v zemi ani z Prahy ani z České koruny nemají býti vypuzeni. 1527 . Král Ferdinand komoře české v příčině Židů v Praze. 1527 . Král Ferdinand dává Heřmanovi Židovi v Praze výhradní právo na tištění knih hebrejských. 1527 Zdeněk Lev z Rožmitála, nejvyšší purkrabí království Českého, do- poručuje králi Ferdinandovi Jana Tetaura z Tetova v příčině do- hledu na Židy při půjčování peněz. 1527 . 1055 Str. 222 223 . 223 . 224 . 224 . 225 . 226 . 226 . 229 240 . 241 . 242 . 242 . 243
Čís. 364. 365. 366. 367. 368. 369. 370. 371. 372. 373- 374. 375- 376. 377- 378. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. mitála na jeho prosbu stará práva, jež mu byla propůjčena králem Vladislavem k ochraně a užitku mu svěřených Pražských Židů. 1522 L. 1522 připomíná se mezi usedlými Židy Prażakómi Juda Mojžíš, lékař 05 Herman ze Sumberka oloupil bohaté Židy Pražské mezi Vlčicemi a Volanovem v „Judengrundě“, kterýžto od této události jméno své vzal, některé zranil, a jiné zabil a nejstaršího rabína na svůj zá- mek Žacléř přivlékl a tam týral. Když však Pražané, Králohra- dečtí, Jaroměřští a Dvorští na rozkaz Karla z Můnsterberka, tehdejšího správce Čech, počali hrad jeho obléhati, preti, a hrad byl dobyt a rozbořen. 1523 . . . e. Zpráva, aby Zidüv více v Praze nebylo. 1524 . . . Šepmistři a starší obce Kutné Hory zapovídají Židům dané jim zá- stavy od křesťanů uschovávati u tamějších obyvatelův anebo sami ta- kové zástavy k přechovávání přijímati. Židé nesmějí se zdržovati v Kutné Hoře mimo dny trhové aneb jdou-li k soudu. Neuposlech- nutí těchto nařízení tresce se pokutou pěti kop grošův. 1526 . Zdeněk Lev z Rožmitála žádá purkmistra a radu města Žatce, aby Židů nevypovídali, a poněvadž jest obava, že král zemřel, aby po- nechali k rozhodnutí mE králi, neboť Židé náležejí komoře královské. 1526 Moravský sněm v Brně se usnáší, aby každý pán vybral od svých Židů čtvrtinu jejich lichvy a odvedl ji zároveň s berní. 1526 . Zprávy místopisné o Židech v Praze, do 1526 . Poměry společenské Židů Pražských. 1420—1526 . III. Až do roku 1620. Na sněmu 1. 1526, jenž držán byl před zvolením Ferdinanda za krále Českého na hradě Pražském, čtena dne 15. října „suplikací o Židy jak jsou tomuto království škodni, mnohé o statky připra- vují, zápisy i kradené věci mezi nimi bývají donášeny; i když byl rumrejch, odložili do 15 hodin k zejtri“ . Na témže sněmu dne 16. října při odstavci o dluzích zapsáno: „Židé dluhuv, kteříž sú v purkrabských registřích zapsáni, do sv. Jiří če- kati maji.“ 1526 . . Zpráva, jak Židé vítali nově "zvoleného krále Ferdinanda při pří- jezdu do měst Pražských dne 5. února 1527 . . Král Ferdinand potvrzuje pražským Židům všechny výsady a práva, jež jim byly uděleny od předešlých králův a českých stavův, a za- jišťuje jim zvláště, že oni i jejich souvěrci v zemi ani z Prahy ani z České koruny nemají býti vypuzeni. 1527 . Král Ferdinand komoře české v příčině Židů v Praze. 1527 . Král Ferdinand dává Heřmanovi Židovi v Praze výhradní právo na tištění knih hebrejských. 1527 Zdeněk Lev z Rožmitála, nejvyšší purkrabí království Českého, do- poručuje králi Ferdinandovi Jana Tetaura z Tetova v příčině do- hledu na Židy při půjčování peněz. 1527 . 1055 Str. 222 223 . 223 . 224 . 224 . 225 . 226 . 226 . 229 240 . 241 . 242 . 242 . 243
Strana 1056
1056 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 379. Zdeněk Lev z Rožmitála, nejvyšší purkrabí Pražský, žádá purk- mistra a radu města Žatce za svědectví, že bratří Jan a Oldřich Fremútové z Krásného dvoru s Židem Samuelem špatně nakládali. 1527 . 380. Král Ferdinand komoře České, aby Židé na místě 2000 zl. rýnsk., kteréž jako korunovační berni uvolili se odvésti, 2000 kop gr. dali. . . . . . . . . . . . 1527 . . 381. Král Ferdinand komoře České, aby mu zpráva byla dána, proč staří chudí Židé z měst Pražských jsou vypovídáni. 1527 . . . . . V usnesení sněmovním l. 1528, 28. září při odstavci „vězňův pro 382. dluhy“ zapsáno: „A což se Židuov dotýče: toho se při zřízení o tom a zpuosubu zanechává a zuostavuje,“ a dále ještě „Což se Židuov dotýče, týmž zpuosobem mají se zachovati, výše z jistiny neberúce, než jakž jich zřízení jest, což se dluhů registrovaných a řádných listovních i na základy puojčených dotýče“ . . . Isak, Žid z Roudnice, prodal dva domy v Žatci. 1528 . 246 . . . . Král Ferdinand komoře České, aby stavy českými svolená berně také vybírána byla od duchovních, Židů a z kraje Chebského. 1529 246 Zdeněk Lev z Rožmitála a Radslav Beřkovský, nejvyšší královšti hejtmané království Českého, vybízejí purkmistra a radu města Litoměřic, aby netrpěli hanění aneb pronásledování tamějších Židů, neboť král jim před svým odjezdem přísně nařídil Židy chrániti. Kdyby někdo proti tomu jednal, ať jej udají král. hejtmanům. Mají podporovati židovské starší v Litoměřicích při vybírání daně proti . Turkům. 1529 . Jan ze Starhemberga přimlouvá se při králi Ferdinandovi, aby Židé v Boru na statku sestry jeho ovdovělé paní ze Švamberka od berně Pražskými Židy na ně uložené byli ušetřeni. 1529 . . . . . . Šepmistři, páni a obecní starší Kutnohorští ustanovují, že Židé v jejich městě jen ve dny trhové a soudní zdržovati se smějí a po odbytém soudu že mají ihned domů se odebrati; nesmějí ničeho u obyvatelův si uschovávati ani v městě přenocovati. Půjčí-li Žid ženě bez vědomí a svolení jejího muže aneb sirotkovi bez vrchno- stenského povolení na jakýkoli způsob, má o ty peníze přijíti. Který Žid by proti tomuto ustanovení jednal, musí na vždy města prázden býti a na žádnou přímluvu nebude mu milost udělena. 1530 Král Ferdinand dovoluje Vodňanským přikoupiti k obci anebo k zá- duší statky až do 100 kop gr. i svoluje, aby Jakuba Žida vypověděli . . a jiných v městě netrpěli. 1530. Král Ferdinand dovoluje Žateckým vypovědíti Židy, kteří nejsou příslušníky města, těm pak, kteříž jsou poddanými královskými a do obce byli přijati, stanoví pravidla při půjčování peněz; jiných Židů více aby do téhož města nebylo přijímáno. 1530 . . . . Komora česká králi Ferdinandovi, aby nařízeno bylo Žateckým od- 390. ložiti vypovězení Židů až do příchodu královského do Čech. 1530 . 251 391. Nejvyšší hejtmané království Českého Jan z Wartmberka, Vojtěch z Pernšteina, Radslav Beřkovský a Wolfart Planknar, nařizují purk- 383. 384. 385. 386. 387. 388. 389. 244 245 245 246 247 249 250 250 243
1056 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 379. Zdeněk Lev z Rožmitála, nejvyšší purkrabí Pražský, žádá purk- mistra a radu města Žatce za svědectví, že bratří Jan a Oldřich Fremútové z Krásného dvoru s Židem Samuelem špatně nakládali. 1527 . 380. Král Ferdinand komoře České, aby Židé na místě 2000 zl. rýnsk., kteréž jako korunovační berni uvolili se odvésti, 2000 kop gr. dali. . . . . . . . . . . . 1527 . . 381. Král Ferdinand komoře České, aby mu zpráva byla dána, proč staří chudí Židé z měst Pražských jsou vypovídáni. 1527 . . . . . V usnesení sněmovním l. 1528, 28. září při odstavci „vězňův pro 382. dluhy“ zapsáno: „A což se Židuov dotýče: toho se při zřízení o tom a zpuosubu zanechává a zuostavuje,“ a dále ještě „Což se Židuov dotýče, týmž zpuosobem mají se zachovati, výše z jistiny neberúce, než jakž jich zřízení jest, což se dluhů registrovaných a řádných listovních i na základy puojčených dotýče“ . . . Isak, Žid z Roudnice, prodal dva domy v Žatci. 1528 . 246 . . . . Král Ferdinand komoře České, aby stavy českými svolená berně také vybírána byla od duchovních, Židů a z kraje Chebského. 1529 246 Zdeněk Lev z Rožmitála a Radslav Beřkovský, nejvyšší královšti hejtmané království Českého, vybízejí purkmistra a radu města Litoměřic, aby netrpěli hanění aneb pronásledování tamějších Židů, neboť král jim před svým odjezdem přísně nařídil Židy chrániti. Kdyby někdo proti tomu jednal, ať jej udají král. hejtmanům. Mají podporovati židovské starší v Litoměřicích při vybírání daně proti . Turkům. 1529 . Jan ze Starhemberga přimlouvá se při králi Ferdinandovi, aby Židé v Boru na statku sestry jeho ovdovělé paní ze Švamberka od berně Pražskými Židy na ně uložené byli ušetřeni. 1529 . . . . . . Šepmistři, páni a obecní starší Kutnohorští ustanovují, že Židé v jejich městě jen ve dny trhové a soudní zdržovati se smějí a po odbytém soudu že mají ihned domů se odebrati; nesmějí ničeho u obyvatelův si uschovávati ani v městě přenocovati. Půjčí-li Žid ženě bez vědomí a svolení jejího muže aneb sirotkovi bez vrchno- stenského povolení na jakýkoli způsob, má o ty peníze přijíti. Který Žid by proti tomuto ustanovení jednal, musí na vždy města prázden býti a na žádnou přímluvu nebude mu milost udělena. 1530 Král Ferdinand dovoluje Vodňanským přikoupiti k obci anebo k zá- duší statky až do 100 kop gr. i svoluje, aby Jakuba Žida vypověděli . . a jiných v městě netrpěli. 1530. Král Ferdinand dovoluje Žateckým vypovědíti Židy, kteří nejsou příslušníky města, těm pak, kteříž jsou poddanými královskými a do obce byli přijati, stanoví pravidla při půjčování peněz; jiných Židů více aby do téhož města nebylo přijímáno. 1530 . . . . Komora česká králi Ferdinandovi, aby nařízeno bylo Žateckým od- 390. ložiti vypovězení Židů až do příchodu královského do Čech. 1530 . 251 391. Nejvyšší hejtmané království Českého Jan z Wartmberka, Vojtěch z Pernšteina, Radslav Beřkovský a Wolfart Planknar, nařizují purk- 383. 384. 385. 386. 387. 388. 389. 244 245 245 246 247 249 250 250 243
Strana 1057
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1057 Čís. Str. 393. 394. 395. 396. 397. 398. 401. mistrovi a konšelům města Žatce, aby proti Židům, které ze svého města vypověděti chtějí, ničeho bez svolení královských komor- ních radů a bez rozhodnutí králova nepodnikali. 1530 . . . . . . Zřízení zemské království Českého z r. 1530 o Židech . . . . . . Královna Marie potvrzuje městu Hradci. Králové n. L. všecky svo- body, mezi nimiž také: Item, co Židův a obchodů jejich se dotýče, u těch aby žádný mimo vůli a vědomost přísežných téhož města Hradce žádných půjček, lichev, prodajů, frajmarků a jiných všech obchodů nečinil a nevedl pod propadením toho, čehož by se dopustil, tak jakž se prvé v Hradci pro uvarování těžkostí a budoucích lid- ských nesnází nedopouštělo... 1531 . . . . . . . . . Prodej domu v Žatci za účastenství Židů. 1531 . . . . . . . Dva písaři komory české žádají nejv. sekretáře dvorské komory za přímluvu ku králi, aby jim dovoleno bylo uvázati se v majetek Žida Jakuba, zetě Enochova, kterýž falšoval listiny. Asi 1531 . . . Dva písaři komory české prosí krále, aby v majetek jistého Žida se mohli uvázati, jenž falešnou listinou kupce ošidil. 1531 . . . . Komora česká stěžuje si králi na purkmistra a radu města Prahy, že Židům okolo Prahy bydlícím zabraňují pohřbívání na židovském hřbitově Pražském a že je nutí, aby nosili zvláštní čepice. 1531 . . Komora česká oznamuje králi, že Žid Šalomoun, osedlý v Starém Sedlišti, žaloval staršího Žida Pražského Mojžíše, že tento žádal od něho 80 uherských zlatých slíbiv mu vymoci od krále glejtu v příčině činu, jehož se proti Hanuši Tomanovi dopustil, ačkoli (Mojžíš) věděl, že mu (Šalomounovi) glejt vydán býti má, načež Šalomoun vyplatil Mojžíšovi 50 kop míš. Komora radí králi, aby nikým nedal se pohnouti k nějakému rozhodnutí neb nařízení, dokud nebude vyšetřeno, jednal-li Mojžíš skutečně tak, jak jest žalován, . . . aneb žaluje-li Šalomoun křivě. 1532 . . . . . . . . . . . Usnešení stavův markrabství Moravského o Židech. 1532 . 399. 400. Komora česká podává zprávu králi, že u pražského Žida Judla, jenž dle udání pálil českou minci, při náhlé prohídce zabaveno bylo 8—10 centů „testu“, na němž pálil stříbro, dále množství starých i nových dobrých i špatných mincí a 7—8 hřiven zlata. Žid byl zatknut a nalezené věci v truhle složeny a zapečetěny. Když pak ko- mora na žádost některých měšťanů, kteří Židu dali peníze, „aby jim z nich udělal zlato“, poslala pro onu truhlu, Pražané jí nevydali, nýbrž sami ji otevřeli a žadatelům to, co jim náleželo, vydali, na ujmu práva komory, kteráž v tom žádá za ochranu. 1532 . . . . Komora česká stěžuje si králi, že Židé Pražští vymykají se z prá- vomoci královské, v čemž podporováni jsou Pražany, jakož se nově stalo v trestní záležitosti Žida Munka a jiného staršího, že Pražané neohlížejíce se na komoru vynesli v té věci sami ortel. 1533 Zpráva a dobré zdání komory české podané králi Ferdinandovi o za- bavených listinách u Žida Munka, o spiknutí mezi Pražany a Židy, aby tito vybavili se z moci královské komory. Komora radí králi, co by v té věci měl činiti. 1533 . . . 254 254 254 254 255 256 258 259 261 392. 252 253 402. . 264 67
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1057 Čís. Str. 393. 394. 395. 396. 397. 398. 401. mistrovi a konšelům města Žatce, aby proti Židům, které ze svého města vypověděti chtějí, ničeho bez svolení královských komor- ních radů a bez rozhodnutí králova nepodnikali. 1530 . . . . . . Zřízení zemské království Českého z r. 1530 o Židech . . . . . . Královna Marie potvrzuje městu Hradci. Králové n. L. všecky svo- body, mezi nimiž také: Item, co Židův a obchodů jejich se dotýče, u těch aby žádný mimo vůli a vědomost přísežných téhož města Hradce žádných půjček, lichev, prodajů, frajmarků a jiných všech obchodů nečinil a nevedl pod propadením toho, čehož by se dopustil, tak jakž se prvé v Hradci pro uvarování těžkostí a budoucích lid- ských nesnází nedopouštělo... 1531 . . . . . . . . . Prodej domu v Žatci za účastenství Židů. 1531 . . . . . . . Dva písaři komory české žádají nejv. sekretáře dvorské komory za přímluvu ku králi, aby jim dovoleno bylo uvázati se v majetek Žida Jakuba, zetě Enochova, kterýž falšoval listiny. Asi 1531 . . . Dva písaři komory české prosí krále, aby v majetek jistého Žida se mohli uvázati, jenž falešnou listinou kupce ošidil. 1531 . . . . Komora česká stěžuje si králi na purkmistra a radu města Prahy, že Židům okolo Prahy bydlícím zabraňují pohřbívání na židovském hřbitově Pražském a že je nutí, aby nosili zvláštní čepice. 1531 . . Komora česká oznamuje králi, že Žid Šalomoun, osedlý v Starém Sedlišti, žaloval staršího Žida Pražského Mojžíše, že tento žádal od něho 80 uherských zlatých slíbiv mu vymoci od krále glejtu v příčině činu, jehož se proti Hanuši Tomanovi dopustil, ačkoli (Mojžíš) věděl, že mu (Šalomounovi) glejt vydán býti má, načež Šalomoun vyplatil Mojžíšovi 50 kop míš. Komora radí králi, aby nikým nedal se pohnouti k nějakému rozhodnutí neb nařízení, dokud nebude vyšetřeno, jednal-li Mojžíš skutečně tak, jak jest žalován, . . . aneb žaluje-li Šalomoun křivě. 1532 . . . . . . . . . . . Usnešení stavův markrabství Moravského o Židech. 1532 . 399. 400. Komora česká podává zprávu králi, že u pražského Žida Judla, jenž dle udání pálil českou minci, při náhlé prohídce zabaveno bylo 8—10 centů „testu“, na němž pálil stříbro, dále množství starých i nových dobrých i špatných mincí a 7—8 hřiven zlata. Žid byl zatknut a nalezené věci v truhle složeny a zapečetěny. Když pak ko- mora na žádost některých měšťanů, kteří Židu dali peníze, „aby jim z nich udělal zlato“, poslala pro onu truhlu, Pražané jí nevydali, nýbrž sami ji otevřeli a žadatelům to, co jim náleželo, vydali, na ujmu práva komory, kteráž v tom žádá za ochranu. 1532 . . . . Komora česká stěžuje si králi, že Židé Pražští vymykají se z prá- vomoci královské, v čemž podporováni jsou Pražany, jakož se nově stalo v trestní záležitosti Žida Munka a jiného staršího, že Pražané neohlížejíce se na komoru vynesli v té věci sami ortel. 1533 Zpráva a dobré zdání komory české podané králi Ferdinandovi o za- bavených listinách u Žida Munka, o spiknutí mezi Pražany a Židy, aby tito vybavili se z moci královské komory. Komora radí králi, co by v té věci měl činiti. 1533 . . . 254 254 254 254 255 256 258 259 261 392. 252 253 402. . 264 67
Strana 1058
1058 K HISTORII ŽIDŮ 404. 405. 407. 411. 412. 413. 414. 415. Čís. 403. Komora česká radí králi naříditi Pražanům, aby chránili Židy před lidem řemeslným a jinými, kteří je bijí a po nich kamením házejí. . . . . . . . . 1533 . Komora česká králi zprávu podává v příčině pokuty, která by se na žalobu Žida Mandla v Zistersdorfu (v Dolních Rakousích) od Žida Pražského Munka vymáhati měla, kterýž však svou nevinu pro- kázal 1533 Král Ferdinand hejtmanům království Českého o Židech Pražských, co by na škodu bylo ungeltu královskému; pokřikování po Židech, aby zastaveno bylo. 1533 . . . . . . . . . . 406. Komora česká radí králi, aby vydal Židům Pražským otevřený mandát, kterým by se mohli dovolávati v Čechách, na Moravě a v zemích přivtělených pomoci proti svému odpovědníkovi Šárov- covi a jeho přívržencům. 1533 . . Komora česká radí králi, aby v případě, že by Žid Mendl v příčině sporu svého se Židem Munkem nějakou žádost podal, odkázán byl ke komoře, která jej vyslechne a pak o výslechu podá králi zprávu. 1533 . . 408. Král Ferdinand činí výpověď o různice mezi některými Židy Praž- skými a Žalmanem Munkou. 1534 . . Král Ferdinand biskupu Olomuckému, aby Židům v Kroměříži 409. zůstávati dovolil a jich nepronásledoval. 1534 . . . . . . . . Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského o ob- 410. darování Žalmana Munky králem Ludvíkem při sázení starších židovských. 1534 . . . . . . . . Ferdinand král Židovi Isákovi dává výhostný list, aby v Litomě- řicích bez překážky bydleti mohl. 1534 . . . . . . . . . . . Král Ferdinand starším Židům Pražským, aby vynesli rozsudek ve při mezi Židem Seiligmanem a rabím Hassiasem. 1534. . . . . Komora česká oznamuje králi, co vyjednala od Židů Pražských na dani k zaplacení dlužné provise pro Košateckého. Poněvadž Židé jen s tou podmínkou k dani svolili, když jim v jejich živnostech, tou dobou velmi obmezených, bude napomoženo, což se však dosud nestalo, radí komora, aby král poručil komisařům k tomu zříze- ným, kteří na příštím soudu zemském se sejdou, aby záležitost Židů vzali v uvážení. 1534 . . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand nařizuje Židům Pražským, aby z povinného roč- ního platu nejvyššímu purkrabí Pražskému 300 kop gr. českých vydávali. 1534 . . . . Komora česká podává zprávu králi, že Židé Pražští přivedli si cizího Žida z Německa a ustanovili ho rabím bez vědomí krále a komory. Rabi ten, jak o tom komora byla zpravena, mnoho ustanovení a zří- zení židovských zavedl a vše ve zvláštní knižce sepsal. Knížku ta- kovou nechtějí Pražané, snad k naléhání Židů, komoře vydati, pro- tož radí komora králi, aby o tom sám nařídil Pražanům. 1534 . . . Komora česká králi Ferdinandovi o pračce dvou Židů v hradě Pražském. 1535 . . . 281 . 271 272 273 274 275 275 276 277 277 278 279 Str. 271 280 416.
1058 K HISTORII ŽIDŮ 404. 405. 407. 411. 412. 413. 414. 415. Čís. 403. Komora česká radí králi naříditi Pražanům, aby chránili Židy před lidem řemeslným a jinými, kteří je bijí a po nich kamením házejí. . . . . . . . . 1533 . Komora česká králi zprávu podává v příčině pokuty, která by se na žalobu Žida Mandla v Zistersdorfu (v Dolních Rakousích) od Žida Pražského Munka vymáhati měla, kterýž však svou nevinu pro- kázal 1533 Král Ferdinand hejtmanům království Českého o Židech Pražských, co by na škodu bylo ungeltu královskému; pokřikování po Židech, aby zastaveno bylo. 1533 . . . . . . . . . . 406. Komora česká radí králi, aby vydal Židům Pražským otevřený mandát, kterým by se mohli dovolávati v Čechách, na Moravě a v zemích přivtělených pomoci proti svému odpovědníkovi Šárov- covi a jeho přívržencům. 1533 . . Komora česká radí králi, aby v případě, že by Žid Mendl v příčině sporu svého se Židem Munkem nějakou žádost podal, odkázán byl ke komoře, která jej vyslechne a pak o výslechu podá králi zprávu. 1533 . . 408. Král Ferdinand činí výpověď o různice mezi některými Židy Praž- skými a Žalmanem Munkou. 1534 . . Král Ferdinand biskupu Olomuckému, aby Židům v Kroměříži 409. zůstávati dovolil a jich nepronásledoval. 1534 . . . . . . . . Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského o ob- 410. darování Žalmana Munky králem Ludvíkem při sázení starších židovských. 1534 . . . . . . . . Ferdinand král Židovi Isákovi dává výhostný list, aby v Litomě- řicích bez překážky bydleti mohl. 1534 . . . . . . . . . . . Král Ferdinand starším Židům Pražským, aby vynesli rozsudek ve při mezi Židem Seiligmanem a rabím Hassiasem. 1534. . . . . Komora česká oznamuje králi, co vyjednala od Židů Pražských na dani k zaplacení dlužné provise pro Košateckého. Poněvadž Židé jen s tou podmínkou k dani svolili, když jim v jejich živnostech, tou dobou velmi obmezených, bude napomoženo, což se však dosud nestalo, radí komora, aby král poručil komisařům k tomu zříze- ným, kteří na příštím soudu zemském se sejdou, aby záležitost Židů vzali v uvážení. 1534 . . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand nařizuje Židům Pražským, aby z povinného roč- ního platu nejvyššímu purkrabí Pražskému 300 kop gr. českých vydávali. 1534 . . . . Komora česká podává zprávu králi, že Židé Pražští přivedli si cizího Žida z Německa a ustanovili ho rabím bez vědomí krále a komory. Rabi ten, jak o tom komora byla zpravena, mnoho ustanovení a zří- zení židovských zavedl a vše ve zvláštní knižce sepsal. Knížku ta- kovou nechtějí Pražané, snad k naléhání Židů, komoře vydati, pro- tož radí komora králi, aby o tom sám nařídil Pražanům. 1534 . . . Komora česká králi Ferdinandovi o pračce dvou Židů v hradě Pražském. 1535 . . . 281 . 271 272 273 274 275 275 276 277 277 278 279 Str. 271 280 416.
Strana 1059
Čís. 417. 418. 419. 420. 421. 422. 423. 424. 425. 426. 427. 428. 429. 430. 431. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. Komora česká píše Kutnohorským, aby Mojžíše Žida z Kolína a kožešníky z Hradce obeslali k soudu komornímu. 1535 . Král Ferdinand markrabí Braniborskému Jiřímu o vypovězení Židů z knizectvi Krnovského, Opolského a Ratiborského. 1535 Žid Samuel prodal dům v Zatci. 1535 . . Komora éeská králi Ferdinandovi, aby dva. Zidé pří vývozu stříbra postižení byli potrestáni. 1536 . e. Nařízení Jana z l'ern&teina o pobytu Židů v městě Nové ém Bydžově. 1536 . . Komora česká králi Ferdinandovi, aby Plzeňský žid Chaym, jenž některé souvěrce jako své spoluúčastníky při vývozu stříbra byl udal, nebyl trestán právem útrpným. 1536 e. Veřejný list krále Ferdinanda, aby Jakub Žid z Žatce lidi Mikuláše Hasišteinského z Lobkovic pro dluhy mohl stavovati. 1537 . Král Ferdinand svoluje, aby Židé Pražští vedle starého pořádku dva rabí si zvolili, kteréž mimo krále nikdo nesmí sesaditi. 1537 . Král Ferdinand markrabí Braniborskému Jiřímu, aby Židé v kní- žectví Opolském a Ratiborském byli prichránéni a nebyli vypoví- dáni. 1537 . Král Ferdinand biskupovi Vratislavskému, aby Židé z knížectví Opolského nebyli vypovídání bez vědomí a vůle královské. 1537 . Král Ferdinand Krištofovi Hasišteinskému z Lobkovic: poněvadž pro některé různice mezi ním a Židy v Udlicích jeden Žid byl utra- cen, aby ostatním, kteříž by pod ním býti nechtěli, bylo volno se vším majetkem pryč se odebrati. 1538 . . Král Ferdinand komoře české, aby Židé Pražští příliš neûtoëili na souvěrce své Židy pod ochranou pána z Plavna (v Andělské Hoře) pro zaplacení povinné části berně. 1538 . . Komora česká králi Ferdinandovi oznamuje, že někteří z pánův a rytířstva osobují si pravomoc nad Židy, kteříž po zákonu jsou ma- jetkem královské komory a tudíž také od žádného jiného než od krále k odvádění berně přidržáni nemají byti. Az dotud byl zacho- váván řád, že uložené na ně daně od krále zaplatili polovici Židé Pražští a v městech královských, druhou polovici pak Židé zůstáva- jící na zbožích pánů a rytířů; takž také uložené daně na Židy v Čechách 1. 1528 částkou 3000 zl. r. zaplacena byla polovice od Židů Pražských a z měst královských, druhá polovice však až dotud neodvedena. Stalo se příčinou, že páni Šlikové, Pílugové, z Plavna a jiní Židy od placení zdržují, předstírajíce jisté svobody a privilegia. Způsobem takovým by Židé venkovští, ač jsou zámož- nější, bohatší a mimo berni žádné roční činže neplatí, byli z pravo- moci komory jako vymíněni, protož aby jim nařízeno było uloże- nou berni zaplatiti. 1538 . Král Ferdinand komoře české odpovídá na předložený mu návrh v příčině dané židovské. 1538 . Komora česká králi Ferdinandovi, aby Židé venkovští k zapla- cení jim uložené berně byli přidržáni. 1538 . 1059 Str. 281 . 281 . 282 . 283 . 284 . 285 287 . 287 - 293 . 203
Čís. 417. 418. 419. 420. 421. 422. 423. 424. 425. 426. 427. 428. 429. 430. 431. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. Komora česká píše Kutnohorským, aby Mojžíše Žida z Kolína a kožešníky z Hradce obeslali k soudu komornímu. 1535 . Král Ferdinand markrabí Braniborskému Jiřímu o vypovězení Židů z knizectvi Krnovského, Opolského a Ratiborského. 1535 Žid Samuel prodal dům v Zatci. 1535 . . Komora éeská králi Ferdinandovi, aby dva. Zidé pří vývozu stříbra postižení byli potrestáni. 1536 . e. Nařízení Jana z l'ern&teina o pobytu Židů v městě Nové ém Bydžově. 1536 . . Komora česká králi Ferdinandovi, aby Plzeňský žid Chaym, jenž některé souvěrce jako své spoluúčastníky při vývozu stříbra byl udal, nebyl trestán právem útrpným. 1536 e. Veřejný list krále Ferdinanda, aby Jakub Žid z Žatce lidi Mikuláše Hasišteinského z Lobkovic pro dluhy mohl stavovati. 1537 . Král Ferdinand svoluje, aby Židé Pražští vedle starého pořádku dva rabí si zvolili, kteréž mimo krále nikdo nesmí sesaditi. 1537 . Král Ferdinand markrabí Braniborskému Jiřímu, aby Židé v kní- žectví Opolském a Ratiborském byli prichránéni a nebyli vypoví- dáni. 1537 . Král Ferdinand biskupovi Vratislavskému, aby Židé z knížectví Opolského nebyli vypovídání bez vědomí a vůle královské. 1537 . Král Ferdinand Krištofovi Hasišteinskému z Lobkovic: poněvadž pro některé různice mezi ním a Židy v Udlicích jeden Žid byl utra- cen, aby ostatním, kteříž by pod ním býti nechtěli, bylo volno se vším majetkem pryč se odebrati. 1538 . . Král Ferdinand komoře české, aby Židé Pražští příliš neûtoëili na souvěrce své Židy pod ochranou pána z Plavna (v Andělské Hoře) pro zaplacení povinné části berně. 1538 . . Komora česká králi Ferdinandovi oznamuje, že někteří z pánův a rytířstva osobují si pravomoc nad Židy, kteříž po zákonu jsou ma- jetkem královské komory a tudíž také od žádného jiného než od krále k odvádění berně přidržáni nemají byti. Az dotud byl zacho- váván řád, že uložené na ně daně od krále zaplatili polovici Židé Pražští a v městech královských, druhou polovici pak Židé zůstáva- jící na zbožích pánů a rytířů; takž také uložené daně na Židy v Čechách 1. 1528 částkou 3000 zl. r. zaplacena byla polovice od Židů Pražských a z měst královských, druhá polovice však až dotud neodvedena. Stalo se příčinou, že páni Šlikové, Pílugové, z Plavna a jiní Židy od placení zdržují, předstírajíce jisté svobody a privilegia. Způsobem takovým by Židé venkovští, ač jsou zámož- nější, bohatší a mimo berni žádné roční činže neplatí, byli z pravo- moci komory jako vymíněni, protož aby jim nařízeno było uloże- nou berni zaplatiti. 1538 . Král Ferdinand komoře české odpovídá na předložený mu návrh v příčině dané židovské. 1538 . Komora česká králi Ferdinandovi, aby Židé venkovští k zapla- cení jim uložené berně byli přidržáni. 1538 . 1059 Str. 281 . 281 . 282 . 283 . 284 . 285 287 . 287 - 293 . 203
Strana 1060
1060 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 432. Král Ferdinand komoře české, aby s rozsudkem v příčině nějakého falešného úpisu o klenoty mezi Židy Josefem a Šťastným bylo odlo- ženo až do králova příchodu. 1538 . . . . . Král Ferdinand I. odpovídá české komoře na její zprávu v příčině ukládání berně na Židy venkovské, které majitelé statků za své pod- dané považovati chtějí. 1538 . . . . . Komora česká oznamuje králi Ferdinandovi, že Pražané přes naří- zení královské, aby Židy proti násilnostem obecného lidu chránili a starší jich sadili, osobují si skoro všechnu moc nad nimi, takž ukládají jim tresty za přepalování, falšování mince, vyvážení stří- bra a berou za to od nich pokuty, trestají je tělesně i pokutami, vy- povídáním z města, zabavují jim kupecké zboží, kterýž obchod je- dinou jest jich nyní výživou, poněvadž jim půjčování na listy zaká- záno; ze všech takových pokut nebylo dáno komoře ani penízku. Komora navrhuje, aby Židé ze země byli vypovězeni, a o náhradu za roční úrok, jejž dávají, s královskými městy bylo jednáno; bu- dou-li na dále v království ponecháni, aby užitek z nich patřil jen králi; sazení starších židovských aby Pražanům (kterýmž jen do vůle královské propůjčeno) bylo vzato, komoře svěřeno, tudíž 200 kop, jež ročně za sazení Pražanům dávají, připadlo by do pokladny královské. Vzbouření luzy, kterýmž Pražané Židům hrozí, není za- potřebí se obávati. 1538 . . . Král Ferdinand odpovídá bratřím Jeronymovi a Vavřincovi Šlikům v příčině Židů v Ostrově, kteříž zdráhají se zaplatiti berní pomoc Židům Pražským: poněvadž Židé v zemích koruny České stejná požívají práva se Židy Pražskými, že také nemají se oštídati stej- ným dilem přispívati; na důchodech, ročním úroku vrchnosti, že tím nestane se žádná ujma. 1538 . . . 436. Král Ferdinand komoře české, aby mu zaslány byly spisy s dobro- zdáním o falšování dlužního úpisu skrze Židy Josefa, Šťastného . . . . a Munku. 1538 . . . 437. Komora česká králi Ferdinandovi, že Pražané proti převedení sazení starších Židův z jich moci na komoru královskou vymlouvati se budou nemožností ochrany Židů proti vzbouření luzy: kteráž omlu- va úplně jest bezpodstatnou, neboť sazení Židů starších bylo vždy v moci královské a Židé bývají přichráněni před luzou; ochrana pak Pražanů nad Židy jeví se denně ukládanými jim tresty, pokutami, jimiž je tak již schudili, že ani berní a ročního důchodu nemohou odváděti. 1538 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438. Král Ferdinand komoře české, aby mu zaslány byly spisy s dobro- zdáním v příčině Žida Heina, jenž si stěžuje, že od Pražanů proti- zákonně jen na pouhé udání některých Židů byl uvězněn. 1538 . . 303 439. Král Ferdinand komoře české, aby Žid Musch, jenž prozradil ně- které Židy z falšování listů, před nimi byl chráněn. 1539 . . . . . 304 440. Usnesení sněmu království Českého ze dne 28. dubna 1539, aby . . . 304 Židé za času sněmování mezi stavy se netřeli. 433. 434. 435. 296 297 300 300 301 Str. 295
1060 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 432. Král Ferdinand komoře české, aby s rozsudkem v příčině nějakého falešného úpisu o klenoty mezi Židy Josefem a Šťastným bylo odlo- ženo až do králova příchodu. 1538 . . . . . Král Ferdinand I. odpovídá české komoře na její zprávu v příčině ukládání berně na Židy venkovské, které majitelé statků za své pod- dané považovati chtějí. 1538 . . . . . Komora česká oznamuje králi Ferdinandovi, že Pražané přes naří- zení královské, aby Židy proti násilnostem obecného lidu chránili a starší jich sadili, osobují si skoro všechnu moc nad nimi, takž ukládají jim tresty za přepalování, falšování mince, vyvážení stří- bra a berou za to od nich pokuty, trestají je tělesně i pokutami, vy- povídáním z města, zabavují jim kupecké zboží, kterýž obchod je- dinou jest jich nyní výživou, poněvadž jim půjčování na listy zaká- záno; ze všech takových pokut nebylo dáno komoře ani penízku. Komora navrhuje, aby Židé ze země byli vypovězeni, a o náhradu za roční úrok, jejž dávají, s královskými městy bylo jednáno; bu- dou-li na dále v království ponecháni, aby užitek z nich patřil jen králi; sazení starších židovských aby Pražanům (kterýmž jen do vůle královské propůjčeno) bylo vzato, komoře svěřeno, tudíž 200 kop, jež ročně za sazení Pražanům dávají, připadlo by do pokladny královské. Vzbouření luzy, kterýmž Pražané Židům hrozí, není za- potřebí se obávati. 1538 . . . Král Ferdinand odpovídá bratřím Jeronymovi a Vavřincovi Šlikům v příčině Židů v Ostrově, kteříž zdráhají se zaplatiti berní pomoc Židům Pražským: poněvadž Židé v zemích koruny České stejná požívají práva se Židy Pražskými, že také nemají se oštídati stej- ným dilem přispívati; na důchodech, ročním úroku vrchnosti, že tím nestane se žádná ujma. 1538 . . . 436. Král Ferdinand komoře české, aby mu zaslány byly spisy s dobro- zdáním o falšování dlužního úpisu skrze Židy Josefa, Šťastného . . . . a Munku. 1538 . . . 437. Komora česká králi Ferdinandovi, že Pražané proti převedení sazení starších Židův z jich moci na komoru královskou vymlouvati se budou nemožností ochrany Židů proti vzbouření luzy: kteráž omlu- va úplně jest bezpodstatnou, neboť sazení Židů starších bylo vždy v moci královské a Židé bývají přichráněni před luzou; ochrana pak Pražanů nad Židy jeví se denně ukládanými jim tresty, pokutami, jimiž je tak již schudili, že ani berní a ročního důchodu nemohou odváděti. 1538 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438. Král Ferdinand komoře české, aby mu zaslány byly spisy s dobro- zdáním v příčině Žida Heina, jenž si stěžuje, že od Pražanů proti- zákonně jen na pouhé udání některých Židů byl uvězněn. 1538 . . 303 439. Král Ferdinand komoře české, aby Žid Musch, jenž prozradil ně- které Židy z falšování listů, před nimi byl chráněn. 1539 . . . . . 304 440. Usnesení sněmu království Českého ze dne 28. dubna 1539, aby . . . 304 Židé za času sněmování mezi stavy se netřeli. 433. 434. 435. 296 297 300 300 301 Str. 295
Strana 1061
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1061 Čís. Str. 443. 444. 445. 446. 447. 448. 449. 450. 453. 441. Král Ferdinand hejtmanu markrabství Moravského Janu Kunovi z Kunštátu, aby Židé z Moravy nebyli vypovidáni, až jaké stane se usnesení se stavy českými. 1539 . . . . . Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby Židé z knížectví Opol- ského nebyli vypovídáni, až jaké v příčině té stane se usnesení v krá- lovství Českém. 1539 . . . . . . . . . Král Ferdinand nařizuje Židu Izákovi Ouštěckému v Litoměřicích, aby na hrad Pražský se dostavil a toho se spravil, proč přes zá- pověď na grunty a domy šosovní peníze půjčuje. 1539 . . . . . Král Ferdinand dává Židům v Litoměřicích list otevřený, aby jim od úřadu městského k placení dluhů dopomáháno bylo, kupování i prodávání vín zbraňováno nebylo a odvolání do komory české bylo dopuštěno. 1539 . . . . . . Král Ferdinand komoře české, aby podali zprávu a dobrozdání o drzé svévolnosti, jaké se dopustili někteří Židé na oltáři v synagoze. 1539 Ferdinand král na žádost městské rady Litoměřické zrušuje patent udělený Židům v Litoměřicích, kterýmž zaručoval se jim svobodný obchod vínem, a to z té příčiny, že oprávnění takové příčilo se výsadám zmíněného města. 1540 . . . . . . . . . . . . Veřejný list krále Ferdinanda, kterýmž zapisuje Vilémovi Klenov- skému z Klenového z pokuty, kterouž na Židech v Boru pro ne- dovolenou půjčku peněz má dobývati, sto kop grošů českých. 1540 308 Král Ferdinand dává mocný list Vilémovi Klenovskému z Kleno- vého k vymáhání pokuty na Židech v Boru pro nedovolené půjčení peněz, i nařizuje všem, zvláště Klatovským, aby mu v tom při právu jich byli nápomocni. 1540 . . . . . . . Dobré zdání, aby pokuta na krále připadlá sumou 400 kop, kteréž Žid z Teplice na nedovolenou lichvu byl zapůjčil, dána byla vy- chovateli královských pážat Diegovi de Sarava. 1540 . . . . Ferdinand král komoře české, aby od uvězněných Židů na krále při- padlá pokuta byla vydána Diegovi de Sarava na srážku jemu povin- . . ného dluhu. 1540 . . . . . . . 451. Král Ferdinand komoře české, aby se staršími Židy v Praze vyjedná- vali o odvedení pomoci 2000 zl. na zařízení zahrady při král. hradě . Pražském. 1540 452. Bulla papeže Pavla III. proti podezřívání, kteréž nepřátelé Židů z nenávisti, závisti, zaslepeni lakotou o nich lživě bájí, že mladé děti zabíjejí a krev jejich pijí. Potvrzuje výsady, jež byly Židům od jeho předchůdců zvláště papeže Martina V. propůjčeny, i na- . . . řizuje biskupům, aby Židů přichraňovali. 1540 . . Komora česká králi Ferdinandovi, že se Židy o odvedení pomoci 2000 zl. na zařízení královské zahrady dosud vyjednávají. 1540 . . 314 454. Komora česká králi Ferdinandovi v příčině skupování stříbra pro Jana z Pernšteina do Kladska, kteréž děje se od Židů, na něž ko- mora velice si stěžuje a zmiňuje se, aby ze země byli vypovězeni. 305 306 306 307 307 308 309 310 310 311 305 442. 1540 . . 314
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1061 Čís. Str. 443. 444. 445. 446. 447. 448. 449. 450. 453. 441. Král Ferdinand hejtmanu markrabství Moravského Janu Kunovi z Kunštátu, aby Židé z Moravy nebyli vypovidáni, až jaké stane se usnesení se stavy českými. 1539 . . . . . Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby Židé z knížectví Opol- ského nebyli vypovídáni, až jaké v příčině té stane se usnesení v krá- lovství Českém. 1539 . . . . . . . . . Král Ferdinand nařizuje Židu Izákovi Ouštěckému v Litoměřicích, aby na hrad Pražský se dostavil a toho se spravil, proč přes zá- pověď na grunty a domy šosovní peníze půjčuje. 1539 . . . . . Král Ferdinand dává Židům v Litoměřicích list otevřený, aby jim od úřadu městského k placení dluhů dopomáháno bylo, kupování i prodávání vín zbraňováno nebylo a odvolání do komory české bylo dopuštěno. 1539 . . . . . . Král Ferdinand komoře české, aby podali zprávu a dobrozdání o drzé svévolnosti, jaké se dopustili někteří Židé na oltáři v synagoze. 1539 Ferdinand král na žádost městské rady Litoměřické zrušuje patent udělený Židům v Litoměřicích, kterýmž zaručoval se jim svobodný obchod vínem, a to z té příčiny, že oprávnění takové příčilo se výsadám zmíněného města. 1540 . . . . . . . . . . . . Veřejný list krále Ferdinanda, kterýmž zapisuje Vilémovi Klenov- skému z Klenového z pokuty, kterouž na Židech v Boru pro ne- dovolenou půjčku peněz má dobývati, sto kop grošů českých. 1540 308 Král Ferdinand dává mocný list Vilémovi Klenovskému z Kleno- vého k vymáhání pokuty na Židech v Boru pro nedovolené půjčení peněz, i nařizuje všem, zvláště Klatovským, aby mu v tom při právu jich byli nápomocni. 1540 . . . . . . . Dobré zdání, aby pokuta na krále připadlá sumou 400 kop, kteréž Žid z Teplice na nedovolenou lichvu byl zapůjčil, dána byla vy- chovateli královských pážat Diegovi de Sarava. 1540 . . . . Ferdinand král komoře české, aby od uvězněných Židů na krále při- padlá pokuta byla vydána Diegovi de Sarava na srážku jemu povin- . . ného dluhu. 1540 . . . . . . . 451. Král Ferdinand komoře české, aby se staršími Židy v Praze vyjedná- vali o odvedení pomoci 2000 zl. na zařízení zahrady při král. hradě . Pražském. 1540 452. Bulla papeže Pavla III. proti podezřívání, kteréž nepřátelé Židů z nenávisti, závisti, zaslepeni lakotou o nich lživě bájí, že mladé děti zabíjejí a krev jejich pijí. Potvrzuje výsady, jež byly Židům od jeho předchůdců zvláště papeže Martina V. propůjčeny, i na- . . . řizuje biskupům, aby Židů přichraňovali. 1540 . . Komora česká králi Ferdinandovi, že se Židy o odvedení pomoci 2000 zl. na zařízení královské zahrady dosud vyjednávají. 1540 . . 314 454. Komora česká králi Ferdinandovi v příčině skupování stříbra pro Jana z Pernšteina do Kladska, kteréž děje se od Židů, na něž ko- mora velice si stěžuje a zmiňuje se, aby ze země byli vypovězeni. 305 306 306 307 307 308 309 310 310 311 305 442. 1540 . . 314
Strana 1062
1062 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 455. Král Ferdinand komoře české, aby se Židy bylo jednáno o větší pomoc (2000 zl.) na zřízení královské zahrady v Praze. 1540 . . . 456. Komora česká oznamuje králi Ferdinandovi, že v Broumově na jednom židovském voze, kterýž jel na trh do Vratislavi, zabaveno bylo osm liber stříbra; majitel žid z Příbrami utekl. Komora radí králi, aby Židé byli vypovězeni. 1540 . . . Král Ferdinand komoře české, aby dva Židé, kteří v synagoze se seprali a proto na hradě Pražském byli uvězněni, na rukojemství 2000 kop do příchodu králova byli propuštěni. 1540 . . . . O zprávách komory české králi Ferdinandovi v příčiné Židů a jich vypovězení z Čech. 1541 . . . Král Ferdinand nařizuje poslům královským na sněm český vysla- ným, aby, poněvadž tolik žalob na Židy dochází i také že skrze Židy Turci své špehy provozují, se stavy království Českého jednali, aby všichni Židé z království Českého, pokud se stavové o to snesou, vypovědíni byli a čas jistý se jim ustanovil, v kterémž by své věci zjednati, dluhy vyupomínati a v tom čase bezpečně se životy, statky, ženami a dětmi svými, kteříž by se pokřtíti dáti nechtěli, z králov- ství Českého a z jiných zemí vystěhovati se mohli. 1541 . . . . . 319 Zpráva o usneseni sněmovním v příčině vypovězení Židů. 1541 . . 320 460. 320 461. Zpráva o zloupení a zbití Židů u Žatce a Litoměřic. 1541. 462. O lhůtě stěhování Židů z Čech a jich pobití v Žatci, Litoméřicích a Roudnici. 1541 . . . 320 . . . . 463. Zpráva o královském nařízení, aby Židé z Prahy a z království Českého s bezpečným průvodem se vystěhovali a o jiných opatře- ních. 1542 . . . Opatření v příčině vypovědění Židů. 1542 . . Král Ferdinand Florianu Griespeckovi, aby domy po vypovězených Židech v královských městech zvláště však v ulicích židovských v Praze obsazeny byly řemeslníky. 1542 . . . . . . . . . 466. Zpráva, že král Ferdinand dal 15 Židům glejt listem ze dne 6. března 1542 před mocí ku právu od 23. dubna 1542 až do 23. dubna 1543. 1542 . . . . . . . . . . . . Židé se z Prahy stěhovali. 1542 . Na sněmu, který byl držán u přítomnosti krále v Praze, usnesli se tři stavové, že setrvají na posledním usnesení, aby Židé od žádného stavu v království Českém nebyli trpěni ani přijímáni. Kdyby přece nějaký Žid tu byl postižen, aby na hrdle trestán byl. Z toho byli však vyňati oni Židé, kteří obdrželi od krále glejt až k příštímu sv. Jiří, ti měli býti zaznamenáni a všeobecně oznámeni a to pro vyupomí- nání dluhův a též pro zaplacení, jestliby čím povinni byli. Měli nej- vyššímu hofmistrovi do sv. Jana předložiti zaznamenané všechny . . . . požadavky. 1542 . O stěhování Židů z Čech s bezpečným průvodem a jiných v pří- čině té učiněných opatřeních. 1542 . . . . . . . . 324 . . . . . . 325 470. Zprávy o stěhování a zloupení Židů. 1542 . 471. Zprávy o příčinách vypovědění Židů a jich opětném navrácení. 1542 326 457. 458. 459. 464. 465. 467. 468. 317 318 318 321 322 323 323 323 324 316 469.
1062 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 455. Král Ferdinand komoře české, aby se Židy bylo jednáno o větší pomoc (2000 zl.) na zřízení královské zahrady v Praze. 1540 . . . 456. Komora česká oznamuje králi Ferdinandovi, že v Broumově na jednom židovském voze, kterýž jel na trh do Vratislavi, zabaveno bylo osm liber stříbra; majitel žid z Příbrami utekl. Komora radí králi, aby Židé byli vypovězeni. 1540 . . . Král Ferdinand komoře české, aby dva Židé, kteří v synagoze se seprali a proto na hradě Pražském byli uvězněni, na rukojemství 2000 kop do příchodu králova byli propuštěni. 1540 . . . . O zprávách komory české králi Ferdinandovi v příčiné Židů a jich vypovězení z Čech. 1541 . . . Král Ferdinand nařizuje poslům královským na sněm český vysla- ným, aby, poněvadž tolik žalob na Židy dochází i také že skrze Židy Turci své špehy provozují, se stavy království Českého jednali, aby všichni Židé z království Českého, pokud se stavové o to snesou, vypovědíni byli a čas jistý se jim ustanovil, v kterémž by své věci zjednati, dluhy vyupomínati a v tom čase bezpečně se životy, statky, ženami a dětmi svými, kteříž by se pokřtíti dáti nechtěli, z králov- ství Českého a z jiných zemí vystěhovati se mohli. 1541 . . . . . 319 Zpráva o usneseni sněmovním v příčině vypovězení Židů. 1541 . . 320 460. 320 461. Zpráva o zloupení a zbití Židů u Žatce a Litoměřic. 1541. 462. O lhůtě stěhování Židů z Čech a jich pobití v Žatci, Litoméřicích a Roudnici. 1541 . . . 320 . . . . 463. Zpráva o královském nařízení, aby Židé z Prahy a z království Českého s bezpečným průvodem se vystěhovali a o jiných opatře- ních. 1542 . . . Opatření v příčině vypovědění Židů. 1542 . . Král Ferdinand Florianu Griespeckovi, aby domy po vypovězených Židech v královských městech zvláště však v ulicích židovských v Praze obsazeny byly řemeslníky. 1542 . . . . . . . . . 466. Zpráva, že král Ferdinand dal 15 Židům glejt listem ze dne 6. března 1542 před mocí ku právu od 23. dubna 1542 až do 23. dubna 1543. 1542 . . . . . . . . . . . . Židé se z Prahy stěhovali. 1542 . Na sněmu, který byl držán u přítomnosti krále v Praze, usnesli se tři stavové, že setrvají na posledním usnesení, aby Židé od žádného stavu v království Českém nebyli trpěni ani přijímáni. Kdyby přece nějaký Žid tu byl postižen, aby na hrdle trestán byl. Z toho byli však vyňati oni Židé, kteří obdrželi od krále glejt až k příštímu sv. Jiří, ti měli býti zaznamenáni a všeobecně oznámeni a to pro vyupomí- nání dluhův a též pro zaplacení, jestliby čím povinni byli. Měli nej- vyššímu hofmistrovi do sv. Jana předložiti zaznamenané všechny . . . . požadavky. 1542 . O stěhování Židů z Čech s bezpečným průvodem a jiných v pří- čině té učiněných opatřeních. 1542 . . . . . . . . 324 . . . . . . 325 470. Zprávy o stěhování a zloupení Židů. 1542 . 471. Zprávy o příčinách vypovědění Židů a jich opětném navrácení. 1542 326 457. 458. 459. 464. 465. 467. 468. 317 318 318 321 322 323 323 323 324 316 469.
