z 429 stránek
Titul
1
2
3
4
Úvod
5
6
7
8
Husitská kronika
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
Píseň o vítězství u Domažlic
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
M. Vavřinec z Březové a jeho dílo
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
Vavřinec z Březové jako básník
317
318
319
Poznámky k Husitské kronice
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
Poznámky k Písni o vítězství u Domažlic
379
Poznámky ke studii Vavřinec z Březové
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
Věcné vysvětlivky
390
391
392
393
394
395
396
397
398
Hlavní prameny a literatura
399
400
Seznam zkratek
401
Seznam vyobrazení
402
403
404
405
Rejstřík osob
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
Rejstřík míst
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
Obsah
429
Název:
vavřinec z Březové, Husitská kronika - Píseň o vítězství u Domažlic
Autor:
Bláhová, Marie; Čapek, Jan Blahoslav; Heřmanský, František
Rok vydání:
1979
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
427
Počet stran předmluvy plus obsahu:
427
Obsah:
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 9: Husitská kronika
- 278: Píseň o vítězství u Domažlic
- 305: M. Vavřinec z Březové a jeho dílo
- 317: Vavřinec z Březové jako básník
- 320: Poznámky k Husitské kronice
- 379: Poznámky k Písni o vítězství u Domažlic
- 380: Poznámky ke studii Vavřinec z Březové
- 390: Věcné vysvětlivky
- 399: Hlavní prameny a literatura
- 401: Seznam zkratek
- 402: Seznam vyobrazení
- 406: Rejstřík osob
- 418: Rejstřík míst
- 429: Obsah
upravit
Strana 1
USIISKARRONIK VAVRINE BREZOVÉ D D DOMA VOBODA PRAHA. 1979
USIISKARRONIK VAVRINE BREZOVÉ D D DOMA VOBODA PRAHA. 1979
Strana 2
Re ſenceſk'miene wyNoo csffrjmAf pod Ruphadqu Iut wiec rI.,idy Arieyc FerGoone Rceſao Goiá � wſpnc wopſen pueſf. o al nusue famee eon � Iáms ßul eſeorimety M/ziáuo Raſw eſPtana. Qno wep. r oles aſaot qi tinhie ropu�e cen le ladio Eluq Lo ed erlCrreſa ſa Gaeſta. IoLacia. & Pyixn o ſcot. abmide. bſeiaon a Iyien6 ſ ruſuianfil Egvnt nelty Lerupreepun o ſeltue rſulca Calp lynusſarl linfs ſeynſad. Emy wordletacta biećanus R ty bus Sbeed foremofu qrue oo trmedt o co She Ac veitacda ſſetuene a ſſazemo.a ſza.a ſa wnne kimttebalHplties acriupaer. Eyoß fusRmo? Gue ſepa dfpetu wßen aprs abſianillcy Pinixe eofrnnCae cominhceſa ar vieſaſa?. o fiuryo varen Pco maef ac tronxe reſedic.s avſe ſaniifla pucueenu er uao. bons � S.Giⱥ Sofpoſkáci6 ptocyyo viAfio. bid/i. Gnan &ieß Fiuh to cenReffißiſklano Aby Gaſeri d..ſzapa uatPtres p reſfonliſi camole vuhal be tumuſeu pponte ad (precowá Auár secin GilBropauoue ſanyav9 et jiuone uatnafu ſia af ſceſat. Et mcluſho ſhe anpt 9ue ant ſReay, worée ( Reſl. . Hon= ßeniaprz Ang.ßei &fedun Inraſo Eean toyffrr fre, 6te aaneHfale bc rr onepoumy: ſeyueti ſz ae paln (ye Gadſl. 5.a xvaſpenG owzijnti HynaliRemuy CunHſne ſiBriam Raſerfu achionoſaaro.. fica cymejoſ v tmce 1 poſleo Siſimeßiee ocydia llvnnhes emap manpue bficnak voune ndalbip Iotux te vefliſeatuoy. pl er éciieuybr Bf m ſll imiceo ßy-ſapazapá ȧswà ougldeyaduⱥ er Ceſirés ry capeſſares, prro Aficntnc ſmienia. la k'vefulos.).ha ſamintt.Honaſeera ln Peſßa mecndiku teny viaydr ye v e
Re ſenceſk'miene wyNoo csffrjmAf pod Ruphadqu Iut wiec rI.,idy Arieyc FerGoone Rceſao Goiá � wſpnc wopſen pueſf. o al nusue famee eon � Iáms ßul eſeorimety M/ziáuo Raſw eſPtana. Qno wep. r oles aſaot qi tinhie ropu�e cen le ladio Eluq Lo ed erlCrreſa ſa Gaeſta. IoLacia. & Pyixn o ſcot. abmide. bſeiaon a Iyien6 ſ ruſuianfil Egvnt nelty Lerupreepun o ſeltue rſulca Calp lynusſarl linfs ſeynſad. Emy wordletacta biećanus R ty bus Sbeed foremofu qrue oo trmedt o co She Ac veitacda ſſetuene a ſſazemo.a ſza.a ſa wnne kimttebalHplties acriupaer. Eyoß fusRmo? Gue ſepa dfpetu wßen aprs abſianillcy Pinixe eofrnnCae cominhceſa ar vieſaſa?. o fiuryo varen Pco maef ac tronxe reſedic.s avſe ſaniifla pucueenu er uao. bons � S.Giⱥ Sofpoſkáci6 ptocyyo viAfio. bid/i. Gnan &ieß Fiuh to cenReffißiſklano Aby Gaſeri d..ſzapa uatPtres p reſfonliſi camole vuhal be tumuſeu pponte ad (precowá Auár secin GilBropauoue ſanyav9 et jiuone uatnafu ſia af ſceſat. Et mcluſho ſhe anpt 9ue ant ſReay, worée ( Reſl. . Hon= ßeniaprz Ang.ßei &fedun Inraſo Eean toyffrr fre, 6te aaneHfale bc rr onepoumy: ſeyueti ſz ae paln (ye Gadſl. 5.a xvaſpenG owzijnti HynaliRemuy CunHſne ſiBriam Raſerfu achionoſaaro.. fica cymejoſ v tmce 1 poſleo Siſimeßiee ocydia llvnnhes emap manpue bficnak voune ndalbip Iotux te vefliſeatuoy. pl er éciieuybr Bf m ſll imiceo ßy-ſapazapá ȧswà ougldeyaduⱥ er Ceſirés ry capeſſares, prro Aficntnc ſmienia. la k'vefulos.).ha ſamintt.Honaſeera ln Peſßa mecndiku teny viaydr ye v e
Strana 3
26 — A Coefein? FocuorSyi ſea fuslcus Iyubo torha Viu�e ßr.6 eſeanlu a-c uſaef. Cquc.c c. uenj percapiu Rxcsda kotykunß Cerſal.noeaSy Die fuicti Gceſlàć muſe ? riayra wpekk ßrć vieſy= ylaalafo pecle oho ton byzdikqre Rowy Ofar ce cis, pEexicieius aranſxcid. Glovatijo. af rſ9o yſayes a-� venenſe vurſe pſeques, aſacdoe6 T & Dufaua' ci Succne ozp & ſAuci. 9n Hiiáie Herq be cSaPniima vicniGiſe e. Rucono da �imſeitio �wigka pr= vefibo s tuſfle emafp hecyec� faln. ſalio nult o� wmikce reai proic Baiorabát pe nétrado Nacfa iareae Cuntice Gn& RßRa. Raigayiopkac acáraz prſfu do lacefla eplaſe ltajonaſho ſinahuhofi zgyſus iiuu= Repon lcbila 9iec, l lſraaaſaju Tas melfG etpre apie ſeu Aoy t Lumo haſ Aipas cert al Setaſk. Cſrequare aaiſgra Npopscnáca fitinánec, Ano du.auaa? nu.ſer mſuſnic; ry cvnſcac ap naſaájo �vninoyaryfaun, aFapu ch y eaña ſuraſ Gué r hlá�n. Efrnć. Bua erdine. wy fbyyy iſkuſkbeary naſéorſebné. ſBij �é kyha a Buynes in (Edejni pus t rerem Sa ue kowikkcery ſzwwßee Elſue praignulis f-pnmś Owiſieſim, X ßa żelb N zánez usca (ElB Cſn. piacſ Aeſh acha ſeee r.e Guy lyouaſhen-. towⱥer APumi-Guu nicos tt. oc atuoo nu tvesà ſoi cbyno fxc� ſuu�pricieky (Fy caſa. Aſie�aca Soz gna ce cuonas er quave Gyches, me ctuyid ce Garmies pie fuevó &me priesracaáfo? Rooudlt vereae� Reeſliyn= cer aſif juduõ rcqu Wragfo) Sammenomſdiſal- Furrettuie- Lu NcS ffrjaute FSe.fpſa fiſu oyuaha Reráy iHocchu Comina Ilaie cuñer Gſemſy o daſá fanſſa oſul, Zoonić i& kyeha da auientivaale fumſur Yfan & f Aune.
26 — A Coefein? FocuorSyi ſea fuslcus Iyubo torha Viu�e ßr.6 eſeanlu a-c uſaef. Cquc.c c. uenj percapiu Rxcsda kotykunß Cerſal.noeaSy Die fuicti Gceſlàć muſe ? riayra wpekk ßrć vieſy= ylaalafo pecle oho ton byzdikqre Rowy Ofar ce cis, pEexicieius aranſxcid. Glovatijo. af rſ9o yſayes a-� venenſe vurſe pſeques, aſacdoe6 T & Dufaua' ci Succne ozp & ſAuci. 9n Hiiáie Herq be cSaPniima vicniGiſe e. Rucono da �imſeitio �wigka pr= vefibo s tuſfle emafp hecyec� faln. ſalio nult o� wmikce reai proic Baiorabát pe nétrado Nacfa iareae Cuntice Gn& RßRa. Raigayiopkac acáraz prſfu do lacefla eplaſe ltajonaſho ſinahuhofi zgyſus iiuu= Repon lcbila 9iec, l lſraaaſaju Tas melfG etpre apie ſeu Aoy t Lumo haſ Aipas cert al Setaſk. Cſrequare aaiſgra Npopscnáca fitinánec, Ano du.auaa? nu.ſer mſuſnic; ry cvnſcac ap naſaájo �vninoyaryfaun, aFapu ch y eaña ſuraſ Gué r hlá�n. Efrnć. Bua erdine. wy fbyyy iſkuſkbeary naſéorſebné. ſBij �é kyha a Buynes in (Edejni pus t rerem Sa ue kowikkcery ſzwwßee Elſue praignulis f-pnmś Owiſieſim, X ßa żelb N zánez usca (ElB Cſn. piacſ Aeſh acha ſeee r.e Guy lyouaſhen-. towⱥer APumi-Guu nicos tt. oc atuoo nu tvesà ſoi cbyno fxc� ſuu�pricieky (Fy caſa. Aſie�aca Soz gna ce cuonas er quave Gyches, me ctuyid ce Garmies pie fuevó &me priesracaáfo? Rooudlt vereae� Reeſliyn= cer aſif juduõ rcqu Wragfo) Sammenomſdiſal- Furrettuie- Lu NcS ffrjaute FSe.fpſa fiſu oyuaha Reráy iHocchu Comina Ilaie cuñer Gſemſy o daſá fanſſa oſul, Zoonić i& kyeha da auientivaale fumſur Yfan & f Aune.
Strana 4
Strana 5
5 V české středověké historiografii existuje několik děl, která lze řadit k vrcho- lům středověké kultury. Již nejstarší známý spis tohoto druhu, Kosmova kronika česká, je dílo vynikajících kvalit. Kosmas ovšem nenalezl bezprostředního pokračovatele, který by se mu vyrovnal, takže na další skutečně hodnotnou kroniku bylo třeba čekat dvě století. V první polovině 14. století vznikla Kronika zbraslavská — vrcholné dílo české středověké historiografie. Ale i ona zůstala v podstatě osamocena a přes veškerou oficiální podporu nebyla do konce 14. století napsána kronika, která by se jí vyrovnala. K oživení kronikářské činnosti dochází až za nových podmínek. V prvních desetiletích 15. století se vyhrotily dlouho narůstající hluboké spole- čenské rozpory. První krize feudalismu vyústila v Čechách v husitskou revoluci. Toto rušné období se výrazně odrazilo i v písemnictví té doby. Zřady spisů, které tehdy vznikly, je beze- sporu nejvýznamnějším historiografickým dílem kronika Vavřince z Březové, nazývaná nyní Kronikou husitskou. Autor, mistr artistické fakulty pražské univerzity, byl sám účastní- kem revolučních událostí. Informuje dosti podrobně o počátku revolučního hnutí od je- jích prvních náznaků v přijímání podobojí až po propuknutí bouří v Praze, založení Tá- bora a první léta husitských válek. Ačkoli vypisuje pouhých osm let počátků husitství — v dochované podobě uzavírá kroniku sotva začatá věta při vyprávění o bojích husitů se Zik- mundem v prosinci 1421 — je jedním z nejcennějších pramenů českých dějin pro toto období. Autor píše o současných událostech, které sám prožil a jichž se nejednou osobně zúčastnil. Nenechává přitom čtenáře na pochybách o svém třídním stanovisku a politickém smýšlení. Jako mluvčí pražského měšťanstva, tedy příslušník umírněného husitského stře- du, kritizuje radikální učení táborské i pražské chudiny (o němž tak bezděky poskytuje cenné informace) a zároveň vyjadřuje ostré protizikmundovské a protikatolické stanovisko. V jednotlivých recenzích kroniky je patrný i vývoj autorova smýšlení od prvotního revo- lučního nadšení k pozdější skepsi, když revoluce zašla příliš daleko, než aby ji mohl zá- možný měšťan a člen univerzitní obce pochopit. Dílo je prodchnuto i národní hrdostí, když se Čechy stávají střediskem evropského dění, i radostí nad úspěchy husitů. Stejné pocity vyjadřuje i latinská báseň, kterou napsal Vavřinec z Březové po slavném vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431. Tato Carmen insignis Corone Bohemie je současně i výzvou k míru mezi národy. Obě jmenovaná díla Vavřince z Březové se nyní opět dostávají do rukou čte- nářské veřejnosti v českém překladu. Překlad Husitské kroniky je dílem Františka Heř- manského, který jej pořídil na základě Gollova vydání v Pramenech dějin českých z roku 18931 a vydal roku 1954.2 V našem vydání jsou oproti původnímu výrazněji respekto- vány obě recenze díla, lišící se především předmluvou. Drobné, většinou jen stylistické změny, provedené snad ve druhé recenzi, se samozřejmě nemohou v překladu výrazněji projevit. Vydání respektuje i pozdější dodatky některých rukopisů, které jsou uváděny pod textem. Stejně tak bere v úvahu i drobná rozšíření nebo úpravy textu, projevující se ve staročeském překladu. Odlišnosti staročeského překladu od latinského originálu jsou 4 ÚVOD I 2 Vavřince z Březové Kronika husitská. PDČ V, Praha 1893, str. 329 až 534. Vavřinec z Březové, Husitská kronika, Praha 1954.
5 V české středověké historiografii existuje několik děl, která lze řadit k vrcho- lům středověké kultury. Již nejstarší známý spis tohoto druhu, Kosmova kronika česká, je dílo vynikajících kvalit. Kosmas ovšem nenalezl bezprostředního pokračovatele, který by se mu vyrovnal, takže na další skutečně hodnotnou kroniku bylo třeba čekat dvě století. V první polovině 14. století vznikla Kronika zbraslavská — vrcholné dílo české středověké historiografie. Ale i ona zůstala v podstatě osamocena a přes veškerou oficiální podporu nebyla do konce 14. století napsána kronika, která by se jí vyrovnala. K oživení kronikářské činnosti dochází až za nových podmínek. V prvních desetiletích 15. století se vyhrotily dlouho narůstající hluboké spole- čenské rozpory. První krize feudalismu vyústila v Čechách v husitskou revoluci. Toto rušné období se výrazně odrazilo i v písemnictví té doby. Zřady spisů, které tehdy vznikly, je beze- sporu nejvýznamnějším historiografickým dílem kronika Vavřince z Březové, nazývaná nyní Kronikou husitskou. Autor, mistr artistické fakulty pražské univerzity, byl sám účastní- kem revolučních událostí. Informuje dosti podrobně o počátku revolučního hnutí od je- jích prvních náznaků v přijímání podobojí až po propuknutí bouří v Praze, založení Tá- bora a první léta husitských válek. Ačkoli vypisuje pouhých osm let počátků husitství — v dochované podobě uzavírá kroniku sotva začatá věta při vyprávění o bojích husitů se Zik- mundem v prosinci 1421 — je jedním z nejcennějších pramenů českých dějin pro toto období. Autor píše o současných událostech, které sám prožil a jichž se nejednou osobně zúčastnil. Nenechává přitom čtenáře na pochybách o svém třídním stanovisku a politickém smýšlení. Jako mluvčí pražského měšťanstva, tedy příslušník umírněného husitského stře- du, kritizuje radikální učení táborské i pražské chudiny (o němž tak bezděky poskytuje cenné informace) a zároveň vyjadřuje ostré protizikmundovské a protikatolické stanovisko. V jednotlivých recenzích kroniky je patrný i vývoj autorova smýšlení od prvotního revo- lučního nadšení k pozdější skepsi, když revoluce zašla příliš daleko, než aby ji mohl zá- možný měšťan a člen univerzitní obce pochopit. Dílo je prodchnuto i národní hrdostí, když se Čechy stávají střediskem evropského dění, i radostí nad úspěchy husitů. Stejné pocity vyjadřuje i latinská báseň, kterou napsal Vavřinec z Březové po slavném vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431. Tato Carmen insignis Corone Bohemie je současně i výzvou k míru mezi národy. Obě jmenovaná díla Vavřince z Březové se nyní opět dostávají do rukou čte- nářské veřejnosti v českém překladu. Překlad Husitské kroniky je dílem Františka Heř- manského, který jej pořídil na základě Gollova vydání v Pramenech dějin českých z roku 18931 a vydal roku 1954.2 V našem vydání jsou oproti původnímu výrazněji respekto- vány obě recenze díla, lišící se především předmluvou. Drobné, většinou jen stylistické změny, provedené snad ve druhé recenzi, se samozřejmě nemohou v překladu výrazněji projevit. Vydání respektuje i pozdější dodatky některých rukopisů, které jsou uváděny pod textem. Stejně tak bere v úvahu i drobná rozšíření nebo úpravy textu, projevující se ve staročeském překladu. Odlišnosti staročeského překladu od latinského originálu jsou 4 ÚVOD I 2 Vavřince z Březové Kronika husitská. PDČ V, Praha 1893, str. 329 až 534. Vavřinec z Březové, Husitská kronika, Praha 1954.
Strana 6
jako změny zjevně mladší (překlad pochází asi z konce 15. století, ale k dalším změnám mohlo dojít i během jeho opisování, neboť dochovaný rukopis vznikl až ve století 17.) uvedeny v poznámkách za textem kroniky, stejně jako odkazy na citáty z bible či děl církevních autorů (pokud nejsou uvedeny v závorce přímo v textu) i — až na jedinou výjimku (kap. 68) — dodatky tzv. Kroniky pražské univerzity, pozdější kompilace, jejíž jedna část vznikla na základě Husitské kroniky Vavřince z Březové. Překladatel rozdělil kroniku pro přehlednost do kapitol, které očísloval. Jejich názvy vystihují příslušný text a do značné míry se shodují s nadpisy v některých rukopisech kro- niky. V novém vydání je částečně upraven poznámkový aparát. Původní poznámky F. Heř- manského byly poněkud zestručněny, zvláště tam, kde příliš podrobně a na základě dostupné literatury popisovaly události uváděné v kronice a kde doslovně reprodukovaly celé pasáže z jiných pramenů, především ze Starých letopisů českých — ty ostatně vyjdou v nakladatelství Svoboda samostatně — nebo kde s obsahem kroniky souvisely jen velmi volně. Na druhé straně byly poznámky doplněny o odkazy na významnější novější litera- turu nebo upraveny v souladu s výsledky novějšího bádání. Zásadně byly ponechány všechny poznámky týkající se překladu kroniky.1 Poznámky vysvětlující méně běžné ter- míny byly přesunuty do abecedně řazených vysvětlivek. Ty byly rozšířeny i o řadu dalších termínů, dnes již — zvláště mladší generaci — nesrozumitelných. Překlad Carmen insignis Corone Bohemie, známý též pod názvem Píseň o ví- tězství u Domažlic, pochází z pera J. B. Čapka a byl pořízen na základě kritického vydání K. Hrdiny a B. Ryby z roku 1951,2 k němuž byl v prvním vydání připojen. Text rovněž doprovázejí nejnutnější poznámky a vysvětlivky. Ctenáři tedy dostávají do rukou český překlad dvou děl téhož autora, postihu- jících různá období husitských válek: na jedné straně jejich „příčiny“ a počátky, na druhé poslední veliký vojenský úspěch, který předznamenával husity dlouho požadované jednání o jejich programu, formulovaném ve čtyřech pražských artikulech. MARIE BLÁHOVÁ U citací z bible, uváděných již Vavřincem z Březové, doplnil překladatel i čísla kapitol, která nejsou v textu ve shodě s minulým vydáním odlišena. Úplné citace, doplňované překladatelem, jsou uvedeny ve špičatých závorkách. Rovněž při středověkém způsobu datování podle svátků vkládal F. Heřmanský přívlastek „sv.“ před jméno světce, který v latinském textu zpravidla ne- bývá (ve staročeském překladu je). Ze stylistických důvodů byly tyto přívlastky ponechány. Vavřinec z Březové, Píneň o vítězství u Domažlic, Praha 1951.
jako změny zjevně mladší (překlad pochází asi z konce 15. století, ale k dalším změnám mohlo dojít i během jeho opisování, neboť dochovaný rukopis vznikl až ve století 17.) uvedeny v poznámkách za textem kroniky, stejně jako odkazy na citáty z bible či děl církevních autorů (pokud nejsou uvedeny v závorce přímo v textu) i — až na jedinou výjimku (kap. 68) — dodatky tzv. Kroniky pražské univerzity, pozdější kompilace, jejíž jedna část vznikla na základě Husitské kroniky Vavřince z Březové. Překladatel rozdělil kroniku pro přehlednost do kapitol, které očísloval. Jejich názvy vystihují příslušný text a do značné míry se shodují s nadpisy v některých rukopisech kro- niky. V novém vydání je částečně upraven poznámkový aparát. Původní poznámky F. Heř- manského byly poněkud zestručněny, zvláště tam, kde příliš podrobně a na základě dostupné literatury popisovaly události uváděné v kronice a kde doslovně reprodukovaly celé pasáže z jiných pramenů, především ze Starých letopisů českých — ty ostatně vyjdou v nakladatelství Svoboda samostatně — nebo kde s obsahem kroniky souvisely jen velmi volně. Na druhé straně byly poznámky doplněny o odkazy na významnější novější litera- turu nebo upraveny v souladu s výsledky novějšího bádání. Zásadně byly ponechány všechny poznámky týkající se překladu kroniky.1 Poznámky vysvětlující méně běžné ter- míny byly přesunuty do abecedně řazených vysvětlivek. Ty byly rozšířeny i o řadu dalších termínů, dnes již — zvláště mladší generaci — nesrozumitelných. Překlad Carmen insignis Corone Bohemie, známý též pod názvem Píseň o ví- tězství u Domažlic, pochází z pera J. B. Čapka a byl pořízen na základě kritického vydání K. Hrdiny a B. Ryby z roku 1951,2 k němuž byl v prvním vydání připojen. Text rovněž doprovázejí nejnutnější poznámky a vysvětlivky. Ctenáři tedy dostávají do rukou český překlad dvou děl téhož autora, postihu- jících různá období husitských válek: na jedné straně jejich „příčiny“ a počátky, na druhé poslední veliký vojenský úspěch, který předznamenával husity dlouho požadované jednání o jejich programu, formulovaném ve čtyřech pražských artikulech. MARIE BLÁHOVÁ U citací z bible, uváděných již Vavřincem z Březové, doplnil překladatel i čísla kapitol, která nejsou v textu ve shodě s minulým vydáním odlišena. Úplné citace, doplňované překladatelem, jsou uvedeny ve špičatých závorkách. Rovněž při středověkém způsobu datování podle svátků vkládal F. Heřmanský přívlastek „sv.“ před jméno světce, který v latinském textu zpravidla ne- bývá (ve staročeském překladu je). Ze stylistických důvodů byly tyto přívlastky ponechány. Vavřinec z Březové, Píneň o vítězství u Domažlic, Praha 1951.
Strana 7
HUSITSKA KRONIKA VAVRINE Z BREZOVÉ
HUSITSKA KRONIKA VAVRINE Z BREZOVÉ
Strana 8
Strana 9
1; PREDMLUVA! I | | Ve jménu svrcho: vané Trojice, k JejíZ slávé jsem pokládal za hodno práce sepsati toto sebrání příběhů, které se udály v nejkřesťanštěj/ ším Království českém a Markrabství moravském okolo léta Páně 1414 a dále pro budoucí paměť věci, aby hlásalo zlořečenou ne&lechetnou zlobu ohroZo: vatelà a pronásledovatelü téch, kdoZ horlili za zákon boží a jeho přesvatou prav' du, a hleděl jsem podstou: piti námahu v potu tváře. Proto ať mně ráčí pomáhati ten, z něhožto všechno jest. A jemu buď čest a sláva na nekonečné věky věků. Amen. Veškeré poznámky a vysvětlivky, číslované v každém oddíle zvlášť, jsou vzadu za textem. | "Třebas při úvaze o nynější jak mnoho! stranné, tak ohromné zká: ze a pohromé kdysi $tastného a slavného Krá: lovství Ceského, která v&u: de se &ffíc Je sZírá a roz: kolem domácí války pusto/ ší, mé smysly jsou otupělé a rozum zármutkem zma: tený ochabuje v svěžesti ducha, přece, aby budoucí potomstvo českého národa nebylo připraveno o zná: most tohoto hrozného, ba odstra&ujícího pádu a Za: lostnou necinností nekleslo v podobný nebo horší, a zvláště pro zachování, záchranu a sílu čisté víry a přátelských vztahů,“ po: kládal jsem za potřebné písemně do této knihy s vérností zaznamenati to, co jsem spolehlivýma očima a ušima vpravdě poznal.
1; PREDMLUVA! I | | Ve jménu svrcho: vané Trojice, k JejíZ slávé jsem pokládal za hodno práce sepsati toto sebrání příběhů, které se udály v nejkřesťanštěj/ ším Království českém a Markrabství moravském okolo léta Páně 1414 a dále pro budoucí paměť věci, aby hlásalo zlořečenou ne&lechetnou zlobu ohroZo: vatelà a pronásledovatelü téch, kdoZ horlili za zákon boží a jeho přesvatou prav' du, a hleděl jsem podstou: piti námahu v potu tváře. Proto ať mně ráčí pomáhati ten, z něhožto všechno jest. A jemu buď čest a sláva na nekonečné věky věků. Amen. Veškeré poznámky a vysvětlivky, číslované v každém oddíle zvlášť, jsou vzadu za textem. | "Třebas při úvaze o nynější jak mnoho! stranné, tak ohromné zká: ze a pohromé kdysi $tastného a slavného Krá: lovství Ceského, která v&u: de se &ffíc Je sZírá a roz: kolem domácí války pusto/ ší, mé smysly jsou otupělé a rozum zármutkem zma: tený ochabuje v svěžesti ducha, přece, aby budoucí potomstvo českého národa nebylo připraveno o zná: most tohoto hrozného, ba odstra&ujícího pádu a Za: lostnou necinností nekleslo v podobný nebo horší, a zvláště pro zachování, záchranu a sílu čisté víry a přátelských vztahů,“ po: kládal jsem za potřebné písemně do této knihy s vérností zaznamenati to, co jsem spolehlivýma očima a ušima vpravdě poznal.
Strana 10
Strana 11
10 11 VAČÁTEK PŘIJÍMÁNÍ POD OBOJÍ ZPŮSOBOU Z Léta vtělení Páně 1414* začal s velebným a nejsvětějším přijímáním svátosti oltářní pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, obecně podávaným všemu věří címu lidu, ctihodný a znamenitý muž, mistr Jakoubek ze Stříbra,1 hotový2 ba/ kalář svatého bohosloví, a někteří kněží, tehdy v této věci jeho stoupenci, v slaví ném a vznešeném městě Pražském, a to nejprve v kostelích svatého Vojtěcha na Novém Městě, svatého Martina ve zdi,3 svatého Michala4 a v kapli Betlém ské na Starém Městě pražském. A věru to nejsvětější přijímání postupem času, čím více bylo napadáno rozličným zastrašováním, pohrůžkami a žalářováním od římského5 a českého krále Václava nebo jeho úřednictva — když kněží a zvláště pražský arcibiskup Konrád i jiní preláti a mniši a mistři i doktoři unií verzity učení Pražského ze všech sil v potu tváře naváděli je udusit —, tím více velmi mohutnělo a rozmáhalo se ve věřícím a zbožném lidu obojího pohlaví. Dálo se to tou měrou, že ve dvou letech kněží, přívrženci mistra Jana Husa, kterým tehdy strana jim protivná, zvaná machometská, přezdívala vikle/ fovců, nejen měli ve dvou nebo třech kostelích svobodu kázati a podávati lidu tak, jak je svrchu řečeno, nýbrž zabravše skoro všechny farní kostely v Praze, ba i některé kláštery, získali si mnoho lidu přesto, že je arcibiskup a preláti vy! obcovávali a vyhlašovali interdikt nad celou Prahou. A tak nejen v Praze, nýbrž i v mnohých městech Království českého a Markrabství moravského, na hra/ dech, v městečkách a dědinách hromadně přistupoval obecný lid s velikou zboží nosti a úctou k nejsvětějšímu přijímání pod obojí způsobou; ač se nad tím prot tivníci a ohrožovatelé té přesvaté pravdy, jak duchovní, tak světští, horšili a ze zloby soptili, přece nijak nemohli udusit tu pravdu přijímání pod obojí způ/ sobou. Neboť, jakož se píše v 2. knize Ezdrášově, kap. 10 „pravda zůstává a rozí 6 máhá se na věky a živa jest a vítězí na věky věků“ 2 HROMÁŽDĚNÍ KONCILU KOSTNICKÉHO D Téhož roku, totiž 1414, v den Všech svatých začal se shromažďovati v císařském městě Kostnici obecný koncil za jednotu církve a opětné zjednání pokoje, ježto byla tehdy církev rozdělena na několik stran.1 Neboť jedna část církve přála papeži Janovi XXIII., který se jmenoval Baltazar z Cossy a seděl na římském 3 Vratislavský rukopis zde uváděl: „...kdy milostivý a milosrdný Hospodin (žalm 110, 4) spasitelnou pravdu, která byla línou nečinností kněží v praxi po mnoho běhů roků škodlivě opuštěna, svým věrným odhalil a pozdvihl ji poníženou, zázračně ji zjevil jednomu muži počestného života, mistru Petrovi z Drážďan, tehdy předtím mnoho let v městě Pražském meškajícímu, pročež mistři pražští s ním souhlasící tato písma sebrali a sebraná poslali koncilu kostnickému...“
10 11 VAČÁTEK PŘIJÍMÁNÍ POD OBOJÍ ZPŮSOBOU Z Léta vtělení Páně 1414* začal s velebným a nejsvětějším přijímáním svátosti oltářní pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, obecně podávaným všemu věří címu lidu, ctihodný a znamenitý muž, mistr Jakoubek ze Stříbra,1 hotový2 ba/ kalář svatého bohosloví, a někteří kněží, tehdy v této věci jeho stoupenci, v slaví ném a vznešeném městě Pražském, a to nejprve v kostelích svatého Vojtěcha na Novém Městě, svatého Martina ve zdi,3 svatého Michala4 a v kapli Betlém ské na Starém Městě pražském. A věru to nejsvětější přijímání postupem času, čím více bylo napadáno rozličným zastrašováním, pohrůžkami a žalářováním od římského5 a českého krále Václava nebo jeho úřednictva — když kněží a zvláště pražský arcibiskup Konrád i jiní preláti a mniši a mistři i doktoři unií verzity učení Pražského ze všech sil v potu tváře naváděli je udusit —, tím více velmi mohutnělo a rozmáhalo se ve věřícím a zbožném lidu obojího pohlaví. Dálo se to tou měrou, že ve dvou letech kněží, přívrženci mistra Jana Husa, kterým tehdy strana jim protivná, zvaná machometská, přezdívala vikle/ fovců, nejen měli ve dvou nebo třech kostelích svobodu kázati a podávati lidu tak, jak je svrchu řečeno, nýbrž zabravše skoro všechny farní kostely v Praze, ba i některé kláštery, získali si mnoho lidu přesto, že je arcibiskup a preláti vy! obcovávali a vyhlašovali interdikt nad celou Prahou. A tak nejen v Praze, nýbrž i v mnohých městech Království českého a Markrabství moravského, na hra/ dech, v městečkách a dědinách hromadně přistupoval obecný lid s velikou zboží nosti a úctou k nejsvětějšímu přijímání pod obojí způsobou; ač se nad tím prot tivníci a ohrožovatelé té přesvaté pravdy, jak duchovní, tak světští, horšili a ze zloby soptili, přece nijak nemohli udusit tu pravdu přijímání pod obojí způ/ sobou. Neboť, jakož se píše v 2. knize Ezdrášově, kap. 10 „pravda zůstává a rozí 6 máhá se na věky a živa jest a vítězí na věky věků“ 2 HROMÁŽDĚNÍ KONCILU KOSTNICKÉHO D Téhož roku, totiž 1414, v den Všech svatých začal se shromažďovati v císařském městě Kostnici obecný koncil za jednotu církve a opětné zjednání pokoje, ježto byla tehdy církev rozdělena na několik stran.1 Neboť jedna část církve přála papeži Janovi XXIII., který se jmenoval Baltazar z Cossy a seděl na římském 3 Vratislavský rukopis zde uváděl: „...kdy milostivý a milosrdný Hospodin (žalm 110, 4) spasitelnou pravdu, která byla línou nečinností kněží v praxi po mnoho běhů roků škodlivě opuštěna, svým věrným odhalil a pozdvihl ji poníženou, zázračně ji zjevil jednomu muži počestného života, mistru Petrovi z Drážďan, tehdy předtím mnoho let v městě Pražském meškajícímu, pročež mistři pražští s ním souhlasící tato písma sebrali a sebraná poslali koncilu kostnickému...“
Strana 12
dvoře, a podléhala jeho obedienci, druhá část Angelovi z Corraria, Rehořovi XII., třetí pak část stála při Benediktovi XIII., který se jmenoval Petr z Luny. Z nich se jeden každý prohlašoval za pravého a zákonitého nejvyššího římského biskupa a z toho trpěli věřící v církvi velikou škodu na svém náboženství. Proto tedy, aby zamezil tyto rozkoly v církvi, svolal svrchujmenovaný papež Jan XXIII. obecný koncil k shromáždění do města Kostnice a vyhověl tím žádostem nejjas/ nějšího knížete Zikmunda, krále uherského, který si přál, aby se ten obecný koncil konal v řečeném městě. A toho koncilu se osobně zúčastnil sám papež Jan XXIII., dále tři patriarchové, 23 kardinálové, 27 arcibiskupů, 106 biskupů, 33 titulární bisku/ pové z řádů, 103 opati, dále 18 auditorů svatého paláce, všichni doktoři, 18 pa/ pežských komořích, 344 doktoři teologie, církevního a občanského práva, mistři atd., kromě doktorů auditorů. Dále 27 papežských penitenciářů, 24 písaři od pustků, 142 písaři bul, 73 prokurátoři papežští a kardinálští, 24 vrátní,* 28 pe delů konzistorních. Dále se osobně zúčastnilo 28 králů a světských knížat, 78 hrabat, 676 pánů, šlechticů a rytířů. Dále 48 zlatníků s jejich služebníky, 350 kramářů a jejich služebníků, 220 ševců s tovaryši**, 86 kožešníků s tovaryši, 88 kovářů s tovaryši, 260 pekařů s pomocníky, 75 hospodských šenkýřů se slu! žebníky. Dále 72 penězoměnci z Florencie atd., 45 apatykářů s jejich služebníky, 336 bradýřů, 45 hlasatelů, 516 pištců, hudců, kejklířů, 718 nevěstek, veřejných holek. Rovněž 27 poselstev králů, vévodů a hrabat, dále poselstva mnohých biskupů a rozličných kostelů, poselstva rozličných univerzit, 66 posel/ stev císařských měst a poselstva mnohých jiných měst. LEJT DANÝ MISTRU JANU HUSOVI G K tomu koncilu také osobně přišel téhož roku v sobotu po svátku Všech svatých pod bezpečným glejtem uherského krále Zikmunda mistr Jan Hus,1 hotový ba/ kalář svatého bohosloví, ustanovený za kazatele při kapli Betlémské v Praze; ten v svých kázáních stále napadal a odhaloval pokrytectví, nádheru, lakotu, prosto! pášnost, svatokupectví a jiné hříchy kněžstva, aby opět přivedl tento kněžský stav k životu apoštolskému, a proto byl od toho zkázonosného kněžstva velmi nenáviděn; předtím hned zprvu veřejně vyvěsil vyhlášky a učinil prohlášení, že je hotov před kostnickým koncilem vydati každému počet ze své víry. Ale beze zření na bezpečný glejt svrchujmenovaného krále byl na podnět zvráceného 4 . Ludewigovo vydání vkládá: 24 pedelové se stříbrnými holemi. Ludewigovo vydání vkládá: 122 ševci neboli obuvníci, 220 správkařů s tovaryši.
dvoře, a podléhala jeho obedienci, druhá část Angelovi z Corraria, Rehořovi XII., třetí pak část stála při Benediktovi XIII., který se jmenoval Petr z Luny. Z nich se jeden každý prohlašoval za pravého a zákonitého nejvyššího římského biskupa a z toho trpěli věřící v církvi velikou škodu na svém náboženství. Proto tedy, aby zamezil tyto rozkoly v církvi, svolal svrchujmenovaný papež Jan XXIII. obecný koncil k shromáždění do města Kostnice a vyhověl tím žádostem nejjas/ nějšího knížete Zikmunda, krále uherského, který si přál, aby se ten obecný koncil konal v řečeném městě. A toho koncilu se osobně zúčastnil sám papež Jan XXIII., dále tři patriarchové, 23 kardinálové, 27 arcibiskupů, 106 biskupů, 33 titulární bisku/ pové z řádů, 103 opati, dále 18 auditorů svatého paláce, všichni doktoři, 18 pa/ pežských komořích, 344 doktoři teologie, církevního a občanského práva, mistři atd., kromě doktorů auditorů. Dále 27 papežských penitenciářů, 24 písaři od pustků, 142 písaři bul, 73 prokurátoři papežští a kardinálští, 24 vrátní,* 28 pe delů konzistorních. Dále se osobně zúčastnilo 28 králů a světských knížat, 78 hrabat, 676 pánů, šlechticů a rytířů. Dále 48 zlatníků s jejich služebníky, 350 kramářů a jejich služebníků, 220 ševců s tovaryši**, 86 kožešníků s tovaryši, 88 kovářů s tovaryši, 260 pekařů s pomocníky, 75 hospodských šenkýřů se slu! žebníky. Dále 72 penězoměnci z Florencie atd., 45 apatykářů s jejich služebníky, 336 bradýřů, 45 hlasatelů, 516 pištců, hudců, kejklířů, 718 nevěstek, veřejných holek. Rovněž 27 poselstev králů, vévodů a hrabat, dále poselstva mnohých biskupů a rozličných kostelů, poselstva rozličných univerzit, 66 posel/ stev císařských měst a poselstva mnohých jiných měst. LEJT DANÝ MISTRU JANU HUSOVI G K tomu koncilu také osobně přišel téhož roku v sobotu po svátku Všech svatých pod bezpečným glejtem uherského krále Zikmunda mistr Jan Hus,1 hotový ba/ kalář svatého bohosloví, ustanovený za kazatele při kapli Betlémské v Praze; ten v svých kázáních stále napadal a odhaloval pokrytectví, nádheru, lakotu, prosto! pášnost, svatokupectví a jiné hříchy kněžstva, aby opět přivedl tento kněžský stav k životu apoštolskému, a proto byl od toho zkázonosného kněžstva velmi nenáviděn; předtím hned zprvu veřejně vyvěsil vyhlášky a učinil prohlášení, že je hotov před kostnickým koncilem vydati každému počet ze své víry. Ale beze zření na bezpečný glejt svrchujmenovaného krále byl na podnět zvráceného 4 . Ludewigovo vydání vkládá: 24 pedelové se stříbrnými holemi. Ludewigovo vydání vkládá: 122 ševci neboli obuvníci, 220 správkařů s tovaryši.
Strana 13
12 13 kněžstva z Čech a zvláště prelátů a mistrů z Prahy v pátek2 po sv. Kateřině té! hož roku od toho koncilu zajat. Byv lstivě pozván k papeži a kardinálům k roz hovoru s nimi, byl uvržen do tuhého žaláře v klášteře bratří kazatelů, ležícím tamže vedle jezera toho města, a obklopen strážci rozličných národností.3 Jeho příznivci v Kostnici přítomní, jak duchovní, tak světští, horlivě sice pracovali proti koncilu a uherskému králi za jeho osvobození, ale nemohli nic poříditi, protože někteří mistři“ a preláti z českého duchovenstva a zvláště mistr Štěpán Páleč,5 doktor teologie, a Michal de Causis,“ farář u svatého Voj/ těcha z Nového Města pražského, naplněni velikou nenávistí a řevnivostí proti němu, skládali a vymýšleli mnoho falešných a vadných článků k odsouzení toho věrného a pravověrného kazatele evangelia a před koncilem naň žalovali, tře bas nesprávně, jak prý usiloval všemi způsoby v svých kázáních zničiti kněží stvo a podněcoval světský lid k zničení toho kněžstva. V tom tedy vězení mistr Jan Hus, maje zmužilého ducha, volil raději zemříti než schvalovati zločinné nezřízenosti zkázonosného kněžstva a tajně psal mnoho velmi užitečných listů a písem svým přátelům přítomným v Kostnici a ta písma byla i do Čech opatrně posílána. A ti jeho přátelé a příznivci zase na opak ho posilovali útěšnými písmy a listy a dodávali mu mysli, aby mužně trval v dobrém a svatém předsevzetí. Tyto pak listy jistí strážcové vězení, podplacení dary přátel mistra Jana Husa, opatrně a obezřetně, ze strachu před koncilem, odevzdávali těm příznivcům mistra Jana a nadto jejich listy a písma tomu misí tru Janovi podivuhodně doručovali, ukrývajíce je pod některými pokrmy. Tamže také stručně, ač neměl knih, složil na přání přátel a některých strážců žaláře velmi pěkné spisky, totiž O přikázáních Božích, O modlitbě Páně, potom O pá- chání smrtelného hříchu, O poznání Božím, O třech nepřátelích člověka, O pot kání, O manželství, O svátosti těla a krve Páně.7 ŘIJÍMÁNÍ PODOBOJÍ A VYHLÁŠENÍ ČECHŮ ZA KACÍŘE 5 Napsal také spisek o přijímání pod obojí způsobou; když byl přinesen do Prahy, tehdy kněží, přívrženci mistra Jana Husa, byvše jím podníceni, odhodlaně zá pasili mečem slova Božího za svobodu svrchuřečeného přijímání a mužně úto! čili proti neřádům zvráceného kněžstva. Proto dábel, starý nepřítel pokolení lid
12 13 kněžstva z Čech a zvláště prelátů a mistrů z Prahy v pátek2 po sv. Kateřině té! hož roku od toho koncilu zajat. Byv lstivě pozván k papeži a kardinálům k roz hovoru s nimi, byl uvržen do tuhého žaláře v klášteře bratří kazatelů, ležícím tamže vedle jezera toho města, a obklopen strážci rozličných národností.3 Jeho příznivci v Kostnici přítomní, jak duchovní, tak světští, horlivě sice pracovali proti koncilu a uherskému králi za jeho osvobození, ale nemohli nic poříditi, protože někteří mistři“ a preláti z českého duchovenstva a zvláště mistr Štěpán Páleč,5 doktor teologie, a Michal de Causis,“ farář u svatého Voj/ těcha z Nového Města pražského, naplněni velikou nenávistí a řevnivostí proti němu, skládali a vymýšleli mnoho falešných a vadných článků k odsouzení toho věrného a pravověrného kazatele evangelia a před koncilem naň žalovali, tře bas nesprávně, jak prý usiloval všemi způsoby v svých kázáních zničiti kněží stvo a podněcoval světský lid k zničení toho kněžstva. V tom tedy vězení mistr Jan Hus, maje zmužilého ducha, volil raději zemříti než schvalovati zločinné nezřízenosti zkázonosného kněžstva a tajně psal mnoho velmi užitečných listů a písem svým přátelům přítomným v Kostnici a ta písma byla i do Čech opatrně posílána. A ti jeho přátelé a příznivci zase na opak ho posilovali útěšnými písmy a listy a dodávali mu mysli, aby mužně trval v dobrém a svatém předsevzetí. Tyto pak listy jistí strážcové vězení, podplacení dary přátel mistra Jana Husa, opatrně a obezřetně, ze strachu před koncilem, odevzdávali těm příznivcům mistra Jana a nadto jejich listy a písma tomu misí tru Janovi podivuhodně doručovali, ukrývajíce je pod některými pokrmy. Tamže také stručně, ač neměl knih, složil na přání přátel a některých strážců žaláře velmi pěkné spisky, totiž O přikázáních Božích, O modlitbě Páně, potom O pá- chání smrtelného hříchu, O poznání Božím, O třech nepřátelích člověka, O pot kání, O manželství, O svátosti těla a krve Páně.7 ŘIJÍMÁNÍ PODOBOJÍ A VYHLÁŠENÍ ČECHŮ ZA KACÍŘE 5 Napsal také spisek o přijímání pod obojí způsobou; když byl přinesen do Prahy, tehdy kněží, přívrženci mistra Jana Husa, byvše jím podníceni, odhodlaně zá pasili mečem slova Božího za svobodu svrchuřečeného přijímání a mužně úto! čili proti neřádům zvráceného kněžstva. Proto dábel, starý nepřítel pokolení lid
Strana 14
ského, když pozoroval, že lid obojího pohlaví působením kázání věrných kněží oplakává hříchy, náležitě se z nich kaje a s velikou zbožností se připravuje na to přijímání, vzbudil pomlouvače a nepřátele té pravdy1. A ti, vymyslivše si nové lži k udušení toho přijímání, předložili před kostnickým koncilem žaloby, kteí rak viklefovci neboli husité večer po jídle podnapilí přijímají od svých kněží svátost těla a krve Páně, že se posvěcuje svátost krve Kristovy v hrncích a rozí náší ve flaškách neboli v lahvích sem tam po domech a sklepích; a v kterékoli době, i noční, si lid obojího pohlaví žádá té svátosti, že ti kněží jsou hned hotovi jim ji podávati a že konají schůzky ve sklepích a jiných tajných místech a na nich že po přijímání velebné svátosti provádějí mnohé ohavnosti a neřády. A těm nesprávným a vymyšleným druhům udání a žalob důvěřivě věnoval svrchuřečený koncil kostnický víru, pominul zralou úvahu a nedbal spravedlivé rozvahy; pobouřen proti přijímajícím pod obojí způsobou, ne z hor livosti o spásu duší, nýbrž spíše ze závisti a nenávisti, protože se bez dotázání a souhlasu toho koncilu odvážili novoty tak důležité, zapověděl přesvaté a pře božské podávání těla a krve Páně pod obojí způsobou, věrným ctitelům Kristo vým velmi spasitelné, obecnému lidu dále konati a prováděti a odsoudil je dne 15. měsíce června léta Páně 1415 jako bludné a kacířské.2 A stanovil i rozhodl, aby všechny i každého zvláště, kdož tak přijímají a od takového přijímání ne/ chtějí upustiti, jako kacíře potlačovali a přísně trestali místní biskupové nebo je jich úředníci nebo inkvizitoři kacířské nepravosti a aby se při tom dovolávali i světského ramene v královstvích nebo zemích, v kterých by se lidé o to pot koušeli proti rozhodnutí toho koncilu. Při tom nahrazoval koncil skutečný dů/ vod a oporu čerpanou z Písma pouhou svou vlastní vůlí a poukazováním na zvyklost římské církve, že takovým způsobem neprovádí přijímání, ačkoli by přece po právu měla zvyklost ustoupiti a dáti místo pravdě. Ale Češi beze zření na tento rozkaz a na rozhodnutí koncilu, odporu jící zákonu Božímu i prvotní církvi, postupem času podávali svátost nejsvětější eucharistie pod obojí způsobou nejen osobám dospělým, které již mají rozum, nýbrž i maličkým neboli nemluvňatům po křtu pro utvrzení toho křtu, když mistr Jakoubek ze Stříbra, hotový bakalář svatého bohosloví, vyhlásil a začal vy konávati toto přijímání s některými mistry a kněžími, svými stoupenci. A věru pro to přijímání podávané nemluvňatům3 vznikl těžký rozkol v Praze a v Českém království mezi mistry a kněžími, kteří se přidržovali pravdy Boží a mistra Jana Husa. Neboť někteří z nich prohlašovali, že přijímání podá/ vané nemluvňatům je bludné a k utvrzení křtu že není nezbytné, druzí naopak
ského, když pozoroval, že lid obojího pohlaví působením kázání věrných kněží oplakává hříchy, náležitě se z nich kaje a s velikou zbožností se připravuje na to přijímání, vzbudil pomlouvače a nepřátele té pravdy1. A ti, vymyslivše si nové lži k udušení toho přijímání, předložili před kostnickým koncilem žaloby, kteí rak viklefovci neboli husité večer po jídle podnapilí přijímají od svých kněží svátost těla a krve Páně, že se posvěcuje svátost krve Kristovy v hrncích a rozí náší ve flaškách neboli v lahvích sem tam po domech a sklepích; a v kterékoli době, i noční, si lid obojího pohlaví žádá té svátosti, že ti kněží jsou hned hotovi jim ji podávati a že konají schůzky ve sklepích a jiných tajných místech a na nich že po přijímání velebné svátosti provádějí mnohé ohavnosti a neřády. A těm nesprávným a vymyšleným druhům udání a žalob důvěřivě věnoval svrchuřečený koncil kostnický víru, pominul zralou úvahu a nedbal spravedlivé rozvahy; pobouřen proti přijímajícím pod obojí způsobou, ne z hor livosti o spásu duší, nýbrž spíše ze závisti a nenávisti, protože se bez dotázání a souhlasu toho koncilu odvážili novoty tak důležité, zapověděl přesvaté a pře božské podávání těla a krve Páně pod obojí způsobou, věrným ctitelům Kristo vým velmi spasitelné, obecnému lidu dále konati a prováděti a odsoudil je dne 15. měsíce června léta Páně 1415 jako bludné a kacířské.2 A stanovil i rozhodl, aby všechny i každého zvláště, kdož tak přijímají a od takového přijímání ne/ chtějí upustiti, jako kacíře potlačovali a přísně trestali místní biskupové nebo je jich úředníci nebo inkvizitoři kacířské nepravosti a aby se při tom dovolávali i světského ramene v královstvích nebo zemích, v kterých by se lidé o to pot koušeli proti rozhodnutí toho koncilu. Při tom nahrazoval koncil skutečný dů/ vod a oporu čerpanou z Písma pouhou svou vlastní vůlí a poukazováním na zvyklost římské církve, že takovým způsobem neprovádí přijímání, ačkoli by přece po právu měla zvyklost ustoupiti a dáti místo pravdě. Ale Češi beze zření na tento rozkaz a na rozhodnutí koncilu, odporu jící zákonu Božímu i prvotní církvi, postupem času podávali svátost nejsvětější eucharistie pod obojí způsobou nejen osobám dospělým, které již mají rozum, nýbrž i maličkým neboli nemluvňatům po křtu pro utvrzení toho křtu, když mistr Jakoubek ze Stříbra, hotový bakalář svatého bohosloví, vyhlásil a začal vy konávati toto přijímání s některými mistry a kněžími, svými stoupenci. A věru pro to přijímání podávané nemluvňatům3 vznikl těžký rozkol v Praze a v Českém království mezi mistry a kněžími, kteří se přidržovali pravdy Boží a mistra Jana Husa. Neboť někteří z nich prohlašovali, že přijímání podá/ vané nemluvňatům je bludné a k utvrzení křtu že není nezbytné, druzí naopak
Strana 15
14 15 podle výroků svatého Dionysia4 a jiných učitelů prvotní církve, potvrzujících toto přijímání, dokazovali, že je obecně křesťanské a spasitelné, a tvrdili, že má býti každá církevní svátost svátostí nejsvětější eucharistie dokonána a utvrzena. Přesto však svrchuřečené podávání svátosti těla a krve Páně pod obojí způso/ bou, totiž chleba a vína, jak dospělým, tak maličkým den ze dne více a více vzrůstalo, rozmnožovalo se a mohutnělo, až je jeho protivníci a nepřátelé usilo, vali rozličnými cestami a způsoby udusiti a zrušiti, ale nebyli s to. Naproti tomu jeho ohrožovatelé postupem doby zřetelně a podivuhodně mocí Boží před tou pravdou padali a jí podléhali a nevýslovné škody na statcích a životech trpěli, jak bude v následujícím vyprávění zřejmě a jasně osvětleno. ESAZENÍ PAPEŽE JANA XXIII. S Léta Páně 1415 ve středu před Květnou nedělí, která byla dne 20. měsíce března, papež Jan XXIII., předvídaje, že mu hrozí nebezpečenství od koncilu a zejména sesazení z papežství, uprchl za noci v přestrojení z Kostnice a utekl se do jed noho města rakouského vévody Fridricha, vzdáleného čtyři míle od Kostnice, ne bez pomoci toho vévody. Ale po jisté kratší době, když na rozkaz římského a uherského krále Zikmunda pustošila císařská města a Švýcaři statky svrchu/ jmenovaného vévody a dobyla některých jeho zámků, protože vyvedl papeže Jana, vydal vévoda Fridrich toho papeže Jana koncilu, chtěje zameziti plenění svých statků. Koncil ho odevzdal do vazbyl bavorskému vévodovi Ludvíkovi, falckraběti rýnskému, synovi někdy Klemovu, 2 a konečně ho jako kacíře odsou/ dil a z papežství spolu s Rehořem XII. a Benediktem XIII. sesadil, jak bude níže jasněji vyloženo. 6 ZAJETÍ A UVĚZNĚNÍ MISTRA JERONÝMA PRAŽSKÉHO Potom v měsíci květnu mistr Jeroným,1 muž obdařený výřečností a výmluví ností, vylepil v Kostnici veřejné vyhlášky na branách a dveřích města a kostelů a na domech kardinálů i jiných význačných prelátů a žádal, aby mu byl od krále Zikmunda často jmenovaného a od koncilu dán bezpečný glejt, aby zjevně a ve řejně odpovídal všem i každému zvláště, kdož mu chtěli vytýkati jakékoli obvi/
14 15 podle výroků svatého Dionysia4 a jiných učitelů prvotní církve, potvrzujících toto přijímání, dokazovali, že je obecně křesťanské a spasitelné, a tvrdili, že má býti každá církevní svátost svátostí nejsvětější eucharistie dokonána a utvrzena. Přesto však svrchuřečené podávání svátosti těla a krve Páně pod obojí způso/ bou, totiž chleba a vína, jak dospělým, tak maličkým den ze dne více a více vzrůstalo, rozmnožovalo se a mohutnělo, až je jeho protivníci a nepřátelé usilo, vali rozličnými cestami a způsoby udusiti a zrušiti, ale nebyli s to. Naproti tomu jeho ohrožovatelé postupem doby zřetelně a podivuhodně mocí Boží před tou pravdou padali a jí podléhali a nevýslovné škody na statcích a životech trpěli, jak bude v následujícím vyprávění zřejmě a jasně osvětleno. ESAZENÍ PAPEŽE JANA XXIII. S Léta Páně 1415 ve středu před Květnou nedělí, která byla dne 20. měsíce března, papež Jan XXIII., předvídaje, že mu hrozí nebezpečenství od koncilu a zejména sesazení z papežství, uprchl za noci v přestrojení z Kostnice a utekl se do jed noho města rakouského vévody Fridricha, vzdáleného čtyři míle od Kostnice, ne bez pomoci toho vévody. Ale po jisté kratší době, když na rozkaz římského a uherského krále Zikmunda pustošila císařská města a Švýcaři statky svrchu/ jmenovaného vévody a dobyla některých jeho zámků, protože vyvedl papeže Jana, vydal vévoda Fridrich toho papeže Jana koncilu, chtěje zameziti plenění svých statků. Koncil ho odevzdal do vazbyl bavorskému vévodovi Ludvíkovi, falckraběti rýnskému, synovi někdy Klemovu, 2 a konečně ho jako kacíře odsou/ dil a z papežství spolu s Rehořem XII. a Benediktem XIII. sesadil, jak bude níže jasněji vyloženo. 6 ZAJETÍ A UVĚZNĚNÍ MISTRA JERONÝMA PRAŽSKÉHO Potom v měsíci květnu mistr Jeroným,1 muž obdařený výřečností a výmluví ností, vylepil v Kostnici veřejné vyhlášky na branách a dveřích města a kostelů a na domech kardinálů i jiných význačných prelátů a žádal, aby mu byl od krále Zikmunda často jmenovaného a od koncilu dán bezpečný glejt, aby zjevně a ve řejně odpovídal všem i každému zvláště, kdož mu chtěli vytýkati jakékoli obvi/
Strana 16
nění z bludu nebo kacířství, a aby před svrchujmenovaným koncilem kostnici kým dokázal čistotu své pravé víry. Ale nijak nedostal glejt z Kostnice do Čech opravňující k tomu, co je svrchu uvedeno, nýbrž byl na zpáteční cestě domů od úředníků bavorského vévody Jana, syna někdy Klemova, falckraběte rýní ského, zradou svých protivníků v Hiršavě zajat2 a doveden do Sulzbachu před toho vévodu. A když se to dověděl Zikmund, římský a uherský král atd., s kon/ cilem, vzkázali vévodovi Janovi, často jmenovanému, žádajíce, aby jim poslal mistra Jeronýma do Kostnice. Jejich žádostem a přáním svrchujmenovaný ba/ vorský vévoda Jan vyhověl a poslal mistra Jeronýma v okovech do Kostnice se svým listem; v něm vysoce a mnohonásobně vynášel ten koncil a vybízel jej, aby mužně vedl boje Páně při vykořeňování bludů a kacířství, přičemž radil vy dati mistra Jeronýma a osoby jemu podobné na záhubu tělesnou, aby byl duch v den Páně3 spasen. Přivedli ho tedy v okovech do Kostnice a odevzdali koncilu; posléze, zahrnuvše ho mnohými urážkami a nadávkami, uvrhli ho do nejtužšího žaláře v jedné městské věži vedle hřbitova u kostela svatého Pavla. Tam ho vsadili do těžké klády, s nohama sevřenýma pouty a na rukou spoutaného železnými okovy, a tak visel skoro jedenáct dní, přičemž dostával velmi skrovně jídla, a byl těžkou nemocí utrápen skoro až k smrti. Když se však po několika dnech zotal vil, zmírnili mu a ulehčili tvrdost vazby v naději, že ve všem povolí koncilu a schválí jeho činy a rozhodnutí. A tak v té věži ležel v poutech skoro celý jeden rok. DSOUZENÍ JANA XXIII. A SESAZENÍ TŘÍ PAPEŽŮ 8 Potom ve středu po sv. Trojici, 29. dne měsíce května, vynesl obecný koncil kostnický nálezl proti papeži Janovi XXIII., kterým byl sesazen z papežství pro mnohé rozličné články, přednesené na něj a proti němu od prokurátorů toho koncilu, a jménem koncilu odevzdán do spolehlivé vazby římského a uherského krále Zikmunda, zástupce a ochránce obecné církve. Také v tom nálezu ten kostnický koncil stanovil, rozhodl a nařídil v zájmu sjednocení církve, aby nikdy v žádném čase nebyli znovu zvoleni za papeže pan Baltazar z Cossy, nedávno papež Jan XXIII., ani Petr z Luny, Benedikt XIII., ani Angelus z Corraria, Re hoř XII., jak se jim říkalo v jejich obediencích.
nění z bludu nebo kacířství, a aby před svrchujmenovaným koncilem kostnici kým dokázal čistotu své pravé víry. Ale nijak nedostal glejt z Kostnice do Čech opravňující k tomu, co je svrchu uvedeno, nýbrž byl na zpáteční cestě domů od úředníků bavorského vévody Jana, syna někdy Klemova, falckraběte rýní ského, zradou svých protivníků v Hiršavě zajat2 a doveden do Sulzbachu před toho vévodu. A když se to dověděl Zikmund, římský a uherský král atd., s kon/ cilem, vzkázali vévodovi Janovi, často jmenovanému, žádajíce, aby jim poslal mistra Jeronýma do Kostnice. Jejich žádostem a přáním svrchujmenovaný ba/ vorský vévoda Jan vyhověl a poslal mistra Jeronýma v okovech do Kostnice se svým listem; v něm vysoce a mnohonásobně vynášel ten koncil a vybízel jej, aby mužně vedl boje Páně při vykořeňování bludů a kacířství, přičemž radil vy dati mistra Jeronýma a osoby jemu podobné na záhubu tělesnou, aby byl duch v den Páně3 spasen. Přivedli ho tedy v okovech do Kostnice a odevzdali koncilu; posléze, zahrnuvše ho mnohými urážkami a nadávkami, uvrhli ho do nejtužšího žaláře v jedné městské věži vedle hřbitova u kostela svatého Pavla. Tam ho vsadili do těžké klády, s nohama sevřenýma pouty a na rukou spoutaného železnými okovy, a tak visel skoro jedenáct dní, přičemž dostával velmi skrovně jídla, a byl těžkou nemocí utrápen skoro až k smrti. Když se však po několika dnech zotal vil, zmírnili mu a ulehčili tvrdost vazby v naději, že ve všem povolí koncilu a schválí jeho činy a rozhodnutí. A tak v té věži ležel v poutech skoro celý jeden rok. DSOUZENÍ JANA XXIII. A SESAZENÍ TŘÍ PAPEŽŮ 8 Potom ve středu po sv. Trojici, 29. dne měsíce května, vynesl obecný koncil kostnický nálezl proti papeži Janovi XXIII., kterým byl sesazen z papežství pro mnohé rozličné články, přednesené na něj a proti němu od prokurátorů toho koncilu, a jménem koncilu odevzdán do spolehlivé vazby římského a uherského krále Zikmunda, zástupce a ochránce obecné církve. Také v tom nálezu ten kostnický koncil stanovil, rozhodl a nařídil v zájmu sjednocení církve, aby nikdy v žádném čase nebyli znovu zvoleni za papeže pan Baltazar z Cossy, nedávno papež Jan XXIII., ani Petr z Luny, Benedikt XIII., ani Angelus z Corraria, Re hoř XII., jak se jim říkalo v jejich obediencích.
Strana 17
16 I 1/ Pečet M. Jana Husa.
16 I 1/ Pečet M. Jana Husa.
Strana 18
oßnéɇ huṡ Wagißer i àváb Bo efbeoloore R...Iaa urgy Rcor & prde wr verl ißu xpi w Capella ſ memáſ priz� owß vyfkkby á8qios. pno ſeptu A ſAkiee áukawo & ia que eſ piſa Weuw & homi= niß no noteat ſiMßamy ferené Suk muścecia wore ſu c peáż iveczⱥii cndic ne ſau i7 ex Fßuálmy owona Stri.weß Adienes ábkoc peſaßeto wiiⱥ ſák pare Stracor ex ákec a Sr Mtewp dabolu portak w Rigwⱥ. polos wece veſ2e Sincw maßu koc ſcpw pia elk vſ lure Pœp etém y qw& powu noß ßeloſz Sie l cy Klo ßereßm pdai ßá Hutomwś cxy ſi ßaś ci T lowo ſpi ſeniuić cua ßwtercio web o &bu.wnß : A ſe hezna vntrács & ſcx o6 &cpncc �e B 2 / Ukázka rukopisu M. Jana Husa — opis Vikletových traktátů.
oßnéɇ huṡ Wagißer i àváb Bo efbeoloore R...Iaa urgy Rcor & prde wr verl ißu xpi w Capella ſ memáſ priz� owß vyfkkby á8qios. pno ſeptu A ſAkiee áukawo & ia que eſ piſa Weuw & homi= niß no noteat ſiMßamy ferené Suk muścecia wore ſu c peáż iveczⱥii cndic ne ſau i7 ex Fßuálmy owona Stri.weß Adienes ábkoc peſaßeto wiiⱥ ſák pare Stracor ex ákec a Sr Mtewp dabolu portak w Rigwⱥ. polos wece veſ2e Sincw maßu koc ſcpw pia elk vſ lure Pœp etém y qw& powu noß ßeloſz Sie l cy Klo ßereßm pdai ßá Hutomwś cxy ſi ßaś ci T lowo ſpi ſeniuić cua ßwtercio web o &bu.wnß : A ſe hezna vntrács & ſcx o6 &cpncc �e B 2 / Ukázka rukopisu M. Jana Husa — opis Vikletových traktátů.
Strana 19
18 § 19 A mezi jiným v třiadvacíti článcích, uvedených proti tomu papeži Janovi XXIII., byly předneseny tyto velmi ohavné zločiny, totiž že ten pan Jan byl a je utlačovatel chudých, pronásledovatel spravedlnosti, pilíř ničemů, sloup svatokupců, milovník tělesnosti, sedlina neřestí, daleký ctností, vyhýbající se veřejným konzistořím a zcela oddaný spánku a jiným tělesným žádostem, úplný opak života a mravů Kristových, zrcadlo hanby a vtipný vynalézač všech špat/ ností, do té míry a natolik církev Kristovu pohoršující, že je mezi Kristovými věřícími, kteří poznají jeho život a mravy, obecně nazýván vtěleným dáblem. Dále, že se ten pan papež Jan XXIII. dopouštěl smilstva s manželkou svého bratra a s posvěcenými jeptiškami, prznil panny, cizoložil s vdanými že nami a napáchal i jiná provinění nezdrženlivosti, pro která sestoupil hněv Boží na syny nedověrné.2 Také že byl nádoba všech hříchů, zapletený do vražd, tra vičství a jiných těžkých zločinů, svatokupec, tvrdošíjný kacíř a církvi Kristově dělal zřejmou ostudu. Dále že ten pan papež Jan XXIII. často a velmi často před různými preláty a jinými čestnými a řádnými muži tvrdošíjně podle rady dáblovy říkal, tvrdil, hlásal a dokazoval, že není života věčného ani jiného po tomto životě, ba dokonce tvrdil a zatvrzele věřil, že lidská duše s lidským tělem umírá a hyne jako němá zvířata, a prohlašoval proti článku o zmrtvýchvstání, kdo je jednou mrtev, že naprosto nevstane ani v poslední den. DSOUZENÍ A UPÁLENÍ MISTRA JANA HUSA Potom sedmého dne měsíce června, který byl v pátek po sv. Bonifácovi, o jel denácté hodině nastalo úplné zatmění Slunce, takže se nemohly sloužiti mše bez světel. Stalo se to na znamení, že se slunce spravedlnosti, Kristus, zatmělo v srdí cích mnohých prelátů, kteří dychtili po tom, aby koncil mistra Jana Husa co nejdříve poslal na smrt. Potom v sobotu v oktávu apoštolů Petra a Pavla, totiž šestý den měl síce července, byl mistr Jan Hus, hotový bakalář svatého bohosloví, muž živo! tem a mravy proslulý a věrný kazatel evangelia Kristova, na falešnou výpověď svědků a mistra Štěpána Pálče, doktora teologie, a Michala de Causis, faráře u svatého Vojtěcha z Nového Města pražského, na ustavičné podněcování ze stra ny českého kněžstva a na návod uherského krále Zikmunda — aniž mu bylo uděleno náležité slyšení na očištění své neviny — kostnickým koncilem odsou/
18 § 19 A mezi jiným v třiadvacíti článcích, uvedených proti tomu papeži Janovi XXIII., byly předneseny tyto velmi ohavné zločiny, totiž že ten pan Jan byl a je utlačovatel chudých, pronásledovatel spravedlnosti, pilíř ničemů, sloup svatokupců, milovník tělesnosti, sedlina neřestí, daleký ctností, vyhýbající se veřejným konzistořím a zcela oddaný spánku a jiným tělesným žádostem, úplný opak života a mravů Kristových, zrcadlo hanby a vtipný vynalézač všech špat/ ností, do té míry a natolik církev Kristovu pohoršující, že je mezi Kristovými věřícími, kteří poznají jeho život a mravy, obecně nazýván vtěleným dáblem. Dále, že se ten pan papež Jan XXIII. dopouštěl smilstva s manželkou svého bratra a s posvěcenými jeptiškami, prznil panny, cizoložil s vdanými že nami a napáchal i jiná provinění nezdrženlivosti, pro která sestoupil hněv Boží na syny nedověrné.2 Také že byl nádoba všech hříchů, zapletený do vražd, tra vičství a jiných těžkých zločinů, svatokupec, tvrdošíjný kacíř a církvi Kristově dělal zřejmou ostudu. Dále že ten pan papež Jan XXIII. často a velmi často před různými preláty a jinými čestnými a řádnými muži tvrdošíjně podle rady dáblovy říkal, tvrdil, hlásal a dokazoval, že není života věčného ani jiného po tomto životě, ba dokonce tvrdil a zatvrzele věřil, že lidská duše s lidským tělem umírá a hyne jako němá zvířata, a prohlašoval proti článku o zmrtvýchvstání, kdo je jednou mrtev, že naprosto nevstane ani v poslední den. DSOUZENÍ A UPÁLENÍ MISTRA JANA HUSA Potom sedmého dne měsíce června, který byl v pátek po sv. Bonifácovi, o jel denácté hodině nastalo úplné zatmění Slunce, takže se nemohly sloužiti mše bez světel. Stalo se to na znamení, že se slunce spravedlnosti, Kristus, zatmělo v srdí cích mnohých prelátů, kteří dychtili po tom, aby koncil mistra Jana Husa co nejdříve poslal na smrt. Potom v sobotu v oktávu apoštolů Petra a Pavla, totiž šestý den měl síce července, byl mistr Jan Hus, hotový bakalář svatého bohosloví, muž živo! tem a mravy proslulý a věrný kazatel evangelia Kristova, na falešnou výpověď svědků a mistra Štěpána Pálče, doktora teologie, a Michala de Causis, faráře u svatého Vojtěcha z Nového Města pražského, na ustavičné podněcování ze stra ny českého kněžstva a na návod uherského krále Zikmunda — aniž mu bylo uděleno náležité slyšení na očištění své neviny — kostnickým koncilem odsou/
Strana 20
zen k smrti a nespravedlivě uznán vinným. A ve veřejném zasedání toho koncilu ho zbavili úřadu kněžského a duchovní jej odevzdali a přikázali ramenu svět/ skému. Byl vyveden z města Kostnice a na jedné louce řetězy a provazy přivázán ke sloupu, otesanému na způsob tlustého prkna a zaraženému do země, a obložen otýpkami slámy a dříví; tehdy radostně zpívaje „Kriste, synu Boha živého, smiluj se nade mnou“ atd., byl zahuben plameny ohně. A po jeho upálení, aby po něm nezůstaly na zemi ostatky, byl i jeho popel na potupu Čechů vhozen do řeky Rýna, blízko tam tekoucí. O postupu jeho vazby, odsouzení a smrti je jinde úplněji vyloženo a písemně vylíčeno.1 VTÍHÁNÍ KNĚŽÍ V ČECHÁCH A VÝSTRAHA KONCILU S PŘED UČENÍM HUSOVÝM A VIKLEFOVÝM Nehodné kněžstvo v Království českém a Markrabství moravském, které se pot staralo peněžitou daníl i jinými různými způsoby o jeho odsouzení a souhlasilo s jeho záhubou, bylo po jeho usmrcení den ze dne spravedlivým soudem Bo! žím a značně čím dále tím více stíháno tím, že mu světští páni odnímali statky, že je věřící vyháněli z jeho míst a hodností, ba docela i je hubili tělesně, jak bude v následujícím výkladě zřejmě objasněno.2 Potom dne 26.3 měsíce července poslal kostnický koncil kněžstvu i pá- nům a šlechticům Království českého list4 s pečetěmi vladařů čtyř národů, ital ského, francouzského, německého a anglického, v němž dokazoval, že nálezy proti mistru Janu Viklefovi5 a mistru Janu Husovi a proti jejich učení byly spra! vedlivě vyneseny, a „skrze střeva Ježíše Krista““ je vyzýval, aby, pokud je na nich, nedovolovali lidem zkázonosným, rozsévajícím učení Jana Viklefa a Jana Husa, odsouzených to kacířů, je kázati a hlásati v Českém království a jeho končinách. 10
zen k smrti a nespravedlivě uznán vinným. A ve veřejném zasedání toho koncilu ho zbavili úřadu kněžského a duchovní jej odevzdali a přikázali ramenu svět/ skému. Byl vyveden z města Kostnice a na jedné louce řetězy a provazy přivázán ke sloupu, otesanému na způsob tlustého prkna a zaraženému do země, a obložen otýpkami slámy a dříví; tehdy radostně zpívaje „Kriste, synu Boha živého, smiluj se nade mnou“ atd., byl zahuben plameny ohně. A po jeho upálení, aby po něm nezůstaly na zemi ostatky, byl i jeho popel na potupu Čechů vhozen do řeky Rýna, blízko tam tekoucí. O postupu jeho vazby, odsouzení a smrti je jinde úplněji vyloženo a písemně vylíčeno.1 VTÍHÁNÍ KNĚŽÍ V ČECHÁCH A VÝSTRAHA KONCILU S PŘED UČENÍM HUSOVÝM A VIKLEFOVÝM Nehodné kněžstvo v Království českém a Markrabství moravském, které se pot staralo peněžitou daníl i jinými různými způsoby o jeho odsouzení a souhlasilo s jeho záhubou, bylo po jeho usmrcení den ze dne spravedlivým soudem Bo! žím a značně čím dále tím více stíháno tím, že mu světští páni odnímali statky, že je věřící vyháněli z jeho míst a hodností, ba docela i je hubili tělesně, jak bude v následujícím výkladě zřejmě objasněno.2 Potom dne 26.3 měsíce července poslal kostnický koncil kněžstvu i pá- nům a šlechticům Království českého list4 s pečetěmi vladařů čtyř národů, ital ského, francouzského, německého a anglického, v němž dokazoval, že nálezy proti mistru Janu Viklefovi5 a mistru Janu Husovi a proti jejich učení byly spra! vedlivě vyneseny, a „skrze střeva Ježíše Krista““ je vyzýval, aby, pokud je na nich, nedovolovali lidem zkázonosným, rozsévajícím učení Jana Viklefa a Jana Husa, odsouzených to kacířů, je kázati a hlásati v Českém království a jeho končinách. 10
Strana 21
20 § 21 ROTEST ČESKÉ A MORAVSKÉ ŠLECHTY PROTI POTUPNÉMU UPÁLENÍ MISTRA JANA HUSA 11 Potom druhého dne měsíce září téhož roku velmoži, páni, šlechtici a vladykové Království českého a Markrabství moravského, tehdy v Praze shromáždění, na psali tomu kostnickému koncilu stížný listl o nespravedlivém a nešlechetném odsouzení mistra Jana Husa, kazatele evangelia, na smrt, a přivěsili naň své pet četě. Že ho totiž odsoudil jako tvrdošíjného kacíře, ačkoli se nepřiznal, ani nebyl řádně, jak se slušelo, usvědčen, ani nebyly na něj a proti němu dovozeny a do/ kázány žádné bludy nebo kacířstva, nýbrž jen na nepříznivé, falešné a bezohled né žaloby, udání a podněcování úhlavních nepřátel a zrádců jeho a Království českého a Markrabství moravského, a že ho po odsouzení zahubili krutou a velmi potupnou smrtí k věčné hanbě a potupě nejkřesťanštějšího Království českého a přejasného Markrabství moravského. Mezi jiným připojili, kdo by z lidí kteréhokoli stavu, znamenitosti nebo důstojnosti, postavení, hodnosti nebo náboženství řekl, tvrdil, říká nebo tvrdí, že se v svrchujmenovaném Království českém a Markrabství moravském rozbujely bludy a kacířstva a že nakazily ty pány a jiné Kristovy věřící, že každý a kdokoli takový, jak je svrchu pověděno, vyjímaje jen osobu krále uherského, přímo lže v svou hlavu jako ničemný, nej horší proradce a zrádce svrchuřečeného království a markrabství a těch pánů největší věrolomník a sám naprosto nejzhoubnější kacíř a vší špatnosti a ničem nosti, ba i dábla syn, který je lhářem a otcem jeho. DVOLÁNÍ MISTRA JERONÝMA PRAŽSKÉHO 12 Rovněž téhož roku okolo svátku Narození Panny Marie byl mistr Jeroným Praží ský, v dlouhé a těžké vazbě držený, doveden do většího chrámu, kde se konalo zasedání koncilu, a tam byl od koncilu hrozbami smrti mu vmetenými pobídnut a donucen, aby odpřisáhl,1 odvolal a vyslovil souhlas s usmrcením mistra Jana Husa, jako by byl spravedlivě od koncilu odsouzen. On pak ze strachu před smrtí a v naději, že tím vyvázne z rukou toho koncilu, podle přání koncilu od přisáhl ve veřejném zasedání koncilu podle znění, které mu bylo tehdy předne. seno. Ale zase byl uvržen do vězení, byť méně těžkého, přičemž ho denně stře/ žili ozbrojenci.
20 § 21 ROTEST ČESKÉ A MORAVSKÉ ŠLECHTY PROTI POTUPNÉMU UPÁLENÍ MISTRA JANA HUSA 11 Potom druhého dne měsíce září téhož roku velmoži, páni, šlechtici a vladykové Království českého a Markrabství moravského, tehdy v Praze shromáždění, na psali tomu kostnickému koncilu stížný listl o nespravedlivém a nešlechetném odsouzení mistra Jana Husa, kazatele evangelia, na smrt, a přivěsili naň své pet četě. Že ho totiž odsoudil jako tvrdošíjného kacíře, ačkoli se nepřiznal, ani nebyl řádně, jak se slušelo, usvědčen, ani nebyly na něj a proti němu dovozeny a do/ kázány žádné bludy nebo kacířstva, nýbrž jen na nepříznivé, falešné a bezohled né žaloby, udání a podněcování úhlavních nepřátel a zrádců jeho a Království českého a Markrabství moravského, a že ho po odsouzení zahubili krutou a velmi potupnou smrtí k věčné hanbě a potupě nejkřesťanštějšího Království českého a přejasného Markrabství moravského. Mezi jiným připojili, kdo by z lidí kteréhokoli stavu, znamenitosti nebo důstojnosti, postavení, hodnosti nebo náboženství řekl, tvrdil, říká nebo tvrdí, že se v svrchujmenovaném Království českém a Markrabství moravském rozbujely bludy a kacířstva a že nakazily ty pány a jiné Kristovy věřící, že každý a kdokoli takový, jak je svrchu pověděno, vyjímaje jen osobu krále uherského, přímo lže v svou hlavu jako ničemný, nej horší proradce a zrádce svrchuřečeného království a markrabství a těch pánů největší věrolomník a sám naprosto nejzhoubnější kacíř a vší špatnosti a ničem nosti, ba i dábla syn, který je lhářem a otcem jeho. DVOLÁNÍ MISTRA JERONÝMA PRAŽSKÉHO 12 Rovněž téhož roku okolo svátku Narození Panny Marie byl mistr Jeroným Praží ský, v dlouhé a těžké vazbě držený, doveden do většího chrámu, kde se konalo zasedání koncilu, a tam byl od koncilu hrozbami smrti mu vmetenými pobídnut a donucen, aby odpřisáhl,1 odvolal a vyslovil souhlas s usmrcením mistra Jana Husa, jako by byl spravedlivě od koncilu odsouzen. On pak ze strachu před smrtí a v naději, že tím vyvázne z rukou toho koncilu, podle přání koncilu od přisáhl ve veřejném zasedání koncilu podle znění, které mu bylo tehdy předne. seno. Ale zase byl uvržen do vězení, byť méně těžkého, přičemž ho denně stře/ žili ozbrojenci.
Strana 22
A když potom podněcovatelé proti němu poslaní, totiž Michal de Cau/ sis a mistr Štěpán Páleč a jiní jejich v té záležitosti společníci, poznali ze slov sa mého mistra Jeronýma a jiných jistých výpovědí, že učinil toto odpřisáhnutí a od. volání ne upřímně, nýbrž s úmyslem vyváznouti, a když ještě tam přišli z Prahy jistí „bratříčkové“ karmelitští, vznesli proti mistru Jeronýmovi nové žaloby, a rozdělivše je v články, vybízeli ho, aby na ty články odpověděl. A jeho soud/ cové, jistí kardinálové Petr Cambraiský, Jordan Orsini, Antonín Akvilejský a František Florentský,2 pozorujíce zlobu těch svrchujmenovaných podněcova! telů a křivdu na mistru Jeronýmovi páchanou, usilovali před koncilem o jeho osvobození. Když tedy jednoho dne usilovali v shromáždění o osvobození mistra Jeronýma, silně jim odporovali jeho nepřátelé, Němci i Češi, volajíce, aby nebyl na žádný způsob propuštěn. A jeden doktor, Náz,3 povstav pravil ke kardinát lům: „Divíme se vám, veledůstojní otcové, že Vaše Otcovské Důstojnosti za! kročují za takového nejhoršího kacíře, pro kterého jsme my v Čechách s veške! rým kněžstvem vytrpěli mnoho zlého a Vaše Otcovské Důstojnosti snad vytrpí; a bojíme se, že snad jste dostali dary od oněch kacířů nebo od českého krále.“ Když pak byli kardinálové takto obviňováni, složili ze sebe při mistra Jeronýma a svrchujmenovaní podněcovatelé vymohli si jiné soudce. Ale mistr Jeroným nechtěl odpovídati na články ve vězení ani souhlasiti s oněmi soukromými soud, ci, žádaje si veřejné slyšení, v kterém by mohl konečně zjeviti záměr své mysli. Proto předsedové koncilu v domnění, že mistr Jeroným chce ve veřejném slyt šení obnoviti a potvrditi své svrchuřečené odvolání, jednali o tom, aby mu bylo uděleno slyšení, a povolili mu je, jak bude pověděno níže. NTERDIKT NAD PRAHOU 13 Potom téhož roku okolo svátku Všech svatých a léta Páně 1416 před svátkem Očišťováníl byl v Praze vyhlášen interdikt, takže arcibiskup, preláti, faráři a ře/ holníci nekonali služby Boží. Zato všichni kněží, kteří šířili přijímání těla a krve Páně pod obojí způsobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, měli volnost po všech kostelích a klášterech konati služby Boží a denně kázati slovo Boží.2 Protivníci toho nejsvětějšího přijímání pod obojí způsobou a mistra Jana Husa, nazývaní tehdy machometány, musili choditi z Prahy na služby Boží na Vyše!
A když potom podněcovatelé proti němu poslaní, totiž Michal de Cau/ sis a mistr Štěpán Páleč a jiní jejich v té záležitosti společníci, poznali ze slov sa mého mistra Jeronýma a jiných jistých výpovědí, že učinil toto odpřisáhnutí a od. volání ne upřímně, nýbrž s úmyslem vyváznouti, a když ještě tam přišli z Prahy jistí „bratříčkové“ karmelitští, vznesli proti mistru Jeronýmovi nové žaloby, a rozdělivše je v články, vybízeli ho, aby na ty články odpověděl. A jeho soud/ cové, jistí kardinálové Petr Cambraiský, Jordan Orsini, Antonín Akvilejský a František Florentský,2 pozorujíce zlobu těch svrchujmenovaných podněcova! telů a křivdu na mistru Jeronýmovi páchanou, usilovali před koncilem o jeho osvobození. Když tedy jednoho dne usilovali v shromáždění o osvobození mistra Jeronýma, silně jim odporovali jeho nepřátelé, Němci i Češi, volajíce, aby nebyl na žádný způsob propuštěn. A jeden doktor, Náz,3 povstav pravil ke kardinát lům: „Divíme se vám, veledůstojní otcové, že Vaše Otcovské Důstojnosti za! kročují za takového nejhoršího kacíře, pro kterého jsme my v Čechách s veške! rým kněžstvem vytrpěli mnoho zlého a Vaše Otcovské Důstojnosti snad vytrpí; a bojíme se, že snad jste dostali dary od oněch kacířů nebo od českého krále.“ Když pak byli kardinálové takto obviňováni, složili ze sebe při mistra Jeronýma a svrchujmenovaní podněcovatelé vymohli si jiné soudce. Ale mistr Jeroným nechtěl odpovídati na články ve vězení ani souhlasiti s oněmi soukromými soud, ci, žádaje si veřejné slyšení, v kterém by mohl konečně zjeviti záměr své mysli. Proto předsedové koncilu v domnění, že mistr Jeroným chce ve veřejném slyt šení obnoviti a potvrditi své svrchuřečené odvolání, jednali o tom, aby mu bylo uděleno slyšení, a povolili mu je, jak bude pověděno níže. NTERDIKT NAD PRAHOU 13 Potom téhož roku okolo svátku Všech svatých a léta Páně 1416 před svátkem Očišťováníl byl v Praze vyhlášen interdikt, takže arcibiskup, preláti, faráři a ře/ holníci nekonali služby Boží. Zato všichni kněží, kteří šířili přijímání těla a krve Páně pod obojí způsobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, měli volnost po všech kostelích a klášterech konati služby Boží a denně kázati slovo Boží.2 Protivníci toho nejsvětějšího přijímání pod obojí způsobou a mistra Jana Husa, nazývaní tehdy machometány, musili choditi z Prahy na služby Boží na Vyše!
Strana 23
22 23 lowne vin VImen/ InneManiumns enrſ�ent anſſeſimo quadongenteſimefndenneIudnerone die de yma MwenſOrpernßnoßonn Beſivimovſannf Sounfiau'Saffnvvo puts erdmnn din �efamne duuna prevideona ſije Gorſunein Nyneſenide�ue avnion Cuutate PangenfOnOnßa fnaiſlnt�Colſem. Ruv� 9o faetn ee negvna nidua Vyminſiear 'nldn Dtngen martrur ſelentShur wow Momnow yußlima (fraſoitvna et trſtumn pueta ſißſeptons ad �or ſyaſie voentvas Tonſhine�yſonalue'Ronomb� et Saenfinis GiAoßanes � Hulfmen oigew Armbr et Sanvefies'yurafan'. TanDte Buntpnn 2c remltr. ve. . n. Coyelta Gafferm mmipair nirotn araten durrvýina fir Tor Brnente. Sno dwo Soone w Tyſfio egym Artißy et Sauße� Garaſaio Mertore Buiſimt/Snidu MPragen memorat Opo iuueRSam Aá upniɇ Bmolſiert�y enm ſpalikysumnto numos ſuos euermiis nyſena ronty vgarve onſiento(O6: idemgSoßanes Rus quandii mitnm y mor ſite ſew eyifoſe minu ſcá wa coyſ�pium pipno nu�manu Mos Nioew ſueſcyi bene cngprorumet weproſim/ erßi buk Sſpano tvßo ádyßum ſewt Cums tenoc deśßo ádißimm enit uſiá/ wefikun wiiennam |ßeſu vpi Ewſie ſupmont ems Potifinn exßißnidam paniinɇ ſemy ádſanſfamonem om poſcenti d en fidt quom teneo vácwnem wdkiw, Confitvor coide meyeyo Abeſiem vym’ymu eſſi veru drum et Feuum ßynán tytninos ſegem emme min firme ventut geiſfear dao mſfum or sweſapev uputs falfeu vt Semu ſuam ſaum Cufiam findatui ios fint ſupns ſuna pemin o ywee mſene no poſſunt áduſás enm quomolißet rualē/KPrompiuoq ni ſpe é mpiiis Mi vpi din motniɇ dire pormiɇ ſu�fme ſuwſinu � eruie dier u� afſaik qud ſwer vyi ſuey farlie contuinns Bolimene. Gofine Frent-wnartt�er vnſlunt aſſean 42 a biente emnlls ſmuſſer ſedl Aplice ſum &ſatus Vuſ fieultem veenſernt ef eſeumt �eeeenn wſm Cowſamumeto aſenms temaner ſufſfonna ponis matialie Silſe� qu eſenat Boſha me eff wnnts wi et on pone'toe noefe Hl o facvs myrty mortnß we wn fint Falſe �o a eſew anfemnt walia � romae noſeſuat firſſe oniduſgentie melif ſunt Salſe o gfadie matrali ſwaſenin dew priete Salſe o vdimuen ofvennen aliquos ik alique ewercs u�enwiem uł aliquá ßeſim veſſeduwcnm/ ábiá veintAwlin quoquo Siffk� quſá cyirivy � quidum nign eßentwme//expulF repagufuent nun up. noſentes Ame byneſient�ſfuldi ragen imere finidacomɇ ynilegi(ee Soſſim Onenpis et vm vlae Wenteſ�u Aiom Aygo ſempAaguſh / Moßeme e= volentro pezż mádlu linnie puiures �aßße cowynna no buſet (Pragen Vmißims ſußfiſkeie nuſſo peſkente Awa v quo uiś p�ánut weeſſenimt SCierorak me aFerien ſfim mvpoyne dy Sßmkee ſentená ádſzdal aw Te ſſe Aykkom vɇnuł á ptoreſſib: qui exmſpimácwe ſmuſſn a ſcm ſck Apſim emanámit Swiſſy et em vieniiɇ ſiggeffet diow Tmio (Bofennein Cuutiee opragen er dlarrfhcomtin motantte enwres puſiaſaſſer er Giſes It inſioas emuſi Ronnſin er ſalitns mueores ſed apſlee colda mfenſſent álbo o wt cotuum młniiidime; om iufiß: enwiiß: ſunt uferti nereſfámu ſoree convntomo tyċdiu ASbiben Vulſe In ſuggeſſenat dz enpeſka (etßlermy ſoeer ſoms yuatne Cumwa fr as Oedmane ſomis Wſnſinn Anſiaſfien eoſonatiis �ue&ſſinivo Rorom Ni aliphſiun myrſe toſlaet Autie yfertum mnnnteart afatet ſauiaſiun et wſn wnine teſfmeives non medier ynonuet Tueetus at pſonalit'a� Moians Conum opmißam exparvlv ſurlit'St quia mortis mßlie ſom in ſeupro � ext ſegginss ſertim AAfeutvnr' ſumt micha pofice Swo mſtou firtus eonfilio widienus�� foret wum tempaur Vitnin morts frade y fertu entſle non vyyenteuyeno pau yſonaliter St Ahromivs et Ymmivek conſlitins Boſeno ſ�e ſed Ayſice ofedue Guont ſime vp Goanne Rulit Gr ſaint� mupſoro cſevhena denis me at cvplutiwe pſonaſl et vetvris uice ſenstrs yit ompetent�va maſencoldia Sentstour affoſie Supieretdia y Semſſims Punpe (im Thunt Beenerſlass Finou, (Fegen et ſkollenne ſlygen Mernor yer Wieiſſmoć piec iuſkieɇ � ynuyes Aiioweieſſam ( Punná am Awußncnwima/woy Comiiiaw włoneny cyiákyffifiumonoyan vum Madolſium Tuetw Sákome Samſympenn effertoren SPietews Pnayes Gavnes ef dioe Sy aragymfinnn diunSubonu Ambafintwie Ofaſkaſſine opuapisle�ſie Nu Suſimis Bunguie Aegis non yſat�kenenſſino me�o yir vno Slnilone ſun evinſie�concvtdatus Tlam offar�un me �rſeendind omby e� ſrygilis obnnidle �wa reſans me Aivis Anditoems ☞wnk me eluretaer Velſan ena gyns meeidie rnſi cedtin emendint SPunſer ſin ßedie Con (vnanſiente opnigenfi et on�platws mſlandle � ofinnicke ſiquis ov duevſo conſiupget weeke woneSe nee vſie Bur quſqua wſeſe poue pantrhn 9uu ſe a pene iuſionen aſfinge? msta Canomma ſimenes Semun(pruge manus men piat/ ne Sa Hyd aigokmes ßus-8-v.vGt nn�(Cua miin ſule oyſa ſie exbubutn of ſerin Spfas angrHofornes pamnl on8 y nos Honutos ſusſiwea manone eultennat et aduſiate; murffium et mpubtinu ſorman woigh en ſicpſſo Gontsfien eř piiete y yfatum Tuey Tertvoený portvnes ef angive figfluss QulRos SwherSRatoe ßabuw cnſákio et wſbenieve num cyguś y eum ueyſertuw enomi/ botiſá onn er ſmeydoy ſawkiy wypon cnfilio vnamiu taſſemſu peniwn pReie Ret ASſo�ume annens ſupnaſáplum Tumm y noś (lotrutos ſibſi we tvanſfium e� mpubſint ſorma n8g man uut � filom frach in apgrvpeham waleat w dowiRts ( Wmdrove nduſitninn Silun Bmifieat' Shdly diete Rounſmosl imſnunety ſeryusſim wanſſumpto uſfirawe y ques omnſr et ſueplis Opfalus aJodarmes Rus Retone e wenſe Rota-Opontuſimiu on ſoro quaß. petuut fib. y not Měnos pucEws mfrnſejptos fien et onfia Smun uſplim pubſim mſnunet'Aetu ſunt fer Amo acßo w Wachowia Sloche � teyſa preſBulev ipn SPnule Fononal.Mus e� ſartro Sune dwie Voto wefitom wnnn OſonuWeref yfeſſo ofimis ſuie marſha � oflumman eſito yubiie Muctunenie hop aſſ onotas Ka ito Wipaſi � AmigosSugnAmteme Nſlovepe Geormho aeſaelis we Senou ſeut araſen Soceſum) e Aſyo mlis teſfibus fict Soyns a pimiſfa al Vomino dd'ymoeſſa H ☞ A. Eei ☞ane R. �uuliue quetRun .Ru. Sprifate puSrrr.ERars Aun2)r.aſ. afR.L. nneSete aſuli AS Re el. Čim Chen pohot svh —aníé r erGr 9,Pange sae, A.Cie aanee SBruge SnerefeArtnoITreuae Infm eapainAafier' ſir Crfiil- Qales fvan FGS. &Samepatnop. See pahefo tfrmpot amſker n yntint Effiph Spss ſlim aAnſe 'mobne 9.1r/ch 4.t Mt FmNst.a 109s uGan Sto pait Giſlurni vnſt... .TAoR.S Oluue8..tA lout — rn e1tt 4 im. pſiiaup"sas fipuaniamnie Gipostnamdmert faſimi e S.P t Sue.buerS.puseah aveltaniVrtinis cygmecſfiinEr.Ee ſaeTfe erhuſh Irj p.L — ☞uee Araae — v. retual A- — ř ☞..Bieallee elyfn — cel f. rlAs— feirdf—Pa-ke.la Seta e ltlefr Srosa e A D 3/ Notářský spis se zněním listu M. Jana Husa papeži Janovi XXIII.
22 23 lowne vin VImen/ InneManiumns enrſ�ent anſſeſimo quadongenteſimefndenneIudnerone die de yma MwenſOrpernßnoßonn Beſivimovſannf Sounfiau'Saffnvvo puts erdmnn din �efamne duuna prevideona ſije Gorſunein Nyneſenide�ue avnion Cuutate PangenfOnOnßa fnaiſlnt�Colſem. Ruv� 9o faetn ee negvna nidua Vyminſiear 'nldn Dtngen martrur ſelentShur wow Momnow yußlima (fraſoitvna et trſtumn pueta ſißſeptons ad �or ſyaſie voentvas Tonſhine�yſonalue'Ronomb� et Saenfinis GiAoßanes � Hulfmen oigew Armbr et Sanvefies'yurafan'. TanDte Buntpnn 2c remltr. ve. . n. Coyelta Gafferm mmipair nirotn araten durrvýina fir Tor Brnente. Sno dwo Soone w Tyſfio egym Artißy et Sauße� Garaſaio Mertore Buiſimt/Snidu MPragen memorat Opo iuueRSam Aá upniɇ Bmolſiert�y enm ſpalikysumnto numos ſuos euermiis nyſena ronty vgarve onſiento(O6: idemgSoßanes Rus quandii mitnm y mor ſite ſew eyifoſe minu ſcá wa coyſ�pium pipno nu�manu Mos Nioew ſueſcyi bene cngprorumet weproſim/ erßi buk Sſpano tvßo ádyßum ſewt Cums tenoc deśßo ádißimm enit uſiá/ wefikun wiiennam |ßeſu vpi Ewſie ſupmont ems Potifinn exßißnidam paniinɇ ſemy ádſanſfamonem om poſcenti d en fidt quom teneo vácwnem wdkiw, Confitvor coide meyeyo Abeſiem vym’ymu eſſi veru drum et Feuum ßynán tytninos ſegem emme min firme ventut geiſfear dao mſfum or sweſapev uputs falfeu vt Semu ſuam ſaum Cufiam findatui ios fint ſupns ſuna pemin o ywee mſene no poſſunt áduſás enm quomolißet rualē/KPrompiuoq ni ſpe é mpiiis Mi vpi din motniɇ dire pormiɇ ſu�fme ſuwſinu � eruie dier u� afſaik qud ſwer vyi ſuey farlie contuinns Bolimene. Gofine Frent-wnartt�er vnſlunt aſſean 42 a biente emnlls ſmuſſer ſedl Aplice ſum &ſatus Vuſ fieultem veenſernt ef eſeumt �eeeenn wſm Cowſamumeto aſenms temaner ſufſfonna ponis matialie Silſe� qu eſenat Boſha me eff wnnts wi et on pone'toe noefe Hl o facvs myrty mortnß we wn fint Falſe �o a eſew anfemnt walia � romae noſeſuat firſſe oniduſgentie melif ſunt Salſe o gfadie matrali ſwaſenin dew priete Salſe o vdimuen ofvennen aliquos ik alique ewercs u�enwiem uł aliquá ßeſim veſſeduwcnm/ ábiá veintAwlin quoquo Siffk� quſá cyirivy � quidum nign eßentwme//expulF repagufuent nun up. noſentes Ame byneſient�ſfuldi ragen imere finidacomɇ ynilegi(ee Soſſim Onenpis et vm vlae Wenteſ�u Aiom Aygo ſempAaguſh / Moßeme e= volentro pezż mádlu linnie puiures �aßße cowynna no buſet (Pragen Vmißims ſußfiſkeie nuſſo peſkente Awa v quo uiś p�ánut weeſſenimt SCierorak me aFerien ſfim mvpoyne dy Sßmkee ſentená ádſzdal aw Te ſſe Aykkom vɇnuł á ptoreſſib: qui exmſpimácwe ſmuſſn a ſcm ſck Apſim emanámit Swiſſy et em vieniiɇ ſiggeffet diow Tmio (Bofennein Cuutiee opragen er dlarrfhcomtin motantte enwres puſiaſaſſer er Giſes It inſioas emuſi Ronnſin er ſalitns mueores ſed apſlee colda mfenſſent álbo o wt cotuum młniiidime; om iufiß: enwiiß: ſunt uferti nereſfámu ſoree convntomo tyċdiu ASbiben Vulſe In ſuggeſſenat dz enpeſka (etßlermy ſoeer ſoms yuatne Cumwa fr as Oedmane ſomis Wſnſinn Anſiaſfien eoſonatiis �ue&ſſinivo Rorom Ni aliphſiun myrſe toſlaet Autie yfertum mnnnteart afatet ſauiaſiun et wſn wnine teſfmeives non medier ynonuet Tueetus at pſonalit'a� Moians Conum opmißam exparvlv ſurlit'St quia mortis mßlie ſom in ſeupro � ext ſegginss ſertim AAfeutvnr' ſumt micha pofice Swo mſtou firtus eonfilio widienus�� foret wum tempaur Vitnin morts frade y fertu entſle non vyyenteuyeno pau yſonaliter St Ahromivs et Ymmivek conſlitins Boſeno ſ�e ſed Ayſice ofedue Guont ſime vp Goanne Rulit Gr ſaint� mupſoro cſevhena denis me at cvplutiwe pſonaſl et vetvris uice ſenstrs yit ompetent�va maſencoldia Sentstour affoſie Supieretdia y Semſſims Punpe (im Thunt Beenerſlass Finou, (Fegen et ſkollenne ſlygen Mernor yer Wieiſſmoć piec iuſkieɇ � ynuyes Aiioweieſſam ( Punná am Awußncnwima/woy Comiiiaw włoneny cyiákyffifiumonoyan vum Madolſium Tuetw Sákome Samſympenn effertoren SPietews Pnayes Gavnes ef dioe Sy aragymfinnn diunSubonu Ambafintwie Ofaſkaſſine opuapisle�ſie Nu Suſimis Bunguie Aegis non yſat�kenenſſino me�o yir vno Slnilone ſun evinſie�concvtdatus Tlam offar�un me �rſeendind omby e� ſrygilis obnnidle �wa reſans me Aivis Anditoems ☞wnk me eluretaer Velſan ena gyns meeidie rnſi cedtin emendint SPunſer ſin ßedie Con (vnanſiente opnigenfi et on�platws mſlandle � ofinnicke ſiquis ov duevſo conſiupget weeke woneSe nee vſie Bur quſqua wſeſe poue pantrhn 9uu ſe a pene iuſionen aſfinge? msta Canomma ſimenes Semun(pruge manus men piat/ ne Sa Hyd aigokmes ßus-8-v.vGt nn�(Cua miin ſule oyſa ſie exbubutn of ſerin Spfas angrHofornes pamnl on8 y nos Honutos ſusſiwea manone eultennat et aduſiate; murffium et mpubtinu ſorman woigh en ſicpſſo Gontsfien eř piiete y yfatum Tuey Tertvoený portvnes ef angive figfluss QulRos SwherSRatoe ßabuw cnſákio et wſbenieve num cyguś y eum ueyſertuw enomi/ botiſá onn er ſmeydoy ſawkiy wypon cnfilio vnamiu taſſemſu peniwn pReie Ret ASſo�ume annens ſupnaſáplum Tumm y noś (lotrutos ſibſi we tvanſfium e� mpubſint ſorma n8g man uut � filom frach in apgrvpeham waleat w dowiRts ( Wmdrove nduſitninn Silun Bmifieat' Shdly diete Rounſmosl imſnunety ſeryusſim wanſſumpto uſfirawe y ques omnſr et ſueplis Opfalus aJodarmes Rus Retone e wenſe Rota-Opontuſimiu on ſoro quaß. petuut fib. y not Měnos pucEws mfrnſejptos fien et onfia Smun uſplim pubſim mſnunet'Aetu ſunt fer Amo acßo w Wachowia Sloche � teyſa preſBulev ipn SPnule Fononal.Mus e� ſartro Sune dwie Voto wefitom wnnn OſonuWeref yfeſſo ofimis ſuie marſha � oflumman eſito yubiie Muctunenie hop aſſ onotas Ka ito Wipaſi � AmigosSugnAmteme Nſlovepe Geormho aeſaelis we Senou ſeut araſen Soceſum) e Aſyo mlis teſfibus fict Soyns a pimiſfa al Vomino dd'ymoeſſa H ☞ A. Eei ☞ane R. �uuliue quetRun .Ru. Sprifate puSrrr.ERars Aun2)r.aſ. afR.L. nneSete aſuli AS Re el. Čim Chen pohot svh —aníé r erGr 9,Pange sae, A.Cie aanee SBruge SnerefeArtnoITreuae Infm eapainAafier' ſir Crfiil- Qales fvan FGS. &Samepatnop. See pahefo tfrmpot amſker n yntint Effiph Spss ſlim aAnſe 'mobne 9.1r/ch 4.t Mt FmNst.a 109s uGan Sto pait Giſlurni vnſt... .TAoR.S Oluue8..tA lout — rn e1tt 4 im. pſiiaup"sas fipuaniamnie Gipostnamdmert faſimi e S.P t Sue.buerS.puseah aveltaniVrtinis cygmecſfiinEr.Ee ſaeTfe erhuſh Irj p.L — ☞uee Araae — v. retual A- — ř ☞..Bieallee elyfn — cel f. rlAs— feirdf—Pa-ke.la Seta e ltlefr Srosa e A D 3/ Notářský spis se zněním listu M. Jana Husa papeži Janovi XXIII.
Strana 24
Strana 25
24 * 25 hrad a do kostela v Psářích“ pod Vyšehradem a v Bubnech,4 jakož i v Ovenci5. Z toho utrpělo pražské kněžstvo a zvláště preláti a mniši od lidu nemalé škody. Neboť mnozí z nich byli vyhnáni ze svých sídel a na jejich místa byli dosazeni kněží, kteří podávali pod obojí způsobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, což český král Václav dovolil na podnět některých svých rádců. DSOUZENÍ A UPÁLENÍ MISTRA JERONYMA 14 Potom téhož roku 1416 v sobotu před Nanebevstoupením Páně, jinak 23.1 dne měsíce května, byl svrchujmenovaný mistr Jeroným Pražský2 doveden k veřejí nému slyšení do katedrálního chrámu a tam před celým koncilem komisaři koní cilu znova proti němu přednesli ze strany svrchujmenovaných podněcovatelů sto sedm článků,3 aby nemohl uniknouti osidlu smrti, které mu přichystali. V tom tedy slyšení od rána až do poledne velmi důvtipně odpovídal na více než čtyřicet článků, které mu všichni vytýkali, popíral, že články škodlivé a vymyší lené hlásal a je prováděl, a tvrdil, že oni svědkové jako jeho nepřátelé proti němu lživě vypovídali. Z téhož zasedání ještě nevyšel na smrt; protože nebyl s to pro polední hodinu odpovídati na všechny články až do konce, odložil mu koncil termín k odpovědi na ostatní články na 26.4 května. V ten tedy den byl časně ráno opět doveden do katedrálního chrámu, aby odpovídal na zbývající články, a tam bylo rozhodnuto o jeho smrti. V tom svém slyšení za časného rána i ještě po něm mluvil velmi učeně a důvtipně o růzí ných látkách a mezi jiným se dovolával velmi mnohých filozofů a mudrců pohan/ ských, totiž Platóna, Seneky, Katona atd., jakož i Izaiáše, Jeremiáše5 s jinými mnohými proroky a svatými Starého zákona i svatých apoštolů s ostatními mno hými rozličnými svatými mučedníky z Nového zákona, jak všichni ti i jiní v hoj/ ném počtu byli nevinně pro pravdu usmrceni a rozličnými druhy muk trápeni. Nakonec chválil obcování a svatost mistra Jana Husa a tvrdil, že ho znal od mládí, že nebyl smilník, opilec ani hříšník, nýbrž čistý, střízlivý a svatý i věrný kazatel svatého evangelia. A cokoli mistr Jan Hus a mistr Jan Viklef drželi a napsali, a zvláště proti výstřednostem a nádheře kněžstva, že chce vše chno to držeti až do smrti, a dodal, že oba byli svatí muži a že ve všech bodech katolické víry věří tak, jako drží svatá církev římská. A nakonec připojil, že všechny jeho hříchy nehryžou jeho svědomí tolik jako onen hřích, kterého se dopustil na zkázonosné stolici, když v svém odvolání nespravedlivě mluvil proti 4/ Hlavní průčelí Betlémské kaple po rekonstrukci v l. 1949—1954.
24 * 25 hrad a do kostela v Psářích“ pod Vyšehradem a v Bubnech,4 jakož i v Ovenci5. Z toho utrpělo pražské kněžstvo a zvláště preláti a mniši od lidu nemalé škody. Neboť mnozí z nich byli vyhnáni ze svých sídel a na jejich místa byli dosazeni kněží, kteří podávali pod obojí způsobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, což český král Václav dovolil na podnět některých svých rádců. DSOUZENÍ A UPÁLENÍ MISTRA JERONYMA 14 Potom téhož roku 1416 v sobotu před Nanebevstoupením Páně, jinak 23.1 dne měsíce května, byl svrchujmenovaný mistr Jeroným Pražský2 doveden k veřejí nému slyšení do katedrálního chrámu a tam před celým koncilem komisaři koní cilu znova proti němu přednesli ze strany svrchujmenovaných podněcovatelů sto sedm článků,3 aby nemohl uniknouti osidlu smrti, které mu přichystali. V tom tedy slyšení od rána až do poledne velmi důvtipně odpovídal na více než čtyřicet článků, které mu všichni vytýkali, popíral, že články škodlivé a vymyší lené hlásal a je prováděl, a tvrdil, že oni svědkové jako jeho nepřátelé proti němu lživě vypovídali. Z téhož zasedání ještě nevyšel na smrt; protože nebyl s to pro polední hodinu odpovídati na všechny články až do konce, odložil mu koncil termín k odpovědi na ostatní články na 26.4 května. V ten tedy den byl časně ráno opět doveden do katedrálního chrámu, aby odpovídal na zbývající články, a tam bylo rozhodnuto o jeho smrti. V tom svém slyšení za časného rána i ještě po něm mluvil velmi učeně a důvtipně o růzí ných látkách a mezi jiným se dovolával velmi mnohých filozofů a mudrců pohan/ ských, totiž Platóna, Seneky, Katona atd., jakož i Izaiáše, Jeremiáše5 s jinými mnohými proroky a svatými Starého zákona i svatých apoštolů s ostatními mno hými rozličnými svatými mučedníky z Nového zákona, jak všichni ti i jiní v hoj/ ném počtu byli nevinně pro pravdu usmrceni a rozličnými druhy muk trápeni. Nakonec chválil obcování a svatost mistra Jana Husa a tvrdil, že ho znal od mládí, že nebyl smilník, opilec ani hříšník, nýbrž čistý, střízlivý a svatý i věrný kazatel svatého evangelia. A cokoli mistr Jan Hus a mistr Jan Viklef drželi a napsali, a zvláště proti výstřednostem a nádheře kněžstva, že chce vše chno to držeti až do smrti, a dodal, že oba byli svatí muži a že ve všech bodech katolické víry věří tak, jako drží svatá církev římská. A nakonec připojil, že všechny jeho hříchy nehryžou jeho svědomí tolik jako onen hřích, kterého se dopustil na zkázonosné stolici, když v svém odvolání nespravedlivě mluvil proti 4/ Hlavní průčelí Betlémské kaple po rekonstrukci v l. 1949—1954.
Strana 26
Done apene Dace for Clonenbojaudiviz? Pij affeenuo yraria Aliqioé azua Cp Ral ue ferue frAcemoz uttaa Cmniaca Kiam viez ioßumda §u Gon6a ſbſaa oma�a pwßaya (Bure fl giinà ane ſapna opua Rues lQrua ran b Qra fuo dl ſaduue Viea ſua &uouñas udpR fdſai.s Efeual, fi oauuia Rlemen auBienaa EuSupureſenan Geuah aemaall fñun Opeucoy.aLenda oViruatr enQuáa Géipnanpoſwi.Scze rſer aſun Ooccon ſnccliajo Beaenha iuQucjs Gßegukc páſtas Dure &e Ilnilas De beſlace desacyze nſu om& & acfilate Iduſeria &c fi9cte lauSuiep vnahumie Efmianpe Goc mſvud Faoſehc. ii cular foſul trn af 8 Verbo arſuleccafat Conſuwinoy wieniál Renar Viołe pæenfarro Glctnct viio Dn Fumſano Diſode ecacio yMle vilas ecfie u� nanaci opne Tuſce fæs c Riuao Radaibenz picao Glu?quoc Vnammues Anh Ad Gomas Luno vonuczec reſadjo ſfaſceo quop &ſancio Euermad vrpab Iunáls abeettelondbuo Goic gCdiR no Luabe= Dnan geyy iyigde (Iluy paf páſajá dnie y z2 Riábbi kw mo� VnchdonecBoßr Gunu vetyßnjćna pnae he iudcua Obnata nemimuſcn pa ca yſae 2 Depz ope6 ypouż Io wſkac opRie oſm ſerp lſquat ugwáwſfei Qial6. crſue frsci Cedanćpwel venkiei ſka dice vekitut ☞y ya oonſkane Wád Ro q Daco Rys wite ae ichete He prenueute wene alamua full onſone (Vaſnuaena& vubl Oifi frzono diao Ia V u&c & our ſris re cr Hranb canßeka) zacQiec fpue ceſo Frc ſe�lwranc Panhe t piecraem lndoit te o vey chmia B 2 Začátek Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze ID10, 101. 258a.
Done apene Dace for Clonenbojaudiviz? Pij affeenuo yraria Aliqioé azua Cp Ral ue ferue frAcemoz uttaa Cmniaca Kiam viez ioßumda §u Gon6a ſbſaa oma�a pwßaya (Bure fl giinà ane ſapna opua Rues lQrua ran b Qra fuo dl ſaduue Viea ſua &uouñas udpR fdſai.s Efeual, fi oauuia Rlemen auBienaa EuSupureſenan Geuah aemaall fñun Opeucoy.aLenda oViruatr enQuáa Géipnanpoſwi.Scze rſer aſun Ooccon ſnccliajo Beaenha iuQucjs Gßegukc páſtas Dure &e Ilnilas De beſlace desacyze nſu om& & acfilate Iduſeria &c fi9cte lauSuiep vnahumie Efmianpe Goc mſvud Faoſehc. ii cular foſul trn af 8 Verbo arſuleccafat Conſuwinoy wieniál Renar Viołe pæenfarro Glctnct viio Dn Fumſano Diſode ecacio yMle vilas ecfie u� nanaci opne Tuſce fæs c Riuao Radaibenz picao Glu?quoc Vnammues Anh Ad Gomas Luno vonuczec reſadjo ſfaſceo quop &ſancio Euermad vrpab Iunáls abeettelondbuo Goic gCdiR no Luabe= Dnan geyy iyigde (Iluy paf páſajá dnie y z2 Riábbi kw mo� VnchdonecBoßr Gunu vetyßnjćna pnae he iudcua Obnata nemimuſcn pa ca yſae 2 Depz ope6 ypouż Io wſkac opRie oſm ſerp lſquat ugwáwſfei Qial6. crſue frsci Cedanćpwel venkiei ſka dice vekitut ☞y ya oonſkane Wád Ro q Daco Rys wite ae ichete He prenueute wene alamua full onſone (Vaſnuaena& vubl Oifi frzono diao Ia V u&c & our ſris re cr Hranb canßeka) zacQiec fpue ceſo Frc ſe�lwranc Panhe t piecraem lndoit te o vey chmia B 2 Začátek Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze ID10, 101. 258a.
Strana 27
paoſam, ☞. *rn Ki z9 rfros n �ie &�ſknaa Imniße kávo ſusſancz. Idoit & mà kunna Aic a-páita ſkel Riu aſſac.bp es pe Cvny lacô duale párpio e ſalues me arna Iplßqucibus ea ciGuuauo). Opreſia pa oraſm.. Dentwa ábellies Mcb ryte resncbus ry nee � wyfidona Gis Puydort aiõ furáde tr plció rpieſ (Rloi mé auaſſind ſas Oz piuc pic procveno ſpo pſi (Bocnnce O wⱥre ckce NOfp�c-fribiuoucac c plice�cxficas Hřez veuw iy6Ri6 Duo ſeex ſunonb Ras venchces pronone Sake Defpk poceye Vtfialyele m bena Tk raſſry buf ha zo �eck na tanda yykee cek ſemcia tuwy ßay Hfán ſfAſo plebie grby Adoialyflene porkabo e ſulárõ dob Roda cawy Doiáiⱥ Oproluas aluſſruo oulſpo pwadlu9 Regi fuluo ßc Danah Predibente le Dcco Ofonc ſlune pietu� Gonc ee aucſoz ond vei hiſzce queſ muei Dlyemata tecfifcn ehm qua iſaflean. IaPliuã fe rwoſeon. e poneteat a ſcp. Boli6 bonk pc fonſa Aryte ńabaſeloſwiß. Vlzuaenlibus bcile Narer mndao ßalſo e Pefei& ac hiecre (Nayek oetoz mon6veze á ce adac cey oſce Quxen inſecORoe Opewe perficue SVifiabo Eſißue oma vo vreyne lR9nc Nſnie fueyſRa Hornua oſc-Lcerap. Genetalp EiwſPiine prnápⱥy poteioſfrmm Proviláap wodámy noo vare quatuordecmy wyna vucgme= Ge�ák Drogone lop am ßcero Conſce preſanoſpno Qin celfote nilaa. Cuſik eergugnar dne noreſfi ajotania Qocaon Hoſakeer imuiſetat- Atp vaſire cpat= Dcraa Fralubio Qsce val oorpic) Gij tag aralee cjetic ieniſe6 ſwor Preda ome excennina?
paoſam, ☞. *rn Ki z9 rfros n �ie &�ſknaa Imniße kávo ſusſancz. Idoit & mà kunna Aic a-páita ſkel Riu aſſac.bp es pe Cvny lacô duale párpio e ſalues me arna Iplßqucibus ea ciGuuauo). Opreſia pa oraſm.. Dentwa ábellies Mcb ryte resncbus ry nee � wyfidona Gis Puydort aiõ furáde tr plció rpieſ (Rloi mé auaſſind ſas Oz piuc pic procveno ſpo pſi (Bocnnce O wⱥre ckce NOfp�c-fribiuoucac c plice�cxficas Hřez veuw iy6Ri6 Duo ſeex ſunonb Ras venchces pronone Sake Defpk poceye Vtfialyele m bena Tk raſſry buf ha zo �eck na tanda yykee cek ſemcia tuwy ßay Hfán ſfAſo plebie grby Adoialyflene porkabo e ſulárõ dob Roda cawy Doiáiⱥ Oproluas aluſſruo oulſpo pwadlu9 Regi fuluo ßc Danah Predibente le Dcco Ofonc ſlune pietu� Gonc ee aucſoz ond vei hiſzce queſ muei Dlyemata tecfifcn ehm qua iſaflean. IaPliuã fe rwoſeon. e poneteat a ſcp. Boli6 bonk pc fonſa Aryte ńabaſeloſwiß. Vlzuaenlibus bcile Narer mndao ßalſo e Pefei& ac hiecre (Nayek oetoz mon6veze á ce adac cey oſce Quxen inſecORoe Opewe perficue SVifiabo Eſißue oma vo vreyne lR9nc Nſnie fueyſRa Hornua oſc-Lcerap. Genetalp EiwſPiine prnápⱥy poteioſfrmm Proviláap wodámy noo vare quatuordecmy wyna vucgme= Ge�ák Drogone lop am ßcero Conſce preſanoſpno Qin celfote nilaa. Cuſik eergugnar dne noreſfi ajotania Qocaon Hoſakeer imuiſetat- Atp vaſire cpat= Dcraa Fralubio Qsce val oorpic) Gij tag aralee cjetic ieniſe6 ſwor Preda ome excennina?
Strana 28
onomu dobrému a svatému muži mistru Janu Husovi a jeho učení a zvláště když souhlasil s jeho nespravedlivým odsouzením. A uzavřel, že nadobro odvolává ono odvolání, které učinil na zlořečené stolici, a pravil, že to učinil ze strachu před smrtí a pro malomyslnost svého ducha. A tehdy ho znovu dovedli do ža/ láře a přeukrutně na rukou, nohou a pažích spoutali železnými řetězy. V sobotu pak po Nanebevstoupení Páně, jinak prvého dne měsíce června,“ dovedlo ho hojné množství ozbrojenců do katedrálního chrámu k ve řejnému zasedání koncilu. Tam byl nálezem proti němu vzneseným odsouzen k smrti. A vstavivše mu na hlavu velikou a dlouhou papírovou čepici, na které byli kolem namalováni červení dáblové, vedli ho z města na smrt. Přitom zpíval vyznání víry „Věřím v jednoho Boha“, litanii a „Šťastná jsi, (rodičko, Panno Maria)“ a oslovil lid německy těmito slovy: „Milé dítky, jako jsem nyní zpíval, tak věřím a to je moje víra. Proto však umírám, že jsem nechtěl souhlasiti s koní cilem, státi při něm a s ním držeti a tvrditi, že byl mistr Jan Hus od toho koní cilu svatě a spravedlivě odsouzen. Neboť já jsem ho dobře znal a vím, že byl muž svatý a věrný kazatel evangelia Ježíše Krista. A když přišel na místo popravy, byl na témž místě, kde mistr Jan Hus nevinně podstoupil smrt, provazy a železnými řetězy přivázán k sloupu, otesanému na způsob tlustého prkna a vraženému do země, svlečen z veškerého šatstva a obložen dřívím; vesele zpívaje „Zdráv buď, dni sváteční“ a „V ruce tvé, Pane, poroučím ducha svého“,7 byl zahuben plameny ohně. Nadto byly i jeho přikrývky a jiná jeho roucha spálena a ten popel byl na voze dovezen k řece Rýnu nablízku tekoucí a vhozen do té řeky, aby nezůstalo na zemi nic z jeho ostatků. O jeho vazbě a způsobu smrti je jinde obšírněji a úplněji vylo! ženo." JOLBA PAPEŽE MARTINA V. A KONEC KOSTNICKÉHO KONCILU 15 Potom léta Páně 1417 o svátku svatého Martina, jinak dne 11. měsíce listopadu, když se předtím mnoho a rozličně jednalo a rokovalo o volbě nejvyššího biskupa mezi kardinály a doktory různých národů a ostatními preláty na kostnickém koncilu přítomnými, byl z jednomyslného souhlasu třiadvacíti kardinálů a s nimi třiceti jiných prelátů, určených koncilem k volbě nového římského papeže, zvol len za papeže Oddo, kardinál z Colonny, a konečně v neděli po Alžbětě, jinak
onomu dobrému a svatému muži mistru Janu Husovi a jeho učení a zvláště když souhlasil s jeho nespravedlivým odsouzením. A uzavřel, že nadobro odvolává ono odvolání, které učinil na zlořečené stolici, a pravil, že to učinil ze strachu před smrtí a pro malomyslnost svého ducha. A tehdy ho znovu dovedli do ža/ láře a přeukrutně na rukou, nohou a pažích spoutali železnými řetězy. V sobotu pak po Nanebevstoupení Páně, jinak prvého dne měsíce června,“ dovedlo ho hojné množství ozbrojenců do katedrálního chrámu k ve řejnému zasedání koncilu. Tam byl nálezem proti němu vzneseným odsouzen k smrti. A vstavivše mu na hlavu velikou a dlouhou papírovou čepici, na které byli kolem namalováni červení dáblové, vedli ho z města na smrt. Přitom zpíval vyznání víry „Věřím v jednoho Boha“, litanii a „Šťastná jsi, (rodičko, Panno Maria)“ a oslovil lid německy těmito slovy: „Milé dítky, jako jsem nyní zpíval, tak věřím a to je moje víra. Proto však umírám, že jsem nechtěl souhlasiti s koní cilem, státi při něm a s ním držeti a tvrditi, že byl mistr Jan Hus od toho koní cilu svatě a spravedlivě odsouzen. Neboť já jsem ho dobře znal a vím, že byl muž svatý a věrný kazatel evangelia Ježíše Krista. A když přišel na místo popravy, byl na témž místě, kde mistr Jan Hus nevinně podstoupil smrt, provazy a železnými řetězy přivázán k sloupu, otesanému na způsob tlustého prkna a vraženému do země, svlečen z veškerého šatstva a obložen dřívím; vesele zpívaje „Zdráv buď, dni sváteční“ a „V ruce tvé, Pane, poroučím ducha svého“,7 byl zahuben plameny ohně. Nadto byly i jeho přikrývky a jiná jeho roucha spálena a ten popel byl na voze dovezen k řece Rýnu nablízku tekoucí a vhozen do té řeky, aby nezůstalo na zemi nic z jeho ostatků. O jeho vazbě a způsobu smrti je jinde obšírněji a úplněji vylo! ženo." JOLBA PAPEŽE MARTINA V. A KONEC KOSTNICKÉHO KONCILU 15 Potom léta Páně 1417 o svátku svatého Martina, jinak dne 11. měsíce listopadu, když se předtím mnoho a rozličně jednalo a rokovalo o volbě nejvyššího biskupa mezi kardinály a doktory různých národů a ostatními preláty na kostnickém koncilu přítomnými, byl z jednomyslného souhlasu třiadvacíti kardinálů a s nimi třiceti jiných prelátů, určených koncilem k volbě nového římského papeže, zvol len za papeže Oddo, kardinál z Colonny, a konečně v neděli po Alžbětě, jinak
Strana 29
dne 21. měsíce listopadu, slavnostně s příslušnými a obvyklými obřady koru/ nován a nazván Martinem Pátým. Potom léta Páně 1418 o svatodušních svátcích kostnický koncil, když učinil a provedl jistá ustanovení a rozhodnutí, když byli nespravedlivě odsou/ zeni pravověrní a výborní muži mistr Jan Hus a mistr Jeroným Pražský a pro svatou pravdu zahubeni plameny ohně a byl zvolen nový papež Martin Pátý, jak je svrchu pověděno, byl rozpuštěn,1 maje jednou vydati před nejspravedli/ vějším soudcem přísný počet z nespravedlivého a nešlechetného odsouzení při/ jímání pod obojí způsobou a svrchujmenovaných mistrů Jana Husa a Jeronýma. 28 29 DOČÁTKY TÁBORŮ Potom léta Páně 1419 evangeličtí kněží, přívrženci mistra Jana Husa a šiřitelé podávání kalicha obecnému lidu, tehdy nazývaní viklefovci a jinak husité, za čali se scházeti s lidem obojího pohlaví z rozličných krajů Českého království, měst a vesnic se svátostí oltářní na jednu horu blízko hradu Bechyně, kterou nazvali horou Tábor,1 a tam s velikou vážností podávali obecnému lidu zvláště v dnech svátečních svátost oltářní, kdežto protivníci toho přijímání v soused/ ních kostelích nedovolovali obecnému lidu tak podávati. Ve svátek pak svaté Maří Magdalény2 shromáždilo se na svrchujme! novanou horu z rozličných krajin svrchuřečeného království veliké množství lidu obojího pohlaví a také maličkých dítek, přes čtyřicet tisíc osob, a s velikou zboží ností přijímali svátost těla a krve Páně pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, podle ustanovení Kristova a praxe i zvyklosti prvotní církve. Proto byl český král Václav velmi rozrušen, ve strachu i obavě, že bude svržen z královského trůnu, a maje podezření, že bude na jeho místo dosazen Mikuláš z Husi,3 vy pověděl ho z Prahy. Ten totiž předtím jednoho dne, když byl král se svým dvo! rem u svatého Apolináře4 a obklopilo ho veliké množství lidu obojího pohlaví, ale beze zbraně, promluvil jménem toho lidu za svobodu podávání pod obojí způsobou jak dospělým, tak maličkým. 16
dne 21. měsíce listopadu, slavnostně s příslušnými a obvyklými obřady koru/ nován a nazván Martinem Pátým. Potom léta Páně 1418 o svatodušních svátcích kostnický koncil, když učinil a provedl jistá ustanovení a rozhodnutí, když byli nespravedlivě odsou/ zeni pravověrní a výborní muži mistr Jan Hus a mistr Jeroným Pražský a pro svatou pravdu zahubeni plameny ohně a byl zvolen nový papež Martin Pátý, jak je svrchu pověděno, byl rozpuštěn,1 maje jednou vydati před nejspravedli/ vějším soudcem přísný počet z nespravedlivého a nešlechetného odsouzení při/ jímání pod obojí způsobou a svrchujmenovaných mistrů Jana Husa a Jeronýma. 28 29 DOČÁTKY TÁBORŮ Potom léta Páně 1419 evangeličtí kněží, přívrženci mistra Jana Husa a šiřitelé podávání kalicha obecnému lidu, tehdy nazývaní viklefovci a jinak husité, za čali se scházeti s lidem obojího pohlaví z rozličných krajů Českého království, měst a vesnic se svátostí oltářní na jednu horu blízko hradu Bechyně, kterou nazvali horou Tábor,1 a tam s velikou vážností podávali obecnému lidu zvláště v dnech svátečních svátost oltářní, kdežto protivníci toho přijímání v soused/ ních kostelích nedovolovali obecnému lidu tak podávati. Ve svátek pak svaté Maří Magdalény2 shromáždilo se na svrchujme! novanou horu z rozličných krajin svrchuřečeného království veliké množství lidu obojího pohlaví a také maličkých dítek, přes čtyřicet tisíc osob, a s velikou zboží ností přijímali svátost těla a krve Páně pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, podle ustanovení Kristova a praxe i zvyklosti prvotní církve. Proto byl český král Václav velmi rozrušen, ve strachu i obavě, že bude svržen z královského trůnu, a maje podezření, že bude na jeho místo dosazen Mikuláš z Husi,3 vy pověděl ho z Prahy. Ten totiž předtím jednoho dne, když byl král se svým dvo! rem u svatého Apolináře4 a obklopilo ho veliké množství lidu obojího pohlaví, ale beze zbraně, promluvil jménem toho lidu za svobodu podávání pod obojí způsobou jak dospělým, tak maličkým. 16
Strana 30
HOZENÍ NOVOMĚSTSKÝCH KONŠELŮ Z RADNICE A JEJICH UBITÍ Potom téhož roku v neděli po sv. Jakubu, jinak 30. dne měsíce července, byli purkmistr a někteří konšelé Nového Města s podrychtářem, nepřátelé přijímání z kalicha, od obecného lidu a Jana Žižky, dvořana svrchujmenovaného českého krále, za to, že se posmívali procesí, které se tamtudy mimo radnici vracelo s velebnou svátostí oltářní od svatého Štěpána Na rybníčkul do kláštera blaho! slavené Panny Na písku, 2 ohavně shozeni z Novoměstské radnice a ukrutně ubiti a usmrceni,3 tehdy král Václav dlel se svým dvorem na Novém hradě, vzdáleném skoro míli od Prahy. A pro ten skutek se zmocnil nepřátel pravdy v Praze veliký strach; neboť jak usedlí, tak přistěhovalci na Novém Městě, vši chni a každý zvláště, byli od těch, kteří zavraždili svrchuřečené konšely, pod trestem ztráty hrdla nebo jinak vypovězení z města povoláni, aby se ve svých zbrojích dostavili na radnici; proto mnozí a zvláště rouhači pravdy ze strachu, že jim hrozí nebezpečenství smrti, uprchli z města. Obec však sama si zvolila čtyři hejtmany až do volby budoucích konšelů a svěřila jim pečeť a jiné konšel ské odznaky, přičemž v těch dnech na Novoměstské radnici hlídalo ve dne v noci množství ozbrojenců. Proto český král Václav, pobouřen velikým hněvem a rozrušen úzkostí i bolem, si umínil vyhladit všechny viklefovce neboli husity a zvláště kněží. Ale někteří rádcové toho krále, kteří podporovali stranu přijímající pod obojí způl sobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, začali jednati se staršími Starého Města o dohodě mezi králem a Novoměstskou obcí, aby zamezili mnoho zlého. Konečně bylo se souhlasem obou stran usneseno, aby se Novoměstská obec po! kořila králi za výtržnost, které se dopustila, shodivši konšely od něho ustanovené a hanebně je usmrtivši, a král aby potvrdil nové konšely od obce tehdy zvole/ né. A to se vskutku i stalo. 17 MRT KRÁLE VÁCLAVA S Potom téhož roku ve středu po Nanebevzetí svaté Panny Marie, která byla dne 16. měsíce srpna, český král Václav asi o hodině nešporní, byv raněn mrtvicí, s velikým křikem a řevem takřka lvím náhle skonal na Novém hradě blízko 18
HOZENÍ NOVOMĚSTSKÝCH KONŠELŮ Z RADNICE A JEJICH UBITÍ Potom téhož roku v neděli po sv. Jakubu, jinak 30. dne měsíce července, byli purkmistr a někteří konšelé Nového Města s podrychtářem, nepřátelé přijímání z kalicha, od obecného lidu a Jana Žižky, dvořana svrchujmenovaného českého krále, za to, že se posmívali procesí, které se tamtudy mimo radnici vracelo s velebnou svátostí oltářní od svatého Štěpána Na rybníčkul do kláštera blaho! slavené Panny Na písku, 2 ohavně shozeni z Novoměstské radnice a ukrutně ubiti a usmrceni,3 tehdy král Václav dlel se svým dvorem na Novém hradě, vzdáleném skoro míli od Prahy. A pro ten skutek se zmocnil nepřátel pravdy v Praze veliký strach; neboť jak usedlí, tak přistěhovalci na Novém Městě, vši chni a každý zvláště, byli od těch, kteří zavraždili svrchuřečené konšely, pod trestem ztráty hrdla nebo jinak vypovězení z města povoláni, aby se ve svých zbrojích dostavili na radnici; proto mnozí a zvláště rouhači pravdy ze strachu, že jim hrozí nebezpečenství smrti, uprchli z města. Obec však sama si zvolila čtyři hejtmany až do volby budoucích konšelů a svěřila jim pečeť a jiné konšel ské odznaky, přičemž v těch dnech na Novoměstské radnici hlídalo ve dne v noci množství ozbrojenců. Proto český král Václav, pobouřen velikým hněvem a rozrušen úzkostí i bolem, si umínil vyhladit všechny viklefovce neboli husity a zvláště kněží. Ale někteří rádcové toho krále, kteří podporovali stranu přijímající pod obojí způl sobou a byli přívrženci mistra Jana Husa, začali jednati se staršími Starého Města o dohodě mezi králem a Novoměstskou obcí, aby zamezili mnoho zlého. Konečně bylo se souhlasem obou stran usneseno, aby se Novoměstská obec po! kořila králi za výtržnost, které se dopustila, shodivši konšely od něho ustanovené a hanebně je usmrtivši, a král aby potvrdil nové konšely od obce tehdy zvole/ né. A to se vskutku i stalo. 17 MRT KRÁLE VÁCLAVA S Potom téhož roku ve středu po Nanebevzetí svaté Panny Marie, která byla dne 16. měsíce srpna, český král Václav asi o hodině nešporní, byv raněn mrtvicí, s velikým křikem a řevem takřka lvím náhle skonal na Novém hradě blízko 18
Strana 31
30 I 5/ Okno v severní straně Betlémské kaple a zbytky nápisu Husova traktátu. Stav rekonstrukce v únoru 1950.
30 I 5/ Okno v severní straně Betlémské kaple a zbytky nápisu Husova traktátu. Stav rekonstrukce v únoru 1950.
Strana 32
— 6/ Kozí hrádek celkový pohled na zříceninu hradu.
— 6/ Kozí hrádek celkový pohled na zříceninu hradu.
Strana 33
Prahy. A jeho tělo bylo po několika dnech pro strach z lidu za noci dovezeno na Pražský hradl a uloženo v kapli svatého Václava, českého patrona, a po ně! kolika týdnech bylo odtud opět v noci velmi uboze převezeno do Zbraslavského kláštera,2 kde si vyvolil pochování, a od rybářů, pekařů a konvršů toho kláštera pohřbeno. Jeho smrt a činy měly by být všem králům za příklad, aby se báli Boha a ze všech sil jeho zákon a pravdu chránili a bránili.3 32 33 PÁLENÍ KLÁŠTERA KARTOUZSKÉHO A ZNIČENÍ HROBU ARCIBISKUPA ALBÍKA 19 Potom ve čtvrtek po Nanebevzetí svaté Panny Marie, jinak dne 17. měsíce srp na, totiž následujícího dne po smrti krále Václava, shromáždili se někteří z lidu obecného neboli prostého a rozběhli se se souhlasem staroměstského purkmis! tra Jana Bradatéhol beze všeho strachu po kostelích a klášteřích v městě Praží ském a rozbíjeli, lámali a ničili varhany a obrazy kostelů, zvláště těch, v kterých nebylo nijak dovoleno přijímání z kalicha. Při tom se faráři kostelů a mniši dali na útěk a z obavy se ukryli před zraky toho lidu; protivníci pravdy vadli velikým strachem a hrůzou. A konečně navečer vnikli do kartouzského2 kláštera a oloupili ho takřka o všechen majetek, opili se tam rozličnými nápoji a zbytek vylili na zem, vše chny řeholníky toho kláštera zjímali a dovedli je v průvodu se silným křikem a hřmotem přes most na Staroměstskou radnici za to, že souhlasili s usmrcením nebožtíka mistra Jana Husa a protivili se přijímání pod obojí způsobou. A na/ zítří, totiž v den sv. Agapita,3 což byl třetí den po smrti krále Václava, plameny ohně zničili ten kartouzský klášter, takže z něho zůstaly jenom zdi. A nadto nazítří vtrhli i do kostela blahoslavené Panny Na louži4 a rozbili tam a zničili náhrobek mistra Albíka, 5 vyšehradského probošta a arcibiskupa caesarienského, postavený tam v kapli od něho vystavěné, a i obrazy. Potom v neděli nejbližší po Nanebevzetí blahoslavené Panny Marie, jinak dne 20. srpna, obecný lid obojího pohlaví z kořene rozbořil a spálil kláš! ter kazatelů Na písku“ a některé řeholníky toho kláštera zjímal.7
Prahy. A jeho tělo bylo po několika dnech pro strach z lidu za noci dovezeno na Pražský hradl a uloženo v kapli svatého Václava, českého patrona, a po ně! kolika týdnech bylo odtud opět v noci velmi uboze převezeno do Zbraslavského kláštera,2 kde si vyvolil pochování, a od rybářů, pekařů a konvršů toho kláštera pohřbeno. Jeho smrt a činy měly by být všem králům za příklad, aby se báli Boha a ze všech sil jeho zákon a pravdu chránili a bránili.3 32 33 PÁLENÍ KLÁŠTERA KARTOUZSKÉHO A ZNIČENÍ HROBU ARCIBISKUPA ALBÍKA 19 Potom ve čtvrtek po Nanebevzetí svaté Panny Marie, jinak dne 17. měsíce srp na, totiž následujícího dne po smrti krále Václava, shromáždili se někteří z lidu obecného neboli prostého a rozběhli se se souhlasem staroměstského purkmis! tra Jana Bradatéhol beze všeho strachu po kostelích a klášteřích v městě Praží ském a rozbíjeli, lámali a ničili varhany a obrazy kostelů, zvláště těch, v kterých nebylo nijak dovoleno přijímání z kalicha. Při tom se faráři kostelů a mniši dali na útěk a z obavy se ukryli před zraky toho lidu; protivníci pravdy vadli velikým strachem a hrůzou. A konečně navečer vnikli do kartouzského2 kláštera a oloupili ho takřka o všechen majetek, opili se tam rozličnými nápoji a zbytek vylili na zem, vše chny řeholníky toho kláštera zjímali a dovedli je v průvodu se silným křikem a hřmotem přes most na Staroměstskou radnici za to, že souhlasili s usmrcením nebožtíka mistra Jana Husa a protivili se přijímání pod obojí způsobou. A na/ zítří, totiž v den sv. Agapita,3 což byl třetí den po smrti krále Václava, plameny ohně zničili ten kartouzský klášter, takže z něho zůstaly jenom zdi. A nadto nazítří vtrhli i do kostela blahoslavené Panny Na louži4 a rozbili tam a zničili náhrobek mistra Albíka, 5 vyšehradského probošta a arcibiskupa caesarienského, postavený tam v kapli od něho vystavěné, a i obrazy. Potom v neděli nejbližší po Nanebevzetí blahoslavené Panny Marie, jinak dne 20. srpna, obecný lid obojího pohlaví z kořene rozbořil a spálil kláš! ter kazatelů Na písku“ a některé řeholníky toho kláštera zjímal.7
Strana 34
S HROMÁŽDĚNÍ NA HOŘE, JEŽ SLOVE U KŘÍŽKŮ 20 Potom téhož roku na den svatého Václava sešlo se veliké množství lidu obojího pohlaví z Prahy a z rozličných krajin království na horu U křížků1 blízko Ládví, a tam vyslechnuvše rozličná kázání kněží, aby se v Bohu milovali a pravdy Kris tovy mužně se drželi, s velikou zbožností přijímali tělo a krev Páně.2 A hned téhož dne se takřka všechno ono množství odebralo s velebnou svátostí oltářní do Prahy, a prošedši v noci Vyšehradským hradem, v němž se tehdy zdržovali mnozí z čeledi bývalého krále Václava, vešlo do Pražského města a bylo od Pra žanů přijato s velikou slávou, s hojností světel a zvoněním zvonů; ubytovavši se v klášteře svatého Ambrože,3 bylo několik dní od Pražanů vydržováno živoby, tím. Konečně pak, když Pražané a zvláště starší potvrdili příměří do jistého času s královskými, kteří drželi hrad Pražský a Vyšehradský, vrátili se všichni cizí neboli příchozí domů, když předtím spáchali mnoho neřádů v kostelích a klášterech tím, že rozbili obrazy, zvláště v kostele svatého Michala na Starém Městě. RÁLOVNA ŽOFIE A NĚKTEŘÍ ČEŠTÍ PÁNI OBSADILI PRAŽSKÝ HRAD, K KLÁŠTER STRAHOVSKY, TOMÁŠSKÝ A DVŮR ARCIBISKUPŮV 21 Potom v úterý po sv. Havlu, jinak dne 17. měsíce října, užili česká královna Žofiel a jistí páni toho království a zvláště pan Čeněk z Vartemberka, jinak z Ve. selí,2 nejvyšší purkrabí Pražského hradu, Vilém z Házmburka,3 zvaný Zajíc, Jan Chudoba, zvaný Ralsko,4 pokladů po smrti krále Václava zůstavených, za ně si povolali na pomoc Němce a jiné cizozemce proti Pražanům a obsadili Pražský hrad, klášter Strahovský, 5 klášter svatého Tomáše“ a dvůr arcibiskupův.7 A tak povstaly v těch dnech těžké potyčky a boje mezi královnou a svrchujmenova! nými pány a mezi Pražany pro osvobození pravdy Kristovy a zvláště přijímání z kalicha, za kterým Pražská obec stála. Rovněž téhož roku ve středu před svátkem apoštolů Šimona a Judy, jinak dne 25. měsíce října, obsadila obec Novoměstská Vyšehradský hrad,8 za/ hnavši odtamtud čeleď bývalého českého krále Václava. A k té obci se přidal Jan Žižka, dvořan svrchujmenovaného krále.
S HROMÁŽDĚNÍ NA HOŘE, JEŽ SLOVE U KŘÍŽKŮ 20 Potom téhož roku na den svatého Václava sešlo se veliké množství lidu obojího pohlaví z Prahy a z rozličných krajin království na horu U křížků1 blízko Ládví, a tam vyslechnuvše rozličná kázání kněží, aby se v Bohu milovali a pravdy Kris tovy mužně se drželi, s velikou zbožností přijímali tělo a krev Páně.2 A hned téhož dne se takřka všechno ono množství odebralo s velebnou svátostí oltářní do Prahy, a prošedši v noci Vyšehradským hradem, v němž se tehdy zdržovali mnozí z čeledi bývalého krále Václava, vešlo do Pražského města a bylo od Pra žanů přijato s velikou slávou, s hojností světel a zvoněním zvonů; ubytovavši se v klášteře svatého Ambrože,3 bylo několik dní od Pražanů vydržováno živoby, tím. Konečně pak, když Pražané a zvláště starší potvrdili příměří do jistého času s královskými, kteří drželi hrad Pražský a Vyšehradský, vrátili se všichni cizí neboli příchozí domů, když předtím spáchali mnoho neřádů v kostelích a klášterech tím, že rozbili obrazy, zvláště v kostele svatého Michala na Starém Městě. RÁLOVNA ŽOFIE A NĚKTEŘÍ ČEŠTÍ PÁNI OBSADILI PRAŽSKÝ HRAD, K KLÁŠTER STRAHOVSKY, TOMÁŠSKÝ A DVŮR ARCIBISKUPŮV 21 Potom v úterý po sv. Havlu, jinak dne 17. měsíce října, užili česká královna Žofiel a jistí páni toho království a zvláště pan Čeněk z Vartemberka, jinak z Ve. selí,2 nejvyšší purkrabí Pražského hradu, Vilém z Házmburka,3 zvaný Zajíc, Jan Chudoba, zvaný Ralsko,4 pokladů po smrti krále Václava zůstavených, za ně si povolali na pomoc Němce a jiné cizozemce proti Pražanům a obsadili Pražský hrad, klášter Strahovský, 5 klášter svatého Tomáše“ a dvůr arcibiskupův.7 A tak povstaly v těch dnech těžké potyčky a boje mezi královnou a svrchujmenova! nými pány a mezi Pražany pro osvobození pravdy Kristovy a zvláště přijímání z kalicha, za kterým Pražská obec stála. Rovněž téhož roku ve středu před svátkem apoštolů Šimona a Judy, jinak dne 25. měsíce října, obsadila obec Novoměstská Vyšehradský hrad,8 za/ hnavši odtamtud čeleď bývalého českého krále Václava. A k té obci se přidal Jan Žižka, dvořan svrchujmenovaného krále.
Strana 35
A 3 35 — 7/ Krakovec celkový pohled na zříceninu hradu.
A 3 35 — 7/ Krakovec celkový pohled na zříceninu hradu.
Strana 36
B Potom téhož roku v sobotu po svátku Všech svatých, jinak dne 4. měsíce listo! padu, skoro o jedenadvacátél hodině zvonili v Praze na podnět některých kněží a zvláště Ambrože2 z Hradce Králové na veliké zvony, aby se lid sběhl na po- moc těm, kterým, jak táhli z Tábora do Prahy, páni království a úředníci krá! lovští, postavivše zálohy, bránili v pochodu. Když se tedy shromáždilo veliké množství lidu se zbraní ze Starého a Nového Města, vytáhlo to množství pod vedením Mikuláše z Husi na most, přičemž na ně královští z Pražského hradu, ze dvora arcibiskupova a z domu saského vévody stříleli z děl a zabraňovali, aby se ten lid nedostal na Malou Stranu. Ale Pražská obec, dobyvši mocí brány vedle domu saského vévody, vtrhla do Malostranského Města, ale ne beze škody svých lidí, a když se pustili s královskými do boje, byli někteří na obou stranách zabiti. A konečně královští, nemohouce nijak odolati Pražanům, s nastalým večerem se utekli z arcibisku/ pova dvora, z domu saského vévody, z kláštera svatého Tomáše a jiných domů na Pražský hrad a ze strachu tam nechali mnoho koní, zbraní a jiných statků." Pražané se v to uvázali, a získavše na Malé Straně velikou kořist, odnesli ji na Staré a Nové Město; a téměř celou onu noc se vyzvánělo velikými zvony na pot plach. Byla pak ona noc pro mnohé nocí soužení a úzkosti, nocí zármutku a žalu, podobná takřka poslednímu dni, takže královna Žofie s panem Oldřichem z Růže“ ze strachu o půlnoci uprchli z Pražského hradu a královští jen stěží ten Hrad zachránili, aby ho Pražané nedobyli. Ale okolo desáté hodiny noční, když jen malá hrstka Pražanů zůstala na Malé Straně, sestoupili královští z Hradu, odnesli z malostranské radnice poklady a obecní knihy a zničili ji spolu se sousedními domky plameny ohně. Potom nazítří, totiž v neděli po Všech svatých, jinak dne 5. měsíce listopadu, po obědě vpadla obec Starého a Nového Města pražského s ozbroje) nou mocí po druhé na Malou Stranu, a když se pustili s královskými do boje, byli někteří z obou stran zabiti. Konečně však královští zapálili školu svatého Mikuláše a mnoho domů pod Pražským hradem, zajali některé z malostranských občanů, kteří byli přívrženci přijímání z kalicha, a utekli se na Pražský hrad. Pražané pak, když úplně zpustošili arcibiskupský dvůr a zničili i rozbořili tam mnoho domů, vrátili se domů. A tak ten den nadělali a způsobili jak královští, OJE O PRAŽSKÝ HRAD A MALOU STRANU! TÁBOŘI PORAZILI PÁNY U ŽIVOHOŠTĚ A PŘITÁHLI DO PRAHY 22
B Potom téhož roku v sobotu po svátku Všech svatých, jinak dne 4. měsíce listo! padu, skoro o jedenadvacátél hodině zvonili v Praze na podnět některých kněží a zvláště Ambrože2 z Hradce Králové na veliké zvony, aby se lid sběhl na po- moc těm, kterým, jak táhli z Tábora do Prahy, páni království a úředníci krá! lovští, postavivše zálohy, bránili v pochodu. Když se tedy shromáždilo veliké množství lidu se zbraní ze Starého a Nového Města, vytáhlo to množství pod vedením Mikuláše z Husi na most, přičemž na ně královští z Pražského hradu, ze dvora arcibiskupova a z domu saského vévody stříleli z děl a zabraňovali, aby se ten lid nedostal na Malou Stranu. Ale Pražská obec, dobyvši mocí brány vedle domu saského vévody, vtrhla do Malostranského Města, ale ne beze škody svých lidí, a když se pustili s královskými do boje, byli někteří na obou stranách zabiti. A konečně královští, nemohouce nijak odolati Pražanům, s nastalým večerem se utekli z arcibisku/ pova dvora, z domu saského vévody, z kláštera svatého Tomáše a jiných domů na Pražský hrad a ze strachu tam nechali mnoho koní, zbraní a jiných statků." Pražané se v to uvázali, a získavše na Malé Straně velikou kořist, odnesli ji na Staré a Nové Město; a téměř celou onu noc se vyzvánělo velikými zvony na pot plach. Byla pak ona noc pro mnohé nocí soužení a úzkosti, nocí zármutku a žalu, podobná takřka poslednímu dni, takže královna Žofie s panem Oldřichem z Růže“ ze strachu o půlnoci uprchli z Pražského hradu a královští jen stěží ten Hrad zachránili, aby ho Pražané nedobyli. Ale okolo desáté hodiny noční, když jen malá hrstka Pražanů zůstala na Malé Straně, sestoupili královští z Hradu, odnesli z malostranské radnice poklady a obecní knihy a zničili ji spolu se sousedními domky plameny ohně. Potom nazítří, totiž v neděli po Všech svatých, jinak dne 5. měsíce listopadu, po obědě vpadla obec Starého a Nového Města pražského s ozbroje) nou mocí po druhé na Malou Stranu, a když se pustili s královskými do boje, byli někteří z obou stran zabiti. Konečně však královští zapálili školu svatého Mikuláše a mnoho domů pod Pražským hradem, zajali některé z malostranských občanů, kteří byli přívrženci přijímání z kalicha, a utekli se na Pražský hrad. Pražané pak, když úplně zpustošili arcibiskupský dvůr a zničili i rozbořili tam mnoho domů, vrátili se domů. A tak ten den nadělali a způsobili jak královští, OJE O PRAŽSKÝ HRAD A MALOU STRANU! TÁBOŘI PORAZILI PÁNY U ŽIVOHOŠTĚ A PŘITÁHLI DO PRAHY 22
Strana 37
36 § 37 E 8 Dóm v Kostnici.
36 § 37 E 8 Dóm v Kostnici.
Strana 38
4 2 RuQuua
4 2 RuQuua
Strana 39
39 tak Pražané na Malé Straně mnoho škod. Královští pak den ode dne shromaždo/ vali lid proti Pražanům, najímajíce jej z pokladů královských, působili Praža/ nům kolkolem veliké škody, zahrazovali silnice, aby se nedopravovaly do Prahy potraviny, a obléhali pražská opevnění a bašty. Potom v den sv. Linharta“ skoro čtyři tisíce táborů, jichž starší tehdy byli pan Břeněk ze Švihova,7 Chval z Machovic, jinak z Repice,8 a jeho bratr Kuneš, srazili se na jednom místě, vzdáleném míli od Knína, s královskými a zvláště s panem Petrem ze Šternberka,10 panem Ptáčkem z Rataj,11 Janem ře! čeným Svídnickým,12 s Koldicem,13 se syny Michalce z Michalovicl4 a Václa! vem řečeným Donínským, rychtářem z Kutné Hory, usmrtili některé lehko! oděnce z nich a zabili mnoho lepších koní královských; odrazivše královské od sebe, přišli do Prahy a byli od Pražanů s radostí přivítáni.15 38 DŘÍMĚŘÍ MEZI ČESKOU KRÁLOVNOU H ŽOFIÍ A PRAŽSKOU OBCÍ 23 Potom na den sv. Brikcíl bylo potvrzeno příměří2 mezi královnou Žofií, panem Čeňkem z Vartemberka, nejvyšším purkrabím Království českého, a jinými pány a hejtmany Pražského hradu z jedné strany a obcí Pražskou z druhé. Mělo trvati až do svátku sv. Jiří nejblíže příštího, oč se namáhali starší z jedné i z druhé strany, a bylo zajištěno pod pokutou padesáti tisíc kop. Královna se s pány Praží ské obci zapsala, že bude podle možnosti v Království českém bránit zákon Boží a evangelickou pravdu a zvláště dá svobodu přijímání pod obojí způsobou, obec pak Pražská se zavázala královně a pánům, že nebude rozbíjet obrazy ani bořit kostely a kláštery a že postoupí královským Vyšehrad. Proto Nové Město po! stoupilo po potvrzení toho příměří Vyšehrad, z kteréhožto hradu byly později, jak bude moci být níže pověděno, způsobeny Pražanům mnohé útrapy a škody. Potom, když bylo to příměří, jak je svrchu pověděno, potvrzeno, řečení táboři, způsobivše veliké škody na domech, v kterých se zdržovali, bořením budov a loupežemi' na Malé Straně, vytáhli z Prahy a vrátili se domů. 9/ Kostnice, dům vdovy Fidy, kde bydlil M. Jan Hus.
39 tak Pražané na Malé Straně mnoho škod. Královští pak den ode dne shromaždo/ vali lid proti Pražanům, najímajíce jej z pokladů královských, působili Praža/ nům kolkolem veliké škody, zahrazovali silnice, aby se nedopravovaly do Prahy potraviny, a obléhali pražská opevnění a bašty. Potom v den sv. Linharta“ skoro čtyři tisíce táborů, jichž starší tehdy byli pan Břeněk ze Švihova,7 Chval z Machovic, jinak z Repice,8 a jeho bratr Kuneš, srazili se na jednom místě, vzdáleném míli od Knína, s královskými a zvláště s panem Petrem ze Šternberka,10 panem Ptáčkem z Rataj,11 Janem ře! čeným Svídnickým,12 s Koldicem,13 se syny Michalce z Michalovicl4 a Václa! vem řečeným Donínským, rychtářem z Kutné Hory, usmrtili některé lehko! oděnce z nich a zabili mnoho lepších koní královských; odrazivše královské od sebe, přišli do Prahy a byli od Pražanů s radostí přivítáni.15 38 DŘÍMĚŘÍ MEZI ČESKOU KRÁLOVNOU H ŽOFIÍ A PRAŽSKOU OBCÍ 23 Potom na den sv. Brikcíl bylo potvrzeno příměří2 mezi královnou Žofií, panem Čeňkem z Vartemberka, nejvyšším purkrabím Království českého, a jinými pány a hejtmany Pražského hradu z jedné strany a obcí Pražskou z druhé. Mělo trvati až do svátku sv. Jiří nejblíže příštího, oč se namáhali starší z jedné i z druhé strany, a bylo zajištěno pod pokutou padesáti tisíc kop. Královna se s pány Praží ské obci zapsala, že bude podle možnosti v Království českém bránit zákon Boží a evangelickou pravdu a zvláště dá svobodu přijímání pod obojí způsobou, obec pak Pražská se zavázala královně a pánům, že nebude rozbíjet obrazy ani bořit kostely a kláštery a že postoupí královským Vyšehrad. Proto Nové Město po! stoupilo po potvrzení toho příměří Vyšehrad, z kteréhožto hradu byly později, jak bude moci být níže pověděno, způsobeny Pražanům mnohé útrapy a škody. Potom, když bylo to příměří, jak je svrchu pověděno, potvrzeno, řečení táboři, způsobivše veliké škody na domech, v kterých se zdržovali, bořením budov a loupežemi' na Malé Straně, vytáhli z Prahy a vrátili se domů. 9/ Kostnice, dům vdovy Fidy, kde bydlil M. Jan Hus.
Strana 40
RONÁSLEDOVÁNÍ ČECHŮ PODOBOJÍ NA HORÁCH KUTNYCH 24 V těch tedy časech věrní Češi jak duchovní, tak světští, přívrženci přijímání pod obojí způsobou, zbožně je vykonávali i želeli nespravedlivé smrti mistra Jana Husa blahé paměti, věrného a znamenitého kazatele svatého evangelia; způso/ bilo mu ji, konajíc peněžité sbírkyl k jeho záhubě, zvrácené kněžstvo Království českého a Markrabství moravského a zvláště biskupové, opati, kanovníci, faráři a řeholníci, kteří nemohli snášeti jeho věrná a spasitelná napomínání, výzvy a kázání, jež odkrývaly jejich okázalost, svatokupectví, lakomství, smilstvo a ohaví nost zlořečeného života; proto byl na kostnickém koncilu podle výpovědi faleš! ných svědků odsouzen a přeukrutnou smrtí zahuben, přičemž se uherský král Zikmund velmi přičinil o jeho smrt. Svrchujmenovaní, pravím, věřící snášeli po Českém království převeliká pronásledování, utiskování, soužení a trýznění od protivníků pravdy a rouhačů, kteří je ukrutně stíhali odnímáním majetku, tvrdými způsoby vězení, hladem, žízní i tělesným vražděním. Neboť svrchujmenovaní nepřátelé pravdy,2 lapajíce v rozličných mísí tech království kněze a laiky, horlivé vyznavače přijímání z kalicha, odevzdávali je Kutnohorským3 a některé prodávali za peníze.4 A ty Kutnohorští, Němci, ukrutní pronásledovatelé a nepřátelé Čechů a zvláště milovníků pravdy Kristo! vy, trápili rozličnými urážkami a různými druhy trestů a nelidsky házeli, zvláště v nočních dobách do nejhlubších jam neboli šachet, některé zaživa, některé však postínané, a zvláště do šachty blízko kostela svatého Martina před Kou/ řimskou bránou, kterou Horští nazvali Táborem. Tak velikou pak nelidskou ukrutností se rozpálil lid kutnohorský proti věrným křesťanům a horlivým vy znavačům zákona Božího, že v krátkém čase přes šestnáct set lidí, přívrženců nejsvětějšího přijímání z kalicha, bídně zahubil a naházel do šachet, při čemž často katové umdlévali únavou z vraždění. Ale toto nelidské zuření proti věrným křesťanům spravedlivě následovala Boží pomsta. Neboť po dvou letech bylo to město Kutnohorských z pomsty za tu nelidskou záhubu mnoha věrných takřka z kořene vyvráceno a plameny ohně zničeno, jak bude možno zřejmě objasniti v následujícím vypravování. Potom v měsíci listopadu téhož roku, totiž 1419, zajal blízko Klatov pan Racek z Ryžmberka“ a jeho lidé na cestě jednoho kněze Jana řečeného Ná- kvasa, 7 který navštěvoval po vsích lid horlivě oddaný přijímání z kalicha, a zvláší tě nemocné, a podával jim svátost těla a krve Páně, a vydal ho za veliké peníze
RONÁSLEDOVÁNÍ ČECHŮ PODOBOJÍ NA HORÁCH KUTNYCH 24 V těch tedy časech věrní Češi jak duchovní, tak světští, přívrženci přijímání pod obojí způsobou, zbožně je vykonávali i želeli nespravedlivé smrti mistra Jana Husa blahé paměti, věrného a znamenitého kazatele svatého evangelia; způso/ bilo mu ji, konajíc peněžité sbírkyl k jeho záhubě, zvrácené kněžstvo Království českého a Markrabství moravského a zvláště biskupové, opati, kanovníci, faráři a řeholníci, kteří nemohli snášeti jeho věrná a spasitelná napomínání, výzvy a kázání, jež odkrývaly jejich okázalost, svatokupectví, lakomství, smilstvo a ohaví nost zlořečeného života; proto byl na kostnickém koncilu podle výpovědi faleš! ných svědků odsouzen a přeukrutnou smrtí zahuben, přičemž se uherský král Zikmund velmi přičinil o jeho smrt. Svrchujmenovaní, pravím, věřící snášeli po Českém království převeliká pronásledování, utiskování, soužení a trýznění od protivníků pravdy a rouhačů, kteří je ukrutně stíhali odnímáním majetku, tvrdými způsoby vězení, hladem, žízní i tělesným vražděním. Neboť svrchujmenovaní nepřátelé pravdy,2 lapajíce v rozličných mísí tech království kněze a laiky, horlivé vyznavače přijímání z kalicha, odevzdávali je Kutnohorským3 a některé prodávali za peníze.4 A ty Kutnohorští, Němci, ukrutní pronásledovatelé a nepřátelé Čechů a zvláště milovníků pravdy Kristo! vy, trápili rozličnými urážkami a různými druhy trestů a nelidsky házeli, zvláště v nočních dobách do nejhlubších jam neboli šachet, některé zaživa, některé však postínané, a zvláště do šachty blízko kostela svatého Martina před Kou/ řimskou bránou, kterou Horští nazvali Táborem. Tak velikou pak nelidskou ukrutností se rozpálil lid kutnohorský proti věrným křesťanům a horlivým vy znavačům zákona Božího, že v krátkém čase přes šestnáct set lidí, přívrženců nejsvětějšího přijímání z kalicha, bídně zahubil a naházel do šachet, při čemž často katové umdlévali únavou z vraždění. Ale toto nelidské zuření proti věrným křesťanům spravedlivě následovala Boží pomsta. Neboť po dvou letech bylo to město Kutnohorských z pomsty za tu nelidskou záhubu mnoha věrných takřka z kořene vyvráceno a plameny ohně zničeno, jak bude možno zřejmě objasniti v následujícím vypravování. Potom v měsíci listopadu téhož roku, totiž 1419, zajal blízko Klatov pan Racek z Ryžmberka“ a jeho lidé na cestě jednoho kněze Jana řečeného Ná- kvasa, 7 který navštěvoval po vsích lid horlivě oddaný přijímání z kalicha, a zvláší tě nemocné, a podával jim svátost těla a krve Páně, a vydal ho za veliké peníze
Strana 41
40 41 10/ Kostnice — gotický arkýř z kantorova domu, v němž byl vězněn M. Jan Hus.
40 41 10/ Kostnice — gotický arkýř z kantorova domu, v němž byl vězněn M. Jan Hus.
Strana 42
z vratgvd 11/ Kostnice dominikánský klášter, v jehož věži byl vězněn M. Jan Hus.
z vratgvd 11/ Kostnice dominikánský klášter, v jehož věži byl vězněn M. Jan Hus.
Strana 43
42 § 43 Němcům, kteří tehdy přišli z Bavor na pomoc svrchujmenovanému panu Rací kovi proti Klatovským. Když pak se nijak nechtěl přísahou odříci podávání pod obojí způsobou obecnému lidu, k čemuž ho ti Němci nutili, byl zahrnut rozí ličnými potupami, urážkami a nadávkami, přivázán k jednomu stromu provazy, které mu provlékli rukama probodenýma meči, obložen naházeným proutím z plotů i slamou a zahuben plameny ohně. Potom v týchž dnech, totiž měsíce listopadu, Kutnohorští, přišedše do města Kouřimě, zjímali některé z konšelů a starší toho města, šiřitele přijí mání z kalicha, spolu s farářem, dosazeným tam kdysi od krále Václava, totiž mistrem Janem řečeným Chůdek,8 a s kněžími, v poutech je naložili na vozy a dovezli do Hory. A když přijeli v noci do města, zahrnul je kutnohorský lid rozličnými urážkami a nadávkami „kacíř“ a házel na ně zapálené pochodně; pot tom je vsadili do tvrdého vězení, svázavše je pouty a železnými řetězy. DOSELSTVÍ PRAŽANŮ DO BRNA KE KRÁLI ZIKMUNDOVI A JEHO ODPOVĚD 25 Potom téhož roku ve svátek Narození Kristova sešli se na rozkaz uherského krále Zikmunda skoro všichni páni Království českého a Markrabství moraví ského, zástupci královských měst a purkrabí královských hradů a ostatní úředníci království do města Brna; tam tehdy byl svrchujmenovaný král s mnoha kní žaty a papežskými legáty i biskupy, jakož i s českou královnou Žofií a jinými velmoži. Tam také vyslali slavnostní poselstvo i Pražané, nenávidění tím králem a takřka celým křesťanstvem, protože horlili za šíření zákona Božího a jeho prav. dy a zvláště za přijímání z kalicha, želeli nespravedlivého kdysi odsouzení mistrů Jana Husa a Jeronýma Pražského, mužů blahé a svaté paměti, kostnickým konci/ lem a prohlašovali je za nespravedlivé. To poselstvo přijelo na den svatého Jana Evangelistyl do města Brna s trubači, čemuž přihlíželi a se divili svrchujmeno! vaný uherský král Zikmund a mnoho velmožů duchovních a světských, bylo ubytováno v bytech mu určených a vykonávalo svobodně jen v bytech služby Boží a podávání z kalicha lidu skrze kněží, které si s sebou vzalo z Prahy. Ale duchovní v městě Brně vyhlásili interdikt neboli zastavení bohoslužeb, jak se soudí, pro přítomnost Pražanů a pana Čeňka. Třetího dne tedy přišli pražští poslové před krále, a pokleknuvše před
42 § 43 Němcům, kteří tehdy přišli z Bavor na pomoc svrchujmenovanému panu Rací kovi proti Klatovským. Když pak se nijak nechtěl přísahou odříci podávání pod obojí způsobou obecnému lidu, k čemuž ho ti Němci nutili, byl zahrnut rozí ličnými potupami, urážkami a nadávkami, přivázán k jednomu stromu provazy, které mu provlékli rukama probodenýma meči, obložen naházeným proutím z plotů i slamou a zahuben plameny ohně. Potom v týchž dnech, totiž měsíce listopadu, Kutnohorští, přišedše do města Kouřimě, zjímali některé z konšelů a starší toho města, šiřitele přijí mání z kalicha, spolu s farářem, dosazeným tam kdysi od krále Václava, totiž mistrem Janem řečeným Chůdek,8 a s kněžími, v poutech je naložili na vozy a dovezli do Hory. A když přijeli v noci do města, zahrnul je kutnohorský lid rozličnými urážkami a nadávkami „kacíř“ a házel na ně zapálené pochodně; pot tom je vsadili do tvrdého vězení, svázavše je pouty a železnými řetězy. DOSELSTVÍ PRAŽANŮ DO BRNA KE KRÁLI ZIKMUNDOVI A JEHO ODPOVĚD 25 Potom téhož roku ve svátek Narození Kristova sešli se na rozkaz uherského krále Zikmunda skoro všichni páni Království českého a Markrabství moraví ského, zástupci královských měst a purkrabí královských hradů a ostatní úředníci království do města Brna; tam tehdy byl svrchujmenovaný král s mnoha kní žaty a papežskými legáty i biskupy, jakož i s českou královnou Žofií a jinými velmoži. Tam také vyslali slavnostní poselstvo i Pražané, nenávidění tím králem a takřka celým křesťanstvem, protože horlili za šíření zákona Božího a jeho prav. dy a zvláště za přijímání z kalicha, želeli nespravedlivého kdysi odsouzení mistrů Jana Husa a Jeronýma Pražského, mužů blahé a svaté paměti, kostnickým konci/ lem a prohlašovali je za nespravedlivé. To poselstvo přijelo na den svatého Jana Evangelistyl do města Brna s trubači, čemuž přihlíželi a se divili svrchujmeno! vaný uherský král Zikmund a mnoho velmožů duchovních a světských, bylo ubytováno v bytech mu určených a vykonávalo svobodně jen v bytech služby Boží a podávání z kalicha lidu skrze kněží, které si s sebou vzalo z Prahy. Ale duchovní v městě Brně vyhlásili interdikt neboli zastavení bohoslužeb, jak se soudí, pro přítomnost Pražanů a pana Čeňka. Třetího dne tedy přišli pražští poslové před krále, a pokleknuvše před
Strana 44
ním na dosti dlouhou dobu, pozdravili ho jménem Pražanů, přijímajíce ho za krále a dědičného pána.2 On jim činil velmi tvrdé výčitky a poslal je zpět do Prahy s tím rozkazem, aby totiž vytrhali všechny řetězy městských ulic spolu se sloupy a zbořili vesměs všechny stavby opevnění proti Pražskému hradu, po smrti čes! kého krále Václava postavené, na znamení, že se poddávají jeho moci a pano/ vání, a aby více nižádným způsobem netrápili řeholníky a jeptišky, nýbrž aby s nimi poctivě nakládali až do jeho příchodu. Tam pak svrchujmenovaný uher ský král Zikmund sesadil z úřadu do jednoho všechny úředníky bývalého čest kého krále Václava i purkrabí hradů, přívržence přijímání z kalicha a Pražanů, a dosadil na jejich místa protivníky pravdy a rouhače. Mezi oněmi Janek z Mir ličína, jinak z Kostelce, řečený Sádlo,3 někdy milec krále Václava, ustoupil na rozkaz uherského krále Zikmunda z hradu Karlštejna, v kterém bývalý český král Václav uložil bohaté poklady a kde bývaly chovány i císařské klenoty, Zde slavovi z Buřenic, řečenému Tluksa,4 a podobně postoupil do rukou toho krále i jiné hrady, které držel ve své moci. Když se tedy pražské poselstvo léta Páně 1420 ve čtvrtek před Zje! vením Páně5 vrátilo od uherského krále z Brna do Prahy, hned byly vytrhány řetězy z ulic spolu se sloupy a ty řetězy byly doneseny na radnici, nadto byla odstraněna opevnění, obecně zvaná sruby, postavená proti Pražskému hradu, při/ čemž se protivníci pravdy a zvláště Němci smáli a radostí rukama tleskali a ří: kali: „Již kacíři, ti husité a viklefovci, zajdou a vezmou konec.“ Proto se zmoc nil veliký strach a bázeň přívrženců pravdy, když se s radostí vraceli do Prahy kanovníci, faráři a ostatní kněží i řeholníci, jakož i někteří světští lidé, kteří po smrti krále Václava utekli z Prahy pro strach z husitů. Neboť biřici jménem krále a konšelů po městě hlasitě vyhlásili, aby se svobodně vrátili všichni i jed notliví uprchlíci a aby se nikdo budoucně neopovažoval pokřikovati na kněze a zejména na mnichy slovy: „V sak, mniše, v sak!“ Neboť za časů krále Vác! lava vešlo v obyčej, že když šel mimo mnich, ihned volali jak dospělí, tak děti: „V sak, mniše, v sak, v sak!" VHOZENÍ MISTRA JANA CHŮDKA S JINÝMI KNĚŽÍMI DO ŠACHTY D V HORÁCH KUTNÝCH 26 Potom v úterý po Zjevení Páně, jinak dne 9. měsíce ledna, byli za kuropění mistr Jan Chůdek, farář z Kouřimě, s ostatními kněžími, Jakubem, Martinem
ním na dosti dlouhou dobu, pozdravili ho jménem Pražanů, přijímajíce ho za krále a dědičného pána.2 On jim činil velmi tvrdé výčitky a poslal je zpět do Prahy s tím rozkazem, aby totiž vytrhali všechny řetězy městských ulic spolu se sloupy a zbořili vesměs všechny stavby opevnění proti Pražskému hradu, po smrti čes! kého krále Václava postavené, na znamení, že se poddávají jeho moci a pano/ vání, a aby více nižádným způsobem netrápili řeholníky a jeptišky, nýbrž aby s nimi poctivě nakládali až do jeho příchodu. Tam pak svrchujmenovaný uher ský král Zikmund sesadil z úřadu do jednoho všechny úředníky bývalého čest kého krále Václava i purkrabí hradů, přívržence přijímání z kalicha a Pražanů, a dosadil na jejich místa protivníky pravdy a rouhače. Mezi oněmi Janek z Mir ličína, jinak z Kostelce, řečený Sádlo,3 někdy milec krále Václava, ustoupil na rozkaz uherského krále Zikmunda z hradu Karlštejna, v kterém bývalý český král Václav uložil bohaté poklady a kde bývaly chovány i císařské klenoty, Zde slavovi z Buřenic, řečenému Tluksa,4 a podobně postoupil do rukou toho krále i jiné hrady, které držel ve své moci. Když se tedy pražské poselstvo léta Páně 1420 ve čtvrtek před Zje! vením Páně5 vrátilo od uherského krále z Brna do Prahy, hned byly vytrhány řetězy z ulic spolu se sloupy a ty řetězy byly doneseny na radnici, nadto byla odstraněna opevnění, obecně zvaná sruby, postavená proti Pražskému hradu, při/ čemž se protivníci pravdy a zvláště Němci smáli a radostí rukama tleskali a ří: kali: „Již kacíři, ti husité a viklefovci, zajdou a vezmou konec.“ Proto se zmoc nil veliký strach a bázeň přívrženců pravdy, když se s radostí vraceli do Prahy kanovníci, faráři a ostatní kněží i řeholníci, jakož i někteří světští lidé, kteří po smrti krále Václava utekli z Prahy pro strach z husitů. Neboť biřici jménem krále a konšelů po městě hlasitě vyhlásili, aby se svobodně vrátili všichni i jed notliví uprchlíci a aby se nikdo budoucně neopovažoval pokřikovati na kněze a zejména na mnichy slovy: „V sak, mniše, v sak!“ Neboť za časů krále Vác! lava vešlo v obyčej, že když šel mimo mnich, ihned volali jak dospělí, tak děti: „V sak, mniše, v sak, v sak!" VHOZENÍ MISTRA JANA CHŮDKA S JINÝMI KNĚŽÍMI DO ŠACHTY D V HORÁCH KUTNÝCH 26 Potom v úterý po Zjevení Páně, jinak dne 9. měsíce ledna, byli za kuropění mistr Jan Chůdek, farář z Kouřimě, s ostatními kněžími, Jakubem, Martinem
Strana 45
a Linhartem, od Kutnohorských způsobem politováníhodným vhozeni do hluž boké jámy neboli šachty, zvané Tábor. Při tom svrchujmenovaný mistr Jan na/ pomínal Kutnohorské, aby činili přiměřené pokání za tak veliké ukrutnosti, které nelidsky páchali na věrných křesťanech, milovnících přijímání z kalicha, a za jiné hříchy, pakli je však neučiní, aby čekali těžkou pomstu od Boha. A tu po dvou letech skutečně po zásluze zakusili, jak bude objasněno v následujícím vypravování. Také v téže noci Kutnohorští zahubili a do šachet hodili mnohé ze světských lidí pro přijímání z kalicha.1 44 45 VÁBORŠTÍ KNĚŽÍ VOLALI LIDI DO PĚTI MĚSTI 27 ŽIŽKA VTÁHL DO PLZNĚ! ROZKAZ KRÁLE ZIKMUNDA PROTI PŘIJÍMÁNÍ Z KALICHA Potom v týchž dobách hlásali někteří kněží táborštíl lidu nový příchod Kristův, při kterémžto příchodu mají prý všichni zlí a protivníci pravdy zahynouti a býti vypleněni a dobří jen v pěti městech býti zachováni. Z té příčiny nechtěla ně! která města, v kterých mělo přijímání z kalicha svobodu, sjednati s protivníky žádnou jednotu a zvláště město Plzeň. Neboť svrchujmenovaní táborští kněží hlásali v kraji Bechyňském a také jinde mnoho věcí bludných a víře křesťanské odporujících, vykládajíce falešně podle vlastních hlav písma proroků a zamítajíce obecně křesťanské výroky svatých učitelů. A svými kázáními divně ohlupovali lid, vyzývajíce, aby se všichni i každý zvláště, kteří se chtějí zachrániti před hněvem Boha všemohoucího, jenž měl podle jejich mínění přijíti co nevidět na celý svět, vystěhovali z měst, hradů, vesnic a městeček jako Lot ze Sodomy a hledali útočiště v pěti městech. Jejich jména jsou tato: Plzeň, která byla u nich nazvána městem slunce, Žatec, Louny, Slaný a Klatovy. Neboť všemohoucí Bůh chce zahladiti celý svět kromě jedině těch, kteří by se utekli do pěti svrchuře/ čených měst. A na potvrzení toho mínění se dovolávali písem proroků, jež však falešně a bludně chápali, nadto psali po Českém království listy, obsahující svrchuuvedené výklady. A jejich názorům nepodstatným jakožto pravdivým mnozí z prostých lidí, majíce horlivost podle apoštola, ne podle vědění, důvě! řovali,2 prodávali své statky i za levnou cenu a sbíhali se k nim z rozličných krajů Království českého a Markrabství moravského s ženami a dětmi a kladli peníze k nohám těch kněží.3 Když se tyto věci dály tak, jak je již pověděno, sešli se do města Plzně
a Linhartem, od Kutnohorských způsobem politováníhodným vhozeni do hluž boké jámy neboli šachty, zvané Tábor. Při tom svrchujmenovaný mistr Jan na/ pomínal Kutnohorské, aby činili přiměřené pokání za tak veliké ukrutnosti, které nelidsky páchali na věrných křesťanech, milovnících přijímání z kalicha, a za jiné hříchy, pakli je však neučiní, aby čekali těžkou pomstu od Boha. A tu po dvou letech skutečně po zásluze zakusili, jak bude objasněno v následujícím vypravování. Také v téže noci Kutnohorští zahubili a do šachet hodili mnohé ze světských lidí pro přijímání z kalicha.1 44 45 VÁBORŠTÍ KNĚŽÍ VOLALI LIDI DO PĚTI MĚSTI 27 ŽIŽKA VTÁHL DO PLZNĚ! ROZKAZ KRÁLE ZIKMUNDA PROTI PŘIJÍMÁNÍ Z KALICHA Potom v týchž dobách hlásali někteří kněží táborštíl lidu nový příchod Kristův, při kterémžto příchodu mají prý všichni zlí a protivníci pravdy zahynouti a býti vypleněni a dobří jen v pěti městech býti zachováni. Z té příčiny nechtěla ně! která města, v kterých mělo přijímání z kalicha svobodu, sjednati s protivníky žádnou jednotu a zvláště město Plzeň. Neboť svrchujmenovaní táborští kněží hlásali v kraji Bechyňském a také jinde mnoho věcí bludných a víře křesťanské odporujících, vykládajíce falešně podle vlastních hlav písma proroků a zamítajíce obecně křesťanské výroky svatých učitelů. A svými kázáními divně ohlupovali lid, vyzývajíce, aby se všichni i každý zvláště, kteří se chtějí zachrániti před hněvem Boha všemohoucího, jenž měl podle jejich mínění přijíti co nevidět na celý svět, vystěhovali z měst, hradů, vesnic a městeček jako Lot ze Sodomy a hledali útočiště v pěti městech. Jejich jména jsou tato: Plzeň, která byla u nich nazvána městem slunce, Žatec, Louny, Slaný a Klatovy. Neboť všemohoucí Bůh chce zahladiti celý svět kromě jedině těch, kteří by se utekli do pěti svrchuře/ čených měst. A na potvrzení toho mínění se dovolávali písem proroků, jež však falešně a bludně chápali, nadto psali po Českém království listy, obsahující svrchuuvedené výklady. A jejich názorům nepodstatným jakožto pravdivým mnozí z prostých lidí, majíce horlivost podle apoštola, ne podle vědění, důvě! řovali,2 prodávali své statky i za levnou cenu a sbíhali se k nim z rozličných krajů Království českého a Markrabství moravského s ženami a dětmi a kladli peníze k nohám těch kněží.3 Když se tyto věci dály tak, jak je již pověděno, sešli se do města Plzně
Strana 46
mnozí milovníci přijímání z kalicha a zvláště pan Břeněk ze Švihova, pan Val/ koun z Adlaru4 a Jan Žižka,5 dvořan nebožtíka českého krále Václava, s jistou svou družinou z Prahy, a vyhnavše protivníky pravdy, uzavřeli se v tom městě proti královně Žofii a pánům i ostatním královským stoupencům, nechtějíce s nimi nijak ujednati příměří jakožto s nepřáteli Boha a jeho zákona. A proto na návod kněží a zejména Václava řečeného Korandy,6 který měl tehdy mezi nimi hlavní slovo, byly ničeny a bořeny kláštery toho města a kostely i některé dvory v sousedství města. Potom pan Bohuslav Švamberk,7 který je chtěl jednoho dne napadnouti, byl zahnán z pole ne beze ztrát a zároveň i záhuby svých lidí. Proto česká královna Žofie a páni i královští úředníci poslali nemálo lidu k obležení města Plzně, a když se lidé položili kolem dokola na některých baštách, velmi často spolu bojovali, mrzačíce se navzájem na rukou i nohou. Potom v týchž dnech napsal uherský král Zikmund list8 do Českého království a v něm rozkázal všem pánům a zvláště královským úředníkům, totiž hofmistrovi, nejvyššímu purkrabímu království, purkrabím královských hradů, purkmistrům, konšelům a rychtářům měst, aby viklefovce a husity i ty, kdož přijímali z kalicha, všemi způsoby potlačovali, pronásledovali a co možná vy! pleňovali. T Za těchto událostí jeden táborský kněz, řečený Vanček,1 s jedním zvoníkem Hromadou,2 první původci a pořadatelé oněch poutí na hory, přibravše Jana z Bydlína a Jana řečeného Smolín a jisté množství táborských bratří a sedláků, skrývali se v masopustním čase několik dní a nocí v lesích, aby dobyli města Ústí.3 A dobyli ho s pomocí svých bratří uvnitř v první středu v postě, což bylo dne 21. měsíce února, před rozedněním, ježto lidé byli opilí a po tancích i ji/ ných radovánkách toho času obvyklých pohříženi v spánek a takřka bez starosti spali. A hned zjímali protivníky pravdy jak světské, tak duchovní, přičemž ně kteří z nich utekli přes hradby města, některé však vyhnali z města a uvázali se v jejich statky. A do toho města se den ode dne sbíhali ze sousedství přívr! ženci přijímání z kalicha. Potom po nemnoha dnech obklíčili svrchuřečení táborští bratří hrad Hradiště pánů z Ústí,4 kde bylo kdysi postaveno pevné město, jehož zdi dosud ÁBOŘI DOBYLI MĚSTA USTÍ A HORY HRADIŠTĚ 28
mnozí milovníci přijímání z kalicha a zvláště pan Břeněk ze Švihova, pan Val/ koun z Adlaru4 a Jan Žižka,5 dvořan nebožtíka českého krále Václava, s jistou svou družinou z Prahy, a vyhnavše protivníky pravdy, uzavřeli se v tom městě proti královně Žofii a pánům i ostatním královským stoupencům, nechtějíce s nimi nijak ujednati příměří jakožto s nepřáteli Boha a jeho zákona. A proto na návod kněží a zejména Václava řečeného Korandy,6 který měl tehdy mezi nimi hlavní slovo, byly ničeny a bořeny kláštery toho města a kostely i některé dvory v sousedství města. Potom pan Bohuslav Švamberk,7 který je chtěl jednoho dne napadnouti, byl zahnán z pole ne beze ztrát a zároveň i záhuby svých lidí. Proto česká královna Žofie a páni i královští úředníci poslali nemálo lidu k obležení města Plzně, a když se lidé položili kolem dokola na některých baštách, velmi často spolu bojovali, mrzačíce se navzájem na rukou i nohou. Potom v týchž dnech napsal uherský král Zikmund list8 do Českého království a v něm rozkázal všem pánům a zvláště královským úředníkům, totiž hofmistrovi, nejvyššímu purkrabímu království, purkrabím královských hradů, purkmistrům, konšelům a rychtářům měst, aby viklefovce a husity i ty, kdož přijímali z kalicha, všemi způsoby potlačovali, pronásledovali a co možná vy! pleňovali. T Za těchto událostí jeden táborský kněz, řečený Vanček,1 s jedním zvoníkem Hromadou,2 první původci a pořadatelé oněch poutí na hory, přibravše Jana z Bydlína a Jana řečeného Smolín a jisté množství táborských bratří a sedláků, skrývali se v masopustním čase několik dní a nocí v lesích, aby dobyli města Ústí.3 A dobyli ho s pomocí svých bratří uvnitř v první středu v postě, což bylo dne 21. měsíce února, před rozedněním, ježto lidé byli opilí a po tancích i ji/ ných radovánkách toho času obvyklých pohříženi v spánek a takřka bez starosti spali. A hned zjímali protivníky pravdy jak světské, tak duchovní, přičemž ně kteří z nich utekli přes hradby města, některé však vyhnali z města a uvázali se v jejich statky. A do toho města se den ode dne sbíhali ze sousedství přívr! ženci přijímání z kalicha. Potom po nemnoha dnech obklíčili svrchuřečení táborští bratří hrad Hradiště pánů z Ústí,4 kde bylo kdysi postaveno pevné město, jehož zdi dosud ÁBOŘI DOBYLI MĚSTA USTÍ A HORY HRADIŠTĚ 28
Strana 47
stály, v krátkém čase ho dobyli a uvázali se v něj a odevzdali ho do rukou panu Prokopovi z Kamenice, příbuznému svrchujmenovaných pánů. A po jistém čase, spálivše město Ústí5 ohněm, přestěhovali se s ženami a dětmi na tu horu, den ode dne ji opevňovali i domky k bydlení si stavěli a tu horu nazvali Tábor a den ode dne působili v sousedství mnoho škod těm, kteří nechtěli s nimi držeti.“ 46 47 Potom téhož roku dne 15. měsíce března byl v městě Vratislavi se souhlasem uherského krále Zikmunda, který tam tehdy meškal, Jan z Prahy řečený Krása, veliký milovník pravdy, od papežského legáta Fernanda, jistých biskupů, dokí torů a mistrů i ostatních prelátů a řeholníků odsouzen k přeukrutné smrti bezí božně, nespravedlivě a nešlechetně proto, že nechtěl držeti, věřiti, potvrzovati, dokazovati a schvalovati nížepsané články: Předně, že koncil kostnický byl řádně v Duchu svatém shromážděn. Potom, že cokoli svrchujmenovaný koncil stano/ vil, usnesl a rozhodl, že to je spravedlivé, svaté a má býti pod trestem smrtel/ ného hříchu od všech věrných křesťanů drženo, a cokoli zavrhl a zatratil, že to učinil spravedlivě, svatě a správně. Dále, že svrchujmenovaný koncil kostnický, odsoudiv mistry Jana Husa a Jeronýma z Prahy k přeukrutné smrti, jednal sprar vedlivě a svatě. Potom, že odsoudiv podávání pod obojí způsobou lidu, jednal obecně křesťansky a svatě. Ale ty články jsou falešné, lživé, bludné, kacířské a rouhavé, zákonu Božímu a evangelické pravdě odporné. Protože tyto články nechtěl svrchujmenovaný Jan Krása schváliti, byl od nepřátelských a bezbožných zákoníků a farizejů, to jest biskupů, doktorů, mistrů a řeholníků, odsouzen k nejpotupnější smrti a od katů a biřiců koňmi po městě vláčen, rozličnými urážkami a nadávkami zahrnut a plameny ohně upálen. A on, ačkoli ho rozličnými napomínáními vyzývali, aby zanechal pravdu zákona Božího a vyhověl bezbožným v špatnosti, zůstal stálým a pevným v pra- vé víře a setrval v svatém předsevzetí jako odhodlaný bojovník a zápasník Páně přeudatný; neboť modle se za své nepřátele, snášel všechny jejich urážky, ka ceřování, nadávky a výsměšky, jakož i nejkrutější tresty po příkladě svého učitele a pastýře Pána Ježíše, když byl veden za pravdu evangelickou jako ovce, aby byl obětován. A konečně vydechnuv duši, zasloužil odejíti k Pánu v dobré na PÁLENÍ JANA KRÁSY VE VRATISLAVI A VYHLÁŠENÍ KŘÍŽOVÉ VÝPRAVY PROTI ČECHŮM ] 29
stály, v krátkém čase ho dobyli a uvázali se v něj a odevzdali ho do rukou panu Prokopovi z Kamenice, příbuznému svrchujmenovaných pánů. A po jistém čase, spálivše město Ústí5 ohněm, přestěhovali se s ženami a dětmi na tu horu, den ode dne ji opevňovali i domky k bydlení si stavěli a tu horu nazvali Tábor a den ode dne působili v sousedství mnoho škod těm, kteří nechtěli s nimi držeti.“ 46 47 Potom téhož roku dne 15. měsíce března byl v městě Vratislavi se souhlasem uherského krále Zikmunda, který tam tehdy meškal, Jan z Prahy řečený Krása, veliký milovník pravdy, od papežského legáta Fernanda, jistých biskupů, dokí torů a mistrů i ostatních prelátů a řeholníků odsouzen k přeukrutné smrti bezí božně, nespravedlivě a nešlechetně proto, že nechtěl držeti, věřiti, potvrzovati, dokazovati a schvalovati nížepsané články: Předně, že koncil kostnický byl řádně v Duchu svatém shromážděn. Potom, že cokoli svrchujmenovaný koncil stano/ vil, usnesl a rozhodl, že to je spravedlivé, svaté a má býti pod trestem smrtel/ ného hříchu od všech věrných křesťanů drženo, a cokoli zavrhl a zatratil, že to učinil spravedlivě, svatě a správně. Dále, že svrchujmenovaný koncil kostnický, odsoudiv mistry Jana Husa a Jeronýma z Prahy k přeukrutné smrti, jednal sprar vedlivě a svatě. Potom, že odsoudiv podávání pod obojí způsobou lidu, jednal obecně křesťansky a svatě. Ale ty články jsou falešné, lživé, bludné, kacířské a rouhavé, zákonu Božímu a evangelické pravdě odporné. Protože tyto články nechtěl svrchujmenovaný Jan Krása schváliti, byl od nepřátelských a bezbožných zákoníků a farizejů, to jest biskupů, doktorů, mistrů a řeholníků, odsouzen k nejpotupnější smrti a od katů a biřiců koňmi po městě vláčen, rozličnými urážkami a nadávkami zahrnut a plameny ohně upálen. A on, ačkoli ho rozličnými napomínáními vyzývali, aby zanechal pravdu zákona Božího a vyhověl bezbožným v špatnosti, zůstal stálým a pevným v pra- vé víře a setrval v svatém předsevzetí jako odhodlaný bojovník a zápasník Páně přeudatný; neboť modle se za své nepřátele, snášel všechny jejich urážky, ka ceřování, nadávky a výsměšky, jakož i nejkrutější tresty po příkladě svého učitele a pastýře Pána Ježíše, když byl veden za pravdu evangelickou jako ovce, aby byl obětován. A konečně vydechnuv duši, zasloužil odejíti k Pánu v dobré na PÁLENÍ JANA KRÁSY VE VRATISLAVI A VYHLÁŠENÍ KŘÍŽOVÉ VÝPRAVY PROTI ČECHŮM ] 29
Strana 48
W watem Miſku �anowi Suſy. Ilong, me ſe wſſickni w Nanu ſi Rryſu widytkny a zwlaſſte * tento den Slawny kteryżo Swter nui nabożne a nuine ſlawime ketu trmui Panu Geżiſſi przi pamatte
W watem Miſku �anowi Suſy. Ilong, me ſe wſſickni w Nanu ſi Rryſu widytkny a zwlaſſte * tento den Slawny kteryżo Swter nui nabożne a nuine ſlawime ketu trmui Panu Geżiſſi przi pamatte
Strana 49
48 49 ději a dosáhnouti palmy mučednické; a to ať i nám ráčí uděliti Bůh trojí a jeí diný požehnaný na věky věků.2 Potom v neděli družební, to jest dne 17. března, byla na rozkaz pa pežského legáta, který byl tehdy ve Vratislavi se Zikmundem, římským a uher ským králem, po kostelích v kázáních vyhlášena papežská křížová výprava proti Čechům, zejména milovníkům přijímání z kalicha, jako proti kacířům a odbojí níkům římské církve.3 ŽIŽKOVO VITĚZSTVÍ U SUDOMĚŘE 30 V témž čase vyjednávali královští rozličnými způsoby a úskoky s těmi tábory, kteří se zavřeli v Plzni, skrze rozličné osoby o dohodě, ale ti nechtěli s nimi sjednati žádnou dohodu jakožto s nevěřícími a kacíři a protivníky pravdy. Přece vyhověvše radě některých mužů, poslaných k nim od Pražanů, sjednali koneč ně s královskými dohodu pod těmito podmínkami: Předně, aby v tom městě mělo přijímání z kalicha svobodu; dále, aby sami dostali plnou svobodu přestěhovati se s dětmi a ženami na Hradiště. K tomu se svrchujmenovaní královští zavázali pod jistými pokutami, třebas lstivě. Neboť tajně oznámili minemistrovi z Hor, ře čenému Mikeš Divoký,2 panu Petrovi ze Šternberka a velmistrovi řádu svatého Jana Jeruzalémského ze Strakonic3 a ostatním královským, shromážděným s vel likým množstvím jezdců v kraji Píseckém, až vyjdou Plzeňští a Táborští z Plzně, aby je na cestě nepřátelsky napadli ozbrojenou mocí a potřeli je; a to se i stalo. Neboť když v den Zvěstování Panny Marie, což byl den 25. měsíce března, pan Břeněk ze Švihova, Valkoun z Adlaru a Jan Žižka s jinými bratřími, přívrženci přijímání z kalicha, se svými kněžími a zejména Václavem Korandou a Markoltem,“ kteří se zavřeli proti královským v městě Plzni, jak je výše při/ pomenuto, míříce z Plzně na Hradiště, ustoupili panu Václavovi z Leštna, podkomořímu království, z města Plzně pod podmínkami výše uvedenými, na padli je svrchujmenovaní královští lidé nepřátelsky mocnou rukou blízko Sudo/ měře u jednoho rybníka. Když se tedy strhla srážka a táboři se obklopili vozy, mnozí z obou stran padli a mnozí byli zraněni a mezi nimi byl pan Břeněk v čele bitevního šiku zabit. Když konečně bojový zápas trval několik hodin, ustoupili královští okolo západu slunce z bojiště, zajavše třicet některých bratří, které dal minc/ B 3/ Upálení M. Jana Husa. Vyobrazení v Malostranském graduálu z r. 1572, fol. 363а.