Strana 1063
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1063 474. 475. 476. 477. 478. 479. 481. 482. Čís. 472. Lukáš Vetter, písař při stavbě na hradě Pražském, prosí krále Fer- dinanda, aby mu dán byl dům židovský v Praze nebo v Litoměři- . cích. 1542 . . . . . . . . . . . 473. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby s městskými zástupci z knížectví Opolského a Ratiborského vyjednával, mnoholi chtějí dáti náhrady roční do komory české za žádané vypovězení Židů. 1542 Král Ferdinand nařizuje komoře české, aby podala dobrozdání o žá- dosti čističe cínu královny Václava Rota, za darování židovského domu v Praze. 1542 . . . . . Jan z Pernšteina píše kancléřovi knížete Těšínského: „Pilar ten jest nějaký šafrány na mejtě Židóm pobral, i vzal jest jednomu Židu mému z Přerova šafránu, který sem rozkázal zase navrátiti; píše mi, že Jičínskému Židu ho také VIII funtů vzal, pak píši já Pilarovi, aby ho dal knížeti (Těšínskému) VII funtů a jeden sem mu dal. S tím etc. Datum ut supra. 1543 . . . . Na sněmě zahájeném dne 30. dubna 1543 usneseno, aby purkrabský soud, který pro příčinu Židův v pátek nezasedával, nyní, když Židé tam nemají již krom předešlých věcí čeho činiti, v pátek držán byl, by lidé rychleji ke svému právu mohli přijíti. 1543 . . . . . . . Král Ferdinand obec města Žatce opatřuje opět na poctivosti pro . . . . . . . učiněné proti Židům výtržnosti. 1543 . . Jakub Gregor, Zuzana žena jeho, Brigida dcera a jiné děti jeho, zejména Ašer, Šalamoun, Izák, Feitl, rovněž Mojžíš Černý a Zdýna (Zdena, Sidonia) žena jeho směli pod gleitem do 23. dubna 1545 v království Českém se zdržovati: k přímluvě však královny dán jim od krále Ferdinanda list bezpečnostní, aby až do smrti v krá- lovství zůstávati mohli, by pak i jiní Židé se vystěhovali, však s vý- hradou, dokudž by stavové toho sobě neztěžovali, neboť vypovězení . . Židů stalo se svolením sněmovním. 1544 . . . . Král Ferdinand prodlužuje jmenovaným 30 Židům na přímluvy královny Anny a krále Polského gleit od 23. dubna 1544 do 23. dub- na 1545. 1544 . . 480. Král Ferdinand dává Orielu Wolfovi Židu z Kehlhamu gleit před mocí ku právu do Čech od 21. ledna 1544 do pěti neděl pořád . zběhlých. 1544 . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand dává převořiši kláštera sv. Anny, Anežce hrabince z Helfenšteina, gleit před zatykači židovskými od 3. až do 17. . . . . . . února 1544 . . . . . . . . . . . Král Ferdinand oznamuje listem všem: „Jakož jsou někteří Židé v království Českém pod gleitem naším času minulého na silnici zloupeni i někteří zamordováni a těch Židuov věci, kteréž jsou při nich nalezeny, na některých zboží a panství k schování vydány, kteréžto všecky věci židovské z rozkázání našeho k soudu našemu komornímu na hrad Pražský obeslány, položeny, a ti Židé týmž soudem o to rozeznáni býti mají.“ A protož udíli král Jerochymovi synu Eliáše lékaře zabitého a Librlovi synu Jakubovu, aby soud vésti mohl, gleit od 18. února do 22. května. 1544 . . . 327 327 328 328 328 330 330 332 332 Str. 326 . 332
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1063 474. 475. 476. 477. 478. 479. 481. 482. Čís. 472. Lukáš Vetter, písař při stavbě na hradě Pražském, prosí krále Fer- dinanda, aby mu dán byl dům židovský v Praze nebo v Litoměři- . cích. 1542 . . . . . . . . . . . 473. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby s městskými zástupci z knížectví Opolského a Ratiborského vyjednával, mnoholi chtějí dáti náhrady roční do komory české za žádané vypovězení Židů. 1542 Král Ferdinand nařizuje komoře české, aby podala dobrozdání o žá- dosti čističe cínu královny Václava Rota, za darování židovského domu v Praze. 1542 . . . . . Jan z Pernšteina píše kancléřovi knížete Těšínského: „Pilar ten jest nějaký šafrány na mejtě Židóm pobral, i vzal jest jednomu Židu mému z Přerova šafránu, který sem rozkázal zase navrátiti; píše mi, že Jičínskému Židu ho také VIII funtů vzal, pak píši já Pilarovi, aby ho dal knížeti (Těšínskému) VII funtů a jeden sem mu dal. S tím etc. Datum ut supra. 1543 . . . . Na sněmě zahájeném dne 30. dubna 1543 usneseno, aby purkrabský soud, který pro příčinu Židův v pátek nezasedával, nyní, když Židé tam nemají již krom předešlých věcí čeho činiti, v pátek držán byl, by lidé rychleji ke svému právu mohli přijíti. 1543 . . . . . . . Král Ferdinand obec města Žatce opatřuje opět na poctivosti pro . . . . . . . učiněné proti Židům výtržnosti. 1543 . . Jakub Gregor, Zuzana žena jeho, Brigida dcera a jiné děti jeho, zejména Ašer, Šalamoun, Izák, Feitl, rovněž Mojžíš Černý a Zdýna (Zdena, Sidonia) žena jeho směli pod gleitem do 23. dubna 1545 v království Českém se zdržovati: k přímluvě však královny dán jim od krále Ferdinanda list bezpečnostní, aby až do smrti v krá- lovství zůstávati mohli, by pak i jiní Židé se vystěhovali, však s vý- hradou, dokudž by stavové toho sobě neztěžovali, neboť vypovězení . . Židů stalo se svolením sněmovním. 1544 . . . . Král Ferdinand prodlužuje jmenovaným 30 Židům na přímluvy královny Anny a krále Polského gleit od 23. dubna 1544 do 23. dub- na 1545. 1544 . . 480. Král Ferdinand dává Orielu Wolfovi Židu z Kehlhamu gleit před mocí ku právu do Čech od 21. ledna 1544 do pěti neděl pořád . zběhlých. 1544 . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand dává převořiši kláštera sv. Anny, Anežce hrabince z Helfenšteina, gleit před zatykači židovskými od 3. až do 17. . . . . . . února 1544 . . . . . . . . . . . Král Ferdinand oznamuje listem všem: „Jakož jsou někteří Židé v království Českém pod gleitem naším času minulého na silnici zloupeni i někteří zamordováni a těch Židuov věci, kteréž jsou při nich nalezeny, na některých zboží a panství k schování vydány, kteréžto všecky věci židovské z rozkázání našeho k soudu našemu komornímu na hrad Pražský obeslány, položeny, a ti Židé týmž soudem o to rozeznáni býti mají.“ A protož udíli král Jerochymovi synu Eliáše lékaře zabitého a Librlovi synu Jakubovu, aby soud vésti mohl, gleit od 18. února do 22. května. 1544 . . . 327 327 328 328 328 330 330 332 332 Str. 326 . 332
Strana 1064
1064 Čís. 483. 484. 485. 486. 487. 488. 480. 490. 491. 492. 493. 494. 495- 496. 497. 498. 499. 500. 501. K HISTORII ŽIDŮ Kral Ferdinand dává Zidüm ,Kafmanovi a Henczlovi a jich čeledi, kterýmž ve vsi Bílenci někteří statkové a věci pobráni a o kteréž věci soud mají, gleit před mocí ku právu od 18. února do 22. května 1544 . . Zprava, że nafizeno radou města Prahy starším ‚ Židům, aby Židé, kteříž průvodních listů (glejtů) od krále nemají, do 14 dní od 30. dubna z Prahy se vystěhovali. 1544 . RN Král Ferdinand dává Židu Mojžíšovi lékaři, de purkrabi kraje Hradeckého Jana Chvalkovského z Hustifan hojiti má, gleit od 8. července 1544 do příštích Velkonoc (5. dubna) 1545. 1544- Král Ferdinand dává Židu Josefovi gleit před mocí ku právu od 20. července do vánoc (24. prosince) 1544 . e. Král Ferdinand dává Židu Jakubovi Tlustému lékaři a Eynochovi „pacholku“ jeho gleit od 25. července 1544 do 23. dubna 1545. 1544 Král Ferdinand dává Židu Mušovi z Chomutova, protože na silnici zloupen a pobrán byl, gleit od 25. července 1544 do 23. dubna 1545, aby mohl sobě práva dopomáhati. 1544 . e Zidé s prüvodnimi 10 v Praze zůstali a jaké z za to vykonali králi služby. 1544 . . . . . Kral Ferdinand diva Zidu Jonášovi, protože na silnici zloupen a pobrán byl, gleit od 23. srpna 1544 do 23. dubna 1545, aby sobě mohl práva dopomáhati. 1544 . . . Král Ferdinand dává Zidu Jodlovi i zené a dětem. jeho, rovněž Židu Izaiášovi a synu gleit od 19. října 1544 do 23. dubna 1545. 1544 + Král Ferdinand "Possadovskému, aby podal zprávu, co Židé | M kni- zectvi Opolském a Ratiborském zavinili, ze je místodržící markrabí Braniborského (jemuz jmenovana kniżecstvi byla zastavena) bez vědomí dědičného pána (krále) ze země vypovídá. 1544 . O stížnosti Pražanů, že udílením průvodních listů Židé se rozmno- żuji. I544 . . Král Ferdinand Pražanům Staroméstskÿm, | že stížnosti jich. proti Židům vyřídí, až do Prahy přijede. 1544 . Zpráva, že Židé opět do Čech se vraceli. 1544 . Král Ferdinand dává na přímluvu královny Židu Abrahamu Sa- xovi gleit od 17. prosince 1544 do 23. dubna 1545. 1544 . Zpráva o lékaři v Jihlavě, jenž bydlel ve škole židovské. 1544 . Usnesení sněmovní 7. ledna 1545 o glejtech Židů . Král Ferdinand dává Židu Uriášovi, ženě i dětem jeho k přímluvě knížete Saského Augusta gleit od data listu tohoto do roku plného pořád zběhlého, aby před mocí ku právu zachován byl. 1545 . Král Ferdinand Wolfovi Šlikovi, aby poddaný jeho z Falknova sto dlužných tolarův Židu Markovi knihaři z Prahy zaplatil. 1545 Král Ferdinand dává gleit Zidu Chaynovi s ženou a dětmi jeho a jiným vyjmenovaným do Čech před mocí ku právu od 23. dubna 1545 na jeden rok . Str. : 333 : 333 : 933 333 : 335 + 335 - 335 . 336 . 336 - 337 * 337 - 337 - 337 . 338 338 . 338
1064 Čís. 483. 484. 485. 486. 487. 488. 480. 490. 491. 492. 493. 494. 495- 496. 497. 498. 499. 500. 501. K HISTORII ŽIDŮ Kral Ferdinand dává Zidüm ,Kafmanovi a Henczlovi a jich čeledi, kterýmž ve vsi Bílenci někteří statkové a věci pobráni a o kteréž věci soud mají, gleit před mocí ku právu od 18. února do 22. května 1544 . . Zprava, że nafizeno radou města Prahy starším ‚ Židům, aby Židé, kteříž průvodních listů (glejtů) od krále nemají, do 14 dní od 30. dubna z Prahy se vystěhovali. 1544 . RN Král Ferdinand dává Židu Mojžíšovi lékaři, de purkrabi kraje Hradeckého Jana Chvalkovského z Hustifan hojiti má, gleit od 8. července 1544 do příštích Velkonoc (5. dubna) 1545. 1544- Král Ferdinand dává Židu Josefovi gleit před mocí ku právu od 20. července do vánoc (24. prosince) 1544 . e. Král Ferdinand dává Židu Jakubovi Tlustému lékaři a Eynochovi „pacholku“ jeho gleit od 25. července 1544 do 23. dubna 1545. 1544 Král Ferdinand dává Židu Mušovi z Chomutova, protože na silnici zloupen a pobrán byl, gleit od 25. července 1544 do 23. dubna 1545, aby mohl sobě práva dopomáhati. 1544 . e Zidé s prüvodnimi 10 v Praze zůstali a jaké z za to vykonali králi služby. 1544 . . . . . Kral Ferdinand diva Zidu Jonášovi, protože na silnici zloupen a pobrán byl, gleit od 23. srpna 1544 do 23. dubna 1545, aby sobě mohl práva dopomáhati. 1544 . . . Král Ferdinand dává Zidu Jodlovi i zené a dětem. jeho, rovněž Židu Izaiášovi a synu gleit od 19. října 1544 do 23. dubna 1545. 1544 + Král Ferdinand "Possadovskému, aby podal zprávu, co Židé | M kni- zectvi Opolském a Ratiborském zavinili, ze je místodržící markrabí Braniborského (jemuz jmenovana kniżecstvi byla zastavena) bez vědomí dědičného pána (krále) ze země vypovídá. 1544 . O stížnosti Pražanů, že udílením průvodních listů Židé se rozmno- żuji. I544 . . Král Ferdinand Pražanům Staroméstskÿm, | že stížnosti jich. proti Židům vyřídí, až do Prahy přijede. 1544 . Zpráva, že Židé opět do Čech se vraceli. 1544 . Král Ferdinand dává na přímluvu královny Židu Abrahamu Sa- xovi gleit od 17. prosince 1544 do 23. dubna 1545. 1544 . Zpráva o lékaři v Jihlavě, jenž bydlel ve škole židovské. 1544 . Usnesení sněmovní 7. ledna 1545 o glejtech Židů . Král Ferdinand dává Židu Uriášovi, ženě i dětem jeho k přímluvě knížete Saského Augusta gleit od data listu tohoto do roku plného pořád zběhlého, aby před mocí ku právu zachován byl. 1545 . Král Ferdinand Wolfovi Šlikovi, aby poddaný jeho z Falknova sto dlužných tolarův Židu Markovi knihaři z Prahy zaplatil. 1545 Král Ferdinand dává gleit Zidu Chaynovi s ženou a dětmi jeho a jiným vyjmenovaným do Čech před mocí ku právu od 23. dubna 1545 na jeden rok . Str. : 333 : 333 : 933 333 : 335 + 335 - 335 . 336 . 336 - 337 * 337 - 337 - 337 . 338 338 . 338
Strana 1065
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1065 Čís. Str. 505. 506. 507. 508. 509. 510. 511. 512. 502. Král Ferdinand přidává a prodlužuje 31 Židům v listině vyjmeno- vaným gleit „před mocí ku právu“ na celý další rok od 23. dubna 1545 počínaje . . . . . . . . . . . . . . 503. O prodloužení průvodních listů Židům. 1545 . 504. Král Ferdinand podkomořímu království Českého (Wolfhardu Planknarovi z Kynšperku), aby Židu Davidovi z Žatce i jiným Židům v Žatci a Litoměřicích oloupeným, k spravedlnosti jich do- pomohl. 1545 . . Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého (Zdisla- vu Berkovi z Dubé), aby Židu Aronovi z Wurmasu k dluhu, kte- rýž za poddanými hrabat Jeronyma a Lorence Šliků má, bylo do- pomoženo. 1545 . . . Král Ferdinand poroučí Pražanům Staroměstským, aby Židy na pokoji nadále zanechali. 1545 . . . . . . 507. Král Ferdinand hejtmanu hradu Pražského Wolfovi z Vřesovic na Teplici, aby spor Pražanův Staroměstských se Židy náležitě vyšetřil. 1545 . . . . . . . Král Ferdinand dává Židu Abrahamovi Benešovu synu i s mateří, ženou a dětmi průvodní list (bezpečenství) před mocí ku právu od data listu tohoto do sv. Jiří příštího (23. dubna) 1546. 1545 . . . . Bedřich z Knoblstorfu místodržící (v Onollzpachu) markrabí Bra- niborského, kterému knížetství Opolské a Ratiborské byla zasta- vena, vypověděl Židy z těchto knížetství; král Ferdinand však, jemuž právo dědické v zemích těch i právo nad Židy náleželo, dal všem tam osedlým Židům gleit a nařídil, aby v pokoji na dále byli zanecháni. 1545 . . . . . . Král Ferdinand hejtmanu Janu Posadovskému, aby Židé v Opolí a Ratiborsku při danných jim gleitech zachováni byli v pokoji. 1545 345 Král Ferdinand místodržícímu markrabí Braniborského v Onoltz- pachu Bedřichu Knoblstorfovi: poněvadž Židům v knížetství Opol- ském a Ratiborském dán gleit královský, aby nebyli sužováni a ze země vypovídáni. 1545 . . . . Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby jako vrchní hejtman Židy v knížetstvích Opolském a Ratiborském před násilným sužová- ním a neoprávněným vypovídáním ze země přichránil, poněvadž . . . jim byl dán gleit královský. 1545 . . Král Ferdinand dává Židu Jakubovi Širmerovi z Lehnice s ženou i dětmi jeho gleit před mocí ku právu od data listu tohoto do sv. Jiří příštího (od 28. srpna 1545 do 23. dubna 1546). 1545 . . . . 513. Král Ferdinand potvrzuje Izrahelovi Munkovi někdy králem Lud- víkem otci jeho Žalmanovi udělená jistá práva, jichž rod ten užívati má na tak dlouho, pokud Židé v království Českém budou . . zůstávati. 1545 . Král Ferdinand přidává, prodlužuje 62 osobám, rodinám židovským gleit od svatého Jiří příštího na další tři léta a ustanovuje, aby prvních sedm osob v listině vyjmenovaných byly staršími Židy až do sv. Jiří příštího, od toho pak času aby komora česká úřad starších 342 342 343 343 344 344 346 346 346 346 339 341 514.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1065 Čís. Str. 505. 506. 507. 508. 509. 510. 511. 512. 502. Král Ferdinand přidává a prodlužuje 31 Židům v listině vyjmeno- vaným gleit „před mocí ku právu“ na celý další rok od 23. dubna 1545 počínaje . . . . . . . . . . . . . . 503. O prodloužení průvodních listů Židům. 1545 . 504. Král Ferdinand podkomořímu království Českého (Wolfhardu Planknarovi z Kynšperku), aby Židu Davidovi z Žatce i jiným Židům v Žatci a Litoměřicích oloupeným, k spravedlnosti jich do- pomohl. 1545 . . Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého (Zdisla- vu Berkovi z Dubé), aby Židu Aronovi z Wurmasu k dluhu, kte- rýž za poddanými hrabat Jeronyma a Lorence Šliků má, bylo do- pomoženo. 1545 . . . Král Ferdinand poroučí Pražanům Staroměstským, aby Židy na pokoji nadále zanechali. 1545 . . . . . . 507. Král Ferdinand hejtmanu hradu Pražského Wolfovi z Vřesovic na Teplici, aby spor Pražanův Staroměstských se Židy náležitě vyšetřil. 1545 . . . . . . . Král Ferdinand dává Židu Abrahamovi Benešovu synu i s mateří, ženou a dětmi průvodní list (bezpečenství) před mocí ku právu od data listu tohoto do sv. Jiří příštího (23. dubna) 1546. 1545 . . . . Bedřich z Knoblstorfu místodržící (v Onollzpachu) markrabí Bra- niborského, kterému knížetství Opolské a Ratiborské byla zasta- vena, vypověděl Židy z těchto knížetství; král Ferdinand však, jemuž právo dědické v zemích těch i právo nad Židy náleželo, dal všem tam osedlým Židům gleit a nařídil, aby v pokoji na dále byli zanecháni. 1545 . . . . . . Král Ferdinand hejtmanu Janu Posadovskému, aby Židé v Opolí a Ratiborsku při danných jim gleitech zachováni byli v pokoji. 1545 345 Král Ferdinand místodržícímu markrabí Braniborského v Onoltz- pachu Bedřichu Knoblstorfovi: poněvadž Židům v knížetství Opol- ském a Ratiborském dán gleit královský, aby nebyli sužováni a ze země vypovídáni. 1545 . . . . Král Ferdinand biskupu Vratislavskému, aby jako vrchní hejtman Židy v knížetstvích Opolském a Ratiborském před násilným sužová- ním a neoprávněným vypovídáním ze země přichránil, poněvadž . . . jim byl dán gleit královský. 1545 . . Král Ferdinand dává Židu Jakubovi Širmerovi z Lehnice s ženou i dětmi jeho gleit před mocí ku právu od data listu tohoto do sv. Jiří příštího (od 28. srpna 1545 do 23. dubna 1546). 1545 . . . . 513. Král Ferdinand potvrzuje Izrahelovi Munkovi někdy králem Lud- víkem otci jeho Žalmanovi udělená jistá práva, jichž rod ten užívati má na tak dlouho, pokud Židé v království Českém budou . . zůstávati. 1545 . Král Ferdinand přidává, prodlužuje 62 osobám, rodinám židovským gleit od svatého Jiří příštího na další tři léta a ustanovuje, aby prvních sedm osob v listině vyjmenovaných byly staršími Židy až do sv. Jiří příštího, od toho pak času aby komora česká úřad starších 342 342 343 343 344 344 346 346 346 346 339 341 514.
Strana 1066
1066 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 517. 519. 523. Židů každého roku obnovovala, dokud Židé v Čechách budou zů- stávati. 1545 . . . . . . Král Ferdinand osvobozuje Žida Abrahama syna Benešova z Prahy od podezření z učiněného na něho vyznání, že by účasten byl pálení, pro kterouž hlavně příčinu Židé z Čech byli vypovědini. 1545 . . . 516. Král Ferdinand dává Židům Mojžíšovi Izákovu synu, Jakubovi Anšlovi, Mistru Aronovi a Izákovi Prosenskému gleit svobodný, bezpečný před mocí ku právu od sv. Jiří nejprv příštího až do tří let pořád zběhlých. 1545 . . . . . . . Král Ferdinand dává gleit Jos. Maierovi zeti, Abrahamovi La- zarovi zeti, Rachaelové Hoškové a synu jejímu Jakubovi, učiteli děti židovských, vdově Judesové, Kusilovi Nošíkovi, Lazarovi bratru Dyny a Enochovi s křivými ústy, před mocí ku právu v Čechách od sv. Jiří příštího (23. dubna 1546) až do tří let a poroučí všem, zvláště Pražanům, aby při všem, což v obecním gleitu na pergameně Židům daném zapsáno, byli zachováni. 1545 . . . . . . . 518. Král Ferdinand dává Kaufmanovi a Englovi bratřím a Izákovi s otcem Jakubem starým i s mateřemi, ženami a dětmi gleit „svo- bodný, bezpečný před mocí ku právu“ od sv. Jiří příštího (23. . dubna 1546) do tří let. 1545 . . . . . . . . . Král Ferdinand oznamuje konšelům Starého města Pražského, že dal jistému počtu osob židovských gleity, i nařizuje, aby mimo ty jiných žádných netrpěli a do tří neděl jim vystěhovati se kázali. 1545 351 520. Král Ferdinand udílí Židu Mojžíšovi synu někdy Heřmana z Prahy právo, aby sám jediný knihy židovské a hebraiské mohl tisknouti. . . . 1545 . . . . . . . 521. Král Ferdinand radám komory české, aby Židé, kteří gleitu nemají, v Praze nebyli trpěni. 1546 . . . . . . . . . . . 522. Král Ferdinand konšelům Starého města Pražského, že komoře české porušeno, aby Židé, kteříž gleitu nemají, Z Prahy se vystě- . . . . . . . hovali. 1546 . . Král Ferdinand dává Židům Izákovi Maiovi, ženě, dětem i zeti jeho a Davidovi Chromému z Prahy i s ženou a dětmi gleit a na- řizuje všem, zvláště Pražanům, aby od sv. Jiří minulého (23. dub- na 1546) do tří let před mocí ku právu zachováni byli, aby po- . . . . třeby královské jim uložené mohli vyříditi. 1546 . . . 524. Popis Židův Pražských, jich žen, dětí, příbuzných i čeledi, kteří listů bezpečných neměli, vykonaný dne 8. června 1546 a popis dne 10. června t. r. těch, jimž královské gleity byly vystaveny. 1546 . . 353 525. Král Ferdinand dává Židu Šalmonovi Mojnišovi gleit od 23. dubna . . . 366 minulého 1546 až do tří let pořád zběhlých. 1546 . . . 526. Zpráva o nařízení rady města Prahy daném starším Židům, aby 366 Židé, kteříž průvodních listů nemají, Prahu opustili. 1546 . . . . 527. Král Ferdinand komoře české, aby všichni Židé, kteří gleitu nemají, 367 . . . . z Prahy se vystěhovali. 1546 . . 528. Král Ferdinand po žádosti Litoměřických ustanovuje, aby žádný 349 350 350 351 351 352 352 353 515. 347
1066 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 517. 519. 523. Židů každého roku obnovovala, dokud Židé v Čechách budou zů- stávati. 1545 . . . . . . Král Ferdinand osvobozuje Žida Abrahama syna Benešova z Prahy od podezření z učiněného na něho vyznání, že by účasten byl pálení, pro kterouž hlavně příčinu Židé z Čech byli vypovědini. 1545 . . . 516. Král Ferdinand dává Židům Mojžíšovi Izákovu synu, Jakubovi Anšlovi, Mistru Aronovi a Izákovi Prosenskému gleit svobodný, bezpečný před mocí ku právu od sv. Jiří nejprv příštího až do tří let pořád zběhlých. 1545 . . . . . . . Král Ferdinand dává gleit Jos. Maierovi zeti, Abrahamovi La- zarovi zeti, Rachaelové Hoškové a synu jejímu Jakubovi, učiteli děti židovských, vdově Judesové, Kusilovi Nošíkovi, Lazarovi bratru Dyny a Enochovi s křivými ústy, před mocí ku právu v Čechách od sv. Jiří příštího (23. dubna 1546) až do tří let a poroučí všem, zvláště Pražanům, aby při všem, což v obecním gleitu na pergameně Židům daném zapsáno, byli zachováni. 1545 . . . . . . . 518. Král Ferdinand dává Kaufmanovi a Englovi bratřím a Izákovi s otcem Jakubem starým i s mateřemi, ženami a dětmi gleit „svo- bodný, bezpečný před mocí ku právu“ od sv. Jiří příštího (23. . dubna 1546) do tří let. 1545 . . . . . . . . . Král Ferdinand oznamuje konšelům Starého města Pražského, že dal jistému počtu osob židovských gleity, i nařizuje, aby mimo ty jiných žádných netrpěli a do tří neděl jim vystěhovati se kázali. 1545 351 520. Král Ferdinand udílí Židu Mojžíšovi synu někdy Heřmana z Prahy právo, aby sám jediný knihy židovské a hebraiské mohl tisknouti. . . . 1545 . . . . . . . 521. Král Ferdinand radám komory české, aby Židé, kteří gleitu nemají, v Praze nebyli trpěni. 1546 . . . . . . . . . . . 522. Král Ferdinand konšelům Starého města Pražského, že komoře české porušeno, aby Židé, kteříž gleitu nemají, Z Prahy se vystě- . . . . . . . hovali. 1546 . . Král Ferdinand dává Židům Izákovi Maiovi, ženě, dětem i zeti jeho a Davidovi Chromému z Prahy i s ženou a dětmi gleit a na- řizuje všem, zvláště Pražanům, aby od sv. Jiří minulého (23. dub- na 1546) do tří let před mocí ku právu zachováni byli, aby po- . . . . třeby královské jim uložené mohli vyříditi. 1546 . . . 524. Popis Židův Pražských, jich žen, dětí, příbuzných i čeledi, kteří listů bezpečných neměli, vykonaný dne 8. června 1546 a popis dne 10. června t. r. těch, jimž královské gleity byly vystaveny. 1546 . . 353 525. Král Ferdinand dává Židu Šalmonovi Mojnišovi gleit od 23. dubna . . . 366 minulého 1546 až do tří let pořád zběhlých. 1546 . . . 526. Zpráva o nařízení rady města Prahy daném starším Židům, aby 366 Židé, kteříž průvodních listů nemají, Prahu opustili. 1546 . . . . 527. Král Ferdinand komoře české, aby všichni Židé, kteří gleitu nemají, 367 . . . . z Prahy se vystěhovali. 1546 . . 528. Král Ferdinand po žádosti Litoměřických ustanovuje, aby žádný 349 350 350 351 351 352 352 353 515. 347
Strana 1067
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1067 Čís. Str. 530. 531. 532. 533. 534. 535. 536. 537. 538. 539. Žid ve městě jejich, na předměstí, ani na pozemcích městských vůkol města nesměl bydleti a se usazovati. 1546 . 529. Král Ferdinand dává na přímluvu královny a arciknížete Ferdi- nanda gleit Židům Meyerovi a Chaynovi bratřím a Josefu Dlou- hému, synu Lazarovu, s ženami i dětmi od sv. Jiří (23. dubna) 1546 . na tři léta . . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand dává na přímluvu arciknížete Ferdinanda gleit Židu Mistru Manovi s Izákem žákem Šmoherovým synem, s ženami a dětmi jich od sv. Jiří (23. dubna) 1546 do tří let . . . . . . Král Ferdinand dává Židu Lvovi Vokatému, ženě, dětem i sestře jeho gleit svobodný (průvodní list, bezpečenství) před mocí ku právu ode dne sv. Jiří minulého (23. dubna 1546) do tří let pořád zběhlých. 1546 . . . . . . . . Král Ferdinand dává v listině vyjmenovaným Židům list bezpečný od 23. dubna 1547 na tři léta. 1546 . . . . . . . . . . . Ferdinand král poroučí nejvyššímu polnímu hejtmanu království Českého Šebestianovi z Weitmile, aby Židům, kteří houně a pláště do vojska vozí, nebylo ubližováno. 1546 . . . - Král Ferdinand dává některým v listině vyjmenovaným Židům gleit před mocí ku právu, aby v městě Kolíně bydleti mohli. 1546 . . . Král Ferdinand dává list fedrovní do Čech Židům Mayerovi a . Judlovi. 1546 . . . Rada komory české Vratislavským, aby Žid, jejž král v příčině . . . mince do Vratislavi vyslal, byl přichráněn. 1547 . . . . . Purkmistr a konšelé měst Pražských prosí krále Ferdinanda za od- stranění špatné a lehké mince z Čech, jež se ve Slezsku a snad také ve Vratislavi z dobrých grošů razí a kterou Židé a jiní do králov- ství Českého přinášejí a ku škodě jeho i obyvatelů za dobrou minci vyměňují, prosí, aby se netrpělo ani Židům ani jiným. 1547 . . . . Král Ferdinand odpovídá městům Pražským na jejich stížnosti, že vydávaná slezská mince na zrnu neb šrotu se rovná saským tolarům, a poněvadž jest mimo zemi a jinými důležitými záležitostmi obtížen, nemůže se tím nyní zdržovati. Radům komory české že však nařídil, kdyby Židé něčeho nepořádného při výměně a vývozu stříbra se dopouštěli, aby to zastavili. 1547 . . . . . Král Ferdinand komoře české, aby Židům Pražským vyvážení stříbra bylo zakázáno. 1547 540. Na sjezdu stavovském položeném na 17. březen 1547 bylo o Židech usnešeno: XXVII. Židům stříbra kupování a mincí všelijakých vexlování aby hned zastaveno bylo, a všichni glejtové do sv. Havla nejprvé příštího, aby jim vyzdviženi byli, a oni v tom času statky své opatříce, aby se všickni této země zhostili podle předešlého . . . . sněmovního zůstání a dskami o tom zapsání . . . . . Jan z Pernšteina potvrzuje městu Třebíči svobody a starobylé po- řádky, mezi jinými, že Židé tamže nesmějí se usazovati. 1547 . . . V usnesení osob sněmem volených a úředníků zemských o minci l. 1547 také zapsáno: Item kupcuom, Židuom a jiným všem lidem 368 369 369 369 370 371 371 372 372 373 373 373 368 541. 374 542.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1067 Čís. Str. 530. 531. 532. 533. 534. 535. 536. 537. 538. 539. Žid ve městě jejich, na předměstí, ani na pozemcích městských vůkol města nesměl bydleti a se usazovati. 1546 . 529. Král Ferdinand dává na přímluvu královny a arciknížete Ferdi- nanda gleit Židům Meyerovi a Chaynovi bratřím a Josefu Dlou- hému, synu Lazarovu, s ženami i dětmi od sv. Jiří (23. dubna) 1546 . na tři léta . . . . . . . . . . . . . Král Ferdinand dává na přímluvu arciknížete Ferdinanda gleit Židu Mistru Manovi s Izákem žákem Šmoherovým synem, s ženami a dětmi jich od sv. Jiří (23. dubna) 1546 do tří let . . . . . . Král Ferdinand dává Židu Lvovi Vokatému, ženě, dětem i sestře jeho gleit svobodný (průvodní list, bezpečenství) před mocí ku právu ode dne sv. Jiří minulého (23. dubna 1546) do tří let pořád zběhlých. 1546 . . . . . . . . Král Ferdinand dává v listině vyjmenovaným Židům list bezpečný od 23. dubna 1547 na tři léta. 1546 . . . . . . . . . . . Ferdinand král poroučí nejvyššímu polnímu hejtmanu království Českého Šebestianovi z Weitmile, aby Židům, kteří houně a pláště do vojska vozí, nebylo ubližováno. 1546 . . . - Král Ferdinand dává některým v listině vyjmenovaným Židům gleit před mocí ku právu, aby v městě Kolíně bydleti mohli. 1546 . . . Král Ferdinand dává list fedrovní do Čech Židům Mayerovi a . Judlovi. 1546 . . . Rada komory české Vratislavským, aby Žid, jejž král v příčině . . . mince do Vratislavi vyslal, byl přichráněn. 1547 . . . . . Purkmistr a konšelé měst Pražských prosí krále Ferdinanda za od- stranění špatné a lehké mince z Čech, jež se ve Slezsku a snad také ve Vratislavi z dobrých grošů razí a kterou Židé a jiní do králov- ství Českého přinášejí a ku škodě jeho i obyvatelů za dobrou minci vyměňují, prosí, aby se netrpělo ani Židům ani jiným. 1547 . . . . Král Ferdinand odpovídá městům Pražským na jejich stížnosti, že vydávaná slezská mince na zrnu neb šrotu se rovná saským tolarům, a poněvadž jest mimo zemi a jinými důležitými záležitostmi obtížen, nemůže se tím nyní zdržovati. Radům komory české že však nařídil, kdyby Židé něčeho nepořádného při výměně a vývozu stříbra se dopouštěli, aby to zastavili. 1547 . . . . . Král Ferdinand komoře české, aby Židům Pražským vyvážení stříbra bylo zakázáno. 1547 540. Na sjezdu stavovském položeném na 17. březen 1547 bylo o Židech usnešeno: XXVII. Židům stříbra kupování a mincí všelijakých vexlování aby hned zastaveno bylo, a všichni glejtové do sv. Havla nejprvé příštího, aby jim vyzdviženi byli, a oni v tom času statky své opatříce, aby se všickni této země zhostili podle předešlého . . . . sněmovního zůstání a dskami o tom zapsání . . . . . Jan z Pernšteina potvrzuje městu Třebíči svobody a starobylé po- řádky, mezi jinými, že Židé tamže nesmějí se usazovati. 1547 . . . V usnesení osob sněmem volených a úředníků zemských o minci l. 1547 také zapsáno: Item kupcuom, Židuom a jiným všem lidem 368 369 369 369 370 371 371 372 372 373 373 373 368 541. 374 542.
Strana 1068
1068 Čís. 543. 544. 545. 546. 547. 548. 549. 550. 551. 552. 553- 554. 555- 556. 557- K HISTORII ŽIDŮ všelijaké předešlé mince na zrno království Českého bité, ty se pod pokutou zřízením zemským vyměřenou vexlovati, přepalovati ani spouštěti nemají a zapovídají. Než kdož by takovou minci měl, aby ji do mince JMKr. proti slušné záplatě dodávali a nikam jinám . Arcikníže Ferdinand radí králi Ferdinandovi, aby nepřístojnosti, jichž Židé a mincéři v pokojích královských ve Vratislavi se do- pustili, byly odstraněny. 1548 . . Kurfirst Moric, vévoda Saský, přimlouvá se při "króli Ferdinandovi za Žida Uriáše Leupolta z Prahy, aby z jeho rodu také voleni býti mohli dva nejstarší, dva starší obecní a rabí. 1548 . ... Król Ferdinand mistodrżicimu arcikniżeti Ferdinandovi, aby Žid Munka chráněn byl při výsadách rodině jeho daných. 1548 . Purkmistr a rada města Olomouce potvrzují, že Marta Krenspicová zavázala se platiti 1 zl. úroku ze 20 zl. ve zlatě k oltáři sv. Marty v kostele sv. Mauricia a pojistila závazek takový na domě svém v Zidovské ulici. 1549 . . . Jan Saltzer, purkmistr, Matěj Weckerle, Wolfgang Göschl, Achacius Junkmann radní a konšelé města Olomouce potvrzují, že občan Martin Sigl zavázal se platiti 5 věrduňků úroku za 25 zlatých bratrstvu „Corporis Christi“ v bývalé židovské synagoze. 1549 Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby spor Zida bradýře Simona se Židy Pražskými urovnán byl komorou českou. 1550 . Král Ferdinand místodržícímu arcikniżeti Ferdinandovi, aby vy- šetřil, proč Lobkovic Hasisteinský dva Židy z Lokte vypovídá, k čemuž nemá práva. 1550 . . Arcikníže Ferdinand Židům Pražským, aby nikomu koní na obecní škodu nepůjčovali, leč na jeho, nejvyššího kancléře a komory če- ské rozkaz. 1550 . Výpis ze zápisu zahájeného soudu Žateckého o prodeji domku Sa- muele Žida měšečníka a jistého domu obecního. 1550 . Zpráva o ubytování městského fysika v Jihlavi ve škole židovské. 1550 Král Ferdinand radám a soudcům zemským, aby vyšetřili stížnost Židů oloupených v Žatci a Litoměřicích. 1551 . . Král Ferdinand zasílá arciknížeti Ferdinandovi místodržícímu + v krá- lovství Českém, opis mandátu, jímž nařizuje se, aby Židé v Rakou- sích na rozeznání od křesťanů zjevné znamení na svrchním šatu nosili ; arcikníže podati má o tom dobré zdání, poněvadž i v zemích koruny České podobné vydáno bude nařízení. 1551 . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby věřitelé Žida Davida Phaba v Praze k zaplacení dluhů prostranného času mu popřáli. 1551 « Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi za podání dobrého zdání, zdali i v zemích koruny České jako v Rakousích vydán má býti mandát, aby Židé na rozeznání od křesťanů žluté kolečko na vrch- ním oděvu nosili. 1551 . . MM Král Ferdinand arcikniżeti Ferdinadovi, aby s úředníky a soudci zemskými ještě jedenkráte se uradil o židovském znamení na svrch- ním oděvu. 1551 . 376 . 376 : 377 . 378 . 378 378 - 379 - 379 . 380 . 381
1068 Čís. 543. 544. 545. 546. 547. 548. 549. 550. 551. 552. 553- 554. 555- 556. 557- K HISTORII ŽIDŮ všelijaké předešlé mince na zrno království Českého bité, ty se pod pokutou zřízením zemským vyměřenou vexlovati, přepalovati ani spouštěti nemají a zapovídají. Než kdož by takovou minci měl, aby ji do mince JMKr. proti slušné záplatě dodávali a nikam jinám . Arcikníže Ferdinand radí králi Ferdinandovi, aby nepřístojnosti, jichž Židé a mincéři v pokojích královských ve Vratislavi se do- pustili, byly odstraněny. 1548 . . Kurfirst Moric, vévoda Saský, přimlouvá se při "króli Ferdinandovi za Žida Uriáše Leupolta z Prahy, aby z jeho rodu také voleni býti mohli dva nejstarší, dva starší obecní a rabí. 1548 . ... Król Ferdinand mistodrżicimu arcikniżeti Ferdinandovi, aby Žid Munka chráněn byl při výsadách rodině jeho daných. 1548 . Purkmistr a rada města Olomouce potvrzují, že Marta Krenspicová zavázala se platiti 1 zl. úroku ze 20 zl. ve zlatě k oltáři sv. Marty v kostele sv. Mauricia a pojistila závazek takový na domě svém v Zidovské ulici. 1549 . . . Jan Saltzer, purkmistr, Matěj Weckerle, Wolfgang Göschl, Achacius Junkmann radní a konšelé města Olomouce potvrzují, že občan Martin Sigl zavázal se platiti 5 věrduňků úroku za 25 zlatých bratrstvu „Corporis Christi“ v bývalé židovské synagoze. 1549 Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby spor Zida bradýře Simona se Židy Pražskými urovnán byl komorou českou. 1550 . Král Ferdinand místodržícímu arcikniżeti Ferdinandovi, aby vy- šetřil, proč Lobkovic Hasisteinský dva Židy z Lokte vypovídá, k čemuž nemá práva. 1550 . . Arcikníže Ferdinand Židům Pražským, aby nikomu koní na obecní škodu nepůjčovali, leč na jeho, nejvyššího kancléře a komory če- ské rozkaz. 1550 . Výpis ze zápisu zahájeného soudu Žateckého o prodeji domku Sa- muele Žida měšečníka a jistého domu obecního. 1550 . Zpráva o ubytování městského fysika v Jihlavi ve škole židovské. 1550 Král Ferdinand radám a soudcům zemským, aby vyšetřili stížnost Židů oloupených v Žatci a Litoměřicích. 1551 . . Král Ferdinand zasílá arciknížeti Ferdinandovi místodržícímu + v krá- lovství Českém, opis mandátu, jímž nařizuje se, aby Židé v Rakou- sích na rozeznání od křesťanů zjevné znamení na svrchním šatu nosili ; arcikníže podati má o tom dobré zdání, poněvadž i v zemích koruny České podobné vydáno bude nařízení. 1551 . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby věřitelé Žida Davida Phaba v Praze k zaplacení dluhů prostranného času mu popřáli. 1551 « Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi za podání dobrého zdání, zdali i v zemích koruny České jako v Rakousích vydán má býti mandát, aby Židé na rozeznání od křesťanů žluté kolečko na vrch- ním oděvu nosili. 1551 . . MM Král Ferdinand arcikniżeti Ferdinadovi, aby s úředníky a soudci zemskými ještě jedenkráte se uradil o židovském znamení na svrch- ním oděvu. 1551 . 376 . 376 : 377 . 378 . 378 378 - 379 - 379 . 380 . 381
Strana 1069
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1069 Čís. Str. 558. Král Ferdinand posílá synu svému arciknížeti Ferdinandovi psaní pro biskupa Vratislavského a pro správce zemského Horního a Dol- ního Slezska, a přeje si, aby pro Čechy 200 a pro Moravu tolikéž mandátů židovských bylo tištěno. 1551 . . . . . . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby Abrahama, zetě židov- ského lékaře Mojžíše, za rabína potvrdil. 1551. . . . . . . . . 381 560. Král Ferdinand nařizuje, aby Židé v zemích koruny České k roze- znání od křesťanův žluté kroužky na svrchním oděvu nosili. 1551 . . 382 561. Král Ferdinand zasílá arciknížeti Ferdinandovi 400 českých a 200 ně- meckých mandátů o židovském znamení na svrchním oděvu, aby je uveřejnil. 1551 . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 562. Mandát krále Ferdinanda, aby Židé v zemích koruny České k ro- zeznání od křesťanův žluté kroužky na svrchním oděvu nosili. 1551 384 563. Zpráva a verš o žlutém kolečku. 1552 . . 386 . . . 564. Král Ferdinand ustanovuje Abrahama zetě lékaře Mojžíše za ra- bína v Praze a v království Českém. 1552 . . . . . . . . . . 387 565. Král Ferdinand komoře české, nebyl-li od něho (krále) ustanovený rabín Abraham ode vší obce Židovské jednomyslně navržen, aby sesazen byl. 1552 . . . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand Vácslavovi z Švamberka o vyslání jeho Židů do Prahy, aby o daň jim uloženou se staršími Židy Pražskými mohli se narovnati. 1553 . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby několik liber přede- ného zlata, kteréž Židé Pražští jemu (králi) musí odváděti, ode- vzdávány byly dcerám královským do Inšpruku. 1553 . - . . . . Zápis, že povoluje se Flor. Griespekovi z Griespachu z pagamentu židovského na Horách Kutných zmincovaného 395 kop č. si vyzved- nouti. 1553 . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby rozepři mezi Ada- mem z Wartemberka a židovkou Šprincovou z Bakova urovnal. . . . 1553 . . . . . 570. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby vykonána byla pro- hlídka u jedné Židovky v Praze, kteráž prý má na 100 centů cizího cínu, kdyby při tom shledáno bylo nějaké podloudnictví nebo podvod, aby cín byl skonfiskován. 1554 . . . . . . . 571. Královský otevřený list do Čech, Moravy a Slezska, aby David Žid Naucz, kdežby koli postižen byl, dostatečným vězením byl ujištěn. . . . . . . . 1554 391 . 572. Komora česká purkmistru a radě města Kolína, aby Židům v stížno- . . . 391 . . . stech a potřebách jich byli pomocni. 1555 . 573. Radové komory české oznamují listem otevřeným, že Žid Lev Vo- katý neprávě byl nařčen, jakoby lidi k pálení najímal. 1555 . . . . 391 574. Arcikníže Ferdinand císaři Ferdinandovi, aby Židé Pražští na tak dlouho sproštěni byli odváděli povinných 1000 tol. ročně, až by povinný jim dluh 6000 tol. tím byl zaplacen. 1556 . . . . . . 392 575. Wolf z Vřesovic, nejvyšší písař zemský, arciknížeti Ferdinandovi 559. 566. 567. 568. 569. 387 388 389 389 390 391 381
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1069 Čís. Str. 558. Král Ferdinand posílá synu svému arciknížeti Ferdinandovi psaní pro biskupa Vratislavského a pro správce zemského Horního a Dol- ního Slezska, a přeje si, aby pro Čechy 200 a pro Moravu tolikéž mandátů židovských bylo tištěno. 1551 . . . . . . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby Abrahama, zetě židov- ského lékaře Mojžíše, za rabína potvrdil. 1551. . . . . . . . . 381 560. Král Ferdinand nařizuje, aby Židé v zemích koruny České k roze- znání od křesťanův žluté kroužky na svrchním oděvu nosili. 1551 . . 382 561. Král Ferdinand zasílá arciknížeti Ferdinandovi 400 českých a 200 ně- meckých mandátů o židovském znamení na svrchním oděvu, aby je uveřejnil. 1551 . . . . . . . . . . . . . . . . . 383 562. Mandát krále Ferdinanda, aby Židé v zemích koruny České k ro- zeznání od křesťanův žluté kroužky na svrchním oděvu nosili. 1551 384 563. Zpráva a verš o žlutém kolečku. 1552 . . 386 . . . 564. Král Ferdinand ustanovuje Abrahama zetě lékaře Mojžíše za ra- bína v Praze a v království Českém. 1552 . . . . . . . . . . 387 565. Král Ferdinand komoře české, nebyl-li od něho (krále) ustanovený rabín Abraham ode vší obce Židovské jednomyslně navržen, aby sesazen byl. 1552 . . . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand Vácslavovi z Švamberka o vyslání jeho Židů do Prahy, aby o daň jim uloženou se staršími Židy Pražskými mohli se narovnati. 1553 . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby několik liber přede- ného zlata, kteréž Židé Pražští jemu (králi) musí odváděti, ode- vzdávány byly dcerám královským do Inšpruku. 1553 . - . . . . Zápis, že povoluje se Flor. Griespekovi z Griespachu z pagamentu židovského na Horách Kutných zmincovaného 395 kop č. si vyzved- nouti. 1553 . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby rozepři mezi Ada- mem z Wartemberka a židovkou Šprincovou z Bakova urovnal. . . . 1553 . . . . . 570. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby vykonána byla pro- hlídka u jedné Židovky v Praze, kteráž prý má na 100 centů cizího cínu, kdyby při tom shledáno bylo nějaké podloudnictví nebo podvod, aby cín byl skonfiskován. 1554 . . . . . . . 571. Královský otevřený list do Čech, Moravy a Slezska, aby David Žid Naucz, kdežby koli postižen byl, dostatečným vězením byl ujištěn. . . . . . . . 1554 391 . 572. Komora česká purkmistru a radě města Kolína, aby Židům v stížno- . . . 391 . . . stech a potřebách jich byli pomocni. 1555 . 573. Radové komory české oznamují listem otevřeným, že Žid Lev Vo- katý neprávě byl nařčen, jakoby lidi k pálení najímal. 1555 . . . . 391 574. Arcikníže Ferdinand císaři Ferdinandovi, aby Židé Pražští na tak dlouho sproštěni byli odváděli povinných 1000 tol. ročně, až by povinný jim dluh 6000 tol. tím byl zaplacen. 1556 . . . . . . 392 575. Wolf z Vřesovic, nejvyšší písař zemský, arciknížeti Ferdinandovi 559. 566. 567. 568. 569. 387 388 389 389 390 391 381
Strana 1070
1070 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. o postupu právním proti jednomu Židovi, jenž obviněn byl ořezá- váním pagamentu. 1556 . . . . 576. Mandát krále Ferdinanda veškerému obyvatelstvu království Če- ského, v němž připomíná, jaké vydal přísné zákazy o vývozu suro- vého stříbra a zlata, že však přes to některé osoby z vyšších a nižších stavů, zvláště pak Židé proti tomuto zákazu jednají a tajně ze země zlato, stříbro a pagamenty vyvážejí; král zakazuje obyvatelstvu kaziti minci, Židům brání rozpouštěti a zkoušeti zlato; co týče se zlata a stříbra, jež v zemích koruny České se dobude, má se vše prodati do mincoven královských: Pražské, Kutnohorské, . . . . Jáchymovské. 1556 . . . . Arcikníže Ferdinand císaři a králi Ferdinandovi, aby Židé z Čech a přivtělených zemí byli vyhostěni, poněvadž přes všechny zákazy účastní se falšování mince a jiných trestuhodných činů. 1557 . . . 578. Rada města Chebu oznamuje hraběti Juliovi z Hardeku, jaké uči- nila opatření, aby jeho Židu, jenž ošidil se při koupi falešného kle- notu, stala se náhrada. 1557 . - . Purkmistři a rady všech tří měst Pražských žádají arciknížete Fer- dinanda za přímluvu k císaři Ferdinandovi I., aby Židé, které pova- žuje obyvatelstvo za hlavní příčinu úpadku živností křesťanů, z Pra- hy a Čech vyhostěni byli a aby města Pražská prázdna byla pla- cení daně židovské. 1557 Císař a král Ferdinand všem Židům v království Českém, že gleit jim daný vypovídá a nařizuje, aby pod trestem hrdla ztracení do roka a do dne z království a zemí k němu připojených se vy- stěhovali. 1557 . . . . . . Císař a král Ferdinand všem stavům království Českého a zemí k němu připojených, že Židům všem gleity dané vypověděl a roz- kázal do roka se vystěhovati; za tou příčinou nařizuje, aby dluhy mezi křesťany a Židy do té doby byly urovnány a aby Židům při jich odchodu žádné překážky a škody nebyly činěny. 1557 . . . . Král Ferdinand některým úředníkům zemským v markrabství Mo- ravském: poněvadž by rád, aby ze všech zemí koruny České Židé odbyti byli, žádá za zprávu, proč stavové moravští Židy pod sebou . . trpí. 1557 . . . . . . . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby dobré zdání některých zemských úředníků moravských, že Židé na Moravě bez usnášení sněmovního ze země vypovědíni býti mohou, s úředníky zemskými . . . . . (při soudu) uvážil a zprávu o tom podal. 1557 . 584. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby záležitost přeměny Židovských domů v dělostřelecký park uvážil s úředníky zemskými. 1557 . . . . . . . . . . . . . . . . . 585. Zprávy o Židech 1541—1557 . . 586. Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že další příročí k vystěhování Židům nepovoluje, nařizuje však, aby jim ke všemu, . . . . což jim z práva náleží, bylo dopomoženo. 1558 . 577. 579. 580. 581. 582. 583. 394 396 399 399 402 404 405 406 407 393 408 . 409