48 49 ději a dosáhnouti palmy mučednické; a to ať i nám ráčí uděliti Bůh trojí a jeí diný požehnaný na věky věků.2 Potom v neděli družební, to jest dne 17. března, byla na rozkaz pa pežského legáta, který byl tehdy ve Vratislavi se Zikmundem, římským a uher ským králem, po kostelích v kázáních vyhlášena papežská křížová výprava proti Čechům, zejména milovníkům přijímání z kalicha, jako proti kacířům a odbojí níkům římské církve.3 ŽIŽKOVO VITĚZSTVÍ U SUDOMĚŘE 30 V témž čase vyjednávali královští rozličnými způsoby a úskoky s těmi tábory, kteří se zavřeli v Plzni, skrze rozličné osoby o dohodě, ale ti nechtěli s nimi sjednati žádnou dohodu jakožto s nevěřícími a kacíři a protivníky pravdy. Přece vyhověvše radě některých mužů, poslaných k nim od Pražanů, sjednali koneč ně s královskými dohodu pod těmito podmínkami: Předně, aby v tom městě mělo přijímání z kalicha svobodu; dále, aby sami dostali plnou svobodu přestěhovati se s dětmi a ženami na Hradiště. K tomu se svrchujmenovaní královští zavázali pod jistými pokutami, třebas lstivě. Neboť tajně oznámili minemistrovi z Hor, ře čenému Mikeš Divoký,2 panu Petrovi ze Šternberka a velmistrovi řádu svatého Jana Jeruzalémského ze Strakonic3 a ostatním královským, shromážděným s vel likým množstvím jezdců v kraji Píseckém, až vyjdou Plzeňští a Táborští z Plzně, aby je na cestě nepřátelsky napadli ozbrojenou mocí a potřeli je; a to se i stalo. Neboť když v den Zvěstování Panny Marie, což byl den 25. měsíce března, pan Břeněk ze Švihova, Valkoun z Adlaru a Jan Žižka s jinými bratřími, přívrženci přijímání z kalicha, se svými kněžími a zejména Václavem Korandou a Markoltem,“ kteří se zavřeli proti královským v městě Plzni, jak je výše při/ pomenuto, míříce z Plzně na Hradiště, ustoupili panu Václavovi z Leštna, podkomořímu království, z města Plzně pod podmínkami výše uvedenými, na padli je svrchujmenovaní královští lidé nepřátelsky mocnou rukou blízko Sudo/ měře u jednoho rybníka. Když se tedy strhla srážka a táboři se obklopili vozy, mnozí z obou stran padli a mnozí byli zraněni a mezi nimi byl pan Břeněk v čele bitevního šiku zabit. Když konečně bojový zápas trval několik hodin, ustoupili královští okolo západu slunce z bojiště, zajavše třicet některých bratří, které dal minc/ B 3/ Upálení M. Jana Husa. Vyobrazení v Malostranském graduálu z r. 1572, fol. 363а.
Strana 50
mistr v poutech dovésti do Hor.“ Bratří však, zanechavše některé raněné ve vsích, dorazili na Hradiště a byli od bratří té hory s radostí uvítáni. ÁZÁNÍ KNĚZE JANA ŽELIVSKÉHO/ ÚTĚK PROTIVNÍKŮ KALICHA Z MĚSTA NA HRAD PRAŽSKÝ A VYŠEHRAD 31 Potom v týchž dnech pražští kněží a zejména Jan,1 kazatel kláštera Panny Marie Na písku na Novém Městě pražském, bývalý mnich ze Želiva, který tehdy kázal na text ze Zjevení svatého Jana, podněcoval ve svých kázáních lid, aby se po stavil proti uherskému králi, který bojoval proti přijímání z kalicha, a napřed naznačoval, že ten král je ryšavý drak, o kterém se mluví ve Zjevení2; a právem, neboť ten král dovoloval svým milcům nositi na prsou zlatého draka3 na zna/ mení tovaryšstva. Proto toho krále svrchujmenovaný kněz Jan ve svých kázá/ ních k lidu ostře napadal. A k němu se hrnulo veliké množství lidu, posloucha/ jíc velmi dychtivě jeho kázání pro jeho výmluvnost, ačkoli nevynikal velikým vzděláním v učenosti, a z kázání jeho a jiných kazatelů žádali si mnozí věrní nasaditi za pravdu přijímání z kalicha spolu statky a životy.“ Potom v týchž dnech po vyhlášení papežské křížové výpravy ve Vra! tislavi, jak je výše pověděno, proti Čechům, milovníkům přijímání pod obojí způsobou, všichni Pražané, nepřátelé přijímání z kalicha a protivníci mistrů svaté paměti Jana Husa a Jeronýma jak světští, tak duchovní s radostí říkali: „Již budou ti nejhorší kacíři upáleni anebo zahynou všichni s dítkami a ženami me/ čem uherského krále. Utečme proto rychle od nich do míst zcela bezpečných, abychom spolu s nimi nezahynuli.“ Bojíce se tedy ztratiti životy se statky, pře stěhovali se se souhlasem starších Pražského města s ženami, dětmi, poklady a cennějšími majetky na hrad Pražský a Vyšehradský a bezpečnější okolní tvrze přednější a bohatší usedlíci nebo přistěhovalci, počtem skoro dvě stě5 ze Stal rého Města pražského a tolikéž z Nového, a zvláště Němci. A složili pánům království, kteří drželi hrad Pražský a Vyšehradský, k rukám uherského krále Zikmunda přísahu věrnosti, aby jim pomohli po svátku svatého Jiří, až vyprší příměří, dobýti vlastního města Pražského a aby se konečně s radostí vrátili do vlastních příbytků, až budou přívrženci přijímání pod obojí způsobou vyhubeni a vypleněni. Ale všemohoucí Bůh, který nikdy neopouští ty, kdož doufají v něho a upřímně zachovávají jeho přesvatý zákon, podivuhodným způsobem obrátil harfu jejich radosti v kvílení a naříkání,“ jak bude níže patrno.
mistr v poutech dovésti do Hor.“ Bratří však, zanechavše některé raněné ve vsích, dorazili na Hradiště a byli od bratří té hory s radostí uvítáni. ÁZÁNÍ KNĚZE JANA ŽELIVSKÉHO/ ÚTĚK PROTIVNÍKŮ KALICHA Z MĚSTA NA HRAD PRAŽSKÝ A VYŠEHRAD 31 Potom v týchž dnech pražští kněží a zejména Jan,1 kazatel kláštera Panny Marie Na písku na Novém Městě pražském, bývalý mnich ze Želiva, který tehdy kázal na text ze Zjevení svatého Jana, podněcoval ve svých kázáních lid, aby se po stavil proti uherskému králi, který bojoval proti přijímání z kalicha, a napřed naznačoval, že ten král je ryšavý drak, o kterém se mluví ve Zjevení2; a právem, neboť ten král dovoloval svým milcům nositi na prsou zlatého draka3 na zna/ mení tovaryšstva. Proto toho krále svrchujmenovaný kněz Jan ve svých kázá/ ních k lidu ostře napadal. A k němu se hrnulo veliké množství lidu, posloucha/ jíc velmi dychtivě jeho kázání pro jeho výmluvnost, ačkoli nevynikal velikým vzděláním v učenosti, a z kázání jeho a jiných kazatelů žádali si mnozí věrní nasaditi za pravdu přijímání z kalicha spolu statky a životy.“ Potom v týchž dnech po vyhlášení papežské křížové výpravy ve Vra! tislavi, jak je výše pověděno, proti Čechům, milovníkům přijímání pod obojí způsobou, všichni Pražané, nepřátelé přijímání z kalicha a protivníci mistrů svaté paměti Jana Husa a Jeronýma jak světští, tak duchovní s radostí říkali: „Již budou ti nejhorší kacíři upáleni anebo zahynou všichni s dítkami a ženami me/ čem uherského krále. Utečme proto rychle od nich do míst zcela bezpečných, abychom spolu s nimi nezahynuli.“ Bojíce se tedy ztratiti životy se statky, pře stěhovali se se souhlasem starších Pražského města s ženami, dětmi, poklady a cennějšími majetky na hrad Pražský a Vyšehradský a bezpečnější okolní tvrze přednější a bohatší usedlíci nebo přistěhovalci, počtem skoro dvě stě5 ze Stal rého Města pražského a tolikéž z Nového, a zvláště Němci. A složili pánům království, kteří drželi hrad Pražský a Vyšehradský, k rukám uherského krále Zikmunda přísahu věrnosti, aby jim pomohli po svátku svatého Jiří, až vyprší příměří, dobýti vlastního města Pražského a aby se konečně s radostí vrátili do vlastních příbytků, až budou přívrženci přijímání pod obojí způsobou vyhubeni a vypleněni. Ale všemohoucí Bůh, který nikdy neopouští ty, kdož doufají v něho a upřímně zachovávají jeho přesvatý zákon, podivuhodným způsobem obrátil harfu jejich radosti v kvílení a naříkání,“ jak bude níže patrno.
Strana 51
& 51 ŘÍSAHA MĚST PRAŽSKÝCH PROTI KRÁLI ZIKMUNDOVI! TÁBOŘI DOBYLI VOŽICE A SEDLCE 50 32 Potom ve středu před velikonocemi, jinak dne 3. dubna, Pražané, milovníci při jímání pod obojí způsobou, zvěděvše, že uherský král Zikmund nesmýšlí o nich a jiných přívržencích pravdy nic dobrého, shromáždili se na podnět některých duchovních a zvláště Jana, kazatele kláštera Nového Města pražského Na písku, na Staroměstskou radnici s kněžími a mistry, kteří šířili přijímání z kalicha, a zavázali se brániti a hájiti přijímání z kalicha svými statky a životy až do po: slední možnosti proti každému, kdo by je chtěl napadati.1 A učinili na to jisté zápisy a přijali od konšelů, kteří ještě zůstali, přísahu věrnosti, že budou věrně státi na obranu pravdy. A ustanovili čtyři hejtmany na Starém Městě a čtyři na Novém a hned jim svěřili klíče radnice i bran a udělili jim všestrannou moc opatřovat, pořádat a konat vesměs všechno, co se týká šíření a obrany pravd, slíbivše jim úplnou poslušnost. A přidali jim čtyřicet nižších hejtmanů ze Stal rého Města a tolikéž z Nového. A když o tom všem učinili zápis a pořídili ve! řejnou listinu, vrátili se do svých obydlí. Potom na Veliký pátek, jinak dne 5. dubna, okolo rozednění přepadli táboři z Hradiště útokem městečko Vožici, zajali mnoho královských žoldnéřů, kdežto jiní se utekli na hrad, některé však pobili a to město plameny ohně zni/ čili. A ukořistivše tam velikou kořist, zvláště koní, vrátili se se zajatci na Hra! diště a potom za ty zajatce vykoupili své zajatce nedávno zajaté u Sudoměře a dovedené do Hory." Potom v pondělí velikonoční3 a v dnech následujících kopali Pražané, že ještě trvalo příměří mezi nimi a královskými, kteří drželi hrad Pražský a Vy- šehradský, veliké a hluboké příkopy, táhnoucí se okolo Vyšehradu a Botiče až k řece, pro obranu města ze strany Vyšehradu a pracovali horlivě se svými že nami, pannami i dětmi, přičemž se jim Vyšehradští posmívali a říkali: „Ne prospějí vám tyto příkopy, budete-li se chtít stavěti proti vašemu dědičnému pánu, římskému a uherskému králi Zikmundovi.“ Rovněž v týchž dnech táboři z Hradiště, vyvolivše si a ustanovivše čtyři hejtmany, ke kterým by vzhlíželi jako k vůdcům, totiž Mikuláše z Husi, Jana Žižku jednookého, někdy dvořana králova a obzvláštního horlitele za zákon Kristův, o kterém bude níže mnoho pověděno, Zbyňka z Buchova4 a Chvala z Repice, napadli nepřátelskou mocí pevnou tvrz, Sedlec nazvanou, blízko Ústí
& 51 ŘÍSAHA MĚST PRAŽSKÝCH PROTI KRÁLI ZIKMUNDOVI! TÁBOŘI DOBYLI VOŽICE A SEDLCE 50 32 Potom ve středu před velikonocemi, jinak dne 3. dubna, Pražané, milovníci při jímání pod obojí způsobou, zvěděvše, že uherský král Zikmund nesmýšlí o nich a jiných přívržencích pravdy nic dobrého, shromáždili se na podnět některých duchovních a zvláště Jana, kazatele kláštera Nového Města pražského Na písku, na Staroměstskou radnici s kněžími a mistry, kteří šířili přijímání z kalicha, a zavázali se brániti a hájiti přijímání z kalicha svými statky a životy až do po: slední možnosti proti každému, kdo by je chtěl napadati.1 A učinili na to jisté zápisy a přijali od konšelů, kteří ještě zůstali, přísahu věrnosti, že budou věrně státi na obranu pravdy. A ustanovili čtyři hejtmany na Starém Městě a čtyři na Novém a hned jim svěřili klíče radnice i bran a udělili jim všestrannou moc opatřovat, pořádat a konat vesměs všechno, co se týká šíření a obrany pravd, slíbivše jim úplnou poslušnost. A přidali jim čtyřicet nižších hejtmanů ze Stal rého Města a tolikéž z Nového. A když o tom všem učinili zápis a pořídili ve! řejnou listinu, vrátili se do svých obydlí. Potom na Veliký pátek, jinak dne 5. dubna, okolo rozednění přepadli táboři z Hradiště útokem městečko Vožici, zajali mnoho královských žoldnéřů, kdežto jiní se utekli na hrad, některé však pobili a to město plameny ohně zni/ čili. A ukořistivše tam velikou kořist, zvláště koní, vrátili se se zajatci na Hra! diště a potom za ty zajatce vykoupili své zajatce nedávno zajaté u Sudoměře a dovedené do Hory." Potom v pondělí velikonoční3 a v dnech následujících kopali Pražané, že ještě trvalo příměří mezi nimi a královskými, kteří drželi hrad Pražský a Vy- šehradský, veliké a hluboké příkopy, táhnoucí se okolo Vyšehradu a Botiče až k řece, pro obranu města ze strany Vyšehradu a pracovali horlivě se svými že nami, pannami i dětmi, přičemž se jim Vyšehradští posmívali a říkali: „Ne prospějí vám tyto příkopy, budete-li se chtít stavěti proti vašemu dědičnému pánu, římskému a uherskému králi Zikmundovi.“ Rovněž v týchž dnech táboři z Hradiště, vyvolivše si a ustanovivše čtyři hejtmany, ke kterým by vzhlíželi jako k vůdcům, totiž Mikuláše z Husi, Jana Žižku jednookého, někdy dvořana králova a obzvláštního horlitele za zákon Kristův, o kterém bude níže mnoho pověděno, Zbyňka z Buchova4 a Chvala z Repice, napadli nepřátelskou mocí pevnou tvrz, Sedlec nazvanou, blízko Ústí
Strana 52
a dobyli ji útokem, třebas ti, kteří byli uvnitř, statečně kladli odpor. A hned pana Oldřicha, pána města Ústí, rytíře, umlátili cepy a nakonec, usekavše mu nohy, vhodili ho do ohně; některé pak pobili, zachovavše z nich šest přednějí ších, a rozkázali, aby je postínal jeden z nich, který by chtěl zachrániti život. A tak jeden z nich, řečený Pinta, stal pět svých a připojil se k táborům. Na té tedy tvrzi nebo baště bylo pro zachránění uloženo mnoho zboží ze sousedství na zlatě, stříbře, mnoho monstrancí, kalichů a drahých rouch, a to všechno táboři vynesli, nakladli na jednu hromadu a zničili plameny ohně, nadto tvrz samu rozbořili a vypálili. ENĚK Z VARTEMBERKA OBSADIL PRAŽSKÝ HRAD A SPOJIL SE S PRAŽSKÝM MĚSTEM OBLEŽENÍ VYŠEHRADU 33 Potom ve středu po sv. Tiburcí, jinak dne 17. měsíce dubna, pan Čeněk z Vartemberka, nejvyšší purkrabí Pražského hradu, vrátiv se z Vratislavi od uherského krále Zikmunda často jmenovaného a poznav, že král chce přijímání z kalicha úplně zrušiti, vyhnal všechny protivníky přijímání z ka licha jak duchovní, tak světské, urozené i neurozené, ženy, panny a děti, kteří se z Pražského města utekli na Pražský hrad se svými takřka nesčet/ nými majetky, ten Hrad sám obsadil svými lidmi a spojil se s Pražským městem na obranu pravdy.1 Při tom protivníci pravdy, zvláště Němci, uprchli do Hory a sousedních měst, zanechavše na Pražském hradě nesčetné majetky. Jejich pak ženy, každodenně sedíce před Hradem, oplakávaly více zlato, stříbro, peníze, klenoty a ostatní majetek, jim na Hradě zavřený, než vlastní hříchy,2 neustále za vrácení těch statků prosíce. A z nich si přívrženci pravdy tropili žerty, jako by s nimi cítili soustrast, a vysmívajíce se jim, měli radost ze ztráty těch majetků.3 Rovněž téhož dne oblehla obec Pražská ze všech stran hrad Vyšehrad/ ský, a kdyby nebyla ze strachu před zradou ustoupila z pole, byla by ho brzy do/ byla, protože královští na Vyšehradě měli úplný nedostatek potravin. Ale když téhož dne obec ustoupila z pole, Vyšehradští hned nazítří,“ pobravše velikou kořist, silněji se opevnili a působili Pražanům na statcích i životech přemnohé škody. Potom v týchž dnech svrchujmenovaný pan Čeněk napsal stížné listy po Českém království a po okolních královstvích, vévodstvích a krajích pod pet
a dobyli ji útokem, třebas ti, kteří byli uvnitř, statečně kladli odpor. A hned pana Oldřicha, pána města Ústí, rytíře, umlátili cepy a nakonec, usekavše mu nohy, vhodili ho do ohně; některé pak pobili, zachovavše z nich šest přednějí ších, a rozkázali, aby je postínal jeden z nich, který by chtěl zachrániti život. A tak jeden z nich, řečený Pinta, stal pět svých a připojil se k táborům. Na té tedy tvrzi nebo baště bylo pro zachránění uloženo mnoho zboží ze sousedství na zlatě, stříbře, mnoho monstrancí, kalichů a drahých rouch, a to všechno táboři vynesli, nakladli na jednu hromadu a zničili plameny ohně, nadto tvrz samu rozbořili a vypálili. ENĚK Z VARTEMBERKA OBSADIL PRAŽSKÝ HRAD A SPOJIL SE S PRAŽSKÝM MĚSTEM OBLEŽENÍ VYŠEHRADU 33 Potom ve středu po sv. Tiburcí, jinak dne 17. měsíce dubna, pan Čeněk z Vartemberka, nejvyšší purkrabí Pražského hradu, vrátiv se z Vratislavi od uherského krále Zikmunda často jmenovaného a poznav, že král chce přijímání z kalicha úplně zrušiti, vyhnal všechny protivníky přijímání z ka licha jak duchovní, tak světské, urozené i neurozené, ženy, panny a děti, kteří se z Pražského města utekli na Pražský hrad se svými takřka nesčet/ nými majetky, ten Hrad sám obsadil svými lidmi a spojil se s Pražským městem na obranu pravdy.1 Při tom protivníci pravdy, zvláště Němci, uprchli do Hory a sousedních měst, zanechavše na Pražském hradě nesčetné majetky. Jejich pak ženy, každodenně sedíce před Hradem, oplakávaly více zlato, stříbro, peníze, klenoty a ostatní majetek, jim na Hradě zavřený, než vlastní hříchy,2 neustále za vrácení těch statků prosíce. A z nich si přívrženci pravdy tropili žerty, jako by s nimi cítili soustrast, a vysmívajíce se jim, měli radost ze ztráty těch majetků.3 Rovněž téhož dne oblehla obec Pražská ze všech stran hrad Vyšehrad/ ský, a kdyby nebyla ze strachu před zradou ustoupila z pole, byla by ho brzy do/ byla, protože královští na Vyšehradě měli úplný nedostatek potravin. Ale když téhož dne obec ustoupila z pole, Vyšehradští hned nazítří,“ pobravše velikou kořist, silněji se opevnili a působili Pražanům na statcích i životech přemnohé škody. Potom v týchž dnech svrchujmenovaný pan Čeněk napsal stížné listy po Českém království a po okolních královstvích, vévodstvích a krajích pod pet
Strana 53
52 53 četí svou, pana Oldřicha z Růže a Pražanů proti římskému a uherskému králi Zikmundovi, uváděje rozličné příčiny a rozmanité důvody, proč nemá být přijat za pána a krále českého.5 VYPÁLENÍ KLÁŠTERA MILEVSKÉHO A NEPOMUCKÉHO! DOBYTÍ HRADU RÁBÍ! OREBŠTÍ VYPÁLILI KLÁŠTER HRADIŠTĚ A PŘIŠLI NA POMOC PRAZE! PORÁŽKA CHODŮ 34 Potom na den sv. Jiříl táboři z Hradiště, shromáždivše množství panošů a sed láků, milujících přijímání z kalicha, rozbořili a spálili klášter Milevsko2 řádu premonstrátského. Rovněž v týchž dnech na podnět svých kněží táboři, shromáždivše množství panošů, sedláků i žen, přívrženců přijímání z kalicha, jakož i výrost/ ků-prakovníků, kterým říkali česky „práčata“, když jich den ode dne přibývalo, prováděli mnoho podivných a neslýchaných a pro celé České království velmi pohoršlivých činů, zvláště v krajích Bechyňském a Plzeňském, vypalujíce koste/ ly, kláštery a farářské domy, dobývajíce a spalujíce hrady i hrádky neboli tvrze. Mezi nimi vypálili klášter v Nepomuku“ a dobyli přepevného hradu Rábí, v kter rém bylo pro bezpečnost od duchovních i světských ze sousedství uloženo mnot ho majetku takřka neodhadnutelného na klenotech ze zlata, stříbra a drahých kamenů, na drahocenných rouchách a zbraních. A to všechno — toliko s vý, jimkou ukořistěných peněz, zbraní a koní — vynesli z hradu, nakladli na jednu hromadu a spálili a rovněž tam před hradem upálili sedm mnichů a kněží, které v svrchujmenovaném hradě zastihli. Zajali i mladé syny pána toho hradu Jana řečeného Krk“ a ty si vzal pod svou péči hejtman Žižka, který byl nadmíru od vážný a statečný. Jeho řízením se hotovilo všechno vojsko a za ním šli všichni sedláci, třebas beze zbroje, jenom s cepy, palicemi, samostříly a sudlicemi a velmi ochotně ho poslouchali. Potom ten hrad zpustošili a spálili. A hlavní pří/ činou všech těch zlých skutků byli, jak se obáváme, táborští kněží, kteří chodili v čele s tělem Kristovým a ve svých kázáních naváděli lid k takovým činům. A pro ty neřádné skutky byl velmi těžce zarmoucen pan Čeněk spolu s pány a šlechtici, kteří se s ním spojili, a litoval, že se kdy uvázal v Pražský hrad proti vůli uherského krále Zikmunda.5
52 53 četí svou, pana Oldřicha z Růže a Pražanů proti římskému a uherskému králi Zikmundovi, uváděje rozličné příčiny a rozmanité důvody, proč nemá být přijat za pána a krále českého.5 VYPÁLENÍ KLÁŠTERA MILEVSKÉHO A NEPOMUCKÉHO! DOBYTÍ HRADU RÁBÍ! OREBŠTÍ VYPÁLILI KLÁŠTER HRADIŠTĚ A PŘIŠLI NA POMOC PRAZE! PORÁŽKA CHODŮ 34 Potom na den sv. Jiříl táboři z Hradiště, shromáždivše množství panošů a sed láků, milujících přijímání z kalicha, rozbořili a spálili klášter Milevsko2 řádu premonstrátského. Rovněž v týchž dnech na podnět svých kněží táboři, shromáždivše množství panošů, sedláků i žen, přívrženců přijímání z kalicha, jakož i výrost/ ků-prakovníků, kterým říkali česky „práčata“, když jich den ode dne přibývalo, prováděli mnoho podivných a neslýchaných a pro celé České království velmi pohoršlivých činů, zvláště v krajích Bechyňském a Plzeňském, vypalujíce koste/ ly, kláštery a farářské domy, dobývajíce a spalujíce hrady i hrádky neboli tvrze. Mezi nimi vypálili klášter v Nepomuku“ a dobyli přepevného hradu Rábí, v kter rém bylo pro bezpečnost od duchovních i světských ze sousedství uloženo mnot ho majetku takřka neodhadnutelného na klenotech ze zlata, stříbra a drahých kamenů, na drahocenných rouchách a zbraních. A to všechno — toliko s vý, jimkou ukořistěných peněz, zbraní a koní — vynesli z hradu, nakladli na jednu hromadu a spálili a rovněž tam před hradem upálili sedm mnichů a kněží, které v svrchujmenovaném hradě zastihli. Zajali i mladé syny pána toho hradu Jana řečeného Krk“ a ty si vzal pod svou péči hejtman Žižka, který byl nadmíru od vážný a statečný. Jeho řízením se hotovilo všechno vojsko a za ním šli všichni sedláci, třebas beze zbroje, jenom s cepy, palicemi, samostříly a sudlicemi a velmi ochotně ho poslouchali. Potom ten hrad zpustošili a spálili. A hlavní pří/ činou všech těch zlých skutků byli, jak se obáváme, táborští kněží, kteří chodili v čele s tělem Kristovým a ve svých kázáních naváděli lid k takovým činům. A pro ty neřádné skutky byl velmi těžce zarmoucen pan Čeněk spolu s pány a šlechtici, kteří se s ním spojili, a litoval, že se kdy uvázal v Pražský hrad proti vůli uherského krále Zikmunda.5
Strana 54
Potom v téže době se shromáždilo v kraji Hradeckém na jedné hoře u Třebechovic, které říkali Oreb, veliké množství lidu světského skrze pana Hynka, zvaného Krušina z Kumburka,“ a kněze a zvláště Ambrože z Hradce, dobyli útokem přepevného kláštera Hradiště u Valečova, pobrali majetek, který byl uvnitř, a ten klášter vypálili. Potom vtáhli na den sv. Zikmunda« v hojném množství do města Prahy na pomoc Pražanům, přičemž jejich kněží šli v čele s tělem Kristovým, byli od Pražské obce s procesím a tělem Kristovým — a vy šlo jim naproti mnoho lidu obojího pohlaví — s úctou a radostí přijati a umístěni u svatého Apolináře k obraně města proti Vyšehradským a obec jim opatřila hojně potravin. Dále v témž čase zvolili Pražané pana Hynka Krušinu z Kum/ burka za hejtmana, aby k němu vzhlíželi jako k veliteli v skutcích bojovných. Potom téhož času na počátku dnů měsíce května shromáždili se v Plzeň/ ském kraji na jedné hoře Chodové a jejich vůdcem byl jeden kněz na koni a ozbrojený; ty pan Bohuslav Švamberk, veliký protivník pravdy a přijímání z ka- licha, sebrav lid, se svými lidmi nepřátelsky přepadl a z nich několik set pobil, ostatní poranil. Kněz pak ve zbrani byl zajat, doveden do Plzně a tam od pro- tivníků za hlaholu trubačů potupně upálen. DAN ČENĚK Z VARTEMBERKA VYDAL PRAŽSKÝ HRAD KRÁLI ZIKMUNDOVI; JEHO KOROUHEV POVĚŠENA NA PRANÝŘI! BOJE PRAŽANŮ S HRADSKÝMI! VYPÁLENÍ MALÉ STRANY 35 Potom v témž čase pan Čeněk vida, že Pražané nemohou dobýti Vyšehradu, a slyše, jak táboři pálí kostely, kláštery, hrady i vsi, z pocitu zhnusení nad tím tajně jednal se svou radou, že by vydal Pražský hrad do rukou uherského krále Zikmunda, a chtěl nalézti u něho milost. Proto když přišli na Pražský hrad pod bezpečným glejtem pan Vilém Zajíc a Arnošt řečený Flaškal ze strany svrchu/ jmenovaného krále, jednali s panem Čeňkem a Pražskou obcí o příměří, aby totiž bylo dva týdny zachováno příměří mezi králem a Pražany a zatím aby se konaly rozhovory o přátelské dohodě mezi králem a obcí Pražskou. Ale někteří z pražských kněží, bojíce se lsti, vyzývali ve svých kázáních obecný lid říkajíce, aby nijak nevěřili uherskému králi a žádným způsobem s ním neuzavírali pří: 12I Zásobování kostnického koncilu potravinami. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Potom v téže době se shromáždilo v kraji Hradeckém na jedné hoře u Třebechovic, které říkali Oreb, veliké množství lidu světského skrze pana Hynka, zvaného Krušina z Kumburka,“ a kněze a zvláště Ambrože z Hradce, dobyli útokem přepevného kláštera Hradiště u Valečova, pobrali majetek, který byl uvnitř, a ten klášter vypálili. Potom vtáhli na den sv. Zikmunda« v hojném množství do města Prahy na pomoc Pražanům, přičemž jejich kněží šli v čele s tělem Kristovým, byli od Pražské obce s procesím a tělem Kristovým — a vy šlo jim naproti mnoho lidu obojího pohlaví — s úctou a radostí přijati a umístěni u svatého Apolináře k obraně města proti Vyšehradským a obec jim opatřila hojně potravin. Dále v témž čase zvolili Pražané pana Hynka Krušinu z Kum/ burka za hejtmana, aby k němu vzhlíželi jako k veliteli v skutcích bojovných. Potom téhož času na počátku dnů měsíce května shromáždili se v Plzeň/ ském kraji na jedné hoře Chodové a jejich vůdcem byl jeden kněz na koni a ozbrojený; ty pan Bohuslav Švamberk, veliký protivník pravdy a přijímání z ka- licha, sebrav lid, se svými lidmi nepřátelsky přepadl a z nich několik set pobil, ostatní poranil. Kněz pak ve zbrani byl zajat, doveden do Plzně a tam od pro- tivníků za hlaholu trubačů potupně upálen. DAN ČENĚK Z VARTEMBERKA VYDAL PRAŽSKÝ HRAD KRÁLI ZIKMUNDOVI; JEHO KOROUHEV POVĚŠENA NA PRANÝŘI! BOJE PRAŽANŮ S HRADSKÝMI! VYPÁLENÍ MALÉ STRANY 35 Potom v témž čase pan Čeněk vida, že Pražané nemohou dobýti Vyšehradu, a slyše, jak táboři pálí kostely, kláštery, hrady i vsi, z pocitu zhnusení nad tím tajně jednal se svou radou, že by vydal Pražský hrad do rukou uherského krále Zikmunda, a chtěl nalézti u něho milost. Proto když přišli na Pražský hrad pod bezpečným glejtem pan Vilém Zajíc a Arnošt řečený Flaškal ze strany svrchu/ jmenovaného krále, jednali s panem Čeňkem a Pražskou obcí o příměří, aby totiž bylo dva týdny zachováno příměří mezi králem a Pražany a zatím aby se konaly rozhovory o přátelské dohodě mezi králem a obcí Pražskou. Ale někteří z pražských kněží, bojíce se lsti, vyzývali ve svých kázáních obecný lid říkajíce, aby nijak nevěřili uherskému králi a žádným způsobem s ním neuzavírali pří: 12I Zásobování kostnického koncilu potravinami. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 55
yic piſwre: caly cudwary ſnaṡ ofnnaś wppanaz et baſkenias in curruliś dnctczunt pa Cuntatem Conſwin/mlenh paſku wli et lucto yroyne= 2
yic piſwre: caly cudwary ſnaṡ ofnnaś wppanaz et baſkenias in curruliś dnctczunt pa Cuntatem Conſwin/mlenh paſku wli et lucto yroyne= 2
Strana 56
qu nam ſe oaule as ſulafiuſea veceperak omitame- uc fudenoć dur auſkie/ikam Zikus furmta preſorajconſkwoam wins/ypam 7ohamen ..: ú!
qu nam ſe oaule as ſulafiuſea veceperak omitame- uc fudenoć dur auſkie/ikam Zikus furmta preſorajconſkwoam wins/ypam 7ohamen ..: ú!
Strana 57
56 57 měří. A když byl lid tak rozdělen, nemohla dáti Pražská obec při první jejich schůzi žádnou jistou odpověď. A tak svrchujmenovaní páni, poslaní od krále, nečekali na konečnou odpověď obce, jednali tajně s panem Čeňkem o postoupení Pražského hradu panu králi, jak se předpokládá, a potom se vrátili ke králi a vyložili mu tajný úmysl pana Čeňka, jak chce vydati Pražský hrad, jestliže mu král milostivě udělí milost za jeho provinění a nebude-li přičítati věčně za vinu ani jemu, ani jeho dětem to, co provedl, a nebude-li brániti přijímání z kalicha na jeho statcích až do rozhodnutí celého království v svrchuřečené otázce přijímání z kalicha. A s tím král vyslovil souhlas. Když se tedy na den sv. Gotharda2 vrátil pan Arnošt Flaška s jinými posly od krále na Pražský hrad, vyložil tam nazítří panu Čeňkovi a některým z konšelů a obce, jak chce uherský král Zikmund dáti plné slyšení ve věci při/ jímání z kalicha, a cokoli bude podle zákona Božího dokázáno a dovozeno, to že nechce zamezovati, nýbrž spíše podporovati. A aby jednala o odpovědi na to poselství, učiněné, jak se předpokládá, pod úkladem a lstí, shromáždila se Praží ská obec jak Starého, tak Nového Města dne 6. měsíce května na radnici a usnes/ la se, aby král dal záruku některým z obce, aby k němu mohli bezpečně jíti a vrátiti se a jednati s ním ve věci svrchujmenované. Když to vše ještě nebylo úplně dokonáno, vpustil nazítří, totiž dne 7. května, takřka za rozednění pan Čeněk pana Viléma Zajíce, Václava z Leštna a Hlaváče3 s lidem českým a německým do Pražského hradu a vydal jim bez vědomí Pražské obce Hrad do rukou uherského krále často jmenovaného. A pro tu věc byl veškeren lid rozrušen a zarmoucen a již ho nenazýval pánem, nýbrž nejhorším zrádcem krále i obce. A hned jeho korouhev neboli praporec, která byla vyvěšena na věži radnice, strhli na zem, a potrhavše ji, zavěsili ji na pranýři, jako by byl bez víry, a namalovavše klobouček na způsob jeho přilby, položili ho pod tu korouhev; tím se naznačovalo, že nepřilnul s upřímnou vírou k obci, nýbrž že ji podvedl pod kloboučkem lstivosti. Ale pan Hynek Krušina z Kumburka jako tehdy věrný přítel pravdy zůstal s několika sty jezdců s obcí, žádaje si, pokud by bylo na něm, postaviti se až do smrti za zákon Boží a zvláště přijímání z kalicha s Pražany a jinými obce! mi proti každému člověku, který by ho napadal. Téhož dne pak o hodině nešporní někteří lehkovážnější z obce,“ ne majíce žádného vůdce, napadli útokem hrad Pražský, pronikli až k prvním bra! 13 Papež Jan XXIII. prchá s Fridrichem v přestrojení z Kostnice. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
56 57 měří. A když byl lid tak rozdělen, nemohla dáti Pražská obec při první jejich schůzi žádnou jistou odpověď. A tak svrchujmenovaní páni, poslaní od krále, nečekali na konečnou odpověď obce, jednali tajně s panem Čeňkem o postoupení Pražského hradu panu králi, jak se předpokládá, a potom se vrátili ke králi a vyložili mu tajný úmysl pana Čeňka, jak chce vydati Pražský hrad, jestliže mu král milostivě udělí milost za jeho provinění a nebude-li přičítati věčně za vinu ani jemu, ani jeho dětem to, co provedl, a nebude-li brániti přijímání z kalicha na jeho statcích až do rozhodnutí celého království v svrchuřečené otázce přijímání z kalicha. A s tím král vyslovil souhlas. Když se tedy na den sv. Gotharda2 vrátil pan Arnošt Flaška s jinými posly od krále na Pražský hrad, vyložil tam nazítří panu Čeňkovi a některým z konšelů a obce, jak chce uherský král Zikmund dáti plné slyšení ve věci při/ jímání z kalicha, a cokoli bude podle zákona Božího dokázáno a dovozeno, to že nechce zamezovati, nýbrž spíše podporovati. A aby jednala o odpovědi na to poselství, učiněné, jak se předpokládá, pod úkladem a lstí, shromáždila se Praží ská obec jak Starého, tak Nového Města dne 6. měsíce května na radnici a usnes/ la se, aby král dal záruku některým z obce, aby k němu mohli bezpečně jíti a vrátiti se a jednati s ním ve věci svrchujmenované. Když to vše ještě nebylo úplně dokonáno, vpustil nazítří, totiž dne 7. května, takřka za rozednění pan Čeněk pana Viléma Zajíce, Václava z Leštna a Hlaváče3 s lidem českým a německým do Pražského hradu a vydal jim bez vědomí Pražské obce Hrad do rukou uherského krále často jmenovaného. A pro tu věc byl veškeren lid rozrušen a zarmoucen a již ho nenazýval pánem, nýbrž nejhorším zrádcem krále i obce. A hned jeho korouhev neboli praporec, která byla vyvěšena na věži radnice, strhli na zem, a potrhavše ji, zavěsili ji na pranýři, jako by byl bez víry, a namalovavše klobouček na způsob jeho přilby, položili ho pod tu korouhev; tím se naznačovalo, že nepřilnul s upřímnou vírou k obci, nýbrž že ji podvedl pod kloboučkem lstivosti. Ale pan Hynek Krušina z Kumburka jako tehdy věrný přítel pravdy zůstal s několika sty jezdců s obcí, žádaje si, pokud by bylo na něm, postaviti se až do smrti za zákon Boží a zvláště přijímání z kalicha s Pražany a jinými obce! mi proti každému člověku, který by ho napadal. Téhož dne pak o hodině nešporní někteří lehkovážnější z obce,“ ne majíce žádného vůdce, napadli útokem hrad Pražský, pronikli až k prvním bra! 13 Papež Jan XXIII. prchá s Fridrichem v přestrojení z Kostnice. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 58
nám a začali vylamovati dveře s mřížemi. Když to zpozoroval pan Čeněk, ze stra/ chu chvatně ujel z Hradu jednou branou s hrstkou svých lidí,5 přičemž byli ně, kteří z jeho průvodu od Pražanů zabiti a jejich zbraně a koně pobráni. Ale prot tože se v obecném lidu nezachovával žádný řád ani poslušnost k vyšším na škodu a hanbu, bylo jich přemnoho raněno a někteří zabiti. Potom Pražané upustili od útoku a několik dní leželi utábořeni na Strahově, pokoušejíce se do/ bývati Pražského hradu. A konečně když nepřátel na Pražském hradě a na Hradčanech přibylo a když zesílili, zapálili Pražané klášter na Strahově,“ zničili ohněm mnoho knih a drahocenných kněžských rouch a vrátili se do města. A druhý den zničili plameny ohně klášter křižovnický na konci mostu, cely kláštera svatého Tomáše“ a mnoho domů na Malé Straně. Vyšehradští pak žoldí néři, zahnavše Pražany ze stráží na Botiči a zabivše některé z nich, naplnili příkopy od obce vykopané hlínou a zničili ohněm mnoho domů postavených mezi Slovany a Vyšehradem. Proto Pražané pokořeni horlivě usilovali o příměří, které předtím odmítali. Rovněž v týchž dnech přišel do Prahy pan Hynek z Koldštejna na obranu zákona Božího a připojil se k Pražanům.9 Potom v týchž dnech Pražané dobře opevnili ozbrojenci dům saského vévody na konci mostu a Mosteckou věž a zabraňovali Hradským svobodně se stupovat z Hradu. Nadto obsadivše klášter svatého Tomáše a dobře opevnivše ozbrojenci dům někdy podkomořího1o s tím klášterem sousedící, postupně ohněm zničili skoro celé Malostranské Město s kostelem svatého Mikuláše a bez přet kážky odváželi obilí, víno, pivo a jiné movité statky na Staré Město. A když protivníci přijímání z kalicha utíkali z Malé Strany na Pražský hrad, přívrženci pravdy se svobodně stěhovali s jejich majetky, které zůstaly, na Staré Město. DOSELSTVÍ PRAŽANŮ K UHERSKÉMU KRÁLI DO KUTNÉ HORY Od té doby pak, když pan Hynek Krušina odjel z Prahy na své statky, sváděli Pražané s Hradskými a Vyšehradskými takřka denně ojedinělé srážky a velmi mnozí byli den ode dne z obou stran krutě pobíjeni a jen nadmíru málo jich bylo zajímáno. Litujíce těch ztrát, Pražané spolu s Hradskými potvrdili mezi se bou šestidenní příměří, a vyslavše několik mužů s panem Václavem z Leštna, tehdy podkomořím Českého království, vypravili je v poselství k uherskému králi, který byl tehdy na Horách Kutných s papežským legátem Fernandem, 36 14 I Průvod nového papeže. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
nám a začali vylamovati dveře s mřížemi. Když to zpozoroval pan Čeněk, ze stra/ chu chvatně ujel z Hradu jednou branou s hrstkou svých lidí,5 přičemž byli ně, kteří z jeho průvodu od Pražanů zabiti a jejich zbraně a koně pobráni. Ale prot tože se v obecném lidu nezachovával žádný řád ani poslušnost k vyšším na škodu a hanbu, bylo jich přemnoho raněno a někteří zabiti. Potom Pražané upustili od útoku a několik dní leželi utábořeni na Strahově, pokoušejíce se do/ bývati Pražského hradu. A konečně když nepřátel na Pražském hradě a na Hradčanech přibylo a když zesílili, zapálili Pražané klášter na Strahově,“ zničili ohněm mnoho knih a drahocenných kněžských rouch a vrátili se do města. A druhý den zničili plameny ohně klášter křižovnický na konci mostu, cely kláštera svatého Tomáše“ a mnoho domů na Malé Straně. Vyšehradští pak žoldí néři, zahnavše Pražany ze stráží na Botiči a zabivše některé z nich, naplnili příkopy od obce vykopané hlínou a zničili ohněm mnoho domů postavených mezi Slovany a Vyšehradem. Proto Pražané pokořeni horlivě usilovali o příměří, které předtím odmítali. Rovněž v týchž dnech přišel do Prahy pan Hynek z Koldštejna na obranu zákona Božího a připojil se k Pražanům.9 Potom v týchž dnech Pražané dobře opevnili ozbrojenci dům saského vévody na konci mostu a Mosteckou věž a zabraňovali Hradským svobodně se stupovat z Hradu. Nadto obsadivše klášter svatého Tomáše a dobře opevnivše ozbrojenci dům někdy podkomořího1o s tím klášterem sousedící, postupně ohněm zničili skoro celé Malostranské Město s kostelem svatého Mikuláše a bez přet kážky odváželi obilí, víno, pivo a jiné movité statky na Staré Město. A když protivníci přijímání z kalicha utíkali z Malé Strany na Pražský hrad, přívrženci pravdy se svobodně stěhovali s jejich majetky, které zůstaly, na Staré Město. DOSELSTVÍ PRAŽANŮ K UHERSKÉMU KRÁLI DO KUTNÉ HORY Od té doby pak, když pan Hynek Krušina odjel z Prahy na své statky, sváděli Pražané s Hradskými a Vyšehradskými takřka denně ojedinělé srážky a velmi mnozí byli den ode dne z obou stran krutě pobíjeni a jen nadmíru málo jich bylo zajímáno. Litujíce těch ztrát, Pražané spolu s Hradskými potvrdili mezi se bou šestidenní příměří, a vyslavše několik mužů s panem Václavem z Leštna, tehdy podkomořím Českého království, vypravili je v poselství k uherskému králi, který byl tehdy na Horách Kutných s papežským legátem Fernandem, 36 14 I Průvod nového papeže. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 59
58 § 59 —
58 § 59 —
Strana 60
byir lohae: hud aſſkrmż mge diputucie yublim vulus er hewh owż ndraiuż a venevendiſlimż prábnż ex ſmȧ &gradat et Man pián wadiaw abiiem poe ne mori Aſiinehw ſer wans peryeſno cnweezi manoyɇe Komanow rɇ en ludowioy panawie duo dennamt ukcn bache iá dedawa pumker 75 anerfiw aduonw ymyay/ mui� wnſym qu i a at hne Hereva lohanne huſk aſſeria mgem pa nos magl adiudomdi igne wußum ſánw nonne Amboru niorim Dalnde adnemin� nuiinię wnſwm wadiit cn m manuy apanwin=hyoc adieny ut en no orbati vene nec mlur� ine ádſumetent Aar aur mfilalus kuprcea mfála mana erant dwo maligeni/ quos nos dyábolos vocunuß Yych 7n ázu
byir lohae: hud aſſkrmż mge diputucie yublim vulus er hewh owż ndraiuż a venevendiſlimż prábnż ex ſmȧ &gradat et Man pián wadiaw abiiem poe ne mori Aſiinehw ſer wans peryeſno cnweezi manoyɇe Komanow rɇ en ludowioy panawie duo dennamt ukcn bache iá dedawa pumker 75 anerfiw aduonw ymyay/ mui� wnſym qu i a at hne Hereva lohanne huſk aſſeria mgem pa nos magl adiudomdi igne wußum ſánw nonne Amboru niorim Dalnde adnemin� nuiinię wnſwm wadiit cn m manuy apanwin=hyoc adieny ut en no orbati vene nec mlur� ine ádſumetent Aar aur mfilalus kuprcea mfála mana erant dwo maligeni/ quos nos dyábolos vocunuß Yych 7n ázu
Strana 61
60 § 61 biskupem lucenským, a jistými knížaty, zvláště ze Slezska, pod bezpečným glej/ tem toho krále jednat o nějaké dohodě. Když tedy pražští vyslanci, pokleknuvše před králem, ho od Pražské obce pozdravili a poprosili, aby jim ráčil povoliti přijímání z kalicha a aby ráčil být jejich milostivým pánem, odpustě jim všechna provinění, a žádali, aby přišel do Prahy nejen otevřenými branami, ale i probořenými zdmi, on povznesen pýr chou jako druhý Lucifer, dal Pražanům, kteří se mu příliš pokořili, tento rozí kaz, aby hned všechny řetězy z ulic, které předtím na jeho rozkaz uložili (na radnici), dovezli spolu s oděním, houfnicemi a ostatními obrannými zbraněmi ze Starého Města na Pražský hrad a z Nového Města na hrad Vyšehradský, a prohlásil, že teprve tehdy přijede do Prahy a dá jim, jak říkal, nějakou milost. Uslyševše od krále tuto odpověď, vyslanci pražští hned se vrátili do Prahy a oznámili to s bolestí obci. Proto se celá obec, jsouc tímto královským rozkazem velmi zmatena, bouřila a znovu se zavázala, že se proti králově moci postaví ve jménu Božím za pravdu přijímání z kalicha až do ztráty statků a ži/ votů. A hned postavili po městských ulicích nové sloupy a připevnili na ně mnohem více řetězů, než jich bylo předtím. A Pražané, opevňujíce se ze všech stran, poslali pro tábory na Hradišti shromážděné, aby nechali všech jiných věcí, a jestliže a pokud chtějí sloužiti pravdě zákona Božího a jim, nezanedbali přijíti s největší pomocí, s jakou jen mohou.2 OJ SEDLÁKŮ S PÁNY MEZI LEDČÍ A LIPNICI! 37 PŘÍJEZD TÁBORSKÉ POMOCI DO PRAHY; JEJÍ VÍTĚZSTVÍ U POŘÍČÍ Asi pak v témž čase, když byl uherský král na Horách Kutných, shromáždilo se jiné množství vesničanů, milovníků přijímání z kalicha, s uhlíři na jedné hořel uprostřed mezi Ledčí a hradem Lipnicí na obranu pravdy přijímání z kalicha, a pro to padl nemalý strach na Horské. Proto lichotivými slovy a dary získali přemnoho uhlířů, aby se vrátili domů a dováželi uhlí do Hor. A když se z je jich strany umenšilo shromáždění, rychle se dali na cestu se svátostí těla Kris! tova k spolubratřím na Tábor neboli na Hradiště. A je znenadání v polích na padl ozbrojený lid, poslaný od krále z Hor, ale sedláci obklopivše se vozy, stří! leli na ně kamením a střelami z děl2 a samostřílů. A tak ačkoli byli jezdci dobře 15 M. Jan Hus je zbaven kněžské hodnosti a odevzdán k potrestání Ludvíku Bavorskému. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
60 § 61 biskupem lucenským, a jistými knížaty, zvláště ze Slezska, pod bezpečným glej/ tem toho krále jednat o nějaké dohodě. Když tedy pražští vyslanci, pokleknuvše před králem, ho od Pražské obce pozdravili a poprosili, aby jim ráčil povoliti přijímání z kalicha a aby ráčil být jejich milostivým pánem, odpustě jim všechna provinění, a žádali, aby přišel do Prahy nejen otevřenými branami, ale i probořenými zdmi, on povznesen pýr chou jako druhý Lucifer, dal Pražanům, kteří se mu příliš pokořili, tento rozí kaz, aby hned všechny řetězy z ulic, které předtím na jeho rozkaz uložili (na radnici), dovezli spolu s oděním, houfnicemi a ostatními obrannými zbraněmi ze Starého Města na Pražský hrad a z Nového Města na hrad Vyšehradský, a prohlásil, že teprve tehdy přijede do Prahy a dá jim, jak říkal, nějakou milost. Uslyševše od krále tuto odpověď, vyslanci pražští hned se vrátili do Prahy a oznámili to s bolestí obci. Proto se celá obec, jsouc tímto královským rozkazem velmi zmatena, bouřila a znovu se zavázala, že se proti králově moci postaví ve jménu Božím za pravdu přijímání z kalicha až do ztráty statků a ži/ votů. A hned postavili po městských ulicích nové sloupy a připevnili na ně mnohem více řetězů, než jich bylo předtím. A Pražané, opevňujíce se ze všech stran, poslali pro tábory na Hradišti shromážděné, aby nechali všech jiných věcí, a jestliže a pokud chtějí sloužiti pravdě zákona Božího a jim, nezanedbali přijíti s největší pomocí, s jakou jen mohou.2 OJ SEDLÁKŮ S PÁNY MEZI LEDČÍ A LIPNICI! 37 PŘÍJEZD TÁBORSKÉ POMOCI DO PRAHY; JEJÍ VÍTĚZSTVÍ U POŘÍČÍ Asi pak v témž čase, když byl uherský král na Horách Kutných, shromáždilo se jiné množství vesničanů, milovníků přijímání z kalicha, s uhlíři na jedné hořel uprostřed mezi Ledčí a hradem Lipnicí na obranu pravdy přijímání z kalicha, a pro to padl nemalý strach na Horské. Proto lichotivými slovy a dary získali přemnoho uhlířů, aby se vrátili domů a dováželi uhlí do Hor. A když se z je jich strany umenšilo shromáždění, rychle se dali na cestu se svátostí těla Kris! tova k spolubratřím na Tábor neboli na Hradiště. A je znenadání v polích na padl ozbrojený lid, poslaný od krále z Hor, ale sedláci obklopivše se vozy, stří! leli na ně kamením a střelami z děl2 a samostřílů. A tak ačkoli byli jezdci dobře 15 M. Jan Hus je zbaven kněžské hodnosti a odevzdán k potrestání Ludvíku Bavorskému. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 62
ozbrojeni, dobrých dvacet na jednoho sedláka, jak se tvrdí, přece se nijak neí odvážili zaútočiti na neozbrojené sedláky, ale když mnozí byli zraněni a několik jich zabito, začali se s hanbou vracet na Hory. Ale jeden z nich, napnuv samo! stříl, smrtelně střelil do hlavy pana Petra, faráře z Ledče,3 který byl tehdy v prů/ vodu sedláků. A tak se světští lidé, rozptýleni jako ovce bez pastýře, vrátili domů, Svrchujmenovaní pak táboři z Hradiště vyhověli prosbě Pražanů a neí meškali jeti do Prahy se svými kněžími, ženami, dětmi a množstvím vozů,“ za nechali však mnoho lidu na obranu a ochranu hory Hradiště blízko Ústí. Když se pak přiblížili k městečku Benešovu, 5 vytáhlo odtamtud přemnoho ozbrojených jízdných i pěších ve snaze zabrániti jejich vpádu do města. Ale ti zamířivše na jinou stranu města, mocí do něho vnikli, a když skoro všichni obyvatelé utíkali do polí a do kláštera tam vystavěného, vhodili oheň a tak vypálili celé město s kostelem a farským dvorem. A konečně obořivše se na ten klášter, kdyby je byl neodehnal oheň, byli by ho mocí dobyli a snad z kořene vyvrátili. Nechavše tedy tehdy klášter, táhli dále ke vsi Poříčí, a přebrodivše řeku, položili se na polích u vody a zamýšleli tam přenocovat. Ale když zpozo rovali, že nepřátelé jsou nablízku, připravivše koně a vozy, rychle se dali na cestu bez odpočinku. Nepřátelé však, zřídivše tři veliké houfy, nepřátelsky se s nimi utkali, ze všech stran je obkličujíce. Jejich hejtmany byli, jak se říkalo, Václav z Leštna,“ Petr ze Šternberka, jinak z Konopiště, Janek řečený Svídnický,7 Vlach Pipa,8 a Donínský'. Táboři tedy, třebas byla noc, přichystavše se se svými zbra/ němi, s děly, samostříly, sudlicemi, palicemi a cepy, útokem10 a za třeskotu cepů se pustili do boje s nepřáteli, a z dopuštění Božího vybojovavše s nimi tvrdou srážku, obrátili je na útěk; a zabivše skoro dvacet nepřátel a ukořistivše nemálo jejich kopí s korouhvemi označenými červeným křížem, pospíchali v pot koji do Prahy, aniž jim kdo již překážel. A tak dne dvacátého měsíce května vtáhli do Pražského města v mno ha tisících obojího pohlaví, přičemž jejich kněží šli před lidem, svátost těla Kris tova vzhůru na holích zdvihnuvše. A Pražané jim vyšli naproti s procesími kněžstva, s radostí je uvítali a opatřili hojnými potravinami, jichž převeliký nad bytek se našel v domech uprchlíků, a zvláště rozmanitými a rozličnými nápoji. Nechavše tedy ženské pohlaví v klášteře svatého Ambrože, táboři se položili se svými vozy a s jezdci na ostrověll za Poříčskou bránou12 a tam si zřídili na čas své ležení; jejich kněží jim denně kázali slovo Boží, povzbuzovali lid k boji za zákon Boží a zvláště za přijímání z kalicha a zbožně mu podávali velebné tělo a krev Pána Ježíše, aby ten lid byl stále hotov a připraven k boji Božímu. Svět/ 16/ Upálení M. Jana Husa a odvezení jeho popela do Rýna. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
ozbrojeni, dobrých dvacet na jednoho sedláka, jak se tvrdí, přece se nijak neí odvážili zaútočiti na neozbrojené sedláky, ale když mnozí byli zraněni a několik jich zabito, začali se s hanbou vracet na Hory. Ale jeden z nich, napnuv samo! stříl, smrtelně střelil do hlavy pana Petra, faráře z Ledče,3 který byl tehdy v prů/ vodu sedláků. A tak se světští lidé, rozptýleni jako ovce bez pastýře, vrátili domů, Svrchujmenovaní pak táboři z Hradiště vyhověli prosbě Pražanů a neí meškali jeti do Prahy se svými kněžími, ženami, dětmi a množstvím vozů,“ za nechali však mnoho lidu na obranu a ochranu hory Hradiště blízko Ústí. Když se pak přiblížili k městečku Benešovu, 5 vytáhlo odtamtud přemnoho ozbrojených jízdných i pěších ve snaze zabrániti jejich vpádu do města. Ale ti zamířivše na jinou stranu města, mocí do něho vnikli, a když skoro všichni obyvatelé utíkali do polí a do kláštera tam vystavěného, vhodili oheň a tak vypálili celé město s kostelem a farským dvorem. A konečně obořivše se na ten klášter, kdyby je byl neodehnal oheň, byli by ho mocí dobyli a snad z kořene vyvrátili. Nechavše tedy tehdy klášter, táhli dále ke vsi Poříčí, a přebrodivše řeku, položili se na polích u vody a zamýšleli tam přenocovat. Ale když zpozo rovali, že nepřátelé jsou nablízku, připravivše koně a vozy, rychle se dali na cestu bez odpočinku. Nepřátelé však, zřídivše tři veliké houfy, nepřátelsky se s nimi utkali, ze všech stran je obkličujíce. Jejich hejtmany byli, jak se říkalo, Václav z Leštna,“ Petr ze Šternberka, jinak z Konopiště, Janek řečený Svídnický,7 Vlach Pipa,8 a Donínský'. Táboři tedy, třebas byla noc, přichystavše se se svými zbra/ němi, s děly, samostříly, sudlicemi, palicemi a cepy, útokem10 a za třeskotu cepů se pustili do boje s nepřáteli, a z dopuštění Božího vybojovavše s nimi tvrdou srážku, obrátili je na útěk; a zabivše skoro dvacet nepřátel a ukořistivše nemálo jejich kopí s korouhvemi označenými červeným křížem, pospíchali v pot koji do Prahy, aniž jim kdo již překážel. A tak dne dvacátého měsíce května vtáhli do Pražského města v mno ha tisících obojího pohlaví, přičemž jejich kněží šli před lidem, svátost těla Kris tova vzhůru na holích zdvihnuvše. A Pražané jim vyšli naproti s procesími kněžstva, s radostí je uvítali a opatřili hojnými potravinami, jichž převeliký nad bytek se našel v domech uprchlíků, a zvláště rozmanitými a rozličnými nápoji. Nechavše tedy ženské pohlaví v klášteře svatého Ambrože, táboři se položili se svými vozy a s jezdci na ostrověll za Poříčskou bránou12 a tam si zřídili na čas své ležení; jejich kněží jim denně kázali slovo Boží, povzbuzovali lid k boji za zákon Boží a zvláště za přijímání z kalicha a zbožně mu podávali velebné tělo a krev Pána Ježíše, aby ten lid byl stále hotov a připraven k boji Božímu. Svět/ 16/ Upálení M. Jana Husa a odvezení jeho popela do Rýna. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 63
62 63 medie ſkryn enat Vvehavcha Cemmbanmiy en plun vwha armaten equiſn et petin ive numete (nier Suemon wervleo: drum luż verký muomiße vpt thu ſii & vnu mſweie wei Cum uno ſwiiem fuliee wagmá Perſporet ßleneni genua wibo onbnß denkenż m ira ſut yeße ſlyu �u X vnu qui puſky eż pro nobiż- niſwere me Tniereegamż num vellek wn fitru vn nquer opuṡ eſk ċi ſim ſki vſ morinla 7may lave awreherſli aqne abſumpſit nm ant vedachuy epet mipuluerem mfula euż illeſn awazut vyy doner lietr com wnienuit et migne ient ſuis yuluciż ekona liewr iuſſuż ni whenummſi e A
62 63 medie ſkryn enat Vvehavcha Cemmbanmiy en plun vwha armaten equiſn et petin ive numete (nier Suemon wervleo: drum luż verký muomiße vpt thu ſii & vnu mſweie wei Cum uno ſwiiem fuliee wagmá Perſporet ßleneni genua wibo onbnß denkenż m ira ſut yeße ſlyu �u X vnu qui puſky eż pro nobiż- niſwere me Tniereegamż num vellek wn fitru vn nquer opuṡ eſk ċi ſim ſki vſ morinla 7may lave awreherſli aqne abſumpſit nm ant vedachuy epet mipuluerem mfula euż illeſn awazut vyy doner lietr com wnienuit et migne ient ſuis yuluciż ekona liewr iuſſuż ni whenummſi e A
Strana 64
ia gaucr vocc pſalles nētrpla 17/ M. Jan HusEoborského kancionálu
ia gaucr vocc pſalles nētrpla 17/ M. Jan HusEoborského kancionálu
Strana 65
& 65 ští pak hejtmani těch táborů byli, jak bylo výše připomenuto, tito: Mikuláš 13 z Husi,13 muž veliké rozvahy a prozíravosti, Zbyněk z Buchova, Chval z Repice a Jan Žižka jednooký, nadmíru smělý a udatný.14 64 — ÁBOŘI V PRAZE/ PORÁŽKA PANA JANA MICHALCE! POMOC ŽATECKÝCH, LOUNSKÝCH A SLÁNSKÝCH 38 Potom dne 21. měsíce května někteří z táborů, chodíce v zástupech po Praze, takřka násilím stříhali nůžkami mnohým mužům brady a zvláště vousy pod no- sem, jež nazývali „podsebitím“, nadto uřezávali pannám vrkoče a ženám trhali šlojíře. Když s tím nebyli Pražané a zvláště jejich žoldnéři spokojeni, nařídili táborští hejtmani přísným rozkazem všem svým lidem, aby se nikdo více ne opovažoval takové věci prováděti. Potom dne 22. května, když pan Jan starší z Michlšperku,1 zvaný Michalec s jinými svými spojenci2 táhl na Pražský hrad k posílení toho hradu s mnoí hým lidem jízdným a vozy, na nichž byla naložena drahocenná roucha, potra! viny a sekery připravené na to, aby svým časem jimi přetínali řetězy v pražských ulicích, táboři vyrazivše z ostrova svrchujmenovaného a přebrodivše řeku, nepřátelsky je napadli a několik z nich zabili, takže se pan Michalec jen s pra- malou hrstkou stěží utekl na Pražský hrad a jiní se rozběhli sem i tam po pot lích. A tak táboři, pobravše jejich vozy, dovezli je na svrchujmenovaný ostrov, s několika zajatci těžce raněnými. Hned téhož dne, když se k nim připojili Pra! žané, vypálili klášter Břevnov, a přivedše do Prahy devět mnichů, vsadili je do vězení. Potom ve čtvrtek před svatodušními svátky, jinak dne 23. měsíce květ/ na, přišlo do Prahy vojsko v několika tisících z kraje Žateckého, Lounského a Slánského, jejichž hejtmany byli někteří stateční zemané, totiž Záviš Bradatý a Petr Obrovec,4 a starší z jejich kněží mistr Petr řečený Špička,5 na pomoc Pra. žanům pro obranu zákona Božího se svátostí těla Páně a vozy, jízdnými a že nami mnohými a byli od Pražanů přijati s radostí, chvalozpěvy a písněmi. Ti když táhli do Prahy, útokem dobyli kláštera postoloprtského („Brány apoštol, ské“6), ne však bez vlastních ztrát. Ti totiž, kteří byli uvnitř postaveni na obra! nu, pozorujíce, že by nemohli odolati, žádali o svobodný odchod s koňmi a zbra
& 65 ští pak hejtmani těch táborů byli, jak bylo výše připomenuto, tito: Mikuláš 13 z Husi,13 muž veliké rozvahy a prozíravosti, Zbyněk z Buchova, Chval z Repice a Jan Žižka jednooký, nadmíru smělý a udatný.14 64 — ÁBOŘI V PRAZE/ PORÁŽKA PANA JANA MICHALCE! POMOC ŽATECKÝCH, LOUNSKÝCH A SLÁNSKÝCH 38 Potom dne 21. měsíce května někteří z táborů, chodíce v zástupech po Praze, takřka násilím stříhali nůžkami mnohým mužům brady a zvláště vousy pod no- sem, jež nazývali „podsebitím“, nadto uřezávali pannám vrkoče a ženám trhali šlojíře. Když s tím nebyli Pražané a zvláště jejich žoldnéři spokojeni, nařídili táborští hejtmani přísným rozkazem všem svým lidem, aby se nikdo více ne opovažoval takové věci prováděti. Potom dne 22. května, když pan Jan starší z Michlšperku,1 zvaný Michalec s jinými svými spojenci2 táhl na Pražský hrad k posílení toho hradu s mnoí hým lidem jízdným a vozy, na nichž byla naložena drahocenná roucha, potra! viny a sekery připravené na to, aby svým časem jimi přetínali řetězy v pražských ulicích, táboři vyrazivše z ostrova svrchujmenovaného a přebrodivše řeku, nepřátelsky je napadli a několik z nich zabili, takže se pan Michalec jen s pra- malou hrstkou stěží utekl na Pražský hrad a jiní se rozběhli sem i tam po pot lích. A tak táboři, pobravše jejich vozy, dovezli je na svrchujmenovaný ostrov, s několika zajatci těžce raněnými. Hned téhož dne, když se k nim připojili Pra! žané, vypálili klášter Břevnov, a přivedše do Prahy devět mnichů, vsadili je do vězení. Potom ve čtvrtek před svatodušními svátky, jinak dne 23. měsíce květ/ na, přišlo do Prahy vojsko v několika tisících z kraje Žateckého, Lounského a Slánského, jejichž hejtmany byli někteří stateční zemané, totiž Záviš Bradatý a Petr Obrovec,4 a starší z jejich kněží mistr Petr řečený Špička,5 na pomoc Pra. žanům pro obranu zákona Božího se svátostí těla Páně a vozy, jízdnými a že nami mnohými a byli od Pražanů přijati s radostí, chvalozpěvy a písněmi. Ti když táhli do Prahy, útokem dobyli kláštera postoloprtského („Brány apoštol, ské“6), ne však bez vlastních ztrát. Ti totiž, kteří byli uvnitř postaveni na obra! nu, pozorujíce, že by nemohli odolati, žádali o svobodný odchod s koňmi a zbra
Strana 66
němi a to jim Žatečtí, Lounští a Slánští povolili. Když pak chtěli odnést majeí tek, který byl uvnitř, zapálili někteří z nich bez vědomí vyšších ten klášter a tak pro prudkost požáru bylo ohněm škodlivě a šeredně spáleno mnoho rozličných převzácných knih, ornátů a jiných kněžských rouch s klenoty a jiným nesčísl, ným majetkem, protože nemohly být vyneseny ven. Také na té cestě do Prahy, jak je napřed pověděno, svrchujmenovaní Žatečtí, Lounští a Slánští, táhnouce okolo tvrze Makotřas, zapálili stavení a způsobili veliké škody Petrovi řečené! mu Meziříčský, velmi bohatému kupci, spálili tamže mnoho zboží a upálili fa- ráře“ s druhým knězem Václavem, někdejším kaplanem radnice Starého Města pražského. Potom v předvečer letnic, jinak dne 25. měsíce května, rozbořily a vy vrátily táborské ženy klášter jeptišek u svaté Kateřiny“ na Novém Městě praží ském, shodivše nejdříve střechu. Potom téhož dne pan Vilém Zajíc, shromáždiv lid panoší a sedláků, obsadil horu nad Slaným, a naháněje Slánským mnoho strachu, lstivě jim ozná- mil, že se Pražské město poddalo na milost uherskému králi. Proto se bohatší měšťané slánští poddali králi, vpustili pana Viléma do města, a vyhnavše kněze podávající lidu tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista pod obojí způsobou, při/ pustili tance, hry v kostky a ostatní veřejné hříchy. Rovněž na svátek svatého Ducha byl ohněm spálen dům pana Zajíce na Malé Straně u brány10 se sousedními domy. Rovněž v týchž dnech ženy táborské, žatecké a lounské atd., jichž by veliký počet, kopaly s pražskými ženami na rozkaz starších příkopy od kláštera Slovanského ke klášteru svaté Kateřiny a Pražané zřídili ze strachu před Vyše! hradskými silné stráže ozbrojenců na Slovanech, na Karlově a u svatého Apoli/ náře. RÁL ZIKMUND PŘIJEL NA NOVÝ HRAD A OBRÁTIL SE DO BOLESLAVI 39 Potom asi v témž čase uherský král Zikmund, uslyšev o příchodu táborů do Pražského města, když jel od Hor Kutných po hradech, přijel na Nový hrad někdy krále Václava, svého bratra, a prohlédnuv jen poklady, odejel a postavil s Uhry, Kutnohorskými a pány s ním spojenými stany neboli boudy na lukách blízko Litožnice,1 aby tam shromáždil co možná nejvíce lidu a dobyl Pražského města. Ale téhož dne, kdy přitáhli do Prahy Žatečtí, Lounští a Slánští, jak je B4/ Upálení M. Jana Husa. Vyobrazení v rukopisu Chval božských z r. 1587, fol. 305b.
němi a to jim Žatečtí, Lounští a Slánští povolili. Když pak chtěli odnést majeí tek, který byl uvnitř, zapálili někteří z nich bez vědomí vyšších ten klášter a tak pro prudkost požáru bylo ohněm škodlivě a šeredně spáleno mnoho rozličných převzácných knih, ornátů a jiných kněžských rouch s klenoty a jiným nesčísl, ným majetkem, protože nemohly být vyneseny ven. Také na té cestě do Prahy, jak je napřed pověděno, svrchujmenovaní Žatečtí, Lounští a Slánští, táhnouce okolo tvrze Makotřas, zapálili stavení a způsobili veliké škody Petrovi řečené! mu Meziříčský, velmi bohatému kupci, spálili tamže mnoho zboží a upálili fa- ráře“ s druhým knězem Václavem, někdejším kaplanem radnice Starého Města pražského. Potom v předvečer letnic, jinak dne 25. měsíce května, rozbořily a vy vrátily táborské ženy klášter jeptišek u svaté Kateřiny“ na Novém Městě praží ském, shodivše nejdříve střechu. Potom téhož dne pan Vilém Zajíc, shromáždiv lid panoší a sedláků, obsadil horu nad Slaným, a naháněje Slánským mnoho strachu, lstivě jim ozná- mil, že se Pražské město poddalo na milost uherskému králi. Proto se bohatší měšťané slánští poddali králi, vpustili pana Viléma do města, a vyhnavše kněze podávající lidu tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista pod obojí způsobou, při/ pustili tance, hry v kostky a ostatní veřejné hříchy. Rovněž na svátek svatého Ducha byl ohněm spálen dům pana Zajíce na Malé Straně u brány10 se sousedními domy. Rovněž v týchž dnech ženy táborské, žatecké a lounské atd., jichž by veliký počet, kopaly s pražskými ženami na rozkaz starších příkopy od kláštera Slovanského ke klášteru svaté Kateřiny a Pražané zřídili ze strachu před Vyše! hradskými silné stráže ozbrojenců na Slovanech, na Karlově a u svatého Apoli/ náře. RÁL ZIKMUND PŘIJEL NA NOVÝ HRAD A OBRÁTIL SE DO BOLESLAVI 39 Potom asi v témž čase uherský král Zikmund, uslyšev o příchodu táborů do Pražského města, když jel od Hor Kutných po hradech, přijel na Nový hrad někdy krále Václava, svého bratra, a prohlédnuv jen poklady, odejel a postavil s Uhry, Kutnohorskými a pány s ním spojenými stany neboli boudy na lukách blízko Litožnice,1 aby tam shromáždil co možná nejvíce lidu a dobyl Pražského města. Ale téhož dne, kdy přitáhli do Prahy Žatečtí, Lounští a Slánští, jak je B4/ Upálení M. Jana Husa. Vyobrazení v rukopisu Chval božských z r. 1587, fol. 305b.
Strana 67
66 67
66 67
Strana 68
n E 18/ M. Jan Hus na hranici. Plastika z táborského městského znaku z l. 1515—1516.
n E 18/ M. Jan Hus na hranici. Plastika z táborského městského znaku z l. 1515—1516.
Strana 69
68 ; § 69 napřed pověděno, na zprávu, že zamýšlejí s tábory naň udeřiti, hned nazítří ráno utekl z pole, zanechav tam mnoho potravin, a obrátil se s Uhry k Staré Bole! slavi. Kutnohorští se však s děly a jinými válečnými nástroji spěšně vrátili do Hor. TAŘÍ KONŠELÉ SESAZENI A NOVÍ USTANOVENI! SPOLEČNÉ ARTIKULY! VYHNÁNÍ PROTIVNÍKŮ KALICHA ZE STARÉHO A NOVÉHO MĚSTA 40 Potom se v týchž dnech sešli Táborští, Žatečtí, Lounští a Orebští s Pražskou obcí, sesadili tehdejší konšely jak Starého, tak Nového Města a ustanovili novél a ti s hejtmany a jejich obcemi, přibravše duchovní, svorně se usnesli:2 Nejprve aby všichni spolu stáli jako jeden muž proti uherskému králi Zikmundovi nebo proti kterémukoli jinému člověku, který by se protivil zál konu Božímu a především přijímání z kalicha, a zvláště proti tomu, kdo by mu chtěl jakýmkoli způsobem brániti nebo usiloval je rušiti anebo mařiti. Dále aby přidržovali kněžstvo zachovávati život apoštolský, potírajíce3 podle moží nosti svatokupectví, hrabivost, obdarovávání, nádheru a jiné neřády toho kněží stva, aby mohli tím svobodněji kázati slovo Boží a vykonávati jiné úkony svého řádu. Dále aby byly potírány všechny smrtelné hříchy a zvláště zjevné, jako dlouhá vysedávání v krčmách ve dnech svátečních a zvláště nedělních, pýcha a přílišnost drahocenných rouch, jejich výstřihy a třásně, s ostatními nezříze! nostmi a nálezky proti zákonu Božímu. A z těch článků byly potom čtyři hlavní artikuly, o které se Pražané se svými přívrženci zasazovali, vybrány a v náležií tou formu, jak bude níže patrno, uvedeny4 a bude o nich obšírněji pojednáno v následujícím vypravování. Dále bylo usneseno, aby pilně vyhledávali protivníky zákona Božího a je vyšetřovali a nedovolovali jim zůstati v městě. Proto z přikázání konšelů navštěvovali kněží kostelů postupem času jednotlivé domy protivníků, vyzýva/ jíce je, aby chodili na mše, zpovídali se z hříchů a skutečně se připravovali k při jímání pod obojí způsobou pod pokutou vyhnání z města. Proto se někteří z prot tivníků obojího pohlaví, kteří ještě neodešli z Prahy, neobyčejně rozčilovali pro to, že by měli schvalovati ty věci, kterým se dříve rouhali. A tak někteří z nich raději odešli z Prahy a opustili domy a jistý majetek, než by přistoupili k přijímání
68 ; § 69 napřed pověděno, na zprávu, že zamýšlejí s tábory naň udeřiti, hned nazítří ráno utekl z pole, zanechav tam mnoho potravin, a obrátil se s Uhry k Staré Bole! slavi. Kutnohorští se však s děly a jinými válečnými nástroji spěšně vrátili do Hor. TAŘÍ KONŠELÉ SESAZENI A NOVÍ USTANOVENI! SPOLEČNÉ ARTIKULY! VYHNÁNÍ PROTIVNÍKŮ KALICHA ZE STARÉHO A NOVÉHO MĚSTA 40 Potom se v týchž dnech sešli Táborští, Žatečtí, Lounští a Orebští s Pražskou obcí, sesadili tehdejší konšely jak Starého, tak Nového Města a ustanovili novél a ti s hejtmany a jejich obcemi, přibravše duchovní, svorně se usnesli:2 Nejprve aby všichni spolu stáli jako jeden muž proti uherskému králi Zikmundovi nebo proti kterémukoli jinému člověku, který by se protivil zál konu Božímu a především přijímání z kalicha, a zvláště proti tomu, kdo by mu chtěl jakýmkoli způsobem brániti nebo usiloval je rušiti anebo mařiti. Dále aby přidržovali kněžstvo zachovávati život apoštolský, potírajíce3 podle moží nosti svatokupectví, hrabivost, obdarovávání, nádheru a jiné neřády toho kněží stva, aby mohli tím svobodněji kázati slovo Boží a vykonávati jiné úkony svého řádu. Dále aby byly potírány všechny smrtelné hříchy a zvláště zjevné, jako dlouhá vysedávání v krčmách ve dnech svátečních a zvláště nedělních, pýcha a přílišnost drahocenných rouch, jejich výstřihy a třásně, s ostatními nezříze! nostmi a nálezky proti zákonu Božímu. A z těch článků byly potom čtyři hlavní artikuly, o které se Pražané se svými přívrženci zasazovali, vybrány a v náležií tou formu, jak bude níže patrno, uvedeny4 a bude o nich obšírněji pojednáno v následujícím vypravování. Dále bylo usneseno, aby pilně vyhledávali protivníky zákona Božího a je vyšetřovali a nedovolovali jim zůstati v městě. Proto z přikázání konšelů navštěvovali kněží kostelů postupem času jednotlivé domy protivníků, vyzýva/ jíce je, aby chodili na mše, zpovídali se z hříchů a skutečně se připravovali k při jímání pod obojí způsobou pod pokutou vyhnání z města. Proto se někteří z prot tivníků obojího pohlaví, kteří ještě neodešli z Prahy, neobyčejně rozčilovali pro to, že by měli schvalovati ty věci, kterým se dříve rouhali. A tak někteří z nich raději odešli z Prahy a opustili domy a jistý majetek, než by přistoupili k přijímání
Strana 70
z kalicha, někteří však z pouhého strachu, aby neztratili časné zboží, přistupovali k přijímání z kalicha. Jiní však přijavše pokorně prospěšné poučení o přijímání pod obojí způsobou, vyznali, že byli zavedeni od špatných kněží, a vyzpoví/ davše se přistupovali s velikou uctivostí a zbožností k přijímání z kalicha. A tehdy se podle obecné pověsti říkalo, že bylo více než sedmdesát domů5 na Starém Městě a tolikéž na Novém odchodem protivníků z Prahy opuštěno. A ty přidě/ lovali konšelé a jiní úředníci k tomu určení příchozím a jiným a obraceli ná/ poje, obilí, klenoty i jiný majetek, který ještě našli, k užitku obce a na obranu města. RÁL ZIKMUND NA MĚLNÍCE A VE SLANÉM! SEDMNÁCT KALIŠNÍKŮ K V LITOMĚŘICÍCH UTOPENO! LOUNY SE PODDALY KRÁLI! ZIKMUND PŘIJEL NA VYŠEHRAD 41 Potom 27. dne května přijel uherský král Zikmund s královskou chotí a královnou vdovou po zemřelém králi Václavu z Boleslavi na Mělník a odtud do Slaného. Potom 28. dne května, což bylo úterý po sv. Urbanu, vytáhli Pražané s Táborskými, Žateckými a Lounskými do pole dobývat Hradčan a Pražského hradu, přičemž se Táborští a Pražané položili na Pohořelci a Žatečtí a Lounští na Strahově, aby tak ze všech stran bránili dovážeti potraviny na Pražský hrad. Potom 30. dne května bylo v městě Litoměřicích sedmnáct měšťanů, kteří byli od dlouhého času pro přijímání z kalicha velmi těžce vězněni v jedné věži plné výkalů, na rozkaz uherského krále Zikmunda utopeno v Labi pod městem tekoucím a dosáhli v dobré naději koruny mučednické. Potom v týchž dnech uherský král Zikmund, který byl tehdy ve Sla ném, povolal Lounské, aby chtějí-li obdržeti jeho královskou milost, nemeškali přijeti do Slaného dostavit se před Jeho Velebnost a učinit tak, jak učinila ostatní města. A tak se někteří Lounští, od obce poslaní, naoko sloužíce pravdě, pod dali králi a bez souhlasu obce vpustili jeho lid do města. Jaké však ohavnosti na pannách a manželkách, rouhání svátosti těla a krve Pána našeho Ježíše Krista a pronásledování těch, kdož přijímali pod obojí způsobou, napáchal tam tehdy zločinný lid svrchujmenovaného uherského krále Zikmunda, o tom je ohavné a nemístné psáti.
z kalicha, někteří však z pouhého strachu, aby neztratili časné zboží, přistupovali k přijímání z kalicha. Jiní však přijavše pokorně prospěšné poučení o přijímání pod obojí způsobou, vyznali, že byli zavedeni od špatných kněží, a vyzpoví/ davše se přistupovali s velikou uctivostí a zbožností k přijímání z kalicha. A tehdy se podle obecné pověsti říkalo, že bylo více než sedmdesát domů5 na Starém Městě a tolikéž na Novém odchodem protivníků z Prahy opuštěno. A ty přidě/ lovali konšelé a jiní úředníci k tomu určení příchozím a jiným a obraceli ná/ poje, obilí, klenoty i jiný majetek, který ještě našli, k užitku obce a na obranu města. RÁL ZIKMUND NA MĚLNÍCE A VE SLANÉM! SEDMNÁCT KALIŠNÍKŮ K V LITOMĚŘICÍCH UTOPENO! LOUNY SE PODDALY KRÁLI! ZIKMUND PŘIJEL NA VYŠEHRAD 41 Potom 27. dne května přijel uherský král Zikmund s královskou chotí a královnou vdovou po zemřelém králi Václavu z Boleslavi na Mělník a odtud do Slaného. Potom 28. dne května, což bylo úterý po sv. Urbanu, vytáhli Pražané s Táborskými, Žateckými a Lounskými do pole dobývat Hradčan a Pražského hradu, přičemž se Táborští a Pražané položili na Pohořelci a Žatečtí a Lounští na Strahově, aby tak ze všech stran bránili dovážeti potraviny na Pražský hrad. Potom 30. dne května bylo v městě Litoměřicích sedmnáct měšťanů, kteří byli od dlouhého času pro přijímání z kalicha velmi těžce vězněni v jedné věži plné výkalů, na rozkaz uherského krále Zikmunda utopeno v Labi pod městem tekoucím a dosáhli v dobré naději koruny mučednické. Potom v týchž dnech uherský král Zikmund, který byl tehdy ve Sla ném, povolal Lounské, aby chtějí-li obdržeti jeho královskou milost, nemeškali přijeti do Slaného dostavit se před Jeho Velebnost a učinit tak, jak učinila ostatní města. A tak se někteří Lounští, od obce poslaní, naoko sloužíce pravdě, pod dali králi a bez souhlasu obce vpustili jeho lid do města. Jaké však ohavnosti na pannách a manželkách, rouhání svátosti těla a krve Pána našeho Ježíše Krista a pronásledování těch, kdož přijímali pod obojí způsobou, napáchal tam tehdy zločinný lid svrchujmenovaného uherského krále Zikmunda, o tom je ohavné a nemístné psáti.
Strana 71
70 71 V týchž také dnech papežský legát Fernand, biskup lucenský, pobý/ vaje ve Slaném s pražským arcibiskupem Konrádem, rozkázal strhnouti archu s tělem Kristovým, postavenou na hlavním oltáři, a uložil podávati lidu jen pod jednou způsobou; ba vypravuje se, že spálil svátost těla a krve Pána našeho Ježíše Krista, od kněží husitských posvěcenou a rozkázal jako nejhorší Antikrist upáliti jednoho kněze,1 který se nechtěl přísahou odříci přijímání z kalicha. Potom v týchž dnech jel král Zikmund se svými ze Slaného přes Hrá/ dek,2 přijel na Žebrák, a byv na Točníku s malým průvodem připuštěn podívat se na poklady,3 zanechané po smrti někdy svého bratra krále Václava, rychle se odebral na Karlštejn a potom na Zbraslav; odtud pak přijel na Nový hrad, Prahu dokola objížděje. Z něho byl doveden se svými na Vyšehrad, přičemž mu vyšlo naproti kněžstvo s ostatky svatých. A meškaje tam do jistého času, se hnal sedláky a kázal dělati příkopy okolo Zbraslavi, kde zamýšlel položiti svůj lid.4 J ELIKÝ HLAD POSÁDKY NA PRAŽSKÉM HRADĚ UPÁLENÍ MNICHŮ Z BŘEVNOVA A ZBRASLAVI! KRÁLI SE PODAŘILO DODAT POTRAVINY HRADSKÝM 42 Potom v týchž dnech Němci z Lužice a jiní národové, střežící Pražský hrad a Hradčany, protože Pražané a táboři bránili dovážet jim potraviny, byli trá/ peni velikým hladem do té míry, že byli hladem nuceni jísti koňské maso a listí z vinné révy. Někteří pak z nich a zvláště Čechové, našedše vhodný čas, schál zeli z Hradu a utíkali do Pražského města, jiní přeřezavše koňům žíly, aby ne zašli na Hradě, odháněli je, aby nebyli k žádnému užitku Pražanů a táborů. A kdyby jim jednou nebyli dodali královští z Vyšehradu chleba a jiné potřebné věci,1 zahnavše stráž Pražanů z Brusky, byli by museli utéci nebo vydati Hrad do rukou Pražanů. Ale z praků postavených na Pohořelci působili Pražané a táboři v tom čase přemnoho škod domům na Hradčanech, ale oni, střílejíce z děl z Hradu a Hradčan, ty praky zničili. Potom na svátek Božího těla, jinak dne 6. června, upálili táboři ohněm dva mnichy z Břevnova, kteří nechtěli souhlasiti s přijímáním z kalicha, s jed ním knězem a s jedním Němcem zajatým u Hradčan.
70 71 V týchž také dnech papežský legát Fernand, biskup lucenský, pobý/ vaje ve Slaném s pražským arcibiskupem Konrádem, rozkázal strhnouti archu s tělem Kristovým, postavenou na hlavním oltáři, a uložil podávati lidu jen pod jednou způsobou; ba vypravuje se, že spálil svátost těla a krve Pána našeho Ježíše Krista, od kněží husitských posvěcenou a rozkázal jako nejhorší Antikrist upáliti jednoho kněze,1 který se nechtěl přísahou odříci přijímání z kalicha. Potom v týchž dnech jel král Zikmund se svými ze Slaného přes Hrá/ dek,2 přijel na Žebrák, a byv na Točníku s malým průvodem připuštěn podívat se na poklady,3 zanechané po smrti někdy svého bratra krále Václava, rychle se odebral na Karlštejn a potom na Zbraslav; odtud pak přijel na Nový hrad, Prahu dokola objížděje. Z něho byl doveden se svými na Vyšehrad, přičemž mu vyšlo naproti kněžstvo s ostatky svatých. A meškaje tam do jistého času, se hnal sedláky a kázal dělati příkopy okolo Zbraslavi, kde zamýšlel položiti svůj lid.4 J ELIKÝ HLAD POSÁDKY NA PRAŽSKÉM HRADĚ UPÁLENÍ MNICHŮ Z BŘEVNOVA A ZBRASLAVI! KRÁLI SE PODAŘILO DODAT POTRAVINY HRADSKÝM 42 Potom v týchž dnech Němci z Lužice a jiní národové, střežící Pražský hrad a Hradčany, protože Pražané a táboři bránili dovážet jim potraviny, byli trá/ peni velikým hladem do té míry, že byli hladem nuceni jísti koňské maso a listí z vinné révy. Někteří pak z nich a zvláště Čechové, našedše vhodný čas, schál zeli z Hradu a utíkali do Pražského města, jiní přeřezavše koňům žíly, aby ne zašli na Hradě, odháněli je, aby nebyli k žádnému užitku Pražanů a táborů. A kdyby jim jednou nebyli dodali královští z Vyšehradu chleba a jiné potřebné věci,1 zahnavše stráž Pražanů z Brusky, byli by museli utéci nebo vydati Hrad do rukou Pražanů. Ale z praků postavených na Pohořelci působili Pražané a táboři v tom čase přemnoho škod domům na Hradčanech, ale oni, střílejíce z děl z Hradu a Hradčan, ty praky zničili. Potom na svátek Božího těla, jinak dne 6. června, upálili táboři ohněm dva mnichy z Břevnova, kteří nechtěli souhlasiti s přijímáním z kalicha, s jed ním knězem a s jedním Němcem zajatým u Hradčan.
Strana 72
Potom 12. dne června táboři, ještě v poli ležíce, upálili u hradčan/ ských zdí čtyři mnichy ze Zbraslavi, jak se říkalo, kteří nechtěli nijak souhlasiti s přijímáním z kalicha a s odložením kápí. Téhož dne k večeru přitáhl uherský král s mnoha tisíci jízdných2 a s vozy, na kterých byly naloženy potraviny a jiné potřeby, aby je dodal Praží skému hradu a jiným, kteří byli na Hradčanech. Když to táboři s Pražany, Ža teckými a Lounskými zpozorovali, zřídivše šiky a uspořádavše vozy, pospíchali utkati se s králem. Zatím3 však byl dodán Hradským chléb a jiné potraviny i prach do pušek a bylo pro nedostatek píce vyvedeno několik set koní z Praží ského hradu a Hradčan ke královu vojsku. A tak když se to stalo, král se dal na návrat tam, odkud přijel; táboři se svými spojenci ho pronásledovali s cepy, samostříly a jinými zbraněmi obrannými a nedali mu v pokoji odejíti. Proto se obrátil jeden houf královských a v nastalé srážce padli mnozí z obou stran, takže jich bylo přes třicet na témž místě pohřbeno; četní ze strany krále byli zraněni a na vozech odvezeni a potom u jednoho kostela pochováni. RAŽANÉ A TÁBOŘI USTOUPILI OD HRADU/ USNESENÍ PRAŽSKÝCH OBYVATELŮ A VYPOVĚDĚNÍ PROTIVNÍKŮ KALICHA Z PRAHY 43 Potom 14. dne června Pražané s tábory a ostatními, kteří leželi u Hradí čan a Pražského hradu, když pozorovali, že Hradští jsou již posíleni potravinami a že by jim bylo těžko ze všech stran brániti, aby nebyly dováženy na Hrad pol traviny, ustoupili z pole a zapálili klášter svaté Anny,1 klášter svatého Tomáše a dům někdy podkomořího s četnými jinými domy. Táboři se přestěhovali na Nové Město a po jednání s Pražany vyvolili dvanáct hejtmanů, čtyři ze Starého Města, čtyři z Nového a čtyři z táborů a ostatních příchozích, aby těch dva! náct mělo v své moci klíče od bran a věží a pořádalo a řídilo to, co patří k válce. A tamže bylo usneseno, aby ženy, jejichž mužové odešli z města, podobně sy! nové a dcery, jejichž rodiče odešli, vyšli jak ze Starého Města, tak z Nového pro podezření ze zrady, leda by byla věrnost některých dostatečně zaručena. Potom bylo v druhém jednání Pražanů s tábory a ostatními přícho! zími jednomyslně usneseno, aby jak obyvatelé, tak příchozí věrně podporovali a bránili všechny věci, které jsou zákona Božího a jeho pravdy, potírajíce2 vše
Potom 12. dne června táboři, ještě v poli ležíce, upálili u hradčan/ ských zdí čtyři mnichy ze Zbraslavi, jak se říkalo, kteří nechtěli nijak souhlasiti s přijímáním z kalicha a s odložením kápí. Téhož dne k večeru přitáhl uherský král s mnoha tisíci jízdných2 a s vozy, na kterých byly naloženy potraviny a jiné potřeby, aby je dodal Praží skému hradu a jiným, kteří byli na Hradčanech. Když to táboři s Pražany, Ža teckými a Lounskými zpozorovali, zřídivše šiky a uspořádavše vozy, pospíchali utkati se s králem. Zatím3 však byl dodán Hradským chléb a jiné potraviny i prach do pušek a bylo pro nedostatek píce vyvedeno několik set koní z Praží ského hradu a Hradčan ke královu vojsku. A tak když se to stalo, král se dal na návrat tam, odkud přijel; táboři se svými spojenci ho pronásledovali s cepy, samostříly a jinými zbraněmi obrannými a nedali mu v pokoji odejíti. Proto se obrátil jeden houf královských a v nastalé srážce padli mnozí z obou stran, takže jich bylo přes třicet na témž místě pohřbeno; četní ze strany krále byli zraněni a na vozech odvezeni a potom u jednoho kostela pochováni. RAŽANÉ A TÁBOŘI USTOUPILI OD HRADU/ USNESENÍ PRAŽSKÝCH OBYVATELŮ A VYPOVĚDĚNÍ PROTIVNÍKŮ KALICHA Z PRAHY 43 Potom 14. dne června Pražané s tábory a ostatními, kteří leželi u Hradí čan a Pražského hradu, když pozorovali, že Hradští jsou již posíleni potravinami a že by jim bylo těžko ze všech stran brániti, aby nebyly dováženy na Hrad pol traviny, ustoupili z pole a zapálili klášter svaté Anny,1 klášter svatého Tomáše a dům někdy podkomořího s četnými jinými domy. Táboři se přestěhovali na Nové Město a po jednání s Pražany vyvolili dvanáct hejtmanů, čtyři ze Starého Města, čtyři z Nového a čtyři z táborů a ostatních příchozích, aby těch dva! náct mělo v své moci klíče od bran a věží a pořádalo a řídilo to, co patří k válce. A tamže bylo usneseno, aby ženy, jejichž mužové odešli z města, podobně sy! nové a dcery, jejichž rodiče odešli, vyšli jak ze Starého Města, tak z Nového pro podezření ze zrady, leda by byla věrnost některých dostatečně zaručena. Potom bylo v druhém jednání Pražanů s tábory a ostatními přícho! zími jednomyslně usneseno, aby jak obyvatelé, tak příchozí věrně podporovali a bránili všechny věci, které jsou zákona Božího a jeho pravdy, potírajíce2 vše
Strana 73
72 73 slSuu fre ſriſs Erpetr apnaP Sna Rpſet. avienſleco pr Ruele dtv Paz Frtrezy a Paneſſe Cue ay a oonasiſſer. weckgſwa wyeon ſliuſu SPu apupyetſemyl Syulon sſ�e Ruſonre miſaſvyſali ten v ſhan hute yiſſom-Reral perzIeday menmetviy ſony zeſlaſ pobiſſun Ryſlyanſwy ſire (Sully a fifiz Rada woyel a oſſaſuge oeqne ſwilanve t Conſlanne (proſs shange wymy Rzyeſcranſhe a afferi gyny,ſ wyitieny Sulnagy tvomi ſiſſy acouſtom Affrom ſoey giſby a berestmy Heyt. A pſlotu pfimt a frobest. Aby ſauſsy stlav a sſy Eeſiyni y Rupta krvhos Riwy� wdtu Supemuys malfysveey y otgrety Rromu y or tfclsem y ſwolanyf �ndno ymłuaſ yoł Kadu v zkawye wſſck. wſkegmſime-Crły Eudtow y oſolow Siaku ducfewnyem y Owietr komi Abynywadny elowed.any mneſnangen yefustery Sef Soont by Romns ofeometus Ouvſanyth de ffanne gel neſo fre tefre weonelual Za postiywy mn a Snuefwrg ſtama Siateſe anfiws lan Bus gyegafr ecfai &omu Oweſany tsſhoweting woo Epist narvwopw.dpAf. gea Ru wyy aſRovio ifin Geſe Se a veuſe yzyſeu SAlabiemu ſinſoy Gh ſyeffawdim tpdtiſ yeo ounſVyeye ſwe nemynoſly y wſſrw Cueſſe Rany styo byelaty vſſrem y furtemu wſaſſye a ppewnys vnd Ruaſewu mſaſſy yynaelobtzy whewſfefe Bom-Am by tre gyaaus wostem wymith�amſir wyent a luetwe vaſe wſſemu Ryeſhyanſim ſy d'tgemay a et fiv Abylſyby ware ſmeſior ſuſefur gefen becta wn tſ weſenevemne boriſe nou wſfetpfce Sotvo geff byk tobo veynawity pisle waſi anuuewa yafnd fantefe Iſſiyeby wye vtylyc by o apovne a fr ſvetliwe ffyfſenve mysty Aprety tymn furyetiowt ſ ſfrem gſſho sſa yeoty enu porwoiy ond a meutenywty mneſe wnoe Tsis afmeltew yiffie gy.grſe & 8uepre wyewyty nenſy tven grfensyntattſm Sie rutlmes myn gefrwinet & newlſeae huef zſe. cy Stidiueſy-netſtymbish aneey Bubttv.peste aeope SuinaspawyſtaoufuatyaeoowSRaleesmEft ps, “ wſſenſne —aſym Pmy Iunowfrym g ſu sſrosiſaſa abywyl yuisePhemt aſau ARrmy if�ſary Reytunw abureueſlwis ss vuſſal. Are yſ sſh peſeſfre rom Cunſhe y pmaſuſhe vorſloffen a vaterſan An Byn geff sb Conffontie pungof yat ynſe pos teyt'g Rustevynw.a Bwys wye fyeude wſozem Soteliſpre rwnoſey a ßßiſſoye-moty pualaow amśuy�ym Sbula wy�luwßo Aew iſk ywrlik man Bywały pow Tytynpy. yyemeſſom Sucny baye weſiievyequy śiu czie pepes ie yeſe proty ſwyw cſory ſultuy-puety tyth apra blye npoty Reyin Rulewens veryml.A—ſim Siam fuſy Ryme Sucoues ſymfireStwofte Betwvint deteniſſeßi. ſiiffenyt aSowels pavse vRynuye wſal �olamy wan y aſſi oueſhe ymy vaybe na Sminx nepetupu vnotourmiſl pany avemetrſe meutefre ßm napues pwbuog .poduia gvfo-a pro- c ſwe vnaſfry ieſſiſo vanla dweſiiſe-ſarnue ypcwm.A lmlowu miſeſk nate vſuwiquge weſſy aboiety A nnwysmys wdyy Atwhe vondl a Beyuor Rwon ſye myſwi unewy ßuſenei Aſre rſmſe buſo geſe pooty forym Riſiem.a Reym firema.Rhſe nemp any ocśáu aneyney.Thys SPonyaſiediu ſowey potupmuy.ſThyefomly a ſos enilielowy ſſaery a vny,ſy ſiſk anſwoteBow geſſie sſa ſumu ſwſaw ywgeß-wyeliofuy mery peRy a bemeruenſewye hleco grnaß napu’S Rulowye myſaſſy-a vetn wſfire oruſſe Rencnye Sylby ſueſe vout�ſheye tuſennubihe-Anefomſiſtiwe wyatoyt oſowyeht a borene finewilſiwefea omu Seſe y aſow ſiſieme Si whuſene morty Awgeſe cenſkeum wysſlyw yae msgo gehe ſhitr a liſty Rytowuys Amnoſym Svſasy vinatvna He byfre sehe mſaßsy Reytow ſaſuſvawowmaſe alou gu oovy weſile sfin-finut welmy nendly ogeſo miſeſfy ſEyſfyme Nwymymey offione wam-te ſuſowu miſeſe mate oſvecttv Lsy miſſe varſus iy ſyropu ſſhyer a Wyene neuaſupcſuan Ayahoy oeſe fwobesinyt gyef th Conſhuepye vo? gnſo Reytow-Aby ten rnfre ſhro S.Styw Roun tt hf vipgel.aayſ ſre yePtynmu Reytom. Anam vyona Sofa otpſatu AwOmetys whns poſkynſe oboanin sre ſpeaſure Aiwyn o meſ ſweie yarrſa ſfanere Amy proto ſonm oſneme whulblucpre maeſy Bthu ſuſton mery udeyeore ſoſe wyyſſuryPſan Puaſuve ſalm or naropone SeSmeſe Wyſrpeſe Cuveſfefe pateqpetefe en nesvefy poſoſmen wſhpeny pesnafſ- poqgetni wanes razſſirmynyv. A A 9 -“ 4 19/ List z 12. května 1415, jímž čeští a moravští šlechtici žádají dvořany krále Zikmunda, aby se u krále zasadili o propuštění M. Jana Husa.
72 73 slSuu fre ſriſs Erpetr apnaP Sna Rpſet. avienſleco pr Ruele dtv Paz Frtrezy a Paneſſe Cue ay a oonasiſſer. weckgſwa wyeon ſliuſu SPu apupyetſemyl Syulon sſ�e Ruſonre miſaſvyſali ten v ſhan hute yiſſom-Reral perzIeday menmetviy ſony zeſlaſ pobiſſun Ryſlyanſwy ſire (Sully a fifiz Rada woyel a oſſaſuge oeqne ſwilanve t Conſlanne (proſs shange wymy Rzyeſcranſhe a afferi gyny,ſ wyitieny Sulnagy tvomi ſiſſy acouſtom Affrom ſoey giſby a berestmy Heyt. A pſlotu pfimt a frobest. Aby ſauſsy stlav a sſy Eeſiyni y Rupta krvhos Riwy� wdtu Supemuys malfysveey y otgrety Rromu y or tfclsem y ſwolanyf �ndno ymłuaſ yoł Kadu v zkawye wſſck. wſkegmſime-Crły Eudtow y oſolow Siaku ducfewnyem y Owietr komi Abynywadny elowed.any mneſnangen yefustery Sef Soont by Romns ofeometus Ouvſanyth de ffanne gel neſo fre tefre weonelual Za postiywy mn a Snuefwrg ſtama Siateſe anfiws lan Bus gyegafr ecfai &omu Oweſany tsſhoweting woo Epist narvwopw.dpAf. gea Ru wyy aſRovio ifin Geſe Se a veuſe yzyſeu SAlabiemu ſinſoy Gh ſyeffawdim tpdtiſ yeo ounſVyeye ſwe nemynoſly y wſſrw Cueſſe Rany styo byelaty vſſrem y furtemu wſaſſye a ppewnys vnd Ruaſewu mſaſſy yynaelobtzy whewſfefe Bom-Am by tre gyaaus wostem wymith�amſir wyent a luetwe vaſe wſſemu Ryeſhyanſim ſy d'tgemay a et fiv Abylſyby ware ſmeſior ſuſefur gefen becta wn tſ weſenevemne boriſe nou wſfetpfce Sotvo geff byk tobo veynawity pisle waſi anuuewa yafnd fantefe Iſſiyeby wye vtylyc by o apovne a fr ſvetliwe ffyfſenve mysty Aprety tymn furyetiowt ſ ſfrem gſſho sſa yeoty enu porwoiy ond a meutenywty mneſe wnoe Tsis afmeltew yiffie gy.grſe & 8uepre wyewyty nenſy tven grfensyntattſm Sie rutlmes myn gefrwinet & newlſeae huef zſe. cy Stidiueſy-netſtymbish aneey Bubttv.peste aeope SuinaspawyſtaoufuatyaeoowSRaleesmEft ps, “ wſſenſne —aſym Pmy Iunowfrym g ſu sſrosiſaſa abywyl yuisePhemt aſau ARrmy if�ſary Reytunw abureueſlwis ss vuſſal. Are yſ sſh peſeſfre rom Cunſhe y pmaſuſhe vorſloffen a vaterſan An Byn geff sb Conffontie pungof yat ynſe pos teyt'g Rustevynw.a Bwys wye fyeude wſozem Soteliſpre rwnoſey a ßßiſſoye-moty pualaow amśuy�ym Sbula wy�luwßo Aew iſk ywrlik man Bywały pow Tytynpy. yyemeſſom Sucny baye weſiievyequy śiu czie pepes ie yeſe proty ſwyw cſory ſultuy-puety tyth apra blye npoty Reyin Rulewens veryml.A—ſim Siam fuſy Ryme Sucoues ſymfireStwofte Betwvint deteniſſeßi. ſiiffenyt aSowels pavse vRynuye wſal �olamy wan y aſſi oueſhe ymy vaybe na Sminx nepetupu vnotourmiſl pany avemetrſe meutefre ßm napues pwbuog .poduia gvfo-a pro- c ſwe vnaſfry ieſſiſo vanla dweſiiſe-ſarnue ypcwm.A lmlowu miſeſk nate vſuwiquge weſſy aboiety A nnwysmys wdyy Atwhe vondl a Beyuor Rwon ſye myſwi unewy ßuſenei Aſre rſmſe buſo geſe pooty forym Riſiem.a Reym firema.Rhſe nemp any ocśáu aneyney.Thys SPonyaſiediu ſowey potupmuy.ſThyefomly a ſos enilielowy ſſaery a vny,ſy ſiſk anſwoteBow geſſie sſa ſumu ſwſaw ywgeß-wyeliofuy mery peRy a bemeruenſewye hleco grnaß napu’S Rulowye myſaſſy-a vetn wſfire oruſſe Rencnye Sylby ſueſe vout�ſheye tuſennubihe-Anefomſiſtiwe wyatoyt oſowyeht a borene finewilſiwefea omu Seſe y aſow ſiſieme Si whuſene morty Awgeſe cenſkeum wysſlyw yae msgo gehe ſhitr a liſty Rytowuys Amnoſym Svſasy vinatvna He byfre sehe mſaßsy Reytow ſaſuſvawowmaſe alou gu oovy weſile sfin-finut welmy nendly ogeſo miſeſfy ſEyſfyme Nwymymey offione wam-te ſuſowu miſeſe mate oſvecttv Lsy miſſe varſus iy ſyropu ſſhyer a Wyene neuaſupcſuan Ayahoy oeſe fwobesinyt gyef th Conſhuepye vo? gnſo Reytow-Aby ten rnfre ſhro S.Styw Roun tt hf vipgel.aayſ ſre yePtynmu Reytom. Anam vyona Sofa otpſatu AwOmetys whns poſkynſe oboanin sre ſpeaſure Aiwyn o meſ ſweie yarrſa ſfanere Amy proto ſonm oſneme whulblucpre maeſy Bthu ſuſton mery udeyeore ſoſe wyyſſuryPſan Puaſuve ſalm or naropone SeSmeſe Wyſrpeſe Cuveſfefe pateqpetefe en nesvefy poſoſmen wſhpeny pesnafſ- poqgetni wanes razſſirmynyv. A A 9 -“ 4 19/ List z 12. května 1415, jímž čeští a moravští šlechtici žádají dvořany krále Zikmunda, aby se u krále zasadili o propuštění M. Jana Husa.
Strana 74
( h &aco c� ſac go Jowáiⱥ A Duga áutad AagP.Cßſáno venⱥ aeccc RReá A qua �acády Yamáeg .awalhbuaćiſ onc Nſry cɇ Papua dály sA VAff dc�g Hut: fã.2qu Pioo opl Scuatiſaie & cnuqiit Tßáo opuſweco ou dake ſc Hwonißce a Pal zwei elid alaſ FAcá á ſuiⱥ Rgwaćbz de cowcz Sguáći ſuárá? :c0 śác ſeéR Oſáihbcy Pio& ćna� guci. 2vczo Bcthnia ſ Rpraer gua SiouMawcfe cPe yßeſácz các. wſob qui zeiO ar? álſaeſevauw/ Cowanclo ade ſic kowanⱥ Eáßá zoRo pari z Hue ſacGáo &ow yfétoy Conke 2poniá Hiin & ſaeio Guicy ofkijo z buy ccſiſc90 Wucgoċieo uho fcoro Pa6étéo cacac oRuonije raále ob ánkgáne ppaá ckáy Pc pſá Tna ck�zaMe ſ2no z g ſcp Qwcaféé Efáky Powáreo pákiwwc ſkwośnác gduc á &ɇc a ſzo pacwpá Quibáá btfeßoni iac onbnel-ac ßkɇceſ Me/pear aui áffonſzá ayozac Máoewrj :ſwoſ r(Aba flevié Poáai pg ſaWeráonu 9Wuáliie Hou dász z Rugáe ccgoe Wanac�onacp ráádáná vɇ &0éPwoeuc9 Cerſci a dacic aáqus ppuc &Fuſaa ve & à Pſunde/ & ágo ſ�owná á Aciz /q io zá�ⱥ accá ſwáße adyſwaM8 oſuow AylusRogránáci cto viá 3á iá aſ � aſnh byz eſſancá frraſlia aſee yána cáſ8 fic ſui& -&e t88 uput Idejglabr ☞r. aele aligucs. ce arcoc vldl Ruid meluſuſea Peſyéa q.á dianá ßguáo ſoo RnAili Rod doo� IusieA &e ſeSSſo.qu2 adqu opgcaaipePocie w áſoo &e Acár p 9aco Fgyd áfáeacuy Abu ſudedcż ßae átecie gkáy 9cd oßá2 kkál ooi ſuy opd Heiⱥ GHac ſacih ki o Lág wſnⱥ á wſie ſaß áedepk váio rog dáſzu& Cála & oßáne yokis poiáde &ßuegz &Ar= ociqiⱥ W Sce Fguw Rugdláco Aſeeżá y Buá auá tiá Vicca. ſuyen cero& coLacijſa,& ras 2 paſeal Qu qu � Autig acere c� Fápcem ſodo páréß oegdbe functiwencio/ Dredk ut áet� raasq ſuik eaaſ quaw �ũ voepuegee agaa e Radve Dieto u9o §46 Qefácie wrßicl6.9 ozickociá6 4u H ſwasey&avie &u.Malque Dui ſſewy w YlcyGus cé Oowára á edRiaekibz ſee wáe cak�á ieſrA Pockozⱥ ywz caDá mpoe in �ao Gitic wieß: fſo& obRéi actac I ſáá ſcé panni pośiái M ſuco Quaco aścplac quá ßwrémoy c8á ads ſubs aſ ſáctowy iá cá ftuá &o ás dáquied ogekgijo wcewcy kygáá Rew pagie ánQudſſay affuaax y ſ cnbiě (Qſpſliui a mda pu ſorwáctue wdkćoßab káwe mau9 ſác bi qubz ock awock átrck Rcreave Qae Oria oſunfie mianu pia ſepee &ia atplau mean ſw :Pcs achachs bſáie Figioe W da ſodl q A ſunz wdxij .&.wſráo.wac.. lſoſovtlulh & r ſpines � &e ca &aas saurn o
( h &aco c� ſac go Jowáiⱥ A Duga áutad AagP.Cßſáno venⱥ aeccc RReá A qua �acády Yamáeg .awalhbuaćiſ onc Nſry cɇ Papua dály sA VAff dc�g Hut: fã.2qu Pioo opl Scuatiſaie & cnuqiit Tßáo opuſweco ou dake ſc Hwonißce a Pal zwei elid alaſ FAcá á ſuiⱥ Rgwaćbz de cowcz Sguáći ſuárá? :c0 śác ſeéR Oſáihbcy Pio& ćna� guci. 2vczo Bcthnia ſ Rpraer gua SiouMawcfe cPe yßeſácz các. wſob qui zeiO ar? álſaeſevauw/ Cowanclo ade ſic kowanⱥ Eáßá zoRo pari z Hue ſacGáo &ow yfétoy Conke 2poniá Hiin & ſaeio Guicy ofkijo z buy ccſiſc90 Wucgoċieo uho fcoro Pa6étéo cacac oRuonije raále ob ánkgáne ppaá ckáy Pc pſá Tna ck�zaMe ſ2no z g ſcp Qwcaféé Efáky Powáreo pákiwwc ſkwośnác gduc á &ɇc a ſzo pacwpá Quibáá btfeßoni iac onbnel-ac ßkɇceſ Me/pear aui áffonſzá ayozac Máoewrj :ſwoſ r(Aba flevié Poáai pg ſaWeráonu 9Wuáliie Hou dász z Rugáe ccgoe Wanac�onacp ráádáná vɇ &0éPwoeuc9 Cerſci a dacic aáqus ppuc &Fuſaa ve & à Pſunde/ & ágo ſ�owná á Aciz /q io zá�ⱥ accá ſwáße adyſwaM8 oſuow AylusRogránáci cto viá 3á iá aſ � aſnh byz eſſancá frraſlia aſee yána cáſ8 fic ſui& -&e t88 uput Idejglabr ☞r. aele aligucs. ce arcoc vldl Ruid meluſuſea Peſyéa q.á dianá ßguáo ſoo RnAili Rod doo� IusieA &e ſeSSſo.qu2 adqu opgcaaipePocie w áſoo &e Acár p 9aco Fgyd áfáeacuy Abu ſudedcż ßae átecie gkáy 9cd oßá2 kkál ooi ſuy opd Heiⱥ GHac ſacih ki o Lág wſnⱥ á wſie ſaß áedepk váio rog dáſzu& Cála & oßáne yokis poiáde &ßuegz &Ar= ociqiⱥ W Sce Fguw Rugdláco Aſeeżá y Buá auá tiá Vicca. ſuyen cero& coLacijſa,& ras 2 paſeal Qu qu � Autig acere c� Fápcem ſodo páréß oegdbe functiwencio/ Dredk ut áet� raasq ſuik eaaſ quaw �ũ voepuegee agaa e Radve Dieto u9o §46 Qefácie wrßicl6.9 ozickociá6 4u H ſwasey&avie &u.Malque Dui ſſewy w YlcyGus cé Oowára á edRiaekibz ſee wáe cak�á ieſrA Pockozⱥ ywz caDá mpoe in �ao Gitic wieß: fſo& obRéi actac I ſáá ſcé panni pośiái M ſuco Quaco aścplac quá ßwrémoy c8á ads ſubs aſ ſáctowy iá cá ftuá &o ás dáquied ogekgijo wcewcy kygáá Rew pagie ánQudſſay affuaax y ſ cnbiě (Qſpſliui a mda pu ſorwáctue wdkćoßab káwe mau9 ſác bi qubz ock awock átrck Rcreave Qae Oria oſunfie mianu pia ſepee &ia atplau mean ſw :Pcs achachs bſáie Figioe W da ſodl q A ſunz wdxij .&.wſráo.wac.. lſoſovtlulh & r ſpines � &e ca &aas saurn o
Strana 75
☞ 75 chny smrtelné hříchy zjevné při sobě a v městě, i aby nechovali protivníky pravdy a aby se k střežení bran a věží spojili příchozí s Pražany; nadto aby svr chujmenovaní hejtmani věnovali všechnu bedlivost těm věcem, které se týkají obecného dobra a obrany pravd, a věrně jednali ve věcech svrchuuvedených. A o těch všech věcech a o každé zvláště byly pořízeny listiny zápisů jak ze strany obyvatelů, tak příchozích. A když byly ty věci, jak je svrchu pověděno, uspořádány a upraveny, přestěhovali se táboři s koňmi a vozy na Staré Město, zabrali domy královskéa a jiné, od pravých hospodářů opuštěné, a den ode dne dělali veliké škody na staveních. Ale ženy táborské zůstaly v klášteře svatého Ambrože na Novém Městě a bořily stavby budov toho kláštera. A tehdy podle obecné dohody všech takto, jak je výše uvedeno, sjednocených byly vyvoleny z obyvatelů i přícho! zích jisté osoby, aby bedlivě pátraly, jestliže někteří z Pražanů ještě nepřijímali tělo a krev Páně pod obojí způsobou, aby byli všichni takoví vyvedeni z města, ať by byli kteréhokoli stavu nebo pohlaví. Proto ti takto vyvolení takřka denně zasedali na radnici, předvolávali všechny osoby jim udané a podezřelé, a o kom z nich bylo zjištěno, že ještě, jak je výše pověděno, nepřijímali, ti byli pod praporcem neboli korouhví pana Čeň. ka, která byla vyvěšena na pranýři, od biřiců vyvedeni z města a v jejich domy a majetky se uvázala obec.4 Také někteří, zvláště Němci, ačkoli již přistoupili k pravdě a přijímali pod obojí způsobou anebo slíbili tak přijímati, protože však někteří z nich měli plné špižírny, byli donuceni odejíti z města. A tak z dobro! volného i nedobrovolného odchodu hospodářů mnohých domů byly zanechá! ny rozličné nápoje, obilí a ostatní potraviny, které byly ziskuchtivě obstarány pro příchod uherského krále a jiných hostí do Prahy. A ty věci Pražská obec vydávala k použití táborům a ostatním příchozím a bylo ustanoveno nalévati rozí ličné nápoje za laciné peníze. Neboť pintu malvazí nalévali po třech groších, vlašského vína po dvanácti penízích, rakouského po čtyřech a domácího po dvou penízích a vyleželého dobrého piva za peníz. A proto někteří bratři a sestry vel mi často pijíce se opíjeli nápoji jim nezvyklými, kterých nemírně požívali. Potom 21. dne měsíce června Pražská obec a táboři odstranili nebo podsekali stromy v zahradě arcibiskupově, aby se tam nemohli skrývati nepřá/ telé. A téhož dne rovněž zničili ohněm klášter jeptišek u svaté Magdaleny5 s čet/ nými domky na Malé Straně. 74 20 Zápis odvolání M. Jeronýma Pražského ke kostnickému koncilu v Třeboňském rukopisu.
☞ 75 chny smrtelné hříchy zjevné při sobě a v městě, i aby nechovali protivníky pravdy a aby se k střežení bran a věží spojili příchozí s Pražany; nadto aby svr chujmenovaní hejtmani věnovali všechnu bedlivost těm věcem, které se týkají obecného dobra a obrany pravd, a věrně jednali ve věcech svrchuuvedených. A o těch všech věcech a o každé zvláště byly pořízeny listiny zápisů jak ze strany obyvatelů, tak příchozích. A když byly ty věci, jak je svrchu pověděno, uspořádány a upraveny, přestěhovali se táboři s koňmi a vozy na Staré Město, zabrali domy královskéa a jiné, od pravých hospodářů opuštěné, a den ode dne dělali veliké škody na staveních. Ale ženy táborské zůstaly v klášteře svatého Ambrože na Novém Městě a bořily stavby budov toho kláštera. A tehdy podle obecné dohody všech takto, jak je výše uvedeno, sjednocených byly vyvoleny z obyvatelů i přícho! zích jisté osoby, aby bedlivě pátraly, jestliže někteří z Pražanů ještě nepřijímali tělo a krev Páně pod obojí způsobou, aby byli všichni takoví vyvedeni z města, ať by byli kteréhokoli stavu nebo pohlaví. Proto ti takto vyvolení takřka denně zasedali na radnici, předvolávali všechny osoby jim udané a podezřelé, a o kom z nich bylo zjištěno, že ještě, jak je výše pověděno, nepřijímali, ti byli pod praporcem neboli korouhví pana Čeň. ka, která byla vyvěšena na pranýři, od biřiců vyvedeni z města a v jejich domy a majetky se uvázala obec.4 Také někteří, zvláště Němci, ačkoli již přistoupili k pravdě a přijímali pod obojí způsobou anebo slíbili tak přijímati, protože však někteří z nich měli plné špižírny, byli donuceni odejíti z města. A tak z dobro! volného i nedobrovolného odchodu hospodářů mnohých domů byly zanechá! ny rozličné nápoje, obilí a ostatní potraviny, které byly ziskuchtivě obstarány pro příchod uherského krále a jiných hostí do Prahy. A ty věci Pražská obec vydávala k použití táborům a ostatním příchozím a bylo ustanoveno nalévati rozí ličné nápoje za laciné peníze. Neboť pintu malvazí nalévali po třech groších, vlašského vína po dvanácti penízích, rakouského po čtyřech a domácího po dvou penízích a vyleželého dobrého piva za peníz. A proto někteří bratři a sestry vel mi často pijíce se opíjeli nápoji jim nezvyklými, kterých nemírně požívali. Potom 21. dne měsíce června Pražská obec a táboři odstranili nebo podsekali stromy v zahradě arcibiskupově, aby se tam nemohli skrývati nepřá/ telé. A téhož dne rovněž zničili ohněm klášter jeptišek u svaté Magdaleny5 s čet/ nými domky na Malé Straně. 74 20 Zápis odvolání M. Jeronýma Pražského ke kostnickému koncilu v Třeboňském rukopisu.
Strana 76
LDŘICH Z ROŽMBERKA OBLEHL S RAKUŠANY TÁBOR, ALE UTRPĚL TĚŽKOU PORÁŽKU A ZAKÁZAL PŘIJÍMÁNÍ PODOBOJÍ 44 Potom 23. dne měsíce června,1 totiž v předvečer svatého Jana Křtitele, pan Oldřich z Růže, dosud ještě přítel pravdy, mocně oblehl — jak se věří, na pří: kaz uherského krále Zikmunda — se svým hojným lidem jízdným a pěším horu Hradiště blízko Ústí, kterou drželi táboři. Učinil tak ve spojení s Krajířem2 a s Němci, zvláště Rakušany, doufaje, že přemůže držitele oné hory, kterých tehdy nebylo veliké množství, aby nebyly od nich jeho statky pustošeny pleně! ním a požáry ohně. A měl ve svém vojsku kněze, kteří vystavovali ve stanu svá/ tost těla Páně a dvořákům podávali svátost těla a krve Páně pod obojí způso/ bou, totiž chleba a vína. Přihodilo se však, když jel na hrad Žebrák ke králi svrchujmenova/ nému se zcela skrovným průvodem, že se tam ze strachu, jak se věří, přísahou odřekl přijímání pod obojí způsobou a dostal od papežského legáta, totiž Fer/ nanda, biskupa lucenského, rozhřešení spolu s jistými pány a šlechtici království k velikému pohoršení přečetných přátel té pravdy a k nebezpečenství i škodě své duše. A tak vrátiv se k svému vojsku, rozkázal složiti svátost oltářní a všem svým přísně zapověděl v budoucnosti přijímati pod obojí způsobou, odhaliv tím nestálost neupřímné mysli, jejímž vnějším znamením byla kulhavost jeho nohou. Proto nikterak neušel Boží pomstě. Neboť Mikuláš z Husi, jeden ze čtyř táborských hejtmanů, zvěděv o těžkosti bratří a sester na hoře Hradišti, vytáhl ihned s jinými tábory, kteří byli v Praze, 25. dne června za noci z Prahy, přibrav s sebou skoro tři sta pa! desát jezdců, na pomoc a posilu svých bratří a sester. A když se dne 30. června, totiž v neděli po svatém Petru, přibližoval za rozednění k hoře Hradišti se zcela skrovňoučkým lidem a uvědomil o tom bratří na hoře, hned seběhli táborští bratří se silným křikem s hory a s řečeným Mikulášem z Husi prudce udeřili na své nepřátele. A ti, protože jim Pán Bůh nahnal strachu, zděšeni po malém odporu se dali na útěk a prchli, zanechavše mnoho statků, přesto, že jich bylo přes dvacet na jednoho tábora. Táboři, stíhajíce je, mnohé z nich pobili, jiné pak zranili a ostatní zajali. A tak vzdávajíce díky Pánu Bohu, že jim dopřál ví/ tězství nad nepřáteli, pobrali velikou kořist ve zlatě a stříbře, penězích, zbra ních, číších a stříbrných pásech, drahocenných rouchách, dělech, stanech, hojí
LDŘICH Z ROŽMBERKA OBLEHL S RAKUŠANY TÁBOR, ALE UTRPĚL TĚŽKOU PORÁŽKU A ZAKÁZAL PŘIJÍMÁNÍ PODOBOJÍ 44 Potom 23. dne měsíce června,1 totiž v předvečer svatého Jana Křtitele, pan Oldřich z Růže, dosud ještě přítel pravdy, mocně oblehl — jak se věří, na pří: kaz uherského krále Zikmunda — se svým hojným lidem jízdným a pěším horu Hradiště blízko Ústí, kterou drželi táboři. Učinil tak ve spojení s Krajířem2 a s Němci, zvláště Rakušany, doufaje, že přemůže držitele oné hory, kterých tehdy nebylo veliké množství, aby nebyly od nich jeho statky pustošeny pleně! ním a požáry ohně. A měl ve svém vojsku kněze, kteří vystavovali ve stanu svá/ tost těla Páně a dvořákům podávali svátost těla a krve Páně pod obojí způso/ bou, totiž chleba a vína. Přihodilo se však, když jel na hrad Žebrák ke králi svrchujmenova/ nému se zcela skrovným průvodem, že se tam ze strachu, jak se věří, přísahou odřekl přijímání pod obojí způsobou a dostal od papežského legáta, totiž Fer/ nanda, biskupa lucenského, rozhřešení spolu s jistými pány a šlechtici království k velikému pohoršení přečetných přátel té pravdy a k nebezpečenství i škodě své duše. A tak vrátiv se k svému vojsku, rozkázal složiti svátost oltářní a všem svým přísně zapověděl v budoucnosti přijímati pod obojí způsobou, odhaliv tím nestálost neupřímné mysli, jejímž vnějším znamením byla kulhavost jeho nohou. Proto nikterak neušel Boží pomstě. Neboť Mikuláš z Husi, jeden ze čtyř táborských hejtmanů, zvěděv o těžkosti bratří a sester na hoře Hradišti, vytáhl ihned s jinými tábory, kteří byli v Praze, 25. dne června za noci z Prahy, přibrav s sebou skoro tři sta pa! desát jezdců, na pomoc a posilu svých bratří a sester. A když se dne 30. června, totiž v neděli po svatém Petru, přibližoval za rozednění k hoře Hradišti se zcela skrovňoučkým lidem a uvědomil o tom bratří na hoře, hned seběhli táborští bratří se silným křikem s hory a s řečeným Mikulášem z Husi prudce udeřili na své nepřátele. A ti, protože jim Pán Bůh nahnal strachu, zděšeni po malém odporu se dali na útěk a prchli, zanechavše mnoho statků, přesto, že jich bylo přes dvacet na jednoho tábora. Táboři, stíhajíce je, mnohé z nich pobili, jiné pak zranili a ostatní zajali. A tak vzdávajíce díky Pánu Bohu, že jim dopřál ví/ tězství nad nepřáteli, pobrali velikou kořist ve zlatě a stříbře, penězích, zbra ních, číších a stříbrných pásech, drahocenných rouchách, dělech, stanech, hojí
Strana 77
76 & 77 ných nápojích a potravinách, vjeli s ohromnou radostí na horu Hradiště a rozí dělovali z kořisti jednomu každému, jak bylo potřebí. Také vzali nahoru jeden prak od nepřátel zanechaný a druhý zničili.3 Proto pán z Růže, byv velmi pokořen a chtěje se pomstíti nad tábory, rozkázal zjímati všechny kněze, kteří na jeho statcích podávali lidu pod obojí způsobou, a uvrhnouti do věží svých hradů, totiž Příběnic, Choustníka, Hel/ fenburka, Krumlova, Rožmberka i Nových Hradů, a usiloval přinutiti je, aby se přísahou odřekli přijímání pod obojí způsobou. Ale protože je Bůh uchoval v stálosti té pravdy, nikterak toho nedosáhl, třebas potom časem dva z nich na hradě Helfenburce dal usmrtit, ostatní sytil jako násilnický pronásledovatel poznané pravdy skoro půl roku chlebem trápení a vodou úzkosti.4 Ale ani to mu nestačilo k ukojení jeho násilnictví, nýbrž hromadě zlé na zlé, zrušil na svých statcích nejsvětější podávání kalicha lidu. Za to, jak bude pověděno v následu/ jícím vypravování, utrpěl mnoho škod na svých statcích od táborského lidu, neboť ti jeho statky mnohonásobně a rozličně pustošili a přepadali. USITÉ SE ZMOCNILI HRADCE KRÁLOVÉ H Potom v témž čase urozený pan Aleš z Vřešťova,1 nemalý milovník pravdy a zá/ kona Kristova, Beneš z Mokrovous2 a Jiřík z Chvalkovic,3 stoupenci přijímání pod obojí způsobou a jiných pravd, uváživše, že se v městě Hradci a jeho okolí děje od mnichů a kněží zákonu Božímu se protivících přívržencům pravdy obojího pohlaví nejtěžší druh útisků a že věrní jsou ukrutně nuceni, aby se přísahou od řekli pravdy, a rovněž ze srdečné lítosti nad hanebnými násilnostmi, které na pannách a ženách násilně páchali protivníci pravdy jak domácí, tak cizí, na pot kyn Boží, jak se lze nadíti, shromáždili ze sousedství na Kunětickou horu nad Pardubicemi, vysokou a pevnou, nemalé množství sedláků a uhlířů s úmyslem zamezit svrchuuvedené útrapy a osvobodit pravdu přijímání pod obojí způsobou. A k nim přibyl Ambrož, kněz z Hradce, předtím vypuzený od král lovny Žofie a jejích úředníků. Dlel tehdy v Praze, ale vypravil se k nim, nedbaje na nebezpečenství cest, a tam kázáním a podávaje lidu svaté tělo a krev Kristo! vu pod obojí způsobou, obrátil mysli smutných a plačících v radost a veselí. Konečně pak v úterý po sv. Janu Křtiteli rozkázal připraviti žebříky, předstí/ raje, že táhne s panem Alšem, Benešem, Jiříkem a lidem tam shromážděným 45
76 & 77 ných nápojích a potravinách, vjeli s ohromnou radostí na horu Hradiště a rozí dělovali z kořisti jednomu každému, jak bylo potřebí. Také vzali nahoru jeden prak od nepřátel zanechaný a druhý zničili.3 Proto pán z Růže, byv velmi pokořen a chtěje se pomstíti nad tábory, rozkázal zjímati všechny kněze, kteří na jeho statcích podávali lidu pod obojí způsobou, a uvrhnouti do věží svých hradů, totiž Příběnic, Choustníka, Hel/ fenburka, Krumlova, Rožmberka i Nových Hradů, a usiloval přinutiti je, aby se přísahou odřekli přijímání pod obojí způsobou. Ale protože je Bůh uchoval v stálosti té pravdy, nikterak toho nedosáhl, třebas potom časem dva z nich na hradě Helfenburce dal usmrtit, ostatní sytil jako násilnický pronásledovatel poznané pravdy skoro půl roku chlebem trápení a vodou úzkosti.4 Ale ani to mu nestačilo k ukojení jeho násilnictví, nýbrž hromadě zlé na zlé, zrušil na svých statcích nejsvětější podávání kalicha lidu. Za to, jak bude pověděno v následu/ jícím vypravování, utrpěl mnoho škod na svých statcích od táborského lidu, neboť ti jeho statky mnohonásobně a rozličně pustošili a přepadali. USITÉ SE ZMOCNILI HRADCE KRÁLOVÉ H Potom v témž čase urozený pan Aleš z Vřešťova,1 nemalý milovník pravdy a zá/ kona Kristova, Beneš z Mokrovous2 a Jiřík z Chvalkovic,3 stoupenci přijímání pod obojí způsobou a jiných pravd, uváživše, že se v městě Hradci a jeho okolí děje od mnichů a kněží zákonu Božímu se protivících přívržencům pravdy obojího pohlaví nejtěžší druh útisků a že věrní jsou ukrutně nuceni, aby se přísahou od řekli pravdy, a rovněž ze srdečné lítosti nad hanebnými násilnostmi, které na pannách a ženách násilně páchali protivníci pravdy jak domácí, tak cizí, na pot kyn Boží, jak se lze nadíti, shromáždili ze sousedství na Kunětickou horu nad Pardubicemi, vysokou a pevnou, nemalé množství sedláků a uhlířů s úmyslem zamezit svrchuuvedené útrapy a osvobodit pravdu přijímání pod obojí způsobou. A k nim přibyl Ambrož, kněz z Hradce, předtím vypuzený od král lovny Žofie a jejích úředníků. Dlel tehdy v Praze, ale vypravil se k nim, nedbaje na nebezpečenství cest, a tam kázáním a podávaje lidu svaté tělo a krev Kristo! vu pod obojí způsobou, obrátil mysli smutných a plačících v radost a veselí. Konečně pak v úterý po sv. Janu Křtiteli rozkázal připraviti žebříky, předstí/ raje, že táhne s panem Alšem, Benešem, Jiříkem a lidem tam shromážděným 45
Strana 78
přepadnout Podlažice.4 Když se tedy přiblížil večer a dali se na cestu k Podla žicům, oznámili to hradečtí zvědové do města. Proto Hradečtí, pozbyvše tím starosti, nestřežili tu noc město tak bedlivě. A tak v noci zamířil pan Ambrož s lidem svrchujmenovaným k Hradci. A přiblíživše se okolo rozednění k městu, přirazili s žebříky ke zdem, a protože jen zcela málo lidí kladlo odpor a ostatní byli zmateni, brzo obsadili městské zdi; konečně pak, když se někteří z domá/ cích utekli na hrad a ostatní na věže bran, za jasného již dne, což bylo 26. června, stali se pány města za velikého jásotu a radosti přátel a přívrženců pravdy. Když tedy zajali některé protivníky pravdy a když se jim poddali ti, kteří se utekli na hrad a na věže, vyvedli je z města a město obsadili přáteli a přívrženci zá kona Božího. Potom vyvolili za hejtmany svrchujmenovaného pana Alše, Be! neše a Jiříka, rozdělili mezi sebou majetky protivníků vyvedených z města a jeí jich domy rozdali těm, kteří se již osvědčili v zachovávání zákona Kristova. Město ve dne v noci velmi bedlivě střežili. Uslyšev to král, velmi se rozrušil i všichni jeho přívrženci. Proto se páni království rychle vypravili s nejlépe vybraným lidem Čechů a Moravanů v počtu přes deset tisíc podle rozkazu králova obléhat Hradec a položili se v poli ve vzdálenosti skoro na půl míle od města, neodvažujíce se pro nebezpečenství blíže přistoupiti. A složivše klamně list, že Pražské město uzavřelo s králem do jistého času příměří, vyzývali Hradecké, aby učinili totéž. A tak Hradečtí jsouce oklamáni potvrdili s královskými příměří na tak dlouho, dokud by ne dostali odpověď od Pražanů. Poznavše pak jejich faleš, vypověděli příměří svrchu/ jmenovaným úskočníkům a tím bedlivěji a bděleji město střežili a opatřovali potravinami. RÁL ZIKMUND PŘIJEL NA PRAŽSKÝ HRAD A JEHO VOJSKO SE POLOŽILO K MEZI BRUSKOU, OVENCEM AOBOROU! ŽIŽKA OBSADIL VÍTKOVU HORU 46 Potom 30. dne června, což byla neděle nejbližší po sv. Petru apoštolovi, přiblí žil se uherský král Zikmund se silným vojskem jak Čechů, tak mnohých a rozí ličných cizích národů k Pražskému hradu. A po slavnostní mši byl sám s ně! kterými přednějšími od kněžstva s procesím, zvoněním na veliké zvony, s chvaz lozpěvy a písněmi slavnostně přijat na Pražský hrad a jeho vojsko rozestavělo 21 Odevzdání M. Jeronýma Pražského k potrestání světské moci. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
přepadnout Podlažice.4 Když se tedy přiblížil večer a dali se na cestu k Podla žicům, oznámili to hradečtí zvědové do města. Proto Hradečtí, pozbyvše tím starosti, nestřežili tu noc město tak bedlivě. A tak v noci zamířil pan Ambrož s lidem svrchujmenovaným k Hradci. A přiblíživše se okolo rozednění k městu, přirazili s žebříky ke zdem, a protože jen zcela málo lidí kladlo odpor a ostatní byli zmateni, brzo obsadili městské zdi; konečně pak, když se někteří z domá/ cích utekli na hrad a ostatní na věže bran, za jasného již dne, což bylo 26. června, stali se pány města za velikého jásotu a radosti přátel a přívrženců pravdy. Když tedy zajali některé protivníky pravdy a když se jim poddali ti, kteří se utekli na hrad a na věže, vyvedli je z města a město obsadili přáteli a přívrženci zá kona Božího. Potom vyvolili za hejtmany svrchujmenovaného pana Alše, Be! neše a Jiříka, rozdělili mezi sebou majetky protivníků vyvedených z města a jeí jich domy rozdali těm, kteří se již osvědčili v zachovávání zákona Kristova. Město ve dne v noci velmi bedlivě střežili. Uslyšev to král, velmi se rozrušil i všichni jeho přívrženci. Proto se páni království rychle vypravili s nejlépe vybraným lidem Čechů a Moravanů v počtu přes deset tisíc podle rozkazu králova obléhat Hradec a položili se v poli ve vzdálenosti skoro na půl míle od města, neodvažujíce se pro nebezpečenství blíže přistoupiti. A složivše klamně list, že Pražské město uzavřelo s králem do jistého času příměří, vyzývali Hradecké, aby učinili totéž. A tak Hradečtí jsouce oklamáni potvrdili s královskými příměří na tak dlouho, dokud by ne dostali odpověď od Pražanů. Poznavše pak jejich faleš, vypověděli příměří svrchu/ jmenovaným úskočníkům a tím bedlivěji a bděleji město střežili a opatřovali potravinami. RÁL ZIKMUND PŘIJEL NA PRAŽSKÝ HRAD A JEHO VOJSKO SE POLOŽILO K MEZI BRUSKOU, OVENCEM AOBOROU! ŽIŽKA OBSADIL VÍTKOVU HORU 46 Potom 30. dne června, což byla neděle nejbližší po sv. Petru apoštolovi, přiblí žil se uherský král Zikmund se silným vojskem jak Čechů, tak mnohých a rozí ličných cizích národů k Pražskému hradu. A po slavnostní mši byl sám s ně! kterými přednějšími od kněžstva s procesím, zvoněním na veliké zvony, s chvaz lozpěvy a písněmi slavnostně přijat na Pražský hrad a jeho vojsko rozestavělo 21 Odevzdání M. Jeronýma Pražského k potrestání světské moci. Vyobrazení z latinského rukopisu kroniky Ulricha von Richental.
Strana 79
78 § 79 ne Cycumwuß lyachenß per onoliu wnáem naż bracno ſlak tradnue /z ad loni ſupliw/ conam Inſme l=há bfl et meoct low igne ceemawe lutrbuceno� diei Crew m vnil daim-lemwiay et demeers vepeburt-ſeek exwngnelatw enȧ nou onferſus Cama fiut ſ parati ßu ve reuomret erwreż mſ ſná uidini Ypul/ fiuſſer eweow ſiui publeć wnßiteri m ſole yatri onereś eniś flierut veno moch Q — 6
78 § 79 ne Cycumwuß lyachenß per onoliu wnáem naż bracno ſlak tradnue /z ad loni ſupliw/ conam Inſme l=há bfl et meoct low igne ceemawe lutrbuceno� diei Crew m vnil daim-lemwiay et demeers vepeburt-ſeek exwngnelatw enȧ nou onferſus Cama fiut ſ parati ßu ve reuomret erwreż mſ ſná uidini Ypul/ fiuſſer eweow ſiui publeć wnßiteri m ſole yatri onereś eniś flierut veno moch Q — 6
Strana 80
noie f ame CaSmaha. AaleuImius Suus muſueſe tyentunſens �afimulſfimnt allai Cumſea yuſu bm ymenlafat gunebundis tenußus Sque muido ſemeſante fics y tvuper queſkuntniſe ſubremant yun Iuy lter prtſun vácon quoozadiosn fideſum ſu cotiſſine alfiemidas Cran Vanuaynes vnda fiunt vlſa ſuſbuendInſuper vnnn enedufones ſaleo Saptilles wnitume mupie ſulmmnenes arddia malerner ſu quoofeate pan yfiun ditmbir dun fwtne centatis vnuo �anar ture et ſuffocnte uldiatns cupientes ne omlionte mmintuns ſálenmr Rini Rites nynom pnááieſſime �Rutarnit furtire ſa aſſmutymur monidtie /os ádpndinus queſnones ſen Rires matum nut dlifemnone reſpondentes bor untn i= num pwynnue ac modeme eniie bauſim onwdi ſunenna wſk ßuius monnkinuis mwe tenmimi ádwmipfenoms fenuit alſlertrendunn /yymo puryatonus eſk inſſune aſſerendus pydienndus ac tenendas eraddiem enna uldin ſna Rie wmijnzeyye poſt mortem non oprtiat em penam wkenie Suffintna quo uroones elemoſmacones y ſaknatoris er ſantton enis benidittones ſam fonns Salis aque terron Lynunt Pabnar Quom Caſconun et aflan er quaſaiaz ſenmomas duitunns wſiá dn enia nukegedomun onwidlinies appiana námone non enellmd= Iubus whus &quibus niſaemn Ruma ſmptuna ſlunnt mos popuk &i et mſlitutn manon moſege tenenda ſunt A end. Supkitmue ut onnube wifidelbus er enuuncto mututts offino proſequentes &pretnni Anio bunos queſ trunquam ſalut: por minus dienas yme nanr ßpoauo miko et alus fale duynis nibus c�ka ſuntut�et obedi= Qud ſiautem quiſ�i amme ſue pentuli tomenint nupuſſus uidiao akter Thuo ſentrre grek aklos dcereowluen bie ant mran ßy amßno niitreßt ſuam nonuet ſentonaniſote nſaye Datum pintye Armio &munz.Ahaſke Srcone aapſioun Vamaſimi ſus Sunkoo 22/ Rozhodnutí pražské univerzity ve sporu o zachování církevních obřadů ze 7. února 1417.
noie f ame CaSmaha. AaleuImius Suus muſueſe tyentunſens �afimulſfimnt allai Cumſea yuſu bm ymenlafat gunebundis tenußus Sque muido ſemeſante fics y tvuper queſkuntniſe ſubremant yun Iuy lter prtſun vácon quoozadiosn fideſum ſu cotiſſine alfiemidas Cran Vanuaynes vnda fiunt vlſa ſuſbuendInſuper vnnn enedufones ſaleo Saptilles wnitume mupie ſulmmnenes arddia malerner ſu quoofeate pan yfiun ditmbir dun fwtne centatis vnuo �anar ture et ſuffocnte uldiatns cupientes ne omlionte mmintuns ſálenmr Rini Rites nynom pnááieſſime �Rutarnit furtire ſa aſſmutymur monidtie /os ádpndinus queſnones ſen Rires matum nut dlifemnone reſpondentes bor untn i= num pwynnue ac modeme eniie bauſim onwdi ſunenna wſk ßuius monnkinuis mwe tenmimi ádwmipfenoms fenuit alſlertrendunn /yymo puryatonus eſk inſſune aſſerendus pydienndus ac tenendas eraddiem enna uldin ſna Rie wmijnzeyye poſt mortem non oprtiat em penam wkenie Suffintna quo uroones elemoſmacones y ſaknatoris er ſantton enis benidittones ſam fonns Salis aque terron Lynunt Pabnar Quom Caſconun et aflan er quaſaiaz ſenmomas duitunns wſiá dn enia nukegedomun onwidlinies appiana námone non enellmd= Iubus whus &quibus niſaemn Ruma ſmptuna ſlunnt mos popuk &i et mſlitutn manon moſege tenenda ſunt A end. Supkitmue ut onnube wifidelbus er enuuncto mututts offino proſequentes &pretnni Anio bunos queſ trunquam ſalut: por minus dienas yme nanr ßpoauo miko et alus fale duynis nibus c�ka ſuntut�et obedi= Qud ſiautem quiſ�i amme ſue pentuli tomenint nupuſſus uidiao akter Thuo ſentrre grek aklos dcereowluen bie ant mran ßy amßno niitreßt ſuam nonuet ſentonaniſote nſaye Datum pintye Armio &munz.Ahaſke Srcone aapſioun Vamaſimi ſus Sunkoo 22/ Rozhodnutí pražské univerzity ve sporu o zachování církevních obřadů ze 7. února 1417.
Strana 81
80 81 Betr. Dotuser. Lama. Aurſannn Inueſunts Snon yugenſIſſefa ſalutao afoum&mentis aeſpanun engembus inter plimmas kitmun modites wſlanne mo alleupnts poſt bumane metnlimns ſofutuon ßuun woompfententu peminn tam aliſ enlie beneduitomßzet onmonus yoſunt ſegtine ſu/men Cquanmi/ nosdice dunſion omme ſatfatentes wanq manbujututu ſRunss quie mipulſi an nos pwapue truko Aatiſralis officn pus dannent�ac coſilijs w quenkiez ádbortamur.Auod ſalicz exſane ſcuptuie cntenu cnnun dito e wmedums watumq ande w figum Riym fem acſkyule con quui ſeaun de nus Eßmtonumquieq fdeluun oſcomnus vt ſudat quiſo ſie delieta ns et cetem pietnuis opem eſe fanendk funnter affmmamus Vmatjmes ena aakumSunficacones Afperſiones Campananun puſſanones Panſeſaali ſuſnnddas tudks pwſentidus nuemamMam unta ſáiorun Canones s fannOmman uta contemtwres GiRlaſkeaw onſuendain ſunt wer que moſuo mento fiten geemnt et ſunſſme ſuſemaones pamnt mterſwe aant er cum ſanonSctorfiteſkmonus nobiſain pant ſenaant et wcodent Mie ykouuſie twn dui ilk filemne Rnetyeno andenaam quandi commino nadengenteſinne oe/fnnfS.bnammplna Conr
80 81 Betr. Dotuser. Lama. Aurſannn Inueſunts Snon yugenſIſſefa ſalutao afoum&mentis aeſpanun engembus inter plimmas kitmun modites wſlanne mo alleupnts poſt bumane metnlimns ſofutuon ßuun woompfententu peminn tam aliſ enlie beneduitomßzet onmonus yoſunt ſegtine ſu/men Cquanmi/ nosdice dunſion omme ſatfatentes wanq manbujututu ſRunss quie mipulſi an nos pwapue truko Aatiſralis officn pus dannent�ac coſilijs w quenkiez ádbortamur.Auod ſalicz exſane ſcuptuie cntenu cnnun dito e wmedums watumq ande w figum Riym fem acſkyule con quui ſeaun de nus Eßmtonumquieq fdeluun oſcomnus vt ſudat quiſo ſie delieta ns et cetem pietnuis opem eſe fanendk funnter affmmamus Vmatjmes ena aakumSunficacones Afperſiones Campananun puſſanones Panſeſaali ſuſnnddas tudks pwſentidus nuemamMam unta ſáiorun Canones s fannOmman uta contemtwres GiRlaſkeaw onſuendain ſunt wer que moſuo mento fiten geemnt et ſunſſme ſuſemaones pamnt mterſwe aant er cum ſanonSctorfiteſkmonus nobiſain pant ſenaant et wcodent Mie ykouuſie twn dui ilk filemne Rnetyeno andenaam quandi commino nadengenteſinne oe/fnnfS.bnammplna Conr
Strana 82
stany nebo boudy na rovných polích, ležících mezi Bruskou, Ovencem a Obo! rou,1 aby dobývalo Prahy jakožto kacířského města pro přijímání ze svatého kalicha a pro jiné evangelické pravdy. A tak se pro nespravedlivé vyhlášení pa/ pežské křížové výpravy proti Čechům, zvláště proti milovníkům přijímání z ka- licha, shromažďoval na to místo do polí den ode dne z rozličných království, vévodství, zemí a krajů světa lid mnohý a rozličný,2 aby dobýval slavného a nádherného města Pražského a tak zničil a zkrušil přijímání z kalicha. Činili tak v naději, že za to obdrží odpustky od trestu a viny, což jim slibovali du/ chovní, třebas falešně, mnohonásobně je povzbuzujíce, aby vyhubili věrné Čechy obojího pohlaví. V tom tedy vojsku, jehož množství přesahovalo více než na sto pade! sát tisíc ozbrojenců, byli arcibiskupové, biskupové, patriarcha akvilejský,3 rozí liční doktoři a jiní duchovní preláti, vévodové a knížata světská, v počtu asi čtyřiceti, markrabata, hrabata, páni a šlechtici mnozí, rytíři, panoši, měštané různých měst a sedláci, a ti zaujali celou rovinu svrchuuvedených polí a posta! vili nákladné stany nebo baráky, uspořádané na způsob tří velikých měst. Byli tam lidé, kmenové a jazykové rozličných národů: Češi a Moravané, Uhři a Char váti, Dalmatinci a Bulhaři, Valaši a Sikulové, Hunové, Jasi, Rusíni, Rasové, Sloí vinci,4 Prusové, Srbové, Durynkové, Štýřané, Míšňané, Bavoři, Sasové, Raku/ šané, Frankové, Francouzi, Angličané, Brabanti, Vestfálové, Holandané, Švý) caři, Lužičané, Švábové, Korutanci, Aragonci, Španělé, Poláci, Němci od Rýna a jiní přemnozí. Ti tedy denně, stojíce na vrcholu hory nad řekou naproti klášteru svatého Kříže5 a kostelu svatého Valentina,“ proti městu jako psi vyli: „Ha, ha, Hus, Hus, Katzer, Katzer.“ A jestliže náhodou padl do jejich rukou některý Čech, toho bez prodlení, kdyby ho rychle neosvobodili Čechové v poli s nimi ležící, beze všeho slitování upalovali jako kacíře, i když nikdy nepřijímal pod obojí způsobou. A velmi často, svádějíce s Pražany bojové šarvátky Na písku? pod Bruskou a v arcibiskupské zahradě, zakoušeli veliké a značné škody na stat/ cích zároveň i na životech. Neboť mnohokrát pět nebo deset Pražanů, oděných jen kabáty, zahánělo veliké množství ozbrojenců, napadali cepy dobře okova/ nými protivníky nejlepšími zbraněmi vyzbrojené a často mnohé umlátili až k smrti. Konečně nemohli nepřátelé ani protrhnouti jezy mlýnů naproti kláší teru svatého Kříže ani spáliti mlýny,« třebas se o to velmi často pokoušeli, nýbrž vždycky buď zbiti nebo nic nepořídivše s hanbou se vraceli. Tedy uherský král Zikmund držel tak mocně, jak je svrchu pověděno,
stany nebo boudy na rovných polích, ležících mezi Bruskou, Ovencem a Obo! rou,1 aby dobývalo Prahy jakožto kacířského města pro přijímání ze svatého kalicha a pro jiné evangelické pravdy. A tak se pro nespravedlivé vyhlášení pa/ pežské křížové výpravy proti Čechům, zvláště proti milovníkům přijímání z ka- licha, shromažďoval na to místo do polí den ode dne z rozličných království, vévodství, zemí a krajů světa lid mnohý a rozličný,2 aby dobýval slavného a nádherného města Pražského a tak zničil a zkrušil přijímání z kalicha. Činili tak v naději, že za to obdrží odpustky od trestu a viny, což jim slibovali du/ chovní, třebas falešně, mnohonásobně je povzbuzujíce, aby vyhubili věrné Čechy obojího pohlaví. V tom tedy vojsku, jehož množství přesahovalo více než na sto pade! sát tisíc ozbrojenců, byli arcibiskupové, biskupové, patriarcha akvilejský,3 rozí liční doktoři a jiní duchovní preláti, vévodové a knížata světská, v počtu asi čtyřiceti, markrabata, hrabata, páni a šlechtici mnozí, rytíři, panoši, měštané různých měst a sedláci, a ti zaujali celou rovinu svrchuuvedených polí a posta! vili nákladné stany nebo baráky, uspořádané na způsob tří velikých měst. Byli tam lidé, kmenové a jazykové rozličných národů: Češi a Moravané, Uhři a Char váti, Dalmatinci a Bulhaři, Valaši a Sikulové, Hunové, Jasi, Rusíni, Rasové, Sloí vinci,4 Prusové, Srbové, Durynkové, Štýřané, Míšňané, Bavoři, Sasové, Raku/ šané, Frankové, Francouzi, Angličané, Brabanti, Vestfálové, Holandané, Švý) caři, Lužičané, Švábové, Korutanci, Aragonci, Španělé, Poláci, Němci od Rýna a jiní přemnozí. Ti tedy denně, stojíce na vrcholu hory nad řekou naproti klášteru svatého Kříže5 a kostelu svatého Valentina,“ proti městu jako psi vyli: „Ha, ha, Hus, Hus, Katzer, Katzer.“ A jestliže náhodou padl do jejich rukou některý Čech, toho bez prodlení, kdyby ho rychle neosvobodili Čechové v poli s nimi ležící, beze všeho slitování upalovali jako kacíře, i když nikdy nepřijímal pod obojí způsobou. A velmi často, svádějíce s Pražany bojové šarvátky Na písku? pod Bruskou a v arcibiskupské zahradě, zakoušeli veliké a značné škody na stat/ cích zároveň i na životech. Neboť mnohokrát pět nebo deset Pražanů, oděných jen kabáty, zahánělo veliké množství ozbrojenců, napadali cepy dobře okova/ nými protivníky nejlepšími zbraněmi vyzbrojené a často mnohé umlátili až k smrti. Konečně nemohli nepřátelé ani protrhnouti jezy mlýnů naproti kláší teru svatého Kříže ani spáliti mlýny,« třebas se o to velmi často pokoušeli, nýbrž vždycky buď zbiti nebo nic nepořídivše s hanbou se vraceli. Tedy uherský král Zikmund držel tak mocně, jak je svrchu pověděno,
Strana 83
82 § 83 s domácími a cizími pole proti Pražskému městu a zamýšlel obsaditi svými lidí mi vrch blízko šibenice, zvaný Vítkova hora, aby sevřel Prahu jako třetím hra/ dem tak, že by nebyl Pražskému městu otevřen žádný volný dovoz potravin. Předvídaje to Jan Žižka, hejtman táborský, dal bez odkladu hned na svrchujme! nované hoře postaviti dva sruby na způsob jizeb a kázal je okopati maličkým příkopem a obehnati zdí z hlíny a z kamení. A skrze ten srub podivuhodně dal všemohoucí Pán zachránění Pražskému městu, takže se nepřátelé, na tom místě poražení, více nepokusili tak nepřátelsky napadnouti město, jak o tom bude níže psáno. U Potom v sobotu po sv. Prokopu, totiž 6. dne července, když táhl rakouský vé! vodal se silným vojskem ku Praze přes Miličín k vojsku krále Zikmunda, odbo! čilo asi šedesát jezdců do Arnoštovic a zradou některých českých kněží zajalo pana Václava, faráře tamního kostela, člověka Bohu i lidem milého, s jeho viká řem pro podávání pod obojí způsobou. A posadivše je oba na jednoho koně, dovezli je k vévodovu vojsku do vsi Bystřice. A složivše je s koně, odevzdali je vévodovi jako tvrdošíjné kacíře; a vodili je takřka po celou noc od vévody k biskupovi a naopak jako od Kaifáše k Pilátovi, činíce na ně nátlak a vyhrožu/ jíce jim upálením, aby se přísahou odřekli svrchujmenovaného podávání pod obojí způsobou a činili pokání, jinak že budou upáleni. A kněz Václav, pokorně jim odpovídaje, pravil: „Je to v evangeliu a v praxi prvotní církve a zde ve va! šem psaném misálu. Vymažte toto písmo nebo sežerte toto evangelium!“ A je den z vojáků, který stál při tom a měl železnou rukavici na ruce, neostýchal se udeřiti svrchujmenovaného pana Václava do tváře, takže mu ihned prudce vy! tryskla z nosu krev. A tak, když ho a jeho druhy tu noc mnohonásobně ztrýznili, usnuli. A když nastalo ráno, totiž v neděli, vložili pana Václava s jeho viká řem a třemi starými sedláky a čtyřmi dětmi v pravdě stálými, jedním sedmile tým, druhým osmiletým, třetím desítiletým a posledním jedenáctiletým, spolu na hranici dříví nad rybníkem v svrchujmenované vsi tak, že se zdálo, jako by seděli. A okolostojící je vyzývali, chtějí-li žíti, aby ještě odpřisáhli. Na ta sloí va pravil pan Václav jako věrný pastýř ovcí: „Odstup to od nás, co radíte! My PÁLENÍ ARNOŠTOVICKÉHO FARÁŘE VÁCLAVA A CHELČICKÉHO FARÁŘE VOJTĚCHA 47
82 § 83 s domácími a cizími pole proti Pražskému městu a zamýšlel obsaditi svými lidí mi vrch blízko šibenice, zvaný Vítkova hora, aby sevřel Prahu jako třetím hra/ dem tak, že by nebyl Pražskému městu otevřen žádný volný dovoz potravin. Předvídaje to Jan Žižka, hejtman táborský, dal bez odkladu hned na svrchujme! nované hoře postaviti dva sruby na způsob jizeb a kázal je okopati maličkým příkopem a obehnati zdí z hlíny a z kamení. A skrze ten srub podivuhodně dal všemohoucí Pán zachránění Pražskému městu, takže se nepřátelé, na tom místě poražení, více nepokusili tak nepřátelsky napadnouti město, jak o tom bude níže psáno. U Potom v sobotu po sv. Prokopu, totiž 6. dne července, když táhl rakouský vé! vodal se silným vojskem ku Praze přes Miličín k vojsku krále Zikmunda, odbo! čilo asi šedesát jezdců do Arnoštovic a zradou některých českých kněží zajalo pana Václava, faráře tamního kostela, člověka Bohu i lidem milého, s jeho viká řem pro podávání pod obojí způsobou. A posadivše je oba na jednoho koně, dovezli je k vévodovu vojsku do vsi Bystřice. A složivše je s koně, odevzdali je vévodovi jako tvrdošíjné kacíře; a vodili je takřka po celou noc od vévody k biskupovi a naopak jako od Kaifáše k Pilátovi, činíce na ně nátlak a vyhrožu/ jíce jim upálením, aby se přísahou odřekli svrchujmenovaného podávání pod obojí způsobou a činili pokání, jinak že budou upáleni. A kněz Václav, pokorně jim odpovídaje, pravil: „Je to v evangeliu a v praxi prvotní církve a zde ve va! šem psaném misálu. Vymažte toto písmo nebo sežerte toto evangelium!“ A je den z vojáků, který stál při tom a měl železnou rukavici na ruce, neostýchal se udeřiti svrchujmenovaného pana Václava do tváře, takže mu ihned prudce vy! tryskla z nosu krev. A tak, když ho a jeho druhy tu noc mnohonásobně ztrýznili, usnuli. A když nastalo ráno, totiž v neděli, vložili pana Václava s jeho viká řem a třemi starými sedláky a čtyřmi dětmi v pravdě stálými, jedním sedmile tým, druhým osmiletým, třetím desítiletým a posledním jedenáctiletým, spolu na hranici dříví nad rybníkem v svrchujmenované vsi tak, že se zdálo, jako by seděli. A okolostojící je vyzývali, chtějí-li žíti, aby ještě odpřisáhli. Na ta sloí va pravil pan Václav jako věrný pastýř ovcí: „Odstup to od nás, co radíte! My PÁLENÍ ARNOŠTOVICKÉHO FARÁŘE VÁCLAVA A CHELČICKÉHO FARÁŘE VOJTĚCHA 47
Strana 84
muenſi enſmgn RexrifocRbus Jobannes Calnako age w ArnBuo ce Ba= Dakutem-et aminioni viianɇ mſiante: ifißieie/amoroſo quoodomi obſequio cudente Aaiowiɇ pomiſnɇ ßon/webze peticonie wvzgemur inſianná. Neno iyiⱥ wymatia vend noſu prereywiś/ veſue ſaliti wpśdieɇ Roentez ſumi poſſit atz aclew e�ßnyimſum= ſuie promońet/quilbet iumie a�igne:Byj in yenpne/qui geneiakɇ peminene ſ poſſent aen& ad.ſla invuylne ſkinoſins teneateMosint pront erSeBito Hgials Ronw/etOpácduy Romanam caliamy Sſfmić aueáqiia nouituie mednṡć intenſáioc Buo vá wáwnem Hgrnio ikoin ee ßoneſns wgatik nelnan/nefideleo meticłoſie nos evenßoe/aue timá/viiani emutenande RBnie/ ciɇ wiaonɇ Ruuino armamur enam veduit: preſenɇ Conſiannen) Conaliu/ pśdáám forma wniniomɇ ſußvemcz ſko= mſáia/ wis miß co Rctcius cueniſpecte pronśine inBio reſporśdekeo-fádeke yrofiteme pamze tw ynſfiċiṡċymi twinſiturne.tynis omißus aefignis Regalßus wſumatio niale ſipin/et w pofeetum noſkw fádi/áe Rnore opez pwatigendo twe pomiſſe ne= gwſiſſnne mſuituit ſánumenin Tuśdens �śd ſua kßemkɇſima munifitáaa/omibus tene ſue magnifice pſemndmeiaugmenticp meitiſaß vanoz frene panio ct vimi/pro= cełoſne Iigne mipukie áfruenOmyciák quogz ákoſuie dſayuko Swit miniſniákite ßus eſe Luce�ainɇ wwſungabilite: evaratum.RoſanctorRocre ſete Smy Goo iter preſu= Ruamoyi ſquos zyfielko vza et velkia endiat. ſſakinſeta promonet/en Bonoſka ſibe Ovaldore wálko omice maarnáwnio Wuetſawnemiac cino ſákuifiem yaſſione memow runfnakkter.Gquidk Boo yezviſćeza miſcicście ißił ßpi obwiyins Syrecamur.Miuɇ= kiems-zomio pigwniá ṡn augmennie fidw/oum oneo quedáiam Banfice Slectat/e new mnom mpetſkeutußilii wyneſm.ſudkát veline.anffoiet/mealiɇ omBuɇ/a89. ſpmoy petupiend fiequenuo/ßzwiio wibuo qiȧtum ßiána yis pexmiete famkkas/ſemy wuk ßſkiá ſe kabote ſuśdioſezſokate erettete.Ruo ſieſalubiimo manne celeſno nbo conſequi ſekiaċ et meteri.Nautenyde aneceſſoius noſrmio/aut cewiſieißz noßib non ceſfiente egndi/ant alo caſn/nequaff enuite arcomodoſe oßſexnam quinerit/potſ ſaena ſſine ypi cnſtnicmiſnoſweo ßRyfeſfiomßiiána quenis obſior cnſituno/qe cioy yowſlanɇ wßiáⱥcz abßor Bono cnonolißer wetraßenɇ tiufim cminano.Rnawſin Rgmate ſw enikeni/aut ſámuſkea fámkie abouekioyiż ſie akuldockt? cy'quod pieywene ne wvoniánio Sgma tumßz ſuſpeti exaviiate ewanieſica prorſuⱥ alienieſknu�katen quetr onſuenvant iverſco See s�ereeſe ſludho fiſſine mfſeendum atumPrage na L 23/ Vyhlášení zásady přijímání podobojí pražskou univerzitou z 10. března 1417.
muenſi enſmgn RexrifocRbus Jobannes Calnako age w ArnBuo ce Ba= Dakutem-et aminioni viianɇ mſiante: ifißieie/amoroſo quoodomi obſequio cudente Aaiowiɇ pomiſnɇ ßon/webze peticonie wvzgemur inſianná. Neno iyiⱥ wymatia vend noſu prereywiś/ veſue ſaliti wpśdieɇ Roentez ſumi poſſit atz aclew e�ßnyimſum= ſuie promońet/quilbet iumie a�igne:Byj in yenpne/qui geneiakɇ peminene ſ poſſent aen& ad.ſla invuylne ſkinoſins teneateMosint pront erSeBito Hgials Ronw/etOpácduy Romanam caliamy Sſfmić aueáqiia nouituie mednṡć intenſáioc Buo vá wáwnem Hgrnio ikoin ee ßoneſns wgatik nelnan/nefideleo meticłoſie nos evenßoe/aue timá/viiani emutenande RBnie/ ciɇ wiaonɇ Ruuino armamur enam veduit: preſenɇ Conſiannen) Conaliu/ pśdáám forma wniniomɇ ſußvemcz ſko= mſáia/ wis miß co Rctcius cueniſpecte pronśine inBio reſporśdekeo-fádeke yrofiteme pamze tw ynſfiċiṡċymi twinſiturne.tynis omißus aefignis Regalßus wſumatio niale ſipin/et w pofeetum noſkw fádi/áe Rnore opez pwatigendo twe pomiſſe ne= gwſiſſnne mſuituit ſánumenin Tuśdens �śd ſua kßemkɇſima munifitáaa/omibus tene ſue magnifice pſemndmeiaugmenticp meitiſaß vanoz frene panio ct vimi/pro= cełoſne Iigne mipukie áfruenOmyciák quogz ákoſuie dſayuko Swit miniſniákite ßus eſe Luce�ainɇ wwſungabilite: evaratum.RoſanctorRocre ſete Smy Goo iter preſu= Ruamoyi ſquos zyfielko vza et velkia endiat. ſſakinſeta promonet/en Bonoſka ſibe Ovaldore wálko omice maarnáwnio Wuetſawnemiac cino ſákuifiem yaſſione memow runfnakkter.Gquidk Boo yezviſćeza miſcicście ißił ßpi obwiyins Syrecamur.Miuɇ= kiems-zomio pigwniá ṡn augmennie fidw/oum oneo quedáiam Banfice Slectat/e new mnom mpetſkeutußilii wyneſm.ſudkát veline.anffoiet/mealiɇ omBuɇ/a89. ſpmoy petupiend fiequenuo/ßzwiio wibuo qiȧtum ßiána yis pexmiete famkkas/ſemy wuk ßſkiá ſe kabote ſuśdioſezſokate erettete.Ruo ſieſalubiimo manne celeſno nbo conſequi ſekiaċ et meteri.Nautenyde aneceſſoius noſrmio/aut cewiſieißz noßib non ceſfiente egndi/ant alo caſn/nequaff enuite arcomodoſe oßſexnam quinerit/potſ ſaena ſſine ypi cnſtnicmiſnoſweo ßRyfeſfiomßiiána quenis obſior cnſituno/qe cioy yowſlanɇ wßiáⱥcz abßor Bono cnonolißer wetraßenɇ tiufim cminano.Rnawſin Rgmate ſw enikeni/aut ſámuſkea fámkie abouekioyiż ſie akuldockt? cy'quod pieywene ne wvoniánio Sgma tumßz ſuſpeti exaviiate ewanieſica prorſuⱥ alienieſknu�katen quetr onſuenvant iverſco See s�ereeſe ſludho fiſſine mfſeendum atumPrage na L 23/ Vyhlášení zásady přijímání podobojí pražskou univerzitou z 10. března 1417.