1070 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. o postupu právním proti jednomu Židovi, jenž obviněn byl ořezá- váním pagamentu. 1556 . . . . 576. Mandát krále Ferdinanda veškerému obyvatelstvu království Če- ského, v němž připomíná, jaké vydal přísné zákazy o vývozu suro- vého stříbra a zlata, že však přes to některé osoby z vyšších a nižších stavů, zvláště pak Židé proti tomuto zákazu jednají a tajně ze země zlato, stříbro a pagamenty vyvážejí; král zakazuje obyvatelstvu kaziti minci, Židům brání rozpouštěti a zkoušeti zlato; co týče se zlata a stříbra, jež v zemích koruny České se dobude, má se vše prodati do mincoven královských: Pražské, Kutnohorské, . . . . Jáchymovské. 1556 . . . . Arcikníže Ferdinand císaři a králi Ferdinandovi, aby Židé z Čech a přivtělených zemí byli vyhostěni, poněvadž přes všechny zákazy účastní se falšování mince a jiných trestuhodných činů. 1557 . . . 578. Rada města Chebu oznamuje hraběti Juliovi z Hardeku, jaké uči- nila opatření, aby jeho Židu, jenž ošidil se při koupi falešného kle- notu, stala se náhrada. 1557 . - . Purkmistři a rady všech tří měst Pražských žádají arciknížete Fer- dinanda za přímluvu k císaři Ferdinandovi I., aby Židé, které pova- žuje obyvatelstvo za hlavní příčinu úpadku živností křesťanů, z Pra- hy a Čech vyhostěni byli a aby města Pražská prázdna byla pla- cení daně židovské. 1557 Císař a král Ferdinand všem Židům v království Českém, že gleit jim daný vypovídá a nařizuje, aby pod trestem hrdla ztracení do roka a do dne z království a zemí k němu připojených se vy- stěhovali. 1557 . . . . . . Císař a král Ferdinand všem stavům království Českého a zemí k němu připojených, že Židům všem gleity dané vypověděl a roz- kázal do roka se vystěhovati; za tou příčinou nařizuje, aby dluhy mezi křesťany a Židy do té doby byly urovnány a aby Židům při jich odchodu žádné překážky a škody nebyly činěny. 1557 . . . . Král Ferdinand některým úředníkům zemským v markrabství Mo- ravském: poněvadž by rád, aby ze všech zemí koruny České Židé odbyti byli, žádá za zprávu, proč stavové moravští Židy pod sebou . . trpí. 1557 . . . . . . . . . . Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby dobré zdání některých zemských úředníků moravských, že Židé na Moravě bez usnášení sněmovního ze země vypovědíni býti mohou, s úředníky zemskými . . . . . (při soudu) uvážil a zprávu o tom podal. 1557 . 584. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby záležitost přeměny Židovských domů v dělostřelecký park uvážil s úředníky zemskými. 1557 . . . . . . . . . . . . . . . . . 585. Zprávy o Židech 1541—1557 . . 586. Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že další příročí k vystěhování Židům nepovoluje, nařizuje však, aby jim ke všemu, . . . . což jim z práva náleží, bylo dopomoženo. 1558 . 577. 579. 580. 581. 582. 583. 394 396 399 399 402 404 405 406 407 393 408 . 409
Strana 1071
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1071 Čís. Str. 587. Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že souhlasí, aby Židům k vystěhování delší lhůta byla povolena; nařizuje, aby jim bylo oznámeno a připomenuto, že v určené době konečně musí ze země. 1558 . . . . Císař a král Ferdinand oznamuje všem obyvatelům v zemích koruny České, že lhůtu Židům k zůstání v zemi až do 23. dubna 1559 prodlu- žuje. 1558 . . . 589. Účast Židů Pražských při vítání císaře Ferdinanda do Prahy léta 1558, 8. listopadu . . . . . . . . 590. Reces z královské české kanceláře vyšlý, jímž oznamuje se, že císař a král prodloužil lhůtu do 23. dubna 1559 k odstěhování Židů. 1558 591. Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k tomu povolil, aby Židé po jich odchodu osm nebo deset prokuratorů v zemi zanechali, kteří by dluhy jich zvyupomínali, domy prodali a jiné obchody vyřídili; po uplynulém však čase že v zemích koruny České nesmí zůstávati. 1559. . . . Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi: aby Pražští Židé vyvolili si 10 nebo 12 osob, které by dluhy zvyupomínaly, domy ži- dovské prodaly, k čemuž povoluje se jim celoroční lhůta od sv. Jiří 1559. 1559 . . . . . . 415 . Šimon, Žid z Berlína, plnomocník Žida Leba (Leva, Lva), prosi císaře, aby Lebovi navrácen byl koupený otcem jeho manský sta- tek koruny české, Rothenstadt ve Falcku, kterýž nesprávným způ- sobem přešel v držení jiného. 1559 . . . . . . . 594. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby v záležitosti oloupe- ných Židů v Litoměřicích a Žatci s radami cís. se uradil a dobro- . . . . . . . . . . . zdání mu zaslal. 1559 . Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že určený již termín k vystěhování Židů v platnosti zůstává, však že povoluje se, aby ženy těhotné a jiné osoby nemocné až do uzdravení v zemi zů- . . . 422 staly. 1559 . Císař Ferdinand posílá synu svému arciknížeti Ferdinandovi man- dáty v příčině vypovědění Židů z přivtělených zemí koruny České. . . . . 1559 . 597. Císař Ferdinand I. hejtmanu markrabství Moravského Zdeňkovi z Waldsteina, aby Židům při odchodu z Čech ubližováno nebylo a aby jich žádný k stálému přebývání k sobě nepřijímal. 1559 . . . Prohlášení císaře Ferdinanda, zaslané do Slezska a Lužice, aby Ži- dům, kteříž ze zemí koruny České při nejblíže příštím sv. Jiří vy- stěhovati se mají, při jich odchodu ubližováno nebylo a aby jich k stálému přebývání žádný nepřijímal; kteří by pak Židé po tom 425 určeném čase v zemi byli přistiženi, že budou trestáni. 1559 . . . 599. Císař Ferdinand zasílá biskupu Vratislavskému a zemským správcům v Horní i Dolní Lužici mandáty v příčině vypovědění Židů. 1559 . 425 600. Císař a král Ferdinand oznamuje mandáty po krajích rozeslanými, že některým Židům (v listině jmenovaným), kteříž s jinými z krá- 588. 592. 593. 595. 596. 598. 411 412 413 414 415 421 423 423 410
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1071 Čís. Str. 587. Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že souhlasí, aby Židům k vystěhování delší lhůta byla povolena; nařizuje, aby jim bylo oznámeno a připomenuto, že v určené době konečně musí ze země. 1558 . . . . Císař a král Ferdinand oznamuje všem obyvatelům v zemích koruny České, že lhůtu Židům k zůstání v zemi až do 23. dubna 1559 prodlu- žuje. 1558 . . . 589. Účast Židů Pražských při vítání císaře Ferdinanda do Prahy léta 1558, 8. listopadu . . . . . . . . 590. Reces z královské české kanceláře vyšlý, jímž oznamuje se, že císař a král prodloužil lhůtu do 23. dubna 1559 k odstěhování Židů. 1558 591. Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k tomu povolil, aby Židé po jich odchodu osm nebo deset prokuratorů v zemi zanechali, kteří by dluhy jich zvyupomínali, domy prodali a jiné obchody vyřídili; po uplynulém však čase že v zemích koruny České nesmí zůstávati. 1559. . . . Císař a král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi: aby Pražští Židé vyvolili si 10 nebo 12 osob, které by dluhy zvyupomínaly, domy ži- dovské prodaly, k čemuž povoluje se jim celoroční lhůta od sv. Jiří 1559. 1559 . . . . . . 415 . Šimon, Žid z Berlína, plnomocník Žida Leba (Leva, Lva), prosi císaře, aby Lebovi navrácen byl koupený otcem jeho manský sta- tek koruny české, Rothenstadt ve Falcku, kterýž nesprávným způ- sobem přešel v držení jiného. 1559 . . . . . . . 594. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, aby v záležitosti oloupe- ných Židů v Litoměřicích a Žatci s radami cís. se uradil a dobro- . . . . . . . . . . . zdání mu zaslal. 1559 . Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že určený již termín k vystěhování Židů v platnosti zůstává, však že povoluje se, aby ženy těhotné a jiné osoby nemocné až do uzdravení v zemi zů- . . . 422 staly. 1559 . Císař Ferdinand posílá synu svému arciknížeti Ferdinandovi man- dáty v příčině vypovědění Židů z přivtělených zemí koruny České. . . . . 1559 . 597. Císař Ferdinand I. hejtmanu markrabství Moravského Zdeňkovi z Waldsteina, aby Židům při odchodu z Čech ubližováno nebylo a aby jich žádný k stálému přebývání k sobě nepřijímal. 1559 . . . Prohlášení císaře Ferdinanda, zaslané do Slezska a Lužice, aby Ži- dům, kteříž ze zemí koruny České při nejblíže příštím sv. Jiří vy- stěhovati se mají, při jich odchodu ubližováno nebylo a aby jich k stálému přebývání žádný nepřijímal; kteří by pak Židé po tom 425 určeném čase v zemi byli přistiženi, že budou trestáni. 1559 . . . 599. Císař Ferdinand zasílá biskupu Vratislavskému a zemským správcům v Horní i Dolní Lužici mandáty v příčině vypovědění Židů. 1559 . 425 600. Císař a král Ferdinand oznamuje mandáty po krajích rozeslanými, že některým Židům (v listině jmenovaným), kteříž s jinými z krá- 588. 592. 593. 595. 596. 598. 411 412 413 414 415 421 423 423 410
Strana 1072
1072 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 602. 607. 608. 610. 614. lovství jsou vypovědíni, prodloužil pobyt jich do roka, aby dluhy zvyupomínati, domy prodati a bezpečně potom odejíti mohli. 1559 . 426 Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi zasílá 14 mandátů k roze- slání po krajích, že některým Židům prodloužena lhůta k zůstání v království; ustanovuje, co má se státi s Židy nemocnými a že ještě čtyřem dovoluje se také v Čechách zůstati. 1559 . . . . . Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k jeho přímluvě ještě některým Židům pobyt k zůstání v království Českém prodloužil. 1559 . . 429 603. Císař Ferdinand dává Židu Josefovi z Prahy t. č. v Mantově bydlí- címu gleit do Čech na tři měsíce. 1559 . . . . . 429 . . . 604. Usnešení rady města Litoměřic. 1559 . . . . . . 430 605. Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k přímluvě jeho ještě některým Židům lhůtu k vystěhování z Čech prodloužil. 1559 . . . 430 606. Litoměřičtí arciknížeti Ferdinandovi, že doptati se nemohli na osoby, které vzbouření proti Židům začaly, a oznamují, jaká opatření v příčině té byla učiněna, i prosí, aby při výpovědi již stalé zacho- váni byli. 1559 . . . . . . . . . Zprávy o Židech 1557—1559 Arcikníže Ferdinand starším Židům Pražským, aby Židé, kteří gleitů nemají, do tří dnů z království Českého se vystěhovali. 1560 . . . 434 609. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že na jeho a krále Max- miliana, arcivévody Karla, prosbu Židům, kteří v koruně České ještě zůstali, gleit o jeden rok prodlouží, však s tou podmínkou, aby vy- žádal od Židů jich knihy a co by bylo na pohanu křesťanského ná- boženství, aby vypraveno a v synagoze bylo vyhlášeno, že kdo chce navštíviti křesťanská kázání, může tak učiniti bez překážky, rovněž kdo by z nich na víru křesťanskou se obrátil, že nesmí býti pronásle- dován. 1560 . . . . 435 * Císař Ferdinand I. přidává gleitu od 26. května 1560 do roka lékaři . . . Isákovi 437 611. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že Židům gleity pro- dloužil. 1560 . . . 437 612. Mandát císařský do všech krajův království Českého, že se Židům . . 437 . . gleitu do roka přidává. 1560 . 613. Komora česká berníkům sněmem voleným, aby starším Židům Praž- ským dva tisíce kop grošů česk. na čtyři neděle byly zapůjčeny. . . . . . . . 1560 . . . List z kanceláře císařské arcibiskupu Hnězdenskému a kanovníku Krakovskému oratorům krále Polského, že Židé z koruny České vy- povězení na odchodu svém v Slezském knížetství na více místech oloupeni, ano povražděni byli. Na základě obapolných smluv mezi císařem a králem Polským žádá Ferdinand I., aby lupiči a vra- hové, kteříž v Lešně se nalézají, byli zatčeni a potrestáni. 1560 . . 439 Zpráva o usnesení rady města Hory Kutné v příčině živnosti . . . . . . . Židů Kolínských. 1560 . . . . 428 430 432 438 601. 615. . . . 440
1072 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 602. 607. 608. 610. 614. lovství jsou vypovědíni, prodloužil pobyt jich do roka, aby dluhy zvyupomínati, domy prodati a bezpečně potom odejíti mohli. 1559 . 426 Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi zasílá 14 mandátů k roze- slání po krajích, že některým Židům prodloužena lhůta k zůstání v království; ustanovuje, co má se státi s Židy nemocnými a že ještě čtyřem dovoluje se také v Čechách zůstati. 1559 . . . . . Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k jeho přímluvě ještě některým Židům pobyt k zůstání v království Českém prodloužil. 1559 . . 429 603. Císař Ferdinand dává Židu Josefovi z Prahy t. č. v Mantově bydlí- címu gleit do Čech na tři měsíce. 1559 . . . . . 429 . . . 604. Usnešení rady města Litoměřic. 1559 . . . . . . 430 605. Ferdinand I. arciknížeti Ferdinandovi, že k přímluvě jeho ještě některým Židům lhůtu k vystěhování z Čech prodloužil. 1559 . . . 430 606. Litoměřičtí arciknížeti Ferdinandovi, že doptati se nemohli na osoby, které vzbouření proti Židům začaly, a oznamují, jaká opatření v příčině té byla učiněna, i prosí, aby při výpovědi již stalé zacho- váni byli. 1559 . . . . . . . . . Zprávy o Židech 1557—1559 Arcikníže Ferdinand starším Židům Pražským, aby Židé, kteří gleitů nemají, do tří dnů z království Českého se vystěhovali. 1560 . . . 434 609. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že na jeho a krále Max- miliana, arcivévody Karla, prosbu Židům, kteří v koruně České ještě zůstali, gleit o jeden rok prodlouží, však s tou podmínkou, aby vy- žádal od Židů jich knihy a co by bylo na pohanu křesťanského ná- boženství, aby vypraveno a v synagoze bylo vyhlášeno, že kdo chce navštíviti křesťanská kázání, může tak učiniti bez překážky, rovněž kdo by z nich na víru křesťanskou se obrátil, že nesmí býti pronásle- dován. 1560 . . . . 435 * Císař Ferdinand I. přidává gleitu od 26. května 1560 do roka lékaři . . . Isákovi 437 611. Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že Židům gleity pro- dloužil. 1560 . . . 437 612. Mandát císařský do všech krajův království Českého, že se Židům . . 437 . . gleitu do roka přidává. 1560 . 613. Komora česká berníkům sněmem voleným, aby starším Židům Praž- ským dva tisíce kop grošů česk. na čtyři neděle byly zapůjčeny. . . . . . . . 1560 . . . List z kanceláře císařské arcibiskupu Hnězdenskému a kanovníku Krakovskému oratorům krále Polského, že Židé z koruny České vy- povězení na odchodu svém v Slezském knížetství na více místech oloupeni, ano povražděni byli. Na základě obapolných smluv mezi císařem a králem Polským žádá Ferdinand I., aby lupiči a vra- hové, kteříž v Lešně se nalézají, byli zatčeni a potrestáni. 1560 . . 439 Zpráva o usnesení rady města Hory Kutné v příčině živnosti . . . . . . . Židů Kolínských. 1560 . . . . 428 430 432 438 601. 615. . . . 440
Strana 1073
Čís. 616. 617. 618. 6109. 620. 621. 622. 624. 625. 626. 627. 628. 620. 630. 631. 632. 633. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. Usnesení rady města Hory Kutné, aby Židé Kolínští mimo dny trhové živnost v městě neprovozovali a nepřenocovali. 1560 . Císař Ferdinand dává list fedrovní Monachimu Židu z Prahy, aby na dvou vozích židovské knihy z Vídně do Prahy bez mejta a cla mohl zpět dovezti. 1560 Zpráva o censurování hebrejských knih. 1561 Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že lhůtu Židům k ode- jití ze zemí koruny České, na 18. května t. r. určenou, nepro- dlouží. 1561 . Ferdinanda I. list fedrovní, aby Židé knihy | své z Vídně zase do Prahy bez překážky a mejt vézti mohli. Dán ve Vídni v pátek po stre- dopostí léta etc. LXI. 1561 . . ML Císař Ferdinand arciknizeti Ferdinandovi, ze lhůta k odchodu ze zemí koruny České Židům nebude prodloužena, jenom těm, kteří by na víru křesťanskou obrátiti se ee, že bude nějaká doba k züstání v zemi povolena. 1561 . Arciknize Ferdinand purkmistru a "rade Starého města "Pražského, aby podali zprávu o půl domu, kterýž před některými léty Žid Lev sobě a Natanovi synu svému Koupil a kterýž dům na cisaře připadl. 1561 . Komora česká rychtáži Starého - mésta | Pražského, aby půl domu na císafe po Zidovi Lvovi pripadlého Absolonovi Leenovi, némeckému sekretáři při apelacích, vydal. 1561 . Zpráva o ohni v Praze. 1561. . . Zprávy o převracování Židů na víru katolickou. 1561 . . Menachim, židovský predikant v Praze, jenž s ostatními Židy má se ze země vystěhovati, prosí krále Maximiliana, aby jemu na polo osleplému i rodině jeho dovolil usaditi se na panství Pardubickém. 1561 . . Komisaři zřízení k zkoušení účtů rentmistra v království. Českém přimlouvají se u krále Maximiliana za skoro slepého predikanta ži- dovského, Menachima z Prahy, aby se jemu a rodině jeho dovolilo usaditi se na panství Pardubickém. 1561 . s Přímluva stavu panského a rytířského na sněmu dne 1. října zahá- jenému k císaři, aby Židé, co jich v království ještě zůstává, v zemi zústati mohli a vyhánčni nebyli. 1561 . . Patent císaře Ferdinanda, aby vypověděným Židům při jich od- chodu ze zemí koruny České žádné překážky nebyly činěny a clo, mýto nebylo od nich vybíráno. 1561 . 126 Císař. Ferdinand prodlužuje Židům příročí k vystěhování o čtyři neděle. 1561 . . . Císařské nařízení všem dlužníkům Židův, aby do dvou neděl s nimi se vyrovnali. 1561 ej Nařízení císařské některým dlužníkům Židův, aby se s nimi vy- rovnali. 1561 Ferdinand I. rozkazuje radé mésta Olomouce, aby spoluobčan jejich 63 1073 Str. . 440 - 443 - 444 - 445 . 445 . 446 447 . 448 - 449 . 449 . 450 . 451 . 451
Čís. 616. 617. 618. 6109. 620. 621. 622. 624. 625. 626. 627. 628. 620. 630. 631. 632. 633. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. Usnesení rady města Hory Kutné, aby Židé Kolínští mimo dny trhové živnost v městě neprovozovali a nepřenocovali. 1560 . Císař Ferdinand dává list fedrovní Monachimu Židu z Prahy, aby na dvou vozích židovské knihy z Vídně do Prahy bez mejta a cla mohl zpět dovezti. 1560 Zpráva o censurování hebrejských knih. 1561 Císař Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, že lhůtu Židům k ode- jití ze zemí koruny České, na 18. května t. r. určenou, nepro- dlouží. 1561 . Ferdinanda I. list fedrovní, aby Židé knihy | své z Vídně zase do Prahy bez překážky a mejt vézti mohli. Dán ve Vídni v pátek po stre- dopostí léta etc. LXI. 1561 . . ML Císař Ferdinand arciknizeti Ferdinandovi, ze lhůta k odchodu ze zemí koruny České Židům nebude prodloužena, jenom těm, kteří by na víru křesťanskou obrátiti se ee, že bude nějaká doba k züstání v zemi povolena. 1561 . Arciknize Ferdinand purkmistru a "rade Starého města "Pražského, aby podali zprávu o půl domu, kterýž před některými léty Žid Lev sobě a Natanovi synu svému Koupil a kterýž dům na cisaře připadl. 1561 . Komora česká rychtáži Starého - mésta | Pražského, aby půl domu na císafe po Zidovi Lvovi pripadlého Absolonovi Leenovi, némeckému sekretáři při apelacích, vydal. 1561 . Zpráva o ohni v Praze. 1561. . . Zprávy o převracování Židů na víru katolickou. 1561 . . Menachim, židovský predikant v Praze, jenž s ostatními Židy má se ze země vystěhovati, prosí krále Maximiliana, aby jemu na polo osleplému i rodině jeho dovolil usaditi se na panství Pardubickém. 1561 . . Komisaři zřízení k zkoušení účtů rentmistra v království. Českém přimlouvají se u krále Maximiliana za skoro slepého predikanta ži- dovského, Menachima z Prahy, aby se jemu a rodině jeho dovolilo usaditi se na panství Pardubickém. 1561 . s Přímluva stavu panského a rytířského na sněmu dne 1. října zahá- jenému k císaři, aby Židé, co jich v království ještě zůstává, v zemi zústati mohli a vyhánčni nebyli. 1561 . . Patent císaře Ferdinanda, aby vypověděným Židům při jich od- chodu ze zemí koruny České žádné překážky nebyly činěny a clo, mýto nebylo od nich vybíráno. 1561 . 126 Císař. Ferdinand prodlužuje Židům příročí k vystěhování o čtyři neděle. 1561 . . . Císařské nařízení všem dlužníkům Židův, aby do dvou neděl s nimi se vyrovnali. 1561 ej Nařízení císařské některým dlužníkům Židův, aby se s nimi vy- rovnali. 1561 Ferdinand I. rozkazuje radé mésta Olomouce, aby spoluobčan jejich 63 1073 Str. . 440 - 443 - 444 - 445 . 445 . 446 447 . 448 - 449 . 449 . 450 . 451 . 451
Strana 1074
1074 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 639. 640. 641. 642. 643. 644. 645. 652. 653. 654. Václav Hepner zaplatil vdově po pražském Židu Markovi dluh 170 zl. moravských. 1561 . . . . 452 Nařízení z kanceláře císařské některým, aby dluh Židu Mojžíšovi . zaplatili. 1561 . . . . . . 452 635. Věřitelům Židům prodlužuje se gleit o šest neděl. 1561 . . . . . 453 636. Nařízení z kanceláře císařské vyšlé, aby rychtář Starého města Pražského podal soupis všech Židův v Praze. 1561 . . . . . . . 453 637. Svědectví pro některé Židy v příčině jim povinných dluhů. 1561 . . 454 638. Burian Svitkovský a Boleslav Sedloňovský, hejtmané panství Pardu- bického, doporučují králi Maxmilianovi Žida Faltýna, aby mohl v Pardubicích zůstati. 1561 . . . . . . . . . . . . . . . Zprávy o Židech 1559—1561 . Ferdinand I. radě města Olomouce, aby posláni byli do Prahy dědi- cové po Pavlovi Hepnerovi v příčině provedení sporu proti vdově po Židu Markovi o dlužných 170 zlatých. 1562 . 456 . . . . . Nařízení z královské kanceláře, aby Židé, kteříž gleitu nemají, . . do dvou neděl se vystěhovali. 1562 . . 456 . . Komora česká oznamuje císaři, že Jesuité žádají na výchovu dvou nově pokřtěných hochů židovských 120 tolarů. 1562 . . . . 457 Patenty a recesy královské v příčině dluhů židovských. 1562 . . . 457 Prodloužení gleitů Židům. 1562 . . . . 459 Císař Ferdinand komoře české, aby Jesuitům na vychování dvou po- křtěných chlapců židovských 70 zlatých ročně bylo dáváno. 1562 . . 461 646. Reces z kanc. kom. č. pergmistru hor viničných Pražských, aby Židům Pražským tři fůry vína do Prahy puštěny byly. 1562 . . . 461 647. Nařízení císařské Židům Pražským, kdyby který křesťan neb Žid u nich za staré mince zlaté nebo stříbrné něco kupoval nebo jiné klenoty vyměňoval, aby to na kanceláři české oznámili. 1562 . . . 461 648. Nařízení císařské městům Pražským, aby dopomohla Židům k zvy- . . 462 . . upomínání dluhů. 1562 . . . . . . Císař Ferdinand k žádosti obce města Nového Jičína vypovídá 649. Židy z panství Jičínského a Štramberského. 1562 . . . . . . . 462 650. Litoměřičtí posílají Lipským list židovský, žádajíce za zprávu, co 463 by bylo. 1562 . . 651. Nařízení císařské starším Židům Fražským, aby Židé, kteříž opět do Prahy se navrátili a jiné s sebou přivedli, bez meškání se vy- . . . . 464 stěhovali. 1562 . . . Účast Židů Pražských při slavnostním vjezdu krále Maxmiliana a manželky jeho královny Marie ke korunovaci do Prahy. 1562 . . 464 Zemský řád knížetství Opolského a Ratiborského o Židech potvrzený králem českým léta 1562 . . . . .465 Císař Ferdinand I. Židům z Čech již vypovězeným, však na gleity v zemi ještě zůstávajícím, aby také příjezdu a korunováni Českého krále Maximiliana oučastni býti mohli, od datum tohoto listu až do sv. Jiří nejprv příštího gleitu přidává k zůstání v zemi a v příčiné zvyupomínání dluhův. 1562 . . 454 455 634. . . . 466
1074 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 639. 640. 641. 642. 643. 644. 645. 652. 653. 654. Václav Hepner zaplatil vdově po pražském Židu Markovi dluh 170 zl. moravských. 1561 . . . . 452 Nařízení z kanceláře císařské některým, aby dluh Židu Mojžíšovi . zaplatili. 1561 . . . . . . 452 635. Věřitelům Židům prodlužuje se gleit o šest neděl. 1561 . . . . . 453 636. Nařízení z kanceláře císařské vyšlé, aby rychtář Starého města Pražského podal soupis všech Židův v Praze. 1561 . . . . . . . 453 637. Svědectví pro některé Židy v příčině jim povinných dluhů. 1561 . . 454 638. Burian Svitkovský a Boleslav Sedloňovský, hejtmané panství Pardu- bického, doporučují králi Maxmilianovi Žida Faltýna, aby mohl v Pardubicích zůstati. 1561 . . . . . . . . . . . . . . . Zprávy o Židech 1559—1561 . Ferdinand I. radě města Olomouce, aby posláni byli do Prahy dědi- cové po Pavlovi Hepnerovi v příčině provedení sporu proti vdově po Židu Markovi o dlužných 170 zlatých. 1562 . 456 . . . . . Nařízení z královské kanceláře, aby Židé, kteříž gleitu nemají, . . do dvou neděl se vystěhovali. 1562 . . 456 . . Komora česká oznamuje císaři, že Jesuité žádají na výchovu dvou nově pokřtěných hochů židovských 120 tolarů. 1562 . . . . 457 Patenty a recesy královské v příčině dluhů židovských. 1562 . . . 457 Prodloužení gleitů Židům. 1562 . . . . 459 Císař Ferdinand komoře české, aby Jesuitům na vychování dvou po- křtěných chlapců židovských 70 zlatých ročně bylo dáváno. 1562 . . 461 646. Reces z kanc. kom. č. pergmistru hor viničných Pražských, aby Židům Pražským tři fůry vína do Prahy puštěny byly. 1562 . . . 461 647. Nařízení císařské Židům Pražským, kdyby který křesťan neb Žid u nich za staré mince zlaté nebo stříbrné něco kupoval nebo jiné klenoty vyměňoval, aby to na kanceláři české oznámili. 1562 . . . 461 648. Nařízení císařské městům Pražským, aby dopomohla Židům k zvy- . . 462 . . upomínání dluhů. 1562 . . . . . . Císař Ferdinand k žádosti obce města Nového Jičína vypovídá 649. Židy z panství Jičínského a Štramberského. 1562 . . . . . . . 462 650. Litoměřičtí posílají Lipským list židovský, žádajíce za zprávu, co 463 by bylo. 1562 . . 651. Nařízení císařské starším Židům Fražským, aby Židé, kteříž opět do Prahy se navrátili a jiné s sebou přivedli, bez meškání se vy- . . . . 464 stěhovali. 1562 . . . Účast Židů Pražských při slavnostním vjezdu krále Maxmiliana a manželky jeho královny Marie ke korunovaci do Prahy. 1562 . . 464 Zemský řád knížetství Opolského a Ratiborského o Židech potvrzený králem českým léta 1562 . . . . .465 Císař Ferdinand I. Židům z Čech již vypovězeným, však na gleity v zemi ještě zůstávajícím, aby také příjezdu a korunováni Českého krále Maximiliana oučastni býti mohli, od datum tohoto listu až do sv. Jiří nejprv příštího gleitu přidává k zůstání v zemi a v příčiné zvyupomínání dluhův. 1562 . . 454 455 634. . . . 466
Strana 1075
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1075 Čís. 655. Str. 657. 658. 659. 660. 661. 661. 662. 663. 664. 664. 665. Vyslaní Židovstva díky vzdávají arcibiskupu Pražskému, že na cír- kevním sněmu Tridentském se přimlouval za obnovení Talmudu. 1563 . . . . Císař Ferdinand I. odpovídá svému synu Maxmilianovi, králi Če- skému, že na jeho a choti jeho prosbu Židům Pražským danou lhůtu k vystěhování se ze země ode dne sv. Jiří do příští neděle sv. Tro- jice prodlouží. 1563 . . . Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů děkují králi Maxmilianovi, že jim přidáno příročí šesti neděl k odstěhování; poněvadž však krátká ta doba, kteráž ukončí se, kdy soud zemský započne, nepo- stačí, aby dluhy se svými věřiteli mohli urovnati, prosí za přímluvu k císaři o prodloužení termínu ještě na sedm měsíců. 1563 . . . . Král Maxmilian přimlouvá se k císaři Ferdinandovi, aby v Praze zůstalým Židům povolená lhůta šesti neděl k odstěhování ze země prodloužena byla ještě o sedm měsíců. 1563 . . . . . . . . Zpráva o prodloužení lhůty Židům k vystěhování ze země a že musili za to platiti. 1563 . . . 471 Gleit se přidává Židuom Pražským i jiným v království Českém od datum až do sv. Bartoloměje nejprv příštího. 1563 . . . . 472 Průvodní list Židovce Kaufmanové, aby s dcerou i čeládkou svou do království Uherského a zase zpět svobodně jeti mohla a za slušný plat opatřena byla. 1563 . . . . . Státní sekretář papežský Delfinu nunciovi papežskému při dvoře ci- sařském píše, že Židé z Prahy a z království Českého prosili pa- peže za přímluvu k císaři, aby byli trpěni v jeho zemích jako za mnohých jiných panovníků: a proto papež se stejnou útrpností, jaká církev svatou vede k modlitbám za nevěru židovskou, uložil mu, aby jeho jménem dopsal v té věci nunciovi. Uzná-li tedy (nuncius) za dobré, ať promluví o tom s císařem, ale tak, aby ani neurazil . císaře ani nezadal důstojnosti papežově. 1563 . . . . Císař Ferdinand I. k prosebné žádosti Hanuše z Operstorfu Židy z města Horního Hlohova vypovídá. 1563 . . . Přidává se gleit Židóm Pražským i jiným v království Českém do sv. Jiří, v tom čase aby dluhy zvyupomínali a co křesťanům povinno- vati jsou, zaplatili a odtad se konečně po vyjití toho času odebrali. . 1563 . . Na prosebnou žádost obce města Kozlí ustanovuje císař Ferdinand I., aby Židé v jmenovaném městě ani v předměstích nebyli trpěni. 1563 Císař Ferdinand I. k prosbě města Opolí v Slezsku Židy z města jich vypovídá, aby během jednoho roku se vystěhovali a po uplynutí té lhůty žádný Žid v městě, předměstí a okolí se nezdržoval. 1563 . Arcikníže Ferdinand slibuje, že od Židů Pražských pro potřeby dvoru zapůjčených 1200 tolarů na sv. Jiří nejblíže příští bude za- . . placeno. 1564 . . . . . Rozhodnutí z české kanceláře císařské, aby vyřízení sporu Žida Israele Chomutovského s poddanými bratří z Kunovic o dlužné pe- . . . . níze zůstaveno bylo na právě města Přerova. 1564 . 467 468 471 472 473 473 474 474 475 467 656. 475 666. 475
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1075 Čís. 655. Str. 657. 658. 659. 660. 661. 661. 662. 663. 664. 664. 665. Vyslaní Židovstva díky vzdávají arcibiskupu Pražskému, že na cír- kevním sněmu Tridentském se přimlouval za obnovení Talmudu. 1563 . . . . Císař Ferdinand I. odpovídá svému synu Maxmilianovi, králi Če- skému, že na jeho a choti jeho prosbu Židům Pražským danou lhůtu k vystěhování se ze země ode dne sv. Jiří do příští neděle sv. Tro- jice prodlouží. 1563 . . . Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů děkují králi Maxmilianovi, že jim přidáno příročí šesti neděl k odstěhování; poněvadž však krátká ta doba, kteráž ukončí se, kdy soud zemský započne, nepo- stačí, aby dluhy se svými věřiteli mohli urovnati, prosí za přímluvu k císaři o prodloužení termínu ještě na sedm měsíců. 1563 . . . . Král Maxmilian přimlouvá se k císaři Ferdinandovi, aby v Praze zůstalým Židům povolená lhůta šesti neděl k odstěhování ze země prodloužena byla ještě o sedm měsíců. 1563 . . . . . . . . Zpráva o prodloužení lhůty Židům k vystěhování ze země a že musili za to platiti. 1563 . . . 471 Gleit se přidává Židuom Pražským i jiným v království Českém od datum až do sv. Bartoloměje nejprv příštího. 1563 . . . . 472 Průvodní list Židovce Kaufmanové, aby s dcerou i čeládkou svou do království Uherského a zase zpět svobodně jeti mohla a za slušný plat opatřena byla. 1563 . . . . . Státní sekretář papežský Delfinu nunciovi papežskému při dvoře ci- sařském píše, že Židé z Prahy a z království Českého prosili pa- peže za přímluvu k císaři, aby byli trpěni v jeho zemích jako za mnohých jiných panovníků: a proto papež se stejnou útrpností, jaká církev svatou vede k modlitbám za nevěru židovskou, uložil mu, aby jeho jménem dopsal v té věci nunciovi. Uzná-li tedy (nuncius) za dobré, ať promluví o tom s císařem, ale tak, aby ani neurazil . císaře ani nezadal důstojnosti papežově. 1563 . . . . Císař Ferdinand I. k prosebné žádosti Hanuše z Operstorfu Židy z města Horního Hlohova vypovídá. 1563 . . . Přidává se gleit Židóm Pražským i jiným v království Českém do sv. Jiří, v tom čase aby dluhy zvyupomínali a co křesťanům povinno- vati jsou, zaplatili a odtad se konečně po vyjití toho času odebrali. . 1563 . . Na prosebnou žádost obce města Kozlí ustanovuje císař Ferdinand I., aby Židé v jmenovaném městě ani v předměstích nebyli trpěni. 1563 Císař Ferdinand I. k prosbě města Opolí v Slezsku Židy z města jich vypovídá, aby během jednoho roku se vystěhovali a po uplynutí té lhůty žádný Žid v městě, předměstí a okolí se nezdržoval. 1563 . Arcikníže Ferdinand slibuje, že od Židů Pražských pro potřeby dvoru zapůjčených 1200 tolarů na sv. Jiří nejblíže příští bude za- . . placeno. 1564 . . . . . Rozhodnutí z české kanceláře císařské, aby vyřízení sporu Žida Israele Chomutovského s poddanými bratří z Kunovic o dlužné pe- . . . . níze zůstaveno bylo na právě města Přerova. 1564 . 467 468 471 472 473 473 474 474 475 467 656. 475 666. 475
Strana 1076
1076 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 668. 669. 670. 671. 672. 673. 674. 677. 681. 667. Císař Ferdinand I. prodlužuje Židům Pražským i jiným v králov- ství gleit jim daný od sv. Jiří (23. dubna) až do sv. Martina (11. listopadu) 1564 . . . . . . . 476 . . . Rozhodnutí císařské, aby Židé v Hlohově a Opolí domy křesťanům prodali a se vystěhovali. 1564 . 476 . . Císař Ferdinand I. nařizuje, aby Židé, kteříž dluhů nemají, do osmi dnů se vystěhovali; k zvyupomínání 14 dní se přidává. 1564 . . . 476 Hrabě Kašpar Šlik odpovídá komoře české, že na svých statcích Židův netrpí. 1564 . . . . . . . . 477 Reces císařský, aby Židé z Budějovic Moravských vedle daného již nařízení se vystěhovali a paní Anna z Krajku aby jim k vyupo- mínání dluhův a prodání domův byla nápomocna. 1564 . . . . . K žádosti obce města Proudníka ve Slezsku svoluje císař Maximi- lian a ustanovuje, aby Židé v roce zběhlém z téhož města se vystě- hovali a více tam nepřebývali. 1564 . . . . . . . . List z císařské kanceláře české vyšlý, kterýmž oznamuje se městům Opolí a Hornímu Hlohovu, že Židům gleit více nebude prodloužen. 1564 479 . . Vyřízení žádosti Židů Pražských za prodloužení gleitu odkládá císař Maximilian II. až do svého příjezdu na hrad Pražský. 1564 . . . 480 675. Práva a zřízení zemská království Českého o Židech r. 1564 . . . . 480 676. List z císařské kanceláře české vyšlý, kterýmž přidává se Židům v Opolí a Horním Hlohově příročí k vystěhování do 10. června . 1565 . . . . . . . . . Odpověď císařská na žádost některých Židův z Moravských Bu- dějovic v příčině jich dluhu u Jindřicha Březnického z Náchoda. 1565 . 678. Arcikníže Ferdinand nařizuje berníku, aby koníři Židu Jakubovi vydal 300 kop na zakoupení 8 nebo 10 koní k přivezení těla mrtvého . . císaře Ferdinanda do Prahy. 1565 . 679. Nařízení císařské, aby Židé z města Proudníka se vystěhovali. 1565 483 680. List císařský z kanceláře české, že Židům v městech Opolí a Horním Hlohově lhůta k vystěhování do 28. září daná se neprodlouží, a že úřady městské při vyupomínání dluhův a prodání domův jim mají býti nápomocny. 1565 . Císařská odpověď Židům v Opolí, Horním Hlohově a Proudníku, že dva Židé v každém tom městě až do sv. Jiří 1566 zůstávati a pomoci při vyupomínání dluhů, prodávání domů dovolávati se mohou při komisařích k tomu zřízených. 1565 . . . . . 682. Jan Vilím z Šonova, císařský rychtář v Brodě Českém, přimlouvá se k arciknížeti Ferdinandovi za Žida Jakuba, jenž nějaký ztra- cený arciknížeti náležitý klenot byl koupil. 1566 . . . . . . 683. Starší Židé Pražští omlouvají se arciknížeti Ferdinandovi, že žáda- nou pomoc proti Turku 6000 tolarů pro chudobu dáti nemohou, však že po tři léta měsíčně by 100 tolarů odváděli. 1566. . . 684. Arcikníže Ferdinand oznamuje císaři Maximilianovi, že Židé Praž- 478 478 481 481 482 483 484 485 485
1076 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 668. 669. 670. 671. 672. 673. 674. 677. 681. 667. Císař Ferdinand I. prodlužuje Židům Pražským i jiným v králov- ství gleit jim daný od sv. Jiří (23. dubna) až do sv. Martina (11. listopadu) 1564 . . . . . . . 476 . . . Rozhodnutí císařské, aby Židé v Hlohově a Opolí domy křesťanům prodali a se vystěhovali. 1564 . 476 . . Císař Ferdinand I. nařizuje, aby Židé, kteříž dluhů nemají, do osmi dnů se vystěhovali; k zvyupomínání 14 dní se přidává. 1564 . . . 476 Hrabě Kašpar Šlik odpovídá komoře české, že na svých statcích Židův netrpí. 1564 . . . . . . . . 477 Reces císařský, aby Židé z Budějovic Moravských vedle daného již nařízení se vystěhovali a paní Anna z Krajku aby jim k vyupo- mínání dluhův a prodání domův byla nápomocna. 1564 . . . . . K žádosti obce města Proudníka ve Slezsku svoluje císař Maximi- lian a ustanovuje, aby Židé v roce zběhlém z téhož města se vystě- hovali a více tam nepřebývali. 1564 . . . . . . . . List z císařské kanceláře české vyšlý, kterýmž oznamuje se městům Opolí a Hornímu Hlohovu, že Židům gleit více nebude prodloužen. 1564 479 . . Vyřízení žádosti Židů Pražských za prodloužení gleitu odkládá císař Maximilian II. až do svého příjezdu na hrad Pražský. 1564 . . . 480 675. Práva a zřízení zemská království Českého o Židech r. 1564 . . . . 480 676. List z císařské kanceláře české vyšlý, kterýmž přidává se Židům v Opolí a Horním Hlohově příročí k vystěhování do 10. června . 1565 . . . . . . . . . Odpověď císařská na žádost některých Židův z Moravských Bu- dějovic v příčině jich dluhu u Jindřicha Březnického z Náchoda. 1565 . 678. Arcikníže Ferdinand nařizuje berníku, aby koníři Židu Jakubovi vydal 300 kop na zakoupení 8 nebo 10 koní k přivezení těla mrtvého . . císaře Ferdinanda do Prahy. 1565 . 679. Nařízení císařské, aby Židé z města Proudníka se vystěhovali. 1565 483 680. List císařský z kanceláře české, že Židům v městech Opolí a Horním Hlohově lhůta k vystěhování do 28. září daná se neprodlouží, a že úřady městské při vyupomínání dluhův a prodání domův jim mají býti nápomocny. 1565 . Císařská odpověď Židům v Opolí, Horním Hlohově a Proudníku, že dva Židé v každém tom městě až do sv. Jiří 1566 zůstávati a pomoci při vyupomínání dluhů, prodávání domů dovolávati se mohou při komisařích k tomu zřízených. 1565 . . . . . 682. Jan Vilím z Šonova, císařský rychtář v Brodě Českém, přimlouvá se k arciknížeti Ferdinandovi za Žida Jakuba, jenž nějaký ztra- cený arciknížeti náležitý klenot byl koupil. 1566 . . . . . . 683. Starší Židé Pražští omlouvají se arciknížeti Ferdinandovi, že žáda- nou pomoc proti Turku 6000 tolarů pro chudobu dáti nemohou, však že po tři léta měsíčně by 100 tolarů odváděli. 1566. . . 684. Arcikníže Ferdinand oznamuje císaři Maximilianovi, že Židé Praž- 478 478 481 481 482 483 484 485 485
Strana 1077
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1077 Čís. Str. 686. 687. 688. 690. 691. 692. 693. 694. 696. 697. ští nabízejí jako pomoc proti Turku 100 tolarů měsíčně po tři léta, však aby 150 tolarů měsíčně bylo žádáno. 1566 . . . . . . 486 . . Arcikníže Ferdinand Kolínským, aby Židům v městě jich domy, zač křesťanům prodány, zase byly postoupeny. 1566 . . . . Císař Maxmilian II. arciknížeti Ferdinandovi, aby Židé Pražští jako pomoc proti Turku 150 tolarů měsíčně po tři léta odváděli. 1566 . . . . . . . . . . . Židé z města Kolína nad Labem prosí nejvyššího purkrabí hradu Pražského a místodržících v království Českém, aby jim domy jich, zač křesťanům byly prodány, zase byly postoupeny. 1566 . . Arcikníže Ferdinand prosí bratra svého císaře Maxmiliana II., aby Žid Jakub z Pardubic, kterýž vysmíval se křesťanům, když vykoná- vali modlitbu proti Turku, jiným ku příkladu přísně byl potrestán. 1566 . . . . 689. Komora česká předkládá císaři své dobrozdání o potrestání Žida v Pardubicích, kterýž křesťanům při modlitbě proti Turku se vy- . smíval. 1566 . . . . . . . . . Nejvyšší purkrabí Pražský a místodržící v království Českém naři- zují Kolínským, aby vedle rozkazu arciknížete Ferdinanda Ži- dům v jich městě domy židovské za cenu, zač křesťanům prodány, zase postoupeny byly. 1566 . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand žádá císaře Maxmiliana II., jak by měl býti ztrestán Jakub Žid v Pardubicích, jenž již podruhé při modlení proti Turku křesťanům se vysmíval. 1566 . . . . Nařízení císařské (z 11. prosince 1566) komorou českou hejtmanu panství Pardubického zaslané o potrestání Žida Jakuba v Pardubi- cích pro opětné posmívání se křesťanům při modlení se proti Turku . 491 Zřízené rady a místodržící v království Českém přimlouvají se k purk- mistru a radě města Kolína: „kdyžby kteří z křesťanů svou dobrou vůlí Židům domy, kteréž při odchodu Židé prodati museli, zase pustili, toho aby nebránili; však nic více než do prvního počtu domů židovských“. 1567 . . . Při slavném vjezdu císaře Maximiliana II. do Prahy dne 1. března 1567 účastnili se také Židé . . . 695. Usnešení sněmu obecního království Českého, kterýž dne 3. března 1567 na hradě Pražském byl zahájen, mnoholi Židé svolené berně . mají odváděti . . . . . . Císař Maxmilian II. k prosbě starších Židův Pražských i na místě vší obce židovské v království Českém svoluje, aby Židé, kteříž na ten čas v království jsou, i na dále v zemi zůstávati a obchody provozovati mohli, však s jistými v listě vytčenými výminkami. 1567 Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby mu mimo jiné také podána byla zpráva: Soviel nun letzlich des getauften Judens Unterhaltung anbetrifft, da ist unser genediger Befelch, ihr wollet Uns hierüber, was auf ihne bisher gangen und ob er sich im Stu- dieren wohl anlässt, auch ob etwas Fruchtbarlichs von ihme zu ver- hoffen seie, euren gehorsamen Bericht, Rath und Gutbedunken zu- 487 488 489 489 490 491 492 492 492 492 685. 487
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1077 Čís. Str. 686. 687. 688. 690. 691. 692. 693. 694. 696. 697. ští nabízejí jako pomoc proti Turku 100 tolarů měsíčně po tři léta, však aby 150 tolarů měsíčně bylo žádáno. 1566 . . . . . . 486 . . Arcikníže Ferdinand Kolínským, aby Židům v městě jich domy, zač křesťanům prodány, zase byly postoupeny. 1566 . . . . Císař Maxmilian II. arciknížeti Ferdinandovi, aby Židé Pražští jako pomoc proti Turku 150 tolarů měsíčně po tři léta odváděli. 1566 . . . . . . . . . . . Židé z města Kolína nad Labem prosí nejvyššího purkrabí hradu Pražského a místodržících v království Českém, aby jim domy jich, zač křesťanům byly prodány, zase byly postoupeny. 1566 . . Arcikníže Ferdinand prosí bratra svého císaře Maxmiliana II., aby Žid Jakub z Pardubic, kterýž vysmíval se křesťanům, když vykoná- vali modlitbu proti Turku, jiným ku příkladu přísně byl potrestán. 1566 . . . . 689. Komora česká předkládá císaři své dobrozdání o potrestání Žida v Pardubicích, kterýž křesťanům při modlitbě proti Turku se vy- . smíval. 1566 . . . . . . . . . Nejvyšší purkrabí Pražský a místodržící v království Českém naři- zují Kolínským, aby vedle rozkazu arciknížete Ferdinanda Ži- dům v jich městě domy židovské za cenu, zač křesťanům prodány, zase postoupeny byly. 1566 . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand žádá císaře Maxmiliana II., jak by měl býti ztrestán Jakub Žid v Pardubicích, jenž již podruhé při modlení proti Turku křesťanům se vysmíval. 1566 . . . . Nařízení císařské (z 11. prosince 1566) komorou českou hejtmanu panství Pardubického zaslané o potrestání Žida Jakuba v Pardubi- cích pro opětné posmívání se křesťanům při modlení se proti Turku . 491 Zřízené rady a místodržící v království Českém přimlouvají se k purk- mistru a radě města Kolína: „kdyžby kteří z křesťanů svou dobrou vůlí Židům domy, kteréž při odchodu Židé prodati museli, zase pustili, toho aby nebránili; však nic více než do prvního počtu domů židovských“. 1567 . . . Při slavném vjezdu císaře Maximiliana II. do Prahy dne 1. března 1567 účastnili se také Židé . . . 695. Usnešení sněmu obecního království Českého, kterýž dne 3. března 1567 na hradě Pražském byl zahájen, mnoholi Židé svolené berně . mají odváděti . . . . . . Císař Maxmilian II. k prosbě starších Židův Pražských i na místě vší obce židovské v království Českém svoluje, aby Židé, kteříž na ten čas v království jsou, i na dále v zemi zůstávati a obchody provozovati mohli, však s jistými v listě vytčenými výminkami. 1567 Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby mu mimo jiné také podána byla zpráva: Soviel nun letzlich des getauften Judens Unterhaltung anbetrifft, da ist unser genediger Befelch, ihr wollet Uns hierüber, was auf ihne bisher gangen und ob er sich im Stu- dieren wohl anlässt, auch ob etwas Fruchtbarlichs von ihme zu ver- hoffen seie, euren gehorsamen Bericht, Rath und Gutbedunken zu- 487 488 489 489 490 491 492 492 492 492 685. 487
Strana 1078
1078 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 698. 701. 702. 703. 704. 705. kommen lassen. An dem beschiecht unser genediger Willen und Meinung. Geben auf Unseren Kuniglichen Schloss Prag den vier- zehenden Tag des Monats Aprilis anno im Siebenundsechzigisten. 1567 . . . Císař Maxmilian purkmistru a radě města Kolína, aby Židům v městě jich strany bytnosti překážky nečinili a domy Židům někdy náleže- jící postoupili. 1567 . . . 699. Císař Maxmilian II. komoře české, aby Jesuitům v Praze povinné peníze na vychování dvou pokřtěných Židů byly vydány. 1567 . . 700. Císař Maxmilian II. zasílá komoře české poznamenání Židů Praž- ských s nařízením, aby oznámila osoby, které by měly býti voleny za starší obecní mezi Židy v Praze. 1567 . . . . . . Arcikníže Ferdinand Janovi z Waldšteina, nejv. sudímu královstvi Českého, aby s Židem Izákem, zlatníkem v Praze, vyjednal o sčekání peněz Bernhartovi Rehlingerovi, komorníku arciknížecímu. 1567 . 496 Jan z Waldšteina arciknížeti Ferdinandovi, že se zlatníkem Židem Izákem vyjednal, aby zastavené klenoty dvořenína Rehlingera pro- dány nebyly. 1567 . . . Židé Kolínští prosí zřízené rady a místodržící v království Českém, aby domy, kteréž křesťanům při odchodu z Čech prodati museli, zase jim postoupeny byly za původní cenu a náklad na opravu. 1567 Zřízené rady a místodržící v království Českém purkmistru a radě města Kolína, aby domy při odchodu Židů z Čech křesťanům po- stoupené prohlédli, opravy na nich vykonané odhadli a aby takové domy Židům zase v slušné ceně byly postoupeny. 1567 . . . . . Císařský rychtář v Kadani Konstantin Seeländer stěžuje si arcibi- skupovi Pražskému, že pokřtěný Žid Pavel Aemilius zaslal městské radě tamtéž hanopis proti němu, i prosí, aby od místodržících před 500 . . soud byl povolán. 1567 . . . . . . . . . Císařské nařízení české komoře, aby zapověděla Židům přebývati 706. a obchodovati v Kutné Hoře a v ostatních městech horních. 1568 . 500 707. List císařský komoře české, aby Židům Kolínským obchodování v Hoře Kutné až na další rozhodnutí bylo dovoleno. 1568 . . . . 708. Židé Kolínští prosí císaře za povolení k dalšímu obchodování v Kutné . . Hoře, aby mohli své požadavky dobývati. 1568 . . . 709. Císařští komisaři v Kutné Hoře podávají císaři zprávu o škodlivém působení Židů v Kolíně a okolí bydlících na dolování v Kutné Hoře a radí, aby Židům vůbec bylo zapovězeno obchodování v městech . . . . . horních. 1568 Dobrozdání české komory v příčině vypovězení Židů ze všech měst 710. . . . . . . . . . . horních v Čechách. 1568 . 711. Komora česká radí císaři, aby se zřetelem k stížnostem, jež na ško- dlivé jednání Židů v Kutné Hoře se vedou, ponechal v platnosti . . . . dekret, kterým zapověděl Židům horní města. 1568. 712. Komora dvorská radí císaři Maxmilianovi II., aby zákaz, že Židé ne- smějí obchod provozovati v městech horních, v platnosti zachoval, 494 495 495 496 497 499 504 504 505 506 494 506