Strana 85
84 § 85 dawetorumsRettor.(Tomo cy Caro Máweum Aeme Wninezſimnɇ Ou.,Prago amimo imſudate/ Ruia pkimowzyfideliu-tum cagnammy et Robilin/&� akor cn ſacmmeti eukuiſne. An á ſußvemey ſpene/acienio vpiſideRBue d lege owangáen/ har.Moſew Cfeſſiomo fdem plená ſanam°. Cim anie Bis intendē/que prowmor ſⱥ Abocſuk wádie/vt wniuio ncomock einiet pielá/que eyſáctoz neyluci/wpiá �i gimux/nieß.ktenie preſuptuoß/aut quauis ytmana frnoła/ cntra ſciun Ruußo= cortkoSowⱥ preſaco Pßabita S ca Suniwat/que m nobis oſe ßde/patat onißz poſcen u mſulebyamBinnimnuis quouis langwoo/monſaſlitaia vaelet flintaces.(e o� ROupiċeis obruam Sckus Proammacua no wfunSais Aiie ver kPreſatim nu, zat fuiſſe afpo mſuniin et miſimeá -accz ſie myrmiema enlia Sintme ⱥ Racßofice yna Riatoe ni w ßuáná ábuc mottákeate wterris wnuerſaius Seßoymido ádyiem nobi= era ſalutáia/nouiſſine ſnw widdens teſwmentu-ſwe gwſ yaſſiomo/ velit memo ſaſſan Sefiname Sornonum paſcha miſciálea marna/twiác8 ſalicet zádmumbile/ Abuo/nádum ſußvna ſpene/Tuio wis via ſubaſteruem eſſe adat? m wſecomo t tempote aſſumen8/ ee ipos ſuo aſſingens iumeto ſuß pena nonßaßende vite vegnig 8. Quis ſi mor im wemue nec vaniae anumet.proue ßoc mſacn ewangelo paſßi ttezo nta ve noſi eimor adowoſien/eſeomerSat furmaniq ſokoiſfimis monimenno- nicy ſ qui ſáſunſcre ant dotum yohaȧne fingißtano mfixmiente offuganca apetne p ompan Onkkotoſe Nfiomne.Autfiſzwie diuine rygwiey wloſáe ovorteo nokiát erye vinifići SupRns ſpeaet/vnins in fido ſacramenti/m qno omis amme ſpnakiɇ fruga morinßtrſie yieſánɇ Cficat/wálktudine Siuini wnſißy miubilitee ſuno mełuſa ßiiá � konu-tmetuu8ſumendum.etfiuenS frequccet ſumope yopetdć/ee admopeni8, ić probate ae Rſporić. Aeaſio Beato aeſaRiturinon tam gmni/�Se�ermßiRi.ner mn aſſimoc: Sepetna/que zpus ſ ſiſcie poniſo wſera/Seifinm tete ywomiſſe viń yſſ ggrierefnenam ſams.veł iemoranieyik ſmylinte/boroßſeinái nonfucie-ſen ne tameradono ſimpkamn coze aut necſſimdmi miſċiwrdtet induſgemi. Noſi Ruir kem m ſario Canonibno nonSum e/ wyeten/nec Sepoſt vewßun° affutura. Aut au= utn2o.quod abfir.ane Angeſlis Secel Aayrediena ſollla vimee-quemej meetemur aſiquo Rue ßoſaċfini anctoz. (octoz/imſine-zeált-fent/ Somir. Buinſmádk inep ßiná ted. Cápocius vimnno vy auewruna-qne ono inſſa mepondene nn ená ontmna Son anſleſmo Cznadkingeneoßimo Recimoſeytmo.Re Lnima wenſiɇ cate.w
84 § 85 dawetorumsRettor.(Tomo cy Caro Máweum Aeme Wninezſimnɇ Ou.,Prago amimo imſudate/ Ruia pkimowzyfideliu-tum cagnammy et Robilin/&� akor cn ſacmmeti eukuiſne. An á ſußvemey ſpene/acienio vpiſideRBue d lege owangáen/ har.Moſew Cfeſſiomo fdem plená ſanam°. Cim anie Bis intendē/que prowmor ſⱥ Abocſuk wádie/vt wniuio ncomock einiet pielá/que eyſáctoz neyluci/wpiá �i gimux/nieß.ktenie preſuptuoß/aut quauis ytmana frnoła/ cntra ſciun Ruußo= cortkoSowⱥ preſaco Pßabita S ca Suniwat/que m nobis oſe ßde/patat onißz poſcen u mſulebyamBinnimnuis quouis langwoo/monſaſlitaia vaelet flintaces.(e o� ROupiċeis obruam Sckus Proammacua no wfunSais Aiie ver kPreſatim nu, zat fuiſſe afpo mſuniin et miſimeá -accz ſie myrmiema enlia Sintme ⱥ Racßofice yna Riatoe ni w ßuáná ábuc mottákeate wterris wnuerſaius Seßoymido ádyiem nobi= era ſalutáia/nouiſſine ſnw widdens teſwmentu-ſwe gwſ yaſſiomo/ velit memo ſaſſan Sefiname Sornonum paſcha miſciálea marna/twiác8 ſalicet zádmumbile/ Abuo/nádum ſußvna ſpene/Tuio wis via ſubaſteruem eſſe adat? m wſecomo t tempote aſſumen8/ ee ipos ſuo aſſingens iumeto ſuß pena nonßaßende vite vegnig 8. Quis ſi mor im wemue nec vaniae anumet.proue ßoc mſacn ewangelo paſßi ttezo nta ve noſi eimor adowoſien/eſeomerSat furmaniq ſokoiſfimis monimenno- nicy ſ qui ſáſunſcre ant dotum yohaȧne fingißtano mfixmiente offuganca apetne p ompan Onkkotoſe Nfiomne.Autfiſzwie diuine rygwiey wloſáe ovorteo nokiát erye vinifići SupRns ſpeaet/vnins in fido ſacramenti/m qno omis amme ſpnakiɇ fruga morinßtrſie yieſánɇ Cficat/wálktudine Siuini wnſißy miubilitee ſuno mełuſa ßiiá � konu-tmetuu8ſumendum.etfiuenS frequccet ſumope yopetdć/ee admopeni8, ić probate ae Rſporić. Aeaſio Beato aeſaRiturinon tam gmni/�Se�ermßiRi.ner mn aſſimoc: Sepetna/que zpus ſ ſiſcie poniſo wſera/Seifinm tete ywomiſſe viń yſſ ggrierefnenam ſams.veł iemoranieyik ſmylinte/boroßſeinái nonfucie-ſen ne tameradono ſimpkamn coze aut necſſimdmi miſċiwrdtet induſgemi. Noſi Ruir kem m ſario Canonibno nonSum e/ wyeten/nec Sepoſt vewßun° affutura. Aut au= utn2o.quod abfir.ane Angeſlis Secel Aayrediena ſollla vimee-quemej meetemur aſiquo Rue ßoſaċfini anctoz. (octoz/imſine-zeált-fent/ Somir. Buinſmádk inep ßiná ted. Cápocius vimnno vy auewruna-qne ono inſſa mepondene nn ená ontmna Son anſleſmo Cznadkingeneoßimo Recimoſeytmo.Re Lnima wenſiɇ cate.w
Strana 86
chceme podstoupit ne jednu, nýbrž raději sto smrtí, kdyby to bylo možné, než zapříti tak přejasnou pravdu evangelia.“ A hned katové, podloživše oheň, za pálili hranici dříví a dítky jako noví rytíři, sedíce na klíně pana Václava a v jeho objetí zpívajíce chvalozpěv Bohu, ihned vydechly, druzí později, takže napot sledy pan Václav odevzdal ducha Bohu, dosáhnuv, jak se zbožně věří, se svými koruny mučednické. Co tedy děláme my ubozí? Povstávají neučení, sedláci a dítky, a získávají nebe mučednickou korunou, my však žijeme v rozkoších a tak se denně blížíme k peklu, od něhož nás rač zachrániti požehnaný Bůh, který žije a kraluje na věky. Rovněž v témž čase Vojtěch,2 farář ve vsi Chelčicích, která leží blízko města Vodňan, muž, který se bál Boha, nesouhlasil se žádnými úchylkami mimo přijímání z kalicha a hrozil se upalování a usmrcování (od) táborů, byl od Hrzí ka, zemana z Tuřova v témž kraji,3 jedině pro přijímání z kalicha zajat a s jed ním druhým knězem doveden do města Budějovic; oba byli jako kacíři odevzdáni městu, hned vsazeni do věže, a když se asi po třech týdnech nechtěli odpři/ sáhnouti, byli za městem upáleni. Sláva Tobě, Hospodine, který bojícím se Tebe dáváš do konce vytrvati v pravdě a nebáti se žádných druhů trestu! ITVA NA VÍTKOVĚ HOŘE 48 Potom 13. dne července, totiž na den sv. Markéty, přišel houf ozbrojenců z voj/ ska na Špitálské pole2 útočit na město, aby zkusili, jak by se Pražané měli k obra. ně. A když se přiblížili k městu, vyrazilo proti nim na zvonění radničního zvonu množství Pražanů. Ti, nezachovavše žádný pořádek a nepočkavše na sebe, proti vůli hejtmanů, ač jich bylo méně, nepřátelsky napadli množství jezdců. A když se spolu srazili, Pražané, vidouce sílu nepřátel, utíkali, přičemž byli někteří za biti a četní zraněni. A když přišlo z města množství lidu, tehdy nepřátelé ustou pili a vrátili se přes Vltavu, odkud přijeli. A z nich jednoho rytíře zabili čtyři sedláci; když pak zápasili o jeho zbraň, rychle přijeli někteří z jeho družiny a hned ty čtyři na tom místě smrtelně zranivše ujeli. Potom nazítří, totiž v neděli nejblíže příští po sv. Markétě,3 asi o hodině nešporní bylo připraveno všechno vojsko královo, aby někteří z nich v několika tisících útokem dobyli dřevěný srub, postavený Žižkou na hoře vedle šibenice, a po jeho dobytí aby ostatní houfy podle rozvržení hejtmanů zaútočily na třech
chceme podstoupit ne jednu, nýbrž raději sto smrtí, kdyby to bylo možné, než zapříti tak přejasnou pravdu evangelia.“ A hned katové, podloživše oheň, za pálili hranici dříví a dítky jako noví rytíři, sedíce na klíně pana Václava a v jeho objetí zpívajíce chvalozpěv Bohu, ihned vydechly, druzí později, takže napot sledy pan Václav odevzdal ducha Bohu, dosáhnuv, jak se zbožně věří, se svými koruny mučednické. Co tedy děláme my ubozí? Povstávají neučení, sedláci a dítky, a získávají nebe mučednickou korunou, my však žijeme v rozkoších a tak se denně blížíme k peklu, od něhož nás rač zachrániti požehnaný Bůh, který žije a kraluje na věky. Rovněž v témž čase Vojtěch,2 farář ve vsi Chelčicích, která leží blízko města Vodňan, muž, který se bál Boha, nesouhlasil se žádnými úchylkami mimo přijímání z kalicha a hrozil se upalování a usmrcování (od) táborů, byl od Hrzí ka, zemana z Tuřova v témž kraji,3 jedině pro přijímání z kalicha zajat a s jed ním druhým knězem doveden do města Budějovic; oba byli jako kacíři odevzdáni městu, hned vsazeni do věže, a když se asi po třech týdnech nechtěli odpři/ sáhnouti, byli za městem upáleni. Sláva Tobě, Hospodine, který bojícím se Tebe dáváš do konce vytrvati v pravdě a nebáti se žádných druhů trestu! ITVA NA VÍTKOVĚ HOŘE 48 Potom 13. dne července, totiž na den sv. Markéty, přišel houf ozbrojenců z voj/ ska na Špitálské pole2 útočit na město, aby zkusili, jak by se Pražané měli k obra. ně. A když se přiblížili k městu, vyrazilo proti nim na zvonění radničního zvonu množství Pražanů. Ti, nezachovavše žádný pořádek a nepočkavše na sebe, proti vůli hejtmanů, ač jich bylo méně, nepřátelsky napadli množství jezdců. A když se spolu srazili, Pražané, vidouce sílu nepřátel, utíkali, přičemž byli někteří za biti a četní zraněni. A když přišlo z města množství lidu, tehdy nepřátelé ustou pili a vrátili se přes Vltavu, odkud přijeli. A z nich jednoho rytíře zabili čtyři sedláci; když pak zápasili o jeho zbraň, rychle přijeli někteří z jeho družiny a hned ty čtyři na tom místě smrtelně zranivše ujeli. Potom nazítří, totiž v neděli nejblíže příští po sv. Markétě,3 asi o hodině nešporní bylo připraveno všechno vojsko královo, aby někteří z nich v několika tisících útokem dobyli dřevěný srub, postavený Žižkou na hoře vedle šibenice, a po jeho dobytí aby ostatní houfy podle rozvržení hejtmanů zaútočily na třech
Strana 87
86 § 87 24/ Majestátní pečeť Václava IV.
86 § 87 24/ Majestátní pečeť Václava IV.
Strana 88
Strana 89
88 § 89 místech na Pražské město, totiž z Pražského hradu Čechové s šestnácti tisíci na dům vévody saského, z Vyšehradu aby vyrazili na Nové a ze Špitálského pole na Staré Město. Když to bylo takto rozvrženo, vytáhlo mnoho tisíc jezdců na Špitálské pole, přičemž král čekal na druhé straně Vltavy v poli s třemi velikými houfy, aby viděl výsledek. Míšeňští pak jezdci se svými lidmi a s nimi spojenými sedmi nebo osmi tisíci vyjeli na horu, útokem a s troubením napadli svrchuuvedený srub a obsa! dili příkop i viničnou věž. A když chtěli lézti na zeď, udělanou ze země kamení, a dvě ženy s jednou dívkou a asi s šestadvaceti muži,4 kteří tehdáž zůstali v srubu, udatně kamením a sudlicemi odporujíce se bránili, neboť neměli šípy ani prach do houfnic. A tak jedna ze svrchuuvedených žen, třebas beze zbroje, překoná/ vala odvahu mužů, nechtějíc ani o krok uhnouti z místa, a volala: „Neslušíť věrnému křesťanu před Antikristem ustoupiti!“ A tak zmužile bojujíc byla za/ bita a vydechla duši. I Žižka přišed tam byl by sám zabit, kdyby ho nebyli jeho lidé cepy vyrvali z rukou nepřátel. A když se již takřka celé město strachovalo, že bude ztraceno, a vylévajíc s maličkými modlitby a slzy, očekávalo jen pomoc z nebe, přišel zatím kněz se svátostí těla Kristova a za ním asi padesát střelců a ostatní sedláci beze zbroje s cepy. A nepřátelé, uviděvše svátost a uslyševše zvonění zvonku a silný křik lidu, zachváceni náramným strachem se dali na útěk a velmi rychle prchali, chtějíce jeden druhého v běhu předstihnouti. A za toho útoku nemohouce se udržeti, mnozí se zřítili z vysoké skály a zlámali vaz, pře mnozí byli od pronásledovatelů pobiti, takže v době jediné hodiny bylo jich zabito skoro tři sta5 a jiní byli smrtelně zraněni a odvedeni. Potom se král s celým vojskem tiše vrátil do stanů, naplněn hněvem, rozmrzelostí, žalem a bolem. Pražané však, pokleknuvše na Špitálském poli, vzdávali díky Bohu, zpívajíce zvučnými hlasy: „Tě Boha chválíme“, protože nezvítězila jejich síla, nýbrž On jim zázračně při jejich nepočetnosti dopřál zví/ tězit nad nepřáteli. A tak s hymny a písněmi jásavě vešli do města a obrátila se harfa kvílení žen, panen a dítek, které všechny mínili nepřátelé pravdy bez sli/ tování jako zatvrzelé kacíře a děti kacířů ukrutně povražditi, v radost, jásání a plesání a chválili milosrdného Boha, který je přemocně vysvobodil z rukou ukrutných nepřátel. Ale dítky nazítří a potom běhaly po všech ulicích, zpívajíce novou píseň od kněze Čapka“ v lidovém jazyce složenou. 25/ Praha, kostel P. Marie Sněžné, portál v klášterní zdi.
88 § 89 místech na Pražské město, totiž z Pražského hradu Čechové s šestnácti tisíci na dům vévody saského, z Vyšehradu aby vyrazili na Nové a ze Špitálského pole na Staré Město. Když to bylo takto rozvrženo, vytáhlo mnoho tisíc jezdců na Špitálské pole, přičemž král čekal na druhé straně Vltavy v poli s třemi velikými houfy, aby viděl výsledek. Míšeňští pak jezdci se svými lidmi a s nimi spojenými sedmi nebo osmi tisíci vyjeli na horu, útokem a s troubením napadli svrchuuvedený srub a obsa! dili příkop i viničnou věž. A když chtěli lézti na zeď, udělanou ze země kamení, a dvě ženy s jednou dívkou a asi s šestadvaceti muži,4 kteří tehdáž zůstali v srubu, udatně kamením a sudlicemi odporujíce se bránili, neboť neměli šípy ani prach do houfnic. A tak jedna ze svrchuuvedených žen, třebas beze zbroje, překoná/ vala odvahu mužů, nechtějíc ani o krok uhnouti z místa, a volala: „Neslušíť věrnému křesťanu před Antikristem ustoupiti!“ A tak zmužile bojujíc byla za/ bita a vydechla duši. I Žižka přišed tam byl by sám zabit, kdyby ho nebyli jeho lidé cepy vyrvali z rukou nepřátel. A když se již takřka celé město strachovalo, že bude ztraceno, a vylévajíc s maličkými modlitby a slzy, očekávalo jen pomoc z nebe, přišel zatím kněz se svátostí těla Kristova a za ním asi padesát střelců a ostatní sedláci beze zbroje s cepy. A nepřátelé, uviděvše svátost a uslyševše zvonění zvonku a silný křik lidu, zachváceni náramným strachem se dali na útěk a velmi rychle prchali, chtějíce jeden druhého v běhu předstihnouti. A za toho útoku nemohouce se udržeti, mnozí se zřítili z vysoké skály a zlámali vaz, pře mnozí byli od pronásledovatelů pobiti, takže v době jediné hodiny bylo jich zabito skoro tři sta5 a jiní byli smrtelně zraněni a odvedeni. Potom se král s celým vojskem tiše vrátil do stanů, naplněn hněvem, rozmrzelostí, žalem a bolem. Pražané však, pokleknuvše na Špitálském poli, vzdávali díky Bohu, zpívajíce zvučnými hlasy: „Tě Boha chválíme“, protože nezvítězila jejich síla, nýbrž On jim zázračně při jejich nepočetnosti dopřál zví/ tězit nad nepřáteli. A tak s hymny a písněmi jásavě vešli do města a obrátila se harfa kvílení žen, panen a dítek, které všechny mínili nepřátelé pravdy bez sli/ tování jako zatvrzelé kacíře a děti kacířů ukrutně povražditi, v radost, jásání a plesání a chválili milosrdného Boha, který je přemocně vysvobodil z rukou ukrutných nepřátel. Ale dítky nazítří a potom běhaly po všech ulicích, zpívajíce novou píseň od kněze Čapka“ v lidovém jazyce složenou. 25/ Praha, kostel P. Marie Sněžné, portál v klášterní zdi.
Strana 90
Píseň: Dietky, Bohu zpievajme, jemu čest, chválu vzdavajme i s starými. Neb Němce, Mišněny, Uhry, Šváby, také Rakušeny, poběhlé Čechy Opako/ vání: zarmútil, zastrašil i rozehnal ot dietek malých Druhé opako/ vání: onoho sem, onoho tam, k utěšení svých milých stálých. Milý Otče, přijmi chválu ot Čechóv věrných! Chvalmež Boha s veselím, toť nám všem Písmo velí. Potom v pondělí“ po nebeském zvítězení nad nepřáteli Koranda, kněz své vlastní a nemoudré mysli, přibrav sestry z Plzně, opovážlivě vjel na koni s táborskými ženami do kostela svatého Michala na Starém Městě, a nemaje v úctě svátost těla Kristova, která byla vystavena na oltáři, rozkázal rozlámat všechny stolice jak kněžské, tak obecného lidu, tvrdě, že budou dobré pro ochra/ nu a obranu nového srubu, postaveného na Vítkově hoře. Ale konec toho skutku poučil, že ono dílo, plné pohoršení, vykonal ne pro opevnění tvrze, nýbrž pro ukojení své zlé a zvrácené vůle a ze závistné nenávisti, kterou choval v srdci k svrchuuvedenému kostelu a jeho služebníkům; vždyť jen velmi málo prken bylo doneseno na horu, ba takřka všechna byla spálena u svatého Ambrože od táborských sester. Rovněž po svrchuřečeném zázračném vítězství nad nepřáteli hned nazítří hejtman Žižka, svolav z Prahy množství žen, dívek a lidu světského, vel/ mi silně ohradil tvrz častěji jmenovanou četnými většími a hlubšími příkopy, zdmi a četnými dřevěnými sruby, jak to lze vskutku vidět. A tak tomu vrchu a místu někteří dali jméno „Žižkov“ podle jména zakladatelova, jiní ho nazvali
Píseň: Dietky, Bohu zpievajme, jemu čest, chválu vzdavajme i s starými. Neb Němce, Mišněny, Uhry, Šváby, také Rakušeny, poběhlé Čechy Opako/ vání: zarmútil, zastrašil i rozehnal ot dietek malých Druhé opako/ vání: onoho sem, onoho tam, k utěšení svých milých stálých. Milý Otče, přijmi chválu ot Čechóv věrných! Chvalmež Boha s veselím, toť nám všem Písmo velí. Potom v pondělí“ po nebeském zvítězení nad nepřáteli Koranda, kněz své vlastní a nemoudré mysli, přibrav sestry z Plzně, opovážlivě vjel na koni s táborskými ženami do kostela svatého Michala na Starém Městě, a nemaje v úctě svátost těla Kristova, která byla vystavena na oltáři, rozkázal rozlámat všechny stolice jak kněžské, tak obecného lidu, tvrdě, že budou dobré pro ochra/ nu a obranu nového srubu, postaveného na Vítkově hoře. Ale konec toho skutku poučil, že ono dílo, plné pohoršení, vykonal ne pro opevnění tvrze, nýbrž pro ukojení své zlé a zvrácené vůle a ze závistné nenávisti, kterou choval v srdci k svrchuuvedenému kostelu a jeho služebníkům; vždyť jen velmi málo prken bylo doneseno na horu, ba takřka všechna byla spálena u svatého Ambrože od táborských sester. Rovněž po svrchuřečeném zázračném vítězství nad nepřáteli hned nazítří hejtman Žižka, svolav z Prahy množství žen, dívek a lidu světského, vel/ mi silně ohradil tvrz častěji jmenovanou četnými většími a hlubšími příkopy, zdmi a četnými dřevěnými sruby, jak to lze vskutku vidět. A tak tomu vrchu a místu někteří dali jméno „Žižkov“ podle jména zakladatelova, jiní ho nazvali
Strana 91
90 § 91 „Bojiště“ pro tamní porážku Němců, ale třetí, a to správněji „horou Kalicha“ nebo „Kalichem“, protože tam byli poraženi nepřátelé kalicha od těch, kteří podporováni Boží pomocí bojovali za kalich. A ti všichni, aby se vespolek znali, nosili na svých šatech, oděních i praporcích kalich červený nebo bílý. Potom Němci a cizinci vidouce, že byli tak potupně poraženi od sel/ ského lidu, dávali vinu Čechům, kteří byli s nimi, tvrdíce, že byli od nich ha/ nebně zrazeni. A kdyby nebyl zakročil král, byli by se téhož dne sami navzá/ jem pobili. A na pomstu za své zabité hned nazítří vypalovali všude vůkol vsi a tvrze a nelidsky jako pohané vhazovali do ohně ženy s dětmi, které mohli chyl titi, sobě k trvalému trápení v pekle, nebudou-li činiti pokání, a upáleným k ve liké radosti a věčné odměně. EDNÁNÍ MEZI STRANOU PROTIVNOU A PRAŽANY; TI ŽÁDALI VEŘEJNÉ SLYŠENÍ ČTYŘ ARTIKULŮ 49 Potom po svrchuřečeném nenadálém pobití Němců mělo město Praha pokoj od častého nepřátelského útočení a Němci již nepokřikovali: „Hus, Hus, Katzer, Katzer,“ nýbrž pokojně denně uvažovali, jak by vyšli z české země a vrátili se domů. A když to rozvažovali páni království ze strany královy, mnozí mívali s Pražany z druhé strany mostu jednáníl žádajíce, aby město uzavřelo s králem příměří, aby mohlo se ctí uniknouti cizím národům, aby nebyla celá země zni/ čena. Na to odpověděli vyjednavači města, že nemohou sjednati nějakou dohodu bez souhlasu jiných měst, s nimiž jsou spolčeni. Ale prosili, aby pro čest svou a celého království obdrželi před králem veřejné slyšení pro mistry a kněze, aby mohli čtyřmi jazyky, českým, německým, uherským a latinským, otevřeně pravdy čtyř artikulů, za něž se Pražané se svými přívrženci proti králi postavili, jasně a zřejmě Písmy celému vojsku objasniti, veřejně dokázati svou nevinu a vytrhati ze srdcí nepřátel těžké a nepříznivé nařčení celého království, a kdyby bylo pol třebí, odpovídati doktorům královým na všechny jejich námitky. A to slyšení, jak je svrchu pověděno, třebas od legáta a pánů listy a pečetěmi slíbené, mohla obec obdržeti, ale páni, hledajíce vytáčky, tvrdili, že by nebylo slušné postaviti vévody za mistry, kteří měli přijíti na Hrad, jako rukojmí v městě, nýbrž že městu stačí přijmouti za ně pány a rytíře. A když k tomu obec Pražská dala souhlas, nekonali více svrchujmenovaní páni žádné
90 § 91 „Bojiště“ pro tamní porážku Němců, ale třetí, a to správněji „horou Kalicha“ nebo „Kalichem“, protože tam byli poraženi nepřátelé kalicha od těch, kteří podporováni Boží pomocí bojovali za kalich. A ti všichni, aby se vespolek znali, nosili na svých šatech, oděních i praporcích kalich červený nebo bílý. Potom Němci a cizinci vidouce, že byli tak potupně poraženi od sel/ ského lidu, dávali vinu Čechům, kteří byli s nimi, tvrdíce, že byli od nich ha/ nebně zrazeni. A kdyby nebyl zakročil král, byli by se téhož dne sami navzá/ jem pobili. A na pomstu za své zabité hned nazítří vypalovali všude vůkol vsi a tvrze a nelidsky jako pohané vhazovali do ohně ženy s dětmi, které mohli chyl titi, sobě k trvalému trápení v pekle, nebudou-li činiti pokání, a upáleným k ve liké radosti a věčné odměně. EDNÁNÍ MEZI STRANOU PROTIVNOU A PRAŽANY; TI ŽÁDALI VEŘEJNÉ SLYŠENÍ ČTYŘ ARTIKULŮ 49 Potom po svrchuřečeném nenadálém pobití Němců mělo město Praha pokoj od častého nepřátelského útočení a Němci již nepokřikovali: „Hus, Hus, Katzer, Katzer,“ nýbrž pokojně denně uvažovali, jak by vyšli z české země a vrátili se domů. A když to rozvažovali páni království ze strany královy, mnozí mívali s Pražany z druhé strany mostu jednáníl žádajíce, aby město uzavřelo s králem příměří, aby mohlo se ctí uniknouti cizím národům, aby nebyla celá země zni/ čena. Na to odpověděli vyjednavači města, že nemohou sjednati nějakou dohodu bez souhlasu jiných měst, s nimiž jsou spolčeni. Ale prosili, aby pro čest svou a celého království obdrželi před králem veřejné slyšení pro mistry a kněze, aby mohli čtyřmi jazyky, českým, německým, uherským a latinským, otevřeně pravdy čtyř artikulů, za něž se Pražané se svými přívrženci proti králi postavili, jasně a zřejmě Písmy celému vojsku objasniti, veřejně dokázati svou nevinu a vytrhati ze srdcí nepřátel těžké a nepříznivé nařčení celého království, a kdyby bylo pol třebí, odpovídati doktorům královým na všechny jejich námitky. A to slyšení, jak je svrchu pověděno, třebas od legáta a pánů listy a pečetěmi slíbené, mohla obec obdržeti, ale páni, hledajíce vytáčky, tvrdili, že by nebylo slušné postaviti vévody za mistry, kteří měli přijíti na Hrad, jako rukojmí v městě, nýbrž že městu stačí přijmouti za ně pány a rytíře. A když k tomu obec Pražská dala souhlas, nekonali více svrchujmenovaní páni žádné
Strana 92
jednání o slyšení. Proto pražští mistři, sepsavše čtyři artikuly s jejich dokazová/ ními latinsky, německy a česky, poslali je k vojsku v tomto znění, jež následuje: TYŘI PRAŽSKÉ ARTIKULYI C 50 „My, purkmistr, konšelé a kmeti i všecka obec města Pražského, hlavního města Království českého, jménem svým i jiných věrných tohoto království ustanovu/ jeme atd. Známo buď všem věrným křesťanům, že věrní v Českém království se zasazují a s pomocí Páně zasazovati míní buď smrtí nebo životem, seč je jim možno, za artikuly nížepsané: Nejprve: Aby slovo Boží bylo po Království českém svobodně a bez překážky řádně od kněží Páně kázáno a zvěstováno podle výroku Spasitelova v poslední kapitole svatého Marka (16, 15): „Jdouce po všem světě, kažte evaní gelium všemu stvoření; a v poslední kapitole Matoušově (28, 19—20). Neboť podle apoštola (2. Tim. 2, 9) „slovo Páně není uvázáno, nýbrž má býti hlásáno podle téhož, ,aby se slovo Boží rozšiřovalo a všude slavilo“, jak se praví v 2. (epi- štole) k Tessalonickým (3, 1). A mluviti jazyky ve sboru Božím nemá býti nikomu zabraňováno, jak se praví v 1. (epištole) ke Korintským 14, 39. Druhé: Aby svátost nejsvětější svátosti oltářní pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, všem věrným křesťanům, jimž hřích smrtelný nepřekáží, svobodně byla podávána podle výroku a ustanovení Spasitelova, který řekl: „Vezí měte a jezte, totoť jest tělo mé. A pijte z toho všichni, totoť jest krev má No! vého zákona, kteráž za mnohé bude vylita', Matouš 26, 26—28, Marek 14, 22 až 24, Lukáš 22, 19—20, kde se také dává přikázání apoštolům, když se praví: „To čiňte.“ „Výklad meziřádkový 2. Vezměte a jiným dávejte na mou památku! A u Jana 6, 53—56 zavazuje Spasitel všechny věrné k přijímání té svátosti řka: „Amen, amen pravím vám: Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti krve jeho, nemáte života v sobě. Kdož jí mé tělo a pije mou krev, máť život věčný. Nebo tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj: Kdo jí mé tělo a pije mou krev, ve mně přebývá a já v něm.“ Podobně apoštol v 1. (epištole) ke Korint- ským 11, 28: ,Zkusiž sám sebe člověk a tak chléb ten jez a z toho kalicha pij. A dále pro to svědčí kánon papeže Gelasia3 ,O svátostech, oddíl 2 (De consecracione d. 2): „Dozvěděli jsme se však, že někteří přijímají toliko částku svatého těla Kristova a zdržují se od kalicha svaté krve, a ti bezpochyby B5 Přijímání pod obojí způsobou. Vyobrazení v rukopisu Chval božských z r. 1587, fol. 218b.
jednání o slyšení. Proto pražští mistři, sepsavše čtyři artikuly s jejich dokazová/ ními latinsky, německy a česky, poslali je k vojsku v tomto znění, jež následuje: TYŘI PRAŽSKÉ ARTIKULYI C 50 „My, purkmistr, konšelé a kmeti i všecka obec města Pražského, hlavního města Království českého, jménem svým i jiných věrných tohoto království ustanovu/ jeme atd. Známo buď všem věrným křesťanům, že věrní v Českém království se zasazují a s pomocí Páně zasazovati míní buď smrtí nebo životem, seč je jim možno, za artikuly nížepsané: Nejprve: Aby slovo Boží bylo po Království českém svobodně a bez překážky řádně od kněží Páně kázáno a zvěstováno podle výroku Spasitelova v poslední kapitole svatého Marka (16, 15): „Jdouce po všem světě, kažte evaní gelium všemu stvoření; a v poslední kapitole Matoušově (28, 19—20). Neboť podle apoštola (2. Tim. 2, 9) „slovo Páně není uvázáno, nýbrž má býti hlásáno podle téhož, ,aby se slovo Boží rozšiřovalo a všude slavilo“, jak se praví v 2. (epi- štole) k Tessalonickým (3, 1). A mluviti jazyky ve sboru Božím nemá býti nikomu zabraňováno, jak se praví v 1. (epištole) ke Korintským 14, 39. Druhé: Aby svátost nejsvětější svátosti oltářní pod obojí způsobou, totiž chleba a vína, všem věrným křesťanům, jimž hřích smrtelný nepřekáží, svobodně byla podávána podle výroku a ustanovení Spasitelova, který řekl: „Vezí měte a jezte, totoť jest tělo mé. A pijte z toho všichni, totoť jest krev má No! vého zákona, kteráž za mnohé bude vylita', Matouš 26, 26—28, Marek 14, 22 až 24, Lukáš 22, 19—20, kde se také dává přikázání apoštolům, když se praví: „To čiňte.“ „Výklad meziřádkový 2. Vezměte a jiným dávejte na mou památku! A u Jana 6, 53—56 zavazuje Spasitel všechny věrné k přijímání té svátosti řka: „Amen, amen pravím vám: Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti krve jeho, nemáte života v sobě. Kdož jí mé tělo a pije mou krev, máť život věčný. Nebo tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj: Kdo jí mé tělo a pije mou krev, ve mně přebývá a já v něm.“ Podobně apoštol v 1. (epištole) ke Korint- ským 11, 28: ,Zkusiž sám sebe člověk a tak chléb ten jez a z toho kalicha pij. A dále pro to svědčí kánon papeže Gelasia3 ,O svátostech, oddíl 2 (De consecracione d. 2): „Dozvěděli jsme se však, že někteří přijímají toliko částku svatého těla Kristova a zdržují se od kalicha svaté krve, a ti bezpochyby B5 Přijímání pod obojí způsobou. Vyobrazení v rukopisu Chval božských z r. 1587, fol. 218b.
Strana 93
92 § 93 ☞ Z
92 § 93 ☞ Z
Strana 94
lC QrcNauvadat 4 a u cScrN Sue Mi HuGI cui aPiCIA N &usáuouciceA A wíScreite icMi ausuue fo Sunikſiá Hiaciy Ii6 Gouiá cnzicáo iiß/wuci ſkei Oßá Quuloski &iáa cc Riclue ut &ie e ißke A R ſd ſvá iGunt �wnkcał q. Puui BucAqo/ oiub uce Rⱥ Coneuc/ak ſe= ſteiom Cocueyy �ec Hſuaby opo á uſw áose Gecſ 4 veR átpr vießec MiOS' vul Sech oiácá Lco w ſtiuit- cuiſz oháto= Coáći culc o tucacr & Nix S u�zaá/e Hura AchimH ránQ. RuG Mß/ czá A6 aſubiecco Sa Má O Sp Go ſ� Sub Heuß= S vááá sioonv c ce vodahogkac &a bbe mudiat Tuſys w�uo Hle6 ſovuá BccuRa (Go paa SKaGa Xi X ucoſkáci/OQwm ckag. SGue ſ o Ramiut Guc g9 po Nkſkim SeeGud Mcoááa Ri áusut Ráliá ue Psrateut- S&S Mc pláá pln SMe pHiáwe/qicer wwue ie 1p6 Kt Wiſſác pdicwec ſioiaaios Xpuk M Páać dáino curoute Turacac SuicHRatu&vti Mwwyß Saplna Maáhá áa MARctHickuiue bicz Qw áe Páć APSikkuac u Roko ſkyoAcc welio NS c Nie gicti eSGPucQicmi Reyi Ggp AſGe wtić Sietu ßutſa dźáut wPá agri Ri wocAc tQuc) Ga A& ſuuc) A vocutcc Háne ſieut woć kcwcſa 14 11
lC QrcNauvadat 4 a u cScrN Sue Mi HuGI cui aPiCIA N &usáuouciceA A wíScreite icMi ausuue fo Sunikſiá Hiaciy Ii6 Gouiá cnzicáo iiß/wuci ſkei Oßá Quuloski &iáa cc Riclue ut &ie e ißke A R ſd ſvá iGunt �wnkcał q. Puui BucAqo/ oiub uce Rⱥ Coneuc/ak ſe= ſteiom Cocueyy �ec Hſuaby opo á uſw áose Gecſ 4 veR átpr vießec MiOS' vul Sech oiácá Lco w ſtiuit- cuiſz oháto= Coáći culc o tucacr & Nix S u�zaá/e Hura AchimH ránQ. RuG Mß/ czá A6 aſubiecco Sa Má O Sp Go ſ� Sub Heuß= S vááá sioonv c ce vodahogkac &a bbe mudiat Tuſys w�uo Hle6 ſovuá BccuRa (Go paa SKaGa Xi X ucoſkáci/OQwm ckag. SGue ſ o Ramiut Guc g9 po Nkſkim SeeGud Mcoááa Ri áusut Ráliá ue Psrateut- S&S Mc pláá pln SMe pHiáwe/qicer wwue ie 1p6 Kt Wiſſác pdicwec ſioiaaios Xpuk M Páać dáino curoute Turacac SuicHRatu&vti Mwwyß Saplna Maáhá áa MARctHickuiue bicz Qw áe Páć APSikkuac u Roko ſkyoAcc welio NS c Nie gicti eSGPucQicmi Reyi Ggp AſGe wtić Sietu ßutſa dźáut wPá agri Ri wocAc tQuc) Ga A& ſuuc) A vocutcc Háne ſieut woć kcwcſa 14 11
Strana 95
nějakou pověrou vázáni ať jsou poučeni, nebo ať přijímají celé svátosti anebo od necelých jsou zdržováni. Vždyť rozdělení jedné a téže svátosti nemůže se díti bez veliké svatokrádeže. A (totéž nařizuje) koncil kartaginský“ a je to uvedeno v kánonu XXVI., otázka 6. ,Ten, který (Is qui). A kánon svatého Rehoře5 v ká- zání velikonočním a je uveden ,O svátostech, oddíl 2. ,Co jest' (Quid sit). A ká non svatého Augustina“ v témž oddílu,Když se láme' (Dum frangitur) a v ká- noně téhož: ,Protože trpěl' (Quia passus est). A v kánoně svatého Jeronýma" na proroka Sofoniáše je uvedena v části I. otázka 1: „Kněží (Sacerdotes). A to! též učí svatý Dionysius“ v knize,O církevní hierarchii v kapitole o svátosti oltářní. A mučedník Cyprián9 v listě 37: ,O padlých“ (De lapsis). A svatý Am. brožlo v knize o svátostech a je to uvedeno ,O svátostech, odd. 2, ,Této svá! tosti' (Huius sacramenti). A Origenesll v kázání 16. na Numeri. A Augustin12 v první knize,O vyznání (De symbolo) a týž v postním kázání. A Ambrož ve své písni13 „Vesel se již atd. andělský zástup nebeský'. A v knize Trojdílná historie14. A Beda15 v homilii na Jana 1, 29. A papež Levl6 v postním kázání, které se začíná: „Maje vám kázati' (Praedicaturus vobis). A Fulgencius17 v knize O službách Božích“ (De divinis officiis), jejíž předmluva zní takto: „Ty věci, které přes celý rok' (Ea, quae per anni circulum). A Remigius18 na text l. Kor. 10, 16: „Kalich, (požehnání), který žehnáme“. A Tomáš19, O čtyřech (senten cích)“, otázka (quaestio) 48. A týž v části III., otázka 76 a otázka 73 článku 2. a otázka 83 článku 3. A Inocenc20 ve své knize,O svátostech'. A týž ve své „Summě v kapitole 39. A Pascasius2 v knize,O svátostech' v kapitole 10 a v ka. pitole 16 a v kapitole 20. A Lyra22 na (text) Přísloví 9, 5: ,Pojďte, jezte chléb 23 můj; týž na (text) 1. Kor. 11, 28. A Vilém z Montlaudunu23 [de Monte Laudi/ no] ve své knize o svátostech. A Albert Veliký24 ve svém traktátě,O sloužení mše“. A jejich písma i svědectví pro stručnost zůstavujeme čtenáři. Třetí: Aby světské panování nad bohatstvím a časným zbožím, které kněžstvo proti přikázání Kristovu drží na újmu svého úřadu a na škodu ramene světského, bylo mu odňato a odstraněno, a to kněžstvo aby bylo zpět přivede! no k pravidlu evangelia a k apoštolskému životu, kterým žil Kristus se svými apoštoly, 25 podle výroku Spasitele u Mat. 10, 9 řkoucího: „A svolav dvanácte učedlníků svých (1), poslal je (5) přikazuje jim a řka: nebeřte s sebou zlata ani stříbra ani peněz do opasků svých.' A Matouš 20, 25: „Knížata národů panují nad nimi, a kteříž velicí jsou, moci užívají nad nimi, ale ne tak bude mezi vámi. A Lukáš 22, 25—26: ,Králové národů panují nad nimi, a kteří mají moc nad nimi, dobrodincové slovou. Ale vy ne tak, ale kdož největší jest mezi vámi, bu 94 95 26/ Kázání Jana Želivského z r. 1419.
nějakou pověrou vázáni ať jsou poučeni, nebo ať přijímají celé svátosti anebo od necelých jsou zdržováni. Vždyť rozdělení jedné a téže svátosti nemůže se díti bez veliké svatokrádeže. A (totéž nařizuje) koncil kartaginský“ a je to uvedeno v kánonu XXVI., otázka 6. ,Ten, který (Is qui). A kánon svatého Rehoře5 v ká- zání velikonočním a je uveden ,O svátostech, oddíl 2. ,Co jest' (Quid sit). A ká non svatého Augustina“ v témž oddílu,Když se láme' (Dum frangitur) a v ká- noně téhož: ,Protože trpěl' (Quia passus est). A v kánoně svatého Jeronýma" na proroka Sofoniáše je uvedena v části I. otázka 1: „Kněží (Sacerdotes). A to! též učí svatý Dionysius“ v knize,O církevní hierarchii v kapitole o svátosti oltářní. A mučedník Cyprián9 v listě 37: ,O padlých“ (De lapsis). A svatý Am. brožlo v knize o svátostech a je to uvedeno ,O svátostech, odd. 2, ,Této svá! tosti' (Huius sacramenti). A Origenesll v kázání 16. na Numeri. A Augustin12 v první knize,O vyznání (De symbolo) a týž v postním kázání. A Ambrož ve své písni13 „Vesel se již atd. andělský zástup nebeský'. A v knize Trojdílná historie14. A Beda15 v homilii na Jana 1, 29. A papež Levl6 v postním kázání, které se začíná: „Maje vám kázati' (Praedicaturus vobis). A Fulgencius17 v knize O službách Božích“ (De divinis officiis), jejíž předmluva zní takto: „Ty věci, které přes celý rok' (Ea, quae per anni circulum). A Remigius18 na text l. Kor. 10, 16: „Kalich, (požehnání), který žehnáme“. A Tomáš19, O čtyřech (senten cích)“, otázka (quaestio) 48. A týž v části III., otázka 76 a otázka 73 článku 2. a otázka 83 článku 3. A Inocenc20 ve své knize,O svátostech'. A týž ve své „Summě v kapitole 39. A Pascasius2 v knize,O svátostech' v kapitole 10 a v ka. pitole 16 a v kapitole 20. A Lyra22 na (text) Přísloví 9, 5: ,Pojďte, jezte chléb 23 můj; týž na (text) 1. Kor. 11, 28. A Vilém z Montlaudunu23 [de Monte Laudi/ no] ve své knize o svátostech. A Albert Veliký24 ve svém traktátě,O sloužení mše“. A jejich písma i svědectví pro stručnost zůstavujeme čtenáři. Třetí: Aby světské panování nad bohatstvím a časným zbožím, které kněžstvo proti přikázání Kristovu drží na újmu svého úřadu a na škodu ramene světského, bylo mu odňato a odstraněno, a to kněžstvo aby bylo zpět přivede! no k pravidlu evangelia a k apoštolskému životu, kterým žil Kristus se svými apoštoly, 25 podle výroku Spasitele u Mat. 10, 9 řkoucího: „A svolav dvanácte učedlníků svých (1), poslal je (5) přikazuje jim a řka: nebeřte s sebou zlata ani stříbra ani peněz do opasků svých.' A Matouš 20, 25: „Knížata národů panují nad nimi, a kteříž velicí jsou, moci užívají nad nimi, ale ne tak bude mezi vámi. A Lukáš 22, 25—26: ,Králové národů panují nad nimi, a kteří mají moc nad nimi, dobrodincové slovou. Ale vy ne tak, ale kdož největší jest mezi vámi, bu 94 95 26/ Kázání Jana Želivského z r. 1419.
Strana 96
diž jako nejmenší, a kdo vůdce jest, budiž jako služebník.“ A totéž stojí psáno u Marka 10, 42—43. A k témuž (se vztahuje) 1. Petr 5, 3: „Nepanujíce v kněží stvu, ale z úmyslu jsouce příkladem stádu.“ Podobně 1. Tim. 6, 8: ,Majíce pot krm a čím bychom se odívali, mějmež na tom dosti. A v 1. Kor. 4, 16 se praví: „Následovníci moji buďte, bratří, jako i já Kristův.' A k Filip. 3, 17: ,Násle! dovníci moji buďte, bratří, a pozorujte ty, kteříž tak chodí, jakož máte příklad na nás.“ Příklad pak apoštolský tento jest: „Zlata a stříbra nemám', jak se praví v Skutk. 3, 6. K témuž Numeri 18, 20: „Rekl Pán k Aronovi: V zemi jejich ni čímž vládnouti nebudete, anižť budete míti dílu mezi nimi, já díl tvůj a dět dictví tvé uprostřed synů Izraelských." Numeri 26, 62, Deuter. 10, 9 a 12, 12 a 14, 27 a 18, 1—2, Jozue 13, 14, 1. Paral. 6, 24, Jozue 14, 3 a 18, 7 a 21, 3, 8, Ezechiel 44, 28, kde se praví: „Nebude však jim dědictví, já (jsem) dědictví je jich; a vladařství nedáte jim v Izraeli, neboť já (jsem) vladařství jejich. K tomu se praví v 1. Timoth. v poslední kapitole (6, 11): ,Ale ty, člověče Boží, toho se varuj', totiž bohatým býti a požitky časné vybírati, tam ,Obyčejný výklad Píst ma 28 praví: „Nic není tak odporného a tak zhoubného, jako když muž duchovní a nejvíce ten, který drží vysoké místo, jest pilen bohatství tohoto světa, protože škodí netoliko sám sobě, nýbrž i všem jiným, kterým dává opačný příklad.“ Proto se praví: „Tohoto se varuj!' A o téže věci (vykládá) Jeroným, Augustin, Ambrož27: A je to uvedeno v kánoně 12, otázka 1, v kapitole „Kněží“ (Clerici) a v kapitolách následujících. A mimo to v knize 3. pod titulem ,O životě a poc tivosti kněží v kapitole ,Bratrství“ (Fraternitatem). A (mluví o tom) Bernhard k Eugenovi, 28 jakož i velmi mnoho jiných svědectví Písem. Ctvrté: Aby všichni hříchové smrtelní a zvláště zjevní a jiní neřádové zákonu Božímu odporní byli v každém stavu řádně a rozumně od těch, kterým to přísluší, stavováni a potíráni.29 A kdož je činí, hodni jsou smrti, nejen ti, kdož je činí, nýbrž i ti, kteří souhlasí s těmi, kteří je činí (Řím. 1, 32), jako jsou v obecném lidu30 smilstva, obžerstva, zlodějstva, vraždy, lži, křivé přísahy, řemesla zbytečná, lstivá a pověrečná, hrabivé zisky, lichvy a ostatní jim podob! né. V kněžstvu pak kacířstva svatokupecká a vymáhání peněz od křtu, od biří mování, od zpovědi, od svátosti oltářní, za svěcený olej, od oddávání a (platy) za ,třicet mší 31 nebo za jiné mše kupované nebo objednané nebo za mše zá- dušní, za modlitby a výroční modlitby a tak od jiných věcí, za kázání, za pohřby a zvonění, od svěcení kostelů a oltářů a kaplí, za prebendy a obročí, za prelát! ství, za důstojenství, za osobní platy, za udílení pallií a za kupování a prodávání
diž jako nejmenší, a kdo vůdce jest, budiž jako služebník.“ A totéž stojí psáno u Marka 10, 42—43. A k témuž (se vztahuje) 1. Petr 5, 3: „Nepanujíce v kněží stvu, ale z úmyslu jsouce příkladem stádu.“ Podobně 1. Tim. 6, 8: ,Majíce pot krm a čím bychom se odívali, mějmež na tom dosti. A v 1. Kor. 4, 16 se praví: „Následovníci moji buďte, bratří, jako i já Kristův.' A k Filip. 3, 17: ,Násle! dovníci moji buďte, bratří, a pozorujte ty, kteříž tak chodí, jakož máte příklad na nás.“ Příklad pak apoštolský tento jest: „Zlata a stříbra nemám', jak se praví v Skutk. 3, 6. K témuž Numeri 18, 20: „Rekl Pán k Aronovi: V zemi jejich ni čímž vládnouti nebudete, anižť budete míti dílu mezi nimi, já díl tvůj a dět dictví tvé uprostřed synů Izraelských." Numeri 26, 62, Deuter. 10, 9 a 12, 12 a 14, 27 a 18, 1—2, Jozue 13, 14, 1. Paral. 6, 24, Jozue 14, 3 a 18, 7 a 21, 3, 8, Ezechiel 44, 28, kde se praví: „Nebude však jim dědictví, já (jsem) dědictví je jich; a vladařství nedáte jim v Izraeli, neboť já (jsem) vladařství jejich. K tomu se praví v 1. Timoth. v poslední kapitole (6, 11): ,Ale ty, člověče Boží, toho se varuj', totiž bohatým býti a požitky časné vybírati, tam ,Obyčejný výklad Píst ma 28 praví: „Nic není tak odporného a tak zhoubného, jako když muž duchovní a nejvíce ten, který drží vysoké místo, jest pilen bohatství tohoto světa, protože škodí netoliko sám sobě, nýbrž i všem jiným, kterým dává opačný příklad.“ Proto se praví: „Tohoto se varuj!' A o téže věci (vykládá) Jeroným, Augustin, Ambrož27: A je to uvedeno v kánoně 12, otázka 1, v kapitole „Kněží“ (Clerici) a v kapitolách následujících. A mimo to v knize 3. pod titulem ,O životě a poc tivosti kněží v kapitole ,Bratrství“ (Fraternitatem). A (mluví o tom) Bernhard k Eugenovi, 28 jakož i velmi mnoho jiných svědectví Písem. Ctvrté: Aby všichni hříchové smrtelní a zvláště zjevní a jiní neřádové zákonu Božímu odporní byli v každém stavu řádně a rozumně od těch, kterým to přísluší, stavováni a potíráni.29 A kdož je činí, hodni jsou smrti, nejen ti, kdož je činí, nýbrž i ti, kteří souhlasí s těmi, kteří je činí (Řím. 1, 32), jako jsou v obecném lidu30 smilstva, obžerstva, zlodějstva, vraždy, lži, křivé přísahy, řemesla zbytečná, lstivá a pověrečná, hrabivé zisky, lichvy a ostatní jim podob! né. V kněžstvu pak kacířstva svatokupecká a vymáhání peněz od křtu, od biří mování, od zpovědi, od svátosti oltářní, za svěcený olej, od oddávání a (platy) za ,třicet mší 31 nebo za jiné mše kupované nebo objednané nebo za mše zá- dušní, za modlitby a výroční modlitby a tak od jiných věcí, za kázání, za pohřby a zvonění, od svěcení kostelů a oltářů a kaplí, za prebendy a obročí, za prelát! ství, za důstojenství, za osobní platy, za udílení pallií a za kupování a prodávání
Strana 97
96 9 97 27/ Bronzové pečetidlo Starého Města pražského z doby kolem r. 1280. 28/ Bronzové pečetidlo Malé Strany asi z r. 1257. ☞
96 9 97 27/ Bronzové pečetidlo Starého Města pražského z doby kolem r. 1280. 28/ Bronzové pečetidlo Malé Strany asi z r. 1257. ☞
Strana 98
odpustků a jiná nesčíslná kacířství, která z těchto pocházejí a poskvrňují církev Kristovu, a mravy bezbožné a nespravedlivé, jako jsou nestydatá kuběnářstva s proklatým množením synů a dcer a jiná smilstva, hněvy, sváry, hádání opot vážlivá, zlostné půhony a svévolná trápení prostých lidí i jejich olupování, hra! bivé vymáhání platů, doporučování ofěr a nesčíslné druhy klamání prostých lidí falešnými sliby. A ty všechny věci i každou zvláště je každý věrný služebník Kristův a pravý syn své matky církve povinen na sobě a na jiných stíhati a jako samého dábla nenáviděti a proklínati, ale zachovávati při tom ve všem řád a stav svého povolání. A jestliže by nám někdo nad tento náš zbožný a svatý úmysl připiso/ val hanebné a nesmírné hříchy, buď považován od věrných křesťanů za falešného a křivého svědka, protože nic jiného není v našem srdci nežli ze vší síly a ze vší moci líbiti se Pánu Ježíši Kristu a jeho zákon a přikázání a tyto čtyři obecně křesťanské body věrně vykonávati a plniti. A tomu všemu zlému protivnému i každému, kdo by nás pro to na/ padal a chtěl proti Bohu od tohoto našeho předsevzetí odvrátiti a pronásledoval by nás při obraně evangelické pravdy, ke které je každý povinně zavázán, podle povolání evangelického i propůjčenou nám mocí ramene světského, musíme až do konce odpor klásti jako násilníkovi a nejukrutnějšímu Antikristovi. A jestliže by kdokoli z našeho lidu učinil něco scestného nebo pohoršujícího, protože je naším úmyslem udusiti každý hřích, prohlašujeme, že se to každým způsobem děje proti naší vůli. Kdyby se však zdálo, že se nějaké osobě nebo kostelu děje od nás škoda na majetku nebo na životech, ospravedlňuje nás buď nevyhnutelná nutnost toho, nebo potřebná ochrana zákona i nás proti ukrutné násilnosti. Ale prohlašujeme, kdyby se v tom všem někomu na nás jevila jakákoli tvářnost zlosti, že se vydáváme za zcela hotové k poučení z Písma svatého. Dáno léta 32 Páně 1421." VRÁL ZIKMUND BYL TAJNĚ NA PRAŽSKÉM HRADĚ KORUNOVÁN, K POBRAL Z NĚHO VŠECHNY POKLADY A ODEJEL DO KUTNÉ HORY 51 Potom 19. dne měsíce července byly zapáleny nepřátelské stany, a protože va! nul silný vítr, velmi rychle přemnoho stanů i věcí v nich shořelo.
odpustků a jiná nesčíslná kacířství, která z těchto pocházejí a poskvrňují církev Kristovu, a mravy bezbožné a nespravedlivé, jako jsou nestydatá kuběnářstva s proklatým množením synů a dcer a jiná smilstva, hněvy, sváry, hádání opot vážlivá, zlostné půhony a svévolná trápení prostých lidí i jejich olupování, hra! bivé vymáhání platů, doporučování ofěr a nesčíslné druhy klamání prostých lidí falešnými sliby. A ty všechny věci i každou zvláště je každý věrný služebník Kristův a pravý syn své matky církve povinen na sobě a na jiných stíhati a jako samého dábla nenáviděti a proklínati, ale zachovávati při tom ve všem řád a stav svého povolání. A jestliže by nám někdo nad tento náš zbožný a svatý úmysl připiso/ val hanebné a nesmírné hříchy, buď považován od věrných křesťanů za falešného a křivého svědka, protože nic jiného není v našem srdci nežli ze vší síly a ze vší moci líbiti se Pánu Ježíši Kristu a jeho zákon a přikázání a tyto čtyři obecně křesťanské body věrně vykonávati a plniti. A tomu všemu zlému protivnému i každému, kdo by nás pro to na/ padal a chtěl proti Bohu od tohoto našeho předsevzetí odvrátiti a pronásledoval by nás při obraně evangelické pravdy, ke které je každý povinně zavázán, podle povolání evangelického i propůjčenou nám mocí ramene světského, musíme až do konce odpor klásti jako násilníkovi a nejukrutnějšímu Antikristovi. A jestliže by kdokoli z našeho lidu učinil něco scestného nebo pohoršujícího, protože je naším úmyslem udusiti každý hřích, prohlašujeme, že se to každým způsobem děje proti naší vůli. Kdyby se však zdálo, že se nějaké osobě nebo kostelu děje od nás škoda na majetku nebo na životech, ospravedlňuje nás buď nevyhnutelná nutnost toho, nebo potřebná ochrana zákona i nás proti ukrutné násilnosti. Ale prohlašujeme, kdyby se v tom všem někomu na nás jevila jakákoli tvářnost zlosti, že se vydáváme za zcela hotové k poučení z Písma svatého. Dáno léta 32 Páně 1421." VRÁL ZIKMUND BYL TAJNĚ NA PRAŽSKÉM HRADĚ KORUNOVÁN, K POBRAL Z NĚHO VŠECHNY POKLADY A ODEJEL DO KUTNÉ HORY 51 Potom 19. dne měsíce července byly zapáleny nepřátelské stany, a protože va! nul silný vítr, velmi rychle přemnoho stanů i věcí v nich shořelo.
Strana 99
98 99 )a 3 Neti Sladler Ralh hau? 8. Lazori xir h UVSS 1 1 A IIII III 111 1 P MИ .. . . O I 21 1 — II H 29 / Praha, Novoměstská radnice, kresba z r. 1752.
98 99 )a 3 Neti Sladler Ralh hau? 8. Lazori xir h UVSS 1 1 A IIII III 111 1 P MИ .. . . O I 21 1 — II H 29 / Praha, Novoměstská radnice, kresba z r. 1752.
Strana 100
30/ Praha, Novoměstská radnice.
30/ Praha, Novoměstská radnice.
Strana 101
100 101 Potom na den sv. Magdalényl táboři s Pražany, uváživše nevinné a ukrutné upálení Čechů od Němců, vtrhli na radnici a žádali, aby jim byli vy dáni zajatí Němci k upálení. A konšelé, nemohouce jim odporovati, vydali jim zajatce, třebas neradi, protože přistoupili k pravdě. A z nich jich upálili šest/ náct v sudech za městem před očima Němců, zachovavše naživu jediného mni/ cha, který slíbil podávati lidu věrných pod obojí způsobou. Potom 28. dne července2, to jest v neděli po sv. Jakubu, byl o dva! nácté hodině král Zikmund na Pražském hradě za přítomnosti jen neplného počtu pánů i pražských konšelů korunován na českého krále a pasoval tam mnoho noí vých rytířů, kteří předtím neukázali naprosto žádný rytířský čin pro obecné dobré. A tak byli od lidu nazváni rytíři ne pravými, nýbrž malovanými. Rovněž téhož dne neblahé korunovace a dne následujícího král Zik mund, pobrav z Pražského kostela a kláštera svatého Jiří hlavy, ruce, monstran/ ce a ostatní klenoty ze zlata a stříbra, kázal je rozbíti a vyplatil žold, přičemž slíbil, že dá udělati lepší, až dá Bůh království pokoj a klid. Čí tedy hřích je těžší? Těch, kteří ničili dřevěné obrazy, nebo těch, kteří ničili stříbrné?3 Potom 30. dne července, což byl třetí den po králově korunovaci, vše chno vojsko, spálivši stany, odtáhlo z pole, potupně nadávajíc králi Zikmundovi jako příznivci kacířů a podvodníkovi.4 Potom po úplném odchodu králova vojska z polí obsadili Pražané5 beze strachu tvrze blízko u města, donutili odbojníky, aby drželi s nimi, a bez překážky dopravili do města kořist krav, sviní a jiných věcí na výživu. Ale král, zřídiv Pražský a Vyšehradský hrad k obraně a vyhnav odtamtud ženy, které uprchly z Prahy, protože doufaly, že se tam zachrání a se ctí se vrátí domů, sám odejel do Hor,“ a prodlévaje tam, konal četné sjezdy pánů a zařídil a nařídil za! chovávati na obranu země ve všech krajinách Českého království mír, zvaný lantfríd.7 VANÁCT TÁBORSKÝCH ČLÁNKŮ, PŘEDLOŽENÝCH PRAŽANŮM 52 Potom 5. dne srpna odevzdali táborští kněží se svými hejtmany Pražské obci dvanáct nížepsaných článků s žádostí, aby svrchujmenovaná obec dala k nim sou/ hlas, držela je a bránila, jinak že s nimi nechtí déle v Praze zůstati. A s těmi
100 101 Potom na den sv. Magdalényl táboři s Pražany, uváživše nevinné a ukrutné upálení Čechů od Němců, vtrhli na radnici a žádali, aby jim byli vy dáni zajatí Němci k upálení. A konšelé, nemohouce jim odporovati, vydali jim zajatce, třebas neradi, protože přistoupili k pravdě. A z nich jich upálili šest/ náct v sudech za městem před očima Němců, zachovavše naživu jediného mni/ cha, který slíbil podávati lidu věrných pod obojí způsobou. Potom 28. dne července2, to jest v neděli po sv. Jakubu, byl o dva! nácté hodině král Zikmund na Pražském hradě za přítomnosti jen neplného počtu pánů i pražských konšelů korunován na českého krále a pasoval tam mnoho noí vých rytířů, kteří předtím neukázali naprosto žádný rytířský čin pro obecné dobré. A tak byli od lidu nazváni rytíři ne pravými, nýbrž malovanými. Rovněž téhož dne neblahé korunovace a dne následujícího král Zik mund, pobrav z Pražského kostela a kláštera svatého Jiří hlavy, ruce, monstran/ ce a ostatní klenoty ze zlata a stříbra, kázal je rozbíti a vyplatil žold, přičemž slíbil, že dá udělati lepší, až dá Bůh království pokoj a klid. Čí tedy hřích je těžší? Těch, kteří ničili dřevěné obrazy, nebo těch, kteří ničili stříbrné?3 Potom 30. dne července, což byl třetí den po králově korunovaci, vše chno vojsko, spálivši stany, odtáhlo z pole, potupně nadávajíc králi Zikmundovi jako příznivci kacířů a podvodníkovi.4 Potom po úplném odchodu králova vojska z polí obsadili Pražané5 beze strachu tvrze blízko u města, donutili odbojníky, aby drželi s nimi, a bez překážky dopravili do města kořist krav, sviní a jiných věcí na výživu. Ale král, zřídiv Pražský a Vyšehradský hrad k obraně a vyhnav odtamtud ženy, které uprchly z Prahy, protože doufaly, že se tam zachrání a se ctí se vrátí domů, sám odejel do Hor,“ a prodlévaje tam, konal četné sjezdy pánů a zařídil a nařídil za! chovávati na obranu země ve všech krajinách Českého království mír, zvaný lantfríd.7 VANÁCT TÁBORSKÝCH ČLÁNKŮ, PŘEDLOŽENÝCH PRAŽANŮM 52 Potom 5. dne srpna odevzdali táborští kněží se svými hejtmany Pražské obci dvanáct nížepsaných článků s žádostí, aby svrchujmenovaná obec dala k nim sou/ hlas, držela je a bránila, jinak že s nimi nechtí déle v Praze zůstati. A s těmi
Strana 102
články Nové Město ihned souhlasilo, aniž mělo s mistry zralou poradu, ale Staré Město žádalo, aby se uvažovalo s mistry o látce článků, což se i stalo. Neboť mistr Petr Englišl v přítomnosti konšelů a starších z obce probíral každý článek zvlášť, jakou cestou a jakým způsobem by bylo možno s Bohem jej připustiti nebo nepřipustiti, aniž by utrpělo svědomí všech z obce. Články pak jsou tyto: „My, obec Táborských a všechna obec příchozích, podáváme vám, obci Pražské, artikuly nížepsané atd.: Za prvé, aby byl zápis, mezi námi a vámi zapsaný, ve své celosti z obou stran držen a zachováván. Dále, aby artikuly, k nimž dali souhlas hejtmani, konšelé a obec, které byly již dávno od kazatelů a biřiců vyhlášeny, byly drženy a zachovávány pod pokutami uveřejněnými. Dále, aby zjevní hříšníci, cizoložníci a cizoložnice, smilníci a smilnice, svůdcové a svůdnice, rufiáni a nevěstky, zjevní nebo tajní, a zahaleči nebo za halečky, lotři i všichni protivníci Boží, rouhači a utrhači, nechť jsou kteréhokoli řádu nebo stavu, nebyli trpěni bez trestu. Dále, aby se nedála popíjení kteréhokoli nápoje v krčmách nebo na stolicích, vystavovaných před domy,2 pod pokutami stanovenými. Dále, aby nenosili ani nositi nedovolovali pyšná roucha, proti Pánu Bohu příliš drahocenná, jako nachová, lemovaná, vyšívaná, stříbrotkaná, s třás/ němi a výstřihy, stříbrné pásy, čepice a všechny ozdoby nebo okrasy pro pýchu upravené. Dále, aby se v řemeslech a na trhu pečovalo o to, aby se nedála žádí ná šizení, okrádání, lichvy, přísahy, neužitečnosti a marnosti, lsti, klamání, a to pod nějakou přiměřenou pokutou. Dále, aby byla zrušena práva pohanská3 a německá,“ která se nesrovná vají se zákonem Božím, a aby bylo právem božským všechno řízeno, souzeno a rozhodováno. Dále, aby příkladní kněží žili podle řádu Božího a následování pro- roků a apoštolů. Dále, aby mistři byli zcela pravidelně poddáni“ právu božskému, tak jako i jiní věrní křesťané, a aby své zápisy pořizovali podle vůle Boží a ukládali je na radnici, aby byly zkoumány podle zákona Božího. Dále, aby všechny platy“ kněžské obraceli k obecnému dobrému a pot tírali lichváře na domech, na krámech nebo jinde, kdekoli by byli, a vše!
články Nové Město ihned souhlasilo, aniž mělo s mistry zralou poradu, ale Staré Město žádalo, aby se uvažovalo s mistry o látce článků, což se i stalo. Neboť mistr Petr Englišl v přítomnosti konšelů a starších z obce probíral každý článek zvlášť, jakou cestou a jakým způsobem by bylo možno s Bohem jej připustiti nebo nepřipustiti, aniž by utrpělo svědomí všech z obce. Články pak jsou tyto: „My, obec Táborských a všechna obec příchozích, podáváme vám, obci Pražské, artikuly nížepsané atd.: Za prvé, aby byl zápis, mezi námi a vámi zapsaný, ve své celosti z obou stran držen a zachováván. Dále, aby artikuly, k nimž dali souhlas hejtmani, konšelé a obec, které byly již dávno od kazatelů a biřiců vyhlášeny, byly drženy a zachovávány pod pokutami uveřejněnými. Dále, aby zjevní hříšníci, cizoložníci a cizoložnice, smilníci a smilnice, svůdcové a svůdnice, rufiáni a nevěstky, zjevní nebo tajní, a zahaleči nebo za halečky, lotři i všichni protivníci Boží, rouhači a utrhači, nechť jsou kteréhokoli řádu nebo stavu, nebyli trpěni bez trestu. Dále, aby se nedála popíjení kteréhokoli nápoje v krčmách nebo na stolicích, vystavovaných před domy,2 pod pokutami stanovenými. Dále, aby nenosili ani nositi nedovolovali pyšná roucha, proti Pánu Bohu příliš drahocenná, jako nachová, lemovaná, vyšívaná, stříbrotkaná, s třás/ němi a výstřihy, stříbrné pásy, čepice a všechny ozdoby nebo okrasy pro pýchu upravené. Dále, aby se v řemeslech a na trhu pečovalo o to, aby se nedála žádí ná šizení, okrádání, lichvy, přísahy, neužitečnosti a marnosti, lsti, klamání, a to pod nějakou přiměřenou pokutou. Dále, aby byla zrušena práva pohanská3 a německá,“ která se nesrovná vají se zákonem Božím, a aby bylo právem božským všechno řízeno, souzeno a rozhodováno. Dále, aby příkladní kněží žili podle řádu Božího a následování pro- roků a apoštolů. Dále, aby mistři byli zcela pravidelně poddáni“ právu božskému, tak jako i jiní věrní křesťané, a aby své zápisy pořizovali podle vůle Boží a ukládali je na radnici, aby byly zkoumány podle zákona Božího. Dále, aby všechny platy“ kněžské obraceli k obecnému dobrému a pot tírali lichváře na domech, na krámech nebo jinde, kdekoli by byli, a vše!
Strana 103
102 103 chny jiné lichevní zápisy aby byly zrušeny a kněží aby žili podle víry. Dále, aby protivníky pravdy Boží ze sebe vymítali a utečence i vyl hoštěnce nepřijímali; poněvadž takoví lidé Bohu ani sobě víry nedrželi, aby se podobně jim nevěřilo ani pro nějakou přízeň. Dále, aby rušili a vyvraceli kacířské kláštery, kostely nepotřebné a oltá/ ře, obrazy zjevné i tajně chované, pyšné ornáty a kalichy zlaté a stříbrné a vše! chnu setbu Antikristovu i modlářskou a svatokupeckou nepravost, která není z Boha, Otce nebeského.7 Proto, drazí bratří, o to jsme se zasadili se statky a zbožím a životy svými, chtějíce naplniti vůli Boží, protože již mnozí naši bratří za podepsané pravdy prolili svou krev a nasadili své životy. A také my je nezamýšlíme žádí ným způsobem s pomocí Boží opustiti a totéž přejeme vám a pomáháme a míní me pomáhati, pokud trváme nebo živi jsme, jestliže vy sami u sebe budete dbáti o svrchupsané věci.“ NIČENÍ KLÁŠTERŮ NA ZDERAZE, SVATÉHO KLIMENTA A ZBRASLAVI! Z SESAZENÍ STARÝCH KONŠELŮ A DOSAZENÍ NOVÝCH JANEM ŽELIVSKÝM! ODCHOD TÁBORŮ Z PRAHY 53 Potom tedy, když táboři oznámili těch dvanáct článků, jali se hned druhého dne bořit klášter křižovníků Na Zderazel a potom čtvrtého dne klášter svatého Kli/ menta2. Na den pak sv. Vavřince3 táboři s Pražany, vedeni Korandou a ostatními některými kněžími, nepřátelsky napadli Zbraslav,“ kterou nikdo nehájil, a pol bravše majetek a zapálivše klášter, vrátili se s hojností obilí jásavě zpívajíce, při/ čemž kněží se svými zbrojnoši a některými laiky nesli v kápích kusy rozbitých obrazů a (oltářních) tabulí. A opivše se klášterním vínem, asi o první hodině noční na podnět kněží jak na Starém, tak na Novém Městě, zvonili na poplach a nerozvážně vpadli na Vyšehrad dobývat ho, ale tam, zapálivše jeden domek, utrpěli v touž hodinu od nepřátel značnou škodu a byli kamením odraženi. Potom beze zření na všechny svrchuřečené věci, které se všechny dály podle pokynů táborů, po druhé předstírali odchod. Proto 18. dne srpna, tj. v ne děli po Nanebevzetí Panny Marie, kněží na kazatelnách oznámili na naléhání některých z obce, aby se sešli téhož dne po obědě na radnici k projednání důle/
102 103 chny jiné lichevní zápisy aby byly zrušeny a kněží aby žili podle víry. Dále, aby protivníky pravdy Boží ze sebe vymítali a utečence i vyl hoštěnce nepřijímali; poněvadž takoví lidé Bohu ani sobě víry nedrželi, aby se podobně jim nevěřilo ani pro nějakou přízeň. Dále, aby rušili a vyvraceli kacířské kláštery, kostely nepotřebné a oltá/ ře, obrazy zjevné i tajně chované, pyšné ornáty a kalichy zlaté a stříbrné a vše! chnu setbu Antikristovu i modlářskou a svatokupeckou nepravost, která není z Boha, Otce nebeského.7 Proto, drazí bratří, o to jsme se zasadili se statky a zbožím a životy svými, chtějíce naplniti vůli Boží, protože již mnozí naši bratří za podepsané pravdy prolili svou krev a nasadili své životy. A také my je nezamýšlíme žádí ným způsobem s pomocí Boží opustiti a totéž přejeme vám a pomáháme a míní me pomáhati, pokud trváme nebo živi jsme, jestliže vy sami u sebe budete dbáti o svrchupsané věci.“ NIČENÍ KLÁŠTERŮ NA ZDERAZE, SVATÉHO KLIMENTA A ZBRASLAVI! Z SESAZENÍ STARÝCH KONŠELŮ A DOSAZENÍ NOVÝCH JANEM ŽELIVSKÝM! ODCHOD TÁBORŮ Z PRAHY 53 Potom tedy, když táboři oznámili těch dvanáct článků, jali se hned druhého dne bořit klášter křižovníků Na Zderazel a potom čtvrtého dne klášter svatého Kli/ menta2. Na den pak sv. Vavřince3 táboři s Pražany, vedeni Korandou a ostatními některými kněžími, nepřátelsky napadli Zbraslav,“ kterou nikdo nehájil, a pol bravše majetek a zapálivše klášter, vrátili se s hojností obilí jásavě zpívajíce, při/ čemž kněží se svými zbrojnoši a některými laiky nesli v kápích kusy rozbitých obrazů a (oltářních) tabulí. A opivše se klášterním vínem, asi o první hodině noční na podnět kněží jak na Starém, tak na Novém Městě, zvonili na poplach a nerozvážně vpadli na Vyšehrad dobývat ho, ale tam, zapálivše jeden domek, utrpěli v touž hodinu od nepřátel značnou škodu a byli kamením odraženi. Potom beze zření na všechny svrchuřečené věci, které se všechny dály podle pokynů táborů, po druhé předstírali odchod. Proto 18. dne srpna, tj. v ne děli po Nanebevzetí Panny Marie, kněží na kazatelnách oznámili na naléhání některých z obce, aby se sešli téhož dne po obědě na radnici k projednání důle/
Strana 104
žitých věcí, o kterých však nebylo starším obce nic známo. A když se to stalo, vzal pan Jan, kazatel Na písku, s vůlí navedené obce konšelům pečeť Starého5 Města a odevzdal ji novému purkmistrovi a konšelům od něho a od obce zvole ným. A tak byla stará rada ne podle řádu sesazena, ale nová, též od něho do/ sazená, trvala jen nakrátko. Stala se pak tato změna konšelů proto, že sesazení konšelé nechtěli v mnohých věcech souhlasiti s tábory. A proto kněží přející táborům vyvolili za sesazené konšely skoro vesměs muže, kteří souhlasili s tábory, k tomu cíli, aby táboři, majíce konšely sobě příznivé, neodešli z Prahy, poněvadž nechtěli zůstati, kdyby trvali předešlí konšelé. Ale přesto pátého dne po volbě nových kon šelů z jejich strany, totiž 22. dne srpna, odešli táboři z Prahy, nemajíce jinou příčinu k odchodu, jedině že mistři odporovali Písmy jejich obřadům.“ Potom v předvečer sv. Bartoloměje? někteří z táborského tovaryšstva obsadili horu Blaník8 blízko Vlašimě, a kdyby nebyli rychle zahnáni, byli by v tom kraji nadělali nesčíslné škody. TÁBORECH 54 A poněvadž byla velmi často učiněna zmínka o táborech, bude užitečné pro potomky vypsatil jejich řády, původ a mravy, zvláště když někteří z nich upadli do četných bludů, přesto, že se nazývali milovníky zákona Božího. A tak pů/ vod a podnětná příčina toho, že se sešli, bylo přijímání pod obojí způsobou v kraji Bechyňském. Neboť když bylo svrchuřečené přijímání v mnohých kra/ jích Čech a Moravy od věrných kněží vyhlášeno, beze zření na zatvrzelost pro tivného kněžstva, které všechny takto přijímající prohlašovalo za kacíře, přesto se den ode dne nejsvětější přijímání těla a krve v lidu podivným způsobem vzmá/ halo, neboť lidé věděli, že je to pravda evangelická. A tak se stalo léta Páně 1419, že kněží a jejich vikáři blízko hradu Bechyně velmi tvrdě napadali lidi tak přijímající, vyhánějíce je ozbrojenou mocí z jejich kostelů jako bludaře a kacíře. Proto kněží s lidem s nimi sdruženým chodili na vysokou horu,2 velikou plani/ nou ozdobenou, a postavili na jejím vrcholu stan z lněných pláten na způsob kaple. A sloužíce v něm služby Boží, velmi zbožně občerstvovali lid tam se shro/ maždující bez zabraňování onoho přijímání velebnou svátostí oltářní. A dokol navše je a složivše plátěné stany, vraceli se domů. A té hoře dali jméno Tábor a ti, kdož na ni chodili, byli nazváni tábory.
žitých věcí, o kterých však nebylo starším obce nic známo. A když se to stalo, vzal pan Jan, kazatel Na písku, s vůlí navedené obce konšelům pečeť Starého5 Města a odevzdal ji novému purkmistrovi a konšelům od něho a od obce zvole ným. A tak byla stará rada ne podle řádu sesazena, ale nová, též od něho do/ sazená, trvala jen nakrátko. Stala se pak tato změna konšelů proto, že sesazení konšelé nechtěli v mnohých věcech souhlasiti s tábory. A proto kněží přející táborům vyvolili za sesazené konšely skoro vesměs muže, kteří souhlasili s tábory, k tomu cíli, aby táboři, majíce konšely sobě příznivé, neodešli z Prahy, poněvadž nechtěli zůstati, kdyby trvali předešlí konšelé. Ale přesto pátého dne po volbě nových kon šelů z jejich strany, totiž 22. dne srpna, odešli táboři z Prahy, nemajíce jinou příčinu k odchodu, jedině že mistři odporovali Písmy jejich obřadům.“ Potom v předvečer sv. Bartoloměje? někteří z táborského tovaryšstva obsadili horu Blaník8 blízko Vlašimě, a kdyby nebyli rychle zahnáni, byli by v tom kraji nadělali nesčíslné škody. TÁBORECH 54 A poněvadž byla velmi často učiněna zmínka o táborech, bude užitečné pro potomky vypsatil jejich řády, původ a mravy, zvláště když někteří z nich upadli do četných bludů, přesto, že se nazývali milovníky zákona Božího. A tak pů/ vod a podnětná příčina toho, že se sešli, bylo přijímání pod obojí způsobou v kraji Bechyňském. Neboť když bylo svrchuřečené přijímání v mnohých kra/ jích Čech a Moravy od věrných kněží vyhlášeno, beze zření na zatvrzelost pro tivného kněžstva, které všechny takto přijímající prohlašovalo za kacíře, přesto se den ode dne nejsvětější přijímání těla a krve v lidu podivným způsobem vzmá/ halo, neboť lidé věděli, že je to pravda evangelická. A tak se stalo léta Páně 1419, že kněží a jejich vikáři blízko hradu Bechyně velmi tvrdě napadali lidi tak přijímající, vyhánějíce je ozbrojenou mocí z jejich kostelů jako bludaře a kacíře. Proto kněží s lidem s nimi sdruženým chodili na vysokou horu,2 velikou plani/ nou ozdobenou, a postavili na jejím vrcholu stan z lněných pláten na způsob kaple. A sloužíce v něm služby Boží, velmi zbožně občerstvovali lid tam se shro/ maždující bez zabraňování onoho přijímání velebnou svátostí oltářní. A dokol navše je a složivše plátěné stany, vraceli se domů. A té hoře dali jméno Tábor a ti, kdož na ni chodili, byli nazváni tábory.
Strana 105
104 105 1/ Trocnov, půdorys Žižkova dvorce.
104 105 1/ Trocnov, půdorys Žižkova dvorce.
Strana 106
Wence�aue A gywſbomay (ker ſompde Ouguſbąs e odn) kop el huao on D auuB fl lm wio Pkuyſ w gwáán wrámy áſſumyſwez ſkipz ſwgalob cycaſus cowtra/noo de Coronam /(VágiKu boun ßuċißz wenawó Goſulⱥ MdußgenY y ne NFnRſibi p nod Afp Rtyleu atelſae7cGobie ßioſe Pápuivy et mandaluá/ omidbod. pſucol qo Ran byály paley ſuy brc) wſkue ſu- Páe fadozo (Sabu Qu0 deae/(ćáDnon faáwo (beźie ocziß de ppby Ouay (Fegno wop — Per 8 Con- 8 cyrnv aſon, eñses a aa 32 I List Václava IV. z 27. července 1409, jímž nařizuje purkmistru a radě města Českých Budějovic, aby vydali Janu Žižkovi z Trocnova list, v němž se zaručí, že se na něm nebudou mstít.
Wence�aue A gywſbomay (ker ſompde Ouguſbąs e odn) kop el huao on D auuB fl lm wio Pkuyſ w gwáán wrámy áſſumyſwez ſkipz ſwgalob cycaſus cowtra/noo de Coronam /(VágiKu boun ßuċißz wenawó Goſulⱥ MdußgenY y ne NFnRſibi p nod Afp Rtyleu atelſae7cGobie ßioſe Pápuivy et mandaluá/ omidbod. pſucol qo Ran byály paley ſuy brc) wſkue ſu- Páe fadozo (Sabu Qu0 deae/(ćáDnon faáwo (beźie ocziß de ppby Ouay (Fegno wop — Per 8 Con- 8 cyrnv aſon, eñses a aa 32 I List Václava IV. z 27. července 1409, jímž nařizuje purkmistru a radě města Českých Budějovic, aby vydali Janu Žižkovi z Trocnova list, v němž se zaručí, že se na něm nebudou mstít.
Strana 107
106§ 107 Když se to dostalo k sluchu sousedních měst, městeček a vesnic, za vedli bratří kněží v sousedství kolem dokola v domluveném jistém svátečním dni lid s nimi sdružený s velebnou svátostí těla Kristova za zvučných zpěvů na Tábor pro potvrzení pravdy, jak říkali, a pro posilnění a potěšení bratří a sester tam obývajících. A jim takto přicházejícím vycházívali naproti bratří a sestry z Tábora s velebnou svátostí oltářní, aby příchozí radostně uvítali. Přišedše pak na horu, věnovali celý den nikoli nevázanostem, nýbrž tomu, co směřuje k spáse duší. Vždyť jejich kněží tam zastávali trojí úřad; učenější totiž a výmluvnější, rozdělivše lid na zástupy, muže zvláště a ženy i děti zvláště, od časného rána beze všeho strachu střídavě kázali lidu slovo Boží a zvláště to, co je proti pýše, lakotě a domýšlivosti“ kněžské; druzí tehdy ustavičně seděli při ušní zpovědi a třetí, dokonavše služby Boží, podávali lidu od rozednění až do poledne pod obojí způsobou, totiž těla a krve Kristovy, takže v den sv. Maří Magdalény kněží napočítali dvaačtyřicet tisíc a několik set“ i desítek mužů a žen a dítek tak při- jímajících. A když to všechno tak, jak je svrchu pověděno, vykonali, šli občerstvit tělo na místa tam na hoře v mnohém počtu připravená a spolu v bratrské lásce hodovali ne k chlípnosti nebo opilství, ne k lehkomyslnosti a nevázanosti, nýbrž k větší a silnější službě Boží. A tam se nazývali všichni bratřími a sestrami, bo! hatší s chudými si podělovali stravu, která byla připravena. Tam nebylo dovoz leno nic nalévati, čím by se mohli opíti, tam také nebyl trpěn žádný tanec, žádná hra v kostky, v koule nebo jiné hříčky, a to nejen dospělým, ale ani dětem. Tam zkrátka nebylo možno nalézti žádné spory, žádné krádeže, žádné melodie zvu/ čících píšťal nebo harf, jak se dosud stávalo o posvíceních, nýbrž po způsobu apoštolském jedno bylo srdce všech a jedna vůle a o ničem jiném nejednali, leda o tom, co se týkalo spásy duší a přivedení kněžstva k dřívějšímu stavu, totiž k stavu prvotní církve. A tak když se všichni, jak bylo pověděno, mírně občerstvili, vstali kněží s lidem činit díky Bohu a obcházeli s velebnou svátostí oltářní v procesí horu Tábor, přičemž před svátostí šly panny“ a za ní následovali muži a ženy v spořádaném průvodu, zvučně zpívajíce písně, jak se zdálo býti na prospěch. Skončivše to procesí, vzájemně si dali sbohem a odcházeli se svými kněžími tam, odkud vyšli, neuchylujíce se ani napravo, ani nalevo, aby nepošlapali obilí. Stalo se pak, když se svrchujmenované věci rozhlásily do vzdáleněj/ ších krajin, počal se den ode dne značně rozmnožovati počet přicházejících. Neboť tam velmi často přicházeli nejen z Písku, z Vodňan, z Netolic, z Heřma/
106§ 107 Když se to dostalo k sluchu sousedních měst, městeček a vesnic, za vedli bratří kněží v sousedství kolem dokola v domluveném jistém svátečním dni lid s nimi sdružený s velebnou svátostí těla Kristova za zvučných zpěvů na Tábor pro potvrzení pravdy, jak říkali, a pro posilnění a potěšení bratří a sester tam obývajících. A jim takto přicházejícím vycházívali naproti bratří a sestry z Tábora s velebnou svátostí oltářní, aby příchozí radostně uvítali. Přišedše pak na horu, věnovali celý den nikoli nevázanostem, nýbrž tomu, co směřuje k spáse duší. Vždyť jejich kněží tam zastávali trojí úřad; učenější totiž a výmluvnější, rozdělivše lid na zástupy, muže zvláště a ženy i děti zvláště, od časného rána beze všeho strachu střídavě kázali lidu slovo Boží a zvláště to, co je proti pýše, lakotě a domýšlivosti“ kněžské; druzí tehdy ustavičně seděli při ušní zpovědi a třetí, dokonavše služby Boží, podávali lidu od rozednění až do poledne pod obojí způsobou, totiž těla a krve Kristovy, takže v den sv. Maří Magdalény kněží napočítali dvaačtyřicet tisíc a několik set“ i desítek mužů a žen a dítek tak při- jímajících. A když to všechno tak, jak je svrchu pověděno, vykonali, šli občerstvit tělo na místa tam na hoře v mnohém počtu připravená a spolu v bratrské lásce hodovali ne k chlípnosti nebo opilství, ne k lehkomyslnosti a nevázanosti, nýbrž k větší a silnější službě Boží. A tam se nazývali všichni bratřími a sestrami, bo! hatší s chudými si podělovali stravu, která byla připravena. Tam nebylo dovoz leno nic nalévati, čím by se mohli opíti, tam také nebyl trpěn žádný tanec, žádná hra v kostky, v koule nebo jiné hříčky, a to nejen dospělým, ale ani dětem. Tam zkrátka nebylo možno nalézti žádné spory, žádné krádeže, žádné melodie zvu/ čících píšťal nebo harf, jak se dosud stávalo o posvíceních, nýbrž po způsobu apoštolském jedno bylo srdce všech a jedna vůle a o ničem jiném nejednali, leda o tom, co se týkalo spásy duší a přivedení kněžstva k dřívějšímu stavu, totiž k stavu prvotní církve. A tak když se všichni, jak bylo pověděno, mírně občerstvili, vstali kněží s lidem činit díky Bohu a obcházeli s velebnou svátostí oltářní v procesí horu Tábor, přičemž před svátostí šly panny“ a za ní následovali muži a ženy v spořádaném průvodu, zvučně zpívajíce písně, jak se zdálo býti na prospěch. Skončivše to procesí, vzájemně si dali sbohem a odcházeli se svými kněžími tam, odkud vyšli, neuchylujíce se ani napravo, ani nalevo, aby nepošlapali obilí. Stalo se pak, když se svrchujmenované věci rozhlásily do vzdáleněj/ ších krajin, počal se den ode dne značně rozmnožovati počet přicházejících. Neboť tam velmi často přicházeli nejen z Písku, z Vodňan, z Netolic, z Heřma/
Strana 108
ně, z Ústí, z Janovic,“ ze Sedlčan, z Plzně, nýbrž se scházeli na Tábor pěší i jízd/ ní až z Prahy, Domažlic, Hradce Králové, jakož i z mnohých míst Moravy, ně kteří z veliké horlivosti náboženské, aby tam slyšeli slovo Boží a s ostatními při jímali, jiní aby uviděli tak veliké množství lidu, a někteří, aby spatříce, co se tam dálo, jim utrhali a oznamovali to protivníkům pravdy. Proto když se tak z jednotlivých krajin shromažďovali na Tábor, za! čali to král Václav s některými pány, nepřáteli pravdy, těžce nésti v obavě, aby si tak veliké množství lidu nevyvolilo na obranu zákona Božího svého krále a arcibiskupa, jak se rozhlašovalo, a tak jejich statky jakožto protivníků nenapa/ dalo a neplenilo mocí, které by nemohli odolati. Z té příčiny někteří ze šlech/ ticů velmi přísně pod trestem hrdla a pod ztrátou statků nařizovali poddaným, aby se více neopovažovali shromažďovati na horu Tábor. Ale sedláci se svými ženami málo anebo nic nedbali na takový rozkaz, a opustivše raději všechen svůj majetek, nikterak nezanedbali choditi o jistých svátcích na horu Tábor, jsouce lákáni a přitahováni, jako přitahuje magnet železo.7 A za příčinu té věci uváděli zkušení hvězdáři, že onoho roku byl zvláštní vliv nebe a hvězd, totiž Saturna i ostatních, a že obracel mysli obecného lidu k takovému shromaždo! vání a k odboji proti svým vyšším. Když se dály tyto věci, jak je předesláno, a přemnozí jak z urozených, tak z obecného lidu obojího pohlaví, zanechavše marností, věnovali se předpi/ sům zákona Božího, nasil dábel, nepřítel spasení pokolení lidského, skrze ně které falešné bratří kněze do čisté pšenice zákona Božího rozličného koukolu bludů a kacířství, takže se zdálo vyplňovati to, co je psáno v 1. Timoth. 4, 1: „Duch zjevně dí, že v posledních časích odvrátí se někteří od víry, posloucha/ jíce duchů bludných a učení dáblů v pokrytectví lež mluvících.“ Neboť když v tom čase nebylo krále a knížete v Izraeli, před kterým by poddaní měli úctu, dělal jeden každý, co se jemu zdálo správným. A tak přemnozí táborští kněží, když se k nim scházelo a jich se při/ držovalo mnoho lidu, opustili výroky svatých učitelů Ambrože, Jeronýma, Augus. tina, Rehoře a ostatních učitelů církví uznaných, a vypracovavše si podle vlastí ních rozumů výkladky, vykládali Starý a Nový zákon, přiměšujíce k pravdě mnoho falešného a bludného, čím se mohla velmi snadno nakloniti srdce pros! tých lidí k jejich názorům. Ale základem všech potomních pohrom bylo bludné chápání Písem. Neboť jejich správcové a učitelé říkali, že není třeba říditi se názory ve výkladech učitelů, kteří byli pouhými lidmi, protože Kristus, Bůh a člověk, dostatečně vyložil v Novém zákoně všechno, co je každému člověku pot
ně, z Ústí, z Janovic,“ ze Sedlčan, z Plzně, nýbrž se scházeli na Tábor pěší i jízd/ ní až z Prahy, Domažlic, Hradce Králové, jakož i z mnohých míst Moravy, ně kteří z veliké horlivosti náboženské, aby tam slyšeli slovo Boží a s ostatními při jímali, jiní aby uviděli tak veliké množství lidu, a někteří, aby spatříce, co se tam dálo, jim utrhali a oznamovali to protivníkům pravdy. Proto když se tak z jednotlivých krajin shromažďovali na Tábor, za! čali to král Václav s některými pány, nepřáteli pravdy, těžce nésti v obavě, aby si tak veliké množství lidu nevyvolilo na obranu zákona Božího svého krále a arcibiskupa, jak se rozhlašovalo, a tak jejich statky jakožto protivníků nenapa/ dalo a neplenilo mocí, které by nemohli odolati. Z té příčiny někteří ze šlech/ ticů velmi přísně pod trestem hrdla a pod ztrátou statků nařizovali poddaným, aby se více neopovažovali shromažďovati na horu Tábor. Ale sedláci se svými ženami málo anebo nic nedbali na takový rozkaz, a opustivše raději všechen svůj majetek, nikterak nezanedbali choditi o jistých svátcích na horu Tábor, jsouce lákáni a přitahováni, jako přitahuje magnet železo.7 A za příčinu té věci uváděli zkušení hvězdáři, že onoho roku byl zvláštní vliv nebe a hvězd, totiž Saturna i ostatních, a že obracel mysli obecného lidu k takovému shromaždo! vání a k odboji proti svým vyšším. Když se dály tyto věci, jak je předesláno, a přemnozí jak z urozených, tak z obecného lidu obojího pohlaví, zanechavše marností, věnovali se předpi/ sům zákona Božího, nasil dábel, nepřítel spasení pokolení lidského, skrze ně které falešné bratří kněze do čisté pšenice zákona Božího rozličného koukolu bludů a kacířství, takže se zdálo vyplňovati to, co je psáno v 1. Timoth. 4, 1: „Duch zjevně dí, že v posledních časích odvrátí se někteří od víry, posloucha/ jíce duchů bludných a učení dáblů v pokrytectví lež mluvících.“ Neboť když v tom čase nebylo krále a knížete v Izraeli, před kterým by poddaní měli úctu, dělal jeden každý, co se jemu zdálo správným. A tak přemnozí táborští kněží, když se k nim scházelo a jich se při/ držovalo mnoho lidu, opustili výroky svatých učitelů Ambrože, Jeronýma, Augus. tina, Rehoře a ostatních učitelů církví uznaných, a vypracovavše si podle vlastí ních rozumů výkladky, vykládali Starý a Nový zákon, přiměšujíce k pravdě mnoho falešného a bludného, čím se mohla velmi snadno nakloniti srdce pros! tých lidí k jejich názorům. Ale základem všech potomních pohrom bylo bludné chápání Písem. Neboť jejich správcové a učitelé říkali, že není třeba říditi se názory ve výkladech učitelů, kteří byli pouhými lidmi, protože Kristus, Bůh a člověk, dostatečně vyložil v Novém zákoně všechno, co je každému člověku pot
Strana 109
108 9 109 33/ Jan Žižka z Trocnova hlavička z táborského městského znaku z 1. 1515—1516.
108 9 109 33/ Jan Žižka z Trocnova hlavička z táborského městského znaku z 1. 1515—1516.
Strana 110
34/ Kachel s vyobrazením Jana Žižky na koni z 1. pol. 15. stol.
34/ Kachel s vyobrazením Jana Žižky na koni z 1. pol. 15. stol.
Strana 111
110 § III třebné na cestu ke spáse, a jak Starý zákon vykládá Nový a zase Nový vykládá Starý. A proto se na tom základě neostýchali hlásati lidu artikuly nížepsané. ARTIKULY KNĚŽÍ TÁBORSKÝCH A Za prvé: Žádná písma nebo výroky kterýchkoli doktorů nejsou povinni věřící držeti anebo jim obecně věřiti, leda ty, které jsou výslovně obsaženy v kánonu bible, protože všechny knihy takových učitelů jsou chytrosti Antikristovy, a tak mají býti zamítány, ničeny anebo spalovány. Dále: Každý člověk tím, co studuje v svobodných uměních, anebo přijímá-li v nich hodnosti, je marnivý a zpohanštělý, a tak hřeší proti evangeliu Pána našeho Ježíše Krista. Dále: Žádná rozhodnutí svatých Otců nebo nařízení starších, žádný nějaký řád nebo žádné ustanovení od lidí vynalezené nemají se dodržovati, nýbrž všechny takové věci se mají jakožto ustanovení Antikristova vyhlazovati a ni/ čiti, protože Kristus a jeho apoštolové nikde v Novém zákoně nevyslovili jejich konání. Dále z předchozích tvrzení vyvozovali jako důsledky, že žádné křižmo nebo svatý olej nebo křestní voda nemají být uchovávány nebo svěceny. Po! dobně žádný kalich, korporál, ornát a tak žádné z jiných věcí v kostele obvyk, lých nemají být zaklínány, požehnávány nebo posvěcovány. Podobně se nemají říkati žádné kanonické hodinky, ani se nemají držeti obřady mešní v ornátech a odznacích a podle řádu dávno od církve ustanoveného ani kostelní zpěv, nýbrž spíše mají býti jako ustanovení lidská a zákonu Božímu překážející zavrženy a zrušeny. Dále: Nemluvňátka nemají býti křtěna se zaklínáním a s kmotry při křtu obvyklými ve vodě k tomuto účelu svěcené a uchovávané, nýbrž mohou býti křtěna v kterékoli čerstvé vodě a kdekoli bude libo. Dále: Všechny misály a knihy určené ke (kostelnímu) zpěvu, podobně i viatiky a knihy kanonických hodinek a všechny ornáty neboli roucha mešní a jiná zvláštní roucha pro konání bohoslužeb, monstrance a kalichy nebo pásy zlaté nebo stříbrné a všechna roucha pestře tkaná, kropenatá nebo kterýmkoli způsobem vyšívaná: ty všechny věci mají býti ničeny nebo páleny a spíše je do voleno, aby sedláci v řečených posvátných rouchách chodili a kabáty a rukávy si z nich dělali, než aby v nich kněží konali služby Boží. 55
110 § III třebné na cestu ke spáse, a jak Starý zákon vykládá Nový a zase Nový vykládá Starý. A proto se na tom základě neostýchali hlásati lidu artikuly nížepsané. ARTIKULY KNĚŽÍ TÁBORSKÝCH A Za prvé: Žádná písma nebo výroky kterýchkoli doktorů nejsou povinni věřící držeti anebo jim obecně věřiti, leda ty, které jsou výslovně obsaženy v kánonu bible, protože všechny knihy takových učitelů jsou chytrosti Antikristovy, a tak mají býti zamítány, ničeny anebo spalovány. Dále: Každý člověk tím, co studuje v svobodných uměních, anebo přijímá-li v nich hodnosti, je marnivý a zpohanštělý, a tak hřeší proti evangeliu Pána našeho Ježíše Krista. Dále: Žádná rozhodnutí svatých Otců nebo nařízení starších, žádný nějaký řád nebo žádné ustanovení od lidí vynalezené nemají se dodržovati, nýbrž všechny takové věci se mají jakožto ustanovení Antikristova vyhlazovati a ni/ čiti, protože Kristus a jeho apoštolové nikde v Novém zákoně nevyslovili jejich konání. Dále z předchozích tvrzení vyvozovali jako důsledky, že žádné křižmo nebo svatý olej nebo křestní voda nemají být uchovávány nebo svěceny. Po! dobně žádný kalich, korporál, ornát a tak žádné z jiných věcí v kostele obvyk, lých nemají být zaklínány, požehnávány nebo posvěcovány. Podobně se nemají říkati žádné kanonické hodinky, ani se nemají držeti obřady mešní v ornátech a odznacích a podle řádu dávno od církve ustanoveného ani kostelní zpěv, nýbrž spíše mají býti jako ustanovení lidská a zákonu Božímu překážející zavrženy a zrušeny. Dále: Nemluvňátka nemají býti křtěna se zaklínáním a s kmotry při křtu obvyklými ve vodě k tomuto účelu svěcené a uchovávané, nýbrž mohou býti křtěna v kterékoli čerstvé vodě a kdekoli bude libo. Dále: Všechny misály a knihy určené ke (kostelnímu) zpěvu, podobně i viatiky a knihy kanonických hodinek a všechny ornáty neboli roucha mešní a jiná zvláštní roucha pro konání bohoslužeb, monstrance a kalichy nebo pásy zlaté nebo stříbrné a všechna roucha pestře tkaná, kropenatá nebo kterýmkoli způsobem vyšívaná: ty všechny věci mají býti ničeny nebo páleny a spíše je do voleno, aby sedláci v řečených posvátných rouchách chodili a kabáty a rukávy si z nich dělali, než aby v nich kněží konali služby Boží. 55
Strana 112
Dále: O ušní zpovědi netřeba se starati nebo je zachovávati, a nejsou k nim ani hříšníci, třeba i zločinci, zavázáni, nýbrž dostačí jen samotnému Bohu v srdci se zpovídati. Dále: Posty čtyřicetidenní,1 o suchých dnech, o vigiliích a jiné věci, od lidí nebo zvyklostí zavedené, nemají věřící zachovávati, nýbrž jeden každý ať v oněch dnech podle své chuti a libosti jí, co má, nebo co se mu bude zdáti nejpříhodnější. Dále: Kromě neděle nemají věřící slaviti z nějaké povinnosti žádný jiný svátek. Dále: Každým knězem, který vykonává bohoslužbu, maje tonzuru a ornát nebo komži, nebo slouže mši podle obvyklého řádu, mají věřící opovrho vati jako onou nevěstkou, o které se píše v Zjevení sv. Jana (17). Naopak mši mají sloužiti na způsob Kristův a apoštolů kněží bradatí a bez tonzury, v obec ném oděvu a bez oltáře, na kterémkoli místě se naskytne, a svátost oltářní má se proměňovati zvučným hlasem, aby to slyšeli okolostojící lidé, a nemá se pol zdvihovati ani do druhého dne uchovávati. Dále: Evangeličtí kněží nemají volně obývati domy, které jim byly jako almužna od laiků na věčné časy propůjčeny nebo odevzdány, ani nemohou míti časné zboží, protože měšťanské právo je jim nadobro vzato a odňato, a od držitelů takového majetku nemají býti přijímány svátosti, dokud zřejmě nepo- znají, že je pro ně právo na takový majetek nepřípustné. Dále: Nemá se věřiti v očistec jakožto místo pobytu duší věřících po jejich tělesné smrti, ani se nemá uznávati a je bláznivé a daremné modliti se za věrné zesnulé nebo konati za mrtvé jiné skutky zbožnosti. Dále: Vzývání nebo orodování, jak je konáme buď tiše v mysli nebo nahlas k svatým, kteří jsou v nebeské vlasti, obracejíce se o nějakou pomoc, za/ vánějí kacířstvím nebo modlářstvím. Dále: Nemá se pod pokutou modlářství chovati žádný obraz ani ně jaké vypodobení toho, co je na nebi a na zemi, nýbrž každá taková věc má býti zničena a spálena jako modla, protože jest psáno v Exodu 20, 4: „Neučiníš sobě rytiny ani jakého podobenství.“ 35/ Sezimovo Ústí, zbytky obvodových zdí dominikánského kláštera. Akvarel z r. 1818. 36/ Tábor, Kotnovská brána a okrouhlá věž bývalého hradu.
Dále: O ušní zpovědi netřeba se starati nebo je zachovávati, a nejsou k nim ani hříšníci, třeba i zločinci, zavázáni, nýbrž dostačí jen samotnému Bohu v srdci se zpovídati. Dále: Posty čtyřicetidenní,1 o suchých dnech, o vigiliích a jiné věci, od lidí nebo zvyklostí zavedené, nemají věřící zachovávati, nýbrž jeden každý ať v oněch dnech podle své chuti a libosti jí, co má, nebo co se mu bude zdáti nejpříhodnější. Dále: Kromě neděle nemají věřící slaviti z nějaké povinnosti žádný jiný svátek. Dále: Každým knězem, který vykonává bohoslužbu, maje tonzuru a ornát nebo komži, nebo slouže mši podle obvyklého řádu, mají věřící opovrho vati jako onou nevěstkou, o které se píše v Zjevení sv. Jana (17). Naopak mši mají sloužiti na způsob Kristův a apoštolů kněží bradatí a bez tonzury, v obec ném oděvu a bez oltáře, na kterémkoli místě se naskytne, a svátost oltářní má se proměňovati zvučným hlasem, aby to slyšeli okolostojící lidé, a nemá se pol zdvihovati ani do druhého dne uchovávati. Dále: Evangeličtí kněží nemají volně obývati domy, které jim byly jako almužna od laiků na věčné časy propůjčeny nebo odevzdány, ani nemohou míti časné zboží, protože měšťanské právo je jim nadobro vzato a odňato, a od držitelů takového majetku nemají býti přijímány svátosti, dokud zřejmě nepo- znají, že je pro ně právo na takový majetek nepřípustné. Dále: Nemá se věřiti v očistec jakožto místo pobytu duší věřících po jejich tělesné smrti, ani se nemá uznávati a je bláznivé a daremné modliti se za věrné zesnulé nebo konati za mrtvé jiné skutky zbožnosti. Dále: Vzývání nebo orodování, jak je konáme buď tiše v mysli nebo nahlas k svatým, kteří jsou v nebeské vlasti, obracejíce se o nějakou pomoc, za/ vánějí kacířstvím nebo modlářstvím. Dále: Nemá se pod pokutou modlářství chovati žádný obraz ani ně jaké vypodobení toho, co je na nebi a na zemi, nýbrž každá taková věc má býti zničena a spálena jako modla, protože jest psáno v Exodu 20, 4: „Neučiníš sobě rytiny ani jakého podobenství.“ 35/ Sezimovo Ústí, zbytky obvodových zdí dominikánského kláštera. Akvarel z r. 1818. 36/ Tábor, Kotnovská brána a okrouhlá věž bývalého hradu.
Strana 113
112 § 113 V T II
112 § 113 V T II
Strana 114
(Zimmd zbne wiPſy Huuſk Rákrowſfie paß wzynoziek kiſßelá Gwſk a cek �kák Wyſ�e z Rzem ßerká Twenm gſlne Rſb. Q6.ze ſwzumie AⱥRlaſe yakoz nám yiſ�ß o tyálßcßáborzicß na &radyſſál. aċ Wiez zet Sfáe gy z� ramboßu Hy ongela proty zRyſſwyċßakorow ße kakbub ſhazywe. zet bye odßáRſſáb nemnoßo wwde Hu9ye 'Piotoz prz�lanem) ali pzefil toj ßábo na báXſſzkk tozpłaſſk á zbrzył CPal26. komu vzwyſy wyrye neliáM(C§9 eßqemy aß �áßoßzmeſkányć ſwwſß ßwu ſzyzwwź Y �pieſſmy kRuy �ay ßnáw przáſpie� A przitáße noe gſal &z alatow Mocy. y o�áy: � áeß &6dboráw vkratnoſk. A nerzá8 kle necßźem cnety ná to mycnyme ſlawoy ſbozy kwoc/ way na WſßßuiRe kp patek w Leſwycźicß Lcta bákowſwi naſfie�. o�ko i wzzeme U ßmſkßo w Rſately Rtyć á. (19ma20 90 ra. &p18ccl 37 / List krále Zikmunda z 31. května 1420, jímž přikazuje Oldřichovi z Rožmberka, aby zbořil Tábor, a nemůže-li, aby mu přitáhl ku Praze na pomoc.
(Zimmd zbne wiPſy Huuſk Rákrowſfie paß wzynoziek kiſßelá Gwſk a cek �kák Wyſ�e z Rzem ßerká Twenm gſlne Rſb. Q6.ze ſwzumie AⱥRlaſe yakoz nám yiſ�ß o tyálßcßáborzicß na &radyſſál. aċ Wiez zet Sfáe gy z� ramboßu Hy ongela proty zRyſſwyċßakorow ße kakbub ſhazywe. zet bye odßáRſſáb nemnoßo wwde Hu9ye 'Piotoz prz�lanem) ali pzefil toj ßábo na báXſſzkk tozpłaſſk á zbrzył CPal26. komu vzwyſy wyrye neliáM(C§9 eßqemy aß �áßoßzmeſkányć ſwwſß ßwu ſzyzwwź Y �pieſſmy kRuy �ay ßnáw przáſpie� A przitáße noe gſal &z alatow Mocy. y o�áy: � áeß &6dboráw vkratnoſk. A nerzá8 kle necßźem cnety ná to mycnyme ſlawoy ſbozy kwoc/ way na WſßßuiRe kp patek w Leſwycźicß Lcta bákowſwi naſfie�. o�ko i wzzeme U ßmſkßo w Rſately Rtyć á. (19ma20 90 ra. &p18ccl 37 / List krále Zikmunda z 31. května 1420, jímž přikazuje Oldřichovi z Rožmberka, aby zbořil Tábor, a nemůže-li, aby mu přitáhl ku Praze na pomoc.
Strana 115
114 §§ 115 ČENÍ TÁBORSKÉ V PRAXI 56 Z výšepsaných artikulů, lidu léta Páně 1420 k pohoršení a k zlé pověsti celého království tvrdošíjně hlásaných, vznikl v kněžstvu a lidu, kteří se pro obranu zákona Božího v lásce a štěstí sjednotili, nový a veliký spor a rozštěpení. Neboť táborští vůdcové a kněží, držíce se obsahu svrchuřečených artikulů, začali veške/ rý kostelní řád a všechna ustanovení svatých Otců o vykonávání bohoslužeb — protože Kristus a jeho apoštolové nedali k tomu příklad a nepřikázali to konati — jako neužitečná ke spáse duší zamítati a zavrhovati a všechny, kdož ty věci za chovávali, v hanbu uváděti a jim mnohonásobné překážky činiti, dovolávajíce se toho, že jest psáno v poslední kapitole Zjevení sv. Jana (22, 18): „Jestliže by kdo přidal k těmto věcem, žeť jemu přidá Bůh ran napsaných v knize této“ atd.; protože Kristus dostatečně ustanovil v Novém zákoně všechno to, co stačí každému věřícímu k spáse. K čemu tedy mají věřící zachovávati ustanovení lidská a obřady v Zá koně nevyslovené, a zvláště když Kristus pravil zákoníkům a farizejům (Mat. 15, 3): „Proč rušíte přikázání Boží pro ustanovení svá?“ A tak dnes, držíce ustanovení lidská se zákoníky a farizeji, ruší přikázání Boží. A musí konečně propadnouti ranám, vysloveným v Zjevení sv. Jana, neustanou-li v těch věcech a nenechají-li jich. Proto táborští kněží, štítíce se ustanovení lidských, chodili bradatí a bez vyholení tonzury, v šedivých šatech, nemodlili se kanonické hodinky, vy! konávali bohoslužbyl bez ornátů,2 korporálu a kalicha pod širým nebem nebo v domech, ne na posvěceném oltáři, nýbrž na stole pokrytém jakýmkoli ubru! sem. Ani nezachovávali mešní řád odříkáváním kolekty s kánonem, nýbrž hned ze všech kněží, kteří s bratřími poklekli, sklonili hlavu až k zemi, zdvihnuvše při tom zadní část vzhůru, a modlili se modlitbu Páně, povstal jeden, ten, který měl proměňovati svátost oltářní, neříkal nic více zvučným a srozumitelným hla sem v řeči lidu než slova posvěcující nad hostiemi a vínem. A tak proměňoval tělo Kristovo ne v hostiích podle způsobu církve okrouhlých, nýbrž všelijak nakrájených nebo rukama nalámaných a drahou krev Páně z vína ne v kalichu, nýbrž v jakémkoli poháru cínovém, železném, hliněném nebo dřevěném. A vy konav to, hned občerstvoval svátostí oltářní kněze při tom stojící a obecný lid. A tento způsob mše zachovávali všichni táborští kněží v Praze i jinde, vyhýbajíce se kostelům, a říkali, že tak sloužili své mše Kristus a jeho apošto!
114 §§ 115 ČENÍ TÁBORSKÉ V PRAXI 56 Z výšepsaných artikulů, lidu léta Páně 1420 k pohoršení a k zlé pověsti celého království tvrdošíjně hlásaných, vznikl v kněžstvu a lidu, kteří se pro obranu zákona Božího v lásce a štěstí sjednotili, nový a veliký spor a rozštěpení. Neboť táborští vůdcové a kněží, držíce se obsahu svrchuřečených artikulů, začali veške/ rý kostelní řád a všechna ustanovení svatých Otců o vykonávání bohoslužeb — protože Kristus a jeho apoštolové nedali k tomu příklad a nepřikázali to konati — jako neužitečná ke spáse duší zamítati a zavrhovati a všechny, kdož ty věci za chovávali, v hanbu uváděti a jim mnohonásobné překážky činiti, dovolávajíce se toho, že jest psáno v poslední kapitole Zjevení sv. Jana (22, 18): „Jestliže by kdo přidal k těmto věcem, žeť jemu přidá Bůh ran napsaných v knize této“ atd.; protože Kristus dostatečně ustanovil v Novém zákoně všechno to, co stačí každému věřícímu k spáse. K čemu tedy mají věřící zachovávati ustanovení lidská a obřady v Zá koně nevyslovené, a zvláště když Kristus pravil zákoníkům a farizejům (Mat. 15, 3): „Proč rušíte přikázání Boží pro ustanovení svá?“ A tak dnes, držíce ustanovení lidská se zákoníky a farizeji, ruší přikázání Boží. A musí konečně propadnouti ranám, vysloveným v Zjevení sv. Jana, neustanou-li v těch věcech a nenechají-li jich. Proto táborští kněží, štítíce se ustanovení lidských, chodili bradatí a bez vyholení tonzury, v šedivých šatech, nemodlili se kanonické hodinky, vy! konávali bohoslužbyl bez ornátů,2 korporálu a kalicha pod širým nebem nebo v domech, ne na posvěceném oltáři, nýbrž na stole pokrytém jakýmkoli ubru! sem. Ani nezachovávali mešní řád odříkáváním kolekty s kánonem, nýbrž hned ze všech kněží, kteří s bratřími poklekli, sklonili hlavu až k zemi, zdvihnuvše při tom zadní část vzhůru, a modlili se modlitbu Páně, povstal jeden, ten, který měl proměňovati svátost oltářní, neříkal nic více zvučným a srozumitelným hla sem v řeči lidu než slova posvěcující nad hostiemi a vínem. A tak proměňoval tělo Kristovo ne v hostiích podle způsobu církve okrouhlých, nýbrž všelijak nakrájených nebo rukama nalámaných a drahou krev Páně z vína ne v kalichu, nýbrž v jakémkoli poháru cínovém, železném, hliněném nebo dřevěném. A vy konav to, hned občerstvoval svátostí oltářní kněze při tom stojící a obecný lid. A tento způsob mše zachovávali všichni táborští kněží v Praze i jinde, vyhýbajíce se kostelům, a říkali, že tak sloužili své mše Kristus a jeho apošto!
Strana 116
lové v prvotní církvi. Proto všichni jiní, kteří nenásledují Krista a činí jinak, než jak sám dal příklad, sloužíce v drahých ornátech, jsou onou nevěstkou, o které je psáno v Zjevení sv. Jana (17). Zvučným hlasem a v řeči lidu pronášeli slova posvěcující, aby lid věděl, že kněz proměnil svátost, a aby nepochybovali, že při přijímání je pravé tělo Kristovo a jeho drahá krev. Ale mistři s kněžími, kteří tehdy zůstali v Praze, činili odlišně3 od tá/ borů. Odložili sice všechnu přemrštěnost, zbytečnost i drahocennost ornátů, ale zachovávali církevní řády při kostelních mších a nepřestávali veřejně obviňovati ty, kteří je nezachovávali, zvláště ty řády, které nejsou proti Písmu svatému a nevadí zákonu Božímu, nýbrž ho spíše šíří a podporují. A tak posvěcujíce svátost oltářní v prostých ornátech a cínovém kalichu, podávali ji lidu. Z této různice a sporu pražského4 kněžstva s tábory rozdělil se lid, který byl v zákoně Božím stejného smýšlení, ke své škodě na dvě strany, takže někteří chválili při mši způsob táborský a jiní pražský a vyžadovali svátost oltářní od těch, kteří jej chválili, a ne od jiných. Proto některé naše pražské sestry, kterým říkají bekyně, nechtěly při/ jímati svátost oltářní od svých kněží, kteří sloužili ve vystrojenosti, leč dokud by neodložili roucha, která nazývaly plachtami; jináč sloužícímu by chtěly činiti překážky, jako se, bohužel, stalo u svatého Petra na Poříčí, kde ženy na pokyn svých mužů nedovolovaly kněžím sloužiti v ornátech. Mistry pak a kazatele, kteří radili zachovávati církevní řád5 a hájili ho Písmy svatými, hanobily a nazý/ valy je pokrytci a svůdci a jako vzteklé feny chtěly je zabít nebo vyhnat z Praží ského města. A tak tato opovážlivá přemrštěnost táborů byla počátkem všeho zlého a způsobila špatnou pověst a ostudu celému království a křesťanství a vel liké pohoršení všech těch, kteří chtěli zachovávati večeři Páně podle přikázání Kristova, takže mnozí z našich pro to nečestně odstoupili od poznané pravdy. Zprvu totiž se rychle šířila po království a cizích zemích obecná úžasná pověst, jak prý v Českém království konají bohoslužbu ševci a krejčí, protože nebylo rozdílu mezi laikem a knězem, ježto sloužili mešní obřady kněží bradatí a bez tonzury, ve vlastních šatech. Za druhé, že táborští kněží doporučovali veškeré kostelní klenoty a ozdoby ničiti a páliti, aby tak obrátili své protivníky chtěj nechtěj k zachovávání svých obřadů. Proto prý Saturnské plémě,“ chválíce jejich obřady, násilně loupili z kostelů nebo z farských domů viatiky, misály a knihy určené kostelnímu zpěvu spolu s kalichy a monstrancemi a knihy rozí sekávali nebo spalovali nebo knihu, která stála šest nebo osm kop, nabízeli ke kouz pi za půl kopy nebo za dvacet grošů nebo i levněji tomu, kdo chtěl. Kalichy 38/ Rábí, zřícenina hradu, pohled od západu. 39/ Rábí, zřícenina hradu a kostel Nejsvětější Trojice, pohled od jihovýchodu.
lové v prvotní církvi. Proto všichni jiní, kteří nenásledují Krista a činí jinak, než jak sám dal příklad, sloužíce v drahých ornátech, jsou onou nevěstkou, o které je psáno v Zjevení sv. Jana (17). Zvučným hlasem a v řeči lidu pronášeli slova posvěcující, aby lid věděl, že kněz proměnil svátost, a aby nepochybovali, že při přijímání je pravé tělo Kristovo a jeho drahá krev. Ale mistři s kněžími, kteří tehdy zůstali v Praze, činili odlišně3 od tá/ borů. Odložili sice všechnu přemrštěnost, zbytečnost i drahocennost ornátů, ale zachovávali církevní řády při kostelních mších a nepřestávali veřejně obviňovati ty, kteří je nezachovávali, zvláště ty řády, které nejsou proti Písmu svatému a nevadí zákonu Božímu, nýbrž ho spíše šíří a podporují. A tak posvěcujíce svátost oltářní v prostých ornátech a cínovém kalichu, podávali ji lidu. Z této různice a sporu pražského4 kněžstva s tábory rozdělil se lid, který byl v zákoně Božím stejného smýšlení, ke své škodě na dvě strany, takže někteří chválili při mši způsob táborský a jiní pražský a vyžadovali svátost oltářní od těch, kteří jej chválili, a ne od jiných. Proto některé naše pražské sestry, kterým říkají bekyně, nechtěly při/ jímati svátost oltářní od svých kněží, kteří sloužili ve vystrojenosti, leč dokud by neodložili roucha, která nazývaly plachtami; jináč sloužícímu by chtěly činiti překážky, jako se, bohužel, stalo u svatého Petra na Poříčí, kde ženy na pokyn svých mužů nedovolovaly kněžím sloužiti v ornátech. Mistry pak a kazatele, kteří radili zachovávati církevní řád5 a hájili ho Písmy svatými, hanobily a nazý/ valy je pokrytci a svůdci a jako vzteklé feny chtěly je zabít nebo vyhnat z Praží ského města. A tak tato opovážlivá přemrštěnost táborů byla počátkem všeho zlého a způsobila špatnou pověst a ostudu celému království a křesťanství a vel liké pohoršení všech těch, kteří chtěli zachovávati večeři Páně podle přikázání Kristova, takže mnozí z našich pro to nečestně odstoupili od poznané pravdy. Zprvu totiž se rychle šířila po království a cizích zemích obecná úžasná pověst, jak prý v Českém království konají bohoslužbu ševci a krejčí, protože nebylo rozdílu mezi laikem a knězem, ježto sloužili mešní obřady kněží bradatí a bez tonzury, ve vlastních šatech. Za druhé, že táborští kněží doporučovali veškeré kostelní klenoty a ozdoby ničiti a páliti, aby tak obrátili své protivníky chtěj nechtěj k zachovávání svých obřadů. Proto prý Saturnské plémě,“ chválíce jejich obřady, násilně loupili z kostelů nebo z farských domů viatiky, misály a knihy určené kostelnímu zpěvu spolu s kalichy a monstrancemi a knihy rozí sekávali nebo spalovali nebo knihu, která stála šest nebo osm kop, nabízeli ke kouz pi za půl kopy nebo za dvacet grošů nebo i levněji tomu, kdo chtěl. Kalichy 38/ Rábí, zřícenina hradu, pohled od západu. 39/ Rábí, zřícenina hradu a kostel Nejsvětější Trojice, pohled od jihovýchodu.
Strana 117
116 § 117 12 a
116 § 117 12 a
Strana 118
40/ Odlitek pečeti staroměstského polního vojska. 41/ Majestátní pečeť Zikmunda Lucemburského.
40/ Odlitek pečeti staroměstského polního vojska. 41/ Majestátní pečeť Zikmunda Lucemburského.
Strana 119
pak s monstrancemi a jinými stříbrnými kostelními klenoty rozbíjeli a prodávali zlatníkům lot po pěti groších, ostatky svatých vybírali z monstrancí a oltářů a jako bezcennou věc je pohazovali po koutech. Rovněž z téže zatvrzelosti brali posvátná roucha určená pro bohoslužbu, z kasulí a ornátů si dávali dělati k ve likému pohoršení kabáty nebo rukávy kabátů, z korporálů a alb košile nebo jiný všednější oděv jako spodky. A tak byli sedláci pod kytlemi oděni rouchem krá- lovským, v kterém by se ani Otcové nebyli opovážili choditi. Dále se svrchuuvedení kněží vyhýbali proměňovati svátost v kostelích a na posvěceném oltáři, tvrdíce, že to nejsou kostely nebo oltáře Boží, nýbrž spíše dábla a model, ježto byly svatokupecky posvěceny ne zadarmo pro Boha, nýbrž pro nepravost mamonu, a ne ke cti Boží,“ nýbrž ke cti některého svatého, a že mají proto být právem zničeny; a tak, kde mohli, kostely bořili a spalovali nebo jinak jakýmkoli způsobem poškozovali, obdarované oltáře pak vyvraceli nebo jim otloukli rohy“ a tak je činili pro bohoslužbu nepotřebnými. 119 118 IČENÍ KLÁŠTERŮ 57 N Rovněž podobně prohlašovali, že kláštery mnichů jsou peleše lotrovskél a že byly zle založeny proti zákonu Kristovu, protože Kristus rozkázal svým učedníkům a skrze ně všem kněžím, aby se nezavírali, ale šli po všem světě, kážíce a křtíce ve jménu Otce i Syna i Ducha svatého.2 A proto mají věřící všechny kláštery, ať obdarované, ať mnichů žebravých, z kořene vyvraceti a ničiti, aby mniši a bratří šli po celém světě kázat evangelium. A podle toho převráceného závěru byly v době jednoho roku a potom zbořeny a spáleny nížepsané kláštery a jejich jména jsou po pořádku vypsána: Kláštery mnichů nadaných3: Kartouzy, Strahov, Břevnov, (Panny Ma/ rie) konec mosta, Zderaz, sv. Ambrože, Zbraslav, Koruna, Milevsko, Nepomuk, Ostrov, 5 Postoloprty, Želiv, Mnichovo Hradiště, Kladruby, Sedlec, Opatovice, Vilémov,“ Hradiště." Kláštery mnichů žebravých: svatého Tomáše, svatého Klimenta, na Botiči Na trávníčku, v Žatci dva, v Plzni dva, v Lounech dva, v Hradci Král lové dva,“ v Ústí? dva, v Písku jeden, v Klatovech jeden, v Turnově1° jeden, v Kolíně jeden,11 v Nymburce jeden12. Kláštery jeptišek: V Louňovicích,13 mezi Louny a Žatcem,14 svaté
pak s monstrancemi a jinými stříbrnými kostelními klenoty rozbíjeli a prodávali zlatníkům lot po pěti groších, ostatky svatých vybírali z monstrancí a oltářů a jako bezcennou věc je pohazovali po koutech. Rovněž z téže zatvrzelosti brali posvátná roucha určená pro bohoslužbu, z kasulí a ornátů si dávali dělati k ve likému pohoršení kabáty nebo rukávy kabátů, z korporálů a alb košile nebo jiný všednější oděv jako spodky. A tak byli sedláci pod kytlemi oděni rouchem krá- lovským, v kterém by se ani Otcové nebyli opovážili choditi. Dále se svrchuuvedení kněží vyhýbali proměňovati svátost v kostelích a na posvěceném oltáři, tvrdíce, že to nejsou kostely nebo oltáře Boží, nýbrž spíše dábla a model, ježto byly svatokupecky posvěceny ne zadarmo pro Boha, nýbrž pro nepravost mamonu, a ne ke cti Boží,“ nýbrž ke cti některého svatého, a že mají proto být právem zničeny; a tak, kde mohli, kostely bořili a spalovali nebo jinak jakýmkoli způsobem poškozovali, obdarované oltáře pak vyvraceli nebo jim otloukli rohy“ a tak je činili pro bohoslužbu nepotřebnými. 119 118 IČENÍ KLÁŠTERŮ 57 N Rovněž podobně prohlašovali, že kláštery mnichů jsou peleše lotrovskél a že byly zle založeny proti zákonu Kristovu, protože Kristus rozkázal svým učedníkům a skrze ně všem kněžím, aby se nezavírali, ale šli po všem světě, kážíce a křtíce ve jménu Otce i Syna i Ducha svatého.2 A proto mají věřící všechny kláštery, ať obdarované, ať mnichů žebravých, z kořene vyvraceti a ničiti, aby mniši a bratří šli po celém světě kázat evangelium. A podle toho převráceného závěru byly v době jednoho roku a potom zbořeny a spáleny nížepsané kláštery a jejich jména jsou po pořádku vypsána: Kláštery mnichů nadaných3: Kartouzy, Strahov, Břevnov, (Panny Ma/ rie) konec mosta, Zderaz, sv. Ambrože, Zbraslav, Koruna, Milevsko, Nepomuk, Ostrov, 5 Postoloprty, Želiv, Mnichovo Hradiště, Kladruby, Sedlec, Opatovice, Vilémov,“ Hradiště." Kláštery mnichů žebravých: svatého Tomáše, svatého Klimenta, na Botiči Na trávníčku, v Žatci dva, v Plzni dva, v Lounech dva, v Hradci Král lové dva,“ v Ústí? dva, v Písku jeden, v Klatovech jeden, v Turnově1° jeden, v Kolíně jeden,11 v Nymburce jeden12. Kláštery jeptišek: V Louňovicích,13 mezi Louny a Žatcem,14 svaté
Strana 120
A 42/ Menší pečet Zikmunda Lucemburského.
A 42/ Menší pečet Zikmunda Lucemburského.
Strana 121
120 121 Kateřiny v Praze, svaté Anny na Menším Městě pražském, svaté Maří Magda/ lény, Chotěšov, Doksany.15 Tyto kláštery mnichů a jeptišek nadané byly zbořeny.16 Král Zikmund připojil všechny jejich statky a jejich platy k svým hradům v království nebo je přidělil pánům za služby a za pomoc proti Pražanům. Nařídili pak, aby všechny pražské jeptišky, které setrvaly v jejich městě, zůstaly u svaté Annyl7 na Starém Městě při vzájemné stravě a pití a církevním řádu, a donutili je pod trestem vyhnání z města a zboření klášterů k přijímání pod obojí způsobou. Ty, ačkoli zprvu odporovaly, přece potom bez nucení a nátlaku velmi často přistupovaly k večeři Páně, stolujíce s Kristem. Ale dvě z nich toulavé, ačkoli byly zahaleny závojem, zapomněly na přísahu čistoty a vstoupily v manželství, ba pravdivěji v cizoložství s muži. Klášter pak svatého Ducha18 darovali Němcům, aby tam slyšeli slovo Boží v svém jazyku. Ale v kláší terech svatého Františka19 a Jakuba dělali houfnice a praky s válečnými zbra/ němi a z kostelních kalichů a monstrancí razili peníze,2 aby měli z čeho by se mohli proti protivníkům zákona Božího s úspěchem brániti. Ale když se nedo! stávalo peněz, dávali žoldnéřům za jejich žold šaty uprchlíků a drahé ornáty. STATNÍ DUSLEDKY TÁBORSKÉHO UČENÍ 58 Dále vylévali svaté křižmo, olej pro nemocné a křestní i kropicí vodu jako neužitečné nálezky lidské a nádoby obsahující svrchuřečené věci rozbíjeli nebo do nich nadělali; a nikoho po křtu nemazali křižmem ani nikoho z nemocných olejem posledního pomazání, nýbrž křtili v tekoucí vodě nebo odkudkoli při/ nesené bez kmotrů a církevního obřadu, neříkajíce více než jen: „Petře nebo Jene, já tě křtím ve jménu Otce i Syna i Ducha svatého.“ A hned pokřtěnému nemluvněti, i jakkoli nezpůsobilému, dávali bez pomazání křižmem přijímati pod obojí způsobou. Dále tupili konání ušní zpovědi knězi tvrdíce, že postačí zpovídati se z od/ pustitelných hříchů jedině Bohu, ale ze smrtelných že se má konati veřejná zpověď před bratřími a sestrami. A kdyby se někdo prohřešil proti některému z bratří a sester, aby přede všemi poprosil o odpuštění a s ním se smířil; a tehdy se mají bratří a sestry, pokleknouce na zemi, za takto se zpovídajícího ustavičně modliti a teprve potom dostane podle výroku kněží zasloužený trest za své provinění.
120 121 Kateřiny v Praze, svaté Anny na Menším Městě pražském, svaté Maří Magda/ lény, Chotěšov, Doksany.15 Tyto kláštery mnichů a jeptišek nadané byly zbořeny.16 Král Zikmund připojil všechny jejich statky a jejich platy k svým hradům v království nebo je přidělil pánům za služby a za pomoc proti Pražanům. Nařídili pak, aby všechny pražské jeptišky, které setrvaly v jejich městě, zůstaly u svaté Annyl7 na Starém Městě při vzájemné stravě a pití a církevním řádu, a donutili je pod trestem vyhnání z města a zboření klášterů k přijímání pod obojí způsobou. Ty, ačkoli zprvu odporovaly, přece potom bez nucení a nátlaku velmi často přistupovaly k večeři Páně, stolujíce s Kristem. Ale dvě z nich toulavé, ačkoli byly zahaleny závojem, zapomněly na přísahu čistoty a vstoupily v manželství, ba pravdivěji v cizoložství s muži. Klášter pak svatého Ducha18 darovali Němcům, aby tam slyšeli slovo Boží v svém jazyku. Ale v kláší terech svatého Františka19 a Jakuba dělali houfnice a praky s válečnými zbra/ němi a z kostelních kalichů a monstrancí razili peníze,2 aby měli z čeho by se mohli proti protivníkům zákona Božího s úspěchem brániti. Ale když se nedo! stávalo peněz, dávali žoldnéřům za jejich žold šaty uprchlíků a drahé ornáty. STATNÍ DUSLEDKY TÁBORSKÉHO UČENÍ 58 Dále vylévali svaté křižmo, olej pro nemocné a křestní i kropicí vodu jako neužitečné nálezky lidské a nádoby obsahující svrchuřečené věci rozbíjeli nebo do nich nadělali; a nikoho po křtu nemazali křižmem ani nikoho z nemocných olejem posledního pomazání, nýbrž křtili v tekoucí vodě nebo odkudkoli při/ nesené bez kmotrů a církevního obřadu, neříkajíce více než jen: „Petře nebo Jene, já tě křtím ve jménu Otce i Syna i Ducha svatého.“ A hned pokřtěnému nemluvněti, i jakkoli nezpůsobilému, dávali bez pomazání křižmem přijímati pod obojí způsobou. Dále tupili konání ušní zpovědi knězi tvrdíce, že postačí zpovídati se z od/ pustitelných hříchů jedině Bohu, ale ze smrtelných že se má konati veřejná zpověď před bratřími a sestrami. A kdyby se někdo prohřešil proti některému z bratří a sester, aby přede všemi poprosil o odpuštění a s ním se smířil; a tehdy se mají bratří a sestry, pokleknouce na zemi, za takto se zpovídajícího ustavičně modliti a teprve potom dostane podle výroku kněží zasloužený trest za své provinění.
Strana 122
Dále prohlašovali s valdenskými,1 že není očistce duší po tomto ži/ votě, tvrdíce, že jsou jen dvě cesty, totiž do pekla a do nebeského království, protože ti, kdož odcházejí v smrtelném hříchu, jsou po cestě do pekla dovedeni do věčného zatracení. Ale ty, kdož mají odpustitelné hříchy, Bůh zde na životní pouti přede dnem smrti zkouší a dostatečně očišťuje souženími nebo všelikými trápeními bolestí, takže po tomto životě nemá, co by musel na nich dále napra- vovati. Ale hned se duše takových, zbavené těla, ubírají do věčného odpočinutí Proto je nepotřebné za zemřelé se modliti, sloužiti mše nebo zpívati vigilie, ale že si to všechno vymyslilo lakotné kněžstvo, aby svými mšemi a modlitbami ulovilo svatokupecké peníze. Dále v každodenních svých kázáních k lidu velmi tvrdě útočili proti všelikému vypodobňování a zobrazování jak ukřižovaného Krista, tak svatých, aby je jako hluché a němé modly vyhazovali z kostelů a rozbíjeli nebo žárem ohně ničili, protože je psáno v Exodu 20, 2—4: „2. Já jsem Hospodin Bůh tvůj, kterýž jsem tě vyvedl ze země Egyptské z domu služebnosti. 3. Nebudeš míti bohů jiných (přede mnou). 4. Neučiníš sobě rytiny ani jakého podobenství těch věcí, kteréž jsou na nebi svrchu, ani těch, kteréž na zemi dole“ atd. Proto neí jen táboři, ale s nimi i přemnozí Pražané obrazy všech kostelů, na kterémkoli místě je mohli najíti, rozbíjeli, rozsekávali a pálili, anebo vyloupavše jim oči a uřezavše nosy, nechávali je jako ohavné nestvůry na velikou hanbu a pohor! šení říkajíce: „Jsi-li Bůh nebo jeho svatý, tehdy se braň a uvěříme ti.“ Ale obrazy malované na stěnách hanebně zohavovali, oštěpy nebo noži je poškozujíce2 nebo blátem pohazujíce. Toho času byly velmi drahocenné oltářní tabulové obrazy před radnicí rozbity a u svatého Ambrože od táborů spáleny. Žádný tehdy obraz rytý nebyl v kostelích chován, nýbrž ve všech kostelích byla na hlavním oltáři kamenná archa, v které bylo vystavováno tělo Kristovo v monstranci, aby se mu věřící klaněli. Dále podle téhož bludně chápaného základu popírali orodování sva! tých, říkajíce: „Co Petr nebo Pavel nebo kterýkoli jiný svatý? Zdali nebyli lidé tak jako my, a nebyli spaseni jedině pomocí Boha a jeho vzýváním bez vzývání nebo zprostředkování svatých?“ A tak se nepostili o vigiliích žádného svatého, ať to byl kterýkoliv, kromě vigilií Kristových, a nechtěli světiti žádný svátek kromě neděle, ježto všechny takové věci neustanovil Bůh, nýbrž lidé. Proto v pátek a v suchých dnech a o vigiliích svatých pojídali3 maso k pohoršení a zkáze mno hých, nepostíce se žádný den, leda když jim jejich kněží nařídili půst, tehdy naprosto v takový den nesměli ani jísti, ani píti, někteří hladovějíce až do večera
Dále prohlašovali s valdenskými,1 že není očistce duší po tomto ži/ votě, tvrdíce, že jsou jen dvě cesty, totiž do pekla a do nebeského království, protože ti, kdož odcházejí v smrtelném hříchu, jsou po cestě do pekla dovedeni do věčného zatracení. Ale ty, kdož mají odpustitelné hříchy, Bůh zde na životní pouti přede dnem smrti zkouší a dostatečně očišťuje souženími nebo všelikými trápeními bolestí, takže po tomto životě nemá, co by musel na nich dále napra- vovati. Ale hned se duše takových, zbavené těla, ubírají do věčného odpočinutí Proto je nepotřebné za zemřelé se modliti, sloužiti mše nebo zpívati vigilie, ale že si to všechno vymyslilo lakotné kněžstvo, aby svými mšemi a modlitbami ulovilo svatokupecké peníze. Dále v každodenních svých kázáních k lidu velmi tvrdě útočili proti všelikému vypodobňování a zobrazování jak ukřižovaného Krista, tak svatých, aby je jako hluché a němé modly vyhazovali z kostelů a rozbíjeli nebo žárem ohně ničili, protože je psáno v Exodu 20, 2—4: „2. Já jsem Hospodin Bůh tvůj, kterýž jsem tě vyvedl ze země Egyptské z domu služebnosti. 3. Nebudeš míti bohů jiných (přede mnou). 4. Neučiníš sobě rytiny ani jakého podobenství těch věcí, kteréž jsou na nebi svrchu, ani těch, kteréž na zemi dole“ atd. Proto neí jen táboři, ale s nimi i přemnozí Pražané obrazy všech kostelů, na kterémkoli místě je mohli najíti, rozbíjeli, rozsekávali a pálili, anebo vyloupavše jim oči a uřezavše nosy, nechávali je jako ohavné nestvůry na velikou hanbu a pohor! šení říkajíce: „Jsi-li Bůh nebo jeho svatý, tehdy se braň a uvěříme ti.“ Ale obrazy malované na stěnách hanebně zohavovali, oštěpy nebo noži je poškozujíce2 nebo blátem pohazujíce. Toho času byly velmi drahocenné oltářní tabulové obrazy před radnicí rozbity a u svatého Ambrože od táborů spáleny. Žádný tehdy obraz rytý nebyl v kostelích chován, nýbrž ve všech kostelích byla na hlavním oltáři kamenná archa, v které bylo vystavováno tělo Kristovo v monstranci, aby se mu věřící klaněli. Dále podle téhož bludně chápaného základu popírali orodování sva! tých, říkajíce: „Co Petr nebo Pavel nebo kterýkoli jiný svatý? Zdali nebyli lidé tak jako my, a nebyli spaseni jedině pomocí Boha a jeho vzýváním bez vzývání nebo zprostředkování svatých?“ A tak se nepostili o vigiliích žádného svatého, ať to byl kterýkoliv, kromě vigilií Kristových, a nechtěli světiti žádný svátek kromě neděle, ježto všechny takové věci neustanovil Bůh, nýbrž lidé. Proto v pátek a v suchých dnech a o vigiliích svatých pojídali3 maso k pohoršení a zkáze mno hých, nepostíce se žádný den, leda když jim jejich kněží nařídili půst, tehdy naprosto v takový den nesměli ani jísti, ani píti, někteří hladovějíce až do večera
Strana 123
122 123 a někteří až do druhého dne. A z nich některé opovážlivé ženy se dvakrát za den občerstvovaly svátostí oltářní, totiž v poledne a večer. Také dítkám a nemluví ňátkům nedávali jísti ani sáti z prsů pro výživu těla na způsob postu Ninivet/ ských,4 leda když po předchozím vylití hojných slz nesmírně naříkala. Dále protože popírali orodování svatých, říkali o všech kostelích a oltá/ řích, které nebyly zasvěceny samotnému Bohu, nýbrž jménu některého svatého, že jsou zlořečené a svatokupecké, a tak že mají býti s domy farářů bořeny a pá/ leny, protože apoštolové ani tak neposvěcovali kostely, ani neměli nádherné vlastní domy, desátky a nadání kostelů, nýbrž porůznu chodíce po světě a spor kojeni s almužnou, věrně kázali slovo Boží. Proto spálili bez počtu kostelů krá. lovství s domy farářů nebo je jiným nějakým způsobem zničili, aby faráři a je jich vikáři, nechajíce vlastní ovce, s nimi těkali, a bránili přijímati svátosti od kněží obdarovaných. I stalo se, že na mnoho mil, kde měli táboři moc, nebylo kostela, který by měl správce tam sídlícího, nýbrž všichni ze strachu utíkali. A proto mnoho lidí odešlo z tohoto světa bez posledního pomazání, mnoho dětí bez křestní vody. Dále si nevážili svatých doktorů od církve uznaných, kteří ve svých spisech schvalovali církevní řády, a zavrhovali je říkajíce: „Co prospěli církvi Augustin a co Jeroným a ostatní, ba naopak, schvalujíce svými spisy obřady, více uškodili než prospěli církvi Boží.“ A říkali, že Jeroným nedokonale přeložil bibli. Podobně ve svých kázáních haněli pražské mistry, kteří hájili církevní řády a zvyklosti od svatých Otců ustanovené, říkajíce: „Nač jsou nám mistři fistři, když své dni k zahanbení tráví jedině v lidské moudrosti?“ A z toho obraceli srdce mnohých v nenávist k mistrům. ILIASTICKÉI ČLÁNKY NĚKTERYCH IIKNĚŽÍ TÁBORSKÝCH 59 Potom nespokojivše se jenom těmito ošklivými věcmi, které hyzdily slavné kdysi jméno Českého království, dokonce přidali k předešlým špatnostem nejhorší, a překrucujíce Písma proroků a evangelia podle svého bláznivého rozumu, hlá- sali lidu, že se nyní v našich dnech obnovuje království Kristovo, přičemž před kládali mnohé a rozličné články, některé kacířské, jiné bludné a velmi mnohé pohoršlivé. A jejich hlavním původcem, hlasatelem a obráncem byl jeden mladý kněz z Moravy, vybraného nadání a nadmíru znamenité paměti, Martin,2 ře!
122 123 a někteří až do druhého dne. A z nich některé opovážlivé ženy se dvakrát za den občerstvovaly svátostí oltářní, totiž v poledne a večer. Také dítkám a nemluví ňátkům nedávali jísti ani sáti z prsů pro výživu těla na způsob postu Ninivet/ ských,4 leda když po předchozím vylití hojných slz nesmírně naříkala. Dále protože popírali orodování svatých, říkali o všech kostelích a oltá/ řích, které nebyly zasvěceny samotnému Bohu, nýbrž jménu některého svatého, že jsou zlořečené a svatokupecké, a tak že mají býti s domy farářů bořeny a pá/ leny, protože apoštolové ani tak neposvěcovali kostely, ani neměli nádherné vlastní domy, desátky a nadání kostelů, nýbrž porůznu chodíce po světě a spor kojeni s almužnou, věrně kázali slovo Boží. Proto spálili bez počtu kostelů krá. lovství s domy farářů nebo je jiným nějakým způsobem zničili, aby faráři a je jich vikáři, nechajíce vlastní ovce, s nimi těkali, a bránili přijímati svátosti od kněží obdarovaných. I stalo se, že na mnoho mil, kde měli táboři moc, nebylo kostela, který by měl správce tam sídlícího, nýbrž všichni ze strachu utíkali. A proto mnoho lidí odešlo z tohoto světa bez posledního pomazání, mnoho dětí bez křestní vody. Dále si nevážili svatých doktorů od církve uznaných, kteří ve svých spisech schvalovali církevní řády, a zavrhovali je říkajíce: „Co prospěli církvi Augustin a co Jeroným a ostatní, ba naopak, schvalujíce svými spisy obřady, více uškodili než prospěli církvi Boží.“ A říkali, že Jeroným nedokonale přeložil bibli. Podobně ve svých kázáních haněli pražské mistry, kteří hájili církevní řády a zvyklosti od svatých Otců ustanovené, říkajíce: „Nač jsou nám mistři fistři, když své dni k zahanbení tráví jedině v lidské moudrosti?“ A z toho obraceli srdce mnohých v nenávist k mistrům. ILIASTICKÉI ČLÁNKY NĚKTERYCH IIKNĚŽÍ TÁBORSKÝCH 59 Potom nespokojivše se jenom těmito ošklivými věcmi, které hyzdily slavné kdysi jméno Českého království, dokonce přidali k předešlým špatnostem nejhorší, a překrucujíce Písma proroků a evangelia podle svého bláznivého rozumu, hlá- sali lidu, že se nyní v našich dnech obnovuje království Kristovo, přičemž před kládali mnohé a rozličné články, některé kacířské, jiné bludné a velmi mnohé pohoršlivé. A jejich hlavním původcem, hlasatelem a obráncem byl jeden mladý kněz z Moravy, vybraného nadání a nadmíru znamenité paměti, Martin,2 ře!
Strana 124
čený Loquis, podle výmluvnosti, protože neohroženě hlásal myšlenky nikoli doktorů, nýbrž své. A jeho hlavními pomocníky byli mistr Jan Jičín,3 Markolt,“ bakalář umění, Koranda5 a ostatní táborští kněží dříve jmenovaní. A ti všichni chovali úctu k jakémusi Václavovi, krčmáři v Praze,“ který jsa nade všechny obe/ známený v bibli, vykládal Nový zákon Starým a naopak. Byly to pak nížepsané články,7 kterým veřejně učili: Za prvé, že již v skonání nynějšího věku přijde Kristus tajně, jako zloděj, novým příchodem obnovit své království, za které se modlíme: Přijď krá! lovství tvé! A v tom příchodu nebude čas milosti, nýbrž pomsty a odplaty ohněm a mečem, takže všichni protivníci zákona Kristova musí zahynouti sedmi po- sledními ranami,8 k jejichž vykonání mají být věřící vyzýváni. Dále: V tom čase pomsty nemá býti Kristus napodoben ve své mírnosti a smilování s těmi hříšníky, nýbrž v horlivosti a prchlivosti a spravedlivé odplatě. Dále: V tomto čase pomsty každý věřící, i kněz, byť osoba duchovní, je zlořečený, který svému meči tělesnému zabraňuje prolévati krev protivníků zákona Kristova; naopak i on má své ruce umýti a posvětiti jejich krví. Dále: V tom čase pomsty, kdokoli uslyší kázati slovo Kristovo, kterým řekl (Mar. 13, 14): „Tehdáž ti, kdož by v Židovstvu byli, ať utekou na hory, a nevyjde z měst, vsí a hradů na hory tělesné, kde se nyní shromažďují táboři nebo jejich bratří, ten hřeší smrtelně proti přikázání Kristovu a v svém hříchu zahyne, protože nyní nikdo nemůže být zachráněn od ran Páně, leda kdo přijde k jeho věrným na hory. Dále: V tom čase pomsty mají býti všechna města, vsi a hrady zpusto/ šeny, zničeny a spáleny, protože již ani Pán Bůh, ani kdo do nich nevkročí. Dále, že bratří táborští jsou v tom čase pomsty andělové poslaní, aby vyvedli věřící ze všech měst, vsí a hradů na hory, jako Lot ze Sodomy, a že bra! tří se svými přívrženci jsou ono tělo, k němuž se, ať bude kdekoli, „shromáždí i orlice“ (Mat. 24, 28, Luk. 17, 37) o kterých také jest pověděno (Deut. 11, 24): „Všeliké místo, na které by vstoupila noha vaše, vaše jest a bude.“ Jsou totiž vojskem poslaným od Boha po celém světě, aby odstranili všechna pohor šení z království Kristova, které je církev bojující, a aby vyhnali zlé ze středu spravedlivých a vykonali pomstu a rány na národech protivníků zákona Kristo! va a jejich městech, vsích a hradech. Dále, že v celém křesťanství v tom čase pomsty zůstane jen pět těles/ ných měst, do nichž se mají věřící utéci a tam se zachrániti, zatímco všechna jiná zahynou a se propadnou jako Sodoma.
čený Loquis, podle výmluvnosti, protože neohroženě hlásal myšlenky nikoli doktorů, nýbrž své. A jeho hlavními pomocníky byli mistr Jan Jičín,3 Markolt,“ bakalář umění, Koranda5 a ostatní táborští kněží dříve jmenovaní. A ti všichni chovali úctu k jakémusi Václavovi, krčmáři v Praze,“ který jsa nade všechny obe/ známený v bibli, vykládal Nový zákon Starým a naopak. Byly to pak nížepsané články,7 kterým veřejně učili: Za prvé, že již v skonání nynějšího věku přijde Kristus tajně, jako zloděj, novým příchodem obnovit své království, za které se modlíme: Přijď krá! lovství tvé! A v tom příchodu nebude čas milosti, nýbrž pomsty a odplaty ohněm a mečem, takže všichni protivníci zákona Kristova musí zahynouti sedmi po- sledními ranami,8 k jejichž vykonání mají být věřící vyzýváni. Dále: V tom čase pomsty nemá býti Kristus napodoben ve své mírnosti a smilování s těmi hříšníky, nýbrž v horlivosti a prchlivosti a spravedlivé odplatě. Dále: V tomto čase pomsty každý věřící, i kněz, byť osoba duchovní, je zlořečený, který svému meči tělesnému zabraňuje prolévati krev protivníků zákona Kristova; naopak i on má své ruce umýti a posvětiti jejich krví. Dále: V tom čase pomsty, kdokoli uslyší kázati slovo Kristovo, kterým řekl (Mar. 13, 14): „Tehdáž ti, kdož by v Židovstvu byli, ať utekou na hory, a nevyjde z měst, vsí a hradů na hory tělesné, kde se nyní shromažďují táboři nebo jejich bratří, ten hřeší smrtelně proti přikázání Kristovu a v svém hříchu zahyne, protože nyní nikdo nemůže být zachráněn od ran Páně, leda kdo přijde k jeho věrným na hory. Dále: V tom čase pomsty mají býti všechna města, vsi a hrady zpusto/ šeny, zničeny a spáleny, protože již ani Pán Bůh, ani kdo do nich nevkročí. Dále, že bratří táborští jsou v tom čase pomsty andělové poslaní, aby vyvedli věřící ze všech měst, vsí a hradů na hory, jako Lot ze Sodomy, a že bra! tří se svými přívrženci jsou ono tělo, k němuž se, ať bude kdekoli, „shromáždí i orlice“ (Mat. 24, 28, Luk. 17, 37) o kterých také jest pověděno (Deut. 11, 24): „Všeliké místo, na které by vstoupila noha vaše, vaše jest a bude.“ Jsou totiž vojskem poslaným od Boha po celém světě, aby odstranili všechna pohor šení z království Kristova, které je církev bojující, a aby vyhnali zlé ze středu spravedlivých a vykonali pomstu a rány na národech protivníků zákona Kristo! va a jejich městech, vsích a hradech. Dále, že v celém křesťanství v tom čase pomsty zůstane jen pět těles/ ných měst, do nichž se mají věřící utéci a tam se zachrániti, zatímco všechna jiná zahynou a se propadnou jako Sodoma.
Strana 125
124 9 125 43/ Praha — Vyšehrad. Část zdiva gotické stavby před průčelím kapitulního kostela (zbořeno r. 1888).
124 9 125 43/ Praha — Vyšehrad. Část zdiva gotické stavby před průčelím kapitulního kostela (zbořeno r. 1888).
Strana 126
.Inemizi P zCſa GaPz ajabcro SaabzBrcaRa Y. chez pi ſeala v een Tomto ſamy oCeqnie Giznaliama yuui ſáſlenni fuas yri vrivie ne �'atigie ſRſeei b.2. Pu� wſuyi�o alſhuywy en mogo telato ſvſeu cvyraſde Rneſkiluſla prmrenne ar & dia�unſda. Feen Ben witte= ve Svrnene, Paneny Snichom : vomboſá vſyeßo ſaſláms yu vſeynimyeni śiden y.me g ſ8. zetwa f9.bru wiena RizieſcianſR.. vſuaßimy ſacáſlimá oCcemi a ySźabtá8.y S.ſej cinoſz Foy gl ſulo Sobrich ſunie bmicſ van y lſRo. Huv ßvíujunſany vſey v leRevme v ſavalane : hvſ Ra aaſul Rafim Euſ Ruſſa vſoſalea oſca erle apoſa p Sle nini vranie ſpoſhonie y. Bmu veso. nemuhius ſuBu. dvvnſiſby ſonfuy ſamesyyaMeſſe dvſzen Svet Ille zie O lſupſani vrntem par Oſarica Rommba fu ma mam, Pnjeli luto cfryi Eſo vaſuſem ſwer, Panſicmi. OkſRáino bane ſwobobu wyeſo Sw ßc abo veſa ſone abreſu yeſo ſuata duſa Saſtana vſlan vievmiy áp�veſzonimena Dyietve aſ:Rnienſhazuala vye Riſamſena atſunte einiesſr ſnto Mne maſven zbazi aby ſraſcoſha ſ ney moz mavl. ſAuo Posaśſalen, Purſyonſaui a ſRbuſem ne neſv y ninuvenie ßorefanſaueſo. geſor t beyi nelav cakai kuione vſy- buynu zasla9 Roveſcrſani otmayomannne v ajioſecy ſuſtv. na Cumupláiuie neßma Maſieny uu9. Rer nam noſiiwieniteláie vlaz.a RReſzona zallá8. kiſryſaueſ y ayieſazeſpla Telpi gu. 9.ſbawe y ſuu mon Sweßorſánily vwnenenu: yan: Gſzwießoſay z kyuſdiſá neßyßobraßvem Iſy mady narmies nan vnáßem wwßem oboiám ſatz ywimſuſuaćo ſtuſuſbat� ronaty ſⱥculbatvenß Sſußo &B.abicfm. ym ſwrßuyſauelo za Mada ndcipſá� Sißtoniu Raſemu napotſoneme ßve ſque yenele Ronnuto lſpuymitnsſyly Gent gſ San �etha ot Mavojonie Boysß. Tſſizeſa Cnſteſo a Sw Axceſso ten Conskla Sna� SwatelpS ajoertyna Do 44/ List Jana Žižky z Trocnova a dalších táborských hejtmanů a obce písecké z 18. listopadu 1421, jímž uzavírají příměří s Oldřichem z Rožmberka.
.Inemizi P zCſa GaPz ajabcro SaabzBrcaRa Y. chez pi ſeala v een Tomto ſamy oCeqnie Giznaliama yuui ſáſlenni fuas yri vrivie ne �'atigie ſRſeei b.2. Pu� wſuyi�o alſhuywy en mogo telato ſvſeu cvyraſde Rneſkiluſla prmrenne ar & dia�unſda. Feen Ben witte= ve Svrnene, Paneny Snichom : vomboſá vſyeßo ſaſláms yu vſeynimyeni śiden y.me g ſ8. zetwa f9.bru wiena RizieſcianſR.. vſuaßimy ſacáſlimá oCcemi a ySźabtá8.y S.ſej cinoſz Foy gl ſulo Sobrich ſunie bmicſ van y lſRo. Huv ßvíujunſany vſey v leRevme v ſavalane : hvſ Ra aaſul Rafim Euſ Ruſſa vſoſalea oſca erle apoſa p Sle nini vranie ſpoſhonie y. Bmu veso. nemuhius ſuBu. dvvnſiſby ſonfuy ſamesyyaMeſſe dvſzen Svet Ille zie O lſupſani vrntem par Oſarica Rommba fu ma mam, Pnjeli luto cfryi Eſo vaſuſem ſwer, Panſicmi. OkſRáino bane ſwobobu wyeſo Sw ßc abo veſa ſone abreſu yeſo ſuata duſa Saſtana vſlan vievmiy áp�veſzonimena Dyietve aſ:Rnienſhazuala vye Riſamſena atſunte einiesſr ſnto Mne maſven zbazi aby ſraſcoſha ſ ney moz mavl. ſAuo Posaśſalen, Purſyonſaui a ſRbuſem ne neſv y ninuvenie ßorefanſaueſo. geſor t beyi nelav cakai kuione vſy- buynu zasla9 Roveſcrſani otmayomannne v ajioſecy ſuſtv. na Cumupláiuie neßma Maſieny uu9. Rer nam noſiiwieniteláie vlaz.a RReſzona zallá8. kiſryſaueſ y ayieſazeſpla Telpi gu. 9.ſbawe y ſuu mon Sweßorſánily vwnenenu: yan: Gſzwießoſay z kyuſdiſá neßyßobraßvem Iſy mady narmies nan vnáßem wwßem oboiám ſatz ywimſuſuaćo ſtuſuſbat� ronaty ſⱥculbatvenß Sſußo &B.abicfm. ym ſwrßuyſauelo za Mada ndcipſá� Sißtoniu Raſemu napotſoneme ßve ſque yenele Ronnuto lſpuymitnsſyly Gent gſ San �etha ot Mavojonie Boysß. Tſſizeſa Cnſteſo a Sw Axceſso ten Conskla Sna� SwatelpS ajoertyna Do 44/ List Jana Žižky z Trocnova a dalších táborských hejtmanů a obce písecké z 18. listopadu 1421, jímž uzavírají příměří s Oldřichem z Rožmberka.
Strana 127
Dále: Jeden nebo druhý z manželů může, nebude-li druhý chtíti, opustiti i jeho i děti a všechno ostatní a má se utéci na svrchuuvedené hory nebo do pěti řečených měst. Dále, že všechna časná zboží° protivníků zákona Kristova mají svrchu/ řečení věrní bráti, odnímati a pleniti, ničiti nebo páliti. Dále: Na konci tohoto skonání věku sestoupí Kristus z nebe a zjevně přijde ve vlastní osobě a bude ho vidět tělesnýma očima, aby přijal království na tomto světě, a vystrojí veliké hody a večeři beránka jako svatbu své choti církvi zde na tělesných horách. A vstoupí Kristus král, aby viděl hodovníky, a všechny, kdož nebudou míti roucha svatebního, pošle „do temností zevnitři ních“ (Mat. 12, 12—13). A jako byli za času Noemova1° všichni mimo archu pohlceni vodou potopy, tak budou v jednom okamžení pohlceni všichni špatní, kteří budou mimo hory. A tak vyvrhne všechna pohoršení ze svého království. Dále: Při tomto druhém příchodu Kristově před soudným dnem přet stanou králové, knížata a všichni církevní preláti a nebude v království takto obnoveném daně a „dráče chudiny“,11 protože synové Boží budou šlapati po hrdí lech králů a všechna království pod nebem budou jim dána, kn. Moudrosti 7, 812. A tak vyvolení nebudou více trpěti žádného protivenství, ale splatí od- platu. Dále: V tomto obnoveném království nebude žádného hříchu, žádí ného pohoršení, žádné ohavnosti, žádné lži, nýbrž všichni budou vyvolení sy nové Boží, přestanou všechna utrpení Kristova i jeho údů. Dále: V církvi nebo obnoveném království budou roditi ženy svá ne! mluvňátka bez bolesti a bez prvotního hříchu podle Izaiáše 65, 23: „Roditi bu/ dou bez přestrašení.“ A 1. Jan 5. Dále: Dítky narozené v tomto království, budou-li z tohoto královí ství, nikdy nezemrou, protože „smrti již nebude více“, podle Zjevení sv. Jana 21, 4. Dále: Sláva tohoto království takto obnoveného v tomto životě před zmrtvýchvstáním bude větší než prvotní církve. Dále: Slunce lidské rozumnosti nebude svítiti lidem v obnoveném království, protože nebude učiti jeden každý bližního svého, nýbrž „všichni bu dou učení Boží“ (Jan 6, 45). Dále velmi nepravověrně říkali, že nejdokonalejší Zákon milosti,“ když již nebude v tomto životě jiného vodítka člověku, bude v tomto životě a v obnoveném království odklizen a přestane co do působnosti a provádění. 126 127
Dále: Jeden nebo druhý z manželů může, nebude-li druhý chtíti, opustiti i jeho i děti a všechno ostatní a má se utéci na svrchuuvedené hory nebo do pěti řečených měst. Dále, že všechna časná zboží° protivníků zákona Kristova mají svrchu/ řečení věrní bráti, odnímati a pleniti, ničiti nebo páliti. Dále: Na konci tohoto skonání věku sestoupí Kristus z nebe a zjevně přijde ve vlastní osobě a bude ho vidět tělesnýma očima, aby přijal království na tomto světě, a vystrojí veliké hody a večeři beránka jako svatbu své choti církvi zde na tělesných horách. A vstoupí Kristus král, aby viděl hodovníky, a všechny, kdož nebudou míti roucha svatebního, pošle „do temností zevnitři ních“ (Mat. 12, 12—13). A jako byli za času Noemova1° všichni mimo archu pohlceni vodou potopy, tak budou v jednom okamžení pohlceni všichni špatní, kteří budou mimo hory. A tak vyvrhne všechna pohoršení ze svého království. Dále: Při tomto druhém příchodu Kristově před soudným dnem přet stanou králové, knížata a všichni církevní preláti a nebude v království takto obnoveném daně a „dráče chudiny“,11 protože synové Boží budou šlapati po hrdí lech králů a všechna království pod nebem budou jim dána, kn. Moudrosti 7, 812. A tak vyvolení nebudou více trpěti žádného protivenství, ale splatí od- platu. Dále: V tomto obnoveném království nebude žádného hříchu, žádí ného pohoršení, žádné ohavnosti, žádné lži, nýbrž všichni budou vyvolení sy nové Boží, přestanou všechna utrpení Kristova i jeho údů. Dále: V církvi nebo obnoveném království budou roditi ženy svá ne! mluvňátka bez bolesti a bez prvotního hříchu podle Izaiáše 65, 23: „Roditi bu/ dou bez přestrašení.“ A 1. Jan 5. Dále: Dítky narozené v tomto království, budou-li z tohoto královí ství, nikdy nezemrou, protože „smrti již nebude více“, podle Zjevení sv. Jana 21, 4. Dále: Sláva tohoto království takto obnoveného v tomto životě před zmrtvýchvstáním bude větší než prvotní církve. Dále: Slunce lidské rozumnosti nebude svítiti lidem v obnoveném království, protože nebude učiti jeden každý bližního svého, nýbrž „všichni bu dou učení Boží“ (Jan 6, 45). Dále velmi nepravověrně říkali, že nejdokonalejší Zákon milosti,“ když již nebude v tomto životě jiného vodítka člověku, bude v tomto životě a v obnoveném království odklizen a přestane co do působnosti a provádění. 126 127
Strana 128
Dále: Ustanovení Pavlovo o chození do kostela nebude se po obnově plniti a nemusí se dodržovati, protože již nebude chrámů podle Zjevení sv. Jana 21, 22: „Neboť Pán všemohoucí chrám jeho jest.“ Neboť jako víra a na děje, tak budou zrušeny i chrámy. Dále: Při tomto zjevném příchodu přijde Kristus v oblacích nebeských a ve veliké velebnosti s anděly svými a všichni, kdož zemřeli v Kristu, tělesně vstanou a přijdou první s ním soudit živé i mrtvé. Potom všichni vyvolení, kteří tehdy živi zůstanou, od konce země v těle „spolu s nimi zachváceni budou v obla cích, vstříc Kristu v povětří“, jak praví apoštol (1. Tess. 4, 17). A říkali, že se to stane brzo v několika málo letech, v nichž někteří z nás, kteří ještě živi zůsta/ neme, uzří svaté Boží z mrtvých vstalé a mezi nimi mistra Jana Husa, protože ukrátí Pán ten čas pomsty a urychlí skonání věku pro své vyvolené. Dále: Tito vyvolení, kteří takto živi zůstanou, budou uvedeni do stal vu nevinnosti samého Adama v ráji a jako Enoch a Eliášl4 a budou prosti vší lačnosti a žízně a všeho utrpení jak duchovního, tak i tělesného. A ti také v sva. tém sňatku a na neposkvrněném loži budou roditi tělesně zde na zemi a na ho! rách syny a vnuky beze vší bolesti a zarmoucení a beze všeho prvotního hříchu. Ani nebude tehdy potřebí křtu vodou, protože budou křtěni v Duchu svatém, a nebude již viditelné svátosti svaté eucharistie, protože budou syceni novým andělským způsobem, ne na paměť umučení Kristova, nýbrž jeho vítězství. OKAZOVÁNÍ SVRCHUUVEDENÝCH ČLÁNKŮ 60 Dále pro pravdu svrchuuvedených artikulů uváděli svatá Písma, vykládajíce je podle svého smyslu; a z nich jsem hleděl sebrati částku pro potomky, aby bylo všem zjevno, kterak bláznivé hlavy svedly prosté lidi.1 První předpoklad: Výroky, z nichž první stojí psán v Zjevení sv. Jana 10, 7, totiž ten, že „ve dnech (hlasu) sedmého anděla, když počne v troubu troubiti, dokonánoť bude tajemství Boží, jakož zvěstoval služebníkům svým prorokům“, a druhý u Daniela 22 (správně 12, 7): „Když se naplní rozptýlení ruky lidu svatého, naplní se všechny tyto věci“, jsou pravdivé. Druhý předpoklad: Když se naplní všechna utrpení Kristova, od Ducha svatého skrze proroky předpověděná, tehdy se ukážou v celém domě obecně, a ne dříve, potomní slávy prorokované.
Dále: Ustanovení Pavlovo o chození do kostela nebude se po obnově plniti a nemusí se dodržovati, protože již nebude chrámů podle Zjevení sv. Jana 21, 22: „Neboť Pán všemohoucí chrám jeho jest.“ Neboť jako víra a na děje, tak budou zrušeny i chrámy. Dále: Při tomto zjevném příchodu přijde Kristus v oblacích nebeských a ve veliké velebnosti s anděly svými a všichni, kdož zemřeli v Kristu, tělesně vstanou a přijdou první s ním soudit živé i mrtvé. Potom všichni vyvolení, kteří tehdy živi zůstanou, od konce země v těle „spolu s nimi zachváceni budou v obla cích, vstříc Kristu v povětří“, jak praví apoštol (1. Tess. 4, 17). A říkali, že se to stane brzo v několika málo letech, v nichž někteří z nás, kteří ještě živi zůsta/ neme, uzří svaté Boží z mrtvých vstalé a mezi nimi mistra Jana Husa, protože ukrátí Pán ten čas pomsty a urychlí skonání věku pro své vyvolené. Dále: Tito vyvolení, kteří takto živi zůstanou, budou uvedeni do stal vu nevinnosti samého Adama v ráji a jako Enoch a Eliášl4 a budou prosti vší lačnosti a žízně a všeho utrpení jak duchovního, tak i tělesného. A ti také v sva. tém sňatku a na neposkvrněném loži budou roditi tělesně zde na zemi a na ho! rách syny a vnuky beze vší bolesti a zarmoucení a beze všeho prvotního hříchu. Ani nebude tehdy potřebí křtu vodou, protože budou křtěni v Duchu svatém, a nebude již viditelné svátosti svaté eucharistie, protože budou syceni novým andělským způsobem, ne na paměť umučení Kristova, nýbrž jeho vítězství. OKAZOVÁNÍ SVRCHUUVEDENÝCH ČLÁNKŮ 60 Dále pro pravdu svrchuuvedených artikulů uváděli svatá Písma, vykládajíce je podle svého smyslu; a z nich jsem hleděl sebrati částku pro potomky, aby bylo všem zjevno, kterak bláznivé hlavy svedly prosté lidi.1 První předpoklad: Výroky, z nichž první stojí psán v Zjevení sv. Jana 10, 7, totiž ten, že „ve dnech (hlasu) sedmého anděla, když počne v troubu troubiti, dokonánoť bude tajemství Boží, jakož zvěstoval služebníkům svým prorokům“, a druhý u Daniela 22 (správně 12, 7): „Když se naplní rozptýlení ruky lidu svatého, naplní se všechny tyto věci“, jsou pravdivé. Druhý předpoklad: Když se naplní všechna utrpení Kristova, od Ducha svatého skrze proroky předpověděná, tehdy se ukážou v celém domě obecně, a ne dříve, potomní slávy prorokované.
Strana 129
128 129 WEUTTN. Tía 358 45 Písek, pohled na část města s hradem.
128 129 WEUTTN. Tía 358 45 Písek, pohled na část města s hradem.
Strana 130
Gmak z Ewwe zhabuuzⱥ= slea re. 7e cjow -mo o cAſiraryawieRiw gßwne za půya vdornt fwicka d ze g�ook g46ropyczác yioſki á fuiawańe ani wißfik= a7cn daut 7aBna zyd otyowyhé ogas geßzad wuſy áoyáli Mßi�yn coni wczoy Auc= ognyoy caßże voſylßá zßwikgy 7á ka bráco á� 366 Gu wazcy ncć oßrywy wné gynávfrweni Byk kww cas g y w ſwidzwanć á wocßßk ucua nAſkßywi by ßry cpili A áby ko. konu we�k ćaly by geſwlge áże ßyáwwſz cwfßávedáwe Spáćá .Anáßśzwai Fi byci Fy byloſá yRacßowiá áke pwioni o� nak ſwycwRw yGc� Rhaamuct Dy beß zápaow & ſwonu wegi zbmwuga ßvⱥ ywcovas Cáfe Brug. apuce Edcz wacái Ncáwieg& ſere c byc ancß fractio a zRr Ewwo cio Ráe ſáſki wo ſkw Ryſzwo Gasy Rzw7 Powſzane ſe arewß apseua sly iá ukßowy veyßyte Rnoyy 7 keAfue zćnáThaby iwy Sy� ánuſßy plxśeáċ twn wwy bby dz náßy náwygxc záßyá �wyeſz wſmá á boßuce t čre viy. Fwdawy werw gao wawoz fpaſky byá -áryſe &by� wyzaczżowiá A�ones/ Ewt dis Kuſá wſechra wiáßáwſ y ßuby wgigowbác vyclenoei bye Azeuſſrny gzw ryuſkáá viyddiß cbwy wye nißy ige Pámryákdi mußa Abwwák Ráßy ſewſkoni wieſkwßⱥ HAn Gná fátczia Aráruá byá wbrá kbodß ionw gad wwśá c bzcißni yſáni Aby wß Aocuk Kái náßy wywes A Ceßa zcány leázborſká tenk záś wniſk aß boz zß wſáá yndák wßodká wßcolie Kráſá z Ryſbwla Riáoſkáiie á vywſwɇ9ßá Kcycy Arcearßwá ßyáieć/ áioká zákoyßßi cázy pudſy Amly gááti wcoby vogniwy .& haprdirk aAnwſkáná wáßy dſy a cyißy nee EArki n� w vab ovionn ge retoio & ká eeß &.& pBych Reicßa Vorlae/ oaobull náß o apſauoſ gwyuocaſe ſſyia áiá vARá oktrááb ywé gfdkonác cuſzá áby vBoßo uißráſy reſae xt catt vpa. & By KRvy áé pan= ot Sulire Tarſ= Heo. Gy grsr plogcs vyechw gewáeßR Pracßy Wfwßzani Ruct pusy kí y cßwaáy 674 ádnan fřaſeiw&ſ Gzeg dzciew 9 wichiiák cenáá áż onic áyy drkyyctywy a Paiß byk wáżycy aroßy Awßcuc guá ſBorel Aby of bulir. tyoch byá ybudo Am zkrKákaż káli áwſowßy nć ccwisk yqśniew otáie� byc/ Prry Pvn s — 46 Začátek textu artikulů táborských kněží v Třeboňském rukopise z 15. stol.
Gmak z Ewwe zhabuuzⱥ= slea re. 7e cjow -mo o cAſiraryawieRiw gßwne za půya vdornt fwicka d ze g�ook g46ropyczác yioſki á fuiawańe ani wißfik= a7cn daut 7aBna zyd otyowyhé ogas geßzad wuſy áoyáli Mßi�yn coni wczoy Auc= ognyoy caßże voſylßá zßwikgy 7á ka bráco á� 366 Gu wazcy ncć oßrywy wné gynávfrweni Byk kww cas g y w ſwidzwanć á wocßßk ucua nAſkßywi by ßry cpili A áby ko. konu we�k ćaly by geſwlge áże ßyáwwſz cwfßávedáwe Spáćá .Anáßśzwai Fi byci Fy byloſá yRacßowiá áke pwioni o� nak ſwycwRw yGc� Rhaamuct Dy beß zápaow & ſwonu wegi zbmwuga ßvⱥ ywcovas Cáfe Brug. apuce Edcz wacái Ncáwieg& ſere c byc ancß fractio a zRr Ewwo cio Ráe ſáſki wo ſkw Ryſzwo Gasy Rzw7 Powſzane ſe arewß apseua sly iá ukßowy veyßyte Rnoyy 7 keAfue zćnáThaby iwy Sy� ánuſßy plxśeáċ twn wwy bby dz náßy náwygxc záßyá �wyeſz wſmá á boßuce t čre viy. Fwdawy werw gao wawoz fpaſky byá -áryſe &by� wyzaczżowiá A�ones/ Ewt dis Kuſá wſechra wiáßáwſ y ßuby wgigowbác vyclenoei bye Azeuſſrny gzw ryuſkáá viyddiß cbwy wye nißy ige Pámryákdi mußa Abwwák Ráßy ſewſkoni wieſkwßⱥ HAn Gná fátczia Aráruá byá wbrá kbodß ionw gad wwśá c bzcißni yſáni Aby wß Aocuk Kái náßy wywes A Ceßa zcány leázborſká tenk záś wniſk aß boz zß wſáá yndák wßodká wßcolie Kráſá z Ryſbwla Riáoſkáiie á vywſwɇ9ßá Kcycy Arcearßwá ßyáieć/ áioká zákoyßßi cázy pudſy Amly gááti wcoby vogniwy .& haprdirk aAnwſkáná wáßy dſy a cyißy nee EArki n� w vab ovionn ge retoio & ká eeß &.& pBych Reicßa Vorlae/ oaobull náß o apſauoſ gwyuocaſe ſſyia áiá vARá oktrááb ywé gfdkonác cuſzá áby vBoßo uißráſy reſae xt catt vpa. & By KRvy áé pan= ot Sulire Tarſ= Heo. Gy grsr plogcs vyechw gewáeßR Pracßy Wfwßzani Ruct pusy kí y cßwaáy 674 ádnan fřaſeiw&ſ Gzeg dzciew 9 wichiiák cenáá áż onic áyy drkyyctywy a Paiß byk wáżycy aroßy Awßcuc guá ſBorel Aby of bulir. tyoch byá ybudo Am zkrKákaż káli áwſowßy nć ccwisk yqśniew otáie� byc/ Prry Pvn s — 46 Začátek textu artikulů táborských kněží v Třeboňském rukopise z 15. stol.