1078 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 698. 701. 702. 703. 704. 705. kommen lassen. An dem beschiecht unser genediger Willen und Meinung. Geben auf Unseren Kuniglichen Schloss Prag den vier- zehenden Tag des Monats Aprilis anno im Siebenundsechzigisten. 1567 . . . Císař Maxmilian purkmistru a radě města Kolína, aby Židům v městě jich strany bytnosti překážky nečinili a domy Židům někdy náleže- jící postoupili. 1567 . . . 699. Císař Maxmilian II. komoře české, aby Jesuitům v Praze povinné peníze na vychování dvou pokřtěných Židů byly vydány. 1567 . . 700. Císař Maxmilian II. zasílá komoře české poznamenání Židů Praž- ských s nařízením, aby oznámila osoby, které by měly býti voleny za starší obecní mezi Židy v Praze. 1567 . . . . . . Arcikníže Ferdinand Janovi z Waldšteina, nejv. sudímu královstvi Českého, aby s Židem Izákem, zlatníkem v Praze, vyjednal o sčekání peněz Bernhartovi Rehlingerovi, komorníku arciknížecímu. 1567 . 496 Jan z Waldšteina arciknížeti Ferdinandovi, že se zlatníkem Židem Izákem vyjednal, aby zastavené klenoty dvořenína Rehlingera pro- dány nebyly. 1567 . . . Židé Kolínští prosí zřízené rady a místodržící v království Českém, aby domy, kteréž křesťanům při odchodu z Čech prodati museli, zase jim postoupeny byly za původní cenu a náklad na opravu. 1567 Zřízené rady a místodržící v království Českém purkmistru a radě města Kolína, aby domy při odchodu Židů z Čech křesťanům po- stoupené prohlédli, opravy na nich vykonané odhadli a aby takové domy Židům zase v slušné ceně byly postoupeny. 1567 . . . . . Císařský rychtář v Kadani Konstantin Seeländer stěžuje si arcibi- skupovi Pražskému, že pokřtěný Žid Pavel Aemilius zaslal městské radě tamtéž hanopis proti němu, i prosí, aby od místodržících před 500 . . soud byl povolán. 1567 . . . . . . . . . Císařské nařízení české komoře, aby zapověděla Židům přebývati 706. a obchodovati v Kutné Hoře a v ostatních městech horních. 1568 . 500 707. List císařský komoře české, aby Židům Kolínským obchodování v Hoře Kutné až na další rozhodnutí bylo dovoleno. 1568 . . . . 708. Židé Kolínští prosí císaře za povolení k dalšímu obchodování v Kutné . . Hoře, aby mohli své požadavky dobývati. 1568 . . . 709. Císařští komisaři v Kutné Hoře podávají císaři zprávu o škodlivém působení Židů v Kolíně a okolí bydlících na dolování v Kutné Hoře a radí, aby Židům vůbec bylo zapovězeno obchodování v městech . . . . . horních. 1568 Dobrozdání české komory v příčině vypovězení Židů ze všech měst 710. . . . . . . . . . . horních v Čechách. 1568 . 711. Komora česká radí císaři, aby se zřetelem k stížnostem, jež na ško- dlivé jednání Židů v Kutné Hoře se vedou, ponechal v platnosti . . . . dekret, kterým zapověděl Židům horní města. 1568. 712. Komora dvorská radí císaři Maxmilianovi II., aby zákaz, že Židé ne- smějí obchod provozovati v městech horních, v platnosti zachoval, 494 495 495 496 497 499 504 504 505 506 494 506
Strana 1079
Cís. 713. 714. 715. 716. 717. 718. 719. 721. 722. 723. 724. 725. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. a žádost Židů Kolínských v příčině obchodování v Kutné Hoře zamítl. 1 568 . . Mandát císaře Maxmiliana IL, aby Židé v jednom měsíci ze všech horních měst se vystěhovali a více tam nepřebývali. 1568 . Zřízené rady komory české purkmistru a radě města Kolína, aby mandát císařský v příčině zápovědi všech obchodů židovských v Hoře Kutné a jiných horních městech na radnici vyvěsili. 1568 . Zřízené rady komory české šepmistrům a konšelům na Horách Kut- ných: poněvadž vedle mandátu císařského Židé v horních městech nesmějí přebývati, aby od dlužníků Židů Kolinských duhy zvy- upomínali a peníze jim odvedli. 1568 . . Biskup Olomoucký Vilím Prusinovský dává dvěma svým Židům z Kroměříže list fedrovní, aby do knížetství Slezských po živnosti své jeti mohli. 1568 . . Komora česká císaři, aby žádná výminka se nečinila proti mandátu z r. 1568 a Židu Davidu Leonovi z Loktě aby nebylo dovoleno ob- chodovati v horních městech Schönfeldu a Slavkově. 1569 . Císař Maxmilian II. komoře české, aby mandát z r. 1568 o zákazu obchodování Židům v horních městech českých byl zachován. 1569 . Komora česká berníkům království Českého, aby malou minci za velkou vyměnili, při čemž jim starší Židé Pražští budou nápo- mocni. 1569 . Komora česká nařizuje berníkům království Českého, aby starším Židům Pražským za výměnu malé mince nádavek vyplatili. 1569 . Arcibiskup Pražský Antonín Brus z Mohelnice biskupovi v Poznani o kacířských úskocích a utrhačném spisu z Poznaně do Čech za- slaném od Pavla Aemilia pokřtěného Žida. 1569 . Stavové panský a rytířský v království Českém podávají císaři Maxmilianovi ústní zprávu v příčině berně na pomoc proti Turku. 1570 . Komora česká podává císaři své dobré zdání: o ústní "relaci stavův vyšších, jich návrzích v příčině pomoci proti Turku. 1570 . Komora česká podává císaři Maxmilianovi své dobré zdání o vy- jednávání se stavem městským, osobami duchovními, také many, svobodníky a Židy v příčině půjčky jisté částky peněz na srážku příští berně. 1570 . . Usnešení sněmu všech zemí | koruny České, jenž zahájen byl dne 19. prosince 1569 a uzavřen v květnu 1570, o pomoci pron Turku etc. 1570 . Resoluce císařská na zprávu komory české v příčině různých | ko- morních a zemských záležitostí. 1570 . . Mnoho-li Zidüv a v kterych místech království "Českého zazna- menáno bylo k odvádční povinné berné. 1570 . . List z kanceláře komory české starším Židům Pražským, aby přísně bylo pátráno, zdali ve Vratislavi brusiči drahých kamenů ukradené sedlo, v němž byly rubíny a diamanty, nebylo v Praze prodáno. 1571 1079 Str. . 508 . 509 510 511 . 5II . 512 512 . 512 513 . 513 . 514 - 515
Cís. 713. 714. 715. 716. 717. 718. 719. 721. 722. 723. 724. 725. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. a žádost Židů Kolínských v příčině obchodování v Kutné Hoře zamítl. 1 568 . . Mandát císaře Maxmiliana IL, aby Židé v jednom měsíci ze všech horních měst se vystěhovali a více tam nepřebývali. 1568 . Zřízené rady komory české purkmistru a radě města Kolína, aby mandát císařský v příčině zápovědi všech obchodů židovských v Hoře Kutné a jiných horních městech na radnici vyvěsili. 1568 . Zřízené rady komory české šepmistrům a konšelům na Horách Kut- ných: poněvadž vedle mandátu císařského Židé v horních městech nesmějí přebývati, aby od dlužníků Židů Kolinských duhy zvy- upomínali a peníze jim odvedli. 1568 . . Biskup Olomoucký Vilím Prusinovský dává dvěma svým Židům z Kroměříže list fedrovní, aby do knížetství Slezských po živnosti své jeti mohli. 1568 . . Komora česká císaři, aby žádná výminka se nečinila proti mandátu z r. 1568 a Židu Davidu Leonovi z Loktě aby nebylo dovoleno ob- chodovati v horních městech Schönfeldu a Slavkově. 1569 . Císař Maxmilian II. komoře české, aby mandát z r. 1568 o zákazu obchodování Židům v horních městech českých byl zachován. 1569 . Komora česká berníkům království Českého, aby malou minci za velkou vyměnili, při čemž jim starší Židé Pražští budou nápo- mocni. 1569 . Komora česká nařizuje berníkům království Českého, aby starším Židům Pražským za výměnu malé mince nádavek vyplatili. 1569 . Arcibiskup Pražský Antonín Brus z Mohelnice biskupovi v Poznani o kacířských úskocích a utrhačném spisu z Poznaně do Čech za- slaném od Pavla Aemilia pokřtěného Žida. 1569 . Stavové panský a rytířský v království Českém podávají císaři Maxmilianovi ústní zprávu v příčině berně na pomoc proti Turku. 1570 . Komora česká podává císaři své dobré zdání: o ústní "relaci stavův vyšších, jich návrzích v příčině pomoci proti Turku. 1570 . Komora česká podává císaři Maxmilianovi své dobré zdání o vy- jednávání se stavem městským, osobami duchovními, také many, svobodníky a Židy v příčině půjčky jisté částky peněz na srážku příští berně. 1570 . . Usnešení sněmu všech zemí | koruny České, jenž zahájen byl dne 19. prosince 1569 a uzavřen v květnu 1570, o pomoci pron Turku etc. 1570 . Resoluce císařská na zprávu komory české v příčině různých | ko- morních a zemských záležitostí. 1570 . . Mnoho-li Zidüv a v kterych místech království "Českého zazna- menáno bylo k odvádční povinné berné. 1570 . . List z kanceláře komory české starším Židům Pražským, aby přísně bylo pátráno, zdali ve Vratislavi brusiči drahých kamenů ukradené sedlo, v němž byly rubíny a diamanty, nebylo v Praze prodáno. 1571 1079 Str. . 508 . 509 510 511 . 5II . 512 512 . 512 513 . 513 . 514 - 515
Strana 1080
1080 K HISTORII ŽIDŮ 733. 735. 736. 737. 738. 742. 743. Čís. 730. Ustanovení Viléma biskupa Olomouckého, že Židé v Kroměříži ne- jsou povinni na dobu čtyr let jemu nebo jeho nástupcům koně půjčovati. 1571 . . . . . . . . . 731. Usnešení sněmu království Českého, jenž zahájen byl dne 30. dubna 1571 na hradě Pražském o berni židovské . . . . . 732. Zřízené rady komory české radí císaři Maxmilianovi II., aby žádost Židů Kolínských v příčině dočasného pobytu v Kutné Hoře k zvy- upomínání dluhů byla zamítnuta. 1571 . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby židům Kolínským přístup do Hory Kutné byl zakázán. 1571 . . . . . . . 734. Komora česká žádá císaře, aby ustanovil, má-li příští obnovení ži- dovského magistrátu vykonáno býti prokurátorem komorním s vě- domím komory. Dvorní komora to schvaluje, císař vyhrazuje sobě však jmenování starších. 1571 . . . . Císař Maxmilian II. komoře české, že obnovu starších Židů v Praze v moci své si zůstavuje i nařizuje, aby majetek Žida, kterýž minci ořezával, byl zabaven. 1571 . . . Císař Maxmilian II. nařizuje Pražanům Staroměstským dostatečné učiniti opatření, aby Židé Pražští třidcátý peníz vedlé sněmovního svolení ze všech prodajů odváděli; rychtář císařský aby pro neodvá- dění takového peníze pokuty sněmem vyměřené se dosuzoval. 1572 . 523 Císař Maxmilian II. komoře české, aby dobré zdání předložila, kteří by Židé za starší a obecní starší podlé listin zaslaných voleni býti měli. 1572 . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komora česká hejtmanu panství Přerovského v známost uvozuje, že Žida Anjela a ještě jiné čtyři Židy k vývodu do Brodu Českého vysílají, aby před zločince, kterýž do vězení pro krádež klenotů ko- . stelních jest dán, puštěni byli. 1572 . . . . . . . 739. Rady komory české všem Židům v království Českém, aby berni sněmem svolenou Židům starším Pražským odvedli. 1572 . . . . . 740. Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby Žid Vít z vězení byl propuštěn na rukojemství 10.000 kop m. 1572 . . . . . . . . . 741. Radové komory české nařizují Feitlovi Vokatému, Izrahelovi Cho- mutovskému a Munovi z Boru, Židům Pražským, aby starším Židům, dokud obnoveni nebudou, v spravování obce židovské byli . . nápomocni. 1572 . Tajní radové a dvorská komora podávají císaři své dobré zdání, jaké předložení královské na příštích sněmích v zemích koruny . . . . . . České by činěno býti mělo. 1572. Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 28. . . . . ledna 1573, učiněno usnešení v příčině berně od Židů. Císař Maxmilian II. komoře české o komorním platu od Židů. 1573 744. 745. Komora česká berníkům království Českého, aby Židům starším Pražským od berně jich 728 kop a 600 tolarů, kteréž císaři zapůj- . . . čili, odečtli. 1573 746. Císař Maxmilian II. poroučí nejvyšším úředníkům zemským a ra- 519 520 521 521 523 524 525 526 526 526 527 527 528 Str. 519 528
1080 K HISTORII ŽIDŮ 733. 735. 736. 737. 738. 742. 743. Čís. 730. Ustanovení Viléma biskupa Olomouckého, že Židé v Kroměříži ne- jsou povinni na dobu čtyr let jemu nebo jeho nástupcům koně půjčovati. 1571 . . . . . . . . . 731. Usnešení sněmu království Českého, jenž zahájen byl dne 30. dubna 1571 na hradě Pražském o berni židovské . . . . . 732. Zřízené rady komory české radí císaři Maxmilianovi II., aby žádost Židů Kolínských v příčině dočasného pobytu v Kutné Hoře k zvy- upomínání dluhů byla zamítnuta. 1571 . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby židům Kolínským přístup do Hory Kutné byl zakázán. 1571 . . . . . . . 734. Komora česká žádá císaře, aby ustanovil, má-li příští obnovení ži- dovského magistrátu vykonáno býti prokurátorem komorním s vě- domím komory. Dvorní komora to schvaluje, císař vyhrazuje sobě však jmenování starších. 1571 . . . . Císař Maxmilian II. komoře české, že obnovu starších Židů v Praze v moci své si zůstavuje i nařizuje, aby majetek Žida, kterýž minci ořezával, byl zabaven. 1571 . . . Císař Maxmilian II. nařizuje Pražanům Staroměstským dostatečné učiniti opatření, aby Židé Pražští třidcátý peníz vedlé sněmovního svolení ze všech prodajů odváděli; rychtář císařský aby pro neodvá- dění takového peníze pokuty sněmem vyměřené se dosuzoval. 1572 . 523 Císař Maxmilian II. komoře české, aby dobré zdání předložila, kteří by Židé za starší a obecní starší podlé listin zaslaných voleni býti měli. 1572 . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komora česká hejtmanu panství Přerovského v známost uvozuje, že Žida Anjela a ještě jiné čtyři Židy k vývodu do Brodu Českého vysílají, aby před zločince, kterýž do vězení pro krádež klenotů ko- . stelních jest dán, puštěni byli. 1572 . . . . . . . 739. Rady komory české všem Židům v království Českém, aby berni sněmem svolenou Židům starším Pražským odvedli. 1572 . . . . . 740. Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby Žid Vít z vězení byl propuštěn na rukojemství 10.000 kop m. 1572 . . . . . . . . . 741. Radové komory české nařizují Feitlovi Vokatému, Izrahelovi Cho- mutovskému a Munovi z Boru, Židům Pražským, aby starším Židům, dokud obnoveni nebudou, v spravování obce židovské byli . . nápomocni. 1572 . Tajní radové a dvorská komora podávají císaři své dobré zdání, jaké předložení královské na příštích sněmích v zemích koruny . . . . . . České by činěno býti mělo. 1572. Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 28. . . . . ledna 1573, učiněno usnešení v příčině berně od Židů. Císař Maxmilian II. komoře české o komorním platu od Židů. 1573 744. 745. Komora česká berníkům království Českého, aby Židům starším Pražským od berně jich 728 kop a 600 tolarů, kteréž císaři zapůj- . . . čili, odečtli. 1573 746. Císař Maxmilian II. poroučí nejvyšším úředníkům zemským a ra- 519 520 521 521 523 524 525 526 526 526 527 527 528 Str. 519 528
Strana 1081
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1081 Čís. Str. 749. 750. 752. 753. 754. 755. 756. 757. 758. 759. 760. dům, aby listiny se jmény k volbě určených Židův s dobrozdánim i o volbě nového rabí mu odeslali. 1573 . . . . . . . . Židé v Kolíně nad Labem stěžují si komoře české na purkmistra, radu i obec téhož města, že všelijaké příkoří, protivenství jim činí i žádají za ochranu. 1573 . . . . . . . 748. Komora česká nařizuje rychtáři císařskému v Kolíně, aby Žid Mojžíš Šťastný 33 zlaté jako část berně z hlavy od Židů vybrané a u něho ještě za rok 1571 zůstávající starším Židům tamže odvedl. 1573 . . . . . Sněm království Českého, jenž zahájen byl dne 14. června a za- vřen dne 22. t. m. a r. na hradě Pražském, usnesl se o pomoci ži- dovské proti Turku. 1574 . . . . . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje opětně komoře české, aby starší Židé v Praze obnoveni byli. 1574 . . . . . . . . 751. Zřízené rady komory české napomínají purkmistra a radu města Kolína, poněvadž vedlé zřízení zemského právo a spravedlnost jed- nomu každému, tak Židu jako křesťanu, udílena býti má, protož aby práva stavního Židům neodpírali. 1574 . . . . Komora česká zasílá císaři poznamenání osob, které by za starší, obecní starší, rabí a rychtáře mezi Židy Pražskými voleny býti mohly. 1574 . . . . . . . . . . . Seznam těch Židů, kteří při volbě za prvního a druhého staršího byli ponavrženi. 1574 . . . Seznam osob, kteréž za starší, obecní starší, rabí a rychtáře v Praž- ské obci židovské zvoleny byly. 1574 . . . . Nejvyšší úředníci zemští Ladislav starší z Lobkovic, nejvyšší hof- mistr, a Jan z Waldštejna, nejvyšší komorník, zasílají císaři seznam osob, které by za starší, obecní starší, rabí a rychtáře mezi Židy Pražskými zvoleny býti mohly. 1574 . . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby úřady židovské s malými změnami některých jmen vedle zaslaného seznamu byly obnoveny. 1574 . . . . . . . President dvorské komory Reichart Strein komoře české o komor- ním platu od Židů. 1574 . . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 21. února 1575 na hradě Pražském, učiněno usnešení v příčině berně od . . . . . . . Židův. 1575 L. Haberstock podává vévodovi Albrechtovi Bavorskému zprávu o korunovačních slavnostech krále Rudolfa v Praze. 1575 . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž uzavřen byl dne 27. září 1575 na hradě Pražském, učiněno snešení v příčině berně ži- . . . . dovské. 1575 . . 761. Na sněmu jenerálním všech zemí koruny České, jenž dne 17. květ- na 1576 na hradě Pražském zahájen a 11. července t. r. uzavřen . . 538 byl, učiněno snešení v příčině berně z Židův . 762. Král Rudolf dává list otevřený Izáku Židovi v Praze, kdeby Hanuš z Normberka, konvář, postižen byl, aby se jím mohl ujistiti. 1576 . 539 530 531 532 532 533 533 534 535 535 536 536 536 537 537 529 747.
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1081 Čís. Str. 749. 750. 752. 753. 754. 755. 756. 757. 758. 759. 760. dům, aby listiny se jmény k volbě určených Židův s dobrozdánim i o volbě nového rabí mu odeslali. 1573 . . . . . . . . Židé v Kolíně nad Labem stěžují si komoře české na purkmistra, radu i obec téhož města, že všelijaké příkoří, protivenství jim činí i žádají za ochranu. 1573 . . . . . . . 748. Komora česká nařizuje rychtáři císařskému v Kolíně, aby Žid Mojžíš Šťastný 33 zlaté jako část berně z hlavy od Židů vybrané a u něho ještě za rok 1571 zůstávající starším Židům tamže odvedl. 1573 . . . . . Sněm království Českého, jenž zahájen byl dne 14. června a za- vřen dne 22. t. m. a r. na hradě Pražském, usnesl se o pomoci ži- dovské proti Turku. 1574 . . . . . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje opětně komoře české, aby starší Židé v Praze obnoveni byli. 1574 . . . . . . . . 751. Zřízené rady komory české napomínají purkmistra a radu města Kolína, poněvadž vedlé zřízení zemského právo a spravedlnost jed- nomu každému, tak Židu jako křesťanu, udílena býti má, protož aby práva stavního Židům neodpírali. 1574 . . . . Komora česká zasílá císaři poznamenání osob, které by za starší, obecní starší, rabí a rychtáře mezi Židy Pražskými voleny býti mohly. 1574 . . . . . . . . . . . Seznam těch Židů, kteří při volbě za prvního a druhého staršího byli ponavrženi. 1574 . . . Seznam osob, kteréž za starší, obecní starší, rabí a rychtáře v Praž- ské obci židovské zvoleny byly. 1574 . . . . Nejvyšší úředníci zemští Ladislav starší z Lobkovic, nejvyšší hof- mistr, a Jan z Waldštejna, nejvyšší komorník, zasílají císaři seznam osob, které by za starší, obecní starší, rabí a rychtáře mezi Židy Pražskými zvoleny býti mohly. 1574 . . . . . . Císař Maxmilian II. nařizuje komoře české, aby úřady židovské s malými změnami některých jmen vedle zaslaného seznamu byly obnoveny. 1574 . . . . . . . President dvorské komory Reichart Strein komoře české o komor- ním platu od Židů. 1574 . . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 21. února 1575 na hradě Pražském, učiněno usnešení v příčině berně od . . . . . . . Židův. 1575 L. Haberstock podává vévodovi Albrechtovi Bavorskému zprávu o korunovačních slavnostech krále Rudolfa v Praze. 1575 . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž uzavřen byl dne 27. září 1575 na hradě Pražském, učiněno snešení v příčině berně ži- . . . . dovské. 1575 . . 761. Na sněmu jenerálním všech zemí koruny České, jenž dne 17. květ- na 1576 na hradě Pražském zahájen a 11. července t. r. uzavřen . . 538 byl, učiněno snešení v příčině berně z Židův . 762. Král Rudolf dává list otevřený Izáku Židovi v Praze, kdeby Hanuš z Normberka, konvář, postižen byl, aby se jím mohl ujistiti. 1576 . 539 530 531 532 532 533 533 534 535 535 536 536 536 537 537 529 747.
Strana 1082
1082 K HISTORII ŽIDŮ Str. 539 765. 766. 767. 768. 769. 770. 771. 773. Čís. 763. Císař Rudolf II. radě Nového města Pražského, aby s věřitelem Žida Šalomouna v Praze vyjednali zaplacení dluhu na lhůty. 1577 . . . 764. Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 5. února 1577 a uzavřen dne 2. března t. r. učiněno snešení v příčině berně židovské . . . Císař Rudolf II. potvrzuje Židům v království Českém obdarování a práva jim předešlými králi a též stavy jménem vší země udě- lená; zvláště aby na budoucí časy z Prahy a koruny České nebyli vy- tištěni. 1577 . . List otevřený císaře Rudolfa II., kterým dovoluje Židovi Josefu de Cerui provozovati v městech Pražských, na hradě Pražském řemeslo zlatnické bez překážky mistrův téhož řemesla a Židův Pražských. . . 1577 Císař Rudolf II. potvrzuje Evě Munkové Židovce v Praze výsady rodu Munkovského od krále Ludvíka r. 1525 a krále Ferdinanda v letech 1534 a 1545 udělené. 1577 . . . . Císař Rudolf II. komoře české v příčině dvoru v Biskupicich, jejž Žid Izak koupil. 1577 . . . . . Císař Rudolf dává Židu koníři Jakubovi v Praze gleit před jeho vě- řiteli na šest měsíců. 1577 . . . . . . . . Mistr Jindřich Dvorský z Helfenberku, děkan u sv. Apolinářiše v Praze a administrator konsistoře pod obojí, podává nejvyšším úředníkům zemským své dobré zdání o žádosti Petra de Linaris, komorníka císařovnina, a Viktorina Geldnera z Ústí, aby na císaře domněle připadlý dvůr Biskupice, kteréhož v držení jest jeden Žid, jim byl přidělen: že týž dvůr jest majetkem kostela sv. Apo- . . linařiše. 1577 . . . . Výtah z knih židovských o řádu volení starších a obecních star- ších 1577 . . . . . . . . . . . . . 772. Pražský měšťan a kupec Jan Folk (vůbec Hannsfolk zvaný) vypisuje a líčí průbíři zemskému království Českého Pavlu Grymüllerovi z Třebska nepřátelským způsobem život a snahy zvláště Pražského Židovstva a odsuzuje všechno jich konání. 1577 . . . . . . Usnešení sněmu království Českého zahájeného dne 2. srpna 1578 na hradě Pražském o berni ze Židů. . . . Seznam starších, obecních starších a rychtářů Pražského židovstva 774. v 1. 1574, 1576 a 1578 . . . . . . . . . . . . . . 775. Doplněk k neúplnému seznamu míst z 1. 1570, 1574, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění sněmem svolené berně bylo napo- . . čteno. 1578 . . 776. Nařízení císařské komoře české, aby spory mezi stranou starších od rabínů zvolených a mezi staršími od obce židovské volenými byly vyšetřeny a zpráva o tom byla podána komoře dvorské. 1579 . . . Starší a přednější osoby Pražského židovstva oznamuji císaři své dobré zdání o nařízení nové volby starších a obecních starších, kteráž má býti vykonána od šesti rabínů, i prosí, aby obnovení volby dělo se po staré zvyklosti od celé obce. 1579 . 540 541 542 543 544 544 544 545 547 563 564 565 565 777. 566
1082 K HISTORII ŽIDŮ Str. 539 765. 766. 767. 768. 769. 770. 771. 773. Čís. 763. Císař Rudolf II. radě Nového města Pražského, aby s věřitelem Žida Šalomouna v Praze vyjednali zaplacení dluhu na lhůty. 1577 . . . 764. Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 5. února 1577 a uzavřen dne 2. března t. r. učiněno snešení v příčině berně židovské . . . Císař Rudolf II. potvrzuje Židům v království Českém obdarování a práva jim předešlými králi a též stavy jménem vší země udě- lená; zvláště aby na budoucí časy z Prahy a koruny České nebyli vy- tištěni. 1577 . . List otevřený císaře Rudolfa II., kterým dovoluje Židovi Josefu de Cerui provozovati v městech Pražských, na hradě Pražském řemeslo zlatnické bez překážky mistrův téhož řemesla a Židův Pražských. . . 1577 Císař Rudolf II. potvrzuje Evě Munkové Židovce v Praze výsady rodu Munkovského od krále Ludvíka r. 1525 a krále Ferdinanda v letech 1534 a 1545 udělené. 1577 . . . . Císař Rudolf II. komoře české v příčině dvoru v Biskupicich, jejž Žid Izak koupil. 1577 . . . . . Císař Rudolf dává Židu koníři Jakubovi v Praze gleit před jeho vě- řiteli na šest měsíců. 1577 . . . . . . . . Mistr Jindřich Dvorský z Helfenberku, děkan u sv. Apolinářiše v Praze a administrator konsistoře pod obojí, podává nejvyšším úředníkům zemským své dobré zdání o žádosti Petra de Linaris, komorníka císařovnina, a Viktorina Geldnera z Ústí, aby na císaře domněle připadlý dvůr Biskupice, kteréhož v držení jest jeden Žid, jim byl přidělen: že týž dvůr jest majetkem kostela sv. Apo- . . linařiše. 1577 . . . . Výtah z knih židovských o řádu volení starších a obecních star- ších 1577 . . . . . . . . . . . . . 772. Pražský měšťan a kupec Jan Folk (vůbec Hannsfolk zvaný) vypisuje a líčí průbíři zemskému království Českého Pavlu Grymüllerovi z Třebska nepřátelským způsobem život a snahy zvláště Pražského Židovstva a odsuzuje všechno jich konání. 1577 . . . . . . Usnešení sněmu království Českého zahájeného dne 2. srpna 1578 na hradě Pražském o berni ze Židů. . . . Seznam starších, obecních starších a rychtářů Pražského židovstva 774. v 1. 1574, 1576 a 1578 . . . . . . . . . . . . . . 775. Doplněk k neúplnému seznamu míst z 1. 1570, 1574, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění sněmem svolené berně bylo napo- . . čteno. 1578 . . 776. Nařízení císařské komoře české, aby spory mezi stranou starších od rabínů zvolených a mezi staršími od obce židovské volenými byly vyšetřeny a zpráva o tom byla podána komoře dvorské. 1579 . . . Starší a přednější osoby Pražského židovstva oznamuji císaři své dobré zdání o nařízení nové volby starších a obecních starších, kteráž má býti vykonána od šesti rabínů, i prosí, aby obnovení volby dělo se po staré zvyklosti od celé obce. 1579 . 540 541 542 543 544 544 544 545 547 563 564 565 565 777. 566
Strana 1083
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1083 779. 780. 788. 789. 790. Čís. 778. Starší obecní a zástupcové židovstva Pražského prosí císaře, aby volby starších Židů vykonány byly vedle dekretu od šesti rabínů. . 1579 . . . . Starší židovstva Pražského předkládají císaři zprávu o žádosti star- ších od rabínů volených a prosí, aby obnovení volby dálo se od celé obce. 1579 . . . . Zpráva komory české podaná císaři o výslechu sporných stran v pří- čině obnovení voleb rady židovské, o výpovědi král. prokuratora jak volby byly konány. Komora radí, aby zástupcové strany rabínů byli zatčeni, obnovení volby aby dělo se po starém způsobu a obě . . . . . . strany ještě byly vyslechnuty. 1579 . . . 781. Seznam starších a starších obecních Židů Pražských, kteří od šesti ustanovených rabínů byli zvoleni. 1579 . . . 782. Komora dvorská císaři Rudolfovi o obnovení volby rady Židův v Praze. 1579 . . . . 783. Císař Rudolf II. komoře české, aby volba starších židovstva Praž- ského vykonána byla po starém způsobu. 1579 . . . . . . . . Usnešení sněmu všech zemí koruny České, jenž zahájen byl na hradě 784. Pražském dne 9. února a zavřín 14. dubna 1579, o berni ze Židův . . 785. Počet Židů na panství Litomyšlském. 1579 . . 786. Komora česká poroučí rabínům Pražským, aby jména Židů do ko- mory odeslali, kteříž by za přední a obecní starší hoditi se mohli. 1579 . . . 787. Komora česká poroučí rabím a obci židovské Pražské, aby k obno- vení volby předních a obecních starších i rychtáře 26 osob z obce volili a jména jich do komory zaslali. 1579 . . . . . . . . . Komora česká stěžuje rabím a obci židovské v Praze, že volbu osob k obnovení předních i obecních starších neprovedli; přikazuje přís- ně, aby co nejdříve k volbě zasedli a 26 osob zejména poznamena- ných komoře odeslali. 1579 . Dva úředníci české komory a sluha účtárny téže komory prosí císaře, aby jim přiřkl 1000 tolarů požadavku Žida Marka Meysela v Praze u Jana Křineckého, kterýžto dluh zápisem v rejstrech úřadu purkrab- ského byl pojištěn a tudíž dle ustanovení českého zřízení zemského propadl císaři. 1579 . . . . Vratislav z Pernštejna nařizuje úředníku svému Litomyšlskému Václavu Hubrykovi, aby Židům nedopouštěl v domech křesťanských se usazovati. 1579 . . . . . . . . . . . 791. Manašes knihař ujišťuje dceři své i zeti svému dluh 25 kop gr. č. na domu svém a přenechává jim bytu v témž domě až do zaplacení . . . . . . . . . dluhu. 1579 . . . . . 792. Markvart impressor postoupil s ženou svou čtvrt domu synu svému Samuelovi a nevěstě jeho; když však týž Samuel dříve než se ože- nil, zemřel, zřekla se nevěsta všeho práva na to vlastnictví. 1579 582 Česká komora podává císaři dobré zdání o žádosti Židů Pražských, aby nemuseli každého roku upomínati o obnovení starších svých. Komora radí, aby žádosti jich na tolik bylo vyhověno, že mají kaž- 569 571 574 574 576 576 578 578 579 579 580 581 581 Str. 567 793.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1083 779. 780. 788. 789. 790. Čís. 778. Starší obecní a zástupcové židovstva Pražského prosí císaře, aby volby starších Židů vykonány byly vedle dekretu od šesti rabínů. . 1579 . . . . Starší židovstva Pražského předkládají císaři zprávu o žádosti star- ších od rabínů volených a prosí, aby obnovení volby dálo se od celé obce. 1579 . . . . Zpráva komory české podaná císaři o výslechu sporných stran v pří- čině obnovení voleb rady židovské, o výpovědi král. prokuratora jak volby byly konány. Komora radí, aby zástupcové strany rabínů byli zatčeni, obnovení volby aby dělo se po starém způsobu a obě . . . . . . strany ještě byly vyslechnuty. 1579 . . . 781. Seznam starších a starších obecních Židů Pražských, kteří od šesti ustanovených rabínů byli zvoleni. 1579 . . . 782. Komora dvorská císaři Rudolfovi o obnovení volby rady Židův v Praze. 1579 . . . . 783. Císař Rudolf II. komoře české, aby volba starších židovstva Praž- ského vykonána byla po starém způsobu. 1579 . . . . . . . . Usnešení sněmu všech zemí koruny České, jenž zahájen byl na hradě 784. Pražském dne 9. února a zavřín 14. dubna 1579, o berni ze Židův . . 785. Počet Židů na panství Litomyšlském. 1579 . . 786. Komora česká poroučí rabínům Pražským, aby jména Židů do ko- mory odeslali, kteříž by za přední a obecní starší hoditi se mohli. 1579 . . . 787. Komora česká poroučí rabím a obci židovské Pražské, aby k obno- vení volby předních a obecních starších i rychtáře 26 osob z obce volili a jména jich do komory zaslali. 1579 . . . . . . . . . Komora česká stěžuje rabím a obci židovské v Praze, že volbu osob k obnovení předních i obecních starších neprovedli; přikazuje přís- ně, aby co nejdříve k volbě zasedli a 26 osob zejména poznamena- ných komoře odeslali. 1579 . Dva úředníci české komory a sluha účtárny téže komory prosí císaře, aby jim přiřkl 1000 tolarů požadavku Žida Marka Meysela v Praze u Jana Křineckého, kterýžto dluh zápisem v rejstrech úřadu purkrab- ského byl pojištěn a tudíž dle ustanovení českého zřízení zemského propadl císaři. 1579 . . . . Vratislav z Pernštejna nařizuje úředníku svému Litomyšlskému Václavu Hubrykovi, aby Židům nedopouštěl v domech křesťanských se usazovati. 1579 . . . . . . . . . . . 791. Manašes knihař ujišťuje dceři své i zeti svému dluh 25 kop gr. č. na domu svém a přenechává jim bytu v témž domě až do zaplacení . . . . . . . . . dluhu. 1579 . . . . . 792. Markvart impressor postoupil s ženou svou čtvrt domu synu svému Samuelovi a nevěstě jeho; když však týž Samuel dříve než se ože- nil, zemřel, zřekla se nevěsta všeho práva na to vlastnictví. 1579 582 Česká komora podává císaři dobré zdání o žádosti Židů Pražských, aby nemuseli každého roku upomínati o obnovení starších svých. Komora radí, aby žádosti jich na tolik bylo vyhověno, že mají kaž- 569 571 574 574 576 576 578 578 579 579 580 581 581 Str. 567 793.
Strana 1084
1034 794. 795. 796. 797. 798. 799. 800. 801. 802. 803. 804. 805. 806. 807. 808. K HISTORII ŽIDŮ Str. dého roku zvoliti jedenáct způsobilých mužů a jednoho rychtáře a ty k potvrzení oznámiti císaři neb komoře. 1579 . . . . . . . 582 V obnovených právech horních, kteráž sněmem zvolenou komisí a nej- vyšším mincmistrem přehlédnuta býti měla, potvrzuje císař Ru- dolf II. mandát Maxmiliana II., jímž Židé z měst horních byli vy- povézeni. 1579 . . . . . 583 Na snému, jenz zahájen byl dne II. ledna 1580 n na hradě Pražském, bylo usneseno o berni zidovské . . . . . 585 Komora dvorská oznamuje české komoře, že obnovení starších židov- stva díti se má po starém způsobu, starší aby účty úřední před- kladali. 1580 . . . . . 586 Purkmistr a rada města Litoměřic žádají hejtmana panství Roud- nického, aby zapověděl Židům pod správu jeho nalezejicim půjčovati peníze jejich poddaným. 1580 . . . . . . 586 Císař Rudolf II. povoluje Židům Pražským právo na tři léta, aby „bez připomenutí“ sami starší své a rychtáře si zvoliti mohli. 1580 586 V dobrém zdání šepmistrů a rady města Hor Kuten o obnovených právech horních, kteráž od komise sněmem a císařem volené pře- hlédnuta a konečně 6. fina 1580 opravena byla, jest sub XXXIII. o Zidech. 1580 . . . . S 4s s. s s.l s. s sS n s B8 Komora česká Kolinskym, aby Židy novými cly neobtěžovali a v obchodováni jim neprekázeli. 1580 . . . . . . 588 Markus Meysl s zenou svou Frumet a Fejtl Vokaty s ženou svou Sarou pfiznavaji se, ze jsou dluzni Kasparovi Bernaurovi z Felburgi 3700 tolarů. 1581 . . . . . 589 Komora česká perkmistru hor viničných, aby nebylo činěno žádných překážek Židu Izákovi lékaři při převezení čtyř sudů přespolního vína do Prahy. 1581 . . . . . . . . . . . . . . . . . .590 „Markus Meysel Žid v Praze“ prosí dvorskou komoru, aby 2000 tolarů, kteréž dne 23. května 1578 pro císařovnu Marii k rukoum pokladníka na potřeby kuchyňské (proti zástavě stříbra) byl za- püjcil, is üroky mu byly navráceny. 1581 . . . . . 590 Komora česká nařizuje hejtmanu panství Pardubského, aby na sou- sedu Pardubském Janu Čečatkovi vyzvěděl, mnoholi a jaké lehčí tolary mu Jonáš Žid Pražský odevzdal a komu zase byly vydány. 1581... . 591 Jan Reymann píše nejvyššímu hejtmanu v Horním a Dolním Slez- sku biskupu Martinovi Vratislavskému, že vévoda Jindřich po od- jezdu jeho (biskupa) z Lehnice příkopy městské prohlížel, hloubku jejich zkoumal, na věže vystoupil a Židům prach střelný v jednom domé pripravovati dal 1581 . . . . . 591 Císař Rudolf II. komoře české, aby komorní prokurator vyšetřil, zdali volba starších zidovstva v Praze správné se dála. 1581 . . . . 592 Přední z židovstva v Praze prosí komoru českou, aby starší Židé na üfad byli dosazeni. 1581 . . . . e . 592 Císař Rudolf II. žádá nejvyšší úředníky zemské království Českého
1034 794. 795. 796. 797. 798. 799. 800. 801. 802. 803. 804. 805. 806. 807. 808. K HISTORII ŽIDŮ Str. dého roku zvoliti jedenáct způsobilých mužů a jednoho rychtáře a ty k potvrzení oznámiti císaři neb komoře. 1579 . . . . . . . 582 V obnovených právech horních, kteráž sněmem zvolenou komisí a nej- vyšším mincmistrem přehlédnuta býti měla, potvrzuje císař Ru- dolf II. mandát Maxmiliana II., jímž Židé z měst horních byli vy- povézeni. 1579 . . . . . 583 Na snému, jenz zahájen byl dne II. ledna 1580 n na hradě Pražském, bylo usneseno o berni zidovské . . . . . 585 Komora dvorská oznamuje české komoře, že obnovení starších židov- stva díti se má po starém způsobu, starší aby účty úřední před- kladali. 1580 . . . . . 586 Purkmistr a rada města Litoměřic žádají hejtmana panství Roud- nického, aby zapověděl Židům pod správu jeho nalezejicim půjčovati peníze jejich poddaným. 1580 . . . . . . 586 Císař Rudolf II. povoluje Židům Pražským právo na tři léta, aby „bez připomenutí“ sami starší své a rychtáře si zvoliti mohli. 1580 586 V dobrém zdání šepmistrů a rady města Hor Kuten o obnovených právech horních, kteráž od komise sněmem a císařem volené pře- hlédnuta a konečně 6. fina 1580 opravena byla, jest sub XXXIII. o Zidech. 1580 . . . . S 4s s. s s.l s. s sS n s B8 Komora česká Kolinskym, aby Židy novými cly neobtěžovali a v obchodováni jim neprekázeli. 1580 . . . . . . 588 Markus Meysl s zenou svou Frumet a Fejtl Vokaty s ženou svou Sarou pfiznavaji se, ze jsou dluzni Kasparovi Bernaurovi z Felburgi 3700 tolarů. 1581 . . . . . 589 Komora česká perkmistru hor viničných, aby nebylo činěno žádných překážek Židu Izákovi lékaři při převezení čtyř sudů přespolního vína do Prahy. 1581 . . . . . . . . . . . . . . . . . .590 „Markus Meysel Žid v Praze“ prosí dvorskou komoru, aby 2000 tolarů, kteréž dne 23. května 1578 pro císařovnu Marii k rukoum pokladníka na potřeby kuchyňské (proti zástavě stříbra) byl za- püjcil, is üroky mu byly navráceny. 1581 . . . . . 590 Komora česká nařizuje hejtmanu panství Pardubského, aby na sou- sedu Pardubském Janu Čečatkovi vyzvěděl, mnoholi a jaké lehčí tolary mu Jonáš Žid Pražský odevzdal a komu zase byly vydány. 1581... . 591 Jan Reymann píše nejvyššímu hejtmanu v Horním a Dolním Slez- sku biskupu Martinovi Vratislavskému, že vévoda Jindřich po od- jezdu jeho (biskupa) z Lehnice příkopy městské prohlížel, hloubku jejich zkoumal, na věže vystoupil a Židům prach střelný v jednom domé pripravovati dal 1581 . . . . . 591 Císař Rudolf II. komoře české, aby komorní prokurator vyšetřil, zdali volba starších zidovstva v Praze správné se dála. 1581 . . . . 592 Přední z židovstva v Praze prosí komoru českou, aby starší Židé na üfad byli dosazeni. 1581 . . . . e . 592 Císař Rudolf II. žádá nejvyšší úředníky zemské království Českého
Strana 1085
809. 810. 811. 812. 813. 814. 816. 817. 818. 819. 820. 821. 822. 823. V CECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. za dobré zdáni, jakby od Zidü prováděný vývoz = zlata a stříbra mohl byti zastaven. 1581 Usnešení sněmu království Českého, jenž dne 5. února 1582 1 na hradě Prazském zahájen byl o berni ze Zidüv . . . . . . . . . . Radové komory české císaři (do dvorské komory) o nezaplaceném komorním platu, jejž Židé ode dávna odváděli, od r. 1556 však dlužní zůstali. 1582 . . Císař Rudolf II. komoře české, že “ svoluje, aby 52 Židů v Praze, kteříž pro nějaký zločin byli uvězněni, na jistotu 20.000 tolarů, z nichž 6000 tolarů ihned má yn složeno, na svobodu bylo propu- Sténo. 1582 . Dluzní üpis starsich židovských v Praze na 1500 kop gr. č. Kašparovi Bernaurovi z Felburgu. 1582 . . e. Abraham impresor činí ženu svou Krásnou spoluicastnici práva v domu Silháckovsky receném. 1582 . . Císař Rudolf II. schvaluje jednání komory české s Židy Pražskými v příčině urovnání dluhů dvorních zpěváků, harcířů, trabantů a aby odváděli ročně komorního platu 1000 tolarů; na příštím pak sněmu aby o ulehčení jim ukládané berně bylo jednáno. 1582 . . Ladislav starsi z Lobkovic oznamuje Vilimovi z Rožmberka, že mandát o lichvě, o Židech a Novokřtěncích byl ve Slezsku vyhlášen, jak nejvyšší úředníci zemští o něm se uradili, pro Lužici však že staly se nějaké změny. 1582 . . 446 Císař Rudolf II. projevuje komoře české nelibost, že uvězněných 52 Židů bylo na svobodu propuštěno za tak malou sumu a že komora těch peněz, které na cestu (císařovu) z Vídně byly určeny, užila pro své potřeby; nařizuje, aby peníze byly vyplaceny. 1582 . Císař Rudolf II. komoře české, že schvaluje uložený trest na Židy a nařizuje, aby zaplacené již 3000 tolarů byly mu odvedeny, ostatní pak část pokuty aby byla vymáhána. 1582 . Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 13. a zavřín 27. květ- na 1583 na hradě Pražském o berni z Zidův v království Českém. 1583 . Izák impresor činí ženu svou Ester spolumajetnici polovice domu, jejž drží se svým bratrem Šalomounem. 1583 . . President a zřízené rady komory v království Českém městské radě a císařskému rychtáři v Kolíně, že Židé v podezření falešné mince býti nemohou, protož aby jim v živnostech a obchodech překážka činěna nebyla. 1583 . . . Císař Rudolf II. nařizuje komoře české podati dobré zdání, má-li Židům v Praze na dalších pět let uděleno býti právo, aby sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti bez úředního připomírání. 1583 Komora česká radí císaři, aby Židům v Praze bylo na další tři léta svoleno si voliti starší a rychtáře bez úředního připomínání. 1583 . Císař Rudolf II. dává opět Židům Pražským na tři léta právo, aby bez upomínky sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti. 1583 . . 1085 Str. - 593 594 - 595 . 600 . 601 . 602 . 602 . 603 . 603 604 . 604 . 605
809. 810. 811. 812. 813. 814. 816. 817. 818. 819. 820. 821. 822. 823. V CECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. za dobré zdáni, jakby od Zidü prováděný vývoz = zlata a stříbra mohl byti zastaven. 1581 Usnešení sněmu království Českého, jenž dne 5. února 1582 1 na hradě Prazském zahájen byl o berni ze Zidüv . . . . . . . . . . Radové komory české císaři (do dvorské komory) o nezaplaceném komorním platu, jejž Židé ode dávna odváděli, od r. 1556 však dlužní zůstali. 1582 . . Císař Rudolf II. komoře české, že “ svoluje, aby 52 Židů v Praze, kteříž pro nějaký zločin byli uvězněni, na jistotu 20.000 tolarů, z nichž 6000 tolarů ihned má yn složeno, na svobodu bylo propu- Sténo. 1582 . Dluzní üpis starsich židovských v Praze na 1500 kop gr. č. Kašparovi Bernaurovi z Felburgu. 1582 . . e. Abraham impresor činí ženu svou Krásnou spoluicastnici práva v domu Silháckovsky receném. 1582 . . Císař Rudolf II. schvaluje jednání komory české s Židy Pražskými v příčině urovnání dluhů dvorních zpěváků, harcířů, trabantů a aby odváděli ročně komorního platu 1000 tolarů; na příštím pak sněmu aby o ulehčení jim ukládané berně bylo jednáno. 1582 . . Ladislav starsi z Lobkovic oznamuje Vilimovi z Rožmberka, že mandát o lichvě, o Židech a Novokřtěncích byl ve Slezsku vyhlášen, jak nejvyšší úředníci zemští o něm se uradili, pro Lužici však že staly se nějaké změny. 1582 . . 446 Císař Rudolf II. projevuje komoře české nelibost, že uvězněných 52 Židů bylo na svobodu propuštěno za tak malou sumu a že komora těch peněz, které na cestu (císařovu) z Vídně byly určeny, užila pro své potřeby; nařizuje, aby peníze byly vyplaceny. 1582 . Císař Rudolf II. komoře české, že schvaluje uložený trest na Židy a nařizuje, aby zaplacené již 3000 tolarů byly mu odvedeny, ostatní pak část pokuty aby byla vymáhána. 1582 . Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 13. a zavřín 27. květ- na 1583 na hradě Pražském o berni z Zidův v království Českém. 1583 . Izák impresor činí ženu svou Ester spolumajetnici polovice domu, jejž drží se svým bratrem Šalomounem. 1583 . . President a zřízené rady komory v království Českém městské radě a císařskému rychtáři v Kolíně, že Židé v podezření falešné mince býti nemohou, protož aby jim v živnostech a obchodech překážka činěna nebyla. 1583 . . . Císař Rudolf II. nařizuje komoře české podati dobré zdání, má-li Židům v Praze na dalších pět let uděleno býti právo, aby sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti bez úředního připomírání. 1583 Komora česká radí císaři, aby Židům v Praze bylo na další tři léta svoleno si voliti starší a rychtáře bez úředního připomínání. 1583 . Císař Rudolf II. dává opět Židům Pražským na tři léta právo, aby bez upomínky sami starší své a rychtáře si mohli zvoliti. 1583 . . 1085 Str. - 593 594 - 595 . 600 . 601 . 602 . 602 . 603 . 603 604 . 604 . 605
Strana 1086
1086 K HISTORII ŽIDŮ 829. 830. 831. 832. 833. 834. 835. 836. 837. 838. Čís. 824. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 18. listopadu a za- vřín 14. prosince 1583 na hradě Pražském o Židech . . . . . . 605 825. Císař Rudolf II. nejmenovanému, aby Židé na panství Bečovském a v Lokti nebyli více trpěni. 1583 . . 605 . . 826. Císař Rudolf II. hraběti Šebest. Šlikovi, aby Židé z Bečova v jednom měsíci se vystěhovali, poněvadž jsou na škodu horním městům . Slavkovu a Schönfeldu. 1583 . . . . . . . . . . Císař Rudolf II. obnovuje mandát z r. 1568, aby Židé z horních měst 827. v jednom měsíci se vystěhovali. 1583 . . . . . . . . . 828. Císař Rudolf II. oznamuje všem a nařizuje zvláště purgmistrům a konšelům měst Žatce, Loun a Litoměřic, aby Židy Pražské na jar- marky a trhy pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech žádných překážek nečinili, poněvadž jako křesťané clo a jiné dávky odváděti 609 musejí. 1584 . . . . . . Mojžíše impresora synové koupili sobě a ženám svým spáleniště od vdovy Rachel za 50 kop gr. č. 1584 . 610 . . . Dekretem císařským zapovídá se řezníkům Pražským i židovským . loje z měst Pražských vyvážeti. 1584 . . . . . . . . 610 Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 14. ledna a zavřín dne 13. února 1585 na hradě Pražském, stalo se usne- . . . 611 . . sení „O Židech“ v příčině berně jako roku 1583 . . . Smlouva císaře Rudolfa II. s Židy Pražskými, mnoho-li platu ko- morního ročně odváděti mají. 1585 . . . . . 611 Císař Rudolf II. předkládá Pražanům stížnosti obce židovské a na- řizuje, aby Židé ve všech věcech v žalobě oznámených při pře- dešlém způsobu, obyčeji zachováni a ničím prvé nebývalým obtěžo- váni nebyli. 1585 . . . . . . . . . . List z kanceláře české vyšlý připomíná purgmistrům Starého, Nového a Menšího měst Pražských dekret císařský z 13. září a nařizuje, aby Židé nebyli v jich živnostech a obchodech ztěžováni. 1585 . . . Komora česká prokuratoru císařskému Vilímu Vostrovcovi, že po obnovení starších mezi Židy nějaké nepořádky se staly, pro ušetření však zbytečného zaneprázdnění aby ty osoby, které mezi Židy za starší přední a obecní byly voleny, staršími zůstaly. 1585. . . . . Komora česká upomíná obec židovskou Pražskou o zadržené berně z let 1576, 1577 a 1578. 1585 . . . . . . . . Císař Rudolf II. Jakubovi Goldscheiderovi, Židu Pražskému, po- volení dává, aby mohl řemeslo zlatnické s bratřími svými bez pře- kážky dělati, ano i tovaryše chovati, v Praze i v městech králov- . . . ských, kde Židé svá obydlí mají. 1586 . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 17. listopadu a ukončen dne 17. prosince 1586 na hradě Pražském, usne- šeno o sbírce z zlata a všelijakých hedvábných a krámských věcí: Ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a střibrných, též z šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých, i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů, 607 608 613 615 615 616 617 Str.
1086 K HISTORII ŽIDŮ 829. 830. 831. 832. 833. 834. 835. 836. 837. 838. Čís. 824. Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl dne 18. listopadu a za- vřín 14. prosince 1583 na hradě Pražském o Židech . . . . . . 605 825. Císař Rudolf II. nejmenovanému, aby Židé na panství Bečovském a v Lokti nebyli více trpěni. 1583 . . 605 . . 826. Císař Rudolf II. hraběti Šebest. Šlikovi, aby Židé z Bečova v jednom měsíci se vystěhovali, poněvadž jsou na škodu horním městům . Slavkovu a Schönfeldu. 1583 . . . . . . . . . . Císař Rudolf II. obnovuje mandát z r. 1568, aby Židé z horních měst 827. v jednom měsíci se vystěhovali. 1583 . . . . . . . . . 828. Císař Rudolf II. oznamuje všem a nařizuje zvláště purgmistrům a konšelům měst Žatce, Loun a Litoměřic, aby Židy Pražské na jar- marky a trhy pouštěli a jim v živnůstkách a obchodech žádných překážek nečinili, poněvadž jako křesťané clo a jiné dávky odváděti 609 musejí. 1584 . . . . . . Mojžíše impresora synové koupili sobě a ženám svým spáleniště od vdovy Rachel za 50 kop gr. č. 1584 . 610 . . . Dekretem císařským zapovídá se řezníkům Pražským i židovským . loje z měst Pražských vyvážeti. 1584 . . . . . . . . 610 Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 14. ledna a zavřín dne 13. února 1585 na hradě Pražském, stalo se usne- . . . 611 . . sení „O Židech“ v příčině berně jako roku 1583 . . . Smlouva císaře Rudolfa II. s Židy Pražskými, mnoho-li platu ko- morního ročně odváděti mají. 1585 . . . . . 611 Císař Rudolf II. předkládá Pražanům stížnosti obce židovské a na- řizuje, aby Židé ve všech věcech v žalobě oznámených při pře- dešlém způsobu, obyčeji zachováni a ničím prvé nebývalým obtěžo- váni nebyli. 1585 . . . . . . . . . . List z kanceláře české vyšlý připomíná purgmistrům Starého, Nového a Menšího měst Pražských dekret císařský z 13. září a nařizuje, aby Židé nebyli v jich živnostech a obchodech ztěžováni. 1585 . . . Komora česká prokuratoru císařskému Vilímu Vostrovcovi, že po obnovení starších mezi Židy nějaké nepořádky se staly, pro ušetření však zbytečného zaneprázdnění aby ty osoby, které mezi Židy za starší přední a obecní byly voleny, staršími zůstaly. 1585. . . . . Komora česká upomíná obec židovskou Pražskou o zadržené berně z let 1576, 1577 a 1578. 1585 . . . . . . . . Císař Rudolf II. Jakubovi Goldscheiderovi, Židu Pražskému, po- volení dává, aby mohl řemeslo zlatnické s bratřími svými bez pře- kážky dělati, ano i tovaryše chovati, v Praze i v městech králov- . . . ských, kde Židé svá obydlí mají. 1586 . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 17. listopadu a ukončen dne 17. prosince 1586 na hradě Pražském, usne- šeno o sbírce z zlata a všelijakých hedvábných a krámských věcí: Ze všech zlatohlavův, stříbrohlavův, z zlata a stříbra taženého aneb uncového, tkanic zlatých a střibrných, též z šteftův, růžiček, medají a knoflíkův zlatých, i jiných všech s drahým kamením klenotův a zvláště těch neužitečných sklenných šmelců, též z sobolů a rysů, 607 608 613 615 615 616 617 Str.
Strana 1087
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1087 Čís. Str. 839. 841. 842. 843. 844. 845. 846. 847. 848. 849. zač se toho koli prodá, buď od křesťanův aneb Židův, desátou kopu, začby kdo koli v handli svém měl, aby dáti povinen byl a nic toho v obydlí svém, ani jinde, přivezouc, pod ztracením toho, ne- skládal, lečby prvé v ungeltu Starého města Pražského se zastavil a opověděl, aby to spatříno a pošacováno od osob k tomu zřízených bylo. 1586 . . Odpověď Rudolfa II. Pražanům na některé stížné artikule, kteréž byli v příčině vybírání sněmem svolené sbírky z vína, piva, obilí, . . . . . . . . . vlny, klenotův atd. císaři podali. 1587 . 840. Komora česká nařizuje starším Židům Pražským, aby čtyry osoby zvolili, které by na Židy, obchod se zbožím zlatým a stříbrným a jinými klenoty vedoucí, dohlížely, aby se v ungeltu ohlašovali a poplatky řádně platili. 1587 . . . . . . . Starší Židé v Starém městě Pražském oznamují komoře české, že vedlé nařízení čtyry osoby zvolili, aby na Židy, kteří se zbožím zla- tým, stříbrným a podobným obchod vedou, v příčině řádného placení ungeltu dohlížely. 1587 . . . Přísaha, kterou v komoře české rabí Zachariáš Vokatý, rabi Moj- žíš Šik, Lev Chajma Tauska syn i Jakub Nátana kantora syn, slo- žili, že budou každého téhodne bedlivě dohlížeti na Židy, kteří s kle- noty, zlatem, stříbrem a podobným zbožím obchod vedou, aby tyto věci v ungeltě řádně oznamovali a poplatky z nich odváděli. 1587 . Komora česká Židům starším Pražským, aby o tom zprávu podali, jaké zařízení mezi sebou stran poplatku z peněz na úrocích ležících dle snesení sněmovního učinili a kolik již z dotčeného poplatku na hotovosti mají. 1587 . . Vyznamenání artikulů, kteréž komora dvorská a česká byly z na- řízení císařského podaly k úradě nejvyšším úředníkům zemským, . . . a sice o uložení berně na Židy z peněz na úrocích etc. 1587. Dobré zdání nejvyšších úředníků zemských o artikulích, kteréž jim komora dvorská a česká z nařízení císařského byla předložila v listině ze dne 3. června 1587 . . . . . . . . . . . . . . Smlouva mezi purkmistrem a radou města Kolína Nového a staršími Židy Kolínskými, mnoholi Židé z dobytka, kterýž v městě k své potřebě bíti budou, kolik zákupního a příjemného mají platiti. 1587 Císař Rudolf II. Adamovi Krajířovi z Krajku o Židech Boleslav- . . ských. 1587 . . . . Jan Ornius z Paumberka, perkmistr hor viničných a výběrčí všech tří měst Pražských předkládají komoře české nedostatky, kteréž při nařízené sněmem sbírce na splacení dluhův královských byli shle- . . dali. 1588 . Pražané všech tří měst i na místě všeho třetího stavu městského v království Českém žádají nejvyšší ouředníky, soudce zemské a rady císařské za přímluvu k císaři v příčině nápravy některých jich stížností, mezi kterýmiž také aby Židé a měšťané proti svobodám městským a na záhubu vinic domácích vyjednané privileje do kance- láře české zase složili. 1588 . 617 618 618 619 619 620 621 621 621 622 622 623
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1087 Čís. Str. 839. 841. 842. 843. 844. 845. 846. 847. 848. 849. zač se toho koli prodá, buď od křesťanův aneb Židův, desátou kopu, začby kdo koli v handli svém měl, aby dáti povinen byl a nic toho v obydlí svém, ani jinde, přivezouc, pod ztracením toho, ne- skládal, lečby prvé v ungeltu Starého města Pražského se zastavil a opověděl, aby to spatříno a pošacováno od osob k tomu zřízených bylo. 1586 . . Odpověď Rudolfa II. Pražanům na některé stížné artikule, kteréž byli v příčině vybírání sněmem svolené sbírky z vína, piva, obilí, . . . . . . . . . vlny, klenotův atd. císaři podali. 1587 . 840. Komora česká nařizuje starším Židům Pražským, aby čtyry osoby zvolili, které by na Židy, obchod se zbožím zlatým a stříbrným a jinými klenoty vedoucí, dohlížely, aby se v ungeltu ohlašovali a poplatky řádně platili. 1587 . . . . . . . Starší Židé v Starém městě Pražském oznamují komoře české, že vedlé nařízení čtyry osoby zvolili, aby na Židy, kteří se zbožím zla- tým, stříbrným a podobným obchod vedou, v příčině řádného placení ungeltu dohlížely. 1587 . . . Přísaha, kterou v komoře české rabí Zachariáš Vokatý, rabi Moj- žíš Šik, Lev Chajma Tauska syn i Jakub Nátana kantora syn, slo- žili, že budou každého téhodne bedlivě dohlížeti na Židy, kteří s kle- noty, zlatem, stříbrem a podobným zbožím obchod vedou, aby tyto věci v ungeltě řádně oznamovali a poplatky z nich odváděli. 1587 . Komora česká Židům starším Pražským, aby o tom zprávu podali, jaké zařízení mezi sebou stran poplatku z peněz na úrocích ležících dle snesení sněmovního učinili a kolik již z dotčeného poplatku na hotovosti mají. 1587 . . Vyznamenání artikulů, kteréž komora dvorská a česká byly z na- řízení císařského podaly k úradě nejvyšším úředníkům zemským, . . . a sice o uložení berně na Židy z peněz na úrocích etc. 1587. Dobré zdání nejvyšších úředníků zemských o artikulích, kteréž jim komora dvorská a česká z nařízení císařského byla předložila v listině ze dne 3. června 1587 . . . . . . . . . . . . . . Smlouva mezi purkmistrem a radou města Kolína Nového a staršími Židy Kolínskými, mnoholi Židé z dobytka, kterýž v městě k své potřebě bíti budou, kolik zákupního a příjemného mají platiti. 1587 Císař Rudolf II. Adamovi Krajířovi z Krajku o Židech Boleslav- . . ských. 1587 . . . . Jan Ornius z Paumberka, perkmistr hor viničných a výběrčí všech tří měst Pražských předkládají komoře české nedostatky, kteréž při nařízené sněmem sbírce na splacení dluhův královských byli shle- . . dali. 1588 . Pražané všech tří měst i na místě všeho třetího stavu městského v království Českém žádají nejvyšší ouředníky, soudce zemské a rady císařské za přímluvu k císaři v příčině nápravy některých jich stížností, mezi kterýmiž také aby Židé a měšťané proti svobodám městským a na záhubu vinic domácích vyjednané privileje do kance- láře české zase složili. 1588 . 617 618 618 619 619 620 621 621 621 622 622 623
Strana 1088
1088 Čís. 850. 851. 852. 856. 857. 858. 859. 860. 861. 862. 863. 864. K HISTORII ŽIDŮ Na sněmu českém, jenž zahájen byl dne 27. ledna a uzavřen dne 24. února 1588, učiněno usnesení, poněvadž Tataři a kozáci z Polsky do knížetství Slezského vpadli, aby k ochraně zemí koruny České jistý počet lidu jízdného i pěšího najat byl . Zpráva o ukamenování dvou katů v Praze. 1588 . . Komora česká poroučí starším Židům Pražským, aby Židy, kteříž ze zlata, stříbra a podobných věcí sbírku sněmem svolenou odváděti se zbraňují, k bezodkladnému jí odvedení napomenuli, poněvadž i dvorští klenotníci, na kteréž se Židé vymlouvali, z věcí těch jme- novanou sbírku skládati mají. 1588 . z města Norimberka, obyvatel Litoměřický, k dobývání dluhu na Markovi Židu v Mladé Boleslavi zmocnil Wernera z Liepen. 1588 . . Komora česká napomíná opětně starší Židy Pražské, aby spoluvěrce své, kteří s klenoty všeho druhu obchod vedou, k odvedení sbírky z těchže klenotův, na splacení dluhův královských sněmem svo- lené, pridrzeli. 1588 . stvich Loketském a Kinsperském usedli > i na dále tam byl trpóni. 1588 . . 0. Listem z kanceláře české vyšlým 1 nařizuje se Pražanům všech - tří měst jménem císařským, aby Židům v prodávání všelijakých věci krámských a kupeckých i šatův chlupatých nebylo překáženo. 1568 List komory české prokuratorovi království Českého o obnovení volby starších Židů v Praze. 1588 . . Litoměřičtí ohražují se opětně purkmistru a radě města Teplice, že nejsou povinní Židu jich Natanovi k dluhu od některých sousedů Litoměřických povinnému dopomáhati. 1588 . e. Císař Rudolf II. koupil od Marka Meyzla a rabího Jakuba zlatý pohár za 2500 tolarů, kteráž suma splacena býti má prodávajícím z komorního platu židovského po 700 každého půl léta. 1588 . Komora česká odpovídá starším Židům Pražským na stížnost né- kterých židovských klenotníkův, od nichž výběrčí sbírku zemskou na splacení dluhů královských, prvé nežli klenoty zpeněžili, vybíraii, že sbírka teprv po prodeji odvozována býti má, však kdož by povinné neodvedl, že ztrátou zboží i jinak přísně trestán býti má. 1589 . Komora česká odesílá výběrčím v Starém městě poručení, jaké star- ším Židům Pražským v příčině sbírky zemské z drahého kamení a jiných věcí učiněno bylo, i nařizuje, aby obchodníkům s takovými věcmi, Židům i křesťanům, nic nebylo přehlídáno. 1589 . Starší Židé Pražští přimlouvají se k radám komory české za Židy Kolínské, aby jim příkoří nebylo činěno. 1589 . . Rady komory české Kolínským, aby Židům neubliZovali | a jinym toho činiti nedopouštěli. 1589 . Hrabě Šeb. Šlik oznamuje purkmistru a radě města Bečova, že do- volil Židu Lazarovi v jich městě přebývati, však že ponechává jim na vůli, aby kdykoliv dům prodati musel křesťanu. 1589 . Str. . 623 . 624 . 624 . Purkmistr a rada mésta Litoméric oznamuji, ze Šebestian Hornigler 624 . . 624 . Císar Rudolf II. méstu Lokti, aby Židé, kteříž od starodávna na pan- . 625 628 . 629 . 630 . 631 . 631 . 632 . 632 ‚ 634 . 634
1088 Čís. 850. 851. 852. 856. 857. 858. 859. 860. 861. 862. 863. 864. K HISTORII ŽIDŮ Na sněmu českém, jenž zahájen byl dne 27. ledna a uzavřen dne 24. února 1588, učiněno usnesení, poněvadž Tataři a kozáci z Polsky do knížetství Slezského vpadli, aby k ochraně zemí koruny České jistý počet lidu jízdného i pěšího najat byl . Zpráva o ukamenování dvou katů v Praze. 1588 . . Komora česká poroučí starším Židům Pražským, aby Židy, kteříž ze zlata, stříbra a podobných věcí sbírku sněmem svolenou odváděti se zbraňují, k bezodkladnému jí odvedení napomenuli, poněvadž i dvorští klenotníci, na kteréž se Židé vymlouvali, z věcí těch jme- novanou sbírku skládati mají. 1588 . z města Norimberka, obyvatel Litoměřický, k dobývání dluhu na Markovi Židu v Mladé Boleslavi zmocnil Wernera z Liepen. 1588 . . Komora česká napomíná opětně starší Židy Pražské, aby spoluvěrce své, kteří s klenoty všeho druhu obchod vedou, k odvedení sbírky z těchže klenotův, na splacení dluhův královských sněmem svo- lené, pridrzeli. 1588 . stvich Loketském a Kinsperském usedli > i na dále tam byl trpóni. 1588 . . 0. Listem z kanceláře české vyšlým 1 nařizuje se Pražanům všech - tří měst jménem císařským, aby Židům v prodávání všelijakých věci krámských a kupeckých i šatův chlupatých nebylo překáženo. 1568 List komory české prokuratorovi království Českého o obnovení volby starších Židů v Praze. 1588 . . Litoměřičtí ohražují se opětně purkmistru a radě města Teplice, že nejsou povinní Židu jich Natanovi k dluhu od některých sousedů Litoměřických povinnému dopomáhati. 1588 . e. Císař Rudolf II. koupil od Marka Meyzla a rabího Jakuba zlatý pohár za 2500 tolarů, kteráž suma splacena býti má prodávajícím z komorního platu židovského po 700 každého půl léta. 1588 . Komora česká odpovídá starším Židům Pražským na stížnost né- kterých židovských klenotníkův, od nichž výběrčí sbírku zemskou na splacení dluhů královských, prvé nežli klenoty zpeněžili, vybíraii, že sbírka teprv po prodeji odvozována býti má, však kdož by povinné neodvedl, že ztrátou zboží i jinak přísně trestán býti má. 1589 . Komora česká odesílá výběrčím v Starém městě poručení, jaké star- ším Židům Pražským v příčině sbírky zemské z drahého kamení a jiných věcí učiněno bylo, i nařizuje, aby obchodníkům s takovými věcmi, Židům i křesťanům, nic nebylo přehlídáno. 1589 . Starší Židé Pražští přimlouvají se k radám komory české za Židy Kolínské, aby jim příkoří nebylo činěno. 1589 . . Rady komory české Kolínským, aby Židům neubliZovali | a jinym toho činiti nedopouštěli. 1589 . Hrabě Šeb. Šlik oznamuje purkmistru a radě města Bečova, že do- volil Židu Lazarovi v jich městě přebývati, však že ponechává jim na vůli, aby kdykoliv dům prodati musel křesťanu. 1589 . Str. . 623 . 624 . 624 . Purkmistr a rada mésta Litoméric oznamuji, ze Šebestian Hornigler 624 . . 624 . Císar Rudolf II. méstu Lokti, aby Židé, kteříž od starodávna na pan- . 625 628 . 629 . 630 . 631 . 631 . 632 . 632 ‚ 634 . 634
Strana 1089
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1089 Čís. Str. 868. 869. 870. 877. 879. 865. Výpis z jednání rady Starého města Pražského v příčině osadních sv. Mikuláše se Židy, kteříž nevykonávají povinností městských z domů osadních, v nichž bydlejí. 1589 . . . . . . . . . . . 866. Markus Meyzl postupuje pět jistot na různé summy peněz plno- mocníkům Jakuba Menšíka z Menšteina. 1589 . . . . . . 635 867. Komora česká prokuratoru královskému Vilému Vostrovcovi z Kra- lovic, aby Víta Vokatého a Bonum Lintenhaima sprostii k vlastní jich žádosti úřadu staršího židovstva v Praze. 1589 . . . . . . Přísaha židovská. 1589 . . . . . . Smlouva mezi úředníky osady sv. Mikuláše v Starém městě Praž- ském a Židy majiteli domů v téže osadě, že za nevykonávání povin- ností městských z jedenácti domů dříve křesťanských platiti budou z každého domu po třech kopách m. ročně. 1590 . . . . . . Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl 26. února a ukončen dne 9. března 1590 na hradě Pražském: O sbírce na zaplacení dluhův královských. 1590 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639 871. Markus Meyzl koupil poustku za 200 kop gr. č. od svých švakrův. 1590 . . . . . . . . 639 872. Starší Židé Pražští prosí císaře, aby vedlé dřívějších mandátů krá- lovských Židé v městě a na panství Loketském mohli přebývati. 1590 639 873. List císařský radě města Loktě, aby Židé z jich města nebyli vyhá- něni. 1590 . 640 . 876. Císař Rudolf II. svoluje, aby Markus Meyzl Mardochej nákladem svým a pro památku svou nově stavěnou synagogu tím bezpečněji dostavěti a potom v ní židovské náboženství se svými souvěrci vy- konávati mohl, z kteréž školy žádná berně nikdy nemá býti dávána. Za věrné služby čini mu císař další milost, aby do té synagogy ani do domu jeho, dokudž Meyzl bude živ, žádné právo nechodilo a choditi moci nemělo a v obchodech jeho spravedlivých aby mu žádné překážky nebyly činěny. 1591 . . . . . . . . . . . . Žid impresor Falk koupil dům křesťanský v osadě sv. Kříže v Praze. . . . 642 . . . . 1591 878. Komora česká císařskému rychtáři Mistru Janu Pacheusovi v Kolíně, aby zvolené starší židovské tamže na úřad jich dosadil. 1591 . . . 643 Ve stížné žádosti, kterouž purkmistr a rada Menšího města Praž- ského vznesli na nejvyšší úředníky zemské v příčině čeledi při dvoře královském, kteráž cizi, méně platnou minci při skupování potravin a jiných věcí vydává, ano hrozbami k přijímání takové mince lidi donucuje, udává se: Woher aber auch diese in so grosser Anzahl ungangbare Münz in ermelt Hofzahlamt kommen, wollen sie ihren Gnaden nicht bergen, dass dieselbe, wie offentlich ingemein aut dem Markt davon geredt werde, von den Juden allhie umb gute . . . . . gangbare Thaler eingewechselt worden sei. 1591 . . Císař Rudolf II. svoluje, aby Židé Pražští bez ohlašování sami voliti . . . . . . 644 si mohli své starší i rychtáře. 1591 . . . . . . 881. V důchodech komory české z let 1588—90 a 1589—91 vypočten 636 637 637 641 634 643 880. 69
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1089 Čís. Str. 868. 869. 870. 877. 879. 865. Výpis z jednání rady Starého města Pražského v příčině osadních sv. Mikuláše se Židy, kteříž nevykonávají povinností městských z domů osadních, v nichž bydlejí. 1589 . . . . . . . . . . . 866. Markus Meyzl postupuje pět jistot na různé summy peněz plno- mocníkům Jakuba Menšíka z Menšteina. 1589 . . . . . . 635 867. Komora česká prokuratoru královskému Vilému Vostrovcovi z Kra- lovic, aby Víta Vokatého a Bonum Lintenhaima sprostii k vlastní jich žádosti úřadu staršího židovstva v Praze. 1589 . . . . . . Přísaha židovská. 1589 . . . . . . Smlouva mezi úředníky osady sv. Mikuláše v Starém městě Praž- ském a Židy majiteli domů v téže osadě, že za nevykonávání povin- ností městských z jedenácti domů dříve křesťanských platiti budou z každého domu po třech kopách m. ročně. 1590 . . . . . . Usnešení sněmu obecního, jenž zahájen byl 26. února a ukončen dne 9. března 1590 na hradě Pražském: O sbírce na zaplacení dluhův královských. 1590 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 639 871. Markus Meyzl koupil poustku za 200 kop gr. č. od svých švakrův. 1590 . . . . . . . . 639 872. Starší Židé Pražští prosí císaře, aby vedlé dřívějších mandátů krá- lovských Židé v městě a na panství Loketském mohli přebývati. 1590 639 873. List císařský radě města Loktě, aby Židé z jich města nebyli vyhá- něni. 1590 . 640 . 876. Císař Rudolf II. svoluje, aby Markus Meyzl Mardochej nákladem svým a pro památku svou nově stavěnou synagogu tím bezpečněji dostavěti a potom v ní židovské náboženství se svými souvěrci vy- konávati mohl, z kteréž školy žádná berně nikdy nemá býti dávána. Za věrné služby čini mu císař další milost, aby do té synagogy ani do domu jeho, dokudž Meyzl bude živ, žádné právo nechodilo a choditi moci nemělo a v obchodech jeho spravedlivých aby mu žádné překážky nebyly činěny. 1591 . . . . . . . . . . . . Žid impresor Falk koupil dům křesťanský v osadě sv. Kříže v Praze. . . . 642 . . . . 1591 878. Komora česká císařskému rychtáři Mistru Janu Pacheusovi v Kolíně, aby zvolené starší židovské tamže na úřad jich dosadil. 1591 . . . 643 Ve stížné žádosti, kterouž purkmistr a rada Menšího města Praž- ského vznesli na nejvyšší úředníky zemské v příčině čeledi při dvoře královském, kteráž cizi, méně platnou minci při skupování potravin a jiných věcí vydává, ano hrozbami k přijímání takové mince lidi donucuje, udává se: Woher aber auch diese in so grosser Anzahl ungangbare Münz in ermelt Hofzahlamt kommen, wollen sie ihren Gnaden nicht bergen, dass dieselbe, wie offentlich ingemein aut dem Markt davon geredt werde, von den Juden allhie umb gute . . . . . gangbare Thaler eingewechselt worden sei. 1591 . . Císař Rudolf II. svoluje, aby Židé Pražští bez ohlašování sami voliti . . . . . . 644 si mohli své starší i rychtáře. 1591 . . . . . . 881. V důchodech komory české z let 1588—90 a 1589—91 vypočten 636 637 637 641 634 643 880. 69
Strana 1090
1090 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 887. 888. 889. 891. 892. 893. 894. komorní plat a daň od Židů za tři léta na 4200 tolarů, na jeden rok 1400 tolarů. 1591 . . . . . . Zemský řád knížetství Těšínského z 1. 1591 . . . . . Vít Vokatej, Žid Pražský, žádá komoru českou za opatřeni, aby mu zaplaceny byly peníze, které má k požadování od Ladislava Popela z Lobkovic za dodané zboží. 1592 . . . . . Zpráva o pokřtění Žida v Jihlavi. 1592 . 884. . . 885. Benjamin Bondy a jeho zeť Israel koupili dům za 400 kop gr. č. v židovském městě. 1592 . . . . 886. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž osvobozuje primasa a staršího Žida Pražského Markusa Meyzle Mardocheja od zápovědi a kletby, kterouž obec židovská Pražská (pro přetržení mezi sebou škodli- vých věcí a nezpůsobův) byla učinila, aby Židé žádných obchodův s listy hlavními a s listy právem listův hlavních nemívali: i dovoluje a milost mu činí, aby dluhy listem hlavním, nebo právem listu hlav- ního aneb zápisem register nejvyššího purkrabství Pražského po- jištěny míti a tak pojištěných dluhů volně užiti mohl. Císař nařizuje všem poddaným ze všech stavů království Českého, zvláště pak Židům starším Pražským, aby jmenovanému primasovi v takovém obdarování žádných překážek nečinili. 1592 . . . . . Zpráva vyslaných z Kutné Hory o jednání sněmovním. 1593 . . . Pražané a města královská žádají vyšší stavy na sněmu shromáž- děné za pomoc a přímluvu k císaři, aby Židé, zvláště v městech Pražských kožešníkům, krejčím i jiným obchodníkům v živnostech překážky nečinili. 1593 . . . . . Zpráva vyslanců Kutnohorských o sněmovním jednání v Praze od . . 30. března do 1. dubna 1593 890. Komora česká rozkazuje rychtáři a primasovi Starého města Praž- ského, aby v Židech domy židovské, osoby obojího pohlaví i děti sečtli a poznamenání takové do komory české odeslali. 1593 . . . Komora česká starším Židům Pražským, aby nařízení v příčiné se- . čtení všech Židů zachováno bylo. 1593 . . Nařízení starším Židům Pražským, aby pro lvy, kteréž císař na hradě Pražském chová, každodenně 22 liber dobrého hovězího a te- lecího masa připravili, začež jim bude zaplaceno. 1593 . Usnesení sněmu obecního, kterýž zahájen byl na hradě Pražském dne 23. října a ukončen 3. listopadu 1593 o zaplacení vypůjčených sta tisíc . . . . . Mandát císaře Rudolfa o sbírky na zaplacení 100.000, kteréž se nejvyšší úředníci zemští byli vydlužili na potřebu míst hraničných . . . a pro ochranu království Českého. 1593 895. Magdalena z Lobkovic prosí císaře Rudolfa II., aby manželu jejímu (Ladislavu z L.) odpustil a statky jí náležející nezabíral. 1593 . . . Císař Rudolf II. béře Marka Meyzla, manželku i všeliký statek jeho ve svou ochranu a ustanovuje, kdyby někdy něco smyšleného na něho Marka Meyzla bylo povídáno, aby žádné právo na osobu ani na statek jeho nesahalo, ale aby on Meyzl povinen byl takovou 645 646 646 646 648 649 651 651 652 652 653 653 654 882. 883. 644 645 896.
1090 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 887. 888. 889. 891. 892. 893. 894. komorní plat a daň od Židů za tři léta na 4200 tolarů, na jeden rok 1400 tolarů. 1591 . . . . . . Zemský řád knížetství Těšínského z 1. 1591 . . . . . Vít Vokatej, Žid Pražský, žádá komoru českou za opatřeni, aby mu zaplaceny byly peníze, které má k požadování od Ladislava Popela z Lobkovic za dodané zboží. 1592 . . . . . Zpráva o pokřtění Žida v Jihlavi. 1592 . 884. . . 885. Benjamin Bondy a jeho zeť Israel koupili dům za 400 kop gr. č. v židovském městě. 1592 . . . . 886. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž osvobozuje primasa a staršího Žida Pražského Markusa Meyzle Mardocheja od zápovědi a kletby, kterouž obec židovská Pražská (pro přetržení mezi sebou škodli- vých věcí a nezpůsobův) byla učinila, aby Židé žádných obchodův s listy hlavními a s listy právem listův hlavních nemívali: i dovoluje a milost mu činí, aby dluhy listem hlavním, nebo právem listu hlav- ního aneb zápisem register nejvyššího purkrabství Pražského po- jištěny míti a tak pojištěných dluhů volně užiti mohl. Císař nařizuje všem poddaným ze všech stavů království Českého, zvláště pak Židům starším Pražským, aby jmenovanému primasovi v takovém obdarování žádných překážek nečinili. 1592 . . . . . Zpráva vyslaných z Kutné Hory o jednání sněmovním. 1593 . . . Pražané a města královská žádají vyšší stavy na sněmu shromáž- děné za pomoc a přímluvu k císaři, aby Židé, zvláště v městech Pražských kožešníkům, krejčím i jiným obchodníkům v živnostech překážky nečinili. 1593 . . . . . Zpráva vyslanců Kutnohorských o sněmovním jednání v Praze od . . 30. března do 1. dubna 1593 890. Komora česká rozkazuje rychtáři a primasovi Starého města Praž- ského, aby v Židech domy židovské, osoby obojího pohlaví i děti sečtli a poznamenání takové do komory české odeslali. 1593 . . . Komora česká starším Židům Pražským, aby nařízení v příčiné se- . čtení všech Židů zachováno bylo. 1593 . . Nařízení starším Židům Pražským, aby pro lvy, kteréž císař na hradě Pražském chová, každodenně 22 liber dobrého hovězího a te- lecího masa připravili, začež jim bude zaplaceno. 1593 . Usnesení sněmu obecního, kterýž zahájen byl na hradě Pražském dne 23. října a ukončen 3. listopadu 1593 o zaplacení vypůjčených sta tisíc . . . . . Mandát císaře Rudolfa o sbírky na zaplacení 100.000, kteréž se nejvyšší úředníci zemští byli vydlužili na potřebu míst hraničných . . . a pro ochranu království Českého. 1593 895. Magdalena z Lobkovic prosí císaře Rudolfa II., aby manželu jejímu (Ladislavu z L.) odpustil a statky jí náležející nezabíral. 1593 . . . Císař Rudolf II. béře Marka Meyzla, manželku i všeliký statek jeho ve svou ochranu a ustanovuje, kdyby někdy něco smyšleného na něho Marka Meyzla bylo povídáno, aby žádné právo na osobu ani na statek jeho nesahalo, ale aby on Meyzl povinen byl takovou 645 646 646 646 648 649 651 651 652 652 653 653 654 882. 883. 644 645 896.
Strana 1091
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1091 Čís. Str. 898. 899. 900 901. 902. 903. 904. 905. 906. věc na cisaře, v nepřítomnosti na místodržící vznésti, kdež všechno spravedlivě má býti vyřízeno. 1593 . . . . Přísaha obecních starších židovských, že daň z hlavy na zaplaceni vydlužených 100.000 zl. sněmem r. 1593 svolenou řádně vybírati a od- váděti budou. 1594 . . . . . Výpovědi Jana Pikharta ze Zeleného Oudolu, na Novém městě Pražském uvězněného, o dluzích Ladislava z Lobkovic, o obcho- dech jeho s některými Židy. 1594 . . . . . . . . . . . . List královský, kterýmž vysvětluje se sněmovní artikul z r. 1593 týkající se odvozování berně ze Židův, totiž že každý Žid mužského pohlaví, jenž jest přes dvacet roků stár, platí dva uherské zlaté, od desíti pak do dvaceti jeden zlatý, ženy, mládež a čeleď neplatí ničeho. 1594 . . . . Císař Rudolf II. nařizuje komoře české, aby Žid Abraham Colorní z Mantovy, který se nabídl vyráběti sanýtr způsobem umělým, bez odkladu ukázal zkoušku svého umění. 1594. . . Rada města Rakovníka píše Klatovským, že až do odpravení zhoub- cův zemských výpisy jich přiznání jim odešle; žádá, aby Doma- žličtí hleděli Židy v Tachově a Plané, kteří prý na pálení zločin- cům peníze dávali, zajmouti. 1594 . . . . Komora česká nařizuje purkmistru a radě města Kolína, aby Židy . . . před násilnostmi vojska do Uher táhnoucího chránili. 1594 . Apologie z latinského na německý jazyk převedená a Evou Eusebií Lobkovicovnou císaři Rudolfovi podaná, kterouž očistiti chtěla otce svého Jiřího Popela z Lobkovic z provinění mu přičítaných a osvo- boditi z žaláře, do něhož doživotí byl odsouzen. 1594 . . . . . . Stavové království Českého a poslové stavův Moravských, Slez- ských, Horno- a Dolnolužických na generálním sněmu léta 1595 v Praze shromáždění odpovídajíce císaři na žádosti jeho v před- nešení sněmovním projevené oznamují, co která země na peněžní pomoci proti Turku dáti a mnoho-li lidu válečného vypraviti svo- lila. 1595 . . . . Rudolf II. replikuje na usnešení stavův království Českého a vy- slaných z Moravy, Slezska, Dolní a Horní Lužice, kteréž na pro- posici sněmovní učinili, jmenovitě žádá, aby na lidu jízdném i pě- ším proti Turku větší pomoc a na penězích k opevnění Komárna více svolili. 1595 . . . . . Rada Nového města Pražského přimlouvá se k hejtmanu Nového města Pražského, aby kožišníci a krejčí při daných jim od císaře milostech proti Židům v živnostech svých byli chráněni. 1595 . . . 673 907. Usnešení sněmu generálního, jenž svolán byl ke dni 10. února a ukončen dne 17. března 1595 na hradě Pražském . . . . . . . . 675 908. Rozhodnutí císaře Rudolfa II. ve sporu Židův Pražských s mistry 676 kožišnickými a krejčířskými o provozování obchodův a řemesla. 1595 909. Usnesení sněmu obecního, jenž svolán byl na hrad Pražský de dni 13. února a zahájen dne 14. února, ukončen pak 13. března 1596 . . 677 655 656 658 659 660 661 669 672 673 654 897.
V ČECHACH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1091 Čís. Str. 898. 899. 900 901. 902. 903. 904. 905. 906. věc na cisaře, v nepřítomnosti na místodržící vznésti, kdež všechno spravedlivě má býti vyřízeno. 1593 . . . . Přísaha obecních starších židovských, že daň z hlavy na zaplaceni vydlužených 100.000 zl. sněmem r. 1593 svolenou řádně vybírati a od- váděti budou. 1594 . . . . . Výpovědi Jana Pikharta ze Zeleného Oudolu, na Novém městě Pražském uvězněného, o dluzích Ladislava z Lobkovic, o obcho- dech jeho s některými Židy. 1594 . . . . . . . . . . . . List královský, kterýmž vysvětluje se sněmovní artikul z r. 1593 týkající se odvozování berně ze Židův, totiž že každý Žid mužského pohlaví, jenž jest přes dvacet roků stár, platí dva uherské zlaté, od desíti pak do dvaceti jeden zlatý, ženy, mládež a čeleď neplatí ničeho. 1594 . . . . Císař Rudolf II. nařizuje komoře české, aby Žid Abraham Colorní z Mantovy, který se nabídl vyráběti sanýtr způsobem umělým, bez odkladu ukázal zkoušku svého umění. 1594. . . Rada města Rakovníka píše Klatovským, že až do odpravení zhoub- cův zemských výpisy jich přiznání jim odešle; žádá, aby Doma- žličtí hleděli Židy v Tachově a Plané, kteří prý na pálení zločin- cům peníze dávali, zajmouti. 1594 . . . . Komora česká nařizuje purkmistru a radě města Kolína, aby Židy . . . před násilnostmi vojska do Uher táhnoucího chránili. 1594 . Apologie z latinského na německý jazyk převedená a Evou Eusebií Lobkovicovnou císaři Rudolfovi podaná, kterouž očistiti chtěla otce svého Jiřího Popela z Lobkovic z provinění mu přičítaných a osvo- boditi z žaláře, do něhož doživotí byl odsouzen. 1594 . . . . . . Stavové království Českého a poslové stavův Moravských, Slez- ských, Horno- a Dolnolužických na generálním sněmu léta 1595 v Praze shromáždění odpovídajíce císaři na žádosti jeho v před- nešení sněmovním projevené oznamují, co která země na peněžní pomoci proti Turku dáti a mnoho-li lidu válečného vypraviti svo- lila. 1595 . . . . Rudolf II. replikuje na usnešení stavův království Českého a vy- slaných z Moravy, Slezska, Dolní a Horní Lužice, kteréž na pro- posici sněmovní učinili, jmenovitě žádá, aby na lidu jízdném i pě- ším proti Turku větší pomoc a na penězích k opevnění Komárna více svolili. 1595 . . . . . Rada Nového města Pražského přimlouvá se k hejtmanu Nového města Pražského, aby kožišníci a krejčí při daných jim od císaře milostech proti Židům v živnostech svých byli chráněni. 1595 . . . 673 907. Usnešení sněmu generálního, jenž svolán byl ke dni 10. února a ukončen dne 17. března 1595 na hradě Pražském . . . . . . . . 675 908. Rozhodnutí císaře Rudolfa II. ve sporu Židův Pražských s mistry 676 kožišnickými a krejčířskými o provozování obchodův a řemesla. 1595 909. Usnesení sněmu obecního, jenž svolán byl na hrad Pražský de dni 13. února a zahájen dne 14. února, ukončen pak 13. března 1596 . . 677 655 656 658 659 660 661 669 672 673 654 897.
Strana 1092
1092 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 910. Výpověď úředníků menších desk zemských, že dluh Děpolta z Lob- kovic zapsaný v registrech purkrabských Židu Sam. Jelenovi pro- . . . . . padá císaři. 1596 . . . . 678 . . Petr Vok z Rožmberka nařizuje, aby Židé v Netolicích dále trpě- 911. ni nebyli a se nezakupovali. 1596 . . . . . . 679 912. Císař Rudolf II. prodává purkmistru a radě města Stráže, kteréž město dříve k panství Přindeckému komory české přináleželo, mě- stečko Stráž za 8023 kop míš. a za 50 kop m. ročního komorniho platu. 1596 . . . . . . . . . . . Kolínští komoře české oznamují, že Žid Kavka a jiní škůdcove zemští, byvše postiženi v Kolíně nad Labem, právě jsou odváženi na hrad Zvíkov. 1596 . . . . . . . Usnesení sněmu obecního, kterýž svolán byl na hrad Pražský ke . dni 11. září a ukončen dne 19. t. m. 1596. . . 915. Nařízení z komory české starším Židům Pražským, poněvadž od jich ustanovení již rok minul, aby noví starší i obecní byli zvoleni a poznamenání jich do komory odesláno bylo. 1596 . . . . 916. Komisaři vyslaní od císaře k sepsání a odhadnutí statku kláštera sv. Prokopa na Sázavě, někdy Ferdinandu Švihovskému v zástavé zapsaného, kterýž po jeho smrti vyplacen býti má, podávají císaři zprávu, co s Theobaldem, synem téhož Ferdinanda Švihovského v příčině vyhledávání a předložení původního inventáře, dvoru a mlýna Pyskočelského, peněz sirotčích a kostelních etc. jednali. 1596 682 Výtah z počtů nejvyšších berníků o příjmu berní a sbírek a o uči- 917. něném vydání r. 1596 . . . . . . . . . . . . . 682 . 918. Usnesení sněmu generálního, kterýž zahájen byl 27. ledna a zavřín dne 15. února 1597 na hradě Pražském . . . . 683 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohu- slava Jáchyma Hasišteinského z Lobkovic udělená. 1597 . . . . . 684 920. Purkmistr a rada města Bečova podávají radě města Slavkova zprávu, jak Židé Bečovští jsou jim i městu Slavkovu na škodu. 1597 . . . 685 921. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II., aby Židé v Bečově 686 . . . . . . byli přichráněni a nebyli z města vyhnáni. 1597 . 922. Císař Rudolf II. radě města Slavkova, aby Židé z města Bečova 691 nebyli vyháněni. 1597 . . . . . . . . . . . . . . . . Císař Rudolf II. potvrzuje rozsudek apelační mezi Židem Vokatým 923. 691 . . . . . a Freiem z Reitlinku v příčině nedodání papíru. 1597. 924. Řád vydaný císařem Rudolfem II. vedlé usnešení sněmu z r. 1597 pro města Pražská k udržení pokoje a veřejné bezpečnosti. . . . Komora česká purkmistru a radě města Slavkova, aby oznámili, ja- 925. kým způsobem by po odchodu Židů nahradili od nich odváděný plat komorní; poslední nařízení císařské v příčině Židů v Bečově, že . . . . . zůstává v platnosti. 1598 . 926. Seznam klínotů, kteréž paní Marie mladší Pernsteinská z Laru . . . . 693 u Židů Pražských zastavila. 1598 . 927. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za vydání rozkazu městu 913. 914. 679 680 680 681 692 Str. 692
1092 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 910. Výpověď úředníků menších desk zemských, že dluh Děpolta z Lob- kovic zapsaný v registrech purkrabských Židu Sam. Jelenovi pro- . . . . . padá císaři. 1596 . . . . 678 . . Petr Vok z Rožmberka nařizuje, aby Židé v Netolicích dále trpě- 911. ni nebyli a se nezakupovali. 1596 . . . . . . 679 912. Císař Rudolf II. prodává purkmistru a radě města Stráže, kteréž město dříve k panství Přindeckému komory české přináleželo, mě- stečko Stráž za 8023 kop míš. a za 50 kop m. ročního komorniho platu. 1596 . . . . . . . . . . . Kolínští komoře české oznamují, že Žid Kavka a jiní škůdcove zemští, byvše postiženi v Kolíně nad Labem, právě jsou odváženi na hrad Zvíkov. 1596 . . . . . . . Usnesení sněmu obecního, kterýž svolán byl na hrad Pražský ke . dni 11. září a ukončen dne 19. t. m. 1596. . . 915. Nařízení z komory české starším Židům Pražským, poněvadž od jich ustanovení již rok minul, aby noví starší i obecní byli zvoleni a poznamenání jich do komory odesláno bylo. 1596 . . . . 916. Komisaři vyslaní od císaře k sepsání a odhadnutí statku kláštera sv. Prokopa na Sázavě, někdy Ferdinandu Švihovskému v zástavé zapsaného, kterýž po jeho smrti vyplacen býti má, podávají císaři zprávu, co s Theobaldem, synem téhož Ferdinanda Švihovského v příčině vyhledávání a předložení původního inventáře, dvoru a mlýna Pyskočelského, peněz sirotčích a kostelních etc. jednali. 1596 682 Výtah z počtů nejvyšších berníků o příjmu berní a sbírek a o uči- 917. něném vydání r. 1596 . . . . . . . . . . . . . 682 . 918. Usnesení sněmu generálního, kterýž zahájen byl 27. ledna a zavřín dne 15. února 1597 na hradě Pražském . . . . 683 919. Rudolf II. stvrzuje privilegia Židům v Mladé Boleslavi od Bohu- slava Jáchyma Hasišteinského z Lobkovic udělená. 1597 . . . . . 684 920. Purkmistr a rada města Bečova podávají radě města Slavkova zprávu, jak Židé Bečovští jsou jim i městu Slavkovu na škodu. 1597 . . . 685 921. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II., aby Židé v Bečově 686 . . . . . . byli přichráněni a nebyli z města vyhnáni. 1597 . 922. Císař Rudolf II. radě města Slavkova, aby Židé z města Bečova 691 nebyli vyháněni. 1597 . . . . . . . . . . . . . . . . Císař Rudolf II. potvrzuje rozsudek apelační mezi Židem Vokatým 923. 691 . . . . . a Freiem z Reitlinku v příčině nedodání papíru. 1597. 924. Řád vydaný císařem Rudolfem II. vedlé usnešení sněmu z r. 1597 pro města Pražská k udržení pokoje a veřejné bezpečnosti. . . . Komora česká purkmistru a radě města Slavkova, aby oznámili, ja- 925. kým způsobem by po odchodu Židů nahradili od nich odváděný plat komorní; poslední nařízení císařské v příčině Židů v Bečově, že . . . . . zůstává v platnosti. 1598 . 926. Seznam klínotů, kteréž paní Marie mladší Pernsteinská z Laru . . . . 693 u Židů Pražských zastavila. 1598 . 927. Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za vydání rozkazu městu 913. 914. 679 680 680 681 692 Str. 692
Strana 1093
Čís. 928. 929. 930. 931. 932. 933- 934. 935. 936. 937- 938. 939. 940. 941. 942. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU Slavkovu, aby Židé v Bečově ponecháni byl v poměrech jako za času hrabéte Slika. 1598 . . Císař Rudolf II. pro platné, věrné služby, na přímluvy některých rad císařských a úředníků zemskych, a na poniżenou prosbu Marka Mardochaja Meysla potvrzuje všechny mu učiněné milosti a udílí mu nový majestát, daný na hradě Pražském ve středu po neděli Oculi (25. února) 1. 1598 . . e. Impresor Salomoun obvénil zenu svou Frumet 800 zl. r., kteréž jí na polovici domu svého zapsal. 1598 . . . Městská rada Rakovnická Václavovi Hochauzarovi z "Hochauzu na Psovlcich, że kozisnici Rakovnicti, hajice jen privileji řemesla svého Zidüm ze Senomat kozichy pobrali; od placení cla že Židy ty osvo- boditi nelze. 1598 e. Nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Zidüv oznamují arcibiskupu Pražskému o výtržnosti, kterouž kněz farář ve Všetatech na tarmarce v Starém městě Pražském proti Židům způsobil; žádají o slušné zadostučinění. 1598 . e Na snému, jenz zahájen byl dne 3. dubna a ukonéen dne 17. t. m. roku 1598 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni na lid válečný o. . . Židé v Bečově prosí Í purkmistra a à radu mésta Slavkova, aby jim nad platy od starodávna obvyklé řádných nových břemen neukládali. 1598 . . o Marek Meyzl koupil domek za 200 kop gr. č. 1598 . Kněz Valentin Závadsky, farár ve vsi Vsetatech, hájí se před ar- cibiskupem Pražským Zbyňkem proti obinění některých Židů Praž- ských, jakoby se od něho v Praze „takový pokřik, různice a roz- broj státi měla“, a dokládá, že on i jeho přátelé od týchž Židů pře- padeni byli a že se jen proti útoku bránil. 1598 . e. Purkmistr a rada města Bečova podávají městu Slavkovu zprávu o Židech a vyvracejí jich stížnost podanou císaři. 1598 . Starší židovské obce Pražské prosebně žádají císaře Rudolfa, aby ne vedle usnešení sněmovního berni z obojího, nýbrž jen z muž- ského pohlaví odvozovati byli povinni. 1598 . Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za ochranu Židů v v Em- denu ve Frieslandu, kteříž z neznámých příčin byli zatčeni, poně- vadž vedle svobod, výsad od Římských císařů a králů Židům udě- lených moc a právo je souditi náleží jen císaři. 1598 . . Florian Mates bradyf prodal dům se zahradou na břehu "Markovi Meyzlovi za 800 kop gr. č. 1598 . Abraham a David, Židé Kolínští, komoře české, že řezníci Kolínští zabavili jim dobytek koupený, žádají za opatření. 1598 . Komora česká Kolínským o potrestání dvou Židů, kteříž ve dni nedělní a sváteční dobytek do města hnali. 1598 . . Bartoloměj Miller z Untersberku, císařský rychtář v Starém městě Pražském, oznamuje komoře české, proč sčítání židovských domů . 696 . 697 . 700 701 704 - 705 . 706 . 706 ‚ 709 - 713 - 713 . 714
Čís. 928. 929. 930. 931. 932. 933- 934. 935. 936. 937- 938. 939. 940. 941. 942. V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU Slavkovu, aby Židé v Bečově ponecháni byl v poměrech jako za času hrabéte Slika. 1598 . . Císař Rudolf II. pro platné, věrné služby, na přímluvy některých rad císařských a úředníků zemskych, a na poniżenou prosbu Marka Mardochaja Meysla potvrzuje všechny mu učiněné milosti a udílí mu nový majestát, daný na hradě Pražském ve středu po neděli Oculi (25. února) 1. 1598 . . e. Impresor Salomoun obvénil zenu svou Frumet 800 zl. r., kteréž jí na polovici domu svého zapsal. 1598 . . . Městská rada Rakovnická Václavovi Hochauzarovi z "Hochauzu na Psovlcich, że kozisnici Rakovnicti, hajice jen privileji řemesla svého Zidüm ze Senomat kozichy pobrali; od placení cla že Židy ty osvo- boditi nelze. 1598 e. Nařízení správcové všech míst na tarmarce prodávajících Zidüv oznamují arcibiskupu Pražskému o výtržnosti, kterouž kněz farář ve Všetatech na tarmarce v Starém městě Pražském proti Židům způsobil; žádají o slušné zadostučinění. 1598 . e Na snému, jenz zahájen byl dne 3. dubna a ukonéen dne 17. t. m. roku 1598 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni na lid válečný o. . . Židé v Bečově prosí Í purkmistra a à radu mésta Slavkova, aby jim nad platy od starodávna obvyklé řádných nových břemen neukládali. 1598 . . o Marek Meyzl koupil domek za 200 kop gr. č. 1598 . Kněz Valentin Závadsky, farár ve vsi Vsetatech, hájí se před ar- cibiskupem Pražským Zbyňkem proti obinění některých Židů Praž- ských, jakoby se od něho v Praze „takový pokřik, různice a roz- broj státi měla“, a dokládá, že on i jeho přátelé od týchž Židů pře- padeni byli a že se jen proti útoku bránil. 1598 . e. Purkmistr a rada města Bečova podávají městu Slavkovu zprávu o Židech a vyvracejí jich stížnost podanou císaři. 1598 . Starší židovské obce Pražské prosebně žádají císaře Rudolfa, aby ne vedle usnešení sněmovního berni z obojího, nýbrž jen z muž- ského pohlaví odvozovati byli povinni. 1598 . Starší Židé Pražští prosí císaře Rudolfa II. za ochranu Židů v v Em- denu ve Frieslandu, kteříž z neznámých příčin byli zatčeni, poně- vadž vedle svobod, výsad od Římských císařů a králů Židům udě- lených moc a právo je souditi náleží jen císaři. 1598 . . Florian Mates bradyf prodal dům se zahradou na břehu "Markovi Meyzlovi za 800 kop gr. č. 1598 . Abraham a David, Židé Kolínští, komoře české, že řezníci Kolínští zabavili jim dobytek koupený, žádají za opatření. 1598 . Komora česká Kolínským o potrestání dvou Židů, kteříž ve dni nedělní a sváteční dobytek do města hnali. 1598 . . Bartoloměj Miller z Untersberku, císařský rychtář v Starém městě Pražském, oznamuje komoře české, proč sčítání židovských domů . 696 . 697 . 700 701 704 - 705 . 706 . 706 ‚ 709 - 713 - 713 . 714
Strana 1094
1094 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. nyní možné není a odkazuje na předešlé sčítání domů z r. 1595, při kterémž shledáno 150 židovských domů. 1598 . . . M. Jan Pacheus z Rajova, královský rychtář v Novém Kolíně, ozna- muje komoře české, že nachází se v Kolíně 213 domů křesťanských a 32 židovských. 1598 . 944. Abraham impresor Žid odevzdává polovici domu, po někdy Šalo- mounovi impresoru na něho připadlou, bratru svému Samuelovi také impresoru. 1599 . . - . . Přiznání Samuele impresora Žida a manželky jeho Dubry jinak 945. Veruny, že jsou dlužni 300 kop gr. m. Lutherovi Prajtenpachovi, císařskému harcíři. 1599 . . . . . . . . . . . 946. Marek Nosek Žid postupuje na Bedř. Freyovi z Reitlingu mu právem přisouzeného papíru za 500 kop gr. č. Kundrátovi Škretovi z Zá- vořic 1599 . . Císař Rudolf II. přijímá Židy bratří Samuele a Jakuba Basaue (Bassewi) i jich ženy, děti a čeleď pod svou ochranu a oznamuje, že po celé říši i v jiných všech zemích císařských volně, svobodně, bez znamení židovských přebývati, obchodovati mohou vedle řádů, svobod židovských; více činí jim ještě zvláštní milost, aby před žádnými soudy jen před císařem nebo od něho nařízenými soudy z ničeho se zodpovídati nemuseli a k jich spravedlivým dlužným požadavkům aby bylo dopomáháno; kdyby pak i do jiných zemí křesťanských přišli, aby i tam dané jim ochrany, milosti císařské mohli užiti. 1599 . . . Na sněmu obecním, jenž zahájen byl dne 23. března a ukončen dne 31. t. m. roku 1599 na hradě Pražském, usnesena sbírka na lid válečný . . . Starší Židé Pražští prosí císařského komorníka Jana Poppa na Kin- šperce za ochranu nad Židy v Kinšperce, jimž tamější obec v po- . . . chovávání mrtvých činí překážky. 1599 . . Císař Rudolf II. osvobozuje Židy v městech Pražských i na jiných místech od placení cla z kotčích a koní jich, když po obchodech svých pracují. 1599 . . . 951. Královské vysvětlení sněmem daného artikule, že berně z hlavy každého Žida v království Českém jen pohlaví mužského se dotýče. . . 1599 952. Marek Mardocheus Meyzl koupil kus zdi a prampouch za 125 a půl kopy gr. č. 1599 . . . . . . . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž byl zahájen dne 14. 953. a zavřín dne 24. ledna 1600 na hradě Pražském, stalo se usnesení v příčině berně ze Židů jako roku 1599 . . . . . . . . . . Posměšné verše o lékařích židovských. 1600 . . . . . 954. 955. Starší šmukýři Pražští předkládají purkmistru a radě Starého města . . Pražského stížnost proti Židům. 1600 . . . . . 956. Císař Rudolf II. Janu Adamovi z Zedtwiczu, aby v příčině dluhu, kterýž paní jeho dlužna jest, Žida Jakuba Goltschaidera v Plzni . ve třech týdnech uspokojil. 1600 . 947. 948. 949. 950. 715 716 716 716 717 719 720 721 721 722 723 723 943. 714 724 725
1094 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. nyní možné není a odkazuje na předešlé sčítání domů z r. 1595, při kterémž shledáno 150 židovských domů. 1598 . . . M. Jan Pacheus z Rajova, královský rychtář v Novém Kolíně, ozna- muje komoře české, že nachází se v Kolíně 213 domů křesťanských a 32 židovských. 1598 . 944. Abraham impresor Žid odevzdává polovici domu, po někdy Šalo- mounovi impresoru na něho připadlou, bratru svému Samuelovi také impresoru. 1599 . . - . . Přiznání Samuele impresora Žida a manželky jeho Dubry jinak 945. Veruny, že jsou dlužni 300 kop gr. m. Lutherovi Prajtenpachovi, císařskému harcíři. 1599 . . . . . . . . . . . 946. Marek Nosek Žid postupuje na Bedř. Freyovi z Reitlingu mu právem přisouzeného papíru za 500 kop gr. č. Kundrátovi Škretovi z Zá- vořic 1599 . . Císař Rudolf II. přijímá Židy bratří Samuele a Jakuba Basaue (Bassewi) i jich ženy, děti a čeleď pod svou ochranu a oznamuje, že po celé říši i v jiných všech zemích císařských volně, svobodně, bez znamení židovských přebývati, obchodovati mohou vedle řádů, svobod židovských; více činí jim ještě zvláštní milost, aby před žádnými soudy jen před císařem nebo od něho nařízenými soudy z ničeho se zodpovídati nemuseli a k jich spravedlivým dlužným požadavkům aby bylo dopomáháno; kdyby pak i do jiných zemí křesťanských přišli, aby i tam dané jim ochrany, milosti císařské mohli užiti. 1599 . . . Na sněmu obecním, jenž zahájen byl dne 23. března a ukončen dne 31. t. m. roku 1599 na hradě Pražském, usnesena sbírka na lid válečný . . . Starší Židé Pražští prosí císařského komorníka Jana Poppa na Kin- šperce za ochranu nad Židy v Kinšperce, jimž tamější obec v po- . . . chovávání mrtvých činí překážky. 1599 . . Císař Rudolf II. osvobozuje Židy v městech Pražských i na jiných místech od placení cla z kotčích a koní jich, když po obchodech svých pracují. 1599 . . . 951. Královské vysvětlení sněmem daného artikule, že berně z hlavy každého Žida v království Českém jen pohlaví mužského se dotýče. . . 1599 952. Marek Mardocheus Meyzl koupil kus zdi a prampouch za 125 a půl kopy gr. č. 1599 . . . . . . . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž byl zahájen dne 14. 953. a zavřín dne 24. ledna 1600 na hradě Pražském, stalo se usnesení v příčině berně ze Židů jako roku 1599 . . . . . . . . . . Posměšné verše o lékařích židovských. 1600 . . . . . 954. 955. Starší šmukýři Pražští předkládají purkmistru a radě Starého města . . Pražského stížnost proti Židům. 1600 . . . . . 956. Císař Rudolf II. Janu Adamovi z Zedtwiczu, aby v příčině dluhu, kterýž paní jeho dlužna jest, Žida Jakuba Goltschaidera v Plzni . ve třech týdnech uspokojil. 1600 . 947. 948. 949. 950. 715 716 716 716 717 719 720 721 721 722 723 723 943. 714 724 725
Strana 1095
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLESZKU. 1095 Čís. Str. 957. Melchior z Rederu, svobodný pán na Friedlandě a v Liberci, usta- novuje výši úroku a lichvy z půjčených peněz v městě Friedlandě . a Liberci. 1600 . . . . . . Jan Tejřovský z Einsiedle a Kryštof Šlovský z Šlovic, hejtmané kraje Rakovnického císaři, že v příčině vybírání sbírek z krámů, kupců, řemeslníků, Židů etc. ve všem dle nařízení se zachovali a že přepis register do kanceláře české odesílají. 1600 . . . . . . Podělení dvou domů po impresorovi Šalomounovi mezi tři jeho syny. 1600 . . . . . 960. Marek Žid, sklenář z Libně, arcibiskupu Pražskému Zbyňku Ber- kovi z Dubé oznamuje, že na poručení úředníka ve špitále blíž mostu Pražského, ve dvoře v Čakovicích i ve špitále okna spravoval, však až posud platu za to obdržeti nemohl; prosí za poručení témuž úředníku, aby jemu za práci takovou zaplatil. 1601 . . 961. Císař Rudolf II. oznamuje, jaké napravení rozsudku práva Starého města Pražského učinil vrchní soud apelační ve při mezi mistry řemesla zlatnického a Jakubem Libekem Židem i ženou jeho. 1601 . 728 962. Artikule, o nichž stav panský a rytířský na sněmu českém na před- 731 ložení královské se byli usnesli a stavu městskému předložili. 1601 . Císař odpověděl stavům království Českého na usnešení, kteréž byli 963. na předložení sněmovní učinili: Strany neřádných půjček Židův od obyvatelův království tohoto snáší se tolikéž při JMCské, že ten artikul prvé zřízením zemským zapovědín a pokuta na to uložena . . jest. 1601 Artikule sněmovní, které na repliku císařskou od stavů českých byly . . . . . . . . . . . . . svoleny. 1601 . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl od 26. ledna 1601 do 19. února t. r., stalo se v příčině berně židovské stejné usne- . . . . . . šení jako roku 1600 . . . . . . 966. Poslední pořízení Marka Mardocheia Meysla. 1601. 967. Nařízení císaře Rudolfa II. Jiříkovi mladšímu Vratislavovi z Mi- trovic, purkrabí hradu Pražského, aby majestát Markusovi Meyslovi na handle jeho daný a do register soudu purkrabství Pražského . zapsaný z register těch dal vymazati. 1601. . 968. Zprávy historiků židovských o Marku Mardocheiovi Meyslovi. 1601 969. Starší Židé Pražští podávají presidentu a radám zřízené komory v království Českém zprávu: když někdo z Židů při přítomnosti přísežného písaře nebo školníka kšaftuje i jiné věci právní řídil, že spis takový míval svou platnost před právem. 1601 . . . . 970. Manželky uvězněných Židů Samuele Meysla a Mojžíše Kavky prosí císaře, aby mužové jich z vězení byli propuštěni. 1601 . . . 971. Zpráva z Prahy o zabavení peněz, stříbra, klenotů po Mark. Mard. . . Meyslovi zůstalých. 1601 . . . . . . . . . . . . . 972. Zpráva a dobré zdání cís. prokuratorův o majestátech někdy Marku Mardocheiovi Meyzlovi daných, srovnávají-li se se zřízením zem- ským a jsou-li na škodu císaři a obyvatelům království Českého. 1601 743 959. 964. 965. 726 726 727 731 731 732 732 737 738 740 741 742 725 958.