Strana 131
130 § 131 Třetí předpoklad, že slova Starého a Nového zákona a slova proroků a svatých apoštolů, jak jsou položena a jak znějí, jsou pravdivá a mohou býti jako pravdivá uváděna. Ctvrtý předpoklad, že se k slovům Božím2 nemá nic přidávati ani od nich ubírati. A položiv tyto předpoklady, takto jsem upravil výklad, který je zá/ kladem skoro všech mých kázání.3 Již nyní na skonání světa přijde Kristus v den, který se jmenuje den Páně, aby pokořil dům vzpurný4 a skonání učinil v něm a aby, opravě církev, položil tu chválu na zemi, přijde přijmouti království na tomto světě a vyvrhnouti všechna pohoršení i všechny, „kteří činí nepravost“ a nepřipustiti „do něho nic poskvrňujícího, nic činícího lež nebo ohavnost (Zjevení sv. Jana 21, 27)5. O skonání. Skonáním rozumím to, které předpověděl Kristus u Mat. 24, (1—31) a o němž se zmínil u Mat. 13, 49 a o kterém praví Izaiáš 28, 22 takto: „Neboť skonání a ukrácení učiní Pán Bůh zástupů“, a je vykládá Jere! miáš slovy: „Učiním skonání ve všech národech, mezi které jsem tě rozptýlil, tobě však neučiním skonání, ale budu tě trestati v soudu, aby ses nezdál sobě nevinným“, Jerem. 30, 11. „Protože opustili Boha, zahlazeni budou,“ Izaiáš 1, 28. Ale u některých se skonají toliko hříchy a oni se stanou z pohanů svatými; a proto jest psáno: „Jazyk jeho (jako) oheň sžírající“, Izaiáš 30, 27. „Potře zločince a hříšníky“, Izaiáš 1, 28. „Aj zahubím všechny, kteříž trápí tě“, Sofoniáš 3, 19. Věk: Věk chápu, jako jej přijímá apoštol (v listě) k Žid. 9, 26, když praví takto: „Nyní při skonání věků“; když naznačuje, že je větší počet věků, praví, že se některé už skonaly. A jako také chápe Mat. 12, 32, když praví: „Hřích proti Duchu svatému nebude odpuštěn v tomto věku,“ jehož skonání předpovídá Mat. 12 (správně 13, 40) slovy: „Takť bude při skonání věku“, a když předzvěsí tuje, že bude jiné, dodává: „ani v budoucím“. A opět jiné, když se praví u Luk. 20, 35: „Ale ti, kteříž jsou uznáni za hodny onoho věku“. Neříká budoucího, nýbrž onoho, atd. A tak také vymezujíce tvrdí, že je více věků, činíce rozdíl mezi věkem a světem. Když totiž se děje velmi znatelná změna v lidech, tehdy se skonává věk. Nazývám tedy skonáním věku změnu dobrých k lepšímu a vy hlazení špatných, protože jest psáno: „Učiním skonání ve všech národech, tobě však neučiním skonání“, Jerem. 30, 11. Dnem Páně jmenuji den pomsty, o němž Izaiáš 63, 4: „Den zajisté pomsty v srdci mém a léto odplaty mé přišlo.“ A 61, 2: „Poslal mne Duch sva/ tý, abych vyhlásil léto milostivé a den odplaty“; o něm jest psáno také u Luk. 4,
130 § 131 Třetí předpoklad, že slova Starého a Nového zákona a slova proroků a svatých apoštolů, jak jsou položena a jak znějí, jsou pravdivá a mohou býti jako pravdivá uváděna. Ctvrtý předpoklad, že se k slovům Božím2 nemá nic přidávati ani od nich ubírati. A položiv tyto předpoklady, takto jsem upravil výklad, který je zá/ kladem skoro všech mých kázání.3 Již nyní na skonání světa přijde Kristus v den, který se jmenuje den Páně, aby pokořil dům vzpurný4 a skonání učinil v něm a aby, opravě církev, položil tu chválu na zemi, přijde přijmouti království na tomto světě a vyvrhnouti všechna pohoršení i všechny, „kteří činí nepravost“ a nepřipustiti „do něho nic poskvrňujícího, nic činícího lež nebo ohavnost (Zjevení sv. Jana 21, 27)5. O skonání. Skonáním rozumím to, které předpověděl Kristus u Mat. 24, (1—31) a o němž se zmínil u Mat. 13, 49 a o kterém praví Izaiáš 28, 22 takto: „Neboť skonání a ukrácení učiní Pán Bůh zástupů“, a je vykládá Jere! miáš slovy: „Učiním skonání ve všech národech, mezi které jsem tě rozptýlil, tobě však neučiním skonání, ale budu tě trestati v soudu, aby ses nezdál sobě nevinným“, Jerem. 30, 11. „Protože opustili Boha, zahlazeni budou,“ Izaiáš 1, 28. Ale u některých se skonají toliko hříchy a oni se stanou z pohanů svatými; a proto jest psáno: „Jazyk jeho (jako) oheň sžírající“, Izaiáš 30, 27. „Potře zločince a hříšníky“, Izaiáš 1, 28. „Aj zahubím všechny, kteříž trápí tě“, Sofoniáš 3, 19. Věk: Věk chápu, jako jej přijímá apoštol (v listě) k Žid. 9, 26, když praví takto: „Nyní při skonání věků“; když naznačuje, že je větší počet věků, praví, že se některé už skonaly. A jako také chápe Mat. 12, 32, když praví: „Hřích proti Duchu svatému nebude odpuštěn v tomto věku,“ jehož skonání předpovídá Mat. 12 (správně 13, 40) slovy: „Takť bude při skonání věku“, a když předzvěsí tuje, že bude jiné, dodává: „ani v budoucím“. A opět jiné, když se praví u Luk. 20, 35: „Ale ti, kteříž jsou uznáni za hodny onoho věku“. Neříká budoucího, nýbrž onoho, atd. A tak také vymezujíce tvrdí, že je více věků, činíce rozdíl mezi věkem a světem. Když totiž se děje velmi znatelná změna v lidech, tehdy se skonává věk. Nazývám tedy skonáním věku změnu dobrých k lepšímu a vy hlazení špatných, protože jest psáno: „Učiním skonání ve všech národech, tobě však neučiním skonání“, Jerem. 30, 11. Dnem Páně jmenuji den pomsty, o němž Izaiáš 63, 4: „Den zajisté pomsty v srdci mém a léto odplaty mé přišlo.“ A 61, 2: „Poslal mne Duch sva/ tý, abych vyhlásil léto milostivé a den odplaty“; o něm jest psáno také u Luk. 4,
Strana 132
19. „A ten den jako zloděj v noci, tak přijde," 1, Tess. 5, 2, a „v ohni zjeví se“, 1. Kor. 3, 13. Kterak dříve přijde odstoupení, předpověděl apoštol 2. Tess. 2, 3,7 a o něm vypráví i Zachariáš 14, 1—28. A v tom dni jistotně Kristus přijde (Abakuk 2, 3), „a přišel jeda a pije a nazývají ho žráčem a pijanem vína“, Luk. 7, 34; protože přichází po cestě neposkvrněné (žalm 100, 2), zpívají žalmy svatí a „oslavování Boha v hrdle je! jich“, (žalm 149, 6); a budou zpívati (žalm 150), „jako když se v noci? zasvět cuje slavnost, a veseliti se srdečně, jako ten, kterýž jde s píštalkou“, Izaiáš 30, 29 a žalm 100. I pochopí, že v posledních dnech porozumíte úmyslům Hospo! dinovým, Jerem. 23, 20 a 30, 24. Že již byla kniha zapečetěna, Izaiáš 29, 11 a Daniel 12, 4; při zrušení sedmi pečetí (Zjevení sv. Jana 5, 5, 6, 1 a 8, 1 nn.10) byla otevřena. Neboť již Kristus přijde a v nevinnosti procházeti se bude upro střed svého domu a bude konati skutky milosrdenství. Přesto však bude konati i spravedlivé soudy každému tlukoucímu, nepoznávaje zlého, protože neuměje otvírati zlým, takto praví: „Neznámť vás“, Mat. 25, 12. Již stíhá kněze, kteří tajně utrhali bližnímu. Již s hrdým okem mistrovským počne nejísti chléb moud rosti a „obrátí jej nazpět a učiní z umění jeho bláznovství“, Izaiáš 44, 25, 1. Kor. 1, 19.11 A nenasycenému srdci lakotných také odepře své svátosti. Nepot skvrnění, to jest kněží, kteří nejsou majetní a setřásli ze sebe všechen prach žá! dostivosti, sedíce s Bohem již nyní slouží Kristu. Již si umiňuje pyšného vyl hnati z domu. Již ten, kdo mluví nešlechetná slova nepravosti své, nemůže výro ky Písma (nikoho) říditi, protože „nástroj, který bude zhotovený proti tobě, nepodaří se“, Izaiáš 44, 17. Co tedy již zbývá, leda aby za jitra zahubil hříšníky a „z města Božího vyplenil všechny, kdož páší nepravost“ (žalm 100, 8), a „aby byli předěšeni večer a nebylo jich ráno. Tenť jest podíl těch, kteříž nás potla! čili, a los těch, kteříž nás loupí,“ Izaiáš 17, 14; v žalmu 100, 1, totiž: „O milo srdenství a soudu zpívati budu, tobě, ó Hospodine! Jsou uvedena znamení toho příchodu, když se praví: „Žalmy zpívati budu a porozumím, až přijdeš ke mně po cestě neposkvrněné“, (žalm 100, 1 až 2). Již i děti zpívají žalmy a některé chápou skrytá tajemství. „Aj, jméno Hos podinovo přichází zdaleka s hněvem hořícím a těžkou pomstou, rtové jeho na plněni jsou rozhořčením a jazyk jeho (jako) oheň sžírající, duch pak jeho jako potok rozvodnilý, kterýž až do hrdla dosáhne, aby vniveč obrátil národy a uzdu bludu, tj. kacířská ustanovení, která byla v čelistech národů,“ Izaiáš 30, 27—28. „Protože hněv Hospodinův jest proti všechněm národům a prchlivost proti vší špatnostil2 jejich, vyhubil je a vydal je k zabití,“ Izaiáš 34, 2. „Jižť povstanu,
19. „A ten den jako zloděj v noci, tak přijde," 1, Tess. 5, 2, a „v ohni zjeví se“, 1. Kor. 3, 13. Kterak dříve přijde odstoupení, předpověděl apoštol 2. Tess. 2, 3,7 a o něm vypráví i Zachariáš 14, 1—28. A v tom dni jistotně Kristus přijde (Abakuk 2, 3), „a přišel jeda a pije a nazývají ho žráčem a pijanem vína“, Luk. 7, 34; protože přichází po cestě neposkvrněné (žalm 100, 2), zpívají žalmy svatí a „oslavování Boha v hrdle je! jich“, (žalm 149, 6); a budou zpívati (žalm 150), „jako když se v noci? zasvět cuje slavnost, a veseliti se srdečně, jako ten, kterýž jde s píštalkou“, Izaiáš 30, 29 a žalm 100. I pochopí, že v posledních dnech porozumíte úmyslům Hospo! dinovým, Jerem. 23, 20 a 30, 24. Že již byla kniha zapečetěna, Izaiáš 29, 11 a Daniel 12, 4; při zrušení sedmi pečetí (Zjevení sv. Jana 5, 5, 6, 1 a 8, 1 nn.10) byla otevřena. Neboť již Kristus přijde a v nevinnosti procházeti se bude upro střed svého domu a bude konati skutky milosrdenství. Přesto však bude konati i spravedlivé soudy každému tlukoucímu, nepoznávaje zlého, protože neuměje otvírati zlým, takto praví: „Neznámť vás“, Mat. 25, 12. Již stíhá kněze, kteří tajně utrhali bližnímu. Již s hrdým okem mistrovským počne nejísti chléb moud rosti a „obrátí jej nazpět a učiní z umění jeho bláznovství“, Izaiáš 44, 25, 1. Kor. 1, 19.11 A nenasycenému srdci lakotných také odepře své svátosti. Nepot skvrnění, to jest kněží, kteří nejsou majetní a setřásli ze sebe všechen prach žá! dostivosti, sedíce s Bohem již nyní slouží Kristu. Již si umiňuje pyšného vyl hnati z domu. Již ten, kdo mluví nešlechetná slova nepravosti své, nemůže výro ky Písma (nikoho) říditi, protože „nástroj, který bude zhotovený proti tobě, nepodaří se“, Izaiáš 44, 17. Co tedy již zbývá, leda aby za jitra zahubil hříšníky a „z města Božího vyplenil všechny, kdož páší nepravost“ (žalm 100, 8), a „aby byli předěšeni večer a nebylo jich ráno. Tenť jest podíl těch, kteříž nás potla! čili, a los těch, kteříž nás loupí,“ Izaiáš 17, 14; v žalmu 100, 1, totiž: „O milo srdenství a soudu zpívati budu, tobě, ó Hospodine! Jsou uvedena znamení toho příchodu, když se praví: „Žalmy zpívati budu a porozumím, až přijdeš ke mně po cestě neposkvrněné“, (žalm 100, 1 až 2). Již i děti zpívají žalmy a některé chápou skrytá tajemství. „Aj, jméno Hos podinovo přichází zdaleka s hněvem hořícím a těžkou pomstou, rtové jeho na plněni jsou rozhořčením a jazyk jeho (jako) oheň sžírající, duch pak jeho jako potok rozvodnilý, kterýž až do hrdla dosáhne, aby vniveč obrátil národy a uzdu bludu, tj. kacířská ustanovení, která byla v čelistech národů,“ Izaiáš 30, 27—28. „Protože hněv Hospodinův jest proti všechněm národům a prchlivost proti vší špatnostil2 jejich, vyhubil je a vydal je k zabití,“ Izaiáš 34, 2. „Jižť povstanu,
Strana 133
132 133 praví Hospodin, již vyvýšen, již povýšen budu. Počnete slámu, porodíte strniště, dech váš jako oheň sežere vás i budou národové jako popel z požáru, trní se brané bude ohněm spáleno. A proto zděsili se13 na Siónu hříšníci, podjala hrůza pokrytce,“ Izaiáš 33, 10—12, 14, „protože dům vzpurný jsou“, Ezech. 3, 9 (26, 27). Neboť „přijde statečný bojovník a uprostřed země k vyplenění oddané vpád učiní“, a v jednom okamžení přeslavný národ zahyne, to jest nebeský stav kněží rychle bude zničen a náhle, kniha Moudrosti 18, 15, „a nebe ve veliké prud kosti pomine“, 2. Petr 3, 10, a „třásti se budou nebesa a země“, Joel 3, 16. Chválu církve v tom znamenám, předně, že se shromáždí, za druhé, že se očistí, za třetí se rozmnoží, za čtvrté, že v ní bude zaveden mír, za páté, že bude postavena za rovnou v slávě prvotních, za šesté, že bude míti větší slál vu, než měla kdy jindy. Aby toto vyprošovali církvi od Pána Boha všichni svatí v modlitbě, skrze Izaiáše vyzývá: „Kteříž připomínáte Boha, nemlčtež, a nedá/ vejte jemu14 pokoje, dokudž neutvrdí a dokudž nezpůsobí, aby Jeruzalém byl slavný na zemi“, Izaiáš 62, 6—7. Na které zemi, to vykládá Sofoniáš, když praví: „Způsobím jim chválu a jméno po vší zemi, v níž pohanění nesli“, Sofoniáš 3, 19. O shromáždění a sjednocení církve. „Mámť i jiné ovce, praví Kristus, kteréž nejsou z tohoto ovčince. I tyť musím přivésti a hlas můj slyšeti budou, Jan 10, 16. „Pošle anděly své i shromáždíť vyvolené jeho ode čtyř větrů,“ Mat. 24, 31. „Vždyť aj, já shromáždím je ze všech zemí, do nichž jsem je rozehnal v hněvě svém, a v rozpálení svém, i v prchlivosti své veliké, a přivedu je zase na toto místo, a způsobím to, aby bydlili bezpečně. I budou lidem mým, a já budu jejich Bohem. Dám zajisté jim srdce jedno a cestu jednu, aby se mne báli po všecky dny, tak aby jim dobře bylo i synům jejich po nich. A učiním s nimi smlouvu věčnou.“ Čta to dobře si všimni tohoto: „A nepřestanu jim dobře činiti; nadto bázeň svou dám v srdce jejich, aby neodstupovali ode mne. I ve! seliti se budu z nich, dobře jim čině: a štípím je v zemi této v pravdě (celým srdcem svým a vší duší svou)“, Jeremiáš 32, 37—41; a „okem v oko uzří, že Hospodin zase přivede ze zajetí Siónské“, Izaiáš 5215, 8, protože „aj, dnové jdou a neřeknou18: Živť je Hospodin, který vyvedl (syny Izraelské) ze země Egypt! ské, ale živť jest Hospodin, který vyvedl (syny Izraelské) ze všech zemí“, Jeí rem. 16, 14 a 23, 7—8 a 31. „Protože když posvěcen budu ve vás, poberu vás z národů a shromáždím vás ze všech zemí“, Ezech. 36, 23—24. Toto shromáží dění a sebrání zcela jistě nastane, protože je také předpověděl Kristus. A v těch sebraných naplní se všechny věci podle dobrého smyslu Ducha svatého, které se připomínají ve výroku Jeremiášově, jenž se v pravdě musí naplnit a který
132 133 praví Hospodin, již vyvýšen, již povýšen budu. Počnete slámu, porodíte strniště, dech váš jako oheň sežere vás i budou národové jako popel z požáru, trní se brané bude ohněm spáleno. A proto zděsili se13 na Siónu hříšníci, podjala hrůza pokrytce,“ Izaiáš 33, 10—12, 14, „protože dům vzpurný jsou“, Ezech. 3, 9 (26, 27). Neboť „přijde statečný bojovník a uprostřed země k vyplenění oddané vpád učiní“, a v jednom okamžení přeslavný národ zahyne, to jest nebeský stav kněží rychle bude zničen a náhle, kniha Moudrosti 18, 15, „a nebe ve veliké prud kosti pomine“, 2. Petr 3, 10, a „třásti se budou nebesa a země“, Joel 3, 16. Chválu církve v tom znamenám, předně, že se shromáždí, za druhé, že se očistí, za třetí se rozmnoží, za čtvrté, že v ní bude zaveden mír, za páté, že bude postavena za rovnou v slávě prvotních, za šesté, že bude míti větší slál vu, než měla kdy jindy. Aby toto vyprošovali církvi od Pána Boha všichni svatí v modlitbě, skrze Izaiáše vyzývá: „Kteříž připomínáte Boha, nemlčtež, a nedá/ vejte jemu14 pokoje, dokudž neutvrdí a dokudž nezpůsobí, aby Jeruzalém byl slavný na zemi“, Izaiáš 62, 6—7. Na které zemi, to vykládá Sofoniáš, když praví: „Způsobím jim chválu a jméno po vší zemi, v níž pohanění nesli“, Sofoniáš 3, 19. O shromáždění a sjednocení církve. „Mámť i jiné ovce, praví Kristus, kteréž nejsou z tohoto ovčince. I tyť musím přivésti a hlas můj slyšeti budou, Jan 10, 16. „Pošle anděly své i shromáždíť vyvolené jeho ode čtyř větrů,“ Mat. 24, 31. „Vždyť aj, já shromáždím je ze všech zemí, do nichž jsem je rozehnal v hněvě svém, a v rozpálení svém, i v prchlivosti své veliké, a přivedu je zase na toto místo, a způsobím to, aby bydlili bezpečně. I budou lidem mým, a já budu jejich Bohem. Dám zajisté jim srdce jedno a cestu jednu, aby se mne báli po všecky dny, tak aby jim dobře bylo i synům jejich po nich. A učiním s nimi smlouvu věčnou.“ Čta to dobře si všimni tohoto: „A nepřestanu jim dobře činiti; nadto bázeň svou dám v srdce jejich, aby neodstupovali ode mne. I ve! seliti se budu z nich, dobře jim čině: a štípím je v zemi této v pravdě (celým srdcem svým a vší duší svou)“, Jeremiáš 32, 37—41; a „okem v oko uzří, že Hospodin zase přivede ze zajetí Siónské“, Izaiáš 5215, 8, protože „aj, dnové jdou a neřeknou18: Živť je Hospodin, který vyvedl (syny Izraelské) ze země Egypt! ské, ale živť jest Hospodin, který vyvedl (syny Izraelské) ze všech zemí“, Jeí rem. 16, 14 a 23, 7—8 a 31. „Protože když posvěcen budu ve vás, poberu vás z národů a shromáždím vás ze všech zemí“, Ezech. 36, 23—24. Toto shromáží dění a sebrání zcela jistě nastane, protože je také předpověděl Kristus. A v těch sebraných naplní se všechny věci podle dobrého smyslu Ducha svatého, které se připomínají ve výroku Jeremiášově, jenž se v pravdě musí naplnit a který
Strana 134
ukazuje, že po odchodu otců ještě nyní nastoupí synové, ale chápe-li se to vždy podle úmyslu Ducha svatého. „Shromáždí Hospodin své, i kdyby na konec světa 17,18 byli zahnáni“, Deut. 30, 4. O vyčištění a očištění církve. „Vyčistíť humno své Kristus“, Mat. 3, 12, a „každou ratolest, kteráž nese v Kristu ovoce, když budou špatné ratolesti odřezány, očistí Otec, aby hojnější ovoce nesla“, Jan 15, 2. Aj, k tomu ještě se dotýká zásluhy, protože až budou při příchodu Páně bídně zahubeni zlí, bude svěřena vinice těm, kteří vydávají ovoce. Vždyť „pokropeni budou vyvolení vodou čistou a očištěni ode všech poskvrn“, Ezech. 36, 25. A vyzkoušeni ve víře, jako se ohněm zkouší zlato, ukážou se čistí „v den zjevení (Ježíše Krista)“, 1. Petr 1, 7. Neboť „přečistí syny Léví a vyčistí je jako zlato a stříbro“, a proto budou čistí, „obětujíce oběti v spravedlnosti. I zachutná sobě Hospodin oběť Judovu a Jeruzalémských, jako za dnů prvých, a jako za let starodávních“, (Mat. 3, 3—4). A opět předkládá záslužné skutky. Opět se praví: „Obrátím ruku svou na tě, až přepálím dočista strusky tvé a odejmu všecken cín tvůj, a obnovím soudce tvé tak jako na počátku, a rádce tvé tak jako zprvu. A tu potom slouti budeš městem spravedlivým, městem věrným. Sión v soudu vykoupen bude a zase uvedou19 jej v spravedlnost. Setře zločince a hříšníky spolu, a kteříž opusí tili jej, Hospodina, zahynou“, Izaiáš 1, 25—28. „A aj, zahubím všechny, kteříž trápili tě“, Sofoniáš 3, 19. O rozmnožení církve. „Čistí hojnější ovoce přinesou“, Jan 15, 2. „A na plní se svatba hodovníky“, Mat. 22, 10, protože se shromáždí kulhaví a hluší, kteříž v onen den uslyší hlas Hospodinův. Odtud Jeremiáš 31, 8: „Aj, já při/ vedu je ze země půlnoční a shromáždím je ze všech stran země, mezi nimi spolu budou slepý i kulhavý, těhotná i rodící, shromáždění veliké sem se vracejících. S pláčem přijdou a s modlitbou zase je přivedu podle tekutých vod cestou pří: mou“, Jerem. 31, 8—9. „Řeknou totiž synové siroby: Těsné mi jest toto místo, ustup (mně), abych bydliti mohl.“ A jejich matka poví v srdci svém: „Kdo mi naplodil těchto? Nebo já jsem byla neplodná a nerodící, sem tam přicházející a odcházející a zajatá. Tyto kdo vychová? Já opuštěná a osamělá? A kdež tito bu/ dou?“ Izaiáš 49, 20—21 a 50. Protože „až uvede zase syny do země, kterouž dě/ dičně vládli otcové, požehnaje je, rozmnoží je více nežli otce jejich“, Deuter. 30, 5. O míru církve. Zmrtvýchvstalý Ježíš rozkáže větrům a moři, „i na stane utišení veliké v den onen“, Mat. 8, 26. Budou míti mír vyvolení s Bo! hem, protože se již na ně nebude více hněvati. Jakož jest psáno: „V maličkém hněvě skryl jsem tvář svou na maličko před tebou, ale v milosrdenství věčném
ukazuje, že po odchodu otců ještě nyní nastoupí synové, ale chápe-li se to vždy podle úmyslu Ducha svatého. „Shromáždí Hospodin své, i kdyby na konec světa 17,18 byli zahnáni“, Deut. 30, 4. O vyčištění a očištění církve. „Vyčistíť humno své Kristus“, Mat. 3, 12, a „každou ratolest, kteráž nese v Kristu ovoce, když budou špatné ratolesti odřezány, očistí Otec, aby hojnější ovoce nesla“, Jan 15, 2. Aj, k tomu ještě se dotýká zásluhy, protože až budou při příchodu Páně bídně zahubeni zlí, bude svěřena vinice těm, kteří vydávají ovoce. Vždyť „pokropeni budou vyvolení vodou čistou a očištěni ode všech poskvrn“, Ezech. 36, 25. A vyzkoušeni ve víře, jako se ohněm zkouší zlato, ukážou se čistí „v den zjevení (Ježíše Krista)“, 1. Petr 1, 7. Neboť „přečistí syny Léví a vyčistí je jako zlato a stříbro“, a proto budou čistí, „obětujíce oběti v spravedlnosti. I zachutná sobě Hospodin oběť Judovu a Jeruzalémských, jako za dnů prvých, a jako za let starodávních“, (Mat. 3, 3—4). A opět předkládá záslužné skutky. Opět se praví: „Obrátím ruku svou na tě, až přepálím dočista strusky tvé a odejmu všecken cín tvůj, a obnovím soudce tvé tak jako na počátku, a rádce tvé tak jako zprvu. A tu potom slouti budeš městem spravedlivým, městem věrným. Sión v soudu vykoupen bude a zase uvedou19 jej v spravedlnost. Setře zločince a hříšníky spolu, a kteříž opusí tili jej, Hospodina, zahynou“, Izaiáš 1, 25—28. „A aj, zahubím všechny, kteříž trápili tě“, Sofoniáš 3, 19. O rozmnožení církve. „Čistí hojnější ovoce přinesou“, Jan 15, 2. „A na plní se svatba hodovníky“, Mat. 22, 10, protože se shromáždí kulhaví a hluší, kteříž v onen den uslyší hlas Hospodinův. Odtud Jeremiáš 31, 8: „Aj, já při/ vedu je ze země půlnoční a shromáždím je ze všech stran země, mezi nimi spolu budou slepý i kulhavý, těhotná i rodící, shromáždění veliké sem se vracejících. S pláčem přijdou a s modlitbou zase je přivedu podle tekutých vod cestou pří: mou“, Jerem. 31, 8—9. „Řeknou totiž synové siroby: Těsné mi jest toto místo, ustup (mně), abych bydliti mohl.“ A jejich matka poví v srdci svém: „Kdo mi naplodil těchto? Nebo já jsem byla neplodná a nerodící, sem tam přicházející a odcházející a zajatá. Tyto kdo vychová? Já opuštěná a osamělá? A kdež tito bu/ dou?“ Izaiáš 49, 20—21 a 50. Protože „až uvede zase syny do země, kterouž dě/ dičně vládli otcové, požehnaje je, rozmnoží je více nežli otce jejich“, Deuter. 30, 5. O míru církve. Zmrtvýchvstalý Ježíš rozkáže větrům a moři, „i na stane utišení veliké v den onen“, Mat. 8, 26. Budou míti mír vyvolení s Bo! hem, protože se již na ně nebude více hněvati. Jakož jest psáno: „V maličkém hněvě skryl jsem tvář svou na maličko před tebou, ale v milosrdenství věčném
Strana 135
134 135 47/ Vodňany, kostel Narození P. Marie.
134 135 47/ Vodňany, kostel Narození P. Marie.
Strana 136
48/ Vodňany, část hradeb s příkopem.
48/ Vodňany, část hradeb s příkopem.
Strana 137
136 § 137 slituji se nad tebou, pravil vykupitel tvůj Hospodin. Neboť jest to u mne jako za dnů Noe, jakož jsem mu přisáhl, že nebudu více rozlévati vody po zemi, tak jsem přisáhl, že se nerozhněvám na tě, aniž tobě (přísně) domlouvati budu“, (Izaiáš 54, 8—9). A níže: „Milosrdenství mé od tebe neodstoupí a smlouva pokoje mého se nepohne“, pokoj s lidmi míti budou (Izaiáš 54, 10). „Neboť krá. lové sloužiti jim budou a národ, který by jim nesloužil, zahyne“, Izaiáš 60, 12. „Nebude výběrčích, přestane daň“20, Izaiáš 14, 4. Nebudou jim brániti moudří tohoto světa jako nyní, protože nebudou „nejhorší nástroje podvodného, který obmýšlí záměry, aby zahubil mírné slovy lživými, když by mluvil nuzný před soudem“, o nichž Izaiáš 32, 7; již konečně „každý jazyk povstávající proti nim (na soudu) souditi budou“, Izaiáš 54, 17. „Že ze středu jejich budou odstra/ něni chvástaví hrdopýškové2 a bude mezi nimi ponechán lid chudý“, Sofoniáš 3, 11—12. „Pokoj učiním, praví Hospodin, tvou vládou“, Izaiáš 60, 17. Že pot slední svatí jsou nohy, „které se mají upraviti na cestu pokoje“, Lukáš 1, 79. „V jejich končinách Bůh způsobil pokoj“, žalm 147, 2. Žádné věci nebudou pot loženy za podnoží těmto nohám, které budou obuty obuví, kterou bylo dřívějí ším odepřeno položit na Edomsko,22 kde marnotratný syn, když přišel k otci, byl obut. Proto se praví: „Způsobím hojnost pokoje synům tvým“, Izaiáš 54, 13. O stejné slávě s prvotními (křesťany). „Obnoveny zajisté budou dni svatých, jako na počátku“, v poslední kapitole Pláče Jerem. (5, 21). „A budou dědičně držeti svatí, jako na počátku“, Eccli. (Jež. Sir.) 36, 13. „I budou, jako bych je nezahnal“, Zachar. 10, 6. „A přivedeni budou nazpět na své luhy“, Jerem. 23, 3. „Osety budou a vzrostou a obydleny budou ony hory jako na po! čátku“, Ezech. 36, 11. „Opět vzděláni budou a obveselovati se budou bubny svými a vycházeti s houfem plesajících“, Jeremiáš 31, 4 a Zachar. 10, 6. „Že tito poslední jednu hodinu dělali a rovnými byli učiněni těm, kteří nesli břímě dne a horka", Mat. 20, 12. O větší slávě domu posledního. Až budou vyvržena z království Kristova všechna pohoršení i ti, „kteříž činí nepravost“ (Mat. 13, 41), „až zasvitne den a denice v srdcích vzejde“(2. Petr 1, 19), „tehdáž spravedliví skvíti se budou jako slunce“, Mat. 13, 43. „Nebude jim více svítiti světlo lidské rozumnosti“, Izaiáš 60, 19, nýbrž sami budou „za světlo pohanům“, Izaiáš 49, 6. Již se budou ra/ dovati vidíce pomstu, ba i pomstu vykonávajíce, Luk. 19 (správně 18, 7). Protože ti, kteří šlapali církev po čtyřicet a dva měsíce, Zjevení sv. Jana 11, 2, budou nohám, to jest posledním svatým k pohoršení. A kterým byli apoštolové jako po vrhel zlopověstní, tak jako k smrti určení, těch „synové přijdou s ponížením
136 § 137 slituji se nad tebou, pravil vykupitel tvůj Hospodin. Neboť jest to u mne jako za dnů Noe, jakož jsem mu přisáhl, že nebudu více rozlévati vody po zemi, tak jsem přisáhl, že se nerozhněvám na tě, aniž tobě (přísně) domlouvati budu“, (Izaiáš 54, 8—9). A níže: „Milosrdenství mé od tebe neodstoupí a smlouva pokoje mého se nepohne“, pokoj s lidmi míti budou (Izaiáš 54, 10). „Neboť krá. lové sloužiti jim budou a národ, který by jim nesloužil, zahyne“, Izaiáš 60, 12. „Nebude výběrčích, přestane daň“20, Izaiáš 14, 4. Nebudou jim brániti moudří tohoto světa jako nyní, protože nebudou „nejhorší nástroje podvodného, který obmýšlí záměry, aby zahubil mírné slovy lživými, když by mluvil nuzný před soudem“, o nichž Izaiáš 32, 7; již konečně „každý jazyk povstávající proti nim (na soudu) souditi budou“, Izaiáš 54, 17. „Že ze středu jejich budou odstra/ něni chvástaví hrdopýškové2 a bude mezi nimi ponechán lid chudý“, Sofoniáš 3, 11—12. „Pokoj učiním, praví Hospodin, tvou vládou“, Izaiáš 60, 17. Že pot slední svatí jsou nohy, „které se mají upraviti na cestu pokoje“, Lukáš 1, 79. „V jejich končinách Bůh způsobil pokoj“, žalm 147, 2. Žádné věci nebudou pot loženy za podnoží těmto nohám, které budou obuty obuví, kterou bylo dřívějí ším odepřeno položit na Edomsko,22 kde marnotratný syn, když přišel k otci, byl obut. Proto se praví: „Způsobím hojnost pokoje synům tvým“, Izaiáš 54, 13. O stejné slávě s prvotními (křesťany). „Obnoveny zajisté budou dni svatých, jako na počátku“, v poslední kapitole Pláče Jerem. (5, 21). „A budou dědičně držeti svatí, jako na počátku“, Eccli. (Jež. Sir.) 36, 13. „I budou, jako bych je nezahnal“, Zachar. 10, 6. „A přivedeni budou nazpět na své luhy“, Jerem. 23, 3. „Osety budou a vzrostou a obydleny budou ony hory jako na po! čátku“, Ezech. 36, 11. „Opět vzděláni budou a obveselovati se budou bubny svými a vycházeti s houfem plesajících“, Jeremiáš 31, 4 a Zachar. 10, 6. „Že tito poslední jednu hodinu dělali a rovnými byli učiněni těm, kteří nesli břímě dne a horka", Mat. 20, 12. O větší slávě domu posledního. Až budou vyvržena z království Kristova všechna pohoršení i ti, „kteříž činí nepravost“ (Mat. 13, 41), „až zasvitne den a denice v srdcích vzejde“(2. Petr 1, 19), „tehdáž spravedliví skvíti se budou jako slunce“, Mat. 13, 43. „Nebude jim více svítiti světlo lidské rozumnosti“, Izaiáš 60, 19, nýbrž sami budou „za světlo pohanům“, Izaiáš 49, 6. Již se budou ra/ dovati vidíce pomstu, ba i pomstu vykonávajíce, Luk. 19 (správně 18, 7). Protože ti, kteří šlapali církev po čtyřicet a dva měsíce, Zjevení sv. Jana 11, 2, budou nohám, to jest posledním svatým k pohoršení. A kterým byli apoštolové jako po vrhel zlopověstní, tak jako k smrti určení, těch „synové přijdou s ponížením
Strana 138
ema Fera.. vubomie V A janſ v:i kán R MEE H 14 ☞ T aů rnn R A qhey. w — — 49/ Prachatice kolem r. 1600 — veduta.
ema Fera.. vubomie V A janſ v:i kán R MEE H 14 ☞ T aů rnn R A qhey. w — — 49/ Prachatice kolem r. 1600 — veduta.
Strana 139
138 § 139 achatice. pwv.sien ☞ T kohpßwi ttrvtrat
138 § 139 achatice. pwv.sien ☞ T kohpßwi ttrvtrat
Strana 140
☞ 1l 50/ Prachatice, část městského opevnění.
☞ 1l 50/ Prachatice, část městského opevnění.
Strana 141
140 141 a klaněti se budou k spodku noh tvých“, Izaiáš 60, 14. Vždyť již „budou utvr zeni a chváleni na zemi“, Izaiáš 62, 14. A to „na zemi pohanění tvého“, Sofo! niáš 3, 19. Již „zármutek jejich se obrátí v radost“, Jan 16, 20. Tyto věci s před cházejícími spojené ukážou „větší slávu domu (tohoto) posledního než (onoho) prvního“, Aggaeus 2, 10, a oznámí, že budou obdařeni většími dary,23 než měli na počátku, Ezechiel 36, I1. A stane se to vpravdě, když budou dokonána vše! chna utrpení Kristova. To naznačuje apoštol podobenstvím těmito slovy, 1. Kor. 12, 21: „Nemůže říci hlava nohám“ atd. až tam (26): „pakli jest v slávě jeden oud, radují se spolu s ním všickni oudové“. A nepopírám, že smysl toho podo benství je také ten, že myslí toto tělo, v kterém jsou i hodnosti stavů, v kterém opovrženější mají býti ustanoveni za soudce (1. Kor. 6, 4). A komu v takovém těle patří čest, budiž mu vzdávána čest. Ale to také rozumí o těchto posledních svatých, nazývaje je nohami, aby dostali tuto zemi v dědictví, pročež psáno jest: „A dám tobě i semeni tvému po tobě zemi, v nížto obýváš pohostinu, všecku zemi Kananejskou k vladařství věčnému; a budu jejich Bohem“, Gen. 27 (správí ně 17, 8), a rovněž Daniel 7, 27: „Království, které pod vším nebem jest, dáno buď lidu svatých.“ ŠKODÁCH V ČESKÉM KRÁLOVSTVÍ 61 A tak byla svrchuuvedenými bludnými, kacířskými a pohoršujícími učeními srdce mnohých nejen táborů, ale i Pražanů nakažena, a zvláště přemnohých ses/ ter, kterým obyčejně říkáme bekyně. Tito takto nakažení, odloživše všechnu spravedlnost, pokoru, milosrdenství a takřka nadobro zapomenuvše trpělivosti, ne jako rozumní lidé, nýbrž jako nesmyslná hovada a vzteklí psi a řvoucí lvové útočně napadali všechny, kteří nechtěli souhlasiti se svrchuřečenými názory, a trýznili je loupežemi, ohněm a rozličnými tresty a potupami, takže kdysi slavné České království bylo dáno všem národům „za divadlo a věčné přísloví“1. Ne boť nikdy předtím ani oko nevídalo, ani ucho neslýchalo, ani v srdce lidské neí vstoupilo, které a jaké škody2 svrchuřečenými zkázonosnými naukami napáchali a způsobili obyvatelé českého národa, kteří o sobě říkali, že vzali na sebe zbraň za svobodu zákona Božího proti všem služebníkům Antikristovým. A tak všet chny, kteří nesouhlasili anebo odporovali svrchuřečeným fantastickým naukám, pronásledovali mnohými způsoby, olupujíce chudé, trápíce žalostně a nemilo,
140 141 a klaněti se budou k spodku noh tvých“, Izaiáš 60, 14. Vždyť již „budou utvr zeni a chváleni na zemi“, Izaiáš 62, 14. A to „na zemi pohanění tvého“, Sofo! niáš 3, 19. Již „zármutek jejich se obrátí v radost“, Jan 16, 20. Tyto věci s před cházejícími spojené ukážou „větší slávu domu (tohoto) posledního než (onoho) prvního“, Aggaeus 2, 10, a oznámí, že budou obdařeni většími dary,23 než měli na počátku, Ezechiel 36, I1. A stane se to vpravdě, když budou dokonána vše! chna utrpení Kristova. To naznačuje apoštol podobenstvím těmito slovy, 1. Kor. 12, 21: „Nemůže říci hlava nohám“ atd. až tam (26): „pakli jest v slávě jeden oud, radují se spolu s ním všickni oudové“. A nepopírám, že smysl toho podo benství je také ten, že myslí toto tělo, v kterém jsou i hodnosti stavů, v kterém opovrženější mají býti ustanoveni za soudce (1. Kor. 6, 4). A komu v takovém těle patří čest, budiž mu vzdávána čest. Ale to také rozumí o těchto posledních svatých, nazývaje je nohami, aby dostali tuto zemi v dědictví, pročež psáno jest: „A dám tobě i semeni tvému po tobě zemi, v nížto obýváš pohostinu, všecku zemi Kananejskou k vladařství věčnému; a budu jejich Bohem“, Gen. 27 (správí ně 17, 8), a rovněž Daniel 7, 27: „Království, které pod vším nebem jest, dáno buď lidu svatých.“ ŠKODÁCH V ČESKÉM KRÁLOVSTVÍ 61 A tak byla svrchuuvedenými bludnými, kacířskými a pohoršujícími učeními srdce mnohých nejen táborů, ale i Pražanů nakažena, a zvláště přemnohých ses/ ter, kterým obyčejně říkáme bekyně. Tito takto nakažení, odloživše všechnu spravedlnost, pokoru, milosrdenství a takřka nadobro zapomenuvše trpělivosti, ne jako rozumní lidé, nýbrž jako nesmyslná hovada a vzteklí psi a řvoucí lvové útočně napadali všechny, kteří nechtěli souhlasiti se svrchuřečenými názory, a trýznili je loupežemi, ohněm a rozličnými tresty a potupami, takže kdysi slavné České království bylo dáno všem národům „za divadlo a věčné přísloví“1. Ne boť nikdy předtím ani oko nevídalo, ani ucho neslýchalo, ani v srdce lidské neí vstoupilo, které a jaké škody2 svrchuřečenými zkázonosnými naukami napáchali a způsobili obyvatelé českého národa, kteří o sobě říkali, že vzali na sebe zbraň za svobodu zákona Božího proti všem služebníkům Antikristovým. A tak všet chny, kteří nesouhlasili anebo odporovali svrchuřečeným fantastickým naukám, pronásledovali mnohými způsoby, olupujíce chudé, trápíce žalostně a nemilo,
Strana 142
srdně poddané, nešetříce kněží, ani mnichů, ani jeptišek, ani řeholníků, ani kosí telů, ani domů, nýbrž zavrhnuvše všechnu bázeň Boží, co mohla dosáhnouti ruka táborů, roztrhávali, bořili, pálili nebo vniveč obraceli. Není péra, které by bylo s to vypsati tolik a tak strašných skutků a kolik tehdy „pohubil nepřítel v svatyni“ (žalm 73, 3). Rozmohli se nepřátelé církve, posíleni byli „pachatelé nepravosti“, mučíce a pronásledujíce jako služebníci Neronovi křesťany Páně a lid vyvolený — se svobodnou, žel, zvůlí nelidskosti — ohněm, mečem a cepy. Ó kolik měst, městeček, vsí a hradů spolu s obyvateli zničily plameny ohně! Také král Zikmund, zjevný pronásledovatel pravdy, na jedné straně a táboři velmi krutě na druhé straně zapalujíce ohně, výtečnou a úrodnou zemi českou takřka obrátili vniveč, nelidsky spalujíce nejen kostely nebo kláštery, nýbrž i lidi jak světské, tak i duchovní. Vždyť když dobyli útokem města Prachatic3 na hranicích bavorských, ukrutně zahubila krvavá ruka táborská po ulicích 135 lidí, ubivši je cepy a met čem jako vepře; a osmdesát pět jich zavřeli v kostelní sakristii, zapálili sudy a slámu a beze všeho milosrdenství ty lidi upálili. Nehleděli na to, že poklek nuvše na zemi a sepnuvše a pozdvihnuvše ruce k nebi, ze srdce prosili, aby dali ubohým čas k pokání a že chtějí učinit všechno, cokoli rozkážou. Totéž se stalo Němcům v Bystřici4. Město pak Vodňany5 vidělo, jak jejich věrní kněží, kteří je občerstvovali svátostí pod obojí způsobou, byli jako od katů vhozeni do hořící vápenice a upáleni. A když se zmocnili hrádku Říčan,“ zajavše tam jedenáct kněží, kteří slibovali přijmouti táborskou víru, zavřeli je v jizbě jednoho sedláka a upálivše je obrátili v popel. Podobně když řízením kněze Korandy dobyli hradu Příběnic, zajali tam mnicha Heřmana, biskupa nikopolského," který vysvětil na Lipnici skoro všechny táborské kněze, a s dvěma jinými kněžími ho utopili v řece. A nemohlo zachrániti biskupa, že prolévaje slzy s pláčem prosil, aby ušetřili jeho života, že chce vysvětiti na kněze, kolik by si jen žádali, a přidati se k jejich tovaryšstvu i držeti všechny jejich nauky. Ale táboři měli hluché uši. Neboť podle svrchu/ uvedených kacířských závěrů tvrdili, že ten čas je jen čas pomsty, a tak nemají od pouštěti ani skutek milosrdenství činiti protivníkům zákona Božího jak duchoví ním, tak světským, nýbrž že mají všechny z obnoveného království Kristova jakožto nepřátele Boží nelidsky vykořeniti. A toho neslýchaného zločinu nebyli neúčastni ani jejich kněží, z nichž někteří jiným svým bratřím schvalovali usmrcovati nevinné, někteří však ve zbroji
srdně poddané, nešetříce kněží, ani mnichů, ani jeptišek, ani řeholníků, ani kosí telů, ani domů, nýbrž zavrhnuvše všechnu bázeň Boží, co mohla dosáhnouti ruka táborů, roztrhávali, bořili, pálili nebo vniveč obraceli. Není péra, které by bylo s to vypsati tolik a tak strašných skutků a kolik tehdy „pohubil nepřítel v svatyni“ (žalm 73, 3). Rozmohli se nepřátelé církve, posíleni byli „pachatelé nepravosti“, mučíce a pronásledujíce jako služebníci Neronovi křesťany Páně a lid vyvolený — se svobodnou, žel, zvůlí nelidskosti — ohněm, mečem a cepy. Ó kolik měst, městeček, vsí a hradů spolu s obyvateli zničily plameny ohně! Také král Zikmund, zjevný pronásledovatel pravdy, na jedné straně a táboři velmi krutě na druhé straně zapalujíce ohně, výtečnou a úrodnou zemi českou takřka obrátili vniveč, nelidsky spalujíce nejen kostely nebo kláštery, nýbrž i lidi jak světské, tak i duchovní. Vždyť když dobyli útokem města Prachatic3 na hranicích bavorských, ukrutně zahubila krvavá ruka táborská po ulicích 135 lidí, ubivši je cepy a met čem jako vepře; a osmdesát pět jich zavřeli v kostelní sakristii, zapálili sudy a slámu a beze všeho milosrdenství ty lidi upálili. Nehleděli na to, že poklek nuvše na zemi a sepnuvše a pozdvihnuvše ruce k nebi, ze srdce prosili, aby dali ubohým čas k pokání a že chtějí učinit všechno, cokoli rozkážou. Totéž se stalo Němcům v Bystřici4. Město pak Vodňany5 vidělo, jak jejich věrní kněží, kteří je občerstvovali svátostí pod obojí způsobou, byli jako od katů vhozeni do hořící vápenice a upáleni. A když se zmocnili hrádku Říčan,“ zajavše tam jedenáct kněží, kteří slibovali přijmouti táborskou víru, zavřeli je v jizbě jednoho sedláka a upálivše je obrátili v popel. Podobně když řízením kněze Korandy dobyli hradu Příběnic, zajali tam mnicha Heřmana, biskupa nikopolského," který vysvětil na Lipnici skoro všechny táborské kněze, a s dvěma jinými kněžími ho utopili v řece. A nemohlo zachrániti biskupa, že prolévaje slzy s pláčem prosil, aby ušetřili jeho života, že chce vysvětiti na kněze, kolik by si jen žádali, a přidati se k jejich tovaryšstvu i držeti všechny jejich nauky. Ale táboři měli hluché uši. Neboť podle svrchu/ uvedených kacířských závěrů tvrdili, že ten čas je jen čas pomsty, a tak nemají od pouštěti ani skutek milosrdenství činiti protivníkům zákona Božího jak duchoví ním, tak světským, nýbrž že mají všechny z obnoveného království Kristova jakožto nepřátele Boží nelidsky vykořeniti. A toho neslýchaného zločinu nebyli neúčastni ani jejich kněží, z nichž někteří jiným svým bratřím schvalovali usmrcovati nevinné, někteří však ve zbroji
Strana 143
142 § 143 Ouene ne nirohul, RIEN *a des haitosrich, 9nieimd 3*. Eu 51 Příběnice za dob husitských. Kresba.
142 § 143 Ouene ne nirohul, RIEN *a des haitosrich, 9nieimd 3*. Eu 51 Příběnice za dob husitských. Kresba.
Strana 144
52/ Příběnice, pohled na zříceninu od severu.
52/ Příběnice, pohled na zříceninu od severu.
Strana 145
144 145 s toulcem a s kopím jezdili jako rytíři a mečem a ohněm zabíjeli ty, kdož s nimi nesouhlasili; říkali totiž, že si mají podle toho, co jest psáno, umýti ruce v krvi hříšníků. A proto, kdyby jich někdo zabil deset nebo dvacet, mohl by si umýti ruce v krvi zabitých a hned beze vší zpovědi přistoupiti k svatému přijímání. Neboť čím by kdo více zabil nepřátel zákona Božího, tím větší by měl očekávati u Boha odměnu s korunou. Proto se má prostý a slepý lid, když jde za slepými vůdci, báti, aby neupadl do jámy věčného zatracení, odkud nebude nikdy vyl puštěn. Neboť podle svrchuuvedených výzev páchali na svých cestách na pro- tivnících neslýchanou, nade všechny lesní šelmy násilnou ukrutnost. A často je bylo vidět, jak s rukama ještě krvavýma požívají a pijí svátost oltářní, kéž ne sobě k odsouzení (při posledním soudě). I padl nemalý strach před tábory na obyvatele království. Lidé ne/ věděli, co mají dělati a které strany se přidržovati. A stalo se, že se mnozí jak šlechtici, tak i sedláci, opustivše všechno, spojili s tábory. Někteří tak učinili z horlivé lásky k jejich zákonu, který si osvojovali falešným výkladem Písem, ně kteří donuceni strachem a někteří, aby loupili a stali se služebníky nepravosti ma/ monu. Někteří také, zavolavše na sousedy, říkali: „Ukliďte odtud své domy od mého obydlí, protože je chci hned spáliti a utéci se na horu Tábor nebo do pěti měst, abych spasil svou duši.“ A když zapálil vlastní dům, shořela od ře/ čeného požáru leckdy celá ves. A bylo slyšeti nářek chudáků; vždyť ženy s ne/ mluvňátky, sedíce a plačíce, neměly co píti nebo jísti, ani kde by hlavu k odpol činku sklonily. A kdo by byl viděl tu bídu, nebyl by se mohl zdržeti slz, leda by měl srdce kamenné, a byl by musil říci: „Není to zákon Boží, kterýž přikázal nahého odívati, lačného krmiti a žíznivého napájeti, nýbrž je to zákon dáblův, který oděného do naha svléká, lačnému a žíznivému chléb a nápoj spaluje a ničí.“ Byl i jiný velmi špatný zvyk táborský, způsobený snahou, aby jejich počtu neubývalo, nýbrž přibývalo: všechny faráře a kněze, kteří ve svých far/ ních kostelích své ovce věrně sytili slovem Božím a svátostí pod obojí způsobou, násilně zajímali z jejich domů nebo kostelů, trhajíce na nich při bohoslužbách ornáty, a spoutané přiváděli na Hradiště Tábor, aby tak lid, nemaje věrných kněží, byl nucen velmi rychle k nim přijíti. I zmocnil se strach všech kněží, sídlí/ cích v zemi, kteří nechtěli souhlasiti s táborskými bludy. Proto utíkali věrní faráři a kněží, podávající lidu pod obojí způsobou, do Prahy, ale nevěrní a odpůrcové svrchuřečeného přijímání do Kutných Hor, Litoměřic, Kouřimě, Nymburka, Kolína, Brodu, Budějovic a do jiných hraze/
144 145 s toulcem a s kopím jezdili jako rytíři a mečem a ohněm zabíjeli ty, kdož s nimi nesouhlasili; říkali totiž, že si mají podle toho, co jest psáno, umýti ruce v krvi hříšníků. A proto, kdyby jich někdo zabil deset nebo dvacet, mohl by si umýti ruce v krvi zabitých a hned beze vší zpovědi přistoupiti k svatému přijímání. Neboť čím by kdo více zabil nepřátel zákona Božího, tím větší by měl očekávati u Boha odměnu s korunou. Proto se má prostý a slepý lid, když jde za slepými vůdci, báti, aby neupadl do jámy věčného zatracení, odkud nebude nikdy vyl puštěn. Neboť podle svrchuuvedených výzev páchali na svých cestách na pro- tivnících neslýchanou, nade všechny lesní šelmy násilnou ukrutnost. A často je bylo vidět, jak s rukama ještě krvavýma požívají a pijí svátost oltářní, kéž ne sobě k odsouzení (při posledním soudě). I padl nemalý strach před tábory na obyvatele království. Lidé ne/ věděli, co mají dělati a které strany se přidržovati. A stalo se, že se mnozí jak šlechtici, tak i sedláci, opustivše všechno, spojili s tábory. Někteří tak učinili z horlivé lásky k jejich zákonu, který si osvojovali falešným výkladem Písem, ně kteří donuceni strachem a někteří, aby loupili a stali se služebníky nepravosti ma/ monu. Někteří také, zavolavše na sousedy, říkali: „Ukliďte odtud své domy od mého obydlí, protože je chci hned spáliti a utéci se na horu Tábor nebo do pěti měst, abych spasil svou duši.“ A když zapálil vlastní dům, shořela od ře/ čeného požáru leckdy celá ves. A bylo slyšeti nářek chudáků; vždyť ženy s ne/ mluvňátky, sedíce a plačíce, neměly co píti nebo jísti, ani kde by hlavu k odpol činku sklonily. A kdo by byl viděl tu bídu, nebyl by se mohl zdržeti slz, leda by měl srdce kamenné, a byl by musil říci: „Není to zákon Boží, kterýž přikázal nahého odívati, lačného krmiti a žíznivého napájeti, nýbrž je to zákon dáblův, který oděného do naha svléká, lačnému a žíznivému chléb a nápoj spaluje a ničí.“ Byl i jiný velmi špatný zvyk táborský, způsobený snahou, aby jejich počtu neubývalo, nýbrž přibývalo: všechny faráře a kněze, kteří ve svých far/ ních kostelích své ovce věrně sytili slovem Božím a svátostí pod obojí způsobou, násilně zajímali z jejich domů nebo kostelů, trhajíce na nich při bohoslužbách ornáty, a spoutané přiváděli na Hradiště Tábor, aby tak lid, nemaje věrných kněží, byl nucen velmi rychle k nim přijíti. I zmocnil se strach všech kněží, sídlí/ cích v zemi, kteří nechtěli souhlasiti s táborskými bludy. Proto utíkali věrní faráři a kněží, podávající lidu pod obojí způsobou, do Prahy, ale nevěrní a odpůrcové svrchuřečeného přijímání do Kutných Hor, Litoměřic, Kouřimě, Nymburka, Kolína, Brodu, Budějovic a do jiných hraze/
Strana 146
ných měst, která s jejich rouháním nesouhlasila. A tak bylo v Budějovicích tolik kněží příchozích, že když jen kněží a mniši dávali obci na obranu města po groši, dostaly Budějovice deset a půl kopy grošů. I z Prahy podobně odešli všichni protivníci svatého přijímání jak doktoři teologie, práva nebo lékařství a mistři umění, tak i preláti, faráři, kněží a mniši s protivníky toho přijímání. V Praze zůstal jen jediný farář u svatého Michala, totiž mistr Křišťan,8 a jediný pre lát, kanovník u svatého Apolináře, pan Petr; a tak všichni kněží přišlí do Prahy měli v držení kostely všech farářů.“ V zemi však nebylo na mnoho mil vidět kněze, který by přisluhoval lidu svátostmi. Táborští pak jízdní a pěší se svými kněžími, po království sem tam objíždějíce, protivníky, kteří nesouhlasili s jejich názory, s majetky upalovali a jejich hradů a tvrzí, byť takřka nedobytných, útokem a v krátkém čase do/ bývali, o čemž je úplněji psáno níže. A vždycky před nimi kráčel kněz s veleb/ nou svátostí těla Kristova v dřevěné monstranci na vztyčené holi. A ti kněží s ostatními duchovními podněcovali do radostných bojů zemany ve zbroji i sed/ láky v kytlích, říkajíce, že jim dá Hospodin všechno místo, po němž bude cho/ diti noha jejich (podle Deut. 1, 36), neboť psáno jest v žalmu (36, 10—11); „A ještě maličko a nebudeť hříšníka, budeš hledati místo jeho, a nenalezneš. Ale (tiší) dědičně obdrží zemi a kochati se budou v hojnosti pokoje“; při tom ozna/ čovali tichými své bratry sedláky nad veškerou lesní zvěř ukrutnější, kteří ra dostně zabíjeli lidi jako psy beze všeho slitování, přičemž tvrdili, že vyhlazujíce je ze země, plní vůli Boží a že jsou andělé Boží a praví Kristovi rytíři, poslaní pomstít křivdu Kristovu a svatých mučedníků. A tak prý se musí odděliti pleva od pšenice cepem a věječkou19 a z humna, to jest z církve Kristovy, vyházeti a zničiti.11 A jestliže některého z jejich bratří zahubili protivníci, hned ho s ra/ dostí pochovali na kterémkoli místě, říkajíce, že zemřel ve věci Boží a dostal se po tomto životě do nebe beze všeho očistce, který popírali, a že brzy s Kristem přijde s ostatními bratřími soudit nepřátele zákona Božího a vyčistit své humno. EDNÁNÍ KRÁLE ZIKMUNDA S PRAŽANY 62 Ale král toho času, nemaje lidí, jako smyslů zbavený objížděl Kutnou Horu, Čáslav, Kolín, Nymburk, Litoměřice a ostatní města, která ho přijala za krále.
ných měst, která s jejich rouháním nesouhlasila. A tak bylo v Budějovicích tolik kněží příchozích, že když jen kněží a mniši dávali obci na obranu města po groši, dostaly Budějovice deset a půl kopy grošů. I z Prahy podobně odešli všichni protivníci svatého přijímání jak doktoři teologie, práva nebo lékařství a mistři umění, tak i preláti, faráři, kněží a mniši s protivníky toho přijímání. V Praze zůstal jen jediný farář u svatého Michala, totiž mistr Křišťan,8 a jediný pre lát, kanovník u svatého Apolináře, pan Petr; a tak všichni kněží přišlí do Prahy měli v držení kostely všech farářů.“ V zemi však nebylo na mnoho mil vidět kněze, který by přisluhoval lidu svátostmi. Táborští pak jízdní a pěší se svými kněžími, po království sem tam objíždějíce, protivníky, kteří nesouhlasili s jejich názory, s majetky upalovali a jejich hradů a tvrzí, byť takřka nedobytných, útokem a v krátkém čase do/ bývali, o čemž je úplněji psáno níže. A vždycky před nimi kráčel kněz s veleb/ nou svátostí těla Kristova v dřevěné monstranci na vztyčené holi. A ti kněží s ostatními duchovními podněcovali do radostných bojů zemany ve zbroji i sed/ láky v kytlích, říkajíce, že jim dá Hospodin všechno místo, po němž bude cho/ diti noha jejich (podle Deut. 1, 36), neboť psáno jest v žalmu (36, 10—11); „A ještě maličko a nebudeť hříšníka, budeš hledati místo jeho, a nenalezneš. Ale (tiší) dědičně obdrží zemi a kochati se budou v hojnosti pokoje“; při tom ozna/ čovali tichými své bratry sedláky nad veškerou lesní zvěř ukrutnější, kteří ra dostně zabíjeli lidi jako psy beze všeho slitování, přičemž tvrdili, že vyhlazujíce je ze země, plní vůli Boží a že jsou andělé Boží a praví Kristovi rytíři, poslaní pomstít křivdu Kristovu a svatých mučedníků. A tak prý se musí odděliti pleva od pšenice cepem a věječkou19 a z humna, to jest z církve Kristovy, vyházeti a zničiti.11 A jestliže některého z jejich bratří zahubili protivníci, hned ho s ra/ dostí pochovali na kterémkoli místě, říkajíce, že zemřel ve věci Boží a dostal se po tomto životě do nebe beze všeho očistce, který popírali, a že brzy s Kristem přijde s ostatními bratřími soudit nepřátele zákona Božího a vyčistit své humno. EDNÁNÍ KRÁLE ZIKMUNDA S PRAŽANY 62 Ale král toho času, nemaje lidí, jako smyslů zbavený objížděl Kutnou Horu, Čáslav, Kolín, Nymburk, Litoměřice a ostatní města, která ho přijala za krále.
Strana 147
146 147 Objevoval se hned v tom, hned v onom městě a vozil s sebou královny, svou vlastní ženu a vdovu po zesnulém svém bratru Václavovi; při tom si stěžoval na Pražany, že nechtějí přijmouti klidné, bezpečné a mírumilovné slyšení, které by byl ochoten připraviti, nýbrž že hledají příležitost, aby přijali jiného za krále, jeho chtějí oloupiti o jeho dědictví. Proto psal listy papeži a všem knížatům, aby mu poskytli pomoc proti kacířům a uchvatitelům a dobyvatelům jeho krát lovství, protože jsou mu silní. Přesto však podněcoval pány Království českého a Markrabství moravského, aby napsali Pražanům listy, aby neodmítali přijmouti pokojné a mírumilovné slyšení, které chce král povoliti a zaručiti jim bezpečný návrat a zatím potvrditi oboustranné příměří. A ačkoli byli pražští mistři vždy ochotni zúčastniti se slyšení, které až dosud král odpíral dáti, přece Pražané, obávajíce se královy lsti, nechtěli při/ jmouti slyšení, za které dříve velmi naléhavě pracovali. Neboť poznali od hod/ nověrných lidí, že papežský legátl radil králi, aby Pražanům mnoho slíbil, ale nic nedodržel, protože nikdo není zavázán dodržeti slovo dané kacířům, a tak aby maje s Pražany a jejich přívrženci příměří do polovice postu, mohl zatím se! brati lid a tak je všechny nepřátelsky napadnouti a ze země živých vyhladiti. Po! něvadž to nebylo Pražanům neznámo, napsali zase s mistry a pány žádajíce, aby se páni z jeho strany do toho vložili, aby král nařídil svým prelátům, dokto/ rům a mistrům dáti místo slyšení mistrům a Pražské obci důkladná písma proti čtyřem artikulům, tak jako jim pražští mistři odevzdali svrchuřečené čtyři arti/ kuly, dobře podepřené důvody a Písmy, ba i veřejně poslali všemu královu vojí sku. Na tu odpověď čekáme ještě dodnes. Potom toho času, když dábel nespal a viděl, že se může volně a beztrestně rozí sévati všeliké učení, tak jak kdo chtěl, veřejně se ukázal velmi škodlivý a dávno skrývaný blud, jako zahalené kacířství, úplně podrývající křesťanské nábožení ství, že totiž pod způsobou chleba a vína, řádně od kněze posvěcených, není pravé tělo (Kristovo) ani jeho krev, ale že jsou po posvěcení knězově chléb a víno jen požehnány; a je mají věřící jen na památku umučení Kristova jísti a píti, protože při poslední večeři Ježíš Kristus, Pán a Bůh náš, vzav chléb, díky činil, dobrořečil a lámaje ho řekl: „Totoť jest tělo mé, které za vás bude vydáno“ ČENÍ O TRVÁNÍ CHLEBA A VÍNA V SVÁTOSTI OLTÁŘNÍ 63
146 147 Objevoval se hned v tom, hned v onom městě a vozil s sebou královny, svou vlastní ženu a vdovu po zesnulém svém bratru Václavovi; při tom si stěžoval na Pražany, že nechtějí přijmouti klidné, bezpečné a mírumilovné slyšení, které by byl ochoten připraviti, nýbrž že hledají příležitost, aby přijali jiného za krále, jeho chtějí oloupiti o jeho dědictví. Proto psal listy papeži a všem knížatům, aby mu poskytli pomoc proti kacířům a uchvatitelům a dobyvatelům jeho krát lovství, protože jsou mu silní. Přesto však podněcoval pány Království českého a Markrabství moravského, aby napsali Pražanům listy, aby neodmítali přijmouti pokojné a mírumilovné slyšení, které chce král povoliti a zaručiti jim bezpečný návrat a zatím potvrditi oboustranné příměří. A ačkoli byli pražští mistři vždy ochotni zúčastniti se slyšení, které až dosud král odpíral dáti, přece Pražané, obávajíce se královy lsti, nechtěli při/ jmouti slyšení, za které dříve velmi naléhavě pracovali. Neboť poznali od hod/ nověrných lidí, že papežský legátl radil králi, aby Pražanům mnoho slíbil, ale nic nedodržel, protože nikdo není zavázán dodržeti slovo dané kacířům, a tak aby maje s Pražany a jejich přívrženci příměří do polovice postu, mohl zatím se! brati lid a tak je všechny nepřátelsky napadnouti a ze země živých vyhladiti. Po! něvadž to nebylo Pražanům neznámo, napsali zase s mistry a pány žádajíce, aby se páni z jeho strany do toho vložili, aby král nařídil svým prelátům, dokto/ rům a mistrům dáti místo slyšení mistrům a Pražské obci důkladná písma proti čtyřem artikulům, tak jako jim pražští mistři odevzdali svrchuřečené čtyři arti/ kuly, dobře podepřené důvody a Písmy, ba i veřejně poslali všemu královu vojí sku. Na tu odpověď čekáme ještě dodnes. Potom toho času, když dábel nespal a viděl, že se může volně a beztrestně rozí sévati všeliké učení, tak jak kdo chtěl, veřejně se ukázal velmi škodlivý a dávno skrývaný blud, jako zahalené kacířství, úplně podrývající křesťanské nábožení ství, že totiž pod způsobou chleba a vína, řádně od kněze posvěcených, není pravé tělo (Kristovo) ani jeho krev, ale že jsou po posvěcení knězově chléb a víno jen požehnány; a je mají věřící jen na památku umučení Kristova jísti a píti, protože při poslední večeři Ježíš Kristus, Pán a Bůh náš, vzav chléb, díky činil, dobrořečil a lámaje ho řekl: „Totoť jest tělo mé, které za vás bude vydáno“ ČENÍ O TRVÁNÍ CHLEBA A VÍNA V SVÁTOSTI OLTÁŘNÍ 63
Strana 148
(Luk. 22, 19). Tu slovem „toto“ neoznačil chléb ani své tělo pod způsobou chle/ ba, nýbrž stoje před učedníky, ukázal svým prstem na své tělo, ještě smrtelné, a pravil: „Totoť jest tělo mé“; vždyť ono mělo být vydáno za vykoupení všech. A když připojil: „Vezměte a rozdělte mezi sebe“ (Luk. 22, 17), dal jim chléb, který požehnal, aby kdykoli by podobně žehnali chléb a přijímali, činili to na jeho památku. Stejným fantastickým výkladem si představovali o kalichu, že slovem „toto“ označil krev, která má býti vylita na dřevě kříže, a nikoli víno ani krev pod způsobou vína, protože tam, jak říkali, není obsažena. Tímto slepým, kacířským a všemu Písmu odporujícím praničemným učením — věc ovšem poli/ továníhodná — nakazilo se přemnoho jak mužů, tak žen, především v kraji Za/ teckém, Plzeňském a Pražském, kteří dříve s velikou uctivostí, zbožností a prolé! váním slz takřka denně přijímali svátost oltářní. Po tomto pak zkázonosném učení běhali (na přijímání) bez vší uctivosti a zbožnosti jako na světské jídlo a říkali knězi: „Dej mi svátost“, rozumějíce sva/ tý chléb a víno, nikoli tělo a krev Kristovu. A když kněz pravil: „Žádáš-li si, abych ti dal tělo Kristovo zde pod způsobou chleba a jeho krev pod způsobou vína?“, tehdy vrtíce hlavou říkali: „Však jsi slyšel, co žádám, přece svátost oltáři ní!“ A nechtěli klekati, ani uctívati, ani se klaněti, jako dříve dělávali před svá/ tostí a Kristem a pravým Bohem v svátosti skutečně obsaženým. A proto ně- kteří z nich, když viděli, že se při mši svátost chleba a vína pozdvihuje nebo v monstranci na oltářích vystavuje nebo v procesí nosí, klopili oči k zemi, svraší ťovali tvář a někteří si odplivovali, reptajíce proti věřícím lidem, kteří před vez lebnou svátostí klekali a tak ve svátosti Boha svého uctívajíce, jemu se klaněli. A co bylo horšího nad veškerou jejich zlobu, kde a kdy mohli, vyhazovali z moní strancí nebo nádob posvěcené hostie, aby nebyly uctívány. A k nim patřil Zikmund,1 panoš seděním na Repanech blízko Hrádí ku, s četnými jak panoši, tak sedláky obojího pohlaví, kteří nechtěli přijmouti žádné rozumné učení mistrů, nýbrž s hanobením a jako bez rozumu bláznili ří! kajíce, že všichni mistři a kněží, kteří tvrdí, že pod způsobami chleba a vína je pravé tělo a krev Kristova, jsou klamači a svůdcové a že jim žádný věřící nemá důvěřivě věnovati víru. Původ pak a kořen tohoto zlořečeného kacířstva dostal se do Českého království od některých pikardských,2 kteří v počtu asi 40 mužů přišli roku 1418 do Prahy s ženami a dětmi a říkali, že je vyhnali jejich preláti pro zákon Boží. A poněvadž slyšeli, že prý je v Čechách převeliká svoboda evan/ gelické pravdy, proto prý přišli do království. Proto je Pražané s radostí přijali a opatřili potravinami. I královna s královskými dvořany je velmi často pro útě!
(Luk. 22, 19). Tu slovem „toto“ neoznačil chléb ani své tělo pod způsobou chle/ ba, nýbrž stoje před učedníky, ukázal svým prstem na své tělo, ještě smrtelné, a pravil: „Totoť jest tělo mé“; vždyť ono mělo být vydáno za vykoupení všech. A když připojil: „Vezměte a rozdělte mezi sebe“ (Luk. 22, 17), dal jim chléb, který požehnal, aby kdykoli by podobně žehnali chléb a přijímali, činili to na jeho památku. Stejným fantastickým výkladem si představovali o kalichu, že slovem „toto“ označil krev, která má býti vylita na dřevě kříže, a nikoli víno ani krev pod způsobou vína, protože tam, jak říkali, není obsažena. Tímto slepým, kacířským a všemu Písmu odporujícím praničemným učením — věc ovšem poli/ továníhodná — nakazilo se přemnoho jak mužů, tak žen, především v kraji Za/ teckém, Plzeňském a Pražském, kteří dříve s velikou uctivostí, zbožností a prolé! váním slz takřka denně přijímali svátost oltářní. Po tomto pak zkázonosném učení běhali (na přijímání) bez vší uctivosti a zbožnosti jako na světské jídlo a říkali knězi: „Dej mi svátost“, rozumějíce sva/ tý chléb a víno, nikoli tělo a krev Kristovu. A když kněz pravil: „Žádáš-li si, abych ti dal tělo Kristovo zde pod způsobou chleba a jeho krev pod způsobou vína?“, tehdy vrtíce hlavou říkali: „Však jsi slyšel, co žádám, přece svátost oltáři ní!“ A nechtěli klekati, ani uctívati, ani se klaněti, jako dříve dělávali před svá/ tostí a Kristem a pravým Bohem v svátosti skutečně obsaženým. A proto ně- kteří z nich, když viděli, že se při mši svátost chleba a vína pozdvihuje nebo v monstranci na oltářích vystavuje nebo v procesí nosí, klopili oči k zemi, svraší ťovali tvář a někteří si odplivovali, reptajíce proti věřícím lidem, kteří před vez lebnou svátostí klekali a tak ve svátosti Boha svého uctívajíce, jemu se klaněli. A co bylo horšího nad veškerou jejich zlobu, kde a kdy mohli, vyhazovali z moní strancí nebo nádob posvěcené hostie, aby nebyly uctívány. A k nim patřil Zikmund,1 panoš seděním na Repanech blízko Hrádí ku, s četnými jak panoši, tak sedláky obojího pohlaví, kteří nechtěli přijmouti žádné rozumné učení mistrů, nýbrž s hanobením a jako bez rozumu bláznili ří! kajíce, že všichni mistři a kněží, kteří tvrdí, že pod způsobami chleba a vína je pravé tělo a krev Kristova, jsou klamači a svůdcové a že jim žádný věřící nemá důvěřivě věnovati víru. Původ pak a kořen tohoto zlořečeného kacířstva dostal se do Českého království od některých pikardských,2 kteří v počtu asi 40 mužů přišli roku 1418 do Prahy s ženami a dětmi a říkali, že je vyhnali jejich preláti pro zákon Boží. A poněvadž slyšeli, že prý je v Čechách převeliká svoboda evan/ gelické pravdy, proto prý přišli do království. Proto je Pražané s radostí přijali a opatřili potravinami. I královna s královskými dvořany je velmi často pro útě!
Strana 149
148 149 53/ Most, část městských hradeb.
148 149 53/ Most, část městských hradeb.
Strana 150
54/ Most, hrad.
54/ Most, hrad.
Strana 151
chu navštěvovala v jejich příbytcích a s jinými boháči milosrdně pomáhala jejich potřebám. Ale zřídka chodili na bohoslužby a nebylo je vidět přijímati svátost pod dvojí způsobou, ani neměli s sebou vlastního kněze, nýbrž jen jakéhosi lati/ níka, který jim četl knížky v jejich jazyku. A tak se v kůži ovčí skrývali vlci hltaví (podle Mat. 7, 15). Neboť když dopuštěním Božím řečený Zikmund panoš a ze man veřejně vyhlásil svůj blud a tvrdošíjně ho hájil, shledalo se, že ho s ostat/ ními k tomu bludu a kacířství svedli řečení pikardští. A tak když někteří pi/ kardští v Praze zemřeli, jiní zachváceni strachem odešli neznámo kam, přece zanechali Čechům své nakažlivé semeno. Až dodnes se nacházejí lidé, zapletení do svrchuuvedeného kacířstva, které račiž Bůh svou milostí co nejdříve od na! šich prahů vykořeniti! 150 151 RAŽANÉ OBLEHLI VYŠEHRAD 64 Potoml téhož roku jako výše, totiž 1420, odešli táboři z Prahy 22. dne srpna a působili nesčetné škody jak na světských statcích, tak duchovních, zvláště na panství pana z Rožmberka. A Pražané tehdy takřka zbaveni pomoci jiných, jen sami se svými žoldnéři obklíčili v neděli po Povýšení svatého kříže, což bylo dne 15. září, hrad Vyšehrad, položivše se se svými stany a baráky, kterým se obecně říkalo boudy, okolo kostela svatého Pankráce, a tak zabraňovali dovážeti potraviny na Vyšehrad, ale ponechali si volnou silnici do Pražského města. A opeví nivše to místo, bezpečně spali. Z druhé strany města postavili dva stroje, praky, za kůrem Panny Marie na Botiči, ale ty zničil zručný vyšehradský puškař, stří/ leje od okrouhlé kaple svaté Markéty k Botiči. Ale velkou puškou, kterou umís tili v kostelíku Na trávníčku, probouravše zeď, způsobili Vyšehradským mnoho škod. Když to takto zařídili, poslali listy pro pana Hynka Krušinu, Viktorina řečeného Boček a pro tábory, aby nezanedbali přijíti do Prahy na pomoc dobýt hradu Vyšehradu. I stalo se, že řečení páni Krušina s bratrem2 a Viktorinem Bočkem3 s Orebskými nemeškali přijeti do Prahy, ale táboři nepřijeli. Potom v témž čase, kdy Pražané oblehli Vyšehrad, v pátek před sva! tým Václavem,4 zabili z Pražského hradu z veliké pušky jednou ranou na Sta! roměstském náměstí jednoho muže a pět žen. Z nich jedna žena byla těhotná a její dítě, vyvalivši se z matčina života ještě živé, bylo pokřtěno.
chu navštěvovala v jejich příbytcích a s jinými boháči milosrdně pomáhala jejich potřebám. Ale zřídka chodili na bohoslužby a nebylo je vidět přijímati svátost pod dvojí způsobou, ani neměli s sebou vlastního kněze, nýbrž jen jakéhosi lati/ níka, který jim četl knížky v jejich jazyku. A tak se v kůži ovčí skrývali vlci hltaví (podle Mat. 7, 15). Neboť když dopuštěním Božím řečený Zikmund panoš a ze man veřejně vyhlásil svůj blud a tvrdošíjně ho hájil, shledalo se, že ho s ostat/ ními k tomu bludu a kacířství svedli řečení pikardští. A tak když někteří pi/ kardští v Praze zemřeli, jiní zachváceni strachem odešli neznámo kam, přece zanechali Čechům své nakažlivé semeno. Až dodnes se nacházejí lidé, zapletení do svrchuuvedeného kacířstva, které račiž Bůh svou milostí co nejdříve od na! šich prahů vykořeniti! 150 151 RAŽANÉ OBLEHLI VYŠEHRAD 64 Potoml téhož roku jako výše, totiž 1420, odešli táboři z Prahy 22. dne srpna a působili nesčetné škody jak na světských statcích, tak duchovních, zvláště na panství pana z Rožmberka. A Pražané tehdy takřka zbaveni pomoci jiných, jen sami se svými žoldnéři obklíčili v neděli po Povýšení svatého kříže, což bylo dne 15. září, hrad Vyšehrad, položivše se se svými stany a baráky, kterým se obecně říkalo boudy, okolo kostela svatého Pankráce, a tak zabraňovali dovážeti potraviny na Vyšehrad, ale ponechali si volnou silnici do Pražského města. A opeví nivše to místo, bezpečně spali. Z druhé strany města postavili dva stroje, praky, za kůrem Panny Marie na Botiči, ale ty zničil zručný vyšehradský puškař, stří/ leje od okrouhlé kaple svaté Markéty k Botiči. Ale velkou puškou, kterou umís tili v kostelíku Na trávníčku, probouravše zeď, způsobili Vyšehradským mnoho škod. Když to takto zařídili, poslali listy pro pana Hynka Krušinu, Viktorina řečeného Boček a pro tábory, aby nezanedbali přijíti do Prahy na pomoc dobýt hradu Vyšehradu. I stalo se, že řečení páni Krušina s bratrem2 a Viktorinem Bočkem3 s Orebskými nemeškali přijeti do Prahy, ale táboři nepřijeli. Potom v témž čase, kdy Pražané oblehli Vyšehrad, v pátek před sva! tým Václavem,4 zabili z Pražského hradu z veliké pušky jednou ranou na Sta! roměstském náměstí jednoho muže a pět žen. Z nich jedna žena byla těhotná a její dítě, vyvalivši se z matčina života ještě živé, bylo pokřtěno.
Strana 152
VIKMUND SE MARNĚ POKOUŠEL ZÁSOBOVATI 65 VYŠEHRADSKOU POSÁDKU Z A toho svrchuřečeného pána, pana Krušinu, zvolili Pražané za hejtmana. Ten s panem Bočkem a svými panoši vystoupil viničným údolím od Psář k svatému Pankráci a tam se utábořili se svými stany. A Pražané obojího pohlaví je denně navštěvovali se svátostí těla Kristova s monstrancí na holi vztyčenou a velmi silně opevnili příkopy, počínaje od svatého Pankráce dolů k stanům pánů až k pol tůčku Psářskému a k panu Závišovi, který s některými Lounskými a Žateckými výborně obsadil místo pod vrchem od svatého Karla směrem dolů. A tak byli Vyšehradští obklíčeni ze všech stran, že se jim nemohly dopravovati potraviny po zemi po žádné silnici, ani na vozech, ani od pěších. A proto nemálo postraše! ni poslali ke králi Zikmundovi, aby se jim postaral o potraviny, poněvadž jich brzo budou míti nedostatek a nejsou dobře opatřeni. A ten král ve své vysoké pýše sliboval, že jim dá potravin v hojnosti a že zažene Pražany z pole; přesto vskutku po pět týdnů nedělal naprosto nic pro obranu, a proto byli nuceni skoro tři týdny jísti koně. Avšak na den sv. Františkal nelidsky spálil se svými Uhry na zastra! šení čtyřiadvacet vsí s četnými ženami a dětmi v Boleslavském kraji a potom 10. dne října pochytal a zabral některé žatecké vozy blízko Žatce; ale hned 14.2 dne, když se blížil k Žatci, spravedlivým soudem Božím hanebně utrpěl značnou ztrá/ tu na svých Uhřích. A když se vrátil se škodou přes Louny a Slaný do Litoměřic, doléhali naň opět a opět četní poslové, aby nemeškal pomoci potravinami svým žoldnéřům na Vyšehradě, protože už nejedli nic jiného než maso svých koní. A těmi koňmi sytili svůj vyhladovělý žaludek skoro tři týdny místo zvěřiny, více si vážíce královy přízně než zdraví vlastního těla, a opětovně naléhavě žádali, aby jim poskytl pomoc, jinak že musí z hradu s hanbou odejíti. A on odpověděl jako dříve, aby ještě maličko vydrželi, protože poslal pro lid a že jim chce vůbec v krátkém čase v hojnosti dodati dostatečně potra vin po vodě Vltavy na ostrov pod Vyšehradem, ať se to Pražanům líbí, nebo nelíbí. A tak vzav četné lodi v Litoměřicích a naloživ je na vozy, přijel radostně se svým lidem do Berouna; tam připravil a uspořádal četné vozy, naložené pot travinami, ale to nezůstalo Pražanům nikterak utajeno. Ti hned uzavřeli řeku Vltavu nad ostrovem pod Vyšehradem kůly železem okovanými a řetězy tak, že žádná loď nemohla bez otevření volně plouti dolů. Přesto opevnili místo ostro!
VIKMUND SE MARNĚ POKOUŠEL ZÁSOBOVATI 65 VYŠEHRADSKOU POSÁDKU Z A toho svrchuřečeného pána, pana Krušinu, zvolili Pražané za hejtmana. Ten s panem Bočkem a svými panoši vystoupil viničným údolím od Psář k svatému Pankráci a tam se utábořili se svými stany. A Pražané obojího pohlaví je denně navštěvovali se svátostí těla Kristova s monstrancí na holi vztyčenou a velmi silně opevnili příkopy, počínaje od svatého Pankráce dolů k stanům pánů až k pol tůčku Psářskému a k panu Závišovi, který s některými Lounskými a Žateckými výborně obsadil místo pod vrchem od svatého Karla směrem dolů. A tak byli Vyšehradští obklíčeni ze všech stran, že se jim nemohly dopravovati potraviny po zemi po žádné silnici, ani na vozech, ani od pěších. A proto nemálo postraše! ni poslali ke králi Zikmundovi, aby se jim postaral o potraviny, poněvadž jich brzo budou míti nedostatek a nejsou dobře opatřeni. A ten král ve své vysoké pýše sliboval, že jim dá potravin v hojnosti a že zažene Pražany z pole; přesto vskutku po pět týdnů nedělal naprosto nic pro obranu, a proto byli nuceni skoro tři týdny jísti koně. Avšak na den sv. Františkal nelidsky spálil se svými Uhry na zastra! šení čtyřiadvacet vsí s četnými ženami a dětmi v Boleslavském kraji a potom 10. dne října pochytal a zabral některé žatecké vozy blízko Žatce; ale hned 14.2 dne, když se blížil k Žatci, spravedlivým soudem Božím hanebně utrpěl značnou ztrá/ tu na svých Uhřích. A když se vrátil se škodou přes Louny a Slaný do Litoměřic, doléhali naň opět a opět četní poslové, aby nemeškal pomoci potravinami svým žoldnéřům na Vyšehradě, protože už nejedli nic jiného než maso svých koní. A těmi koňmi sytili svůj vyhladovělý žaludek skoro tři týdny místo zvěřiny, více si vážíce královy přízně než zdraví vlastního těla, a opětovně naléhavě žádali, aby jim poskytl pomoc, jinak že musí z hradu s hanbou odejíti. A on odpověděl jako dříve, aby ještě maličko vydrželi, protože poslal pro lid a že jim chce vůbec v krátkém čase v hojnosti dodati dostatečně potra vin po vodě Vltavy na ostrov pod Vyšehradem, ať se to Pražanům líbí, nebo nelíbí. A tak vzav četné lodi v Litoměřicích a naloživ je na vozy, přijel radostně se svým lidem do Berouna; tam připravil a uspořádal četné vozy, naložené pot travinami, ale to nezůstalo Pražanům nikterak utajeno. Ti hned uzavřeli řeku Vltavu nad ostrovem pod Vyšehradem kůly železem okovanými a řetězy tak, že žádná loď nemohla bez otevření volně plouti dolů. Přesto opevnili místo ostro!
Strana 153
152 I 53 akgammn km Agh Z — A ☞ Z I 1 1 1 eika L E I — y T r ROY Aw “TeT "erTeNe- ☞ uu — 55/ Žatec kolem r. 1600 — veduta
152 I 53 akgammn km Agh Z — A ☞ Z I 1 1 1 eika L E I — y T r ROY Aw “TeT "erTeNe- ☞ uu — 55/ Žatec kolem r. 1600 — veduta
Strana 154
56/ Žatec, západní strana městského opevnění.
56/ Žatec, západní strana městského opevnění.
Strana 155
154 § 155 va, postavivše na něm dvě jizby, kterým se říká obecně sruby, a vystavěli na obou koncích ostrova ze svázaných dřev3 cosi jako most, po kterém mohl každý přejíti, jda od kláštera na Slovanech až na ostrov a odtud dále po řece Vltavě až do Podolu pod Vyšehradem. A odtamtud vykopali příkopy až k svatému Paní kráci, takže obklíčivše Vyšehrad jako sítěmi zahradili k němu všechny přístupy, cesty a stezky, že na to místo nebyl otevřen žádný bezpečný přístup ani od chod z něho. Rovněž v témž čase přijel ze strany táborů Pražanům na pomoc Mi/ kuláš z Husi se třiceti nebo čtyřiceti jezdci a ti mu svěřili střežiti svrchuřečený ostrov pod Vyšehradem. RADEČTÍ BEZ ÚSPĚCHU PROSTŘEDKOVALI IMEZI PRAŽANY A KRÁLEM ZIKMUNDEM 66 Potom podobně v týchž časech sešla se dohromady Hradecká obec šlechticů a panošů a usnesla se, aby se vložili jako prostředníci mezi krále a Pražany, aby nebylo království tak hanebně pustošeno. A vyvolili ze sebe rozvážné muže, ry! tíře a panoše, kteří pilně pracujíce navštívili i krále i Pražany a žádali na králi, aby dal Pražanům dávno žádané bezpečné a pokojné slyšení o čtyřech artiku! lích. Ale to zbožné a celému království prospěšné slyšení zamítl a odepřel, leda by dříve Pražané ustoupili z polí, kterými obklíčili jeho hrad Vyšehrad. A když řečení vyslanci neboli poslové Hradecké obce přišli do Prahy a vyložili obci králův úmysl, úplně pochopili, že ta cesta a králův úmysl nijak ne bude moci míti úspěch, proto po poradě a se souhlasem Pražské obce poslali vlastního posla s listem ke králi do Berouna. A ten list obsahoval v podstatě to znění, že Pražané konečně ostali na tom, aby král připustil bezpečné a pokojné slyšení a zatím aby nařídil vydati jim v osobě Hradecké obce Vyšehrad k věrným rukám. A jestliže v tom slyšení, v kterém se budou hádati mistři obce Pražské důkladnými písmy se stranou protivnou, shledají rozumní a moudří lidé, kterým se má důvěřivě věnovati víra, že pražští mistři mají ve svých čtyřech artikulích pravdu, od té doby aby král nepřekážel jejich praxi, ale aby ji podporoval a bránil a na dodržování toho potvrdil pevnou záruku a naopak aby přijal Vyšehrad do svého držení. Pakli však bude moci protivná strana uvésti proti svrchuřečeným čtyřem artikulům zřejmější písma, od toho času budou musit mistři s Pražany upustiti od svých učení artikulů a budou musit držeti s králem cestu pravdy.
154 § 155 va, postavivše na něm dvě jizby, kterým se říká obecně sruby, a vystavěli na obou koncích ostrova ze svázaných dřev3 cosi jako most, po kterém mohl každý přejíti, jda od kláštera na Slovanech až na ostrov a odtud dále po řece Vltavě až do Podolu pod Vyšehradem. A odtamtud vykopali příkopy až k svatému Paní kráci, takže obklíčivše Vyšehrad jako sítěmi zahradili k němu všechny přístupy, cesty a stezky, že na to místo nebyl otevřen žádný bezpečný přístup ani od chod z něho. Rovněž v témž čase přijel ze strany táborů Pražanům na pomoc Mi/ kuláš z Husi se třiceti nebo čtyřiceti jezdci a ti mu svěřili střežiti svrchuřečený ostrov pod Vyšehradem. RADEČTÍ BEZ ÚSPĚCHU PROSTŘEDKOVALI IMEZI PRAŽANY A KRÁLEM ZIKMUNDEM 66 Potom podobně v týchž časech sešla se dohromady Hradecká obec šlechticů a panošů a usnesla se, aby se vložili jako prostředníci mezi krále a Pražany, aby nebylo království tak hanebně pustošeno. A vyvolili ze sebe rozvážné muže, ry! tíře a panoše, kteří pilně pracujíce navštívili i krále i Pražany a žádali na králi, aby dal Pražanům dávno žádané bezpečné a pokojné slyšení o čtyřech artiku! lích. Ale to zbožné a celému království prospěšné slyšení zamítl a odepřel, leda by dříve Pražané ustoupili z polí, kterými obklíčili jeho hrad Vyšehrad. A když řečení vyslanci neboli poslové Hradecké obce přišli do Prahy a vyložili obci králův úmysl, úplně pochopili, že ta cesta a králův úmysl nijak ne bude moci míti úspěch, proto po poradě a se souhlasem Pražské obce poslali vlastního posla s listem ke králi do Berouna. A ten list obsahoval v podstatě to znění, že Pražané konečně ostali na tom, aby král připustil bezpečné a pokojné slyšení a zatím aby nařídil vydati jim v osobě Hradecké obce Vyšehrad k věrným rukám. A jestliže v tom slyšení, v kterém se budou hádati mistři obce Pražské důkladnými písmy se stranou protivnou, shledají rozumní a moudří lidé, kterým se má důvěřivě věnovati víra, že pražští mistři mají ve svých čtyřech artikulích pravdu, od té doby aby král nepřekážel jejich praxi, ale aby ji podporoval a bránil a na dodržování toho potvrdil pevnou záruku a naopak aby přijal Vyšehrad do svého držení. Pakli však bude moci protivná strana uvésti proti svrchuřečeným čtyřem artikulům zřejmější písma, od toho času budou musit mistři s Pražany upustiti od svých učení artikulů a budou musit držeti s králem cestu pravdy.
Strana 156
Když tedy přinesl posel do Berouna králi tyto a četné jiné důvody k míru a dohodě, on přečetl list, naplněn vztekem vybuchl v nadávky Hradec kým a posla mnohonásobně pohaněl, a kdyby nebyli zakročili dvořané při tom stojící, byl by mu snad uťal hlavu. I pravil: „Naseruť jim dříve do rypáků, než bych ustoupil z Vyšehradu; ať mně ti selští chlapi postoupí město Hradec, kte rého se zmocnili podvodem.“ A tak posel, jak vyšel, tak se s prázdnou a s poha! něním vrátil do Prahy. Potom 20. dne října2 král chápaje, že má jak po řece, tak po zemi odevšad nadobro zahrazeny cesty k dodání potravin na Vyšehrad, nechal lodi a jel s potravinami z Karlštejna na Pražský hrad přes hory naproti Vyšehradské! mu hradu; a nařídil spáliti četné dědiny se vsí Zlíchovem3 a lisy na vinicích, aby se vyšehradští žoldnéři potěšili pohledem na oheň, který dal silně zapálit, a očekávali brzo své konečné vykoupení. V témž čase vydali postrašení žoldnéři králi Kněževes4 a druhou tvrz u Berouna a ten je dal upálit s jedním knězem, kterého našel v Kněževsi, a zajaté sedláky rozkázal dovésti až do Berouna. Sám pak jezdecky dojel z Pražského hradu na Mělník, potom do Nymburka a tak do Hory a Čáslavě, posílaje sem i tam, aby se shromáždil ozbrojený lid. QMLOUVA MEZI VYŠEHRADSKÝMI A PRAŽANY S Potom v tom čase Jan Všemberal a ostatní hejtmani Vyšehradského hradu po zorovali, že jim král příliš dlouho odkládá dodati potraviny na Vyšehrad a že velmi mnozí jako postem vyhublí, poněvadž neměli již ani koňské maso, chodili bledí jako smrt, jiní umírali hladem, a proto v den sv. Šimona a Judy2 přátel! sky vyjednávali s panem Hynkem Krušinou a ostatními pány a hejtmany praží ského vojska na polovici cesty od Vyšehradu k svatému Pankráci. Za toho vy jednávání objevil se jeden podivuhodný úkaz duhy. Seděli totiž někteří mistři svo! bodných umění a bakaláři na vrcholu hory, řečené Kavčí hora,3 nad Vltavou, očekávajíce dobrý konec štastného vyjednávání. Když tak vzájemně mluvili o růzí ných otázkách, ukázala se ve vzduchu duha předtím u nás nevídaná; její jeden konec nebo začátek byl takřka pod našima nohama v řece Vltavě a její oblouk, rozpjatý přes Pražské město, dosahoval druhým koncem až k vojsku okolo kos! tela svatého Pankráce, jež očekávalo konec vyjednávání; tak jen ten prostor, který se táhne od kostela k řečené hoře, neuzavíral kruh, protože to byla sotva čtvrtina kruhu z kruhovitého úkazu duhy. A když různí mužové pronášeli o tomto 67
Když tedy přinesl posel do Berouna králi tyto a četné jiné důvody k míru a dohodě, on přečetl list, naplněn vztekem vybuchl v nadávky Hradec kým a posla mnohonásobně pohaněl, a kdyby nebyli zakročili dvořané při tom stojící, byl by mu snad uťal hlavu. I pravil: „Naseruť jim dříve do rypáků, než bych ustoupil z Vyšehradu; ať mně ti selští chlapi postoupí město Hradec, kte rého se zmocnili podvodem.“ A tak posel, jak vyšel, tak se s prázdnou a s poha! něním vrátil do Prahy. Potom 20. dne října2 král chápaje, že má jak po řece, tak po zemi odevšad nadobro zahrazeny cesty k dodání potravin na Vyšehrad, nechal lodi a jel s potravinami z Karlštejna na Pražský hrad přes hory naproti Vyšehradské! mu hradu; a nařídil spáliti četné dědiny se vsí Zlíchovem3 a lisy na vinicích, aby se vyšehradští žoldnéři potěšili pohledem na oheň, který dal silně zapálit, a očekávali brzo své konečné vykoupení. V témž čase vydali postrašení žoldnéři králi Kněževes4 a druhou tvrz u Berouna a ten je dal upálit s jedním knězem, kterého našel v Kněževsi, a zajaté sedláky rozkázal dovésti až do Berouna. Sám pak jezdecky dojel z Pražského hradu na Mělník, potom do Nymburka a tak do Hory a Čáslavě, posílaje sem i tam, aby se shromáždil ozbrojený lid. QMLOUVA MEZI VYŠEHRADSKÝMI A PRAŽANY S Potom v tom čase Jan Všemberal a ostatní hejtmani Vyšehradského hradu po zorovali, že jim král příliš dlouho odkládá dodati potraviny na Vyšehrad a že velmi mnozí jako postem vyhublí, poněvadž neměli již ani koňské maso, chodili bledí jako smrt, jiní umírali hladem, a proto v den sv. Šimona a Judy2 přátel! sky vyjednávali s panem Hynkem Krušinou a ostatními pány a hejtmany praží ského vojska na polovici cesty od Vyšehradu k svatému Pankráci. Za toho vy jednávání objevil se jeden podivuhodný úkaz duhy. Seděli totiž někteří mistři svo! bodných umění a bakaláři na vrcholu hory, řečené Kavčí hora,3 nad Vltavou, očekávajíce dobrý konec štastného vyjednávání. Když tak vzájemně mluvili o růzí ných otázkách, ukázala se ve vzduchu duha předtím u nás nevídaná; její jeden konec nebo začátek byl takřka pod našima nohama v řece Vltavě a její oblouk, rozpjatý přes Pražské město, dosahoval druhým koncem až k vojsku okolo kos! tela svatého Pankráce, jež očekávalo konec vyjednávání; tak jen ten prostor, který se táhne od kostela k řečené hoře, neuzavíral kruh, protože to byla sotva čtvrtina kruhu z kruhovitého úkazu duhy. A když různí mužové pronášeli o tomto 67
Strana 157
156 9 I 157 I IIII 57/ Kutná Hora, nejstarší část města s kostelem sv. Jakuba a Vlašským dvorem
156 9 I 157 I IIII 57/ Kutná Hora, nejstarší část města s kostelem sv. Jakuba a Vlašským dvorem
Strana 158
& a dujo Kralowſkć Mieſto Cáſlaw zak be ni== ſlih vyledej sorny vyatrugebor A A A e — R 58/ Čáslav kolem r. 1600 veduta. zjevu duhy rozličné úsudky, na tom jsme v žertu všichni zůstali, že tento okrouh lý a podivuhodný úkaz duhy znamená brzké dobytí Vyšehradského hradu Praz žany, jak se také stalo, jak se ukáže v následujícím vyprávění. Neboť z vůle Boží se při tom vyjednávání obě strany usnesly, nedodá-li král dostatek potravin do patnácté hodiny pátku,4 což byl den Všech svatých, že od té doby mají držitelé hradu pod věrou a ctí postoupiti Pražanům Vyšehradský hrad. A o té dohodě sepsali list, jehož znění následuje v tato slova: „My, Jan Bozkovec, seděním v Brandýse, haytman, A. B. C. D. etc. i všecka obec rytieřská i všelikterá jiná tudiež na Vyšehradě v této mieře obleí žená vyznáváme listem tiemto všem, ktož jej uzřie nebo čtúc uslyšie, že jsme takúto úmluvu učinili a mocí tohoto listu činíme s urozenými pány Hynkem ře! čeným Krušina z Lichtemburka, Viktorinem z Kunstatu odjinud z Poděbrad, Hynkem z Kolštejna odjinud z Walštejna, Prokopem z Ustie, 5 Janem z Lich, temburka a slovutným panoší Mikulášem z Husi a s opatrnými purgmistry, konšely i obcemi Velikého i Nového měst Pražských i se vší obcí rytieřskú i jinú
& a dujo Kralowſkć Mieſto Cáſlaw zak be ni== ſlih vyledej sorny vyatrugebor A A A e — R 58/ Čáslav kolem r. 1600 veduta. zjevu duhy rozličné úsudky, na tom jsme v žertu všichni zůstali, že tento okrouh lý a podivuhodný úkaz duhy znamená brzké dobytí Vyšehradského hradu Praz žany, jak se také stalo, jak se ukáže v následujícím vyprávění. Neboť z vůle Boží se při tom vyjednávání obě strany usnesly, nedodá-li král dostatek potravin do patnácté hodiny pátku,4 což byl den Všech svatých, že od té doby mají držitelé hradu pod věrou a ctí postoupiti Pražanům Vyšehradský hrad. A o té dohodě sepsali list, jehož znění následuje v tato slova: „My, Jan Bozkovec, seděním v Brandýse, haytman, A. B. C. D. etc. i všecka obec rytieřská i všelikterá jiná tudiež na Vyšehradě v této mieře obleí žená vyznáváme listem tiemto všem, ktož jej uzřie nebo čtúc uslyšie, že jsme takúto úmluvu učinili a mocí tohoto listu činíme s urozenými pány Hynkem ře! čeným Krušina z Lichtemburka, Viktorinem z Kunstatu odjinud z Poděbrad, Hynkem z Kolštejna odjinud z Walštejna, Prokopem z Ustie, 5 Janem z Lich, temburka a slovutným panoší Mikulášem z Husi a s opatrnými purgmistry, konšely i obcemi Velikého i Nového měst Pražských i se vší obcí rytieřskú i jinú
Strana 159
158 15 — 1 Zatínlſe u všelikterú, kteráž ležala a leží tudiež před Vyšehradem a před námi neb kdežkolivěk okolo Vyšehradu, nás dobývajíc, že byloli by, že bychom my na Vyšehradě, jsúc tak obleženi, nebyli do čtvrtka nynie najprvé příšticho a ten den celý rytieřskú mocí zřietedlně a špíže podáním hojnými retováni, toho za re. tunk nepočítajíc, ač by nám co málo do dvadcet nebo do XXX mier“ špíže bylo podáno: tehdy my, Jan Bozkovec, A. B. C. etc. i jiní všichni svrchupsaní slíbili jsme a slibujem dobrú věrú křesťanskú pod ztracením cti i viery našie, beze všie zlé lsti i všech jiných výmluv a dóvtipuov ihned v pátek nazajtřie v hodinu patnádstú na počátku beze všie nesnáze a otpory všelikaké hradu svrchupsa/ ného, jenž slove Vyšehrad, na kterémž jsme obleženi, panu Hynkovi Krušinovi a jiným pánóm a obcem svrchupsaným mocně postúpiti a jej v jich moc dáti se všemi puškami, prachem i vší střielbú kromě ručnic našich vlastních. A v té mieře křesťanské příměřie s nimi se všemi slibujem naší dobrú věrú držeti z našich přiekopuov nevycházejíc do té hodiny patnádsté svrchu/ psané, leč by král Zigmund na ně svú mocí přitáhl, tehdy bychom jemu mienili
158 15 — 1 Zatínlſe u všelikterú, kteráž ležala a leží tudiež před Vyšehradem a před námi neb kdežkolivěk okolo Vyšehradu, nás dobývajíc, že byloli by, že bychom my na Vyšehradě, jsúc tak obleženi, nebyli do čtvrtka nynie najprvé příšticho a ten den celý rytieřskú mocí zřietedlně a špíže podáním hojnými retováni, toho za re. tunk nepočítajíc, ač by nám co málo do dvadcet nebo do XXX mier“ špíže bylo podáno: tehdy my, Jan Bozkovec, A. B. C. etc. i jiní všichni svrchupsaní slíbili jsme a slibujem dobrú věrú křesťanskú pod ztracením cti i viery našie, beze všie zlé lsti i všech jiných výmluv a dóvtipuov ihned v pátek nazajtřie v hodinu patnádstú na počátku beze všie nesnáze a otpory všelikaké hradu svrchupsa/ ného, jenž slove Vyšehrad, na kterémž jsme obleženi, panu Hynkovi Krušinovi a jiným pánóm a obcem svrchupsaným mocně postúpiti a jej v jich moc dáti se všemi puškami, prachem i vší střielbú kromě ručnic našich vlastních. A v té mieře křesťanské příměřie s nimi se všemi slibujem naší dobrú věrú držeti z našich přiekopuov nevycházejíc do té hodiny patnádsté svrchu/ psané, leč by král Zigmund na ně svú mocí přitáhl, tehdy bychom jemu mienili
Strana 160
59 Castáv pěste
59 Castáv pěste
Strana 161
9 z druhé strany pomocni býti. Pak-li bychom toho neučinili a jim toho hradu, na němž jsme obleženi, v tu hodinu skutečně nepostúpili, tehdy tiemto listem sami se cti i viery našie odsuzujem a odvoláváme, a chcem, aby nám i každému z nás na věky od nižádného věřeno nebylo, než abychom jmieni byli za takové, kteříž cti ani viery nemají. Tomu na svědomie my svrchujmenovaní za se i za všec. ku obec rytieřskú i jinú s námi obleženú pečeti naše vlastnie s naším dobrým vě! domím dobrovolně a bez přinucenie k tomuto listu jsme přivěsili. Jenž jest dán v obležení našem tudiež na Vyšehradě léta od narozenie syna božieho 1420, ten pondělí den svatých Šimona a Judy, apoštoluov pána Jezu Krysta. Potom Mikuláš z Husi, protože se mu řečená dohoda nelíbila, ač přece byla počátkem všeho dobrého, odjel se svými tábory z ostrova do Pražského města, ale překonán prosbami přepravil se se svými k svatému Pankráci; řečený ostrov střežil pak pan Hynek z Koldštejna. 160 161 TÁBOŘI SI ZVOLILI MIKULÁŠE Z PELHRIMOVA ZA STARŠÍHO! 68 NĚKTERÉ BOJE ŽIŽKOVY! VYMÁHÁNÍ PLATŮ NA TÁBOŘEI Potom léta Páně 1420 v měsíci (září2) táborský lid na Hradišti, nechtěje býti bez hlavy a bez duchovního představeného, svorně zvolil Mikuláše z Pelhřimova, kněze a bakaláře umění, za svého biskupa neboli staršího, aby ho všichni jeho kněží uznávali za představeného a aby nikdo nekázal lidu slovo Boží, leda se svolením toho biskupa, i aby s ostatními kněžími věrně rozděloval peníze obce podle potřeby každého bratra, jak by se mu uzdálo. Dále téhož roku zmocnil se Žižka s táborským lidem s pomocí některých z města po druhé Vodňan,4 které nechtěly souhlasiti s táborskými nezřízenostmi, a zal javše dva kněze s osmadvaceti měšťany, všechny nelidsky upálili přes to, že zachovávali přijímání pod obojí způsobou. Potom téhož roku bylo vypáleno město Soběslav při vpádu táborů, z nichž však měšťané mnohé zranili a zabili. Potom téhož roku dobyla moc pana Oldřicha z Růže zradou měšťanů Kame! nice,5 a když se táboři utekli na hrad, zapálila a spálila město, protože pán z Růže utrpěl od táborů neodhadnutelné škody vypalováním a pleněním vesnic. Potom ve čtvrtek po sv. Divišovi“ přiblížil se král s ozbrojeným lidem, aby napadl Žatec,7 a když vpadl do předměstí města, utrpěl mnohonásobnou ztrátu na lidech a s hanbou ustoupil.
9 z druhé strany pomocni býti. Pak-li bychom toho neučinili a jim toho hradu, na němž jsme obleženi, v tu hodinu skutečně nepostúpili, tehdy tiemto listem sami se cti i viery našie odsuzujem a odvoláváme, a chcem, aby nám i každému z nás na věky od nižádného věřeno nebylo, než abychom jmieni byli za takové, kteříž cti ani viery nemají. Tomu na svědomie my svrchujmenovaní za se i za všec. ku obec rytieřskú i jinú s námi obleženú pečeti naše vlastnie s naším dobrým vě! domím dobrovolně a bez přinucenie k tomuto listu jsme přivěsili. Jenž jest dán v obležení našem tudiež na Vyšehradě léta od narozenie syna božieho 1420, ten pondělí den svatých Šimona a Judy, apoštoluov pána Jezu Krysta. Potom Mikuláš z Husi, protože se mu řečená dohoda nelíbila, ač přece byla počátkem všeho dobrého, odjel se svými tábory z ostrova do Pražského města, ale překonán prosbami přepravil se se svými k svatému Pankráci; řečený ostrov střežil pak pan Hynek z Koldštejna. 160 161 TÁBOŘI SI ZVOLILI MIKULÁŠE Z PELHRIMOVA ZA STARŠÍHO! 68 NĚKTERÉ BOJE ŽIŽKOVY! VYMÁHÁNÍ PLATŮ NA TÁBOŘEI Potom léta Páně 1420 v měsíci (září2) táborský lid na Hradišti, nechtěje býti bez hlavy a bez duchovního představeného, svorně zvolil Mikuláše z Pelhřimova, kněze a bakaláře umění, za svého biskupa neboli staršího, aby ho všichni jeho kněží uznávali za představeného a aby nikdo nekázal lidu slovo Boží, leda se svolením toho biskupa, i aby s ostatními kněžími věrně rozděloval peníze obce podle potřeby každého bratra, jak by se mu uzdálo. Dále téhož roku zmocnil se Žižka s táborským lidem s pomocí některých z města po druhé Vodňan,4 které nechtěly souhlasiti s táborskými nezřízenostmi, a zal javše dva kněze s osmadvaceti měšťany, všechny nelidsky upálili přes to, že zachovávali přijímání pod obojí způsobou. Potom téhož roku bylo vypáleno město Soběslav při vpádu táborů, z nichž však měšťané mnohé zranili a zabili. Potom téhož roku dobyla moc pana Oldřicha z Růže zradou měšťanů Kame! nice,5 a když se táboři utekli na hrad, zapálila a spálila město, protože pán z Růže utrpěl od táborů neodhadnutelné škody vypalováním a pleněním vesnic. Potom ve čtvrtek po sv. Divišovi“ přiblížil se král s ozbrojeným lidem, aby napadl Žatec,7 a když vpadl do předměstí města, utrpěl mnohonásobnou ztrátu na lidech a s hanbou ustoupil.
Strana 162
Potom v sobotu po sv. Divišovi“ lid pana Oldřicha z Růže, Švamberk a ostatm páni z Plzeňského kraje spolu s chotěšovským proboštem svedli se Žižkou a jeho tábory u hradu Boru? blízko Horažďovic nepřátelskou srážku; a na obou stranách byli zabití, ranění a zajatí, více však na straně pánů, ale Žižka v poli vyhrál. Potom téhož roku přesto, že v létě táborští kněží veřejně učili, že již více nejsou sedláci a poplatní povinni dávati svým pánům platy nebo kterékoli jiné dávky, protože v tom obnoveném království přestane všeliký „dráč chudiny“,10 přece okolo svátku sv. Havlali velmi přísně vymáhali od všech sedláků a od těch, kteří se jim zal psali, všechny platy, které měli dávati svým pánům. ĚŽKÁ PORÁŽKA ZIKMUNDOVA POD VYŠEHRADEM 69 Potom král v předvečer Všech svatých přijel se svým vojskem na oběd na Nový hrad a obával se udeřiti téhož dne na Pražany, očekávaje větší lid pánů z Mol ravy. Ti přitáhli podobně k večeru k Novému hradu a tam v lese přes noc od počívali ve zbroji, aby tak byli všichni nazítří připraveni zahnati z pole Pražany se všemi, kteří jim poskytovali pomoc.1 I poslal král téže noci lístek žoldnéřům Pražského hradu, aby byli zítra ráno připraveni ve své zbroji a aby sestoupíce z Hradu napadli věž2 nebo dům saského vévody, a budou-li moci, jej i zapálili, protože sám chce v touž hodinu s množstvím lidu, který mu večer přitáhl na pomoc, zahnati Pražany z pole. Ale „Bůh, který se pyšným protiví, ale pokor ným dává milost“ (Jakub 4, 6), vydal posla s lístkem do rukou Pražanů a ti zně. ním lístku napřed varováni, zvěděli všechen úmysl králův. A proto pražští hejt! mani bedlivě všechen svůj lid uspořádali a rozvrhli, na kterém místě měl ráno každý se svými státi a to místo proti útoku nepřátel velmi ostražitě brániti. I stalo se, že se král, již po patnácté hodině“ přijížděje se svým vojí skem v počtu šestnácti nebo dvaceti tisíc dobře vyzbrojených od Nového hradu, přiblížil k místu pražského vojska; a stoje na vrcholku kopce, který je na silnici k svatému Pankráci dolů, poodešel maličko stranou, a vytasiv svůj meč z pochvy, mával jím ve vzduchu, dávaje tím Vyšehradským znamení, aby i oni vypadli z Vyšehradu a udeřili nepřátelsky na Pražany, protože sám byl připraven napadí nouti řečené Pražany s hojným lidem, který mohli z Vyšehradu viděti. Ale pot něvadž král z vůle Boží zameškal stanovenou hodinu, jak bylo zapsáno v listině, proto hejtmani Vyšehradského hradu, obsadivše brány,4 nedovolili nikomu vyí jíti z Vyšehradu k útoku na Pražany, ačkoli to mnozí, zvláště Němci, chtěli.
Potom v sobotu po sv. Divišovi“ lid pana Oldřicha z Růže, Švamberk a ostatm páni z Plzeňského kraje spolu s chotěšovským proboštem svedli se Žižkou a jeho tábory u hradu Boru? blízko Horažďovic nepřátelskou srážku; a na obou stranách byli zabití, ranění a zajatí, více však na straně pánů, ale Žižka v poli vyhrál. Potom téhož roku přesto, že v létě táborští kněží veřejně učili, že již více nejsou sedláci a poplatní povinni dávati svým pánům platy nebo kterékoli jiné dávky, protože v tom obnoveném království přestane všeliký „dráč chudiny“,10 přece okolo svátku sv. Havlali velmi přísně vymáhali od všech sedláků a od těch, kteří se jim zal psali, všechny platy, které měli dávati svým pánům. ĚŽKÁ PORÁŽKA ZIKMUNDOVA POD VYŠEHRADEM 69 Potom král v předvečer Všech svatých přijel se svým vojskem na oběd na Nový hrad a obával se udeřiti téhož dne na Pražany, očekávaje větší lid pánů z Mol ravy. Ti přitáhli podobně k večeru k Novému hradu a tam v lese přes noc od počívali ve zbroji, aby tak byli všichni nazítří připraveni zahnati z pole Pražany se všemi, kteří jim poskytovali pomoc.1 I poslal král téže noci lístek žoldnéřům Pražského hradu, aby byli zítra ráno připraveni ve své zbroji a aby sestoupíce z Hradu napadli věž2 nebo dům saského vévody, a budou-li moci, jej i zapálili, protože sám chce v touž hodinu s množstvím lidu, který mu večer přitáhl na pomoc, zahnati Pražany z pole. Ale „Bůh, který se pyšným protiví, ale pokor ným dává milost“ (Jakub 4, 6), vydal posla s lístkem do rukou Pražanů a ti zně. ním lístku napřed varováni, zvěděli všechen úmysl králův. A proto pražští hejt! mani bedlivě všechen svůj lid uspořádali a rozvrhli, na kterém místě měl ráno každý se svými státi a to místo proti útoku nepřátel velmi ostražitě brániti. I stalo se, že se král, již po patnácté hodině“ přijížděje se svým vojí skem v počtu šestnácti nebo dvaceti tisíc dobře vyzbrojených od Nového hradu, přiblížil k místu pražského vojska; a stoje na vrcholku kopce, který je na silnici k svatému Pankráci dolů, poodešel maličko stranou, a vytasiv svůj meč z pochvy, mával jím ve vzduchu, dávaje tím Vyšehradským znamení, aby i oni vypadli z Vyšehradu a udeřili nepřátelsky na Pražany, protože sám byl připraven napadí nouti řečené Pražany s hojným lidem, který mohli z Vyšehradu viděti. Ale pot něvadž král z vůle Boží zameškal stanovenou hodinu, jak bylo zapsáno v listině, proto hejtmani Vyšehradského hradu, obsadivše brány,4 nedovolili nikomu vyí jíti z Vyšehradu k útoku na Pražany, ačkoli to mnozí, zvláště Němci, chtěli.
Strana 163
162 163 e Ponom, Luerzor paroſſen, Meſſzanom y Eſeke b Ram okeyy ß cy ſz Requcro bozie ſzecc cby ZPſzubeyá/8aRom wiekoći Gce & Gztyrzy kſßobion TPrec awr bbizś b& ſáć brcfocto weſe pvyſ doozocho ſkw Sha ib tom Gtyrem Cp. ſwobod vá Roo-Spanſuui So tobo Sáffich vzaduch ſkie pally by kor watow wcche Cyyſuá abomy cccce 8. kubiá Aßoow dle neryⱥdy Meźá Teßzy wſoc oy Sobry V8ow Rofc bo vycżwie Kby ty vezdy ßukkowaa byky Kanuye a pry wſſ/ ttoz by obcezne Sbr cc Gawye milo&aſ. yoros R.deta 84. na b Lce x pae Iuulo carea ſeun bo3rcho 2 60 / List Oldřicha z Rožmberka z 25. dubna 1421. jimnž prohlášuje že král povolil čtyři pražské artikuly až do řádného slyšení a že také on jimn dává svobodu na svěm panství.
162 163 e Ponom, Luerzor paroſſen, Meſſzanom y Eſeke b Ram okeyy ß cy ſz Requcro bozie ſzecc cby ZPſzubeyá/8aRom wiekoći Gce & Gztyrzy kſßobion TPrec awr bbizś b& ſáć brcfocto weſe pvyſ doozocho ſkw Sha ib tom Gtyrem Cp. ſwobod vá Roo-Spanſuui So tobo Sáffich vzaduch ſkie pally by kor watow wcche Cyyſuá abomy cccce 8. kubiá Aßoow dle neryⱥdy Meźá Teßzy wſoc oy Sobry V8ow Rofc bo vycżwie Kby ty vezdy ßukkowaa byky Kanuye a pry wſſ/ ttoz by obcezne Sbr cc Gawye milo&aſ. yoros R.deta 84. na b Lce x pae Iuulo carea ſeun bo3rcho 2 60 / List Oldřicha z Rožmberka z 25. dubna 1421. jimnž prohlášuje že král povolil čtyři pražské artikuly až do řádného slyšení a že také on jimn dává svobodu na svěm panství.
Strana 164
☞ BITIn. IIIIII1IIIII. 111111IIIIII E 3 auAau ☞ D .. . . .... — — 61/ Bílina kolem r. 1752, pohled na město a zámek — kresba.
☞ BITIn. IIIIII1IIIII. 111111IIIIII E 3 auAau ☞ D .. . . .... — — 61/ Bílina kolem r. 1752, pohled na město a zámek — kresba.
Strana 165
164§§ 165 A když šlechtici z králova vojska viděli, že Vyšehradští nezamýšlejí podporovati krále a že se Pražané opevnili velmi silnými příkopy, radili králi, aby upustil od útoku na Pražany, chce-li se uvarovati těžké ztráty svého vojska. A on jim pravil: „Chraň Bůh, neboť dnes naprosto musím bojovati s těmi sed láky.“ Pan Jindřich z Plumlova5 ho vlídně oslovil a řekl: „Vězte, pane králi, že dnes utrpíte velikou škodu a s hanbou odejdete. Já totiž,“ pravil, „se velmi bojím selských cepů.“ A král mu řekl: „Vím, že vy Moravci jste bázliví a mně ne věrní.“ A onen, totiž řečený pan Jindřich, s ostatními moravskými pány hned sesedavše s koní, pravili: „Hle, již jsme hotovi jíti, kam rozkazuješ, a budeme tam, kde ty, králi, nebudeš.“ A hned jim král ukázal místo nejnebezpečnější nade všechna, aby nastoupili na nižší straně, totiž při mokřinách a rybníčcích, a muží ně na Pražany zaútočili; Uhrům však rozkázal, aby sestoupili z vyšší strany po silnici a na oné straně napadli pražské vojsko. A když takto sešikováni mužně učinili útok z obou stran na Pražany v příkopech, ti nejprve postrašeni se obrátili na útěk a hustě se shlukli okolo kostela svatého Pankráce; když to spatřil pan Krušina, zvolal silným hlasem a pravil: „O milí bratří, vraťte se zase a buďte dnes statečnými rytíři v boji Krist tově, protože se vede ne náš boj, nýbrž Boží; uvidíte totiž, že Pán Bůh vydá všechny nepřátele naše a Boží v ruce naše.“ Ještě dobře neskončil řeč, když dru! hý zvolal: „Běží nepřátelé, běží.“ Uslyševše to všichni úprkem běželi, zahnali nepřátele od příkopů a obrátili je na útěk; a je Pražané se svými šlechtici stíha/ jíce, některé v mokřinách, některé v rybníčcích a velmi mnohé na vinicích a pot lích sem tam utíkající přeukrutně pobíjeli k smrti, sedláci cepy, nikoho nezají! majíce, ačkoli slibovali stejně dáti se do zajetí, jako zachovávati zákon Boží až do smrti. Ale šlechtici,“ v rytířské zbroji velmi statečně bojujíce, zajímali, které mohli, anebo je s velikým svým nebezpečenstvím zachraňovali od cepů bratří. A tak pan Jindřich z Plumlova, smrtelně zraněn a zajat, byl donesen na hřbitov svatého Pankráce a tam, vyzpovídav se a vyžádav si přijímati pod obojí způso/ bou, skonal. Jindřich pak Lefl“ podobně leže v staně se vyzpovídal, a přijav pod obojí způsobou, skončil život; a tak jen málo pánů z Moravské země, kteří bojovali proti přijímání pod obojí způsobou, zůstalo naživu. Tam pan Jindřich z Plumlova, tehdy nejvyšší hejtman moravský, který přišel ke králi s dvěma svými rytíři« pro svou nevěstu, ° tam Jaroslav z Veselí,10 Vok z Holštejna,11 Hynek z Ma/ lenovic,12 Albrecht z Chotěnova,13 Vilém řečený Zajíc ze Židlochovic,14 Petr ze Šternberka,15 jinak z Konopiště, Racek z Ryžmberka,16 Václav z Klučova,
164§§ 165 A když šlechtici z králova vojska viděli, že Vyšehradští nezamýšlejí podporovati krále a že se Pražané opevnili velmi silnými příkopy, radili králi, aby upustil od útoku na Pražany, chce-li se uvarovati těžké ztráty svého vojska. A on jim pravil: „Chraň Bůh, neboť dnes naprosto musím bojovati s těmi sed láky.“ Pan Jindřich z Plumlova5 ho vlídně oslovil a řekl: „Vězte, pane králi, že dnes utrpíte velikou škodu a s hanbou odejdete. Já totiž,“ pravil, „se velmi bojím selských cepů.“ A král mu řekl: „Vím, že vy Moravci jste bázliví a mně ne věrní.“ A onen, totiž řečený pan Jindřich, s ostatními moravskými pány hned sesedavše s koní, pravili: „Hle, již jsme hotovi jíti, kam rozkazuješ, a budeme tam, kde ty, králi, nebudeš.“ A hned jim král ukázal místo nejnebezpečnější nade všechna, aby nastoupili na nižší straně, totiž při mokřinách a rybníčcích, a muží ně na Pražany zaútočili; Uhrům však rozkázal, aby sestoupili z vyšší strany po silnici a na oné straně napadli pražské vojsko. A když takto sešikováni mužně učinili útok z obou stran na Pražany v příkopech, ti nejprve postrašeni se obrátili na útěk a hustě se shlukli okolo kostela svatého Pankráce; když to spatřil pan Krušina, zvolal silným hlasem a pravil: „O milí bratří, vraťte se zase a buďte dnes statečnými rytíři v boji Krist tově, protože se vede ne náš boj, nýbrž Boží; uvidíte totiž, že Pán Bůh vydá všechny nepřátele naše a Boží v ruce naše.“ Ještě dobře neskončil řeč, když dru! hý zvolal: „Běží nepřátelé, běží.“ Uslyševše to všichni úprkem běželi, zahnali nepřátele od příkopů a obrátili je na útěk; a je Pražané se svými šlechtici stíha/ jíce, některé v mokřinách, některé v rybníčcích a velmi mnohé na vinicích a pot lích sem tam utíkající přeukrutně pobíjeli k smrti, sedláci cepy, nikoho nezají! majíce, ačkoli slibovali stejně dáti se do zajetí, jako zachovávati zákon Boží až do smrti. Ale šlechtici,“ v rytířské zbroji velmi statečně bojujíce, zajímali, které mohli, anebo je s velikým svým nebezpečenstvím zachraňovali od cepů bratří. A tak pan Jindřich z Plumlova, smrtelně zraněn a zajat, byl donesen na hřbitov svatého Pankráce a tam, vyzpovídav se a vyžádav si přijímati pod obojí způso/ bou, skonal. Jindřich pak Lefl“ podobně leže v staně se vyzpovídal, a přijav pod obojí způsobou, skončil život; a tak jen málo pánů z Moravské země, kteří bojovali proti přijímání pod obojí způsobou, zůstalo naživu. Tam pan Jindřich z Plumlova, tehdy nejvyšší hejtman moravský, který přišel ke králi s dvěma svými rytíři« pro svou nevěstu, ° tam Jaroslav z Veselí,10 Vok z Holštejna,11 Hynek z Ma/ lenovic,12 Albrecht z Chotěnova,13 Vilém řečený Zajíc ze Židlochovic,14 Petr ze Šternberka,15 jinak z Konopiště, Racek z Ryžmberka,16 Václav z Klučova,
Strana 166
Jindřich Lefl, pán na Bechyni, Aleš Krk Soběšín,18 Janek Sekretář,19 ti s četný! mi jinými pány a rytíři země České a Moravské byli jako vepři ukrutně zahu/ beni a ihned ze všeho brnění a šatů až po spodky20 vysvlečeni. Kdo by, leda ukrutnější nad pohana, nepociťoval soustrast, když by, přecházeje po polích a vinicích, viděl přesilná těla mrtvých? Který Čech, leda nerozumné mysli, mohl se dívati na tak vybrané a silné bojovníky, (a) mladé, kadeřavé a sličné bez těžkého nářku srdce? Zvláště když byli velmi mnozí na rozí kaz kněží necháni ležet nepohřbeni po vinicích a polích, aby byli za pokrm vlkům, psům a ptákům nebeským a těm, kdož je viděli, k postrachu; ale ty někteří věrní a zbožní v noci pochovali v příkopech. I bylo v počtu zabitých napočítáno asi čtyři sta mužů dobře ozbrojených, kromě raněných, kteří zemřeli v Brodě nebo na cestě, takže se obecně říkalo, že padlo asi pět set z vojska králova; z praží ského vojska bylo prý v té bitvě zabito sotva třicet, mezi nimiž byl nejznameni tější Ješek, syn Ješka zlatníka, který si s panem Krušinou, Bočkem, Mikulášem z Husi a četnými jinými udatně bojujícími zasloužili rytířský pás. A byl toho dne silný vítr a velmi studený, který více škodil rytířům v brnění než pěšákům v kabátech; ukázal se také ve vzduchu sloup jako duha zbarvený a při pohledu naň se přemnozí divili, co by znamenal. Rovněž v době boje žoldnéři, sestoupivše z Pražského hradu, zaúto! čili na Saský dům, ale když viděli, že by útokem nic nepořídili, zapálili některé domy na Malé Straně a tak se vrátili na Hrad, z něhož sestoupili. Potom král, který, jak bylo řečeno, v době boje stál na vrcholku kopce a viděl žalostnou záhubu svých,A zachvácen strachem dal se se svými na útěk a s pláčem odejel; a naloživ raněné na vozy přímou cestou, nechav Nový hrad, kvapně dorazil do Brodu, a pochovav tam jednoho urozeného Uhra, vrátil se s hořekováním do Hory. Ale chtěje zakrýti smrt mnohých svých lidí, říkal, že padlo více mužů z Pražanů než z jeho vojska. Proto onoho dne i druhého sám i jeho královna si vložili na hlavy zelené věnce, předstírajíce radost nad zabitím nepřátel, kterou v srdci neměli. YŠEHRAD VYDÁN PRAŽANŮM A ROZBOŘEN/ 70 ZIKMUND PLENIL PODĚBRADSKO A OPATŘIL POTRAVINY POSÁDCE NA PRAŽSKÉM HRADĚ Potom v den Všech svatých postoupili královští Pražanům podle znění listiny Vyšehrad a Pražané, půjčivše jim vozy, doprovodili je s jejich věcmi vesele až
Jindřich Lefl, pán na Bechyni, Aleš Krk Soběšín,18 Janek Sekretář,19 ti s četný! mi jinými pány a rytíři země České a Moravské byli jako vepři ukrutně zahu/ beni a ihned ze všeho brnění a šatů až po spodky20 vysvlečeni. Kdo by, leda ukrutnější nad pohana, nepociťoval soustrast, když by, přecházeje po polích a vinicích, viděl přesilná těla mrtvých? Který Čech, leda nerozumné mysli, mohl se dívati na tak vybrané a silné bojovníky, (a) mladé, kadeřavé a sličné bez těžkého nářku srdce? Zvláště když byli velmi mnozí na rozí kaz kněží necháni ležet nepohřbeni po vinicích a polích, aby byli za pokrm vlkům, psům a ptákům nebeským a těm, kdož je viděli, k postrachu; ale ty někteří věrní a zbožní v noci pochovali v příkopech. I bylo v počtu zabitých napočítáno asi čtyři sta mužů dobře ozbrojených, kromě raněných, kteří zemřeli v Brodě nebo na cestě, takže se obecně říkalo, že padlo asi pět set z vojska králova; z praží ského vojska bylo prý v té bitvě zabito sotva třicet, mezi nimiž byl nejznameni tější Ješek, syn Ješka zlatníka, který si s panem Krušinou, Bočkem, Mikulášem z Husi a četnými jinými udatně bojujícími zasloužili rytířský pás. A byl toho dne silný vítr a velmi studený, který více škodil rytířům v brnění než pěšákům v kabátech; ukázal se také ve vzduchu sloup jako duha zbarvený a při pohledu naň se přemnozí divili, co by znamenal. Rovněž v době boje žoldnéři, sestoupivše z Pražského hradu, zaúto! čili na Saský dům, ale když viděli, že by útokem nic nepořídili, zapálili některé domy na Malé Straně a tak se vrátili na Hrad, z něhož sestoupili. Potom král, který, jak bylo řečeno, v době boje stál na vrcholku kopce a viděl žalostnou záhubu svých,A zachvácen strachem dal se se svými na útěk a s pláčem odejel; a naloživ raněné na vozy přímou cestou, nechav Nový hrad, kvapně dorazil do Brodu, a pochovav tam jednoho urozeného Uhra, vrátil se s hořekováním do Hory. Ale chtěje zakrýti smrt mnohých svých lidí, říkal, že padlo více mužů z Pražanů než z jeho vojska. Proto onoho dne i druhého sám i jeho královna si vložili na hlavy zelené věnce, předstírajíce radost nad zabitím nepřátel, kterou v srdci neměli. YŠEHRAD VYDÁN PRAŽANŮM A ROZBOŘEN/ 70 ZIKMUND PLENIL PODĚBRADSKO A OPATŘIL POTRAVINY POSÁDCE NA PRAŽSKÉM HRADĚ Potom v den Všech svatých postoupili královští Pražanům podle znění listiny Vyšehrad a Pražané, půjčivše jim vozy, doprovodili je s jejich věcmi vesele až
Strana 167
166 § 167 do Kouřimě, některé na Nový hrad, vzdávajíce jim díky, že zachovali slíbené slovo. A hned téhož dne po obědě obecný lid násilně vtrhl na Vyšehrad, vpadli do kos! telů a s velikým hřmotem rozbili a rozlámali obrazy, oltáře, varhany, stolice a ostatní kostelní ozdoby. V sobotu pak po svátku Všech svatýchl vyšli chudí i bohatí na Vyše, hrad, politováníhodným způsobem rozbořili domy kanovnické i kostely i zeď k Novému Městu a celý den odnášeli do města, kdo co mohl pobrati, takže množí ství odnášejících bylo takové, jako bývalo v době, kdy se ukazovávaly ostatky2 a kdy lid vystupoval na Vyšehrad a z něho sestupoval; a tak postupně více a více ničili, že neušetřili ani královského hradu tam vystavěného, nýbrž jej takřka celý rozbořili. Potom v neděli po svátku Všech svatých3 vykonala takřka celá Pražská obec s dvojí svátostí těla Kristova slavnostní procesí s muži a ženami; muži totiž v svém zástupu šli za svým knězem, který nesl tělo Kristovo pod nebesy, připra/ venými pro přijetí krále Zikmunda, ženy pak následovaly muže a svého kněze, který také nesl tělo Kristovo pod nebesy, připravenými pro královnu. A když přišli na místo, kde dobyli vítězství nad nepřáteli, vzdali díky Bohu, a zazpívavše Tě Boha chválíme, se vrátili. Potom král v úterý po svátku Všech svatých začal nelidsky vypalovati vesnice a olupovati chudé poddané panu Viktorinovi Bočkovi, který držel s Praz žany, a druhému jeho bratrovi Hynkovi z Poděbrad, který byl na straně králově, i rytíři Puškovi4. Když to viděl mladý Boček,5 vzal od krále odpuštění,“ a při/ družil se k Pražanům na obranu pravdy; a ten, který byl předtím pronásledo/ vatelem přijímání pod obojí způsobou, stal se jeho statečným obráncem a pod porovatelem. Jemu způsobili nesčíslné škody vypálením vesnic Uhři z Nymbur/ ka, kteří nejen loupili, ale i znásilňovali panny i ženy, a zkazivše je, potom je zabíjeli. Potom král z obavy, aby nebyl Pražský hrad, jako i Vyšehradský, ne/ maje potravin od Pražanů obsazen, vypleniv vesnice i městečka, dal dovézti v sobotu před sv. Martinem" hojnost potravin a za to sklidil od chudiny ne do! brořečení, nýbrž zlořečení a nectné nadávání.
166 § 167 do Kouřimě, některé na Nový hrad, vzdávajíce jim díky, že zachovali slíbené slovo. A hned téhož dne po obědě obecný lid násilně vtrhl na Vyšehrad, vpadli do kos! telů a s velikým hřmotem rozbili a rozlámali obrazy, oltáře, varhany, stolice a ostatní kostelní ozdoby. V sobotu pak po svátku Všech svatýchl vyšli chudí i bohatí na Vyše, hrad, politováníhodným způsobem rozbořili domy kanovnické i kostely i zeď k Novému Městu a celý den odnášeli do města, kdo co mohl pobrati, takže množí ství odnášejících bylo takové, jako bývalo v době, kdy se ukazovávaly ostatky2 a kdy lid vystupoval na Vyšehrad a z něho sestupoval; a tak postupně více a více ničili, že neušetřili ani královského hradu tam vystavěného, nýbrž jej takřka celý rozbořili. Potom v neděli po svátku Všech svatých3 vykonala takřka celá Pražská obec s dvojí svátostí těla Kristova slavnostní procesí s muži a ženami; muži totiž v svém zástupu šli za svým knězem, který nesl tělo Kristovo pod nebesy, připra/ venými pro přijetí krále Zikmunda, ženy pak následovaly muže a svého kněze, který také nesl tělo Kristovo pod nebesy, připravenými pro královnu. A když přišli na místo, kde dobyli vítězství nad nepřáteli, vzdali díky Bohu, a zazpívavše Tě Boha chválíme, se vrátili. Potom král v úterý po svátku Všech svatých začal nelidsky vypalovati vesnice a olupovati chudé poddané panu Viktorinovi Bočkovi, který držel s Praz žany, a druhému jeho bratrovi Hynkovi z Poděbrad, který byl na straně králově, i rytíři Puškovi4. Když to viděl mladý Boček,5 vzal od krále odpuštění,“ a při/ družil se k Pražanům na obranu pravdy; a ten, který byl předtím pronásledo/ vatelem přijímání pod obojí způsobou, stal se jeho statečným obráncem a pod porovatelem. Jemu způsobili nesčíslné škody vypálením vesnic Uhři z Nymbur/ ka, kteří nejen loupili, ale i znásilňovali panny i ženy, a zkazivše je, potom je zabíjeli. Potom král z obavy, aby nebyl Pražský hrad, jako i Vyšehradský, ne/ maje potravin od Pražanů obsazen, vypleniv vesnice i městečka, dal dovézti v sobotu před sv. Martinem" hojnost potravin a za to sklidil od chudiny ne do! brořečení, nýbrž zlořečení a nectné nadávání.
Strana 168
A VIŽKA POTRESTAL PRACHATICE 71 Potom léta Páně, jako výše, totiž 1420, v úterý po sv. Martině, což bylo 12. den listopadu, táboři, kteří tehdy drželi Písek, s bolestí snášeli útoky Prachatických, svých sousedů, které činili na ty, kdož se drželi zákona Božího. Neboť když tá/ boři, kteří tam dříve přišli, vypálili město a zbořili částečně městskou hradbu a potom odešli,1 vrátili se do města někteří z protivníků, kteří tehdy byvše vy hnáni, utekli před tváří táborů. A ti, jakž takž opravivše domy a úplně obno/ vivše hradbu, jali se krutě pronásledovati všechny, kdož přijímali pod obojí způ/ sobou, tak, že některé zajímali a donucovali křivě přísahat, některé, vzavše jim jejich majetek, vyháněli z města, a co bylo nejhoršího, dva nebo tři horlivé mi lovníky zákona Božího nevinně upálili; z nich byl jeden klerik Ondřej z Výrova, kdysi zvoník prachatického kostela, kterého vzali z polní práce a nelidsky pro rozbití obrazů plameny ohně zahubili. Proto se dal Žižka, táborský hejtman, svrchuřečeného dne s bratřími a sestrami se svátostí těla Kristova v čele na pochod k útoku na město Pracha/ tice. Měšťané, zvěděvše to napřed, zavřeli brány a vystoupili na hradby k obraně. A Žižka přijev, nejprve je mírumilovně oslovil řka: „Otevřte bránu a nechte nás pokojně vejíti do města s velebnou svátostí těla Kristova a s kněžími a my sli/ bujeme, že vám nezpůsobíme žádné škody ani na životě, ani na majetku.“ Oni však, jako by se rouhali, řekli: „Nepotřebujeme vašeho těla Kristova ani vašich kněží, protože máme i tělo Kristovo i kněze, kteří se nám hodí.“ Uslyšev to Žižka, pozdviženým hlasem pravil: „Přísahám dnes Bohu, jestliže vás mocí do/ budu, že nikoho nenechám naživu, nýbrž rozkážu pobíti všechny, kolik jen vás bude.“ A hned pokynul bratřím, aby udeřili ze všech stran na město. Ti, hned přistavivše na četných místech žebříky ke zdi, mocí vnikli na hradby, protože táborští střelci a práčata ze všech stran zabraňovali měšťa/ nům, kteří hájili zeď střelbou z pušek, smolou a kamením, vyhlédati z cimbuří. Když tedy táboři vylezli na několika místech na hradbu, srazili některé obránce cepy, jiné utíkající pronásledovali a na všech ulicích je jako telata pobíjeli. A ote vřevše městskou bránu, se zpěvem uvedli tělo Kristovo s ostatními bratřími a sestrami; ti, rozdělivše se po všech domech, odnášeli majetek, a naleznuvše tu onde schované muže, ukrutně je zabíjeli, šetříce jen žen a dětí, nebo zajaté při/ váděli k Žižkovi. Ty všechny, kromě snad sedmi přívrženců pravdy, rozkázal Žižka zavříti v kostelní sakristii, a když byla řečená sakristie hodně hustě napěchována
A VIŽKA POTRESTAL PRACHATICE 71 Potom léta Páně, jako výše, totiž 1420, v úterý po sv. Martině, což bylo 12. den listopadu, táboři, kteří tehdy drželi Písek, s bolestí snášeli útoky Prachatických, svých sousedů, které činili na ty, kdož se drželi zákona Božího. Neboť když tá/ boři, kteří tam dříve přišli, vypálili město a zbořili částečně městskou hradbu a potom odešli,1 vrátili se do města někteří z protivníků, kteří tehdy byvše vy hnáni, utekli před tváří táborů. A ti, jakž takž opravivše domy a úplně obno/ vivše hradbu, jali se krutě pronásledovati všechny, kdož přijímali pod obojí způ/ sobou, tak, že některé zajímali a donucovali křivě přísahat, některé, vzavše jim jejich majetek, vyháněli z města, a co bylo nejhoršího, dva nebo tři horlivé mi lovníky zákona Božího nevinně upálili; z nich byl jeden klerik Ondřej z Výrova, kdysi zvoník prachatického kostela, kterého vzali z polní práce a nelidsky pro rozbití obrazů plameny ohně zahubili. Proto se dal Žižka, táborský hejtman, svrchuřečeného dne s bratřími a sestrami se svátostí těla Kristova v čele na pochod k útoku na město Pracha/ tice. Měšťané, zvěděvše to napřed, zavřeli brány a vystoupili na hradby k obraně. A Žižka přijev, nejprve je mírumilovně oslovil řka: „Otevřte bránu a nechte nás pokojně vejíti do města s velebnou svátostí těla Kristova a s kněžími a my sli/ bujeme, že vám nezpůsobíme žádné škody ani na životě, ani na majetku.“ Oni však, jako by se rouhali, řekli: „Nepotřebujeme vašeho těla Kristova ani vašich kněží, protože máme i tělo Kristovo i kněze, kteří se nám hodí.“ Uslyšev to Žižka, pozdviženým hlasem pravil: „Přísahám dnes Bohu, jestliže vás mocí do/ budu, že nikoho nenechám naživu, nýbrž rozkážu pobíti všechny, kolik jen vás bude.“ A hned pokynul bratřím, aby udeřili ze všech stran na město. Ti, hned přistavivše na četných místech žebříky ke zdi, mocí vnikli na hradby, protože táborští střelci a práčata ze všech stran zabraňovali měšťa/ nům, kteří hájili zeď střelbou z pušek, smolou a kamením, vyhlédati z cimbuří. Když tedy táboři vylezli na několika místech na hradbu, srazili některé obránce cepy, jiné utíkající pronásledovali a na všech ulicích je jako telata pobíjeli. A ote vřevše městskou bránu, se zpěvem uvedli tělo Kristovo s ostatními bratřími a sestrami; ti, rozdělivše se po všech domech, odnášeli majetek, a naleznuvše tu onde schované muže, ukrutně je zabíjeli, šetříce jen žen a dětí, nebo zajaté při/ váděli k Žižkovi. Ty všechny, kromě snad sedmi přívrženců pravdy, rozkázal Žižka zavříti v kostelní sakristii, a když byla řečená sakristie hodně hustě napěchována
Strana 169
168 169 62/ Nejstarší typy husitských ručnic: píšťala, krátká ručnice a hákovnice. 63/ Tarasnice s hákem.
168 169 62/ Nejstarší typy husitských ručnic: píšťala, krátká ručnice a hákovnice. 63/ Tarasnice s hákem.
Strana 170
ll Vu. V abyo bz perz.kgobyſo Kgenzalbmopo Eyyco v- * wago Zmyeſeoßitß proty nyomu wyßly ſákoyo prwiiik Wycſknyc nokyg Bpy Raymć/wboß Hno ghoelpanu Rob. podyśßgO brát pzy Rytugicz honoyzáto�rkerywi tyczony Rytuyte breryQ. wokeo GpweRzby odßoßá do goßały geßozs�ud naßym brakrzyẃZadaß/Protoz brabze wyk bykwie Wytryte ytwyw oncpzátolkorpyty= ( ooßnez wok cy Rodowczo gowo bozicßo/ázoáoácely2 vo boycho Zwláſ/yoßRáline goßo Mowápnatißrker o= Aenáw ßowody OWereáncßcozg wo ßtogvaywyk = bydyz tKomy gwo ceſ tßwnká ná�ycby RyeRowd Qoewate�ko) ſkybycony Rytwyte Grtyowyßy Mme Vehayhye * Vowſanremſan tfbe vsvynaſhe veys bra nos Ryrra VA gzoPiyryßc y sſawyzywpaßzy necizorſfe — . M .A *4 roytomi ſraly ha Gyborhe s eſroj myep gerepebouſhe
ll Vu. V abyo bz perz.kgobyſo Kgenzalbmopo Eyyco v- * wago Zmyeſeoßitß proty nyomu wyßly ſákoyo prwiiik Wycſknyc nokyg Bpy Raymć/wboß Hno ghoelpanu Rob. podyśßgO brát pzy Rytugicz honoyzáto�rkerywi tyczony Rytuyte breryQ. wokeo GpweRzby odßoßá do goßały geßozs�ud naßym brakrzyẃZadaß/Protoz brabze wyk bykwie Wytryte ytwyw oncpzátolkorpyty= ( ooßnez wok cy Rodowczo gowo bozicßo/ázoáoácely2 vo boycho Zwláſ/yoßRáline goßo Mowápnatißrker o= Aenáw ßowody OWereáncßcozg wo ßtogvaywyk = bydyz tKomy gwo ceſ tßwnká ná�ycby RyeRowd Qoewate�ko) ſkybycony Rytwyte Grtyowyßy Mme Vehayhye * Vowſanremſan tfbe vsvynaſhe veys bra nos Ryrra VA gzoPiyryßc y sſawyzywpaßzy necizorſfe — . M .A *4 roytomi ſraly ha Gyborhe s eſroj myep gerepebouſhe
Strana 171
170 F 171 73 Hezwyz napomoc tem ßnáywyſéßoproty twyw neprzhtekony wckny ſyicho/geſot NQyCAMVAM Nwy2. Prwyſke dbá ymuoßewu łydu wycrwemy tyc nádemwyctwichováicß ſe goww łybM tpßoto Rre/2 po HáoyigeſTwárnoſryTnćko ſwyctucncß pozywáſTowechz wyc Gueßo zywotaa zyniknábochoSomoroſywu ſoginißadá wyedycycßo goozáábáſoßⱥ gtyccſpa/cRtych ARineSoßoß zábygenoſſebikáwźoy KiotoSyyge Rity kirake zßerſkießo/go�orgokoeniáke ácyyßwákge neßē ßydepwowozen odbyáw po�orneßo á IuSckwdáwkolóferná owoßo/owoßáśákpoſkorw zywádta ſcßoddageßo eceńi ſyáłá ßłááwa wſkem goßo pozovotoz gobyczwoß kraße ſfechetwcßo (Heot ße byk przeteßzáßáná GowcßorátGyorázPofzßeriiá oßápoueko Apowkkepćie�bopckoáwncſá fafeſyne heßo Mireká át áckaz= wycaß be Sokwywatcaw Roſokekpo Baywezboſu cuáſ yi= ßelikie/nAaſtⱥſ boßi boßy Relike Apropiec de Sáwyer ápokiey wzeyve pana ſEy geez powdyká páwá pſw bytyc/eny wße A Gwáznaſcy ge Rpáßzny pawaDá Ráltyſy Kowy fferddognázeſe got nám Aźyßpan Rſe�o ſ kyctá Seſen Pepono S Bolenen v groe ſpoſa rynye parao gna napozeryestzh or oz Gjua - o Hieß ángek yaſſkám ewyly,nawzßnye Rwocázgycſtwaßgr= wyeſk gtyct wáw zcoſ wgeßo Houi połuky gto y� ś á kofkewá brzſka poſycſlyſabi tßp áßtedáki abycsy ſeſy vá tyn A 6.S boßu wáwdßy aßdew Bbre Rrok wyempkoys wczozy
170 F 171 73 Hezwyz napomoc tem ßnáywyſéßoproty twyw neprzhtekony wckny ſyicho/geſot NQyCAMVAM Nwy2. Prwyſke dbá ymuoßewu łydu wycrwemy tyc nádemwyctwichováicß ſe goww łybM tpßoto Rre/2 po HáoyigeſTwárnoſryTnćko ſwyctucncß pozywáſTowechz wyc Gueßo zywotaa zyniknábochoSomoroſywu ſoginißadá wyedycycßo goozáábáſoßⱥ gtyccſpa/cRtych ARineSoßoß zábygenoſſebikáwźoy KiotoSyyge Rity kirake zßerſkießo/go�orgokoeniáke ácyyßwákge neßē ßydepwowozen odbyáw po�orneßo á IuSckwdáwkolóferná owoßo/owoßáśákpoſkorw zywádta ſcßoddageßo eceńi ſyáłá ßłááwa wſkem goßo pozovotoz gobyczwoß kraße ſfechetwcßo (Heot ße byk przeteßzáßáná GowcßorátGyorázPofzßeriiá oßápoueko Apowkkepćie�bopckoáwncſá fafeſyne heßo Mireká át áckaz= wycaß be Sokwywatcaw Roſokekpo Baywezboſu cuáſ yi= ßelikie/nAaſtⱥſ boßi boßy Relike Apropiec de Sáwyer ápokiey wzeyve pana ſEy geez powdyká páwá pſw bytyc/eny wße A Gwáznaſcy ge Rpáßzny pawaDá Ráltyſy Kowy fferddognázeſe got nám Aźyßpan Rſe�o ſ kyctá Seſen Pepono S Bolenen v groe ſpoſa rynye parao gna napozeryestzh or oz Gjua - o Hieß ángek yaſſkám ewyly,nawzßnye Rwocázgycſtwaßgr= wyeſk gtyct wáw zcoſ wgeßo Houi połuky gto y� ś á kofkewá brzſka poſycſlyſabi tßp áßtedáki abycsy ſeſy vá tyn A 6.S boßu wáwdßy aßdew Bbre Rrok wyempkoys wczozy
Strana 172
65/ Husitské tyčové zbraně: kopí, šídlo, řemdih. 64/ Husitský cep z Prahy.
65/ Husitské tyčové zbraně: kopí, šídlo, řemdih. 64/ Husitský cep z Prahy.
Strana 173
172 173 66/ Šipka. 67/ Kulka. 68/ Hvězdice. pětaosmdesáti2 muži, poručil řečený Žižka všechny upáliti přes to, že zdvíha/ jíce sepjaté ruce k nebi, prosili pro lásku Boží, aby ušetřil jejich života, aby se mohli káti ze svých hříchů a jich následovati a činiti podle veškeré jejich vůle. K těmto slzavým prosbám mužů byli táboři takřka hluší, a zapálivše slámu, há zeli smolné sudy na hlavy těch, kteří byli v sakristii zavřeni. A tak všechny dý/ mem a ohněm usmrtili. Ty potom, rozbouravše shora klenbu sakristie, pokryli kamením jako v hrobě, aby tam shnili. A ze zabitých skoro dvou set třiceti, kteří leželi po ulicích, některé pochovali a některé naházeli do studny jednoho měšťana. A vyhnavše všechny ženy s dětmi, sami obsadili město, ohradivše se příkopy jejich rukama pilně udělanými. IST PRAŽANŮ PO VÍTĚZSTVÍ U VYŠEHRADU ČESKÝM PÁNŮM 72 Pražané po vítězství u Vyšehradu napsali a poslali českým pánům tento list, který následuje v tomto znění: „Zádost všeho dobrého vám, přietelé milí! Žalujemť vám na Zigmunda
172 173 66/ Šipka. 67/ Kulka. 68/ Hvězdice. pětaosmdesáti2 muži, poručil řečený Žižka všechny upáliti přes to, že zdvíha/ jíce sepjaté ruce k nebi, prosili pro lásku Boží, aby ušetřil jejich života, aby se mohli káti ze svých hříchů a jich následovati a činiti podle veškeré jejich vůle. K těmto slzavým prosbám mužů byli táboři takřka hluší, a zapálivše slámu, há zeli smolné sudy na hlavy těch, kteří byli v sakristii zavřeni. A tak všechny dý/ mem a ohněm usmrtili. Ty potom, rozbouravše shora klenbu sakristie, pokryli kamením jako v hrobě, aby tam shnili. A ze zabitých skoro dvou set třiceti, kteří leželi po ulicích, některé pochovali a některé naházeli do studny jednoho měšťana. A vyhnavše všechny ženy s dětmi, sami obsadili město, ohradivše se příkopy jejich rukama pilně udělanými. IST PRAŽANŮ PO VÍTĚZSTVÍ U VYŠEHRADU ČESKÝM PÁNŮM 72 Pražané po vítězství u Vyšehradu napsali a poslali českým pánům tento list, který následuje v tomto znění: „Zádost všeho dobrého vám, přietelé milí! Žalujemť vám na Zigmunda
Strana 174
Uherského, ač hodné jest řéci, krále, kterýžto zapomněv sě nad urozením svým, příklad dobroty a milostivosti svých všech předkuov od sebe zapudiv, i oddal se jest na ukrutnost neslýchanú, jižto této koruně královstvie Českého ukazuje pálením, panen i paní ohavným násilím, lidí i dietek mordováním i všelikakú jinú bezprávností, a to konečně a lstivě pod hájením kostela římského ukládaje, kříž krvavý v řádu křesťanském nikdy nezaložený sobě od papeže bezprávně na nás vydaný ku pomoci bera, kudyž by jazyk český od něho nejohavnější potupú a ka- cieřstvím po všem světu nevinně zhaněním shladiti mohl a cizozemce v této zemi zvelebiti a miesta Čechuov vyhnaných jimi osaditi, jakož jest to znamenitě den Všech svatých před Vyšehradem ukázal, pány, rytieře a panoše jazyka českého, jim zrádcí nadávav, i napřed jest šikoval a jich retovati nechtě aneb nesměje, a moha, viece než do pěti set najčelnějších o hrdla jest připravil, jichžto zavede/ nie s pravú věrú litujíce želéme, jakožto Čechuov nám přirozených a k umdlení našeho jazyka českého jeho navedením poražených. Němcóv a Uhruov, našeho jazyka najukrutnějších nepřátel, lituje a je mimo Čechy, předkládaje, vždy k tomu konci jednaje, aby Čechové, sami sě s obú stranú zmordujíce, umdleni byli a tudy snáze jím s pomocí Němcóv a Uhruov umdlením shlazeni byli; jakož jest to nad hlas z úst prokletých toho krále slýcháno, když jest řekl, že by za to Uherskú zemi dáti chtěl, by v České zemi Čecha nebylo ižádného. Protož, milí přietelé, vás ještě z lásky a slitovánie napomínáme, abyšte sě sami nad sebú slitujíc a nad jazykem svým přirozeným, kterýžť ten ukrutník v hanebném narčení ostaviti miení a shladiti, i k tomu se vedle nás přičinili, jemu dále jeho ukrutnosti k vašemu velikému pohanění a k shlazení konečnému neí pomáhajíce, ať by zákon Boží ve všech pravdách spasitedlných a Písmem svatým duovodných svobodu měl bez utlačovánie, o kteréž ten král s svými pomocní/ ky se zasazuje, nás od spasenie našeho chtě otraziti a k své vieře kacieřské v Kon stancí ohlášené přivésti a k zatracení připraviti, ižádné zprávy ani kterého slyl šenie častokrát na něm žádaného nám dáti nechtěl. A jestliže byšte vždy jemu nákladni býti chtěli, jeho očitá ukrutenstvie a záhubu vidúce přielišnú a bezpráví nú této země, tehdy bychom za to měli, že byšte i vy o shlazenie jazyka stáli českého, i musili bychom sě proti vám tak opatřiti s pomocí Boží, jako proti Bo/ "1,2 žím a jazyka našeho zjevným nepřátelóm. Dán v úterý po Všech svatých.
Uherského, ač hodné jest řéci, krále, kterýžto zapomněv sě nad urozením svým, příklad dobroty a milostivosti svých všech předkuov od sebe zapudiv, i oddal se jest na ukrutnost neslýchanú, jižto této koruně královstvie Českého ukazuje pálením, panen i paní ohavným násilím, lidí i dietek mordováním i všelikakú jinú bezprávností, a to konečně a lstivě pod hájením kostela římského ukládaje, kříž krvavý v řádu křesťanském nikdy nezaložený sobě od papeže bezprávně na nás vydaný ku pomoci bera, kudyž by jazyk český od něho nejohavnější potupú a ka- cieřstvím po všem světu nevinně zhaněním shladiti mohl a cizozemce v této zemi zvelebiti a miesta Čechuov vyhnaných jimi osaditi, jakož jest to znamenitě den Všech svatých před Vyšehradem ukázal, pány, rytieře a panoše jazyka českého, jim zrádcí nadávav, i napřed jest šikoval a jich retovati nechtě aneb nesměje, a moha, viece než do pěti set najčelnějších o hrdla jest připravil, jichžto zavede/ nie s pravú věrú litujíce želéme, jakožto Čechuov nám přirozených a k umdlení našeho jazyka českého jeho navedením poražených. Němcóv a Uhruov, našeho jazyka najukrutnějších nepřátel, lituje a je mimo Čechy, předkládaje, vždy k tomu konci jednaje, aby Čechové, sami sě s obú stranú zmordujíce, umdleni byli a tudy snáze jím s pomocí Němcóv a Uhruov umdlením shlazeni byli; jakož jest to nad hlas z úst prokletých toho krále slýcháno, když jest řekl, že by za to Uherskú zemi dáti chtěl, by v České zemi Čecha nebylo ižádného. Protož, milí přietelé, vás ještě z lásky a slitovánie napomínáme, abyšte sě sami nad sebú slitujíc a nad jazykem svým přirozeným, kterýžť ten ukrutník v hanebném narčení ostaviti miení a shladiti, i k tomu se vedle nás přičinili, jemu dále jeho ukrutnosti k vašemu velikému pohanění a k shlazení konečnému neí pomáhajíce, ať by zákon Boží ve všech pravdách spasitedlných a Písmem svatým duovodných svobodu měl bez utlačovánie, o kteréž ten král s svými pomocní/ ky se zasazuje, nás od spasenie našeho chtě otraziti a k své vieře kacieřské v Kon stancí ohlášené přivésti a k zatracení připraviti, ižádné zprávy ani kterého slyl šenie častokrát na něm žádaného nám dáti nechtěl. A jestliže byšte vždy jemu nákladni býti chtěli, jeho očitá ukrutenstvie a záhubu vidúce přielišnú a bezpráví nú této země, tehdy bychom za to měli, že byšte i vy o shlazenie jazyka stáli českého, i musili bychom sě proti vám tak opatřiti s pomocí Boží, jako proti Bo/ "1,2 žím a jazyka našeho zjevným nepřátelóm. Dán v úterý po Všech svatých.
Strana 175
174§ 175
174§ 175
Strana 176
(před Prahy z. 15. stol.
(před Prahy z. 15. stol.
Strana 177
176 9 177 ÁBOŘI DOBYLI S POMOCÍ KNĚZE KORANDY PŘÍBĚNIC 73 Potom téhož roku ve středu po sv. Martiněl kněz Koranda, táborský hejtman, dokonce hlavní, učinil toto: Když jel pod bezpečným glejtem Jindřicha řeče/ ného Lefla, pána hradu na Bechyni, s několika bratřími z Tábora na Bechyni, byl od čeledi pána z Rožmberka po svátku Narození Panny Marie2 zajat a za/ držen, doveden na Příběnice,3 hrad svrchuřečeného pána z Růže, a uvržen do věže toho hradu. A vylomiv kládu a přistaviv ke zdi prkna, dostal se jednoho dne s několika ze svých z té věže až k pavlači strážných; svázav strážné, vyl táhl všechny zajaté z věže a spustil strážné na jejich místa. Výjimku učinil jen u jednoho,4 který prosil, aby ho pustil, že chce udělati všechno, co rozkáže, a přísahal, že bude mlčeti a naprosto nikomu neprozradí o jejich úniku, nýbrž že hned půjde na Hradiště a vylíčí, co se stalo, jak to viděl, aby jim bez pro dlení spěšně přišli na pomoc; že se mohou hradu beze vší škody zmocniti. I stalo se, že se táboři, zajavše posla, aby byl za pravdu odměněn nebo za nepravdivost potrestán, všichni zdvihli a rychle dorazili k hradu Příbě! nicím. A když je z věže spatřil Koranda a jeho lidé přicházet, křičeli zvučným hlasem: „Tábor, hr, Tábor.“ Purkrabí pak a jeho lidé přestrašeni běželi do zbraně a chtěli spěšně vylézti na věž, ale naprosto nemohli, ani nebyli kameny z věže házenými puštěni, aby došli hájit bránu. Proto táboři odvážně přirazili k hradbě, zahnali obránce, zmocnili se hradní brány a s rykem vnikli do hradu. Když to viděli služebníci,5 poděšeni a takřka ohromeni, nechali zbraně po hradbách a někteří z nich seskákali a jiní byli zajati. Vidouce to ti, kteří střežili na druhé straně řeky druhý hrad“ pána z Růže, nechali všechno v hradě a bez prodlení úprkem běželi, kdo kam mohl. A tak se v témže dni zmocnili táboři podivuhodným způsobem dvou hradů pána z Rožmberka, takřka nedobytných, zabivše (jednoho muže) jmé! nem Kunce. A na těch hradech našli nesčíslné bohatství v klenotech, číších, zla. tých a stříbrných pásech, řetízcích, perlách, kališích, monstrancích, infuli s bis/ kupskou berlou z Milevska, knihy, ornáty a mnoho drahých rouch, kožichy sobolí a kuní. To všechno tam dovezli sousedé jak duchovní, tak světští, aby je zachránili, a kde věřili, že řečené věci budou zcela bezpečné, tam je všechny ztratili." Zajali pak na větším hradě s dvěma kněžími pana Heřmana8 mnicha, titulárního biskupa kostela nikopolského, kterýžto biskup byl farářem v Mili/
176 9 177 ÁBOŘI DOBYLI S POMOCÍ KNĚZE KORANDY PŘÍBĚNIC 73 Potom téhož roku ve středu po sv. Martiněl kněz Koranda, táborský hejtman, dokonce hlavní, učinil toto: Když jel pod bezpečným glejtem Jindřicha řeče/ ného Lefla, pána hradu na Bechyni, s několika bratřími z Tábora na Bechyni, byl od čeledi pána z Rožmberka po svátku Narození Panny Marie2 zajat a za/ držen, doveden na Příběnice,3 hrad svrchuřečeného pána z Růže, a uvržen do věže toho hradu. A vylomiv kládu a přistaviv ke zdi prkna, dostal se jednoho dne s několika ze svých z té věže až k pavlači strážných; svázav strážné, vyl táhl všechny zajaté z věže a spustil strážné na jejich místa. Výjimku učinil jen u jednoho,4 který prosil, aby ho pustil, že chce udělati všechno, co rozkáže, a přísahal, že bude mlčeti a naprosto nikomu neprozradí o jejich úniku, nýbrž že hned půjde na Hradiště a vylíčí, co se stalo, jak to viděl, aby jim bez pro dlení spěšně přišli na pomoc; že se mohou hradu beze vší škody zmocniti. I stalo se, že se táboři, zajavše posla, aby byl za pravdu odměněn nebo za nepravdivost potrestán, všichni zdvihli a rychle dorazili k hradu Příbě! nicím. A když je z věže spatřil Koranda a jeho lidé přicházet, křičeli zvučným hlasem: „Tábor, hr, Tábor.“ Purkrabí pak a jeho lidé přestrašeni běželi do zbraně a chtěli spěšně vylézti na věž, ale naprosto nemohli, ani nebyli kameny z věže házenými puštěni, aby došli hájit bránu. Proto táboři odvážně přirazili k hradbě, zahnali obránce, zmocnili se hradní brány a s rykem vnikli do hradu. Když to viděli služebníci,5 poděšeni a takřka ohromeni, nechali zbraně po hradbách a někteří z nich seskákali a jiní byli zajati. Vidouce to ti, kteří střežili na druhé straně řeky druhý hrad“ pána z Růže, nechali všechno v hradě a bez prodlení úprkem běželi, kdo kam mohl. A tak se v témže dni zmocnili táboři podivuhodným způsobem dvou hradů pána z Rožmberka, takřka nedobytných, zabivše (jednoho muže) jmé! nem Kunce. A na těch hradech našli nesčíslné bohatství v klenotech, číších, zla. tých a stříbrných pásech, řetízcích, perlách, kališích, monstrancích, infuli s bis/ kupskou berlou z Milevska, knihy, ornáty a mnoho drahých rouch, kožichy sobolí a kuní. To všechno tam dovezli sousedé jak duchovní, tak světští, aby je zachránili, a kde věřili, že řečené věci budou zcela bezpečné, tam je všechny ztratili." Zajali pak na větším hradě s dvěma kněžími pana Heřmana8 mnicha, titulárního biskupa kostela nikopolského, kterýžto biskup byl farářem v Mili/
Strana 178
. rem rid \ Daun C Va NW Вис або Boss ary неее ре био 3 en ode Pire EEG ES Ems Mu я fac e Dep Sufam^ ual elo. ee sf mma iE D eroe Bde ie : C x v fo memo cento (puo Bexa ajenas weno ya a ls — Sr, В бай dla RR /ба Tp set Fou 34 de hr Erie = ynemowuym "wf nadrage vole malizia vp a бон обе Loomis "JE aby wzawy Bone wits £o an (Baer: ies pave podli roba savane al ) vepsof Fe Gov to ple na dfi ата Общинный SF -aby Bron som Rove mme mem 49wa 308i mafia vof ojo wonne by 5h Bru anel Svar Tiga pack Gof ^ dbať swdjowogy e Bu Tabor vVynegem d Bep fe past k Foy Some Yaga m (Butte I 3) Эха sym J Sog m T no gim o pacte i is ie he: bed EE uBowapws ana Le INS re Ted navíĎy, co gne viae c fu b Weng poeci i в зади буд wwzarwie Gwoli) vaš emit as d iae ren e Al MA. psk dres rah omit way fifa Te Теа E: eU e «gf e aiii peurs eee Se Sa eh ve père neo À T asi! du sen vit graj Sov pp Gzwaenie bezyduamwie o> SER cad EXE Som Carman t me aby f, s ere: s K will nt rre mtem i's "Ra do yo Af; Te CD Voi es ter бы EE An Coyne nali: a ie fr APA de nem pia? n рев by bol se m eu mw. Mi ME - PE Fam « “orn pan: "uer e Ca Kem agerent S Bates: Besitos B fy alim maby
. rem rid \ Daun C Va NW Вис або Boss ary неее ре био 3 en ode Pire EEG ES Ems Mu я fac e Dep Sufam^ ual elo. ee sf mma iE D eroe Bde ie : C x v fo memo cento (puo Bexa ajenas weno ya a ls — Sr, В бай dla RR /ба Tp set Fou 34 de hr Erie = ynemowuym "wf nadrage vole malizia vp a бон обе Loomis "JE aby wzawy Bone wits £o an (Baer: ies pave podli roba savane al ) vepsof Fe Gov to ple na dfi ата Общинный SF -aby Bron som Rove mme mem 49wa 308i mafia vof ojo wonne by 5h Bru anel Svar Tiga pack Gof ^ dbať swdjowogy e Bu Tabor vVynegem d Bep fe past k Foy Some Yaga m (Butte I 3) Эха sym J Sog m T no gim o pacte i is ie he: bed EE uBowapws ana Le INS re Ted navíĎy, co gne viae c fu b Weng poeci i в зади буд wwzarwie Gwoli) vaš emit as d iae ren e Al MA. psk dres rah omit way fifa Te Теа E: eU e «gf e aiii peurs eee Se Sa eh ve père neo À T asi! du sen vit graj Sov pp Gzwaenie bezyduamwie o> SER cad EXE Som Carman t me aby f, s ere: s K will nt rre mtem i's "Ra do yo Af; Te CD Voi es ter бы EE An Coyne nali: a ie fr APA de nem pia? n рев by bol se m eu mw. Mi ME - PE Fam « “orn pan: "uer e Ca Kem agerent S Bates: Besitos B fy alim maby
Strana 179
178 O 179 číně, byv tam dosazen od pána z Růže na naléhání pana Čeňka, protože ho pan Čeněk dlouho držel na Lipnici, aby vysvěcoval roku 1417 kněze, které ne chtěl arcibiskup vysvěcovati. Toho nelidsky utopili v řece tekoucí pod hradem, nehledíce na to, že udělil svaté svěcení mnohým kněžím, přívržencům táborů, a že snažně prosil, aby ho zachovali při životě, že jich chce ještě více vysvětiti na kněze, kolik budou chtít, a poučen že chce držeti všechny jejich body. A když biskup, dlouho plovaje, nemohl se utopiti, a připlavav ke břehu odpo- číval, přiběhli táboři, žízníce po nevinné krvi, odstrčili ho od břehu a tloukli ho kamením do hlavy; a tak vypustiv duši, klesl ke dnu a zanechal táborům ne sčíslné hříchy. RAŽANÉ VYSLALI POSELSTVO KE KRÁLI POLSKÉMU SESAZENÍ KONŠELŮ NAKLONĚNÝCH TÁBORŮM! TÁBOŘI DOBYLI HRÁDKU POPOVIC A OBLEHLI HRAD ŘÍČANY, KAM JIM PRAŽANÉ POSLALI POMOC 74 Potom ve čtvrtek po sv. Martiněl shromáždila se Pražská obec s Krušinou, Bočkem a Hynkem,2 pány a šlechtici království, a usnesli se aby bylo vypra/ veno slavnostnější poselstvo, než bylo dříve posláno,3 ke králi polskému, aby při/ jal království a obranu zákona Božího. Tomu poselstvu chtěl zabrániti Miku/ láš z Husi a pravil, že nikdy nebylo vůlí táborů, aby zvolili za krále někoho jiného než obyvatele království. A když mu pan Hynek dokázal táborskou pet četí, kterou přitiskl Žižka s Pražany a jinými obcemi s jednomyslným souhlasem na list sepsaný o tom, aby bylo posláno poselstvo k polskému králi, nemohl Mikuláš z Husi více řečenému poselství zabrániti, ale tiše reptal. A táž obec se pro tábory, kteří často k novotám přidávali nové, svorně usnesla, aby se nikdo napříště nepokoušel rozsévati v lidu nějaké novoty, jedině leč by dříve dobře uměl založiti ty novoty na Písmech nebo zřejmě dokázati neklamným důvodem, a aby tu novotu neoznamoval, ledaže by ji dříve před ložil čtyřem mistrům od obce určeným; a jestliže mu oni dají souhlas oznámit ji lidu, tehdy aby ji lidu oznámil, jinak nikoli. Dále za druhé se usnesli, aby vši chni pražští kněží zachovávali řád, až dosud při sloužení mše dodržovaný, totiž s ornátem a kalichem, jen bez nadbytečnosti a nádhernosti. 72/ Opis listu Jana Žižky z Trocnova o příměří z 11. června 1422 ve Staroměstské pamětní knize.
178 O 179 číně, byv tam dosazen od pána z Růže na naléhání pana Čeňka, protože ho pan Čeněk dlouho držel na Lipnici, aby vysvěcoval roku 1417 kněze, které ne chtěl arcibiskup vysvěcovati. Toho nelidsky utopili v řece tekoucí pod hradem, nehledíce na to, že udělil svaté svěcení mnohým kněžím, přívržencům táborů, a že snažně prosil, aby ho zachovali při životě, že jich chce ještě více vysvětiti na kněze, kolik budou chtít, a poučen že chce držeti všechny jejich body. A když biskup, dlouho plovaje, nemohl se utopiti, a připlavav ke břehu odpo- číval, přiběhli táboři, žízníce po nevinné krvi, odstrčili ho od břehu a tloukli ho kamením do hlavy; a tak vypustiv duši, klesl ke dnu a zanechal táborům ne sčíslné hříchy. RAŽANÉ VYSLALI POSELSTVO KE KRÁLI POLSKÉMU SESAZENÍ KONŠELŮ NAKLONĚNÝCH TÁBORŮM! TÁBOŘI DOBYLI HRÁDKU POPOVIC A OBLEHLI HRAD ŘÍČANY, KAM JIM PRAŽANÉ POSLALI POMOC 74 Potom ve čtvrtek po sv. Martiněl shromáždila se Pražská obec s Krušinou, Bočkem a Hynkem,2 pány a šlechtici království, a usnesli se aby bylo vypra/ veno slavnostnější poselstvo, než bylo dříve posláno,3 ke králi polskému, aby při/ jal království a obranu zákona Božího. Tomu poselstvu chtěl zabrániti Miku/ láš z Husi a pravil, že nikdy nebylo vůlí táborů, aby zvolili za krále někoho jiného než obyvatele království. A když mu pan Hynek dokázal táborskou pet četí, kterou přitiskl Žižka s Pražany a jinými obcemi s jednomyslným souhlasem na list sepsaný o tom, aby bylo posláno poselstvo k polskému králi, nemohl Mikuláš z Husi více řečenému poselství zabrániti, ale tiše reptal. A táž obec se pro tábory, kteří často k novotám přidávali nové, svorně usnesla, aby se nikdo napříště nepokoušel rozsévati v lidu nějaké novoty, jedině leč by dříve dobře uměl založiti ty novoty na Písmech nebo zřejmě dokázati neklamným důvodem, a aby tu novotu neoznamoval, ledaže by ji dříve před ložil čtyřem mistrům od obce určeným; a jestliže mu oni dají souhlas oznámit ji lidu, tehdy aby ji lidu oznámil, jinak nikoli. Dále za druhé se usnesli, aby vši chni pražští kněží zachovávali řád, až dosud při sloužení mše dodržovaný, totiž s ornátem a kalichem, jen bez nadbytečnosti a nádhernosti. 72/ Opis listu Jana Žižky z Trocnova o příměří z 11. června 1422 ve Staroměstské pamětní knize.
Strana 180
Protože se tato a četná jiná usnesení nelíbila Mikulášovi z Husi a tá/ borům, odešel řečený Mikuláš, táborský hejtman, v neděli po sv. Martině4 z Prahy ke svým bratřím, kteří oblehli hrádek Popovice.5 Dobyvše ho, přitrhli k Leštnu,“ tvrzi pana Václava, nad jiné milovaného rádce krále Zikmunda, a usilovali se ho zmocniti. Ale poněvadž hned na sv. Alžbětu“ po odchodu svrchuuvedeného Mikuláše z Husi z Prahy obec Starého Města pražského, shro! máždivši se, sesadila konšely, přející táborům, a vyvolila nové a některé z (dříve) sesazených znovu dosadila na hodnost konšelskou, tiše reptali proti tomu sesa! zení konšelů někteří Pražané, kteří byli z táborského tovaryšstva. Když vidělo ten čin Nové Město, svolavši podobně obec, sesadilo své konšely a svorně zvol lilo jiné na místa předešlých. Když se tato novina dostala k uším táborů, obléha! jících tvrz Leštno, rozrušeni uvažovali, jak by mohli obnoviti hodnost svých konšelů tak náhle sesazených. Proto i uzavřeli s posádkou z Leštna příměří do jistého času a odtud pospíšili k hradu Říčanům, ležícímu blízko Prahy a dosti pevnému k dobývání. Z toho hradu totiž byla nejen pražská silnice nepřístupná, nýbrž se z něho páchaly i přemnohé loupeže. Odtamtud poslali své posly k Pražanům, aby se připravili a nezanedbali přitáhnouti se svým lidem dobývat řečený hrádek Ří! čany, a dělali to, jak se předpokládá, ze zchytralosti a aby vzájemně spolu se sejdouce, získali příležitost přijeti do Prahy napravit to, co se jim na Pražanech nelíbilo. Když tedy pan Krušina, tehdy hejtman Pražské obce, poznal, že Pra- žané musí pod zachováním cti poslati ozbrojený lid na pomoc táborům, složil Pražanům hejtmanský úřad a vrátil se na sv. Alžbětu domů, vzav si k tomu za záminku, že prý nepřátelé chtějí napadnouti jeho statky, ačkoli přece příči/ nou jeho odjezdu, jak se věří, bylo, že nechtěl urozený pán držeti pole s tábory, aby se nezdálo, že schvaluje jejich pálení, vraždy a ostatní neřády. Pražané však, chtějíce dostáti svým slibům a výzvám táborů, dali se v neděli, která byla v předvečera svaté Kateřiny, s některými svými žoldnéři z Prahy na pochod k Říčanům s lidem jízdným, pěším a vozy, jakož i s něko! lika kněžími, kteří nesli svátost těla Kristova. A když přišli na určené místo a pražští kněží začali sloužiti mši v ornátech, přiběhli někteří z táborů, bratří a sestry, a obořili se na kněze slovy: „K čemu jsou ti tyto plachty, odlož je a přizpůsob se při sloužení mše Kristovi a jeho apoštolům, jinak na tobě rozí trháme všechny ty tvé ozdoby.“ Ale když z obou stran zakročili starší, upokojili strany, aby ani táboři nebránili Pražanům a zase Pražané táborům v mešních
Protože se tato a četná jiná usnesení nelíbila Mikulášovi z Husi a tá/ borům, odešel řečený Mikuláš, táborský hejtman, v neděli po sv. Martině4 z Prahy ke svým bratřím, kteří oblehli hrádek Popovice.5 Dobyvše ho, přitrhli k Leštnu,“ tvrzi pana Václava, nad jiné milovaného rádce krále Zikmunda, a usilovali se ho zmocniti. Ale poněvadž hned na sv. Alžbětu“ po odchodu svrchuuvedeného Mikuláše z Husi z Prahy obec Starého Města pražského, shro! máždivši se, sesadila konšely, přející táborům, a vyvolila nové a některé z (dříve) sesazených znovu dosadila na hodnost konšelskou, tiše reptali proti tomu sesa! zení konšelů někteří Pražané, kteří byli z táborského tovaryšstva. Když vidělo ten čin Nové Město, svolavši podobně obec, sesadilo své konšely a svorně zvol lilo jiné na místa předešlých. Když se tato novina dostala k uším táborů, obléha! jících tvrz Leštno, rozrušeni uvažovali, jak by mohli obnoviti hodnost svých konšelů tak náhle sesazených. Proto i uzavřeli s posádkou z Leštna příměří do jistého času a odtud pospíšili k hradu Říčanům, ležícímu blízko Prahy a dosti pevnému k dobývání. Z toho hradu totiž byla nejen pražská silnice nepřístupná, nýbrž se z něho páchaly i přemnohé loupeže. Odtamtud poslali své posly k Pražanům, aby se připravili a nezanedbali přitáhnouti se svým lidem dobývat řečený hrádek Ří! čany, a dělali to, jak se předpokládá, ze zchytralosti a aby vzájemně spolu se sejdouce, získali příležitost přijeti do Prahy napravit to, co se jim na Pražanech nelíbilo. Když tedy pan Krušina, tehdy hejtman Pražské obce, poznal, že Pra- žané musí pod zachováním cti poslati ozbrojený lid na pomoc táborům, složil Pražanům hejtmanský úřad a vrátil se na sv. Alžbětu domů, vzav si k tomu za záminku, že prý nepřátelé chtějí napadnouti jeho statky, ačkoli přece příči/ nou jeho odjezdu, jak se věří, bylo, že nechtěl urozený pán držeti pole s tábory, aby se nezdálo, že schvaluje jejich pálení, vraždy a ostatní neřády. Pražané však, chtějíce dostáti svým slibům a výzvám táborů, dali se v neděli, která byla v předvečera svaté Kateřiny, s některými svými žoldnéři z Prahy na pochod k Říčanům s lidem jízdným, pěším a vozy, jakož i s něko! lika kněžími, kteří nesli svátost těla Kristova. A když přišli na určené místo a pražští kněží začali sloužiti mši v ornátech, přiběhli někteří z táborů, bratří a sestry, a obořili se na kněze slovy: „K čemu jsou ti tyto plachty, odlož je a přizpůsob se při sloužení mše Kristovi a jeho apoštolům, jinak na tobě rozí trháme všechny ty tvé ozdoby.“ Ale když z obou stran zakročili starší, upokojili strany, aby ani táboři nebránili Pražanům a zase Pražané táborům v mešních
Strana 181
180 � 181 obřadech, ani je nehaněli, protože chtějí o všech těch věcech, až přijdou do Pra! hy, s vůlí obou stran nalézti dobrý střed pro vzájemný klidný pokoj. Když se tedy strany upokojily, Mikuláš z Husi, ze všech táborů v jednáních nejchytřejší, uslyšev, že pan Krušina a Boček od Pražanů odešli, přijel na koni od vojska do Prahy s několika kněžími z jejich tovaryšstva a před ložil konšelům a obci, že táborští bratří žádají, aby i jim Pražané dodržovali zápis, kterým se zavázali, že k střežení radnice a věží má být tolik táborů, kolik jich bylo určeno z Pražanů, jinak že táborští bratří budou vymáhati pokuty a snad odejdou z pole; tím chytře zamýšleli posilniti stranu přející táborům, a to na návod, jak se předpokládá, některých sesazených konšelů. Ale člověk míní, avšak Bůh pokynutím své vůle všechno rozhoduje. Konšelé po rozumné poradě s obcí odpověděli Mikuláši z Husi těmito nebo podobnými slovy: „Bratře Mikuláši, víš dobře, že tentokrát z přízně Boží nepociťujeme nablízku sílu našich nepřátel, pro kteroužto věc by nám bylo potřebné starati se spolu s bratřími o ochranu hradebních věží. Proto nám není potřebí tak veliké stráže, kterou s bratřími žádáte, ale bude-li třeba, jsme hotovi postoupiti bratřím neí jen věže, nýbrž i vlastní domy. Proto obec žádá,“ pravili, „abyste se nyní o to nepokoušeli, poněvadž, jak se zdá, s tím nesouhlasí znění listiny.“ Těmito po kojnými slovy přemohli chytrou lišku, která, zklamavši se v záměru, se vrátila k vojsku nicméně uvažujíc, jak by se dal úmysl její zvrácené vůle uskutečniti. N ĚKTEŘÍ PÁNI SE SPOJILI S PRAŽANY K OBRANĚ ČTYŘ ARTIKULŮ! TÁBOŘI DOBYLI ŘÍČAN A UPÁLILI JEDENÁCT KNĚŽÍ 75 Potom v touž dobu, totiž v předvečer svatého Ondřejel, přijeli do Prahy Oldřich řečený Vavák2 z Jindřichova Hradce a z Janovic Petr3 a Purkart, páni Českého království, s Petrem, řečeným Zmrzlíkem, 4 někdy minemistrem krále Václava, a sjednotili se s Pražany k obraně čtyř artikulů častěji řečených, litujíce roztržky, která trvala mezi tábory a Pražany pro rozličné úchylky kněží. Neboť jim před ložili z jedné strany mistři a z druhé strany táboři své názory, které drží a za/ mýšlejí držeti, leda nebudou-li lépe poučeni. A proto řečení šlechtici pilně stáli na tom, aby byly strany slyšeny a narovnány. A v tu dobu hrádek Říčany vida, že nemůže odolat, poddal se Pra
180 � 181 obřadech, ani je nehaněli, protože chtějí o všech těch věcech, až přijdou do Pra! hy, s vůlí obou stran nalézti dobrý střed pro vzájemný klidný pokoj. Když se tedy strany upokojily, Mikuláš z Husi, ze všech táborů v jednáních nejchytřejší, uslyšev, že pan Krušina a Boček od Pražanů odešli, přijel na koni od vojska do Prahy s několika kněžími z jejich tovaryšstva a před ložil konšelům a obci, že táborští bratří žádají, aby i jim Pražané dodržovali zápis, kterým se zavázali, že k střežení radnice a věží má být tolik táborů, kolik jich bylo určeno z Pražanů, jinak že táborští bratří budou vymáhati pokuty a snad odejdou z pole; tím chytře zamýšleli posilniti stranu přející táborům, a to na návod, jak se předpokládá, některých sesazených konšelů. Ale člověk míní, avšak Bůh pokynutím své vůle všechno rozhoduje. Konšelé po rozumné poradě s obcí odpověděli Mikuláši z Husi těmito nebo podobnými slovy: „Bratře Mikuláši, víš dobře, že tentokrát z přízně Boží nepociťujeme nablízku sílu našich nepřátel, pro kteroužto věc by nám bylo potřebné starati se spolu s bratřími o ochranu hradebních věží. Proto nám není potřebí tak veliké stráže, kterou s bratřími žádáte, ale bude-li třeba, jsme hotovi postoupiti bratřím neí jen věže, nýbrž i vlastní domy. Proto obec žádá,“ pravili, „abyste se nyní o to nepokoušeli, poněvadž, jak se zdá, s tím nesouhlasí znění listiny.“ Těmito po kojnými slovy přemohli chytrou lišku, která, zklamavši se v záměru, se vrátila k vojsku nicméně uvažujíc, jak by se dal úmysl její zvrácené vůle uskutečniti. N ĚKTEŘÍ PÁNI SE SPOJILI S PRAŽANY K OBRANĚ ČTYŘ ARTIKULŮ! TÁBOŘI DOBYLI ŘÍČAN A UPÁLILI JEDENÁCT KNĚŽÍ 75 Potom v touž dobu, totiž v předvečer svatého Ondřejel, přijeli do Prahy Oldřich řečený Vavák2 z Jindřichova Hradce a z Janovic Petr3 a Purkart, páni Českého království, s Petrem, řečeným Zmrzlíkem, 4 někdy minemistrem krále Václava, a sjednotili se s Pražany k obraně čtyř artikulů častěji řečených, litujíce roztržky, která trvala mezi tábory a Pražany pro rozličné úchylky kněží. Neboť jim před ložili z jedné strany mistři a z druhé strany táboři své názory, které drží a za/ mýšlejí držeti, leda nebudou-li lépe poučeni. A proto řečení šlechtici pilně stáli na tom, aby byly strany slyšeny a narovnány. A v tu dobu hrádek Říčany vida, že nemůže odolat, poddal se Pra
Strana 182
žanům, ale pod takovou podmínkou, aby byly všechny osoby v hradě, jak muži, tak ženy, zachovány při životě a aby mohly v pokoji bez překážky odejíti s leh čími věcmi, totiž svým denním oděvem. A z toho důvodu bylo odloženo sly! šení až do příchodu táborů od Říčan do Prahy. Když tedy, jak je svrchu řečeno, slíbili dva hejtmani vojska hrádku, že jim chtějí dodržeti, co žádají, vešli na den svaté Barbory5 do hradu, když byl otevřen, dva vyslanci od obce a s nimi tam násilně vnikli někteří táboři, kteří k tomu nebyli zvoleni, a to, jak se soudí, jen pro svou loupež. A když starší, vyslaní z vojska, řekli ženám, aby si oblékly všechny své šaty a odešly z hradu bez obavy, že z nich šaty svléknou, ony si tedy oblékly více sukní a sestupovaly z hradu. Tehdy táborské sestry, které na ně čekaly, je všechny pochytaly, svlékly jim lepší šaty, ponechavše jim lacinější, a ohmaí távajíce jejich nejtajnější místa, hledaly poklady a našly je, nejenom zlaté a stří! brné peníze, ale i na hlavách čelenky a pod šaty v opásání stříbrné pásy. To všechno jim sestry vzaly, a pobravše jim majetek, vyzývaly je, aby se připojily k jejich tovaryšstvu a zachovávaly zákon Boží. Žižka však téhož dne nařídil vyvésti z hradu devět kněží, které tam našli, a dal je svým práčatům upálit, a ti je upálili všechny v jizbě jednoho sedláka, nehledíce na slib, který dali Pražané o zachování osob, ačkoli ti kněží volali a prosili, aby jim povolili čas k pokání a poučili je o svých řádech, že chtějí učinit všechno, co jim táborští kněží uloží. Tak tedy táboři nelidsky upá/ lili u hradu Říčan jedenáct kněží, totiž těch devět s dřívějšími dvěma, mezi nimiž byl farář z Maletic, řečený Prorok. A zajavše pána hradu, jménem Di/ više,“ se synem, dovedli je s sebou, když táhlo celé vojsko do Prahy, na sv. Mi kuláše? na pražskou radnici; a řečený hrad ještě nezbořili, nýbrž dobře střežili. BOJÍ OBEC PRAŽSKÁ SVOLÁNA K SVATÉMU AMBROŽI! SMRT MIKULÁŠE Z HUSI! SCHUZE PRAŽSKÝCH KNĚŽÍ STÁBORSKÝMI V DOMĚ PANA PETRA ZMRZLÍKA 76 Potom hned třetího dnel po příchodu táborů, totiž v neděli po sv. Mikuláši, byla svolána po obědě obec obojího Města jak Nového, tak i Starého k svatému
žanům, ale pod takovou podmínkou, aby byly všechny osoby v hradě, jak muži, tak ženy, zachovány při životě a aby mohly v pokoji bez překážky odejíti s leh čími věcmi, totiž svým denním oděvem. A z toho důvodu bylo odloženo sly! šení až do příchodu táborů od Říčan do Prahy. Když tedy, jak je svrchu řečeno, slíbili dva hejtmani vojska hrádku, že jim chtějí dodržeti, co žádají, vešli na den svaté Barbory5 do hradu, když byl otevřen, dva vyslanci od obce a s nimi tam násilně vnikli někteří táboři, kteří k tomu nebyli zvoleni, a to, jak se soudí, jen pro svou loupež. A když starší, vyslaní z vojska, řekli ženám, aby si oblékly všechny své šaty a odešly z hradu bez obavy, že z nich šaty svléknou, ony si tedy oblékly více sukní a sestupovaly z hradu. Tehdy táborské sestry, které na ně čekaly, je všechny pochytaly, svlékly jim lepší šaty, ponechavše jim lacinější, a ohmaí távajíce jejich nejtajnější místa, hledaly poklady a našly je, nejenom zlaté a stří! brné peníze, ale i na hlavách čelenky a pod šaty v opásání stříbrné pásy. To všechno jim sestry vzaly, a pobravše jim majetek, vyzývaly je, aby se připojily k jejich tovaryšstvu a zachovávaly zákon Boží. Žižka však téhož dne nařídil vyvésti z hradu devět kněží, které tam našli, a dal je svým práčatům upálit, a ti je upálili všechny v jizbě jednoho sedláka, nehledíce na slib, který dali Pražané o zachování osob, ačkoli ti kněží volali a prosili, aby jim povolili čas k pokání a poučili je o svých řádech, že chtějí učinit všechno, co jim táborští kněží uloží. Tak tedy táboři nelidsky upá/ lili u hradu Říčan jedenáct kněží, totiž těch devět s dřívějšími dvěma, mezi nimiž byl farář z Maletic, řečený Prorok. A zajavše pána hradu, jménem Di/ više,“ se synem, dovedli je s sebou, když táhlo celé vojsko do Prahy, na sv. Mi kuláše? na pražskou radnici; a řečený hrad ještě nezbořili, nýbrž dobře střežili. BOJÍ OBEC PRAŽSKÁ SVOLÁNA K SVATÉMU AMBROŽI! SMRT MIKULÁŠE Z HUSI! SCHUZE PRAŽSKÝCH KNĚŽÍ STÁBORSKÝMI V DOMĚ PANA PETRA ZMRZLÍKA 76 Potom hned třetího dnel po příchodu táborů, totiž v neděli po sv. Mikuláši, byla svolána po obědě obec obojího Města jak Nového, tak i Starého k svatému
Strana 183
182 § 183 Swietty ſwezie wzwy ſa= 8. Ba ſran be aasiz yrasrwal ſrami „ſpanz.. Riſſe Srim opn vslu kuol oynu oſſemBrwima Pziiurje Tyanie ſzaßw &cy kye przyk y Syy cerſem wyryt na onykmawie az Sum waś nyektocßo z ábießom by-k. vgy R.á.kolch a Rßozwyć nafſdßd ran (soka oyſſám kueze ßo Oerßet wam weżeći Rovawy zet oſey frßáborſkoy zoſkák za ko zßwide ~p8 dak yſw ß Sobzowakye wne yoſkſkz bik yaßzto by y bák oſew yk ſkerak kw ziekeoſw y wß roſkmm dwáſſkh wdßy weßy wſkeßy obecm bk wez ßyekk viz Scßom ßeyákw As ſwá w btrz�á neß Bnec v tetro vlsrQvneezſeß ſßrzeſyR atw zoſai padke w R Bora aaday �wik Aykigbo żáknⱥ Ewakußo oyſſⱥnobáczießo pwoty na (weś c.S.k y (BRließ wywwáß otcá vaſſzßo pane= u Rá ww Aniow ranem Czenkem netzwik zet gße Rneze wiguls priz zzamie Ryrzwiene aby ſ bokdⱥ vozwk.kwne Ru= ſerzßßß wyk zßrzwy onßd oRá ſzbe ſwoti wáz 2 voẃyknow fl Geel Póucanaww, cyd Xymie wiwnym poßrywlzem Snlum y zzozemeziew z zontrena Gusa s22.1. 73/ List Jana Žižky z Trocnova z 26. března 1423 bratřím Bartošovi a Bernardovi z Valečova.