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLESZKU. 1095 Čís. Str. 957. Melchior z Rederu, svobodný pán na Friedlandě a v Liberci, usta- novuje výši úroku a lichvy z půjčených peněz v městě Friedlandě . a Liberci. 1600 . . . . . . Jan Tejřovský z Einsiedle a Kryštof Šlovský z Šlovic, hejtmané kraje Rakovnického císaři, že v příčině vybírání sbírek z krámů, kupců, řemeslníků, Židů etc. ve všem dle nařízení se zachovali a že přepis register do kanceláře české odesílají. 1600 . . . . . . Podělení dvou domů po impresorovi Šalomounovi mezi tři jeho syny. 1600 . . . . . 960. Marek Žid, sklenář z Libně, arcibiskupu Pražskému Zbyňku Ber- kovi z Dubé oznamuje, že na poručení úředníka ve špitále blíž mostu Pražského, ve dvoře v Čakovicích i ve špitále okna spravoval, však až posud platu za to obdržeti nemohl; prosí za poručení témuž úředníku, aby jemu za práci takovou zaplatil. 1601 . . 961. Císař Rudolf II. oznamuje, jaké napravení rozsudku práva Starého města Pražského učinil vrchní soud apelační ve při mezi mistry řemesla zlatnického a Jakubem Libekem Židem i ženou jeho. 1601 . 728 962. Artikule, o nichž stav panský a rytířský na sněmu českém na před- 731 ložení královské se byli usnesli a stavu městskému předložili. 1601 . Císař odpověděl stavům království Českého na usnešení, kteréž byli 963. na předložení sněmovní učinili: Strany neřádných půjček Židův od obyvatelův království tohoto snáší se tolikéž při JMCské, že ten artikul prvé zřízením zemským zapovědín a pokuta na to uložena . . jest. 1601 Artikule sněmovní, které na repliku císařskou od stavů českých byly . . . . . . . . . . . . . svoleny. 1601 . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl od 26. ledna 1601 do 19. února t. r., stalo se v příčině berně židovské stejné usne- . . . . . . šení jako roku 1600 . . . . . . 966. Poslední pořízení Marka Mardocheia Meysla. 1601. 967. Nařízení císaře Rudolfa II. Jiříkovi mladšímu Vratislavovi z Mi- trovic, purkrabí hradu Pražského, aby majestát Markusovi Meyslovi na handle jeho daný a do register soudu purkrabství Pražského . zapsaný z register těch dal vymazati. 1601. . 968. Zprávy historiků židovských o Marku Mardocheiovi Meyslovi. 1601 969. Starší Židé Pražští podávají presidentu a radám zřízené komory v království Českém zprávu: když někdo z Židů při přítomnosti přísežného písaře nebo školníka kšaftuje i jiné věci právní řídil, že spis takový míval svou platnost před právem. 1601 . . . . 970. Manželky uvězněných Židů Samuele Meysla a Mojžíše Kavky prosí císaře, aby mužové jich z vězení byli propuštěni. 1601 . . . 971. Zpráva z Prahy o zabavení peněz, stříbra, klenotů po Mark. Mard. . . Meyslovi zůstalých. 1601 . . . . . . . . . . . . . 972. Zpráva a dobré zdání cís. prokuratorův o majestátech někdy Marku Mardocheiovi Meyzlovi daných, srovnávají-li se se zřízením zem- ským a jsou-li na škodu císaři a obyvatelům království Českého. 1601 743 959. 964. 965. 726 726 727 731 731 732 732 737 738 740 741 742 725 958.
Strana 1096
1096 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 973. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž určuje se blíže sbírka sněmem svolená z klenotův a jiných věcí drahocenných, kterouž veškeří kupci domácí, dvorští i přespolní, křesťané i Židé, bez výminky, po patřič- ném odhadu v Pražském ungeltě, desátou kopu ceny zboží svého mají odvozovati. 1601 . Mandát císaře Rudolfa II., jímž zakazuje se křesťanům i Židům koupě, výměna a vývoz zlata všelijakého, stříbra přepalovaného, zrněného, nalomeného a pagamentního, jež se podvodně byly prová- děly na úkor regalií a ke škodě a záhubě zemí českých. 1601 . . . Smlouva mezi úředníky osady sv. Kříže Velikého v Starém městě Pražském a Židy majiteli domů tamže, že za neodvádění pomoci městských z domů dříve křesťanských Židé platiti budou vždy o sv. Havle stálý poplatek. 1601 . . . . 976. Května vdova po impresorovi Heřmanovi dává dům svým třem synům na rovné díly. 1601 . . 977. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl na hradě Praž- ském od 21. ledna do 4. února 1602, učiněno v příčině berně židov- ské usnešení jako r. 1601. 1602 . . . . . . Purkmistr a konšelé Starého města Pražského podávají císaři Rudol- fovi II. své dobré zdání, proč by Židé z měst Pražských a z králov- ství Českého měli býti vypovězeni. 1602 . . . . . . . . . . Samuel Enoch Žid prosí císaře Rudolfa II., aby z vězení byl pro- puštěn. 1602 . . Rychtářové, konšelé i všichni osadní osady Libické žádají Jana Ha- bartického z Habartic, cís. hejtmana panství Poděbradského, aby ne- musili přijmouti kněze Zikmunda, faráře Vrbického, kterého jim arcibiskup dosadil, poněvadž ani on ani děkan Poděbradský nechtějí lidu přisluhovati pod obojí. 1602 . . . . . . . . Žid Pražský Samuel Hirsch prosí arcibiskupa Pražského za pří- mluvu k Ottav. Cavrianimu, hofmistru dvoru arciknížete Matiáše, aby vedle uděleného mu císařem privileje volně ve Vídni zdržovati se mohl, poněvadž nařízením jmenovaného arciknížete cizím Ži- dům pobyt ve Vídni byl zakázán. 1602 . . . . . . . Rudolf II. nařizuje administratoru a konsistoři pod obojí, aby se při- činili o napravení faráře Chrudimského i jiných kněží a sami do- brým příkladem předcházeli. 1602 . . . . Komisaři nařízení k uvažování o záležitostech v příčině berně po- dávají císaři vedle nařízení jeho, dvorskou komorou jim vydaného, dobré zdání, kterak by nedoplatky sbírek sněmem léta 1601 svolených ze zboží zlatého a stříbrného, z klenotů všelijakých, drahokamů a cizích kožešin od obchodníků dvorských a městských, též i Židů, byly vyupomínány; schodek aby uhražen byl tím, že by sbírka taková na příštím sněmu na dobu dvou neb více let se žádala, a aby pro zamezení zbytečné nádhery a chudoby z toho povstávající jistý po- řádek v oděvích, špercích, v jídle a pití byl nařízen. 1603 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 9. ledna 1603 na hradě Pražském a ukončen dne 16. t. m., stalo se usnešení 974. 975. 978. 979. 980. 981. 982. 983. 748 748 749 750 750 750 758 759 759 760 761 984.
1096 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 973. Mandát císaře Rudolfa II., kterýmž určuje se blíže sbírka sněmem svolená z klenotův a jiných věcí drahocenných, kterouž veškeří kupci domácí, dvorští i přespolní, křesťané i Židé, bez výminky, po patřič- ném odhadu v Pražském ungeltě, desátou kopu ceny zboží svého mají odvozovati. 1601 . Mandát císaře Rudolfa II., jímž zakazuje se křesťanům i Židům koupě, výměna a vývoz zlata všelijakého, stříbra přepalovaného, zrněného, nalomeného a pagamentního, jež se podvodně byly prová- děly na úkor regalií a ke škodě a záhubě zemí českých. 1601 . . . Smlouva mezi úředníky osady sv. Kříže Velikého v Starém městě Pražském a Židy majiteli domů tamže, že za neodvádění pomoci městských z domů dříve křesťanských Židé platiti budou vždy o sv. Havle stálý poplatek. 1601 . . . . 976. Května vdova po impresorovi Heřmanovi dává dům svým třem synům na rovné díly. 1601 . . 977. Na sněmu obecním království Českého, jenž držán byl na hradě Praž- ském od 21. ledna do 4. února 1602, učiněno v příčině berně židov- ské usnešení jako r. 1601. 1602 . . . . . . Purkmistr a konšelé Starého města Pražského podávají císaři Rudol- fovi II. své dobré zdání, proč by Židé z měst Pražských a z králov- ství Českého měli býti vypovězeni. 1602 . . . . . . . . . . Samuel Enoch Žid prosí císaře Rudolfa II., aby z vězení byl pro- puštěn. 1602 . . Rychtářové, konšelé i všichni osadní osady Libické žádají Jana Ha- bartického z Habartic, cís. hejtmana panství Poděbradského, aby ne- musili přijmouti kněze Zikmunda, faráře Vrbického, kterého jim arcibiskup dosadil, poněvadž ani on ani děkan Poděbradský nechtějí lidu přisluhovati pod obojí. 1602 . . . . . . . . Žid Pražský Samuel Hirsch prosí arcibiskupa Pražského za pří- mluvu k Ottav. Cavrianimu, hofmistru dvoru arciknížete Matiáše, aby vedle uděleného mu císařem privileje volně ve Vídni zdržovati se mohl, poněvadž nařízením jmenovaného arciknížete cizím Ži- dům pobyt ve Vídni byl zakázán. 1602 . . . . . . . Rudolf II. nařizuje administratoru a konsistoři pod obojí, aby se při- činili o napravení faráře Chrudimského i jiných kněží a sami do- brým příkladem předcházeli. 1602 . . . . Komisaři nařízení k uvažování o záležitostech v příčině berně po- dávají císaři vedle nařízení jeho, dvorskou komorou jim vydaného, dobré zdání, kterak by nedoplatky sbírek sněmem léta 1601 svolených ze zboží zlatého a stříbrného, z klenotů všelijakých, drahokamů a cizích kožešin od obchodníků dvorských a městských, též i Židů, byly vyupomínány; schodek aby uhražen byl tím, že by sbírka taková na příštím sněmu na dobu dvou neb více let se žádala, a aby pro zamezení zbytečné nádhery a chudoby z toho povstávající jistý po- řádek v oděvích, špercích, v jídle a pití byl nařízen. 1603 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž zahájen byl dne 9. ledna 1603 na hradě Pražském a ukončen dne 16. t. m., stalo se usnešení 974. 975. 978. 979. 980. 981. 982. 983. 748 748 749 750 750 750 758 759 759 760 761 984.
Strana 1097
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1097 Čís. Str. 987. 988. 989. 990. 991. 992. 993. 994. 995. 996. v příčině berně židovské jako r. 1602 s tím rozdílem, že daň z hlavy po jednom uherském zlatém a daň z jednoho židovského domu ur- čena na 2 kopy gr. m. 1603 . . . . Izák Žid, sklenář v městě Rychnově, Burianovi Ledskému z Chrou- stovic, úředníku panství Rychnovského, aby chráněn byl proti knězi Jakubovi, děkanu Litomyšlskému, kterýž jej po pohřbu paní . z Oprštorfu zbil. 1603 . . . . . 986. List z komory české starším Židům Pražským, že schvaluje se smlouva mezi nimi a Pražany Staroměstskými o plat z tarmarku učiněná. 1603 . . Flagellum Judaeorum Bič židovský. 1603 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 11. února a ukončen 24. února 1604 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni židovské jako r. 1603; daň z domu židovského vyměřena však na 4 kopy gr. m. a berně z hlavy na dva dukáty a po jednom dukátu. 1604 . . . . V rozpočtu o výtěžku, jaký asi bude miti kontribucí válečná, kterou sněm království Českého léta 1604 povolil, zapsáno: „Von Juden vom Haupt zu 2 und 1 Dukaten und von jedem Haus zu 4 Thalern bei 4468 Schock m. Gr.“ 1604 . . Komora česká kárajíc starší židovské Pražské, že nestalo se dosud vedle daného rozkazu obnovení starších Židů, obecních starších a rychtáře židovského, nařizuje přísně, aby ve 2 dnech nejdéle seznam osob k té osnově za způsobilé uznaných do komory byl zaslán. 1604 764 Judyt vdova, Židovka Pražská, arcibiskupovi Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé, že kostelní klenoty, jež u sebe měla, před starší ži- dovské složila i prosí, aby další těžkosti proto byla sproštěna. 1604 Nařízení české komory prokurátoru a sekretáři komory v příčině obnovení starších obce židovské v Praze. 1604 . . . . . . . Komora česká poroučí starším Židům Pražským, aby seznam těch osob, které za starší a rychtáře mezi sebou volili, prokuratoru krá- lovství Českého odeslali, poněvadž obnovení jich starších má vyko- . nati. 1604 Císař Rudolf II. potvrzuje staršími Židy Pražskými navrženého . Efreyma za nejvyššího rabí. 1604 . . . . . Komora dvorská žádá od komory české dobrozdání, jakým způso- bem provedla by se nejlépe usnesení předešlého sněmu v příčině pomoci válečné, sbírky z prodeje rozličných věcí, daně židovské, jmenování nejvyšších vojenských a rytmistrů císařem, zvelebení hor, ustanovení ceny dukátů a tolarů, posudného a drahoty řemesl- níků. 1604 . . . . . . . . Komora česká žádá od rentmistra Eliáše Šmidgrabnera a od správce úřadu „puchhalterství“ českého Konráda Škréty dobré zdání, jak by se sněmem 1. 1604 povolená nová sbírka ze zlatohlavů, stříbro- hlavů, ze zlata a stříbra všelikého, z klenotův a nádob z drahého kamení, ze sobolů a rysů na kupce křesťany i Židy mohla vyměřiti a uložiti. 1604 761 763 763 764 764 764 765 766 766 767 761 985. 768
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1097 Čís. Str. 987. 988. 989. 990. 991. 992. 993. 994. 995. 996. v příčině berně židovské jako r. 1602 s tím rozdílem, že daň z hlavy po jednom uherském zlatém a daň z jednoho židovského domu ur- čena na 2 kopy gr. m. 1603 . . . . Izák Žid, sklenář v městě Rychnově, Burianovi Ledskému z Chrou- stovic, úředníku panství Rychnovského, aby chráněn byl proti knězi Jakubovi, děkanu Litomyšlskému, kterýž jej po pohřbu paní . z Oprštorfu zbil. 1603 . . . . . 986. List z komory české starším Židům Pražským, že schvaluje se smlouva mezi nimi a Pražany Staroměstskými o plat z tarmarku učiněná. 1603 . . Flagellum Judaeorum Bič židovský. 1603 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 11. února a ukončen 24. února 1604 na hradě Pražském, stalo se usnešení o berni židovské jako r. 1603; daň z domu židovského vyměřena však na 4 kopy gr. m. a berně z hlavy na dva dukáty a po jednom dukátu. 1604 . . . . V rozpočtu o výtěžku, jaký asi bude miti kontribucí válečná, kterou sněm království Českého léta 1604 povolil, zapsáno: „Von Juden vom Haupt zu 2 und 1 Dukaten und von jedem Haus zu 4 Thalern bei 4468 Schock m. Gr.“ 1604 . . Komora česká kárajíc starší židovské Pražské, že nestalo se dosud vedle daného rozkazu obnovení starších Židů, obecních starších a rychtáře židovského, nařizuje přísně, aby ve 2 dnech nejdéle seznam osob k té osnově za způsobilé uznaných do komory byl zaslán. 1604 764 Judyt vdova, Židovka Pražská, arcibiskupovi Pražskému Zbyňku Berkovi z Dubé, že kostelní klenoty, jež u sebe měla, před starší ži- dovské složila i prosí, aby další těžkosti proto byla sproštěna. 1604 Nařízení české komory prokurátoru a sekretáři komory v příčině obnovení starších obce židovské v Praze. 1604 . . . . . . . Komora česká poroučí starším Židům Pražským, aby seznam těch osob, které za starší a rychtáře mezi sebou volili, prokuratoru krá- lovství Českého odeslali, poněvadž obnovení jich starších má vyko- . nati. 1604 Císař Rudolf II. potvrzuje staršími Židy Pražskými navrženého . Efreyma za nejvyššího rabí. 1604 . . . . . Komora dvorská žádá od komory české dobrozdání, jakým způso- bem provedla by se nejlépe usnesení předešlého sněmu v příčině pomoci válečné, sbírky z prodeje rozličných věcí, daně židovské, jmenování nejvyšších vojenských a rytmistrů císařem, zvelebení hor, ustanovení ceny dukátů a tolarů, posudného a drahoty řemesl- níků. 1604 . . . . . . . . Komora česká žádá od rentmistra Eliáše Šmidgrabnera a od správce úřadu „puchhalterství“ českého Konráda Škréty dobré zdání, jak by se sněmem 1. 1604 povolená nová sbírka ze zlatohlavů, stříbro- hlavů, ze zlata a stříbra všelikého, z klenotův a nádob z drahého kamení, ze sobolů a rysů na kupce křesťany i Židy mohla vyměřiti a uložiti. 1604 761 763 763 764 764 764 765 766 766 767 761 985. 768
Strana 1098
1098 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 997. Israel Meysl postupuje paní Johance Meyslové kšaftem Marka Mar- docheia Meysla mu odkázaných 10.000 zl. za jistou sumu peněz, kterouž od ní byl obdržel. 1604. . . . . . . . . Starší Židů Pražských prosí císaře, aby pro chudobu ušetřeni byli od placení nové půjčky na potřeby válečné. Vypočítávají, mnoho-li v posledních letech daně a jiných dávek zaplatili, a nabízejí se, že opatří půjčku 1000 zlatých. Císař však rozhodl, že od Židů má žádá- no býti buď 5000 zlatých pomoci válečné na hotovosti aneb 10.000 zlatých půjčky, splatné za dvě léta. 1604 . . . . . Městská rada Litoměřická usnáší se pominouti mlčením, že Židé pracují na vinicích, které Adam Hrzan z Harasova drží zástavou od Polyxeny z Rožmberka, ačkoliv nesnáší se to s výsadami měst- skými. 1604 . . . . Smlouva tržní o prodej másla ze statku Českodubského Židům Va- lentinovi z Dubu a Markovi Šťastnému z Ml. Boleslavi, za kteréhož posledního zaručil se Jakub Žid z města Sobotky. 1604 . . . . 1001. Speculum Judaeorum, to jest Zrcadlo židovské od Arnošta Ferdi- nanda Hessa v lékařství doktora vydané, a nyní skrze Martina Car- chesia jinak Krausa z Krausnthalu, předního radního písaře v Sta- rém městě Pražském na česko přeložené. 1604 . . . . . 1002. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, koupili k špitálu židovskému dům za 350 kop gr. č. 1605 . . . . . . . . 1003. Samuel impresor jmenuje budoucí ženu spolumajetnicí půl domu svého. 1605 . . 1004. Sněm království Českého, kterýž dne 4. února 1605 na hradě Praž- ském zahájen a 19. t. m. uzavřen byl, usnesl se o berni židovské jako r. 1604. 1605 . . . Komora česká nařizuje prokuratoru království Českého Florianovi Danielovi z Vatikanu a sekretáři komory Janovi Peldřimovskému z Vyškořic, aby se obnovení starších Židův Pražských vykonalo. 1605 . 1006. Usnešení sněmu království Českého, jenž zahájen byl na hradě Pražském v středu po sv. Duchu (1. června) a zavřín v outerý po Tělu božím (14. června) r. 1605, o berni z domů židovských . . . 1007. Usnešení sněmu království Českého, kterýž v outerý po sv. Bar- toloměji (30. srpna) 1. 1605 na hradě Pražském zahájen a v pon- děli po sv. Jiljí (5. září) uzavřen byl, o berni z domův židovských. 774 . . . 1008. Usnešení synody arcidiecese Pražské o Židech. 1605 774 1009. Císař Rudolf II. Pražanům Staroměstským, aby Jakuba Goldšeidera při obecní přísaze, kteráž se od jiných Židův užívá, zůstavili. 1605 1010. Císař Rudolf II. purkmistru a radě v Mladé Boleslavi, aby s Ži- dem Šalomounem rabím o mírné splácení dluhu Václavem zvonařem . . . mu povinného jednali. 1606 . 1011. Císař Rudolf II. nejvyššímu minemistru Krišt. z Sebuzína, aby šep- mistři Kutnohorští Židu Lazarovi z Mladé Boleslavi k dluhům na . některých spolusousedích Kutnohorských dopomohli. 1606 . 998. 999. 1000. 1005. 769 771 771 771 771 772 772 772 773 775 Str. 768 775 776
1098 K HISTORII ŽIDŮ Čís. 997. Israel Meysl postupuje paní Johance Meyslové kšaftem Marka Mar- docheia Meysla mu odkázaných 10.000 zl. za jistou sumu peněz, kterouž od ní byl obdržel. 1604. . . . . . . . . Starší Židů Pražských prosí císaře, aby pro chudobu ušetřeni byli od placení nové půjčky na potřeby válečné. Vypočítávají, mnoho-li v posledních letech daně a jiných dávek zaplatili, a nabízejí se, že opatří půjčku 1000 zlatých. Císař však rozhodl, že od Židů má žádá- no býti buď 5000 zlatých pomoci válečné na hotovosti aneb 10.000 zlatých půjčky, splatné za dvě léta. 1604 . . . . . Městská rada Litoměřická usnáší se pominouti mlčením, že Židé pracují na vinicích, které Adam Hrzan z Harasova drží zástavou od Polyxeny z Rožmberka, ačkoliv nesnáší se to s výsadami měst- skými. 1604 . . . . Smlouva tržní o prodej másla ze statku Českodubského Židům Va- lentinovi z Dubu a Markovi Šťastnému z Ml. Boleslavi, za kteréhož posledního zaručil se Jakub Žid z města Sobotky. 1604 . . . . 1001. Speculum Judaeorum, to jest Zrcadlo židovské od Arnošta Ferdi- nanda Hessa v lékařství doktora vydané, a nyní skrze Martina Car- chesia jinak Krausa z Krausnthalu, předního radního písaře v Sta- rém městě Pražském na česko přeložené. 1604 . . . . . 1002. Aron Munk a Samuel Meyzl, Židé, koupili k špitálu židovskému dům za 350 kop gr. č. 1605 . . . . . . . . 1003. Samuel impresor jmenuje budoucí ženu spolumajetnicí půl domu svého. 1605 . . 1004. Sněm království Českého, kterýž dne 4. února 1605 na hradě Praž- ském zahájen a 19. t. m. uzavřen byl, usnesl se o berni židovské jako r. 1604. 1605 . . . Komora česká nařizuje prokuratoru království Českého Florianovi Danielovi z Vatikanu a sekretáři komory Janovi Peldřimovskému z Vyškořic, aby se obnovení starších Židův Pražských vykonalo. 1605 . 1006. Usnešení sněmu království Českého, jenž zahájen byl na hradě Pražském v středu po sv. Duchu (1. června) a zavřín v outerý po Tělu božím (14. června) r. 1605, o berni z domů židovských . . . 1007. Usnešení sněmu království Českého, kterýž v outerý po sv. Bar- toloměji (30. srpna) 1. 1605 na hradě Pražském zahájen a v pon- děli po sv. Jiljí (5. září) uzavřen byl, o berni z domův židovských. 774 . . . 1008. Usnešení synody arcidiecese Pražské o Židech. 1605 774 1009. Císař Rudolf II. Pražanům Staroměstským, aby Jakuba Goldšeidera při obecní přísaze, kteráž se od jiných Židův užívá, zůstavili. 1605 1010. Císař Rudolf II. purkmistru a radě v Mladé Boleslavi, aby s Ži- dem Šalomounem rabím o mírné splácení dluhu Václavem zvonařem . . . mu povinného jednali. 1606 . 1011. Císař Rudolf II. nejvyššímu minemistru Krišt. z Sebuzína, aby šep- mistři Kutnohorští Židu Lazarovi z Mladé Boleslavi k dluhům na . některých spolusousedích Kutnohorských dopomohli. 1606 . 998. 999. 1000. 1005. 769 771 771 771 771 772 772 772 773 775 Str. 768 775 776
Strana 1099
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1099 Čís. Str. 1013. 1015. 1025. 1012. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Pardubic, aby s měštění- nem Starého města Pražského Lor. Štorkem jednali v příčině sčekání nebo uplácení dluhu jemu Salomenou židovkou z Pardubic povin- ného. 1606 . Císař Rudolf II. přimlouvá se k stavům českým, aby Filipa Langa z Langenfelzu i s jeho syny za obyvatele království Českého při- jali. 1606 . . . 1014. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Nového Bydžova, aby s věřiteli Žida Izáka Lazara v příčině splácení dluhu vyjednávali. 1606 . . . . . . . . Židovská obec v Praze prosí císaře Rudolfa II. za potvrzení řádu obecního majestátem, kterýž by stanovil, že osoby z celé obce vo- lené mají ustanovovati radu židovskou a rychtáře a seznam jich předložiti císaři k potvrzení. 1606 . 1016. Majestát císaře Rudolfa II., který dává Židům Pražským výsadu, aby mohli každoročně z prostředku svého starší obecní a rychtáře sobě voliti. 1606 . . . . 1017. Komora česká oznamuje starším Židům Pražským, že starší, kteréž sama (komora) ustanovila, z povinností jich propouští a starší z mi- nulého roku zase na úřad dosazuje, a poroučí, aby vedle starého oby- čeje osoby volili, jež by za starší býti mohly a poznamenáni jich do komory odeslali. 1606 . . . . . . . . . . 1018. Usnešením sněmu král. Českého, kterýž dne 25. února 1606 na hradé Pražském zahájen a 22. března t. r. uzavřen byl, ustanovena byla židovská daň z hlavy na 2 a 1 dukát, daň z domu na 2 kopy gr. č. . . . 1606 . . . . . 1019. V usnešení, kteréž stalo se dne 6. května 1606 o nařízení veřejné ho- tovosti: O židech . . . . . . . . . 1020. Politia historica. 1606 . 1021. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 7. května a ukončen dne 23. t. m. r. 1607 na hradě Pražském, vy- měřena berně židovská z jednoho domu po 2 kopách gr. č., z hlavy po 2 a po 1 dukátu, sbírka z klenotův prodaných osmá kopa nebo . . groš. 1607 1022. Vít Hus (Zemach), Žid v Praze, připouští ženu svou Fradl jako . majitelku k polovici svého domu. 1607 1023. Nařízeni a opatření učiněná v městech Pražských za času rány . . . . . . . . morové v příčině Židův. 1607 . . 1024. Pavel Neubauer z Weitfeldu, hejtman panství Kolínského, přimlouvá se k komoře české v příčině sporu řezníků křesťanských a židov- . . . ských, aby při starém způsobu bylo zůstaveno. 1607 . Židovská obec Pražská oznamuje komoře české, že obnovení star- ších, obecních starších i rychtáře podle rozkazu se stalo, a prosí za . . . . . . potvrzení jich v tom úřadě. 1608 . . 1026. Komora česká napomíná p. Oldřicha Gerstorfa, prokuratora král. Českého a p. Jana Peldřimovského, sekretáře komory české, aby 777 778 779 780 781 782 782 783 784 784 784 786 777 788
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1099 Čís. Str. 1013. 1015. 1025. 1012. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Pardubic, aby s měštění- nem Starého města Pražského Lor. Štorkem jednali v příčině sčekání nebo uplácení dluhu jemu Salomenou židovkou z Pardubic povin- ného. 1606 . Císař Rudolf II. přimlouvá se k stavům českým, aby Filipa Langa z Langenfelzu i s jeho syny za obyvatele království Českého při- jali. 1606 . . . 1014. Císař Rudolf II. purkmistru a radě města Nového Bydžova, aby s věřiteli Žida Izáka Lazara v příčině splácení dluhu vyjednávali. 1606 . . . . . . . . Židovská obec v Praze prosí císaře Rudolfa II. za potvrzení řádu obecního majestátem, kterýž by stanovil, že osoby z celé obce vo- lené mají ustanovovati radu židovskou a rychtáře a seznam jich předložiti císaři k potvrzení. 1606 . 1016. Majestát císaře Rudolfa II., který dává Židům Pražským výsadu, aby mohli každoročně z prostředku svého starší obecní a rychtáře sobě voliti. 1606 . . . . 1017. Komora česká oznamuje starším Židům Pražským, že starší, kteréž sama (komora) ustanovila, z povinností jich propouští a starší z mi- nulého roku zase na úřad dosazuje, a poroučí, aby vedle starého oby- čeje osoby volili, jež by za starší býti mohly a poznamenáni jich do komory odeslali. 1606 . . . . . . . . . . 1018. Usnešením sněmu král. Českého, kterýž dne 25. února 1606 na hradé Pražském zahájen a 22. března t. r. uzavřen byl, ustanovena byla židovská daň z hlavy na 2 a 1 dukát, daň z domu na 2 kopy gr. č. . . . 1606 . . . . . 1019. V usnešení, kteréž stalo se dne 6. května 1606 o nařízení veřejné ho- tovosti: O židech . . . . . . . . . 1020. Politia historica. 1606 . 1021. Na sněmu obecním království Českého, kterýž zahájen byl dne 7. května a ukončen dne 23. t. m. r. 1607 na hradě Pražském, vy- měřena berně židovská z jednoho domu po 2 kopách gr. č., z hlavy po 2 a po 1 dukátu, sbírka z klenotův prodaných osmá kopa nebo . . groš. 1607 1022. Vít Hus (Zemach), Žid v Praze, připouští ženu svou Fradl jako . majitelku k polovici svého domu. 1607 1023. Nařízeni a opatření učiněná v městech Pražských za času rány . . . . . . . . morové v příčině Židův. 1607 . . 1024. Pavel Neubauer z Weitfeldu, hejtman panství Kolínského, přimlouvá se k komoře české v příčině sporu řezníků křesťanských a židov- . . . ských, aby při starém způsobu bylo zůstaveno. 1607 . Židovská obec Pražská oznamuje komoře české, že obnovení star- ších, obecních starších i rychtáře podle rozkazu se stalo, a prosí za . . . . . . potvrzení jich v tom úřadě. 1608 . . 1026. Komora česká napomíná p. Oldřicha Gerstorfa, prokuratora král. Českého a p. Jana Peldřimovského, sekretáře komory české, aby 777 778 779 780 781 782 782 783 784 784 784 786 777 788
Strana 1100
1100 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 789 obnovení starších, jakož i rychtáře Židův Pražských vykonali a jim zároveň na pamět uvedli. 1608 . . . . . . . . . . . . Z komory české starším Židům Pražským, že p. Voldřich Krištof z Gerstorfu a Jan Peldřimovský z Viškořic k obnovení úřadů jejich v určitý den přijedou. 1608 . . 1028. Poznamenání osob, které na rok 1608 jako starší obce Židovské v Praze obnoveny a usazeny býti mají. Obnovení stalo se dne 16. července 1608 . . . . . . . 1029. Přísaha starších židovských v Praze nově zvolených, že úřad sobě svěřený spravedlivě budou vykonávati. 1608 . . . . . . . . 1030. Komora česká přikazuje Voldřichovi Gerstorfovi, prokuratoru království Českého a Janovi Peldřimovskému, sekretáři komory české, aby k obnovení obecních starších a rychtáře v obci židovské se sjeli a vyměření císařské o přetržení nepořádku mezi Židy uveřej- nili. 1609 . . . Komora česká přikazuje císařskému rychtáři v Starém městě Praž- ském, Janovi Kirchmairovi z Reichvic, aby domeček po někdy Mar- kusovi Meyzlovi na císaře připadlý Johance Jakuba Meyzle ženě jako vlastnictví do knih městských zapsati dal. 1609 . . . . . . 1032. Z otázek útrpným právem Filipovi Langovi předložených. 1609 . 1033. Na sněmu zemském království Českého, jenž od 25. května 1609 až do 23. února 1610 na hradě Pražském držán byl, předloženi ar- tikulové Pražan a stavu městského se dotýkající, kteří králi před- nešeni býti měli; mezi nimiž: Dvacátej čtvrtej a poslední artykul . . o Židech v království Českém zůstávajících. 1609 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž v pondělí po Rogatio- num (25. května) 1609 na hradě Pražském zahájen byl a v outerý masopustní (23. února) 1610 ukončen byl, vyměřena židovská daň z hlavy po 1 a 2 dukátech a sbírka domovní po 7 kop. m. 1609 . . . 1035. Poručení z komory království Českého starším Židům Pražským v příčině přijímání svědomí před jich rychtářem. 1610 . . . . . . 1036. Komora česká Oldřichovi Gerstorfovi, císařské radě a prokuratoru, a Janovi Peldřimovskému, sekretáři komory české, aby volbu v obci židovské starobylým způsobem obnovili. 1610 . . . 797 . . . . . . . . . . 1037. Jakub Bassevi koupil dům za 1000 kop gr. č. 1610 . 797 1038. Patent o uvozování a šenkování vín cizích a přespolních do měst 798 Pražských. 1610 . . . . . . . . 800 1039. Clo jakým způsobem při mostu Pražském vybíráno býti má. 1610 . 1040. Král Matyáš potvrzuje Židům Pražským i vší obci židovské v krá- lovství Českém výsady a práva, od králů českých jim udělená. 1611 800 1041. Několik artikulů Pražanů a třetího stavu městského, kteréž na sněmu, dne 11. dubna 1611 na hradě Pražském zahájeném, byly . . . . . předloženy. 1611 . . . . . . . . Usnešením sněmu dne II. dubna 1611 na hradě Pražském zaháje- ného ustanovena byla mimo jiné sbírky židovská daň domovní na . 7 kop gr. m. 1031. 1034. 790 790 790 791 791 792 792 794 795 1027. 801 1042. . . 803
1100 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 789 obnovení starších, jakož i rychtáře Židův Pražských vykonali a jim zároveň na pamět uvedli. 1608 . . . . . . . . . . . . Z komory české starším Židům Pražským, že p. Voldřich Krištof z Gerstorfu a Jan Peldřimovský z Viškořic k obnovení úřadů jejich v určitý den přijedou. 1608 . . 1028. Poznamenání osob, které na rok 1608 jako starší obce Židovské v Praze obnoveny a usazeny býti mají. Obnovení stalo se dne 16. července 1608 . . . . . . . 1029. Přísaha starších židovských v Praze nově zvolených, že úřad sobě svěřený spravedlivě budou vykonávati. 1608 . . . . . . . . 1030. Komora česká přikazuje Voldřichovi Gerstorfovi, prokuratoru království Českého a Janovi Peldřimovskému, sekretáři komory české, aby k obnovení obecních starších a rychtáře v obci židovské se sjeli a vyměření císařské o přetržení nepořádku mezi Židy uveřej- nili. 1609 . . . Komora česká přikazuje císařskému rychtáři v Starém městě Praž- ském, Janovi Kirchmairovi z Reichvic, aby domeček po někdy Mar- kusovi Meyzlovi na císaře připadlý Johance Jakuba Meyzle ženě jako vlastnictví do knih městských zapsati dal. 1609 . . . . . . 1032. Z otázek útrpným právem Filipovi Langovi předložených. 1609 . 1033. Na sněmu zemském království Českého, jenž od 25. května 1609 až do 23. února 1610 na hradě Pražském držán byl, předloženi ar- tikulové Pražan a stavu městského se dotýkající, kteří králi před- nešeni býti měli; mezi nimiž: Dvacátej čtvrtej a poslední artykul . . o Židech v království Českém zůstávajících. 1609 . . . . . Na sněmu obecním království Českého, jenž v pondělí po Rogatio- num (25. května) 1609 na hradě Pražském zahájen byl a v outerý masopustní (23. února) 1610 ukončen byl, vyměřena židovská daň z hlavy po 1 a 2 dukátech a sbírka domovní po 7 kop. m. 1609 . . . 1035. Poručení z komory království Českého starším Židům Pražským v příčině přijímání svědomí před jich rychtářem. 1610 . . . . . . 1036. Komora česká Oldřichovi Gerstorfovi, císařské radě a prokuratoru, a Janovi Peldřimovskému, sekretáři komory české, aby volbu v obci židovské starobylým způsobem obnovili. 1610 . . . 797 . . . . . . . . . . 1037. Jakub Bassevi koupil dům za 1000 kop gr. č. 1610 . 797 1038. Patent o uvozování a šenkování vín cizích a přespolních do měst 798 Pražských. 1610 . . . . . . . . 800 1039. Clo jakým způsobem při mostu Pražském vybíráno býti má. 1610 . 1040. Král Matyáš potvrzuje Židům Pražským i vší obci židovské v krá- lovství Českém výsady a práva, od králů českých jim udělená. 1611 800 1041. Několik artikulů Pražanů a třetího stavu městského, kteréž na sněmu, dne 11. dubna 1611 na hradě Pražském zahájeném, byly . . . . . předloženy. 1611 . . . . . . . . Usnešením sněmu dne II. dubna 1611 na hradě Pražském zaháje- ného ustanovena byla mimo jiné sbírky židovská daň domovní na . 7 kop gr. m. 1031. 1034. 790 790 790 791 791 792 792 794 795 1027. 801 1042. . . 803
Strana 1101
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1101 Čís. 1043. Král Matyáš II. povyšuje Jakuba Basseviho za svého dvorního Žida a podřizuje ho úřadu nejvyššího dvorního maršálka. 1611 . . 804 1044. Král Matyáš potvrzuje Židům v městě Mladé Boleslavi list, kterým Rudolf II. některá Bohuslava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic jim udělená obdarování potvrdil, jehož datum na hradě Pražském ve středu na den sv. Jiří 1597. 1611 . . . . . Komora česká Oldřichu Gerstorfovi, král. prokuratoru a Janu Pel- dřimovskému, komory české sekretáři, aby volbu starších, obecních starších a rychtáře obce židovské v Praze dne 7. září obnovili. 1611 806 1046. Král Matyáš Jáchymovi Brandejsovi, Židu Pražskému, potvrzuje privilegium dědiců Munkovských. 1611 . . . . 806 1047. Nařízení Židům strany ohně hašení v městech Pražských. 1611 . 807 1048. Polyxena z Lobkovic rozená z Pernštejna Jeronymovi, Židu Praž- skému, pronajímá krávy a ovce na jeden rok z některých dvorů pan- ství Chlumeckého., 1612 . . . . 1049. Komora česká král. prokuratoru Oldřichu Gerstorfovi a sekretáři komory české Janu Peldřimovskému, aby volbu starších, obecních starších i rychtáře v obci židovské Pražské dne 19. září provedli. 1612 . . . . . . . . . . . . . . . . 1050. Maxmilian arcikníže v Rakousích přimlouvá se k císaři Matyášovi, 808 aby Židovce Johance bylo zaplaceno. 1612 . . . . . . 1051. Jindřich Julius vévoda Brunšvický žádá císaře Matyáše, aby ži- dovce Johance k náležitým jí 10.000 zl. bylo dopomoženo. 1612 . . 809 1052. Komora česká poroučí cís. rychtáři v Kolíně, aby zvolené starší . . . . . židovské na jich úřad dosadil. 1613 . 809 1053. Dlužní úpis Židů Pražských Izáka, Samuele a Mojžíše impresorů na 16.000 kop m. Vilímovi Bezdružickému z Kolovrat. 1613 . . . 810 1054. Postoupení dvou domů po Markusovi Mardocheu Meyzlovi od- . . 811 kázaných Samuelovi Meyzlovi. 1613 . . . . 1055. Ouředníci židovští žádají o výchoz k spatření některých nedostatků v ulici židovské. 1613 . . . 812 . . . 1056. Arcibiskup Pražský stvrzuje, že Polyxena Lucia se dvěma dětmi od víry židovské na katolickou se obrátila a potom za Mat. Schu- barta se provdala. 1613 . 812 . . Intimat z kanceláře císařské, že povoleno, aby dvorské židovce . . . 814 Johance Meyzlové 10.000 zl. bylo vyplaceno. 1613 . . 1058. Dvorští Židé ve Vídni prosebně žádají komoru dvorskou, aby po- kladna jich, kteráž příčinou nějakého obchodu směnného s Praž- . . . . skými Židy jim uzavřena, opět byla otevřena. 1613 . 1059. Usnesení rady města Chomutova o řemeslnících a Židech. 1614 . . 1060. Na sněmu zemském království Českého, jenž v Budějovicích Če- ských dne 29. ledna zahájen a 27. února 1614 uzavřen byl, vymě- řena židovská daň z hlavy na 6 a 3 kopy m. a berně domovni na 10 kop m. Dne 19. února t. r. předloženo bylo při audienci usnešení . . . . všech tří stavův. 1614 1061. Poznamenání Židů Pražských, Roudnických a Teplických, kteří dne 1045. 1057. 806 807 808 814 814 Str. 816
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1101 Čís. 1043. Král Matyáš II. povyšuje Jakuba Basseviho za svého dvorního Žida a podřizuje ho úřadu nejvyššího dvorního maršálka. 1611 . . 804 1044. Král Matyáš potvrzuje Židům v městě Mladé Boleslavi list, kterým Rudolf II. některá Bohuslava Joachyma Hasištejnského z Lobkovic jim udělená obdarování potvrdil, jehož datum na hradě Pražském ve středu na den sv. Jiří 1597. 1611 . . . . . Komora česká Oldřichu Gerstorfovi, král. prokuratoru a Janu Pel- dřimovskému, komory české sekretáři, aby volbu starších, obecních starších a rychtáře obce židovské v Praze dne 7. září obnovili. 1611 806 1046. Král Matyáš Jáchymovi Brandejsovi, Židu Pražskému, potvrzuje privilegium dědiců Munkovských. 1611 . . . . 806 1047. Nařízení Židům strany ohně hašení v městech Pražských. 1611 . 807 1048. Polyxena z Lobkovic rozená z Pernštejna Jeronymovi, Židu Praž- skému, pronajímá krávy a ovce na jeden rok z některých dvorů pan- ství Chlumeckého., 1612 . . . . 1049. Komora česká král. prokuratoru Oldřichu Gerstorfovi a sekretáři komory české Janu Peldřimovskému, aby volbu starších, obecních starších i rychtáře v obci židovské Pražské dne 19. září provedli. 1612 . . . . . . . . . . . . . . . . 1050. Maxmilian arcikníže v Rakousích přimlouvá se k císaři Matyášovi, 808 aby Židovce Johance bylo zaplaceno. 1612 . . . . . . 1051. Jindřich Julius vévoda Brunšvický žádá císaře Matyáše, aby ži- dovce Johance k náležitým jí 10.000 zl. bylo dopomoženo. 1612 . . 809 1052. Komora česká poroučí cís. rychtáři v Kolíně, aby zvolené starší . . . . . židovské na jich úřad dosadil. 1613 . 809 1053. Dlužní úpis Židů Pražských Izáka, Samuele a Mojžíše impresorů na 16.000 kop m. Vilímovi Bezdružickému z Kolovrat. 1613 . . . 810 1054. Postoupení dvou domů po Markusovi Mardocheu Meyzlovi od- . . 811 kázaných Samuelovi Meyzlovi. 1613 . . . . 1055. Ouředníci židovští žádají o výchoz k spatření některých nedostatků v ulici židovské. 1613 . . . 812 . . . 1056. Arcibiskup Pražský stvrzuje, že Polyxena Lucia se dvěma dětmi od víry židovské na katolickou se obrátila a potom za Mat. Schu- barta se provdala. 1613 . 812 . . Intimat z kanceláře císařské, že povoleno, aby dvorské židovce . . . 814 Johance Meyzlové 10.000 zl. bylo vyplaceno. 1613 . . 1058. Dvorští Židé ve Vídni prosebně žádají komoru dvorskou, aby po- kladna jich, kteráž příčinou nějakého obchodu směnného s Praž- . . . . skými Židy jim uzavřena, opět byla otevřena. 1613 . 1059. Usnesení rady města Chomutova o řemeslnících a Židech. 1614 . . 1060. Na sněmu zemském království Českého, jenž v Budějovicích Če- ských dne 29. ledna zahájen a 27. února 1614 uzavřen byl, vymě- řena židovská daň z hlavy na 6 a 3 kopy m. a berně domovni na 10 kop m. Dne 19. února t. r. předloženo bylo při audienci usnešení . . . . všech tří stavův. 1614 1061. Poznamenání Židů Pražských, Roudnických a Teplických, kteří dne 1045. 1057. 806 807 808 814 814 Str. 816
Strana 1102
1102 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 1063. 1064. 1065. 1068. 1072. 1073. II. března na radnici Starého města Pražského byli vyslýcháni pro vyvážení mincí z království Českého. 1614 . . . . Nejvyšší ouředníci a soudcové zemští z poručení cisařského nařizují Janu Duchoslavovi Kodovskému z Děvína, správci ouřadu rychtář- ského v Starém městě Pražském, aby Židy pro vyvážení mince ze země uvězněné na dostatečné rukojmě 20.000 kop miš. z vězení . propustil. 1614 . . . Místodržící království Českého podávají císaři zprávu, že na relací komisařův, kteří k vyšetření viny některých Židů Pražských, Roud- nických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském uvězněných v příčině vyvážení mince nařízeni jsou, Židy na rukojmě propustili, poněvadž až posavad nic zcestného na nich se nenašlo. 1614. . . . Komora česká oznamuje obci židovské Pražské, že žádosti její strany obnovení starších, obecních starších jakož i rychtáře vyho- vuje. 1614 . . Komora česká podává komoře dvorské své dobré zdání o žádosti M. Meyslově na skupování a vydělávání syrových koži, aby byla od- mítnuta, poněvadž cech koželužský má na to své výsady. 1614 . . . 826 1066. K projednávání pozůstalosti po Marku Mard. Meyslovi ustanovení komisaři podávají komoře dvorské zprávu o své činnosti. 1614 . . 827 1067. Maier S. Meysl prosí komoru dvorskou, aby mu dána byla výsada na vyvážení syrových koží z Čech, a aby spíše žádosti své užiti mohl, připomíná, že odkázaného mu podílu po Mardocheovi Meyslovi ne- užil. 1614 . . 828 Math. Schettinger ze Štyrska, šikovatel, jenž 18 let v Uhřích a jinde na vojně sloužil a zraněn byl, prosí císaře, aby mu každý v Praze usedlý Žid týdně jeden malý peníz odváděl. 1614 . . . . 1069. Komora česká komoře dvorské, aby žádost Math. Schettingra ze Štyrska za odvádění mu jednoho peníze týdně od každého v Praze usedlého Žida byla zamítnuta . . . . 1070. President komory české Vilím Slavata nařizuje císařskému rych- táři v Starém městě Pražském, aby dvorská židovka Johanka z vě- . . . zení pro dluhy byla propuštěna. 1614 . 1071. Johanka Meyslová, dvorská židovka, podává císaři zprávu o 100.000 tol., které na něho připadly, však dosud byly zadržány. 1614 , , Komora dvorská žádá presidenta komory české Vilíma Slavatu za dobrozdání, jaké opatření by mělo býti učiněno v příčině na cisaře při- padlých dosud však zadržených 100.000 tol., o nichž dvorská ži- . . . . dovka Johanka zprávu podala. 1614 . . . . . Starší Židé Pražští prosí komoru českou, aby prosba jejich týka- jící se potupného jednání některých lidí při úřadu rychtáře židov- . . . . ského co nejdříve byla vyřízena. 1614 Izak, impresor v Praze, prosí komoru dvorskou, aby stříbro a zlatý řetěz, kteréž od 1. 1609 u jednoho Žida zastaveny, byly vyplaceny. 1614 824 825 825 829 831 832 833 833 823 1062. 834 1074. 834
1102 K HISTORII ŽIDŮ Čís. Str. 1063. 1064. 1065. 1068. 1072. 1073. II. března na radnici Starého města Pražského byli vyslýcháni pro vyvážení mincí z království Českého. 1614 . . . . Nejvyšší ouředníci a soudcové zemští z poručení cisařského nařizují Janu Duchoslavovi Kodovskému z Děvína, správci ouřadu rychtář- ského v Starém městě Pražském, aby Židy pro vyvážení mince ze země uvězněné na dostatečné rukojmě 20.000 kop miš. z vězení . propustil. 1614 . . . Místodržící království Českého podávají císaři zprávu, že na relací komisařův, kteří k vyšetření viny některých Židů Pražských, Roud- nických, Teplických a jiných v Starém městě Pražském uvězněných v příčině vyvážení mince nařízeni jsou, Židy na rukojmě propustili, poněvadž až posavad nic zcestného na nich se nenašlo. 1614. . . . Komora česká oznamuje obci židovské Pražské, že žádosti její strany obnovení starších, obecních starších jakož i rychtáře vyho- vuje. 1614 . . Komora česká podává komoře dvorské své dobré zdání o žádosti M. Meyslově na skupování a vydělávání syrových koži, aby byla od- mítnuta, poněvadž cech koželužský má na to své výsady. 1614 . . . 826 1066. K projednávání pozůstalosti po Marku Mard. Meyslovi ustanovení komisaři podávají komoře dvorské zprávu o své činnosti. 1614 . . 827 1067. Maier S. Meysl prosí komoru dvorskou, aby mu dána byla výsada na vyvážení syrových koží z Čech, a aby spíše žádosti své užiti mohl, připomíná, že odkázaného mu podílu po Mardocheovi Meyslovi ne- užil. 1614 . . 828 Math. Schettinger ze Štyrska, šikovatel, jenž 18 let v Uhřích a jinde na vojně sloužil a zraněn byl, prosí císaře, aby mu každý v Praze usedlý Žid týdně jeden malý peníz odváděl. 1614 . . . . 1069. Komora česká komoře dvorské, aby žádost Math. Schettingra ze Štyrska za odvádění mu jednoho peníze týdně od každého v Praze usedlého Žida byla zamítnuta . . . . 1070. President komory české Vilím Slavata nařizuje císařskému rych- táři v Starém městě Pražském, aby dvorská židovka Johanka z vě- . . . zení pro dluhy byla propuštěna. 1614 . 1071. Johanka Meyslová, dvorská židovka, podává císaři zprávu o 100.000 tol., které na něho připadly, však dosud byly zadržány. 1614 , , Komora dvorská žádá presidenta komory české Vilíma Slavatu za dobrozdání, jaké opatření by mělo býti učiněno v příčině na cisaře při- padlých dosud však zadržených 100.000 tol., o nichž dvorská ži- . . . . dovka Johanka zprávu podala. 1614 . . . . . Starší Židé Pražští prosí komoru českou, aby prosba jejich týka- jící se potupného jednání některých lidí při úřadu rychtáře židov- . . . . ského co nejdříve byla vyřízena. 1614 Izak, impresor v Praze, prosí komoru dvorskou, aby stříbro a zlatý řetěz, kteréž od 1. 1609 u jednoho Žida zastaveny, byly vyplaceny. 1614 824 825 825 829 831 832 833 833 823 1062. 834 1074. 834
Strana 1103
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1103 Čís. Str. 1075. Arcibiskup Pražský přimlouvá se u nejv. kancléře království Če- ského, aby mladý muž, jenž hocha židovského náhodou probodl, z vězení byl propuštěn. 1615 . . . . . . 1076. Rada města Chebu zakazuje Židy a jich věci v domech přecho- vávati. 1615 . . Oldřich Gerstorf, prokurator a Jan Peldřimovský, sekretář, mají na 1077. poručení komory české k volbám obecním mezi Židy společně sjeti a zvoleným povinnosti a vyměření strany řádu na pamět uvésti. 1615 1078. Starší Židé Pražští žalují komoře české na některé řezníky, kteří se k jich rychtáři nestoudně zachovali. 1615 . . . . . . . . 836 . 1079. Nařízení komory české o právech a moci soudcovství rychtáře ži- dovského. 1615 . . 837 1080. Na sněmu zemském království Českého, jenž dne 15. června 1. 1615 na hradě Pražském zahájen a dne 3. října t. r. uzavřen byl, usne- seno: O Židech . . . . 1081. Komora česká na žádost starších Židův Pražských všeliké ne- uctivé chování proti rychtáři židovskému přísně zakazuje, o čemž také se oznamuje všem městům Pražským. 1615 . . 840 . . . 1082. Zápověď o vnášení masa od Židův Libeňských do Prahy. 1615 . . 840 1083. Zikmund Žid, mýtný Přerovský, prosí Karla st. z Žerotína, aby zlá cesta u Moštěnice byla opravena. 1615 . . . 841 . . . 1084. Některé artikule od starších Židův Pražských k potvrzení před- . . . ložené. 1615 . . . . . 1085. Zápis o manželském rozvodu židovském do knihy purkmistrovské v Kolíně 1616 . . 1086. Císař Matyáš dává Židům Pražským výsadu, že starší jich Židé jakožto osoby přísežné a králi Českému povinností zavázané ne- jsou povinni stavěti se k outrpnému vyznání zločinců. 1616 . . . . Židovská přísaha. 1616 . 1087. . . Nařízení komory české v příčině obnovení volby starších Židův 1088. . Pražských. 1616 . . . . . . . . . . . . . 1089. W. Herkules z Morchensdorfu, vrchni úředník celný ve Slezsku, podává komoře slezské zprávu o nově zařízeném clu ve Velkém Hlohově, na něž Židé Pražští si stěžují. 1616 . 1090. Císař Matyáš dává Židům Pražským výměr v příčině skládáni důkladných peněz při odvolávání se z nálezův. 1616 . . . . 1091. Výpověď císařská mezi kupci, kramáři, krejčími, kožešníky a Židy Pražskými. 1617 . . . . . . . . - 1092. Svědectví V. Valtera o vyznání Samuele lékaře Žida před popravou. . . . 1617 . . . . . . . . . . . 1093. Ve shromáždění stavu městského dne 23. března 1619 na radnici Staroměstské v Praze přednesena stížnost Pražanův. 1619 . . . 1094. Na sněmu zemském království Českého, jenž zahájen dne 23. čer- vence 1619 na hradě Pražském a zavřín dne 31. srpna t. r., vyměřena byla daň židovská z domu po 2 kopách míš. a z hlavy po 4 a 2 ko- pách míšeňských. 1619 . 835 836 836 839 842 847 848 848 848 849 850 851 852 853 . . . . . 853
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1103 Čís. Str. 1075. Arcibiskup Pražský přimlouvá se u nejv. kancléře království Če- ského, aby mladý muž, jenž hocha židovského náhodou probodl, z vězení byl propuštěn. 1615 . . . . . . 1076. Rada města Chebu zakazuje Židy a jich věci v domech přecho- vávati. 1615 . . Oldřich Gerstorf, prokurator a Jan Peldřimovský, sekretář, mají na 1077. poručení komory české k volbám obecním mezi Židy společně sjeti a zvoleným povinnosti a vyměření strany řádu na pamět uvésti. 1615 1078. Starší Židé Pražští žalují komoře české na některé řezníky, kteří se k jich rychtáři nestoudně zachovali. 1615 . . . . . . . . 836 . 1079. Nařízení komory české o právech a moci soudcovství rychtáře ži- dovského. 1615 . . 837 1080. Na sněmu zemském království Českého, jenž dne 15. června 1. 1615 na hradě Pražském zahájen a dne 3. října t. r. uzavřen byl, usne- seno: O Židech . . . . 1081. Komora česká na žádost starších Židův Pražských všeliké ne- uctivé chování proti rychtáři židovskému přísně zakazuje, o čemž také se oznamuje všem městům Pražským. 1615 . . 840 . . . 1082. Zápověď o vnášení masa od Židův Libeňských do Prahy. 1615 . . 840 1083. Zikmund Žid, mýtný Přerovský, prosí Karla st. z Žerotína, aby zlá cesta u Moštěnice byla opravena. 1615 . . . 841 . . . 1084. Některé artikule od starších Židův Pražských k potvrzení před- . . . ložené. 1615 . . . . . 1085. Zápis o manželském rozvodu židovském do knihy purkmistrovské v Kolíně 1616 . . 1086. Císař Matyáš dává Židům Pražským výsadu, že starší jich Židé jakožto osoby přísežné a králi Českému povinností zavázané ne- jsou povinni stavěti se k outrpnému vyznání zločinců. 1616 . . . . Židovská přísaha. 1616 . 1087. . . Nařízení komory české v příčině obnovení volby starších Židův 1088. . Pražských. 1616 . . . . . . . . . . . . . 1089. W. Herkules z Morchensdorfu, vrchni úředník celný ve Slezsku, podává komoře slezské zprávu o nově zařízeném clu ve Velkém Hlohově, na něž Židé Pražští si stěžují. 1616 . 1090. Císař Matyáš dává Židům Pražským výměr v příčině skládáni důkladných peněz při odvolávání se z nálezův. 1616 . . . . 1091. Výpověď císařská mezi kupci, kramáři, krejčími, kožešníky a Židy Pražskými. 1617 . . . . . . . . - 1092. Svědectví V. Valtera o vyznání Samuele lékaře Žida před popravou. . . . 1617 . . . . . . . . . . . 1093. Ve shromáždění stavu městského dne 23. března 1619 na radnici Staroměstské v Praze přednesena stížnost Pražanův. 1619 . . . 1094. Na sněmu zemském království Českého, jenž zahájen dne 23. čer- vence 1619 na hradě Pražském a zavřín dne 31. srpna t. r., vyměřena byla daň židovská z domu po 2 kopách míš. a z hlavy po 4 a 2 ko- pách míšeňských. 1619 . 835 836 836 839 842 847 848 848 848 849 850 851 852 853 . . . . . 853
Strana 1104
1104 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1095. Židé připraveni k hašení ohně při vjezdu Bedřicha Falckého do . . . . . 853 Prahy. 1619 . 1096. Dary Židů Pražských při korunování krále Bedřicha Falckého. 1619 853 1096. Snešení Starého města Pražského, aby Židé v čas nebezpečí k hašení ohně se dostavili a čtyři kleprlíky osedlané k radnici poslali. 1619 . 854 1098. Jiří Landtherr vysvědčuje, že Žid Lazar Aron z Hroznětína l. 1619 dva Jesuity na útěku zachránil. 1619 . . . 855 1099. Starší Židé Pražští vyznávají, že jsou dlužni Ladislavovi Šeno- chovi z Šenochu 2888 kop míš. 1620 . . . . 856 1100. Školníci přikoupilii k synagoze Pinkasově kus dvoru za 200 kop m. . . . . . . „ . . . . . . . 857 1620 . . . . . . 110I. Jména hrobních nápisů na starém židov. hřbitově v Praze do 1620 857 Dodatky. 1102. Zpráva o pustých synagogách na Malé straně a Větším městě. 1059 861 861 1103. Nejisté zprávy o usídlení se Židů na Moravě. 1069 . . . . . . . 862 . . . . . . . . 1104. Sečtení Židů v Praze. 1076 . . 862 1105. . . . . . . Zpráva o smrti biskupa Heřmana. 1122. . 863 Žid Jakub Apella. 1124 . . . . . . . 1106. Zpráva o potrestání Židů pro zabití křesťanských dítek. 1134 . . . 864 1107. 864 1108. Zpráva o vyhoření synagogy v podhradí Pražském. 1142 . . . . 1109. L. 1163 bylo 27 Židů v Opavě popraveno pro podezření, že studně 865 otrávili. 1163 . . . . . . . . . . 1110. Zpráva o Jekutielu b. Jehuda ha Cohen. 1250 865 . . . — . 865 . . IIII. Zprávy o šlechtici Všeslavovi. 1252 . 1112. V listině jmenování vysvědčují, že vdova po Židu Muslínovi úplně na- rovnala se s křižovníky v Praze v příčině dlužné jí jistiny i úroků. 1302 866 867 . . . . . . . . 1113. Zpráva o ohni v Praze. 1316 . . . . . . 1114. Král Jan dal biskupu Olomouc. Konrádovi právo, aby po jedné rodině židovské usaditi mohl ve čtyřech městech svého biskupství. 1322 . 867 . . . . 867 1115. Židům přísaha ustanovena na rozkaz krále Jana. 1324 . . 1116. R. 1336 vynutil zemský hejtman J. z Boskovic na židovských obcích 869 v Brně a Hradišti 1500 hřiven stříbra pro krále Jana . . . . . . 1117. Král Jan rozdaroval v synagoze a kostele sv. Víta uloupené peníze 869 a stříbro. 1336 . . 870 1118. Zpráva, že Židé v Kouřimi pohaněli hostii a proto zbiti. 1338. . . 870 . 1119. Studenti a kolleje v ulici Židovské. 1348 . . . 870 . 1120. Usnesení synody Pražské 1. 1348 o Židech . . 1121. Při požáru ve Vratislavi dne 28. května 1349 byli Židé pobiti. Z 66 otcův rodin jen 5 uprchlo . 872 . . . . . » . . . . . . 872 1122. Seznam Židů ve Vratislavi a jich platů ročních. 1357 . 1123. Při požáru dne 25. července 1360 byli Židé ve Vratislavi oloupeni a pobiti až na několik, kteříž dali se pokřtiti. . . . . . 1124. Pokřtění Židé ve Vratislavi. 1351 . . . . . 1125. Někteří dlužníci židovských věřitelův v Slezsku. 1361—1445 . . . 1126. L. 1362., když černá smrt v Slezsku řádila, byli Židé v několika městech pobiti. 1362 . . . . . 874 873 873 874
1104 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1095. Židé připraveni k hašení ohně při vjezdu Bedřicha Falckého do . . . . . 853 Prahy. 1619 . 1096. Dary Židů Pražských při korunování krále Bedřicha Falckého. 1619 853 1096. Snešení Starého města Pražského, aby Židé v čas nebezpečí k hašení ohně se dostavili a čtyři kleprlíky osedlané k radnici poslali. 1619 . 854 1098. Jiří Landtherr vysvědčuje, že Žid Lazar Aron z Hroznětína l. 1619 dva Jesuity na útěku zachránil. 1619 . . . 855 1099. Starší Židé Pražští vyznávají, že jsou dlužni Ladislavovi Šeno- chovi z Šenochu 2888 kop míš. 1620 . . . . 856 1100. Školníci přikoupilii k synagoze Pinkasově kus dvoru za 200 kop m. . . . . . . „ . . . . . . . 857 1620 . . . . . . 110I. Jména hrobních nápisů na starém židov. hřbitově v Praze do 1620 857 Dodatky. 1102. Zpráva o pustých synagogách na Malé straně a Větším městě. 1059 861 861 1103. Nejisté zprávy o usídlení se Židů na Moravě. 1069 . . . . . . . 862 . . . . . . . . 1104. Sečtení Židů v Praze. 1076 . . 862 1105. . . . . . . Zpráva o smrti biskupa Heřmana. 1122. . 863 Žid Jakub Apella. 1124 . . . . . . . 1106. Zpráva o potrestání Židů pro zabití křesťanských dítek. 1134 . . . 864 1107. 864 1108. Zpráva o vyhoření synagogy v podhradí Pražském. 1142 . . . . 1109. L. 1163 bylo 27 Židů v Opavě popraveno pro podezření, že studně 865 otrávili. 1163 . . . . . . . . . . 1110. Zpráva o Jekutielu b. Jehuda ha Cohen. 1250 865 . . . — . 865 . . IIII. Zprávy o šlechtici Všeslavovi. 1252 . 1112. V listině jmenování vysvědčují, že vdova po Židu Muslínovi úplně na- rovnala se s křižovníky v Praze v příčině dlužné jí jistiny i úroků. 1302 866 867 . . . . . . . . 1113. Zpráva o ohni v Praze. 1316 . . . . . . 1114. Král Jan dal biskupu Olomouc. Konrádovi právo, aby po jedné rodině židovské usaditi mohl ve čtyřech městech svého biskupství. 1322 . 867 . . . . 867 1115. Židům přísaha ustanovena na rozkaz krále Jana. 1324 . . 1116. R. 1336 vynutil zemský hejtman J. z Boskovic na židovských obcích 869 v Brně a Hradišti 1500 hřiven stříbra pro krále Jana . . . . . . 1117. Král Jan rozdaroval v synagoze a kostele sv. Víta uloupené peníze 869 a stříbro. 1336 . . 870 1118. Zpráva, že Židé v Kouřimi pohaněli hostii a proto zbiti. 1338. . . 870 . 1119. Studenti a kolleje v ulici Židovské. 1348 . . . 870 . 1120. Usnesení synody Pražské 1. 1348 o Židech . . 1121. Při požáru ve Vratislavi dne 28. května 1349 byli Židé pobiti. Z 66 otcův rodin jen 5 uprchlo . 872 . . . . . » . . . . . . 872 1122. Seznam Židů ve Vratislavi a jich platů ročních. 1357 . 1123. Při požáru dne 25. července 1360 byli Židé ve Vratislavi oloupeni a pobiti až na několik, kteříž dali se pokřtiti. . . . . . 1124. Pokřtění Židé ve Vratislavi. 1351 . . . . . 1125. Někteří dlužníci židovských věřitelův v Slezsku. 1361—1445 . . . 1126. L. 1362., když černá smrt v Slezsku řádila, byli Židé v několika městech pobiti. 1362 . . . . . 874 873 873 874
Strana 1105
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1105 . . . 1127. Hrobní nápisy Židův ve Slezsku z 13. a 14. století. 1372 1128. Pater a Merklin, Židé v Brně, prodávají ves Střízov rytířům Di- . . . vovi z Čebína a Dětřichovi ze Senic. 1382 . 1129. Kníže Jan udělil dne 30. dubna 1389 výsadu rytířstvu a měšťanstvu ve Zhořelci, aby na dále v zemi a městě Zhořelci žádných Židů nebylo 1130. O přízni krále Václava IV. k Židům a události r. 1389. . . . . . . . . 1131. Zprávy o přepadnutí Židů v Praze. 1389 . . . 1132. Truchlá píseň, složená od R. Abigdora Kara o vzbouření se laje . proti Židům v Praze r. 1389 . . . . . . . . . . . . . . 1133. Jošt, markrabě a pán Moravy, dává své svolení k tomu, že Erhart z Kunštatu koupil od Arona Žida z Hradiště ves Zlámaný Újezd, je- muž ji byl Albert ze Šternberka jinak ze Světlova v dluzích po- . . . . stoupil. 1392 . . . . . - 1134. Pokřtění Židé. 1393 1135. Markrabí Jošt dal bohaté Židy schytati a věznil je tak dlouho, až žádanou od něho sumu peněz sehnali. 1394 . . . . . . . . . 1136. Ochranný list židovský od knížete Jindřicha v Slezsku. 1398 . . . 1137. Tomáš Štítný o Židech. 1399 . . . . . . . . . . . 1138. Zpráva o spustošení hřbitovů židovských v Praze. 1400 . . . . . 1139. Zpráva o Lipmannovi v Praze. 1400. . 1140. Král Václav IV. osvobozuje Židy království Českého na tři léta ode všech platů, poněvadž mu poskytli značnější pomoc peněžitou, i zavazuje se, že nebude jich k rukojemství za dluhy královské žá- dati a nařizuje podkomořímu i rychtáři židovskému, aby jim k dlu- hům pomáhali. 1400 . . . 1141. Zprávy o Židech v Plzni 1407. . 1142. Dlužní úpisy Židům prohlášeny za neplatné. 1411. 1143. Podkomoří, purkmistru a konšelům města Budějovic Č., aby Židy . . . . . zůstavili při starodávných právech. 1415 . . Král Václav IV. osvobozuje ranhojiče Feifela z Jerusalema ode 1144. všech židovských dávek, dává mu úřad, aby dobytky podle obřadů židovských zabíjel etc. 1417 . . . . 1145. Zpráva o srozumění Židů ve Vídni s Husity a Waldenskými 1419. 1146. Na obranu, že Židé neštítili se práce. 1419 . . . . . 1147. Sigmund, Římský král, přiznává, že dlužen jest městu Znojmu 905 uherských zlatých, kteréž splatiti mají Židé v městech Znojmě, Brně . . . . . . a Olomouci. 1421 1148. Purkmistr a konšelé Starého města Pražského svolili, že Žid Faifl zastavené klenoty může prodati. 1427 . . . 892 . . . . . . . . 898 . 1149. Abigdor Kara. 1439 1150. Starší Židé a všechna obec židovská v Starém městě Pražském kou- . . . 898 . pili dům s pozemkem blíže hřbitova. 1440 . 1151. Žid Šmol z Budějovic Rožmberskému písaři Hanušovi o dluhu svém u rychtáře Krumlovského Bárty a Grünwalda ze Ševětína. 1443 . . 898 1152. Léta 1448, když Menhard z Hradce, správce království, v Praze byl zajat, byli Židé v noci v té vřavě, ač náspy byli chráněni, přepa- deni a oloupeni . - . » , . . . Str. 875 875 875 875 876 878 881 881 881 881 883 885 885 886 886 887 887 887 888 889 890 Čís. 899 70
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1105 . . . 1127. Hrobní nápisy Židův ve Slezsku z 13. a 14. století. 1372 1128. Pater a Merklin, Židé v Brně, prodávají ves Střízov rytířům Di- . . . vovi z Čebína a Dětřichovi ze Senic. 1382 . 1129. Kníže Jan udělil dne 30. dubna 1389 výsadu rytířstvu a měšťanstvu ve Zhořelci, aby na dále v zemi a městě Zhořelci žádných Židů nebylo 1130. O přízni krále Václava IV. k Židům a události r. 1389. . . . . . . . . 1131. Zprávy o přepadnutí Židů v Praze. 1389 . . . 1132. Truchlá píseň, složená od R. Abigdora Kara o vzbouření se laje . proti Židům v Praze r. 1389 . . . . . . . . . . . . . . 1133. Jošt, markrabě a pán Moravy, dává své svolení k tomu, že Erhart z Kunštatu koupil od Arona Žida z Hradiště ves Zlámaný Újezd, je- muž ji byl Albert ze Šternberka jinak ze Světlova v dluzích po- . . . . stoupil. 1392 . . . . . - 1134. Pokřtění Židé. 1393 1135. Markrabí Jošt dal bohaté Židy schytati a věznil je tak dlouho, až žádanou od něho sumu peněz sehnali. 1394 . . . . . . . . . 1136. Ochranný list židovský od knížete Jindřicha v Slezsku. 1398 . . . 1137. Tomáš Štítný o Židech. 1399 . . . . . . . . . . . 1138. Zpráva o spustošení hřbitovů židovských v Praze. 1400 . . . . . 1139. Zpráva o Lipmannovi v Praze. 1400. . 1140. Král Václav IV. osvobozuje Židy království Českého na tři léta ode všech platů, poněvadž mu poskytli značnější pomoc peněžitou, i zavazuje se, že nebude jich k rukojemství za dluhy královské žá- dati a nařizuje podkomořímu i rychtáři židovskému, aby jim k dlu- hům pomáhali. 1400 . . . 1141. Zprávy o Židech v Plzni 1407. . 1142. Dlužní úpisy Židům prohlášeny za neplatné. 1411. 1143. Podkomoří, purkmistru a konšelům města Budějovic Č., aby Židy . . . . . zůstavili při starodávných právech. 1415 . . Král Václav IV. osvobozuje ranhojiče Feifela z Jerusalema ode 1144. všech židovských dávek, dává mu úřad, aby dobytky podle obřadů židovských zabíjel etc. 1417 . . . . 1145. Zpráva o srozumění Židů ve Vídni s Husity a Waldenskými 1419. 1146. Na obranu, že Židé neštítili se práce. 1419 . . . . . 1147. Sigmund, Římský král, přiznává, že dlužen jest městu Znojmu 905 uherských zlatých, kteréž splatiti mají Židé v městech Znojmě, Brně . . . . . . a Olomouci. 1421 1148. Purkmistr a konšelé Starého města Pražského svolili, že Žid Faifl zastavené klenoty může prodati. 1427 . . . 892 . . . . . . . . 898 . 1149. Abigdor Kara. 1439 1150. Starší Židé a všechna obec židovská v Starém městě Pražském kou- . . . 898 . pili dům s pozemkem blíže hřbitova. 1440 . 1151. Žid Šmol z Budějovic Rožmberskému písaři Hanušovi o dluhu svém u rychtáře Krumlovského Bárty a Grünwalda ze Ševětína. 1443 . . 898 1152. Léta 1448, když Menhard z Hradce, správce království, v Praze byl zajat, byli Židé v noci v té vřavě, ač náspy byli chráněni, přepa- deni a oloupeni . - . » , . . . Str. 875 875 875 875 876 878 881 881 881 881 883 885 885 886 886 887 887 887 888 889 890 Čís. 899 70
Strana 1106
1106 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 899 . . 1153. Mnich Jan Kapistran ve Vratislavi. 1451 . . . 1154. Kvitance rabína Pinchasa daná manželům Chabijah na peníze a . . . . 900 cenné věci. 1451 . . . 902 1155. Ochranný list města Vratislavi pro Židy Abrahama a Meyera. 1451 1156. Císař Bedřich III. přepustil jako císař právo na třetí peníz, kterýž mu Židé v Slezsku (mimo Svidnické a Javorské) po císařské ko- runovaci dáti jsou povinni, knížeti Vlodkovi Slezskému, pánu na . Velkém Hlohově. 1452 . Nepřátelským pobouzením Kapistranovým ve Slezsku i v Čechách 1157. byli Židé ve Skalici oloupeni, domy zapáleny a hřbitov jich zpusto- . . . . . . . . . šen. 1453 . . . . . . 1158. Král Ladislav daruje řezníkům v Brně, kteříž jatky pro stavbu Fran- tiškánského kláštera postoupili, část bývalé židovské synagogy, kdež maso mají vysekávati. 1454 . . . . . . 1159. Král Ladislav kvituje pana Jiřího z Kunstatu a z Poděbrad, správ- ce a hofmistra svého, z účtův řádně složených „i také což jest od Židuov přijal do našie komory královské“. 1454 . 903 . . . . . . 1160. Chebští králi Jiřímu o Židy. 1459 . . . 903 . . . . 1161. Král Jiří nařizuje městu Chebu, aby dvěma Židům dovolilo tam se usaditi a bydleti. 1462 . . 903 . . . . . 1162. Budějovičtí purkrabímu na Krumlově Konradovi z Petrovic o vě- . . cech, jež dal Žid Burcianovi schovati. 1468 . . 903 1163. Budějovičtí Konrádovi z Petrovic znova, aby Burcian Židovi jejich věci jemu svěřené vrátil a pověděl, kdo Žida oloupili. 1469 . . . 904 . . 904 O spojení Pražských obcí židovských. 1473 . . 1164. . 1165. Budějovičtí Konradovi z Petrovic o věci Žida s Burcianem. 1478 . 905 1166. Nejvyšší purkrabí Pražský purkmistru a radě města Budějovic Českých, aby Žida Samuele do města přijali. 1485 . . . 905 . . . 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purkmistru a radě města Budě- 906 jovic Č., aby Židu Samuelovi pobytu v městě dopřáli. 1485 . . . . 1168. Zpráva o zrušení židovské zahrady v Praze. 1488 . . . . . . . 906 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi . . . . Židy. 1491 . . . . 907 1170. Usneseni obce města Plzně o Židech. 1493 908 . . . . 1171. Jan z Janovic radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžíšem. 1494 . 909 . . . . 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní Židé. 1494. 909 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Českých, aby nařídili Ži- dům, aby se dostavili k společnému sjezdu všech Židů z království do Prahy dne 27. července. 1495 . . . . . 1174. Purkmistr a rada Starého města Pražského svolili, aby úředníci nad špitálem židovským ustanovení zmocnili se domu Žida Jakuba roz- umu pozbaveného, nemocného však mají až do smrti opatrovati. 1495 910 Rada městská v Novém Kolíně přimlouvá se k radě města Kou- řima, aby Židu Pinkasovi k penězům jeho dopomohli. 1496 . . . . 911 1176. Rada městská v Písku oznamuje Česko Budějovickým, že posílá Žida, aby se proti obžalobám hájil. 1497 . . . . . 911 902 902 903 910 1175.
1106 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 899 . . 1153. Mnich Jan Kapistran ve Vratislavi. 1451 . . . 1154. Kvitance rabína Pinchasa daná manželům Chabijah na peníze a . . . . 900 cenné věci. 1451 . . . 902 1155. Ochranný list města Vratislavi pro Židy Abrahama a Meyera. 1451 1156. Císař Bedřich III. přepustil jako císař právo na třetí peníz, kterýž mu Židé v Slezsku (mimo Svidnické a Javorské) po císařské ko- runovaci dáti jsou povinni, knížeti Vlodkovi Slezskému, pánu na . Velkém Hlohově. 1452 . Nepřátelským pobouzením Kapistranovým ve Slezsku i v Čechách 1157. byli Židé ve Skalici oloupeni, domy zapáleny a hřbitov jich zpusto- . . . . . . . . . šen. 1453 . . . . . . 1158. Král Ladislav daruje řezníkům v Brně, kteříž jatky pro stavbu Fran- tiškánského kláštera postoupili, část bývalé židovské synagogy, kdež maso mají vysekávati. 1454 . . . . . . 1159. Král Ladislav kvituje pana Jiřího z Kunstatu a z Poděbrad, správ- ce a hofmistra svého, z účtův řádně složených „i také což jest od Židuov přijal do našie komory královské“. 1454 . 903 . . . . . . 1160. Chebští králi Jiřímu o Židy. 1459 . . . 903 . . . . 1161. Král Jiří nařizuje městu Chebu, aby dvěma Židům dovolilo tam se usaditi a bydleti. 1462 . . 903 . . . . . 1162. Budějovičtí purkrabímu na Krumlově Konradovi z Petrovic o vě- . . cech, jež dal Žid Burcianovi schovati. 1468 . . 903 1163. Budějovičtí Konrádovi z Petrovic znova, aby Burcian Židovi jejich věci jemu svěřené vrátil a pověděl, kdo Žida oloupili. 1469 . . . 904 . . 904 O spojení Pražských obcí židovských. 1473 . . 1164. . 1165. Budějovičtí Konradovi z Petrovic o věci Žida s Burcianem. 1478 . 905 1166. Nejvyšší purkrabí Pražský purkmistru a radě města Budějovic Českých, aby Žida Samuele do města přijali. 1485 . . . 905 . . . 1167. Podkomoří kr. Č. přimlouvá se k purkmistru a radě města Budě- 906 jovic Č., aby Židu Samuelovi pobytu v městě dopřáli. 1485 . . . . 1168. Zpráva o zrušení židovské zahrady v Praze. 1488 . . . . . . . 906 1169. Rozsudek komorního soudu ve při mezi Žibřidem z Mostku a třemi . . . . Židy. 1491 . . . . 907 1170. Usneseni obce města Plzně o Židech. 1493 908 . . . . 1171. Jan z Janovic radě města Budějovic Českých o novém přátelském jednání mezi Janem Šubou a Židem Mojžíšem. 1494 . 909 . . . . 1172. V urbáři panství Pardubického zapsaní Židé. 1494. 909 1173. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Českých, aby nařídili Ži- dům, aby se dostavili k společnému sjezdu všech Židů z království do Prahy dne 27. července. 1495 . . . . . 1174. Purkmistr a rada Starého města Pražského svolili, aby úředníci nad špitálem židovským ustanovení zmocnili se domu Žida Jakuba roz- umu pozbaveného, nemocného však mají až do smrti opatrovati. 1495 910 Rada městská v Novém Kolíně přimlouvá se k radě města Kou- řima, aby Židu Pinkasovi k penězům jeho dopomohli. 1496 . . . . 911 1176. Rada městská v Písku oznamuje Česko Budějovickým, že posílá Žida, aby se proti obžalobám hájil. 1497 . . . . . 911 902 902 903 910 1175.
Strana 1107
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1107 Čís. Str. 1177. Výpověď soudu komorního mezi Václavem Kolovratem z Košátek 912 a Židem Israelem o zastavení klenotů. 1497 . . . * . . . 1178. Král Vladislav dává Zikmundovi Štosovi z Kúnic pokutu na Židu Hořovským. 1498 . . . . . . . . . . . . . 912 . . . 1179. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Českých, aby všichni Židé do Prahy se dostavili a výpisy všech dluhův svých přinesli. 1498 . 913 . . 914 1180. Král Vladislav dává Židu Královi gleit. 1499 . 1181. Král Vladislav dovoluje Židům Abrahamovi Eliášovi a Izákovi . . . . 914 . z Litoměřic pobyt v Praze. 1499 . . . . . . 1182. Král Vladislav dává Sáře Židovce z Kozlé list na obranu. 1500 . . 914 1183. Král Vladislav vykazuje Václavovi Číčovi z Nemyčovsi plat na Ži- dech Pražských. 1500 . . . . 914 . 1184. Vyzvání k členům sladovnického bratrstva v Českém Krumlově, aby se modlili za dobrodince bratrstva. 1501. . 915 . . . . . . . 1185. Král Vladislav dává Albrechtovi z Kolovrat a Bohušovi Kostkovi z Postupic pokuty na Židu Munkovi. 1501 . . . . . . . . . 916 Král Vladislav potvrzuje měšťanům Opavským jich práva a svobody, 1186. nedovoluje však vypovědění Židů. 1501 916 . . . 1187. Jan a Přibík bratří z Březí purkmistru a radě města Budějovic, aby Žid věci jim ukradené a u něho zastavené jim vydal. 1501 . . . . 917 1188. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi J. Tat- kem, Jarošem z Bušic a Davidem podruhem Žida Majera. 1501 . . . 917 . . . . . 918 1189. O Židech v Budějovicích Českých. 1501—8 . . . . 1190. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židy v příčině vybírání pomocí na potřeby jich obecní. 1503 . . . . 919 1191. Král Vladislav radě města Budějovic Českých nařizuje, aby vydali svědomí těm, kteří prý bouřku proti královskému podkomořímu a Židům strojili. 1503 . . . . 1192. Odpověď Pražan na artikule jim od krále podané, na jeden každý artikul obzvláštně. O trhu obilném. 1503 . . . 1193. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Jindřichovi z Hradce, aby Židu Pinkasovi k dluhům bylo dopomoženo. 1504 . . 1194. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Jindřichovi z Hradce, aby Židé při jich svobodách zachováni byli a mezi sebou před soudem židovským se soudili, jen listy registrované na hradě Pražském mají před purkrabím býti rozeznány. 1504 . . . . . . Král Vladislav purkrabímu Pražskému, aby Židé Pražští s Jakubem Židem Lounským před právem židovským byli souzeni. 1504. . . . Král Vladislav nařizuje opětně purkrabímu nejvyššímu Pražskému, Jindř. z Hradce, aby Židé mezi sebou před právem židovským byli souzeni. 1504 . . . . . . Promemoria posla Budějovického na sněmu zemském k nejv. purk- rabímu Jindřichovi z Hradce za přímluvu v jistých věcech ku králi Vladislavovi zvláště o Židech. 1505. . . . . . . . . 1198. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému, aby paní Anna ze Sulevic Židu Izákovi z Litoměřic dluh zaplatila. 1505 . . . . . 923 1195. 1196. 1197. 919 920 920 921 921 922 922
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1107 Čís. Str. 1177. Výpověď soudu komorního mezi Václavem Kolovratem z Košátek 912 a Židem Israelem o zastavení klenotů. 1497 . . . * . . . 1178. Král Vladislav dává Zikmundovi Štosovi z Kúnic pokutu na Židu Hořovským. 1498 . . . . . . . . . . . . . 912 . . . 1179. Podkomoří kr. Č. radě města Budějovic Českých, aby všichni Židé do Prahy se dostavili a výpisy všech dluhův svých přinesli. 1498 . 913 . . 914 1180. Král Vladislav dává Židu Královi gleit. 1499 . 1181. Král Vladislav dovoluje Židům Abrahamovi Eliášovi a Izákovi . . . . 914 . z Litoměřic pobyt v Praze. 1499 . . . . . . 1182. Král Vladislav dává Sáře Židovce z Kozlé list na obranu. 1500 . . 914 1183. Král Vladislav vykazuje Václavovi Číčovi z Nemyčovsi plat na Ži- dech Pražských. 1500 . . . . 914 . 1184. Vyzvání k členům sladovnického bratrstva v Českém Krumlově, aby se modlili za dobrodince bratrstva. 1501. . 915 . . . . . . . 1185. Král Vladislav dává Albrechtovi z Kolovrat a Bohušovi Kostkovi z Postupic pokuty na Židu Munkovi. 1501 . . . . . . . . . 916 Král Vladislav potvrzuje měšťanům Opavským jich práva a svobody, 1186. nedovoluje však vypovědění Židů. 1501 916 . . . 1187. Jan a Přibík bratří z Březí purkmistru a radě města Budějovic, aby Žid věci jim ukradené a u něho zastavené jim vydal. 1501 . . . . 917 1188. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi J. Tat- kem, Jarošem z Bušic a Davidem podruhem Žida Majera. 1501 . . . 917 . . . . . 918 1189. O Židech v Budějovicích Českých. 1501—8 . . . . 1190. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židy v příčině vybírání pomocí na potřeby jich obecní. 1503 . . . . 919 1191. Král Vladislav radě města Budějovic Českých nařizuje, aby vydali svědomí těm, kteří prý bouřku proti královskému podkomořímu a Židům strojili. 1503 . . . . 1192. Odpověď Pražan na artikule jim od krále podané, na jeden každý artikul obzvláštně. O trhu obilném. 1503 . . . 1193. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Jindřichovi z Hradce, aby Židu Pinkasovi k dluhům bylo dopomoženo. 1504 . . 1194. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Jindřichovi z Hradce, aby Židé při jich svobodách zachováni byli a mezi sebou před soudem židovským se soudili, jen listy registrované na hradě Pražském mají před purkrabím býti rozeznány. 1504 . . . . . . Král Vladislav purkrabímu Pražskému, aby Židé Pražští s Jakubem Židem Lounským před právem židovským byli souzeni. 1504. . . . Král Vladislav nařizuje opětně purkrabímu nejvyššímu Pražskému, Jindř. z Hradce, aby Židé mezi sebou před právem židovským byli souzeni. 1504 . . . . . . Promemoria posla Budějovického na sněmu zemském k nejv. purk- rabímu Jindřichovi z Hradce za přímluvu v jistých věcech ku králi Vladislavovi zvláště o Židech. 1505. . . . . . . . . 1198. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému, aby paní Anna ze Sulevic Židu Izákovi z Litoměřic dluh zaplatila. 1505 . . . . . 923 1195. 1196. 1197. 919 920 920 921 921 922 922
Strana 1108
1108 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1199. Václav Ryšavý z Třebska oznamuje radě města Budějovic Českých, že Žid David posílá řezníka Šimona s plnou mocí k slyšení ortele. 1505 . 1200. Zprávy o vraždě dítěte. 1505—6 . 1201. Albrecht z Kolovrat purkmistru a radě města Kouřima, že na Hynka hejtmana Poděbradského to vznesl, aby porovnal jich souseda Pře- mysla s Židem Pinkasem. 1506 . . . . . . 1202. Hejtman na Boru Krištofovi z Švamberka, že Židé svadili se o ně- . jaké troubení. 1506 . . . . . . 1203. Zpráva, že Židé mají býti z Prahy vyobcováni. 1507 . . . . . 1204. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Zdeňkovi Lvovi z Rožmitála, že Židé zase v zemi zůstanou, ukládá mu, aby Židům v potřebách jich byl pomocen. 1507. . . . . 1205. Purkrabí na Kostelci Přemysl z Vilmanic oznamuje Kouřimským, že ani Duchkovi lazebníku ani Židu dlužen nic není. 1508 . . . 1206. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židovkou Zuzanou a staršími Židy v příčině prodeje domu. 1508 . . . 1207. Rada města Kolína oznamuje Kouřimským, že pře řezníka Stej- skala s Davidem Židem byla odložena. 1513 . . . . . . 1208. Zpráva o veliké zimě v Praze. 1513 . . . . . . . . . 1209. Letopisy židovské typografie v Praze od r. 1513 . . . 1210. Tiskárny židovské v Praze. 1513 . . 1211. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Lomnice, hejtmanu markrabství Moravského, že Přibíkovi Řešanskému, jenž u něho (Lva z R.) v službě byl a v Čechách bezpráví se dopustil, glejt, aby bezpečen býti mohl, dáti se nemůže. 1514. . . . 933 1212. Zdeněk Lev z Rožmitála pisaři svému na hradě Pražském, Václavu Trčkovi z Vitence, v příčině dvou listů královských o Židech. 1514 . 935 1213. Zdeněk Lev z Rožmitála oznamuje, že bratří Jan a Bernart z Wald- steina dali mu list královský na Žida Zalmana z Teplice. 1514 . . . 935 1214. Zdeněk Lev z Rožmitála Janu Levovi z Brozánek, purkrabímu na . . Kolíně, v příčině uručení Žida. 1514. . . . . . 935 1215. Král Vladislav stvrzuje smlouvu knížetem Bartolomějem s Židy Pražskými učiněnou, že roční plat komorní si budou moci srážeti až do vyplnění 1000 kop gr. č., kteréž byli na potřeby královské za- půjčili. 1514 . . . . 1216. Zdeněk Lev z Rožmitála Židům Pražským, aby se s Židem Mun- kou srovnali. 1516 . . . . , , , 936 1217. Platy Židův k obci městské v Litoměřicích 1516 . . . . . 937 1218. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Esterou Židovkou a Gersonem o domek. 1517 - . . . . . 937 1219. O pobrání některých věcí při ohni v Židech. 1517 . . . . . . 938 1220. Zpráva o dvou Židech, kteří chtěli kostel sv. Štěpána v Praze vy- . loupiti. 1519 . . 939 1221. Daň židovská vyměřená na sněmu království Českého dne 2. května 1552 . . . . . . . . 939 1222. Purkmistr a rada Starého města Pražského urovnávají spor mezi Židy Pražskými o neodvedenou daň. 1524 . . . . . 925 926 926 926 927 927 928 929 929 930 936 924 925 939
1108 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1199. Václav Ryšavý z Třebska oznamuje radě města Budějovic Českých, že Žid David posílá řezníka Šimona s plnou mocí k slyšení ortele. 1505 . 1200. Zprávy o vraždě dítěte. 1505—6 . 1201. Albrecht z Kolovrat purkmistru a radě města Kouřima, že na Hynka hejtmana Poděbradského to vznesl, aby porovnal jich souseda Pře- mysla s Židem Pinkasem. 1506 . . . . . . 1202. Hejtman na Boru Krištofovi z Švamberka, že Židé svadili se o ně- . jaké troubení. 1506 . . . . . . 1203. Zpráva, že Židé mají býti z Prahy vyobcováni. 1507 . . . . . 1204. Král Vladislav nejvyššímu purkrabímu Pražskému Zdeňkovi Lvovi z Rožmitála, že Židé zase v zemi zůstanou, ukládá mu, aby Židům v potřebách jich byl pomocen. 1507. . . . . 1205. Purkrabí na Kostelci Přemysl z Vilmanic oznamuje Kouřimským, že ani Duchkovi lazebníku ani Židu dlužen nic není. 1508 . . . 1206. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židovkou Zuzanou a staršími Židy v příčině prodeje domu. 1508 . . . 1207. Rada města Kolína oznamuje Kouřimským, že pře řezníka Stej- skala s Davidem Židem byla odložena. 1513 . . . . . . 1208. Zpráva o veliké zimě v Praze. 1513 . . . . . . . . . 1209. Letopisy židovské typografie v Praze od r. 1513 . . . 1210. Tiskárny židovské v Praze. 1513 . . 1211. Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Lomnice, hejtmanu markrabství Moravského, že Přibíkovi Řešanskému, jenž u něho (Lva z R.) v službě byl a v Čechách bezpráví se dopustil, glejt, aby bezpečen býti mohl, dáti se nemůže. 1514. . . . 933 1212. Zdeněk Lev z Rožmitála pisaři svému na hradě Pražském, Václavu Trčkovi z Vitence, v příčině dvou listů královských o Židech. 1514 . 935 1213. Zdeněk Lev z Rožmitála oznamuje, že bratří Jan a Bernart z Wald- steina dali mu list královský na Žida Zalmana z Teplice. 1514 . . . 935 1214. Zdeněk Lev z Rožmitála Janu Levovi z Brozánek, purkrabímu na . . Kolíně, v příčině uručení Žida. 1514. . . . . . 935 1215. Král Vladislav stvrzuje smlouvu knížetem Bartolomějem s Židy Pražskými učiněnou, že roční plat komorní si budou moci srážeti až do vyplnění 1000 kop gr. č., kteréž byli na potřeby královské za- půjčili. 1514 . . . . 1216. Zdeněk Lev z Rožmitála Židům Pražským, aby se s Židem Mun- kou srovnali. 1516 . . . . , , , 936 1217. Platy Židův k obci městské v Litoměřicích 1516 . . . . . 937 1218. Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Esterou Židovkou a Gersonem o domek. 1517 - . . . . . 937 1219. O pobrání některých věcí při ohni v Židech. 1517 . . . . . . 938 1220. Zpráva o dvou Židech, kteří chtěli kostel sv. Štěpána v Praze vy- . loupiti. 1519 . . 939 1221. Daň židovská vyměřená na sněmu království Českého dne 2. května 1552 . . . . . . . . 939 1222. Purkmistr a rada Starého města Pražského urovnávají spor mezi Židy Pražskými o neodvedenou daň. 1524 . . . . . 925 926 926 926 927 927 928 929 929 930 936 924 925 939
Strana 1109
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1109 Str. Čís. 1223. Chadim Žid svědčí, že Mendl, u něhož byl v podruží, ho okradl. 1525 1224. Zpráva, že 1. 1525, 6. července Pražané zbrojně se vypravili a k shléd- nutí na náměstí vyšli, k čemuž mnozí zbroj mezi Židy a rytířskými lidmi si vyprosili. 1525 . . . . . . . . . . . . 1225. Zpráva, jak Židé k manželce Bartoše písaře chodili a se nabízeli, chce-li jim 15 kop gr. dáti, že jí chtí i muži jejímu, aby v Praze . . zůstal, zjednati. 1525 . 1226. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce, aby rych- táře z Milčevsi, jenž Židu Chrtovi glejt zrušil, na rukojmích dodrželi až do navrácení knížete Karla Minsterberského, a týž rychtář aby dluh Židovi zaplatil. 1526 . . . . . . . . 1227. Zdeněk Lev z Rožmitála přimlouvá se k Zdeňkovi Trčkovi z Lipy za Žida Beneše z Ronova. 1526 . . . . . . 1228. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce v příčině poddaného svého Žida. 1526 . . . . . . . . . . . . . . . 1229. Školníci židovští koupili zahradu pro pochovávání mrtvých vedle . jich první zahrady, kdež pohřeb mají. 1526 . . . . 943 Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Vratu, aby Samuelovi Židu do- 1230. voleno bylo v Praze mezi Židy zůstávati. 1526 . . . . . . . . 1231. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Prahy, aby Židu . Samuelovi bytu v Praze mezi jinými Židy přáli. 1526 . . . . 1232. Zdeněk Lev z Rožmitála poroučí purkmistru a radě města Velvar o to jednati, aby Židé paní Štrauchové do svatého Havla sečkání . . . . učinili. 1527 . 1233. Zdeněk Lev z Rožmitála šepmistrům a radě na Horách Kutných v příčině ukončení sporu Žida Mayera s Prokopem Preilem. 1527 1234. O Židech, aby ze země byli vypověděni. 1527 . . . . . . . . 1235. Židé v království Českém prosí krále Ferdinanda, aby 3000 zl., kteréž komora česká jako dávku na ně uložila, jim prominuty byly a aby ničeho více mimo roční povinnou daň nemuseli odváděti. 1528 Zdeněk Lev z Rožmitála Adamovi Rosendorfovi z Plakvic, aby 1236. povinné peníze Židům zapravil. 1530 . . . . . Hajtmani zemští Janovi Sezimovi z Ústí, aby Izák Žid, poddaný 1237. jeho, propustil stavuňk v Roudnici učiněný. 1530 . . . . . Hejtmané království Českého Pražanům Staroměstským: o dva 1238. židy, dlužníky Beneše Roha z Vlkanova. 1530 . . . . . 1239. Hejtmané zemští království Českého Janu Zajícovi z Hasemburka, aby propustil z vězení Židem z Libochovic obstavené poddané Anežky z Otradovic. 1530 . . . . . . . 949 1240. Odpověď stavů českých na sněmě shromážděných vyslaným od stavův markrabství Moravského v příčině Židův 1530 . . . . . 949 1241. Artikul z výsad židovských v Čechách o placení mýta a cla. 1530 949 1242. Výpověď komorního soudu mezi purkmistrem i konšely města Budějovic Českých a Židem Mojžíšem, jemuž vzali dům. 1532 . . 950 1243. Král Ferdinand komoře české v příčině sporu mezi Židy Mandlem a Munkou. 1533 . . 951 941 941 942 942 943 944 944 944 945 945 946 947 947 948 941 . .