182 § 183 Swietty ſwezie wzwy ſa= 8. Ba ſran be aasiz yrasrwal ſrami „ſpanz.. Riſſe Srim opn vslu kuol oynu oſſemBrwima Pziiurje Tyanie ſzaßw &cy kye przyk y Syy cerſem wyryt na onykmawie az Sum waś nyektocßo z ábießom by-k. vgy R.á.kolch a Rßozwyć nafſdßd ran (soka oyſſám kueze ßo Oerßet wam weżeći Rovawy zet oſey frßáborſkoy zoſkák za ko zßwide ~p8 dak yſw ß Sobzowakye wne yoſkſkz bik yaßzto by y bák oſew yk ſkerak kw ziekeoſw y wß roſkmm dwáſſkh wdßy weßy wſkeßy obecm bk wez ßyekk viz Scßom ßeyákw As ſwá w btrz�á neß Bnec v tetro vlsrQvneezſeß ſßrzeſyR atw zoſai padke w R Bora aaday �wik Aykigbo żáknⱥ Ewakußo oyſſⱥnobáczießo pwoty na (weś c.S.k y (BRließ wywwáß otcá vaſſzßo pane= u Rá ww Aniow ranem Czenkem netzwik zet gße Rneze wiguls priz zzamie Ryrzwiene aby ſ bokdⱥ vozwk.kwne Ru= ſerzßßß wyk zßrzwy onßd oRá ſzbe ſwoti wáz 2 voẃyknow fl Geel Póucanaww, cyd Xymie wiwnym poßrywlzem Snlum y zzozemeziew z zontrena Gusa s22.1. 73/ List Jana Žižky z Trocnova z 26. března 1423 bratřím Bartošovi a Bernardovi z Valečova.
Strana 184
Ambroži, aby se tam sešli s tábory šlechtici a páni dříve jmenovaní a vyslechli, co způsobuje rozkol mezi stranami. Ale protože Mikuláš z Husi s ostatními doufal, že většina Pražské obce bude při tom rokování držeti s ním, konšelé, na před to zvěděvše, veřejně nařídili, aby stáli u svatého Ambrože odděleně se svý mi staršími a nikdo se nepřipojoval k jiné obci než ke své; a tak stála zvlášť obec Starého Města, zvlášť Nového a zvlášť Táborská. Bylo také pod pokutou připojeno, aby se toho rokování nezúčastnila žádná žena, žádný kněz kterékoli strany a nepřiměšoval se mezi ostatní, a to proto, aby kněžskými radami a žen skými křiky nevznikaly mezi stranami ještě větší spory. A tak se vůlí Boží zklamali táboři ve svém záměru; nepodařilo se jim způsobiti roztržku v obci, kterou čekali. A proto, když bylo předneseno a vyslechnuto jen maličko věcí, vrátili se pokojně všichni do svých příbytků. Potom v úterý po sv. Mikuláši2 urozený pan Oldřich z Jindřichova Hradce se šlechtici s ním sdruženými a se souhlasem obou stran s konšely rozí hodl, aby se všichni pražští kněží sešli s táborskými kněžími v určenou hodinu po obědě do Karlovy koleje3 předložiti své články a vyslechnout stranu mistrů i kněze táborské. A proto také pozvali konšelé na svrchuuvedený den Miku! láše z Husi a Žižku s několika staršími na oběd, uspořádaný s purkmistrem na radnici, aby sjednali a zachovali další přátelství. Ale Mikuláš z Husi odmítl přijíti na ten oběd, maje podezření, že je mu připravena na radnici smrt; a proto téhož dne, vsednuv na koně, odejel s některými tábory sobě oddanými s rozí trpčeným duchem z Prahy, pomýšleje na to, že bude Pražanům škoditi, kde bude moci. A když přijel k potůčku Psářskému, jeho kůň, nechtěje se vyhnouti vozům, spadl do jedné jámy a tak zlomil svému jezdci, totiž Mikuláši z Husi, nohu napůl. A ten, ačkoli se zapřisáhl, jak se rozhlašovalo, že nechce více při/ jeti do Prahy, byl zase dopraven do Prahy, a to k lékařskému ošetření. A když mu byla zlomenina nohy jakž takž napravena, upadl do velmi těžké záduchy prsní a z toho skončil večer na Narození Kristovo4 svůj poslední den v domě pana z Růže, 5 který si za Příběnice přivlastnil. A jeho smrt s bolem oplakávali někteří z Pražanů, kteří na sebe vzali povahu táborskou, kdežto jiní se radovali a nesmírné díky Bohu hlučně vzdá! vali, že je ráčil milosrdně zbaviti člověka lstivého, který nechystal láskyplný mír, nýbrž spíše, opíraje se o svou chytrost, nepřestával rozsévat nesvornost, nenávist a rozkol mezi stranami. Ale Žižka s několika ze svých lidí se nebáli uvedené úterý po sv. Mi/ kuláši obědvati na radnici s purkmistrem. 74/ Nová mše. Vyobrazení v Jenském kodexu.
Ambroži, aby se tam sešli s tábory šlechtici a páni dříve jmenovaní a vyslechli, co způsobuje rozkol mezi stranami. Ale protože Mikuláš z Husi s ostatními doufal, že většina Pražské obce bude při tom rokování držeti s ním, konšelé, na před to zvěděvše, veřejně nařídili, aby stáli u svatého Ambrože odděleně se svý mi staršími a nikdo se nepřipojoval k jiné obci než ke své; a tak stála zvlášť obec Starého Města, zvlášť Nového a zvlášť Táborská. Bylo také pod pokutou připojeno, aby se toho rokování nezúčastnila žádná žena, žádný kněz kterékoli strany a nepřiměšoval se mezi ostatní, a to proto, aby kněžskými radami a žen skými křiky nevznikaly mezi stranami ještě větší spory. A tak se vůlí Boží zklamali táboři ve svém záměru; nepodařilo se jim způsobiti roztržku v obci, kterou čekali. A proto, když bylo předneseno a vyslechnuto jen maličko věcí, vrátili se pokojně všichni do svých příbytků. Potom v úterý po sv. Mikuláši2 urozený pan Oldřich z Jindřichova Hradce se šlechtici s ním sdruženými a se souhlasem obou stran s konšely rozí hodl, aby se všichni pražští kněží sešli s táborskými kněžími v určenou hodinu po obědě do Karlovy koleje3 předložiti své články a vyslechnout stranu mistrů i kněze táborské. A proto také pozvali konšelé na svrchuuvedený den Miku! láše z Husi a Žižku s několika staršími na oběd, uspořádaný s purkmistrem na radnici, aby sjednali a zachovali další přátelství. Ale Mikuláš z Husi odmítl přijíti na ten oběd, maje podezření, že je mu připravena na radnici smrt; a proto téhož dne, vsednuv na koně, odejel s některými tábory sobě oddanými s rozí trpčeným duchem z Prahy, pomýšleje na to, že bude Pražanům škoditi, kde bude moci. A když přijel k potůčku Psářskému, jeho kůň, nechtěje se vyhnouti vozům, spadl do jedné jámy a tak zlomil svému jezdci, totiž Mikuláši z Husi, nohu napůl. A ten, ačkoli se zapřisáhl, jak se rozhlašovalo, že nechce více při/ jeti do Prahy, byl zase dopraven do Prahy, a to k lékařskému ošetření. A když mu byla zlomenina nohy jakž takž napravena, upadl do velmi těžké záduchy prsní a z toho skončil večer na Narození Kristovo4 svůj poslední den v domě pana z Růže, 5 který si za Příběnice přivlastnil. A jeho smrt s bolem oplakávali někteří z Pražanů, kteří na sebe vzali povahu táborskou, kdežto jiní se radovali a nesmírné díky Bohu hlučně vzdá! vali, že je ráčil milosrdně zbaviti člověka lstivého, který nechystal láskyplný mír, nýbrž spíše, opíraje se o svou chytrost, nepřestával rozsévat nesvornost, nenávist a rozkol mezi stranami. Ale Žižka s několika ze svých lidí se nebáli uvedené úterý po sv. Mi/ kuláši obědvati na radnici s purkmistrem. 74/ Nová mše. Vyobrazení v Jenském kodexu.
Strana 185
184 9 185 os Newe wic We pán= PG M 83 Rakowe wcliß dar zwixßtmy yiieſſem aweſálce ciem w Rodowiin man byk památowan/ neb y gutkowm wac Kymemo mezy' ;t mzmewy vmure weeh. ſaby vwd nab anas- ſuc' AfanieSine reſkel Rzbaual A fakſč tom nizesez. retyne Quenik řenelit imi Žind ve 8. to va wee pozwati kykanuika pynin= v Sſke velkwwelknojá zadae KawanicnſR ne tecß B naywienc eSbye máne: a ☞ to prun�= V E peiſme di Aelebece
184 9 185 os Newe wic We pán= PG M 83 Rakowe wcliß dar zwixßtmy yiieſſem aweſálce ciem w Rodowiin man byk památowan/ neb y gutkowm wac Kymemo mezy' ;t mzmewy vmure weeh. ſaby vwd nab anas- ſuc' AfanieSine reſkel Rzbaual A fakſč tom nizesez. retyne Quenik řenelit imi Žind ve 8. to va wee pozwati kykanuika pynin= v Sſke velkwwelknojá zadae KawanicnſR ne tecß B naywienc eSbye máne: a ☞ to prun�= V E peiſme di Aelebece
Strana 186
v Moyzat Ie wekRaytu naniozſtwyc ve�kedte/paná ſwo�ßo wſr wycytc/ywnaſnym bootgto/ áyuze noprzɇćeśi auwyc �ayie? Dá wáno czoctrowc Zrekaß/ ápraſkłowyk wyak/zepo9k dobvec páyá/= Peßrá gczda bywá � ſy yákoßy ádrábawty ná ßuſ/e pomnyce 2 prokako wſtwyß ákwydze zywotow wotwacć/dnáślowáſweß ſ kczaſuwigic wßeſko wßyeßny yamáczigte/ �terez wam wádáno/ ywocá Hávytwonow pozomgiá/áew Owiß Iynßeßo/ßtevyz kOrzie kazd ſyáni Twéßo W°áſwom woyeke Ruzknycie/váka ranyc ßy nanyćkáyM ßww enááwa cßnenayte/boß pannag Ruy t ☞☞aeobPrarcke Razete: y bornk nioy peſvn= Pwivowſk y sych Má- VIzafium luSaſao Nſruoenve zeforagamia mana firiſa byetr ☞ * Vywoon tyn ßprzcz pycſowaſt get-we ſeke wwvne raug ktige�nynye pamy yamá anⱥ kriſu oßyciowálá WZadny wny zayáſweznoſuß voyowdnyame ſpu geſtoweßekila d weſoke weſßen zbor ángeß eß./ Aſzbyctha krißu prároniowáſánb AHrowgi yywycti on/wydicty PyA gáwekny zadakw Dánto ſary ſwzeß bymcowhyanuv wáry krku Godá zaſkbdno/ze cuſa obyctowákáeſ/ve turá Neſkzeńeno/ vározencHe W Eoo rtyoy boio rzy kwepe syz ábery áwoßie bozy bypobeny v Obi giorvoneßazali payy vyctw abr ritArsſody bayákowycc Kodyt kwyozſawe Hragaplony Gli Apoſkly wſwye� wyoß syrzwyky yy�ued phrdzá ſnco ye zryowáyie B 8—9 I Text husitské písně Ktož jsú boží bojovníci v Jistebnickém kancionálu, pag. 87 a 88.
v Moyzat Ie wekRaytu naniozſtwyc ve�kedte/paná ſwo�ßo wſr wycytc/ywnaſnym bootgto/ áyuze noprzɇćeśi auwyc �ayie? Dá wáno czoctrowc Zrekaß/ ápraſkłowyk wyak/zepo9k dobvec páyá/= Peßrá gczda bywá � ſy yákoßy ádrábawty ná ßuſ/e pomnyce 2 prokako wſtwyß ákwydze zywotow wotwacć/dnáślowáſweß ſ kczaſuwigic wßeſko wßyeßny yamáczigte/ �terez wam wádáno/ ywocá Hávytwonow pozomgiá/áew Owiß Iynßeßo/ßtevyz kOrzie kazd ſyáni Twéßo W°áſwom woyeke Ruzknycie/váka ranyc ßy nanyćkáyM ßww enááwa cßnenayte/boß pannag Ruy t ☞☞aeobPrarcke Razete: y bornk nioy peſvn= Pwivowſk y sych Má- VIzafium luSaſao Nſruoenve zeforagamia mana firiſa byetr ☞ * Vywoon tyn ßprzcz pycſowaſt get-we ſeke wwvne raug ktige�nynye pamy yamá anⱥ kriſu oßyciowálá WZadny wny zayáſweznoſuß voyowdnyame ſpu geſtoweßekila d weſoke weſßen zbor ángeß eß./ Aſzbyctha krißu prároniowáſánb AHrowgi yywycti on/wydicty PyA gáwekny zadakw Dánto ſary ſwzeß bymcowhyanuv wáry krku Godá zaſkbdno/ze cuſa obyctowákáeſ/ve turá Neſkzeńeno/ vározencHe W Eoo rtyoy boio rzy kwepe syz ábery áwoßie bozy bypobeny v Obi giorvoneßazali payy vyctw abr ritArsſody bayákowycc Kodyt kwyozſawe Hragaplony Gli Apoſkly wſwye� wyoß syrzwyky yy�ued phrdzá ſnco ye zryowáyie B 8—9 I Text husitské písně Ktož jsú boží bojovníci v Jistebnickém kancionálu, pag. 87 a 88.
Strana 187
186 187 8. Zwycz �azßwo zywor tcze/ ktozne knyc taß viege/W ßoziklag wȧgżw prwtyeko bozic gá gomo wwycmz geſk bozſkohezawizonc/zywotu wálezonc ák Sagiá opoßA yzeßoywy/z kwſá keow wwocey(ośwycz gu wozSwßngmáſaßć bwy voſycefſaymá K neßongyſw takiu.Sal ßwzeſkyáná wwni zawazakiáßi geßo náſkegowaſ/ o Snycß�ozt� Dwicno wzaká Rtáraß to c�czwe zyuſyity/kyſu wtow votupyki/ yá Kzto byißene wyßzege/ cydy�i y pewnycg áw Lá wáßryſ prze weßßa/ dotie Gacz porſaná náw ktowy zawazaká/atafi gdſ-vſta wikáok Taf woßwſ-hoſ yoſoyiá wootźy bwateßo kaná árzka fitozgie tycło wá/to pouo ßuK wychvychb/Laße Kwzyye krew Gſnemo/odbozſawie weyozIveßuyſvomwye Fu�zyot-wyeti dya vnycm y zchwwáły wOk� dwege yoſozorye/Gwaloſi rźdyc Erydánc6 Syo �itoz go tyoſo we/yrzebywágá toywemnyc w án= táßie brz yyć ßvow wo/e�g Sno łyoko ſowuy/ tott/ yytie Rrwe-boz.c owzytken zayfácáoye �ſwyzrz Rieraß to wog/wocy owoyoz Hycßne/webtzoßp�áeá geſ-zywoi to goſkáenz wyecyná wu ßwſk Oyteß nowymßwni /Rtoyz ge�y pzytowwy/cßßkeßu tAßaoczday om ſytym werozdycßicowvnb wyz Rduyke pokioſonyć/kienáke záſozcwyć t opoſá przeſyße/geſwt wyßdi ncywynLw dwyzſye pow= eſo wyc wátom wOwyerzaz wiczzyiekátow/ á ßwiſká wáſke vaerc * wekiey zywot oſoptylyrołoyſw ſ wáß bkyzwycß ap. boy bowwyia azbona geßo/proſpicz oPovßa powocy — wſuyie wrycßchze boncowye wzbifu prymſwybcyt A Entyon weßt pe vcbarypzaſ.bci ryeſepuycf — kſwſtwam zuchiodi ſof= �okínak wech ehbekPpanili Áwywiy zwwot- dozi wyckw wych G.S HrnzekmSooy kioz nápna Bye ſy & T Ce wzDwotoz ſwzálci Ropymci Má vtorfiegoten. IkyGryći adopwyci Vysákiánckol Powwycto/ wßlcy Kupavekyc C* Smilllij ſe nas namý
186 187 8. Zwycz �azßwo zywor tcze/ ktozne knyc taß viege/W ßoziklag wȧgżw prwtyeko bozic gá gomo wwycmz geſk bozſkohezawizonc/zywotu wálezonc ák Sagiá opoßA yzeßoywy/z kwſá keow wwocey(ośwycz gu wozSwßngmáſaßć bwy voſycefſaymá K neßongyſw takiu.Sal ßwzeſkyáná wwni zawazakiáßi geßo náſkegowaſ/ o Snycß�ozt� Dwicno wzaká Rtáraß to c�czwe zyuſyity/kyſu wtow votupyki/ yá Kzto byißene wyßzege/ cydy�i y pewnycg áw Lá wáßryſ prze weßßa/ dotie Gacz porſaná náw ktowy zawazaká/atafi gdſ-vſta wikáok Taf woßwſ-hoſ yoſoyiá wootźy bwateßo kaná árzka fitozgie tycło wá/to pouo ßuK wychvychb/Laße Kwzyye krew Gſnemo/odbozſawie weyozIveßuyſvomwye Fu�zyot-wyeti dya vnycm y zchwwáły wOk� dwege yoſozorye/Gwaloſi rźdyc Erydánc6 Syo �itoz go tyoſo we/yrzebywágá toywemnyc w án= táßie brz yyć ßvow wo/e�g Sno łyoko ſowuy/ tott/ yytie Rrwe-boz.c owzytken zayfácáoye �ſwyzrz Rieraß to wog/wocy owoyoz Hycßne/webtzoßp�áeá geſ-zywoi to goſkáenz wyecyná wu ßwſk Oyteß nowymßwni /Rtoyz ge�y pzytowwy/cßßkeßu tAßaoczday om ſytym werozdycßicowvnb wyz Rduyke pokioſonyć/kienáke záſozcwyć t opoſá przeſyße/geſwt wyßdi ncywynLw dwyzſye pow= eſo wyc wátom wOwyerzaz wiczzyiekátow/ á ßwiſká wáſke vaerc * wekiey zywot oſoptylyrołoyſw ſ wáß bkyzwycß ap. boy bowwyia azbona geßo/proſpicz oPovßa powocy — wſuyie wrycßchze boncowye wzbifu prymſwybcyt A Entyon weßt pe vcbarypzaſ.bci ryeſepuycf — kſwſtwam zuchiodi ſof= �okínak wech ehbekPpanili Áwywiy zwwot- dozi wyckw wych G.S HrnzekmSooy kioz nápna Bye ſy & T Ce wzDwotoz ſwzálci Ropymci Má vtorfiegoten. IkyGryći adopwyci Vysákiánckol Powwycto/ wßlcy Kupavekyc C* Smilllij ſe nas namý
Strana 188
toſum Koſnum pzme ſiquis imiw ent ſalunoihw Sedquu aſtendit aliund Kic eſt fiw elatw :Gauxte et erul= tate quomam Romna wſtra ſcript�y ſunt n elis Cice Sexto Lapitulo —
toſum Koſnum pzme ſiquis imiw ent ſalunoihw Sedquu aſtendit aliund Kic eſt fiw elatw :Gauxte et erul= tate quomam Romna wſtra ſcript�y ſunt n elis Cice Sexto Lapitulo —
Strana 189
188 §189 A po obědě, když pražští mistři a kněží čekali v koleji Karlově, tá! borští kněží nikterak nechtěli přijíti do koleje, nýbrž si vymiňovali kterékoli jiné místo, kdekoli by se konšelům uzdálo. Aby tedy nebylo pro jejich zpozdi/ lou vůli zmařeno rokování napřed stanovené, rozkázali pan Oldřich Vavák s Žižkou a ostatními vyjednavači, protože se nemíní sejít v koleji, aby se ihned sešli v domě Petra řečeného Zmrzlíka, někdy minemistra, kterýžto dům je proti kůru kláštera svatého Jakuba. Tam se tedy shromáždili i šlechtici i táborští hejtmani s mistry a kněžími z obou stran, aby vyslechnouce strany mohli najíti nějakou dohodu podle Boha, aby nebylo zmařeno tak dobře počaté dílo tím, že by se lid pro kněžské nesváry rozštěpil. A tam tedy chtěli páni ve veliké světnici, naplněné kněžstvem a světskými účastníky, aby se rokovalo o sloužení mše v ornátech. A jim odpověděl rektor“: „Máme zde některé články celému království škodlivé. Račte ty nejprve vyslechnouti a potom jednati o běžných věcech.“ A hned dal mistr Prokop," tehdy rektor univerzity, jeden list, obsahu/ jící přes sedmdesát článků, mistru Petrovi z Mladoňovic,“ tehdy kazateli u sva! tého Michala, aby je zvučným a srozumitelným hlasem posluchačům přečetl a zřetelně oznámil. Mistr Petr vzal ten list, a stoje na lavici, začal čísti latinsky a potom česky po pořádku až do konce bez vší překážky nížepsané články. Je jich opis následuje v takovémto znění: LÁNKY VYTYKANÉ TÁBORŮM JAKO BLUDNÉI 77 I. První, že již nyní v tomto roce, tisícím čtyřstém dvacátém, nastane a již je skonání věku, to jest vyplenění všeho zlého. To je blud.2 2. Dále, že již nyní jsou dny pomsty a rok odplaty, v kterém zahy! nou všichni hříšníci světa a protivníci zákona Božího, takže nikdo nezůstane, a musí zahynouti ohněm a mečem a sedmi posledními ranami, o nichž se praví v 39. kapitole Ecclesiastica (Ježíše Sirachovce, 35—36), totiž ohněm, mečem, hladem, zuby zvířat, štíry a hady, krupobitím a smrtí. To je blud víře křestan/ ské nesnesitelný. 3. Dále, že již v nynějším čase pomsty není čas pro milost a slito! vání, pokud se týče Boha, a proto že se nemají lidem zlým a protivníkům zá- kona Kristova prokazovati žádné skutky milosrdenství. To je zatvrzelé kacířství. 4. Dále, že se již v nynějším čase pomsty nemá napodobiti a násleí 75 Žižka v nebi. Vyobrazení v Jenském kodexu.
188 §189 A po obědě, když pražští mistři a kněží čekali v koleji Karlově, tá! borští kněží nikterak nechtěli přijíti do koleje, nýbrž si vymiňovali kterékoli jiné místo, kdekoli by se konšelům uzdálo. Aby tedy nebylo pro jejich zpozdi/ lou vůli zmařeno rokování napřed stanovené, rozkázali pan Oldřich Vavák s Žižkou a ostatními vyjednavači, protože se nemíní sejít v koleji, aby se ihned sešli v domě Petra řečeného Zmrzlíka, někdy minemistra, kterýžto dům je proti kůru kláštera svatého Jakuba. Tam se tedy shromáždili i šlechtici i táborští hejtmani s mistry a kněžími z obou stran, aby vyslechnouce strany mohli najíti nějakou dohodu podle Boha, aby nebylo zmařeno tak dobře počaté dílo tím, že by se lid pro kněžské nesváry rozštěpil. A tam tedy chtěli páni ve veliké světnici, naplněné kněžstvem a světskými účastníky, aby se rokovalo o sloužení mše v ornátech. A jim odpověděl rektor“: „Máme zde některé články celému království škodlivé. Račte ty nejprve vyslechnouti a potom jednati o běžných věcech.“ A hned dal mistr Prokop," tehdy rektor univerzity, jeden list, obsahu/ jící přes sedmdesát článků, mistru Petrovi z Mladoňovic,“ tehdy kazateli u sva! tého Michala, aby je zvučným a srozumitelným hlasem posluchačům přečetl a zřetelně oznámil. Mistr Petr vzal ten list, a stoje na lavici, začal čísti latinsky a potom česky po pořádku až do konce bez vší překážky nížepsané články. Je jich opis následuje v takovémto znění: LÁNKY VYTYKANÉ TÁBORŮM JAKO BLUDNÉI 77 I. První, že již nyní v tomto roce, tisícím čtyřstém dvacátém, nastane a již je skonání věku, to jest vyplenění všeho zlého. To je blud.2 2. Dále, že již nyní jsou dny pomsty a rok odplaty, v kterém zahy! nou všichni hříšníci světa a protivníci zákona Božího, takže nikdo nezůstane, a musí zahynouti ohněm a mečem a sedmi posledními ranami, o nichž se praví v 39. kapitole Ecclesiastica (Ježíše Sirachovce, 35—36), totiž ohněm, mečem, hladem, zuby zvířat, štíry a hady, krupobitím a smrtí. To je blud víře křestan/ ské nesnesitelný. 3. Dále, že již v nynějším čase pomsty není čas pro milost a slito! vání, pokud se týče Boha, a proto že se nemají lidem zlým a protivníkům zá- kona Kristova prokazovati žádné skutky milosrdenství. To je zatvrzelé kacířství. 4. Dále, že se již v nynějším čase pomsty nemá napodobiti a násleí 75 Žižka v nebi. Vyobrazení v Jenském kodexu.
Strana 190
dovati Kristus v prokazování mírnosti, krotkosti a slitování protivníkům zákona Kristova, nýbrž jen v horlivosti, prchlivosti, ukrutnosti a spravedlivé odplatě. To je zatvrzelé kacířství.“ 5. Dále, že v tomto čase pomsty je zlořečený každý věřící, který zdrží svůj meč, aby tělesně ve vlastní osobě neproléval krev protivníků zákona Božího, ale že má každý věřící umýti své ruce v krvi nepřátel Kristových proto, že je blahoslavený každý, který ubohé dceři odplatí odplatu, jakož ona odpla! covala nám.4 To je kacířství a násilná ukrutnost. 6. Dále, že v tomto čase pomsty může a má být každému knězi Kristovu dovoleno podle obecného zákona osobně bojovati, zabíjeti, poraňovati a usmrcovati hříšníky mečem hmotným nebo jiným nástrojem bojovným. To je kacířství. 7. Dále, že pokud ještě trvá církev bojující, již v tomto čase pomsty dlouho před dnem konečného soudu mají býti všechna města, vesnice, hrady a všechna stavení zničena a spálena jako Sodoma, proto, že Pán do nich nevkročí, aniž kdo dobrý. To je blud nevídané a neslýchané ukrutnosti. 8. Dále, že v tomto křesťanstvu, pokud ještě trvá církev bojující, zůstane v svrchuřečené ráně toliko pět měst hmotných, do nichž jsou věřící povinni se utéci v čase pomsty, protože mimo oněch patero měst nijak nebudou moci dojíti spásy. To je blud a lež falešných proroků. 9. Dále, že již nyní v tomto roku pomsty má býti Pražské město jako Babylón od věřících zničeno a spáleno. To je nesnesitelná nespravedlnost, plná potlačování spravedlivých, a škoda věřících. 10. Dále, že již v tomto roku pomsty nikdo nemůže být zachráněn a od ran Páně zachován, leda v shromáždění na horách tělesných a v jeskyních skalních, kde jsou věřící nyní shromážděni. To je blud. I1. Dále, že již v tomto čase pomsty, kdokoli by četl nebo slyšel ká zati slovo Kristovo, kterým pravil (Mat. 24, 16): „Tehdáž ti, kteříž jsou v Ju! deji, nechť utekou na hory“, a nevyšel by z měst, vesnic nebo hradů na hory tělesné, kde jsou nyní shromážděni bratří věřící, hřeší smrtelně proti přikázání Kristovu a bude s těmito městy, vesnicemi nebo hrady ranou Páně potrestán a zahyne. To je blud. 12. Dále, že jen oni věřící, shromáždění na svrchuřečených horách, jsou ono tělo, k němuž, „kdežkoli bude, se shromáždí i orlice“ (Mat. 24, 28), a jsou zástupové od Boha poslaní po všem světě způsobiti všechny rány svrchu řečené pomsty a vykonati pomstu nad národy a jejich města, vesnice a tvrze
dovati Kristus v prokazování mírnosti, krotkosti a slitování protivníkům zákona Kristova, nýbrž jen v horlivosti, prchlivosti, ukrutnosti a spravedlivé odplatě. To je zatvrzelé kacířství.“ 5. Dále, že v tomto čase pomsty je zlořečený každý věřící, který zdrží svůj meč, aby tělesně ve vlastní osobě neproléval krev protivníků zákona Božího, ale že má každý věřící umýti své ruce v krvi nepřátel Kristových proto, že je blahoslavený každý, který ubohé dceři odplatí odplatu, jakož ona odpla! covala nám.4 To je kacířství a násilná ukrutnost. 6. Dále, že v tomto čase pomsty může a má být každému knězi Kristovu dovoleno podle obecného zákona osobně bojovati, zabíjeti, poraňovati a usmrcovati hříšníky mečem hmotným nebo jiným nástrojem bojovným. To je kacířství. 7. Dále, že pokud ještě trvá církev bojující, již v tomto čase pomsty dlouho před dnem konečného soudu mají býti všechna města, vesnice, hrady a všechna stavení zničena a spálena jako Sodoma, proto, že Pán do nich nevkročí, aniž kdo dobrý. To je blud nevídané a neslýchané ukrutnosti. 8. Dále, že v tomto křesťanstvu, pokud ještě trvá církev bojující, zůstane v svrchuřečené ráně toliko pět měst hmotných, do nichž jsou věřící povinni se utéci v čase pomsty, protože mimo oněch patero měst nijak nebudou moci dojíti spásy. To je blud a lež falešných proroků. 9. Dále, že již nyní v tomto roku pomsty má býti Pražské město jako Babylón od věřících zničeno a spáleno. To je nesnesitelná nespravedlnost, plná potlačování spravedlivých, a škoda věřících. 10. Dále, že již v tomto roku pomsty nikdo nemůže být zachráněn a od ran Páně zachován, leda v shromáždění na horách tělesných a v jeskyních skalních, kde jsou věřící nyní shromážděni. To je blud. I1. Dále, že již v tomto čase pomsty, kdokoli by četl nebo slyšel ká zati slovo Kristovo, kterým pravil (Mat. 24, 16): „Tehdáž ti, kteříž jsou v Ju! deji, nechť utekou na hory“, a nevyšel by z měst, vesnic nebo hradů na hory tělesné, kde jsou nyní shromážděni bratří věřící, hřeší smrtelně proti přikázání Kristovu a bude s těmito městy, vesnicemi nebo hrady ranou Páně potrestán a zahyne. To je blud. 12. Dále, že jen oni věřící, shromáždění na svrchuřečených horách, jsou ono tělo, k němuž, „kdežkoli bude, se shromáždí i orlice“ (Mat. 24, 28), a jsou zástupové od Boha poslaní po všem světě způsobiti všechny rány svrchu řečené pomsty a vykonati pomstu nad národy a jejich města, vesnice a tvrze
Strana 191
190 § 191 (ničiti a páliti), a ti každý jazyk jim odporující budou na soudu souditi.5 13. Dále kterýkoli pán, panoše, měšťan nebo sedlák by byl vyzván od řečených věřících zachovávati tato čtyři jejich ustanovení, totiž svobodu každé pravdy, za druhé podporování zákona Božího, za třetí starost o lidskou spásu, za čtvrté potírání hříchů podle jejich způsobu, a nepřidržel by se jich tělesně a přítomně, aby každý takový byl jako satan a drak od nich potřen nebo zabit a jeho majetek zabrán. To je blud. 14.“ Dále, že všechno časné zboží protivníků zákona Kristova v čase nynější pomsty mají řečení věřící jakýmkoli způsobem napadati a pustošiti, odnímajíce je, pálíce nebo tělesně ničíce. To je blud. 15. Dále, že všichni sedláci a poddaní, kteří z přinucení platí roční platy protivníkům zákona Božího, mají býti hubeni a zatracováni a jejich statky jakožto statky nepřátel pleněny. To je blud a příležitost ke krádežím a loupežím. 16. Dále, že již nyní církev bojující, mající trvati dlouho před pot sledním příchodem Kristovým do konečného soudu, bude a je jiným příchodem Kristovým, který již nastal, obnovena v království Boží pro stav putování, totiž tak, že v něm nebude žádného hříchu, žádného pohoršení, žádné ohavnosti, žádné lži, aniž jaké poskvrny. To je zatvrzelý blud. 17. Dále zakládati svrchuřečené názory na onom textu Matoušově, kap. 13, 40 a 24, 14 o skonání světa, a rozuměti skonáním světa konec a cíl ny nějšího času nebo nynějšího roku, po němž přijde jiný věk, to je čas a věk lidí putujících a skvějících se jako slunce naprosto beze vší poskvrny v svrchuřeče/ ném království Otce, jež bude tak trvati až do konce světa, a nikoli skonání věku, to jest světa, je neučený blud. 18. Dále, že se v svrchuřečeném obnoveném království lidí putujících nebude moci žádný zlý tělesně spojovati s dobrými, neodloží-li dříve svou špatí nost. To je blud. 19. Dále, že již při obnovení království vyvolení hned vstanou z mrtvých ve svých tělech prvním zmrtvýchvstáním, které bude daleko předcházeti před zmrtvýchvstáním druhým, jež bude obecné; s nimi bude Kristus, sestoupě z nebe, obcovati na zemi tělesně a každé oko ho uzří. A vystrojí veliké hody a večeři na horách tělesných, a když vstoupí, aby viděl hodující, vyvrhne zlé do temností zevnitřních a všechny, kteříž budou mimo hory, v jednom okamžiku zahubí ohněm, jako někdy všechny mimo archu Noemovu zahubil potopou. To je blud.
190 § 191 (ničiti a páliti), a ti každý jazyk jim odporující budou na soudu souditi.5 13. Dále kterýkoli pán, panoše, měšťan nebo sedlák by byl vyzván od řečených věřících zachovávati tato čtyři jejich ustanovení, totiž svobodu každé pravdy, za druhé podporování zákona Božího, za třetí starost o lidskou spásu, za čtvrté potírání hříchů podle jejich způsobu, a nepřidržel by se jich tělesně a přítomně, aby každý takový byl jako satan a drak od nich potřen nebo zabit a jeho majetek zabrán. To je blud. 14.“ Dále, že všechno časné zboží protivníků zákona Kristova v čase nynější pomsty mají řečení věřící jakýmkoli způsobem napadati a pustošiti, odnímajíce je, pálíce nebo tělesně ničíce. To je blud. 15. Dále, že všichni sedláci a poddaní, kteří z přinucení platí roční platy protivníkům zákona Božího, mají býti hubeni a zatracováni a jejich statky jakožto statky nepřátel pleněny. To je blud a příležitost ke krádežím a loupežím. 16. Dále, že již nyní církev bojující, mající trvati dlouho před pot sledním příchodem Kristovým do konečného soudu, bude a je jiným příchodem Kristovým, který již nastal, obnovena v království Boží pro stav putování, totiž tak, že v něm nebude žádného hříchu, žádného pohoršení, žádné ohavnosti, žádné lži, aniž jaké poskvrny. To je zatvrzelý blud. 17. Dále zakládati svrchuřečené názory na onom textu Matoušově, kap. 13, 40 a 24, 14 o skonání světa, a rozuměti skonáním světa konec a cíl ny nějšího času nebo nynějšího roku, po němž přijde jiný věk, to je čas a věk lidí putujících a skvějících se jako slunce naprosto beze vší poskvrny v svrchuřeče/ ném království Otce, jež bude tak trvati až do konce světa, a nikoli skonání věku, to jest světa, je neučený blud. 18. Dále, že se v svrchuřečeném obnoveném království lidí putujících nebude moci žádný zlý tělesně spojovati s dobrými, neodloží-li dříve svou špatí nost. To je blud. 19. Dále, že již při obnovení království vyvolení hned vstanou z mrtvých ve svých tělech prvním zmrtvýchvstáním, které bude daleko předcházeti před zmrtvýchvstáním druhým, jež bude obecné; s nimi bude Kristus, sestoupě z nebe, obcovati na zemi tělesně a každé oko ho uzří. A vystrojí veliké hody a večeři na horách tělesných, a když vstoupí, aby viděl hodující, vyvrhne zlé do temností zevnitřních a všechny, kteříž budou mimo hory, v jednom okamžiku zahubí ohněm, jako někdy všechny mimo archu Noemovu zahubil potopou. To je blud.
Strana 192
20. Dále, že při prvním zmrtvýchvstání ti, kteří budou zaživa uneí seni s Kristem do povětří, nezemřou tělesně, nýbrž budou žíti s Kristem vní matelně v životě životném na zemích a naplní se na nich do písmene všechno, co praví Hospodin u Izaiáše 65, 17: „Nebo aj, já stvořím nebesa nová“ atd. až do konce kapitoly, a v Zjevení sv. Jana 21, 1: „A viděl jsem nebe nové a zemi novou“ atd. až do konce kapitoly. To je blud. 21. Dále, že v svrchuřečeném království Kristově, jak je napřed pově! děno, řečenými ranami obnoveném, nebudou míti lidé putující vůbec žádného protivenství, protože přestane všeliké utrpení Kristovo a jeho údů. To je ka- cířství. 22. Dále, že v svrchuřečeném království lidí putujících, které potrvá až do obecného zmrtvýchvstání, dlouho předtím „přestane všeliký dráč chu/ diny a zanikne daň“ a přestanou všechna knížectví a světské panování. To je kacířství a klamání prostých lidí. 23. Dále, že nyní není dovoleno věřícím v tomto království voliti krále sobě věrného k pomstě zlých, ale k chvále dobrých proto, že jen Hospodin bude kralovati a království bude odevzdáno lidu země. To je blud. 24. Dále, že sláva tohoto obnoveného království na tomto putování až do obecného zmrtvýchvstání bude větší, než byla sláva prvotní církve. To je blud. 25. Dále, že toto království církve bojující, které je dům poslední před obecným zmrtvýchvstáním, bude obdařeno většími dary než dům první, to jest církev prvotní. To je blud. 26. Dále, že v tomto obnoveném království církve bojující nebude svítiti lidem slunce rozumnosti, to jest, že nebude učiti jeden každý bližní svého, nýbrž všichni budou učení Boží.8 To je kacířství. 27. Dále, že nebude zákona Božího psaného v obnoveném království církve bojující a psané bible budou zničeny, protože zákon Kristův bude všem napsán v jejich srdcích, a nebude potřebí učitele. To je blud. 28. Dále, že zákon milosti, pokud se týče jeho smyslů na mnohých místech odporujících svrchuřečeným názorům, jako o protivenstvích, křivdách věřících, klamech, hádkách, lžích, pohoršeních, bude naplněn, pozbude účin nosti a přestane, to jest v takto obnoveném království církve bojující. To je kacířství. 29. Dále, že ženy v obnoveném království církve putující tělesně bu dou roditi syny a dcery bez tělesného rozrušení a bolesti. To je kacířství.
20. Dále, že při prvním zmrtvýchvstání ti, kteří budou zaživa uneí seni s Kristem do povětří, nezemřou tělesně, nýbrž budou žíti s Kristem vní matelně v životě životném na zemích a naplní se na nich do písmene všechno, co praví Hospodin u Izaiáše 65, 17: „Nebo aj, já stvořím nebesa nová“ atd. až do konce kapitoly, a v Zjevení sv. Jana 21, 1: „A viděl jsem nebe nové a zemi novou“ atd. až do konce kapitoly. To je blud. 21. Dále, že v svrchuřečeném království Kristově, jak je napřed pově! děno, řečenými ranami obnoveném, nebudou míti lidé putující vůbec žádného protivenství, protože přestane všeliké utrpení Kristovo a jeho údů. To je ka- cířství. 22. Dále, že v svrchuřečeném království lidí putujících, které potrvá až do obecného zmrtvýchvstání, dlouho předtím „přestane všeliký dráč chu/ diny a zanikne daň“ a přestanou všechna knížectví a světské panování. To je kacířství a klamání prostých lidí. 23. Dále, že nyní není dovoleno věřícím v tomto království voliti krále sobě věrného k pomstě zlých, ale k chvále dobrých proto, že jen Hospodin bude kralovati a království bude odevzdáno lidu země. To je blud. 24. Dále, že sláva tohoto obnoveného království na tomto putování až do obecného zmrtvýchvstání bude větší, než byla sláva prvotní církve. To je blud. 25. Dále, že toto království církve bojující, které je dům poslední před obecným zmrtvýchvstáním, bude obdařeno většími dary než dům první, to jest církev prvotní. To je blud. 26. Dále, že v tomto obnoveném království církve bojující nebude svítiti lidem slunce rozumnosti, to jest, že nebude učiti jeden každý bližní svého, nýbrž všichni budou učení Boží.8 To je kacířství. 27. Dále, že nebude zákona Božího psaného v obnoveném království církve bojující a psané bible budou zničeny, protože zákon Kristův bude všem napsán v jejich srdcích, a nebude potřebí učitele. To je blud. 28. Dále, že zákon milosti, pokud se týče jeho smyslů na mnohých místech odporujících svrchuřečeným názorům, jako o protivenstvích, křivdách věřících, klamech, hádkách, lžích, pohoršeních, bude naplněn, pozbude účin nosti a přestane, to jest v takto obnoveném království církve bojující. To je kacířství. 29. Dále, že ženy v obnoveném království církve putující tělesně bu dou roditi syny a dcery bez tělesného rozrušení a bolesti. To je kacířství.
Strana 193
192 § 193 30. Dále, že ještě po obecném zmrtvýchvstání lidé budou roditi syny a dcery až do vnoučat. To je kacířství. 31. Dále, že v království církve putující ženy nejsou povinny býti po vůli svým manželům ani oni naopak jim. To je kacířství. 32. Dále, že ženy v obnoveném království budou roditi bez oplodí nění semenem tělesným. To je kacířství. 33. Dále, že ženám v čase této pomsty je dovoleno odloučiti se již a odejíti od svých mužů, byť věrných, třebas i proti jejich vůli, a od svých dětí a svých příbytků na hory tělesné anebo do pěti měst. To je blud. 34. Dále, že se mají při obnovení království církve putující všechny kostely, oltáře, baziliky, k poctě Boha zasvěcené a jménem některého svatého kromě Krista pojmenované, jako svatokrádežné nebo svatokupecké až do zá- kladu prvního kamene bořiti, páliti anebo jinak ničiti. To je blud, zavánějící pot horšením po celém světě bez užitku. 35. Dále, že všechny domy kněžské jakožto kacířské a nakažené ne/ mají věrní kněží obývati ani navštěvovati, nýbrž že mají být zničeny. To je blud. 36. Dále, že evangeličtí kněží nemohou podle způsobu evangelického míti časného zboží, potřebného jim na výživu a oděv, protože jim bylo měšťanské právo nadobro odňato a vzato, a od takových že se nemají přijímati svátosti. To je hloupý blud. — 37. Dále, že ozdobná roucha k svatým mším, od prvotní církve — jistě ne hříšně — zavedená a ustanovená, jsou šaty a plachty kacířské, a proto mají být zužitkovány na kabáty lidí světských a na jiné nepříslušné potřeby. To je hloupý a nechutný blud. 38. Dále, že všichni, kdož slouží mše v ornátech, byť i s vyloučením zbytečnosti a nádhery, a s tonzurami, jsou nastrojené nevěstky. To je blud. 39. Dále, že všichni, kdož slouží svaté mše — jistě ne hříšně — podle řádu a v rouchu prvotní církve obvyklém, nejsou kněží, nýbrž pokrytci a že se nadarmo modlí a jejich mše že nemají být slyšeny. To je kacířství. 40. Dále, že sloužiti mše pod širým nebem a po domech a stanech a měniti řád prvotní církve bez krajní potřeby a vzpurně pohrdati kostely, do kte rých nyní mohou choditi: to je pověrečný blud. 41. Dále, že žádný kněz, který je v kterémkoli smrtelném hříchu, nemá od Boha moc proměňovati nebo křtíti.9 To je kacířství. 42. Dále, že Jidáš nepřijímal svátost oltářní těla a krve Kristovy při poslední večeři, ani nedostal moc proměňovati. To je kacířství.
192 § 193 30. Dále, že ještě po obecném zmrtvýchvstání lidé budou roditi syny a dcery až do vnoučat. To je kacířství. 31. Dále, že v království církve putující ženy nejsou povinny býti po vůli svým manželům ani oni naopak jim. To je kacířství. 32. Dále, že ženy v obnoveném království budou roditi bez oplodí nění semenem tělesným. To je kacířství. 33. Dále, že ženám v čase této pomsty je dovoleno odloučiti se již a odejíti od svých mužů, byť věrných, třebas i proti jejich vůli, a od svých dětí a svých příbytků na hory tělesné anebo do pěti měst. To je blud. 34. Dále, že se mají při obnovení království církve putující všechny kostely, oltáře, baziliky, k poctě Boha zasvěcené a jménem některého svatého kromě Krista pojmenované, jako svatokrádežné nebo svatokupecké až do zá- kladu prvního kamene bořiti, páliti anebo jinak ničiti. To je blud, zavánějící pot horšením po celém světě bez užitku. 35. Dále, že všechny domy kněžské jakožto kacířské a nakažené ne/ mají věrní kněží obývati ani navštěvovati, nýbrž že mají být zničeny. To je blud. 36. Dále, že evangeličtí kněží nemohou podle způsobu evangelického míti časného zboží, potřebného jim na výživu a oděv, protože jim bylo měšťanské právo nadobro odňato a vzato, a od takových že se nemají přijímati svátosti. To je hloupý blud. — 37. Dále, že ozdobná roucha k svatým mším, od prvotní církve — jistě ne hříšně — zavedená a ustanovená, jsou šaty a plachty kacířské, a proto mají být zužitkovány na kabáty lidí světských a na jiné nepříslušné potřeby. To je hloupý a nechutný blud. 38. Dále, že všichni, kdož slouží mše v ornátech, byť i s vyloučením zbytečnosti a nádhery, a s tonzurami, jsou nastrojené nevěstky. To je blud. 39. Dále, že všichni, kdož slouží svaté mše — jistě ne hříšně — podle řádu a v rouchu prvotní církve obvyklém, nejsou kněží, nýbrž pokrytci a že se nadarmo modlí a jejich mše že nemají být slyšeny. To je kacířství. 40. Dále, že sloužiti mše pod širým nebem a po domech a stanech a měniti řád prvotní církve bez krajní potřeby a vzpurně pohrdati kostely, do kte rých nyní mohou choditi: to je pověrečný blud. 41. Dále, že žádný kněz, který je v kterémkoli smrtelném hříchu, nemá od Boha moc proměňovati nebo křtíti.9 To je kacířství. 42. Dále, že Jidáš nepřijímal svátost oltářní těla a krve Kristovy při poslední večeři, ani nedostal moc proměňovati. To je kacířství.
Strana 194
43. Dále, že je dovoleno velebnou svátost, kterou takto posvěcují kněží v smrtelném hříchu, — ovšem nevěrecky —, vyhazovati neb rozmetávati po zemi a nádoby odnášeti nebo že si světští lidé mohou svátost s jejími nádo! bami opovržlivě vkládati za ňadra.10 To je bezbožné a pohoršlivé kacířství. 44. Dále, že v svátosti oltářní chleba a vína není pravý Bůh a člověk obsahově, svátostně a přítomně. To je kacířství. 45. Dále, že se v svátosti oltářní nemá uctívati pravý Bůh a člověk uctivým klaněním. To je kacířství. 46. Dále, že se nemá před svátostí oltářní klekati, ani že se nemají prokazovati jiné projevy božské pocty. To je kacířství. 47. Dále věřiti, že ani v svátosti těla Kristova pod způsobou chleba ani pod způsobou vína není celý Kristus, mající v sobě své tělo a krevll: to je kacířství. 48. Dále, že není dovoleno ani prospěšné chovati do druhého dne svátost oltářní pro potřebu věřících nebo pro opětování bohoslužby. To je blud. 49. Dále, že není nikdy dovoleno pozdvihovati při mši svaté svátost oltářní podle řádu prvotní církve. To je blud. 50. Dále, že se v každém pokrmu přijímá tělo a krev Kristova svá/ tostně tak dobře jako v svátosti, jen když je člověk v milosti. To je blud. 51. Dále, že v žádné farnosti v kterémkoli jednom dni není nikdy do! voleno nebo prospěšné sloužiti více mší než jednu. To je blud. 52. Dále, že jeden a týž člověk světský smí přijímati svátost oltářní, kolikrát by mu bylo libo v jednom dni. To je blud proti ustanovení. 53. Dále, že věřící nemají držeti a věřiti žádné věci, jedině ty, které jsou výslovně a jasně obsaženy v kánonu bible. To je kacířství. 54. Dále věřiti nebo držeti, že svátost oltářní nebo křtu nemají spolu s jinými svátostmi trvati v církvi putující, dokud by konečně nepřišel Kristus, je blud. 55. Dále, že všechna ustanovení lidská a zvyklosti církevní, jakkoli chvalitebné a užitečné, mají býti jako plevy z pšenice prostě odklizeny a zru šeny. To je blud. 56. Dále, že se nemají zachovávati dekrety obecné církve a ustanovení svatých Otců od Ducha svatého, jakkoli zákonité, protože třeba dosti míti na ustanoveních vyslovených v evangeliu. To je blud. 57. Dále, že písma, učení a sbírky kázání svatých doktorů, ve vědění a v životě od prvotní církve uznaných, jako Dionysia, Origena, Cypriána, Jana B 10/ Žižka v čele vojsk. Vyobrazení v Jenském kodexu, fol. 76a.
43. Dále, že je dovoleno velebnou svátost, kterou takto posvěcují kněží v smrtelném hříchu, — ovšem nevěrecky —, vyhazovati neb rozmetávati po zemi a nádoby odnášeti nebo že si světští lidé mohou svátost s jejími nádo! bami opovržlivě vkládati za ňadra.10 To je bezbožné a pohoršlivé kacířství. 44. Dále, že v svátosti oltářní chleba a vína není pravý Bůh a člověk obsahově, svátostně a přítomně. To je kacířství. 45. Dále, že se v svátosti oltářní nemá uctívati pravý Bůh a člověk uctivým klaněním. To je kacířství. 46. Dále, že se nemá před svátostí oltářní klekati, ani že se nemají prokazovati jiné projevy božské pocty. To je kacířství. 47. Dále věřiti, že ani v svátosti těla Kristova pod způsobou chleba ani pod způsobou vína není celý Kristus, mající v sobě své tělo a krevll: to je kacířství. 48. Dále, že není dovoleno ani prospěšné chovati do druhého dne svátost oltářní pro potřebu věřících nebo pro opětování bohoslužby. To je blud. 49. Dále, že není nikdy dovoleno pozdvihovati při mši svaté svátost oltářní podle řádu prvotní církve. To je blud. 50. Dále, že se v každém pokrmu přijímá tělo a krev Kristova svá/ tostně tak dobře jako v svátosti, jen když je člověk v milosti. To je blud. 51. Dále, že v žádné farnosti v kterémkoli jednom dni není nikdy do! voleno nebo prospěšné sloužiti více mší než jednu. To je blud. 52. Dále, že jeden a týž člověk světský smí přijímati svátost oltářní, kolikrát by mu bylo libo v jednom dni. To je blud proti ustanovení. 53. Dále, že věřící nemají držeti a věřiti žádné věci, jedině ty, které jsou výslovně a jasně obsaženy v kánonu bible. To je kacířství. 54. Dále věřiti nebo držeti, že svátost oltářní nebo křtu nemají spolu s jinými svátostmi trvati v církvi putující, dokud by konečně nepřišel Kristus, je blud. 55. Dále, že všechna ustanovení lidská a zvyklosti církevní, jakkoli chvalitebné a užitečné, mají býti jako plevy z pšenice prostě odklizeny a zru šeny. To je blud. 56. Dále, že se nemají zachovávati dekrety obecné církve a ustanovení svatých Otců od Ducha svatého, jakkoli zákonité, protože třeba dosti míti na ustanoveních vyslovených v evangeliu. To je blud. 57. Dále, že písma, učení a sbírky kázání svatých doktorů, ve vědění a v životě od prvotní církve uznaných, jako Dionysia, Origena, Cypriána, Jana B 10/ Žižka v čele vojsk. Vyobrazení v Jenském kodexu, fol. 76a.
Strana 195
194 195 zeizpame M pywkalowſtwi zeſkem powſtali ſáli prot wſlew uchowm proneſklecketnoſć wek áeb ßi ſßbyłi przli�ß w Suſk mizkY. Krzecky neſzwerimɇwydak śPRnuybame niazelb wogwy ſwzſáiweneſkiißme poruſſama Ahuecky nißianſkymi Spigemwykſčkuuſkwm) Cátom ſßwim la= min ſe záwrpwzmiß zlice zwidke boze mu'tz geKerpiek nowokwge bili= pakik ſopili wiezcli Zzɇmɇ wyßamek Hyctz koltely kálltery bápßy Bowy valili borzili wſſili Sbrazy.bálicky briby pakili ſkkli awzmieeak Zowii Haemigaby bcze byli Pobrziy gtnoſám ánabozm naſkedumß prwwck ſwatych Cźteme wſſm kidem kuzali kuechy nalbie y nabozkazel terznzw to zaſà kde ſwoyſkem ßwozy zGium pzzem gedil admále necmiene Adu wozſowie wiencow poraze Qiam Rayćmána bwanw zizki ſepcßo Nynemm ſniezneſá monſwanny zizki nale brt tr wiexny La zpiEIev kepzzáiekſznelektyte náwpozſkwie nekledte pa ſwy wſwky miegte prowa ſiy) bylietepwednepriately nenkie myte Reſko : Spßicknerawátugme Giloß naſß P w knkwemeá nakeziſtecß ſá nezá�awuwme c WeoſZkemwmiáke Sechic
194 195 zeizpame M pywkalowſtwi zeſkem powſtali ſáli prot wſlew uchowm proneſklecketnoſć wek áeb ßi ſßbyłi przli�ß w Suſk mizkY. Krzecky neſzwerimɇwydak śPRnuybame niazelb wogwy ſwzſáiweneſkiißme poruſſama Ahuecky nißianſkymi Spigemwykſčkuuſkwm) Cátom ſßwim la= min ſe záwrpwzmiß zlice zwidke boze mu'tz geKerpiek nowokwge bili= pakik ſopili wiezcli Zzɇmɇ wyßamek Hyctz koltely kálltery bápßy Bowy valili borzili wſſili Sbrazy.bálicky briby pakili ſkkli awzmieeak Zowii Haemigaby bcze byli Pobrziy gtnoſám ánabozm naſkedumß prwwck ſwatych Cźteme wſſm kidem kuzali kuechy nalbie y nabozkazel terznzw to zaſà kde ſwoyſkem ßwozy zGium pzzem gedil admále necmiene Adu wozſowie wiencow poraze Qiam Rayćmána bwanw zizki ſepcßo Nynemm ſniezneſá monſwanny zizki nale brt tr wiexny La zpiEIev kepzzáiekſznelektyte náwpozſkwie nekledte pa ſwy wſwky miegte prowa ſiy) bylietepwednepriately nenkie myte Reſko : Spßicknerawátugme Giloß naſß P w knkwemeá nakeziſtecß ſá nezá�awuwme c WeoſZkemwmiáke Sechic
Strana 196
Zlatoústého, Jeronýma, Augustina, Rehořel2 a jiných, nemají věřící čísti a jim se učiti ani se jich dovolávati k potvrzení smyslu Písma. To je blud slepý, ne/ učený a nevědomý. 58. Dále, že si lidé nemají nikdy žádným způsobem všechny pravdy ve filozofii a v uměních, třeba podporují zákon Kristův, oblibovati nebo je stu dovati. To je blud. 59. Dále, že není dovoleno křestní vodu nikdy světit nebo žehnat a svěcenou v kostele uchovávat. To je blud. 60. Dále, že nemluvňata nemají býti křtěna s kmotry a obvyklými od prvotní církve otázkami a odpovědmi, když se to může státi pohodlně bez nich. To je blud. 61. Dále tvrditi, že si ušních zpovědí nemají věřící nikdy žádným způsobem vážiti ani je zachovávati: to je blud. 62. Dále, že se nemají kajícím a zpovídajícím nikdy ukládati tělesné posty a trestání těla a jiné skutky zadostiučinění, jako modlitby, almužny a slzy, nýbrž že postačí toliko říci: „Jdi a nehřeš více!“ To je blud. 63. Dále, že se nemá svaté křižmo k pomazání nemocných a pokřtě! ných v církvi Boží nikdy držeti a uchovávati. To je blud. 64. Dále, že je dovoleno kterýmkoli kněžím, nebiskupům, aby si podle vlastní vůle a libosti sami světili biskupa. To je nerozumný blud. 65. Dále, že my putující nemáme žádného svatého, který je v nebeské vlasti, nikdy žádným způsobem jemu povinným žádati nebo vzývati o nějaké orodování. To je blud. 66. Dále, že svatí, kteří jsou v nebi, nepomáhají lidem putujícím svými modlitbami nebo jinými druhy pomoci. To je nechutný blud. 67. Dále, že nemají věřící zachovávati čtyřicetidenní posty prvotní církve, suché dny, pátky atd., nýbrž aby jeden každý v oněch dnech podle své vůle jedl, cokoli se mu líbí a kolikrát je mu libo. To je blud. 68. Dále, že kromě neděle nemají věřící světiti podle nějakého uložení prvotní církve žádný jiný svátek.13 To je blud. 69. Dále, že se nemá naprosto žádným způsobem uznávati nebo jak/ koli dokazovati po tomto životě očistcový oheň duší z těla vycházejících. 70. Dále, že se naprosto nemají konati za mrtvé věřící, ať je to kdo! koli, nijaká orodování, modlitby a almužny jakožto nedovolené. To je blud. 71. Dále, že nemají věřící v kostelích při bohoslužbě zpívati hymny, chvály a zpěvy z prvotní církve vzešlé. To je blud.
Zlatoústého, Jeronýma, Augustina, Rehořel2 a jiných, nemají věřící čísti a jim se učiti ani se jich dovolávati k potvrzení smyslu Písma. To je blud slepý, ne/ učený a nevědomý. 58. Dále, že si lidé nemají nikdy žádným způsobem všechny pravdy ve filozofii a v uměních, třeba podporují zákon Kristův, oblibovati nebo je stu dovati. To je blud. 59. Dále, že není dovoleno křestní vodu nikdy světit nebo žehnat a svěcenou v kostele uchovávat. To je blud. 60. Dále, že nemluvňata nemají býti křtěna s kmotry a obvyklými od prvotní církve otázkami a odpovědmi, když se to může státi pohodlně bez nich. To je blud. 61. Dále tvrditi, že si ušních zpovědí nemají věřící nikdy žádným způsobem vážiti ani je zachovávati: to je blud. 62. Dále, že se nemají kajícím a zpovídajícím nikdy ukládati tělesné posty a trestání těla a jiné skutky zadostiučinění, jako modlitby, almužny a slzy, nýbrž že postačí toliko říci: „Jdi a nehřeš více!“ To je blud. 63. Dále, že se nemá svaté křižmo k pomazání nemocných a pokřtě! ných v církvi Boží nikdy držeti a uchovávati. To je blud. 64. Dále, že je dovoleno kterýmkoli kněžím, nebiskupům, aby si podle vlastní vůle a libosti sami světili biskupa. To je nerozumný blud. 65. Dále, že my putující nemáme žádného svatého, který je v nebeské vlasti, nikdy žádným způsobem jemu povinným žádati nebo vzývati o nějaké orodování. To je blud. 66. Dále, že svatí, kteří jsou v nebi, nepomáhají lidem putujícím svými modlitbami nebo jinými druhy pomoci. To je nechutný blud. 67. Dále, že nemají věřící zachovávati čtyřicetidenní posty prvotní církve, suché dny, pátky atd., nýbrž aby jeden každý v oněch dnech podle své vůle jedl, cokoli se mu líbí a kolikrát je mu libo. To je blud. 68. Dále, že kromě neděle nemají věřící světiti podle nějakého uložení prvotní církve žádný jiný svátek.13 To je blud. 69. Dále, že se nemá naprosto žádným způsobem uznávati nebo jak/ koli dokazovati po tomto životě očistcový oheň duší z těla vycházejících. 70. Dále, že se naprosto nemají konati za mrtvé věřící, ať je to kdo! koli, nijaká orodování, modlitby a almužny jakožto nedovolené. To je blud. 71. Dále, že nemají věřící v kostelích při bohoslužbě zpívati hymny, chvály a zpěvy z prvotní církve vzešlé. To je blud.
Strana 197
196 § 197 E 76/ Tábor, pohled na historické jádro města.
196 § 197 E 76/ Tábor, pohled na historické jádro města.
Strana 198
T IIIHIIIVIH II ENEEMNEEEEEEE T — ☞ 77/ Tábor, radnice.
T IIIHIIIVIH II ENEEMNEEEEEEE T — ☞ 77/ Tábor, radnice.
Strana 199
198 199 72. Dále, že žádnému křesťanu naprosto není žádným způsobem do voleno jísti maso zadušené14 anebo pokrmy s krví některého zvířete. To je 15,16 blud. I A tak, skončiv svrchuřečené články, připojil mistr Petr, který je četl, tato slova: „Znejte všichni, že těmito články neobviňujeme nikoho jménem, že by je držel, ale aby se lidé vystříhali každého bratra nebo kněze, který by je chtěl hlásati a neústupně hájiti, protože je každý z nich buď kacířský, nebo bludný, nebo pohoršlivý.“ Tehdy řekl bratr Chvall zeman: „Já držím všechny ty články.“ Ale zeman Roháč2 vybuchl v tato slova: „V Kostnici nám házeli na krk čtyřicet kacířských článků a vy nám jich házíte přes sedmdesát.“ V odpověď na to při/ pojil mistr Petr, jako výše.3 Ale bratr kněz Martin řečený Loquis řekl: „S vyt loučením zcela malého počtu věcí, které jsou tam jedovaté, my držíme všechny ty články.“ A totéž pravil i jejich biskup4 i bratr Markolt. Ale mistři prohlá: sili: „Nepravdivost článků nyní čtených jsme hotovi, kdykoli bude libo, ve škol lách veřejně dokazovati důvody rozumovými i Písmy svatými, bude-li se kdo chtít postavit na jejich obranu.“ Tehdy žádal Martin Loquis jménem táborů je jich opis; a bylo jim odpověděno, že jim bude dán opis, chce-li je někdo držeti a hájiti. Po těchto rozpravách Mikuláš, bakalář umění a táborský kněz a od nich zvolený za biskupa, stoje na lavici a drže v ruce jeden malý sextern, pravil tato nebo jim podobná slova: „Již jste slyšeli mistry, slyšte také i nás! My jsme přišli na toto rokování, majíce za to, že se bude jednati jen o řádu meší ním, zda je lépe v ornátě nebo bez ornátu proměňovati večeři Páně a přisluho! vati jí lidu. A mistři proti nám podali mnoho článků, které, jak doufáme, jsou všechny pravé, kromě toho, co je v nich jedovatého. Ale nechavše toho pro tuto chvíli tvrdíme a držíme, že táborští kněží lépe činí, bez kostelních rouch posvěcujíce večeři Páně a podávajíce ji lidu, než Pražané, kteří činí totéž v orná tech. A abych to dokázal, uvádím nejprve jako předpoklad, že v tom, co se týká křesťanského řádu, je nejdostatečnějším, nejjistějším a k následování nejméně nebezpečným řádem náš Spasitel. A ve vlastním výkladě nazývám lidský řád nikoli řádem Kristovým a apoštolů, nýbrž řádem a ustanovením papežů, daleko ÁBORŠTÍ KNĚŽÍ HÁJILI VYTÝKANÉ ČLÁNKY 78
198 199 72. Dále, že žádnému křesťanu naprosto není žádným způsobem do voleno jísti maso zadušené14 anebo pokrmy s krví některého zvířete. To je 15,16 blud. I A tak, skončiv svrchuřečené články, připojil mistr Petr, který je četl, tato slova: „Znejte všichni, že těmito články neobviňujeme nikoho jménem, že by je držel, ale aby se lidé vystříhali každého bratra nebo kněze, který by je chtěl hlásati a neústupně hájiti, protože je každý z nich buď kacířský, nebo bludný, nebo pohoršlivý.“ Tehdy řekl bratr Chvall zeman: „Já držím všechny ty články.“ Ale zeman Roháč2 vybuchl v tato slova: „V Kostnici nám házeli na krk čtyřicet kacířských článků a vy nám jich házíte přes sedmdesát.“ V odpověď na to při/ pojil mistr Petr, jako výše.3 Ale bratr kněz Martin řečený Loquis řekl: „S vyt loučením zcela malého počtu věcí, které jsou tam jedovaté, my držíme všechny ty články.“ A totéž pravil i jejich biskup4 i bratr Markolt. Ale mistři prohlá: sili: „Nepravdivost článků nyní čtených jsme hotovi, kdykoli bude libo, ve škol lách veřejně dokazovati důvody rozumovými i Písmy svatými, bude-li se kdo chtít postavit na jejich obranu.“ Tehdy žádal Martin Loquis jménem táborů je jich opis; a bylo jim odpověděno, že jim bude dán opis, chce-li je někdo držeti a hájiti. Po těchto rozpravách Mikuláš, bakalář umění a táborský kněz a od nich zvolený za biskupa, stoje na lavici a drže v ruce jeden malý sextern, pravil tato nebo jim podobná slova: „Již jste slyšeli mistry, slyšte také i nás! My jsme přišli na toto rokování, majíce za to, že se bude jednati jen o řádu meší ním, zda je lépe v ornátě nebo bez ornátu proměňovati večeři Páně a přisluho! vati jí lidu. A mistři proti nám podali mnoho článků, které, jak doufáme, jsou všechny pravé, kromě toho, co je v nich jedovatého. Ale nechavše toho pro tuto chvíli tvrdíme a držíme, že táborští kněží lépe činí, bez kostelních rouch posvěcujíce večeři Páně a podávajíce ji lidu, než Pražané, kteří činí totéž v orná tech. A abych to dokázal, uvádím nejprve jako předpoklad, že v tom, co se týká křesťanského řádu, je nejdostatečnějším, nejjistějším a k následování nejméně nebezpečným řádem náš Spasitel. A ve vlastním výkladě nazývám lidský řád nikoli řádem Kristovým a apoštolů, nýbrž řádem a ustanovením papežů, daleko ÁBORŠTÍ KNĚŽÍ HÁJILI VYTÝKANÉ ČLÁNKY 78
Strana 200
se odchylujících od života Kristova, protože v nich ustydla láska a příliš se rozí mohla nepravost. Vždyť Kristus a jeho apoštolové v oděvu, v kterém obecně chodili, bez obřadu a výpravy, nyní od kněží zachovávané, spasitelně zachová/ vali svatou večeři mnohem lépe, než ji nyní zachovávají kněží. A ten řád byl teprve zaveden po mnoha stech letech atd. Proto závěrem tvrdíme, že řád, který zachováváme při večeři Páně, dal jako příklad Kristus a jeho apoštolové, jak je zřejmé z Mat. 26, 26—28. A pro nás je nejbezpečnější zachovávat onen řád, který dal jako příklad a držel Kristus a který jeho apoštolové nezměnili. Dále tvrdíme, že řád, který zachová/ vají při večeři Páně pražští kněží, je řád zavedený podle ustanovení lidského, ne daný za příklad od Krista a jeho apoštolů ani doložený v celém Novém zá koně ani v Starém. A ti, kdož ten řád zachovávají jako evangelium a velebí nad zákonem, mají se báti, aby nebyli z počtu zákoníků a farizejů „nadarmo ctících Boha“, o nichž je psáno u Mat. 15, 3—9 a 23, 13—33. Dále svatí učitelé atd. Tento bod Martin Loquis s ostatními kněžími nedopustili číst do konce, nýbrž řekli: „Nechte toho nyní! „Dále tvrdíme, že se pražští kněží dopouštějí velikého provinění ještě také tím, že reptají proti přestupníkům lidských ustanovení více než proti pře stupníkům zákona Božího. Dále se pražští kněží zcela nezřekli konstantinskéhoť a císařského obdarování do rukou světských pánů. Když toto, jak je svrchu řečeno, prohlásil, pravil: „Toto, jak jste sly/ šeli, jsou pevná písma a nevývratné důvody, proti kterým mistři ještě nedali žádné písmo, ačkoli jsme o to dávno žádali.“ A hned povstal na lavici Jakoubek, bakalář bohosloví a kazatel v Betlémě, drže v ruce sextern, a četl z něho dlou/ hou řeč,7 kterou v krátkosti podobnými slovy shrnu. A tak nejprve položil rozl díl, že některé věci v církvi Boží jsou podstatné a bytostné složky víry a byl tostně nezbytné k spasení, jako řádně pronášeti slova posvěcující nad chlebem a vínem, a některé jsou jen případkové, jako sloužiti mši v ornátě. První věci nemá žádný člověk měniti, jako je ani nemůže, ale druhé, totiž případkové, mohou být podle místa a času v případě krajní nutnosti opuštěny, jako sloužiti v ornátě atd.8; když však mohou být podle místa a času drženy, nemají být opouštěny, nýbrž zachovávány. A tak se má týmž způsobem rozuměti o všech lidských ustanoveních svatých Otců, která nejsou proti zákonu Božímu ani mu nevadí, nýbrž jej spíše podporují, naznačujíce některé věci mysticky. Chtějí-li tedy táborští bratří napodobiti Krista v jeho řádu o posvěcení večeře Páně, tehdy ať to činí večer po večeři a umyjí dříve nohy těch, kterým zamýšlejí podá/ 78/ Tábor, městský znak z 1. 1515—1516.
se odchylujících od života Kristova, protože v nich ustydla láska a příliš se rozí mohla nepravost. Vždyť Kristus a jeho apoštolové v oděvu, v kterém obecně chodili, bez obřadu a výpravy, nyní od kněží zachovávané, spasitelně zachová/ vali svatou večeři mnohem lépe, než ji nyní zachovávají kněží. A ten řád byl teprve zaveden po mnoha stech letech atd. Proto závěrem tvrdíme, že řád, který zachováváme při večeři Páně, dal jako příklad Kristus a jeho apoštolové, jak je zřejmé z Mat. 26, 26—28. A pro nás je nejbezpečnější zachovávat onen řád, který dal jako příklad a držel Kristus a který jeho apoštolové nezměnili. Dále tvrdíme, že řád, který zachová/ vají při večeři Páně pražští kněží, je řád zavedený podle ustanovení lidského, ne daný za příklad od Krista a jeho apoštolů ani doložený v celém Novém zá koně ani v Starém. A ti, kdož ten řád zachovávají jako evangelium a velebí nad zákonem, mají se báti, aby nebyli z počtu zákoníků a farizejů „nadarmo ctících Boha“, o nichž je psáno u Mat. 15, 3—9 a 23, 13—33. Dále svatí učitelé atd. Tento bod Martin Loquis s ostatními kněžími nedopustili číst do konce, nýbrž řekli: „Nechte toho nyní! „Dále tvrdíme, že se pražští kněží dopouštějí velikého provinění ještě také tím, že reptají proti přestupníkům lidských ustanovení více než proti pře stupníkům zákona Božího. Dále se pražští kněží zcela nezřekli konstantinskéhoť a císařského obdarování do rukou světských pánů. Když toto, jak je svrchu řečeno, prohlásil, pravil: „Toto, jak jste sly/ šeli, jsou pevná písma a nevývratné důvody, proti kterým mistři ještě nedali žádné písmo, ačkoli jsme o to dávno žádali.“ A hned povstal na lavici Jakoubek, bakalář bohosloví a kazatel v Betlémě, drže v ruce sextern, a četl z něho dlou/ hou řeč,7 kterou v krátkosti podobnými slovy shrnu. A tak nejprve položil rozl díl, že některé věci v církvi Boží jsou podstatné a bytostné složky víry a byl tostně nezbytné k spasení, jako řádně pronášeti slova posvěcující nad chlebem a vínem, a některé jsou jen případkové, jako sloužiti mši v ornátě. První věci nemá žádný člověk měniti, jako je ani nemůže, ale druhé, totiž případkové, mohou být podle místa a času v případě krajní nutnosti opuštěny, jako sloužiti v ornátě atd.8; když však mohou být podle místa a času drženy, nemají být opouštěny, nýbrž zachovávány. A tak se má týmž způsobem rozuměti o všech lidských ustanoveních svatých Otců, která nejsou proti zákonu Božímu ani mu nevadí, nýbrž jej spíše podporují, naznačujíce některé věci mysticky. Chtějí-li tedy táborští bratří napodobiti Krista v jeho řádu o posvěcení večeře Páně, tehdy ať to činí večer po večeři a umyjí dříve nohy těch, kterým zamýšlejí podá/ 78/ Tábor, městský znak z 1. 1515—1516.
Strana 201
200 § 201
200 § 201
Strana 202
Mieſwo Horaždowice.i Wimberſe. Tuſlice Sli Čal bulomi. LLLA N I 16 17 18 Brána Boleg klaſluer g° ni hala Qoſt 19 20 21 Deßa Szne. Mráz (Otkarok 79 / Horaždovice OKolo r. 1O0O veduta.
Mieſwo Horaždowice.i Wimberſe. Tuſlice Sli Čal bulomi. LLLA N I 16 17 18 Brána Boleg klaſluer g° ni hala Qoſt 19 20 21 Deßa Szne. Mráz (Otkarok 79 / Horaždovice OKolo r. 1O0O veduta.
Strana 203
202 § 203 — — AA 2 u mýrN.um ☞ A TUTin Z Tm ng 16 V Trnnnn = =
202 § 203 — — AA 2 u mýrN.um ☞ A TUTin Z Tm ng 16 V Trnnnn = =
Strana 204
80/ Horažďovice, zbytek městské brány z 2. pol. 13. stol.
80/ Horažďovice, zbytek městské brány z 2. pol. 13. stol.
Strana 205
204 § 205 vati. A když promluvil takové věci a ještě více jiných před shromážděným množstvím, odevzdal sextern panu Oldřichovi z Jindřichova Hradce, aby jej schoval a aby přijal podobně od táborů, mají-li sepsání protivná, a ustanovil jim jistý čas k rokování, aby mohli z těch sepsání poznati pravdu v projednávané věci. A když se to splnilo, bylo rokování rozpuštěno. OMOC PRAŽANŮ MLADÉMU BOČKOVI! POSELSTVO KE KRÁLI POLSKÉMU, P ABY PŘIJAL ČESKOU KORUNU 79 Potom léta Páně 1420 17. dne prosince poslali Pražané na žádost mladého pana Bočkal z Prahy svůj lid jízdný, pěší a jedoucí na vozích, aby se sešli s bratřími orebskými v Hradeckém kraji a kladli odpor králi Zikmundovi, který působil Bočkovi a Puškovi, zemským šlechticům, těžké škody vypalováním a odnímá/ ním statků; a ani s tím se nespokojili Uhři, nýbrž i nestydatě znásilňovali i panny i ženy. A když Pražané dorazili až k Brandýsu a Brandýs se jim s ně kolika tvrzemi poddal, velmi zesílil tuhý mráz. A tak se tehdy nemohli s bra/ třími orebskými sjeti. A proto se vrátili v pondělí po sv. Tomáši2 do Pražského města.3 Potom v den Narození Kristova téhož roku asi o třetí hodině noční vydali se pan Hynek z Koldštejna, rytíř Hlas,4 Šimon, 5 konšel Starého Města, od Bílého lva a s nimi ostatní světští členové“ a Jan řečený Kardinál,7 jakož i Petr Engliš, duchovní, mistři umění, z Prahy na cestu ke králi polskému jmé/ nem všech obránců zákona Božího, aby se naň obrátili pro obranu zákona Bo/ žího a aby přijal korunu Království českého.“ RAŽANÉ SE ZMOCNILI NOVÉHO HRADU A ZNIČILI HO 80 Potom, poněvadž z Nového hradu byl po silnici znemožňován dovoz potravin do Prahy, proto poslali Pražané v předposlední den prosince svůj lid jízdný, pěší a na vozech dobývat Nového hradu. A hned postavili a rozestavili na vrcho/ lu kopce, zvaného lidově Hřeben, blízko hradních příkopů boudy a stany a ze všech stran se obehnali příkopy na obranu proti nepřátelům, denně metali
204 § 205 vati. A když promluvil takové věci a ještě více jiných před shromážděným množstvím, odevzdal sextern panu Oldřichovi z Jindřichova Hradce, aby jej schoval a aby přijal podobně od táborů, mají-li sepsání protivná, a ustanovil jim jistý čas k rokování, aby mohli z těch sepsání poznati pravdu v projednávané věci. A když se to splnilo, bylo rokování rozpuštěno. OMOC PRAŽANŮ MLADÉMU BOČKOVI! POSELSTVO KE KRÁLI POLSKÉMU, P ABY PŘIJAL ČESKOU KORUNU 79 Potom léta Páně 1420 17. dne prosince poslali Pražané na žádost mladého pana Bočkal z Prahy svůj lid jízdný, pěší a jedoucí na vozích, aby se sešli s bratřími orebskými v Hradeckém kraji a kladli odpor králi Zikmundovi, který působil Bočkovi a Puškovi, zemským šlechticům, těžké škody vypalováním a odnímá/ ním statků; a ani s tím se nespokojili Uhři, nýbrž i nestydatě znásilňovali i panny i ženy. A když Pražané dorazili až k Brandýsu a Brandýs se jim s ně kolika tvrzemi poddal, velmi zesílil tuhý mráz. A tak se tehdy nemohli s bra/ třími orebskými sjeti. A proto se vrátili v pondělí po sv. Tomáši2 do Pražského města.3 Potom v den Narození Kristova téhož roku asi o třetí hodině noční vydali se pan Hynek z Koldštejna, rytíř Hlas,4 Šimon, 5 konšel Starého Města, od Bílého lva a s nimi ostatní světští členové“ a Jan řečený Kardinál,7 jakož i Petr Engliš, duchovní, mistři umění, z Prahy na cestu ke králi polskému jmé/ nem všech obránců zákona Božího, aby se naň obrátili pro obranu zákona Bo/ žího a aby přijal korunu Království českého.“ RAŽANÉ SE ZMOCNILI NOVÉHO HRADU A ZNIČILI HO 80 Potom, poněvadž z Nového hradu byl po silnici znemožňován dovoz potravin do Prahy, proto poslali Pražané v předposlední den prosince svůj lid jízdný, pěší a na vozech dobývat Nového hradu. A hned postavili a rozestavili na vrcho/ lu kopce, zvaného lidově Hřeben, blízko hradních příkopů boudy a stany a ze všech stran se obehnali příkopy na obranu proti nepřátelům, denně metali
Strana 206
z pušek a tří praků na hrad nesčíslné kameny, takže střelbou z praků pobořili všechny střechy; a přiblíživše se blíže, postavili na příkopy malý prak, z něhož práčata bořila bašty obránců. A když viděl rytíř Fulštejn,1 hejtman, že nemůže odolati, ujednal na den Obrácení sv. Pavla2 léta Páně 1421 s Pražany dohodu a v tom ujednání se obě strany konečně souhlasně usnesly, že má řečený Ful/ štejn se všemi osobami, které jsou s ním na hradě, jen se svými věcmi a ni/ koli s královskými, odejeti beze vší překážky z hradu do Kouřimě v doprovodu Pražanů a na jejich vozích. A hned následujícího dne, totiž v neděli po Obrácení sv. Pavla, bylo vpuštěno do Nového hradu dvacet vyvolených zástupců z praží ského vojska a nazítří v pondělí byly před hrad dopraveny vozy, aby odvezly věci nepřátel i je. A když Fulštejn naložil na vůz mu půjčený mnoho knih s jinými věcmi ne vlastními, nýbrž královskými, obořil se obecný lid před hradem nápol rem na vůz a rozchvátil všechen náklad, co kdo mohl pobrati. Proto chtěl obecný a hrabivý lid vejíti i do hradu, aby odnesl věci, a když tam nebyl vpuštěn, pro bouravše zed, vnikli tam a vešli do klenuté místnosti s knihami,3 které rozkradli, a potom obešli všechny místnosti odnášejíce, co obránci nenaložili, a prodávali to v Praze za laciné peníze. A potom následujícího dne zapálili Nový hrad, a konečně najavše dělníky, až do základu ho zbořili a zničili. NĚZ KORANDA KÁZAL U PANNY MARIE NA PÍSKU K Potom léta Páně 1421 Koranda, hlavní kněz táborský,1 vůdce a správce, přijel bradatý do Prahy v pátek po Obřezání2 s poselstvím od bratří, a když nemohl obdržeti veřejné slyšení poselstva před obcí, oznámil vyhláškou, že chce kázati Na písku a tam přednésti úmysl bratří. A když i tam ho předešel mistr Mar/ tin z Volyně,3 který kázal na kazatelně, musel čekati, až by řečený mistr skončil své kázání. A vstoupiv na kazatelnu, vypravoval o svých překážkách. A jej při/ jaly bekyně jako anděla Božího, vytýkajíce mistrům, že řečenému Korandovi činili překážky v jeho kázání. Ale když vyhláškou oznámil po druhé, že chce pověděti úmysl bratří, co smýšlejí o rouchách kněžských při proměňování večeře Páně, přišlo mnoho lidu na Písek ho poslechnout. A on přednesl tato nebo podobná slova4 — uvádím je podle toho, jak replikoval mistr Petr z Mladoňovic: 81
z pušek a tří praků na hrad nesčíslné kameny, takže střelbou z praků pobořili všechny střechy; a přiblíživše se blíže, postavili na příkopy malý prak, z něhož práčata bořila bašty obránců. A když viděl rytíř Fulštejn,1 hejtman, že nemůže odolati, ujednal na den Obrácení sv. Pavla2 léta Páně 1421 s Pražany dohodu a v tom ujednání se obě strany konečně souhlasně usnesly, že má řečený Ful/ štejn se všemi osobami, které jsou s ním na hradě, jen se svými věcmi a ni/ koli s královskými, odejeti beze vší překážky z hradu do Kouřimě v doprovodu Pražanů a na jejich vozích. A hned následujícího dne, totiž v neděli po Obrácení sv. Pavla, bylo vpuštěno do Nového hradu dvacet vyvolených zástupců z praží ského vojska a nazítří v pondělí byly před hrad dopraveny vozy, aby odvezly věci nepřátel i je. A když Fulštejn naložil na vůz mu půjčený mnoho knih s jinými věcmi ne vlastními, nýbrž královskými, obořil se obecný lid před hradem nápol rem na vůz a rozchvátil všechen náklad, co kdo mohl pobrati. Proto chtěl obecný a hrabivý lid vejíti i do hradu, aby odnesl věci, a když tam nebyl vpuštěn, pro bouravše zed, vnikli tam a vešli do klenuté místnosti s knihami,3 které rozkradli, a potom obešli všechny místnosti odnášejíce, co obránci nenaložili, a prodávali to v Praze za laciné peníze. A potom následujícího dne zapálili Nový hrad, a konečně najavše dělníky, až do základu ho zbořili a zničili. NĚZ KORANDA KÁZAL U PANNY MARIE NA PÍSKU K Potom léta Páně 1421 Koranda, hlavní kněz táborský,1 vůdce a správce, přijel bradatý do Prahy v pátek po Obřezání2 s poselstvím od bratří, a když nemohl obdržeti veřejné slyšení poselstva před obcí, oznámil vyhláškou, že chce kázati Na písku a tam přednésti úmysl bratří. A když i tam ho předešel mistr Mar/ tin z Volyně,3 který kázal na kazatelně, musel čekati, až by řečený mistr skončil své kázání. A vstoupiv na kazatelnu, vypravoval o svých překážkách. A jej při/ jaly bekyně jako anděla Božího, vytýkajíce mistrům, že řečenému Korandovi činili překážky v jeho kázání. Ale když vyhláškou oznámil po druhé, že chce pověděti úmysl bratří, co smýšlejí o rouchách kněžských při proměňování večeře Páně, přišlo mnoho lidu na Písek ho poslechnout. A on přednesl tato nebo podobná slova4 — uvádím je podle toho, jak replikoval mistr Petr z Mladoňovic: 81
Strana 207
206 207 Nejprve, že to je úmyslem táborských bratří o rouchách a ornátech při posvěcování, když všichni v těchto nebezpečných dobách chtějí býti svo! bodni, že je třeba zůstati v mezích cesty, života a pravdy Kristovy. Za druhé vyložil, že táborští bratří chtějí proti vysokým lidem, kteří uvádějí pro ornáty nepříslušná písma a porušují sepsání bratří, jednati tak jako proti kterýmkoli jiným nevěrným lidem porušujícím písma, tak jako učinili pro obrazy a svěcení vody. Dále tvrdí, že Kristus, pravý Bůh a člověk, podával své tělo a krev bez zvyklosti nyní běžné a bez rouch, která nyní nosí, a jeho řád apoštolové nezměnili; je to psáno v Mat. 26, 26—28, Mar. 14, 22—24, Luk. 22, 17—20, Skutk. 2, 42. Dále tvrdí, že je nejjistější a nejméně nebezpečné, aby kněží Kristovi, čím blíže mohou, napodobili Krista a jeho apoštoly při rozdělování večeře Páně a nepřijímali zatím jiný řád, protože tato otázka není ještě dořešena. Dále tvrdíme, že ustanovení Kristova a apoštolů nejsou ustanovení lidská; je to zřejmé o Kristovi, kterému Bůh Otec vydal svědectví, Mat. 3, 17: „Tentoť jest syn můj milý, v němž se mi dobře zalíbilo, jeho samého poslou/ chejte.“ A matka radila služebníkům (Jan 2, 5): „Což by koli vám řekl, učiňte!“ A apoštol (praví) k Filipinským5 (1, 27): „Toliko jak sluší evangeliu (Kristo! vu), obcujte!“ A opět (Kolos. 3, 17): „Všecko, cožkoli činíte v slovu neb v skut/ ku, všecko čiňte ve jménu Pána našeho Ježíše Krista!“ Dále ve Skutcích 16, 4 apoštolové vydávali ustanovení svá a starších k zachování. Proto praví apoštol k Římanům (16, 17): „Pozor dejte na ty, kteříž různice a pohoršení činí.“ Rovi něž Mat. 15, 9: „Nadarmo mne ctí, učíce učení a ustanovení lidská. Dále tvrdíme, že tento řád, který zachovávají nynější kněží při rozděl lování večeře Páně a sloužení mše, není založen ani v Starém zákoně, ani v No! vém. A že je opatrnější zachovávati řád rouch kněží Starého zákona, kteří oběto! vali telata, než řád nově vynalezený a o nic neopřený, a proto k tomu praví prorok (Izaiáš 55, 9): „Jakož vyšší jsou nebesa než země, tak převyšují cesty mé cesty vaše. Dále tvrdí, že takoví, kteří si jich váží, zasluhují hany v tom, že méně trestají a hanějí přestupníky přikázání Božích než přestupníky ustanovení nově vynalezených. Dále tvrdí, že takoví mistři na ospravedlnění svých řádů o nic neí opřených říkají, že některá přikázání jsou větší, některá menší, připojujíce: „Jestliže by kdo pohoršil jednoho z maličkých těchto, věřících ve mne“ (Mat. 18, 6). To nám dávají na odplatu za práci; a třebas říkají, že mnozí pro jejich
206 207 Nejprve, že to je úmyslem táborských bratří o rouchách a ornátech při posvěcování, když všichni v těchto nebezpečných dobách chtějí býti svo! bodni, že je třeba zůstati v mezích cesty, života a pravdy Kristovy. Za druhé vyložil, že táborští bratří chtějí proti vysokým lidem, kteří uvádějí pro ornáty nepříslušná písma a porušují sepsání bratří, jednati tak jako proti kterýmkoli jiným nevěrným lidem porušujícím písma, tak jako učinili pro obrazy a svěcení vody. Dále tvrdí, že Kristus, pravý Bůh a člověk, podával své tělo a krev bez zvyklosti nyní běžné a bez rouch, která nyní nosí, a jeho řád apoštolové nezměnili; je to psáno v Mat. 26, 26—28, Mar. 14, 22—24, Luk. 22, 17—20, Skutk. 2, 42. Dále tvrdí, že je nejjistější a nejméně nebezpečné, aby kněží Kristovi, čím blíže mohou, napodobili Krista a jeho apoštoly při rozdělování večeře Páně a nepřijímali zatím jiný řád, protože tato otázka není ještě dořešena. Dále tvrdíme, že ustanovení Kristova a apoštolů nejsou ustanovení lidská; je to zřejmé o Kristovi, kterému Bůh Otec vydal svědectví, Mat. 3, 17: „Tentoť jest syn můj milý, v němž se mi dobře zalíbilo, jeho samého poslou/ chejte.“ A matka radila služebníkům (Jan 2, 5): „Což by koli vám řekl, učiňte!“ A apoštol (praví) k Filipinským5 (1, 27): „Toliko jak sluší evangeliu (Kristo! vu), obcujte!“ A opět (Kolos. 3, 17): „Všecko, cožkoli činíte v slovu neb v skut/ ku, všecko čiňte ve jménu Pána našeho Ježíše Krista!“ Dále ve Skutcích 16, 4 apoštolové vydávali ustanovení svá a starších k zachování. Proto praví apoštol k Římanům (16, 17): „Pozor dejte na ty, kteříž různice a pohoršení činí.“ Rovi něž Mat. 15, 9: „Nadarmo mne ctí, učíce učení a ustanovení lidská. Dále tvrdíme, že tento řád, který zachovávají nynější kněží při rozděl lování večeře Páně a sloužení mše, není založen ani v Starém zákoně, ani v No! vém. A že je opatrnější zachovávati řád rouch kněží Starého zákona, kteří oběto! vali telata, než řád nově vynalezený a o nic neopřený, a proto k tomu praví prorok (Izaiáš 55, 9): „Jakož vyšší jsou nebesa než země, tak převyšují cesty mé cesty vaše. Dále tvrdí, že takoví, kteří si jich váží, zasluhují hany v tom, že méně trestají a hanějí přestupníky přikázání Božích než přestupníky ustanovení nově vynalezených. Dále tvrdí, že takoví mistři na ospravedlnění svých řádů o nic neí opřených říkají, že některá přikázání jsou větší, některá menší, připojujíce: „Jestliže by kdo pohoršil jednoho z maličkých těchto, věřících ve mne“ (Mat. 18, 6). To nám dávají na odplatu za práci; a třebas říkají, že mnozí pro jejich
Strana 208
ornáty a pro přestoupení ustanovení starších odstupují od pravdy a zvláště páni, odpovídáme jim, že za časů apoštolů více (lidí) vstoupilo do pravého žií vota pro přijímání a pro kázání než pro ornáty; a tak se děje i nyní. Dále jestliže uvádějí: „Proč tedy opouštějíce ornáty, neumývají nohy a nejedí po večeři tělo a krev Kristovu, tak jako činil Kristus?“, odpovídáme jim, že jsou ony řády mysticky naznačeny skrze apoštola 1. Kor. 5, 8: „Ho! dujme v přesnicích upřímnosti a pravdy a ne v kvasu zlosti a nepravosti.“ „Pro tož oblecte se kněží v Pána Ježíše“ (podle Řím. 13, 14) a „v střeva milosrden/ ství“ (Luk. 1, 78), totiž v dobrotu, mírnost atd., a v tomto oděvu obětujte tělo a krev Kristovu. Jestliže však říkají: „Opouštíme-li obřad, jsme souzeni od ji/ ných,“ odpovídá apoštol (Kolos. 2, 16): „Žádný vás nesuď pro pokrm nebo pro nápoj.“ Dále, říkají-li, že tato roucha jsou předobrazem mnohých věcí, které se však nikterak nemohou dokázati z Písma, odpovíme jim: „Mají-li se připojovati všechny věci předobrazné — protože trní znamená bohatství, vlci falešné proroky, telata obětovaného Krista —, ať si je tedy všechny přivážou na krk, když chtějí sloužiti mši. Nebo jinak pravíme, že nemluvíme proti tomu, aby se na rozlišení nosil nebo zachovával nějaký skromný odznak, neustano/ vený od Antikrista, v kterém by se ti, kdož obětují Krista, odlišovali od laiků: tím chtějí, aby všichni konali bohoslužbu v komžích. Proto dal svrchuřečené kusy, sepsané v jedné knížce,“ a tak odejel z Prahy. IŽKA DOBYL KLÁŠTERŮ V CHOTĚŠOVĚ A KLADRUBECH A HRADU KRASÍKOVA! Z PORÁŽKY TÁBORŮ V PŘELOUČI A CHOTĚBOŘI; UPÁLENÍ KNĚZE HROMÁDKY 82 Potom téhož roku v měsíci lednu přitáhl Žižka s táborským lidem do Plzeňského kraje a obsadil Chotěšov, klášter panen jeptišek, a Kladruby, klášter mnichů.1 Potom pospíšil k městu Misa jinak Stříbru, a když uslyšel, že Švamberk, veliký pronásledovatel táborů, přijel s málem lidu na hrad Krasíkov,2 ihned bratří od města Stříbra odtáhli a přitrhli ke Krasíkovu, hradu velmi pevnému; a v jed nom jen dni obsadili mocí vrchol hory, lidově zvané Hřeben, a druhého dne dobyli věže spolu s mostem. A když viděl Bohuslav Švamberk, pán hradu, že
ornáty a pro přestoupení ustanovení starších odstupují od pravdy a zvláště páni, odpovídáme jim, že za časů apoštolů více (lidí) vstoupilo do pravého žií vota pro přijímání a pro kázání než pro ornáty; a tak se děje i nyní. Dále jestliže uvádějí: „Proč tedy opouštějíce ornáty, neumývají nohy a nejedí po večeři tělo a krev Kristovu, tak jako činil Kristus?“, odpovídáme jim, že jsou ony řády mysticky naznačeny skrze apoštola 1. Kor. 5, 8: „Ho! dujme v přesnicích upřímnosti a pravdy a ne v kvasu zlosti a nepravosti.“ „Pro tož oblecte se kněží v Pána Ježíše“ (podle Řím. 13, 14) a „v střeva milosrden/ ství“ (Luk. 1, 78), totiž v dobrotu, mírnost atd., a v tomto oděvu obětujte tělo a krev Kristovu. Jestliže však říkají: „Opouštíme-li obřad, jsme souzeni od ji/ ných,“ odpovídá apoštol (Kolos. 2, 16): „Žádný vás nesuď pro pokrm nebo pro nápoj.“ Dále, říkají-li, že tato roucha jsou předobrazem mnohých věcí, které se však nikterak nemohou dokázati z Písma, odpovíme jim: „Mají-li se připojovati všechny věci předobrazné — protože trní znamená bohatství, vlci falešné proroky, telata obětovaného Krista —, ať si je tedy všechny přivážou na krk, když chtějí sloužiti mši. Nebo jinak pravíme, že nemluvíme proti tomu, aby se na rozlišení nosil nebo zachovával nějaký skromný odznak, neustano/ vený od Antikrista, v kterém by se ti, kdož obětují Krista, odlišovali od laiků: tím chtějí, aby všichni konali bohoslužbu v komžích. Proto dal svrchuřečené kusy, sepsané v jedné knížce,“ a tak odejel z Prahy. IŽKA DOBYL KLÁŠTERŮ V CHOTĚŠOVĚ A KLADRUBECH A HRADU KRASÍKOVA! Z PORÁŽKY TÁBORŮ V PŘELOUČI A CHOTĚBOŘI; UPÁLENÍ KNĚZE HROMÁDKY 82 Potom téhož roku v měsíci lednu přitáhl Žižka s táborským lidem do Plzeňského kraje a obsadil Chotěšov, klášter panen jeptišek, a Kladruby, klášter mnichů.1 Potom pospíšil k městu Misa jinak Stříbru, a když uslyšel, že Švamberk, veliký pronásledovatel táborů, přijel s málem lidu na hrad Krasíkov,2 ihned bratří od města Stříbra odtáhli a přitrhli ke Krasíkovu, hradu velmi pevnému; a v jed nom jen dni obsadili mocí vrchol hory, lidově zvané Hřeben, a druhého dne dobyli věže spolu s mostem. A když viděl Bohuslav Švamberk, pán hradu, že
Strana 209
208 §§ 209 by nebyl s to odolati, obávaje se a věda, vniknou-li táboři mocí do řečeného hradu, že ho tehdy s jeho všemi lidmi nikterak nenechají naživu, proto prosil, aby poslali pro pana Petra řečeného Zmrzlíka, někdy minemistra, který tehdy držel klášter Kladruby, jehož se zmocnili; že chce jemu a nikoli jinému postou/ piti hrad a vydati se se svými lidmi do jeho rukou. A tak se stalo, když přijel řečený pan Petr, že mu Švamberk postoupil hrad a dal se témuž panu Petrovi se svými služebníky3 do zajetí. A ten pan Petr těžko od táborů dosáhl, že zůstali živi při životě. A propustivše služebníky pod zárukou, zanechali pana Bohu/ slava tam na hradě pod stráží. Potom téhož času v dnech lednových hormistr“ a pan Jan Městecký5 přepadli s Kutnohorskými a ostatními městy a zemany v Přelouči některé tá! bory tam meškající, a přemnoho jich pobivše, dovedli sto dvacet pět zajatých s knězem Valentinem do Hory; a jestliže někdo nemohl na cestě pro své zranění jíti, toho dobili mečem a zanechali mrtvého na cestě. Potom téhož roku Narození a v měsíci lednu Hromádka z Jistebnice, shromáždiv množství sedláků z bratrstva táborského, obsadili Chotěboř, hrazené městečko, a do posledka ji vyloupili. A když nějaká jejich část vyjela z městečka, aby přivezla potraviny, udeřili hormistr, pan Flaška,“ pan Jan Městecký, pan Půta z Častolovic' s Kutnohorskými a ostatními městy a šlechtici na Očišťo! vání Panny Marie8 na Chotěboř. A protože táboři způsobili měšťanům městečka velikou škodu, proto se oni s nimi nechtěli brániti. A když viděli táboři, že sami nemohou odolati, vzdali se na milost pánům, kteří na ně útočili. Ale Kutno/ horští lační krve pobili jich přes tisíc se třemi kněžími?; Hromada pak byl do veden s dvěma kněžími do Chrudimě a tam byli uprostřed náměstí upáleni. ÁBOŘI VYSTUPOVALI OSTŘE PROTI KNĚŽÍM V ORNÁTECH/ ZAJETÍ MARTINA ŘEČENÉHO LOQUIS 83 Potom téhož času v pondělí před svátkem sv. Anežkyl táboři v Soběslavi, městě pána z Růže, veřejně vyhlásili, kteréhokoli kněze najdou sloužiti mši v ornátě, že ho chtějí spolu s ornátem upáliti. Když to bylo takto vyhlášeno, opustili věrní kněží, kteří podávali pod obojí způsobou a nesouhlasili s tábory v jejich obřadech, své ovce i kostely a utekli se do míst pro ně bezpečnějších; a tak chudí sedláci, nemajíce svých kněží, museli běhati pro svaté přijímání na Tábor.
208 §§ 209 by nebyl s to odolati, obávaje se a věda, vniknou-li táboři mocí do řečeného hradu, že ho tehdy s jeho všemi lidmi nikterak nenechají naživu, proto prosil, aby poslali pro pana Petra řečeného Zmrzlíka, někdy minemistra, který tehdy držel klášter Kladruby, jehož se zmocnili; že chce jemu a nikoli jinému postou/ piti hrad a vydati se se svými lidmi do jeho rukou. A tak se stalo, když přijel řečený pan Petr, že mu Švamberk postoupil hrad a dal se témuž panu Petrovi se svými služebníky3 do zajetí. A ten pan Petr těžko od táborů dosáhl, že zůstali živi při životě. A propustivše služebníky pod zárukou, zanechali pana Bohu/ slava tam na hradě pod stráží. Potom téhož času v dnech lednových hormistr“ a pan Jan Městecký5 přepadli s Kutnohorskými a ostatními městy a zemany v Přelouči některé tá! bory tam meškající, a přemnoho jich pobivše, dovedli sto dvacet pět zajatých s knězem Valentinem do Hory; a jestliže někdo nemohl na cestě pro své zranění jíti, toho dobili mečem a zanechali mrtvého na cestě. Potom téhož roku Narození a v měsíci lednu Hromádka z Jistebnice, shromáždiv množství sedláků z bratrstva táborského, obsadili Chotěboř, hrazené městečko, a do posledka ji vyloupili. A když nějaká jejich část vyjela z městečka, aby přivezla potraviny, udeřili hormistr, pan Flaška,“ pan Jan Městecký, pan Půta z Častolovic' s Kutnohorskými a ostatními městy a šlechtici na Očišťo! vání Panny Marie8 na Chotěboř. A protože táboři způsobili měšťanům městečka velikou škodu, proto se oni s nimi nechtěli brániti. A když viděli táboři, že sami nemohou odolati, vzdali se na milost pánům, kteří na ně útočili. Ale Kutno/ horští lační krve pobili jich přes tisíc se třemi kněžími?; Hromada pak byl do veden s dvěma kněžími do Chrudimě a tam byli uprostřed náměstí upáleni. ÁBOŘI VYSTUPOVALI OSTŘE PROTI KNĚŽÍM V ORNÁTECH/ ZAJETÍ MARTINA ŘEČENÉHO LOQUIS 83 Potom téhož času v pondělí před svátkem sv. Anežkyl táboři v Soběslavi, městě pána z Růže, veřejně vyhlásili, kteréhokoli kněze najdou sloužiti mši v ornátě, že ho chtějí spolu s ornátem upáliti. Když to bylo takto vyhlášeno, opustili věrní kněží, kteří podávali pod obojí způsobou a nesouhlasili s tábory v jejich obřadech, své ovce i kostely a utekli se do míst pro ně bezpečnějších; a tak chudí sedláci, nemajíce svých kněží, museli běhati pro svaté přijímání na Tábor.
Strana 210
Potom téhož času ve středu po Obrácení sv. Pavla2 byl bratr Martin kněz, řečený Loquis, hlavní rozsévač všech táborských bludů, zajat od pana Oldřicha z Jindřichova Hradce a uvržen do věže, protože nejsa spokojen s mno hými bludy, kterými nakazil lid, vydávil nový jakýsi blud a kacířství o velebné svátosti, aby si obecný lid sám od sebe bral hostie posvěcené knězem a rozdě/ loval si je mezi sebe, protože Kristus pravil (Luk. 22, 17): „Vezměte a dělte 3 mezi sebou." ORÁŽKA ŽATECKÝCH! ŽIŽKA OBSADIL PŘEDMĚSTÍ TACHOVA/ ZIKMUND OBLEHL KLÁŠTER KLADRUBY, ALE UTEKL PŘED ŽIŽKOU A PRAŽANY! PLZEN, OBLEŽENÁ TÁBORY A PRAŽANY, SJEDNALA S NIMI PŘÍMĚŘÍ 84 Potom v témž čase Žatečtí, vyjevše z města na plen, utrpěli velikou škodu na svých lidech. Neboť Mikuláš řečený Chudýl s měšťany mosteckými a cho! mutovskými a s celým oním okresem, zavázavše se k obecnému míru, shromáží dili se a nepřátelsky udeřili na Žatecké; a poranivše mnohé, ještě více jich za jali, přičemž byli někteří z obou stran zabiti. Potom téhož roku od Narození (Kristova) Žižka s množstvím táborů nepřátelsky napadl po Očišťování Panny Marie2 předměstí města Tachova a ob- sadil je. Ale tachovští měšťané písemně vyzvali krále Zikmunda, nechce-li město ztratiti, aby jim co nejrychleji pospíšil přijíti na pomoc. Proto král shromaždo/ val ze všech stran branný lid a připravoval se a chystal k obraně řečeného města. Ale Žižka měl tehda rozptýlené bratří a předměstí Tachova, v kterém se svými ležel, bylo od některých zapáleno a ohněm mu shořelo několik koní s vozy. Proto Žižka na radu jiných, aby sehnal větší počet bratří, obsadil kláštery Klad/ ruby a Chotěšov a hrad Krasíkov několika tisíci bratří a odtáhl na Hradiště Tábor. Ale král zvěděv, že Žižka odtáhl z Plzeňského kraje, oblehl se svým lidem klášter Kladruby a nepřátelsky naň útočil praky a puškami. Ale utrpěl větší škody od zavřených v klášteře než zase zavření od něho. Konečně volali denně na královo vojsko: „Kde je Antikrist, král kacířský? Přimějte ho, aby přišel útokem dobýt kláštera!“ Když tedy řečený král držel pole s městy a šlech tici, kteří stáli při něm, poslal Žižka k Pražanům, aby mu poslali nějaký lid, protože je jeho úmyslem, že chce krále jako Antikrista zahnati z pole. A Praj
Potom téhož času ve středu po Obrácení sv. Pavla2 byl bratr Martin kněz, řečený Loquis, hlavní rozsévač všech táborských bludů, zajat od pana Oldřicha z Jindřichova Hradce a uvržen do věže, protože nejsa spokojen s mno hými bludy, kterými nakazil lid, vydávil nový jakýsi blud a kacířství o velebné svátosti, aby si obecný lid sám od sebe bral hostie posvěcené knězem a rozdě/ loval si je mezi sebe, protože Kristus pravil (Luk. 22, 17): „Vezměte a dělte 3 mezi sebou." ORÁŽKA ŽATECKÝCH! ŽIŽKA OBSADIL PŘEDMĚSTÍ TACHOVA/ ZIKMUND OBLEHL KLÁŠTER KLADRUBY, ALE UTEKL PŘED ŽIŽKOU A PRAŽANY! PLZEN, OBLEŽENÁ TÁBORY A PRAŽANY, SJEDNALA S NIMI PŘÍMĚŘÍ 84 Potom v témž čase Žatečtí, vyjevše z města na plen, utrpěli velikou škodu na svých lidech. Neboť Mikuláš řečený Chudýl s měšťany mosteckými a cho! mutovskými a s celým oním okresem, zavázavše se k obecnému míru, shromáží dili se a nepřátelsky udeřili na Žatecké; a poranivše mnohé, ještě více jich za jali, přičemž byli někteří z obou stran zabiti. Potom téhož roku od Narození (Kristova) Žižka s množstvím táborů nepřátelsky napadl po Očišťování Panny Marie2 předměstí města Tachova a ob- sadil je. Ale tachovští měšťané písemně vyzvali krále Zikmunda, nechce-li město ztratiti, aby jim co nejrychleji pospíšil přijíti na pomoc. Proto král shromaždo/ val ze všech stran branný lid a připravoval se a chystal k obraně řečeného města. Ale Žižka měl tehda rozptýlené bratří a předměstí Tachova, v kterém se svými ležel, bylo od některých zapáleno a ohněm mu shořelo několik koní s vozy. Proto Žižka na radu jiných, aby sehnal větší počet bratří, obsadil kláštery Klad/ ruby a Chotěšov a hrad Krasíkov několika tisíci bratří a odtáhl na Hradiště Tábor. Ale král zvěděv, že Žižka odtáhl z Plzeňského kraje, oblehl se svým lidem klášter Kladruby a nepřátelsky naň útočil praky a puškami. Ale utrpěl větší škody od zavřených v klášteře než zase zavření od něho. Konečně volali denně na královo vojsko: „Kde je Antikrist, král kacířský? Přimějte ho, aby přišel útokem dobýt kláštera!“ Když tedy řečený král držel pole s městy a šlech tici, kteří stáli při něm, poslal Žižka k Pražanům, aby mu poslali nějaký lid, protože je jeho úmyslem, že chce krále jako Antikrista zahnati z pole. A Praj
Strana 211
210 9 § 211 — 81 Horažďovice, městská brána.
210 9 § 211 — 81 Horažďovice, městská brána.
Strana 212
Strana 213
212 § 213 žané velmi rádi hned na den sv. Doroty,3 totiž v první čtvrtek v postě, poslali jízdné a pěší s 320 vozy, aby se spojili s Žižkou a krále z pole zahnali. A když se sjeli v Dobříši, spolu pospíšili k Žebráku, Hořovicím a Rokycanům a záro! veň k jednomu hradu matky pána z Růže, zvanému Vildštejn, který obsadili. A když byli ještě pět mil od krále vzdáleni, rozpustil král své vojsko, a neod/ važuje se čekati na nepřátele, utekl z pole, ujel do Litoměřic a odtamtud přijel ve středu před středopostním čtvrtkem4 s královnami do Hory; a zdržev se tam, přestěhoval se s řečenými královnami do Brna. Ale táboři, ačkoli je v Rokycanech mírumilovně přijali, hanebně pot bořili klášter s oltáři, ukrutně oloupili obyvatele o majetek, a zajavše jednoho z kněží, nelidsky ho na témž místě upálili; způsobivše městu přemnoho škod, odtáhli všichni k Plzni. A na den sv. Valentina5 oblehli Pražané s tábory a šlech tici, kteří s nimi drželi, ze všech stran město Plzeň“ a při prvním útoku obsa/ dili předměstí s mlýny. A bylo tehdy v městě velmi mnoho šlechticů se svými panoši a s mnohými kněžími a ti udatně bránili městské hradby. A po čtyřech týdnech, když jim bylo podsebití hradby puškami nějak pobořeno, obávajíce se útoku vojska, uzavřeli se souhlasem obou stran, totiž Pražanů a táborů se šlechtici, kteří s nimi drželi, na jedné straně a Plzeňských se šlechtici a městy Stříbrem, Domažlicemi a Tachovem a ostatními svými spol jenci v lantfrídu na druhé straně, příměří až do příštího Nového roku, totiž když by se psalo léta Páně 1422, a utvrdili je svými listy a pečetěmi z obou stran. A připojili takové podmínky, aby Plzeňští se svými přívrženci bez meškání vy, slali své řádné posly ke králi Zikmundovi, který se tehdy přestěhoval z Hor do Brna, nemaje lidu, aby zahnal Pražany z pole. Ti poslové měli ústně i písemně poprositi Jeho královskou Milost, aby ráčila přistoupiti ke čtyřem artikulům, oznámeným od Pražanů, a nebránila jim v jejich provádění a zvláště aby ráčila nejmilostivěji povoliti Plzeňským s jejich přívrženci, aby souhlasili s Pražany v řečených čtyřech artikulech?. A bylo připojeno, ať Jeho královská Velebnost k nim přistoupí nebo přistoupiti povolí, ať nikoli, že tehdy po uplynutí jednoho měsíce od sjednání svrchuuvedené dohody budou Plzeňští zavázáni se všemi svrchuřečenými přívrženci nebrániti svrchuuvedeným čtyřem artikulům ve svých městech, městečkách a vesnicích, nýbrž dáti kněžím, přicházejícím ze strany pražské, svobodu kázati slovo Boží. A kdyby někteří chtěli přijímati pod obojí způsobou, že jsou zavázáni ani nikomu v tom nebrániti ani nečiniti nikomu žádné těžkosti, a to do dne svrchu stanoveného, totiž do Nového roku, pod po kutami v listě výslovně uvedenými. 82/ Klatovy, pohled na opevnění od východu. 83/ Klatovy, hranolová bašta ve východní straně vnitřní městské hradby.
212 § 213 žané velmi rádi hned na den sv. Doroty,3 totiž v první čtvrtek v postě, poslali jízdné a pěší s 320 vozy, aby se spojili s Žižkou a krále z pole zahnali. A když se sjeli v Dobříši, spolu pospíšili k Žebráku, Hořovicím a Rokycanům a záro! veň k jednomu hradu matky pána z Růže, zvanému Vildštejn, který obsadili. A když byli ještě pět mil od krále vzdáleni, rozpustil král své vojsko, a neod/ važuje se čekati na nepřátele, utekl z pole, ujel do Litoměřic a odtamtud přijel ve středu před středopostním čtvrtkem4 s královnami do Hory; a zdržev se tam, přestěhoval se s řečenými královnami do Brna. Ale táboři, ačkoli je v Rokycanech mírumilovně přijali, hanebně pot bořili klášter s oltáři, ukrutně oloupili obyvatele o majetek, a zajavše jednoho z kněží, nelidsky ho na témž místě upálili; způsobivše městu přemnoho škod, odtáhli všichni k Plzni. A na den sv. Valentina5 oblehli Pražané s tábory a šlech tici, kteří s nimi drželi, ze všech stran město Plzeň“ a při prvním útoku obsa/ dili předměstí s mlýny. A bylo tehdy v městě velmi mnoho šlechticů se svými panoši a s mnohými kněžími a ti udatně bránili městské hradby. A po čtyřech týdnech, když jim bylo podsebití hradby puškami nějak pobořeno, obávajíce se útoku vojska, uzavřeli se souhlasem obou stran, totiž Pražanů a táborů se šlechtici, kteří s nimi drželi, na jedné straně a Plzeňských se šlechtici a městy Stříbrem, Domažlicemi a Tachovem a ostatními svými spol jenci v lantfrídu na druhé straně, příměří až do příštího Nového roku, totiž když by se psalo léta Páně 1422, a utvrdili je svými listy a pečetěmi z obou stran. A připojili takové podmínky, aby Plzeňští se svými přívrženci bez meškání vy, slali své řádné posly ke králi Zikmundovi, který se tehdy přestěhoval z Hor do Brna, nemaje lidu, aby zahnal Pražany z pole. Ti poslové měli ústně i písemně poprositi Jeho královskou Milost, aby ráčila přistoupiti ke čtyřem artikulům, oznámeným od Pražanů, a nebránila jim v jejich provádění a zvláště aby ráčila nejmilostivěji povoliti Plzeňským s jejich přívrženci, aby souhlasili s Pražany v řečených čtyřech artikulech?. A bylo připojeno, ať Jeho královská Velebnost k nim přistoupí nebo přistoupiti povolí, ať nikoli, že tehdy po uplynutí jednoho měsíce od sjednání svrchuuvedené dohody budou Plzeňští zavázáni se všemi svrchuřečenými přívrženci nebrániti svrchuuvedeným čtyřem artikulům ve svých městech, městečkách a vesnicích, nýbrž dáti kněžím, přicházejícím ze strany pražské, svobodu kázati slovo Boží. A kdyby někteří chtěli přijímati pod obojí způsobou, že jsou zavázáni ani nikomu v tom nebrániti ani nečiniti nikomu žádné těžkosti, a to do dne svrchu stanoveného, totiž do Nového roku, pod po kutami v listě výslovně uvedenými. 82/ Klatovy, pohled na opevnění od východu. 83/ Klatovy, hranolová bašta ve východní straně vnitřní městské hradby.
Strana 214
Když byla sjednána tato dohoda stran, rozdělilo se vojsko a vytáhlo k Chomutovu. Ale Plzeňští, poslavše posly ke králi, denně opravovali město a hradby s příkopy, a nezachovávajíce sjednanou dohodu, nedovolili žádnému knězi ze strany pravdy zůstati v městě, aby hlásal lidu slovo Boží a přisluhoval svátostí oltářní. VAČÁTEK NOVÉHO TÁBORA NA MORAVĚ Z Rovněž téhož roku, totiž 1421, v měsíci únoru začal se na Moravě nový Tábor na jednom ostrově řeky Moravy ve vsi řečené Nedakunice blízko Strážnice. A tito táboři, totiž sedláci s některými kněžími a spolu s panoši, obsadivše kláší ter Velehrad,1 upálili opata samého sedmého2 s klášterem a přemnohými kni/ hami. Proto olomoucký biskup3 a páni s moravskými městy z obavy, kdyby táboři zesílili, aby neutrpěli nesnesitelné škody jako v Království českém, vytáhli vši/ chni s Rakušany do pole dobýt ostrova; a když učinili útok na ostrov, byli za biti mnozí ze strany Rakušanů a olomouckých měšťanů. A když se proto spolu povadili, zapálili boudy a opustili pole. Toho ostrova se pokusili zmocniti také Uhři, ale byvše odraženi, nechali toho. A byli na tom ostrově krvelační kněží, kteří jako laikové, bradatí, bez tonzury, brali na sebe brnění a sloužíce mši nezachovávali církevní řád, nýbrž ve vlastním oděvu, pomodlivše se Otčenáš, posvěcovali; a z nich nejvyšší byli dva, tovaryši, Bedřich4 a Tomáš5 z Vizovic. 85 IST MIKULÁŠE BISKUPCE A MISTRA JIČÍNA PRAŽANŮM O PIKARTSTVÍ NA TÁBOŘE! L ŽIŽKA DAL U KLOKOT UPÁLITI PADESÁT PIKARTŮ S PETREM KÁNIŠEM 86 Potom téhož roku a v čase jako svrchu, v poslední den února, byl do Prahy přinesen list od Mikuláše, zvoleného biskupa táborského, a mistra svobodných umění Jičína, obsahující věci žalostné a v náboženství křesťanském dříve neslý. chané, kterak na jejich hoře Táboře bylo ze zvráceného učení některých kněží a zvláště jakéhosi Martina,1 kněze z Moravy, přes čtyři sta osob obojího pot hlaví nakaženo pikartským kacířstvím, o němž se stala výše zmínka, a ti tvrdo! šíjně drží, že v svátosti oltářní není pravé tělo Kristovo a jeho krev, nýbrž jen chléb, který, když se přijímá, je toliko znamením těla a krve Kristovy. A tak se 84/ Strakonice, hrad. 85/ Domažlice, panoráma města od jihu.
Když byla sjednána tato dohoda stran, rozdělilo se vojsko a vytáhlo k Chomutovu. Ale Plzeňští, poslavše posly ke králi, denně opravovali město a hradby s příkopy, a nezachovávajíce sjednanou dohodu, nedovolili žádnému knězi ze strany pravdy zůstati v městě, aby hlásal lidu slovo Boží a přisluhoval svátostí oltářní. VAČÁTEK NOVÉHO TÁBORA NA MORAVĚ Z Rovněž téhož roku, totiž 1421, v měsíci únoru začal se na Moravě nový Tábor na jednom ostrově řeky Moravy ve vsi řečené Nedakunice blízko Strážnice. A tito táboři, totiž sedláci s některými kněžími a spolu s panoši, obsadivše kláší ter Velehrad,1 upálili opata samého sedmého2 s klášterem a přemnohými kni/ hami. Proto olomoucký biskup3 a páni s moravskými městy z obavy, kdyby táboři zesílili, aby neutrpěli nesnesitelné škody jako v Království českém, vytáhli vši/ chni s Rakušany do pole dobýt ostrova; a když učinili útok na ostrov, byli za biti mnozí ze strany Rakušanů a olomouckých měšťanů. A když se proto spolu povadili, zapálili boudy a opustili pole. Toho ostrova se pokusili zmocniti také Uhři, ale byvše odraženi, nechali toho. A byli na tom ostrově krvelační kněží, kteří jako laikové, bradatí, bez tonzury, brali na sebe brnění a sloužíce mši nezachovávali církevní řád, nýbrž ve vlastním oděvu, pomodlivše se Otčenáš, posvěcovali; a z nich nejvyšší byli dva, tovaryši, Bedřich4 a Tomáš5 z Vizovic. 85 IST MIKULÁŠE BISKUPCE A MISTRA JIČÍNA PRAŽANŮM O PIKARTSTVÍ NA TÁBOŘE! L ŽIŽKA DAL U KLOKOT UPÁLITI PADESÁT PIKARTŮ S PETREM KÁNIŠEM 86 Potom téhož roku a v čase jako svrchu, v poslední den února, byl do Prahy přinesen list od Mikuláše, zvoleného biskupa táborského, a mistra svobodných umění Jičína, obsahující věci žalostné a v náboženství křesťanském dříve neslý. chané, kterak na jejich hoře Táboře bylo ze zvráceného učení některých kněží a zvláště jakéhosi Martina,1 kněze z Moravy, přes čtyři sta osob obojího pot hlaví nakaženo pikartským kacířstvím, o němž se stala výše zmínka, a ti tvrdo! šíjně drží, že v svátosti oltářní není pravé tělo Kristovo a jeho krev, nýbrž jen chléb, který, když se přijímá, je toliko znamením těla a krve Kristovy. A tak se 84/ Strakonice, hrad. 85/ Domažlice, panoráma města od jihu.
Strana 215
214 § 215 p
214 § 215 p
Strana 216
Hup — — —
Hup — — —
Strana 217
216 217 ani nemá před svátostí klekati, ani se jí nemá prokazovati žádná úcta, ani se nemá uchovávati do druhého dne. Proto rozbíjeli všechny monstrance, v kterých bylo tělo Kristovo vystavováno lidu, a jako pohané a nejvěrolomnější Židé, vy- hazujíce svátost těla Kristova z monstrancí, pálili ji a nohama pošlapávali.2 To! též činili s nádobami, v kterých byla uchovávána svátost těla Kristova, a s ka- lichy, v nichž byla uchovávána krev Kristova, stříbrné kalichy a monstrance rozbíjeli a prodávali, a jestliže viděli některé lidi choditi k svatému přijímání 3 svátosti oltářní, s posměchem říkali: „Ještě nenecháte toho motýla? Proto prosili svrchuřečení biskup Mikuláš a kněz Jičín, aby jim Ja! koubek a Jan Příbram, 4 mistři svobodných umění, dali poučení, kterak čeliti a odporovati takovým bludům, a vyzývali je, aby pečlivě bděli nad tím, aby se pražský lid nenakazil týmž bludem. Proto v neděli, o které se zpívá Laetare, což byl druhý den března, z rozkazu mistrů5 a konšelů všichni kazatelé v svých kázáních kázali a ohlašovali svrchuuvedené nehorázné kacířství, víru křesťan/ skou převelice podrývající, a nařizovali jménem konšelů, aby žádný hospodář nepřijímal takové lidi do svého domu, nýbrž kdyby někteří přišli, aby je ozná mili konšelům a nedovolili jim zůstati v Praze. Ale přes slušný rozkaz pražských konšelů nakazili se v Praze mnozí lidé obojího pohlaví a z nich byl jakýsi švec Václav, měšťan pražský, po svátku sv. Maří Magdalény téhož roku pro svou zatvrzelost upálen, jak bude níže pověděno.“ Potom pro svrchuuvedené kacířství rozdělili se bratří v Hradišti neboli Táboře bydlící na dvě strany, totiž pikartskou a táborskou, a tak věrnější strana táborská vyhnala z hory Tábora přes dvě stě lidí obojího pohlaví, nakažených pikartským kacířstvím. A když bloudili po lesích a po horách, upadli někteří z nich v tak veliké šílenství, že odhodivše šaty, jak muži, tak i ženy, chodili úplně nazí říkajíce, že jsou v stavu nevinnosti a že šaty byly přijaty pro hřích prvních rodičů. A z téhož šílenství se domnívali, že nehřeší, jestliže se bratr tělesně spol juje se sestrou. A jestliže některá počala, říkala, že počala z Ducha svatého. A mnohem více, bohužel, páchali, co není hodno zanechati potomkům zapsáno.“ Potom po nějakém čase, totiž před sv. Jiří, přijel Žižka od Berouna na Hradiště a dal upáliti ve vesnici Klokotech padesát8 lidí obojího pohlaví z řečené pikartské sekty; mezi nimi byli dva kněží, z nichž jeden se jmenoval Petr Kániš.? Ti všichni na vyzvání řečeného Žižky nechtěli upustiti od svých bludů, nýbrž vesele s úsměvem10 kráčeli do plamenů ohně, říkajíce, že dnes bu dou s Kristem kralovati v nebi. A po odjezdu Žižkově bratří, kteří tam byli, upálili jich dvacet pět z té pikartské sekty. 86/ Domažlice, východní průčelí Dolní brány z 2. pol. 13. stol.
216 217 ani nemá před svátostí klekati, ani se jí nemá prokazovati žádná úcta, ani se nemá uchovávati do druhého dne. Proto rozbíjeli všechny monstrance, v kterých bylo tělo Kristovo vystavováno lidu, a jako pohané a nejvěrolomnější Židé, vy- hazujíce svátost těla Kristova z monstrancí, pálili ji a nohama pošlapávali.2 To! též činili s nádobami, v kterých byla uchovávána svátost těla Kristova, a s ka- lichy, v nichž byla uchovávána krev Kristova, stříbrné kalichy a monstrance rozbíjeli a prodávali, a jestliže viděli některé lidi choditi k svatému přijímání 3 svátosti oltářní, s posměchem říkali: „Ještě nenecháte toho motýla? Proto prosili svrchuřečení biskup Mikuláš a kněz Jičín, aby jim Ja! koubek a Jan Příbram, 4 mistři svobodných umění, dali poučení, kterak čeliti a odporovati takovým bludům, a vyzývali je, aby pečlivě bděli nad tím, aby se pražský lid nenakazil týmž bludem. Proto v neděli, o které se zpívá Laetare, což byl druhý den března, z rozkazu mistrů5 a konšelů všichni kazatelé v svých kázáních kázali a ohlašovali svrchuuvedené nehorázné kacířství, víru křesťan/ skou převelice podrývající, a nařizovali jménem konšelů, aby žádný hospodář nepřijímal takové lidi do svého domu, nýbrž kdyby někteří přišli, aby je ozná mili konšelům a nedovolili jim zůstati v Praze. Ale přes slušný rozkaz pražských konšelů nakazili se v Praze mnozí lidé obojího pohlaví a z nich byl jakýsi švec Václav, měšťan pražský, po svátku sv. Maří Magdalény téhož roku pro svou zatvrzelost upálen, jak bude níže pověděno.“ Potom pro svrchuuvedené kacířství rozdělili se bratří v Hradišti neboli Táboře bydlící na dvě strany, totiž pikartskou a táborskou, a tak věrnější strana táborská vyhnala z hory Tábora přes dvě stě lidí obojího pohlaví, nakažených pikartským kacířstvím. A když bloudili po lesích a po horách, upadli někteří z nich v tak veliké šílenství, že odhodivše šaty, jak muži, tak i ženy, chodili úplně nazí říkajíce, že jsou v stavu nevinnosti a že šaty byly přijaty pro hřích prvních rodičů. A z téhož šílenství se domnívali, že nehřeší, jestliže se bratr tělesně spol juje se sestrou. A jestliže některá počala, říkala, že počala z Ducha svatého. A mnohem více, bohužel, páchali, co není hodno zanechati potomkům zapsáno.“ Potom po nějakém čase, totiž před sv. Jiří, přijel Žižka od Berouna na Hradiště a dal upáliti ve vesnici Klokotech padesát8 lidí obojího pohlaví z řečené pikartské sekty; mezi nimi byli dva kněží, z nichž jeden se jmenoval Petr Kániš.? Ti všichni na vyzvání řečeného Žižky nechtěli upustiti od svých bludů, nýbrž vesele s úsměvem10 kráčeli do plamenů ohně, říkajíce, že dnes bu dou s Kristem kralovati v nebi. A po odjezdu Žižkově bratří, kteří tam byli, upálili jich dvacet pět z té pikartské sekty. 86/ Domažlice, východní průčelí Dolní brány z 2. pol. 13. stol.
Strana 218
Rovněž téhož času kázal jeden z pikartského kacířstva v krajích velmi mnoho bludných a kacířských článků a mezi nimi veřejně kázal tyto: Nejprve, že je kacířství klekati před svátostí oltářní, protože v ní není pravé tělo Kristovo,11 nýbrž jen chléb a mana, poněvadž Kristus s celým tělem vstoupil na nebesa a nezůstalo zde nic jiného, než chléb a víno posvěcené neí boli požehnané, co má být přijímáno pro posilnění proti duchovním nepřáte! lům. Dále má být žena hotova býti po vůli svému muži,12 kdykoli a kdekoli o to muž požádá, i v kostele je žena povinna býti po vůli mužovi a potom hned přijímati. Dále muž, který může ploditi, je-li jeho manželka stará nebo neplodí ná, může ji propustiti a přivésti si mladou. Dále lid si sám může podávati onen požehnaný chléb, jen když je požehnán od kněze a přinesen na oltář, protože ruka kněžská není hodnější než ruka kteréhokoli dobrého laika. A tak kázal o přemnohých jiných bludných článcích. POJENÁ VOJSKA, PRAŽSKÉ A TÁBORSKÉ, DOBYLA CHOMUTOVA A VYHUBILA OBYVATELSTVO! LOUNY A SLANY SE DOBROVOLNĚ PODDALY! KÁZÁNÍ KNĚZE ANTOCHA V PRAZE! DOBYTÍ BEROUNA 87 Potom téhož roku, totiž 1421, když byla sjednána s Plzeňskými nějaká ta do/ hoda, jak je svrchu uvedeno, pohnulo se celé vojsko k městu Chomutovu a 15. dne března, v sobotu před Květnou nedělí, mocně je oblehlo. A když se Němci z cimbuří hradeb přicházejícímu vojsku rouhali a toho dne jeho útok odrazili, učinilo vojsko hned druhého dne, to je v neděli, kdy se zpívá v kostele Božím Domine ne longe,1 útok na město, napadnuvši ze všech stran příkopy a hradby. A přesto, že obyvatelé města na ně lili rozpuštěnou smůlu a vařící vodu, přece se Pražané z jedné a táboři z druhé strany zmocnili spolu s hradem města, a vtrhnuvše do něho, provedli veliké loupení, takže nikdy nenašli nic podobí ného na bohatství, a zahubili všechny muže města mečem a ohněm, ponechavše jich naživu sotva třicet, aby pochovali těla mrtvých. A ti jich pochovali přes dva tisíce, a to patnáct set po odečtení přemnohých upálených panoší, měšťanů, kněží a židů.2 Ale nešlechetné táborské ženy tam spáchaly strašný zločin, neboť vyvedly z města ženy a panny, oplakávající své muže a rodiče, slíbivše jim bezí pečný odchod, ale když ony vyšly z města, svlékly z nich roucha, pobraly jim peníze a jiné věci, a zavřevše je do jedné viničné boudy, zahubily je plameny
Rovněž téhož času kázal jeden z pikartského kacířstva v krajích velmi mnoho bludných a kacířských článků a mezi nimi veřejně kázal tyto: Nejprve, že je kacířství klekati před svátostí oltářní, protože v ní není pravé tělo Kristovo,11 nýbrž jen chléb a mana, poněvadž Kristus s celým tělem vstoupil na nebesa a nezůstalo zde nic jiného, než chléb a víno posvěcené neí boli požehnané, co má být přijímáno pro posilnění proti duchovním nepřáte! lům. Dále má být žena hotova býti po vůli svému muži,12 kdykoli a kdekoli o to muž požádá, i v kostele je žena povinna býti po vůli mužovi a potom hned přijímati. Dále muž, který může ploditi, je-li jeho manželka stará nebo neplodí ná, může ji propustiti a přivésti si mladou. Dále lid si sám může podávati onen požehnaný chléb, jen když je požehnán od kněze a přinesen na oltář, protože ruka kněžská není hodnější než ruka kteréhokoli dobrého laika. A tak kázal o přemnohých jiných bludných článcích. POJENÁ VOJSKA, PRAŽSKÉ A TÁBORSKÉ, DOBYLA CHOMUTOVA A VYHUBILA OBYVATELSTVO! LOUNY A SLANY SE DOBROVOLNĚ PODDALY! KÁZÁNÍ KNĚZE ANTOCHA V PRAZE! DOBYTÍ BEROUNA 87 Potom téhož roku, totiž 1421, když byla sjednána s Plzeňskými nějaká ta do/ hoda, jak je svrchu uvedeno, pohnulo se celé vojsko k městu Chomutovu a 15. dne března, v sobotu před Květnou nedělí, mocně je oblehlo. A když se Němci z cimbuří hradeb přicházejícímu vojsku rouhali a toho dne jeho útok odrazili, učinilo vojsko hned druhého dne, to je v neděli, kdy se zpívá v kostele Božím Domine ne longe,1 útok na město, napadnuvši ze všech stran příkopy a hradby. A přesto, že obyvatelé města na ně lili rozpuštěnou smůlu a vařící vodu, přece se Pražané z jedné a táboři z druhé strany zmocnili spolu s hradem města, a vtrhnuvše do něho, provedli veliké loupení, takže nikdy nenašli nic podobí ného na bohatství, a zahubili všechny muže města mečem a ohněm, ponechavše jich naživu sotva třicet, aby pochovali těla mrtvých. A ti jich pochovali přes dva tisíce, a to patnáct set po odečtení přemnohých upálených panoší, měšťanů, kněží a židů.2 Ale nešlechetné táborské ženy tam spáchaly strašný zločin, neboť vyvedly z města ženy a panny, oplakávající své muže a rodiče, slíbivše jim bezí pečný odchod, ale když ony vyšly z města, svlékly z nich roucha, pobraly jim peníze a jiné věci, a zavřevše je do jedné viničné boudy, zahubily je plameny
Strana 219
218 § 219 ohně a nešetřily ani těhotných, aby rozmnožily nenávist své nepravosti. A tak když Pražané obsadili město, pospíšilo celé vojsko k Žatci. Mnohé hrady a tvrze, zachvácené strachem, se jim poddaly. I Lounští v stra! chu poslali své posly do Žatce a poddali se s městem pod panství Pražanů; ti je vzali v držení, dosadili tam ty,3 kteří byli pro zákon Boží vypuzeni, a přitrhli k Slanému. A když chtěli učiniti útok na město, obyvatelé města se poddali, a otevřevše město, vpustili do něho vojsko. A když obsadili to město, navrátilo se vojsko, dobyvši vítězství nad nepřáteli, o vigilii velikonoční4 do Prahy, při/ čemž se na cestě zmocnili pevných tvrzí Makotřas5 a Okoře.“ Potom téhož roku, jako svrchu, ve středu nejbližší po velikonocích“ kázal táborský kněz Antoch, jak se soudí, šílený na pražském náměstí o dvou rozích šelmy (Apok. 13, 11) a tvrdil, že jedním z těch rohů jsou konšelé Starého Města a druhým pražští mistři, kteří těmito rohy činí překážky svaté pravdě, nedovolujíce vykonávati bohoslužby bez ornátů neboli plachet, nýbrž chtějí, aby kněží sloužili mši v ornátech, což je vyslovené kacířství, tak jako že svině lítá. Proto vyzval své bratří, aby nezůstali v Praze a nebyli pomocníky Pražanům. Proto se rozdělili táboři, kteří tehdy byli v Praze, takže někteří zůstali s hejtma/ nem Žižkou v Praze, druzí odešli s kněžími, kteří nesli tělo Kristovo. A je řel čený Žižka stíhal a potrestal8 kněze přečetnými ranami. A téhož dne jel s Pražany obléhat Beroun; dobyli ho útokem prvého dne dubna, což byla středa před sv. Ambrožem,3 a shodili z věže rytíře Kobliha s jinými jeho tovaryši, které ihned cepníci ukrutně umlátili. A Žižka se svou družinou dal upálit faráře se sedmatřiceti jinými kněžími a mnichy a třemi ko! legiátními mistry10 Karlovy koleje a jedním rytířem a některými pražskými měšťany, kteří uprchli z Prahy, přes to, že někteří volali, a zvláště rytíř řečený Doupovec, že se chtějí káti a pravdy až do smrti přidržovati. V onom čase Mělničtí pod bezpečným glejtem přijeli do Prahy a zapsa/ li se, že budou držeti čtyři artikuly; byl nad nimi ustanoven hejtman Smiřickýl1. ARCIBISKUP KONRÁD SE PŘIHLÁSIL K ČTYŘEM ARTIKULŮM! A PRAŽANÉ DOBYLI ČESKÉHO BRODU 88 Potom v témž čase přijel arcibiskup Konrádl pod bezpečným glejtem Pražanů do Prahy a zapsal se, že bude s nimi hájiti čtyři artikuly. Když to bylo
218 § 219 ohně a nešetřily ani těhotných, aby rozmnožily nenávist své nepravosti. A tak když Pražané obsadili město, pospíšilo celé vojsko k Žatci. Mnohé hrady a tvrze, zachvácené strachem, se jim poddaly. I Lounští v stra! chu poslali své posly do Žatce a poddali se s městem pod panství Pražanů; ti je vzali v držení, dosadili tam ty,3 kteří byli pro zákon Boží vypuzeni, a přitrhli k Slanému. A když chtěli učiniti útok na město, obyvatelé města se poddali, a otevřevše město, vpustili do něho vojsko. A když obsadili to město, navrátilo se vojsko, dobyvši vítězství nad nepřáteli, o vigilii velikonoční4 do Prahy, při/ čemž se na cestě zmocnili pevných tvrzí Makotřas5 a Okoře.“ Potom téhož roku, jako svrchu, ve středu nejbližší po velikonocích“ kázal táborský kněz Antoch, jak se soudí, šílený na pražském náměstí o dvou rozích šelmy (Apok. 13, 11) a tvrdil, že jedním z těch rohů jsou konšelé Starého Města a druhým pražští mistři, kteří těmito rohy činí překážky svaté pravdě, nedovolujíce vykonávati bohoslužby bez ornátů neboli plachet, nýbrž chtějí, aby kněží sloužili mši v ornátech, což je vyslovené kacířství, tak jako že svině lítá. Proto vyzval své bratří, aby nezůstali v Praze a nebyli pomocníky Pražanům. Proto se rozdělili táboři, kteří tehdy byli v Praze, takže někteří zůstali s hejtma/ nem Žižkou v Praze, druzí odešli s kněžími, kteří nesli tělo Kristovo. A je řel čený Žižka stíhal a potrestal8 kněze přečetnými ranami. A téhož dne jel s Pražany obléhat Beroun; dobyli ho útokem prvého dne dubna, což byla středa před sv. Ambrožem,3 a shodili z věže rytíře Kobliha s jinými jeho tovaryši, které ihned cepníci ukrutně umlátili. A Žižka se svou družinou dal upálit faráře se sedmatřiceti jinými kněžími a mnichy a třemi ko! legiátními mistry10 Karlovy koleje a jedním rytířem a některými pražskými měšťany, kteří uprchli z Prahy, přes to, že někteří volali, a zvláště rytíř řečený Doupovec, že se chtějí káti a pravdy až do smrti přidržovati. V onom čase Mělničtí pod bezpečným glejtem přijeli do Prahy a zapsa/ li se, že budou držeti čtyři artikuly; byl nad nimi ustanoven hejtman Smiřickýl1. ARCIBISKUP KONRÁD SE PŘIHLÁSIL K ČTYŘEM ARTIKULŮM! A PRAŽANÉ DOBYLI ČESKÉHO BRODU 88 Potom v témž čase přijel arcibiskup Konrádl pod bezpečným glejtem Pražanů do Prahy a zapsal se, že bude s nimi hájiti čtyři artikuly. Když to bylo
Strana 220
vykonáno, zpívali v kostelích Tě Boha chválíme a zvonili na zvony, s čímž ne byli spokojeni táboři, a zvláště jejich kněží, říkajíce: „Již opět Pražané léčí šelmu 2 Antikristovu." Potom v témž čase, jako svrchu, v sobotu před sv. Tiburciem, což bylo 12. dne dubna, vytáhli Pražané se svým vojskem k Českému Brodu a nej! prve přitrhli k hradu Toušeni pana Michalce blízko u Staré Boleslavi; ten se v třech dnech poddal, ale tak, že jeho posádce bylo dovoleno bez ublížení na těle pokojně odejíti. A obsadivše ten hrad, táhli k Brodu a ve středu po sv. Ti/ burciu3 ho obklíčili a následujícího dne, učinivše beze všeho uspořádání útok, tře bas byl příkopy a obránci dobře chráněn, přece se v době několika hodin zmocí nili příkopů, zlezli hradby a vnikli do města; při tom byli mnozí ze strany Praz žanů zraněni a zasaženi, ale málo jich bylo zabito. Ale Němci, tamní žoldnéři uherského krále, utekli do kostela, obsadili jeho věž a podle možnosti se bránili, ale nikterak nebyli s to klásti odpor. Neboť Pražané, zapálivše se svými lidmi kostel, asi dvě stě jich upálili a přemnohé Němce cepy a meči po ulicích města usmrtili; mezi nimi bylo osmnáct kněží s farářem, kteří zahynuli plameny ohně a mečem, s Mikulášem řečeným Návarou neboli Cberem, 4 výborným písařem katedrálem krále Václava, který byl upálen v sudě. Potom v témž čase, totiž v neděli po sv. Tiburciu, což byl 20. duben, vešel jeden pikartský chlap za oběda do kostela svatého Havla, vzav s monstrancí svátost těla Kristova, hodil ji na zem, zničil svátost těla Kristova a předrahou krev vylil z kalicha. Hned ho chytili a mučili a potom za městem v sudě rychle upálili. RAŽANŮM SE VZDALY KOUŘIM, KOLIN, ČÁSLAV, NYMBURK, KUTNÁ HORA/ JEJICH VOJSKO SE ZMOCNILO ŽLEBŮ A LICHTENBURKU/ SMRT PANA PETRA ZMRZLÍKA 89 Potom v témž čase Kouřimští, uslyševše o tak náhlém dobytí města Brodu a pol bití mnohých tamních měšťanů a panošů,1 náramně přestrašeni poslali své pol selstvo do Brodu s plnou mocí obyvatelů a poddali se Bohu a Pražanům s pros/ bou, aby jim neškodili, že zamýšlejí s nimi a se zákonem Božím statky i životy státi až do smrti. A když byla sjednána uvedená dohoda Kouřimských s Pra žany, přišli Pražané v neděli2 do Kouřimě a převzali ji v držení. A hned odtud
vykonáno, zpívali v kostelích Tě Boha chválíme a zvonili na zvony, s čímž ne byli spokojeni táboři, a zvláště jejich kněží, říkajíce: „Již opět Pražané léčí šelmu 2 Antikristovu." Potom v témž čase, jako svrchu, v sobotu před sv. Tiburciem, což bylo 12. dne dubna, vytáhli Pražané se svým vojskem k Českému Brodu a nej! prve přitrhli k hradu Toušeni pana Michalce blízko u Staré Boleslavi; ten se v třech dnech poddal, ale tak, že jeho posádce bylo dovoleno bez ublížení na těle pokojně odejíti. A obsadivše ten hrad, táhli k Brodu a ve středu po sv. Ti/ burciu3 ho obklíčili a následujícího dne, učinivše beze všeho uspořádání útok, tře bas byl příkopy a obránci dobře chráněn, přece se v době několika hodin zmocí nili příkopů, zlezli hradby a vnikli do města; při tom byli mnozí ze strany Praz žanů zraněni a zasaženi, ale málo jich bylo zabito. Ale Němci, tamní žoldnéři uherského krále, utekli do kostela, obsadili jeho věž a podle možnosti se bránili, ale nikterak nebyli s to klásti odpor. Neboť Pražané, zapálivše se svými lidmi kostel, asi dvě stě jich upálili a přemnohé Němce cepy a meči po ulicích města usmrtili; mezi nimi bylo osmnáct kněží s farářem, kteří zahynuli plameny ohně a mečem, s Mikulášem řečeným Návarou neboli Cberem, 4 výborným písařem katedrálem krále Václava, který byl upálen v sudě. Potom v témž čase, totiž v neděli po sv. Tiburciu, což byl 20. duben, vešel jeden pikartský chlap za oběda do kostela svatého Havla, vzav s monstrancí svátost těla Kristova, hodil ji na zem, zničil svátost těla Kristova a předrahou krev vylil z kalicha. Hned ho chytili a mučili a potom za městem v sudě rychle upálili. RAŽANŮM SE VZDALY KOUŘIM, KOLIN, ČÁSLAV, NYMBURK, KUTNÁ HORA/ JEJICH VOJSKO SE ZMOCNILO ŽLEBŮ A LICHTENBURKU/ SMRT PANA PETRA ZMRZLÍKA 89 Potom v témž čase Kouřimští, uslyševše o tak náhlém dobytí města Brodu a pol bití mnohých tamních měšťanů a panošů,1 náramně přestrašeni poslali své pol selstvo do Brodu s plnou mocí obyvatelů a poddali se Bohu a Pražanům s pros/ bou, aby jim neškodili, že zamýšlejí s nimi a se zákonem Božím statky i životy státi až do smrti. A když byla sjednána uvedená dohoda Kouřimských s Pra žany, přišli Pražané v neděli2 do Kouřimě a převzali ji v držení. A hned odtud
Strana 221
220 221 pospíšili 22. dne dubna ke Kolínu; měšťané, nemajíce naději v královskou po moc, přijali Pražany do města a poddali se jim slíbivše, že setrvají s Pražany se zákonem Božím a evangelickou pravdou. Ale někteří z Pražanů rozbořili klášter žebravých mnichů a ohněm tam upálili šest kněží s farářem. A tak Čáslavští a Nymburští, uslyševše o uvedených událostech, jak Pražané obsadili Kolín, poslali tam své spoluměšťany a spojili se smlouvou s Praz žany slíbivše, že nebudou poslouchati uherského krále a že budou ze srdce vyzná/ vati zákon Boží, za který se vede válka, a chovati i brániti kněze, kteří ho kážou. Ale Kutnohorští téhož dne vypravili se svým hormistrem s množstvím ozbrojenců své vojsko ke Kolínu napadnout Pražany; a když viděli množství pražského vojska i to, že se sousední města poddala, jakož i že hradby byly částečně pobořeny,3 vrátili se do Hory a poslali k Pražanům své spoluměšťany poprosit, aby neničili ten klenot království, nýbrž aby s jeho obyvateli milostivě naložili a dali svobodu, kdyby někteří nechtěli státi se zákonem Božím a s Pra! žany, aby mohli svobodně odejíti bez ublížení na statcích a životech. I byla tam ve čtvrtek po sv. Jiří4 sjednána s Kutnohorskými dohoda pod jistými pod mínkami, aby měli až do svátku Nanebevzetí Panny Marie5 svobodu zůstati a přistoupiti k zákonu Božímu, za který Pražané bojují; a kdyby někteří ne/ chtěli přistoupiti, že budou moci odejíti bez ublížení na majetku a životech; ale bylo stanoveno, aby vyšli naproti pražskému vojsku mužové s ženami, panna mi a dětmi v procesí s velebnou svátostí těla Kristova a prosili o milost, prot tože mnoho vyznavačů zákona Božího bez trestního řízení postínali a naházeli do šachet. A tak když bylo toto dokonáno, vyšli v den sv. Marka evangelisty," což bylo v pátek, Kutnohorští naproti Pražanům blízko sedleckého kláštera s kněžstvem a množstvím lidu obojího pohlaví s velebnou svátostí těla Kristova v čele. A když se přiblížili k Pražanům, poklekli a jeden za všechny prosil pro ně o milost Boha a Pražany. A pak kněz Jan“ ve svém proslovu v odpověď jim připomenul po řadě hříchy, kterých se dopustili, žádal, aby se jich již více neí dopouštěli, a oznámil jim mír a milost, danou jim od Boha a od Pražanů, jak bylo umluveno. A když se daly obě strany do velikého pláče, hned pozdvihli hlavy k nebesům, zpívajíce střídavě Tě Boha chválíme, totiž Kutnohorští jeden verš a Pražané druhý, a tak se s plesáním vrátili s některými Pražany, kteří by převzali držení města a upravili horní řád.8 Vojsko pak Pražanů se zmocnilo hradu Žlebů,2 v který se uvázal Zmrzlík, a Lichtenburka,10 v který se potom uvázal Krušina, a dalo se na po-
220 221 pospíšili 22. dne dubna ke Kolínu; měšťané, nemajíce naději v královskou po moc, přijali Pražany do města a poddali se jim slíbivše, že setrvají s Pražany se zákonem Božím a evangelickou pravdou. Ale někteří z Pražanů rozbořili klášter žebravých mnichů a ohněm tam upálili šest kněží s farářem. A tak Čáslavští a Nymburští, uslyševše o uvedených událostech, jak Pražané obsadili Kolín, poslali tam své spoluměšťany a spojili se smlouvou s Praz žany slíbivše, že nebudou poslouchati uherského krále a že budou ze srdce vyzná/ vati zákon Boží, za který se vede válka, a chovati i brániti kněze, kteří ho kážou. Ale Kutnohorští téhož dne vypravili se svým hormistrem s množstvím ozbrojenců své vojsko ke Kolínu napadnout Pražany; a když viděli množství pražského vojska i to, že se sousední města poddala, jakož i že hradby byly částečně pobořeny,3 vrátili se do Hory a poslali k Pražanům své spoluměšťany poprosit, aby neničili ten klenot království, nýbrž aby s jeho obyvateli milostivě naložili a dali svobodu, kdyby někteří nechtěli státi se zákonem Božím a s Pra! žany, aby mohli svobodně odejíti bez ublížení na statcích a životech. I byla tam ve čtvrtek po sv. Jiří4 sjednána s Kutnohorskými dohoda pod jistými pod mínkami, aby měli až do svátku Nanebevzetí Panny Marie5 svobodu zůstati a přistoupiti k zákonu Božímu, za který Pražané bojují; a kdyby někteří ne/ chtěli přistoupiti, že budou moci odejíti bez ublížení na majetku a životech; ale bylo stanoveno, aby vyšli naproti pražskému vojsku mužové s ženami, panna mi a dětmi v procesí s velebnou svátostí těla Kristova a prosili o milost, prot tože mnoho vyznavačů zákona Božího bez trestního řízení postínali a naházeli do šachet. A tak když bylo toto dokonáno, vyšli v den sv. Marka evangelisty," což bylo v pátek, Kutnohorští naproti Pražanům blízko sedleckého kláštera s kněžstvem a množstvím lidu obojího pohlaví s velebnou svátostí těla Kristova v čele. A když se přiblížili k Pražanům, poklekli a jeden za všechny prosil pro ně o milost Boha a Pražany. A pak kněz Jan“ ve svém proslovu v odpověď jim připomenul po řadě hříchy, kterých se dopustili, žádal, aby se jich již více neí dopouštěli, a oznámil jim mír a milost, danou jim od Boha a od Pražanů, jak bylo umluveno. A když se daly obě strany do velikého pláče, hned pozdvihli hlavy k nebesům, zpívajíce střídavě Tě Boha chválíme, totiž Kutnohorští jeden verš a Pražané druhý, a tak se s plesáním vrátili s některými Pražany, kteří by převzali držení města a upravili horní řád.8 Vojsko pak Pražanů se zmocnilo hradu Žlebů,2 v který se uvázal Zmrzlík, a Lichtenburka,10 v který se potom uvázal Krušina, a dalo se na po-
Strana 222
chod k městu Chrudimi dobývat ho. Ale Kutnohorští všemi silami stáli o pana Petra ze Svojšína řečeného Zmrzlíka, seděním na Orlíku, někdy hormistra krále Václava blahé paměti, aby ho Pražané ustanovili na ten úřad jakožto muže milos/ tivého a schopného, že by horníci, jsouce mu nakloněni, pilněji v dolech pra covali a z Hory neodešli. A tak vyhověli žádosti Kutnohorských a poslali posly pro svrchuřečeného pana Petra; a ten, překonán prosbami, vsedl na koně a jel se svými až k Chrudimi, a přijav úřad, vrátil se do Hory a tak ji milostivě a příznivě spravoval. Ale beze zření na to přemnozí horníci s havíři nechtěli nikterak souhlasiti se zákonem Božím a přijímáním pod obojí způsobou a nalo živše vozy odešli. A ti byli skoro na všech cestách oloupeni o majetek a někteří se zase vrátili s uřezanými nosy. Protože však v Hoře bujel dýmějový mor,11 řečený pan Petr, příznivec kněžstva a horlivý milovník zákona Božího, přijev do Prahy téhož roku, jako svrchu, následujícího dne po Nanebevzetí Panny Marie12 skončil svůj poslední den na hlízu, která se mu udělala na krku, a byl pochován v kostele sv. Michala na Starém Městě. Jeho duše nechť s věrnými šťastně odpočívá v lůně Abrahamově! ARNÍ JÍZDA PRAŽANŮ A TÁBORŮ DO VÝCHODNÍCH ČECH: OPANOVALI CHRUDIM, VYSOKÉ MYTO, POLIČKU, TRUTNOV, DVŮR KRÁLOVÉ, JAROMĚŘ, LITOMYŠL A SMÍŘILI SE S PANEM ČENKEM Z VARTEMBERKA 90 Potom téhož roku, jako svrchu, když opanovali Horu, táhli Pražané k Chrudimi, čekajíce v poli Žižku s tábory; ten, upáliv pikarty, přijel následujícího dne po sv. Marku,1 přičemž na svém pochodu spálil přemnoho kostelů. Třetího pak dne po sv. Marku, totiž v neděli před sv. Vitališem,2 vyjednávali s panem Ja! nem Městeckým, hejtmanem v Chrudimi, aby vydal město bez prolévání krve do rukou Pražanů. A když se bez výsledku rozešli, nazítří, totiž v den sv. Vil tališe,3 obklíčilo pražské vojsko s tábory dokola město, přiblíživši se až k příko! pům; a když zpozoroval řečený pan Jan, že není s to odolati, sjednal dohodu a pokořil se před velebnou svátostí těla Kristova Bohu, pokorně prose, aby mu odpustili, že byl protivníkem pravdy. A táborský lid v tom kraji vypálil nebo částečně zničil kláštery Pardidub,4 Podlažice5 a Sezemice“ a četné jiné kostely.
chod k městu Chrudimi dobývat ho. Ale Kutnohorští všemi silami stáli o pana Petra ze Svojšína řečeného Zmrzlíka, seděním na Orlíku, někdy hormistra krále Václava blahé paměti, aby ho Pražané ustanovili na ten úřad jakožto muže milos/ tivého a schopného, že by horníci, jsouce mu nakloněni, pilněji v dolech pra covali a z Hory neodešli. A tak vyhověli žádosti Kutnohorských a poslali posly pro svrchuřečeného pana Petra; a ten, překonán prosbami, vsedl na koně a jel se svými až k Chrudimi, a přijav úřad, vrátil se do Hory a tak ji milostivě a příznivě spravoval. Ale beze zření na to přemnozí horníci s havíři nechtěli nikterak souhlasiti se zákonem Božím a přijímáním pod obojí způsobou a nalo živše vozy odešli. A ti byli skoro na všech cestách oloupeni o majetek a někteří se zase vrátili s uřezanými nosy. Protože však v Hoře bujel dýmějový mor,11 řečený pan Petr, příznivec kněžstva a horlivý milovník zákona Božího, přijev do Prahy téhož roku, jako svrchu, následujícího dne po Nanebevzetí Panny Marie12 skončil svůj poslední den na hlízu, která se mu udělala na krku, a byl pochován v kostele sv. Michala na Starém Městě. Jeho duše nechť s věrnými šťastně odpočívá v lůně Abrahamově! ARNÍ JÍZDA PRAŽANŮ A TÁBORŮ DO VÝCHODNÍCH ČECH: OPANOVALI CHRUDIM, VYSOKÉ MYTO, POLIČKU, TRUTNOV, DVŮR KRÁLOVÉ, JAROMĚŘ, LITOMYŠL A SMÍŘILI SE S PANEM ČENKEM Z VARTEMBERKA 90 Potom téhož roku, jako svrchu, když opanovali Horu, táhli Pražané k Chrudimi, čekajíce v poli Žižku s tábory; ten, upáliv pikarty, přijel následujícího dne po sv. Marku,1 přičemž na svém pochodu spálil přemnoho kostelů. Třetího pak dne po sv. Marku, totiž v neděli před sv. Vitališem,2 vyjednávali s panem Ja! nem Městeckým, hejtmanem v Chrudimi, aby vydal město bez prolévání krve do rukou Pražanů. A když se bez výsledku rozešli, nazítří, totiž v den sv. Vil tališe,3 obklíčilo pražské vojsko s tábory dokola město, přiblíživši se až k příko! pům; a když zpozoroval řečený pan Jan, že není s to odolati, sjednal dohodu a pokořil se před velebnou svátostí těla Kristova Bohu, pokorně prose, aby mu odpustili, že byl protivníkem pravdy. A táborský lid v tom kraji vypálil nebo částečně zničil kláštery Pardidub,4 Podlažice5 a Sezemice“ a četné jiné kostely.
Strana 223
222 223 Potom obsadivše Chrudim, opanovali města Mýto, Poličku, Trutnov, Dvůr Králové s četnými hrady a podobně obsadili bez pobití lidí, když se bis/ kup“ dal na útěk, Litomyšl.8 A opanovavše všechna tato města, vytáhli s vojí skem k Jaroměři, městu velmi chráněnému před nepřáteli a výborně obsazené mu branným lidem. A když přitáhli k tomu městu, obklíčivše je v úterý po sva! todušních svátcích, učinili na ně útok a hned ten den dobyli příkopů až k hrad/ bám, ale ne bez značné ztráty svých lidí; a obyvatelé města pozorujíce, že by nebyli s to odolati, ze srdce prosili, aby směli jen bez ublížení na těle živi pot kojně odejíti. A když byl dán slib, nechali je ve čtvrtek10 vstoupiti do města; oni všechny měšťany i jejich ženy svlékli do košile, a vyvedše je z města, velmi mnohé utopili a jiné v polích lotrovský lid upálil. Následujícího dne upálili jedenadvacet kněží, kteří nechtěli souhlasiti se čtyřmi artikuly, nechavše naživu tři, kteří s řečenými artikuly vyslovili souhlas. Hejtman pak města, pan Čert venohorský,11 byl tam zajat, doveden do Prahy a zavřen na radnici do vězení.12 Při dobytí toho města byli četní páni Českého království, totiž Kruši/ na, Hynek a Jan Bočkové, Městecký a pan Čeněk z Veselí, který přijel s mnoha sty koní a pěších. A tam v poli u Jaroměře poklekl, přičemž ostatní13 klečeli z obou stran před velebnou svátostí oltářní, a pomodlivše se krátkou modlitbu pokory, vstali. A tak pravil pan Jan kněz, správce vojska, panu Čeňkovi: „Pane Čeňku, uznáváš-li tu, že jsi zhřešil proti Bohu a této Pražské obci, ustoupiv z Pražského hradu a vydav jej do rukou králových?“ A ten pravil: „Uznávám.“ A pan Jan řekl: „Prosíš-li, aby ti Pán Bůh a tato obec odpustila?“ Ten pravil: „Prosím.“ A hned pan Jan sjednal konečnou dohodu mezi panem Čeňkem a pány s ním spojenými a Pražskou obcí, ale tak, aby přišel do Prahy a aby ji tam konečně skoncovali. I stalo se, že pan Čeněk přijel na svátek Božího těla14 do Prahy a tam se úplně s obcí smířil; a jeho korouhev, která byla vyvěšena na pranýři, byla sňata. A IŽKA U LITOMĚŘIC A V ROUDNICI 91 Potom se vrátili Pražané od Jaroměře do Prahy, ale Žižka, táborský hejtman, zamířil se svým lidem k Litoměřicům, a zmocniv se na vysoké hoře jednoho dřevěného srubu, kterému dal jméno Kalich,1 obklíčil Litoměřice. Proto přijeli Litoměřičtí pod bezpečným glejtem do Prahy, poddali se Pražanům a prosili, aby nařídili, aby Žižka se svými lidmi od jejich města od
222 223 Potom obsadivše Chrudim, opanovali města Mýto, Poličku, Trutnov, Dvůr Králové s četnými hrady a podobně obsadili bez pobití lidí, když se bis/ kup“ dal na útěk, Litomyšl.8 A opanovavše všechna tato města, vytáhli s vojí skem k Jaroměři, městu velmi chráněnému před nepřáteli a výborně obsazené mu branným lidem. A když přitáhli k tomu městu, obklíčivše je v úterý po sva! todušních svátcích, učinili na ně útok a hned ten den dobyli příkopů až k hrad/ bám, ale ne bez značné ztráty svých lidí; a obyvatelé města pozorujíce, že by nebyli s to odolati, ze srdce prosili, aby směli jen bez ublížení na těle živi pot kojně odejíti. A když byl dán slib, nechali je ve čtvrtek10 vstoupiti do města; oni všechny měšťany i jejich ženy svlékli do košile, a vyvedše je z města, velmi mnohé utopili a jiné v polích lotrovský lid upálil. Následujícího dne upálili jedenadvacet kněží, kteří nechtěli souhlasiti se čtyřmi artikuly, nechavše naživu tři, kteří s řečenými artikuly vyslovili souhlas. Hejtman pak města, pan Čert venohorský,11 byl tam zajat, doveden do Prahy a zavřen na radnici do vězení.12 Při dobytí toho města byli četní páni Českého království, totiž Kruši/ na, Hynek a Jan Bočkové, Městecký a pan Čeněk z Veselí, který přijel s mnoha sty koní a pěších. A tam v poli u Jaroměře poklekl, přičemž ostatní13 klečeli z obou stran před velebnou svátostí oltářní, a pomodlivše se krátkou modlitbu pokory, vstali. A tak pravil pan Jan kněz, správce vojska, panu Čeňkovi: „Pane Čeňku, uznáváš-li tu, že jsi zhřešil proti Bohu a této Pražské obci, ustoupiv z Pražského hradu a vydav jej do rukou králových?“ A ten pravil: „Uznávám.“ A pan Jan řekl: „Prosíš-li, aby ti Pán Bůh a tato obec odpustila?“ Ten pravil: „Prosím.“ A hned pan Jan sjednal konečnou dohodu mezi panem Čeňkem a pány s ním spojenými a Pražskou obcí, ale tak, aby přišel do Prahy a aby ji tam konečně skoncovali. I stalo se, že pan Čeněk přijel na svátek Božího těla14 do Prahy a tam se úplně s obcí smířil; a jeho korouhev, která byla vyvěšena na pranýři, byla sňata. A IŽKA U LITOMĚŘIC A V ROUDNICI 91 Potom se vrátili Pražané od Jaroměře do Prahy, ale Žižka, táborský hejtman, zamířil se svým lidem k Litoměřicům, a zmocniv se na vysoké hoře jednoho dřevěného srubu, kterému dal jméno Kalich,1 obklíčil Litoměřice. Proto přijeli Litoměřičtí pod bezpečným glejtem do Prahy, poddali se Pražanům a prosili, aby nařídili, aby Žižka se svými lidmi od jejich města od
Strana 224
táhl. Pražané hned k němu poslali spoluměšťany, aby upustil od obtěžování města, protože se poddalo Pražanům. On však na to nikterak nedbal, učinil útok ne bez ztráty svých a konečně poražen odtáhl. Potom protáhl Roudnicí a přesto, že arcibiskup opatřil jeho vojsku potřeby, zbořil částečně klášter a spálil dům proboštův, neušetřiv obrazů a po- brav odtamtud kalichy a ornáty. Pražané se pak 29. dne května uvázali v město Litoměřice a ustanovili v něm hejtmanem pana Hynka z Koldštejna. Potom v témž čase v oktávu svatodušním Domažličtí,2 dobyvše jedné tvrze, upálili šestnáct zemanů, které v ní zajali, ušetřivše jen Bohuslava z Ryžm/ berka, protože byl předtím zajatcem Pražské obce. RAŽANÉ PO DOHODĚ S PÁNY OBSADILI PRAŽSKÝ HRAD! O JEPTIŠKÁCH SVATOJIŘSKÝCH! POSTOUPENÍ HRADU LICHTENBURKA PANU KRUŠINOVI 92 Potom v sobotu před sv. Urbanem, téhož roku, jako svrchu, což bylo 24. dne května, byla sjednána dohoda Pražské obce se šlechtici a zemany, kteří měli obsazený Pražský hrad, pod takovým způsobem, aby obě strany zachovaly od ne/ děle, to jest ode dne sv. Urbana, do dvou týdnů příměří a aby strana straně nepřekážela, ale tak, aby se žádný z Pražanů neodvažoval vstoupiti do Hradu bez dovolení Hradských, ani oni nebudou smět vpustiti krále nebo jeho moc, leda by měl s sebou přes tři tisíce mužů; tehdy, nebudou-li moci Pražané zabrá niti jeho vstupu do Hradu, bude dovoleno hradní posádce vpustiti krále s jeho lidmi, aniž tím poruší dohodu. Pakli by však král nepřijel s takovou mocí, jak je svrchu uvedeno, tehdy po dvou týdnech budou muset ustoupit z Hradu beze škody na svém majetku a životě. A budou-li někteří chtít zůstati s Pražany a plniti čtyři artikuly, budou to moci učiniti a bezpečně zůstati. A bylo připo/ jeno, aby jim zase Pražané postoupili tvrze, které jim obsadili. I stalo se, že se po dvou týdnech, když nebylo vidět žádnou moc krá/ lovu, 7. dne června Pražané uvázali v Hrad, a vloživše tam sto strážců ze Stal rého Města a sto z Nového, jej obsadili. A následujícího dne zvonili na Hradě a v Praze na všechny zvony a zpívali Tě Boha chválíme. A následující úterý) potom spálili na návod kněze Jana s rouháním mistrovské obrazy a oltářní tabule
táhl. Pražané hned k němu poslali spoluměšťany, aby upustil od obtěžování města, protože se poddalo Pražanům. On však na to nikterak nedbal, učinil útok ne bez ztráty svých a konečně poražen odtáhl. Potom protáhl Roudnicí a přesto, že arcibiskup opatřil jeho vojsku potřeby, zbořil částečně klášter a spálil dům proboštův, neušetřiv obrazů a po- brav odtamtud kalichy a ornáty. Pražané se pak 29. dne května uvázali v město Litoměřice a ustanovili v něm hejtmanem pana Hynka z Koldštejna. Potom v témž čase v oktávu svatodušním Domažličtí,2 dobyvše jedné tvrze, upálili šestnáct zemanů, které v ní zajali, ušetřivše jen Bohuslava z Ryžm/ berka, protože byl předtím zajatcem Pražské obce. RAŽANÉ PO DOHODĚ S PÁNY OBSADILI PRAŽSKÝ HRAD! O JEPTIŠKÁCH SVATOJIŘSKÝCH! POSTOUPENÍ HRADU LICHTENBURKA PANU KRUŠINOVI 92 Potom v sobotu před sv. Urbanem, téhož roku, jako svrchu, což bylo 24. dne května, byla sjednána dohoda Pražské obce se šlechtici a zemany, kteří měli obsazený Pražský hrad, pod takovým způsobem, aby obě strany zachovaly od ne/ děle, to jest ode dne sv. Urbana, do dvou týdnů příměří a aby strana straně nepřekážela, ale tak, aby se žádný z Pražanů neodvažoval vstoupiti do Hradu bez dovolení Hradských, ani oni nebudou smět vpustiti krále nebo jeho moc, leda by měl s sebou přes tři tisíce mužů; tehdy, nebudou-li moci Pražané zabrá niti jeho vstupu do Hradu, bude dovoleno hradní posádce vpustiti krále s jeho lidmi, aniž tím poruší dohodu. Pakli by však král nepřijel s takovou mocí, jak je svrchu uvedeno, tehdy po dvou týdnech budou muset ustoupit z Hradu beze škody na svém majetku a životě. A budou-li někteří chtít zůstati s Pražany a plniti čtyři artikuly, budou to moci učiniti a bezpečně zůstati. A bylo připo/ jeno, aby jim zase Pražané postoupili tvrze, které jim obsadili. I stalo se, že se po dvou týdnech, když nebylo vidět žádnou moc krá/ lovu, 7. dne června Pražané uvázali v Hrad, a vloživše tam sto strážců ze Stal rého Města a sto z Nového, jej obsadili. A následujícího dne zvonili na Hradě a v Praze na všechny zvony a zpívali Tě Boha chválíme. A následující úterý) potom spálili na návod kněze Jana s rouháním mistrovské obrazy a oltářní tabule
Strana 225
224 §§ 225 velmi umělé a drahocenné a mezi jiným, aby jejich zběsilost byla zjevnější, vyl stavili obraz Krista sedícího na oslíku na cimbuří kostela, a obrátivše ho tváří k Míšni, rouhajíce se pravili: „Jsi-li ty Kristus, požehnej Míšni!“ A hned strčivše ho z cimbuří, rozbili ho na kousky. A to rouhání a jejich zběsilost byla spolupříčinou veliké zkázy Pražanů od Míšňanů u města Mostu, jak bude pozí ději pověděno.2 A kdyby se přemnozí páni s jinými šlechetnými muži o to ne přičinili, zamýšlela lotrovská obec rozbořiti Hrad s chrámem našich patronů. A na tom Hradě ukořistili dvě veliká děla s četnými menšími a ostatní výzbrojí. Ale jeptiškám svatojiřským s abatyší“ byla dána lhůta do nějakého času na rozmyšlení, zda které chtějí přistoupiti ke čtyřem pražským artikulům a zůstati s nimi; a které by nechtěly, že mohou svobodně odejíti. A tak se stalo; neboť abatyše s přemnohými jeptiškami přistoupila k řečeným artikulům. Ale přesto byly v sobotu před sv. Janem Křtitelem4 odvedeny z kláštera svatého Jiří a ubytovány s ostatními u svaté Anny na Starém Městě. Ale abatyše neí stálá, nechtějíc zůstati, odešla s několika jinými z Prahy k přátelům. Potom v den sv. Urbana5 pan Petr z Chlumu,“ purkrabí královnin na hradě Lichtenburku, postoupil hrad podle podmínek dříve ujednaných panu Krušinovi; a ten purkrabí, když jel přes Jičín na hrad Bradlec, byl zajat od pana Čeňka a veden na ten hrad. A tak s ním začal pan Čeněk toho hradu dobývati a také ho dobyl. V tom čase pak postoupili Pražanům hrad Žleby a ti ho ode! vzdali panu Zmrzlíkovi minemistrovi. NĚM ČÁSLAVSKÝ S Potom téhož roku, jako svrchu, na první den červnal byl svolán do Čáslavě obecný sněm všech pánů a rytířů i obcí jak českých, tak i moravských, aby přišli jak přátelé, tak i nepřátelé a pojednali o míru, spravedlnosti, o dobru království a zvláště o těch věcech, které podporují zákon Boží. I stalo se, neboť druhého dne po sv. Marcelu2 sešli se páni Království českého s mnohými rytíři a Pra! žany i obcemi ostatních měst ve farním kostele čáslavském. A všichni společně spolu na vyzvání kněží pokorně poklekli a modlíce se žádali za dar Ducha sva! tého. Ale poněvadž ještě nepřijeli páni moravští, po výkladu o některých nezříze! nostech odložili ukončení jednání až do příchodu řečených pánů. A tak byli na tom sněmu znamenitější páni nížepsaní: Konrád, arci/ 93
224 §§ 225 velmi umělé a drahocenné a mezi jiným, aby jejich zběsilost byla zjevnější, vyl stavili obraz Krista sedícího na oslíku na cimbuří kostela, a obrátivše ho tváří k Míšni, rouhajíce se pravili: „Jsi-li ty Kristus, požehnej Míšni!“ A hned strčivše ho z cimbuří, rozbili ho na kousky. A to rouhání a jejich zběsilost byla spolupříčinou veliké zkázy Pražanů od Míšňanů u města Mostu, jak bude pozí ději pověděno.2 A kdyby se přemnozí páni s jinými šlechetnými muži o to ne přičinili, zamýšlela lotrovská obec rozbořiti Hrad s chrámem našich patronů. A na tom Hradě ukořistili dvě veliká děla s četnými menšími a ostatní výzbrojí. Ale jeptiškám svatojiřským s abatyší“ byla dána lhůta do nějakého času na rozmyšlení, zda které chtějí přistoupiti ke čtyřem pražským artikulům a zůstati s nimi; a které by nechtěly, že mohou svobodně odejíti. A tak se stalo; neboť abatyše s přemnohými jeptiškami přistoupila k řečeným artikulům. Ale přesto byly v sobotu před sv. Janem Křtitelem4 odvedeny z kláštera svatého Jiří a ubytovány s ostatními u svaté Anny na Starém Městě. Ale abatyše neí stálá, nechtějíc zůstati, odešla s několika jinými z Prahy k přátelům. Potom v den sv. Urbana5 pan Petr z Chlumu,“ purkrabí královnin na hradě Lichtenburku, postoupil hrad podle podmínek dříve ujednaných panu Krušinovi; a ten purkrabí, když jel přes Jičín na hrad Bradlec, byl zajat od pana Čeňka a veden na ten hrad. A tak s ním začal pan Čeněk toho hradu dobývati a také ho dobyl. V tom čase pak postoupili Pražanům hrad Žleby a ti ho ode! vzdali panu Zmrzlíkovi minemistrovi. NĚM ČÁSLAVSKÝ S Potom téhož roku, jako svrchu, na první den červnal byl svolán do Čáslavě obecný sněm všech pánů a rytířů i obcí jak českých, tak i moravských, aby přišli jak přátelé, tak i nepřátelé a pojednali o míru, spravedlnosti, o dobru království a zvláště o těch věcech, které podporují zákon Boží. I stalo se, neboť druhého dne po sv. Marcelu2 sešli se páni Království českého s mnohými rytíři a Pra! žany i obcemi ostatních měst ve farním kostele čáslavském. A všichni společně spolu na vyzvání kněží pokorně poklekli a modlíce se žádali za dar Ducha sva! tého. Ale poněvadž ještě nepřijeli páni moravští, po výkladu o některých nezříze! nostech odložili ukončení jednání až do příchodu řečených pánů. A tak byli na tom sněmu znamenitější páni nížepsaní: Konrád, arci/ 93
Strana 226
biskup pražský, Oldřich z Růže, Čeněk z Veselí,3 Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce, Jindřich z Valdštejna,4(Jan) Chudoba (z Ralska), Škopek z Dubé, Jindřich Berka z Dubé,6 Hynek Krušina, Flaška7 a četní jiní“ se svými syny, je jichž jména jsou neznáma. A tak potom druhého dne přijeli i páni moravští, totiž jejich hejtman (Vilém) Pernštejnský, Petr ze Strážnice, Jan z Lomnice s četnými jinými, jejichž jména jsou také neznáma. Ti všichni, velmi často se scházejíce s českými pány a obcí téhož král lovství, jednali o tom, co by se týkalo míru, co spravedlnosti a co svobody zá- kona Božího. A tak dne 7. června vyslovili všichni jednomyslný souhlas se čtyř/ mi artikuly, častěji výše opakovanými, slibujíce, že jim na svých statcích do přejí svobody a budou jich hájiti. Ale o pátém článku, který byl tehda předlo žen, totiž aby neměli uherského krále Zikmunda za krále českého a nepoddali se mu, byla nějaká neshoda. A tak nejprve nechtěli moravští páni i rytíři dáti souhlas k tomuto článku, nýbrž žádali lhůtu, aby se jako poctiví muži postarali o svou čest tím, že vezmou od krále Zikmunda odpuštění,10 což jim bylo do voleno. Ale páni Království českého k tomuto článku přidali, že nechtějí míti krále Zikmunda za krále, leda by Bůh chtěl, a na tom obec česká tam shromáží děná zůstala, že nechtějí míti krále Zikmunda za krále, leda že by chtěl Bůh, aby si ho vzali za krále, neboť tehdy nezamýšlejí postaviti se proti vůli Boží. Podobně se páni Království českého vyslovili, že to, o čem se jedná na tom sněmu, nemá býti na újmu poselstvu, vyslanému ke králi polskému a k Vitoldovi. A tak skončivše všechny ty věci, vyvolili dvacet mužů, totiž z pánů, rytířů a měst, kteří by při uprázdnění trůnu království měli jako král moc vy! řizovati královské záležitosti. A hned zazpívavše Tě Boha chválíme, vrátili se do příbytků. A na čem se vzájemně usnesli, potvrdili zápisy. Zápis pánů zní v li/ dové řeči v tato slova, jak následuje: APIS ČESKÝCH PÁNŮ ZZE SNĚMU ČÁSLAVSKÉHO1 94 „My Oldřich Rozmberský etc. vyznáváme tiemto listem etc., že znamenavše mnohé, rozličné a veliké nesnáze, búře, záhuby, pálenie, násilé i jiné rozbrojené neřády v království našem Českém vzniklé pro nesvornost vuole, rozumu a žá/ dosti ku pravdám světle Písmem svatým ohlášeným, žádajíce vší naší pilností a jakožto dlužni jsme, ty neřády v řád a ty búře v klid a v svornost uvésti a tady
biskup pražský, Oldřich z Růže, Čeněk z Veselí,3 Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce, Jindřich z Valdštejna,4(Jan) Chudoba (z Ralska), Škopek z Dubé, Jindřich Berka z Dubé,6 Hynek Krušina, Flaška7 a četní jiní“ se svými syny, je jichž jména jsou neznáma. A tak potom druhého dne přijeli i páni moravští, totiž jejich hejtman (Vilém) Pernštejnský, Petr ze Strážnice, Jan z Lomnice s četnými jinými, jejichž jména jsou také neznáma. Ti všichni, velmi často se scházejíce s českými pány a obcí téhož král lovství, jednali o tom, co by se týkalo míru, co spravedlnosti a co svobody zá- kona Božího. A tak dne 7. června vyslovili všichni jednomyslný souhlas se čtyř/ mi artikuly, častěji výše opakovanými, slibujíce, že jim na svých statcích do přejí svobody a budou jich hájiti. Ale o pátém článku, který byl tehda předlo žen, totiž aby neměli uherského krále Zikmunda za krále českého a nepoddali se mu, byla nějaká neshoda. A tak nejprve nechtěli moravští páni i rytíři dáti souhlas k tomuto článku, nýbrž žádali lhůtu, aby se jako poctiví muži postarali o svou čest tím, že vezmou od krále Zikmunda odpuštění,10 což jim bylo do voleno. Ale páni Království českého k tomuto článku přidali, že nechtějí míti krále Zikmunda za krále, leda by Bůh chtěl, a na tom obec česká tam shromáží děná zůstala, že nechtějí míti krále Zikmunda za krále, leda že by chtěl Bůh, aby si ho vzali za krále, neboť tehdy nezamýšlejí postaviti se proti vůli Boží. Podobně se páni Království českého vyslovili, že to, o čem se jedná na tom sněmu, nemá býti na újmu poselstvu, vyslanému ke králi polskému a k Vitoldovi. A tak skončivše všechny ty věci, vyvolili dvacet mužů, totiž z pánů, rytířů a měst, kteří by při uprázdnění trůnu království měli jako král moc vy! řizovati královské záležitosti. A hned zazpívavše Tě Boha chválíme, vrátili se do příbytků. A na čem se vzájemně usnesli, potvrdili zápisy. Zápis pánů zní v li/ dové řeči v tato slova, jak následuje: APIS ČESKÝCH PÁNŮ ZZE SNĚMU ČÁSLAVSKÉHO1 94 „My Oldřich Rozmberský etc. vyznáváme tiemto listem etc., že znamenavše mnohé, rozličné a veliké nesnáze, búře, záhuby, pálenie, násilé i jiné rozbrojené neřády v království našem Českém vzniklé pro nesvornost vuole, rozumu a žá/ dosti ku pravdám světle Písmem svatým ohlášeným, žádajíce vší naší pilností a jakožto dlužni jsme, ty neřády v řád a ty búře v klid a v svornost uvésti a tady
Strana 227
226 227 obecné dobré téhož královstvie napraviti a upevniti, učinivše a svolavše sněm obecný České země všichni vespolek za jeden člověk na tom sněmu sě ustanot vivše, v takúto smlúvu a v jednotu vnikli jsme a vstúpili a mocí tohoto listu vnikujem a vstupujem: Najprvé abychom těchto pravd božských v dole psaných svornú myslí a vší snažností hájili a bránili proti každému člověku, jenž by nám na nich anebo na které z nich kterýmkolivěk obyčejem překážeti a škoditi mienil, ot nich nás mocí tisknúti chtěl, a je sami osobně s svými poddanými držeti a skutečně vésti, leč bychom lépe Písmem svatým zpraveni byli, kterémuž by písmu mistři pražští a kněžie odolati Písmem svatým nikoli nemohli, kterýchžto pravd rozom těmito slovy takto položen jest a oznámen: Najprvé aby slovo Božie po království Českém a markrabství Moraví ském svobodně bez přiekážky všudy ot kněží křesťanských bylo zvěstováno a kázáno. Druhé aby velebná svátost těla a krve pána našeho Jezu Krista pod dvěma zpósoboma chleba a vína všem věrným křesťanóm, starým i mladým, svobodně byla rozdávána podlé jeho ustavenie a přikázanie. Třetie že mnozí kněžie a mnišie světským řádem panují nad velikým zbožím tělesným proti Kristovu přikázaní, na přiekazu svému kněžskému úřadu a k veliké škodě stavu světského, aby takovým kněžím to neřádné panovánie otjato a staveno bylo, aby podlé Ctenie2 nám příkladně živi byli a navedeni byli k stavu Kristovu a apoštolskému. Čtvrté aby všichni hřiechové zjevní, smrtedlní a jiní neřádové zákonu Božiemu odporní řádem a rozumně ot těch, kteřížto úřad k tomu mají, v kaží dém stavu byli stavováni a kaženi a zlá i křivá pověst o těchto zemiech, České i Moravské, aby očištěna byla, tak aby se obecné dobré království i markrabství i jazyku jich dálo. Páté abychom krále Sigmunda uherského, jímž sme a jeho pomocníky najviece zavedeni i všecko královstvie České jeho bezprávím a ukrutenstvím k škodlivosti došli veliké, za krále ani za pána dědičného koruny České, jíž sě jest svú nehodností sám znehodnil, nikoli nepřijímali ani jměli, dokud nás a jeho živosti najdéle stávati bude, leč by Pán Buoh ráčil a vuole i hlas najprvé k tomu byly slavného města Pražského, pánóv českých, obce Táborské, rytieřuov, pa noší, měst i jiných obcí českých, kteříž a které jsú již přistúpili a ještě přistúpie ku pravdám artikuluov svrchupsaných; neb jest ten král zjevný tupitel těch pravd svatých často psaných, Písmem svatým jasně dolíčených, a vrah cti i osob
226 227 obecné dobré téhož královstvie napraviti a upevniti, učinivše a svolavše sněm obecný České země všichni vespolek za jeden člověk na tom sněmu sě ustanot vivše, v takúto smlúvu a v jednotu vnikli jsme a vstúpili a mocí tohoto listu vnikujem a vstupujem: Najprvé abychom těchto pravd božských v dole psaných svornú myslí a vší snažností hájili a bránili proti každému člověku, jenž by nám na nich anebo na které z nich kterýmkolivěk obyčejem překážeti a škoditi mienil, ot nich nás mocí tisknúti chtěl, a je sami osobně s svými poddanými držeti a skutečně vésti, leč bychom lépe Písmem svatým zpraveni byli, kterémuž by písmu mistři pražští a kněžie odolati Písmem svatým nikoli nemohli, kterýchžto pravd rozom těmito slovy takto položen jest a oznámen: Najprvé aby slovo Božie po království Českém a markrabství Moraví ském svobodně bez přiekážky všudy ot kněží křesťanských bylo zvěstováno a kázáno. Druhé aby velebná svátost těla a krve pána našeho Jezu Krista pod dvěma zpósoboma chleba a vína všem věrným křesťanóm, starým i mladým, svobodně byla rozdávána podlé jeho ustavenie a přikázanie. Třetie že mnozí kněžie a mnišie světským řádem panují nad velikým zbožím tělesným proti Kristovu přikázaní, na přiekazu svému kněžskému úřadu a k veliké škodě stavu světského, aby takovým kněžím to neřádné panovánie otjato a staveno bylo, aby podlé Ctenie2 nám příkladně živi byli a navedeni byli k stavu Kristovu a apoštolskému. Čtvrté aby všichni hřiechové zjevní, smrtedlní a jiní neřádové zákonu Božiemu odporní řádem a rozumně ot těch, kteřížto úřad k tomu mají, v kaží dém stavu byli stavováni a kaženi a zlá i křivá pověst o těchto zemiech, České i Moravské, aby očištěna byla, tak aby se obecné dobré království i markrabství i jazyku jich dálo. Páté abychom krále Sigmunda uherského, jímž sme a jeho pomocníky najviece zavedeni i všecko královstvie České jeho bezprávím a ukrutenstvím k škodlivosti došli veliké, za krále ani za pána dědičného koruny České, jíž sě jest svú nehodností sám znehodnil, nikoli nepřijímali ani jměli, dokud nás a jeho živosti najdéle stávati bude, leč by Pán Buoh ráčil a vuole i hlas najprvé k tomu byly slavného města Pražského, pánóv českých, obce Táborské, rytieřuov, pa noší, měst i jiných obcí českých, kteříž a které jsú již přistúpili a ještě přistúpie ku pravdám artikuluov svrchupsaných; neb jest ten král zjevný tupitel těch pravd svatých často psaných, Písmem svatým jasně dolíčených, a vrah cti i osob
Strana 228
c
c
Strana 229
228 229 jazyku českého. Pak-li by kteří páni, zemané, města nebo obce kterékoli ot již ných sě pánóv nebo zemanóv odtrhnúce ku pravdám Božím příchylných tomu králi nákladni a příchylni byli buďto radú nebo skutkem bez svolenie obce Praží ské, pánóv, zemanóv i jiných obcí svrchupsaných, a to na ně dovedeno bylo dobrým svědomím, a jsúce napomenuti listy nebo posly jistými, toho ihned sku/ tečně neotpadli, tehdy nebo aby ten anebo ti v pokutu dolepsanú upadli. Šesté jsme se společně i jednostajně svolili a vyvolili z sebe mužuov múdrých, stálých, věrných dvadceti,3 Jana z Kněževsi, Lidéře z Radkovic, Pavlíka, Jana Charváta, 4 měštěnína velikého města Starého a Nového měst Praží ských, Oldřicha z Rozmberka, Čeňka z Wartmberka odjinud z Veselé, Oldři/ cha z Hradce, Hynka Krušinu z Lichtemburka a Jindřicha Berku z Dubé, pány; Jana Žižku, Zbyňka z Buchova, Jana z Smilkova, Mikuláše z Barchova, Milotu z Bohdánče, Onše z Měkovic, Jindřicha z Bohařině, zemany5; France z Rožmi/ tála, Váchu z Žatce, Matěje Pražáka z Hradce na Labi, Matěje z Hostic z Kú/ říma k zprávě, k zřiezení, a k všelikaké zpósobě koruny královstvie Českého, kterýmžto úředníkóm, zprávcóm a vládařóm všem vespolek dali sme a mocí to/ hoto listu dáváme plnú moc i právo k zřiezení, ku poklidu a všelikému České země upokojení, i ukrocení všech puotek i nesvorností i neřáduov všelikakých k stavování mezi obcemi i osobami v království Českém vzniklých anebo vzni kajících, slibujíce naší dobrú věrú bez všie zlé lsti, což by koli ti napředpsaní vládaři a zprávce společně a jednostajně, anebo k čemužby s obú stranú větší diel z nich obapolně svolili, přistúpili, zjednali a vyřkli anebo komu z nás co přikáží, to my všechno věrně bez meškánie, přijieti,“ učiniti, splniti a poslušni býti máme, a zvláště v tom, když bychme všichni aneb někteří z nás ot těch úředníkuov aneb zprávcí napomenuti byli ku pomoci a obraně země anebo jiné krajiny, tehdy jim slibujem osobně se vší svú mocí vzhuoru býti a tu, kdež nám se káží postaviti, jich rozkázanie naplniti. A tiem každý z nás povinen jest, leč by která hodná příčina překážela, kteráž by ot těch vládařuov přijata byla; ale vždy moc naše, kteráž moc má ot nás jmiena býti, aby vyslána a vypravena byla. Také jest znamenitě svoleno, že, ač by kto nechtěl k této úmluvě a arti/ kulóm spasitedlným svrchupsaným přistúpiti, ten k tomu má připraven býti podlé nálezu svrchupsaných vládařuov. Anebo že by některý z nich se obci neí líbil, tehdy táž obec, kteréž jest ten vládař, bude moci na jeho miesto jiného hodného voliti a postaviti. Také ti úředníci svrchupsaní mají v všech nesnadných věcech, kteí rých by sami rozděliti a uhoditi nemohli podlé zákona božieho aneb neuměli, B11/ Bitva husitů s křižáky. Vyobrazení v Jenském kodexu, fol. 56a.