V ČECHÁCH, NA MORAVÉ A VE SLEZSKU. 1109 Str. Čís. 1223. Chadim Žid svědčí, že Mendl, u něhož byl v podruží, ho okradl. 1525 1224. Zpráva, že 1. 1525, 6. července Pražané zbrojně se vypravili a k shléd- nutí na náměstí vyšli, k čemuž mnozí zbroj mezi Židy a rytířskými lidmi si vyprosili. 1525 . . . . . . . . . . . . 1225. Zpráva, jak Židé k manželce Bartoše písaře chodili a se nabízeli, chce-li jim 15 kop gr. dáti, že jí chtí i muži jejímu, aby v Praze . . zůstal, zjednati. 1525 . 1226. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce, aby rych- táře z Milčevsi, jenž Židu Chrtovi glejt zrušil, na rukojmích dodrželi až do navrácení knížete Karla Minsterberského, a týž rychtář aby dluh Židovi zaplatil. 1526 . . . . . . . . 1227. Zdeněk Lev z Rožmitála přimlouvá se k Zdeňkovi Trčkovi z Lipy za Žida Beneše z Ronova. 1526 . . . . . . 1228. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Žatce v příčině poddaného svého Žida. 1526 . . . . . . . . . . . . . . . 1229. Školníci židovští koupili zahradu pro pochovávání mrtvých vedle . jich první zahrady, kdež pohřeb mají. 1526 . . . . 943 Zdeněk Lev z Rožmitála Janovi z Vratu, aby Samuelovi Židu do- 1230. voleno bylo v Praze mezi Židy zůstávati. 1526 . . . . . . . . 1231. Zdeněk Lev z Rožmitála purkmistru a radě města Prahy, aby Židu . Samuelovi bytu v Praze mezi jinými Židy přáli. 1526 . . . . 1232. Zdeněk Lev z Rožmitála poroučí purkmistru a radě města Velvar o to jednati, aby Židé paní Štrauchové do svatého Havla sečkání . . . . učinili. 1527 . 1233. Zdeněk Lev z Rožmitála šepmistrům a radě na Horách Kutných v příčině ukončení sporu Žida Mayera s Prokopem Preilem. 1527 1234. O Židech, aby ze země byli vypověděni. 1527 . . . . . . . . 1235. Židé v království Českém prosí krále Ferdinanda, aby 3000 zl., kteréž komora česká jako dávku na ně uložila, jim prominuty byly a aby ničeho více mimo roční povinnou daň nemuseli odváděti. 1528 Zdeněk Lev z Rožmitála Adamovi Rosendorfovi z Plakvic, aby 1236. povinné peníze Židům zapravil. 1530 . . . . . Hajtmani zemští Janovi Sezimovi z Ústí, aby Izák Žid, poddaný 1237. jeho, propustil stavuňk v Roudnici učiněný. 1530 . . . . . Hejtmané království Českého Pražanům Staroměstským: o dva 1238. židy, dlužníky Beneše Roha z Vlkanova. 1530 . . . . . 1239. Hejtmané zemští království Českého Janu Zajícovi z Hasemburka, aby propustil z vězení Židem z Libochovic obstavené poddané Anežky z Otradovic. 1530 . . . . . . . 949 1240. Odpověď stavů českých na sněmě shromážděných vyslaným od stavův markrabství Moravského v příčině Židův 1530 . . . . . 949 1241. Artikul z výsad židovských v Čechách o placení mýta a cla. 1530 949 1242. Výpověď komorního soudu mezi purkmistrem i konšely města Budějovic Českých a Židem Mojžíšem, jemuž vzali dům. 1532 . . 950 1243. Král Ferdinand komoře české v příčině sporu mezi Židy Mandlem a Munkou. 1533 . . 951 941 941 942 942 943 944 944 944 945 945 946 947 947 948 941 . .
Strana 1110
1110 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1244. Král Ferdinand komoře české, poněvadž u Žida Munka nalezeny spisy velezrádné, aby vyšetřeno bylo, jak veliké jest jeho bohatství. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1553 . 1245. Král Ferdinand komoře české, aby vyšetřování v příčině Munka . . až do příchodu jeho do Prahy bylo zastaveno. 1533 . 1246. Král Ferdinand komoře české, aby spor mezi Židy Mandlem a Munkou byl již urovnán. 1533 . . . . . . 1247. Výpověď komorního soudu ve při mezi Mayerem Židem z Kolína a Jiříkem Vchynským v příčině uvěznění ženy i dětí jmenovaného Žida a křtění děvečky. 1533 . . . . 953 1248. Rozsudek komorního soudu mezi radou krále Ferdinanda a dvěma . . 954 Židy. 1534 . . . . . . . . . . . . 1249. Král Ferdinand nejvyššímu sudímu markrabství Moravského a doktoru Dúbravovi, aby vyšetřili, zdali by synu Beneše Žida dívka sirotek po Faytlovi Židu k stavu manželskému dána býti mohla. 1534 . . 955 1250. Král Ferdinand dává hofmistru domu královského Vilému Švihov- skému gleit před Židy Pražskými, aby srovnání s nimi o dluhy klidně se mohlo státi. 1534 . . . . 1251. Král Ferdinand Pražanům Staroměstským, aby Žalmanu Munkovi vzatý list (potvrzení královské na jeho rod) navrátili. 1534 . . . 957 1252. Král Ferdinand Zdenkovi Trčkovi, aby Židu Munkovi zaplatil. 1534 957 1253. Král Ferdinand ukládá prokurátoru Boryňovi, aby Žida Šťastného z Malé strany v Praze, jehož statek propadl, před soud purkrabský obeslal. 1535 . . . . Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židy Aronem i Abrahamem bratřími a Izákem synem Samuelovým pro tasené zbraně; zároveň učiněn nález, aby Židé se zbraní nechodili. . . . . 1535 . . . . . . . . . . . 1255. Král Ferdinand dává list výhostní z Prahy Židu Žalmanovi (Sal- monovi). 1535 . . 959 1256. Král Ferdinand nařizuje komoře české, aby 2000 zl. ve zlatě Židem Michlem půjčených bylo přijato a úpis mu byl odevzdán. 1535 . . 959 1257. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že vyřízení stížné žádosti v příčině obdarování Žalmana Munky až do svého příjezdu na hrad Pražský odkládá. 1535 . . . . . . . 1258. Král Ferdinand nařizuje purkmistru a radě Starého města Praž- ského, aby Žida, kterýž dědičným a vlastním Židem královským není, z úřadu staršího sesadili. 1535 . . . . . . . 1259. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, jestli Žid Mojžíš, lékař, stane se opět Židem královským, že může v úřadě staršího setrvati. 1535 . . 1260. Král Ferdinand nařizuje, aby ti dva Židé, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, na Křivoklátě byli uvězněni. 1535 . . . 1261. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Hardeku a Janovi Boryňovi, aby při útrpném vyznání dvou Židů, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, byli přítomni 1535 . . 1254. 951 952 953 956 957 958 960 960 961 961 . 962
1110 K HISTORII ŽIDŮ Str. Čís. 1244. Král Ferdinand komoře české, poněvadž u Žida Munka nalezeny spisy velezrádné, aby vyšetřeno bylo, jak veliké jest jeho bohatství. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1553 . 1245. Král Ferdinand komoře české, aby vyšetřování v příčině Munka . . až do příchodu jeho do Prahy bylo zastaveno. 1533 . 1246. Král Ferdinand komoře české, aby spor mezi Židy Mandlem a Munkou byl již urovnán. 1533 . . . . . . 1247. Výpověď komorního soudu ve při mezi Mayerem Židem z Kolína a Jiříkem Vchynským v příčině uvěznění ženy i dětí jmenovaného Žida a křtění děvečky. 1533 . . . . 953 1248. Rozsudek komorního soudu mezi radou krále Ferdinanda a dvěma . . 954 Židy. 1534 . . . . . . . . . . . . 1249. Král Ferdinand nejvyššímu sudímu markrabství Moravského a doktoru Dúbravovi, aby vyšetřili, zdali by synu Beneše Žida dívka sirotek po Faytlovi Židu k stavu manželskému dána býti mohla. 1534 . . 955 1250. Král Ferdinand dává hofmistru domu královského Vilému Švihov- skému gleit před Židy Pražskými, aby srovnání s nimi o dluhy klidně se mohlo státi. 1534 . . . . 1251. Král Ferdinand Pražanům Staroměstským, aby Žalmanu Munkovi vzatý list (potvrzení královské na jeho rod) navrátili. 1534 . . . 957 1252. Král Ferdinand Zdenkovi Trčkovi, aby Židu Munkovi zaplatil. 1534 957 1253. Král Ferdinand ukládá prokurátoru Boryňovi, aby Žida Šťastného z Malé strany v Praze, jehož statek propadl, před soud purkrabský obeslal. 1535 . . . . Rozsudek purkmistra a rady Starého města Pražského mezi Židy Aronem i Abrahamem bratřími a Izákem synem Samuelovým pro tasené zbraně; zároveň učiněn nález, aby Židé se zbraní nechodili. . . . . 1535 . . . . . . . . . . . 1255. Král Ferdinand dává list výhostní z Prahy Židu Žalmanovi (Sal- monovi). 1535 . . 959 1256. Král Ferdinand nařizuje komoře české, aby 2000 zl. ve zlatě Židem Michlem půjčených bylo přijato a úpis mu byl odevzdán. 1535 . . 959 1257. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že vyřízení stížné žádosti v příčině obdarování Žalmana Munky až do svého příjezdu na hrad Pražský odkládá. 1535 . . . . . . . 1258. Král Ferdinand nařizuje purkmistru a radě Starého města Praž- ského, aby Žida, kterýž dědičným a vlastním Židem královským není, z úřadu staršího sesadili. 1535 . . . . . . . 1259. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, jestli Žid Mojžíš, lékař, stane se opět Židem královským, že může v úřadě staršího setrvati. 1535 . . 1260. Král Ferdinand nařizuje, aby ti dva Židé, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, na Křivoklátě byli uvězněni. 1535 . . . 1261. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Hardeku a Janovi Boryňovi, aby při útrpném vyznání dvou Židů, kteříž kradené klenoty kostelní a rudy kupovali, byli přítomni 1535 . . 1254. 951 952 953 956 957 958 960 960 961 961 . 962
Strana 1111
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1111 Čís. Str. 962 1262. Zpráva, že Židé v žádný stav nejsou přijati. 1535 1263. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého, aby podal dobré zdání, co by s Židy na Křivoklátě uvězněnými státi se mělo. 1535 . . . . . 1264. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Hardeku, aby s uvězněnými na Křivoklátě dvěma Židy, kteříž ukradené klenoty kostelní a rudy kupovali a za propuštění 8000 kop míš. dáti se uvolují, potají . . vyjednával, mnoholi nejvýše by dali. 1535 . 1265. Král Ferdinand Židům starším i obecním Pražským, aby nesnáze o počtu činění mezi sebou urovnali a zprávu o tom podali. 1535 . . 1266. Král Ferdinand dává Michalu a Abrahamovi Židům z Krakova list otevřený, aby dluhy mezi křesťany po otci jim náležité v mark- rabství Moravském mohli zvyupomínati. 1535 . . . . . 1267. Král Ferdinand nařizuje starším Židům Pražským, aby Žida Sa- muele, kterýž stříbra ven z země prodával a z Prahy uprchl, před . soud komorní postavili. 1535 . . . . . 1268. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého, že vymě- ření živností Židům bez sněmu vyřízeno býti nemůže. 1536 . . . . . . . . . 1269. Práva městská o Židech. 1536 . 1270. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že svěřené jim dosazování starších Židů v jich úřad s nich snímá a komoře české opět ukládá. 1538 . Zdislav Berka z Dubé, hofmistr synů krále Ferdinanda, píše komoře české, aby se neobávala, že by purkmistr a rada Starého města Praž- ského snad překaziti mohli nové jmenování starších Židů Praž- ských. 1538 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1272. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému o sporu stavův Opolských . . se Židy 1538. . . . . . 1273. Adam Lev z Rožmitála Židu Munkovi, že mu na ten čas peníze . odvésti nemůže. 1541 . 972 . . . . 1274. Flor. Griespek králi Ferdinandovi v příčině domů židovských v Praze. 1542 . . . 972 1275. Zpráva o domnělých příčinách vypovědění Židův z Prahy. 1542 . . 973 1276. Svědectví Markvarta židovského impresora, Heřmanova syna, o pře- padnutí stěhujících se Židů z království Českého u Broumova. 1545 973 1277. Usnešení rady města Litoměřic o nedlužení a nekupování na dluh u Židů. 1546 . . . . 1278. Rozsudek soudu komorního o přepadnutí Židů z království se stě- hujících u Broumova. 1546 . . . . . 1279. Královna Anna před smrtí svou prosila krále Ferdinanda, aby k Ži- dům přízní se naklonil. 1547 . . . . . . . . . . . . . 1280. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru a radám komory české, aby Židům v Žatci a Litoměřicích statky pod glejtem pobrané byly na- vráceny. 1547 . . . 1281. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k purkmistru a radě města Nym- burka, aby Židu Falkovi s otcem i čeledi jeho obydlí a živnost v jich městě dopřáli, poněvadž byl někdy v ochraně královny Anny. 1548 981 1271. 964 965 965 966 966 967 970 971 971 975 975 980 963 980
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1111 Čís. Str. 962 1262. Zpráva, že Židé v žádný stav nejsou přijati. 1535 1263. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého, aby podal dobré zdání, co by s Židy na Křivoklátě uvězněnými státi se mělo. 1535 . . . . . 1264. Král Ferdinand hraběti Oldřichovi z Hardeku, aby s uvězněnými na Křivoklátě dvěma Židy, kteříž ukradené klenoty kostelní a rudy kupovali a za propuštění 8000 kop míš. dáti se uvolují, potají . . vyjednával, mnoholi nejvýše by dali. 1535 . 1265. Král Ferdinand Židům starším i obecním Pražským, aby nesnáze o počtu činění mezi sebou urovnali a zprávu o tom podali. 1535 . . 1266. Král Ferdinand dává Michalu a Abrahamovi Židům z Krakova list otevřený, aby dluhy mezi křesťany po otci jim náležité v mark- rabství Moravském mohli zvyupomínati. 1535 . . . . . 1267. Král Ferdinand nařizuje starším Židům Pražským, aby Žida Sa- muele, kterýž stříbra ven z země prodával a z Prahy uprchl, před . soud komorní postavili. 1535 . . . . . 1268. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru království Českého, že vymě- ření živností Židům bez sněmu vyřízeno býti nemůže. 1536 . . . . . . . . . 1269. Práva městská o Židech. 1536 . 1270. Král Ferdinand purkmistru a radě Starého města Pražského, že svěřené jim dosazování starších Židů v jich úřad s nich snímá a komoře české opět ukládá. 1538 . Zdislav Berka z Dubé, hofmistr synů krále Ferdinanda, píše komoře české, aby se neobávala, že by purkmistr a rada Starého města Praž- ského snad překaziti mohli nové jmenování starších Židů Praž- ských. 1538 . . . . . . . . . . . . . . . . . 1272. Král Ferdinand biskupu Vratislavskému o sporu stavův Opolských . . se Židy 1538. . . . . . 1273. Adam Lev z Rožmitála Židu Munkovi, že mu na ten čas peníze . odvésti nemůže. 1541 . 972 . . . . 1274. Flor. Griespek králi Ferdinandovi v příčině domů židovských v Praze. 1542 . . . 972 1275. Zpráva o domnělých příčinách vypovědění Židův z Prahy. 1542 . . 973 1276. Svědectví Markvarta židovského impresora, Heřmanova syna, o pře- padnutí stěhujících se Židů z království Českého u Broumova. 1545 973 1277. Usnešení rady města Litoměřic o nedlužení a nekupování na dluh u Židů. 1546 . . . . 1278. Rozsudek soudu komorního o přepadnutí Židů z království se stě- hujících u Broumova. 1546 . . . . . 1279. Královna Anna před smrtí svou prosila krále Ferdinanda, aby k Ži- dům přízní se naklonil. 1547 . . . . . . . . . . . . . 1280. Král Ferdinand nejvyššímu hofmistru a radám komory české, aby Židům v Žatci a Litoměřicích statky pod glejtem pobrané byly na- vráceny. 1547 . . . 1281. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k purkmistru a radě města Nym- burka, aby Židu Falkovi s otcem i čeledi jeho obydlí a živnost v jich městě dopřáli, poněvadž byl někdy v ochraně královny Anny. 1548 981 1271. 964 965 965 966 966 967 970 971 971 975 975 980 963 980
Strana 1112
1112 K HISTORII ŽIDŮ 1287. 1290. 1297. 1298. Čis. 1282. Seznam Židů ve Slezsku od starší doby až do polovice 16. století. 1548 981 1283. Zpráva, že Židé viněni byli neprávě na požárech v Čechách vznik- lých. 1551 986 . . 1284. Komora česká předkládá králi Ferdinandovi své dobré zdání, jak by mandát v příčině nošení žlutých koleček měl býti pozměněn, aby Židé nebyli vydáni loupeživé svévoli některých lidí 1552 . . . 1285. Král Ferdinand dává svolení Židu Gerstlovi, aby v městečku Rou- sinově se usaditi a obchod dobytkem i kupectvím vésti mohl, avšak lichvu žádnou z ničehož bráti že nesmí. 1554 . . . . . . . . 1286. Král Ferdinand oznamuje komoře české, pod jakými podmínkami panství Tachovské nejvyššímu purkrabímu Pražskému Janovi z Lob- kovic má býti v zástavě zapsáno. Mezi jinými také: aby Židé v půl létě odtamtud byli odstraněni, a nejvyšší purkrabí aby nesměl bez svolení královského žádného Žida tam přijmouti. 1556 . . . . Návrh na sněmu učiněný, jaké by opatření učiněno mělo býti se . . Židy. 1557 . . . . . . . . . . 988 . . . . . 1288. Arcikníže Ferdinand oznamuje králi Ferdinandovi, jaká učinil opa- tření na rozkaz jeho v příčině vyhnání Židů z Čech a co by mělo . . býti provedeno na Moravě, v Slezsku a Lužici. 1557 . . . 1289. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, ač Židé Pražští předložili prosbu za prodloužení lhůty k vystěhování, že při určeném již termínu zůstane, však aby učiněna byla opatření v příčině zvyupomínání jich dluhů. 1558 . . . Císař Ferdinand I. ukládá arciknížeti Ferdinandovi, aby 5000 tolarů, které Židé Pražští mu věnovali v příčině prodloužení ještě jich pobytu v Praze před vystěhováním, v brzku přijal a po důvěrné osobě co nejdříve do Vídně zaslal. 1558 . . . 1291. Zpráva o ohni v Židovské ulici v Praze. 1559 . . . 1292. Zpráva o nepříznivém smýšlení cisaře Ferdinanda I. k Židům a zase o náklonnosti k nim krále Maxmiliana II. 1559 . . . . . . 1293. Zpráva o pobrání knih Židům v Praze. 1560 . . . . 1294 Ferdinand arcikníže píše Židům Pražským, aby veškeré jiné Židy, kteří proti rozkazu valem do Čech se stěhují, do tří dnů vypověděli. 1560 . . . . . . . - . . . . . Císař Ferdinand I. Vojtěchovi z Pernsteina v příčině manželství 1295. . okřtěného Žida. 1560 . . . . . . . . . . . . . . 1296. Arcikníže Ferdinand, místodržící v království Českém, oznamuje Pražanům, že jmenoval starší nad Židy v království Českém obý- vajícími. 1560 . . - . . . . . Císař Ferdinand I. biskupovi Olomouckému v příčině manželství křtěného Žida s křesťankou. 1560 . . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand přimlouvá se u císaře Ferdinanda I., aby Židům lhůta k vystěhování o rok nebo o půl léta byla prodloužena, neboť kdyby domy své prodati a dluhy zvyupomínati nemohli, bylo by pro ně velmi záhubné a posuzováno by bylo u jiných národů ne blahovolně. 1561 . . 986 988 988 990 991 992 992 993 994 994 994 995 996 Str. 996
1112 K HISTORII ŽIDŮ 1287. 1290. 1297. 1298. Čis. 1282. Seznam Židů ve Slezsku od starší doby až do polovice 16. století. 1548 981 1283. Zpráva, že Židé viněni byli neprávě na požárech v Čechách vznik- lých. 1551 986 . . 1284. Komora česká předkládá králi Ferdinandovi své dobré zdání, jak by mandát v příčině nošení žlutých koleček měl býti pozměněn, aby Židé nebyli vydáni loupeživé svévoli některých lidí 1552 . . . 1285. Král Ferdinand dává svolení Židu Gerstlovi, aby v městečku Rou- sinově se usaditi a obchod dobytkem i kupectvím vésti mohl, avšak lichvu žádnou z ničehož bráti že nesmí. 1554 . . . . . . . . 1286. Král Ferdinand oznamuje komoře české, pod jakými podmínkami panství Tachovské nejvyššímu purkrabímu Pražskému Janovi z Lob- kovic má býti v zástavě zapsáno. Mezi jinými také: aby Židé v půl létě odtamtud byli odstraněni, a nejvyšší purkrabí aby nesměl bez svolení královského žádného Žida tam přijmouti. 1556 . . . . Návrh na sněmu učiněný, jaké by opatření učiněno mělo býti se . . Židy. 1557 . . . . . . . . . . 988 . . . . . 1288. Arcikníže Ferdinand oznamuje králi Ferdinandovi, jaká učinil opa- tření na rozkaz jeho v příčině vyhnání Židů z Čech a co by mělo . . býti provedeno na Moravě, v Slezsku a Lužici. 1557 . . . 1289. Král Ferdinand arciknížeti Ferdinandovi, ač Židé Pražští předložili prosbu za prodloužení lhůty k vystěhování, že při určeném již termínu zůstane, však aby učiněna byla opatření v příčině zvyupomínání jich dluhů. 1558 . . . Císař Ferdinand I. ukládá arciknížeti Ferdinandovi, aby 5000 tolarů, které Židé Pražští mu věnovali v příčině prodloužení ještě jich pobytu v Praze před vystěhováním, v brzku přijal a po důvěrné osobě co nejdříve do Vídně zaslal. 1558 . . . 1291. Zpráva o ohni v Židovské ulici v Praze. 1559 . . . 1292. Zpráva o nepříznivém smýšlení cisaře Ferdinanda I. k Židům a zase o náklonnosti k nim krále Maxmiliana II. 1559 . . . . . . 1293. Zpráva o pobrání knih Židům v Praze. 1560 . . . . 1294 Ferdinand arcikníže píše Židům Pražským, aby veškeré jiné Židy, kteří proti rozkazu valem do Čech se stěhují, do tří dnů vypověděli. 1560 . . . . . . . - . . . . . Císař Ferdinand I. Vojtěchovi z Pernsteina v příčině manželství 1295. . okřtěného Žida. 1560 . . . . . . . . . . . . . . 1296. Arcikníže Ferdinand, místodržící v království Českém, oznamuje Pražanům, že jmenoval starší nad Židy v království Českém obý- vajícími. 1560 . . - . . . . . Císař Ferdinand I. biskupovi Olomouckému v příčině manželství křtěného Žida s křesťankou. 1560 . . . . . . . . . . Arcikníže Ferdinand přimlouvá se u císaře Ferdinanda I., aby Židům lhůta k vystěhování o rok nebo o půl léta byla prodloužena, neboť kdyby domy své prodati a dluhy zvyupomínati nemohli, bylo by pro ně velmi záhubné a posuzováno by bylo u jiných národů ne blahovolně. 1561 . . 986 988 988 990 991 992 992 993 994 994 994 995 996 Str. 996
Strana 1113
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1113 Str. Čís. 1299. Císař Ferdinand I. oznamuje Litoměřickým, že na žádost jich, až na hrad Pražský přijede, majestátem je opatří, aby Židé více . . . . . . . . . v Litoměřicích nebývali. 1561 . . . 1300. Starší Židé a někteří ještě v Praze zůstalí prosí arciknížete Ferdi- nanda za přímluvu k císaři Ferdinandovi I., aby za příčinou zvyupo- mínání dluhů u křesťanů a prodání domů prodloužena jim byla lhůta k vystěhování; anebo aby aspoň část jich v Praze pro vyřízení těch věcí mohla zůstati. 1561 . . . . . . 1301. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinandovi I., aby několika ještě v Praze zbylým Židům přáno bylo dluhy od křesťanův zvyupomínati a domy prodati; Izáku Goltscheiderovi, jenž vyzná se ve všelijakém umění tavení kovův, aby asi půlletní pobyt byl do- volen. 1561 . . . . . . . . 1000 . Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinandovi I., poně- vadž Židé pro nastávající zimu vystěhovati se nemohou, aby jim další pobyt byl dopřán. 1561 . . . . 1001 . . . . . . . Purkmistr a rada města Slavkova ukládají purkmistru a radě města Bečova, aby Židům žádné ublížení se nestalo. 1562 . . . . . . 1002 Sekretář cís. Mik. Walter oznamuje Kašp. z Lindegu, tajemníku krále Maxmiliana, že císař Ferdinand nerad svolil k prodloužení lhůty Židům Pražským. 1563 . . . . . . . . 1002 . . 1305. Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů prosí královnu Českou za přímluvu o prodloužení termínu k vystěhování. 1563 . . . . . 1003 1306. Královna Marie přimlouvá se k císaři, aby Židům k vystěhování další ještě čas byl povolen. 1563 . . . 1003 1307. Naučení z Starého města Pražského do Jindřichova Hradce, že samých Židů svědomí proti křesťanům nepostačují. 1564 . . . . 1003 1308. Rada Čáslavská klade meze nedovolenému prodávání rozličného zboží od Židů po domech. 1565 . . . . . . . . . 1004 1309. Svědectví Židovky Pesl Markové o vzatém zlatu. 1565 . 1004 . . . . 1310. Markus Meyzl koupil loubí s průchodištěm od Jely, někdy Mojžíše impresora manželky, za 90 kop gr. č. 1567 . . 1004 . . . 1311. Marek Meyzl koupil dům od Izáka lékaře za 380 kop a 15 gr. č. 1567 1005 1312. Komora česká Hynkovi Rosndorfovi, aby 100 kop gr. č., kteréž mu Markus Meyzl na list hlavní proti zřízení zemskému půjčil a tudíž dluh císaři propadl, služebníku při komoře české odvedl. 1569 1313. Petr Vok z Rožmberka propustil Židům opět živnosti. 1569 . . . 1314. Vidimus purkmistra a rady Nového Kolína nad Labem o listu cí- saře Maxmiliana II., kterým řezníkům téhož města výsady od Fer- dinanda I. darované a stvrzené na novo potvrzuje a Židům tamněj- ším zapovídá dobytek v okolí města překupovati a tím zdražovati. 1570 . . Vratislav z Pernšteina zasílá arciknížeti Ferdinandovi list císař- ský o Židech Goldscheiderovi a Kochovi, kteříž žádají, aby mohli na hradě Pražském víno čepovati. 1570 . . . . . . . 1316. Svědectví, mnoho-li Markus Meyzl na dluh zabitého bratra svého zaplatil. 1571 . . 1302. 1303. 1304. 1315. 998 1006 1006 1007 997 1008 . . 1008
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1113 Str. Čís. 1299. Císař Ferdinand I. oznamuje Litoměřickým, že na žádost jich, až na hrad Pražský přijede, majestátem je opatří, aby Židé více . . . . . . . . . v Litoměřicích nebývali. 1561 . . . 1300. Starší Židé a někteří ještě v Praze zůstalí prosí arciknížete Ferdi- nanda za přímluvu k císaři Ferdinandovi I., aby za příčinou zvyupo- mínání dluhů u křesťanů a prodání domů prodloužena jim byla lhůta k vystěhování; anebo aby aspoň část jich v Praze pro vyřízení těch věcí mohla zůstati. 1561 . . . . . . 1301. Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinandovi I., aby několika ještě v Praze zbylým Židům přáno bylo dluhy od křesťanův zvyupomínati a domy prodati; Izáku Goltscheiderovi, jenž vyzná se ve všelijakém umění tavení kovův, aby asi půlletní pobyt byl do- volen. 1561 . . . . . . . . 1000 . Arcikníže Ferdinand přimlouvá se k císaři Ferdinandovi I., poně- vadž Židé pro nastávající zimu vystěhovati se nemohou, aby jim další pobyt byl dopřán. 1561 . . . . 1001 . . . . . . . Purkmistr a rada města Slavkova ukládají purkmistru a radě města Bečova, aby Židům žádné ublížení se nestalo. 1562 . . . . . . 1002 Sekretář cís. Mik. Walter oznamuje Kašp. z Lindegu, tajemníku krále Maxmiliana, že císař Ferdinand nerad svolil k prodloužení lhůty Židům Pražským. 1563 . . . . . . . . 1002 . . 1305. Vyslaní v Praze ještě zůstalých Židů prosí královnu Českou za přímluvu o prodloužení termínu k vystěhování. 1563 . . . . . 1003 1306. Královna Marie přimlouvá se k císaři, aby Židům k vystěhování další ještě čas byl povolen. 1563 . . . 1003 1307. Naučení z Starého města Pražského do Jindřichova Hradce, že samých Židů svědomí proti křesťanům nepostačují. 1564 . . . . 1003 1308. Rada Čáslavská klade meze nedovolenému prodávání rozličného zboží od Židů po domech. 1565 . . . . . . . . . 1004 1309. Svědectví Židovky Pesl Markové o vzatém zlatu. 1565 . 1004 . . . . 1310. Markus Meyzl koupil loubí s průchodištěm od Jely, někdy Mojžíše impresora manželky, za 90 kop gr. č. 1567 . . 1004 . . . 1311. Marek Meyzl koupil dům od Izáka lékaře za 380 kop a 15 gr. č. 1567 1005 1312. Komora česká Hynkovi Rosndorfovi, aby 100 kop gr. č., kteréž mu Markus Meyzl na list hlavní proti zřízení zemskému půjčil a tudíž dluh císaři propadl, služebníku při komoře české odvedl. 1569 1313. Petr Vok z Rožmberka propustil Židům opět živnosti. 1569 . . . 1314. Vidimus purkmistra a rady Nového Kolína nad Labem o listu cí- saře Maxmiliana II., kterým řezníkům téhož města výsady od Fer- dinanda I. darované a stvrzené na novo potvrzuje a Židům tamněj- ším zapovídá dobytek v okolí města překupovati a tím zdražovati. 1570 . . Vratislav z Pernšteina zasílá arciknížeti Ferdinandovi list císař- ský o Židech Goldscheiderovi a Kochovi, kteříž žádají, aby mohli na hradě Pražském víno čepovati. 1570 . . . . . . . 1316. Svědectví, mnoho-li Markus Meyzl na dluh zabitého bratra svého zaplatil. 1571 . . 1302. 1303. 1304. 1315. 998 1006 1006 1007 997 1008 . . 1008
Strana 1114
1114 Čís. 1317. 1318. 1319. 1320. 1321. 1322. 1323. 1324. 1325. 1326. 1327. 1328. 1329. 1330. 1331. 1332. 1333- 1334- 1335- 1336. 1337- 1338. 1339. 1340. K HISTORII ŻIDU Zpráva o návštěvě židovského města v Praze císařem Maxmi- lianem. 1571 Svědomí mezi Marianou "żidovkou a a Burianem vězněm. (Zmínka o zabití M. Meyzlova bratra.) 1572 . Svědectví Heřmana školníka Žida o prodávání nepowolenóno masa etc. 1572 . Svědectví Heřmana školníka, že e zlatník Sixt Ceygl žádal, aby pro- voláno bylo ve škole židovské, že zastavena byla někomu konvička stříbrná pozlacená. 1572 . . Svědectví, v němž zmínka se činí, ze Markus "Meyzl měl míti za ženu dceru Lipmana, kterýž v Berlíně byl čtvrcen a upálen. 1572 . Arcikníže Ferdinand pánu z Waldštejna, nejvyš. komorníku krá- lovství Českého, aby Židu Izákovi při vyupomínání dluhův byl ná- pomocen. 1573. . Rozsudek purkmistra a | rady Starćho města Pražského ve při Lva Vokatého s Markusem Meyzlem o stavení. 1573 . Správcové škol a špitálův židovských koupili k záduší a obci. ži- dovské dům Malířovský se zahradou vedle krchova židovského za 245 kop gr. & 1573. . . Zprava o smrti některých Židů na | Moravě pro ) nedůvodné ob- vinění. 1574 Zpráva, že císař Maxmilian Il. ochränil Židy před pronásledová- ním na Moravé. 1574 . Doplněk k neúplnému seznamu míst z 1 1570 a 1578, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění berně sečteno. 1574 . Zápis z jednání rady Starého města Pražského v příčině stížnosti kramářů do Židů a cizozemců. 1575 . . Komora česká nařizuje Židům starším, aby 200 silných Židů: na hrad Pražský vypravili k odvezení střelby. 1575 . . Zápis z jednání rady Starého města Pražského v pricing stížnosti Židů. 1577 . .. Zapis o jednani rady Starého město Pražského v příčině osazování Židů v osadě sv. Mikuláše. 1577 . . Císařský rychtář viní Hanuše Falka, že od Estery židovky 7 z půj- čených peněz nemalou lichvu vzal. 1579 . . Při svatbě Petra Voka z Rožmberka židovská hudba z Prahy. 1580 Zpráva o kázání rabína Leva l. 1583 . Při otevření královské hrobky v kostele sv. Víta na | hradě Pražském byli také Židé. 1589 . . . Před právem Starého města Pražského vypovědíno v ; jedné p při, že křesťané nemají před Židy souzeni býti. 1589 . Zpráva o obchodování Židů. 1589 . . Josef Bassevi zmocnil Izáka impresora Žida, aby 300 kop. m. od Mik. Lva prijal. 1590 . . Markus Meyzl žaluje, jaké násilí mu na ulici bylo u učiněno. 1590 . Ve při starších mistrů kamenických a zednických s Václavem Radou, v kteréž ho vinili, že nemá pořádný list vyučení, odvolával Str. . 1009 . 1009 IOIO IOIO IOIO IOII IOI2 . IOIS . IOI5 . 1016 . 1016 . 1016 . 1017 . 1017 . 1017 . 1018 1019 . 1019 . 1019 . 1020 1021 ‚ 1021 1022
1114 Čís. 1317. 1318. 1319. 1320. 1321. 1322. 1323. 1324. 1325. 1326. 1327. 1328. 1329. 1330. 1331. 1332. 1333- 1334- 1335- 1336. 1337- 1338. 1339. 1340. K HISTORII ŻIDU Zpráva o návštěvě židovského města v Praze císařem Maxmi- lianem. 1571 Svědomí mezi Marianou "żidovkou a a Burianem vězněm. (Zmínka o zabití M. Meyzlova bratra.) 1572 . Svědectví Heřmana školníka Žida o prodávání nepowolenóno masa etc. 1572 . Svědectví Heřmana školníka, že e zlatník Sixt Ceygl žádal, aby pro- voláno bylo ve škole židovské, že zastavena byla někomu konvička stříbrná pozlacená. 1572 . . Svědectví, v němž zmínka se činí, ze Markus "Meyzl měl míti za ženu dceru Lipmana, kterýž v Berlíně byl čtvrcen a upálen. 1572 . Arcikníže Ferdinand pánu z Waldštejna, nejvyš. komorníku krá- lovství Českého, aby Židu Izákovi při vyupomínání dluhův byl ná- pomocen. 1573. . Rozsudek purkmistra a | rady Starćho města Pražského ve při Lva Vokatého s Markusem Meyzlem o stavení. 1573 . Správcové škol a špitálův židovských koupili k záduší a obci. ži- dovské dům Malířovský se zahradou vedle krchova židovského za 245 kop gr. & 1573. . . Zprava o smrti některých Židů na | Moravě pro ) nedůvodné ob- vinění. 1574 Zpráva, že císař Maxmilian Il. ochränil Židy před pronásledová- ním na Moravé. 1574 . Doplněk k neúplnému seznamu míst z 1 1570 a 1578, v nichž Židé bydleli a kolik jich k odvádění berně sečteno. 1574 . Zápis z jednání rady Starého města Pražského v příčině stížnosti kramářů do Židů a cizozemců. 1575 . . Komora česká nařizuje Židům starším, aby 200 silných Židů: na hrad Pražský vypravili k odvezení střelby. 1575 . . Zápis z jednání rady Starého města Pražského v pricing stížnosti Židů. 1577 . .. Zapis o jednani rady Starého město Pražského v příčině osazování Židů v osadě sv. Mikuláše. 1577 . . Císařský rychtář viní Hanuše Falka, že od Estery židovky 7 z půj- čených peněz nemalou lichvu vzal. 1579 . . Při svatbě Petra Voka z Rožmberka židovská hudba z Prahy. 1580 Zpráva o kázání rabína Leva l. 1583 . Při otevření královské hrobky v kostele sv. Víta na | hradě Pražském byli také Židé. 1589 . . . Před právem Starého města Pražského vypovědíno v ; jedné p při, že křesťané nemají před Židy souzeni býti. 1589 . Zpráva o obchodování Židů. 1589 . . Josef Bassevi zmocnil Izáka impresora Žida, aby 300 kop. m. od Mik. Lva prijal. 1590 . . Markus Meyzl žaluje, jaké násilí mu na ulici bylo u učiněno. 1590 . Ve při starších mistrů kamenických a zednických s Václavem Radou, v kteréž ho vinili, že nemá pořádný list vyučení, odvolával Str. . 1009 . 1009 IOIO IOIO IOIO IOII IOI2 . IOIS . IOI5 . 1016 . 1016 . 1016 . 1017 . 1017 . 1017 . 1018 1019 . 1019 . 1019 . 1020 1021 ‚ 1021 1022
Strana 1115
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1115 Čís. Str. 1343. se jmenovaný V. Rada, že když rathouz židovský stavěli, za tova- ryše u Pankraciusa dělal. (List vyučení dostal 1586.) 1590 . . . 1022 Zpráva o audienci rabína Leva u cís. Rudolfa dne 23. února 1592 1022 1341. 1023 1342. Zpráva kronikáře židovského Davida Ganse o rabím Lvovi. 1592. Artikule kramářů a kupců Pražských, kteréž někdy od krále Vla- dislava dostali, a také Židů se týkaly, byly r. 1598 na tabuli napsané ve váze kořenné vyvěšeny. 1598 . . . . . 1023 1344. Oheň v židovském městě v Praze. 1603 . . . . . . . . . 1024 . . . . . . 1024 1345. Obec židovská v Rychnově. 1604 . . . 1346. Karel z Žerotína upomíná pana Freibergera, aby dluh Židovi z Pře- rova zaplatil. 1605 . . . . . . . . 1025 . . . . . . . 1347. Karel z Žerotina přimlouvá se k Janovi Vil. z Žerotína za pod- daného Žida svého. 1605 . . . . . . 1025 . . 1348. Zpráva o kronikáři židovském Davidu Gansovi. 1613. . . . . . 1026
V ČECHÁCH, NA MORAVĚ A VE SLEZSKU. 1115 Čís. Str. 1343. se jmenovaný V. Rada, že když rathouz židovský stavěli, za tova- ryše u Pankraciusa dělal. (List vyučení dostal 1586.) 1590 . . . 1022 Zpráva o audienci rabína Leva u cís. Rudolfa dne 23. února 1592 1022 1341. 1023 1342. Zpráva kronikáře židovského Davida Ganse o rabím Lvovi. 1592. Artikule kramářů a kupců Pražských, kteréž někdy od krále Vla- dislava dostali, a také Židů se týkaly, byly r. 1598 na tabuli napsané ve váze kořenné vyvěšeny. 1598 . . . . . 1023 1344. Oheň v židovském městě v Praze. 1603 . . . . . . . . . 1024 . . . . . . 1024 1345. Obec židovská v Rychnově. 1604 . . . 1346. Karel z Žerotína upomíná pana Freibergera, aby dluh Židovi z Pře- rova zaplatil. 1605 . . . . . . . . 1025 . . . . . . . 1347. Karel z Žerotina přimlouvá se k Janovi Vil. z Žerotína za pod- daného Žida svého. 1605 . . . . . . 1025 . . 1348. Zpráva o kronikáři židovském Davidu Gansovi. 1613. . . . . . 1026
Strana 1116
Strana 1117
OPRAVY. 4 při č. 9 místo 1090 čti 1901. 14 řádek 4 zdola místo Velislava čti Všeslava. » ignorarit » ignoravit. 16 » 11 » 61 Že ustanovení o Židech z Majestas Carol. položena do r. 1348 a 1355 v různém čtení, omlouvá se, že 1. 1348 na sněmu nový takový zákon byl odložen a 1. 1355 zamítnut. 62 řádek 3 shora místo 25. prosince 1356 čti v listopadu 1355. 98 » 5 » » z Jihlavi čti z Jihlavy. 116 » 8 zdola » ender cti ander. » » umpfangen čti empfangen. 17 shora 142 16 » Gegegen čti Gegeben. 144 8 zdola » Seiseller » Scheller. 145 161 15, 17, 18 shora místo kteriž čti kteříž » 164 6 shora místo 24. čti 14. února. » 1 zdola » 29. » 19. května. 167 5 shora » verliefung čti verlierung. 173 » 180 k číslu 302 sluší přidati poznámku, že na sněmu o Suchých dnech podzimních l. 1500 v Brně usnešeno, aby jeden zlatý z desíti brali. 188 řádek 6 shora místo s tako novot čti s takovou. 204 k č. 334 viz Tomkův Dějepis Prahy 8 str. 482. 214 řádek 8 zdola místo Ungethese čti Ungebühr. » » 3 » 263 un čti und. 282 » 7 shora » sebigen čti selbigen. Exceptionesn čti Exceptionen. » 300 » 19 zdola » » 304 geortetet čti geortelt. 14 » » 14 shora místo Noykovu čti Noskovu. 340 2 » » » obmezovati čti obnovovati. 342 373 číslo 538 za regestem vypadlo slovo (Česky). 376 čísla 546 a 547 za regestem vypadlo slovo (Německy.) 380 řádka 3 shora místo enthalten čti aufhalten. 381 číslo 558 za regestem vypadlo slovo (Německy.) 385 řádek 17 shora místo zu einem čti ein. 391 č. 570 za reg. vypadlo slovo (Německy.) 398 řádek 14 shora místo sie čti hie. Strana
OPRAVY. 4 při č. 9 místo 1090 čti 1901. 14 řádek 4 zdola místo Velislava čti Všeslava. » ignorarit » ignoravit. 16 » 11 » 61 Že ustanovení o Židech z Majestas Carol. položena do r. 1348 a 1355 v různém čtení, omlouvá se, že 1. 1348 na sněmu nový takový zákon byl odložen a 1. 1355 zamítnut. 62 řádek 3 shora místo 25. prosince 1356 čti v listopadu 1355. 98 » 5 » » z Jihlavi čti z Jihlavy. 116 » 8 zdola » ender cti ander. » » umpfangen čti empfangen. 17 shora 142 16 » Gegegen čti Gegeben. 144 8 zdola » Seiseller » Scheller. 145 161 15, 17, 18 shora místo kteriž čti kteříž » 164 6 shora místo 24. čti 14. února. » 1 zdola » 29. » 19. května. 167 5 shora » verliefung čti verlierung. 173 » 180 k číslu 302 sluší přidati poznámku, že na sněmu o Suchých dnech podzimních l. 1500 v Brně usnešeno, aby jeden zlatý z desíti brali. 188 řádek 6 shora místo s tako novot čti s takovou. 204 k č. 334 viz Tomkův Dějepis Prahy 8 str. 482. 214 řádek 8 zdola místo Ungethese čti Ungebühr. » » 3 » 263 un čti und. 282 » 7 shora » sebigen čti selbigen. Exceptionesn čti Exceptionen. » 300 » 19 zdola » » 304 geortetet čti geortelt. 14 » » 14 shora místo Noykovu čti Noskovu. 340 2 » » » obmezovati čti obnovovati. 342 373 číslo 538 za regestem vypadlo slovo (Česky). 376 čísla 546 a 547 za regestem vypadlo slovo (Německy.) 380 řádka 3 shora místo enthalten čti aufhalten. 381 číslo 558 za regestem vypadlo slovo (Německy.) 385 řádek 17 shora místo zu einem čti ein. 391 č. 570 za reg. vypadlo slovo (Německy.) 398 řádek 14 shora místo sie čti hie. Strana
Strana 1118
Strana 402 řádek 5 zdola má býti vypuštěno Císař a. 404 4 shora má býti vypuštěno Císař a. » 9 » 485 " místo 26. čti 25. února. » » nochmals čti nachmals, místo dem čti den. 519 2 » » 3 » denselben čti dieselben. 519 » Gehärde čti Gefährde. 631 » 20 zdola » 4 » » přišli čti nepřišli. 649 4 » na široky čti na syroky (z ruského sorok, » » 676 svazek 40 kusů koží čítající). 712 řádek 17 zdola vypadlo slovo die před in gemeiner. » Od před B. Arnošta. 5 » 763 " 793 » 14 shora místo zásobili čti zosobili. 1 zdola místo confirmatio čti continuatio. 864 » 867 č. 1114, ač z jiného pramene jest stejné jako č. 51, tudíž mělo býti vypuštěno. 899 řádek 18 zdola k pramenu sluší přidati Viz č. 232. 922 při č. 1195, 1196 a na str. 923 při č. 1198 neudán pramen: Opis arch. mus. král. Čes. 937 k č. 1217 doplní se pramen: Op. arch. mus. král. Česk. 946 řádek 7 zdola místo erwartend čti erwarten. 970 " 3 » » Brikci ze Zlicka čti Brikcí z Licka. » 987 Königlicher čti Königliche. 2 shora » 999 » 8 » erbams cti erbarms. 4 zdola » 1025 » kožíchu » kožichů. » neptatil čti neplatil. 6 » V řádek 2 zdola k slovům chrám Šalamounův budiž připojeno (nově Herodesem vystavený). »
Strana 402 řádek 5 zdola má býti vypuštěno Císař a. 404 4 shora má býti vypuštěno Císař a. » 9 » 485 " místo 26. čti 25. února. » » nochmals čti nachmals, místo dem čti den. 519 2 » » 3 » denselben čti dieselben. 519 » Gehärde čti Gefährde. 631 » 20 zdola » 4 » » přišli čti nepřišli. 649 4 » na široky čti na syroky (z ruského sorok, » » 676 svazek 40 kusů koží čítající). 712 řádek 17 zdola vypadlo slovo die před in gemeiner. » Od před B. Arnošta. 5 » 763 " 793 » 14 shora místo zásobili čti zosobili. 1 zdola místo confirmatio čti continuatio. 864 » 867 č. 1114, ač z jiného pramene jest stejné jako č. 51, tudíž mělo býti vypuštěno. 899 řádek 18 zdola k pramenu sluší přidati Viz č. 232. 922 při č. 1195, 1196 a na str. 923 při č. 1198 neudán pramen: Opis arch. mus. král. Čes. 937 k č. 1217 doplní se pramen: Op. arch. mus. král. Česk. 946 řádek 7 zdola místo erwartend čti erwarten. 970 " 3 » » Brikci ze Zlicka čti Brikcí z Licka. » 987 Königlicher čti Königliche. 2 shora » 999 » 8 » erbams cti erbarms. 4 zdola » 1025 » kožíchu » kožichů. » neptatil čti neplatil. 6 » V řádek 2 zdola k slovům chrám Šalamounův budiž připojeno (nově Herodesem vystavený). »
- I: Titul
- 539: Edice
- 861: Dodatky
- 1029: Obsah
- 1117: Opravy