228 229 jazyku českého. Pak-li by kteří páni, zemané, města nebo obce kterékoli ot již ných sě pánóv nebo zemanóv odtrhnúce ku pravdám Božím příchylných tomu králi nákladni a příchylni byli buďto radú nebo skutkem bez svolenie obce Praží ské, pánóv, zemanóv i jiných obcí svrchupsaných, a to na ně dovedeno bylo dobrým svědomím, a jsúce napomenuti listy nebo posly jistými, toho ihned sku/ tečně neotpadli, tehdy nebo aby ten anebo ti v pokutu dolepsanú upadli. Šesté jsme se společně i jednostajně svolili a vyvolili z sebe mužuov múdrých, stálých, věrných dvadceti,3 Jana z Kněževsi, Lidéře z Radkovic, Pavlíka, Jana Charváta, 4 měštěnína velikého města Starého a Nového měst Praží ských, Oldřicha z Rozmberka, Čeňka z Wartmberka odjinud z Veselé, Oldři/ cha z Hradce, Hynka Krušinu z Lichtemburka a Jindřicha Berku z Dubé, pány; Jana Žižku, Zbyňka z Buchova, Jana z Smilkova, Mikuláše z Barchova, Milotu z Bohdánče, Onše z Měkovic, Jindřicha z Bohařině, zemany5; France z Rožmi/ tála, Váchu z Žatce, Matěje Pražáka z Hradce na Labi, Matěje z Hostic z Kú/ říma k zprávě, k zřiezení, a k všelikaké zpósobě koruny královstvie Českého, kterýmžto úředníkóm, zprávcóm a vládařóm všem vespolek dali sme a mocí to/ hoto listu dáváme plnú moc i právo k zřiezení, ku poklidu a všelikému České země upokojení, i ukrocení všech puotek i nesvorností i neřáduov všelikakých k stavování mezi obcemi i osobami v království Českém vzniklých anebo vzni kajících, slibujíce naší dobrú věrú bez všie zlé lsti, což by koli ti napředpsaní vládaři a zprávce společně a jednostajně, anebo k čemužby s obú stranú větší diel z nich obapolně svolili, přistúpili, zjednali a vyřkli anebo komu z nás co přikáží, to my všechno věrně bez meškánie, přijieti,“ učiniti, splniti a poslušni býti máme, a zvláště v tom, když bychme všichni aneb někteří z nás ot těch úředníkuov aneb zprávcí napomenuti byli ku pomoci a obraně země anebo jiné krajiny, tehdy jim slibujem osobně se vší svú mocí vzhuoru býti a tu, kdež nám se káží postaviti, jich rozkázanie naplniti. A tiem každý z nás povinen jest, leč by která hodná příčina překážela, kteráž by ot těch vládařuov přijata byla; ale vždy moc naše, kteráž moc má ot nás jmiena býti, aby vyslána a vypravena byla. Také jest znamenitě svoleno, že, ač by kto nechtěl k této úmluvě a arti/ kulóm spasitedlným svrchupsaným přistúpiti, ten k tomu má připraven býti podlé nálezu svrchupsaných vládařuov. Anebo že by některý z nich se obci neí líbil, tehdy táž obec, kteréž jest ten vládař, bude moci na jeho miesto jiného hodného voliti a postaviti. Také ti úředníci svrchupsaní mají v všech nesnadných věcech, kteí rých by sami rozděliti a uhoditi nemohli podlé zákona božieho aneb neuměli, B11/ Bitva husitů s křižáky. Vyobrazení v Jenském kodexu, fol. 56a.
Strana 230
dva duchovní, totiž mistra Jana Příbrama (a kněze Jana kazatele),7 mezi sě pol volati a jich dobrú a řádnú zprávu slyšeti a každému řád a spravedlnost učiniti. Dále jest to přičiněno, aby vládaří a zprávce moc svrchupsanú ot nás jim spor lečně danú, toliko do svatého Vácslava nynie najblíž příchodného jměli, a nic dále, leč bychom v tom času s Pánem Bohem krále došli. Tehdy každý stav svrchu psaný při svých řádiech a svobodách má ostati, tak aby čtyřie artikulové svrchupsaní spasitedlní v tom byli od každého stavu zachováni a leč by na tom znova všech nás zvláštnie a jednostajné svolenie bylo ot obcí svrchupsaných.“ Slibujíce všechny kusy v úmluvě svrchupsané položené i každý z nich vésti i držeti a skutečně zachovati vplně a docela pod ztracením cti a viery našie, kteí réž se tiemto listem beze všeho nás vyznánie odsuzujem, aby zbožie i statkové naši na obecné dobré připadli, jako by v zemských dcskách byli zapsáni a pod věčným vypověděním z královstvie Českého, jestli že bychom na čem, jehož Bože nedaj, který kus přestúpili svrchupsaný a toho opraviti vedlé nálezuov svrchupsaných nechtěli a to na nás očitě hodným a řádným nálezem anebo svět (9 domím bylo dokázáno a světle dolíčeno. Tomu všemu etc. IST KRÁLE ZIKMUNDA ČÁSLAVSKÉMU SNĚMU 95 Dále na ten již řečený sněm pánů a měst přijeli Aleš Holický] a Půta z Často: lovic, páni Království českého, vyslanci krále Zikmunda, kteří s těžkostí obdrželi slyšení, a předeslavše úvod přednesli list, jehož opis následuje v tato slova: „My Sigmund z božie milosti římský král, po vše časy rozmnožitel říše a uherský, český, dalmatský, charvatský etc. král, vzkazujem všem pánóm, rytieřóm, panošiem, městóm a i všie obci královstvie našeho Českého náš úmysl a dávajíce vám věděti, že sme srozuměli, že by měl sněm panský a obecný nynie v Čechách býti, a protož sme urozené Alše z Štermberka alias z Holic a Puotu z Častolovic, raddu naši a věrné milé, k vám vyjednali, aby naše poselství tu k vám dáli,2 žádajíce na vás, jakož jsme to dřieve často ot vás žádali, abyšte k tomu radili a pomohli, aby ta země při řádu spravedlivém a u pokoji mohla zuostati a z nepoctivého nařčenie vyjíti a zvláště proti těm, kteřížby nás chtěli od našeho dědictvie tisknúti, nebo ste nám toho povinni, jakožto pánu svému, neb to Buoh vie, že nám té záhuby žel, která se děje v této zemi. A protož jsme vždy prodlili“ a ještě prodléváme, nechtiece rádi viděti, aby ta koruna dokonce
dva duchovní, totiž mistra Jana Příbrama (a kněze Jana kazatele),7 mezi sě pol volati a jich dobrú a řádnú zprávu slyšeti a každému řád a spravedlnost učiniti. Dále jest to přičiněno, aby vládaří a zprávce moc svrchupsanú ot nás jim spor lečně danú, toliko do svatého Vácslava nynie najblíž příchodného jměli, a nic dále, leč bychom v tom času s Pánem Bohem krále došli. Tehdy každý stav svrchu psaný při svých řádiech a svobodách má ostati, tak aby čtyřie artikulové svrchupsaní spasitedlní v tom byli od každého stavu zachováni a leč by na tom znova všech nás zvláštnie a jednostajné svolenie bylo ot obcí svrchupsaných.“ Slibujíce všechny kusy v úmluvě svrchupsané položené i každý z nich vésti i držeti a skutečně zachovati vplně a docela pod ztracením cti a viery našie, kteí réž se tiemto listem beze všeho nás vyznánie odsuzujem, aby zbožie i statkové naši na obecné dobré připadli, jako by v zemských dcskách byli zapsáni a pod věčným vypověděním z královstvie Českého, jestli že bychom na čem, jehož Bože nedaj, který kus přestúpili svrchupsaný a toho opraviti vedlé nálezuov svrchupsaných nechtěli a to na nás očitě hodným a řádným nálezem anebo svět (9 domím bylo dokázáno a světle dolíčeno. Tomu všemu etc. IST KRÁLE ZIKMUNDA ČÁSLAVSKÉMU SNĚMU 95 Dále na ten již řečený sněm pánů a měst přijeli Aleš Holický] a Půta z Často: lovic, páni Království českého, vyslanci krále Zikmunda, kteří s těžkostí obdrželi slyšení, a předeslavše úvod přednesli list, jehož opis následuje v tato slova: „My Sigmund z božie milosti římský král, po vše časy rozmnožitel říše a uherský, český, dalmatský, charvatský etc. král, vzkazujem všem pánóm, rytieřóm, panošiem, městóm a i všie obci královstvie našeho Českého náš úmysl a dávajíce vám věděti, že sme srozuměli, že by měl sněm panský a obecný nynie v Čechách býti, a protož sme urozené Alše z Štermberka alias z Holic a Puotu z Častolovic, raddu naši a věrné milé, k vám vyjednali, aby naše poselství tu k vám dáli,2 žádajíce na vás, jakož jsme to dřieve často ot vás žádali, abyšte k tomu radili a pomohli, aby ta země při řádu spravedlivém a u pokoji mohla zuostati a z nepoctivého nařčenie vyjíti a zvláště proti těm, kteřížby nás chtěli od našeho dědictvie tisknúti, nebo ste nám toho povinni, jakožto pánu svému, neb to Buoh vie, že nám té záhuby žel, která se děje v této zemi. A protož jsme vždy prodlili“ a ještě prodléváme, nechtiece rádi viděti, aby ta koruna dokonce
Strana 231
230 §231 od cizozemcuov zahubena byla. Pak o ty čtyři kusy, jako ste s námi častokrát mluvili a vzkazovali, žádajíce ot nás, abychom vám toho pomocni byli, abyšte o to mohli řádné slyšenie mieti, jenž sme k tomu vám vždycky svolovali, ne(b) i sami sme vám toho často podávali a ještě vám toho podáváme, a což spra/ vedlivé jest podlé Pána Boha, při tom každý má ostaven býti, a v té mieře, aby obě straně u pokoji byle, jedna na druhú nikoli nesahajíc, ani jie tisknúc, neb skrze to příslovie zlé té země muože poctivě očištěno býti. A zdálo-li by sě komu, že by námi kteří neřádové v té zemi byli, jehož nám sě nezdá, chcem to rádi opraviti, i dáti sě navésti, aby námi vždy ižádný neřád nebyl. A přes to všichni viete, že sme vždycky ještě za dobré paměti bratra našeho milého, krále Václava, o té země dobré stáli, aby při řádu ostala a každý podlé svého řádu aby při spravedlivém ostal, a na to jsme nemálo naložili a o to velikú práci měli. Pakli by kto toho, což podáváme, i což ste sami žádali, vždy přijieti4 nechtěli, než vždy tu zemi k dalšie záhubě a hanbě vésti chtěli nebo nás od na šeho království Českého tisknúti chtěli, tehdy bychom toho již dále držeti ani dlíti nemohli, než musili bychme všechny přátely naše i všecky země okolní na pomoc vzieti a v to tak sáhnúti, abychme vždy ty neřády, kteříž sě té zemi dějí, stavili a nás ot našeho spravedlivého královstvie tisknúti nedali, a to pot hřiechu bez záhuby té země konečnie i bez vašie i vašich budúcích hanby nena byté nebude moci býti, jakož vás toho všeho i jiných věcí našeho úmysla svrchu/ psaný Aleš a Puota plnějie mají zpraviti. Protož ot vás žádáme, což takoví k vám naším jménem dieti5 budú, abyšte jim neb jich jednomu, ač by tu druhý nemohl býti, toho úplně svěřili, jako nám samým. Dán v Trenčíně léta ot narozenie syna Božieho MCCCCXXI ten úterý po Božím těle post Urbani,“ královstvie našeho XXXV. Ad mandatum domini regis: Michael canonicus Pragensis." LÁNKY POSLANÉ Z ČÁSLAVSKÉHO SNĚMU KRÁLI! C NA TÉMŽ SNĚMU BYLA VYHLÁŠENA OBECNÁ SYNODA KNĚŽSKÁ V PRAZE Rovněž bylo na tom čáslavském sněmu usneseno, aby byly poslány králi Zik! mundovi artikuly, proč není přijat za českého krále z oprávněných důvodů a proč ho řečené království nezamýšlí míti za krále. Opis těchto článků následuje v tato slova:1 96
230 §231 od cizozemcuov zahubena byla. Pak o ty čtyři kusy, jako ste s námi častokrát mluvili a vzkazovali, žádajíce ot nás, abychom vám toho pomocni byli, abyšte o to mohli řádné slyšenie mieti, jenž sme k tomu vám vždycky svolovali, ne(b) i sami sme vám toho často podávali a ještě vám toho podáváme, a což spra/ vedlivé jest podlé Pána Boha, při tom každý má ostaven býti, a v té mieře, aby obě straně u pokoji byle, jedna na druhú nikoli nesahajíc, ani jie tisknúc, neb skrze to příslovie zlé té země muože poctivě očištěno býti. A zdálo-li by sě komu, že by námi kteří neřádové v té zemi byli, jehož nám sě nezdá, chcem to rádi opraviti, i dáti sě navésti, aby námi vždy ižádný neřád nebyl. A přes to všichni viete, že sme vždycky ještě za dobré paměti bratra našeho milého, krále Václava, o té země dobré stáli, aby při řádu ostala a každý podlé svého řádu aby při spravedlivém ostal, a na to jsme nemálo naložili a o to velikú práci měli. Pakli by kto toho, což podáváme, i což ste sami žádali, vždy přijieti4 nechtěli, než vždy tu zemi k dalšie záhubě a hanbě vésti chtěli nebo nás od na šeho království Českého tisknúti chtěli, tehdy bychom toho již dále držeti ani dlíti nemohli, než musili bychme všechny přátely naše i všecky země okolní na pomoc vzieti a v to tak sáhnúti, abychme vždy ty neřády, kteříž sě té zemi dějí, stavili a nás ot našeho spravedlivého královstvie tisknúti nedali, a to pot hřiechu bez záhuby té země konečnie i bez vašie i vašich budúcích hanby nena byté nebude moci býti, jakož vás toho všeho i jiných věcí našeho úmysla svrchu/ psaný Aleš a Puota plnějie mají zpraviti. Protož ot vás žádáme, což takoví k vám naším jménem dieti5 budú, abyšte jim neb jich jednomu, ač by tu druhý nemohl býti, toho úplně svěřili, jako nám samým. Dán v Trenčíně léta ot narozenie syna Božieho MCCCCXXI ten úterý po Božím těle post Urbani,“ královstvie našeho XXXV. Ad mandatum domini regis: Michael canonicus Pragensis." LÁNKY POSLANÉ Z ČÁSLAVSKÉHO SNĚMU KRÁLI! C NA TÉMŽ SNĚMU BYLA VYHLÁŠENA OBECNÁ SYNODA KNĚŽSKÁ V PRAZE Rovněž bylo na tom čáslavském sněmu usneseno, aby byly poslány králi Zik! mundovi artikuly, proč není přijat za českého krále z oprávněných důvodů a proč ho řečené království nezamýšlí míti za krále. Opis těchto článků následuje v tato slova:1 96
Strana 232
„Nejjasnější knieže etc. a králi. Jakož Vaše Milost v svém listě jest položila, byli-li by kteří neřádové Vaší Milosti, že byšte je chtěli opraviti v krá/ lovství a v koruně České, titoť jsú neřádové dolepsaní a křivda: První neřád, že Vaše Milost Mistra Jana Husi pod svým glejtem" dopustila upáliti na hanbu a potupu všemu českému jazyku. Druhé všichni rozdělenci a potupní kacieři ot cierkve svaté měli plnú svobodu v constanském sboru, a Vaše Milost, množe vždy hanbu českú, do pustila druhého mistra Jeronyma upáliti proti papežskému a Vašemu glejtu" všemu křesťanství a jménu. Třetie že Vaše Milost dopustila otsúzenie na Českú zemi, že jsú Ce! chové ot toho sboru constanského za kacieře otsúzeni, 4 a na to kříž nebo kruz ciatu papežskú vydali, aby Čechy i jiné křesťanstvo všechno jakožto kacieřstvo potupili, vypleli a shladili. Čtvrté Vaše Milost ten kříž v městě Vratislavi kázala provolati a ohlá/ siti5 všemu jazyku českému k veliké hanbě a k škodě království Českému. Páté Vaše Milost všech zemí okolních a kniežat tiem křížem a kacie! řováním křížovým proti jazyku českému zbudila a zbúřila a potom sama je uvedla do královstvie Českého. Šesté ta kniežata a cizozemci Tvú milostí a vedením zemi Českú pá- lili, hubili a lúpili, věrné Čechy, duchovnie i světské, muže i ženy i dietky pá/ lili, pannám i paním násilé činili. Sedmé měštěnína pražského Krásu řečeného u Vratislavi pro přijíma/ nie těla a krve Božie kázala koňmi vláčiti, potom upáliti“ k hanbě a ku potupě jazyku českému. Osmé mnohé měštěníny vratislavské Vaše Milost kázala stínati" pro viny slavné paměti králem Václavem otpuštěné a druhé vyhnala a šacovala“ k veliké škodě a hanbě české. Deváté Tvá milost zemi Bramburskú ot země České ottrhla," kterúž ciesař Karel slavné paměti s velikú prací a s pokladem země České zjednal a do byl, a k tomu Marky Staré zastavil10 k veliké škodě a k umdlení královstvie Ceského, bez povolenie panského a obecního. Desáté korunu Českého královstvie k veliké hanbě a potupě královí stvie Českého beze všeho povolenie obecného, panského, města Pražského, ry tieřského, panošského i jiné všie obce České vyvezl z královstvie proti všemu řádu a mimo svuoj slib.11 Jedenádcté svátost říšskú, kteréžto slavné paměti ciesař Karel s velikú
„Nejjasnější knieže etc. a králi. Jakož Vaše Milost v svém listě jest položila, byli-li by kteří neřádové Vaší Milosti, že byšte je chtěli opraviti v krá/ lovství a v koruně České, titoť jsú neřádové dolepsaní a křivda: První neřád, že Vaše Milost Mistra Jana Husi pod svým glejtem" dopustila upáliti na hanbu a potupu všemu českému jazyku. Druhé všichni rozdělenci a potupní kacieři ot cierkve svaté měli plnú svobodu v constanském sboru, a Vaše Milost, množe vždy hanbu českú, do pustila druhého mistra Jeronyma upáliti proti papežskému a Vašemu glejtu" všemu křesťanství a jménu. Třetie že Vaše Milost dopustila otsúzenie na Českú zemi, že jsú Ce! chové ot toho sboru constanského za kacieře otsúzeni, 4 a na to kříž nebo kruz ciatu papežskú vydali, aby Čechy i jiné křesťanstvo všechno jakožto kacieřstvo potupili, vypleli a shladili. Čtvrté Vaše Milost ten kříž v městě Vratislavi kázala provolati a ohlá/ siti5 všemu jazyku českému k veliké hanbě a k škodě království Českému. Páté Vaše Milost všech zemí okolních a kniežat tiem křížem a kacie! řováním křížovým proti jazyku českému zbudila a zbúřila a potom sama je uvedla do královstvie Českého. Šesté ta kniežata a cizozemci Tvú milostí a vedením zemi Českú pá- lili, hubili a lúpili, věrné Čechy, duchovnie i světské, muže i ženy i dietky pá/ lili, pannám i paním násilé činili. Sedmé měštěnína pražského Krásu řečeného u Vratislavi pro přijíma/ nie těla a krve Božie kázala koňmi vláčiti, potom upáliti“ k hanbě a ku potupě jazyku českému. Osmé mnohé měštěníny vratislavské Vaše Milost kázala stínati" pro viny slavné paměti králem Václavem otpuštěné a druhé vyhnala a šacovala“ k veliké škodě a hanbě české. Deváté Tvá milost zemi Bramburskú ot země České ottrhla," kterúž ciesař Karel slavné paměti s velikú prací a s pokladem země České zjednal a do byl, a k tomu Marky Staré zastavil10 k veliké škodě a k umdlení královstvie Ceského, bez povolenie panského a obecního. Desáté korunu Českého královstvie k veliké hanbě a potupě královí stvie Českého beze všeho povolenie obecného, panského, města Pražského, ry tieřského, panošského i jiné všie obce České vyvezl z královstvie proti všemu řádu a mimo svuoj slib.11 Jedenádcté svátost říšskú, kteréžto slavné paměti ciesař Karel s velikú
Strana 233
232 233 snažností a s náklady velikými a s krve prolitím předkuov našich ke cti královí ství dobyl, neřádně ku potupnosti země vyvezl beze všeho obecného povolenie.12 Dvanádcté klenoty rozličné, kterýchž naši předci dobyli, zjednali ke cti Bohu a k chvále našim dědicóm svatým a ku pokladu království České! mu, ty klenoty v Pražském kostele i na hradě Karlštejně, a což i z jiných kláší teruov i kosteluov tu bylo svezeno, a též v Moravě, ty všeckny klenoty pobral, utratil a z země vyvezl k nesmierné škodě a k umdlení a potupě království Ceskému.13 Třinádcté desky zemské bez obecného povolenie schoval si a penieze u desk v Čechách i v Moravě chudých sirotkuov i vdov i jiných dobrých lidí proti řádu a právu zemskému prodal i pobral.14 Čtrnádcté ze svobod a práv našich, v kteréž země Česká i Moravská jest usazena, a od předkuov jeho králuov a kniežat českých jest zachován, všecky stavy utiskl a vyvedl. Protož to všeckno svrchupsané pohaněnie a kacieřovánie a potupenie nekřesťanské i ti svrchupsaní neřádové Vaší Milostí jsú šli a jdú Vaší mocí až do dnešnieho dne, a žádné země okolnie nesměly by sě o to pokusiti, co sě jest dálo aneb co sě ještě děje království Českému a markrabství Moravskému. A protož žádáme, aby je Tvá Milost ráčila opraviti. Najprvé aby ta haněnie a potupenie svrchupsaná stavil a královstvie České a markrabstvie Moravské z nich vyvedl. Item aby země ty svrchupsané, kteréž bez povolenie panského, města Pražského, rytieřského a panošského i všie obce České ot koruny České otjal, aby ráčil to zasě navrátiti koruně České. Item aby korunu a svátost říšskú, klenoty svrchupsané a dcsky zemí ské zase vrátil a listy, kteréž na královstvie v Karlštejně a jinde pobral, kteréžto jsú buďto na svobodu i jiné řády ke cti a k koruně České. Item aby ráčil země okolnie, kterýchž jsi na nás popudil a zbúřil bez viny, a zvláště ty, kteréž pod korunu Českú slušejí, staviti a upokojiti, aby viece královstvie a markrabstvie svrchupsaná nebyla hubena a krev věrných křesta/ nuov nebyla prolévána. Také rač věděti úmysl náš a ustanovenie nás všech, na kterémž sme sě konečně svolili, sjednali a ostavili o ty čtyři kusy. Najprvé o přijímanie těla Božieho a krve Božie pod obojí zpuosobú lidu obecnému. Druhé o kázanie svo bodné slova Božieho, řádem ot řádných kněží. Třetie o neřádném, přielišném nadání15 stavu duchovnicho. Ctvrté o tupení zjevných smrtedlných hřiechuov,
232 233 snažností a s náklady velikými a s krve prolitím předkuov našich ke cti královí ství dobyl, neřádně ku potupnosti země vyvezl beze všeho obecného povolenie.12 Dvanádcté klenoty rozličné, kterýchž naši předci dobyli, zjednali ke cti Bohu a k chvále našim dědicóm svatým a ku pokladu království České! mu, ty klenoty v Pražském kostele i na hradě Karlštejně, a což i z jiných kláší teruov i kosteluov tu bylo svezeno, a též v Moravě, ty všeckny klenoty pobral, utratil a z země vyvezl k nesmierné škodě a k umdlení a potupě království Ceskému.13 Třinádcté desky zemské bez obecného povolenie schoval si a penieze u desk v Čechách i v Moravě chudých sirotkuov i vdov i jiných dobrých lidí proti řádu a právu zemskému prodal i pobral.14 Čtrnádcté ze svobod a práv našich, v kteréž země Česká i Moravská jest usazena, a od předkuov jeho králuov a kniežat českých jest zachován, všecky stavy utiskl a vyvedl. Protož to všeckno svrchupsané pohaněnie a kacieřovánie a potupenie nekřesťanské i ti svrchupsaní neřádové Vaší Milostí jsú šli a jdú Vaší mocí až do dnešnieho dne, a žádné země okolnie nesměly by sě o to pokusiti, co sě jest dálo aneb co sě ještě děje království Českému a markrabství Moravskému. A protož žádáme, aby je Tvá Milost ráčila opraviti. Najprvé aby ta haněnie a potupenie svrchupsaná stavil a královstvie České a markrabstvie Moravské z nich vyvedl. Item aby země ty svrchupsané, kteréž bez povolenie panského, města Pražského, rytieřského a panošského i všie obce České ot koruny České otjal, aby ráčil to zasě navrátiti koruně České. Item aby korunu a svátost říšskú, klenoty svrchupsané a dcsky zemí ské zase vrátil a listy, kteréž na královstvie v Karlštejně a jinde pobral, kteréžto jsú buďto na svobodu i jiné řády ke cti a k koruně České. Item aby ráčil země okolnie, kterýchž jsi na nás popudil a zbúřil bez viny, a zvláště ty, kteréž pod korunu Českú slušejí, staviti a upokojiti, aby viece královstvie a markrabstvie svrchupsaná nebyla hubena a krev věrných křesta/ nuov nebyla prolévána. Také rač věděti úmysl náš a ustanovenie nás všech, na kterémž sme sě konečně svolili, sjednali a ostavili o ty čtyři kusy. Najprvé o přijímanie těla Božieho a krve Božie pod obojí zpuosobú lidu obecnému. Druhé o kázanie svo bodné slova Božieho, řádem ot řádných kněží. Třetie o neřádném, přielišném nadání15 stavu duchovnicho. Ctvrté o tupení zjevných smrtedlných hřiechuov,
Strana 234
laſyny gevyzabu/ucoaWG pnádaßá áce�kina ſvny Gu= owy áwſetko wyſko oboćiło ſe y Rikáasßowili ſulgey muźie ſuie vio áwiey gc welm od ſkkieli ßda wece GnuCkßve/odicc wy mna meć ſwoy zabiż we ak pijdi v českém Starém zákoně z 15. stol.
laſyny gevyzabu/ucoaWG pnádaßá áce�kina ſvny Gu= owy áwſetko wyſko oboćiło ſe y Rikáasßowili ſulgey muźie ſuie vio áwiey gc welm od ſkkieli ßda wece GnuCkßve/odicc wy mna meć ſwoy zabiż we ak pijdi v českém Starém zákoně z 15. stol.
Strana 235
234 § 235 Sm Atieniá dno ggewiCſe pɇdozſunowiſ Gnukwyth tiicho ſwe naßobie/ápoſyp= kawu piche áſabá brzo idowirnak vhneśpaże n Q ☞
234 § 235 Sm Atieniá dno ggewiCſe pɇdozſunowiſ Gnukwyth tiicho ſwe naßobie/ápoſyp= kawu piche áſabá brzo idowirnak vhneśpaże n Q ☞
Strana 236
že ty kusy držeti mieníme a chcme do zprávyl6 lepšie písmem svatým, ač muož býti. Také chcme ostati při našich řádiech, práviech a svobodách, jakož jest království České a markrabstvie Moravské ot starodávna ot králuov a kniežat vysazeno a ot našich předkuov držáno. Dále byla na témž sněmu z moci pana Konráda, arcibiskupa pražské/ ho, oznámena a vyhlášena kněžstvu jeho diecéze obecná synoda v městě Praží ském na svátek svatého Prokopa, na kterouž synodu bude moci přijíti kněžstvo jak nepřátelské, tak přátelské, jak z Moravy, tak z Čech pojednat o tom, co by se týkalo v kněžstvu míru i jednoty a co by podporovalo zákon Boží. A k pří/ chodu na tu synodu slíbili Pražané, že všem, kteří by přišli, dají bezpečný glejt. PÁD SLEZSKÝCH VÉVODŮ DO ČECH 97 Potom v týž čas sněmu vpadli slezští vévodové asi s dvaceti tisíci do Království českého u Police, Náchoda a Trutnova a nelidsky pobili přemnoho lidí obojího pohlaví a asi čtyřiceti dětem usekali pravou nohu a levou ruku nebo levou nohu a pravou ruku a některým také ještě uřezali i nosy.1 Proto se na onom sněmu páni usnesli, aby se všichni páni s rytíři a svými sedláky z toho kraje a s obcí Hradeckou přichystali ke svátku sv. Víta2 a sjeli se do Náchoda. A když to uslyšeli Slezané, ustoupili ze země. Přesto se však, jak bylo napřed uvedeno, shromáždilo na stanoveném místě mnoho tisíc, totiž pánů, rytířů a sedláků. Z toho se zmocnil Slezanů strach a hrůza i poslali listy, že chtějí s Čechy sjed nati dohodu o pokoji. A z té příčiny nedovolili pan Čeněk s Krušinou svému lidu dále pospíchati do Slezska; proto kněz Ambrož, vůdce Hradeckých a farář, způsobil rozruch v lidu, a kdyby nebyli řečení páni rychle odjeli, byli by je sedláci na kousky rozsekali a svými cepy umlátili. Ti se však potom uklidnili a vrátili se do svých domovů. Ale kněz Ambrož přijel v předvečer sv. Jana3 do Prahy a tvrdě vy stoupil proti panu Čeňkovi, jak v něm není víry a kterak by byli ovládli celé Slezsko, kdyby nebyl svrchuuvedený pan Čeněk rozkázal svým lidem odtáh/ nouti; a tak uváděl i jiné četné nezasloužené žaloby. Ale vůlí a řízením Božím přijel v tom čase do Prahy pan Hynek Krušina a dostatečně dokázal nevinu pana Čeňka i pánů. A tak byl rozkol v lidu, jedni pokřikovali, že ten řekl pravdu, a druzí, že onen.
že ty kusy držeti mieníme a chcme do zprávyl6 lepšie písmem svatým, ač muož býti. Také chcme ostati při našich řádiech, práviech a svobodách, jakož jest království České a markrabstvie Moravské ot starodávna ot králuov a kniežat vysazeno a ot našich předkuov držáno. Dále byla na témž sněmu z moci pana Konráda, arcibiskupa pražské/ ho, oznámena a vyhlášena kněžstvu jeho diecéze obecná synoda v městě Praží ském na svátek svatého Prokopa, na kterouž synodu bude moci přijíti kněžstvo jak nepřátelské, tak přátelské, jak z Moravy, tak z Čech pojednat o tom, co by se týkalo v kněžstvu míru i jednoty a co by podporovalo zákon Boží. A k pří/ chodu na tu synodu slíbili Pražané, že všem, kteří by přišli, dají bezpečný glejt. PÁD SLEZSKÝCH VÉVODŮ DO ČECH 97 Potom v týž čas sněmu vpadli slezští vévodové asi s dvaceti tisíci do Království českého u Police, Náchoda a Trutnova a nelidsky pobili přemnoho lidí obojího pohlaví a asi čtyřiceti dětem usekali pravou nohu a levou ruku nebo levou nohu a pravou ruku a některým také ještě uřezali i nosy.1 Proto se na onom sněmu páni usnesli, aby se všichni páni s rytíři a svými sedláky z toho kraje a s obcí Hradeckou přichystali ke svátku sv. Víta2 a sjeli se do Náchoda. A když to uslyšeli Slezané, ustoupili ze země. Přesto se však, jak bylo napřed uvedeno, shromáždilo na stanoveném místě mnoho tisíc, totiž pánů, rytířů a sedláků. Z toho se zmocnil Slezanů strach a hrůza i poslali listy, že chtějí s Čechy sjed nati dohodu o pokoji. A z té příčiny nedovolili pan Čeněk s Krušinou svému lidu dále pospíchati do Slezska; proto kněz Ambrož, vůdce Hradeckých a farář, způsobil rozruch v lidu, a kdyby nebyli řečení páni rychle odjeli, byli by je sedláci na kousky rozsekali a svými cepy umlátili. Ti se však potom uklidnili a vrátili se do svých domovů. Ale kněz Ambrož přijel v předvečer sv. Jana3 do Prahy a tvrdě vy stoupil proti panu Čeňkovi, jak v něm není víry a kterak by byli ovládli celé Slezsko, kdyby nebyl svrchuuvedený pan Čeněk rozkázal svým lidem odtáh/ nouti; a tak uváděl i jiné četné nezasloužené žaloby. Ale vůlí a řízením Božím přijel v tom čase do Prahy pan Hynek Krušina a dostatečně dokázal nevinu pana Čeňka i pánů. A tak byl rozkol v lidu, jedni pokřikovali, že ten řekl pravdu, a druzí, že onen.
Strana 237
236 237 O DPOVĚD KRÁLE ZIKMUNDA NA ČLÁNKY, KTERÉ MU VYTÝKAL ČÁSLAVSKÝ SNĚM 98 Potom následuje odpověď uherského krále na články, které mu vytýkala obec Království českého, v tato slova: „Zigmund z Božie milosti etc. Vám všem pánóm, rytieřóm, panošiem, Pražanóm a obcem královstvie našeho Českého dáváme věděti: Jakož nám vinu dáváte v mnohých kusiech, a zvláště o upálenie Mistra Jana Husi a Jeronyma, také dotýkajíce kacieřství, haněnie i otsuzovánie země České, tiem my vinni nejsme, neb jest to námi nešlo, aniž ještě jde, což by bylo k hanbě koruny našie České, neb svědomo jest, že sme my přede vším sborem constanským za bratra našeho dobré paměti věrně a statečně otmlú/ vali, a proto sme měli protivenstvie a haněnie tu v Constancí veliké. Aniž jest země kdy Česká otsuzována, než ti, kteříž by kacieřstva držali a vedli, i také dnes bohdá námi ižádná záhuba ani haněnie té zemi jest, než těmi věčná záhuba i hanba té koruny jde, kteříž jsú kláštery a kostely bořili dělané ke cti Pánu Bohu, tělo Božie tu vynmúc a jiné svátosti ohavně tlačiece, panny, kněžie, mni chy a jiné duchovnie lidi, rytieře, panoše a jiné dobré křesťany, ženy, muže ukrutně páléce a mordujíce, obrazy sekajíce a města rušie a opúštějí a vypalují, zemi tak napořád hubiec. A ti neřádi zjevní a nekřesťanští kusové zbuzují a zbú/ řili sú kniežata okolnie i jiné dolejšie i sic všeckno křesťanstvie proti té zemi, ale ne my. Neb by byl skutek velmi nepodobný a porokovániel hodný, bychme my z našie vuole naše dědicstvie a královstvie v takú hanbu a záhubu připravili. Než té záhuby i hanby, kteráž se ústavně2 děje bez našie příčiny, jest nám boh dá věrně žel. Pak jakož nám vinu dáváte o koruně a o svátosti, to sme vzeli a scho! vali ne ke škodě České zemi, ale proto, aby hanebně ty věci nebyly zbořeny, zkaženy a zrušeny a zatraceny k nenabytí koruny, jakož jest to dobře na jiné svá! tosti od vás některých i od vašich okázáno. Dcsky zemské ty sme s panským povolením vzeli, ani jsú je s svými pečetmi zapečetili, když jsú je měli pryč vzieti. A ty všecky věci a jiné, kteréž byšte věděli, v čem bychom byli vinni shledáni, a šli-li by ti neřádové námi, to ať páni a kniežata koruny té České ohledají, a my to chcem rádi opraviti podlé kniežecího a panského naučenie i otčiniti chcem, a vy též učiňte, což jest neřáduov a záhub vámi přišlo aneb jde, abyšte to tak učinili, jakož kniežata a páni té koruny najdú a rozkáží. A jakož nám píšete, že ste sě konečně ustanovili a sjednali, že chcete
236 237 O DPOVĚD KRÁLE ZIKMUNDA NA ČLÁNKY, KTERÉ MU VYTÝKAL ČÁSLAVSKÝ SNĚM 98 Potom následuje odpověď uherského krále na články, které mu vytýkala obec Království českého, v tato slova: „Zigmund z Božie milosti etc. Vám všem pánóm, rytieřóm, panošiem, Pražanóm a obcem královstvie našeho Českého dáváme věděti: Jakož nám vinu dáváte v mnohých kusiech, a zvláště o upálenie Mistra Jana Husi a Jeronyma, také dotýkajíce kacieřství, haněnie i otsuzovánie země České, tiem my vinni nejsme, neb jest to námi nešlo, aniž ještě jde, což by bylo k hanbě koruny našie České, neb svědomo jest, že sme my přede vším sborem constanským za bratra našeho dobré paměti věrně a statečně otmlú/ vali, a proto sme měli protivenstvie a haněnie tu v Constancí veliké. Aniž jest země kdy Česká otsuzována, než ti, kteříž by kacieřstva držali a vedli, i také dnes bohdá námi ižádná záhuba ani haněnie té zemi jest, než těmi věčná záhuba i hanba té koruny jde, kteříž jsú kláštery a kostely bořili dělané ke cti Pánu Bohu, tělo Božie tu vynmúc a jiné svátosti ohavně tlačiece, panny, kněžie, mni chy a jiné duchovnie lidi, rytieře, panoše a jiné dobré křesťany, ženy, muže ukrutně páléce a mordujíce, obrazy sekajíce a města rušie a opúštějí a vypalují, zemi tak napořád hubiec. A ti neřádi zjevní a nekřesťanští kusové zbuzují a zbú/ řili sú kniežata okolnie i jiné dolejšie i sic všeckno křesťanstvie proti té zemi, ale ne my. Neb by byl skutek velmi nepodobný a porokovániel hodný, bychme my z našie vuole naše dědicstvie a královstvie v takú hanbu a záhubu připravili. Než té záhuby i hanby, kteráž se ústavně2 děje bez našie příčiny, jest nám boh dá věrně žel. Pak jakož nám vinu dáváte o koruně a o svátosti, to sme vzeli a scho! vali ne ke škodě České zemi, ale proto, aby hanebně ty věci nebyly zbořeny, zkaženy a zrušeny a zatraceny k nenabytí koruny, jakož jest to dobře na jiné svá! tosti od vás některých i od vašich okázáno. Dcsky zemské ty sme s panským povolením vzeli, ani jsú je s svými pečetmi zapečetili, když jsú je měli pryč vzieti. A ty všecky věci a jiné, kteréž byšte věděli, v čem bychom byli vinni shledáni, a šli-li by ti neřádové námi, to ať páni a kniežata koruny té České ohledají, a my to chcem rádi opraviti podlé kniežecího a panského naučenie i otčiniti chcem, a vy též učiňte, což jest neřáduov a záhub vámi přišlo aneb jde, abyšte to tak učinili, jakož kniežata a páni té koruny najdú a rozkáží. A jakož nám píšete, že ste sě konečně ustanovili a sjednali, že chcete
Strana 238
ty čtyři kusy držeti, kteréž píšete, do lepšie zprávy Písmem svatým, na to tak otpoviedáme, že sme vám toho nikdy neotpierali, než vždy svolovali i podávali slyšenie, zprávu lepší Písmem svatým na ty kusy i na jiné, kteříž jsú proti cierkvi svaté, a nikdy námi to nescházelo i vždy sme hotovi vám slyšenie dáti, zprávu a naučenie lepšie, jedné ať vámi to nescházie a země ta nehyne. Jakož nám píšete, že chcete při svých práviech a řádiech zuostati, jako vaši předci, vězte, žeť jest náš úmysl nikdy nebyl aniž ještě jest, bychme vás chtěli z řáduov aneb práv a svobod vyvoditi, neb je kterak rušiti, než kaž. dého při jeho řádu ostaviti i svobodě. A my bychme radějše přičinili, nežli otčinili a jich ujeli3. Než opatřte vy, kto vás z vašich práv a svobod vyvodí a práva ruší, my-li čili vy sami, a to shledáte v čích zápisiech, kteréž máte mezi sebú i v kútiech, kteréž činíte, sami svá práva rušiec i svobody. Také slyšíme, že ste obrazy zbili v kostele Pražském a na tom ste ostali, aby ten hrad a kostel obořen byl, kterýž jest ke cti a k chvále Pánu Bohu ustaven a svatým dědicóm. Protož pro Pána Boha, nečiňte toho, ani dopúštějte, by to bylo bořeno, že ste již jednu stolici té koruny obořili na Vyšehradě i kos! tely k veliké hanbě té koruně, a oboříte-li druhú, tehdy vězte, že skrze to dokon/ ce zbúříte na se všechno křesťanstvo i nás také pro tak nekřesťanské účinky a těch zlých nařčených skutkuov prvních dokonce na tu zemi potvrdíte i na sě a sě i tu korunu k větší hanbě i potupě připravíte. Neb viete, žeť jest hlava té koruny a že tu leží svatý Václav i jiní dědicové svatí i císař dobré a svaté paměti, otec náš, i s jinými králi a kniežaty té koruny. A pro Buoh smilujte se sami nad sebú i nad tú zemí a nedajte té země viece hubiti a našich měst a služebníkuov našich dále; a přistupte ještě k spra- vedlivosti, jako jsme vám dřieve psali, a stavte ty neřády, ať se viece nedějí proti Pánu Bohu a proti všemu řádu cierkve svaté a proti nám, a my vám rádi v tom chcme pomocni býti. Pakli byšte toho neučinili, tehdy potom, ačbyj chom rádi, nebudem moci tomu co učiniti, než na to přijde, že ta země do! 4 konce musí zahynúti. Datum etc. — — PÁLENÍ KNĚZE MARTINA LOQUISE 99 Potom když Žižka, táborský hejtman, s některými svými kněžími všude vyhle/ dával pikartskou sektu a zatvrzelé, které našel, ihned hubil plameny ohně, zpo-
ty čtyři kusy držeti, kteréž píšete, do lepšie zprávy Písmem svatým, na to tak otpoviedáme, že sme vám toho nikdy neotpierali, než vždy svolovali i podávali slyšenie, zprávu lepší Písmem svatým na ty kusy i na jiné, kteříž jsú proti cierkvi svaté, a nikdy námi to nescházelo i vždy sme hotovi vám slyšenie dáti, zprávu a naučenie lepšie, jedné ať vámi to nescházie a země ta nehyne. Jakož nám píšete, že chcete při svých práviech a řádiech zuostati, jako vaši předci, vězte, žeť jest náš úmysl nikdy nebyl aniž ještě jest, bychme vás chtěli z řáduov aneb práv a svobod vyvoditi, neb je kterak rušiti, než kaž. dého při jeho řádu ostaviti i svobodě. A my bychme radějše přičinili, nežli otčinili a jich ujeli3. Než opatřte vy, kto vás z vašich práv a svobod vyvodí a práva ruší, my-li čili vy sami, a to shledáte v čích zápisiech, kteréž máte mezi sebú i v kútiech, kteréž činíte, sami svá práva rušiec i svobody. Také slyšíme, že ste obrazy zbili v kostele Pražském a na tom ste ostali, aby ten hrad a kostel obořen byl, kterýž jest ke cti a k chvále Pánu Bohu ustaven a svatým dědicóm. Protož pro Pána Boha, nečiňte toho, ani dopúštějte, by to bylo bořeno, že ste již jednu stolici té koruny obořili na Vyšehradě i kos! tely k veliké hanbě té koruně, a oboříte-li druhú, tehdy vězte, že skrze to dokon/ ce zbúříte na se všechno křesťanstvo i nás také pro tak nekřesťanské účinky a těch zlých nařčených skutkuov prvních dokonce na tu zemi potvrdíte i na sě a sě i tu korunu k větší hanbě i potupě připravíte. Neb viete, žeť jest hlava té koruny a že tu leží svatý Václav i jiní dědicové svatí i císař dobré a svaté paměti, otec náš, i s jinými králi a kniežaty té koruny. A pro Buoh smilujte se sami nad sebú i nad tú zemí a nedajte té země viece hubiti a našich měst a služebníkuov našich dále; a přistupte ještě k spra- vedlivosti, jako jsme vám dřieve psali, a stavte ty neřády, ať se viece nedějí proti Pánu Bohu a proti všemu řádu cierkve svaté a proti nám, a my vám rádi v tom chcme pomocni býti. Pakli byšte toho neučinili, tehdy potom, ačbyj chom rádi, nebudem moci tomu co učiniti, než na to přijde, že ta země do! 4 konce musí zahynúti. Datum etc. — — PÁLENÍ KNĚZE MARTINA LOQUISE 99 Potom když Žižka, táborský hejtman, s některými svými kněžími všude vyhle/ dával pikartskou sektu a zatvrzelé, které našel, ihned hubil plameny ohně, zpo-
Strana 239
S zoroval to kněz Martin řečený Loquis, přívrženec, ba i hybná síla hrozného pikartského kacířství, o kterém je výše velmi mnoho pověděno, pro které byl také od pana Oldřicha řečeného Vavák zajat a na prosby táborů propuštěn.1 Proto ten Martin, zamýšleje uniknouti rukám Pražanů a táborů, pustil se na cestu na Moravu, odkud pocházel, veda s sebou kněze Prokopa Jednookého, téže sekty tovaryše; a když došli do Chrudimě, byli od hejtmana města, jménem Diviše," zadrženi a potom vsazeni do klády. Ten hejtman s nimi pokojně mluvil a mezi jiným se ptal, jak smýšlejí o velebné svátosti oltářní, totiž těla a krve Pána Jeí žíše Krista. A když Martin řečený Loquis rouhavě odpověděl řka, že tělo Kris! tovo je v nebi, uváděje za důvod, že měl jen jedno tělo a ne více, tak jako se koná více obětí na oltáři, proto ho řečený hejtman, nemoha snésti rouhání proti Bohu, udeřil pěstí. A kdyby se nebyl do toho vložil Ambrož, kněz z Hradce, chtěl je hned zahubiti žárem ohně, ale na prosby Ambrožovy je propustil a vy dal je do jeho rukou; ten je hned naložil na vozy a v poutech je dovezl do Hrad ce Králové. A tam je drželi skoro dva týdny doufajíce, že se ze svého kacířství obrátí na pravou víru. Ale když viděl svrchuuvedený Ambrož, že u nich nic nepořídí, dovezl je v neděli před sv. Janem Křtitelem3 v poutech do Roudnice a odevzdal je jakožto nakažené kacířstvím Konrádovi,4 správci duchovních věcí království, aby je vyšetřil podle znění svatého Písma a přiměřeně potrestal. A ti byvše dovedeni do Roudnice, byli uzavřeni do temného žaláře a přístup obecného lidu k nim byl zakázán, aby svými strojenými výkladky ne/ nakazili srdce věřících. A když byli přes osm týdnů zavřeni v hrozném žaláři a nenašla se na nich zřejmě žádná jiskřička nápravy, potom o ně usiloval Žižka u Pražanů, aby byli dovezeni do Prahy a pro postrach jiným veřejně uprostřed ná městí upáleni. Ale pražští konšelé z obavy, že by z toho vznikl v městě rozbroj, protože bylo v městě velmi mnoho Martinových přívrženců, poslali ze sebe jednoho konšela do Roudnice; ten, přibrav si kata, přišel do Roudnice, a vyří div poselství u arcibiskupa, vydal je do rukou katových. A ten ukrutně vypálil jejich boky až do střev, aby se přiznali, od koho nebo od kterých mají své ka- cířství; a vskutku pečlivě vyšetřovali, jsou-li v Praze někteří s nimi stejně smýš lející. Proto jsouce takto mučeni, udali jména některých, od kterých měli ka- cířství a pověděli, kteří ještě v Praze s nimi drží totéž mínění o svátosti. A když je potom velmi důrazně vybízeli, aby se káli ze svých bludů a navrátili k jednotě církve, s úsměvem pravili: „Ne my, nýbrž vy, jsouce sve deni od bludného kněžstva, bloudíte a klekáte před stvořením, totiž chlebem v svátosti.“ Konečně se stalo, když je ve čtvrtek před sv. Bartolomějem, dne 238 239
S zoroval to kněz Martin řečený Loquis, přívrženec, ba i hybná síla hrozného pikartského kacířství, o kterém je výše velmi mnoho pověděno, pro které byl také od pana Oldřicha řečeného Vavák zajat a na prosby táborů propuštěn.1 Proto ten Martin, zamýšleje uniknouti rukám Pražanů a táborů, pustil se na cestu na Moravu, odkud pocházel, veda s sebou kněze Prokopa Jednookého, téže sekty tovaryše; a když došli do Chrudimě, byli od hejtmana města, jménem Diviše," zadrženi a potom vsazeni do klády. Ten hejtman s nimi pokojně mluvil a mezi jiným se ptal, jak smýšlejí o velebné svátosti oltářní, totiž těla a krve Pána Jeí žíše Krista. A když Martin řečený Loquis rouhavě odpověděl řka, že tělo Kris! tovo je v nebi, uváděje za důvod, že měl jen jedno tělo a ne více, tak jako se koná více obětí na oltáři, proto ho řečený hejtman, nemoha snésti rouhání proti Bohu, udeřil pěstí. A kdyby se nebyl do toho vložil Ambrož, kněz z Hradce, chtěl je hned zahubiti žárem ohně, ale na prosby Ambrožovy je propustil a vy dal je do jeho rukou; ten je hned naložil na vozy a v poutech je dovezl do Hrad ce Králové. A tam je drželi skoro dva týdny doufajíce, že se ze svého kacířství obrátí na pravou víru. Ale když viděl svrchuuvedený Ambrož, že u nich nic nepořídí, dovezl je v neděli před sv. Janem Křtitelem3 v poutech do Roudnice a odevzdal je jakožto nakažené kacířstvím Konrádovi,4 správci duchovních věcí království, aby je vyšetřil podle znění svatého Písma a přiměřeně potrestal. A ti byvše dovedeni do Roudnice, byli uzavřeni do temného žaláře a přístup obecného lidu k nim byl zakázán, aby svými strojenými výkladky ne/ nakazili srdce věřících. A když byli přes osm týdnů zavřeni v hrozném žaláři a nenašla se na nich zřejmě žádná jiskřička nápravy, potom o ně usiloval Žižka u Pražanů, aby byli dovezeni do Prahy a pro postrach jiným veřejně uprostřed ná městí upáleni. Ale pražští konšelé z obavy, že by z toho vznikl v městě rozbroj, protože bylo v městě velmi mnoho Martinových přívrženců, poslali ze sebe jednoho konšela do Roudnice; ten, přibrav si kata, přišel do Roudnice, a vyří div poselství u arcibiskupa, vydal je do rukou katových. A ten ukrutně vypálil jejich boky až do střev, aby se přiznali, od koho nebo od kterých mají své ka- cířství; a vskutku pečlivě vyšetřovali, jsou-li v Praze někteří s nimi stejně smýš lející. Proto jsouce takto mučeni, udali jména některých, od kterých měli ka- cířství a pověděli, kteří ještě v Praze s nimi drží totéž mínění o svátosti. A když je potom velmi důrazně vybízeli, aby se káli ze svých bludů a navrátili k jednotě církve, s úsměvem pravili: „Ne my, nýbrž vy, jsouce sve deni od bludného kněžstva, bloudíte a klekáte před stvořením, totiž chlebem v svátosti.“ Konečně se stalo, když je ve čtvrtek před sv. Bartolomějem, dne 238 239
Strana 240
21. srpna, s množstvím lidu vedli k upálení a vybízeli je, aby prosili lid při tom stojící, aby za ně vznesl k Bohu pokornou prosbu, hned ten Martin odpot věděl: „My nepotřebujeme oněch proseb,5 ať prosí (za ty), kdož jich potřebují. A když svrchuuvedený Martin pověděl velmi mnoho hrozných věcí, nadmíru urážejících zbožné uši, zabedněn do sudu se svým druhem byl upálen.“ Budiž za to chvála Pánu Bohu, který pochytává" vlky, chtějící vpad nouti do jeho stáda, a podivuhodným způsobem je zahání a hubí, aby nenaka zili ostatní. Neboť ten Martin, předstíraný a nepravý kněz, když byl v prvním vězení pana Oldřicha z Jindřichova Hradce, napsal svým některým táborským bratřím list,8 obsahující mnoho bludných a kacířských nauk. Potom po jejich upálení byli v Praze chyceni někteří mužové pode/ zřelí z pikartského kacířství, Kaška z Nového Města a tři táborští kněží, Prot kop řečený Holý, Jíra z Klatov a Abraham, který nechtěl trpěti hořící svíce před velebnou svátostí oltářní. QJEDNOCENÍ PRAHY A DOSAZENÍ NOVÝCH KONŠELŮ S Potom téhož roku, jako svrchu, v pondělí po sv. Petru, což byl 30. den června, podle tajného jednání některých mužů s panem Janem knězem, který měl za se bou slabou většinu lidu v obci, zazvonili na veliký zvon u blahoslavené Panny Na písku a na jeho zvuk se s povykem sběhli všichni milovníci neřádů z No: vého Města na Staré z návodu, jak se předpokládá, kněze Jana dříve jmenova! ného; a přišedše tam vpadli do radnice a křikem doráželi, že konšelé obou měst nejsou věrní, přičemž jim přičítali mnoho provinění, a proto že musí být za/ slouženě sesazeni. A proto jim vzali pečetě a spojili Staré Město s Novým v jed no město a zvolili z celého shromáždění obce čtyři hejtmany, aby tehdy vedli až do zvolení nových konšelů správu jak Starého, tak Nového Města. A když se to stalo, svolali se ve středul na Staroměstskou radnici a zvolili podle jmenování svrchuuvedeného kněze Jana za konšely třicet mužů, totiž patnáct ze Starého Města a patnáct z Nového, z nichž někteří byli, jak se rozhlašovalo, podezřelí z pikartského kacířství, aby tito spolu jako konšelé jed noho města, zasedajíce spolu na Staroměstské radnici, rozhodovali větší pře, a některé z nich ustanovili, aby vyslýchali, když by bylo potřebí, menší pře na Novém Městě. A tak byli pro tu volbu konšelů, vykonanou beze všeho řádu 100
21. srpna, s množstvím lidu vedli k upálení a vybízeli je, aby prosili lid při tom stojící, aby za ně vznesl k Bohu pokornou prosbu, hned ten Martin odpot věděl: „My nepotřebujeme oněch proseb,5 ať prosí (za ty), kdož jich potřebují. A když svrchuuvedený Martin pověděl velmi mnoho hrozných věcí, nadmíru urážejících zbožné uši, zabedněn do sudu se svým druhem byl upálen.“ Budiž za to chvála Pánu Bohu, který pochytává" vlky, chtějící vpad nouti do jeho stáda, a podivuhodným způsobem je zahání a hubí, aby nenaka zili ostatní. Neboť ten Martin, předstíraný a nepravý kněz, když byl v prvním vězení pana Oldřicha z Jindřichova Hradce, napsal svým některým táborským bratřím list,8 obsahující mnoho bludných a kacířských nauk. Potom po jejich upálení byli v Praze chyceni někteří mužové pode/ zřelí z pikartského kacířství, Kaška z Nového Města a tři táborští kněží, Prot kop řečený Holý, Jíra z Klatov a Abraham, který nechtěl trpěti hořící svíce před velebnou svátostí oltářní. QJEDNOCENÍ PRAHY A DOSAZENÍ NOVÝCH KONŠELŮ S Potom téhož roku, jako svrchu, v pondělí po sv. Petru, což byl 30. den června, podle tajného jednání některých mužů s panem Janem knězem, který měl za se bou slabou většinu lidu v obci, zazvonili na veliký zvon u blahoslavené Panny Na písku a na jeho zvuk se s povykem sběhli všichni milovníci neřádů z No: vého Města na Staré z návodu, jak se předpokládá, kněze Jana dříve jmenova! ného; a přišedše tam vpadli do radnice a křikem doráželi, že konšelé obou měst nejsou věrní, přičemž jim přičítali mnoho provinění, a proto že musí být za/ slouženě sesazeni. A proto jim vzali pečetě a spojili Staré Město s Novým v jed no město a zvolili z celého shromáždění obce čtyři hejtmany, aby tehdy vedli až do zvolení nových konšelů správu jak Starého, tak Nového Města. A když se to stalo, svolali se ve středul na Staroměstskou radnici a zvolili podle jmenování svrchuuvedeného kněze Jana za konšely třicet mužů, totiž patnáct ze Starého Města a patnáct z Nového, z nichž někteří byli, jak se rozhlašovalo, podezřelí z pikartského kacířství, aby tito spolu jako konšelé jed noho města, zasedajíce spolu na Staroměstské radnici, rozhodovali větší pře, a některé z nich ustanovili, aby vyslýchali, když by bylo potřebí, menší pře na Novém Městě. A tak byli pro tu volbu konšelů, vykonanou beze všeho řádu 100
Strana 241
240 241 88/ Dukát Václava IV. (a — líc, b — rub). 89/ Pražský groš Václava IV. (a — líc, b — rub).
240 241 88/ Dukát Václava IV. (a — líc, b — rub). 89/ Pražský groš Václava IV. (a — líc, b — rub).
Strana 242
90/ Haléř z doby Václava IV. (a — líc, b — rub). 91/ Flútek.
90/ Haléř z doby Václava IV. (a — líc, b — rub). 91/ Flútek.
Strana 243
242 243 a proti městským výsadám, všichni zralí a majetní mužové rozrušeni a také je den z nich, platnéř, ačkoli byl od nich zvolen, nechtěl přijmouti konšelství uval žuje, že nebyli řádně zvoleni podle znění městských řádů. A také při té volbě naznačovala planeta Luna, znamenající lid, vstoupivší v spojení s planetou Martem, který podle hvězdářů znamená spory, že se nebude smět čekat od těch to zvolených dobrý pořádek a konec žádné věci, ba spíše tato volba bude živi/ nou a kořenem mnoha útrap království. Toto tvrdil onen, jehož jméno je ne/ známo. A aby výsledek věci potvrdil ony události, hned v té schůzi řečený kněz Jan, zastávající úřad podkomořího, řekl obci tehdy na radnici shromáží děné: „Hle, již vy světští jste jedno a všichni za jednoho člověka; proto chce/ te-li, abychom také my duchovní byli jedno, nerozdělujíce lid, musíte odstraniti mistra Křišťana, faráře kostela svatého Michala na Větším Městě pražském, spolu s jeho kněžími z uvedeného kostela, poněvadž nechtějí s námi souhlasiti v našich skutcích, nýbrž ještě stále zachovávají ony žerty — naznačoval tím církevní řád — a nechtějí podávati nemluvňatům a nikdy nezpívají česky, jako činí v jiných kostelích.“ Když toto tak přednesl, tovaryšstvo stranící uvedenému řečníkovi křičelo: „Ano, ano.“ A ten Jan řekl: „Chcete, aby byli do uvedeného kostela dosazeni jiní kněží?“ A jeho tovaryšstvo dodalo: „Ano, ano.“ A tak pot věřili mistra Jakoubka a uvedeného Jana, aby řádné kněze odstranili2 a jiné tam uvedli. Tomu usnesení se neodvážili starší a znamenitější města odporovati ze strachu, aby nebyli shozeni z radnice. VEDENÍ TÁBORSKÝCH KNĚŽÍ K SVATÉMU PETRU NA POŘÍČÍ A PROTEST U PRAŽSKÝCH ŽEN PROTI TOMU V tom čase jednoho kněze, který tehdy spravoval kostel svatého Petra Na poříčí, někteří sousedé toho kostela, nakaženi táborskými bludy, z něho vyhnali, prot tože vykonával bohoslužby v ornátě, a uvedli tam dva, totiž Prokopal a Filipa, táborské kněze,2 podezřelé z pikartského kacířství. Podobně se pokoušeli někteří přívrženci pikartů z téhož důvodu odstraniti i kněze Jaroslava z kostela svatého Mikuláše na Starém Městě, zbožného člověka, a někteří světští chtěli uvésti do kostela svatého Michala na Starém Městě na prebendu kněze Viléma,3 pot dezřelého z pikartského bludu, ale z vůle Boží nebyli připuštěni.“ 101
242 243 a proti městským výsadám, všichni zralí a majetní mužové rozrušeni a také je den z nich, platnéř, ačkoli byl od nich zvolen, nechtěl přijmouti konšelství uval žuje, že nebyli řádně zvoleni podle znění městských řádů. A také při té volbě naznačovala planeta Luna, znamenající lid, vstoupivší v spojení s planetou Martem, který podle hvězdářů znamená spory, že se nebude smět čekat od těch to zvolených dobrý pořádek a konec žádné věci, ba spíše tato volba bude živi/ nou a kořenem mnoha útrap království. Toto tvrdil onen, jehož jméno je ne/ známo. A aby výsledek věci potvrdil ony události, hned v té schůzi řečený kněz Jan, zastávající úřad podkomořího, řekl obci tehdy na radnici shromáží děné: „Hle, již vy světští jste jedno a všichni za jednoho člověka; proto chce/ te-li, abychom také my duchovní byli jedno, nerozdělujíce lid, musíte odstraniti mistra Křišťana, faráře kostela svatého Michala na Větším Městě pražském, spolu s jeho kněžími z uvedeného kostela, poněvadž nechtějí s námi souhlasiti v našich skutcích, nýbrž ještě stále zachovávají ony žerty — naznačoval tím církevní řád — a nechtějí podávati nemluvňatům a nikdy nezpívají česky, jako činí v jiných kostelích.“ Když toto tak přednesl, tovaryšstvo stranící uvedenému řečníkovi křičelo: „Ano, ano.“ A ten Jan řekl: „Chcete, aby byli do uvedeného kostela dosazeni jiní kněží?“ A jeho tovaryšstvo dodalo: „Ano, ano.“ A tak pot věřili mistra Jakoubka a uvedeného Jana, aby řádné kněze odstranili2 a jiné tam uvedli. Tomu usnesení se neodvážili starší a znamenitější města odporovati ze strachu, aby nebyli shozeni z radnice. VEDENÍ TÁBORSKÝCH KNĚŽÍ K SVATÉMU PETRU NA POŘÍČÍ A PROTEST U PRAŽSKÝCH ŽEN PROTI TOMU V tom čase jednoho kněze, který tehdy spravoval kostel svatého Petra Na poříčí, někteří sousedé toho kostela, nakaženi táborskými bludy, z něho vyhnali, prot tože vykonával bohoslužby v ornátě, a uvedli tam dva, totiž Prokopal a Filipa, táborské kněze,2 podezřelé z pikartského kacířství. Podobně se pokoušeli někteří přívrženci pikartů z téhož důvodu odstraniti i kněze Jaroslava z kostela svatého Mikuláše na Starém Městě, zbožného člověka, a někteří světští chtěli uvésti do kostela svatého Michala na Starém Městě na prebendu kněze Viléma,3 pot dezřelého z pikartského bludu, ale z vůle Boží nebyli připuštěni.“ 101
Strana 244
Proto když to viděly zbožné v Pánu panny, vdovy a vdané ženy, že svrchuřečení konšelé přecházejí tolik a tak velikých původců zlého takřka s hlu chýma ušima, svolaly z vnuknutí Ducha svatého všechny věrné služebníky pravdy a spolu se odebraly na radnici a předložily konšelům písemnou stížnost. A tu (žalobu) jedna panna z nich, držíc v ruce list, četla slovo od slova v tomto znění, jež následuje: „Milí páni a bratřie, prosíme Vašie Milosti pro milost pána Jezu Krista a pro spasenie a zachovánie u vieře křestanské všie obce města, abyšte netiskli, ani dopustili tisknúti ot kosteluov kněží věrných, ještoť držie pravdy Božie stále, řádně od mnoha let, bluduov a výtržek všetečných Písmem svatým neduovodí ných a zákonem Božím sě varujíc a sě i lid poddaný jeho zákonem Božím při/ kázaným a životem páně Kristovým zpravujíc a zpraviti učiece. A toho mnozí svědomi jsú z obce tohoto města, i také jinde mnozí po České zemi. Proti kte rýmžto, slyšíme, někteří povstali jsú stojiece o jich utisknutie a některé již utiskli, jakožto na Novém Městě na Pořiečí někaký Prokop táborský bez povolenie star ších na to postavených zrotiv sě s některými roztrhl velice tu osadu velikú, ani běžie pryč stýskajíce sobě a žalujíce, že sě ten tak tu neřádně vtiskl, i v jiných osadách, jakožto u svatého Mikuláše a u svatého Michala: jim osada viny ne dává, boje sě, by jim nebyli vsazeni pyšní, sobě doufající všeteční kněžie, ji/ miž jsú zavedeni mnozí po Čechách i po Moravě, 5 že ačkoli obce táborské byly jsú nám potřebny a mnoho dobrého pomocny, toho sme ot nich vděčny a na dějem se také, že mnozí z nich Boha se bojie a jsú dobří; avšak nejedni z nich kně! žie i jiní z obce pohlaví mužského i ženského klesli jsú na vieře proti duostojné svátosti Božieho těla i Božie krve i proti některým kusóm jiným, jakožto oni sami vyznávají a mnozí z nich se tomu protivie. A ty bludy rozhlásily jsú sě téměř po všem křesťanství a najviece v této Praze. A byly sme napomínány tento rok, abychme se takových vystřie! haly, a kteříž sem jdú, buďto kněžie nebo lajkové, mužie neb ženy, aby byli zkušování a takoví nebyli trpěni, abychme všickni byli jednostajné viery Kris! tovy pravé. A to, ač jest dřieve před námi zachováváno, téhož od Vašie Milosti žádáme, byšte svú pilnost přičinili neb to někomu věrnému poručili. A dále někteří kněžie z nich sem přišedše, vyznali sú, že toliko chléb požehnávali jsú a víno, nevěřiece, by tu bylo Božie tělo a Božie krev, v tom bludu také jsú li dem dávali a v modloslužbu zavodili. A některé ženy pravie, že ot táborských kněží jsú zpraveny, aby samy sobě posvěcovaly, a to jsú častokrát činily; některé již pravie, že sě chtí toho káti. A měly-li by sě tyto nehody dieti zde u nás
Proto když to viděly zbožné v Pánu panny, vdovy a vdané ženy, že svrchuřečení konšelé přecházejí tolik a tak velikých původců zlého takřka s hlu chýma ušima, svolaly z vnuknutí Ducha svatého všechny věrné služebníky pravdy a spolu se odebraly na radnici a předložily konšelům písemnou stížnost. A tu (žalobu) jedna panna z nich, držíc v ruce list, četla slovo od slova v tomto znění, jež následuje: „Milí páni a bratřie, prosíme Vašie Milosti pro milost pána Jezu Krista a pro spasenie a zachovánie u vieře křestanské všie obce města, abyšte netiskli, ani dopustili tisknúti ot kosteluov kněží věrných, ještoť držie pravdy Božie stále, řádně od mnoha let, bluduov a výtržek všetečných Písmem svatým neduovodí ných a zákonem Božím sě varujíc a sě i lid poddaný jeho zákonem Božím při/ kázaným a životem páně Kristovým zpravujíc a zpraviti učiece. A toho mnozí svědomi jsú z obce tohoto města, i také jinde mnozí po České zemi. Proti kte rýmžto, slyšíme, někteří povstali jsú stojiece o jich utisknutie a některé již utiskli, jakožto na Novém Městě na Pořiečí někaký Prokop táborský bez povolenie star ších na to postavených zrotiv sě s některými roztrhl velice tu osadu velikú, ani běžie pryč stýskajíce sobě a žalujíce, že sě ten tak tu neřádně vtiskl, i v jiných osadách, jakožto u svatého Mikuláše a u svatého Michala: jim osada viny ne dává, boje sě, by jim nebyli vsazeni pyšní, sobě doufající všeteční kněžie, ji/ miž jsú zavedeni mnozí po Čechách i po Moravě, 5 že ačkoli obce táborské byly jsú nám potřebny a mnoho dobrého pomocny, toho sme ot nich vděčny a na dějem se také, že mnozí z nich Boha se bojie a jsú dobří; avšak nejedni z nich kně! žie i jiní z obce pohlaví mužského i ženského klesli jsú na vieře proti duostojné svátosti Božieho těla i Božie krve i proti některým kusóm jiným, jakožto oni sami vyznávají a mnozí z nich se tomu protivie. A ty bludy rozhlásily jsú sě téměř po všem křesťanství a najviece v této Praze. A byly sme napomínány tento rok, abychme se takových vystřie! haly, a kteříž sem jdú, buďto kněžie nebo lajkové, mužie neb ženy, aby byli zkušování a takoví nebyli trpěni, abychme všickni byli jednostajné viery Kris! tovy pravé. A to, ač jest dřieve před námi zachováváno, téhož od Vašie Milosti žádáme, byšte svú pilnost přičinili neb to někomu věrnému poručili. A dále někteří kněžie z nich sem přišedše, vyznali sú, že toliko chléb požehnávali jsú a víno, nevěřiece, by tu bylo Božie tělo a Božie krev, v tom bludu také jsú li dem dávali a v modloslužbu zavodili. A některé ženy pravie, že ot táborských kněží jsú zpraveny, aby samy sobě posvěcovaly, a to jsú častokrát činily; některé již pravie, že sě chtí toho káti. A měly-li by sě tyto nehody dieti zde u nás
Strana 245
244 § 245 v těchto obcech, byloť by veliké rozdělenie a všech obcí vzkaženie a tu, kdež sme dřieve ku pravdě přistupovali, již bychme ot pravdy i ot viery pravé ot/ padli hanebně. Protož kteříž sem přicházejí z nich, buďto kněžie neb jiní, nevieme, jsú-li pravé viery o Božím těle i o jiných kusiech čili nic, i bojíme sě, by někteří z těch nebyli bludni na vieře neb by někto nevstúpil na stolici a nětco nevedl proti Bohu, proti vieře i proti dobrým obyčejóm těchto obcí pod kázaním slova Božieho, jakož napřed jest povědieno; a vy to vidúce, ano vás to docházie s čast ným napomínaním, netbáte toho sstaviti, ani komu poručiti; pakli by sě kto k tomu chtěl přičiniti, bráníte a sstavujete, jako byšte stranu drželi, až z tohoť jest veliké roztrženie v obcech. A tak kde smy sě nadáli viece jednoty, za vás tu, což muožeme znamenati, viece rozdělenie, nežli za dřevních pánóv. Protož prosíme vás, polepšete toho a přičiňte sě k tomu statečně, ať všecka Praha vie i jiní, že to kazíte, aby na vás domněnie nebylo. A tomu knězi na Pořiečí nedopúštějte viece kvaltu“ činiti v kostele před Božím tělem, ani kde jinde po Praze, ani komu takovému jinému, a dřevnieho kněze navraťte zase k kostelu, neb proti němu osada nevie žádné viny, ani proti jiným dřieve jmenovaným kostelóm. Pakli byšte toho nechtěli učiniti, tohoť by nám velmi žel bylo i každému dobrému, ještoť jest pravé viery, a musily bychom sě přiči! niti podlé Pána Boha s jeho pomocí a s věrnú modlitbú, neb byšte chtěli sjed nati v jednotu v tělesných věcech, ale ne v duchovních na vieře. Také, ješto jsú zde byli kněžie táborští, nynie tu ste jim u Matky Boží v Týně dopustili směle na stolice se tisknúti a proti kněžím těchto obcí, né? i proti celé obci mnoho lživě mluviti na potupu netoliko kněžím zdejším, ale obcem o přijietí na milost Conrada8 ku pravdě Božie i jiné kusy, jenž sě tiehnú“ k roztržení těchto obcí, a to sě v kostele stalo veliké roztrženie v lidu a reptánie, nectiece tu Božieho těla. A tu někteří z vás konšeluov byli jsú při tom, a nic ste k tomu neučinili. Né jakož slyšíme, že jiní kněží, chudú hostinnú opustivše, těm kněžím šesti neb sedmi kázali ste dáti puol čtvrty kopy gr., jakož toho něco dotekl Čapek sám na kázaní. Také prosíme vás, když voláte obec neb staršie z obce na radní duom pro obecné dobré, abyšte nevolali toliko těch, jenž strany držie, podlé přijímánie osob, neb to vše do vás dobře mnozí znamenají a již z některých znamení někteří sě toho nětco domnievají. Také jednáte-li, jednajte úředníky pravé viery, aby na ně nebylo domněnie zlé o pikhardství a o šíbalství. A tak když ten list vyslechli až do konce, konšelé pobouřeni je vše! chny zavřeli a rozkázali jim, aby vdané ženy ustoupily zvlášť na jiné místo a
244 § 245 v těchto obcech, byloť by veliké rozdělenie a všech obcí vzkaženie a tu, kdež sme dřieve ku pravdě přistupovali, již bychme ot pravdy i ot viery pravé ot/ padli hanebně. Protož kteříž sem přicházejí z nich, buďto kněžie neb jiní, nevieme, jsú-li pravé viery o Božím těle i o jiných kusiech čili nic, i bojíme sě, by někteří z těch nebyli bludni na vieře neb by někto nevstúpil na stolici a nětco nevedl proti Bohu, proti vieře i proti dobrým obyčejóm těchto obcí pod kázaním slova Božieho, jakož napřed jest povědieno; a vy to vidúce, ano vás to docházie s čast ným napomínaním, netbáte toho sstaviti, ani komu poručiti; pakli by sě kto k tomu chtěl přičiniti, bráníte a sstavujete, jako byšte stranu drželi, až z tohoť jest veliké roztrženie v obcech. A tak kde smy sě nadáli viece jednoty, za vás tu, což muožeme znamenati, viece rozdělenie, nežli za dřevních pánóv. Protož prosíme vás, polepšete toho a přičiňte sě k tomu statečně, ať všecka Praha vie i jiní, že to kazíte, aby na vás domněnie nebylo. A tomu knězi na Pořiečí nedopúštějte viece kvaltu“ činiti v kostele před Božím tělem, ani kde jinde po Praze, ani komu takovému jinému, a dřevnieho kněze navraťte zase k kostelu, neb proti němu osada nevie žádné viny, ani proti jiným dřieve jmenovaným kostelóm. Pakli byšte toho nechtěli učiniti, tohoť by nám velmi žel bylo i každému dobrému, ještoť jest pravé viery, a musily bychom sě přiči! niti podlé Pána Boha s jeho pomocí a s věrnú modlitbú, neb byšte chtěli sjed nati v jednotu v tělesných věcech, ale ne v duchovních na vieře. Také, ješto jsú zde byli kněžie táborští, nynie tu ste jim u Matky Boží v Týně dopustili směle na stolice se tisknúti a proti kněžím těchto obcí, né? i proti celé obci mnoho lživě mluviti na potupu netoliko kněžím zdejším, ale obcem o přijietí na milost Conrada8 ku pravdě Božie i jiné kusy, jenž sě tiehnú“ k roztržení těchto obcí, a to sě v kostele stalo veliké roztrženie v lidu a reptánie, nectiece tu Božieho těla. A tu někteří z vás konšeluov byli jsú při tom, a nic ste k tomu neučinili. Né jakož slyšíme, že jiní kněží, chudú hostinnú opustivše, těm kněžím šesti neb sedmi kázali ste dáti puol čtvrty kopy gr., jakož toho něco dotekl Čapek sám na kázaní. Také prosíme vás, když voláte obec neb staršie z obce na radní duom pro obecné dobré, abyšte nevolali toliko těch, jenž strany držie, podlé přijímánie osob, neb to vše do vás dobře mnozí znamenají a již z některých znamení někteří sě toho nětco domnievají. Také jednáte-li, jednajte úředníky pravé viery, aby na ně nebylo domněnie zlé o pikhardství a o šíbalství. A tak když ten list vyslechli až do konce, konšelé pobouřeni je vše! chny zavřeli a rozkázali jim, aby vdané ženy ustoupily zvlášť na jiné místo a
Strana 246
druhé aby zůstaly na témž, aby je mohli, když by byly rozděleny, rychleji ukro titi; ale ženy, odloživše ženský strach, projevily mužskou odvahu a nikterak se nechtěly dát od sebe oddělit. A tak konšelé pochopivše, že nemohou proti nim nic dělat, žádali, aby jim byl předložen list, který byl před nimi čten, ale ani ten nemohli dostati. Proto popuzeni odešli z radnice a zavřeli ženy ve světnici skoro na dvě hodiny, po nichž jim dovolili svobodně odejíti. A tak ten projev žen se velmi líbil10 rozumnějším členům obce a ti také, když opět četla jedna panna ten list, jí neodporovali, nýbrž spíše ji omlouvali. Chvála tobě, Pane! BECNÝ SNĚM KNĚŽSTVA V PRAZE A ČLÁNKY NA NĚM PŘIJATÉ 102 Potom téhož roku na den sv. Prokopal se začala konati synoda kněží na Starém Městě pražském v domě koleje artistické, zvané Karlova. A protože arcibiskup Konrád, který byl tehdy v Roudnici, nemohl přijeti, uváděje na omluvu svou nemoc,2 svěřil dvěma mistrům svobodných umění a podjáhnům, totiž Proko! povi z Plzně a Janu Příbramovi, jakožto svým náměstkům, svou plnou moc, aby si přibrali, které uznají za schopné, a určovali, pořádali a projednávali to, co se týká pokoje, spásy a jednoty všeho kněžstva. A tak si uvedení mistři vyvolili ku pol moci mistra Jakoubka ze Stříbra, bakaláře teologie, kazatele v Betlémě, a kněze Jana, který tehdy spravoval celé město, nehledíce na to, že kněžská obec vyl slovila odpor proti knězi Janovi, kterého nazývali odpadlíkem, nechtějíc nad se bou míti žádného muže zlé pověsti. Ale když nic nepořídila, rozdělili tito čtyři kněžstvo svolané do koleje na čtyři strany,3 na stranu Pražanů, Hradeckých, Žateckých a táborů spolu s příchozími ze všech jiných krajů. Každé straně přidělili vlastní místo a dali stranám takto odděleným každé zvláště několik článků, aby na ně po uvážení dali odpověď. A ačkoli s přemnohými články takto předloženými někteří nesouhla! sili, přece, protože většina vyslovila s nimi souhlas, mistr Jan Příbram v pondělí po sv. Prokopu, totiž sedmého dne července, vystoupil na stolici v lektoři teo! logické a přede vším kněžstvem tam shromážděným, před některými šlechtici, kteří byli přítomni, totiž Oldřichem z Růže, Viktorinem Bočkem a některými konšely obou měst i množstvím panošů vyhlásil nížepsané články a ptal se čtyř stran dříve jmenovaných na každý článek, dají-li k němu souhlas. A když je schvalovaly všechny jiné strany, ve své zabedněnosti odporovala jediná strana
druhé aby zůstaly na témž, aby je mohli, když by byly rozděleny, rychleji ukro titi; ale ženy, odloživše ženský strach, projevily mužskou odvahu a nikterak se nechtěly dát od sebe oddělit. A tak konšelé pochopivše, že nemohou proti nim nic dělat, žádali, aby jim byl předložen list, který byl před nimi čten, ale ani ten nemohli dostati. Proto popuzeni odešli z radnice a zavřeli ženy ve světnici skoro na dvě hodiny, po nichž jim dovolili svobodně odejíti. A tak ten projev žen se velmi líbil10 rozumnějším členům obce a ti také, když opět četla jedna panna ten list, jí neodporovali, nýbrž spíše ji omlouvali. Chvála tobě, Pane! BECNÝ SNĚM KNĚŽSTVA V PRAZE A ČLÁNKY NA NĚM PŘIJATÉ 102 Potom téhož roku na den sv. Prokopal se začala konati synoda kněží na Starém Městě pražském v domě koleje artistické, zvané Karlova. A protože arcibiskup Konrád, který byl tehdy v Roudnici, nemohl přijeti, uváděje na omluvu svou nemoc,2 svěřil dvěma mistrům svobodných umění a podjáhnům, totiž Proko! povi z Plzně a Janu Příbramovi, jakožto svým náměstkům, svou plnou moc, aby si přibrali, které uznají za schopné, a určovali, pořádali a projednávali to, co se týká pokoje, spásy a jednoty všeho kněžstva. A tak si uvedení mistři vyvolili ku pol moci mistra Jakoubka ze Stříbra, bakaláře teologie, kazatele v Betlémě, a kněze Jana, který tehdy spravoval celé město, nehledíce na to, že kněžská obec vyl slovila odpor proti knězi Janovi, kterého nazývali odpadlíkem, nechtějíc nad se bou míti žádného muže zlé pověsti. Ale když nic nepořídila, rozdělili tito čtyři kněžstvo svolané do koleje na čtyři strany,3 na stranu Pražanů, Hradeckých, Žateckých a táborů spolu s příchozími ze všech jiných krajů. Každé straně přidělili vlastní místo a dali stranám takto odděleným každé zvláště několik článků, aby na ně po uvážení dali odpověď. A ačkoli s přemnohými články takto předloženými někteří nesouhla! sili, přece, protože většina vyslovila s nimi souhlas, mistr Jan Příbram v pondělí po sv. Prokopu, totiž sedmého dne července, vystoupil na stolici v lektoři teo! logické a přede vším kněžstvem tam shromážděným, před některými šlechtici, kteří byli přítomni, totiž Oldřichem z Růže, Viktorinem Bočkem a některými konšely obou měst i množstvím panošů vyhlásil nížepsané články a ptal se čtyř stran dříve jmenovaných na každý článek, dají-li k němu souhlas. A když je schvalovaly všechny jiné strany, ve své zabedněnosti odporovala jediná strana
Strana 247
246 247 táborská, a to zvláště v těch věcech, které zavazovaly k řádu a zvyklosti církevní. A opis těch artikulů následuje v tomto znění: „Za prvé, zbožným a věrným srdcem věříme a celou myslí tvrdíme, že se má věřiti a tvrditi, že každé slovo Písma svatého i Nového i Starého zá! kona je prostě a neporušitelně podle smyslu, jehož žádá Duch svatý, pravé, svaté a obecně křesťanské, a z celého srdce tvrdíme a zvěstujeme, že je mají vši/ chni věrní křesťané ctíti a držeti. Dále věrně zúplna věříme a tvrdíme, že všichni mají věřiti v Apoštol/ ské4 vyznání víry, ve vyznání víry velikého sněmu nicejského,5 ve vyznání víry Athanasiovo“ spolu se všemi jinými křesťanskými vyznáními víry, která prvotní církev držela a hlásala, a všechny svaté dekrety, důvodná a obecně křesťanská ustanovení apoštolů a prvotní církve, kterou jako matku a učitelku křesťanské víry ctíme a od níž odstoupiti za hřích pokládáme, držíme a zachovávati ustano/ vujeme a přikazujeme tak, abychom i my zachovávali a ostříhali, čemu učili apoštolové a ta starodávnost zachovávala. Dále pro ostříhání a udržení obecného řádu a cti všeho našeho kněží stva a pro zkrocení veškeré opovážlivosti v kněžstvu tohoto království pokládali jsme za hodno vyvoliti čtyři schopné muže, věděním a životem osvědčené, za přední a hlavní a nejvyšší vůdce, ředitele a správce kněžstva ve věcech du/ chovních se souhlasem veledůstojného v Kristu otce pana Konráda, arcibiskupa pražského, totiž mistra Jakoubka ze Stříbra, mistra Jana z Příbramě, mistra Pro kopa z Plzně, Jana, kazatele z Nového Města, a upřímně slibujeme a zavazu/ jeme se, že budeme jejich řízení, rozhodování a povolávání ve všech slušných a počestných věcech poslouchati a jemu se poddávati, a dáváme i propůjčujeme jim plnou a všestrannou moc nad námi, aby nespravedlivé a odbojné kárali a trestali, řídili, sesazovali, vyměňovali nebo na jiná místa převáděli a jakýmkoli způsobem jinak věci projednávali podle toho, jak by vyžadoval řád a spravedlnost. Dále, aby všichni Kristovi kněží měli celý Zákon Páně napsaný v úpl, nosti, a jestliže nijak nemohou,7 aby měli aspoň nejméně Nový zákon a aby jej se vší pečlivostí četli a jemu se učili a aby jej horlivě šířili na sobě, jakož i na již ných podle pravidla a života evangelického a apoštolského, slovo Páně usta/ vičně kážíce a stále hlásajíce. Dále, aby se neopovažoval žádný z kněží nějakou nezvyklou novotu proti evangeliu i starým příkazům svatých Otců a rozumným rozhodnutím za čínati, učiti nebo o ní kázati, dokud by ji nepředložil řečeným vůdcům a ře/ ditelům kněžstva nebo zemské synodě a nepotvrdil ji a nedokázal svatými Písmy
246 247 táborská, a to zvláště v těch věcech, které zavazovaly k řádu a zvyklosti církevní. A opis těch artikulů následuje v tomto znění: „Za prvé, zbožným a věrným srdcem věříme a celou myslí tvrdíme, že se má věřiti a tvrditi, že každé slovo Písma svatého i Nového i Starého zá! kona je prostě a neporušitelně podle smyslu, jehož žádá Duch svatý, pravé, svaté a obecně křesťanské, a z celého srdce tvrdíme a zvěstujeme, že je mají vši/ chni věrní křesťané ctíti a držeti. Dále věrně zúplna věříme a tvrdíme, že všichni mají věřiti v Apoštol/ ské4 vyznání víry, ve vyznání víry velikého sněmu nicejského,5 ve vyznání víry Athanasiovo“ spolu se všemi jinými křesťanskými vyznáními víry, která prvotní církev držela a hlásala, a všechny svaté dekrety, důvodná a obecně křesťanská ustanovení apoštolů a prvotní církve, kterou jako matku a učitelku křesťanské víry ctíme a od níž odstoupiti za hřích pokládáme, držíme a zachovávati ustano/ vujeme a přikazujeme tak, abychom i my zachovávali a ostříhali, čemu učili apoštolové a ta starodávnost zachovávala. Dále pro ostříhání a udržení obecného řádu a cti všeho našeho kněží stva a pro zkrocení veškeré opovážlivosti v kněžstvu tohoto království pokládali jsme za hodno vyvoliti čtyři schopné muže, věděním a životem osvědčené, za přední a hlavní a nejvyšší vůdce, ředitele a správce kněžstva ve věcech du/ chovních se souhlasem veledůstojného v Kristu otce pana Konráda, arcibiskupa pražského, totiž mistra Jakoubka ze Stříbra, mistra Jana z Příbramě, mistra Pro kopa z Plzně, Jana, kazatele z Nového Města, a upřímně slibujeme a zavazu/ jeme se, že budeme jejich řízení, rozhodování a povolávání ve všech slušných a počestných věcech poslouchati a jemu se poddávati, a dáváme i propůjčujeme jim plnou a všestrannou moc nad námi, aby nespravedlivé a odbojné kárali a trestali, řídili, sesazovali, vyměňovali nebo na jiná místa převáděli a jakýmkoli způsobem jinak věci projednávali podle toho, jak by vyžadoval řád a spravedlnost. Dále, aby všichni Kristovi kněží měli celý Zákon Páně napsaný v úpl, nosti, a jestliže nijak nemohou,7 aby měli aspoň nejméně Nový zákon a aby jej se vší pečlivostí četli a jemu se učili a aby jej horlivě šířili na sobě, jakož i na již ných podle pravidla a života evangelického a apoštolského, slovo Páně usta/ vičně kážíce a stále hlásajíce. Dále, aby se neopovažoval žádný z kněží nějakou nezvyklou novotu proti evangeliu i starým příkazům svatých Otců a rozumným rozhodnutím za čínati, učiti nebo o ní kázati, dokud by ji nepředložil řečeným vůdcům a ře/ ditelům kněžstva nebo zemské synodě a nepotvrdil ji a nedokázal svatými Písmy
Strana 248
nebo důvody jako rozumnou a obecně křesťanskou; a zvláště články proti nejí světější svátosti oltářní a jiné věci s tím sdružené, od univerzity a pražského kněžstva zakázané, které i my zakazujeme, aby se nikdo neopovažoval je držeti nebo jim učiti.8 Dále, aby všichni kněží v nejsvětější svátosti oltářní srdcem velmi vě! řícím věřili a ústy velmi upřímně vyznávali, že jak pod způsobou chleba, tak pod způsobou vína je s námi celý Pán Ježíš Kristus, pravý Bůh a člověk, se svým vlastním tělem a krví svou přítomností skutečnou, a aby věrně lidu hlásali, že tak mají všichni držeti a věřiti. A rovněž aby působili, aby nejsvětější podá/ vání velebné svátosti oltářní pod obojí způsobou chleba a vína, kolikrátkoli by Duch Páně vnukl, buď jen jednou denně nebo v jistých obdobích několika dní všem věrným křesťanům jak zdravým, tak nemocným, jak dospělým, tak neí mluvňatům bylo z hloubi srdce a zbožného úmyslu skutečně vykonáváno, a aby je velmi vřele doporučovali lidu jako dar všech milostí. Dále, aby všichni i jednotliví (kněží) obětující bedlivě zachovávali, leda by jim bránila nevyhnutelná potřeba, řád a službu svaté mše se vším obřa. dem a chováním, který prvotní církev ze sebe vyronila a dala za příklad a který svatí prvotní církve schválili a drželi, v společném rouchu, které jedni nazývají modlitebními rouchy, druzí ornáty, s vyloučením veškeré nadbytečnosti a dra! hocennosti. Dále ustanovujeme, aby při přisluhování všech šesti svátostí nebyla svátost oltářní jako síla a utvrzení jejich opouštěna, nýbrž aby souběžně šla a byla podávána, protože se podle svědectví svatého Dionysia řádně nekoná žádná svátost, při které se nepřijímá svátost oltářní. Dále, aby žádný kněz Kristův nepanoval podle práva občanského a světského nad dvorci, polnostmi, domy, platy nebo kterýmikoli jinými důcho dy a majetky, nýbrž aby žil podle pravidla evangelické chudoby a apoštolského života a spokojil se skromným pokrmem a oděvem; ale almužny a jmění církvi do vlastnictví věnovaná a obdarování časná nebo věčná nemá si nikdo ze svět/ ských pánů pro sebe přivlastňovati nebo je odnímati. Dále ustanovujeme, aby se od nynějška žádný kněz neopovažoval ma jetky církevní nebo jiné světské za plat najímati a pronajímati a ze zhoubné la koty o dědictví pečovati, (a to) podle ustanovení a přikázání koncilu nicejského. Dále ustanovujeme v Pánu Ježíši Kristu a ohlašujeme, že je třeba pod věčným zatracením držeti, aby každý kněz Kristův všechny smrtelné hříchy veřejné, zákonem Božím zapověděné, s veškerým úsilím a bez vší lenosti sám
nebo důvody jako rozumnou a obecně křesťanskou; a zvláště články proti nejí světější svátosti oltářní a jiné věci s tím sdružené, od univerzity a pražského kněžstva zakázané, které i my zakazujeme, aby se nikdo neopovažoval je držeti nebo jim učiti.8 Dále, aby všichni kněží v nejsvětější svátosti oltářní srdcem velmi vě! řícím věřili a ústy velmi upřímně vyznávali, že jak pod způsobou chleba, tak pod způsobou vína je s námi celý Pán Ježíš Kristus, pravý Bůh a člověk, se svým vlastním tělem a krví svou přítomností skutečnou, a aby věrně lidu hlásali, že tak mají všichni držeti a věřiti. A rovněž aby působili, aby nejsvětější podá/ vání velebné svátosti oltářní pod obojí způsobou chleba a vína, kolikrátkoli by Duch Páně vnukl, buď jen jednou denně nebo v jistých obdobích několika dní všem věrným křesťanům jak zdravým, tak nemocným, jak dospělým, tak neí mluvňatům bylo z hloubi srdce a zbožného úmyslu skutečně vykonáváno, a aby je velmi vřele doporučovali lidu jako dar všech milostí. Dále, aby všichni i jednotliví (kněží) obětující bedlivě zachovávali, leda by jim bránila nevyhnutelná potřeba, řád a službu svaté mše se vším obřa. dem a chováním, který prvotní církev ze sebe vyronila a dala za příklad a který svatí prvotní církve schválili a drželi, v společném rouchu, které jedni nazývají modlitebními rouchy, druzí ornáty, s vyloučením veškeré nadbytečnosti a dra! hocennosti. Dále ustanovujeme, aby při přisluhování všech šesti svátostí nebyla svátost oltářní jako síla a utvrzení jejich opouštěna, nýbrž aby souběžně šla a byla podávána, protože se podle svědectví svatého Dionysia řádně nekoná žádná svátost, při které se nepřijímá svátost oltářní. Dále, aby žádný kněz Kristův nepanoval podle práva občanského a světského nad dvorci, polnostmi, domy, platy nebo kterýmikoli jinými důcho dy a majetky, nýbrž aby žil podle pravidla evangelické chudoby a apoštolského života a spokojil se skromným pokrmem a oděvem; ale almužny a jmění církvi do vlastnictví věnovaná a obdarování časná nebo věčná nemá si nikdo ze svět/ ských pánů pro sebe přivlastňovati nebo je odnímati. Dále ustanovujeme, aby se od nynějška žádný kněz neopovažoval ma jetky církevní nebo jiné světské za plat najímati a pronajímati a ze zhoubné la koty o dědictví pečovati, (a to) podle ustanovení a přikázání koncilu nicejského. Dále ustanovujeme v Pánu Ježíši Kristu a ohlašujeme, že je třeba pod věčným zatracením držeti, aby každý kněz Kristův všechny smrtelné hříchy veřejné, zákonem Božím zapověděné, s veškerým úsilím a bez vší lenosti sám
Strana 249
248 § 249 na sobě a na všech jiných bedlivě a ze všech sil usiloval potírati, vypleňovati, vyhlazovati a ničiti a na sobě a na svých poddaných žádné takové zlo pod všemi nebezpečenstvími na svých statcích a životech nedbale nedopouštěti nebo ne/ činně trpěti.10 Dále, aby žádný z kněží nebral nebo nevymáhal za svátosti a za při: sluhování sedmi svátostí, ba ani stejně za přisluhování všech svátostí nebo za vše chny jiné (úkony) duchovní s tím spojené nějaké peníze nebo dary, ani aby pod záminkou nějakého náboženství nesměl nebo se neodvažoval bráti je za modí litby.11 Dále, aby žádný kněz se ženami, zvláště mladými, neřku-li nebydlel, ale ani se nestýkal, ani žádné hovory nevedl, ani nenavštěvoval jejich domy, ledaže by ho nutila podle velikého přikázání spasitelná potřeba, nýbrž aby se jim vyhýbal. Dále, jestliže by některý kněz upadl v smilstvo, aby byl na rok vsazen do žaláře a tak potrestán, jestliže by však upadl vícekrát, aby byl zbaven hod/ nosti a z úřadu trvale odstraněn. Dále, jestliže by byl některý kněz několikrát přistižen při opilství nebo by se oddával krčmám12 neb kostkám, aby byl na měsíc vsazen do vězení. Dále, aby kněz své povolání dokazoval také oděvem a tonzurou a od obecného lidu se lišil také chováním a vystupováním, ale aby ani oděvem, ani obuví nezdůrazňoval okázalost, nýbrž náboženství. Dále tvrdíme, že kněz šaškovský a slovy daremnými a oplzlými žer tující nebo zlolajný má býti z úřadu odstraněn. Dále, aby klerikové (žáci) svárliví13 nebyli nikdy vysvěcováni, a jestliže byli vysvěceni, ať by byli kteréhokoli stupně, aby byli sesazeni. Dále, aby se nikdo neopovažoval lidi, kteří se opravdu s pokorným srdcem kají ze svých hříchů a touží se vyzpovídati kněžím, žádnou opovážli/ vostí od zpovědi odvraceti nebo se neodvažoval svrchuřečenou zpověď jako ne/ dovolenou nebo moc klíčů,14 kterými opravdovým kajícníkům jako služebníci Pána Ježíše Krista odpouštíme hříchy, jakož i spasitelné prostředky zadostuči/ nění jakýmkoli způsobem zamezovati. Dále, aby všichni správcové kostelů měli ve svých kostelích křestní vodu, v povinných časech svěcenou, a svatý olej s křížmem a starali se, aby je měli, a aby křtili nemluvňátka obvyklými způsoby pomazání, otázek a odpovědí a zažehnáváním, a pokřtěným hned, jsou-li schopni a mohou-li přijímati po! krm svátostí, podávali tělo a krev Páně.
248 § 249 na sobě a na všech jiných bedlivě a ze všech sil usiloval potírati, vypleňovati, vyhlazovati a ničiti a na sobě a na svých poddaných žádné takové zlo pod všemi nebezpečenstvími na svých statcích a životech nedbale nedopouštěti nebo ne/ činně trpěti.10 Dále, aby žádný z kněží nebral nebo nevymáhal za svátosti a za při: sluhování sedmi svátostí, ba ani stejně za přisluhování všech svátostí nebo za vše chny jiné (úkony) duchovní s tím spojené nějaké peníze nebo dary, ani aby pod záminkou nějakého náboženství nesměl nebo se neodvažoval bráti je za modí litby.11 Dále, aby žádný kněz se ženami, zvláště mladými, neřku-li nebydlel, ale ani se nestýkal, ani žádné hovory nevedl, ani nenavštěvoval jejich domy, ledaže by ho nutila podle velikého přikázání spasitelná potřeba, nýbrž aby se jim vyhýbal. Dále, jestliže by některý kněz upadl v smilstvo, aby byl na rok vsazen do žaláře a tak potrestán, jestliže by však upadl vícekrát, aby byl zbaven hod/ nosti a z úřadu trvale odstraněn. Dále, jestliže by byl některý kněz několikrát přistižen při opilství nebo by se oddával krčmám12 neb kostkám, aby byl na měsíc vsazen do vězení. Dále, aby kněz své povolání dokazoval také oděvem a tonzurou a od obecného lidu se lišil také chováním a vystupováním, ale aby ani oděvem, ani obuví nezdůrazňoval okázalost, nýbrž náboženství. Dále tvrdíme, že kněz šaškovský a slovy daremnými a oplzlými žer tující nebo zlolajný má býti z úřadu odstraněn. Dále, aby klerikové (žáci) svárliví13 nebyli nikdy vysvěcováni, a jestliže byli vysvěceni, ať by byli kteréhokoli stupně, aby byli sesazeni. Dále, aby se nikdo neopovažoval lidi, kteří se opravdu s pokorným srdcem kají ze svých hříchů a touží se vyzpovídati kněžím, žádnou opovážli/ vostí od zpovědi odvraceti nebo se neodvažoval svrchuřečenou zpověď jako ne/ dovolenou nebo moc klíčů,14 kterými opravdovým kajícníkům jako služebníci Pána Ježíše Krista odpouštíme hříchy, jakož i spasitelné prostředky zadostuči/ nění jakýmkoli způsobem zamezovati. Dále, aby všichni správcové kostelů měli ve svých kostelích křestní vodu, v povinných časech svěcenou, a svatý olej s křížmem a starali se, aby je měli, a aby křtili nemluvňátka obvyklými způsoby pomazání, otázek a odpovědí a zažehnáváním, a pokřtěným hned, jsou-li schopni a mohou-li přijímati po! krm svátostí, podávali tělo a krev Páně.
Strana 250
Dále, jestliže by byl některý kněz kterékoli hodnosti soudem biskupol vým nebo jiných vyvolených pro jakékoli provinění řádně odsouzen, nebudiž dovoleno, aby ho hájil jakýmkoli způsobem některý laik, nýbrž má býti poslu/ šen spravedlivého soudu církevního. Dále, že každý kněz, kterému čas i místo dávají možnost, je zavázán ke kanonickým hodinkám, leda by byl nevyhnutelně zdržován rozjímáním nebo studiem zákona Božího nebo něčím jiným užitečnějším. A jestliže by se kdo oddával nečinnosti a naprázdno trávil čas, v kterém by se mohl modliti nebo studovati, bud proklet. Dále oznamujeme pro uvarování některých nebezpečenství, aby při kostelních obřadech ony, které jsou důvodně z jistých příčin v pražských obcích opuštěny, aby ty byly pokládány a uznávány za opuštěné, ledaže by se vyskytla důvodnější nebo užitečnější příčina pro to, aby byl takový obřad obnoven. Proto stanovíme tato svatá a rozumná ustanovení a rozhodnutí, ba spíše obnovujeme usnesení a přikázání starých koncilů, prohlašujíce při tom všem, že tím nezamýšlíme v ničem újmu činiti pravé víře Pána našeho Ježíše Krista, ale budeme-li lépe poučeni o opaku v něčem z toho, jsme hotovi pokor! *15,16,17 ně to opraviti. RAŽANÉ SPÁLILI KLÁŠTERY V DOKSANECH, OSEKU, P OBSADILI KLÁŠTER V TEPLICICH, ALE UTRPĚLI PORÁŽKU U MOSTU 103 Potom téhož roku v měsíci červenci poslali Pražané jízdné a pěší k Žatci, aby se spojili s Žateckými a Lounskými a napadli statky nepřátel, kteří jim činili překážky. A ti spálili v oktávu sv. Prokopal Doksany, klášter svatých panen. A když přitáhli do městečka Teplic a do kláštera panen, přijala je abatyše s celým konventem úslužně a podle možnosti je opatřila časnými potřebami; přesto přece vyvedli abatyši s pannami a obsadili klášter, přičemž někteří lotříkové z vojska obrali ty panny o roucha. Potom spálili klášter Osek pod hradem Ose! kem, ale mniši2 odtamtud utekli. Potom na podnět pražského vojska, které mělo v moci Bílinu s hra! dem, jak bylo řečeno,3 vytáhlo z Prahy na den sv. Maří Magdalény“ opět množí ství jezdců a pěších k Bílině, aby se vojsko Pražanů pro Míšňany, kteří byli
Dále, jestliže by byl některý kněz kterékoli hodnosti soudem biskupol vým nebo jiných vyvolených pro jakékoli provinění řádně odsouzen, nebudiž dovoleno, aby ho hájil jakýmkoli způsobem některý laik, nýbrž má býti poslu/ šen spravedlivého soudu církevního. Dále, že každý kněz, kterému čas i místo dávají možnost, je zavázán ke kanonickým hodinkám, leda by byl nevyhnutelně zdržován rozjímáním nebo studiem zákona Božího nebo něčím jiným užitečnějším. A jestliže by se kdo oddával nečinnosti a naprázdno trávil čas, v kterém by se mohl modliti nebo studovati, bud proklet. Dále oznamujeme pro uvarování některých nebezpečenství, aby při kostelních obřadech ony, které jsou důvodně z jistých příčin v pražských obcích opuštěny, aby ty byly pokládány a uznávány za opuštěné, ledaže by se vyskytla důvodnější nebo užitečnější příčina pro to, aby byl takový obřad obnoven. Proto stanovíme tato svatá a rozumná ustanovení a rozhodnutí, ba spíše obnovujeme usnesení a přikázání starých koncilů, prohlašujíce při tom všem, že tím nezamýšlíme v ničem újmu činiti pravé víře Pána našeho Ježíše Krista, ale budeme-li lépe poučeni o opaku v něčem z toho, jsme hotovi pokor! *15,16,17 ně to opraviti. RAŽANÉ SPÁLILI KLÁŠTERY V DOKSANECH, OSEKU, P OBSADILI KLÁŠTER V TEPLICICH, ALE UTRPĚLI PORÁŽKU U MOSTU 103 Potom téhož roku v měsíci červenci poslali Pražané jízdné a pěší k Žatci, aby se spojili s Žateckými a Lounskými a napadli statky nepřátel, kteří jim činili překážky. A ti spálili v oktávu sv. Prokopal Doksany, klášter svatých panen. A když přitáhli do městečka Teplic a do kláštera panen, přijala je abatyše s celým konventem úslužně a podle možnosti je opatřila časnými potřebami; přesto přece vyvedli abatyši s pannami a obsadili klášter, přičemž někteří lotříkové z vojska obrali ty panny o roucha. Potom spálili klášter Osek pod hradem Ose! kem, ale mniši2 odtamtud utekli. Potom na podnět pražského vojska, které mělo v moci Bílinu s hra! dem, jak bylo řečeno,3 vytáhlo z Prahy na den sv. Maří Magdalény“ opět množí ství jezdců a pěších k Bílině, aby se vojsko Pražanů pro Míšňany, kteří byli
Strana 251
250 § 251 blízko, posílilo, a tak aby mohli bezpečněji dobýti města Mostu s hradem. A když se vojska spojila vjedno, dali se na pochod k Mostu a hned opanovali hradní horu. A tak postavivše tam dva praky a tolikéž velikých pražských pušek, půso! bili hradu veliké škody a silnými hlasy pokřikovali říkajíce5: „Nedbejte, vy kacíři, kteří jste na hradě; jako jsme učinili oněm ka- cířům v Bílině, tak učiníme i vám, přivážeme dva syny vašeho purkrabího na kládu, jinak taras, a tak na vás učiníme útok.“ A tak strach a hrůza zranila srdce hradní posádky; vždyť věděli napřed, jak se v kratičké době zmocnili hradu Bíliny takřka nedobytného. Proto žádali o přátelské vyjednávání. A když se spolu sešli purkrabí mosteckého hradu, otec zajatých synů, s některými z vojska, prosili (jeho) synové svého otce, totiž purkrabího mosteckého hradu, aby se nad nimi smiloval a ráčil postoupiti hrad Pražanům. Ale otec chlapců se slzami od pověděl: „To nemohu učinit, a ani nesmím, protože je hrad jednomu jinému 66 svěřen k obraně. A když žádným vyjednáváním nebyla sjednána dohoda, učinila část vojska útok na hrad a spálila kus předhradí. Proto hradští, ještě více postra/ šeni, volali z hradeb mírumilovná slova, říkajíce a prosíce, aby je pro Boha ne! chali odejíti jen s holými životy, že chtějí hrad postoupiti. A ačkoli se to ža/ lostné volání líbilo skoro všem, zvláště však šlechticům, přece pan Jan kazatel“ od toho zrážel a říkal: „Copak by nám bylo platno zde je nechat odejít a potom jich na jiném hradě znovu dobývat? Vždyť vidíte, že je Pán Bůh chce vydati do našich rukou; potom učiníme s nimi, jak uznají za prospěšné starší. Ale vojsko páchalo mnoho nekřesťanských skutků; mlčím o znásilňo! vání žen, ale povím o nelidském pronásledování některých zajatců: Neboť ně kteří přivázali jednoho zajatého Němce na kládu, které se v lidovém jazyku říká taras, a tak s ním chtěli učiniti útok na hrad, ale byvše od jiných zdrženi, ne! chali toho. Dále jiného Němce, podobně tam zajatého, vhodili do ohně přesto, že je na kolenou prosil, aby zachránili jeho duši a nevydávali ho na smrt, slibuje učiniti všechno, co rozkážou; a ačkoli sedmkrát vyskočil z ohně, přece ho cepy umlátili až k smrti; a přemnoho jiných nekřesťanských skutků páchali při olupo/ vání bližních. A to nebylo nikterak neznámo Mosteckým v městě; ti když chyl tili Čechy z vojska, vyvedli je s trubači z města a podobně upálili, odplácejíce zlým za zlé. A že Bůh, spravedlivý soudce, nenechá nic zlého bez trestu, nýbrž všem odplácí podle jejich skutků, proto se zklamalo pražské vojsko v naději na dobytí hradu a splnilo se obecné pořekadlo: „Co jsem mohl, nechtěl jsem,
250 § 251 blízko, posílilo, a tak aby mohli bezpečněji dobýti města Mostu s hradem. A když se vojska spojila vjedno, dali se na pochod k Mostu a hned opanovali hradní horu. A tak postavivše tam dva praky a tolikéž velikých pražských pušek, půso! bili hradu veliké škody a silnými hlasy pokřikovali říkajíce5: „Nedbejte, vy kacíři, kteří jste na hradě; jako jsme učinili oněm ka- cířům v Bílině, tak učiníme i vám, přivážeme dva syny vašeho purkrabího na kládu, jinak taras, a tak na vás učiníme útok.“ A tak strach a hrůza zranila srdce hradní posádky; vždyť věděli napřed, jak se v kratičké době zmocnili hradu Bíliny takřka nedobytného. Proto žádali o přátelské vyjednávání. A když se spolu sešli purkrabí mosteckého hradu, otec zajatých synů, s některými z vojska, prosili (jeho) synové svého otce, totiž purkrabího mosteckého hradu, aby se nad nimi smiloval a ráčil postoupiti hrad Pražanům. Ale otec chlapců se slzami od pověděl: „To nemohu učinit, a ani nesmím, protože je hrad jednomu jinému 66 svěřen k obraně. A když žádným vyjednáváním nebyla sjednána dohoda, učinila část vojska útok na hrad a spálila kus předhradí. Proto hradští, ještě více postra/ šeni, volali z hradeb mírumilovná slova, říkajíce a prosíce, aby je pro Boha ne! chali odejíti jen s holými životy, že chtějí hrad postoupiti. A ačkoli se to ža/ lostné volání líbilo skoro všem, zvláště však šlechticům, přece pan Jan kazatel“ od toho zrážel a říkal: „Copak by nám bylo platno zde je nechat odejít a potom jich na jiném hradě znovu dobývat? Vždyť vidíte, že je Pán Bůh chce vydati do našich rukou; potom učiníme s nimi, jak uznají za prospěšné starší. Ale vojsko páchalo mnoho nekřesťanských skutků; mlčím o znásilňo! vání žen, ale povím o nelidském pronásledování některých zajatců: Neboť ně kteří přivázali jednoho zajatého Němce na kládu, které se v lidovém jazyku říká taras, a tak s ním chtěli učiniti útok na hrad, ale byvše od jiných zdrženi, ne! chali toho. Dále jiného Němce, podobně tam zajatého, vhodili do ohně přesto, že je na kolenou prosil, aby zachránili jeho duši a nevydávali ho na smrt, slibuje učiniti všechno, co rozkážou; a ačkoli sedmkrát vyskočil z ohně, přece ho cepy umlátili až k smrti; a přemnoho jiných nekřesťanských skutků páchali při olupo/ vání bližních. A to nebylo nikterak neznámo Mosteckým v městě; ti když chyl tili Čechy z vojska, vyvedli je s trubači z města a podobně upálili, odplácejíce zlým za zlé. A že Bůh, spravedlivý soudce, nenechá nic zlého bez trestu, nýbrž všem odplácí podle jejich skutků, proto se zklamalo pražské vojsko v naději na dobytí hradu a splnilo se obecné pořekadlo: „Co jsem mohl, nechtěl jsem,
Strana 252
a co jsem chtěl, splnit jsem nemohl.“ „Neboť se stalo, že se na den sv. Sixta8 přiblížil k městu Mostu a hradu na pomoc, a aby zahnal Pražany z pole, lid markrabat míšeňských s mnoha tisíci jízdných i pěších, s Němci i Čechy; v tom byl také Hlaváč,? Zikmund Děčínský,10 lid Mikuláše Chudéholi. A když je uviděli obléhatelé hradu, kteří leželi na hoře, někteří z nich nerozumně si rozl dělovali kořist, kterou ještě neměli, říkajíce: „Toho Němce kůň bude můj, onoho Němce si přivlastním zbroj.“ A když se Míšňané se seřazenými šiky a houfy přiblížili k hoře a Pražané se podobně se svým vojskem sešikovali k utkání s Míšňany, zmocnil se neslýchaný strach a hrůza jak vojska míšeňského, tak pražského. Neboť při srážce ti, kteří vedli šik Pražanů, dali se na útěk, a když to viděli ostatní, obrátili se všichni na útěk, zanechavše tam dva praky a tolikéž velikých pušek; a bloudíce jako ovce bez pastýře, pospíchali doraziti, neohlíže/ jíce se nazpátek, ti do Žatce, jiní do Chomutova, ostatní do Loun nebo do Sla ného. A kdyby je byli Míšňané, třebas také postrašeni, honili, nebyl by vyvázl z jejich rukou žádný nebo jen málo z nich. Ale puškaři zabili mnohé z míšeň/ ského vojska, kteří chtěli vylézti na horu. I padlo téhož dne z obou stran, jak se tvrdí, skoro tisíc osob.12 SMRCENÍ TÁBORSKÉHO KNĚZE BÁRTY! ÚČINEK ZPRÁVY O MOSTECKÉ PORÁŽCE V PRAZE 104 V témž čase jednoho knězel jménem Bártu, který šel s velebnou svátostí těla Kristova v čele houfu bratří, jak to žádal táborský obyčej, někteří z míšeňského vojska se všemi sedláky, kteří šli za ním, nelidsky ubili kopími a meči. A jeden Němec z nich, uchopiv monstranci s velebnou svátostí, vytřásl svátost a mon/ stranci vstrčil do toulu. A když se dostala tato hrozná pověst o veliké porážce bratří do Prahy, celé město bylo zarmouceno, plakaly ženy a sirotci, ztrativší tam2 otce, a vši/ chni jak světští, tak duchovní želeli nezřízeného skutku svých bratří. Také věrní kazatelé po všech kostelích volali říkajíce, že všemohoucí Bůh spravedlivým svým soudem dopustil na nás tu ránu. Neboť když jsme na počátku bojovali na obranu jeho přesvaté pravdy v oddanosti a pokoře, všechno se nám s pomocí Boží příznivě dařilo na jeho pokyn; ale nyní, když naši bratří upadli v nešle chetné smýšlení a někteří bojují ne za pravdu, nýbrž za kořist, nemilosrdně be/
a co jsem chtěl, splnit jsem nemohl.“ „Neboť se stalo, že se na den sv. Sixta8 přiblížil k městu Mostu a hradu na pomoc, a aby zahnal Pražany z pole, lid markrabat míšeňských s mnoha tisíci jízdných i pěších, s Němci i Čechy; v tom byl také Hlaváč,? Zikmund Děčínský,10 lid Mikuláše Chudéholi. A když je uviděli obléhatelé hradu, kteří leželi na hoře, někteří z nich nerozumně si rozl dělovali kořist, kterou ještě neměli, říkajíce: „Toho Němce kůň bude můj, onoho Němce si přivlastním zbroj.“ A když se Míšňané se seřazenými šiky a houfy přiblížili k hoře a Pražané se podobně se svým vojskem sešikovali k utkání s Míšňany, zmocnil se neslýchaný strach a hrůza jak vojska míšeňského, tak pražského. Neboť při srážce ti, kteří vedli šik Pražanů, dali se na útěk, a když to viděli ostatní, obrátili se všichni na útěk, zanechavše tam dva praky a tolikéž velikých pušek; a bloudíce jako ovce bez pastýře, pospíchali doraziti, neohlíže/ jíce se nazpátek, ti do Žatce, jiní do Chomutova, ostatní do Loun nebo do Sla ného. A kdyby je byli Míšňané, třebas také postrašeni, honili, nebyl by vyvázl z jejich rukou žádný nebo jen málo z nich. Ale puškaři zabili mnohé z míšeň/ ského vojska, kteří chtěli vylézti na horu. I padlo téhož dne z obou stran, jak se tvrdí, skoro tisíc osob.12 SMRCENÍ TÁBORSKÉHO KNĚZE BÁRTY! ÚČINEK ZPRÁVY O MOSTECKÉ PORÁŽCE V PRAZE 104 V témž čase jednoho knězel jménem Bártu, který šel s velebnou svátostí těla Kristova v čele houfu bratří, jak to žádal táborský obyčej, někteří z míšeňského vojska se všemi sedláky, kteří šli za ním, nelidsky ubili kopími a meči. A jeden Němec z nich, uchopiv monstranci s velebnou svátostí, vytřásl svátost a mon/ stranci vstrčil do toulu. A když se dostala tato hrozná pověst o veliké porážce bratří do Prahy, celé město bylo zarmouceno, plakaly ženy a sirotci, ztrativší tam2 otce, a vši/ chni jak světští, tak duchovní želeli nezřízeného skutku svých bratří. Také věrní kazatelé po všech kostelích volali říkajíce, že všemohoucí Bůh spravedlivým svým soudem dopustil na nás tu ránu. Neboť když jsme na počátku bojovali na obranu jeho přesvaté pravdy v oddanosti a pokoře, všechno se nám s pomocí Boží příznivě dařilo na jeho pokyn; ale nyní, když naši bratří upadli v nešle chetné smýšlení a někteří bojují ne za pravdu, nýbrž za kořist, nemilosrdně be/
Strana 253
rou statky chudých a zabíjejí bližní krutěji než pohané, rozhněval se na nás Pán a dopustil na nás ránu. Proto opustíce zlé, podrobme se milé vůli Boží a modle/ me se k němu, aby ráčil od nás odvrátiti svůj hněv a ráčil nám uděliti své mi/ losrdenství. Potom v pondělí po sv. Magdaléně,3 když ještě Pražané drželi pole v kraji Žateckém, jak bylo pověděno, přitáhli Češi a Němci z Plzně a dobyli města Rokycan útokem, třebas lehkým, protože měli přívržence v městě; a za bivše i zajavše četné obyvatele, zapálili město a vrátili se s velikou kořistí; za/ chránili se jen ti, kteří se tam utekli na hrad. Potom ve středu po sv. Magdaléně4 švec Václav, měštan Starého Města pražského, protože špatně smýšlel o velebné svátosti oltářní a nechtěje ustoupiti trval ve své zatvrzelosti — nevěřil totiž, že je ve velebné svátosti oltářní opravdu a skutečně tělo a krev Kristova, a své smýšlení dokázal skutkem, obrá tiv se zády k svátosti, když byla přinesena, — byl téhož dne, jako je psáno svr/ chu, v sudě upálen. Díky Bohu! § 253 252 RAŽANÉ S ŽIŽKOU VYTÁHLI PROTI MÍŠNANŮM/ KNĚZ JAN ŽELIVSKÝ ZPŮSOBIL ROZTRŽKU MEZI PÁNY A PRAŽANY 105 Potom v témž čase po svátku sv. Sixtal vytáhly tři čtvrti Pražského města proti Mostu, aby shromáždily bratří rozptýlené sem tam po městech a spojíce se vjedno vyhnali míšeňské vojsko z království; a s nimi jel i Žižka, táborský hejt/ man, aby aspoň nahnal Němcům strachu; dlel tehdy v Praze pro léčení očí,“ ale lékaři nedávali žádnou naději na vyléčení zraku. A tak dorazili až do Loun. A když Míšňané uslyšeli, že se Pražané opět shromáždili, vrátili se z Českého království domů. Potom v témž roku a čase páni Českého království Rožmberk, Čeněk a ostatní páni a rytíři, jakož i panoši s Pražany dříve spolčení, rozhodli a žá/ dali, aby se v neděli po Nanebevzetí Panny Marie, což bylo 17. měsíce srpna, sešli s Pražany i ostatními městy, která stála na straně pravdy, v Českém Brodě jednat o dobrém stavu, řádu a uspořádání království a o jednomyslné obraně pravdy. A aby dosáhli nezlomného úspěchu, žádali páni, aby Pražské město a obec poslali jisté své spoluměštany s plnou svou pravomocí a mocí. A ačkoli
rou statky chudých a zabíjejí bližní krutěji než pohané, rozhněval se na nás Pán a dopustil na nás ránu. Proto opustíce zlé, podrobme se milé vůli Boží a modle/ me se k němu, aby ráčil od nás odvrátiti svůj hněv a ráčil nám uděliti své mi/ losrdenství. Potom v pondělí po sv. Magdaléně,3 když ještě Pražané drželi pole v kraji Žateckém, jak bylo pověděno, přitáhli Češi a Němci z Plzně a dobyli města Rokycan útokem, třebas lehkým, protože měli přívržence v městě; a za bivše i zajavše četné obyvatele, zapálili město a vrátili se s velikou kořistí; za/ chránili se jen ti, kteří se tam utekli na hrad. Potom ve středu po sv. Magdaléně4 švec Václav, měštan Starého Města pražského, protože špatně smýšlel o velebné svátosti oltářní a nechtěje ustoupiti trval ve své zatvrzelosti — nevěřil totiž, že je ve velebné svátosti oltářní opravdu a skutečně tělo a krev Kristova, a své smýšlení dokázal skutkem, obrá tiv se zády k svátosti, když byla přinesena, — byl téhož dne, jako je psáno svr/ chu, v sudě upálen. Díky Bohu! § 253 252 RAŽANÉ S ŽIŽKOU VYTÁHLI PROTI MÍŠNANŮM/ KNĚZ JAN ŽELIVSKÝ ZPŮSOBIL ROZTRŽKU MEZI PÁNY A PRAŽANY 105 Potom v témž čase po svátku sv. Sixtal vytáhly tři čtvrti Pražského města proti Mostu, aby shromáždily bratří rozptýlené sem tam po městech a spojíce se vjedno vyhnali míšeňské vojsko z království; a s nimi jel i Žižka, táborský hejt/ man, aby aspoň nahnal Němcům strachu; dlel tehdy v Praze pro léčení očí,“ ale lékaři nedávali žádnou naději na vyléčení zraku. A tak dorazili až do Loun. A když Míšňané uslyšeli, že se Pražané opět shromáždili, vrátili se z Českého království domů. Potom v témž roku a čase páni Českého království Rožmberk, Čeněk a ostatní páni a rytíři, jakož i panoši s Pražany dříve spolčení, rozhodli a žá/ dali, aby se v neděli po Nanebevzetí Panny Marie, což bylo 17. měsíce srpna, sešli s Pražany i ostatními městy, která stála na straně pravdy, v Českém Brodě jednat o dobrém stavu, řádu a uspořádání království a o jednomyslné obraně pravdy. A aby dosáhli nezlomného úspěchu, žádali páni, aby Pražské město a obec poslali jisté své spoluměštany s plnou svou pravomocí a mocí. A ačkoli
Strana 254
k tomu dala Pražská obec souhlas, potvrdivši svým listem, aby se v svrchuuve/ dený den sešli v Českém Brodě, přece pan Jan kněz, který tehdy byl ve vojsku blízko Mostu, písemně a potom po příjezdu živým slovem odrazoval Pražany od schůzky s pány a tvrdil, že svrchujmenovaní páni jsou zrádci a nevěrníci a neupřímní přívrženci pravdy. A pro to byla Pražská obec těžce rozštěpena. Neboť některým se zdálo, protože dříve obec vyslovila pro dobro království souhlas k takové schůzce s pány, že není nikterak na prospěch odvolati tu lhůtu, jiní však naopak proti nim volali řkouce, že není nikterak na prospěch sejíti se se zrádci do stanovené lhůty a do předem určeného místa. A když se tak mezi sebou hádali, konečně se usnesli na rozhodnutí, aby šli jen dva konšelé a dva z obce, nikoli s plnou mocí, nýbrž jen vyslechnout návrhy pánů ne do Brodu, nýbrž do Kolína, pát nům pak určili místo v Hoře. I stalo se, jak je svrchu pověděno. A když se sešli v Hoře s pány Pražané, nemajíce od obce plnou moc, páni s nimi o ničem nejednali, nýbrž poslali pana Oldřicha z Jindřichova Hradce, řečeného Vavák, s četnými rytíři do Prahy a vyzývali Pražany, aby poslali ně které muže s plnou svou mocí, aby se obec pánů a rytířů neroztrhla. A pana Jana kněze svrchuuvedený pan Oldřich a Sádlo mnohonásobně obviňovali říkajíce, že se na kněze nehodí, aby se pletli do světských záležitostí, když předtím kázali opak toho. A po vzájemných mnohých jednáních vrátili se s Pražany do Hory, vzavše s sebou mistra Jana Příbrama a Prokopa z Plzně. A když se déle než dva týdny takřka denně scházeli a navzájem se hádali, neusnesli se na ničem jiném, leda aby páni poslali své poselstvo3 k veli! kému vévodovi, totiž Vitoldovi, že ho přijímají za pána a krále svého království a prosí, aby nemeškal přiblížiti se k Českému království.4 Za druhé, aby se dne 18. září sešli jak páni, rytíři a panoši, tak Pra! žané s ostatními městy, která se jich přidržovala, s celou svou mocí do Českého Brodu a z toho místa aby se vojsko hnulo tam, kam se pánům Pražanům uzdá je vypraviti. Za třetí, aby ustanovili pana Oldřicha řečeného Vavák za minemistra, aby tam sbíral peníze, které docházely z Hor, a vynakládal je na obecné dobré celé země. A když to dokonali dne 4. září, vrátili se domů, ale svrchuuvedený pan Oldřich zůstal v Hoře; a ten pán v době tří týdnů, byv postižen zhoubnou hlízou, vypustil ducha,5 ale nejen on sám, nýbrž i četní jiní šlechtici a rytíři, nakazivše se morem“ v Hoře rozšířeným, po návratu do svých domovů zemřeli.
k tomu dala Pražská obec souhlas, potvrdivši svým listem, aby se v svrchuuve/ dený den sešli v Českém Brodě, přece pan Jan kněz, který tehdy byl ve vojsku blízko Mostu, písemně a potom po příjezdu živým slovem odrazoval Pražany od schůzky s pány a tvrdil, že svrchujmenovaní páni jsou zrádci a nevěrníci a neupřímní přívrženci pravdy. A pro to byla Pražská obec těžce rozštěpena. Neboť některým se zdálo, protože dříve obec vyslovila pro dobro království souhlas k takové schůzce s pány, že není nikterak na prospěch odvolati tu lhůtu, jiní však naopak proti nim volali řkouce, že není nikterak na prospěch sejíti se se zrádci do stanovené lhůty a do předem určeného místa. A když se tak mezi sebou hádali, konečně se usnesli na rozhodnutí, aby šli jen dva konšelé a dva z obce, nikoli s plnou mocí, nýbrž jen vyslechnout návrhy pánů ne do Brodu, nýbrž do Kolína, pát nům pak určili místo v Hoře. I stalo se, jak je svrchu pověděno. A když se sešli v Hoře s pány Pražané, nemajíce od obce plnou moc, páni s nimi o ničem nejednali, nýbrž poslali pana Oldřicha z Jindřichova Hradce, řečeného Vavák, s četnými rytíři do Prahy a vyzývali Pražany, aby poslali ně které muže s plnou svou mocí, aby se obec pánů a rytířů neroztrhla. A pana Jana kněze svrchuuvedený pan Oldřich a Sádlo mnohonásobně obviňovali říkajíce, že se na kněze nehodí, aby se pletli do světských záležitostí, když předtím kázali opak toho. A po vzájemných mnohých jednáních vrátili se s Pražany do Hory, vzavše s sebou mistra Jana Příbrama a Prokopa z Plzně. A když se déle než dva týdny takřka denně scházeli a navzájem se hádali, neusnesli se na ničem jiném, leda aby páni poslali své poselstvo3 k veli! kému vévodovi, totiž Vitoldovi, že ho přijímají za pána a krále svého království a prosí, aby nemeškal přiblížiti se k Českému království.4 Za druhé, aby se dne 18. září sešli jak páni, rytíři a panoši, tak Pra! žané s ostatními městy, která se jich přidržovala, s celou svou mocí do Českého Brodu a z toho místa aby se vojsko hnulo tam, kam se pánům Pražanům uzdá je vypraviti. Za třetí, aby ustanovili pana Oldřicha řečeného Vavák za minemistra, aby tam sbíral peníze, které docházely z Hor, a vynakládal je na obecné dobré celé země. A když to dokonali dne 4. září, vrátili se domů, ale svrchuuvedený pan Oldřich zůstal v Hoře; a ten pán v době tří týdnů, byv postižen zhoubnou hlízou, vypustil ducha,5 ale nejen on sám, nýbrž i četní jiní šlechtici a rytíři, nakazivše se morem“ v Hoře rozšířeným, po návratu do svých domovů zemřeli.
Strana 255
254 255 Grjm ſCape: ſanm5quedae vertj nuéffcrulay ay vuſeviRaaiulli-Gonimio n baſ rychneazer aſai ſpcaa cpein auen ſpoaf ſdlàlorniecl bule chorz w lm�e � ſdes �i frraſe aaptinat qu buſo, Hlla re nlewe áubuf fi3RR o � Cuncile orpeſlan ſoe cor Giis nernlece Di Chutrit? veRerae frusreć Hudnißcu�� Seviohatuo fReſae. Vol, vez nnop Folind fusrrata.a ho tſu huciſe amuapa ſácub quaa Quimc fiuua �eu one oliomuaa lo ß lunt envaſta?. Rusinful Owue Quacam meo ſRⱥ iutwnſca- wa Sonie vcpio Ncllueii Tmuda uoichr crpado aSmaſ liudu?ßpro śã pa Cu� vſut ohud cop.puſvozacýne )a Pvoriß eplao Drin fine mdevyhynj 9 bie i Q2 finuas. alápac Sgins xxela Bmeoy traco. vanenl/há Aupiadna nacie ſb.Sgwenhwſkicey 9diely Soy Eſfys Qiami Cinitile Vnuiſ io Raſa fretrxo pery- Oiwe cwiean bey ohiś w titrime Oſureynes ten uo os, ve cnPfoayun) S Ciuienee wozatiſlaincy gy SDene Gáyßuna Go yác ernac cxcſſa Y�ſelc BpraAc�uſ maeyns váaen� Reſatr yá= Sin Fe ffunaS & ctos Achllozz at me ochcdo opreſaevo ae Rlaopc.8 nudi�e adaſßnia � ſlidcics muyie miáſe aśmique yrc y doſui-ebie ede affiende Auiere e aGne aláala nifafrus Sánoy Cala Chußelucto, fuetne ſuo bosSſeyy J.c fen Conáſa ſaleuie blan oiffinini. y � 2uſal ſao & ſlrva nilo palcoa rfo hus cuaa,q2 bu ☞ Ovrpralie. 9 Gle infe ſxca clfut v rfalaibonſojs Caſeanh. oSh Ye�rg zro ce waſſinia ſaucſe Nalauso inſe fent c cy y srdue vinſ ſpurci ADryute aveynado olo ba vl- lſee. Qai tunearuc? �ɇfa� meⱥ ßwwnei ſenu ac daſremi Qli di evertenc ewyo ltwiy. Do arnoeſo o Yfná.oy ſones buſa apbate hlo�ác Ibmiquis biniznjo ſkábic Sſáe Erá ßzAetwicz Kiene de (Relofé moree —
254 255 Grjm ſCape: ſanm5quedae vertj nuéffcrulay ay vuſeviRaaiulli-Gonimio n baſ rychneazer aſai ſpcaa cpein auen ſpoaf ſdlàlorniecl bule chorz w lm�e � ſdes �i frraſe aaptinat qu buſo, Hlla re nlewe áubuf fi3RR o � Cuncile orpeſlan ſoe cor Giis nernlece Di Chutrit? veRerae frusreć Hudnißcu�� Seviohatuo fReſae. Vol, vez nnop Folind fusrrata.a ho tſu huciſe amuapa ſácub quaa Quimc fiuua �eu one oliomuaa lo ß lunt envaſta?. Rusinful Owue Quacam meo ſRⱥ iutwnſca- wa Sonie vcpio Ncllueii Tmuda uoichr crpado aSmaſ liudu?ßpro śã pa Cu� vſut ohud cop.puſvozacýne )a Pvoriß eplao Drin fine mdevyhynj 9 bie i Q2 finuas. alápac Sgins xxela Bmeoy traco. vanenl/há Aupiadna nacie ſb.Sgwenhwſkicey 9diely Soy Eſfys Qiami Cinitile Vnuiſ io Raſa fretrxo pery- Oiwe cwiean bey ohiś w titrime Oſureynes ten uo os, ve cnPfoayun) S Ciuienee wozatiſlaincy gy SDene Gáyßuna Go yác ernac cxcſſa Y�ſelc BpraAc�uſ maeyns váaen� Reſatr yá= Sin Fe ffunaS & ctos Achllozz at me ochcdo opreſaevo ae Rlaopc.8 nudi�e adaſßnia � ſlidcics muyie miáſe aśmique yrc y doſui-ebie ede affiende Auiere e aGne aláala nifafrus Sánoy Cala Chußelucto, fuetne ſuo bosSſeyy J.c fen Conáſa ſaleuie blan oiffinini. y � 2uſal ſao & ſlrva nilo palcoa rfo hus cuaa,q2 bu ☞ Ovrpralie. 9 Gle infe ſxca clfut v rfalaibonſojs Caſeanh. oSh Ye�rg zro ce waſſinia ſaucſe Nalauso inſe fent c cy y srdue vinſ ſpurci ADryute aveynado olo ba vl- lſee. Qai tunearuc? �ɇfa� meⱥ ßwwnei ſenu ac daſremi Qli di evertenc ewyo ltwiy. Do arnoeſo o Yfná.oy ſones buſa apbate hlo�ác Ibmiquis biniznjo ſkábic Sſáe Erá ßzAetwicz Kiene de (Relofé moree —
Strana 256
A znhrhipir?pa Ma:yualuBles /:4řpříla Pg AplaSArpe glom Moípk Marvýppo pAs Rasmaaáauhopuu Sláh.2 vt. rHuhQprpa.ana Bnat.Rá 3áoa gna2gna Rgar Sri4: ☞grmriShri hajifſQmáh huu luituz pa pveno Mh rſoř Hle tk. knagiáoth eBekHvojíp: rnía: rá argk Qěaagi' MBoppu& Y Prisy a pſhucBa Aio.Sup. &aíu ſá vuc vMukMylil aFruvndks yn' rýzya B T 9 W uaní By Mawzjinecz Ioorźezow= njé Placrilip SPiſap RreesiaáYoneßo Mictá ſtán A trasié�o Myiy krák Mim�ucia néliec, ctiić ze niec áipá Mileloemłkem IrezBilequ iyſte Iawit g cilstia Iitz ga py ephbr ě e1:křlz Híg křrygíltepe v,goR7. li:0 pusu, katyplié?íiarspčait: oNníspſvnj pvIflre Sſhoph Peqieéno Bratz Ornßowánc a NerojklucSwⱥice midí loſhaxa pryegaz tái4řiga1 Bsnlz & Mrázſie Raloparku luyas 6 Qcuw u Mocſha. Z.ě1715 at khaa.gQuathtac F.uloonmpud kgg ahRu mslejleuZuala krif.rasak:í nesií mha ja ápp laſgla : řRoza ſileul. nřskagodTveQjo?ig:Mohi. zy P1lípmdáß Hnéſosti yſau rſehá, te aſy neſ zma Ous a Zoy,ao lioſen nameni Prigimanij wd obogi Zpuſobacz bila á rec pana Rrzßa iz Micſzy Praßkeh ßze Bricenc lißi lejnj Praßßteßo dáncyi li k kabojne! naſe má oh nowa
A znhrhipir?pa Ma:yualuBles /:4řpříla Pg AplaSArpe glom Moípk Marvýppo pAs Rasmaaáauhopuu Sláh.2 vt. rHuhQprpa.ana Bnat.Rá 3áoa gna2gna Rgar Sri4: ☞grmriShri hajifſQmáh huu luituz pa pveno Mh rſoř Hle tk. knagiáoth eBekHvojíp: rnía: rá argk Qěaagi' MBoppu& Y Prisy a pſhucBa Aio.Sup. &aíu ſá vuc vMukMylil aFruvndks yn' rýzya B T 9 W uaní By Mawzjinecz Ioorźezow= njé Placrilip SPiſap RreesiaáYoneßo Mictá ſtán A trasié�o Myiy krák Mim�ucia néliec, ctiić ze niec áipá Mileloemłkem IrezBilequ iyſte Iawit g cilstia Iitz ga py ephbr ě e1:křlz Híg křrygíltepe v,goR7. li:0 pusu, katyplié?íiarspčait: oNníspſvnj pvIflre Sſhoph Peqieéno Bratz Ornßowánc a NerojklucSwⱥice midí loſhaxa pryegaz tái4řiga1 Bsnlz & Mrázſie Raloparku luyas 6 Qcuw u Mocſha. Z.ě1715 at khaa.gQuathtac F.uloonmpud kgg ahRu mslejleuZuala krif.rasak:í nesií mha ja ápp laſgla : řRoza ſileul. nřskagodTveQjo?ig:Mohi. zy P1lípmdáß Hnéſosti yſau rſehá, te aſy neſ zma Ous a Zoy,ao lioſen nameni Prigimanij wd obogi Zpuſobacz bila á rec pana Rrzßa iz Micſzy Praßkeh ßze Bricenc lißi lejnj Praßßteßo dáncyi li k kabojne! naſe má oh nowa
Strana 257
256 § 257 Ale mistr Jan Příbram, protože vyjednával s pány, upadl do nenávisti některých z Pražské obce a byl z jejich rady odstraněn a vyloučen. Potom v oktávu Narození blahoslavené Panny Marie7 hejtmani v Chor mutově a Kadani, v městech, která opanovali Pražané, pro vojsko míšeňských Němců v jejich kraji bojujících, nečekavše na pomoc od Pražanů, rozbořili městské hradby na několika stranách, zapálili některé domy a přestěhovali se do města Žatce a sousedních tvrzí k veliké škodě své a k hanbě Pražanů. ORÁŽKA NĚMECKÝCH KŘIŽÁKŮ U ŽATCE 106 Potom svrchuuvedení míšeňští Němci s některými Čechy s nimi spolčenými, dobyvše měst Chomutova a Kadaně,1 oblehli město Bílinu, která patřila panu z Koldic, přičemž pustošili vůkol tvrze a vesnice a nijak nešetřili sedláků ani žen, neboť přemnoho těhotných žen nelidsky zahubili. A když se ty špatné zprávy dostaly k sluchu Pražanů, 13. dne září, totiž v sobotu před Povýšením svatého kříže, vytáhly z Prahy dvě čtvrti obce se žoldnéři, přibravše s sebou hojně pěší sedláky, aby zahnali německé vojsko z pole. Ale Němci, zvěděvše o příchodu Pražanů, upustili od obléhání hradu Bíliny, podobně i Zikmund z Děčína od do bývání nového hradu, zvaného Kalich, blízko Litoměřic, a nečekaje se svými spojenci na příchod Pražanů, dal se na útěk. A protože v tom čase vtrhlo do Čech množství Němců2 s říšskými kurfiřty přes Cheb na Žatec, poslali Pražané, čekajíce v Slaném, k pánům, kteří s nimi byli spolčeni, a k Žižkovi i ostatním táborům, aby bez meškání přišli s největší mocí, jakou mohou, do Slaného utkati se s Němci a vyhnati je, prot tože, jak bylo pověděno, říšští kurfiřti jak duchovní, tak světští s bavorskými a rýnskými knížaty, vévody, hrabaty, šlechtici a rytíři, jakož i hojným branným lidem vpadli na podnět papežské křížové výpravy do Českého království. A když tito přišli k českým hranicím, sesedli arcibiskupové s četnou družinou s koní, ukazujíce před jinými pokoru, třebas jen naoko, aby jim totiž Bůh dal šťastný úspěch v boji proti českým kacířům, a přešli hranice pěšky. A mezi ostatními biskupy byli tito význačnější: Jan,3 arcibiskup mohučský, arcibiskup kolínský, trevírský,4 vévoda Ludvík, syn vévody Klema, hrabě nassavský a přemnoho jiných, jejichž jména neznáme. A když oblehli město Žatec a v pátek před sv. Matoušem5 se dobře šestkrát pokusili učiniti útok na město, byli s pomocí milosti Boží, jehož pře
256 § 257 Ale mistr Jan Příbram, protože vyjednával s pány, upadl do nenávisti některých z Pražské obce a byl z jejich rady odstraněn a vyloučen. Potom v oktávu Narození blahoslavené Panny Marie7 hejtmani v Chor mutově a Kadani, v městech, která opanovali Pražané, pro vojsko míšeňských Němců v jejich kraji bojujících, nečekavše na pomoc od Pražanů, rozbořili městské hradby na několika stranách, zapálili některé domy a přestěhovali se do města Žatce a sousedních tvrzí k veliké škodě své a k hanbě Pražanů. ORÁŽKA NĚMECKÝCH KŘIŽÁKŮ U ŽATCE 106 Potom svrchuuvedení míšeňští Němci s některými Čechy s nimi spolčenými, dobyvše měst Chomutova a Kadaně,1 oblehli město Bílinu, která patřila panu z Koldic, přičemž pustošili vůkol tvrze a vesnice a nijak nešetřili sedláků ani žen, neboť přemnoho těhotných žen nelidsky zahubili. A když se ty špatné zprávy dostaly k sluchu Pražanů, 13. dne září, totiž v sobotu před Povýšením svatého kříže, vytáhly z Prahy dvě čtvrti obce se žoldnéři, přibravše s sebou hojně pěší sedláky, aby zahnali německé vojsko z pole. Ale Němci, zvěděvše o příchodu Pražanů, upustili od obléhání hradu Bíliny, podobně i Zikmund z Děčína od do bývání nového hradu, zvaného Kalich, blízko Litoměřic, a nečekaje se svými spojenci na příchod Pražanů, dal se na útěk. A protože v tom čase vtrhlo do Čech množství Němců2 s říšskými kurfiřty přes Cheb na Žatec, poslali Pražané, čekajíce v Slaném, k pánům, kteří s nimi byli spolčeni, a k Žižkovi i ostatním táborům, aby bez meškání přišli s největší mocí, jakou mohou, do Slaného utkati se s Němci a vyhnati je, prot tože, jak bylo pověděno, říšští kurfiřti jak duchovní, tak světští s bavorskými a rýnskými knížaty, vévody, hrabaty, šlechtici a rytíři, jakož i hojným branným lidem vpadli na podnět papežské křížové výpravy do Českého království. A když tito přišli k českým hranicím, sesedli arcibiskupové s četnou družinou s koní, ukazujíce před jinými pokoru, třebas jen naoko, aby jim totiž Bůh dal šťastný úspěch v boji proti českým kacířům, a přešli hranice pěšky. A mezi ostatními biskupy byli tito význačnější: Jan,3 arcibiskup mohučský, arcibiskup kolínský, trevírský,4 vévoda Ludvík, syn vévody Klema, hrabě nassavský a přemnoho jiných, jejichž jména neznáme. A když oblehli město Žatec a v pátek před sv. Matoušem5 se dobře šestkrát pokusili učiniti útok na město, byli s pomocí milosti Boží, jehož pře
Strana 258
se vedla, hanebně a se ztrátou svých odraženi. A jak říkali obyvatelé města, na šlo se jich skoro šedesát mrtvých, četní byli položiví od nepřátel odneseni a še desát zajatých bylo dovedeno do města. Bylo totiž tehdy v městě shromážděno pro ukrutenství Němců množství, skoro jak se říkalo, na šest tisíc lidí. Neboť měli přes pět tisíc bojovníků pěších a čtyři sta jízdných. A k německému vojsku se hrnuli národové rozličných jazyků z dalekých krajin takřka z celého křes! ťanstva, aby byli účastni tak velikých odpustků trestů a viny, od papeže povo/ lených a darovaných. A kdož viděli všechno vojsko, tvrdili, že nikdy neviděli tolik lidu, tak dobře ozbrojeného, v nesčíslných stanech shromážděného; a podle obecného mínění se odhadoval jejich počet na dvě stě tisíc bojovníků. A když den ode dne pálili městečka, vsi a tvrze a ukrutněji než pohané pro obdržení odpustků zabíjeli nebo upalovali jak staré, tak mladé lidi obojího pohlaví, otřásl strach a hrůza srdci mnohých v kraji Žateckém. Proto někteří, opustivše dobře opevněné tvrze, utekli se do měst. A jestliže někteří byli od nich přijati na mi/ lost, nešetřili jich a jako jiné je upalovali. A aby jejich moci a počtu ještě více přibývalo, vyslali své poselstvo ke králi Zikmundovi a připomenuli mu přísahu, kterou složil v Kostnici, aby přišel pronásledovat kacíře s největší mocí, s jakou může, jinak, nepřijde-li, že si chtějí kurfiřti opatřiti jiného krále. Ale dříve než král Zikmund pospíšil k je jich vojsku z Uher, kde tehdy byl, stoupal křik a kvílení žen, panen a vdov k uším Pána Ježíše a hněv Boží a spravedlivá pomsta stihla všechno nepřátelské vojsko. Neboť podivným způsobem obrátil všemohoucí Bůh na útěk tak nelid ský lid, aniž ho kdo napadl.“ Neboť dne druhého října se řízením Boží prozře! telnosti vojsku na mnohých místech vzňaly stany; ukázalo se totiž cosi jako modrý sloup nad stany, přenášející se z jednoho stanu na druhý, a kde ten sloup stál, tam oheň pohlcoval stany. A všichni, nechavše své věci, útěkem stěží mohli zachrániti život. A když ten skutek viděli Žatečtí, stíhali je v několika tisících, mnoho set jich pobili, a zajavše mnohé živé, dovedli je do vězení, provolávajíce slávu Bohu s nesmírným díkůčiněním, že rozprášil jejich nepřátele a proná sledovatele své pravdy." Potom když se svrchupopsaná rána Boží a potrestání nepřátel dostala na den sv. Františka8 k sluchu Pražanů, vrátili se Pražané s těmi, kteří opano! vali Starou Boleslav, kterou držel pan Michalec, do Pražského města za vyzváně ní zvonů, chválíce Pána hymny, chvalozpěvy a písněmi.
se vedla, hanebně a se ztrátou svých odraženi. A jak říkali obyvatelé města, na šlo se jich skoro šedesát mrtvých, četní byli položiví od nepřátel odneseni a še desát zajatých bylo dovedeno do města. Bylo totiž tehdy v městě shromážděno pro ukrutenství Němců množství, skoro jak se říkalo, na šest tisíc lidí. Neboť měli přes pět tisíc bojovníků pěších a čtyři sta jízdných. A k německému vojsku se hrnuli národové rozličných jazyků z dalekých krajin takřka z celého křes! ťanstva, aby byli účastni tak velikých odpustků trestů a viny, od papeže povo/ lených a darovaných. A kdož viděli všechno vojsko, tvrdili, že nikdy neviděli tolik lidu, tak dobře ozbrojeného, v nesčíslných stanech shromážděného; a podle obecného mínění se odhadoval jejich počet na dvě stě tisíc bojovníků. A když den ode dne pálili městečka, vsi a tvrze a ukrutněji než pohané pro obdržení odpustků zabíjeli nebo upalovali jak staré, tak mladé lidi obojího pohlaví, otřásl strach a hrůza srdci mnohých v kraji Žateckém. Proto někteří, opustivše dobře opevněné tvrze, utekli se do měst. A jestliže někteří byli od nich přijati na mi/ lost, nešetřili jich a jako jiné je upalovali. A aby jejich moci a počtu ještě více přibývalo, vyslali své poselstvo ke králi Zikmundovi a připomenuli mu přísahu, kterou složil v Kostnici, aby přišel pronásledovat kacíře s největší mocí, s jakou může, jinak, nepřijde-li, že si chtějí kurfiřti opatřiti jiného krále. Ale dříve než král Zikmund pospíšil k je jich vojsku z Uher, kde tehdy byl, stoupal křik a kvílení žen, panen a vdov k uším Pána Ježíše a hněv Boží a spravedlivá pomsta stihla všechno nepřátelské vojsko. Neboť podivným způsobem obrátil všemohoucí Bůh na útěk tak nelid ský lid, aniž ho kdo napadl.“ Neboť dne druhého října se řízením Boží prozře! telnosti vojsku na mnohých místech vzňaly stany; ukázalo se totiž cosi jako modrý sloup nad stany, přenášející se z jednoho stanu na druhý, a kde ten sloup stál, tam oheň pohlcoval stany. A všichni, nechavše své věci, útěkem stěží mohli zachrániti život. A když ten skutek viděli Žatečtí, stíhali je v několika tisících, mnoho set jich pobili, a zajavše mnohé živé, dovedli je do vězení, provolávajíce slávu Bohu s nesmírným díkůčiněním, že rozprášil jejich nepřátele a proná sledovatele své pravdy." Potom když se svrchupopsaná rána Boží a potrestání nepřátel dostala na den sv. Františka8 k sluchu Pražanů, vrátili se Pražané s těmi, kteří opano! vali Starou Boleslav, kterou držel pan Michalec, do Pražského města za vyzváně ní zvonů, chválíce Pána hymny, chvalozpěvy a písněmi.
Strana 259
258 § 259 VPÁD UHRŮ NA MORAVU 107 Potom v témž čase uherský král Zikmund dal svou dceru za manželku rakouské mu vévodovi,1 aby mu se svou mocí pomáhal proti českým kacířům a útočil na ně. Rovněž v témž čase také na rozkaz krále Zikmunda vtrhl Vlach Pipa2 s množstvím Uhrů na Moravu plenit statky pánů, kteří byli spolčeni s Pražany a zvláště pana Petra ze Strážnice a pana Bočka.3 I stalo se, že nešetříce nikoho vypalovali vesnice a městečka, znásilňovali panny a nelidsky upalovali nebo mečem vraždili lidi obojího pohlaví, které zajali, nešetříce ani dětí. A tak když to viděli páni, byli strachem a hrůzou zhrouceni, nepostavili se k skutečné a jednomyslné obraně, ani se společně nepodporovali, nýbrž jeden každý kromě pana Haška z Ostroha4 hleděl si u krále zajistiti, aby mohl zcela klidně při životě a statcích zůstati. LIVEM JANA ŽELIVSKÉHO ZVOLEN ZA HEJTMANA PRAŽSKÉHO JAN BZDINKA 108 Potom roku, jako svrchu, v neděli nejbližší po sv. Havlu1 dal pan Jan kněz, výše častěji jmenovaný, vyzváněním velikého zvonu Na písku svolat obec obo! jího města k svatému Štěpánu Na rybníčku a z vyvýšeného místa vyzýval lid, aby zvolil jednoho schopného a věrného hejtmana, kterého by všichni, opustíce pány jakožto nevěrné, poslouchali. A když převelice očernil pány království, povstali někteří ze sekty svrchuřečeného kněze Jana a žádali, aby za jejich hejt/ mana byl zvolen Bzdinka,2 nový rytíř, obci vždy, jak říkali, velmi věrný a dobře zasloužilý a vynikající obránce evangelické pravdy, a pokud na nich bylo, zvolili jej. A v téže hodině všichni z nich, volajíce vysokými hlasy, pravili: „Ano, ano!“ a nikdo ze starších zjevně neodporoval. Proto svrchuřečený kněz Jan vy! hlásil toho Bzdinku za hejtmana od celé obce zvoleného, dal mu plnou moc a prohlásil, že mu ji odevzdává celá obec, aby totiž krotil neposlušné vězením nebo stínáním hlav anebo aby mohl vyhošťovat z obce nebo uvalovat každý jiný trest, který by se mu zdál, také aby mohl úředníky nebo konšely, kdykoli se mu uzdá, vyměňovati, dosazovati a sesazovati.
258 § 259 VPÁD UHRŮ NA MORAVU 107 Potom v témž čase uherský král Zikmund dal svou dceru za manželku rakouské mu vévodovi,1 aby mu se svou mocí pomáhal proti českým kacířům a útočil na ně. Rovněž v témž čase také na rozkaz krále Zikmunda vtrhl Vlach Pipa2 s množstvím Uhrů na Moravu plenit statky pánů, kteří byli spolčeni s Pražany a zvláště pana Petra ze Strážnice a pana Bočka.3 I stalo se, že nešetříce nikoho vypalovali vesnice a městečka, znásilňovali panny a nelidsky upalovali nebo mečem vraždili lidi obojího pohlaví, které zajali, nešetříce ani dětí. A tak když to viděli páni, byli strachem a hrůzou zhrouceni, nepostavili se k skutečné a jednomyslné obraně, ani se společně nepodporovali, nýbrž jeden každý kromě pana Haška z Ostroha4 hleděl si u krále zajistiti, aby mohl zcela klidně při životě a statcích zůstati. LIVEM JANA ŽELIVSKÉHO ZVOLEN ZA HEJTMANA PRAŽSKÉHO JAN BZDINKA 108 Potom roku, jako svrchu, v neděli nejbližší po sv. Havlu1 dal pan Jan kněz, výše častěji jmenovaný, vyzváněním velikého zvonu Na písku svolat obec obo! jího města k svatému Štěpánu Na rybníčku a z vyvýšeného místa vyzýval lid, aby zvolil jednoho schopného a věrného hejtmana, kterého by všichni, opustíce pány jakožto nevěrné, poslouchali. A když převelice očernil pány království, povstali někteří ze sekty svrchuřečeného kněze Jana a žádali, aby za jejich hejt/ mana byl zvolen Bzdinka,2 nový rytíř, obci vždy, jak říkali, velmi věrný a dobře zasloužilý a vynikající obránce evangelické pravdy, a pokud na nich bylo, zvolili jej. A v téže hodině všichni z nich, volajíce vysokými hlasy, pravili: „Ano, ano!“ a nikdo ze starších zjevně neodporoval. Proto svrchuřečený kněz Jan vy! hlásil toho Bzdinku za hejtmana od celé obce zvoleného, dal mu plnou moc a prohlásil, že mu ji odevzdává celá obec, aby totiž krotil neposlušné vězením nebo stínáním hlav anebo aby mohl vyhošťovat z obce nebo uvalovat každý jiný trest, který by se mu zdál, také aby mohl úředníky nebo konšely, kdykoli se mu uzdá, vyměňovati, dosazovati a sesazovati.
Strana 260
A ihned tam byli zvoleni čtyři, totiž dva ze Starého Města a dva z No! vého, aby byli jakožto nižší hejtmani spolupomocníky nejvyššího hejtmana. A ti hejtmani ustanovili se souhlasem téže obce, aby se nikdo, když vytáhnou do pole, nevracel z vojska bez vědomí hejtmanů, ani aby, kdyby popřípadě došlo k bitvě, žádným způsobem neutíkal z boje pod trestem hrdla a ztrátou všech statků. A když to vykonali, vzdávajíce Bohu chválu, vrátili se domů. A tato volba a odeí vzdání moci tomu hejtmanovi se starším velmi nelíbilo. Proto shromáždivše se v Betlémě,3 vešli na radnici a prosili konšely, aby hejtman nevykonával bez vě! domí konšelů a obce výkonnou moc od obce mu udělenou. A k tomu dali konšelé souhlas; přece však po kratičkém čase sesadili pět konšelů bez vědomí obce, ale s vůlí hejtmana a dosadili na jejich místo pět jiných. S TETÍ PANA JANA SÁDLA 109 Potom po svrchuuvedené volbě hejtmana Jan Sádlo, pán z Kostelce, který vy trvale stál s Pražany za evangelickou pravdu, upadl u některých konšelů do po- dezření nevěrnosti, protože se nedostavil se svým lidem, když mu to Pražané ohlásili. Když se to dostalo k sluchu již řečeného Jana Sádla, znepokojen v duchu, chtěl se očistiti a poslal do Prahy ke konšelům posla s žádostí o bezpečný glejt, aby ospravedlnil svou nevinu. A tak konšelé, slíbivše mu jej, napsali, že může bezpečně přijeti do Prahy beze vší obavy, že takovým udavačským řečem o něm nevěří. On tedy v pondělí po sv. Havlu,1 vzav s sebou bratry a pány z Janovic, Petra a Purkarta, přijel až do Pražského města; a když se svrchuuvedenými pány vstoupil skoro o nešporní hodině na radnici, aby se ospravedlnil, byl od konšelů zajat a téhož dne o druhé hodině noční na radnici sťat,2 aniž se mu dostalo svátostné posily věřících, ač se jí horlivě domáhal. A jeho tělo bylo na zítří bez jakéhokoli obřadu u svatého Mikuláše3 pochováno. To je onen Jan, který byl předním milcem a rádcem krále Václava, který přemnoho kněží, taktéž i mistrů a měšťanů uchránil před královým hně/ vem, věrně podporoval pravdu přijímání pod obojí a stíhal, pokud byl s to, všechny neřády nezaložené na zákonu Páně. A to bylo, jak se předpokládá, pod nětem nenávisti některým mužům v městě velmi mocným. Ale většina Pražanů s žalostí oplakávala jeho tak náhlou smrt a věrní kazatelé Páně soukromě i ve řejně obviňovali konšely4 z jeho tak náhlého usmrcení a stále tvrdili, že jím těžce zhřešili.5
A ihned tam byli zvoleni čtyři, totiž dva ze Starého Města a dva z No! vého, aby byli jakožto nižší hejtmani spolupomocníky nejvyššího hejtmana. A ti hejtmani ustanovili se souhlasem téže obce, aby se nikdo, když vytáhnou do pole, nevracel z vojska bez vědomí hejtmanů, ani aby, kdyby popřípadě došlo k bitvě, žádným způsobem neutíkal z boje pod trestem hrdla a ztrátou všech statků. A když to vykonali, vzdávajíce Bohu chválu, vrátili se domů. A tato volba a odeí vzdání moci tomu hejtmanovi se starším velmi nelíbilo. Proto shromáždivše se v Betlémě,3 vešli na radnici a prosili konšely, aby hejtman nevykonával bez vě! domí konšelů a obce výkonnou moc od obce mu udělenou. A k tomu dali konšelé souhlas; přece však po kratičkém čase sesadili pět konšelů bez vědomí obce, ale s vůlí hejtmana a dosadili na jejich místo pět jiných. S TETÍ PANA JANA SÁDLA 109 Potom po svrchuuvedené volbě hejtmana Jan Sádlo, pán z Kostelce, který vy trvale stál s Pražany za evangelickou pravdu, upadl u některých konšelů do po- dezření nevěrnosti, protože se nedostavil se svým lidem, když mu to Pražané ohlásili. Když se to dostalo k sluchu již řečeného Jana Sádla, znepokojen v duchu, chtěl se očistiti a poslal do Prahy ke konšelům posla s žádostí o bezpečný glejt, aby ospravedlnil svou nevinu. A tak konšelé, slíbivše mu jej, napsali, že může bezpečně přijeti do Prahy beze vší obavy, že takovým udavačským řečem o něm nevěří. On tedy v pondělí po sv. Havlu,1 vzav s sebou bratry a pány z Janovic, Petra a Purkarta, přijel až do Pražského města; a když se svrchuuvedenými pány vstoupil skoro o nešporní hodině na radnici, aby se ospravedlnil, byl od konšelů zajat a téhož dne o druhé hodině noční na radnici sťat,2 aniž se mu dostalo svátostné posily věřících, ač se jí horlivě domáhal. A jeho tělo bylo na zítří bez jakéhokoli obřadu u svatého Mikuláše3 pochováno. To je onen Jan, který byl předním milcem a rádcem krále Václava, který přemnoho kněží, taktéž i mistrů a měšťanů uchránil před královým hně/ vem, věrně podporoval pravdu přijímání pod obojí a stíhal, pokud byl s to, všechny neřády nezaložené na zákonu Páně. A to bylo, jak se předpokládá, pod nětem nenávisti některým mužům v městě velmi mocným. Ale většina Pražanů s žalostí oplakávala jeho tak náhlou smrt a věrní kazatelé Páně soukromě i ve řejně obviňovali konšely4 z jeho tak náhlého usmrcení a stále tvrdili, že jím těžce zhřešili.5
Strana 261
260§ 261 PÁD SLEZSKÝCH VÉVODŮ DO ČECH! OPANOVÁNÍ BĚLÉ! PŘÍJEZD POSLŮ VÉVODY VITOLDA! PLZEŇŠTÍ OBSADILI ŠTĚNOVICE! RAKUŠANÉ ROZBOŘILI JEVIŠOVICE 110 Potom v témž měsíci a v týchž dnech slezští vévodové, vpadnuvše s množstvím lidu do Království českého, pustošili a pálili vesnice a městečka na statcích pánů Bočkal a Zampacha2 v kraji Chrudimském, totiž okolo hradu Litic a Žampa! chu. A s nimi se spojili někteří Češi z urozených pánů, Půta, Janek ze Svídnice a Jan Městecký, který zrušil své slovo, neboť složil při obležení Chrudimě pří/ sahu, že se chce přidržeti Pražanů a věrně brániti čtyři artikuly, které mu před ložili. Potom na den sv. Havla3 vytáhlo pražské vojsko z Prahy k Bělé, kte rou odňal pan Michalec Pražanům a obsadil svými panoši; a ti panoši, zvěděvše o příchodu Pražanů, utekli a Pražané se zase na den sv. Lukáše4 uvázali v město, a obsadivše je, odtáhli. Potom ve čtvrtek před sv. Šimonem“ přijelo do Prahy poselstvo velikého vévody Vitolda a žádalo jménem vévodovým, aby se Pražané připravili s největí ším vojskem, s jakým mohou, a vytáhli naproti Zikmundovi, příbuznému vé! vody Vitolda, až do území vévody Jana v Opavě, který zajal“ pražské vyslance, poslané k uvedenému vévodovi, a uvěznil je, aby ho, spolu se spojíce, plenili a hubili a tak vysvobodili své zajatce. Ale z toho poselství se ještě nic nestalo, nýbrž zajaté posly vydal opavský vévoda uherskému králi Zikmundovi. Potom v neděli před sv. Šimonem? Plzeňští s pány, kteří s nimi drželi, dobyli tvrze Štěnovic, 8 kterou obsadil Žižka, a zabili přes šedesát osob obojího pohlaví, které byly v tvrzi. Rovněž téhož času vévodové rakouští na podnět krále Zikmunda oblehli s mnoha tisíci jízdných a pěších hrad Jevišovice? s městečkem, a když se zmocnili městečka, protože ho hájila jen hrstka lidí, zaútočili na hrad. A páni hradu, poněvadž pozorovali, že jim nepřijde pomoc ani od Pražanů, kterým tehdy věrně sloužili, ani od moravských pánů, ačkoli to slíbili, a že se nemohou dlouho brániti útoku pro skrovný počet svého lidu, po vyjednávání odešli bez ublížení na těle s manželkou a čeledí, ale hlavní pán hradu se dal do zajetí. A Rakušané, poněvadž hrad stál na jejich hranicích a utrpěli z něho přemnoho škod, úplně ho až do základu rozbořili a zničili.
260§ 261 PÁD SLEZSKÝCH VÉVODŮ DO ČECH! OPANOVÁNÍ BĚLÉ! PŘÍJEZD POSLŮ VÉVODY VITOLDA! PLZEŇŠTÍ OBSADILI ŠTĚNOVICE! RAKUŠANÉ ROZBOŘILI JEVIŠOVICE 110 Potom v témž měsíci a v týchž dnech slezští vévodové, vpadnuvše s množstvím lidu do Království českého, pustošili a pálili vesnice a městečka na statcích pánů Bočkal a Zampacha2 v kraji Chrudimském, totiž okolo hradu Litic a Žampa! chu. A s nimi se spojili někteří Češi z urozených pánů, Půta, Janek ze Svídnice a Jan Městecký, který zrušil své slovo, neboť složil při obležení Chrudimě pří/ sahu, že se chce přidržeti Pražanů a věrně brániti čtyři artikuly, které mu před ložili. Potom na den sv. Havla3 vytáhlo pražské vojsko z Prahy k Bělé, kte rou odňal pan Michalec Pražanům a obsadil svými panoši; a ti panoši, zvěděvše o příchodu Pražanů, utekli a Pražané se zase na den sv. Lukáše4 uvázali v město, a obsadivše je, odtáhli. Potom ve čtvrtek před sv. Šimonem“ přijelo do Prahy poselstvo velikého vévody Vitolda a žádalo jménem vévodovým, aby se Pražané připravili s největí ším vojskem, s jakým mohou, a vytáhli naproti Zikmundovi, příbuznému vé! vody Vitolda, až do území vévody Jana v Opavě, který zajal“ pražské vyslance, poslané k uvedenému vévodovi, a uvěznil je, aby ho, spolu se spojíce, plenili a hubili a tak vysvobodili své zajatce. Ale z toho poselství se ještě nic nestalo, nýbrž zajaté posly vydal opavský vévoda uherskému králi Zikmundovi. Potom v neděli před sv. Šimonem? Plzeňští s pány, kteří s nimi drželi, dobyli tvrze Štěnovic, 8 kterou obsadil Žižka, a zabili přes šedesát osob obojího pohlaví, které byly v tvrzi. Rovněž téhož času vévodové rakouští na podnět krále Zikmunda oblehli s mnoha tisíci jízdných a pěších hrad Jevišovice? s městečkem, a když se zmocnili městečka, protože ho hájila jen hrstka lidí, zaútočili na hrad. A páni hradu, poněvadž pozorovali, že jim nepřijde pomoc ani od Pražanů, kterým tehdy věrně sloužili, ani od moravských pánů, ačkoli to slíbili, a že se nemohou dlouho brániti útoku pro skrovný počet svého lidu, po vyjednávání odešli bez ublížení na těle s manželkou a čeledí, ale hlavní pán hradu se dal do zajetí. A Rakušané, poněvadž hrad stál na jejich hranicích a utrpěli z něho přemnoho škod, úplně ho až do základu rozbořili a zničili.
Strana 262
ADAMITECH A JEJICH VYHUBENÍ III Potom téhož roku, když přemnozí, od táborského kněze Martina svedeni, zle smýšleli o svátosti oltářní a upadli do kacířství některých pikartů, o nichž se stala zmínka výše, někteří lidé obojího pohlaví, bratří a sestry, byvše vyhnáni ze společného bydlení bratří na Táboře, začali obývati ostrov ležící mezi Vese lím a Jindřichovým Hradceml. A když způsobili sousedním krajům přemnoho škod, vzali na sebe přirozenost hovadskou, a jsouce svedeni od jednoho sedláka, který se nazýval Mojžíšem, upadli z vnuknutí dábla, jejich otce, nadto do bludů a kacířství předtím nikdy neslýchaných, jak bude zřejmě patrné z nížepsaných článků, které po jejich usmrcení poslal napsány Pražanům Žižka, slepý táborský hejtman. A ty byly v českém jazyce složeny takto: „Najprvé, že jsú svedeni knězem Martínkem Loquis o přijímaní těla a krve pána Ježíše, chléb obecní nazývajíc tělem Božím i každú krmi. Kněh ižádných nemají, aniž jich tbají, neb zákon Boží v srdci psaný mají, tak oni dějí. Páteř2 když pějí, tehda takto řiekají: Otče náš, jenž jsi v nás, osvěť nás, buď vuole tvá, chléb náš daj nám všem etc. Item viery3 neřiekají, neb naši vieru za blud mají. Item svátkuov ižádných netbají, než den jako den mají a sedmý den sedmým věkem vykládají. Item postuov ižádných nemají, vše napořád, což mají, vždycky žerú. Item nebe nad sebú střechú nazývají, a že Boha v nebi a čertóv v pekle nenie, jedno v lidech zlých a Buoh v dobrých, to pravie. Item cierkev svatú již opravenú jsú svědčili a zde sě věčně živu býti věřili i za to měli. Item Petra4 Ježíšem, synem Božím, a Mikuláše5 Mojžiešem jsú jmet novali a za zprávu všeho světa měli. Item Pána Ježíše Krista bratrem svým jsú nazývali, ale nedověřilým, protože jest umřel, a praviec, že Duch svatý nikdy neumře a z Ducha svatého má býti syn Boží. Item zákon svuoj jsú na rufiánství zakládali, že Ctenie jest:6 ,rufiáni a nevěstky předejdú vás do nebeského královstvie“. A protož jsú ižádného, ktož by rufiánem nebo kurvú nebyla, v svuoj zákon přijieti nechtěli, né i děvčička najmenší, kterúž jsú k sobě přijali, musila porušena býti a s nimi smilniti. A zákon svuoj takto jsú vedli: všichni, mužie i ženy, svlekúce se nazí okolo ohně tancovali a k tanci pieseň přikázanie Desatera Božieho jsú zpievali, potom u ohně
ADAMITECH A JEJICH VYHUBENÍ III Potom téhož roku, když přemnozí, od táborského kněze Martina svedeni, zle smýšleli o svátosti oltářní a upadli do kacířství některých pikartů, o nichž se stala zmínka výše, někteří lidé obojího pohlaví, bratří a sestry, byvše vyhnáni ze společného bydlení bratří na Táboře, začali obývati ostrov ležící mezi Vese lím a Jindřichovým Hradceml. A když způsobili sousedním krajům přemnoho škod, vzali na sebe přirozenost hovadskou, a jsouce svedeni od jednoho sedláka, který se nazýval Mojžíšem, upadli z vnuknutí dábla, jejich otce, nadto do bludů a kacířství předtím nikdy neslýchaných, jak bude zřejmě patrné z nížepsaných článků, které po jejich usmrcení poslal napsány Pražanům Žižka, slepý táborský hejtman. A ty byly v českém jazyce složeny takto: „Najprvé, že jsú svedeni knězem Martínkem Loquis o přijímaní těla a krve pána Ježíše, chléb obecní nazývajíc tělem Božím i každú krmi. Kněh ižádných nemají, aniž jich tbají, neb zákon Boží v srdci psaný mají, tak oni dějí. Páteř2 když pějí, tehda takto řiekají: Otče náš, jenž jsi v nás, osvěť nás, buď vuole tvá, chléb náš daj nám všem etc. Item viery3 neřiekají, neb naši vieru za blud mají. Item svátkuov ižádných netbají, než den jako den mají a sedmý den sedmým věkem vykládají. Item postuov ižádných nemají, vše napořád, což mají, vždycky žerú. Item nebe nad sebú střechú nazývají, a že Boha v nebi a čertóv v pekle nenie, jedno v lidech zlých a Buoh v dobrých, to pravie. Item cierkev svatú již opravenú jsú svědčili a zde sě věčně živu býti věřili i za to měli. Item Petra4 Ježíšem, synem Božím, a Mikuláše5 Mojžiešem jsú jmet novali a za zprávu všeho světa měli. Item Pána Ježíše Krista bratrem svým jsú nazývali, ale nedověřilým, protože jest umřel, a praviec, že Duch svatý nikdy neumře a z Ducha svatého má býti syn Boží. Item zákon svuoj jsú na rufiánství zakládali, že Ctenie jest:6 ,rufiáni a nevěstky předejdú vás do nebeského královstvie“. A protož jsú ižádného, ktož by rufiánem nebo kurvú nebyla, v svuoj zákon přijieti nechtěli, né i děvčička najmenší, kterúž jsú k sobě přijali, musila porušena býti a s nimi smilniti. A zákon svuoj takto jsú vedli: všichni, mužie i ženy, svlekúce se nazí okolo ohně tancovali a k tanci pieseň přikázanie Desatera Božieho jsú zpievali, potom u ohně
Strana 263
262 § 263 stojiece jeden na druha hleděli a, měl-li který muž růšce,7 ženy jemu ztrhaly a řkúce: „Vypusť vězně a daj mi ducha svého a přijmi ducha mého!“, každý s lecí kterús a každá s leckterýms jsú hřešiti běželi. Ale prvé sě v sodomských žádost tech zaněcovali neb zapalovali, láskú a vuolí Boží skutek ten nazývajíc, dábla jsú páchali a potom sě v řece kúpali. Ale po času již jsú sě Mojžiešem otdávali a vždy jsú sě jeden druhého v tom skutku nestyděli, neb jsú spolu všichni v jedné búdě léhali. Item pravili jsú, že oni hroby svatých otvierají. Item čas sedmého anjela báně vylitie v Zjevení svatého Jana8 praviec, že bude krev po všie zemi až do uzd koňských, kosu na vešken svět již poslanú pravili a sě anjely Božími nazývali ku pomstě poslanými všeho světa a k vy! mietání z královstvie Božieho všech pohoršení; ižádnému neotpúštěli, než vše napořád, muže, ženy i dietky, jsú mordovali, vsi, města i lidi jsú pálili v noci, pravíc, že Písmo dí: ,o puolnoci pokřik se stal9 etc. Item v noci mordy a ve dne smilstvo sú páchali. Item boj svuoj a mordy své svaté nazývali, ale pro zákon Boží boj za proklatý jsú měli. Item kněžie naše dábly vtělenými jsú nazývali, a proto jsú kněze Jana1e mezi sebú zabili. Item přijímanie těla Božieho chlebnicí nazývali a řiekali. Item jedna žena mezi jinými Marijí sě nazývala, a noc s jedním pře leževši, hlavu svú za to dala, neb jsú ji sami stěli. Item o Zdenil1 pravili, že některé z nich k vieře pravé tiehla, kteráž na Příběnicích s jinými upálena. Item Zigmunda z Repan tovaryšem věrným pravie, jedno kromě manželstvie. Item pravili svým věrným, že když na ně nepřátelé potáhnú, že vši/ chni oslnú a jim nic nebudú moci učiniti, když právě v svém otci stanú. Item zimy ani horka se nebáli, než nazí po světě těkati se nadáli jako Adam s Evú v ráji. A to sú všecko v hrdlo selhali, a protož jsú hanebnú smrt ten úterý po sv. Lukáši vzali anno domini MCCCCXXI.“12 Když svrchuřečené osoby prováděly bez jakékoli překážky uvedené bludy a kacířstva, jak bylo pověděno, přihodilo se, že jeden rakouský pán, zvaný Krajíř, oblehl s měšťany z Budějovic, jinak Budweis, hrad Lomnici, kterého bratr Žižka dobyl a který osadil svými lidmi. A když se ta zpráva dostala k bratru Žiží kovi, hned spěšně vytáhl, ačkoli byl na obě oči slepý, přibrav své pomocníky, z Čáslavského kraje, kde tehdy byl, k hradu Lomnici svým lidem na pomoc.
262 § 263 stojiece jeden na druha hleděli a, měl-li který muž růšce,7 ženy jemu ztrhaly a řkúce: „Vypusť vězně a daj mi ducha svého a přijmi ducha mého!“, každý s lecí kterús a každá s leckterýms jsú hřešiti běželi. Ale prvé sě v sodomských žádost tech zaněcovali neb zapalovali, láskú a vuolí Boží skutek ten nazývajíc, dábla jsú páchali a potom sě v řece kúpali. Ale po času již jsú sě Mojžiešem otdávali a vždy jsú sě jeden druhého v tom skutku nestyděli, neb jsú spolu všichni v jedné búdě léhali. Item pravili jsú, že oni hroby svatých otvierají. Item čas sedmého anjela báně vylitie v Zjevení svatého Jana8 praviec, že bude krev po všie zemi až do uzd koňských, kosu na vešken svět již poslanú pravili a sě anjely Božími nazývali ku pomstě poslanými všeho světa a k vy! mietání z královstvie Božieho všech pohoršení; ižádnému neotpúštěli, než vše napořád, muže, ženy i dietky, jsú mordovali, vsi, města i lidi jsú pálili v noci, pravíc, že Písmo dí: ,o puolnoci pokřik se stal9 etc. Item v noci mordy a ve dne smilstvo sú páchali. Item boj svuoj a mordy své svaté nazývali, ale pro zákon Boží boj za proklatý jsú měli. Item kněžie naše dábly vtělenými jsú nazývali, a proto jsú kněze Jana1e mezi sebú zabili. Item přijímanie těla Božieho chlebnicí nazývali a řiekali. Item jedna žena mezi jinými Marijí sě nazývala, a noc s jedním pře leževši, hlavu svú za to dala, neb jsú ji sami stěli. Item o Zdenil1 pravili, že některé z nich k vieře pravé tiehla, kteráž na Příběnicích s jinými upálena. Item Zigmunda z Repan tovaryšem věrným pravie, jedno kromě manželstvie. Item pravili svým věrným, že když na ně nepřátelé potáhnú, že vši/ chni oslnú a jim nic nebudú moci učiniti, když právě v svém otci stanú. Item zimy ani horka se nebáli, než nazí po světě těkati se nadáli jako Adam s Evú v ráji. A to sú všecko v hrdlo selhali, a protož jsú hanebnú smrt ten úterý po sv. Lukáši vzali anno domini MCCCCXXI.“12 Když svrchuřečené osoby prováděly bez jakékoli překážky uvedené bludy a kacířstva, jak bylo pověděno, přihodilo se, že jeden rakouský pán, zvaný Krajíř, oblehl s měšťany z Budějovic, jinak Budweis, hrad Lomnici, kterého bratr Žižka dobyl a který osadil svými lidmi. A když se ta zpráva dostala k bratru Žiží kovi, hned spěšně vytáhl, ačkoli byl na obě oči slepý, přibrav své pomocníky, z Čáslavského kraje, kde tehdy byl, k hradu Lomnici svým lidem na pomoc.
Strana 264
Uslyšev to řečený Krajíř, nečekal na něho a ustoupil z pole. Bratr Žižka pak, dobře obsadiv hrad, vrátil se; a když jel k řečenému ostrovu vyhladit pikartskou sektu, na pochodě dobyl Poděhus, hrádku pana z Růže, a vypálil ho, a podobně dobyv hradeb města Soběslavě s kostelní věží, které rovněž náleželo pánu z Růže, rozbořil je. Konečně z horlivé lásky k zákonu Božímu udeřil na ostrov řečených pikartských kacířů, a aniž co tušili, hned na ně se svými lidmi vytrvale nepřá/ telsky zaútočil. A ačkoli se velmi silně jak ženy, tak muži bránili a jednoho urozeného panošel3 Žižkova zabili, přece jich bylo v úterý po sv. Lukáši14 skoro čtyřicet obojího pohlaví zajato a zahubeno, přičemž byl jen jediný muž zacho! ván, aby vypověděl jejich skutky. A nebyl z nich žádný kromě jednoho, jak se tvrdí, oděn v spodky.15 Sláva Tobě, Pane!16 RAŽANÉ PŘITÁHLI KE KUTNÉ HOŘE 112 Potom v témž roce blízko svátku Všech svatých přiblížilo se a přitáhlo pražské vojsko k městu Kutnohorských; a když na prosby obyvatelů, aby nepůsobili Ho rám škodu, hejtmani rozkázali pěším a těm, kteří byli s vozy, odbočiti od města k Čáslavi, někteří pustivše se u brány do hádky, křičeli a na bratří kývali, aby šli a trvali na tom, aby město obstaralo bratřím nějaké opatření. A tak vnik nuvše proti vůli všech hejtmanů v předvečer Všech svatýchl do města, vrazili před obědem do židovských domů a násilím pobrali všechno, co tam našli. Téhož dne také skoro v hodině nešporní na kusy roztřískali obrazy a varhany ve Velikém2 kostele, neušetřili rohů oltářů a vyházeli z oltářů ostatky, které byly do nich při zasvěcování, jak je zvykem, uzavřeny; učinili tak beze všeho studu k velikému pohoršení, pláči a bolu Kutnohorských. POR MISTRA KŘIŠŤANA S KNĚZEM JANEM ŽELIVSKÝM 113 Potom mistr Křišťan, farář u svatého Michala ve Větším Městě pražském, měl po smrti krále Václava blahé paměti s knězem Janem velmi často spor o kostelní řády. V sobotu pak před sv. Martineml, když mistr Křišťan předložil některé články proti knězi Janovi, usmířil je purkmistr na radnici před konšely, aby se
Uslyšev to řečený Krajíř, nečekal na něho a ustoupil z pole. Bratr Žižka pak, dobře obsadiv hrad, vrátil se; a když jel k řečenému ostrovu vyhladit pikartskou sektu, na pochodě dobyl Poděhus, hrádku pana z Růže, a vypálil ho, a podobně dobyv hradeb města Soběslavě s kostelní věží, které rovněž náleželo pánu z Růže, rozbořil je. Konečně z horlivé lásky k zákonu Božímu udeřil na ostrov řečených pikartských kacířů, a aniž co tušili, hned na ně se svými lidmi vytrvale nepřá/ telsky zaútočil. A ačkoli se velmi silně jak ženy, tak muži bránili a jednoho urozeného panošel3 Žižkova zabili, přece jich bylo v úterý po sv. Lukáši14 skoro čtyřicet obojího pohlaví zajato a zahubeno, přičemž byl jen jediný muž zacho! ván, aby vypověděl jejich skutky. A nebyl z nich žádný kromě jednoho, jak se tvrdí, oděn v spodky.15 Sláva Tobě, Pane!16 RAŽANÉ PŘITÁHLI KE KUTNÉ HOŘE 112 Potom v témž roce blízko svátku Všech svatých přiblížilo se a přitáhlo pražské vojsko k městu Kutnohorských; a když na prosby obyvatelů, aby nepůsobili Ho rám škodu, hejtmani rozkázali pěším a těm, kteří byli s vozy, odbočiti od města k Čáslavi, někteří pustivše se u brány do hádky, křičeli a na bratří kývali, aby šli a trvali na tom, aby město obstaralo bratřím nějaké opatření. A tak vnik nuvše proti vůli všech hejtmanů v předvečer Všech svatýchl do města, vrazili před obědem do židovských domů a násilím pobrali všechno, co tam našli. Téhož dne také skoro v hodině nešporní na kusy roztřískali obrazy a varhany ve Velikém2 kostele, neušetřili rohů oltářů a vyházeli z oltářů ostatky, které byly do nich při zasvěcování, jak je zvykem, uzavřeny; učinili tak beze všeho studu k velikému pohoršení, pláči a bolu Kutnohorských. POR MISTRA KŘIŠŤANA S KNĚZEM JANEM ŽELIVSKÝM 113 Potom mistr Křišťan, farář u svatého Michala ve Větším Městě pražském, měl po smrti krále Václava blahé paměti s knězem Janem velmi často spor o kostelní řády. V sobotu pak před sv. Martineml, když mistr Křišťan předložil některé články proti knězi Janovi, usmířil je purkmistr na radnici před konšely, aby se
Strana 265
264 265 navzájem milovali a jeden druhého podporovali a chránili. Ale beze zření k tomu smíru nazítří, to je v neděli po sv. Martině,2 žáci kněze Jana po kázání po obědě se navzájem vyzývali, aby učinili útok na dům a kostel svatého Michala i na mistra Křišťana a jeho kněží; kněz Jan to slyšel, a jak se předpokládá, protože tomu nezabránil, souhlasil. A hned obklíčilo několik set lidí dům faráře a jeho kostel a pokřikovali, že má být mistr Křišťan utopen a jeho kostel rozbořen; ale s pomocí Boží, třebas měli chuť, přece to nemohli nijak provésti. Ale proná šejíce přemnoho hanlivých slov, v pokoji odešli. V témž čase konšelé z návodu svrchuuvedeného pana Jana ustanovili kněze Viléma,3 podezřelého z pikartského kacířství, kazatelem v kostele svatého Michala k nelibosti mistra Křišťana. A ten Vilém svými každodenními kázá/ ními více bořil než stavěl.4 EDNÁNÍ MEZI MISTRY A KNĚZEM JANEM 114 Potom téhož roku byla celá obec městská, protože pražští kněží hlásali názory si odporující, ke škodě rozdělena na několik stran,1 takže každá ze stran hájila svého kazatele. Rozhodli proto konšelé a starší města, aby se mistři a kněží spolu sešli a vzájemně projednali to, co je v obci podnětem různice a rozdělení, a aby se shodli v týchž názorech2 a již více obecný lid svými různostmi neroztrhávali a nebouřili. Proto bylo na rozkaz konšelů na den Pěti bratří“ svoláno shromáží dění mistrů a kněží v koleji Karlově4 a byly tam čteny nížepsané články, sepsané mistrem Jakoubkem ze Stříbra a mistrem Petrem Englišem: „Aby nebujely bludy a kacířstva nebo se volně nerozrůstaly, nýbrž aby byla dána nějaká utahující uzda odbojníkům a těm, kteří chtějí ohrožovati pravdu křesťanské víry, podle obecného souhlasu kněžstva obce Pražské — ne! zamýšlejíce nikterak omezovati obecní i zemská ustanovení nedávno učiněná — mezi sebou ustanovujeme a nařizujeme, že všechno kněžstvo řečeného města má neporušitelně držeti: Za prvé: Aby všichni i každý jednotlivý v tomto shromáždění k chvále Boží se dostavivší nejprve ze všeho slíbili upřímnou vírou, že chtějí věrně za chovávati a neotřesně držeti všechny i jednotlivé články v tom shromáždění ustanovené nebo vyhlášené, jen když aspoň žádným způsobem neodporují ne! poskvrněnému zákonu Božímu a jeho neporušitelným důvodům.
264 265 navzájem milovali a jeden druhého podporovali a chránili. Ale beze zření k tomu smíru nazítří, to je v neděli po sv. Martině,2 žáci kněze Jana po kázání po obědě se navzájem vyzývali, aby učinili útok na dům a kostel svatého Michala i na mistra Křišťana a jeho kněží; kněz Jan to slyšel, a jak se předpokládá, protože tomu nezabránil, souhlasil. A hned obklíčilo několik set lidí dům faráře a jeho kostel a pokřikovali, že má být mistr Křišťan utopen a jeho kostel rozbořen; ale s pomocí Boží, třebas měli chuť, přece to nemohli nijak provésti. Ale proná šejíce přemnoho hanlivých slov, v pokoji odešli. V témž čase konšelé z návodu svrchuuvedeného pana Jana ustanovili kněze Viléma,3 podezřelého z pikartského kacířství, kazatelem v kostele svatého Michala k nelibosti mistra Křišťana. A ten Vilém svými každodenními kázá/ ními více bořil než stavěl.4 EDNÁNÍ MEZI MISTRY A KNĚZEM JANEM 114 Potom téhož roku byla celá obec městská, protože pražští kněží hlásali názory si odporující, ke škodě rozdělena na několik stran,1 takže každá ze stran hájila svého kazatele. Rozhodli proto konšelé a starší města, aby se mistři a kněží spolu sešli a vzájemně projednali to, co je v obci podnětem různice a rozdělení, a aby se shodli v týchž názorech2 a již více obecný lid svými různostmi neroztrhávali a nebouřili. Proto bylo na rozkaz konšelů na den Pěti bratří“ svoláno shromáží dění mistrů a kněží v koleji Karlově4 a byly tam čteny nížepsané články, sepsané mistrem Jakoubkem ze Stříbra a mistrem Petrem Englišem: „Aby nebujely bludy a kacířstva nebo se volně nerozrůstaly, nýbrž aby byla dána nějaká utahující uzda odbojníkům a těm, kteří chtějí ohrožovati pravdu křesťanské víry, podle obecného souhlasu kněžstva obce Pražské — ne! zamýšlejíce nikterak omezovati obecní i zemská ustanovení nedávno učiněná — mezi sebou ustanovujeme a nařizujeme, že všechno kněžstvo řečeného města má neporušitelně držeti: Za prvé: Aby všichni i každý jednotlivý v tomto shromáždění k chvále Boží se dostavivší nejprve ze všeho slíbili upřímnou vírou, že chtějí věrně za chovávati a neotřesně držeti všechny i jednotlivé články v tom shromáždění ustanovené nebo vyhlášené, jen když aspoň žádným způsobem neodporují ne! poskvrněnému zákonu Božímu a jeho neporušitelným důvodům.
Strana 266
Dále aby každý kněz, který se chce zdržovati v Praze, pod čistotou svědomí slíbil, že bude ve všech věcech i každé zvlášť, neodporujících zákonu Božímu, který obsahuje celou pravdu, poslušen správců kněžstva Království českého, nedávno ode všech jednomyslně zvolených. Dále aby nikdo, ať by byl kteréhokoli stavu nebo postavení, nebránil slovem, skutkem nebo kteroukoli jinou jmenovanou cestou svrchuřečeným správcům zakročovati proti neposlušným nebo bludným nebo podezřelým, anebo aby je nebo některého z odbojných veřejně nebo tajně nepodporoval, nechránil nebo nehájil, aby totiž svrchuřečení správcové nemohli zakročovati proti němu, aby ho napravili, jak vyžadují a požadují křesťanská víra a její neporušitelné důvody. A kdyby se někdo pokusil, čehož Bůh uchovej, činiti opak a kdyby se to dokázalo před svrchuřečenými správci, nechť podstoupí trest vyhoštění z Praží ského města, jak je spravedlivo. Dále kdyby se někdo, čehož Bůh uchovej, vzbouřil způsobem trestuhodným proti řečeným správcům kněžstva, mají ho všichni jiní kněží podle znění evangelia zjevně a veřejně udati, jak jim bude ozná meno od správců svrchuřečených. Dále, aby se žádný kněz neopovažoval pokoušeti se o nějakou novotu nebo rušiti něco v těch věcech, které dříve prvotní církev zachovávala nebo důvodně držela nebo opustila, jestliže by se dříve osobně nepostavil před svrchu řečené správce a z Písma zákona Božího nedokázal to, o co se míní pokusiti. A také aby mu bylo uloženo od svrchuřečených správců zřejmě a veřejně ve škol lách se postaviti, aby dokazoval a hájil to, co usiluje zavésti, jakož i aby odpot vídal všem, kteří mu chtějí činiti námitky, konečně aby setrval při důvodném rozhodnutí správců kněžstva v tom, co se týká všech jeho výroků ve věci, o kteí rou se pokoušel. Dále, aby žádný kněz nebyl do žádného kostela v Pražském městě uveden, umístěn nebo usazen na číkoli podnět nebo nabádání, leda by byl dříve zralou a správnou úvahou od svrchuřečených správců uznán za vhodného a schopného jak svými mravy, tak svým věděním převzíti správu duší a leda by potom tíž správcové nebo některý z nich podali o jeho vhodnosti a schopnosti farníkům toho kostela bezpečnou zprávu. Dále, aby byla Pražská obec požádána o to, aby nikdo pod pokutou od té obce uloženou nezakročoval za takového, který by se zpěčoval poslechnouti rozkazů a napomenutí svrchuřečených správců, pokud by aspoň ten, za kterého zakročuje, věrně mu neslíbil a skutkem nedokázal, že chce ve všech věcech i kaží dé zvlášť, neodporujících zákonu Božímu, řečených správců rád býti poslušen.“
Dále aby každý kněz, který se chce zdržovati v Praze, pod čistotou svědomí slíbil, že bude ve všech věcech i každé zvlášť, neodporujících zákonu Božímu, který obsahuje celou pravdu, poslušen správců kněžstva Království českého, nedávno ode všech jednomyslně zvolených. Dále aby nikdo, ať by byl kteréhokoli stavu nebo postavení, nebránil slovem, skutkem nebo kteroukoli jinou jmenovanou cestou svrchuřečeným správcům zakročovati proti neposlušným nebo bludným nebo podezřelým, anebo aby je nebo některého z odbojných veřejně nebo tajně nepodporoval, nechránil nebo nehájil, aby totiž svrchuřečení správcové nemohli zakročovati proti němu, aby ho napravili, jak vyžadují a požadují křesťanská víra a její neporušitelné důvody. A kdyby se někdo pokusil, čehož Bůh uchovej, činiti opak a kdyby se to dokázalo před svrchuřečenými správci, nechť podstoupí trest vyhoštění z Praží ského města, jak je spravedlivo. Dále kdyby se někdo, čehož Bůh uchovej, vzbouřil způsobem trestuhodným proti řečeným správcům kněžstva, mají ho všichni jiní kněží podle znění evangelia zjevně a veřejně udati, jak jim bude ozná meno od správců svrchuřečených. Dále, aby se žádný kněz neopovažoval pokoušeti se o nějakou novotu nebo rušiti něco v těch věcech, které dříve prvotní církev zachovávala nebo důvodně držela nebo opustila, jestliže by se dříve osobně nepostavil před svrchu řečené správce a z Písma zákona Božího nedokázal to, o co se míní pokusiti. A také aby mu bylo uloženo od svrchuřečených správců zřejmě a veřejně ve škol lách se postaviti, aby dokazoval a hájil to, co usiluje zavésti, jakož i aby odpot vídal všem, kteří mu chtějí činiti námitky, konečně aby setrval při důvodném rozhodnutí správců kněžstva v tom, co se týká všech jeho výroků ve věci, o kteí rou se pokoušel. Dále, aby žádný kněz nebyl do žádného kostela v Pražském městě uveden, umístěn nebo usazen na číkoli podnět nebo nabádání, leda by byl dříve zralou a správnou úvahou od svrchuřečených správců uznán za vhodného a schopného jak svými mravy, tak svým věděním převzíti správu duší a leda by potom tíž správcové nebo některý z nich podali o jeho vhodnosti a schopnosti farníkům toho kostela bezpečnou zprávu. Dále, aby byla Pražská obec požádána o to, aby nikdo pod pokutou od té obce uloženou nezakročoval za takového, který by se zpěčoval poslechnouti rozkazů a napomenutí svrchuřečených správců, pokud by aspoň ten, za kterého zakročuje, věrně mu neslíbil a skutkem nedokázal, že chce ve všech věcech i kaží dé zvlášť, neodporujících zákonu Božímu, řečených správců rád býti poslušen.“
Strana 267
266 267 Potom když byly uvedené články tak, jak bylo pověděno, vyhlášeny, usnesli se všichni z kněžstva tehdy přítomní, aby byly zachovávány a přikázány k provádění a zvláště aby žádní jiní nebyli správci všeho kněžstva, leč oni čtyři mistři, na shromáždění ve svátek svatého Prokopa zvolení. A tak kněz Jan, uslyšev to, s pousmáním řekl:5 „Vyhlášené články jsou proti mně a knězi Vilé movi.“ Také o očistci duší po tomto životě, když o něm byla řeč, pravil: „Chci viděti jasná Písma a tak býti poučen. Potom třetího dne,6 když vstoupili do radnice někteří mistři a kněží k tomu určení a vyhlásili se souhlasem všeho kněžstva obci svrchuřečené články, odporovali stoupenci kněze Jana pozdviženými hlasy, nechtějíce dáti souhlas k oněm čtyřem mistrům, správcům kněžstva, nýbrž aby samotný kněz Jan vše! chno kněžstvo řídil a spravoval a povolal k sobě, když by bylo třeba, z mistrů toho, kterého by chtěl. K tomu kněz Jan, povstav a rukou nařídiv ticho, pravil, že není schopen spravovat tak četné kněžstvo — předstíral však, jak je obava, pokryteckou pokoru —, ale řekl, aby byli správci Jakoubek a Jan Kardinál, mistři svobodných umění, a on sám chce jako jejich žák, sedě při jejich boku, na sebe vzíti a nésti břemeno naň vložené, třebas těžké. Ale když byl vyhlašován článek o očistci, přemnozí tovaryši z jeho sekty rouhavě proti němu reptali, říkajíce: „Již opět přicházejí s očistcem, aby roznítili nové sváry.“ A jeden z nich, zvaný Jíra rukavičník,7 pravil: „My neí víme, je-li očistec, či ne, a přece buď jméno Páně požehnáno!“ Jiný pak povstav, s úsměškem řekl: „Dříve naplňovali kněží s tím jejich očistcem své měšce, a poněvadž jsou jejich měšce, když nemají ofěry, již prázdné, proto by je chtěli s tím jejich očistcem zase naplniti; ale nás neoklamou, jako nás dosud s oním očistcem klamali.“ Když se tito a četní jiní proti očistci rouhali," odešli z rad nice bez konečného usnesení, ale přesto vyhlásili, aby se za zemřelé nevyzvánělo zvony, ani aby při pohřebním průvodu žáci nezpívali, nýbrž aby každý pochot val svého mrtvého beze všech církevních obřadů. Když to bylo, jak je svrchu pověděno, dokonáno, poslali zprávu o všem, co se dálo na radnici, k pražskému vojsku, které se tehdy položilo v Čáslavi, a jak obec vyslovila souhlas s tím, aby byl kněz Jan a nikdo jiný správcem kněží stva, a žádali podobně o souhlas a svolení všeho vojska. A ač mezi nimi vznikla vzájemná neshoda, souhlasili, aby kněz Jan spravoval kněžstvo, ale tak, aby s ním byli ustanoveni tři určení mistři, totiž Jakoubek, Jan Kardinál a Petr Engliš.
266 267 Potom když byly uvedené články tak, jak bylo pověděno, vyhlášeny, usnesli se všichni z kněžstva tehdy přítomní, aby byly zachovávány a přikázány k provádění a zvláště aby žádní jiní nebyli správci všeho kněžstva, leč oni čtyři mistři, na shromáždění ve svátek svatého Prokopa zvolení. A tak kněz Jan, uslyšev to, s pousmáním řekl:5 „Vyhlášené články jsou proti mně a knězi Vilé movi.“ Také o očistci duší po tomto životě, když o něm byla řeč, pravil: „Chci viděti jasná Písma a tak býti poučen. Potom třetího dne,6 když vstoupili do radnice někteří mistři a kněží k tomu určení a vyhlásili se souhlasem všeho kněžstva obci svrchuřečené články, odporovali stoupenci kněze Jana pozdviženými hlasy, nechtějíce dáti souhlas k oněm čtyřem mistrům, správcům kněžstva, nýbrž aby samotný kněz Jan vše! chno kněžstvo řídil a spravoval a povolal k sobě, když by bylo třeba, z mistrů toho, kterého by chtěl. K tomu kněz Jan, povstav a rukou nařídiv ticho, pravil, že není schopen spravovat tak četné kněžstvo — předstíral však, jak je obava, pokryteckou pokoru —, ale řekl, aby byli správci Jakoubek a Jan Kardinál, mistři svobodných umění, a on sám chce jako jejich žák, sedě při jejich boku, na sebe vzíti a nésti břemeno naň vložené, třebas těžké. Ale když byl vyhlašován článek o očistci, přemnozí tovaryši z jeho sekty rouhavě proti němu reptali, říkajíce: „Již opět přicházejí s očistcem, aby roznítili nové sváry.“ A jeden z nich, zvaný Jíra rukavičník,7 pravil: „My neí víme, je-li očistec, či ne, a přece buď jméno Páně požehnáno!“ Jiný pak povstav, s úsměškem řekl: „Dříve naplňovali kněží s tím jejich očistcem své měšce, a poněvadž jsou jejich měšce, když nemají ofěry, již prázdné, proto by je chtěli s tím jejich očistcem zase naplniti; ale nás neoklamou, jako nás dosud s oním očistcem klamali.“ Když se tito a četní jiní proti očistci rouhali," odešli z rad nice bez konečného usnesení, ale přesto vyhlásili, aby se za zemřelé nevyzvánělo zvony, ani aby při pohřebním průvodu žáci nezpívali, nýbrž aby každý pochot val svého mrtvého beze všech církevních obřadů. Když to bylo, jak je svrchu pověděno, dokonáno, poslali zprávu o všem, co se dálo na radnici, k pražskému vojsku, které se tehdy položilo v Čáslavi, a jak obec vyslovila souhlas s tím, aby byl kněz Jan a nikdo jiný správcem kněží stva, a žádali podobně o souhlas a svolení všeho vojska. A ač mezi nimi vznikla vzájemná neshoda, souhlasili, aby kněz Jan spravoval kněžstvo, ale tak, aby s ním byli ustanoveni tři určení mistři, totiž Jakoubek, Jan Kardinál a Petr Engliš.
Strana 268
RAŽANÉ VYTÁHLI KE KARLŠTEJNU PRO ZÁSOBY! PLZENŠTÍ OBLEHLI KRASÍKOV 115 Potom téhož roku na den sv. Martina o první hodině nočníl vytáhlo několik tisíc jízdných a pěších z Prahy k hradu Karlštejnu pobrat potraviny, které pod hradem v chaloupkách nahromadila hradská posádka. Ale hradští, byvše napřed varováni, odnesli, co bylo lepšího, na hrad, a když Pražané přitáhli, mužně jim kladli odpor. Proto Pražané, zapálivše chaloupky sedláků pod hradem, vrátili se na den Pěti bratří2 do Prahy. Z nich někteří, nakaženi pikartským kacířstvím, vybili kostel3 pod hradem i s mříží,4 vyhodili tělo Kristovo ze stříbrné schránky, schránku schovali za ňadra a donesli ji k velikému pohoršení do Prahy. Potom v témž čase Plzeňští se všemi svými spojenci oblehli hrad Krasíkov, kterého dobyl Žižka. A tak když to Žižka uslyšel, ačkoli byl na obě oči slepý, rychle se chystal se svým lidem na pomoc hradu, a vypleniv vesnice a městečka, ležící okolo hradu, dopravil do hradu živobytí proti vůli všech oblé! hatelů. A kdyby nebyl přišel Plzeňským na pomoc pan z Plavna5 s množstvím svého lidu, byli by bývali pobiti velmi mnozí z plzeňského vojska, kteří se dali na útěk. Ale když přitáhl svrchuuvedený pan z Plavna s několika sty koní, pospíšil Žižka se svým houfem k Žatci; nepřátelé, totiž plzeňské vojsko s panem z Plavna, ho neustále pronásledovali a na pochodě sváděli vzájemně velmi často bojové šarvátky. A když přitáhl Žižka se svými lidmi blízko Žlutic k hoře, zvané Vladař, a vyjel na ni se svými vozy a jezdci, obklopil se a své lidi vozy, a při/ praviv děla, mužně se proti nepřátelům bránil, třebas byl spolu se svými trápen nepohodou povětří, mrazem, vichřicí a hladem. Tři dni však se mužně bránili“ a nepřátelé neměli volný výstup na horu. A po třech dnech sestoupili pro hlad lidí a koní s hory a mocnou rukou táhli k Žatci; a Žatečtí jim vytáhli naproti a dovedli je až do svého města. EŠTÍ PÁNI SE ODTRHLI OD PRAŽANŮ! NENAVIST K PRAŽSKÝM MISTRŮM C 116 Potom když se svrchuřečené věci takto dály,1 ke škodě se odtrhli Čeněk z Veselí, Oldřich z Růže, Ralsko z Vartemberka, Jan Městecký a přemnozí jiní šlechtici a páni Království českého od Pražanů, s kterými se předtím sjednotili pro obranu
RAŽANÉ VYTÁHLI KE KARLŠTEJNU PRO ZÁSOBY! PLZENŠTÍ OBLEHLI KRASÍKOV 115 Potom téhož roku na den sv. Martina o první hodině nočníl vytáhlo několik tisíc jízdných a pěších z Prahy k hradu Karlštejnu pobrat potraviny, které pod hradem v chaloupkách nahromadila hradská posádka. Ale hradští, byvše napřed varováni, odnesli, co bylo lepšího, na hrad, a když Pražané přitáhli, mužně jim kladli odpor. Proto Pražané, zapálivše chaloupky sedláků pod hradem, vrátili se na den Pěti bratří2 do Prahy. Z nich někteří, nakaženi pikartským kacířstvím, vybili kostel3 pod hradem i s mříží,4 vyhodili tělo Kristovo ze stříbrné schránky, schránku schovali za ňadra a donesli ji k velikému pohoršení do Prahy. Potom v témž čase Plzeňští se všemi svými spojenci oblehli hrad Krasíkov, kterého dobyl Žižka. A tak když to Žižka uslyšel, ačkoli byl na obě oči slepý, rychle se chystal se svým lidem na pomoc hradu, a vypleniv vesnice a městečka, ležící okolo hradu, dopravil do hradu živobytí proti vůli všech oblé! hatelů. A kdyby nebyl přišel Plzeňským na pomoc pan z Plavna5 s množstvím svého lidu, byli by bývali pobiti velmi mnozí z plzeňského vojska, kteří se dali na útěk. Ale když přitáhl svrchuuvedený pan z Plavna s několika sty koní, pospíšil Žižka se svým houfem k Žatci; nepřátelé, totiž plzeňské vojsko s panem z Plavna, ho neustále pronásledovali a na pochodě sváděli vzájemně velmi často bojové šarvátky. A když přitáhl Žižka se svými lidmi blízko Žlutic k hoře, zvané Vladař, a vyjel na ni se svými vozy a jezdci, obklopil se a své lidi vozy, a při/ praviv děla, mužně se proti nepřátelům bránil, třebas byl spolu se svými trápen nepohodou povětří, mrazem, vichřicí a hladem. Tři dni však se mužně bránili“ a nepřátelé neměli volný výstup na horu. A po třech dnech sestoupili pro hlad lidí a koní s hory a mocnou rukou táhli k Žatci; a Žatečtí jim vytáhli naproti a dovedli je až do svého města. EŠTÍ PÁNI SE ODTRHLI OD PRAŽANŮ! NENAVIST K PRAŽSKÝM MISTRŮM C 116 Potom když se svrchuřečené věci takto dály,1 ke škodě se odtrhli Čeněk z Veselí, Oldřich z Růže, Ralsko z Vartemberka, Jan Městecký a přemnozí jiní šlechtici a páni Království českého od Pražanů, s kterými se předtím sjednotili pro obranu
Strana 269
268 § 269 zákona Božího. Učinili to z té příčiny, že někteří z kněží přičítali svrchuřeče/ ným pánům nevěrnost a nepřestávali ji často vykřikovati v lidu, a tak odcizovali v lidu ducha lásky od pánů. V tom také čase někteří sektáři, přemohše tehdy křikem starší přísluší níky obce, byli vnuknutím dábelským zavedeni do nenávisti ke všem mistrům, takže ve dne v noci nepřestávali napadati mistry posměchem. A také žádali, aby byli mistři jako svůdcové a pronásledovatelé pravých kněží zabiti nebo uto! peni nebo z Pražského města2 se psy pod korouhví pana Čeňka vyvedeni, aby se do toho města nikdy nevrátili, aby tak mohli někteří jejich kněží, jak se před pokládá, se svými přívrženci zcela volně bez odporu mistrů hlásati své bludy a svá kacířstva. Ale s pomocí Boží byl jejich slepý úmysl zmařen, neboť nemohli vykonati, co si přáli. Potom v pátek před sv. Otmarem3 oblehli Pražané blízko Hory hrad, nazvaný Malešov,4 a sjednavše dohodu, uvázali se v něj na den sv. Alžběty. RÁL ZIKMUND VTRHL NA MORAVU A DONUTIL PÁNY PŘÍSAHOU K SE ODŘÍCI ČTYŘ ARTIKULŮ 117 Potom v témž čase Vlach Pipa, vpadnuv ze strany uherského krále s mnoha tisíci ozbrojenců na Moravu, pálením a zabíjením pohansky hubill statky pánů Petra ze Strážnice a Haška z Ostroha i ostatních, kteří drželi s Pražany pro obranu čtyř artikulů pravdy. A uváživ to řečený pan Petr ze Strážnice, postoupil svůj velmi pevný hrad, zvaný Helfštejn, slezskému vévodovi Přemkovi2 a za/ vázal ho skrze ručitele i písemně, že on, vévoda Přemek, ten hrad3 nevydá, leda by uvedený pan Petr držel výrok mezi ním a králem. A zatím řečený Petr tuše, že král přitáhne s množstvím lidu, požádal mistra Zikmunda4 i ostatní kněze podávající pod obojí způsobou, aby odešli z městečka Strážnice. Proto se řečený mistr Zikmund s velebnou svátostí a věrným lidem uchýlil na Ostroh k panu Haškovi. Ten, ačkoli utrpěl od Uhrů na svých statcích mnoho škod, přece se jako pevná skála pravdy stále přidržoval skály Kristovy a v noční době udeřil se svými lidmi na nějaké vojsko královo, a osobně jím několikrát proniknuv, pobil jich několik set, ale utrpěl značnou škodu na svých sedlácích, kteří neměli zbroje. Také mladý syn pana Petra ze Strážnice, pan Václav jménem, nechtěje odstoupiti od čtyř artikulů pravdy, spojil se spol
268 § 269 zákona Božího. Učinili to z té příčiny, že někteří z kněží přičítali svrchuřeče/ ným pánům nevěrnost a nepřestávali ji často vykřikovati v lidu, a tak odcizovali v lidu ducha lásky od pánů. V tom také čase někteří sektáři, přemohše tehdy křikem starší přísluší níky obce, byli vnuknutím dábelským zavedeni do nenávisti ke všem mistrům, takže ve dne v noci nepřestávali napadati mistry posměchem. A také žádali, aby byli mistři jako svůdcové a pronásledovatelé pravých kněží zabiti nebo uto! peni nebo z Pražského města2 se psy pod korouhví pana Čeňka vyvedeni, aby se do toho města nikdy nevrátili, aby tak mohli někteří jejich kněží, jak se před pokládá, se svými přívrženci zcela volně bez odporu mistrů hlásati své bludy a svá kacířstva. Ale s pomocí Boží byl jejich slepý úmysl zmařen, neboť nemohli vykonati, co si přáli. Potom v pátek před sv. Otmarem3 oblehli Pražané blízko Hory hrad, nazvaný Malešov,4 a sjednavše dohodu, uvázali se v něj na den sv. Alžběty. RÁL ZIKMUND VTRHL NA MORAVU A DONUTIL PÁNY PŘÍSAHOU K SE ODŘÍCI ČTYŘ ARTIKULŮ 117 Potom v témž čase Vlach Pipa, vpadnuv ze strany uherského krále s mnoha tisíci ozbrojenců na Moravu, pálením a zabíjením pohansky hubill statky pánů Petra ze Strážnice a Haška z Ostroha i ostatních, kteří drželi s Pražany pro obranu čtyř artikulů pravdy. A uváživ to řečený pan Petr ze Strážnice, postoupil svůj velmi pevný hrad, zvaný Helfštejn, slezskému vévodovi Přemkovi2 a za/ vázal ho skrze ručitele i písemně, že on, vévoda Přemek, ten hrad3 nevydá, leda by uvedený pan Petr držel výrok mezi ním a králem. A zatím řečený Petr tuše, že král přitáhne s množstvím lidu, požádal mistra Zikmunda4 i ostatní kněze podávající pod obojí způsobou, aby odešli z městečka Strážnice. Proto se řečený mistr Zikmund s velebnou svátostí a věrným lidem uchýlil na Ostroh k panu Haškovi. Ten, ačkoli utrpěl od Uhrů na svých statcích mnoho škod, přece se jako pevná skála pravdy stále přidržoval skály Kristovy a v noční době udeřil se svými lidmi na nějaké vojsko královo, a osobně jím několikrát proniknuv, pobil jich několik set, ale utrpěl značnou škodu na svých sedlácích, kteří neměli zbroje. Také mladý syn pana Petra ze Strážnice, pan Václav jménem, nechtěje odstoupiti od čtyř artikulů pravdy, spojil se spol
Strana 270
kem s uvedeným panem Haškem a slíbil, že s ním zemře za evangelickou pravdu. A když bylo toto takto dokonáno, protáhl král Zikmund s převelikým lidem Uhrů a Tatarů, třebas z největší části neozbrojeným, Moravou, přičemž pálil a pustošil statky jak přátel, tak nepřátel; a přijev do Brna, svolal k sobě pod bezpečným glejtem všechny pány a rytíře. A ti, důvěřujíce v jeho bezpečný glejt, sjeli se po sv. Martině do Brna kromě pana Haška a syna pana Petra ze Strážnice dříve jmenovaných. Zatím připravil král pánům léčku, obsadiv město ze všech stran branným lidem, a zjevil pánům a rytířům své přání řka, že je svolal pro to, aby odstoupili od čtyř artikulů výše často jmenovaných jakožto od bludných a kacířských a aby, až se jich přísahou odřeknou, přijali od ná městka legátova, který byl tehdy přítomen, přiměřené pokání. A když několik dní uvažovali, co mají dělat, vidouce konečně, že král se vztekem žádá na nich okamžitou odpověď o předložené věci, a vidouce také, že Uhři jsou připraveni se zbraní5 je napadnout, ohromeni strachem se podvolili splniti královu vůli a odpřisáhli a slíbili,“ že mu budou pomáhati proti tvrdošíjným obráncům těch čtyř artikulů. A znění té jejich přísahy následuje takto: „Já přísahám na Božiem umučení, že těch čtyr kusuov, kteréž jsem s jinými svými pomocníky bludně držal, totiž o Božiem těle a krvi pod oběma zpósobama přijímanie, každého kněze kázanie,7 zjevných hřiechuov pokaženie a kněžím sboží otjímanie a také kosteluov bořenie, kněží a zákonských8 lidí zahlazenie a nižádného bludu jiného ot cierkve svaté a římského kostela otstú/ peného, a zvláště, kteréž jsú drželi a kázali neb psali Mistr Jan Wikleff a Mistr Jan Hus a jich následovníci, nechci viece držeti ani vésti ani následovati slovem, skutkem ani raddú. Item přísahám, že držeti chci vieru křesťanskú ve všech kusiech, tak jakožto drží a držeti bude cierkev svatá a římský kostel, a poslušen býti papeže a biskupa svého a kněží ot nich daných a ustavených v tom, což viery dotkne, a v jiných věcech, což k jich přikázanie slušie. Item přísahám, že všechny kacieře a bludné u vieře křesťanské lidi a zvláště, kteříž držeti budú bludy svrchupsané, duchovnie nebo světské, na svém sboží neb kdežkolivěk je najdu neb zviem, se všemi jich pomocníky neb jim přejícími podle své moci chci tupiti a hubiti a k tomu i životem pomocen býti a jich nepřechovávati ani jim v čem pomocen býti neb jich brániti. Tak “9 mi Buoh pomáhej a svaté jeho umučenie i svaté Ctenie! Rozhřešení: „A já N. mocí Boha všemohoucího, svatých apoštolů Petra a Pavla,10 a mocí nejsvětějšího v Kristu otce, pána našeho papeže Martina
kem s uvedeným panem Haškem a slíbil, že s ním zemře za evangelickou pravdu. A když bylo toto takto dokonáno, protáhl král Zikmund s převelikým lidem Uhrů a Tatarů, třebas z největší části neozbrojeným, Moravou, přičemž pálil a pustošil statky jak přátel, tak nepřátel; a přijev do Brna, svolal k sobě pod bezpečným glejtem všechny pány a rytíře. A ti, důvěřujíce v jeho bezpečný glejt, sjeli se po sv. Martině do Brna kromě pana Haška a syna pana Petra ze Strážnice dříve jmenovaných. Zatím připravil král pánům léčku, obsadiv město ze všech stran branným lidem, a zjevil pánům a rytířům své přání řka, že je svolal pro to, aby odstoupili od čtyř artikulů výše často jmenovaných jakožto od bludných a kacířských a aby, až se jich přísahou odřeknou, přijali od ná městka legátova, který byl tehdy přítomen, přiměřené pokání. A když několik dní uvažovali, co mají dělat, vidouce konečně, že král se vztekem žádá na nich okamžitou odpověď o předložené věci, a vidouce také, že Uhři jsou připraveni se zbraní5 je napadnout, ohromeni strachem se podvolili splniti královu vůli a odpřisáhli a slíbili,“ že mu budou pomáhati proti tvrdošíjným obráncům těch čtyř artikulů. A znění té jejich přísahy následuje takto: „Já přísahám na Božiem umučení, že těch čtyr kusuov, kteréž jsem s jinými svými pomocníky bludně držal, totiž o Božiem těle a krvi pod oběma zpósobama přijímanie, každého kněze kázanie,7 zjevných hřiechuov pokaženie a kněžím sboží otjímanie a také kosteluov bořenie, kněží a zákonských8 lidí zahlazenie a nižádného bludu jiného ot cierkve svaté a římského kostela otstú/ peného, a zvláště, kteréž jsú drželi a kázali neb psali Mistr Jan Wikleff a Mistr Jan Hus a jich následovníci, nechci viece držeti ani vésti ani následovati slovem, skutkem ani raddú. Item přísahám, že držeti chci vieru křesťanskú ve všech kusiech, tak jakožto drží a držeti bude cierkev svatá a římský kostel, a poslušen býti papeže a biskupa svého a kněží ot nich daných a ustavených v tom, což viery dotkne, a v jiných věcech, což k jich přikázanie slušie. Item přísahám, že všechny kacieře a bludné u vieře křesťanské lidi a zvláště, kteříž držeti budú bludy svrchupsané, duchovnie nebo světské, na svém sboží neb kdežkolivěk je najdu neb zviem, se všemi jich pomocníky neb jim přejícími podle své moci chci tupiti a hubiti a k tomu i životem pomocen býti a jich nepřechovávati ani jim v čem pomocen býti neb jich brániti. Tak “9 mi Buoh pomáhej a svaté jeho umučenie i svaté Ctenie! Rozhřešení: „A já N. mocí Boha všemohoucího, svatých apoštolů Petra a Pavla,10 a mocí nejsvětějšího v Kristu otce, pána našeho papeže Martina
Strana 271
270 271 pátého, jakož i pana Fernanda, biskupa lucenského, jeho vyslance, mně v této stránce svěřenou zprošťuji tě ode všeho vyobcování nebo trestu, kterému jsi propadl tím, že jsi držel zatracené kacířství, ruším interdikt vynesený pro to, že jsi přijímal kterékoli články Jana Viklefa a Jana Husa nebo kterékoli kacířství nebo artikuly nebo jiné, podporoval a chránil ty, kteří drželi kacířstva nebo ta! kové články, nebo kterékoli (osoby) jiné, a ruším interdikt pro to vynesený od člověka nebo od práva. Dále tě zprošťuji odsudku vyobcování a ztížení klat/ by, které jsi propadl pro vzdorovitost, že jsa předvolán pro přivěšení pečeti na jisté listy v Kostnici, nedbal ses dostaviti na rozkaz papežův a kostnického koncilu, nebo pro jakoukoli jinou vzdorovitost nebo vzpouru. Dále tě rozhřešuji ze všech hříchů, nad nimiž cítíš pravou zkroušenost a z kterých ses mně vy! zpovídal, a vracím a ukládám tě zpět do lůna svaté matky církve a do společení ství lidí, jakož i do prvotního tvého stavu, důstojnosti a tvých hodností. A to ve jménu Otcell i Syna i Ducha svatého. Amen. A poněvadž pan Václav, syn pana Petra ze Strážnice, na předvolání královo nepřijel ani nechtěl vykonati svrchuuvedené odpřisáhnutí, král, zasedaje v Brně na soudní stolici, zbavil toho pana Václava12 na věky otcovského dědictví a rozkázal to zapsati do panských desekl3 na věčnou paměť a škodu odbojných synů. U Potom v témž čase se Uhři a Tataři zradou zmocnili města Poličky a nelidsky pobili asi 13011 osob obojího pohlaví. Potom tedy, když se páni a zemané země Moravské, přívrženci pravdy, přísahou odřekli čtyř artikulů, jak je svrchu pověděno, toliko kromě Haška z Ostroha a pana Václava, syna pana Petra ze Strážnice, pánů té země, král Zikmund, táhna s množstvím lidu podle obecného odhadu, jak se tvrdí, přes šedesát tisíc jízdných a pěších, obrátil svou tvář k Jihlavě, aby potom zradou vnikl do Hory. Když to uslyšelo pražské vojsko, které se tehdáž zdržovalo v Čá! slavi a Kutné Hoře, zdravou rozvahou uvážilo, že se nemůže pro skrovný počet svého lidu utkati s tak velikou mocí. A proto, obsadivše ta města, navrátili se HŘI SE ZRADOU ZMOCNILI POLIČKY! ZIKMUND PŘITÁHL DO JIHLAVY! ŽIŽKŮV PŘÍJEZD DO PRAHY A DO KUTNÉ HORY 118
270 271 pátého, jakož i pana Fernanda, biskupa lucenského, jeho vyslance, mně v této stránce svěřenou zprošťuji tě ode všeho vyobcování nebo trestu, kterému jsi propadl tím, že jsi držel zatracené kacířství, ruším interdikt vynesený pro to, že jsi přijímal kterékoli články Jana Viklefa a Jana Husa nebo kterékoli kacířství nebo artikuly nebo jiné, podporoval a chránil ty, kteří drželi kacířstva nebo ta! kové články, nebo kterékoli (osoby) jiné, a ruším interdikt pro to vynesený od člověka nebo od práva. Dále tě zprošťuji odsudku vyobcování a ztížení klat/ by, které jsi propadl pro vzdorovitost, že jsa předvolán pro přivěšení pečeti na jisté listy v Kostnici, nedbal ses dostaviti na rozkaz papežův a kostnického koncilu, nebo pro jakoukoli jinou vzdorovitost nebo vzpouru. Dále tě rozhřešuji ze všech hříchů, nad nimiž cítíš pravou zkroušenost a z kterých ses mně vy! zpovídal, a vracím a ukládám tě zpět do lůna svaté matky církve a do společení ství lidí, jakož i do prvotního tvého stavu, důstojnosti a tvých hodností. A to ve jménu Otcell i Syna i Ducha svatého. Amen. A poněvadž pan Václav, syn pana Petra ze Strážnice, na předvolání královo nepřijel ani nechtěl vykonati svrchuuvedené odpřisáhnutí, král, zasedaje v Brně na soudní stolici, zbavil toho pana Václava12 na věky otcovského dědictví a rozkázal to zapsati do panských desekl3 na věčnou paměť a škodu odbojných synů. U Potom v témž čase se Uhři a Tataři zradou zmocnili města Poličky a nelidsky pobili asi 13011 osob obojího pohlaví. Potom tedy, když se páni a zemané země Moravské, přívrženci pravdy, přísahou odřekli čtyř artikulů, jak je svrchu pověděno, toliko kromě Haška z Ostroha a pana Václava, syna pana Petra ze Strážnice, pánů té země, král Zikmund, táhna s množstvím lidu podle obecného odhadu, jak se tvrdí, přes šedesát tisíc jízdných a pěších, obrátil svou tvář k Jihlavě, aby potom zradou vnikl do Hory. Když to uslyšelo pražské vojsko, které se tehdáž zdržovalo v Čá! slavi a Kutné Hoře, zdravou rozvahou uvážilo, že se nemůže pro skrovný počet svého lidu utkati s tak velikou mocí. A proto, obsadivše ta města, navrátili se HŘI SE ZRADOU ZMOCNILI POLIČKY! ZIKMUND PŘITÁHL DO JIHLAVY! ŽIŽKŮV PŘÍJEZD DO PRAHY A DO KUTNÉ HORY 118
Strana 272
v den sv. Kateřiny2 přes Hradec Králové. A hned konšelé, vypravivše poselstva a listy, poslali k Žižkovi a jeho táborským bratřím a všem ostatním jak šlechti/ cům, tak měšťanům a sedlákům,3 stoupencům pravdy, aby nezanedbali co nej! rychleji přijeti do Prahy k utkání s kacířským králem, jestliže milují víru a čest a svobodu zákona Božího.4 Potom když běželi, jak je pověděno, četní poslové na různé strany, přijel první den prosince bratr Žižka, ačkoli byl na obě oči slepý, do Pražského města se svými bratřími a sestrami, jezdci a vozy i kněžími, kteří podle svého obvyklého způsobu nesli velebnou svátost těla Kristova. Tehdy vyzváněli na radnici a v kostelích velikými zvony a vyšlo mu vstříc jak kněžstvo, tak lid oboí jího pohlaví podobně s velebnou svátostí oltářní a všichni ho přijali s úctou jako knížete země a hojně opatřili potravinami, aby věrně pomohl Pražanům vyhnati nelidského krále ze země. A bratr Žižka, projednav s Pražany četné věci, vytrhl v den Početí blahoslavené Panny Marie5 se všemi svými z Prahy k Hoře a druhý den ho následovali Pražané se svým lidem.“ Ale Kutnohorští, zvěděvše o příchodu bratra Žižky a táborů, vyjeli mu naproti jezdecky, předstírajíce na venek radost nad příchodem táborů, ale uvnitř v srdci ho s reptáním zlehčovali, a ne bez příčiny. Neboť věděli, že lid táborský je nezkrotný, k loupení náchyl, ný, k zabíjení srdnatý a že jeho kněží nezachovávají při bohoslužbě žádný cír/ kevní řád. Proto se přihodilo, že druhého dne vešli táborští kněží do kostela sv. Jana a konali bohoslužbu podle svého obvyklého způsobu a že se k nim sběhlo přemnoho z kutnohorského lidu, chtějíce se s podivem dívati. A viděli, že jeden ze všech kněží, tak jak bylo jejich zvykem, vykonává bohoslužbu beze všeho církevního ornátu ve vlastním oděvu, naprosto nezachovávaje žádný obvyklý kněžský řád, nýbrž jen, skloniv hlavu k zemi a vyzdvihnuv zadní část jen na kratičkou dobu, modlí se modlitbu Páně; a povstav hned pronáší zvučí ným a srozumitelným hlasem slova posvěcující nad hostiemi všelijak naláma/ nými a nad kalichy železnými nebo cínovými,7 vínem naplněnými: „Pán Ježíš, když večeřel, vzal chléb a žehnal a lámal,“ atd., a tak lámal hostii, kterou držel v ruce. Skončiv takové pro lid neslýchané posvěcení, podával nejdříve sobě, potom ostatní kněží přistupujíce podávali každý sám sobě, konečně bratří a ses try, odděleně pokleknuvše, začali přijímati tak, že jeden z kněží podával lidu beze vší úcty, která sluší svátosti tak veliké vzácnosti, velebné tělo Kristovo a druhý drahou krev. Když to viděli Kutnohorští obojího pohlaví, ještě více se pohoršovali nad Čechy, a odplivujíce si na zem,“ s reptáním odcházeli z kostela,
v den sv. Kateřiny2 přes Hradec Králové. A hned konšelé, vypravivše poselstva a listy, poslali k Žižkovi a jeho táborským bratřím a všem ostatním jak šlechti/ cům, tak měšťanům a sedlákům,3 stoupencům pravdy, aby nezanedbali co nej! rychleji přijeti do Prahy k utkání s kacířským králem, jestliže milují víru a čest a svobodu zákona Božího.4 Potom když běželi, jak je pověděno, četní poslové na různé strany, přijel první den prosince bratr Žižka, ačkoli byl na obě oči slepý, do Pražského města se svými bratřími a sestrami, jezdci a vozy i kněžími, kteří podle svého obvyklého způsobu nesli velebnou svátost těla Kristova. Tehdy vyzváněli na radnici a v kostelích velikými zvony a vyšlo mu vstříc jak kněžstvo, tak lid oboí jího pohlaví podobně s velebnou svátostí oltářní a všichni ho přijali s úctou jako knížete země a hojně opatřili potravinami, aby věrně pomohl Pražanům vyhnati nelidského krále ze země. A bratr Žižka, projednav s Pražany četné věci, vytrhl v den Početí blahoslavené Panny Marie5 se všemi svými z Prahy k Hoře a druhý den ho následovali Pražané se svým lidem.“ Ale Kutnohorští, zvěděvše o příchodu bratra Žižky a táborů, vyjeli mu naproti jezdecky, předstírajíce na venek radost nad příchodem táborů, ale uvnitř v srdci ho s reptáním zlehčovali, a ne bez příčiny. Neboť věděli, že lid táborský je nezkrotný, k loupení náchyl, ný, k zabíjení srdnatý a že jeho kněží nezachovávají při bohoslužbě žádný cír/ kevní řád. Proto se přihodilo, že druhého dne vešli táborští kněží do kostela sv. Jana a konali bohoslužbu podle svého obvyklého způsobu a že se k nim sběhlo přemnoho z kutnohorského lidu, chtějíce se s podivem dívati. A viděli, že jeden ze všech kněží, tak jak bylo jejich zvykem, vykonává bohoslužbu beze všeho církevního ornátu ve vlastním oděvu, naprosto nezachovávaje žádný obvyklý kněžský řád, nýbrž jen, skloniv hlavu k zemi a vyzdvihnuv zadní část jen na kratičkou dobu, modlí se modlitbu Páně; a povstav hned pronáší zvučí ným a srozumitelným hlasem slova posvěcující nad hostiemi všelijak naláma/ nými a nad kalichy železnými nebo cínovými,7 vínem naplněnými: „Pán Ježíš, když večeřel, vzal chléb a žehnal a lámal,“ atd., a tak lámal hostii, kterou držel v ruce. Skončiv takové pro lid neslýchané posvěcení, podával nejdříve sobě, potom ostatní kněží přistupujíce podávali každý sám sobě, konečně bratří a ses try, odděleně pokleknuvše, začali přijímati tak, že jeden z kněží podával lidu beze vší úcty, která sluší svátosti tak veliké vzácnosti, velebné tělo Kristovo a druhý drahou krev. Když to viděli Kutnohorští obojího pohlaví, ještě více se pohoršovali nad Čechy, a odplivujíce si na zem,“ s reptáním odcházeli z kostela,
Strana 273
272 273 a rozmlouvajíce mezi sebou, říkali: „Nyní věříme, co jsme až dosud slýchali, že Češi jsou zcela opravdoví a nejhorší kacíři a hodni pronásledování od každého věrného křesťana.“ Proto byli ještě více nakloněni králi Zikmundovi a tím více a vřeleji si přáli jeho příchod. Potom v těch dnech, když se žádný ze starších Pražského města ve řejně neodvažoval pro přívržence kněze Jana odporovati přemnohým neřádům, bylo svoláno na radnici shromáždění obce a na něm učinili usnesení ne obecně křesťanské, nýbrž křesťanské víře odporující, aby se totiž žádný z kněží neopo! važoval držeti nebo hlásati ty věci, bez nichž může být pokolení lidské spaseno, a aby bylo opuštěno a úplně vyhlazeno všechno, čemu neučili Kristus a jeho apoštolové, poněvadž Kristus ve svém Novém zákoně dostatečně ustanovil to, co se týká spásy, a proto usilovali zrušiti všechny církevní řády. Dále svrchuuvedení stoupenci proti svobodě mistrů, kteří jejich bludy vyvraceli Písmy, tamtéž se usnesli a rozhodli, aby bylo nařízeno mistrům, aby jak své výsady, tak zakládací listinu svého učení, tak také statuty uložili na rad nici, aby se vidělo, je-li v nich něco položeno proti zákonu Božímu, aby sami, prohlédnouce je, odložili, co třeba odložit, a opravili, co třeba napravit. Ale tato usnesení nebyla skutečně provedena, neboť předstiženi jinými (událostmi) toho nechali. EŠTÍ PÁNI SE PODDALI ZIKMUNDOVI! UKRUTNOST JEHO VOJSKA C Potom v témž čase, když král Zikmund prodléval s branným lidem v Jihlavě, sjeli se k tomu králi pod bezpečným glejtem Čeněk z Vartemberka, Oldřich1 z Růže, Vilém Zajíc, Jan Městecký, Půta a přemnozí jiní páni a šlechtici Král lovství českého a slíbili mu věrnost, že ho chtí přijmouti za krále a státi při něm pomocí zároveň i radou, ale tak, aby přestal páliti a hubiti království a oby. vatele království. On to, jak se tvrdí, slíbil učiniti, ale slib, jak bylo jeho zvyt kem, nedodržel a nesplnil, nýbrž hromadil zlé na zlé. Když totiž táhl se svým vojskem s řečenými pány přes Humpolec a Ledeč k Hoře, jeho nelidští a věro lomní lidé všem jak přátelům, tak nepřátelům vypalovali vesnice, městečka a hrady, a znásilňujíce panny a ženy až do vydechnutí duše, potom je usmrco vali, maličkým dítkám usekávali ruce a nohy a pohazovali je před očima matek a jejich matky s ostatními ženami obnažené hnali před sebou jako dobytek a za 119
272 273 a rozmlouvajíce mezi sebou, říkali: „Nyní věříme, co jsme až dosud slýchali, že Češi jsou zcela opravdoví a nejhorší kacíři a hodni pronásledování od každého věrného křesťana.“ Proto byli ještě více nakloněni králi Zikmundovi a tím více a vřeleji si přáli jeho příchod. Potom v těch dnech, když se žádný ze starších Pražského města ve řejně neodvažoval pro přívržence kněze Jana odporovati přemnohým neřádům, bylo svoláno na radnici shromáždění obce a na něm učinili usnesení ne obecně křesťanské, nýbrž křesťanské víře odporující, aby se totiž žádný z kněží neopo! važoval držeti nebo hlásati ty věci, bez nichž může být pokolení lidské spaseno, a aby bylo opuštěno a úplně vyhlazeno všechno, čemu neučili Kristus a jeho apoštolové, poněvadž Kristus ve svém Novém zákoně dostatečně ustanovil to, co se týká spásy, a proto usilovali zrušiti všechny církevní řády. Dále svrchuuvedení stoupenci proti svobodě mistrů, kteří jejich bludy vyvraceli Písmy, tamtéž se usnesli a rozhodli, aby bylo nařízeno mistrům, aby jak své výsady, tak zakládací listinu svého učení, tak také statuty uložili na rad nici, aby se vidělo, je-li v nich něco položeno proti zákonu Božímu, aby sami, prohlédnouce je, odložili, co třeba odložit, a opravili, co třeba napravit. Ale tato usnesení nebyla skutečně provedena, neboť předstiženi jinými (událostmi) toho nechali. EŠTÍ PÁNI SE PODDALI ZIKMUNDOVI! UKRUTNOST JEHO VOJSKA C Potom v témž čase, když král Zikmund prodléval s branným lidem v Jihlavě, sjeli se k tomu králi pod bezpečným glejtem Čeněk z Vartemberka, Oldřich1 z Růže, Vilém Zajíc, Jan Městecký, Půta a přemnozí jiní páni a šlechtici Král lovství českého a slíbili mu věrnost, že ho chtí přijmouti za krále a státi při něm pomocí zároveň i radou, ale tak, aby přestal páliti a hubiti království a oby. vatele království. On to, jak se tvrdí, slíbil učiniti, ale slib, jak bylo jeho zvyt kem, nedodržel a nesplnil, nýbrž hromadil zlé na zlé. Když totiž táhl se svým vojskem s řečenými pány přes Humpolec a Ledeč k Hoře, jeho nelidští a věro lomní lidé všem jak přátelům, tak nepřátelům vypalovali vesnice, městečka a hrady, a znásilňujíce panny a ženy až do vydechnutí duše, potom je usmrco vali, maličkým dítkám usekávali ruce a nohy a pohazovali je před očima matek a jejich matky s ostatními ženami obnažené hnali před sebou jako dobytek a za 119
Strana 274
věšovali je2 na plotech za prsy, z kterých někdy sáli. O nešlechetný a zločinný lid, kterého nemohly k milosrdenství pohnouti ani vzdechy žen3, ani proudy slz, ani nářky maličkých, nýbrž ukrutnější nad pohany4 s veselím a rouháním páchal všecko, co mohl nejhoršího učinit, že to vyžadovaly hříchy Čechů, neboť věřil, že tolika a tak velikými ukrutnostmi projevuje poslušnost Bohu a obdrží odpuštění hříchů! O nesmyslný kníže! Proč jako pohan pronásleduješ své domácí, které máš chránit? Proč dělaje do vlastního hnízda, neustáváš je znečišťovati? Proč nepřestáváš prolévati krev nevinných? Proč toužíš vyhladiti ty, kteří se proti tobě stavějí, zápasíce za zákon Boha svého? Počkej málo a pohleď, neboť Pán připraví pomoc těm, kdož se ho bojí, a tebe, který skládáš naději v množství lidu, malou hrstkou porazí a na útěk obrátí a za přeopravdový kalich krve Kris! tovy, který u jeho věřících pronásleduješ a usiluješ zničiti, 5 krev tvých ukrutí ných šelem v krátkém čase vzteklí psi lízati budou. Protož obrať se do srdcee a poznej, že „tvrdoť jest tobě proti ostnu se zpěčovati“,7 a čině pokání přestaň konati tolik zla a tak veliké, jestliže by se někdy Bůh nad tebou smiloval a od pustil ti tvoje nepravosti. IŽKA VYTÁHL PROTI ZIKMUNDOVI KE KUTNÉ HOŘE Z 120 Potom když v Hoře zazněla zpráva o králově příchodu do Ledče, jak bylo pot věděno, vytáhli bratr Žižka s tábory a Pražany do pole a se svým lidem se poloí žili nad Horou okolo tvrze Tábora,1 nedávno od řečeného krále vystavěné, chtě! jíce vyčkati příchodu králova. A když král příchod nějak oddaloval, vtáhli do Čáslavě, aby se posílili branným lidem. A když přišli do Čáslavě, Boček, Hašek a pan Václav, syn pana Petra,2 páni země České a Moravské, obsadivše dobře Čáslav, vrátili se do Hory. A na den sv. Tomáše,3 což byla neděle, ráno po bohoslužbě kněží na kazatelnách (ohlašovali) a jmenovaní páni s Žižkou a Pražany rozkázali, aby biřicové po všech ulicích volali, aby byli všichni při/ praveni utkati se s králem a aby neporušitelně zachovali věrnost, kterou slíbili Bohu a Pražanům pro obranu evangelické pravdy, a aby se nelekali rozrušeni strachem před blížícím se králem; protože, zachovají-li věrnost hejtmanům, chtějí páni a rytíři i všechno pražské vojsko s nimi dříve nasaditi hrdla, než od nich odejíti a je opustiti. A po skrovné snídani dali zvoniti na zvon, a ne
věšovali je2 na plotech za prsy, z kterých někdy sáli. O nešlechetný a zločinný lid, kterého nemohly k milosrdenství pohnouti ani vzdechy žen3, ani proudy slz, ani nářky maličkých, nýbrž ukrutnější nad pohany4 s veselím a rouháním páchal všecko, co mohl nejhoršího učinit, že to vyžadovaly hříchy Čechů, neboť věřil, že tolika a tak velikými ukrutnostmi projevuje poslušnost Bohu a obdrží odpuštění hříchů! O nesmyslný kníže! Proč jako pohan pronásleduješ své domácí, které máš chránit? Proč dělaje do vlastního hnízda, neustáváš je znečišťovati? Proč nepřestáváš prolévati krev nevinných? Proč toužíš vyhladiti ty, kteří se proti tobě stavějí, zápasíce za zákon Boha svého? Počkej málo a pohleď, neboť Pán připraví pomoc těm, kdož se ho bojí, a tebe, který skládáš naději v množství lidu, malou hrstkou porazí a na útěk obrátí a za přeopravdový kalich krve Kris! tovy, který u jeho věřících pronásleduješ a usiluješ zničiti, 5 krev tvých ukrutí ných šelem v krátkém čase vzteklí psi lízati budou. Protož obrať se do srdcee a poznej, že „tvrdoť jest tobě proti ostnu se zpěčovati“,7 a čině pokání přestaň konati tolik zla a tak veliké, jestliže by se někdy Bůh nad tebou smiloval a od pustil ti tvoje nepravosti. IŽKA VYTÁHL PROTI ZIKMUNDOVI KE KUTNÉ HOŘE Z 120 Potom když v Hoře zazněla zpráva o králově příchodu do Ledče, jak bylo pot věděno, vytáhli bratr Žižka s tábory a Pražany do pole a se svým lidem se poloí žili nad Horou okolo tvrze Tábora,1 nedávno od řečeného krále vystavěné, chtě! jíce vyčkati příchodu králova. A když král příchod nějak oddaloval, vtáhli do Čáslavě, aby se posílili branným lidem. A když přišli do Čáslavě, Boček, Hašek a pan Václav, syn pana Petra,2 páni země České a Moravské, obsadivše dobře Čáslav, vrátili se do Hory. A na den sv. Tomáše,3 což byla neděle, ráno po bohoslužbě kněží na kazatelnách (ohlašovali) a jmenovaní páni s Žižkou a Pražany rozkázali, aby biřicové po všech ulicích volali, aby byli všichni při/ praveni utkati se s králem a aby neporušitelně zachovali věrnost, kterou slíbili Bohu a Pražanům pro obranu evangelické pravdy, a aby se nelekali rozrušeni strachem před blížícím se králem; protože, zachovají-li věrnost hejtmanům, chtějí páni a rytíři i všechno pražské vojsko s nimi dříve nasaditi hrdla, než od nich odejíti a je opustiti. A po skrovné snídani dali zvoniti na zvon, a ne
Strana 275
274§ 275 chavše tam minemistra,4 vyjeli z Hory bránou, která vede k městu Kouřimi. A když odtáhli sotva na dva hony od města, začal se král se svým vojí skem v houfech přibližovati k pražskému vojsku. V největším pak králově houfu bylo mezi množstvím ozbrojenců uzavřeno mnoho set volů a krav, aby jim pot hledem na ně nahnali strachu a obrátili je na útěk. Avšak Bůh, který nikdy neneí chal bez pomoci své bojovníky, hojně udělil všem bojujícím za jeho pravdu pevnost mysli. Neboť nepolekáni žádným strachem z množství lidu, vytáhli do pole a ze všech stran se obklopili vozy a všichni pěší a také i Kutnohorští, kteří s nimi vytáhli — někteří, aby bratřím pomáhali, jiní přišli na podívanou, aby viděli, čí vojsko zvítězí —, sešikovali se mezi vozy se svými cepy a zbraněmi, připravivše na vozích mnoho děl k střelbě. A po malém povzbuzení od kněží všichni padli na zem a vylévali zbožné prosby k Bohu, a povstavše od modlitby, pasovali mnoho nových rytířů, aby se tím odvážněji postavili za obranu pravdy a zatím se připravovali proti králi.5 A když některé královské houfy chtěly útokem napadnouti vozy, byly s velikou svou škodou děly odraženy. A tak je takové nepřátelské útoky a bojové šarvátky zaměstnávaly až do noci. Zatím, když tito spolu tak vzájemně, jak bylo pověděno, po způsobu rytířském zápasili, bylo mnoho set s kutnohorskými uprchlíky z města zrádně vpuštěno Kolínskou bránou do Hory. A když ti vešli do města, vyšli ostatní Kutnohorští s nimi spolčení a havíři, tehdáž se skrývající v sklepích, a mečem pobili k smrti všechny, kteří neměli znamení nebo neznali heslo. A uprchlíci, vstoupivše do vlastních domů, zabíjeli všechny přívržence Pražanů jakožto kacíře. Na faru pak vběhl jeden pokřivený žák a ptal se po správci kostela, mistru Pe- trovi, a když se dověděl, že je ve vojsku, najedl se tam a napil; a potom běžel a přivedl nelidské lotry a mečem zahubili šafáře s kněžími, které našli. Někteří pak se utekli na kostelní věž, aby zachránili život, a ani ty nenechali, nýbrž je s jedním knězem, panem Matějem Slovákem, zabili a shodili s věže. Také jedno. ho starého kněze šedivého a ctihodného, kterého nalezli klečícího před oltářem před tělem a krví Kristovou, beze studu poranili a zahubili, až vypustil duši: i archu čisté práce, nově postavenou, odnesli z kostela a roztřískali na mnoho kusů atd. Co se stalo s tělem a krví Kristovou, vpravdě se neví, ale říká se, že jeden přiběhl s kopím a probodl tělo Páně. Ale když našli v kapli mincovního dvora jednu monstranci s tělem Kristovým, pošlapali nohama tělo Kristovo, jak se tvrdí, k pohoršení všech křesťanů. A když takto, jak je pověděno, Kutno! horští nelidsky pobíjeli, byly skoro u každého domu vystaveny rozličné obrazy
274§ 275 chavše tam minemistra,4 vyjeli z Hory bránou, která vede k městu Kouřimi. A když odtáhli sotva na dva hony od města, začal se král se svým vojí skem v houfech přibližovati k pražskému vojsku. V největším pak králově houfu bylo mezi množstvím ozbrojenců uzavřeno mnoho set volů a krav, aby jim pot hledem na ně nahnali strachu a obrátili je na útěk. Avšak Bůh, který nikdy neneí chal bez pomoci své bojovníky, hojně udělil všem bojujícím za jeho pravdu pevnost mysli. Neboť nepolekáni žádným strachem z množství lidu, vytáhli do pole a ze všech stran se obklopili vozy a všichni pěší a také i Kutnohorští, kteří s nimi vytáhli — někteří, aby bratřím pomáhali, jiní přišli na podívanou, aby viděli, čí vojsko zvítězí —, sešikovali se mezi vozy se svými cepy a zbraněmi, připravivše na vozích mnoho děl k střelbě. A po malém povzbuzení od kněží všichni padli na zem a vylévali zbožné prosby k Bohu, a povstavše od modlitby, pasovali mnoho nových rytířů, aby se tím odvážněji postavili za obranu pravdy a zatím se připravovali proti králi.5 A když některé královské houfy chtěly útokem napadnouti vozy, byly s velikou svou škodou děly odraženy. A tak je takové nepřátelské útoky a bojové šarvátky zaměstnávaly až do noci. Zatím, když tito spolu tak vzájemně, jak bylo pověděno, po způsobu rytířském zápasili, bylo mnoho set s kutnohorskými uprchlíky z města zrádně vpuštěno Kolínskou bránou do Hory. A když ti vešli do města, vyšli ostatní Kutnohorští s nimi spolčení a havíři, tehdáž se skrývající v sklepích, a mečem pobili k smrti všechny, kteří neměli znamení nebo neznali heslo. A uprchlíci, vstoupivše do vlastních domů, zabíjeli všechny přívržence Pražanů jakožto kacíře. Na faru pak vběhl jeden pokřivený žák a ptal se po správci kostela, mistru Pe- trovi, a když se dověděl, že je ve vojsku, najedl se tam a napil; a potom běžel a přivedl nelidské lotry a mečem zahubili šafáře s kněžími, které našli. Někteří pak se utekli na kostelní věž, aby zachránili život, a ani ty nenechali, nýbrž je s jedním knězem, panem Matějem Slovákem, zabili a shodili s věže. Také jedno. ho starého kněze šedivého a ctihodného, kterého nalezli klečícího před oltářem před tělem a krví Kristovou, beze studu poranili a zahubili, až vypustil duši: i archu čisté práce, nově postavenou, odnesli z kostela a roztřískali na mnoho kusů atd. Co se stalo s tělem a krví Kristovou, vpravdě se neví, ale říká se, že jeden přiběhl s kopím a probodl tělo Páně. Ale když našli v kapli mincovního dvora jednu monstranci s tělem Kristovým, pošlapali nohama tělo Kristovo, jak se tvrdí, k pohoršení všech křesťanů. A když takto, jak je pověděno, Kutno! horští nelidsky pobíjeli, byly skoro u každého domu vystaveny rozličné obrazy
Strana 276
Kristovy nebo jeho sva y . . 1: —Lsy pražských kacířů, jak říkali. Aty III1 I II111 III11 III1 1
Kristovy nebo jeho sva y . . 1: —Lsy pražských kacířů, jak říkali. Aty III1 I II111 III11 III1 1
Strana 277
270 § 277 dostávalo z H položilo se královské vojsko nedaleko od vojska pražškj „ pití, I I1 1 1 I III11 II11 1 III1 1
270 § 277 dostávalo z H položilo se královské vojsko nedaleko od vojska pražškj „ pití, I I1 1 1 I III11 II11 1 III1 1
Strana 278
h ZO O NANNODOMINI MILLESIMOQUADRINGENTESIMO RICESIMO PRIMO INVIGILIA ASSUMPCIONIS GLORIOSESEMPERQUEVIRGINIS ACDEIGENITRICIS MARIE ERIA TERCIA QUARTA DECIMA DIE MENSISAUGUSTI PER D A ARCIUM LIBERALIUMINCLITE UNIVERSITATIS STUDII PRAGENSIS MAGISTRUM, CONGESTUM UM Z
h ZO O NANNODOMINI MILLESIMOQUADRINGENTESIMO RICESIMO PRIMO INVIGILIA ASSUMPCIONIS GLORIOSESEMPERQUEVIRGINIS ACDEIGENITRICIS MARIE ERIA TERCIA QUARTA DECIMA DIE MENSISAUGUSTI PER D A ARCIUM LIBERALIUMINCLITE UNIVERSITATIS STUDII PRAGENSIS MAGISTRUM, CONGESTUM UM Z
Strana 279
VAO ARDE ADOA LÉTA PANĚ TISICIHOČTYRSTÉHO TRICÁTÉHO PRVNIHO VPREDVEČERNANEBEVZET SLAVNÉ VZDY PANNY A RODICKY BOZI MARIE UTERY CTRNACTÉHODNE MESICE SRPNA SLOŽENA OD V ANZBRON MISTRA SVOBODNYCHUMENT SLOVUTNÉHO VYSOKÉHO UČENI PRAŽSKÉHO
VAO ARDE ADOA LÉTA PANĚ TISICIHOČTYRSTÉHO TRICÁTÉHO PRVNIHO VPREDVEČERNANEBEVZET SLAVNÉ VZDY PANNY A RODICKY BOZI MARIE UTERY CTRNACTÉHODNE MESICE SRPNA SLOŽENA OD V ANZBRON MISTRA SVOBODNYCHUMENT SLOVUTNÉHO VYSOKÉHO UČENI PRAŽSKÉHO
Strana 280
ocores ſeet Cyferte Krnlc Guucs eſt com rofin? ſze coſkertie p Gyre= wie who Ruikca s zena arad ſberaſua Hueſiee vnninſeue ſua 8z t peſrtio aſuecie ſo neck/�udim 6ca vuinicha & tche caque f9eſGucon RocrauuElo. wnrtate pupi prà pzne Inn ſalpilculo �eleſiter mendla. ttear mime by Se tyſaá ce wiⱥ amdonnicz. Iunctiſſe Soemie Teronie .adhue ve áce Nremſßiono ſkwe Woreſſȧo. Apeſe mcrten yida quc cereàta des vi- la ſul domche ac enormla ſullpaen ßnu Regen (gongnrie.eeyſſiadz Deatmy Thabontuz piwnć= pordruen pacebiel G.nus ywſoms by e m Guie mes ſcet niich 2 toyſán fan ſá oimy acceſ bnios Rgm Bocie twwy nuſkepſicom Gne Srnce °CODC vmy. Glis acIud ſuua onuu Eiſue vene fre p.noſaet Vuli wpudlo liRfbſ mim rývoiis, al vi lináßſi dcyza ſc ThealacheBienbumefet9. aliquos ſGitno i Gacmua ia aſfiſáre ſacSes eſefn &.nAmvebe hucfeta enor gnfia Prgß Hunà orSwKne ße �akkuo min? on.on verſu ſycno. Co micnva c6.. A �ij wßRa �anient/yná= pmác quapiſf ſrpelée paſkk & niceſonie ſápiſw= Aseaſeac. Efics Baue uſco mibiɇ cofuſa ngon) vujoze Cucſi Lni nie ſoemiá IáRo affiniaa ro�ćitas G.ns �ridde ynnno vlbRe�ſe ſàſic finidio no tiáa efimiQautAdore vewdy Rſwia pwſá�itiw- mynoua iitute fuayr mayen e-ſali ñueſio ac Czpeſſa ſubeſſen dun : anthipriasfi. Ruecexte Conbdlo faadaſpàſueo. tenpio de ico paeo vilr wiliazp ac imkteńiwnu davubí/ y ſEorimop ac Bice Ryey gwasſapupao pfacenjSrillaz ápápne Korcdo Hrayo)lußep preſatiſeaſijo ac reſufop. beápyde vinßs, B 12/ Text Písně přeslavné koruny české o vítězství u Domažlic v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 362b—363a (+ 2).
ocores ſeet Cyferte Krnlc Guucs eſt com rofin? ſze coſkertie p Gyre= wie who Ruikca s zena arad ſberaſua Hueſiee vnninſeue ſua 8z t peſrtio aſuecie ſo neck/�udim 6ca vuinicha & tche caque f9eſGucon RocrauuElo. wnrtate pupi prà pzne Inn ſalpilculo �eleſiter mendla. ttear mime by Se tyſaá ce wiⱥ amdonnicz. Iunctiſſe Soemie Teronie .adhue ve áce Nremſßiono ſkwe Woreſſȧo. Apeſe mcrten yida quc cereàta des vi- la ſul domche ac enormla ſullpaen ßnu Regen (gongnrie.eeyſſiadz Deatmy Thabontuz piwnć= pordruen pacebiel G.nus ywſoms by e m Guie mes ſcet niich 2 toyſán fan ſá oimy acceſ bnios Rgm Bocie twwy nuſkepſicom Gne Srnce °CODC vmy. Glis acIud ſuua onuu Eiſue vene fre p.noſaet Vuli wpudlo liRfbſ mim rývoiis, al vi lináßſi dcyza ſc ThealacheBienbumefet9. aliquos ſGitno i Gacmua ia aſfiſáre ſacSes eſefn &.nAmvebe hucfeta enor gnfia Prgß Hunà orSwKne ße �akkuo min? on.on verſu ſycno. Co micnva c6.. A �ij wßRa �anient/yná= pmác quapiſf ſrpelée paſkk & niceſonie ſápiſw= Aseaſeac. Efics Baue uſco mibiɇ cofuſa ngon) vujoze Cucſi Lni nie ſoemiá IáRo affiniaa ro�ćitas G.ns �ridde ynnno vlbRe�ſe ſàſic finidio no tiáa efimiQautAdore vewdy Rſwia pwſá�itiw- mynoua iitute fuayr mayen e-ſali ñueſio ac Czpeſſa ſubeſſen dun : anthipriasfi. Ruecexte Conbdlo faadaſpàſueo. tenpio de ico paeo vilr wiliazp ac imkteńiwnu davubí/ y ſEorimop ac Bice Ryey gwasſapupao pfacenjSrillaz ápápne Korcdo Hrayo)lußep preſatiſeaſijo ac reſufop. beápyde vinßs, B 12/ Text Písně přeslavné koruny české o vítězství u Domažlic v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 362b—363a (+ 2).
Strana 281
280 $5 281 Nechť vyprávím, já Čechie, a pěji nové árie, jak skutky divné vzácnosti mně dány z Boží milosti, mně, služebnici oddané, zlem doby krutě stíhané, to rukou kněze římského i krále bésné krutého, kterého já jsem zrodila a více žezly zdobila jak římským, tak 1 uherským! — jestliže právem říci smím, že počátek je příčinou těch věcí, které vyplynou, a příčinu kdo zplodil,* ten jest na následcích účasten. A toto plémě jestéfíeee 1 na svou matku udeří, by drásalo jí átroby,**e* a neštěstí jí působí, též rukou knížat, vévodů i hrabat ze všech národů, biskupů, mužů vybraných, těm prvním předním poddaných. O Króli slśvy,eeeee każdy den já k zemi srážena jsem Jen, to pro Tebe, a potup hnus mě stíhá, a s ním příval hrůz. Již na mne zří jak na cizí, jak na ubohou příchozí, pro Tebe smrti dána jsemeeeeee a štvána stále nocí, dnem; svüj ortel chtéjí zjeviti, jak ovci vedou k zabití. Pro slova Tvá,eeeeeee o Králi nás, "Ty nejvyšší, jenž promlouváš, já ostříhám vždy tvrdých cest a od Tebe se nedám svést. Aristot. Metaf. ı (II), 994a 11. Ps.-Aristoteles, De causis ı, ed. Venetiis 1560, fol. 286 E. eee Izaiáš 30, 6; Mat. 3, 7; 12, 34; 23, 33; Luk. 3, 7. 0000 Skut. ı, 18. 00000 Zalm 69, $—9. 000000 Zalm 43, 22. 0000000 Zalm 16, 4. Mé kroky stále utvrzuj a na Své cestě ustavuj, bych po ní kráčela vždy dál a krok můj nezakolísal. Ty rozsvécujes lampu moue a zapuzuješ mračna s tmou svým slovem plným plamene ee na cestě naší zkalené, ty šíříš pravdy světla sám, že v jejich síle rozkvétám, tak spravedlivě dojdu cti a pravé spravedlnosti.*e* Ó, zjev ta světla lidem všem, a jejich city plamenem sám roznét, at se rozplanou v tu lásku k pravdé oddanou, a potlačené zdvihej sám, ó světlo světa, zjev se nám! Aj protivníky zraňuješ, jimž nad pravdu je dražší lež, ran počet na ně nemalý posíláš, aby ustali od štvaní proti pravdám Tvým, tak chvályhodným, důstojným, však aby pomáhali jim, jak pravým cestám životním, a nedali se nikdy svést lstí, záludností bludných cest. Ať smlčím věci dřívější, jež ke své slávě jasnější jsi činil oním národem, jenž protivil se dáblům všem: K tomu jsi mój lid vyvolil bezbranný, bez válečných sil, tak nemnohý zde v kraji mém, a přece v skutku úžasném jsi tímto lidem krále hnal i jeho Uhry v širou dál, e Żalm 17, 29. ee Zalm r18, 140. eee Deut. 16, 20.
280 $5 281 Nechť vyprávím, já Čechie, a pěji nové árie, jak skutky divné vzácnosti mně dány z Boží milosti, mně, služebnici oddané, zlem doby krutě stíhané, to rukou kněze římského i krále bésné krutého, kterého já jsem zrodila a více žezly zdobila jak římským, tak 1 uherským! — jestliže právem říci smím, že počátek je příčinou těch věcí, které vyplynou, a příčinu kdo zplodil,* ten jest na následcích účasten. A toto plémě jestéfíeee 1 na svou matku udeří, by drásalo jí átroby,**e* a neštěstí jí působí, též rukou knížat, vévodů i hrabat ze všech národů, biskupů, mužů vybraných, těm prvním předním poddaných. O Króli slśvy,eeeee każdy den já k zemi srážena jsem Jen, to pro Tebe, a potup hnus mě stíhá, a s ním příval hrůz. Již na mne zří jak na cizí, jak na ubohou příchozí, pro Tebe smrti dána jsemeeeeee a štvána stále nocí, dnem; svüj ortel chtéjí zjeviti, jak ovci vedou k zabití. Pro slova Tvá,eeeeeee o Králi nás, "Ty nejvyšší, jenž promlouváš, já ostříhám vždy tvrdých cest a od Tebe se nedám svést. Aristot. Metaf. ı (II), 994a 11. Ps.-Aristoteles, De causis ı, ed. Venetiis 1560, fol. 286 E. eee Izaiáš 30, 6; Mat. 3, 7; 12, 34; 23, 33; Luk. 3, 7. 0000 Skut. ı, 18. 00000 Zalm 69, $—9. 000000 Zalm 43, 22. 0000000 Zalm 16, 4. Mé kroky stále utvrzuj a na Své cestě ustavuj, bych po ní kráčela vždy dál a krok můj nezakolísal. Ty rozsvécujes lampu moue a zapuzuješ mračna s tmou svým slovem plným plamene ee na cestě naší zkalené, ty šíříš pravdy světla sám, že v jejich síle rozkvétám, tak spravedlivě dojdu cti a pravé spravedlnosti.*e* Ó, zjev ta světla lidem všem, a jejich city plamenem sám roznét, at se rozplanou v tu lásku k pravdé oddanou, a potlačené zdvihej sám, ó světlo světa, zjev se nám! Aj protivníky zraňuješ, jimž nad pravdu je dražší lež, ran počet na ně nemalý posíláš, aby ustali od štvaní proti pravdám Tvým, tak chvályhodným, důstojným, však aby pomáhali jim, jak pravým cestám životním, a nedali se nikdy svést lstí, záludností bludných cest. Ať smlčím věci dřívější, jež ke své slávě jasnější jsi činil oním národem, jenž protivil se dáblům všem: K tomu jsi mój lid vyvolil bezbranný, bez válečných sil, tak nemnohý zde v kraji mém, a přece v skutku úžasném jsi tímto lidem krále hnal i jeho Uhry v širou dál, e Żalm 17, 29. ee Zalm r18, 140. eee Deut. 16, 20.
Strana 282
i počet vojsk těch veliký, jež mluví všemi jazyky, a prchali jak zajíci když pes je honí větřící, a jako panna Diana, mladistvým Febem stíhaná, tak rozptýlil jsi davy těch, s nimiž se musel bíti Čech. A nyní vůdce, vévody a sšikované národy, které se sešly v plucích svých ze všech čtyř končin světových, všech křesťanských těch míst a tříd, všech služeb, jež kdo může mít, to z císařovy milosti a z legátovy? moudrosti s bohatstvím strojů válečných, přerůzných druhů tajemných se stany, s vozy mnohými, se zásobami skvělými, by věrní byli zničení, kdo vyznávají učení Tvé v jeho čistých základech, ó Učiteli duší všech. A nyní vojska zbésilá, jichž děsivá je presila, svůj strach před Tebou zakryjí a skryté jedy vylijí — tu v domy, statky po kraji požáry zhoubné vrhají a vraždí — vše ať zahyne! — před Tebou, Králi, nevinné, a panny naše hanobí, i ženy, jež si podrobí, až umírají ubité. Tu podlost všichni vidíte téch krutých kmenú barbarských, jež přesahuje každý hřích — ó neslýchané zločiny na tváři české otčiny. Tyto a jiné podlosti Ty zavrhuješ s výsosti, Ty, jenž jsi pravým Soudcem všem a zločinů všech Mstitelem. "Ta vojska strachem zděšená zaháníš od nás potřená,? jak vítr ostrý, řezavý tam ze severní dálavy zahání mraky dešťové a vírem do temnot je rve. A jako řeky divoké se skály proudí vysoké a do údolí stékají, tak oni z Čech již prchají, tvář mají strachem zsinalou a vůbec nevědí, kam jdou; je cesta jedna přivedla k nám přes hory a přes sedla, však mnohotvárná cesta zlá na mnoho míst je vyhnala, by jako krtci těkali. Jedni se řítí se skály, jiní se v bahně ztrácejí, zbylí se k našim vracejí, myslí si, že jsou v bezpečí, a padli našim do léčí. Již opouštějí poklady, zbroj, vozy, stanů hromady, peníze, praky, ozdoby, houfnice, šaty, zásoby, nákladní vozy z různých míst, jichž obsah nelze vypočíst, jen aby byli bez břemen a utíkali celý den. Již zapomněvše zcela cti, jak chudí, tak 1 bohatí
i počet vojsk těch veliký, jež mluví všemi jazyky, a prchali jak zajíci když pes je honí větřící, a jako panna Diana, mladistvým Febem stíhaná, tak rozptýlil jsi davy těch, s nimiž se musel bíti Čech. A nyní vůdce, vévody a sšikované národy, které se sešly v plucích svých ze všech čtyř končin světových, všech křesťanských těch míst a tříd, všech služeb, jež kdo může mít, to z císařovy milosti a z legátovy? moudrosti s bohatstvím strojů válečných, přerůzných druhů tajemných se stany, s vozy mnohými, se zásobami skvělými, by věrní byli zničení, kdo vyznávají učení Tvé v jeho čistých základech, ó Učiteli duší všech. A nyní vojska zbésilá, jichž děsivá je presila, svůj strach před Tebou zakryjí a skryté jedy vylijí — tu v domy, statky po kraji požáry zhoubné vrhají a vraždí — vše ať zahyne! — před Tebou, Králi, nevinné, a panny naše hanobí, i ženy, jež si podrobí, až umírají ubité. Tu podlost všichni vidíte téch krutých kmenú barbarských, jež přesahuje každý hřích — ó neslýchané zločiny na tváři české otčiny. Tyto a jiné podlosti Ty zavrhuješ s výsosti, Ty, jenž jsi pravým Soudcem všem a zločinů všech Mstitelem. "Ta vojska strachem zděšená zaháníš od nás potřená,? jak vítr ostrý, řezavý tam ze severní dálavy zahání mraky dešťové a vírem do temnot je rve. A jako řeky divoké se skály proudí vysoké a do údolí stékají, tak oni z Čech již prchají, tvář mají strachem zsinalou a vůbec nevědí, kam jdou; je cesta jedna přivedla k nám přes hory a přes sedla, však mnohotvárná cesta zlá na mnoho míst je vyhnala, by jako krtci těkali. Jedni se řítí se skály, jiní se v bahně ztrácejí, zbylí se k našim vracejí, myslí si, že jsou v bezpečí, a padli našim do léčí. Již opouštějí poklady, zbroj, vozy, stanů hromady, peníze, praky, ozdoby, houfnice, šaty, zásoby, nákladní vozy z různých míst, jichž obsah nelze vypočíst, jen aby byli bez břemen a utíkali celý den. Již zapomněvše zcela cti, jak chudí, tak 1 bohatí
Strana 283
282 $$ 283 své opoustéjí prapory a nevyé&kají nápory vojsk našich, tak se postraší, nevidí nás a peláší — vždyť naši bitci nadšení tři míle byli vzdáleni; však Němci vozů rachotu se lekli, koní řehotu, i hřmění, kterým kraj tu zněl, když lid náš hlasně k boji spěl, a zdčsil je i polnic řev, 1 píseň našich bratrstev. Však naši v jarém plameni, malí i velcí, vznešení, rychlejší nežli orlicee a jako lvové soptíce divokým během střemhlavým vstříc běží bojům krvavým. Klesají koně Římanů a naši pěší v orkánu se na ty bitce vrhají, kdo chtějí v boj, — a prchají — ti, o kterých jsme věřili, že užijí své presily, že půjdou v seč, jak pravili a králi svému slíbili. Již vozy kola ztrácejí jak v útočivé peřeji, praskají koním postroje, vše pryč se metá bez boje, již láme se oj vozová a koni padá podkova. Zem třeskotem se zachvívá, prach tváře všechněch pokrývá, pot zalévá již každý sval, však bojechtivost bouří dál. Znaveni během klesají © Pláč 4, 19. a druzí po nich šlapají a nebylo tu lítosti, vše hnala tíha nutnosti. Kdo našimi je dostižen, ten brání se jim zřídka jen, přemnohý kvapně vzdává se a druzí hynou v zápase. Mnozí, jež pojal divý strach, jak zvěř se chytí do nástrah, a jiní padnou s ranami jak lišky, vlci do jámy, jež do hloubi je vyryta a slámou, travou pokryta. Shazují zbraně tíživé, a odhánějí koně své, na strom tu šplhá mnohý z nich a ukrývá se ve větvích — tam, ubohý, svůj život spas! Však muže s širočinou hlas je sestoupiti donutí a vydati se v zajetí. Tam sedm slezlo se stromu a poddali se jednomu, ten jejich odéní Jim vzal a záhubé je odevzdal. A dál se kácí mnohy kmen, na němž byl voják nejeden, — to jiní byli nežli ti, o nichž jsem počal mluviti — hle, velký pán se řítí pak tam z výše k zemi jako pták a jiní s útočištěm svým již hoří žárem plamenným. Tři chycení jsou mladíckem — což jako div se jeví všem — a byli potom vedeni tam k vojsku, v naše ležení — tak jako ovce k zabití
282 $$ 283 své opoustéjí prapory a nevyé&kají nápory vojsk našich, tak se postraší, nevidí nás a peláší — vždyť naši bitci nadšení tři míle byli vzdáleni; však Němci vozů rachotu se lekli, koní řehotu, i hřmění, kterým kraj tu zněl, když lid náš hlasně k boji spěl, a zdčsil je i polnic řev, 1 píseň našich bratrstev. Však naši v jarém plameni, malí i velcí, vznešení, rychlejší nežli orlicee a jako lvové soptíce divokým během střemhlavým vstříc běží bojům krvavým. Klesají koně Římanů a naši pěší v orkánu se na ty bitce vrhají, kdo chtějí v boj, — a prchají — ti, o kterých jsme věřili, že užijí své presily, že půjdou v seč, jak pravili a králi svému slíbili. Již vozy kola ztrácejí jak v útočivé peřeji, praskají koním postroje, vše pryč se metá bez boje, již láme se oj vozová a koni padá podkova. Zem třeskotem se zachvívá, prach tváře všechněch pokrývá, pot zalévá již každý sval, však bojechtivost bouří dál. Znaveni během klesají © Pláč 4, 19. a druzí po nich šlapají a nebylo tu lítosti, vše hnala tíha nutnosti. Kdo našimi je dostižen, ten brání se jim zřídka jen, přemnohý kvapně vzdává se a druzí hynou v zápase. Mnozí, jež pojal divý strach, jak zvěř se chytí do nástrah, a jiní padnou s ranami jak lišky, vlci do jámy, jež do hloubi je vyryta a slámou, travou pokryta. Shazují zbraně tíživé, a odhánějí koně své, na strom tu šplhá mnohý z nich a ukrývá se ve větvích — tam, ubohý, svůj život spas! Však muže s širočinou hlas je sestoupiti donutí a vydati se v zajetí. Tam sedm slezlo se stromu a poddali se jednomu, ten jejich odéní Jim vzal a záhubé je odevzdal. A dál se kácí mnohy kmen, na němž byl voják nejeden, — to jiní byli nežli ti, o nichž jsem počal mluviti — hle, velký pán se řítí pak tam z výše k zemi jako pták a jiní s útočištěm svým již hoří žárem plamenným. Tři chycení jsou mladíckem — což jako div se jeví všem — a byli potom vedeni tam k vojsku, v naše ležení — tak jako ovce k zabití
Strana 284
tak vidél jsi je kvapiti, a nevzdoroval Zádny z niche té síle — rukou chlapeckych. Kdys prorok řekl slova svá, že jehně půjde vedle Iva a pacholátko silou mdlou je povede tam cestou svou. A jiný zázrak svět náš zří, že z norimberských někteří, obeznámení v městě svém a přímo narození v něm do mésta vbéhnou zmámeni, útěkem divým splaseni a hledají jak bláhoví svá obydlí, své domovy, tak slepí ve své pohromě jak muži kdysi v Sodomě.ee Ó jaký válečníků děs! Od věků dávných nikdy, věz, se neslyšelo v národech o tomto strachu lidí všech. A tohle že jsou rekové, papeže, krále sluhové? Ne muži, tohle baby jsou a kozy, jež se strachem štvou, to zděšení jsou zajíci a ptáci divě letící. Však naši obdaření jsou "Tvou nejštědřejší odměnou, zbraněmi, vozy, zlatem vším, stroji a jiným bohatstvím. Vrahové jámu kopali, sami se do ní dostali,eee ty roty našich nepřátel, když Soudce světa tomu chtěl. Neb jejich srdce vlastní meč jim probodl, byl jejich léč, a šíponosná tetiva e Josue 10, 8. ee 2M ig, 11. eee Źalm 7, 16; Pfisl. 26, 27. již zlomena se zachvívá — luk mocných byl již přemožen a slabým svitl síly den. Neb ti, kdo vraždit přišli k nám a loupit chystali se tam — kořisti, smrti vydání již z království jsou vyhnáni, jak pták je stíhán sokolem, jak osel prchá přede lvem; kdys však 1 vojska Asyrskych,e to sbory mužů nesčetných, volaly, že se podaří jim dobýt města Samaří — však malomocní čtyři jen jim připravili hanby den, před nimi prchli zděšení — kdo vytrval z nich v leżeni?* A stanů svých tam pozbyli, pohárů, zbraní, obilí — tak loučili se s hladem svým tam v Samaří, neb dána jim nesmírná hojnost pšenice z milosti Božské pravice. Již splněno je nejvýše to slovo otce Mojžíše: Bůh za vás vede boje své a chránit bude pokorné. Ó jaká hanba, zlomen pych tolika kmenů útočných: nás nespatřivše prchali a tolik zboží nechali na prospěch nepřátelům svým, tak tvrdým a tak děsivým — těm dají čest, jež poletí proudem všech příštích staletí, a sobě hanby těžký trest! Jak porážka ta směšná jest, opustit kryty bezpečné e Król. 7, 3.
tak vidél jsi je kvapiti, a nevzdoroval Zádny z niche té síle — rukou chlapeckych. Kdys prorok řekl slova svá, že jehně půjde vedle Iva a pacholátko silou mdlou je povede tam cestou svou. A jiný zázrak svět náš zří, že z norimberských někteří, obeznámení v městě svém a přímo narození v něm do mésta vbéhnou zmámeni, útěkem divým splaseni a hledají jak bláhoví svá obydlí, své domovy, tak slepí ve své pohromě jak muži kdysi v Sodomě.ee Ó jaký válečníků děs! Od věků dávných nikdy, věz, se neslyšelo v národech o tomto strachu lidí všech. A tohle že jsou rekové, papeže, krále sluhové? Ne muži, tohle baby jsou a kozy, jež se strachem štvou, to zděšení jsou zajíci a ptáci divě letící. Však naši obdaření jsou "Tvou nejštědřejší odměnou, zbraněmi, vozy, zlatem vším, stroji a jiným bohatstvím. Vrahové jámu kopali, sami se do ní dostali,eee ty roty našich nepřátel, když Soudce světa tomu chtěl. Neb jejich srdce vlastní meč jim probodl, byl jejich léč, a šíponosná tetiva e Josue 10, 8. ee 2M ig, 11. eee Źalm 7, 16; Pfisl. 26, 27. již zlomena se zachvívá — luk mocných byl již přemožen a slabým svitl síly den. Neb ti, kdo vraždit přišli k nám a loupit chystali se tam — kořisti, smrti vydání již z království jsou vyhnáni, jak pták je stíhán sokolem, jak osel prchá přede lvem; kdys však 1 vojska Asyrskych,e to sbory mužů nesčetných, volaly, že se podaří jim dobýt města Samaří — však malomocní čtyři jen jim připravili hanby den, před nimi prchli zděšení — kdo vytrval z nich v leżeni?* A stanů svých tam pozbyli, pohárů, zbraní, obilí — tak loučili se s hladem svým tam v Samaří, neb dána jim nesmírná hojnost pšenice z milosti Božské pravice. Již splněno je nejvýše to slovo otce Mojžíše: Bůh za vás vede boje své a chránit bude pokorné. Ó jaká hanba, zlomen pych tolika kmenů útočných: nás nespatřivše prchali a tolik zboží nechali na prospěch nepřátelům svým, tak tvrdým a tak děsivým — těm dají čest, jež poletí proudem všech příštích staletí, a sobě hanby těžký trest! Jak porážka ta směšná jest, opustit kryty bezpečné e Król. 7, 3.
Strana 285
284 $5 285 a chránit se, však mečem ne! Legát, jejž v čele vojska zříš a na praporech klíče, kříž, a kříže, připevněné všem, kdo byli v davu křižáckém, ač tolik se jich blýskalo, však neprospěly za málo: byl ukořistěn s klíči kříž, i buly, poklady a spíž, však nuncius ať poběží docela prázdný k papeži. % A cože říká Julián, jenž kardinálem již je zván,é když po tom boji ztraceném s papežem sedí Evženem?? "Ten mnišskou kutnu nechal svou a tiáru vzal papežskou, chtě raděj" v Boží rodině se skvíti v roli Martině, než s Marií se ztišiti, a tak se Pánu líbiti? Kardinál pláce: ,,Svatosti, ach, nevídané téZkosti, to nebudou už viděti po celé toto století ty věci hrůzné — jenom vám je beze strachu vykládám — co poznal jsem tam v Cechii, jež zhoubně všechno vybíjí. Když národy jsem shromáždil, tak mnohé, plné zbrojných sil, to z krajů Alemanie, Hungarie, Italie a též ze zemí sousedních, z všech oblastí to církevních, jichž nápor udolat by měl svět celý, plný nepřátel — takové množství vojínů, sekáčů statných, hrdinů: tu český národ, který bděl, tam u hranic, jak uviděl takové spousty našich sil, pomezní kraje opustil. My vstoupili jsme ve sboru a nikde síla odporu, s níž bychom se tu srazili. 'T'ož páchali jsme násilí po měsíc ohněm, železem? a já se cítil vítězem. A tehdy kacířský ten kmen — co Čech, to pouhý sedlák jen — maličké sebral vojsko své, bez řádných zbraní, ubohé. I stala se věc přehrozná, a nikdo takou nepozná, ji marně v Písmě hledal bych i v kronikách všech světových. Když nám se totiž přiblížil a na tři míle vzdálen byl ten zhoubný národ pověstný, tak nepřátelský, ničemný, takovou hrůzou sevření jsme všichni v náhlém zděšení; tu naše síly muzejí a prchá rada s nadějí, země se třese, v nás je třas, jen útěk hledal každý z nás a dábel sám je v patách všem — jest jistě v Čechách vladařem. My nemohli jsme bít se tam, a tak jen útěk zbýval nám. Co nechali jsme věcí těch, jež přivezli jsme na vozech: odpustků, bul a korouhví, vše, čím se biskupové skví! A též můj klobouk červený,
284 $5 285 a chránit se, však mečem ne! Legát, jejž v čele vojska zříš a na praporech klíče, kříž, a kříže, připevněné všem, kdo byli v davu křižáckém, ač tolik se jich blýskalo, však neprospěly za málo: byl ukořistěn s klíči kříž, i buly, poklady a spíž, však nuncius ať poběží docela prázdný k papeži. % A cože říká Julián, jenž kardinálem již je zván,é když po tom boji ztraceném s papežem sedí Evženem?? "Ten mnišskou kutnu nechal svou a tiáru vzal papežskou, chtě raděj" v Boží rodině se skvíti v roli Martině, než s Marií se ztišiti, a tak se Pánu líbiti? Kardinál pláce: ,,Svatosti, ach, nevídané téZkosti, to nebudou už viděti po celé toto století ty věci hrůzné — jenom vám je beze strachu vykládám — co poznal jsem tam v Cechii, jež zhoubně všechno vybíjí. Když národy jsem shromáždil, tak mnohé, plné zbrojných sil, to z krajů Alemanie, Hungarie, Italie a též ze zemí sousedních, z všech oblastí to církevních, jichž nápor udolat by měl svět celý, plný nepřátel — takové množství vojínů, sekáčů statných, hrdinů: tu český národ, který bděl, tam u hranic, jak uviděl takové spousty našich sil, pomezní kraje opustil. My vstoupili jsme ve sboru a nikde síla odporu, s níž bychom se tu srazili. 'T'ož páchali jsme násilí po měsíc ohněm, železem? a já se cítil vítězem. A tehdy kacířský ten kmen — co Čech, to pouhý sedlák jen — maličké sebral vojsko své, bez řádných zbraní, ubohé. I stala se věc přehrozná, a nikdo takou nepozná, ji marně v Písmě hledal bych i v kronikách všech světových. Když nám se totiž přiblížil a na tři míle vzdálen byl ten zhoubný národ pověstný, tak nepřátelský, ničemný, takovou hrůzou sevření jsme všichni v náhlém zděšení; tu naše síly muzejí a prchá rada s nadějí, země se třese, v nás je třas, jen útěk hledal každý z nás a dábel sám je v patách všem — jest jistě v Čechách vladařem. My nemohli jsme bít se tam, a tak jen útěk zbýval nám. Co nechali jsme věcí těch, jež přivezli jsme na vozech: odpustků, bul a korouhví, vše, čím se biskupové skví! A též můj klobouk červený,
Strana 286
mnou na útěku ztracený, z nich kdosi na své hlavě měl a požehnání udílel a kříže dělal, aby jen byl obřad svatý zesměšněn — chlap, který zločincem se stal, a lid mu všechen zatleskal! Vše stalo se, co przní mrav, to znesvěcení svatých práv i klíčů, na útěku z Čech, nám, církvi římské, na posměch: neb nalezli se z našich řad, když onen zmatek na nás paď', — jak výše jsme již sdělili — a to jsme v pravdě zjistili, že vydrancovali náš vůz!! a odvezli ho, jaký hnus, — v ném byly zlatých tisíce i klenotů též směsice, vše to, co Vaší Svatosti jsme s převelikou bdělostí v německých krajích sebrali a věrnou rukou chovali. My těchto svatokrádců dav — jak velí církve starý mrav — jsme dali ihned v prokletí, však nemohlo to prospéti.e Lid tvrdé šíje, drsný lid, ** jenž chce jen kněží oloupit, své spásy zcela zapomněl a v duši tvrdý nad ocel on svírá to, co uchvátí, i když ho nebe zatratí. Dim, Ze ti na&i lapkové jsou horší nežli Čechové: ti přece s námi bojují — oni se s námi spojují; ti přece nepřátelé jsou — e 2 M 19, 12; 30, 37. ee 5 Mo, 6; 9, 13; Pfisl. 29, 1. a oni přátelsky k nám jdou; ti jsou nám zhoubci napořád — a oni chrání římský řád. Nám škodlivější jistě jest, kdo umí přátelsky si véste a nepřítel je; zhoubnější je každé zlo vždy skrytější. Neb tak pod maskou zbožnosti ty nešlechetné podlosti nám směle tropí potají a naše věci lapají. O jiných věcech mlčím již, však o Češích tu ještě slyš: To nejsou lidé skutečně, však ďábli jsou to bezpečně a Lykaoni zufivi,*e ti ani hosta neživí, z nich každý — pravá harpyje, jen lidská tvář že na ní je. Jich nápor tak nás poděsil a zbavil rozumu 1 sil, jak náhlý blesk by sjel tam v ráz a k zemi srazil všechny nás. Tam bezmocně jsme toužili, aby nas hory ptikryly,ee* a tak nás hrüza omámí, jako by stáli za námi a sahali nám na šíje — ach, jak ten osten kruty je! I běželi jsme rozváti kam každý stačil prchati. A mnozí v lesích ukrytí museli hladem zajiti, tam bloudili jsou v zákrutech po temných lesních cestách všech, do hvozdů tśch se pfihnali, e Boethius, De consol. III, pr. 5, 14 Weinb. ee Ovidius, Met. I 163 nn. eee Luk. 23, 30.
mnou na útěku ztracený, z nich kdosi na své hlavě měl a požehnání udílel a kříže dělal, aby jen byl obřad svatý zesměšněn — chlap, který zločincem se stal, a lid mu všechen zatleskal! Vše stalo se, co przní mrav, to znesvěcení svatých práv i klíčů, na útěku z Čech, nám, církvi římské, na posměch: neb nalezli se z našich řad, když onen zmatek na nás paď', — jak výše jsme již sdělili — a to jsme v pravdě zjistili, že vydrancovali náš vůz!! a odvezli ho, jaký hnus, — v ném byly zlatých tisíce i klenotů též směsice, vše to, co Vaší Svatosti jsme s převelikou bdělostí v německých krajích sebrali a věrnou rukou chovali. My těchto svatokrádců dav — jak velí církve starý mrav — jsme dali ihned v prokletí, však nemohlo to prospéti.e Lid tvrdé šíje, drsný lid, ** jenž chce jen kněží oloupit, své spásy zcela zapomněl a v duši tvrdý nad ocel on svírá to, co uchvátí, i když ho nebe zatratí. Dim, Ze ti na&i lapkové jsou horší nežli Čechové: ti přece s námi bojují — oni se s námi spojují; ti přece nepřátelé jsou — e 2 M 19, 12; 30, 37. ee 5 Mo, 6; 9, 13; Pfisl. 29, 1. a oni přátelsky k nám jdou; ti jsou nám zhoubci napořád — a oni chrání římský řád. Nám škodlivější jistě jest, kdo umí přátelsky si véste a nepřítel je; zhoubnější je každé zlo vždy skrytější. Neb tak pod maskou zbožnosti ty nešlechetné podlosti nám směle tropí potají a naše věci lapají. O jiných věcech mlčím již, však o Češích tu ještě slyš: To nejsou lidé skutečně, však ďábli jsou to bezpečně a Lykaoni zufivi,*e ti ani hosta neživí, z nich každý — pravá harpyje, jen lidská tvář že na ní je. Jich nápor tak nás poděsil a zbavil rozumu 1 sil, jak náhlý blesk by sjel tam v ráz a k zemi srazil všechny nás. Tam bezmocně jsme toužili, aby nas hory ptikryly,ee* a tak nás hrüza omámí, jako by stáli za námi a sahali nám na šíje — ach, jak ten osten kruty je! I běželi jsme rozváti kam každý stačil prchati. A mnozí v lesích ukrytí museli hladem zajiti, tam bloudili jsou v zákrutech po temných lesních cestách všech, do hvozdů tśch se pfihnali, e Boethius, De consol. III, pr. 5, 14 Weinb. ee Ovidius, Met. I 163 nn. eee Luk. 23, 30.
Strana 287
286 € 287 však východu z nich neznali — neb český prales velký jest, pln bludných kruhů, divných cest. Tak o zisku nic nevíme, jmění 1 lidi ztrácíme! Moc klíčů oslábla, to věz, a národy to vidí dnes, odpustky napadány jsou, ač církev jest jim záštitou, a k posměchu náš bude um po světě mnohým národům. Jest nyní dobrozdání mé: dnes uklidniti musíme ten lid tak tvrdý nezdolně a ustoupit mu povolně v té věci artikulů tří, jež s Písmem svatým souhlasí — ten kalich, jejž chce každý z nich, ty tresty hříchů veřejných, evangelia kázání, k němuž se lid ten přiklání: ať z kalicha si pijí jen, lid obecný, ten celý kmen, ať káží si a trestají, jen bouření ať nechají tam proti církvi v tyto dny, a také svaté almužny, jež dány od věřících všech, ať uchovají v mezích těch, jež církev mocí světící vždy drží ve své pravici; ať užívají řádů svých jak chtějí, jenom žádný z nich ať nechce škodit kostelům a našim svatým klášterům, ať mají pokoj se všemi a svými zlými zbraněmi ať neútočí na jiné v té zuřivosti zločinné! Sbor kardinálů zatleskal, sbor biskupů svůj souhlas dal, právníci, soudci, domácí tam v papežově paláci. Pak Svatý otec přemítá, děj věcí mlčky vyčítá a mluví svatým výrokem: „Bůh jistě je s tím národem, jak dosvědčuje mnohý div, jejž vidí, kdo je nyní živ, to nejvyšší jen činí Král, jenž vládl vždy a vládne dál. Je těžko chystat branný sbor a stavěti se na odpor té Moci, která panuje, a vše svou rukou zdrżuje.e Kdo odporoval Jemu snad a pokoj mohl vyziskat? ee Chce marně radu lidský syn, když vůli svou má Hospodin, eee nebot i rady králà vsecheeee vždy rozptyluje Jeho dech. Kdo Pána dráždí, za to mám, ten proti proudu pluje sám,eeeee a ten, kdo Boha vyzývá, svou vinou rychle dožívá. My zasloužili tento trest, neb naše snaha špatná jest, když chceme smazat docela a zlehčit slova Kristova, eeeeee jež nezrušitelná vždy jsou, že spíše země s oblohou úplně mohou zahynout, nez tato slova pominout. eeeeeee Jsou zdůvodněna trvale a upevněna na skále, e Żalm 94, 3—4. ee Job, 9, 4. eee Přísloví 21, 30. eeee Žalm 32, 10. eeeee Fcclesiasticus 4, 32. oeeeee Luk. 21, 33. ooeeeee Žalm 18, 10.
286 € 287 však východu z nich neznali — neb český prales velký jest, pln bludných kruhů, divných cest. Tak o zisku nic nevíme, jmění 1 lidi ztrácíme! Moc klíčů oslábla, to věz, a národy to vidí dnes, odpustky napadány jsou, ač církev jest jim záštitou, a k posměchu náš bude um po světě mnohým národům. Jest nyní dobrozdání mé: dnes uklidniti musíme ten lid tak tvrdý nezdolně a ustoupit mu povolně v té věci artikulů tří, jež s Písmem svatým souhlasí — ten kalich, jejž chce každý z nich, ty tresty hříchů veřejných, evangelia kázání, k němuž se lid ten přiklání: ať z kalicha si pijí jen, lid obecný, ten celý kmen, ať káží si a trestají, jen bouření ať nechají tam proti církvi v tyto dny, a také svaté almužny, jež dány od věřících všech, ať uchovají v mezích těch, jež církev mocí světící vždy drží ve své pravici; ať užívají řádů svých jak chtějí, jenom žádný z nich ať nechce škodit kostelům a našim svatým klášterům, ať mají pokoj se všemi a svými zlými zbraněmi ať neútočí na jiné v té zuřivosti zločinné! Sbor kardinálů zatleskal, sbor biskupů svůj souhlas dal, právníci, soudci, domácí tam v papežově paláci. Pak Svatý otec přemítá, děj věcí mlčky vyčítá a mluví svatým výrokem: „Bůh jistě je s tím národem, jak dosvědčuje mnohý div, jejž vidí, kdo je nyní živ, to nejvyšší jen činí Král, jenž vládl vždy a vládne dál. Je těžko chystat branný sbor a stavěti se na odpor té Moci, která panuje, a vše svou rukou zdrżuje.e Kdo odporoval Jemu snad a pokoj mohl vyziskat? ee Chce marně radu lidský syn, když vůli svou má Hospodin, eee nebot i rady králà vsecheeee vždy rozptyluje Jeho dech. Kdo Pána dráždí, za to mám, ten proti proudu pluje sám,eeeee a ten, kdo Boha vyzývá, svou vinou rychle dožívá. My zasloužili tento trest, neb naše snaha špatná jest, když chceme smazat docela a zlehčit slova Kristova, eeeeee jež nezrušitelná vždy jsou, že spíše země s oblohou úplně mohou zahynout, nez tato slova pominout. eeeeeee Jsou zdůvodněna trvale a upevněna na skále, e Żalm 94, 3—4. ee Job, 9, 4. eee Přísloví 21, 30. eeee Žalm 32, 10. eeeee Fcclesiasticus 4, 32. oeeeee Luk. 21, 33. ooeeeee Žalm 18, 10.
Strana 288
jsou zvěstována Kristem všem, stvrzena jeho životem, abychom úřad od nebes my zdvihli nad všelikou mez, kterou nám zákon ukládá. Má moc-li stádo ovládá, a jsem-li Páně náměstkem, pak souhlasný ať s ním vždy jsem. Nadarmo bych to jméno měl, kdybych se s ním snad rozcházel. Nic neprospívá Svatosti nám jméno, jestli s tvrdostí se protivíme mravům těm, jež Kristovým jsou zákonem. A mám-li hodnost Petrovu, nechť hledám svatost poznovu, ať kvetu mravy svatými a ctnosti ať se daří mi. Nám jistě moudrost chyběla, když věřili jsme docela, že bojem bude zničeno, co Boží silou zpevněno, že vyvrátí náš lidský pych, co stvrzeno je v nebesích, že bujnost naše vyplení co zvěčnilo zde Zjevení, co Bůh, jenž vládne od věků, sám děl a svěřil člověku, mrav dokonalý bez všech vad by postaven byl za příklad, jejž učedníci oddaní vždy chránili a ochrání. Je třeba nyní zkrotit hněv, dnes, mírnosti, svou sílu zjev, ať netrestá nás mocný Pán přívalem ještě tvrdších ran. Čím déle chtivost pomsty plá a podněcuje přání zlá, tím více stíhá Boží luk a působí nám řadu muk. Shromážděme již církev svou, jež nazývá se obecnou, at artikuly ony tii, jež mezi bludy nepatří, se povolí těm lidem všem, jen ať již mlčí o čtvrtém! Neb naše síla důstojná a církve vážnost přehojná by beze statků zmizela ponenáhlu, však docela! Když ještě církev přesvatá nebyla mocná, bohatá, tu papež bídně živořil, byl obětí a neměl sil, však papežové s bohatstvím jsou jisti před úkladem zlým a v míru slouží v chrámech svých tam Pánu svému v nebesích. Marně by práva zakládal, kdo obrany by málo dbal, ať chrabrostí, či penězi, jež nade vším vždy vítězí.e A takto druzi, krajané i ženy, doma nechané, vojíny z pole osloví, když přijdou ve své domovy: „„Kde čest, kde síla věrného, kde ruka muže chrabrého, přísaha králi, papeži, již zachovati náleží? To je ta slavná rozhodnost a bohatýrská rekovnost? To je ta síla chrabrosti? Ó ne, jen hanba slabosti: Nepřítel v dáli — prchají a věci své mu nechají. e Kaz. 1o, 19.
jsou zvěstována Kristem všem, stvrzena jeho životem, abychom úřad od nebes my zdvihli nad všelikou mez, kterou nám zákon ukládá. Má moc-li stádo ovládá, a jsem-li Páně náměstkem, pak souhlasný ať s ním vždy jsem. Nadarmo bych to jméno měl, kdybych se s ním snad rozcházel. Nic neprospívá Svatosti nám jméno, jestli s tvrdostí se protivíme mravům těm, jež Kristovým jsou zákonem. A mám-li hodnost Petrovu, nechť hledám svatost poznovu, ať kvetu mravy svatými a ctnosti ať se daří mi. Nám jistě moudrost chyběla, když věřili jsme docela, že bojem bude zničeno, co Boží silou zpevněno, že vyvrátí náš lidský pych, co stvrzeno je v nebesích, že bujnost naše vyplení co zvěčnilo zde Zjevení, co Bůh, jenž vládne od věků, sám děl a svěřil člověku, mrav dokonalý bez všech vad by postaven byl za příklad, jejž učedníci oddaní vždy chránili a ochrání. Je třeba nyní zkrotit hněv, dnes, mírnosti, svou sílu zjev, ať netrestá nás mocný Pán přívalem ještě tvrdších ran. Čím déle chtivost pomsty plá a podněcuje přání zlá, tím více stíhá Boží luk a působí nám řadu muk. Shromážděme již církev svou, jež nazývá se obecnou, at artikuly ony tii, jež mezi bludy nepatří, se povolí těm lidem všem, jen ať již mlčí o čtvrtém! Neb naše síla důstojná a církve vážnost přehojná by beze statků zmizela ponenáhlu, však docela! Když ještě církev přesvatá nebyla mocná, bohatá, tu papež bídně živořil, byl obětí a neměl sil, však papežové s bohatstvím jsou jisti před úkladem zlým a v míru slouží v chrámech svých tam Pánu svému v nebesích. Marně by práva zakládal, kdo obrany by málo dbal, ať chrabrostí, či penězi, jež nade vším vždy vítězí.e A takto druzi, krajané i ženy, doma nechané, vojíny z pole osloví, když přijdou ve své domovy: „„Kde čest, kde síla věrného, kde ruka muže chrabrého, přísaha králi, papeži, již zachovati náleží? To je ta slavná rozhodnost a bohatýrská rekovnost? To je ta síla chrabrosti? Ó ne, jen hanba slabosti: Nepřítel v dáli — prchají a věci své mu nechají. e Kaz. 1o, 19.
Strana 289
288 GS 289 Umiit by bylo éestnéjsi, pro bojovníka slavnější, než utéci, když táhne jen tak nepatrný, bídný kmen, jímž pohrdají, jak se ví, dnes všichni věrní Kristovi! Kde vaše stany, výzbroje, i šaty, vozy do boje, kde praky, stroje válečné a zásoby tak výtečné? Těch věcí již se zmocnil všech ten selský, věrolomný Čech pro slávu svou i obranu a nám pro nectnou pohanu. Pro Vás by bylo vhodnější a nepochybně moudřejší, kdybyste doma za pecí uvadli horkou zimnicí, anebo padli nákazou a vydechli tak duši svou, než abyste tu žili zas pro hanbu dnes i v příští čas všem národům zde okolním i lidem blízkým, přespolním. Jak přáli jsme si v touze té a věřili, že přijdete k nám s pýchou, slávou vítěznou, s kořistí také bezmeznou — však nyní zříme bezectné, zbraní a zásob zbavené, jak vracíte se ve svůj byt. Ach, že nám dáno s vámi žít! Kéž úder blesku uspíší smrt naši z vůle nejvyšší! Tu odpovédí zardélí: „ Vak divný sběh jsme viděli, že nelze mluvit člověku. Věc neslýchaná od věků! Když onen český národ zlý, tak proradný a ďábelský, se rychlým krokem blížil k nám a k útoku se chystal tam — ač ještě byli vzdáleni, hluk náhle přešel ve hřmění, jak mocná bouře blízko zněl, když lid ten zdáli přicházel; tu země celá třásla se a chrabrost prchla v úžase, tu každý člověk zděšen byl a na útěk se obrátil to s davem knížat, vévodů, a s biskupy všech národů. Za nimi jít se slušelo, nechat je — nám se nechtělo. To bychom byli zbéhové, kdybychom vüdce takové nesledovali hbitéji, když utíkali rychleji. Vždy za pastýřem stádo jde, a vojsko vůdce sleduje: když jeden z nich je opuštěn, pak obvinění čeká jen; když jeden zase vzdálí se, trest mívá ihned na míse.“ Ach, pláčí mladí vojáci, žalem se každý potácí, že stržení jsou k útěku, že zbavení jsou obleků, i zásob, koní přemnohých, jež v rozptýlených zemích svých na rozkaz krále koupili a s nimi všichni vstoupili do země české, zvábeni snem klamavého domnění,
288 GS 289 Umiit by bylo éestnéjsi, pro bojovníka slavnější, než utéci, když táhne jen tak nepatrný, bídný kmen, jímž pohrdají, jak se ví, dnes všichni věrní Kristovi! Kde vaše stany, výzbroje, i šaty, vozy do boje, kde praky, stroje válečné a zásoby tak výtečné? Těch věcí již se zmocnil všech ten selský, věrolomný Čech pro slávu svou i obranu a nám pro nectnou pohanu. Pro Vás by bylo vhodnější a nepochybně moudřejší, kdybyste doma za pecí uvadli horkou zimnicí, anebo padli nákazou a vydechli tak duši svou, než abyste tu žili zas pro hanbu dnes i v příští čas všem národům zde okolním i lidem blízkým, přespolním. Jak přáli jsme si v touze té a věřili, že přijdete k nám s pýchou, slávou vítěznou, s kořistí také bezmeznou — však nyní zříme bezectné, zbraní a zásob zbavené, jak vracíte se ve svůj byt. Ach, že nám dáno s vámi žít! Kéž úder blesku uspíší smrt naši z vůle nejvyšší! Tu odpovédí zardélí: „ Vak divný sběh jsme viděli, že nelze mluvit člověku. Věc neslýchaná od věků! Když onen český národ zlý, tak proradný a ďábelský, se rychlým krokem blížil k nám a k útoku se chystal tam — ač ještě byli vzdáleni, hluk náhle přešel ve hřmění, jak mocná bouře blízko zněl, když lid ten zdáli přicházel; tu země celá třásla se a chrabrost prchla v úžase, tu každý člověk zděšen byl a na útěk se obrátil to s davem knížat, vévodů, a s biskupy všech národů. Za nimi jít se slušelo, nechat je — nám se nechtělo. To bychom byli zbéhové, kdybychom vüdce takové nesledovali hbitéji, když utíkali rychleji. Vždy za pastýřem stádo jde, a vojsko vůdce sleduje: když jeden z nich je opuštěn, pak obvinění čeká jen; když jeden zase vzdálí se, trest mívá ihned na míse.“ Ach, pláčí mladí vojáci, žalem se každý potácí, že stržení jsou k útěku, že zbavení jsou obleků, i zásob, koní přemnohých, jež v rozptýlených zemích svých na rozkaz krále koupili a s nimi všichni vstoupili do země české, zvábeni snem klamavého domnění,
Strana 290
že odpustky jim legát dá — lest byla to však proklatá. Ted pravi: „Króli, vśe nam vrat, a legáte ná&, ty se ztrat, — s odpustky témi, pékny host, jsi napálil nás víc, než dost.“ Král odpoví však rozezlen: „Odměna patří chrabrým jen, « kdo postupují bijíce, ne těm, kdo jako babice opustí pole bitevní, — když jenom šumot větví zní, když nepřítel je v dálce tam a není přímo v patách vám, — jak před jestřábem vrabčíci, jak před chrtem laň kvapící, jak suchá stébla vyrvaná a vichrem sem tam zmítaná. ee Ó veleslavní rekové! O jaci chrabfi jezdcovć — co utikaji s bolesti, když v měchýři hrách zachřestí! Jak včely opouštějí úl, když dým se dovnitř nahrnul, tak tihle, cos když zazvučí, když český lid si zahlučí, jak ovce před vlky se štvou, vše opustí, i výzbroj svou. Což kdyby lid ten uzřeli, snad všichni hned by pomřeli, jak německých kdys poslů dav, když křikl na ně Soběslav!12 O bojovnici bez boje, vás mučit věru vhodno je, na šibenice věšeti, na skřipec napnout, prokletí, e 2 Tim. 2, 5. ee [Izaiáš 41, 2. anebo pálit pochodní, zlým ohněm, stokrát nehodní! Vy všichni kříže nesli jste, hodni jste smrti zajisté, a steré smrti, neboť Řím odpustky dal vám ničemným! Ó bezectní vy chlapové, vy svaté říše zbéhové, z vás nikdo, ani jako host, ať nejde v lidskou společnost! Kde prapory vy máte své a svaté říše korouhve? Ty nechali jste selskému bídnému lidu českému, nám pro potupné snížení a jim pro slavné zvýšení. Však zápisy již navraťte, a pryč se všichni obratte, ať nevidíte již mou tvář a dvora mého jasnou zář!““ Oni pak řeknou s třesením, avšak s duchem, srdcem pevnějším: « „Své sluhy račte vyslyšet, když slouží vám již řadu let. Nás dobře znali králové i knížata a vůdcové, my sloužili jim ku blahu a prokázali odvahu ve válkách, mnohých sečích zlých i v jiných dějích přetěžkých. My jistě nejsme zbabělí, z nás každý v boj se osmělí; však jak jsme vešli zástupem v tu hrůzyplnou Českou zem, z nás prchla síla na hony, zahnána zlými démony, e Mar. 1o, 49; Skut. 27, 36.
že odpustky jim legát dá — lest byla to však proklatá. Ted pravi: „Króli, vśe nam vrat, a legáte ná&, ty se ztrat, — s odpustky témi, pékny host, jsi napálil nás víc, než dost.“ Král odpoví však rozezlen: „Odměna patří chrabrým jen, « kdo postupují bijíce, ne těm, kdo jako babice opustí pole bitevní, — když jenom šumot větví zní, když nepřítel je v dálce tam a není přímo v patách vám, — jak před jestřábem vrabčíci, jak před chrtem laň kvapící, jak suchá stébla vyrvaná a vichrem sem tam zmítaná. ee Ó veleslavní rekové! O jaci chrabfi jezdcovć — co utikaji s bolesti, když v měchýři hrách zachřestí! Jak včely opouštějí úl, když dým se dovnitř nahrnul, tak tihle, cos když zazvučí, když český lid si zahlučí, jak ovce před vlky se štvou, vše opustí, i výzbroj svou. Což kdyby lid ten uzřeli, snad všichni hned by pomřeli, jak německých kdys poslů dav, když křikl na ně Soběslav!12 O bojovnici bez boje, vás mučit věru vhodno je, na šibenice věšeti, na skřipec napnout, prokletí, e 2 Tim. 2, 5. ee [Izaiáš 41, 2. anebo pálit pochodní, zlým ohněm, stokrát nehodní! Vy všichni kříže nesli jste, hodni jste smrti zajisté, a steré smrti, neboť Řím odpustky dal vám ničemným! Ó bezectní vy chlapové, vy svaté říše zbéhové, z vás nikdo, ani jako host, ať nejde v lidskou společnost! Kde prapory vy máte své a svaté říše korouhve? Ty nechali jste selskému bídnému lidu českému, nám pro potupné snížení a jim pro slavné zvýšení. Však zápisy již navraťte, a pryč se všichni obratte, ať nevidíte již mou tvář a dvora mého jasnou zář!““ Oni pak řeknou s třesením, avšak s duchem, srdcem pevnějším: « „Své sluhy račte vyslyšet, když slouží vám již řadu let. Nás dobře znali králové i knížata a vůdcové, my sloužili jim ku blahu a prokázali odvahu ve válkách, mnohých sečích zlých i v jiných dějích přetěžkých. My jistě nejsme zbabělí, z nás každý v boj se osmělí; však jak jsme vešli zástupem v tu hrůzyplnou Českou zem, z nás prchla síla na hony, zahnána zlými démony, e Mar. 1o, 49; Skut. 27, 36.
Strana 291
290 $$ 291 odvaha naše docela i moudrost všechna zmizela, a naše rada, plán 1 lest v nic obrácena ihned jest. Když o příchodu selského krutého lidu českého jsme zvédéli, tu udivi nás hřmot a hukot strašlivý — tři míle byli vzdálení našeho ještě ležení, a přec tak jasně zblízka zněl hluk vozů, koní, nepřátel i mohutný a bouřný zpěv těch českých polních bratrstev: ochabla síla v úžase a těla naše chvěla se, již otřásá se celá zem a my jsme jati úděsem, to bez výjimky všichni my, sbor celý, malí s velkými. Již prcháme jak bezhlaví, kde útěk náš se zastaví? Jsou s nimi síly pekelné a budí hrůzy smrtelné u všechněch jejich nepřátel a kdo by pomáhat jim chtěl. A Vaše Jasnost jistě zná, jaká to slabost bezmocná vás ovládala ve chvíli, když vy jste s nimi válčili, na mnohých věru místech Čech, jak známo je dnes v krajích všech, — Brod, Kutná Hora, Vyšehrad, Kladruby, Vítkov — jakÿ pâd!18 Královská Vaše Důstojnost jak často, ach! pro jejich zlost, pro vzteklost lidu zhoubného pryč prchala a hojného tam zboží byla zbavena, jež zanechala zděšena! Ne lidé, to jsou zloduši, ti čáry temné vytuší a znají kouzla, věštectví. A Vaše Jasnost dobře ví, jak blíže Ústí, u hranic, moc velká v zemi vstupujíc hned utíkala v nezbytí a mnozi jati, zabiti!4 tam silou kmene selského zlořečeného českého, který tam svoje kořisti nemohl ani spočísti. Jak velké bylo vojsko přec, jež táhlo kdysi na Žatec,15 a s nimi páni, knížata, sbor biskupů a hrabata — ti odhodili nehodně, jak metali by do ohně, své vozy, zbraně, jež se skví, i stany v Českém království, a mnohé z jejich branných sil tam český meč již pokosil a prchli všichni k hanbě své, jak vojsko tak i vůdcové! Jak velký sbor to kdysi byl, jenž na Stříbro tam útočil,16 kraj obsadili okolní a zdáli se tak nezdolní — však také chlapi zbili je a vyhnali je z Čechie nesmírnou statečností svou přes hory cestou, necestou! 'I'am naši mnoho nechali, s čím do země se vydali, neb když se dali na útěk, tu nezbýval jim jiný lék
290 $$ 291 odvaha naše docela i moudrost všechna zmizela, a naše rada, plán 1 lest v nic obrácena ihned jest. Když o příchodu selského krutého lidu českého jsme zvédéli, tu udivi nás hřmot a hukot strašlivý — tři míle byli vzdálení našeho ještě ležení, a přec tak jasně zblízka zněl hluk vozů, koní, nepřátel i mohutný a bouřný zpěv těch českých polních bratrstev: ochabla síla v úžase a těla naše chvěla se, již otřásá se celá zem a my jsme jati úděsem, to bez výjimky všichni my, sbor celý, malí s velkými. Již prcháme jak bezhlaví, kde útěk náš se zastaví? Jsou s nimi síly pekelné a budí hrůzy smrtelné u všechněch jejich nepřátel a kdo by pomáhat jim chtěl. A Vaše Jasnost jistě zná, jaká to slabost bezmocná vás ovládala ve chvíli, když vy jste s nimi válčili, na mnohých věru místech Čech, jak známo je dnes v krajích všech, — Brod, Kutná Hora, Vyšehrad, Kladruby, Vítkov — jakÿ pâd!18 Královská Vaše Důstojnost jak často, ach! pro jejich zlost, pro vzteklost lidu zhoubného pryč prchala a hojného tam zboží byla zbavena, jež zanechala zděšena! Ne lidé, to jsou zloduši, ti čáry temné vytuší a znají kouzla, věštectví. A Vaše Jasnost dobře ví, jak blíže Ústí, u hranic, moc velká v zemi vstupujíc hned utíkala v nezbytí a mnozi jati, zabiti!4 tam silou kmene selského zlořečeného českého, který tam svoje kořisti nemohl ani spočísti. Jak velké bylo vojsko přec, jež táhlo kdysi na Žatec,15 a s nimi páni, knížata, sbor biskupů a hrabata — ti odhodili nehodně, jak metali by do ohně, své vozy, zbraně, jež se skví, i stany v Českém království, a mnohé z jejich branných sil tam český meč již pokosil a prchli všichni k hanbě své, jak vojsko tak i vůdcové! Jak velký sbor to kdysi byl, jenž na Stříbro tam útočil,16 kraj obsadili okolní a zdáli se tak nezdolní — však také chlapi zbili je a vyhnali je z Čechie nesmírnou statečností svou přes hory cestou, necestou! 'I'am naši mnoho nechali, s čím do země se vydali, neb když se dali na útěk, tu nezbýval jim jiný lék
Strana 292
než opustiti vozy své a jiné věci přemnohé. Neračte výtky činit nám a bolestně to nésti sám, že od nich jsme se vzdálil: dřív, nežli jsme je spatřili, ty šelmy kruté bez míry, ty Parky, ďábly, upíry. At s nimi válčí démoni, však nikdy voják na koni!““ Král usmířen jim odpoví: „Já neprožil jsem takový děj hanby jinde v zemích všech, jak ten, jejž způsobil mi Čech. Jen jednou jsem byl poražen a smutnou sudbou podmaněn tam v zemi Turkü v onen cas:!? však zde jsem zbaven zas a zas vojsk, věcí, které padly v plen, o království jsem oloupen. To jejich není chrabrostí — to válečnou je zvyklostí, to není z jejich rekovství, to jakési je bláznovství, anebo vlivem Saturna moc dána chlapům pochmurná, že ohrožují bezpečí pro malé, větší, největší, že děsí lidi ubohé; to nedělají dáblové — ti zříce kříž, hned v dálce jsou a exorcistů nesnesou. A s námi kříž byl s mocí vší a exorcista největší — sám legát, jenž je s Římem spjat, kterému nesmí vzdorovat pekelná brána e v pychu svém, e Mat. 16, 18. — byl vyslán římským náměstkem. Však duchem exorcistickým a trikem syllogistickým nemohl příliš prospět nám, když cestou všechno ztratil sám. Však osud války — klamná léč, střídavě všechny zžírá meč — jak náhodě se uráčí, tak slepě kolem otáčí.e Tak hned se octne ve výši a hned zas dolů pospíší, tak hośtóni jsme nektarem a pak zas hořkým pohárem. Vždy vítěz padlého chce štvát a vítěze pak čeká pád. To na hřišti jsou závody ee v tom světě, jenž se řítí vždy. Ať všechny Čechy vezme das, — tak nyní buď i v příští čas — ty chlapy kmene selského zatvrzelého českého, když nazpět v lůno církve své jít nechtějí, ač ona zve, a naši vůli nečiní, ač cele jsou nám povinni. Nám buďdtež jako pohané, ty duše ďáblu oddané. Já raději je opustím, než abych takhle vládl jim. Mám přece pevně v moci své krajiny světa přemnohé, bohatství, slávu známou všem — již opustím tu Českou zem: vždyť stála mě již tolik ztrát na jmění, lidech napořád, však nic jsem z toho nezískal a vždycky jsem jen škodu vzal.“ e Boethius, De consol. II, pr. 1, 19 Weinb.: Val. Max. VI 9 ext. 7. ee Boethius, De consol. II, pr. 2, 9.
než opustiti vozy své a jiné věci přemnohé. Neračte výtky činit nám a bolestně to nésti sám, že od nich jsme se vzdálil: dřív, nežli jsme je spatřili, ty šelmy kruté bez míry, ty Parky, ďábly, upíry. At s nimi válčí démoni, však nikdy voják na koni!““ Král usmířen jim odpoví: „Já neprožil jsem takový děj hanby jinde v zemích všech, jak ten, jejž způsobil mi Čech. Jen jednou jsem byl poražen a smutnou sudbou podmaněn tam v zemi Turkü v onen cas:!? však zde jsem zbaven zas a zas vojsk, věcí, které padly v plen, o království jsem oloupen. To jejich není chrabrostí — to válečnou je zvyklostí, to není z jejich rekovství, to jakési je bláznovství, anebo vlivem Saturna moc dána chlapům pochmurná, že ohrožují bezpečí pro malé, větší, největší, že děsí lidi ubohé; to nedělají dáblové — ti zříce kříž, hned v dálce jsou a exorcistů nesnesou. A s námi kříž byl s mocí vší a exorcista největší — sám legát, jenž je s Římem spjat, kterému nesmí vzdorovat pekelná brána e v pychu svém, e Mat. 16, 18. — byl vyslán římským náměstkem. Však duchem exorcistickým a trikem syllogistickým nemohl příliš prospět nám, když cestou všechno ztratil sám. Však osud války — klamná léč, střídavě všechny zžírá meč — jak náhodě se uráčí, tak slepě kolem otáčí.e Tak hned se octne ve výši a hned zas dolů pospíší, tak hośtóni jsme nektarem a pak zas hořkým pohárem. Vždy vítěz padlého chce štvát a vítěze pak čeká pád. To na hřišti jsou závody ee v tom světě, jenž se řítí vždy. Ať všechny Čechy vezme das, — tak nyní buď i v příští čas — ty chlapy kmene selského zatvrzelého českého, když nazpět v lůno církve své jít nechtějí, ač ona zve, a naši vůli nečiní, ač cele jsou nám povinni. Nám buďdtež jako pohané, ty duše ďáblu oddané. Já raději je opustím, než abych takhle vládl jim. Mám přece pevně v moci své krajiny světa přemnohé, bohatství, slávu známou všem — již opustím tu Českou zem: vždyť stála mě již tolik ztrát na jmění, lidech napořád, však nic jsem z toho nezískal a vždycky jsem jen škodu vzal.“ e Boethius, De consol. II, pr. 1, 19 Weinb.: Val. Max. VI 9 ext. 7. ee Boethius, De consol. II, pr. 2, 9.
Strana 293
292 $$ 293 A také legát řekne jim: „Já s úřadem tak vysokým jsem k boji nebyl povinen, já povzbuzovat měl jsem jen, abyste svatou církev svou bránili s myslí statečnou a bili mocně u víře ty zbujné české kacíře. A viděl jsem vás prchati, tak rozptýlené v závrati, vojíny kdys tak statečné, své průvodce tak bezpečné vybrané z krajů nesčetných, jak blízkých tak i vzdálených, jež těžce sbíral papež, král — a co je tento podnik stál — moc ve svété tak vrcholnou, a téměř zcela nezdolnou vévody, církve předáky, knížata, statné vojáky, tak upevněné cele již tou slávou, kterou září kříž, a obdařené kurií odpustky, privilegii; já důvěru k vám choval jsem tak neoblomnou v duchu svém, že s mocí, která ve vás jest, nemůže nikdo válku vést. Král Alexandr s vojskem svým daleko méně početným Daria krále porazil, jenž císařem tak mocným byl.18 Když viděl jsem vás lekavé a jako třtiny třesavé, sem tam jak bědně těkáte, k útěku místa hledáte, tu na místě jsem nesměl stát a marno bylo nastokrát vv vás prosit, křížem žehnati: nic nezbylo, než prchati. "Tož nikdo nesmí z vašich čet mě kárat nebo urážet.“ Co kurfiřt braniborský dí, ten norimbersky purkrabí,!? když navrátil se z pohromy — co králi říká v soukromí neb před jinými v dvoraně, však jistě vždycky prohnaně? Neb stanovil ho pán a král a vojskům všem ho v čelo dal, též propůjčil mu vládu svou a všechno dal mu do rukou, by přijal všechny na milost, kdo zvolí znovu poslušnost — ti rozhřešení legátem měli se těšit v přesvatém tom lůně církve, která Řím si učinila středem svým. — Dí tedy kurfiřt: „Jasnosti, já užil mnohé přísnosti tam v zemi lidu českého a nešetřil jsem žádného, ohněm a mečem ničil jsem a vraždil mnohé každým dnem; ty moje všechny oddíly to byli bitci zmudZilí, ti jednali, jak sluší jim s důrazem ostrým, válečným: když ale jistě seznali, že Čechové již sehnali dav sedlácký a početný, ač beze zbraní, ničemný, však ženoucí se k boji jen jak smrtonosný divý kmen — tu zemdlel mnohý statný syn
292 $$ 293 A také legát řekne jim: „Já s úřadem tak vysokým jsem k boji nebyl povinen, já povzbuzovat měl jsem jen, abyste svatou církev svou bránili s myslí statečnou a bili mocně u víře ty zbujné české kacíře. A viděl jsem vás prchati, tak rozptýlené v závrati, vojíny kdys tak statečné, své průvodce tak bezpečné vybrané z krajů nesčetných, jak blízkých tak i vzdálených, jež těžce sbíral papež, král — a co je tento podnik stál — moc ve svété tak vrcholnou, a téměř zcela nezdolnou vévody, církve předáky, knížata, statné vojáky, tak upevněné cele již tou slávou, kterou září kříž, a obdařené kurií odpustky, privilegii; já důvěru k vám choval jsem tak neoblomnou v duchu svém, že s mocí, která ve vás jest, nemůže nikdo válku vést. Král Alexandr s vojskem svým daleko méně početným Daria krále porazil, jenž císařem tak mocným byl.18 Když viděl jsem vás lekavé a jako třtiny třesavé, sem tam jak bědně těkáte, k útěku místa hledáte, tu na místě jsem nesměl stát a marno bylo nastokrát vv vás prosit, křížem žehnati: nic nezbylo, než prchati. "Tož nikdo nesmí z vašich čet mě kárat nebo urážet.“ Co kurfiřt braniborský dí, ten norimbersky purkrabí,!? když navrátil se z pohromy — co králi říká v soukromí neb před jinými v dvoraně, však jistě vždycky prohnaně? Neb stanovil ho pán a král a vojskům všem ho v čelo dal, též propůjčil mu vládu svou a všechno dal mu do rukou, by přijal všechny na milost, kdo zvolí znovu poslušnost — ti rozhřešení legátem měli se těšit v přesvatém tom lůně církve, která Řím si učinila středem svým. — Dí tedy kurfiřt: „Jasnosti, já užil mnohé přísnosti tam v zemi lidu českého a nešetřil jsem žádného, ohněm a mečem ničil jsem a vraždil mnohé každým dnem; ty moje všechny oddíly to byli bitci zmudZilí, ti jednali, jak sluší jim s důrazem ostrým, válečným: když ale jistě seznali, že Čechové již sehnali dav sedlácký a početný, ač beze zbraní, ničemný, však ženoucí se k boji jen jak smrtonosný divý kmen — tu zemdlel mnohý statný syn
Strana 294
a třásli se Jak trsy titin, již neznali, že muži jsou, že mají výzbroj přeskvělou; jak dovedli si v strachu vést — jak směšná marnost jejich gest, jim chví se v těle každá kost a z tváří zírá zsinalost; porůznu běží bláhoví, neřeknou ,vrat se' druhovi, ba všichni mají jeden cit: už jenom doma, doma být, a děsí se jen selského plemene toho českého. Tož vida muže bázlivé, ač před tím boje dychtivé, bál jsem se, smrt že hrozí jim v boji s tím lidem nevalným a poradil jsem knížatům, biskupům všem a hrabatům, ať jenom rychle odejdou a svoje vojska odvedou. Již není, děl jsem, tento dav připraven k boji, duchem zdráv a s lidem divokým se bít — vždyť oni nechtí ušetřit vznešených ani, bijíce malé 1 slavné velice. Ustupme rychle, bezpečně z tohoto pole společně, než zbraně na nás namíří ti selští vzteklí kacíři, než ztratíme svůj statečný lid křesťanský a výtečný v boji s tím lidem bláznivým, tak zvráceným a strašlivým! Zatímco všichni spěchají, nás následovat chvátají, zanechávají stany své, vozy 1 zbraně početné, jež bylo lépe opustit, než aby vojsko mělo mřít, neb může opět v dobu svou vám býti vhodnou ochranou ať proti těm, či jiným snad, odpůrcům vašim z cizích řad.“ Král potěšen mu odpoví: „Že dosáhl jste záchovy našeho lidu milého, tož vážím si jak bídného jen penízku těch věcí všech: ať má je nyní v moci Čech, však bude je mít neblaze k své potupě a ke zkáze.“ Ten kurfiřt ještě připojí řeč ke králi a propoví: „Již víte, králi největší, že naprosto nám nesvědčí boj s odpadlickým lidem tím, když ďábel sám je strážcem jim, jenž u nich poctu nalézá, by chránil je jak pavéza! Však hledejme již v radě své, prostředky moudré, účinné, jak by se mohl onen lid vám dobrovolně naklonit. Mně pro tu nemoc především se zdá být lékem nejlepším — snažme se toho docílit, ať artikuly, jež ten lid tak vhodně s Písmem spojuje a pro které vždy bojuje, jsou uznány jak dobré, ctné, ve svaté církvi obecné, jak vyznával je vírou svou sbor prvních věrných s odvahou,
a třásli se Jak trsy titin, již neznali, že muži jsou, že mají výzbroj přeskvělou; jak dovedli si v strachu vést — jak směšná marnost jejich gest, jim chví se v těle každá kost a z tváří zírá zsinalost; porůznu běží bláhoví, neřeknou ,vrat se' druhovi, ba všichni mají jeden cit: už jenom doma, doma být, a děsí se jen selského plemene toho českého. Tož vida muže bázlivé, ač před tím boje dychtivé, bál jsem se, smrt že hrozí jim v boji s tím lidem nevalným a poradil jsem knížatům, biskupům všem a hrabatům, ať jenom rychle odejdou a svoje vojska odvedou. Již není, děl jsem, tento dav připraven k boji, duchem zdráv a s lidem divokým se bít — vždyť oni nechtí ušetřit vznešených ani, bijíce malé 1 slavné velice. Ustupme rychle, bezpečně z tohoto pole společně, než zbraně na nás namíří ti selští vzteklí kacíři, než ztratíme svůj statečný lid křesťanský a výtečný v boji s tím lidem bláznivým, tak zvráceným a strašlivým! Zatímco všichni spěchají, nás následovat chvátají, zanechávají stany své, vozy 1 zbraně početné, jež bylo lépe opustit, než aby vojsko mělo mřít, neb může opět v dobu svou vám býti vhodnou ochranou ať proti těm, či jiným snad, odpůrcům vašim z cizích řad.“ Král potěšen mu odpoví: „Že dosáhl jste záchovy našeho lidu milého, tož vážím si jak bídného jen penízku těch věcí všech: ať má je nyní v moci Čech, však bude je mít neblaze k své potupě a ke zkáze.“ Ten kurfiřt ještě připojí řeč ke králi a propoví: „Již víte, králi největší, že naprosto nám nesvědčí boj s odpadlickým lidem tím, když ďábel sám je strážcem jim, jenž u nich poctu nalézá, by chránil je jak pavéza! Však hledejme již v radě své, prostředky moudré, účinné, jak by se mohl onen lid vám dobrovolně naklonit. Mně pro tu nemoc především se zdá být lékem nejlepším — snažme se toho docílit, ať artikuly, jež ten lid tak vhodně s Písmem spojuje a pro které vždy bojuje, jsou uznány jak dobré, ctné, ve svaté církvi obecné, jak vyznával je vírou svou sbor prvních věrných s odvahou,
Strana 295
294 Ś 295 že raději i zmírali, než aby se jich vzdávali. Tak příčina se odstraní, jež stále k boji dohání. Vy víte dobře, oč vám jde: vy království své hledáte, své dědictví, jež chcete mít, svůj dávný milovaný byt, kde Vaše Jasnost v tento svět k nám přišla — je to řada let. Vždyť lid váš couvá v strachu svém tak jako děti před ohněm, prchají, zříce český sbor, tak jako by se blížil mor. Žold pobírají zbytečně, když nejdou v boje statečně. Jest lépe klidu užívat, než marně jmění rozplýtvat, všech věcí, lidí pozbýti, užitek Zádny nemíti. Připojme k sobě knížata, biskupy přední, hrabata, ať žadatelů tak je víc a našim prosbám vyjdou vstříc. Napišme hlavě nejvyšší, ať všichni věrní pospíší z kalichu Ježíšova pí a vláhu z jeho srdce mít, a odstraní se neřesti, jež pro věrné jsou bolestí, a slovo Boží bude kol tak znít, jak přál si apoštol, slaveno bude svobodně, * k užitku církve příhodně; ať klérus nechá panství svých a vládu věcí pozemských ať vedou správci zvolení a starají se o jmění, e 2 Tes. 5, 1. jak svatí často mínili, ti, kteří církev řídili. Ať užívá jen almužen, jež dal kdys mnohý dobrý člen, a má-li klérus panství svá, nadbytečná a nadměrná, ať odevzdána rychle jsou ve správu světskou příhodnou, ať světská moc se posílí a odstraní se násilí, to staré církve bezpráví — a klérus tak se připraví, by sloužil Pánu svatému, nad všechny bohy velkému. Neb i když klérus jmění má a mnohý statek ovládá, přec neumí si chránit jej, a není jeho obyčej, by války vedl ze svých sil a sebe sama ochránil. Když protivníku má se dát suknice s pláštěm, * třeba dbát, by světské rámě jedině zde pomáhalo účinně. Ať klérus již se oprostí od tvrzí, měst a polností — ten více duší bude vést, kdo špatných věcí zproštěn jest. 'To věru není příhodné pro postavení svobodné, by králové a knížata i občané a hrabata za církev boje vedli vždy vlastními svými náklady, ač dali církvi, církvi jen tak mnoho skvělých almužen; proč kněžím jen by poddán byl, kdo tolikrát je obdařil? e Fzdr. 9, 3.
294 Ś 295 že raději i zmírali, než aby se jich vzdávali. Tak příčina se odstraní, jež stále k boji dohání. Vy víte dobře, oč vám jde: vy království své hledáte, své dědictví, jež chcete mít, svůj dávný milovaný byt, kde Vaše Jasnost v tento svět k nám přišla — je to řada let. Vždyť lid váš couvá v strachu svém tak jako děti před ohněm, prchají, zříce český sbor, tak jako by se blížil mor. Žold pobírají zbytečně, když nejdou v boje statečně. Jest lépe klidu užívat, než marně jmění rozplýtvat, všech věcí, lidí pozbýti, užitek Zádny nemíti. Připojme k sobě knížata, biskupy přední, hrabata, ať žadatelů tak je víc a našim prosbám vyjdou vstříc. Napišme hlavě nejvyšší, ať všichni věrní pospíší z kalichu Ježíšova pí a vláhu z jeho srdce mít, a odstraní se neřesti, jež pro věrné jsou bolestí, a slovo Boží bude kol tak znít, jak přál si apoštol, slaveno bude svobodně, * k užitku církve příhodně; ať klérus nechá panství svých a vládu věcí pozemských ať vedou správci zvolení a starají se o jmění, e 2 Tes. 5, 1. jak svatí často mínili, ti, kteří církev řídili. Ať užívá jen almužen, jež dal kdys mnohý dobrý člen, a má-li klérus panství svá, nadbytečná a nadměrná, ať odevzdána rychle jsou ve správu světskou příhodnou, ať světská moc se posílí a odstraní se násilí, to staré církve bezpráví — a klérus tak se připraví, by sloužil Pánu svatému, nad všechny bohy velkému. Neb i když klérus jmění má a mnohý statek ovládá, přec neumí si chránit jej, a není jeho obyčej, by války vedl ze svých sil a sebe sama ochránil. Když protivníku má se dát suknice s pláštěm, * třeba dbát, by světské rámě jedině zde pomáhalo účinně. Ať klérus již se oprostí od tvrzí, měst a polností — ten více duší bude vést, kdo špatných věcí zproštěn jest. 'To věru není příhodné pro postavení svobodné, by králové a knížata i občané a hrabata za církev boje vedli vždy vlastními svými náklady, ač dali církvi, církvi jen tak mnoho skvělých almužen; proč kněžím jen by poddán byl, kdo tolikrát je obdařil? e Fzdr. 9, 3.
Strana 296
Ať ochránci jsou trvalí, kdo tolik darů dávali! Zda u vojína zvyk to je, že na svůj náklad bojuje? Ať kněží sami válčit chtí, anebo ze svých dědictví ustoupí pravým dědicům, to všechněm světským národům. Nám odpustky vždy dávají a peníze si nechají; nám slibují to nebeské a drží si to pozemské; nám radí cválat v bitvu zlou a sami rukou nepohnou; laikům dají v ruku zbraň a sami od ní vzdálí dlaň, jen v rozkoších se kochají a nás jen mečům nechají, nás pohánějí do pole a sami sedí při stole tam na hradech a ve městech ve společnosti nevěstek; nás pobízejí k práci jen, však zisk je pro ně vyhrazen, toho se vždycky zmocňují a vesele pak hodují. Nám stanoví vždy zákony — sami jsou od nich na hony, však moudrý musí uměti řádem, jejž dal, též trpěti, a když chce právo určovat — sám první má je zachovat. Když kněží chtějí s námi žít, ať v práci chtějí rovni být, neb věci jsou tu s tíhou svou a nelze s myslí rozumnou břemena těžká odkládat, když majetku se nechceš vzdát, * I Kor.9, 7; Gratianus, Decreti pars II, causa XXVIII, qu. 1, cap. 8; Decretal. Gregor. IX, lib. V, tit. III De simonia, cap. 10,, Quum sit Romana'' (II 751 a vyd. Friedberg.) Kdys tvrze, mésta, pevnosti svou vlastní drže branností, náš klérus válčil s duchem ctným a proti kfivdám veřejným se občtoval bez výhrad a chránil obec, hájil stát. Leč teď jsou knéží bohati, však v boj se nechtí vydati, a chtčjí, aby domény, jež mají, byly zproštény té celé služby zmíněné, by v bezpečnosti blažené jich mohli stále užívat; když nesnáze však mají snad, tu v právní spor se vrhají a blesky kleteb metají, odpůrce dají satanu, tak mají dobrou ochranu. Tak se světskými hrají si a všude lsti své přímísí a chtějí, tak se jeví mi, vždy vládnout námi světskými. Víc ještě bych tu pověděl, jen kdybych k tomu času měl, však toto nechať postačí и МР 66 a Vám se mluvit uráčí. Král, který chce si vědom být, že slovo se má uvážit, hned kurfiřtovi odpoví: „To neni názor bláhovy, co radi$ v dobe bezradne, však je to velmi nesnadné, to poslední pak především. Ty první články, klidně dím, jsou blízké slovům Ježíše, a lze je schválit nejspíše;
Ať ochránci jsou trvalí, kdo tolik darů dávali! Zda u vojína zvyk to je, že na svůj náklad bojuje? Ať kněží sami válčit chtí, anebo ze svých dědictví ustoupí pravým dědicům, to všechněm světským národům. Nám odpustky vždy dávají a peníze si nechají; nám slibují to nebeské a drží si to pozemské; nám radí cválat v bitvu zlou a sami rukou nepohnou; laikům dají v ruku zbraň a sami od ní vzdálí dlaň, jen v rozkoších se kochají a nás jen mečům nechají, nás pohánějí do pole a sami sedí při stole tam na hradech a ve městech ve společnosti nevěstek; nás pobízejí k práci jen, však zisk je pro ně vyhrazen, toho se vždycky zmocňují a vesele pak hodují. Nám stanoví vždy zákony — sami jsou od nich na hony, však moudrý musí uměti řádem, jejž dal, též trpěti, a když chce právo určovat — sám první má je zachovat. Když kněží chtějí s námi žít, ať v práci chtějí rovni být, neb věci jsou tu s tíhou svou a nelze s myslí rozumnou břemena těžká odkládat, když majetku se nechceš vzdát, * I Kor.9, 7; Gratianus, Decreti pars II, causa XXVIII, qu. 1, cap. 8; Decretal. Gregor. IX, lib. V, tit. III De simonia, cap. 10,, Quum sit Romana'' (II 751 a vyd. Friedberg.) Kdys tvrze, mésta, pevnosti svou vlastní drže branností, náš klérus válčil s duchem ctným a proti kfivdám veřejným se občtoval bez výhrad a chránil obec, hájil stát. Leč teď jsou knéží bohati, však v boj se nechtí vydati, a chtčjí, aby domény, jež mají, byly zproštény té celé služby zmíněné, by v bezpečnosti blažené jich mohli stále užívat; když nesnáze však mají snad, tu v právní spor se vrhají a blesky kleteb metají, odpůrce dají satanu, tak mají dobrou ochranu. Tak se světskými hrají si a všude lsti své přímísí a chtějí, tak se jeví mi, vždy vládnout námi světskými. Víc ještě bych tu pověděl, jen kdybych k tomu času měl, však toto nechať postačí и МР 66 a Vám se mluvit uráčí. Král, který chce si vědom být, že slovo se má uvážit, hned kurfiřtovi odpoví: „To neni názor bláhovy, co radi$ v dobe bezradne, však je to velmi nesnadné, to poslední pak především. Ty první články, klidně dím, jsou blízké slovům Ježíše, a lze je schválit nejspíše;
Strana 297
296 $5 297 nechť provedou se tak, jak zní — však čtvrtý ten a poslední je jistě ze všech nejtěžší a kdo ví, zda se vyřeší. Neb klérus mnoho statků má a jeho síla vydatná vždy chrání jeho državy — kdo počet jejich vypraví? — "Těch nabyl silou, známou všem, anebo svatým kánonem, a ten, kdo se jich dotkne jen, je brzy klatbou postižen: pro toto, též i pro jiné, co pro nás je tak nezbytné, já do Milána% hodlám jít, neb tam jen věru může být, kdo umí dobře poradit, a radu potom prosadit.'' Snad povědí též slovo své jeptišky, kněží, mnichové, měšťané, lidé bydlící tam v dáli, různě mluvící, když navrátí se v srdce své » a opustí vše cizinské, když v mysli divy prožijí, jež udály se v Cechu: „Aj, Pán se od nás odvrátí, když nemůžeme obstáti, již nedbá ani na náš půst, neslyší prosby našich úst. Jak mnoho nás boj onen stál, co naplatil se papež, král, jak mnoha rekvizicemi a také kontribucemi zde stálo vojsko stvořené, by vyvrátilo z kofene ten český národ bezbożny, © Izaiáš 46, 8. tak ukrutný a zlovolný, jenž kořisti jen získává a porážkami stíhává: však vracíme se s pohanou, se škodou, se ctí urvanou, nám vítězství se nechystá na věky věků dojista. Pro tato mnohá znamení a soudy, jež se nemění, my těžší věci čekáme, když viny své se nevzdáme. Neb darmo nejsme stíháni, od pfevrácencü stíráni: zde jisté nejsme bez viny a hřích náš není jediný — snad tomu tak, že je tu přec veliká, spravedlivá věc, a tu že bez rozdílů všech si chrání bojovný ten Čech — by všichni pili poznovu tam z kalicha krev Kristovu. Když kněží smějí z něho pít, proč nemá píti všechen lid? Dí Kristus: » Pijte všichni vy, kdo duchovné jste Zíznivi.«e A k tomu dal moc duchovním, by podávali ostatním. Jest veľká svátost jediná, jak Písmo toho vzpomíná, krev, tělo Páně s mocí svou, však pod nestejnou způsobou a žádné z obou není víc, o sobě samo není nic, též nemůže být světější a lepší nebo vhodnější — kdo z obou dvou by odňal díl, ten rouhání se dopustil. То není potom svátost již, e Mat. 26, 27.
296 $5 297 nechť provedou se tak, jak zní — však čtvrtý ten a poslední je jistě ze všech nejtěžší a kdo ví, zda se vyřeší. Neb klérus mnoho statků má a jeho síla vydatná vždy chrání jeho državy — kdo počet jejich vypraví? — "Těch nabyl silou, známou všem, anebo svatým kánonem, a ten, kdo se jich dotkne jen, je brzy klatbou postižen: pro toto, též i pro jiné, co pro nás je tak nezbytné, já do Milána% hodlám jít, neb tam jen věru může být, kdo umí dobře poradit, a radu potom prosadit.'' Snad povědí též slovo své jeptišky, kněží, mnichové, měšťané, lidé bydlící tam v dáli, různě mluvící, když navrátí se v srdce své » a opustí vše cizinské, když v mysli divy prožijí, jež udály se v Cechu: „Aj, Pán se od nás odvrátí, když nemůžeme obstáti, již nedbá ani na náš půst, neslyší prosby našich úst. Jak mnoho nás boj onen stál, co naplatil se papež, král, jak mnoha rekvizicemi a také kontribucemi zde stálo vojsko stvořené, by vyvrátilo z kofene ten český národ bezbożny, © Izaiáš 46, 8. tak ukrutný a zlovolný, jenž kořisti jen získává a porážkami stíhává: však vracíme se s pohanou, se škodou, se ctí urvanou, nám vítězství se nechystá na věky věků dojista. Pro tato mnohá znamení a soudy, jež se nemění, my těžší věci čekáme, když viny své se nevzdáme. Neb darmo nejsme stíháni, od pfevrácencü stíráni: zde jisté nejsme bez viny a hřích náš není jediný — snad tomu tak, že je tu přec veliká, spravedlivá věc, a tu že bez rozdílů všech si chrání bojovný ten Čech — by všichni pili poznovu tam z kalicha krev Kristovu. Když kněží smějí z něho pít, proč nemá píti všechen lid? Dí Kristus: » Pijte všichni vy, kdo duchovné jste Zíznivi.«e A k tomu dal moc duchovním, by podávali ostatním. Jest veľká svátost jediná, jak Písmo toho vzpomíná, krev, tělo Páně s mocí svou, však pod nestejnou způsobou a žádné z obou není víc, o sobě samo není nic, též nemůže být světější a lepší nebo vhodnější — kdo z obou dvou by odňal díl, ten rouhání se dopustil. То není potom svátost již, e Mat. 26, 27.
Strana 298
když její část si odpustíš, ten kalich Páně přeslavný a člověku tak záchranný. Neb obé Kristus daroval a obé také podával svou rukou apoštolským rtům, by oznámili národům, co velmi jasně pověděl, když věrné kolem sebe měl: »Vy máte pokrm v těle mém a moje krev je napojem; e nebude-li kdo tělo jíst, a píti krev, by zas byl čist, pak života vy nemáte, kterého všichni hledáte.« Proto i Pavel apoštol, žák pravý z Ježíšových škol, sám píše v listě Korintským, jak laikům tak duchovním, a co sám přijal od Krista, zjevuje takto dojista: » Ať člověk sám se zkusí jen a pochopením obdařen ať z toho chleba zbožně jí a Z kalicha at upiji.« oe Jestliže všichni laici jsou lidé jako klerici a přirozeným údělem jsou podobní si navzájem, ať k oběti té posvátné a k mystériu víry své s kleriky spolu všichni jdou, u stolu Páně rovni jsou; ne ovšem ve svém určení, však při kalichu spasení. Neb rovnost jest již dána všem nad nejsvětějším pokrmem, tož z nás ať nikdo nepyká e Jan 6, 56; 6, 54. ee I Kor. 11, 28. přetěžkým losem hříšníka, neb je to svatokrádeží, jež k nejstrašnějším náleží, když kalich není podáván, za který dík je nebi vzdán, když z něho lidé nepijí, jak dáno evangelii. Ananiá&se, Zafiru e dal Petr smrti, nadmíru že peněz těch si žádali, jež pro církev se skládaly: co soudit, jak Bůh zakročí, když klérus ve svém obročí, jenž v lenosti si libuje, lid božích darů zbavuje? Neb lid též musí trpěti, a kněží nesou prokletí. Jen kéž by každý popatřil, jak mnohý papež ztracen byl, ti všichni svými ortely po světě všude potřeli ty věci čisté, pravdivé v té troufalosti ničivé. "Ti protivníci s duchem svým tak zmizeli, jak z krbu dým, tak náhle byli zahnání za všechno svoje konání. Svou kradeż Achan odpykal eo zlou smrtí, a přec v útěk hnal Bůh za to celý četný kmen, ač krádeží byl nevinen. Pro Davidův ten krutý čin eee byl mečem zhuben mnohý syn. Saul zavinil svou piísahou eee» hladovou dobu neblahou a jeho vinu odéiní synové jeho nevinní. — Žádají také Čechové, € Skut. 5, 2—11. ee Joz. 7. eee 2 Sam. II. eeee 2 Sam. 21.
když její část si odpustíš, ten kalich Páně přeslavný a člověku tak záchranný. Neb obé Kristus daroval a obé také podával svou rukou apoštolským rtům, by oznámili národům, co velmi jasně pověděl, když věrné kolem sebe měl: »Vy máte pokrm v těle mém a moje krev je napojem; e nebude-li kdo tělo jíst, a píti krev, by zas byl čist, pak života vy nemáte, kterého všichni hledáte.« Proto i Pavel apoštol, žák pravý z Ježíšových škol, sám píše v listě Korintským, jak laikům tak duchovním, a co sám přijal od Krista, zjevuje takto dojista: » Ať člověk sám se zkusí jen a pochopením obdařen ať z toho chleba zbožně jí a Z kalicha at upiji.« oe Jestliže všichni laici jsou lidé jako klerici a přirozeným údělem jsou podobní si navzájem, ať k oběti té posvátné a k mystériu víry své s kleriky spolu všichni jdou, u stolu Páně rovni jsou; ne ovšem ve svém určení, však při kalichu spasení. Neb rovnost jest již dána všem nad nejsvětějším pokrmem, tož z nás ať nikdo nepyká e Jan 6, 56; 6, 54. ee I Kor. 11, 28. přetěžkým losem hříšníka, neb je to svatokrádeží, jež k nejstrašnějším náleží, když kalich není podáván, za který dík je nebi vzdán, když z něho lidé nepijí, jak dáno evangelii. Ananiá&se, Zafiru e dal Petr smrti, nadmíru že peněz těch si žádali, jež pro církev se skládaly: co soudit, jak Bůh zakročí, když klérus ve svém obročí, jenž v lenosti si libuje, lid božích darů zbavuje? Neb lid též musí trpěti, a kněží nesou prokletí. Jen kéž by každý popatřil, jak mnohý papež ztracen byl, ti všichni svými ortely po světě všude potřeli ty věci čisté, pravdivé v té troufalosti ničivé. "Ti protivníci s duchem svým tak zmizeli, jak z krbu dým, tak náhle byli zahnání za všechno svoje konání. Svou kradeż Achan odpykal eo zlou smrtí, a přec v útěk hnal Bůh za to celý četný kmen, ač krádeží byl nevinen. Pro Davidův ten krutý čin eee byl mečem zhuben mnohý syn. Saul zavinil svou piísahou eee» hladovou dobu neblahou a jeho vinu odéiní synové jeho nevinní. — Žádají také Čechové, € Skut. 5, 2—11. ee Joz. 7. eee 2 Sam. II. eeee 2 Sam. 21.
Strana 299
298 5 299 by všichni Boží sluhové již chudobě se oddali, jak u Krista to poznali a jeho apoštolů ctných, těch věrných žáků, oddaných, k nimž Kristus takto promlouval, jak uvedeme nyní dál: »Kdo nedá výhost věcem všem, jež jsou tu jeho majetkem, ten nikdy nebude, to dím, mým učedníkem skutečným. «e »My všechno opustili jsme, « del Petr, »co tu zahyne, a za Tebou jen chceme jit: co mame Pane, za to mit? «ee Di jemu Pravda vtélena: »Vám dána bude odměna, vy soudit máte, tak jsem chtěl, dvanácte kmenů, Izrael, v nejposlednější hrozný den, kdy čas již bude ukonten. « — Však nyní kněží velicí a vysvěcení klerici zde místo apoštolů jsou, a proto nechať dovedou zanechat panství nad světem, jak také se to sluší všem. Neb jim to panství zakázal sám Kristus, když ten zákon dal: »KniZata lidu panuji,eee je dobrodinci jmenují, a užívají moci své, to ze schopnosti občanské: vy nemáte však toužiti po vládě, ale sloužiti, neb já jsem sloužit přišel sámeeee a vladařem být odpírám. Já nechtěl purpur na sobě e Luk. 14, 33. ee Mat. 19, 27; Mar. 10, 28; Luk. 18, 28. eee Luk. 22, 25. eeee Mat. 20, 28. a zvolil jsem Zít v chudobé; « i k rodičům jsem úctu mčli, ee ač byl jsem jejich Stvofitel. «eve Má klérus velké bohatství, jed zahynutí v něm však tkví; jak mnozí pro ty statky své a pro ty moci občanské zde došli smutných konců svých, ti přední i z řad lidových. Bohatství bývá podnětem všem těžkým lidským neřestem, k násilí nutká neblaze a zlato vede ke zkáze.eeee Všem slova Páně zaznějí: » Jehelnÿm uchem snadněji jde velbloud, nežli bohatí tak k nebi mohou stoupati.''eeeee Ten Boha nezná v duchu svém, kdo nepohrdne majetkem.e*eeee Základem ke všem věcem zlým a otroctvím a modlárstvím eeeeeee jest jisté kleté lakomství.eeeeeeee 'To apoštol všem věrným di a praví v Novém zákoně, že ti, kdo slouží mamoně, vždy dobrou víru ztrácejí a v osidlo se kácejí. Bohatstvím klérus oplyvá a v rozkośich se vyżiva, na službu čas mu nezbývá. Hřích velký s celou tíhou svou pronikl církev obecnou, když kněží zákon poruší, jejž zachovat jim přísluší. Jsou artikuly ještě dva, jež vůle žádá Čechova — * Jan 6, 15. ee Luk. 2, 51. eee Aristot. Eth. Nik. I p. 1101 b 30. 0000 Ecclesiasticus 31, 7. 00000 Mat. 19, 24. 000000 Seneca, Epist. 18, 13. 0000000 1 Tim. 6, 10. 00000000 Efez. 5, 5.
298 5 299 by všichni Boží sluhové již chudobě se oddali, jak u Krista to poznali a jeho apoštolů ctných, těch věrných žáků, oddaných, k nimž Kristus takto promlouval, jak uvedeme nyní dál: »Kdo nedá výhost věcem všem, jež jsou tu jeho majetkem, ten nikdy nebude, to dím, mým učedníkem skutečným. «e »My všechno opustili jsme, « del Petr, »co tu zahyne, a za Tebou jen chceme jit: co mame Pane, za to mit? «ee Di jemu Pravda vtélena: »Vám dána bude odměna, vy soudit máte, tak jsem chtěl, dvanácte kmenů, Izrael, v nejposlednější hrozný den, kdy čas již bude ukonten. « — Však nyní kněží velicí a vysvěcení klerici zde místo apoštolů jsou, a proto nechať dovedou zanechat panství nad světem, jak také se to sluší všem. Neb jim to panství zakázal sám Kristus, když ten zákon dal: »KniZata lidu panuji,eee je dobrodinci jmenují, a užívají moci své, to ze schopnosti občanské: vy nemáte však toužiti po vládě, ale sloužiti, neb já jsem sloužit přišel sámeeee a vladařem být odpírám. Já nechtěl purpur na sobě e Luk. 14, 33. ee Mat. 19, 27; Mar. 10, 28; Luk. 18, 28. eee Luk. 22, 25. eeee Mat. 20, 28. a zvolil jsem Zít v chudobé; « i k rodičům jsem úctu mčli, ee ač byl jsem jejich Stvofitel. «eve Má klérus velké bohatství, jed zahynutí v něm však tkví; jak mnozí pro ty statky své a pro ty moci občanské zde došli smutných konců svých, ti přední i z řad lidových. Bohatství bývá podnětem všem těžkým lidským neřestem, k násilí nutká neblaze a zlato vede ke zkáze.eeee Všem slova Páně zaznějí: » Jehelnÿm uchem snadněji jde velbloud, nežli bohatí tak k nebi mohou stoupati.''eeeee Ten Boha nezná v duchu svém, kdo nepohrdne majetkem.e*eeee Základem ke všem věcem zlým a otroctvím a modlárstvím eeeeeee jest jisté kleté lakomství.eeeeeeee 'To apoštol všem věrným di a praví v Novém zákoně, že ti, kdo slouží mamoně, vždy dobrou víru ztrácejí a v osidlo se kácejí. Bohatstvím klérus oplyvá a v rozkośich se vyżiva, na službu čas mu nezbývá. Hřích velký s celou tíhou svou pronikl církev obecnou, když kněží zákon poruší, jejž zachovat jim přísluší. Jsou artikuly ještě dva, jež vůle žádá Čechova — * Jan 6, 15. ee Luk. 2, 51. eee Aristot. Eth. Nik. I p. 1101 b 30. 0000 Ecclesiasticus 31, 7. 00000 Mat. 19, 24. 000000 Seneca, Epist. 18, 13. 0000000 1 Tim. 6, 10. 00000000 Efez. 5, 5.
Strana 300
by hříchy těžké v tyto dny již byly mocí staveny, a slovo Boží svobodně se kázalo a rozhodně, by duchem národ prospíval a mocné víry nabýval. Aby tak bylo, chceme my, by každý skutek bezbožný byl vyrván z duše lidem všem, a vykořeněn zákonem Ježíše Krista našeho Vykupitele spásného, by vypleněn byl každý trn a pole zkvetlo setbou zrn. ТА 2 artikulů v znění svém souhlasí zcela s rozumem — o přijímání svátosti, o kazatelské bdělosti, o boji proti hříchům zlým. Však o bohatství církevním — ač správně lze to dokázat, však musí se to bludem zvát. Tohohle kdyby nechali, myslíme, Ze by získali hned úspěch i v těch ostatních svých artikulech převratných. Jen kdyby čtvrtý zničili by příjemné vše opatům 1 mnichům, kněžím, prelátům. Neb at je zhoubné bohatství, at osten vézí v ném a tkvís však oni se v něm kochají, je milují a hledají. Když platí strohé zákazy, tím větší touha vyrazí; na ně jak ptáci naletí, e Mat. 13, 7; Mar. 4, 7; Luk. 8, 7. jež ptáčník chytí vzápéti.'' K vám nyní mluvím, knížata, 1 rytíři a hrabata, kteří jste nyni karani za svoje bídné prchání, jak stalo se to v Čechách tam — kraj ten vám jistě dost je znám. Jestliže k bojům církevním svěceným slovem šalebným vás volat budou preláti, papežskou bulou nasśti, váš hlas ať k nim se obrátí: „Vy první chtějte, preláti, pro víru oběť podati, jak pastýři pro ovce své,» a Ježíš Kristus pro věrné. Vy první trubte na rohy, e. v boj vyzývejte zálohy, jak Pán to všechněm ukládá, jenž zem i nebe ovládá: pak všichni s vámi kráčejí, hned s důvěrou a nadějí. Co velíte, to splňte hned, ve válce jděte mužně vpřed, a buďte vůdci sborů svých, soudruhy blahoslavených, kdo pro víru šli k bojům svým, a ranám krutým, smrtelným svá těla svatá vydali, by slávu nebe získali. "Těm nelze vytknout šalbu snad: Chcete se mistry nazývat, jen slova chcete mluviti, to znáte, ne však činiti. ee. Tém slibujete rajskou slast, kdo Zivot za Vás mají klást, e Jan io. tr. ee Joz. 6, 7. eee Mat. 23 7—8.
by hříchy těžké v tyto dny již byly mocí staveny, a slovo Boží svobodně se kázalo a rozhodně, by duchem národ prospíval a mocné víry nabýval. Aby tak bylo, chceme my, by každý skutek bezbožný byl vyrván z duše lidem všem, a vykořeněn zákonem Ježíše Krista našeho Vykupitele spásného, by vypleněn byl každý trn a pole zkvetlo setbou zrn. ТА 2 artikulů v znění svém souhlasí zcela s rozumem — o přijímání svátosti, o kazatelské bdělosti, o boji proti hříchům zlým. Však o bohatství církevním — ač správně lze to dokázat, však musí se to bludem zvát. Tohohle kdyby nechali, myslíme, Ze by získali hned úspěch i v těch ostatních svých artikulech převratných. Jen kdyby čtvrtý zničili by příjemné vše opatům 1 mnichům, kněžím, prelátům. Neb at je zhoubné bohatství, at osten vézí v ném a tkvís však oni se v něm kochají, je milují a hledají. Když platí strohé zákazy, tím větší touha vyrazí; na ně jak ptáci naletí, e Mat. 13, 7; Mar. 4, 7; Luk. 8, 7. jež ptáčník chytí vzápéti.'' K vám nyní mluvím, knížata, 1 rytíři a hrabata, kteří jste nyni karani za svoje bídné prchání, jak stalo se to v Čechách tam — kraj ten vám jistě dost je znám. Jestliže k bojům církevním svěceným slovem šalebným vás volat budou preláti, papežskou bulou nasśti, váš hlas ať k nim se obrátí: „Vy první chtějte, preláti, pro víru oběť podati, jak pastýři pro ovce své,» a Ježíš Kristus pro věrné. Vy první trubte na rohy, e. v boj vyzývejte zálohy, jak Pán to všechněm ukládá, jenž zem i nebe ovládá: pak všichni s vámi kráčejí, hned s důvěrou a nadějí. Co velíte, to splňte hned, ve válce jděte mužně vpřed, a buďte vůdci sborů svých, soudruhy blahoslavených, kdo pro víru šli k bojům svým, a ranám krutým, smrtelným svá těla svatá vydali, by slávu nebe získali. "Těm nelze vytknout šalbu snad: Chcete se mistry nazývat, jen slova chcete mluviti, to znáte, ne však činiti. ee. Tém slibujete rajskou slast, kdo Zivot za Vás mají klást, e Jan io. tr. ee Joz. 6, 7. eee Mat. 23 7—8.
Strana 301
300 €$ 301 1 odpuštění všechněch vin, jež může spáchat lidský syn: proč nechcete je také mít a v bohulibou válku jít, proč nevydáváte svých těl zhoubnému dešti ostrých střel? Vám však jen stačí mluviti a jisté škodí válčiti. Jestliže papež, jak se ví, meč dvojí má v svém vlastnictví, proč nesvolí, by z vaších řad víc mohli mečů užívat, a nás, jen stranou stojící, nás, kterým říká » laici«, jen obětuje bojům všem a k válce láká každým dnem? Již tolik zla jsme zkusili, co možno, to jsme činili, a nyní vpravdě vězte již, že ani slova, zpěv či kříž nás nepřitáhnou více k vám a nenaladí k výpravám. Nuž, přejte lidu tomu z Čech těch požadavků jeho všech, jen vyslyšte ho příznivě, by uskutečnil bedlivě ty artikuly svoje sám, jež jsou, jak oni praví nám, svícemi mravů, které všem na cestu září životem, které jsou silou dobrého a ochraňují od zlého, které jsou pravé víry plod a mají s Písmem dosti shod, neb Kristus ústy svými sám je hlásal, zachoval je nám svým žitím, skutky ctnostnými se svými všemi věrnými. Tim těžkou křivdu pácháte, když slyšení jim nedáte a odsoudíte národ ten tak vznešených a dobrých jmen, jenž přeje si jen slyšení, by ukázal vám ze znění svatého Písma pravdu svou a podepřel ji naukou doktorů svatých církevních a soudy blahoslavenych. — Tot pfevrácenost veliká a tvrdost jisté nelidská, tak mnoho krve prolíti a tolik statků zmařiti, abyste měli po vůli, aby se všichni sehnuli, — vše dobré je, co vaše je, i když to Písmu vzdoruje. Vy ustupte již s vůlí svou před Boží vůlí, před Pravdou; co ona praví v řádu svém, co učí slovem, životem, to z vás nechť každý vysloví, ať bojovníci Kristovi to plní vždycky s věrností a chválí v pravé svornosti. Jest mystérium učící, že jenom člověk věřící si pravou cirkev pfivlastni, e slov Kristových se účastní. Očista všeho života, ve svaté lásce jednota, té pýchy kněžské skončení, a rozbrojů všech smíření, mír, svornost církve jediné zde souhlasně pak vyplyne, poroste víra, lásky ctnost, s ní znovu zkvete pobožnost, e Srv. Gratianus, Decreti prima pars, dist. XXII, cap. 4 ,,De Constantinopolitana" (I 75a vyd. Friedberg).
300 €$ 301 1 odpuštění všechněch vin, jež může spáchat lidský syn: proč nechcete je také mít a v bohulibou válku jít, proč nevydáváte svých těl zhoubnému dešti ostrých střel? Vám však jen stačí mluviti a jisté škodí válčiti. Jestliže papež, jak se ví, meč dvojí má v svém vlastnictví, proč nesvolí, by z vaších řad víc mohli mečů užívat, a nás, jen stranou stojící, nás, kterým říká » laici«, jen obětuje bojům všem a k válce láká každým dnem? Již tolik zla jsme zkusili, co možno, to jsme činili, a nyní vpravdě vězte již, že ani slova, zpěv či kříž nás nepřitáhnou více k vám a nenaladí k výpravám. Nuž, přejte lidu tomu z Čech těch požadavků jeho všech, jen vyslyšte ho příznivě, by uskutečnil bedlivě ty artikuly svoje sám, jež jsou, jak oni praví nám, svícemi mravů, které všem na cestu září životem, které jsou silou dobrého a ochraňují od zlého, které jsou pravé víry plod a mají s Písmem dosti shod, neb Kristus ústy svými sám je hlásal, zachoval je nám svým žitím, skutky ctnostnými se svými všemi věrnými. Tim těžkou křivdu pácháte, když slyšení jim nedáte a odsoudíte národ ten tak vznešených a dobrých jmen, jenž přeje si jen slyšení, by ukázal vám ze znění svatého Písma pravdu svou a podepřel ji naukou doktorů svatých církevních a soudy blahoslavenych. — Tot pfevrácenost veliká a tvrdost jisté nelidská, tak mnoho krve prolíti a tolik statků zmařiti, abyste měli po vůli, aby se všichni sehnuli, — vše dobré je, co vaše je, i když to Písmu vzdoruje. Vy ustupte již s vůlí svou před Boží vůlí, před Pravdou; co ona praví v řádu svém, co učí slovem, životem, to z vás nechť každý vysloví, ať bojovníci Kristovi to plní vždycky s věrností a chválí v pravé svornosti. Jest mystérium učící, že jenom člověk věřící si pravou cirkev pfivlastni, e slov Kristových se účastní. Očista všeho života, ve svaté lásce jednota, té pýchy kněžské skončení, a rozbrojů všech smíření, mír, svornost církve jediné zde souhlasně pak vyplyne, poroste víra, lásky ctnost, s ní znovu zkvete pobožnost, e Srv. Gratianus, Decreti prima pars, dist. XXII, cap. 4 ,,De Constantinopolitana" (I 75a vyd. Friedberg).
Strana 302
a v domě Božím v onen den lid bude v&echen sjednocen. e A tehdy meč se změní v pluh a oštěp v srp, jak slíbil Büh, «e a zbrané se pak roztaví ve zvony, jež nás pozdraví Národ již mete nezdvihne, souseda válkou nestihne, neb krásou míru, soužití budou se všichni téšiti. “eee Nyní, ty český lide múj, před Pánem vděčně oslavuj, nechť písně nové slavně zní, ce.. zdobené notou hudební! Předzpěvování slyšte mé a souzvučně pak zpívejme, i žalmy pějme v jásotu dnes Pánu našich životů! »Chval Té, o Králi, duchü sbor,eeeee at andél nebo lidsky tvor, at sféry péji chválíce, 1 komety a stálice! Chval Tebe jasný oheň, vzduch, a chval Tě každé věci druh, který v těch živlech má svůj zrod, chval Tebe země, hloubka vod! Chval Tebe naše píseň dnes, i na věky ať zní ten ples; neb stojí$ po mé pravici,eeeeee mně, služebnici trpící, že zachraňuješ duši mou, od těch, kdo stíháním ji štvou, Ze ucí$ boji ruce mé, eeeeece a prsty bitvé vítézné. Svým věřícím buď přítomen,eeeecece e Żalm 67, 7. ee Izaiáš 2, 4. eee [Izaiáš 32, 18. 0000 Zalm 95, 1. 00000 Zalm 148, 1—2. 000000 Zalm 108, 30. 0000000 Zalm 143, 1. 00000000 Zalm 90, 14. kdo düverfuji Tobe jen,* za sluZebníky bojuj své,ee ó Králi, mocný v bitvé zléleee Mne nechtěj nikdy opustit, svou služebnici, buď můj štít! Hled milostivé na český svůj lid, ó Králi nebesky! «eee Co vhod Ti není, vezmi nám, co se T! líbí, uci sám! Ó Királi, vZdy tak pravdivy ee«ee svým slovem, které obživí, ty pravdy své vždy rozšiřuj, opatruj, braň a ochraňuj, by zářily vždy v církvi Tvé, po celém světě obecné, tak jako hvězdné planutí tam na nebeském klenutí, vždy k větší chvále, slávě Tvé, a k spáse církve oddané!“ JiZ pokleknéme, e«e««e véem vám dím, a ústy, srdcem upřímným vzývejme Pána věčného a nade všecky velkého, před Ním svou znejme pokoru a takto pravme ve sboru — já předříkávám, rcete vy: „Prameni věčné záchovy,eeeeece Ty, vše jenž tvoříš mocí Svou, smiluj se, prosím, nade mnou, vše porušené odstraňuj a co je zlého, napravuj, dej sloužit pravdě poznané, ať se jí nám pak dostane. Dej dobrým dobro slíbené, — dnes v Tobě je, tak vzdálené před člověckými doteky — nyní 1 stále na věky! e Žalm 144, 20. ee 2 M 14, 14. eee Zalm 23, 8. eeee Apokal. 17, 17; 1 Tim. 6, 15. 00000 Jan 17, 7. 000000 Soud. 7, 6. 0000000 Dies irae 24.
a v domě Božím v onen den lid bude v&echen sjednocen. e A tehdy meč se změní v pluh a oštěp v srp, jak slíbil Büh, «e a zbrané se pak roztaví ve zvony, jež nás pozdraví Národ již mete nezdvihne, souseda válkou nestihne, neb krásou míru, soužití budou se všichni téšiti. “eee Nyní, ty český lide múj, před Pánem vděčně oslavuj, nechť písně nové slavně zní, ce.. zdobené notou hudební! Předzpěvování slyšte mé a souzvučně pak zpívejme, i žalmy pějme v jásotu dnes Pánu našich životů! »Chval Té, o Králi, duchü sbor,eeeee at andél nebo lidsky tvor, at sféry péji chválíce, 1 komety a stálice! Chval Tebe jasný oheň, vzduch, a chval Tě každé věci druh, který v těch živlech má svůj zrod, chval Tebe země, hloubka vod! Chval Tebe naše píseň dnes, i na věky ať zní ten ples; neb stojí$ po mé pravici,eeeeee mně, služebnici trpící, že zachraňuješ duši mou, od těch, kdo stíháním ji štvou, Ze ucí$ boji ruce mé, eeeeece a prsty bitvé vítézné. Svým věřícím buď přítomen,eeeecece e Żalm 67, 7. ee Izaiáš 2, 4. eee [Izaiáš 32, 18. 0000 Zalm 95, 1. 00000 Zalm 148, 1—2. 000000 Zalm 108, 30. 0000000 Zalm 143, 1. 00000000 Zalm 90, 14. kdo düverfuji Tobe jen,* za sluZebníky bojuj své,ee ó Králi, mocný v bitvé zléleee Mne nechtěj nikdy opustit, svou služebnici, buď můj štít! Hled milostivé na český svůj lid, ó Králi nebesky! «eee Co vhod Ti není, vezmi nám, co se T! líbí, uci sám! Ó Királi, vZdy tak pravdivy ee«ee svým slovem, které obživí, ty pravdy své vždy rozšiřuj, opatruj, braň a ochraňuj, by zářily vždy v církvi Tvé, po celém světě obecné, tak jako hvězdné planutí tam na nebeském klenutí, vždy k větší chvále, slávě Tvé, a k spáse církve oddané!“ JiZ pokleknéme, e«e««e véem vám dím, a ústy, srdcem upřímným vzývejme Pána věčného a nade všecky velkého, před Ním svou znejme pokoru a takto pravme ve sboru — já předříkávám, rcete vy: „Prameni věčné záchovy,eeeeece Ty, vše jenž tvoříš mocí Svou, smiluj se, prosím, nade mnou, vše porušené odstraňuj a co je zlého, napravuj, dej sloužit pravdě poznané, ať se jí nám pak dostane. Dej dobrým dobro slíbené, — dnes v Tobě je, tak vzdálené před člověckými doteky — nyní 1 stále na věky! e Žalm 144, 20. ee 2 M 14, 14. eee Zalm 23, 8. eeee Apokal. 17, 17; 1 Tim. 6, 15. 00000 Jan 17, 7. 000000 Soud. 7, 6. 0000000 Dies irae 24.
Strana 303
302 V$ 303 Mne obraňuj i ochraňuj, neb ochránce jsi vpravdě můj, dej také všechněm poznati, čemu se s láskou oddati, činem svou službu konati, do konce v pravdě trvati.“ Co teď však uherský ten král! řekne, až zví, že utíkal rakouský kníže z Moravy, kterou vzal do své zástavy, on, předrahý a vzácný zeť, 22 on, vévoda tak mocný teď — má provincií třinácte, anebo vlastně čtrnácte — a uherská též královna, % jež Jezábel se vyrovná, a také králův drahý tchán, %= ten zdatný hrabě, velký pán? Ti s vojskem velkym, barbarskym, jak rakouskym tak uherskym, tam do Moravy vstoupili, v ten čas, kdy do Cech vrazily zlé hordy svými návaly, a pustošit již počaly, jak jsme to dříve poznali a pravdivě tu vypsali. A ti, jak v zemi moravskou jsou vešli, s ukrutností svou hned loupí, ohněm spalují a železem tu mordují; tak zavraždili hubíce sedláky, městské, šlechtice; żeny i s dětmi stihla řež, i matky s nemluvňátky též, jež dosud světa nezřela, života svého neměla, vyrvána byla ze světa a zbavena tak života. U Němčí, města slezského, tam vůdci vojska mnohého — rod, jenž obývá Vratislav, Svídnici, Nisu, Namyslav —,?5 šli velkým sborem početným a s mnohým strojem válečným. I oblehli to Němčí pak městečko malé, pevné však, v němž odedávna má svůj byt můj zajisté, můj český lid. Mým rodným k jejich záchraně i záštitě a obraně hned moji milí krajané, své vojsko měli sebrané;% a když se v houfech blížili, ti z pole ihned mířili a prchli, ač tam žádný tvor nespatřil ještě našich sbor — mil deset byli vzdálení.2? Jak ptáci kouřem zmámení opustí hnízda v zeleni, když náhle spatří sokoly, tak oni prchnou z okolí, a jako lišky znají směr tam v lese do svých skrytých dźr, e jak mravenečci v kupku svou, tak oni domů zalezou. Neb strachem byli schváceni a všichni velmi zděšení "Tvým ramenem, ó Pane náš, a silou, kterou Ty jen máš: tak odpůrce mé zběsilé v té branné jejich přesile, Ty, Králi, sám jsi rozptylil a zničil pýchu jejich sil.e. JiZ rozplynuli se Jak dym, eee a jsou již voskem tekutým ...e. e Mat. 8, 20. ee Źalm 58, 12. eee Żalm 67, 3. ecce Žalm 96, 5.
302 V$ 303 Mne obraňuj i ochraňuj, neb ochránce jsi vpravdě můj, dej také všechněm poznati, čemu se s láskou oddati, činem svou službu konati, do konce v pravdě trvati.“ Co teď však uherský ten král! řekne, až zví, že utíkal rakouský kníže z Moravy, kterou vzal do své zástavy, on, předrahý a vzácný zeť, 22 on, vévoda tak mocný teď — má provincií třinácte, anebo vlastně čtrnácte — a uherská též královna, % jež Jezábel se vyrovná, a také králův drahý tchán, %= ten zdatný hrabě, velký pán? Ti s vojskem velkym, barbarskym, jak rakouskym tak uherskym, tam do Moravy vstoupili, v ten čas, kdy do Cech vrazily zlé hordy svými návaly, a pustošit již počaly, jak jsme to dříve poznali a pravdivě tu vypsali. A ti, jak v zemi moravskou jsou vešli, s ukrutností svou hned loupí, ohněm spalují a železem tu mordují; tak zavraždili hubíce sedláky, městské, šlechtice; żeny i s dětmi stihla řež, i matky s nemluvňátky též, jež dosud světa nezřela, života svého neměla, vyrvána byla ze světa a zbavena tak života. U Němčí, města slezského, tam vůdci vojska mnohého — rod, jenž obývá Vratislav, Svídnici, Nisu, Namyslav —,?5 šli velkým sborem početným a s mnohým strojem válečným. I oblehli to Němčí pak městečko malé, pevné však, v němž odedávna má svůj byt můj zajisté, můj český lid. Mým rodným k jejich záchraně i záštitě a obraně hned moji milí krajané, své vojsko měli sebrané;% a když se v houfech blížili, ti z pole ihned mířili a prchli, ač tam žádný tvor nespatřil ještě našich sbor — mil deset byli vzdálení.2? Jak ptáci kouřem zmámení opustí hnízda v zeleni, když náhle spatří sokoly, tak oni prchnou z okolí, a jako lišky znají směr tam v lese do svých skrytých dźr, e jak mravenečci v kupku svou, tak oni domů zalezou. Neb strachem byli schváceni a všichni velmi zděšení "Tvým ramenem, ó Pane náš, a silou, kterou Ty jen máš: tak odpůrce mé zběsilé v té branné jejich přesile, Ty, Králi, sám jsi rozptylil a zničil pýchu jejich sil.e. JiZ rozplynuli se Jak dym, eee a jsou již voskem tekutým ...e. e Mat. 8, 20. ee Źalm 58, 12. eee Żalm 67, 3. ecce Žalm 96, 5.
Strana 304
před tváří ohně žhavého, jsou stínem světla zářného, aby snad člověk v pychu svém, « jenž bydlí v domě hliněném ee. se nezvyšoval na zemi, však Tobě sloužil se všemi. Když navštívíš nás přísně sám Svou metlou,eee je to k dobru nám, jak Otec jednáš se syny, když stále nejsou bez viny. Neb koho napraviti chceš, toho jak Otec miluješ.eeee Již obrať nyní srdce Svých, ó Pane, vskutku věřících, ať nechtí nás již stíhati, ať snaží se jen konati, co stanovil jsi, Pane všech, Ty svatý ve všech národech, ať vědí všichni bezpečně, že tvrdé je to skutečně všem zdejším lidem pozemským Jít proti ostnüm, eeeee Pane, Tvym; Ať každý věk to poznává, že Ty's náš Pán, že vůle Tvá se naklání k nám příznivě, a v každé době smířlivě, ne podle naší hodnosti, však z veliké Tvé milosti, s níž miluješ Svůj celý svět,e co činíš, nechceš zvrátit zpět. Nechť oblíbí si pravdu Tvou, kterou dnes všichni nechápou, když svedení jsou kněžími nešlechetnými, zhoubnými, nechť pravdu následují jen, by také jim byl udělen dar věčnosti tam v nebesích po skončených těch bídách zlých, aZ 'Ty, jenz svét jsi vytvoril,** všem poutníkům tam budeš cíl, koruna, palma, věrných díl, **+ mír sladký, pokrm s nápojem a život, spása, světlo všem! A tak jest konec. * Zalm 9, 18. ee Job 4, 19. eee Zalm 88, 33. eeeo Píísl. 5, 11. eeece Skut. 9, 5. * Moudr. 11, 25. ee Kaz. 2, 12. eee r1 Kor. 9, 34—25.
před tváří ohně žhavého, jsou stínem světla zářného, aby snad člověk v pychu svém, « jenž bydlí v domě hliněném ee. se nezvyšoval na zemi, však Tobě sloužil se všemi. Když navštívíš nás přísně sám Svou metlou,eee je to k dobru nám, jak Otec jednáš se syny, když stále nejsou bez viny. Neb koho napraviti chceš, toho jak Otec miluješ.eeee Již obrať nyní srdce Svých, ó Pane, vskutku věřících, ať nechtí nás již stíhati, ať snaží se jen konati, co stanovil jsi, Pane všech, Ty svatý ve všech národech, ať vědí všichni bezpečně, že tvrdé je to skutečně všem zdejším lidem pozemským Jít proti ostnüm, eeeee Pane, Tvym; Ať každý věk to poznává, že Ty's náš Pán, že vůle Tvá se naklání k nám příznivě, a v každé době smířlivě, ne podle naší hodnosti, však z veliké Tvé milosti, s níž miluješ Svůj celý svět,e co činíš, nechceš zvrátit zpět. Nechť oblíbí si pravdu Tvou, kterou dnes všichni nechápou, když svedení jsou kněžími nešlechetnými, zhoubnými, nechť pravdu následují jen, by také jim byl udělen dar věčnosti tam v nebesích po skončených těch bídách zlých, aZ 'Ty, jenz svét jsi vytvoril,** všem poutníkům tam budeš cíl, koruna, palma, věrných díl, **+ mír sladký, pokrm s nápojem a život, spása, světlo všem! A tak jest konec. * Zalm 9, 18. ee Job 4, 19. eee Zalm 88, 33. eeeo Píísl. 5, 11. eeece Skut. 9, 5. * Moudr. 11, 25. ee Kaz. 2, 12. eee r1 Kor. 9, 34—25.
Strana 305
304 9 305 M. VAVŘINEC Z BREZOVÉ a jeho dílo Nejrušnější a zároveň nejslavnější období našich dějini nalezlo alespoň pro několik svých počátečních let vynikajícího kronikáře v osobě mistra svobodných umění pražské univer- zity, Vavřince z Březové.2 Vavřinec, syn Václava z Březové, se narodil asi roku 1370 nebo 13713 v rodině nižšího feudála.4 Roku 1390 dosáhl hodnosti bakaláře svobodných umění na pražské univerzitě5 a požádal papeže o povolení, aby směl přes nedostatečný věk (dvacet let) přijmout církevní úřad. Tehdy se za něho v jeho žádosti přimlouvala též královna Žofie.' Bulou Bonifáce IX. z 12. března 1391 mu byl nedostatečný věk prominut a Vavři- nec z Březové povolení obdržel.7 Obročím, které na základě papežova svolení přijal, byla fara v Lounech (dostal ji 17. května 1391).8 Vavřinec z Březové ovšem osobně úřad loun- ského faráře nevykonával. Pobýval zřejmě nadále v Praze a věnoval se dalšímu studiu. Alespoň v následujícím roce se několikrát objevuje jako svědek při právních pořízeních v církevních záležitostech v Praze.9 Vykonávání úřadu v Lounech přenechával svému zá- stupci a sám užíval pouze důchodů z fary. Byla to tehdy věc zcela běžná, i když se nesrovná- vala s církevními kánony, a tudíž ani Vavřinec z Březové nebyl žádnou výjimkou. 22. března 1394, tedy asi ve svých 23 letech, ukončil Vavřinec z Březové studia na artistické fakultě a dosáhl zde hodnosti mistra svobodných umění.1° Nedal se však vy- světit na kněze a nevěnoval se svému duchovnímu úřadu, ale požádal pražského arcibiskupa Jana z Jenštejna o dispens na další studia. V té době byl farářem v Lounech a oltářníkem oltáře sv. Václava ve svatovítském kostele v Praze. Dosáhl povolení k nepřítomnosti u obou úřadů na pět letll a dal se téhož roku zapsat na právnickou fakultu. 12 Tam však již o něm později nejsou žádné zmínky. Zdá se, že studium práv nedokončil. Ačkoli neměl zájem o vlastní výkon svěřeného duchovního úřadu, staral se zřejmě o zvelebení „svého“ kostela a současně svých příjmů. Alespoň roku 1396 dosáhl prostřednictvím Jíry z Roztok pro některé lounské měšťany králova souhlasu k darování úroku k oltáři v Lounech. Pří- slušnou listinu si dal zapsat do knih erekčních13 stejně jako následující donaci lounskému farářil4 a zřízení nadání oltáře v lounském kostele sv. Barbory „se souhlasem krále Václava a Vavřince, faráře tamtéž v Lounech“.15 Ani potom se však nepřestal shánět po církevních obročích. O šest let později si podjáhen Vavřinec z Březové, tehdy již farář v Běcharech u Libáně, vyžádal od papeže souhlas, aby mohl vedle tohoto úřadu, nevynášejícího ani osmnáct hřiven stříbra ročně, přijmout ještě jedno církevní beneficium, nebo je vyměnit za jakákoli dvě jiná, aniž by se dal vysvětit na kněze. Dvě beneficia směl podržet tři roky.18 Papežského svolení Vavřinec z Březové dokonale využil a postupně získal a směnil několik církevních úřadů.17 Přitom se asi nikdy dlouhodobě nevzdálil z Prahy: v letech 1402 a 1403 se připomíná jako majitel domu na Starém Městě,18 roku 1406 vlastnil opět jiný staroměst- ský dům.19 Po roce 1407 již v pramenech chybějí jakékoli zmínky o církevních beneficiích Vavřince z Březové, což však nemusí bezpodmínečně znamenat, že by se výnosů z nich vzdal. Nehodlal se však zřejmě věnovat církevní kariéře, proto zaměřil svůj zájem (možná
304 9 305 M. VAVŘINEC Z BREZOVÉ a jeho dílo Nejrušnější a zároveň nejslavnější období našich dějini nalezlo alespoň pro několik svých počátečních let vynikajícího kronikáře v osobě mistra svobodných umění pražské univer- zity, Vavřince z Březové.2 Vavřinec, syn Václava z Březové, se narodil asi roku 1370 nebo 13713 v rodině nižšího feudála.4 Roku 1390 dosáhl hodnosti bakaláře svobodných umění na pražské univerzitě5 a požádal papeže o povolení, aby směl přes nedostatečný věk (dvacet let) přijmout církevní úřad. Tehdy se za něho v jeho žádosti přimlouvala též královna Žofie.' Bulou Bonifáce IX. z 12. března 1391 mu byl nedostatečný věk prominut a Vavři- nec z Březové povolení obdržel.7 Obročím, které na základě papežova svolení přijal, byla fara v Lounech (dostal ji 17. května 1391).8 Vavřinec z Březové ovšem osobně úřad loun- ského faráře nevykonával. Pobýval zřejmě nadále v Praze a věnoval se dalšímu studiu. Alespoň v následujícím roce se několikrát objevuje jako svědek při právních pořízeních v církevních záležitostech v Praze.9 Vykonávání úřadu v Lounech přenechával svému zá- stupci a sám užíval pouze důchodů z fary. Byla to tehdy věc zcela běžná, i když se nesrovná- vala s církevními kánony, a tudíž ani Vavřinec z Březové nebyl žádnou výjimkou. 22. března 1394, tedy asi ve svých 23 letech, ukončil Vavřinec z Březové studia na artistické fakultě a dosáhl zde hodnosti mistra svobodných umění.1° Nedal se však vy- světit na kněze a nevěnoval se svému duchovnímu úřadu, ale požádal pražského arcibiskupa Jana z Jenštejna o dispens na další studia. V té době byl farářem v Lounech a oltářníkem oltáře sv. Václava ve svatovítském kostele v Praze. Dosáhl povolení k nepřítomnosti u obou úřadů na pět letll a dal se téhož roku zapsat na právnickou fakultu. 12 Tam však již o něm později nejsou žádné zmínky. Zdá se, že studium práv nedokončil. Ačkoli neměl zájem o vlastní výkon svěřeného duchovního úřadu, staral se zřejmě o zvelebení „svého“ kostela a současně svých příjmů. Alespoň roku 1396 dosáhl prostřednictvím Jíry z Roztok pro některé lounské měšťany králova souhlasu k darování úroku k oltáři v Lounech. Pří- slušnou listinu si dal zapsat do knih erekčních13 stejně jako následující donaci lounskému farářil4 a zřízení nadání oltáře v lounském kostele sv. Barbory „se souhlasem krále Václava a Vavřince, faráře tamtéž v Lounech“.15 Ani potom se však nepřestal shánět po církevních obročích. O šest let později si podjáhen Vavřinec z Březové, tehdy již farář v Běcharech u Libáně, vyžádal od papeže souhlas, aby mohl vedle tohoto úřadu, nevynášejícího ani osmnáct hřiven stříbra ročně, přijmout ještě jedno církevní beneficium, nebo je vyměnit za jakákoli dvě jiná, aniž by se dal vysvětit na kněze. Dvě beneficia směl podržet tři roky.18 Papežského svolení Vavřinec z Březové dokonale využil a postupně získal a směnil několik církevních úřadů.17 Přitom se asi nikdy dlouhodobě nevzdálil z Prahy: v letech 1402 a 1403 se připomíná jako majitel domu na Starém Městě,18 roku 1406 vlastnil opět jiný staroměst- ský dům.19 Po roce 1407 již v pramenech chybějí jakékoli zmínky o církevních beneficiích Vavřince z Březové, což však nemusí bezpodmínečně znamenat, že by se výnosů z nich vzdal. Nehodlal se však zřejmě věnovat církevní kariéře, proto zaměřil svůj zájem (možná
Strana 306
již před tímto datem) jiným směrem — ke královskému dvoru. Alespoň v některých svých dílech, jejichž vznik nelze bohužel přesně datovat, se nazývá služebníkem Václava IV.20 a jedno ze svých děl, světovou kroniku, píše pro královského komorníka Jana z Eisen- berku.21 Historikové se celkem oprávněně domnívají, že muž jeho vzdělání a schopností našel nejspíše uplatnění v královské kanceláři.22 Je i dosti pravděpodobné, že ho ke dvoru uvedl jeho příznivec a snad i příbuzný,23 Jíra z Roztok, dvořan a po nějaký čas nejvyšší lovčí Václava IV. Král, který na Jírovu přímluvu projevil Vavřinci z Březové svoji přízeň již jako faráři v Lounech, mu zůstal zřejmě nakloněn i později. Když r. 1413 Jíra z Roztok zemřel, daroval král z odúmrti po něm Jindřichovi z Lažan, Lautovi z Hlazovic a mistru Vavřinci z Březové úrok na Mělníce, na Novém Městě pražském a ve vsi Brozánkách.24 Proti tomuto darování vystoupila královna Žofie, neboť Mělník byl jejím věnným městem, a syn zesnulého Jíry z Roztok, Petr z Drahobuzevsi. V nastalém dlouhotrvajícím sporu zastupoval Vavřinec z Březové i oba spoluobdarované a své právo obhájil.25 Z darování vzhledem k bouřím, které záhy nastaly, bezprostřední zisk asi neměl. Snad proto si je v roce 1429 dal zapsat do staroměstské městské knihy, přičemž průběh jednání stvrdili písaři desk dvorských přísahou.26 Jako mistr artistické fakulty náležel Vavřinec z Březové k univerzitní obci. Z tohoto titulu se v lednu roku 1411 zúčastnil Husova quodlibetu, prvního od vydání Dekretu kutnohorského a od odchodu cizinců z pražské univerzity.27 Mezi padesáti čtyřmi účastníky byl též Křišťan z Prachatic, Jakoubek ze Stříbra, Jeroným Pražský, Štěpán Pá- leč aj. Vavřince z Březové představil Hus jako „přítele pana Jíry“ (z Roztok) a přirovnával ho k filozofu Plútarchovi.28 Tato zpráva je prozatím jediným dokladem o působnosti Vavřince z Březové na univerzitě v době předhusitské. Zdá se, že se nedochovaly ani žádné pozůstatky jeho pedagogické činnosti.29 Vavřinec z Březové byl jako student a později bakalář a mistr svobodných umění nepochybně od mládí ovlivňován univerzitním prostředím i novými myšlenkovými proudy, které se zde ve druhé polovině 14. století šířily: zde se bojovalo o učení Viklefovo, zde působil M. Jan Hus, M. Jeroným Pražský, zde brojil M. Jakoubek ze Stříbra proti světskému panování církve a proti církevním statkům. Lidé z tohoto okruhu nemohli nečinně přihlížet rychlému spádu událostí v Čechách po upálení M. Jana Husa a přede- vším po vypuknutí husitské revoluce. M. Vavřinec z Březové se vzhledem ke svému spo- lečenskému postavení a třídnímu zakotvení samozřejmě nemohl dát strhnout radikálními zásadami táborskými ani revolučností pražské chudiny, 30 avšak ze stejných důvodů ne- mohl stát proti revoluci. Po vypuknutí husitských bouří zůstával Vavřinec z Březové nadále v Praze. To dosvědčuje sám ve svém díle31 a potvrzují to i úřední prameny: ve sta- roměstských městských knihách se dochovaly zápisy o tom, že roku 1423 koupil Vavřinec z Březové od obce opuštěný dům na Starém Městě a roku 1429 ho zase prodal.32 Jeho postoj ve druhé polovině dvacátých let vyjadřuje dobová „kritika“, namířená proti Vavřinci z Březové za jeho podíl na vyhnání Zikmunda Korybutoviče, z něhož krajní pravice chtěla mít českého krále, z Čech (r. 1427). Vavřinec z Březové je v ní charakterizován jako obratný překladatel a zároveň překrucovatel pravdy:
již před tímto datem) jiným směrem — ke královskému dvoru. Alespoň v některých svých dílech, jejichž vznik nelze bohužel přesně datovat, se nazývá služebníkem Václava IV.20 a jedno ze svých děl, světovou kroniku, píše pro královského komorníka Jana z Eisen- berku.21 Historikové se celkem oprávněně domnívají, že muž jeho vzdělání a schopností našel nejspíše uplatnění v královské kanceláři.22 Je i dosti pravděpodobné, že ho ke dvoru uvedl jeho příznivec a snad i příbuzný,23 Jíra z Roztok, dvořan a po nějaký čas nejvyšší lovčí Václava IV. Král, který na Jírovu přímluvu projevil Vavřinci z Březové svoji přízeň již jako faráři v Lounech, mu zůstal zřejmě nakloněn i později. Když r. 1413 Jíra z Roztok zemřel, daroval král z odúmrti po něm Jindřichovi z Lažan, Lautovi z Hlazovic a mistru Vavřinci z Březové úrok na Mělníce, na Novém Městě pražském a ve vsi Brozánkách.24 Proti tomuto darování vystoupila královna Žofie, neboť Mělník byl jejím věnným městem, a syn zesnulého Jíry z Roztok, Petr z Drahobuzevsi. V nastalém dlouhotrvajícím sporu zastupoval Vavřinec z Březové i oba spoluobdarované a své právo obhájil.25 Z darování vzhledem k bouřím, které záhy nastaly, bezprostřední zisk asi neměl. Snad proto si je v roce 1429 dal zapsat do staroměstské městské knihy, přičemž průběh jednání stvrdili písaři desk dvorských přísahou.26 Jako mistr artistické fakulty náležel Vavřinec z Březové k univerzitní obci. Z tohoto titulu se v lednu roku 1411 zúčastnil Husova quodlibetu, prvního od vydání Dekretu kutnohorského a od odchodu cizinců z pražské univerzity.27 Mezi padesáti čtyřmi účastníky byl též Křišťan z Prachatic, Jakoubek ze Stříbra, Jeroným Pražský, Štěpán Pá- leč aj. Vavřince z Březové představil Hus jako „přítele pana Jíry“ (z Roztok) a přirovnával ho k filozofu Plútarchovi.28 Tato zpráva je prozatím jediným dokladem o působnosti Vavřince z Březové na univerzitě v době předhusitské. Zdá se, že se nedochovaly ani žádné pozůstatky jeho pedagogické činnosti.29 Vavřinec z Březové byl jako student a později bakalář a mistr svobodných umění nepochybně od mládí ovlivňován univerzitním prostředím i novými myšlenkovými proudy, které se zde ve druhé polovině 14. století šířily: zde se bojovalo o učení Viklefovo, zde působil M. Jan Hus, M. Jeroným Pražský, zde brojil M. Jakoubek ze Stříbra proti světskému panování církve a proti církevním statkům. Lidé z tohoto okruhu nemohli nečinně přihlížet rychlému spádu událostí v Čechách po upálení M. Jana Husa a přede- vším po vypuknutí husitské revoluce. M. Vavřinec z Březové se vzhledem ke svému spo- lečenskému postavení a třídnímu zakotvení samozřejmě nemohl dát strhnout radikálními zásadami táborskými ani revolučností pražské chudiny, 30 avšak ze stejných důvodů ne- mohl stát proti revoluci. Po vypuknutí husitských bouří zůstával Vavřinec z Březové nadále v Praze. To dosvědčuje sám ve svém díle31 a potvrzují to i úřední prameny: ve sta- roměstských městských knihách se dochovaly zápisy o tom, že roku 1423 koupil Vavřinec z Březové od obce opuštěný dům na Starém Městě a roku 1429 ho zase prodal.32 Jeho postoj ve druhé polovině dvacátých let vyjadřuje dobová „kritika“, namířená proti Vavřinci z Březové za jeho podíl na vyhnání Zikmunda Korybutoviče, z něhož krajní pravice chtěla mít českého krále, z Čech (r. 1427). Vavřinec z Březové je v ní charakterizován jako obratný překladatel a zároveň překrucovatel pravdy:
Strana 307
306 § 307 „Hodíť se k nim Vavřinec, byť jim opravil konec: Umiet písmo přeložiti, 33 z pravdy křivdu učiniti. Tehdy stál Vavřinec z Březové nejen proti vysoké šlechtě, s níž pochopitelně nikdy neza- ujímal stejné pozice, ale i proti bohatému pražskému měšťanstvu, reprezentovanému jeho kolegy, univerzitními mistry Janem Příbramem, Křišťanem z Prachatic, Prokopem z Plzně aj. Zdá se, že na konci dvacátých a na počátku třicátých let 15. století měl Vavři- nec z Březové blíže k Novému Městu pražskému, které mu asi názorově více vyhovovalo. Snad s tím souvisí i prodej domu na Starém Městě.34 V některých rukopisech kroniky, což jsou ovšem prameny mladší a nemusí být vždy spolehlivé, je Vavřinec z Březové jmenován jako kancléř, případně písař novoměstský.35 Vzhledem k dochovaným údajům z té doby není příliš pravděpodobné, že by Vavřinec z Březové skutečně zastával úřad kancléře. 36 Druhá eventualita je pravděpodobnější. V každém případě je jisté, že měl vztah k novo- městské radnici, kde přeložil do češtiny královská privilegia, udělená v minulosti Novému Městu pražskému.37 Přitom neztrácel kontakt s univerzitou a v souvislosti s tím se věno- val veřejnému dění. Roku 1431 oslavil vítězství husitských vojsk nad křižáky u Domažlic, 38 ale současně vyjádřil i nesmírnou touhu po míru. V posledních letech husitských válek také výrazněji obrací svou pozornost k zajištění majetkových poměrů a k zvelebení svých stat- ků.39 Přitom pečlivě sleduje jednání basilejského koncilu a snaží se spolu s ostatními uni- verzitními mistry podle svých možností přispět k jeho zdárnému zakončení, samozřejmě s uznáním českých požadavků. Tak je dochován jeho projev, který jménem deputace Kar- lovy univerzity pronesl k poslům basilejského koncilu, kteří přišli v květnu 1433 do Prahy.40 Vavřinec z Březové nestál v ústraní ani po bitvě u Lipan a po Zikmundově ná- stupu na český trůn. Projevem jisté vážnosti, které se v té době těšil, byla událost z roku 1436. Tehdy se objevuje jako svědek při jednání novoměstských měšťanů s králem Zik- mundem. Při jednom z vpádů Staroměstských na Nové Město pražské byla totiž zničena novoměstská privilegia, udělená městu Karlem IV. a Václavem IV. Když byl po bitvě u Lipan přijat Zikmund za českého krále, žádali Novoměstští o obnovení a potvrzení těchto privilegií a předložili jejich opisy. Staroměstští však popírali, že by Nové Město někdy taková práva mělo. Tehdy byl povolán Vavřinec z Březové, který ona privilegia v době různic mezi oběma městy (k ostrým srážkám mezi nimi docházelo od roku 1428) překládal do češtiny, aby dosvědčil před Zikmundem jejich existenci. Na základě svědectví Vavřince z Březové dal císař hledat v královských registrech, kde kancléř Kašpar Šlik skutečně na- lezl příslušné záznamy, podle nichž Zikmund privilegia Novoměstským obnovil.41 Konečně je Vavřinec z Březové jmenován roku 1437 mezi mistry svobodných umění pražské univerzity v jedné ze dvou instrukcí, které čeští poslové ke koncilu basilej- skému z univerzity dostali.42 A to je poslední bezpečný údaj o husitském kronikáři. K Vavřinci z Březové bývá vztahována i poněkud nejasná pozdější zpráva, podle níž prý jakýsi mistr Vavřinec z Nymburka složil satirická skládání na Zikmunda. Později, když byl Zikmund přijat za českého krále, mistra pokáral, ale nakonec mu vše prominul.
306 § 307 „Hodíť se k nim Vavřinec, byť jim opravil konec: Umiet písmo přeložiti, 33 z pravdy křivdu učiniti. Tehdy stál Vavřinec z Březové nejen proti vysoké šlechtě, s níž pochopitelně nikdy neza- ujímal stejné pozice, ale i proti bohatému pražskému měšťanstvu, reprezentovanému jeho kolegy, univerzitními mistry Janem Příbramem, Křišťanem z Prachatic, Prokopem z Plzně aj. Zdá se, že na konci dvacátých a na počátku třicátých let 15. století měl Vavři- nec z Březové blíže k Novému Městu pražskému, které mu asi názorově více vyhovovalo. Snad s tím souvisí i prodej domu na Starém Městě.34 V některých rukopisech kroniky, což jsou ovšem prameny mladší a nemusí být vždy spolehlivé, je Vavřinec z Březové jmenován jako kancléř, případně písař novoměstský.35 Vzhledem k dochovaným údajům z té doby není příliš pravděpodobné, že by Vavřinec z Březové skutečně zastával úřad kancléře. 36 Druhá eventualita je pravděpodobnější. V každém případě je jisté, že měl vztah k novo- městské radnici, kde přeložil do češtiny královská privilegia, udělená v minulosti Novému Městu pražskému.37 Přitom neztrácel kontakt s univerzitou a v souvislosti s tím se věno- val veřejnému dění. Roku 1431 oslavil vítězství husitských vojsk nad křižáky u Domažlic, 38 ale současně vyjádřil i nesmírnou touhu po míru. V posledních letech husitských válek také výrazněji obrací svou pozornost k zajištění majetkových poměrů a k zvelebení svých stat- ků.39 Přitom pečlivě sleduje jednání basilejského koncilu a snaží se spolu s ostatními uni- verzitními mistry podle svých možností přispět k jeho zdárnému zakončení, samozřejmě s uznáním českých požadavků. Tak je dochován jeho projev, který jménem deputace Kar- lovy univerzity pronesl k poslům basilejského koncilu, kteří přišli v květnu 1433 do Prahy.40 Vavřinec z Březové nestál v ústraní ani po bitvě u Lipan a po Zikmundově ná- stupu na český trůn. Projevem jisté vážnosti, které se v té době těšil, byla událost z roku 1436. Tehdy se objevuje jako svědek při jednání novoměstských měšťanů s králem Zik- mundem. Při jednom z vpádů Staroměstských na Nové Město pražské byla totiž zničena novoměstská privilegia, udělená městu Karlem IV. a Václavem IV. Když byl po bitvě u Lipan přijat Zikmund za českého krále, žádali Novoměstští o obnovení a potvrzení těchto privilegií a předložili jejich opisy. Staroměstští však popírali, že by Nové Město někdy taková práva mělo. Tehdy byl povolán Vavřinec z Březové, který ona privilegia v době různic mezi oběma městy (k ostrým srážkám mezi nimi docházelo od roku 1428) překládal do češtiny, aby dosvědčil před Zikmundem jejich existenci. Na základě svědectví Vavřince z Březové dal císař hledat v královských registrech, kde kancléř Kašpar Šlik skutečně na- lezl příslušné záznamy, podle nichž Zikmund privilegia Novoměstským obnovil.41 Konečně je Vavřinec z Březové jmenován roku 1437 mezi mistry svobodných umění pražské univerzity v jedné ze dvou instrukcí, které čeští poslové ke koncilu basilej- skému z univerzity dostali.42 A to je poslední bezpečný údaj o husitském kronikáři. K Vavřinci z Březové bývá vztahována i poněkud nejasná pozdější zpráva, podle níž prý jakýsi mistr Vavřinec z Nymburka složil satirická skládání na Zikmunda. Později, když byl Zikmund přijat za českého krále, mistra pokáral, ale nakonec mu vše prominul.
Strana 308
Vzhledem k tomu, že Vavřinec z Nymburka byl upálen roku 1421 při dobytí Berouna, domnívají se někteří historikové, že jde o Vavřince z Březové. Zprávu je však, vzhledem k jejímu dochování a zcela neurčité formulaci, nutné přijímat velmi opatrně.43 I pokud by byla pravdivá, nepřesahuje asi rovněž rok 1437. Zdá se, že tímto rokem údaje o Vavřinci z Březové skutečně končí, a je pravděpodobné, že se v té době uchýlil do ústraní (bylo mu asi 67 let), nebo snad zanedlouho zemřel. Přes svou činnost se Vavřinec z Březové nezapsal do dějin jako významná osob- nost politická. Dodnes je však znám jako autor literárních a historických děl. Díky svému postavení a hmotnému zajištění měl dostatek možností i času, aby se mohl věnovat lite- rární práci, k níž mu ostatně nechyběly ani další předpoklady, dané vzděláním i osob- ními schopnostmi, takže se zde uplatnil v různých oblastech. Některé jeho vlastní nebo jím přeložené a zpracované spisy se v pozdějších dobách dočkaly i značného rozšíření a popularity. Jeho nejvýznamnější díla neztratila dodnes nic na své hodnotě a přitažlivosti. Začátky literární činnosti Vavřince z Březové spadají zřejmě do doby jeho půso- bení u dvora Václava IV. Pokud lze na základě dochovaných prací soudit, začínal asi jako překladatel některých ve středověku populárních spisů. Jeho dílem je nejstarší český Snář či Knichy snového vykládanie, překlad ve středověku velmi rozšířeného snáře Araba Achmeta ben Sirina († 728).44 Vavřinec z Březové ho však přeložil z latinského zpracování Somniarium Slaidae, pořízeného ve druhé polovině 12. století Leem Tuscanem. V histo- rické literatuře je rozšířen názor, že Vavřinec z Březové pořídil snář pro krále Václava IV.45 Avšak text, který vedl k tomuto úsudku, převzal překladatel již ze své předlohy46 — což ovšem zmíněnou úvahu zcela nevylučuje. Vlastním přínosem Vavřince z Březové je před- mluva ke snáři, v níž se autor pokouší řešit otázku, zda se má věřit snům. S odvoláním na autority hledá vztah některých snů k tělesnému stavu a povaze člověka i k astronomickým jevům. Dále pak uvádí příklady významných snů „z historie“: sny biblické, „pohanské příhody“ a „sny křesťanské“. Své příklady čerpá z bible, ze sv. Augustina, z Isidora Sevillského, Livia, Catona aj.47 Snář Vavřince z Březové, nejstarší spis toho druhu v českém jazyce, byl velmi rozšířen zvláště na počátku novověku, kdy jej Václav Hájek z Libočan vydal tiskem. V této podobě vyšel potom několikrát.48 Dalším velice oblíbeným a rozšířeným spisem Vavřince z Březové byl jeho překlad ve středověku populárního cestopisu tzv. Jana Mandevilla. Tento spis neznámého autora, který patrně ani nebyl cestovatelem,4 vznikl ve třetí čtvrtině 14. století v Lutychu jako kompilace z řady pramenů.5° Jsou v něm dosti fantasticky popisovány orientální země a města, způsob života lidí, náboženství apod. Středověkého čtenáře upoutával především líčením úžasných orientálních pokladů, stejně jako různých stvůr, ještěrů a jiných podiv- ných tvorů.51 Spis, který má daleko do solidní poučné literatury, se stal jednou z nejpopu- lárnějších knih, čtených na konci 14. a v první polovině 15. století, což dokládá již počet dochovaných rukopisů, dosahující několika set, a později i řada starých vydání. Francouzský originál byl záhy přeložen do řady evropských jazyků.52 Podle jednoho ze středohornoně-
Vzhledem k tomu, že Vavřinec z Nymburka byl upálen roku 1421 při dobytí Berouna, domnívají se někteří historikové, že jde o Vavřince z Březové. Zprávu je však, vzhledem k jejímu dochování a zcela neurčité formulaci, nutné přijímat velmi opatrně.43 I pokud by byla pravdivá, nepřesahuje asi rovněž rok 1437. Zdá se, že tímto rokem údaje o Vavřinci z Březové skutečně končí, a je pravděpodobné, že se v té době uchýlil do ústraní (bylo mu asi 67 let), nebo snad zanedlouho zemřel. Přes svou činnost se Vavřinec z Březové nezapsal do dějin jako významná osob- nost politická. Dodnes je však znám jako autor literárních a historických děl. Díky svému postavení a hmotnému zajištění měl dostatek možností i času, aby se mohl věnovat lite- rární práci, k níž mu ostatně nechyběly ani další předpoklady, dané vzděláním i osob- ními schopnostmi, takže se zde uplatnil v různých oblastech. Některé jeho vlastní nebo jím přeložené a zpracované spisy se v pozdějších dobách dočkaly i značného rozšíření a popularity. Jeho nejvýznamnější díla neztratila dodnes nic na své hodnotě a přitažlivosti. Začátky literární činnosti Vavřince z Březové spadají zřejmě do doby jeho půso- bení u dvora Václava IV. Pokud lze na základě dochovaných prací soudit, začínal asi jako překladatel některých ve středověku populárních spisů. Jeho dílem je nejstarší český Snář či Knichy snového vykládanie, překlad ve středověku velmi rozšířeného snáře Araba Achmeta ben Sirina († 728).44 Vavřinec z Březové ho však přeložil z latinského zpracování Somniarium Slaidae, pořízeného ve druhé polovině 12. století Leem Tuscanem. V histo- rické literatuře je rozšířen názor, že Vavřinec z Březové pořídil snář pro krále Václava IV.45 Avšak text, který vedl k tomuto úsudku, převzal překladatel již ze své předlohy46 — což ovšem zmíněnou úvahu zcela nevylučuje. Vlastním přínosem Vavřince z Březové je před- mluva ke snáři, v níž se autor pokouší řešit otázku, zda se má věřit snům. S odvoláním na autority hledá vztah některých snů k tělesnému stavu a povaze člověka i k astronomickým jevům. Dále pak uvádí příklady významných snů „z historie“: sny biblické, „pohanské příhody“ a „sny křesťanské“. Své příklady čerpá z bible, ze sv. Augustina, z Isidora Sevillského, Livia, Catona aj.47 Snář Vavřince z Březové, nejstarší spis toho druhu v českém jazyce, byl velmi rozšířen zvláště na počátku novověku, kdy jej Václav Hájek z Libočan vydal tiskem. V této podobě vyšel potom několikrát.48 Dalším velice oblíbeným a rozšířeným spisem Vavřince z Březové byl jeho překlad ve středověku populárního cestopisu tzv. Jana Mandevilla. Tento spis neznámého autora, který patrně ani nebyl cestovatelem,4 vznikl ve třetí čtvrtině 14. století v Lutychu jako kompilace z řady pramenů.5° Jsou v něm dosti fantasticky popisovány orientální země a města, způsob života lidí, náboženství apod. Středověkého čtenáře upoutával především líčením úžasných orientálních pokladů, stejně jako různých stvůr, ještěrů a jiných podiv- ných tvorů.51 Spis, který má daleko do solidní poučné literatury, se stal jednou z nejpopu- lárnějších knih, čtených na konci 14. a v první polovině 15. století, což dokládá již počet dochovaných rukopisů, dosahující několika set, a později i řada starých vydání. Francouzský originál byl záhy přeložen do řady evropských jazyků.52 Podle jednoho ze středohornoně-
Strana 309
meckých překladů, pořízeného metským kanovníkem Ottou z Diemeringenu, 53 přeložil tyto knihy Vavřinec z Březové, „aby i Čechóm to známo bylo, což jest v nich popsáno“. 54 Kdy přesně Vavřinec z Březové spis přeložil, není známo. Terminus post quem je samo- zřejmě doba vzniku německého překladu, ale ta je dána rozpětím téměř třiceti let. Protože se Vavřinec z Březové v předmluvě nazývá služebníkem „nejjasnějšího kniežete a pána, pana Václava, římského a českého krále“, domníval se F. Šimek, že byl překlad pořízen krátce před rokem 1400, kdy byl Václav IV. sesazen z německého trůnu. Sám však při- pouští, že Václavův dvořan jej mohl nazývat králem římským i později, a je tedy bez- pečný pouze terminus ad quem, rok 1419, kdy Václav IV. zemřel.55 Jisté je, že se spis stal v Čechách stejně populárním jako v jiných zemích. Během 15. století byl mnohokrát opsán a od počátku 16. století vycházel tiskem.56 Během svého působení u Václavova dvora začal Vavřinec z Březové na žádost královského komorníka Jana z Eisenberku57 psát světovou kroniku v českém jazyce. Toto poměrně rozsáhlé dílo (123 listy v rukopisu) nemá žádný původní název, autor je v před- mluvě nazývá pouze „kronikou“.58 Vavřinec z Březové kroniku zřejmě nedokončil. V je- diném dochovaném rukopise, který R. Urbánek považuje za autograf Vavřince z Březové, 59 sahá text do roku 678. Kronika začíná výkladem o stvoření světa, líčí starozákonní i novo- zákonní příběhy, přechází k římským císařům a papežům, které uvádí chronologicky s daty a délkou panování, resp. správy úřadu, zmiňuje se o závažných (alespoň z autorova hle- diska) událostech, které se v jejich době odehrály. Kronika je kompilací, jejímž základem zřejmě byly kroniky Petra Komestora a Martina Opavského.80 Údaje těchto kronik Vavři- nec z Březové asi zkompiloval ještě s dalšími prameny a místy doplnil o své vlastní výklady. Sám autor v předmluvě tvrdí, že sebral tuto kroniku „z křesťanských, z židovských i po- hanských kronik“, což ovšem nelze brát doslova, neboť již sám užíval středověkých zpracování. Otázka datování světové kroniky je stejně problematická jako datování většiny ostatních spisů Vavřince z Březové. Vzhledem k označení inspirátora díla i Václava IV., a konečně i k některým dalším okolnostem, lze snad vznik kroniky položit do prvního de- setiletí 15. století, ne-li dokonce před rok 1400.61 Vavřinec z Březové se nevěnoval pouze „světským“ tématům, ale zabýval se i problematikou náboženskou. Z této oblasti jeho činnosti jsou známy dva latinské spisy, a to nepříliš rozsáhlý komentář na sedm kajících žalmů,82 možná inspirovaný podobným, v Čechách zřejmě dobře známým spisem Petrarkovým,83 a obšírnější sbírka kanonických hodinek.84 308 309 Z mnohostranné literární činnosti Vavřince z Březové mají dodnes největší vý- znam dvě díla, jimiž reagoval na současné události. Jednak je to jeho kronika, nazývaná od vydání Gollova Konikou husitskou, a báseň, jíž oslavil vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431. V Husitské kronice85 v té podobě, v jaké je dochována, vypsal Vavřinec z Bře- zové první léta husitství v Čechách. Kronika začíná počátky přijímání podobojí roku 1414,
meckých překladů, pořízeného metským kanovníkem Ottou z Diemeringenu, 53 přeložil tyto knihy Vavřinec z Březové, „aby i Čechóm to známo bylo, což jest v nich popsáno“. 54 Kdy přesně Vavřinec z Březové spis přeložil, není známo. Terminus post quem je samo- zřejmě doba vzniku německého překladu, ale ta je dána rozpětím téměř třiceti let. Protože se Vavřinec z Březové v předmluvě nazývá služebníkem „nejjasnějšího kniežete a pána, pana Václava, římského a českého krále“, domníval se F. Šimek, že byl překlad pořízen krátce před rokem 1400, kdy byl Václav IV. sesazen z německého trůnu. Sám však při- pouští, že Václavův dvořan jej mohl nazývat králem římským i později, a je tedy bez- pečný pouze terminus ad quem, rok 1419, kdy Václav IV. zemřel.55 Jisté je, že se spis stal v Čechách stejně populárním jako v jiných zemích. Během 15. století byl mnohokrát opsán a od počátku 16. století vycházel tiskem.56 Během svého působení u Václavova dvora začal Vavřinec z Březové na žádost královského komorníka Jana z Eisenberku57 psát světovou kroniku v českém jazyce. Toto poměrně rozsáhlé dílo (123 listy v rukopisu) nemá žádný původní název, autor je v před- mluvě nazývá pouze „kronikou“.58 Vavřinec z Březové kroniku zřejmě nedokončil. V je- diném dochovaném rukopise, který R. Urbánek považuje za autograf Vavřince z Březové, 59 sahá text do roku 678. Kronika začíná výkladem o stvoření světa, líčí starozákonní i novo- zákonní příběhy, přechází k římským císařům a papežům, které uvádí chronologicky s daty a délkou panování, resp. správy úřadu, zmiňuje se o závažných (alespoň z autorova hle- diska) událostech, které se v jejich době odehrály. Kronika je kompilací, jejímž základem zřejmě byly kroniky Petra Komestora a Martina Opavského.80 Údaje těchto kronik Vavři- nec z Březové asi zkompiloval ještě s dalšími prameny a místy doplnil o své vlastní výklady. Sám autor v předmluvě tvrdí, že sebral tuto kroniku „z křesťanských, z židovských i po- hanských kronik“, což ovšem nelze brát doslova, neboť již sám užíval středověkých zpracování. Otázka datování světové kroniky je stejně problematická jako datování většiny ostatních spisů Vavřince z Březové. Vzhledem k označení inspirátora díla i Václava IV., a konečně i k některým dalším okolnostem, lze snad vznik kroniky položit do prvního de- setiletí 15. století, ne-li dokonce před rok 1400.61 Vavřinec z Březové se nevěnoval pouze „světským“ tématům, ale zabýval se i problematikou náboženskou. Z této oblasti jeho činnosti jsou známy dva latinské spisy, a to nepříliš rozsáhlý komentář na sedm kajících žalmů,82 možná inspirovaný podobným, v Čechách zřejmě dobře známým spisem Petrarkovým,83 a obšírnější sbírka kanonických hodinek.84 308 309 Z mnohostranné literární činnosti Vavřince z Březové mají dodnes největší vý- znam dvě díla, jimiž reagoval na současné události. Jednak je to jeho kronika, nazývaná od vydání Gollova Konikou husitskou, a báseň, jíž oslavil vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431. V Husitské kronice85 v té podobě, v jaké je dochována, vypsal Vavřinec z Bře- zové první léta husitství v Čechách. Kronika začíná počátky přijímání podobojí roku 1414,
Strana 310
dále popisuje události kostnického koncilu i jejich ohlas v Čechách, smrt krále Václava IV. a následující vývoj až po bitvu na Vítkově. Pak autor vysvětluje husitský program Pra- žanů ve výkladu čtyř pražských artikulů, a dvanáct táborských článků předložených Praža- nům. Když došel až k odchodu táborů z Prahy (22. srpna 1420), považoval za užitečné podrobně popsat vznik táborské sekty, její učení a program i jeho důsledky. Po této obšírné vsuvce pokračuje v chronologickém výkladu událostí prvních husitských let v Čechách. Velmi podrobné vyprávění končí sotva začatou větou při výkladu o bojích před Kutnou Horou v prosinci 1421. V žádném z dochovaných rukopisů nesahá kronika dále než ke slo- vům „Et facto mane“, ve staročeském překladu nepřesně „A to se stalo ráno“ (22. prosin- ce 1421). Důvod tohoto nelogického zakončení byl hledán v různých okolnostech. V pod- statě jde o to, zda Vavřinec z Březové kroniku nedokončil a proč v tom případě nedopsal ani větu, nebo zda se pokračování ztratilo.“ Nedokončená věta ukazuje spíše na druhé řešení: pokračování kroniky se asi ztratilo již v původním rukopisu Vavřince z Březové nebo v některém starém opisu, který byl předlohou pro dochované opisy mladší.87 Proto ne- mohlo být přepsáno do žádného známého opisu. Zmíněnými slovy asi pak končila po- slední složka dochované části tohoto rukopisu. To však neznamená, že by snad Vavři- nec z Březové vypsal celou historii husitských válek. Kronika Vavřince z Březové se dochovala ve dvou recenzích,68 sice stejně ne- dokončených,“ ale zásadně se lišících především předmluvou.70 Vavřinec z Březové začal psát své dílo „pro budoucí paměť věci, aby hlásalo zlořečenou nešlechetnou zlobu ohrožo- vatelů a pronásledovatelů těch, kdož horlili za zákon boží a jeho přesvatou pravdu“. 71 Tento záměr, vyvolaný revolučním nadšením autorovým, však neodolal příštím událostem. Nadšení zámožného pražského měšťana a univerzitního mistra postupně vyprchávalo, snad proto, že revoluce zašla proti jeho představám příliš daleko, snad že trvala příliš dlouho, nebo i proto, že se změnily politické okolnosti oproti době, kdy začal kroniku psát. Ať již byl důvod jakýkoli, jisté je, že Vavřinec z Březové začal být k husitské revoluci skep- tičtější a s časovým odstupem uvažoval především „o nynější jak mnohostranné, tak ohrom- né zkáze a pohromě kdysi šťastného a slavného Království českého, která všade se šíříc je sžírá a rozkolem domácí války pustoší“. Kronika má sloužit v nové úpravě tomu, „aby budoucí potomstvo českého národa nebylo připraveno o známost tohoto hrozného, ba odstrašujícího pádu a žalostnou nečinností nekleslo v podobný nebo horší“.72 Kdy však Vavřinec z Březové začal kroniku psát a kdy změnil její předmluvu, jsou další nevysvětlené otázky v souvislosti s tímto dílem. Kronika je psána živě, události jsou popisovány v chronologickém sledu, a — zvláště v posledním roce — dosti podrobně. Nezdá se, že by kronika byla psána s velkým časovým odstupem. Nelze však přehlédnout, že jsou v ní časté narážky na pozdější události73 — i když nejde o velké časové rozpětí — i občasné poznámky o tom, čím byly tehdy (protunc) některé osoby.7 To jsou nesporné doklady, že kronika nebyla psána současně s popisovanými událostmi. Jaký však byl od- stup od těchto událostí, lze těžko zjistit. Úvodní vyprávění je psáno s větším časovým od- stupem: je stručnější, má jasnou koncepci, autor jím směřuje k vylíčení vlastní revoluce, jsou v něm i drobné omyly chronologické. Postupně se však vyprávění stává detailnějším
dále popisuje události kostnického koncilu i jejich ohlas v Čechách, smrt krále Václava IV. a následující vývoj až po bitvu na Vítkově. Pak autor vysvětluje husitský program Pra- žanů ve výkladu čtyř pražských artikulů, a dvanáct táborských článků předložených Praža- nům. Když došel až k odchodu táborů z Prahy (22. srpna 1420), považoval za užitečné podrobně popsat vznik táborské sekty, její učení a program i jeho důsledky. Po této obšírné vsuvce pokračuje v chronologickém výkladu událostí prvních husitských let v Čechách. Velmi podrobné vyprávění končí sotva začatou větou při výkladu o bojích před Kutnou Horou v prosinci 1421. V žádném z dochovaných rukopisů nesahá kronika dále než ke slo- vům „Et facto mane“, ve staročeském překladu nepřesně „A to se stalo ráno“ (22. prosin- ce 1421). Důvod tohoto nelogického zakončení byl hledán v různých okolnostech. V pod- statě jde o to, zda Vavřinec z Březové kroniku nedokončil a proč v tom případě nedopsal ani větu, nebo zda se pokračování ztratilo.“ Nedokončená věta ukazuje spíše na druhé řešení: pokračování kroniky se asi ztratilo již v původním rukopisu Vavřince z Březové nebo v některém starém opisu, který byl předlohou pro dochované opisy mladší.87 Proto ne- mohlo být přepsáno do žádného známého opisu. Zmíněnými slovy asi pak končila po- slední složka dochované části tohoto rukopisu. To však neznamená, že by snad Vavři- nec z Březové vypsal celou historii husitských válek. Kronika Vavřince z Březové se dochovala ve dvou recenzích,68 sice stejně ne- dokončených,“ ale zásadně se lišících především předmluvou.70 Vavřinec z Březové začal psát své dílo „pro budoucí paměť věci, aby hlásalo zlořečenou nešlechetnou zlobu ohrožo- vatelů a pronásledovatelů těch, kdož horlili za zákon boží a jeho přesvatou pravdu“. 71 Tento záměr, vyvolaný revolučním nadšením autorovým, však neodolal příštím událostem. Nadšení zámožného pražského měšťana a univerzitního mistra postupně vyprchávalo, snad proto, že revoluce zašla proti jeho představám příliš daleko, snad že trvala příliš dlouho, nebo i proto, že se změnily politické okolnosti oproti době, kdy začal kroniku psát. Ať již byl důvod jakýkoli, jisté je, že Vavřinec z Březové začal být k husitské revoluci skep- tičtější a s časovým odstupem uvažoval především „o nynější jak mnohostranné, tak ohrom- né zkáze a pohromě kdysi šťastného a slavného Království českého, která všade se šíříc je sžírá a rozkolem domácí války pustoší“. Kronika má sloužit v nové úpravě tomu, „aby budoucí potomstvo českého národa nebylo připraveno o známost tohoto hrozného, ba odstrašujícího pádu a žalostnou nečinností nekleslo v podobný nebo horší“.72 Kdy však Vavřinec z Březové začal kroniku psát a kdy změnil její předmluvu, jsou další nevysvětlené otázky v souvislosti s tímto dílem. Kronika je psána živě, události jsou popisovány v chronologickém sledu, a — zvláště v posledním roce — dosti podrobně. Nezdá se, že by kronika byla psána s velkým časovým odstupem. Nelze však přehlédnout, že jsou v ní časté narážky na pozdější události73 — i když nejde o velké časové rozpětí — i občasné poznámky o tom, čím byly tehdy (protunc) některé osoby.7 To jsou nesporné doklady, že kronika nebyla psána současně s popisovanými událostmi. Jaký však byl od- stup od těchto událostí, lze těžko zjistit. Úvodní vyprávění je psáno s větším časovým od- stupem: je stručnější, má jasnou koncepci, autor jím směřuje k vylíčení vlastní revoluce, jsou v něm i drobné omyly chronologické. Postupně se však vyprávění stává detailnějším
Strana 311
311 a také živějším, působí dojmem nevelkého časového odstupu. Časnějšímu datování vzniku kroniky jsou však na překážku ona zmíněná protunc.75 Vzhledem k tomu, že není dochován originální rukopis Vavřince z Březové, nelze zjistit, zda to nejsou pozdější interpolace. Skutečnost, že jsou ve všech známých rukopisech, naznačuje však jejich starší původ. Tyto všechny, ale i některé další okolnosti (náhlé přerušení kroniky, chybné datum, do- mnělá souvislost s jinými prameny aj.) vedly k nejrůznějším úvahám o datování vzniku kroniky ve značném časovém rozpětí od roku 1419/1420 až do roku 1444.76 Pokud vznikla kronika později, je nutné předpokládat nějaké průběžně pořizované záznamy, které byly základem při jejím sepisování.7 Musel by tedy autor alespoň od počátku dvacátých let pomýšlet na sepsání kroniky své doby a připravovat si k tomu podklady. S otázkou, kdy vůbec Vavřinec z Březové začal kroniku psát, souvisí pochopitelně i otázka, kdy byla po- řízena její druhá recenze, resp. předmluva k ní. Muselo to být v době, kdy lze mluvit o „nynější... zkáze a pohromě, která všude se šíříc je sžírá a rozkolem domácí války pusto- ší“, ale jsou-li tato slova odrazem rozporů s tábory na počátku dvacátých let, sporů mezi pražskými městy na konci desetiletí, či až reakcí na lipanskou porážku, lze těžko říci. Ačkoli Vavřinec z Březové ve druhé předmluvě sám říká, že zaznamenává to, co „spolehlivýma očima a ušima vpravdě poznal“, nebyla Husitská kronika sepsána pouze na základě toho, co autor sám zažil. Jsou v ní patrny stopy některých, ať už dnes známých nebo neznámých písemných pramenů. Hned na počátku jeho vyprávění je seznam účast- níků kostnického koncilu, známý i z jiných spisů té doby,78 který asi Vavřinec z Březové převzal z některých zpráv z koncilu, kolujících tehdy po Čechách. Výklad o osudech Huso- vých a Jeronýmových v Kostnici se opírá o spisy Petra z Mladoňovic, totiž o jeho Zprávu o mistru Janu Husovi v Kostnici,73 Pašiji mistra Jana Husi8° a Zprávu o procesu a smrti Jeronýmověsi. Na tyto spisy také zřejmě odkazuje pro další informace.82 Vavřinec z Bře- zové tyto prameny nekriticky neopisoval, ale mnohdy je doplňoval a opravoval.83 V kronice se Vavřinec z Březové odvolává též na jakýsi astrologický spis, jehož autora však sám ne- znal.34 Kromě těchto pramenů znal a používal i pramenů úředních, listin a listů, ať už se o nich pouze zmiňoval nebo uváděl jejich částečné či úplné znění.85 Kronika Vavřince z Březové je nejvýznamnějším a nejcennějším pramenem pro počátky husitství. Její autor je dobře obeznámen s událostmi, o nichž píše. Popisuje je samozřejmě ze svého hlediska, daného jeho třídním postavením: z hlediska zámožného a vzdělaného měšťana, který nemůže souhlasit s radikalismem táborské ani pražské levice, ale také se nemůže postavit na stanovisko pravice. Vavřinec z Březové jako obhájce a vy- kladač politiky pražského měšťanstva stojí na pozicích politického středu. Je přesvědčeným stoupencem Husovým a přijímání z kalicha, je Čech a odpůrce Zikmundův. Jeho stano- visko k revolučnímu Táboru dobře vyjadřuje výklad o táborech, který vložil do své kroniky po zprávě o jejich odchodu z Prahy. Rozvádí v něm vlastně podrobněji to, co už o nich napsal dříve. Počátky táborového hnutí líčí zcela se sympatiemi: lid se scházel na horách, aby poslouchal kázání a zúčastnil se přijímání z kalicha. Ale potom začali někteří táborští kněží — jimž vůbec přičítá vinu za příští rozkol — hlásat bludy a svádět lid k nepravému učení a konečně ke zlým skutkům, které pak táboři v Čechách páchali. Jakmile přešel 310
311 a také živějším, působí dojmem nevelkého časového odstupu. Časnějšímu datování vzniku kroniky jsou však na překážku ona zmíněná protunc.75 Vzhledem k tomu, že není dochován originální rukopis Vavřince z Březové, nelze zjistit, zda to nejsou pozdější interpolace. Skutečnost, že jsou ve všech známých rukopisech, naznačuje však jejich starší původ. Tyto všechny, ale i některé další okolnosti (náhlé přerušení kroniky, chybné datum, do- mnělá souvislost s jinými prameny aj.) vedly k nejrůznějším úvahám o datování vzniku kroniky ve značném časovém rozpětí od roku 1419/1420 až do roku 1444.76 Pokud vznikla kronika později, je nutné předpokládat nějaké průběžně pořizované záznamy, které byly základem při jejím sepisování.7 Musel by tedy autor alespoň od počátku dvacátých let pomýšlet na sepsání kroniky své doby a připravovat si k tomu podklady. S otázkou, kdy vůbec Vavřinec z Březové začal kroniku psát, souvisí pochopitelně i otázka, kdy byla po- řízena její druhá recenze, resp. předmluva k ní. Muselo to být v době, kdy lze mluvit o „nynější... zkáze a pohromě, která všude se šíříc je sžírá a rozkolem domácí války pusto- ší“, ale jsou-li tato slova odrazem rozporů s tábory na počátku dvacátých let, sporů mezi pražskými městy na konci desetiletí, či až reakcí na lipanskou porážku, lze těžko říci. Ačkoli Vavřinec z Březové ve druhé předmluvě sám říká, že zaznamenává to, co „spolehlivýma očima a ušima vpravdě poznal“, nebyla Husitská kronika sepsána pouze na základě toho, co autor sám zažil. Jsou v ní patrny stopy některých, ať už dnes známých nebo neznámých písemných pramenů. Hned na počátku jeho vyprávění je seznam účast- níků kostnického koncilu, známý i z jiných spisů té doby,78 který asi Vavřinec z Březové převzal z některých zpráv z koncilu, kolujících tehdy po Čechách. Výklad o osudech Huso- vých a Jeronýmových v Kostnici se opírá o spisy Petra z Mladoňovic, totiž o jeho Zprávu o mistru Janu Husovi v Kostnici,73 Pašiji mistra Jana Husi8° a Zprávu o procesu a smrti Jeronýmověsi. Na tyto spisy také zřejmě odkazuje pro další informace.82 Vavřinec z Bře- zové tyto prameny nekriticky neopisoval, ale mnohdy je doplňoval a opravoval.83 V kronice se Vavřinec z Březové odvolává též na jakýsi astrologický spis, jehož autora však sám ne- znal.34 Kromě těchto pramenů znal a používal i pramenů úředních, listin a listů, ať už se o nich pouze zmiňoval nebo uváděl jejich částečné či úplné znění.85 Kronika Vavřince z Březové je nejvýznamnějším a nejcennějším pramenem pro počátky husitství. Její autor je dobře obeznámen s událostmi, o nichž píše. Popisuje je samozřejmě ze svého hlediska, daného jeho třídním postavením: z hlediska zámožného a vzdělaného měšťana, který nemůže souhlasit s radikalismem táborské ani pražské levice, ale také se nemůže postavit na stanovisko pravice. Vavřinec z Březové jako obhájce a vy- kladač politiky pražského měšťanstva stojí na pozicích politického středu. Je přesvědčeným stoupencem Husovým a přijímání z kalicha, je Čech a odpůrce Zikmundův. Jeho stano- visko k revolučnímu Táboru dobře vyjadřuje výklad o táborech, který vložil do své kroniky po zprávě o jejich odchodu z Prahy. Rozvádí v něm vlastně podrobněji to, co už o nich napsal dříve. Počátky táborového hnutí líčí zcela se sympatiemi: lid se scházel na horách, aby poslouchal kázání a zúčastnil se přijímání z kalicha. Ale potom začali někteří táborští kněží — jimž vůbec přičítá vinu za příští rozkol — hlásat bludy a svádět lid k nepravému učení a konečně ke zlým skutkům, které pak táboři v Čechách páchali. Jakmile přešel 310
Strana 312
k líčení činů táborů, zmizely z jeho výkladu již veškeré počáteční sympatie. Mluví o roz- kolu (způsobeném ovšem táborskými kněžími), o zlých skutcích, o ničení kostelů a kláš- terů, obrazoborectví, o škodách způsobených v království, a přímo o ukrutnostech táborů (jimž ovšem někdy neváhá přičíst i ukrutnosti pražského vojska). Z výkladu je všude zřejmé jeho odmítavé stanovisko k táborskému učení i k jednání táborů.86 Přesto Vavřinec z Březové vypráví o nich — ostatně jako v kronice vůbec — střízlivě a bez afektu. Podobné, i když o něco mírnější stanovisko zastává i vůči Želivskému a pražské chudině. Želivský je pro Vavřince z Březové sice většinou pan Jan, ale nejedná vždy podle řádů, ale i proti městským výsadám,87 navádí Pražany k ničení obrazů a k rouhání. Vavřinec z Březové si nepochybně váží válečného umění Jana Žižky, „dvořana českého krále“, „obzvláštního horlitele za zákon Kristův“ a „hejtmana táborského“, i když k některým událostem, jichž se Žižka zúčastnil, měl asi výhrady.88 Z kroniky je zřejmé i autorovo stanovisko národ- nostní, i když není tak ostré, jako například v kronice tak řečeného Dalimila. Němci jsou „protivníci Čechů“ a „ukrutní pronásledovatelé pravdy“. 89 Husitská kronika Vavřince z Březové je pramen spolehlivý — samozřejmě se zřetelem k autorovu třídnímu stanovisku. Nejsou v ní podstatné věcné omyly.9 Přináší ovšem podrobnější výklad o událostech v Praze, kde Vavřinec z Březové přebýval, nežli o událostech ve vzdálenějších místech, o nichž byl informován nedostatečně a jen nepřímo. Při hodnocení Husitské kroniky není zanedbatelná ani její literární úroveň, jíž se řadí k našim nejlepším středověkým kronikám. Kronika Vavřince z Březové, ač neúplná,91 byla dosti rozšířena i využívána. Svědčí o tom jak počet dochovaných rukopisů, tak existence staročeského překladu a ko- nečně i její využití jinými kronikáři. Latinský text kroniky Vavřince z Březové je znám z několika rukopisů a něko- lika zlomků. Nejstarší z nich byl rukopis kdysi Městské knihovny ve Vratislavi (čís. 199), dnes nezvěstný, do něhož byl text Husitské kroniky dopsán roku 1467 (fol. 121a—199b). Oproti ostatním rukopisům měl tento rukopis k roku 1414 zprávu o mistru Petru z Dráž- dan jako původci přijímání podobojí, 2 namísto Jakoubka ze Stříbra, o němž je psáno v ostatních rukopisech. Tato zpráva je zřejmě pozdější a vložil ji do kroniky někdo z těch, kdo ji opisovali, možná až písař tohoto rukopisu. Podle předmluvy byl zde zapsán text druhé recenze. Kronika v tomto rukopise končila u 22. prosince 1421 slovy „Et facto mane etc.“ Z konce 15. století pochází rukopis Státní knihovny ČSR v Praze, sign. I D 10, který byl kdysi v majetku křižovníků s červeným srdcem v Praze. Kromě Husitské kroniky obsahuje též kroniku Marignolovu a Pulkavovu, vlastní životopis Karla IV., Carmen insignis corone Bohemie Vavřince z Březové a jiné texty. Kronika Vavřince z Březové (fol. 258a—344b) začíná opět předmluvou druhé recenze, jíž předchází nadpis, uvádějící autora a dílo, psaný touž rukou jako text, a končí opět slovy „Et facto mane“. Další rukopis kroniky, uložený rovněž ve Státní knihovně ČSR v Praze, po- chází z konce 15. nebo počátku 16. století (sign. XI D 8). Obsahuje kroniku tzv. Beneše Minority a Husitskou kroniku Vavřince z Březové (fol. 19a—99b). Některé listy rukopisu,
k líčení činů táborů, zmizely z jeho výkladu již veškeré počáteční sympatie. Mluví o roz- kolu (způsobeném ovšem táborskými kněžími), o zlých skutcích, o ničení kostelů a kláš- terů, obrazoborectví, o škodách způsobených v království, a přímo o ukrutnostech táborů (jimž ovšem někdy neváhá přičíst i ukrutnosti pražského vojska). Z výkladu je všude zřejmé jeho odmítavé stanovisko k táborskému učení i k jednání táborů.86 Přesto Vavřinec z Březové vypráví o nich — ostatně jako v kronice vůbec — střízlivě a bez afektu. Podobné, i když o něco mírnější stanovisko zastává i vůči Želivskému a pražské chudině. Želivský je pro Vavřince z Březové sice většinou pan Jan, ale nejedná vždy podle řádů, ale i proti městským výsadám,87 navádí Pražany k ničení obrazů a k rouhání. Vavřinec z Březové si nepochybně váží válečného umění Jana Žižky, „dvořana českého krále“, „obzvláštního horlitele za zákon Kristův“ a „hejtmana táborského“, i když k některým událostem, jichž se Žižka zúčastnil, měl asi výhrady.88 Z kroniky je zřejmé i autorovo stanovisko národ- nostní, i když není tak ostré, jako například v kronice tak řečeného Dalimila. Němci jsou „protivníci Čechů“ a „ukrutní pronásledovatelé pravdy“. 89 Husitská kronika Vavřince z Březové je pramen spolehlivý — samozřejmě se zřetelem k autorovu třídnímu stanovisku. Nejsou v ní podstatné věcné omyly.9 Přináší ovšem podrobnější výklad o událostech v Praze, kde Vavřinec z Březové přebýval, nežli o událostech ve vzdálenějších místech, o nichž byl informován nedostatečně a jen nepřímo. Při hodnocení Husitské kroniky není zanedbatelná ani její literární úroveň, jíž se řadí k našim nejlepším středověkým kronikám. Kronika Vavřince z Březové, ač neúplná,91 byla dosti rozšířena i využívána. Svědčí o tom jak počet dochovaných rukopisů, tak existence staročeského překladu a ko- nečně i její využití jinými kronikáři. Latinský text kroniky Vavřince z Březové je znám z několika rukopisů a něko- lika zlomků. Nejstarší z nich byl rukopis kdysi Městské knihovny ve Vratislavi (čís. 199), dnes nezvěstný, do něhož byl text Husitské kroniky dopsán roku 1467 (fol. 121a—199b). Oproti ostatním rukopisům měl tento rukopis k roku 1414 zprávu o mistru Petru z Dráž- dan jako původci přijímání podobojí, 2 namísto Jakoubka ze Stříbra, o němž je psáno v ostatních rukopisech. Tato zpráva je zřejmě pozdější a vložil ji do kroniky někdo z těch, kdo ji opisovali, možná až písař tohoto rukopisu. Podle předmluvy byl zde zapsán text druhé recenze. Kronika v tomto rukopise končila u 22. prosince 1421 slovy „Et facto mane etc.“ Z konce 15. století pochází rukopis Státní knihovny ČSR v Praze, sign. I D 10, který byl kdysi v majetku křižovníků s červeným srdcem v Praze. Kromě Husitské kroniky obsahuje též kroniku Marignolovu a Pulkavovu, vlastní životopis Karla IV., Carmen insignis corone Bohemie Vavřince z Březové a jiné texty. Kronika Vavřince z Březové (fol. 258a—344b) začíná opět předmluvou druhé recenze, jíž předchází nadpis, uvádějící autora a dílo, psaný touž rukou jako text, a končí opět slovy „Et facto mane“. Další rukopis kroniky, uložený rovněž ve Státní knihovně ČSR v Praze, po- chází z konce 15. nebo počátku 16. století (sign. XI D 8). Obsahuje kroniku tzv. Beneše Minority a Husitskou kroniku Vavřince z Březové (fol. 19a—99b). Některé listy rukopisu,
Strana 313
313 včetně začátku Husitské kroniky byly vytrženy, takže text není úplný. Podle mladšího opisu ještě úplného rukopisu obsahuje i tento rukopis text druhé recenze kroniky. Do textu byly k roku 1421 po článcích adamitů vloženy ještě jiné heretické články, které v ostatních rukopisech nejsou. Je to opět pozdější dodatek. V Královské knihovně v Kodani, Bibliotheca Thottiana, je uložen zlomek (č. 688, 68 stran) opisu kroniky Vavřince z Březové, asi z konce 16. století. Je to jediný rukopis, zachycující alespoň částečně znění první recenze Husitské kroniky.33 Zlomek začíná předmluvou první recenze a končí uprostřed věty ve výkladu o táborech po 22. srpnu 1420, s přerušením od 3. dubna do 25. června 1420. Tento text byl do roku 1897, kdy byla publikována zpráva o nálezu kodaňského rukopisu, znám pouze z Ludewigova vydání 94 roku 1724. V knihovně ve Wolffenbüttelu je uložen opis Husitské kroniky podle rukopisu XI D 8 Státní knihovny ČSR v Praze. Opis (sign. Extrav. 154) pochází ze 17. nebo 18. sto- letí. Začíná předmluvou druhé recenze a končí jako většina rukopisů slovy „Et facto mane“. Další mladší opis Husitské kroniky byl prý uložen v lobkovické knihovně v Praze, sign. N 363.95 Pravděpodobně na konci 15. století byla kronika Vavřince z Březové přeložena do češtiny. České znění bylo pořízeno podle první recenze. Je dochováno v rukopise Státní knihovny ČSR v Praze, sign. XIX A 50, ze 17. století. Kronika zde končí obdobně jako ve většině rukopisů latinských („A to se stalo ráno“). Český text prokazuje určité shody s různými dochovanými rukopisy latinskými, nejvíce ovšem s textem rukopisu kodaň- ského, ale obsahuje i samostatný výklad a četné přídavky z latinských rukopisů neznámé. Patrně jsou to přídavky překladatelovy nebo někoho, kdo kroniku opisoval. Překladatel kroniky není znám. Překlad sám, jako většina starých překladů, není příliš kvalitní. Na mnoha místech je zřejmé, že překladatel textu neporozuměl, někdy překládal příliš otrocky bez ohledu na smysl, někdy obtížné části jen volně interpretoval nebo vůbec vynechával. 9e Text kroniky Vavřince z Březové je znám zčásti i z jiných děl. Užil jí kompi- látor tzv. Kroniky pražské univerzity, jejíž druhou část považuje J. Goll za doklad samo- statné recenze kroniky Vavřincovy.98 V některých rukopisech 15. století jsou dochovány krátké výtahy z kroniky Vavřince z Březové.3 Z kroniky dále čerpal Prokop, nejvyšší písař Nového Města pražského († 1482) při sepisování svých letopisů, autoři Starých leto- pisů českých, Václav Hájek z Libočan, Prokop Lupáč z Hlaváčova, Daniel Adam z Ve- leslavína aj. Husitská kronika Vavřince z Březové byla několikrát vydána tiskem. Poprvé vydal její zlomek, asi podle kodaňského rukopisu, r. 1724 J. P. Ludewig v 6. svazku Reli- quiae manuscriptorum. Úplný text latinského dochovaného znění kroniky vydal roku 1856 C. Höfler ve Fontes rerum Austriacarum. 100 Latinský text i staročeský překlad vydal roku 1893 J. Goll v Pramenech dějin českých. 101 Podle Gollova vydání přetiskl staročeský překlad kroniky roku 1940 A. Dolenský.102 První novočeský překlad pořídil podle Gollova latinského vydání F. Heřmanský.103 312
313 včetně začátku Husitské kroniky byly vytrženy, takže text není úplný. Podle mladšího opisu ještě úplného rukopisu obsahuje i tento rukopis text druhé recenze kroniky. Do textu byly k roku 1421 po článcích adamitů vloženy ještě jiné heretické články, které v ostatních rukopisech nejsou. Je to opět pozdější dodatek. V Královské knihovně v Kodani, Bibliotheca Thottiana, je uložen zlomek (č. 688, 68 stran) opisu kroniky Vavřince z Březové, asi z konce 16. století. Je to jediný rukopis, zachycující alespoň částečně znění první recenze Husitské kroniky.33 Zlomek začíná předmluvou první recenze a končí uprostřed věty ve výkladu o táborech po 22. srpnu 1420, s přerušením od 3. dubna do 25. června 1420. Tento text byl do roku 1897, kdy byla publikována zpráva o nálezu kodaňského rukopisu, znám pouze z Ludewigova vydání 94 roku 1724. V knihovně ve Wolffenbüttelu je uložen opis Husitské kroniky podle rukopisu XI D 8 Státní knihovny ČSR v Praze. Opis (sign. Extrav. 154) pochází ze 17. nebo 18. sto- letí. Začíná předmluvou druhé recenze a končí jako většina rukopisů slovy „Et facto mane“. Další mladší opis Husitské kroniky byl prý uložen v lobkovické knihovně v Praze, sign. N 363.95 Pravděpodobně na konci 15. století byla kronika Vavřince z Březové přeložena do češtiny. České znění bylo pořízeno podle první recenze. Je dochováno v rukopise Státní knihovny ČSR v Praze, sign. XIX A 50, ze 17. století. Kronika zde končí obdobně jako ve většině rukopisů latinských („A to se stalo ráno“). Český text prokazuje určité shody s různými dochovanými rukopisy latinskými, nejvíce ovšem s textem rukopisu kodaň- ského, ale obsahuje i samostatný výklad a četné přídavky z latinských rukopisů neznámé. Patrně jsou to přídavky překladatelovy nebo někoho, kdo kroniku opisoval. Překladatel kroniky není znám. Překlad sám, jako většina starých překladů, není příliš kvalitní. Na mnoha místech je zřejmé, že překladatel textu neporozuměl, někdy překládal příliš otrocky bez ohledu na smysl, někdy obtížné části jen volně interpretoval nebo vůbec vynechával. 9e Text kroniky Vavřince z Březové je znám zčásti i z jiných děl. Užil jí kompi- látor tzv. Kroniky pražské univerzity, jejíž druhou část považuje J. Goll za doklad samo- statné recenze kroniky Vavřincovy.98 V některých rukopisech 15. století jsou dochovány krátké výtahy z kroniky Vavřince z Březové.3 Z kroniky dále čerpal Prokop, nejvyšší písař Nového Města pražského († 1482) při sepisování svých letopisů, autoři Starých leto- pisů českých, Václav Hájek z Libočan, Prokop Lupáč z Hlaváčova, Daniel Adam z Ve- leslavína aj. Husitská kronika Vavřince z Březové byla několikrát vydána tiskem. Poprvé vydal její zlomek, asi podle kodaňského rukopisu, r. 1724 J. P. Ludewig v 6. svazku Reli- quiae manuscriptorum. Úplný text latinského dochovaného znění kroniky vydal roku 1856 C. Höfler ve Fontes rerum Austriacarum. 100 Latinský text i staročeský překlad vydal roku 1893 J. Goll v Pramenech dějin českých. 101 Podle Gollova vydání přetiskl staročeský překlad kroniky roku 1940 A. Dolenský.102 První novočeský překlad pořídil podle Gollova latinského vydání F. Heřmanský.103 312
Strana 314
Posledním dílem, pocházejícím spolehlivě z pera Vavřince z Březové, je báseň, dochovaná v jediném rukopisu se zřejmě pozdějším názvem Carmen insignis corone Bo- hemie pro tropheo sibi divinitus concesso circa Ryzmberg et Domazlicz in anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo in vigilia Assumpcionis gloriose semperque virginis ac dei genitricis Marie feria tercia, quarta decima die mensis Augusti, per Lauren- cium de Brzezowa, arcium liberalium inclite universitatis studii Pragensis magistrum, congestum (Píseň přeslavné koruny české za vítězství, jehož se jí s nebe dostalo u Rýzm- berka a Domažlic léta Páně tisícího čtyřstého třicátého prvního v předvečer Nanebevzetí slavné vždy Panny a rodičky boží Marie, v úterý, čtrnáctého dne měsíce srpna, složená od Vavřince z Březové, mistra svobodných umění slovutného obecného učení pražské- ho).104 V básni, která má přes 1760 veršů, si zosobněné Čechy stěžují na svůj osud a vy- právějí o zázracích, které vykonala milost boží, když dopřála nečetnému neozbrojenému lidu tak slavná vítězství nad děsivou přesilou křižáckých vojsk. Inspirací k této skladbě bylo vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431, odkud mocné a nádherné vojsko, vedené předními feudály a doprovázené papežským legátem, jakoby zázrakem prchlo bez boje před husity, jakmile uslyšelo hřmot vozů a děl a zvuk husitského chorálu, a zanechalo pronásledujícím je husitům bohatou kořist. Tato událost je základním motivem básně, jejíž další obsah tvoří jakési fiktivní rozhovory a projevy křižáckých předáků. Papežský legát, kardinál Julián Cesarini, vykládá papeži a sboru kardinálů o porážce křižáckého vojska, o hrůze, která je zachvátila, a doporučuje, aby církev Čechům ustoupila ve třech artikulech (tj. svobodné hlásání slova božího, přijímání podobojí a trestání smrtelných hříchů). Papež ve verších Vavřince z Březové dokonce prohlašuje, že bůh stojí při Češích a právem trestá církev za to, že nerespektovala jeho vůli. Souhlasí s návrhem na povolení tří artikulů, „ale o čtvrtém (aby přestalo světské panování kněžstva) ať nyní mlčí“. Vojáci na výtky krajanů omlouvají svůj útěk strachem a hrůzou z Čechů a démonů, kteří Čechům pomáhali, i „povinností“ jít za svými prchajícími vůdci. Rozezlenému králi Vavřinec z Březové ústy bojovníků připomíná předchozí porážky u Německého Brodu, Kutné Hory, Vyšehradu, Kladrub, na Vítkově a u Ústí nad Labem. Král naříká nad hanbou, kterou v Čechách utrpěl, a rezignovaně se hodlá Čech vzdát. Nejvyššího velitele křižáckých vojsk, braniborského kurfiřta Fridricha Hohenzollernského, purkrabího norimberského, ne- chává Vavřinec z Březové navrhovat dokonce uznání všech čtyř artikulů. Král nemá námi- tek proti třem článkům, ale zbavení církve jejího majetku považuje za nemožné. Další text je podrobným výkladem, zdůvodněním a obhajobou čtyř pražských artikulů, proná- šeným ovšem nepřáteli husitů. Opírá se přitom o řadu biblických citátů. Závěrem vyslo- vuje básník požadavek, aby bylo Čechům umožněno veřejně hájit své články, což husité žádali již léta. Báseň končí vzletnou vidinou šťastného míru, chválou boží a prosbou o po- moc Čechům a obranu „boží pravdy“. Optimismus vyzařující z básně, který je jistě bezprostředním odrazem slav- ného vítězství, i skutečnost, že v básni nejsou narážky na následující přípravu české účasti na basilejském koncilu, a tedy požadovaného veřejného slyšení, jsou dokladem toho, že skladba vznikla bezprostředně po vítězství u Domažlic, rozhodně před prosincem 1431.105
Posledním dílem, pocházejícím spolehlivě z pera Vavřince z Březové, je báseň, dochovaná v jediném rukopisu se zřejmě pozdějším názvem Carmen insignis corone Bo- hemie pro tropheo sibi divinitus concesso circa Ryzmberg et Domazlicz in anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo primo in vigilia Assumpcionis gloriose semperque virginis ac dei genitricis Marie feria tercia, quarta decima die mensis Augusti, per Lauren- cium de Brzezowa, arcium liberalium inclite universitatis studii Pragensis magistrum, congestum (Píseň přeslavné koruny české za vítězství, jehož se jí s nebe dostalo u Rýzm- berka a Domažlic léta Páně tisícího čtyřstého třicátého prvního v předvečer Nanebevzetí slavné vždy Panny a rodičky boží Marie, v úterý, čtrnáctého dne měsíce srpna, složená od Vavřince z Březové, mistra svobodných umění slovutného obecného učení pražské- ho).104 V básni, která má přes 1760 veršů, si zosobněné Čechy stěžují na svůj osud a vy- právějí o zázracích, které vykonala milost boží, když dopřála nečetnému neozbrojenému lidu tak slavná vítězství nad děsivou přesilou křižáckých vojsk. Inspirací k této skladbě bylo vítězství husitů u Domažlic 14. srpna 1431, odkud mocné a nádherné vojsko, vedené předními feudály a doprovázené papežským legátem, jakoby zázrakem prchlo bez boje před husity, jakmile uslyšelo hřmot vozů a děl a zvuk husitského chorálu, a zanechalo pronásledujícím je husitům bohatou kořist. Tato událost je základním motivem básně, jejíž další obsah tvoří jakési fiktivní rozhovory a projevy křižáckých předáků. Papežský legát, kardinál Julián Cesarini, vykládá papeži a sboru kardinálů o porážce křižáckého vojska, o hrůze, která je zachvátila, a doporučuje, aby církev Čechům ustoupila ve třech artikulech (tj. svobodné hlásání slova božího, přijímání podobojí a trestání smrtelných hříchů). Papež ve verších Vavřince z Březové dokonce prohlašuje, že bůh stojí při Češích a právem trestá církev za to, že nerespektovala jeho vůli. Souhlasí s návrhem na povolení tří artikulů, „ale o čtvrtém (aby přestalo světské panování kněžstva) ať nyní mlčí“. Vojáci na výtky krajanů omlouvají svůj útěk strachem a hrůzou z Čechů a démonů, kteří Čechům pomáhali, i „povinností“ jít za svými prchajícími vůdci. Rozezlenému králi Vavřinec z Březové ústy bojovníků připomíná předchozí porážky u Německého Brodu, Kutné Hory, Vyšehradu, Kladrub, na Vítkově a u Ústí nad Labem. Král naříká nad hanbou, kterou v Čechách utrpěl, a rezignovaně se hodlá Čech vzdát. Nejvyššího velitele křižáckých vojsk, braniborského kurfiřta Fridricha Hohenzollernského, purkrabího norimberského, ne- chává Vavřinec z Březové navrhovat dokonce uznání všech čtyř artikulů. Král nemá námi- tek proti třem článkům, ale zbavení církve jejího majetku považuje za nemožné. Další text je podrobným výkladem, zdůvodněním a obhajobou čtyř pražských artikulů, proná- šeným ovšem nepřáteli husitů. Opírá se přitom o řadu biblických citátů. Závěrem vyslo- vuje básník požadavek, aby bylo Čechům umožněno veřejně hájit své články, což husité žádali již léta. Báseň končí vzletnou vidinou šťastného míru, chválou boží a prosbou o po- moc Čechům a obranu „boží pravdy“. Optimismus vyzařující z básně, který je jistě bezprostředním odrazem slav- ného vítězství, i skutečnost, že v básni nejsou narážky na následující přípravu české účasti na basilejském koncilu, a tedy požadovaného veřejného slyšení, jsou dokladem toho, že skladba vznikla bezprostředně po vítězství u Domažlic, rozhodně před prosincem 1431.105
Strana 315
315 O něco později Vavřinec z Březové k básni připojil ještě kratší pokračování o událostech na Moravě, kterou pustošilo vojsko rakouského vévody Albrechta, avšak zřejmě pod dojmem událostí v západních Čechách ustoupilo od obléhání Přerova. Dále následuje stručný výklad o obléhání Němčí vojskem slezských knížat, které odtud rovněž ustoupilo, asi ještě před příchodem Prokopa Holého. 106 Skladba, psaná se vzletem a nadšením i s jemnou ironií, nezapře vzdělaného autora se zájmem o historii, který je současně Čech a přesvědčený husita.107 Z básně dýchá zároveň radost ze slavného vítězství, ale i smutek nad osudem Českého království a touha po míru. Bohem dané vítězství u Domažlic je pro Vavřince z Březové potvrzením oprávněnosti českých požadavků a důvodem k ukončení bojů. Ne zcela jednoznačná je formální úroveň této skladby Vavřince z Březové (je to jediná veršovaná skladba z prokazatelně Vavřincových děl). Verš, který nelze zcela přesně charakterizovat — J. B. Čapek ho považoval celkově za jamb s tendencemi k tro- cheji108 — je poněku monotónní, rým celkem primitivní. Básnická hodnota skladby bývá oceňována různě, ale rozhodně se jí neupírají jisté klady.109 Zcela nesporný pak je histo- rický význam této skladby. Báseň přináší řadu podrobností z bitvy nebo spíše útěku od Domažlic. Je významným historickým pramenem jak pro popisované události, tak pro celkovou atmosféru doby. Carmen insignis corone Bohemie je dochována v jediném středověkém ruko- pisu, I D 10 Státní knihovny CSR v Praze. Rukopis není příliš kvalitní — již při jeho opisování zřejmě písař omylem vynechal některé verše — a navíc je dnes poškozen. Chy- bějící začátek básně je znám z opisu Dobnerova.110 Tiskem tuto skladbu poprvé vydal dosti nekriticky C. Höfler roku 1856.111 Kritické vydání pořídil poprvé J. Goll roku 1893.112 Obě vydání však obsahují neúplný text podle poškozeného rukopisu. Chybějící úvod vydal podle Dobnerova opisu poprvé F. M. Bartoš v roce 1938.113 Kritické vydání celého textu s bohatým poznámkovým aparátem připravili K. Hrdina a B. Ryba. Bylo vydáno s českým básnickým překladem J. B. Čapka jako „Píseň o vítězství u Domažlic“ roku 1951.114 314 VAVŘINEC Z BREZOVÉ přitahuje moderní badatele nejen jako autor významných historických a populárních literárních děl, ale i jako jedna z mála známých prokazatelně literárně činných osobností první poloviny 15. století. Proto mu mnozí neváhali přisoudit již celou řadu nejrůznějších anonymních děl, která vznikla v Čechách na konci 14. a v prv- ních čtyřech desetiletích 15. století. Již ve druhé polovině minulého století vyslovili někteří literární historikové domněnku, že Vavřinec z Březové je autorem českého překladu Miliónu Marka Pola.115 Pozdější bádání však ukázalo, že celá otázka není jednoznačná. Proti autorství Vavřince z Březové mluví především četné moravismy tohoto překladu.116 Snad nejčastěji se úvahy o Vavřincově autorství nejrůznějších spisů objevují v díle F. M. Bartoše a R. Urbánka. Roku 1920 vyslovil Bartoš poprvé Urbánkovu domněn- ku o tom, že Vavřinec z Březové je autorem skladeb Budyšínského rukopisu.117 Ve své
315 O něco později Vavřinec z Březové k básni připojil ještě kratší pokračování o událostech na Moravě, kterou pustošilo vojsko rakouského vévody Albrechta, avšak zřejmě pod dojmem událostí v západních Čechách ustoupilo od obléhání Přerova. Dále následuje stručný výklad o obléhání Němčí vojskem slezských knížat, které odtud rovněž ustoupilo, asi ještě před příchodem Prokopa Holého. 106 Skladba, psaná se vzletem a nadšením i s jemnou ironií, nezapře vzdělaného autora se zájmem o historii, který je současně Čech a přesvědčený husita.107 Z básně dýchá zároveň radost ze slavného vítězství, ale i smutek nad osudem Českého království a touha po míru. Bohem dané vítězství u Domažlic je pro Vavřince z Březové potvrzením oprávněnosti českých požadavků a důvodem k ukončení bojů. Ne zcela jednoznačná je formální úroveň této skladby Vavřince z Březové (je to jediná veršovaná skladba z prokazatelně Vavřincových děl). Verš, který nelze zcela přesně charakterizovat — J. B. Čapek ho považoval celkově za jamb s tendencemi k tro- cheji108 — je poněku monotónní, rým celkem primitivní. Básnická hodnota skladby bývá oceňována různě, ale rozhodně se jí neupírají jisté klady.109 Zcela nesporný pak je histo- rický význam této skladby. Báseň přináší řadu podrobností z bitvy nebo spíše útěku od Domažlic. Je významným historickým pramenem jak pro popisované události, tak pro celkovou atmosféru doby. Carmen insignis corone Bohemie je dochována v jediném středověkém ruko- pisu, I D 10 Státní knihovny CSR v Praze. Rukopis není příliš kvalitní — již při jeho opisování zřejmě písař omylem vynechal některé verše — a navíc je dnes poškozen. Chy- bějící začátek básně je znám z opisu Dobnerova.110 Tiskem tuto skladbu poprvé vydal dosti nekriticky C. Höfler roku 1856.111 Kritické vydání pořídil poprvé J. Goll roku 1893.112 Obě vydání však obsahují neúplný text podle poškozeného rukopisu. Chybějící úvod vydal podle Dobnerova opisu poprvé F. M. Bartoš v roce 1938.113 Kritické vydání celého textu s bohatým poznámkovým aparátem připravili K. Hrdina a B. Ryba. Bylo vydáno s českým básnickým překladem J. B. Čapka jako „Píseň o vítězství u Domažlic“ roku 1951.114 314 VAVŘINEC Z BREZOVÉ přitahuje moderní badatele nejen jako autor významných historických a populárních literárních děl, ale i jako jedna z mála známých prokazatelně literárně činných osobností první poloviny 15. století. Proto mu mnozí neváhali přisoudit již celou řadu nejrůznějších anonymních děl, která vznikla v Čechách na konci 14. a v prv- ních čtyřech desetiletích 15. století. Již ve druhé polovině minulého století vyslovili někteří literární historikové domněnku, že Vavřinec z Březové je autorem českého překladu Miliónu Marka Pola.115 Pozdější bádání však ukázalo, že celá otázka není jednoznačná. Proti autorství Vavřince z Březové mluví především četné moravismy tohoto překladu.116 Snad nejčastěji se úvahy o Vavřincově autorství nejrůznějších spisů objevují v díle F. M. Bartoše a R. Urbánka. Roku 1920 vyslovil Bartoš poprvé Urbánkovu domněn- ku o tom, že Vavřinec z Březové je autorem skladeb Budyšínského rukopisu.117 Ve své
Strana 316
první studii o Vavřinci z Březové Bartoš též poprvé považuje husitského kronikáře za auto- ra tzv. Krátkého sebrání z českých kronik k výstraze věrných Čechů.118 Podle jeho úvah Vavřinec z Březové prý napsal tento spis v prosinci roku 1437, aby zmařil volbu Albrechta Rakouského za Zikmundova nástupce a vyburcoval představitele národa ke zvolení krále slovanského. V Krátkém sebrání vidí B. Horák traktát o původu Slovanů, který Václav Hájek z Libočan uvádí jako dílo Vavřince z Březové.119 Urbánek se naopak domnívá, že Krátké sebrání patří až volební agitaci r. 1458, ale připouští, že v roce 1437 mohlo vznik- nout jiné podobné dílo.12° Později se Urbánek i Bartoš pokusili připsat Vavřinci z Březové také některé husitské manifesty z počátku dvacátých a ze třicátých let 15. století.121 Ani tento názor nelze však přijmout. 122 Bartoš považuje Vavřince z Březové rovněž za autora tzv. Tkadlečka, především proto, že nenachází jiného vhodného autora.123 Sám však alespoň zprvu upozorňuje, že jeho domněnka není více nežli „thesis ad disputandum“.124 Bartošovu domněnku považoval Urbánek za velmi pravděpodobnou a sám pro ni uvedl i další důvody, ovšem opět ne zcela přesvědčivé.125 Podobně dává Bartoš k úvaze, zda Vavřinec z Březové není též autorem českého překladu Komestorovy historie,126 o čemž však Urbánek pochybuje.127 Urbánek připisuje Vavřinci z Březové dále český překlad po- vídky o Alexandru Velikém, 128 český překlad listu Poggia Braccioliniho o smrti M. Je- ronýma Pražského,129 zpracování latinské pašije Husovy a český překlad pašije Jeroný- movy,130 provolání z tábora na Bzí hoře,131 některé písně Jistebnického kancionálu,132 memorandum Novoměstských ve sporu z r. 1436,133 za jehož autora však Čelakovský po- važuje novoměstského písaře Prokopa,134 anonymní spisek, dochovaný v Kodexu jen- ském,135 a konečně jakousi analistickou práci o husitství, která ovšem podle Urbánkova názoru není dochována v původní podobě.136 Z ostatních autorů J. B. Čapek naznačil možnost Vavřincova autorství Písně o bitvě u Ústí, ale sám ji hned víceméně vyvrátil.137 K úvahám o autorství Vavřince z Březové vedly badatele většinou důvody sty- listické, případně politické názory a postoje vyjadřované v příslušných spisech. Stylistika středověkých děl je však otázkou značně problematickou. Středověcí autoři se učili stej- ným zásadám stylistiky, navíc přejímali styl svých předloh a ovlivňovali se navzájem. Proto v podstatě nelze najít slohové znaky charakteristické pro jediného autora. K určení autora anonymního díla nestačí prokázat shodu s dílem známého autora, ale je také nutné vy- loučit možnost, že jeho původcem mohl být někdo jiný. A to právě vzhledem k uvede- ným okolnostem není možné. Stylistické obraty a slovní zásoba, které někteří badatelé považují za charakteristické pro Vavřince z Březové, se objevují i v dílech, která Vavřinec z Březové prokazatelně nenapsal, včetně některých spisů vysloveně protihusitských.139 Stejně i politické názory, vyslovované v příslušných spisech, nejsou rozhodně názory jediného člověka a nedovolují tudíž tak jednoznačné určení původce. Skutečnost, že se nepodařilo (a v budoucnosti se těžko podaří) beze zbytku prokázat, že Vavřinec z Březové je opravdu autorem těchto spisů, však nikterak nesnižuje jeho význam jako předního husitského kronikáře. M. BLÁHOVÁ
první studii o Vavřinci z Březové Bartoš též poprvé považuje husitského kronikáře za auto- ra tzv. Krátkého sebrání z českých kronik k výstraze věrných Čechů.118 Podle jeho úvah Vavřinec z Březové prý napsal tento spis v prosinci roku 1437, aby zmařil volbu Albrechta Rakouského za Zikmundova nástupce a vyburcoval představitele národa ke zvolení krále slovanského. V Krátkém sebrání vidí B. Horák traktát o původu Slovanů, který Václav Hájek z Libočan uvádí jako dílo Vavřince z Březové.119 Urbánek se naopak domnívá, že Krátké sebrání patří až volební agitaci r. 1458, ale připouští, že v roce 1437 mohlo vznik- nout jiné podobné dílo.12° Později se Urbánek i Bartoš pokusili připsat Vavřinci z Březové také některé husitské manifesty z počátku dvacátých a ze třicátých let 15. století.121 Ani tento názor nelze však přijmout. 122 Bartoš považuje Vavřince z Březové rovněž za autora tzv. Tkadlečka, především proto, že nenachází jiného vhodného autora.123 Sám však alespoň zprvu upozorňuje, že jeho domněnka není více nežli „thesis ad disputandum“.124 Bartošovu domněnku považoval Urbánek za velmi pravděpodobnou a sám pro ni uvedl i další důvody, ovšem opět ne zcela přesvědčivé.125 Podobně dává Bartoš k úvaze, zda Vavřinec z Březové není též autorem českého překladu Komestorovy historie,126 o čemž však Urbánek pochybuje.127 Urbánek připisuje Vavřinci z Březové dále český překlad po- vídky o Alexandru Velikém, 128 český překlad listu Poggia Braccioliniho o smrti M. Je- ronýma Pražského,129 zpracování latinské pašije Husovy a český překlad pašije Jeroný- movy,130 provolání z tábora na Bzí hoře,131 některé písně Jistebnického kancionálu,132 memorandum Novoměstských ve sporu z r. 1436,133 za jehož autora však Čelakovský po- važuje novoměstského písaře Prokopa,134 anonymní spisek, dochovaný v Kodexu jen- ském,135 a konečně jakousi analistickou práci o husitství, která ovšem podle Urbánkova názoru není dochována v původní podobě.136 Z ostatních autorů J. B. Čapek naznačil možnost Vavřincova autorství Písně o bitvě u Ústí, ale sám ji hned víceméně vyvrátil.137 K úvahám o autorství Vavřince z Březové vedly badatele většinou důvody sty- listické, případně politické názory a postoje vyjadřované v příslušných spisech. Stylistika středověkých děl je však otázkou značně problematickou. Středověcí autoři se učili stej- ným zásadám stylistiky, navíc přejímali styl svých předloh a ovlivňovali se navzájem. Proto v podstatě nelze najít slohové znaky charakteristické pro jediného autora. K určení autora anonymního díla nestačí prokázat shodu s dílem známého autora, ale je také nutné vy- loučit možnost, že jeho původcem mohl být někdo jiný. A to právě vzhledem k uvede- ným okolnostem není možné. Stylistické obraty a slovní zásoba, které někteří badatelé považují za charakteristické pro Vavřince z Březové, se objevují i v dílech, která Vavřinec z Březové prokazatelně nenapsal, včetně některých spisů vysloveně protihusitských.139 Stejně i politické názory, vyslovované v příslušných spisech, nejsou rozhodně názory jediného člověka a nedovolují tudíž tak jednoznačné určení původce. Skutečnost, že se nepodařilo (a v budoucnosti se těžko podaří) beze zbytku prokázat, že Vavřinec z Březové je opravdu autorem těchto spisů, však nikterak nesnižuje jeho význam jako předního husitského kronikáře. M. BLÁHOVÁ
Strana 317
316 317 VAVŘINEC Z BŘEZOVÉ jako básník Když M. Vavřinec z Březové získával proslulost jako překladatel a zpracovatel starobylého Snáře, cestopisu Mandevillova a jiných beletristických děl, oblíbených ve vrstvách šlechty a zámožných patricijů, jistě by byl rozhodně popřel možnost, že se stane jednou čelným básnickým představitelem lidového revolučního hnutí. Jeho překvapující vývoj podává svědectví, jak mocný byl vliv M. Jana Husa jako učitele i kazatele. Mistr Vavřinec vyrostl v nejvýznamnějšího kronikáře nového hnutí i v jeho vůdčího básníka. Při jeho bohaté plodnosti lze předpokládat, že vytvořil větší počet veršových projevů, sledujících du- chovní i válečné děje rušné doby, ale stačí bezpečně prověřené dílo o vítězství u Domažlic, aby byl považován za výjimečně vyspělého básníka střední doby české literatury. Není vyloučeno, že Vavřinec je autorem i některých manifestů husitských, které se snažily přesvědčit evropský svět, aby pochopil marnost svého urputného boje proti poznané pravdě, jak k ní došel český národ. Jeden z těchto manifestů je jakousi před- povědí bitvy u Domažlic 14. 8. 1431: vznikl ve vojsku Prokopa Holého nedlouho před touto událostí, zdůrazňuje křižákům neoblomnost české věrnosti kalichu a vysvětluje, proč husité nemohou svěřit svou věc koncilu, který pozbyl veškeré důvěry svým jedná- ním vůči mistru Janovi. Po domažlickém triumfu stal se tento manifest — můžeme říci, že spolu s básní Vavřincovou, která má také propagační zaměření — základem pro jednání v Basileji, na které duchovní velmoc středověku přistoupila po dlouhém váhání a s těžkým srdcem. Tím vyslovujeme i názor, který je jistě nesporný, že Vavřincova básnická sklad- ba vznikla v krátké době po slavném vítězství. Latinský název, počínající Carmen insignis corone Bohemie pro tropheo sibi divinitus concesso circa Ryzmberg et Domazlicz etc. je velmi obšírný (Píseň přeslavné koruny české za triumf, kterého jí bylo z nebe dopřáno atd.). Bylo proto přirozeným požadavkem, aby důkladný název byl v překladu zkrácen. Skladba má ovšem daleko bohatší obsah, než je vylíčení vrcholného husitského vítězství u Domažlic: vyslovuje básnicky i historicky celou podstatu husitského vzepětí bojovného i duchovního, a zároveň zachycuje pronikavě mentalitu a vnitřní spory poraže- ných nepřátel. Dílo začíná a končí projevem zosobněné vlasti, matky Čechie; její pláč a žaloba k Bohu nad krutostmi křižáků, tryskající v úvodních verších, kontrastuje s jása- vou oslavou a chvalozpěvem v závěru skladby. V těchto i v některých jiných oddílech prokazuje mistr Vavřinec svůj výjimečný básnický dar, nezapomínaje přitom na svůj úkol pečlivého a detailního historika. Vavřincova skladba (čítající přes 1760 veršů) podává plastickou evokaci bitvy, hlavně potupného útěku křižáků, a přechází pak v reprodukci rozhovorů církevních představitelů: legát Julian Cesarini vykládá papeži o nepřemožitel- nosti Čechů a žádá, aby bylo s nimi zahájeno smírné jednání; papež se přiklání k tomuto apelu a je ochoten uznat první tři pražské artikuly, odmítá jen přistoupit na čtvrtý artikul, zakazující světskou moc a majetnost kněžstva. Děj je tu dramaticky vystupňován řečí
316 317 VAVŘINEC Z BŘEZOVÉ jako básník Když M. Vavřinec z Březové získával proslulost jako překladatel a zpracovatel starobylého Snáře, cestopisu Mandevillova a jiných beletristických děl, oblíbených ve vrstvách šlechty a zámožných patricijů, jistě by byl rozhodně popřel možnost, že se stane jednou čelným básnickým představitelem lidového revolučního hnutí. Jeho překvapující vývoj podává svědectví, jak mocný byl vliv M. Jana Husa jako učitele i kazatele. Mistr Vavřinec vyrostl v nejvýznamnějšího kronikáře nového hnutí i v jeho vůdčího básníka. Při jeho bohaté plodnosti lze předpokládat, že vytvořil větší počet veršových projevů, sledujících du- chovní i válečné děje rušné doby, ale stačí bezpečně prověřené dílo o vítězství u Domažlic, aby byl považován za výjimečně vyspělého básníka střední doby české literatury. Není vyloučeno, že Vavřinec je autorem i některých manifestů husitských, které se snažily přesvědčit evropský svět, aby pochopil marnost svého urputného boje proti poznané pravdě, jak k ní došel český národ. Jeden z těchto manifestů je jakousi před- povědí bitvy u Domažlic 14. 8. 1431: vznikl ve vojsku Prokopa Holého nedlouho před touto událostí, zdůrazňuje křižákům neoblomnost české věrnosti kalichu a vysvětluje, proč husité nemohou svěřit svou věc koncilu, který pozbyl veškeré důvěry svým jedná- ním vůči mistru Janovi. Po domažlickém triumfu stal se tento manifest — můžeme říci, že spolu s básní Vavřincovou, která má také propagační zaměření — základem pro jednání v Basileji, na které duchovní velmoc středověku přistoupila po dlouhém váhání a s těžkým srdcem. Tím vyslovujeme i názor, který je jistě nesporný, že Vavřincova básnická sklad- ba vznikla v krátké době po slavném vítězství. Latinský název, počínající Carmen insignis corone Bohemie pro tropheo sibi divinitus concesso circa Ryzmberg et Domazlicz etc. je velmi obšírný (Píseň přeslavné koruny české za triumf, kterého jí bylo z nebe dopřáno atd.). Bylo proto přirozeným požadavkem, aby důkladný název byl v překladu zkrácen. Skladba má ovšem daleko bohatší obsah, než je vylíčení vrcholného husitského vítězství u Domažlic: vyslovuje básnicky i historicky celou podstatu husitského vzepětí bojovného i duchovního, a zároveň zachycuje pronikavě mentalitu a vnitřní spory poraže- ných nepřátel. Dílo začíná a končí projevem zosobněné vlasti, matky Čechie; její pláč a žaloba k Bohu nad krutostmi křižáků, tryskající v úvodních verších, kontrastuje s jása- vou oslavou a chvalozpěvem v závěru skladby. V těchto i v některých jiných oddílech prokazuje mistr Vavřinec svůj výjimečný básnický dar, nezapomínaje přitom na svůj úkol pečlivého a detailního historika. Vavřincova skladba (čítající přes 1760 veršů) podává plastickou evokaci bitvy, hlavně potupného útěku křižáků, a přechází pak v reprodukci rozhovorů církevních představitelů: legát Julian Cesarini vykládá papeži o nepřemožitel- nosti Čechů a žádá, aby bylo s nimi zahájeno smírné jednání; papež se přiklání k tomuto apelu a je ochoten uznat první tři pražské artikuly, odmítá jen přistoupit na čtvrtý artikul, zakazující světskou moc a majetnost kněžstva. Děj je tu dramaticky vystupňován řečí
Strana 318
braniborského kurfiřta, který s neočekávanou břitkou ironií útočí na blahobyt a demorali- zaci kněžstva, podobně působí posměch německých žen, které se stydí za zbabělost svých mužů; výrazná je také scéna, v níž poražení křižáčtí „hrdinové“ žádají od Zikmunda ná- hrady za ztráty, které utrpěli — král jim zprvu zuřivě spílá, ale potom naráz krotne, když mu křižáci, kteří dávno ztratili úctu k němu, připomínají řadu výprasků, které si v Čechách vysloužil. K Vavřincově skladbě je připojen jeho kratší zpěv o porážce Zikmun- dově a německých Slezáků u Němčí v září r. 1431. Vrcholného básnického i myšlenko- vého účinku dosahuje Vavřinec z Březové v důvěřivé předzvěsti, vycházející z prorockého vidění Izaiášova — v jasné vizi budoucího míru a sbratření všeho lidstva. Jistě by nebylo snadné nalézt básnické dílo oslavující velké národní vítězství a zaměřené přitom k touze po všelidském sjednocení ve svobodě a spravedlnosti. Samo- zřejmě není třeba dodávat, že Vavřinec plně spojoval svou lásku k lidstvu s nadšeným a se- bevědomým vlastenectvím. Proto lze u něho sledovat i poučený zájem politický, který se také manifestuje v řečech jednotlivých postav básně. Husitství Vavřincovo se promítá i do jeho uvědomění a cítění demokratického. Nehlásil se ovšem k táborskému radika- lismu, naprosto cizí mu byla i kališnická pravice, kterou vedl zrádný mistr Příbram; také však nelze mistra Vavřince přičítat zjednodušeně k husitskému středu — nejspíše snad ke středu levému. Mistr Vavřinec si dobyl mnohých a všestranných vědomostí, a proto jeho vyrovnávání s ústředními dobovými problémy nebylo snadné. Byl členem učitel- ského sboru pražské artistické fakulty, ve své básni podává důkazy o podrobné znalosti bible a o jejím aktuálním využití, zná středověkou literaturu kanonickou, někdy dává za- znít i ohlasům staré křesťanské hymniky, osvědčuje znalost antických filozofů, dotkne se tradice o Alexandru Makedonském a vyprávění o bájeslovných postavách, čerpá i z epic- kých obrazů a podobenství starověkých básníků. Tyto příměry, stejně jako již zmíněná Vavřincova ironie a také jeho vyspělý smysl rétorický nasvědčují, že v mistru Vavřincovi žily zárodky humanistické poezie. V této východiskové linii měli Vavřince následovat čeští básníci 15. a 16. století, ať již psali česky nebo latinsky. Shledáváme-li u mistra Vavřince rozmanité vzory a podněty, kterými se inspi- roval ve své skladbě, nechceme ho nikterak označovat za literáta výlučně napodobujícího a epigonského; již svým výjimečným uměním kombinovat různé složky a řadou svých vlastních obrazů prokazuje náš básník svou tvořivou původnost. Detailnější rozbor, který jsme zde částečně provedli, začíná i končí zápalným projevem lyrickým; v dialozích a monologu vládne reflexe a satira. Nejsilněji se uplatňuje autorův smysl dramatický, který proniká i do spádně rušných partií epických, zachycujících průběh bitvy a útěk křižáků. Mistr Vavřinec proto vhodně volí pro své dílo osmislabičný sdružený verš, hrotící se do úsečných mužských rýmů; nejednou ovšem přechází jeho veršování do pra- videlnosti pouze sylabické, rytmicky nás neuspokojující, ale to platí o veškeré veršové stavbě ve středověku. Přirozeným dobovým zjevem je, že Vavřincovy rýmy jsou z velké většiny laciné a primitivní; těžko by někdo hledal v tehdejší literární produkci rýmy umě- lejší. Překladatel se ocitá v nemalých rozpacích, jaké rýmy má volit pro své přebásnění:
braniborského kurfiřta, který s neočekávanou břitkou ironií útočí na blahobyt a demorali- zaci kněžstva, podobně působí posměch německých žen, které se stydí za zbabělost svých mužů; výrazná je také scéna, v níž poražení křižáčtí „hrdinové“ žádají od Zikmunda ná- hrady za ztráty, které utrpěli — král jim zprvu zuřivě spílá, ale potom naráz krotne, když mu křižáci, kteří dávno ztratili úctu k němu, připomínají řadu výprasků, které si v Čechách vysloužil. K Vavřincově skladbě je připojen jeho kratší zpěv o porážce Zikmun- dově a německých Slezáků u Němčí v září r. 1431. Vrcholného básnického i myšlenko- vého účinku dosahuje Vavřinec z Březové v důvěřivé předzvěsti, vycházející z prorockého vidění Izaiášova — v jasné vizi budoucího míru a sbratření všeho lidstva. Jistě by nebylo snadné nalézt básnické dílo oslavující velké národní vítězství a zaměřené přitom k touze po všelidském sjednocení ve svobodě a spravedlnosti. Samo- zřejmě není třeba dodávat, že Vavřinec plně spojoval svou lásku k lidstvu s nadšeným a se- bevědomým vlastenectvím. Proto lze u něho sledovat i poučený zájem politický, který se také manifestuje v řečech jednotlivých postav básně. Husitství Vavřincovo se promítá i do jeho uvědomění a cítění demokratického. Nehlásil se ovšem k táborskému radika- lismu, naprosto cizí mu byla i kališnická pravice, kterou vedl zrádný mistr Příbram; také však nelze mistra Vavřince přičítat zjednodušeně k husitskému středu — nejspíše snad ke středu levému. Mistr Vavřinec si dobyl mnohých a všestranných vědomostí, a proto jeho vyrovnávání s ústředními dobovými problémy nebylo snadné. Byl členem učitel- ského sboru pražské artistické fakulty, ve své básni podává důkazy o podrobné znalosti bible a o jejím aktuálním využití, zná středověkou literaturu kanonickou, někdy dává za- znít i ohlasům staré křesťanské hymniky, osvědčuje znalost antických filozofů, dotkne se tradice o Alexandru Makedonském a vyprávění o bájeslovných postavách, čerpá i z epic- kých obrazů a podobenství starověkých básníků. Tyto příměry, stejně jako již zmíněná Vavřincova ironie a také jeho vyspělý smysl rétorický nasvědčují, že v mistru Vavřincovi žily zárodky humanistické poezie. V této východiskové linii měli Vavřince následovat čeští básníci 15. a 16. století, ať již psali česky nebo latinsky. Shledáváme-li u mistra Vavřince rozmanité vzory a podněty, kterými se inspi- roval ve své skladbě, nechceme ho nikterak označovat za literáta výlučně napodobujícího a epigonského; již svým výjimečným uměním kombinovat různé složky a řadou svých vlastních obrazů prokazuje náš básník svou tvořivou původnost. Detailnější rozbor, který jsme zde částečně provedli, začíná i končí zápalným projevem lyrickým; v dialozích a monologu vládne reflexe a satira. Nejsilněji se uplatňuje autorův smysl dramatický, který proniká i do spádně rušných partií epických, zachycujících průběh bitvy a útěk křižáků. Mistr Vavřinec proto vhodně volí pro své dílo osmislabičný sdružený verš, hrotící se do úsečných mužských rýmů; nejednou ovšem přechází jeho veršování do pra- videlnosti pouze sylabické, rytmicky nás neuspokojující, ale to platí o veškeré veršové stavbě ve středověku. Přirozeným dobovým zjevem je, že Vavřincovy rýmy jsou z velké většiny laciné a primitivní; těžko by někdo hledal v tehdejší literární produkci rýmy umě- lejší. Překladatel se ocitá v nemalých rozpacích, jaké rýmy má volit pro své přebásnění:
Strana 319
318 319 jde zajisté o to, nevylepšovat na jedné straně veršovou techniku originálu, na druhé straně si však musí být vědom, že jednoduché a mechanické rýmy sice nijak nevadily sluchu a vkusu středověkého čtenáře, avšak vadí čtenáři dnešnímu. Proto bylo snad správné volit jakousi „střední cestu“, užít častěji neumělých rýmů středověkých, ale nevyhýbat se také — zvláště na místech vzrušených a básnicky vystupňovaných — rýmům z dnešního hlediska přijatelným, vytříbeným a účinným. Z hlediska jazykového jeví se nám Vavřinec z Březové celkově jako spisovatel bilinguistický, který rovnocenně vynikal užitím stylu latinského stejně jako českého. Do- chovaný latinský text měl do značné míry propagační funkci pro okolní evropský svět; mnoho partií básně však vyjadřuje soustředěně, plně a výlučně vlastenecké a husitské myšlení a cítění českého národa, takže lze připustit otázku, zdali mistr Vavřinec nevytvořil svou Píseň přeslavné koruny české také v jazyce národním. Bylo by to tím pravděpodob- nější, jestliže by se podařil důkaz pro názor dnes častěji diskutovaný, že totiž Vavřinec je autorem tzv. rukopisu Budyšínského, obsahujícího tři dobově aktuální veršované sklad- by — Žaloba koruny české k Bohu, Porok koruny české ku pánóm českým a Hádání Prahy s Kutnou Horou. Zatím nejsilnější důvody pro Vavřincovo autorství těchto vý- znamných děl přinesl historik Rudolf Urbánek. Definitivní důkaz o autorství Vavřincově vyžaduje ještě některých potvrzení, Vavřincovi jsou připisovány i některé jiné dobové výtvory (např. husitské manifesty aj.). Básnickou hodnotu Písně přeslavné koruny české uznává většina badatelů (J. Goll, první kritický vydavatel Vavřincovy básně, J. Jakubec, A. Kraus, R. Urbánek, Z. Nejedlý, F. M. Bartoš, J. Macek, J. Hrabák a jiní). Naproti tomu skutečných studií o Vavřincově básni je méně než málo (viz bibliografii v akademic- kých Dějinách české literatury, díl I., Praha 1959, str. 213). Zde zbývá ještě vykonat mnoho práce jak v přínosu nových poznatků a výkladů vlastní básně, tak v řešení krajně důležité i napínavé otázky, která významná díla husitské literatury lze plně prokázat jako díla Vavřincova. J. B. ČAPEK
318 319 jde zajisté o to, nevylepšovat na jedné straně veršovou techniku originálu, na druhé straně si však musí být vědom, že jednoduché a mechanické rýmy sice nijak nevadily sluchu a vkusu středověkého čtenáře, avšak vadí čtenáři dnešnímu. Proto bylo snad správné volit jakousi „střední cestu“, užít častěji neumělých rýmů středověkých, ale nevyhýbat se také — zvláště na místech vzrušených a básnicky vystupňovaných — rýmům z dnešního hlediska přijatelným, vytříbeným a účinným. Z hlediska jazykového jeví se nám Vavřinec z Březové celkově jako spisovatel bilinguistický, který rovnocenně vynikal užitím stylu latinského stejně jako českého. Do- chovaný latinský text měl do značné míry propagační funkci pro okolní evropský svět; mnoho partií básně však vyjadřuje soustředěně, plně a výlučně vlastenecké a husitské myšlení a cítění českého národa, takže lze připustit otázku, zdali mistr Vavřinec nevytvořil svou Píseň přeslavné koruny české také v jazyce národním. Bylo by to tím pravděpodob- nější, jestliže by se podařil důkaz pro názor dnes častěji diskutovaný, že totiž Vavřinec je autorem tzv. rukopisu Budyšínského, obsahujícího tři dobově aktuální veršované sklad- by — Žaloba koruny české k Bohu, Porok koruny české ku pánóm českým a Hádání Prahy s Kutnou Horou. Zatím nejsilnější důvody pro Vavřincovo autorství těchto vý- znamných děl přinesl historik Rudolf Urbánek. Definitivní důkaz o autorství Vavřincově vyžaduje ještě některých potvrzení, Vavřincovi jsou připisovány i některé jiné dobové výtvory (např. husitské manifesty aj.). Básnickou hodnotu Písně přeslavné koruny české uznává většina badatelů (J. Goll, první kritický vydavatel Vavřincovy básně, J. Jakubec, A. Kraus, R. Urbánek, Z. Nejedlý, F. M. Bartoš, J. Macek, J. Hrabák a jiní). Naproti tomu skutečných studií o Vavřincově básni je méně než málo (viz bibliografii v akademic- kých Dějinách české literatury, díl I., Praha 1959, str. 213). Zde zbývá ještě vykonat mnoho práce jak v přínosu nových poznatků a výkladů vlastní básně, tak v řešení krajně důležité i napínavé otázky, která významná díla husitské literatury lze plně prokázat jako díla Vavřincova. J. B. ČAPEK
Strana 320
POZNÁMKY K HUSITSKÉ KRONICE I První, původní předmluva (I) je dochována ve zlomku kroniky Vavřince z Březové v Kodaňském rukopisu. Kroniku odtud otiskl P. Ludewig v Reliquiae manuscriptorum VI, 1724, s. 124—216. Tato předmluva byla i základem předmluvy ve staročeském překladu. Vavřinec z Březové později dílo snad poněkud upravil a napsal hlavně novou předmluvu (II), která je dochována v rukopisu SK ČSR v Praze I D 10, v rukopisu vratislavském a wolfenbüttelském. Podrobněji o tom srv. v pojednání o M. Vavřinci z Březové a jeho díle. S výjimkou předmluvy jsou rozdíly obou recenzí celkem ne- patrné (jde hlavně o drobné stylistické a slovní úpravy) a v českém překladu se nemohou podstatněji projevit. V rukopise SK ČSR I D 10 je ještě před předmluvou stejnou rukou červeně napsáno: „Toto dílo, třebas nedokončené, této kroniky je složeno neboli sebráno od znamenitého muže Vavřince z Bře- zové, mistra svobodných umění slavné univerzity učení pražského, o událostech a rozličných přího- dách zcela nepřemožitelné Koruny království českého ještě za života nejjasnějšího krále Václava a po jeho smrti, které a jak veliké a úžasné ztráty neboli škody byly v něm způsobeny od uherského krále Zikmunda a nejhorší sekty táborů, jak bude po pořádku pověděno. A jeho předmluva následuje v tento způsob. Výraz necessitudo překládá J. Charvát (Dílo F. Palackého I, str. 241 pozn.) „přátelské svazky“, jiný od- borník„příbuzenské vztahy“»J. Vlček I, 1. str. 128,láska k bližnímu“ (překlad pěkný, ale hodně volný). 2 2 Vavřinec zahajuje své dílo příznačně nikoli snad vystoupením Husovým nebo jeho smrtí, nýbrž za- početím přijímání pod obojí způsobou a výklad o tom končí slavným heslem husitské revoluce „Pravda vítězí“. Původce přijímání z kalicha, M. Jakoubek (lat. Jacobellus, nazývaný tak pro drobnou postavu), poddanský synek, narozený okolo roku 1370 ve vesničce Vítkově (nyní Víchov u Stříbra), stal se r. 1397 mistrem svobodných umění a asi r. 1402 byl vysvěcen na kněze. R. 1410 dosáhl vlastní kaza- telny v kostele sv. Vojtěcha na Zderaze a po smrti Husově se stal jeho nástupcem v kapli Betlémské. Z jeho rozsáhlé literární činnosti, jejíž podrobný soupis sestavil F. M. Bartoš r. 1925, vynikají především jeho postily, latinské (z r. 1411 a 1413—1414) a česká (zachovaná jen v otisku z r. 1564), v nichž je Jakoubek více hloubavým odborným teologem, citujícím hodně Písmo, Otce a církevní spisovatele, než zaníceným reformátorem, a český Výklad na Zjevenie sv. Jana (vydal jej s podrob- ným rozborem F. Šimek 1932—1933). O Jakoubkovi srv. J. Vlček I, 1, str. 127—129, Z. Nejedlý, str. 56—107, 319—322 a jinde podle rejstříku, J. Jakubec I, str. 386—394, J. Pekař I, str. 1—31, 96—113, 199—205, IV, str. 192—198 aj., F. M. Bartoš, Světci a kacíři, str. 82—105, J. Macek I, str. 189, 222—226, 246, 289—293, II, str. 5on, 72n, 163nn, 286, 300, 327n, 347n. Boj o kalich zahájil Jakoubek asi koncem října 1414 disputací v Karlově koleji, v které prokázal, že přijímání z kalicha světským lidem trvalo v obecné církvi až asi do 13. stol. a teprve potom že bylo omezeno jen na příslušníky stavu duchovního. V neděli potom začal s podáváním kalicha s několika svými stoupenci v pražských kostelech, které uvádí kronika. Hus se k Jakoubkovu počínání stavěl zdrženlivě, a ačkoli mu dával v zásadě za pravdu, doporučoval z Kostnice, aby byla o přijímání pod- obojí z Prahy poslána žádost koncilu. Na jaře 1415, kdy se již v Kostnici o přijímání z kalicha v Če- chách vědělo, byla tato záležitost i předmětem jednání koncilu (litomyšlský biskup Jan Železný tam žádal o zákaz kalicha). Dekretem z 15. června 1415 koncil přijímání podobojí zakázal, ačkoli přiznal, že v prvotní církvi bylo podáváno z kalicha i laikům. O přijímání podobojí srv. J. Sedlák, Počátkové
POZNÁMKY K HUSITSKÉ KRONICE I První, původní předmluva (I) je dochována ve zlomku kroniky Vavřince z Březové v Kodaňském rukopisu. Kroniku odtud otiskl P. Ludewig v Reliquiae manuscriptorum VI, 1724, s. 124—216. Tato předmluva byla i základem předmluvy ve staročeském překladu. Vavřinec z Březové později dílo snad poněkud upravil a napsal hlavně novou předmluvu (II), která je dochována v rukopisu SK ČSR v Praze I D 10, v rukopisu vratislavském a wolfenbüttelském. Podrobněji o tom srv. v pojednání o M. Vavřinci z Březové a jeho díle. S výjimkou předmluvy jsou rozdíly obou recenzí celkem ne- patrné (jde hlavně o drobné stylistické a slovní úpravy) a v českém překladu se nemohou podstatněji projevit. V rukopise SK ČSR I D 10 je ještě před předmluvou stejnou rukou červeně napsáno: „Toto dílo, třebas nedokončené, této kroniky je složeno neboli sebráno od znamenitého muže Vavřince z Bře- zové, mistra svobodných umění slavné univerzity učení pražského, o událostech a rozličných přího- dách zcela nepřemožitelné Koruny království českého ještě za života nejjasnějšího krále Václava a po jeho smrti, které a jak veliké a úžasné ztráty neboli škody byly v něm způsobeny od uherského krále Zikmunda a nejhorší sekty táborů, jak bude po pořádku pověděno. A jeho předmluva následuje v tento způsob. Výraz necessitudo překládá J. Charvát (Dílo F. Palackého I, str. 241 pozn.) „přátelské svazky“, jiný od- borník„příbuzenské vztahy“»J. Vlček I, 1. str. 128,láska k bližnímu“ (překlad pěkný, ale hodně volný). 2 2 Vavřinec zahajuje své dílo příznačně nikoli snad vystoupením Husovým nebo jeho smrtí, nýbrž za- početím přijímání pod obojí způsobou a výklad o tom končí slavným heslem husitské revoluce „Pravda vítězí“. Původce přijímání z kalicha, M. Jakoubek (lat. Jacobellus, nazývaný tak pro drobnou postavu), poddanský synek, narozený okolo roku 1370 ve vesničce Vítkově (nyní Víchov u Stříbra), stal se r. 1397 mistrem svobodných umění a asi r. 1402 byl vysvěcen na kněze. R. 1410 dosáhl vlastní kaza- telny v kostele sv. Vojtěcha na Zderaze a po smrti Husově se stal jeho nástupcem v kapli Betlémské. Z jeho rozsáhlé literární činnosti, jejíž podrobný soupis sestavil F. M. Bartoš r. 1925, vynikají především jeho postily, latinské (z r. 1411 a 1413—1414) a česká (zachovaná jen v otisku z r. 1564), v nichž je Jakoubek více hloubavým odborným teologem, citujícím hodně Písmo, Otce a církevní spisovatele, než zaníceným reformátorem, a český Výklad na Zjevenie sv. Jana (vydal jej s podrob- ným rozborem F. Šimek 1932—1933). O Jakoubkovi srv. J. Vlček I, 1, str. 127—129, Z. Nejedlý, str. 56—107, 319—322 a jinde podle rejstříku, J. Jakubec I, str. 386—394, J. Pekař I, str. 1—31, 96—113, 199—205, IV, str. 192—198 aj., F. M. Bartoš, Světci a kacíři, str. 82—105, J. Macek I, str. 189, 222—226, 246, 289—293, II, str. 5on, 72n, 163nn, 286, 300, 327n, 347n. Boj o kalich zahájil Jakoubek asi koncem října 1414 disputací v Karlově koleji, v které prokázal, že přijímání z kalicha světským lidem trvalo v obecné církvi až asi do 13. stol. a teprve potom že bylo omezeno jen na příslušníky stavu duchovního. V neděli potom začal s podáváním kalicha s několika svými stoupenci v pražských kostelech, které uvádí kronika. Hus se k Jakoubkovu počínání stavěl zdrženlivě, a ačkoli mu dával v zásadě za pravdu, doporučoval z Kostnice, aby byla o přijímání pod- obojí z Prahy poslána žádost koncilu. Na jaře 1415, kdy se již v Kostnici o přijímání z kalicha v Če- chách vědělo, byla tato záležitost i předmětem jednání koncilu (litomyšlský biskup Jan Železný tam žádal o zákaz kalicha). Dekretem z 15. června 1415 koncil přijímání podobojí zakázal, ačkoli přiznal, že v prvotní církvi bylo podáváno z kalicha i laikům. O přijímání podobojí srv. J. Sedlák, Počátkové
Strana 321
320 321 2 3 5 kalicha, ČKD 1911 a 1913; F. M. Bartoš, Počátkové kalicha, ČČM 1922 a 1923. Husitství a cizina, str. 59—107, Čechy, str. 395—399; J. Goll, Chelčický a Jednota bratrská v XV. stol. Vydal a úvod na- psal K. Krofta. Praha 1916, str. 294. K. Krofta, Duchovní odkaz husitství (sestavil J. Borovička), Praha 1946, str. 73. Čechy do válek husitských str. 123, 138, Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 371nn, Přehled názorů na přijímání z kalicha podává J. Nechutová, Místo Mikuláše z Drážďan v raném re- formačním myšlení. Příspěvek k výkladu nauky. Rozpravy ČSAV, ř. spol. věd, R. 77, sešit 16. Praha 1967, str. 9. Ve vratislavském rukopise kroniky Vavřince z Březové je původství myšlenky přijímání z kalicha přičítáno Petrovi z Drážďan (srv. přípisek pod čarou) zřejmě podle tvrzení Eneáše Silvia Piccolo- miniho v jeho České historii z r. 1458, kap. 35. Podle něho Petr Drážďanský z Míšně, který s jinými Němci krátce předtím opustil Prahu, když byl pro valdenské smýšlení vypuzen z vlasti, uchýlil se opět do Prahy jako do útočiště kacířů a vyučoval tam žáky. Tam prý upozornil Jakoubka ze Stříbra, který kázal u sv. Michala, na omyl o přijímání svátosti oltářní pod jednou způsobou, protože je u Jana evangelisty, nejmilovanějšího apoštola Kristova (6, 53), nařízeno přijímat pod obojí způso- bou. Na tento podnět prý Jakoubek prozkoumal staré knihy svatých doktorů, zejména Dionysia a Cypriána, a když tam našel schválení přijímání z kalicha, začal na kazatelně v kostele sv. Michala vyzývat lid, aby nezanedbával toto přijímání, bez něhož nemůže být nikdo spasen (srv. F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 65n). Kdo skutečně „objevil“ přijímání z kalicha, není známo. Není vylou- čeno, že na tento obyčej východní pravoslavné církve upozornil Jakoubka ze Stříbra M. Jeroným Pražský (srv. Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 374), není ani vyloučen vliv valdenství (srv. J. Ne- chutová, Místo Mikuláše z Drážďan... str. 9). Monografii o Petrovi z Drážďan napsal D. Girgensohn, Peter v. Pulkau u. die Wiedereinführung des Leienkelches, Göttingen 1964. Zprávu o tom, že téhož roku mistr Jakoubek začal s mistrem Petrem z Drážďan podávati laickému lidu pod obojí způsobou, má také Chronicon Universitatis Pragensis, PDČ V, str. 580 Počátků boje o kalich se zúčastnil též Petrův bratr M. Mikuláš z Drážďan, Němec, kazatel u P. Marie Na louži. Po vydání Dekretu kutnohorského se vystěhoval z Prahy. Když byl pro kacířské učení vypuzen z Drážďan, vrátil se a působil na německé škole, kterou v 1. 1411—1412 zřídili mistři Petr z Drážďan a Fridrich z Eppinge v domě českého národa na univerzitě („U černé růže“ Na příkopě). Byl to učený kněz a znalec církevního práva. Jako kazatel (pravděpod. u sv. Michala) byl smělý mluvčí pražské chudiny a ostrý bojovník proti zesvětštělému kněžstvu. Ve své kritice šel dále nežli Hus a dospěl až k chiliasmu (srv. níže). Byl obviněn z kacířství, což ho donutilo k od- chodu z Prahy. Pokusil se ukrýt doma, ale byl vypátrán a asi r. 1416 upálen v Míšni. O něm srv. J. Sedlák, Mikuláš z Drážďan, Praha 1914, J. Pekař I, str. 10—15, F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 67—71, 74—79, 125—153, J. Macek, Husitské revoluční hnutí, str. 64—66, Tábor I, str. 191 až 196, J. Nechutová, Místo Mikuláše z Drážďan..., Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 376. V lat. originále je Jakoubek označen jako „sacre theologie baccalarius formatus“. Termín „forma- tus“ se v stč. překládal výrazem „dokonalý“, německy Hus (V. Novotný, Korespondence, str. 194, č. 77) o sobě pravi: „der heiligen geschrift ein geendter baccalarius“. Farní kostel sv. Martina ve zdi (tj. ve staroměstské hradbě), v dnešní Martinské ulici, o kterém se mluví již r. 1187, byl zrušen r. 1784 a znovu obnoven na počátku tohoto století. Kostel a klášter sv. Michala na býv. Ovocném trhu (nyní Malém náměstí) na Starém Městě se jako farní připomíná r. 1331; r. 1627 jej dostali servíti a ti ho začali přestavovat. R. 1786 byl zrušen, později v něm byl a dosud je sklad. Na malém nádvoří, do něhož je vstup z Michalské ulice, je vidět jeho průčelí s portálem a vzadu věž. Titul „římský král, císař“ vznikl takto: Ve středověku byl německý král, kterého volila knížata k tomu zmocněná (kurfiřti), formálně vrchním pánem nynějšího území Německa, Itálie, Rakouska, východní Francie a do jisté míry i Čech a Moravy. Souhrnně bylo toto území označováno jako „svatá říše římská“. Název pochází od toho, že německý král byl (od IX. stol.) pokládán za nástupce antických císařů v Římě; aby mohl užívati titulu „římský císař“, musil být také v Římě korunován (vždy se souhlasem papežovým) a k dosažení této korunovace podnikal tzv. „římskou jízdu“.
320 321 2 3 5 kalicha, ČKD 1911 a 1913; F. M. Bartoš, Počátkové kalicha, ČČM 1922 a 1923. Husitství a cizina, str. 59—107, Čechy, str. 395—399; J. Goll, Chelčický a Jednota bratrská v XV. stol. Vydal a úvod na- psal K. Krofta. Praha 1916, str. 294. K. Krofta, Duchovní odkaz husitství (sestavil J. Borovička), Praha 1946, str. 73. Čechy do válek husitských str. 123, 138, Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 371nn, Přehled názorů na přijímání z kalicha podává J. Nechutová, Místo Mikuláše z Drážďan v raném re- formačním myšlení. Příspěvek k výkladu nauky. Rozpravy ČSAV, ř. spol. věd, R. 77, sešit 16. Praha 1967, str. 9. Ve vratislavském rukopise kroniky Vavřince z Březové je původství myšlenky přijímání z kalicha přičítáno Petrovi z Drážďan (srv. přípisek pod čarou) zřejmě podle tvrzení Eneáše Silvia Piccolo- miniho v jeho České historii z r. 1458, kap. 35. Podle něho Petr Drážďanský z Míšně, který s jinými Němci krátce předtím opustil Prahu, když byl pro valdenské smýšlení vypuzen z vlasti, uchýlil se opět do Prahy jako do útočiště kacířů a vyučoval tam žáky. Tam prý upozornil Jakoubka ze Stříbra, který kázal u sv. Michala, na omyl o přijímání svátosti oltářní pod jednou způsobou, protože je u Jana evangelisty, nejmilovanějšího apoštola Kristova (6, 53), nařízeno přijímat pod obojí způso- bou. Na tento podnět prý Jakoubek prozkoumal staré knihy svatých doktorů, zejména Dionysia a Cypriána, a když tam našel schválení přijímání z kalicha, začal na kazatelně v kostele sv. Michala vyzývat lid, aby nezanedbával toto přijímání, bez něhož nemůže být nikdo spasen (srv. F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 65n). Kdo skutečně „objevil“ přijímání z kalicha, není známo. Není vylou- čeno, že na tento obyčej východní pravoslavné církve upozornil Jakoubka ze Stříbra M. Jeroným Pražský (srv. Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 374), není ani vyloučen vliv valdenství (srv. J. Ne- chutová, Místo Mikuláše z Drážďan... str. 9). Monografii o Petrovi z Drážďan napsal D. Girgensohn, Peter v. Pulkau u. die Wiedereinführung des Leienkelches, Göttingen 1964. Zprávu o tom, že téhož roku mistr Jakoubek začal s mistrem Petrem z Drážďan podávati laickému lidu pod obojí způsobou, má také Chronicon Universitatis Pragensis, PDČ V, str. 580 Počátků boje o kalich se zúčastnil též Petrův bratr M. Mikuláš z Drážďan, Němec, kazatel u P. Marie Na louži. Po vydání Dekretu kutnohorského se vystěhoval z Prahy. Když byl pro kacířské učení vypuzen z Drážďan, vrátil se a působil na německé škole, kterou v 1. 1411—1412 zřídili mistři Petr z Drážďan a Fridrich z Eppinge v domě českého národa na univerzitě („U černé růže“ Na příkopě). Byl to učený kněz a znalec církevního práva. Jako kazatel (pravděpod. u sv. Michala) byl smělý mluvčí pražské chudiny a ostrý bojovník proti zesvětštělému kněžstvu. Ve své kritice šel dále nežli Hus a dospěl až k chiliasmu (srv. níže). Byl obviněn z kacířství, což ho donutilo k od- chodu z Prahy. Pokusil se ukrýt doma, ale byl vypátrán a asi r. 1416 upálen v Míšni. O něm srv. J. Sedlák, Mikuláš z Drážďan, Praha 1914, J. Pekař I, str. 10—15, F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 67—71, 74—79, 125—153, J. Macek, Husitské revoluční hnutí, str. 64—66, Tábor I, str. 191 až 196, J. Nechutová, Místo Mikuláše z Drážďan..., Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 376. V lat. originále je Jakoubek označen jako „sacre theologie baccalarius formatus“. Termín „forma- tus“ se v stč. překládal výrazem „dokonalý“, německy Hus (V. Novotný, Korespondence, str. 194, č. 77) o sobě pravi: „der heiligen geschrift ein geendter baccalarius“. Farní kostel sv. Martina ve zdi (tj. ve staroměstské hradbě), v dnešní Martinské ulici, o kterém se mluví již r. 1187, byl zrušen r. 1784 a znovu obnoven na počátku tohoto století. Kostel a klášter sv. Michala na býv. Ovocném trhu (nyní Malém náměstí) na Starém Městě se jako farní připomíná r. 1331; r. 1627 jej dostali servíti a ti ho začali přestavovat. R. 1786 byl zrušen, později v něm byl a dosud je sklad. Na malém nádvoří, do něhož je vstup z Michalské ulice, je vidět jeho průčelí s portálem a vzadu věž. Titul „římský král, císař“ vznikl takto: Ve středověku byl německý král, kterého volila knížata k tomu zmocněná (kurfiřti), formálně vrchním pánem nynějšího území Německa, Itálie, Rakouska, východní Francie a do jisté míry i Čech a Moravy. Souhrnně bylo toto území označováno jako „svatá říše římská“. Název pochází od toho, že německý král byl (od IX. stol.) pokládán za nástupce antických císařů v Římě; aby mohl užívati titulu „římský císař“, musil být také v Římě korunován (vždy se souhlasem papežovým) a k dosažení této korunovace podnikal tzv. „římskou jízdu“.
Strana 322
6 Uvedený odkaz neodpovídá. 3 2 Od roku 1378, kdy se francouzští kardinálové odtrhli od Urbana VI. pod záminkou, že byl zvolen pod nátlakem římské ulice, byli papežové dva, římský, kterým byl od r. 1406 Rehoř XII., a fran- couzský se sídlem v Avignonu; tím byl od r. 1394 Španěl Pedro de Luna, Benedikt XIII. Když toto rozpolcení trvalo již třicet let, byl svolán obecný koncil, který r. 1409 v Pise oba papeže sesadil a zvolil Alexandra V. Ten došel uznání i u nás, ale již do roka zemřel a byl vystřídán Janem XXIII., více vojákem než duchovním. Jeho pohoršlivý život i neúspěchy ve válce s Rehořem XII. způso- bily, že byl donucen nátlakem vlastních kardinálů, Francie i římského a uherského krále Zikmunda svolat r. 1414 koncil do Kostnice, aby se pokusil obnovit jednotu v církvi. Podobný výčet účastníků koncilu najdeme i v jiných současných kronikách (srv. i PDČ VIII, str. 317, SL/Š/ 12, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 149nn). Hus sám vypravuje (Documenta, str. 138, V. Novotný, Hus II, str. 360), „co slyšel obecně ot Švábóv, že Constancie neb Costnice, jich město, za třidceti let nezbude hřiechóv, které jest spáchal ten sbor v jich městě. A řku viece, že sú sě všichni pohoršili tiem sborem, a plvali sú druzí, vidúce ohavné věci“. O účastnících koncilu, jichž se vystřídalo na 80 000, srv. V. Novotný, Hus II, str. 357nn. 4 3. listopadu 1414. Vypravování o příjezdu M. Jana Husa do Kostnice a jeho zatčení a věznění se opírá o vypsání kostnického procesu Husova od jeho oddaného a věrného průvodce Petra z Mlado- ňovic, tehdy bakaláře, a písaře Jana z Chlumu (Relatio de Magistro Johanne Hus a Pašije Mistra Jana Husi, vydal V. Novotný v PDČ VIII, str. 25—149, německý překlad zprávy Petra z Mlado- ňovic tamtéž, str. 150—221. Český překlad vydal F. Heřmanský pod názvem Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. Úvod o životě a díle Petra z Mladoňovic napsal Z. Fiala. UK Praha 1965), ale v některých podrobnostech je doplňuje a opravuje, zejména tam, kde vypočí- tává žalářní spisky Husovy. To ukázal V. Flajšhans, Traktátky Husovy a kronika Vavřincova v LF 61, 1934, str. 55—64. Hus vlastně přijel do Kostnice 3. listopadu 1414 bez Zikmundova glejtu. Přinesl mu jej, datovaný 18. října ve Špýru, od krále z Porýní teprve 5. listopadu pan Václav z Dubé. Glejt (z něm. Gleit- brief = ochranný průvodní list) měl pouze funkci cestovního pasu. Měl umožnit Husovi bezpečnou a rychlou cestu, netýkal se nikterak koncilu ani institucí a instancí církevního práva. To je zřejmé již z textu glejtu, který v českém překladu zní: „Zikmund, z boží milosti římský král, vždy rozmno- žitel říše a uherský, dalmatský, charvátský atd. král, všem i jednotlivým knížatům, církevním i svět- ským, vévodům, markrabím, pánům, šlechticům, vladykům, manům, rytířům, panošům, hejtma- nům, vrchnostem, správcům, představeným, celníkům, výběrčím a všechněm úředníkům, obcím měst, městeček, vesnic a míst a jejich správcům i ostatním našim a svaté říše poddaným a věrným, k nimž tento list dojde, královskou milost a všechno dobré. Velební, osvícení, urození a věrní milí! Ctihodného mistra Jana Husa, hotového bakaláře svaté teologie a mistra umění, ukazatele tohoto listu, který co nejdříve přijde z Království českého na obecný sněm, konaný v Kostnici, kterého jsme i my přijali do naší a svaté říše obrany a ochrany, všem vám a každému z vás s plnou přízní doporučujeme žádajíce, abyste ho, až k vám přijde, z povinnosti ráčili laskavě přijmouti, vlídně s ním nakládati a v tom, co se týká rychlosti a bezpeč- nosti jeho cesty jak po zemi, tak po vodě, ukázali mu pomocnou a nezištnou ochotu, jakož i abyste ho nechali volně se služebníky, koňmi, zavazadly a výstrojí a jinými jeho jednotlivými věcmi přes všechny cesty, přístavy, mosty, země, panství, okresy, pravomoci, města, městečka, hrady, vesnice a kterákoli vaše jiná místa bez jakéhokoli placení dávek, mýtného, celného, poplatku a jiného kaž- dého břemene placení beze vší překážky jíti, státi, meškati a vrátiti se, a abyste se mu a jeho lidem,
6 Uvedený odkaz neodpovídá. 3 2 Od roku 1378, kdy se francouzští kardinálové odtrhli od Urbana VI. pod záminkou, že byl zvolen pod nátlakem římské ulice, byli papežové dva, římský, kterým byl od r. 1406 Rehoř XII., a fran- couzský se sídlem v Avignonu; tím byl od r. 1394 Španěl Pedro de Luna, Benedikt XIII. Když toto rozpolcení trvalo již třicet let, byl svolán obecný koncil, který r. 1409 v Pise oba papeže sesadil a zvolil Alexandra V. Ten došel uznání i u nás, ale již do roka zemřel a byl vystřídán Janem XXIII., více vojákem než duchovním. Jeho pohoršlivý život i neúspěchy ve válce s Rehořem XII. způso- bily, že byl donucen nátlakem vlastních kardinálů, Francie i římského a uherského krále Zikmunda svolat r. 1414 koncil do Kostnice, aby se pokusil obnovit jednotu v církvi. Podobný výčet účastníků koncilu najdeme i v jiných současných kronikách (srv. i PDČ VIII, str. 317, SL/Š/ 12, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 149nn). Hus sám vypravuje (Documenta, str. 138, V. Novotný, Hus II, str. 360), „co slyšel obecně ot Švábóv, že Constancie neb Costnice, jich město, za třidceti let nezbude hřiechóv, které jest spáchal ten sbor v jich městě. A řku viece, že sú sě všichni pohoršili tiem sborem, a plvali sú druzí, vidúce ohavné věci“. O účastnících koncilu, jichž se vystřídalo na 80 000, srv. V. Novotný, Hus II, str. 357nn. 4 3. listopadu 1414. Vypravování o příjezdu M. Jana Husa do Kostnice a jeho zatčení a věznění se opírá o vypsání kostnického procesu Husova od jeho oddaného a věrného průvodce Petra z Mlado- ňovic, tehdy bakaláře, a písaře Jana z Chlumu (Relatio de Magistro Johanne Hus a Pašije Mistra Jana Husi, vydal V. Novotný v PDČ VIII, str. 25—149, německý překlad zprávy Petra z Mlado- ňovic tamtéž, str. 150—221. Český překlad vydal F. Heřmanský pod názvem Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. Úvod o životě a díle Petra z Mladoňovic napsal Z. Fiala. UK Praha 1965), ale v některých podrobnostech je doplňuje a opravuje, zejména tam, kde vypočí- tává žalářní spisky Husovy. To ukázal V. Flajšhans, Traktátky Husovy a kronika Vavřincova v LF 61, 1934, str. 55—64. Hus vlastně přijel do Kostnice 3. listopadu 1414 bez Zikmundova glejtu. Přinesl mu jej, datovaný 18. října ve Špýru, od krále z Porýní teprve 5. listopadu pan Václav z Dubé. Glejt (z něm. Gleit- brief = ochranný průvodní list) měl pouze funkci cestovního pasu. Měl umožnit Husovi bezpečnou a rychlou cestu, netýkal se nikterak koncilu ani institucí a instancí církevního práva. To je zřejmé již z textu glejtu, který v českém překladu zní: „Zikmund, z boží milosti římský král, vždy rozmno- žitel říše a uherský, dalmatský, charvátský atd. král, všem i jednotlivým knížatům, církevním i svět- ským, vévodům, markrabím, pánům, šlechticům, vladykům, manům, rytířům, panošům, hejtma- nům, vrchnostem, správcům, představeným, celníkům, výběrčím a všechněm úředníkům, obcím měst, městeček, vesnic a míst a jejich správcům i ostatním našim a svaté říše poddaným a věrným, k nimž tento list dojde, královskou milost a všechno dobré. Velební, osvícení, urození a věrní milí! Ctihodného mistra Jana Husa, hotového bakaláře svaté teologie a mistra umění, ukazatele tohoto listu, který co nejdříve přijde z Království českého na obecný sněm, konaný v Kostnici, kterého jsme i my přijali do naší a svaté říše obrany a ochrany, všem vám a každému z vás s plnou přízní doporučujeme žádajíce, abyste ho, až k vám přijde, z povinnosti ráčili laskavě přijmouti, vlídně s ním nakládati a v tom, co se týká rychlosti a bezpeč- nosti jeho cesty jak po zemi, tak po vodě, ukázali mu pomocnou a nezištnou ochotu, jakož i abyste ho nechali volně se služebníky, koňmi, zavazadly a výstrojí a jinými jeho jednotlivými věcmi přes všechny cesty, přístavy, mosty, země, panství, okresy, pravomoci, města, městečka, hrady, vesnice a kterákoli vaše jiná místa bez jakéhokoli placení dávek, mýtného, celného, poplatku a jiného kaž- dého břemene placení beze vší překážky jíti, státi, meškati a vrátiti se, a abyste se mu a jeho lidem,
Strana 323
322 23 2 3 6 když bude potřebí, z povinnosti ráčili postarati o bezpečný a ochranný průvod ke cti a vážnosti naší královské Velebnosti. Dáno ve Spýru, léta Páně 1414, 18. dne října, roku království našich uherského atd. 33., římského pak pátého. Veřejné vyhlášky Husovy, vyvěšené v Praze, jsou v PDČ VIII, str. 26—27. Základním dílem o Husovi je práce V. Novotného, M. Jan Hus 1—2, Praha 1919—1921. Z kato- lického hlediska je psána kniha J. Sedláka, Mistr Jan Hus, Praha 1915. Nejnověji je život Jana Husa stručněji zpracován v knize J. Macka, Jan Hus, Praha 1961, 2. vyd. 1963. Pozornost Husovi věnuje též Z. Fiala v poslední části své knihy Předhusitské Čechy. Soupis Husových spisů pořídil F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Husi, Praha 1947. Tak (lat. feria VI) je v rukopisech i u Ludewiga, podle J. Golla (PDČ V, str. 332) je to chybně místo: ve středu (lat. feria IV) tj. 28. listopadu. O jeho zatčení a uvěznění srv. PDČ VIII, str. 37—43. Kronikář svaluje dosti jednostranně všechnu vinu na Husově smrti na domácí odpůrce. Štěpán z Velkého Pálče (u Mšena nad Budyní), mistr svobodných umění od r. 1391, r. 1399 děkan, 1400 rektor, byl od r. 1394 farářem v Suchdole, potom v Košici, kteroužto prebendu směnil za oltář- nictví v arciděkanském chrámu v Kutné Hoře, od r. 1406 měl faru v Kouřimi; to vše spravoval svými střídníky. R. 1410 se stal mistrem teologie a v prosinci toho roku jel se Stanislavem ze Znojma do Itálie s poselstvím krále Václava, kterak svolati koncil v Pise, ale v Bologni byli Baltazarem z Cossy, pozdějším papežem Janem XXIII., zajati a uvězněni. Na zákrok univerzity byli zanedlouho propuštěni, ale Páleč, starší kolega a důvěrný přítel Husův, se po návratu a zejména po bouřích odpustkových přidal k jeho odpůrcům. Hus se s ním tehdy rozešel se slovy: „Přítel Páleč, přítel- kyně pravda, jsou-li oba přátelé, svaté jest dáti přednost pravdě“ a již s ním nepromluvil, až ve vě- zení v Kostnici. Páleč se zúčastnil jednání na Žebráce, kde chtěl král Václav sjednati mír mezi oběma stranami, i únorové synody pražské v roce následujícím. Když nenastal pokoj, vypověděl ho král se Stanisla- vem ze Znojma a dvěma jinými mistry teologie ze země a odňal jim důchody. Ještě r. 1414 přišel do Kostnice a po koncilu odešel do Polska, kde obdržel arcijáhenství v Haliči a přednášel také na uni- verzitě v Krakově; zemřel asi r. 1422. Srv. o něm V. Novotný, Hus I, II, str. viz podle rejstříku. Michal z Německého Brodu, zvaný pro svou prohnanost v kuriálních procesech „de Causis“, podle mateřského jazyka Němec, od r. 1399 farář u sv. Vojtěcha pod Zderazem (v Smradařích) na Novém Městě pražském, přijal od krále Václava značnou částku peněz na povznesení zlatých dolů v Jílo- vém, ale jejich opravu neprovedl, utekl s penězi asi r. 1408 do Říma a tam se živil jako právník. Zde ho Jan XXIII. jmenoval prokurátorem de causa fidei, proto také dostal od Čechů jméno „Súdný“. Byl r. 1412 původcem papežských bul proti Husovi a za to mu byl odňat kostel sv. Voj- těcha a obsazen knězem podobojí. Z Říma se odebral do Kostnice, spojil se tam s Pálčem a vedl jako advokát Husových žalobců špinavými prostředky proces proti němu a jeho stoupencům (hned dru- hého dne po Husově příchodu do Kostnice dal vylepit soudní rozsudky nad ním). Zemřel v Basileji r. 1432. Srv. o něm V. Novotný, Hus I, II podle rejstříku, zejména na přísl. místech na str. 355 až 448, a F. M. Bartoš, Čechy (str. viz podle rejstříku). Husovým žalářem u dominikánů (dnešní Inselhotel) byla malá podzemní tmavá kobka s nechráně- ným okénkem, kterým vnikala zima, a vedle žaláře vtékala do jezera stoka. Ještě horší bylo vězení ve věži na hradě Gottlieben, pravá mučírna, sotva čtyři kroky dlouhá a ani ne dva kroky široká; spal v ní na dvou sotva otesaných kládách a byl připoután ke dvěma kládám při zdi ve dne na no- hou, v noci i na rukou. Světlo k němu pronikalo jen okénkem ve dveřích, po 73 dny byl o hladu a žízni i bez osobního a písemného styku s přáteli. O jeho utrpení ve vazbě a těžkém onemocnění, za něhož byl v žaláři bezohledně v přítomnosti předvolaných svědků od komisařů koncilu vyslýchán, srv. V. Novotný, Hus II, str. 380—384 a 400nn. O listech Husových ze žaláře tamtéž, str. 384nn a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 11—30. Listy jsou otištěny např. v publikaci Listy dvou Janů. K vyd. připravili a pozn. opatřili A. Císařová-Kolá-
322 23 2 3 6 když bude potřebí, z povinnosti ráčili postarati o bezpečný a ochranný průvod ke cti a vážnosti naší královské Velebnosti. Dáno ve Spýru, léta Páně 1414, 18. dne října, roku království našich uherského atd. 33., římského pak pátého. Veřejné vyhlášky Husovy, vyvěšené v Praze, jsou v PDČ VIII, str. 26—27. Základním dílem o Husovi je práce V. Novotného, M. Jan Hus 1—2, Praha 1919—1921. Z kato- lického hlediska je psána kniha J. Sedláka, Mistr Jan Hus, Praha 1915. Nejnověji je život Jana Husa stručněji zpracován v knize J. Macka, Jan Hus, Praha 1961, 2. vyd. 1963. Pozornost Husovi věnuje též Z. Fiala v poslední části své knihy Předhusitské Čechy. Soupis Husových spisů pořídil F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Husi, Praha 1947. Tak (lat. feria VI) je v rukopisech i u Ludewiga, podle J. Golla (PDČ V, str. 332) je to chybně místo: ve středu (lat. feria IV) tj. 28. listopadu. O jeho zatčení a uvěznění srv. PDČ VIII, str. 37—43. Kronikář svaluje dosti jednostranně všechnu vinu na Husově smrti na domácí odpůrce. Štěpán z Velkého Pálče (u Mšena nad Budyní), mistr svobodných umění od r. 1391, r. 1399 děkan, 1400 rektor, byl od r. 1394 farářem v Suchdole, potom v Košici, kteroužto prebendu směnil za oltář- nictví v arciděkanském chrámu v Kutné Hoře, od r. 1406 měl faru v Kouřimi; to vše spravoval svými střídníky. R. 1410 se stal mistrem teologie a v prosinci toho roku jel se Stanislavem ze Znojma do Itálie s poselstvím krále Václava, kterak svolati koncil v Pise, ale v Bologni byli Baltazarem z Cossy, pozdějším papežem Janem XXIII., zajati a uvězněni. Na zákrok univerzity byli zanedlouho propuštěni, ale Páleč, starší kolega a důvěrný přítel Husův, se po návratu a zejména po bouřích odpustkových přidal k jeho odpůrcům. Hus se s ním tehdy rozešel se slovy: „Přítel Páleč, přítel- kyně pravda, jsou-li oba přátelé, svaté jest dáti přednost pravdě“ a již s ním nepromluvil, až ve vě- zení v Kostnici. Páleč se zúčastnil jednání na Žebráce, kde chtěl král Václav sjednati mír mezi oběma stranami, i únorové synody pražské v roce následujícím. Když nenastal pokoj, vypověděl ho král se Stanisla- vem ze Znojma a dvěma jinými mistry teologie ze země a odňal jim důchody. Ještě r. 1414 přišel do Kostnice a po koncilu odešel do Polska, kde obdržel arcijáhenství v Haliči a přednášel také na uni- verzitě v Krakově; zemřel asi r. 1422. Srv. o něm V. Novotný, Hus I, II, str. viz podle rejstříku. Michal z Německého Brodu, zvaný pro svou prohnanost v kuriálních procesech „de Causis“, podle mateřského jazyka Němec, od r. 1399 farář u sv. Vojtěcha pod Zderazem (v Smradařích) na Novém Městě pražském, přijal od krále Václava značnou částku peněz na povznesení zlatých dolů v Jílo- vém, ale jejich opravu neprovedl, utekl s penězi asi r. 1408 do Říma a tam se živil jako právník. Zde ho Jan XXIII. jmenoval prokurátorem de causa fidei, proto také dostal od Čechů jméno „Súdný“. Byl r. 1412 původcem papežských bul proti Husovi a za to mu byl odňat kostel sv. Voj- těcha a obsazen knězem podobojí. Z Říma se odebral do Kostnice, spojil se tam s Pálčem a vedl jako advokát Husových žalobců špinavými prostředky proces proti němu a jeho stoupencům (hned dru- hého dne po Husově příchodu do Kostnice dal vylepit soudní rozsudky nad ním). Zemřel v Basileji r. 1432. Srv. o něm V. Novotný, Hus I, II podle rejstříku, zejména na přísl. místech na str. 355 až 448, a F. M. Bartoš, Čechy (str. viz podle rejstříku). Husovým žalářem u dominikánů (dnešní Inselhotel) byla malá podzemní tmavá kobka s nechráně- ným okénkem, kterým vnikala zima, a vedle žaláře vtékala do jezera stoka. Ještě horší bylo vězení ve věži na hradě Gottlieben, pravá mučírna, sotva čtyři kroky dlouhá a ani ne dva kroky široká; spal v ní na dvou sotva otesaných kládách a byl připoután ke dvěma kládám při zdi ve dne na no- hou, v noci i na rukou. Světlo k němu pronikalo jen okénkem ve dveřích, po 73 dny byl o hladu a žízni i bez osobního a písemného styku s přáteli. O jeho utrpení ve vazbě a těžkém onemocnění, za něhož byl v žaláři bezohledně v přítomnosti předvolaných svědků od komisařů koncilu vyslýchán, srv. V. Novotný, Hus II, str. 380—384 a 400nn. O listech Husových ze žaláře tamtéž, str. 384nn a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 11—30. Listy jsou otištěny např. v publikaci Listy dvou Janů. K vyd. připravili a pozn. opatřili A. Císařová-Kolá-
Strana 324
řová a J. Daňhelka. Doslov napsal F. M. Bartoš. Praha 1949. Husovi strážci byli získáni penězi jeho přátel, jak naznačuje kronika, ale jistě také na ně působila jeho osobnost, a tak se vyvinul mezi ním a prostými Vlachy přátelský poměr. Z traktátů, uvedených v kronice, napsal o masopustě 12. února na žádost žalářníka Jakuba z Coma spisek „De penitencia“ (O pokání), potom asi koncem února nebo začátkem března pro žalářníka Jiřího (nebo Rehoře) „De tribus hostibus hominis et septem peccatis mortalibus“ (O třech nepřátelích člověka a sedmi smrtelných hříších), žalářníkovi Robertovi věnoval traktátek „De peccato mortali“ (O smrtelném hříchu), zakončený dvěma věno- vacími hexametry, a když se chtěl ženit, napsal na jeho žádost 4. března obšírnější poučení „De matrimonio“ (O manželství) s věnovacím čtyřverším a konečně 5. března pro něho dokončil traktátek „De sacramento corporis et sanguinis Domini“ (O svátosti těla a krve Páně). Srv. i F. M. Bartoš, Lit. činnost M. Jana Husi, str. 92—94. 5 2 3 4 Spisek o přijímání z kalicha napsal Hus v Kostnici ještě před uvězněním na žádost Jakoubka ze Stříbra, který je už v Praze zahájil (viz výše kap. 2.), a to ve formě kvestie: „Utrum expediat laicis fidelibus sumere sanguinem Christi sub specie vini“ (Zda je prospěšné věřícím laikům přijímati krev Kristovu pod způsobou vína), a to rozhodnou odpovědí kladnou (srv. V. Novotný, Hus II, str. 367nn.). Mezi lživými žalobami nepřátel té pravdy má kronikář na mysli žalobu jiného nepřítele Husova, pražského kanovníka JUDr. Jana Náza, podanou koncilu 7. dubna (je otištěna v PDČ VIII, str. 487 až 488). O Názovi F. M. Bartoš, Čechy, str. 473. Odsouzení kalicha koncilem 15. června 1415 bylo spíše odpovědí na žádosti jeho českých odpůrců a také na Jakoubkovu obranu, poslanou koncilu, který dal o ní vykonat diskusi (F. M. Bartoš, Čechy, str. 437 i tam uvedené práce J. Sedláka). Podávání svátosti oltářní pod obojí způsobou dítkám začal Jakoubek asi až r. 1417 (F. M. Bartoš, Artik. 1, str. 64). Dionysius Aeropagita byl prý (Skutk. 17, 34) prvním biskupem aténským, ale spisy mu přičítané byly napsány později; první zmínka o nich je z doby okolo r. 510—520. 6 O útěku Jana XXIII. viz F. M. Bartoš, Čechy, str. 407—408. Papež, donucen koncilem, prohlásil 2. března 1415, že odstoupí, učiní-li tak i druzí dva papežové. Prohlášení ovšem nehodlal dodržet. Když se zdálo, že by mohl získat většinu účastníků koncilu pro sebe, rozhodl se, že uprchne z Kost- nice do Francie a pokusí se o svůj vlastní koncil. Proto podplatil rakouského vévodu Fridricha a 21. března uprchl na jeho území. Odtud vydal rozkaz, aby členové jeho dvora odešli s ním. V Kostnici nastal chaos, účastníci koncilu začali ujíždět, ale král Zikmund zvládl situaci, vyhlásil proti Fridrichovi říšskou válku, v níž byl vévoda poražen. 29. května byl Jan XXIII. koncilem slav- nostně sesazen. (Srv. Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 363. O sesazení Jana XXIII. srv. níže v textu. Jako vězeň říšského vojska byl nejdříve uvězněn na hradě Gottlieben, který právě opustil Hus, a potom odvezen do Heidelberka, rezidence rýnského falckraběte Ludvíka, syna krále Ru- prechta. Odtamtud ho r. 1418 za veliké peníze vykoupili jeho političtí přátelé a usmířil se s papežem Martinem V., kterého roku 1417 zvolil kostnický koncil. Zemřel r. 1419 ve Florencii v hodnosti kardinála a byl pohřben v nádherné hrobce, zdobené Donatellovým náhrobkem. Z jeho odpůrců se Rehoř XII. vzdal papežské hodnosti 5. července 1415, kdežto Benedikta XIII. koncil r. 1417 sesadil. Martin V. došel pak obecného uznání. Klem: rýnský falckrabě Ruprecht III., zvolený rýnskými kurfiřty r. 1400 proti Václavovi IV. ně- meckým králem. Nedosáhl císařské koruny a zemřel r. 1410. 2
řová a J. Daňhelka. Doslov napsal F. M. Bartoš. Praha 1949. Husovi strážci byli získáni penězi jeho přátel, jak naznačuje kronika, ale jistě také na ně působila jeho osobnost, a tak se vyvinul mezi ním a prostými Vlachy přátelský poměr. Z traktátů, uvedených v kronice, napsal o masopustě 12. února na žádost žalářníka Jakuba z Coma spisek „De penitencia“ (O pokání), potom asi koncem února nebo začátkem března pro žalářníka Jiřího (nebo Rehoře) „De tribus hostibus hominis et septem peccatis mortalibus“ (O třech nepřátelích člověka a sedmi smrtelných hříších), žalářníkovi Robertovi věnoval traktátek „De peccato mortali“ (O smrtelném hříchu), zakončený dvěma věno- vacími hexametry, a když se chtěl ženit, napsal na jeho žádost 4. března obšírnější poučení „De matrimonio“ (O manželství) s věnovacím čtyřverším a konečně 5. března pro něho dokončil traktátek „De sacramento corporis et sanguinis Domini“ (O svátosti těla a krve Páně). Srv. i F. M. Bartoš, Lit. činnost M. Jana Husi, str. 92—94. 5 2 3 4 Spisek o přijímání z kalicha napsal Hus v Kostnici ještě před uvězněním na žádost Jakoubka ze Stříbra, který je už v Praze zahájil (viz výše kap. 2.), a to ve formě kvestie: „Utrum expediat laicis fidelibus sumere sanguinem Christi sub specie vini“ (Zda je prospěšné věřícím laikům přijímati krev Kristovu pod způsobou vína), a to rozhodnou odpovědí kladnou (srv. V. Novotný, Hus II, str. 367nn.). Mezi lživými žalobami nepřátel té pravdy má kronikář na mysli žalobu jiného nepřítele Husova, pražského kanovníka JUDr. Jana Náza, podanou koncilu 7. dubna (je otištěna v PDČ VIII, str. 487 až 488). O Názovi F. M. Bartoš, Čechy, str. 473. Odsouzení kalicha koncilem 15. června 1415 bylo spíše odpovědí na žádosti jeho českých odpůrců a také na Jakoubkovu obranu, poslanou koncilu, který dal o ní vykonat diskusi (F. M. Bartoš, Čechy, str. 437 i tam uvedené práce J. Sedláka). Podávání svátosti oltářní pod obojí způsobou dítkám začal Jakoubek asi až r. 1417 (F. M. Bartoš, Artik. 1, str. 64). Dionysius Aeropagita byl prý (Skutk. 17, 34) prvním biskupem aténským, ale spisy mu přičítané byly napsány později; první zmínka o nich je z doby okolo r. 510—520. 6 O útěku Jana XXIII. viz F. M. Bartoš, Čechy, str. 407—408. Papež, donucen koncilem, prohlásil 2. března 1415, že odstoupí, učiní-li tak i druzí dva papežové. Prohlášení ovšem nehodlal dodržet. Když se zdálo, že by mohl získat většinu účastníků koncilu pro sebe, rozhodl se, že uprchne z Kost- nice do Francie a pokusí se o svůj vlastní koncil. Proto podplatil rakouského vévodu Fridricha a 21. března uprchl na jeho území. Odtud vydal rozkaz, aby členové jeho dvora odešli s ním. V Kostnici nastal chaos, účastníci koncilu začali ujíždět, ale král Zikmund zvládl situaci, vyhlásil proti Fridrichovi říšskou válku, v níž byl vévoda poražen. 29. května byl Jan XXIII. koncilem slav- nostně sesazen. (Srv. Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 363. O sesazení Jana XXIII. srv. níže v textu. Jako vězeň říšského vojska byl nejdříve uvězněn na hradě Gottlieben, který právě opustil Hus, a potom odvezen do Heidelberka, rezidence rýnského falckraběte Ludvíka, syna krále Ru- prechta. Odtamtud ho r. 1418 za veliké peníze vykoupili jeho političtí přátelé a usmířil se s papežem Martinem V., kterého roku 1417 zvolil kostnický koncil. Zemřel r. 1419 ve Florencii v hodnosti kardinála a byl pohřben v nádherné hrobce, zdobené Donatellovým náhrobkem. Z jeho odpůrců se Rehoř XII. vzdal papežské hodnosti 5. července 1415, kdežto Benedikta XIII. koncil r. 1417 sesadil. Martin V. došel pak obecného uznání. Klem: rýnský falckrabě Ruprecht III., zvolený rýnskými kurfiřty r. 1400 proti Václavovi IV. ně- meckým králem. Nedosáhl císařské koruny a zemřel r. 1410. 2
Strana 325
324 o 325 2 Osudy M. Jeronýma, nejhorlivějšího šiřitele názorů Viklefových, vypisuje Vavřinec podle spisku Petra z Mladoňovic (Narracio de Magistro Hieronymo Pragensi, pro Christi nomino Constancie exusto, PDČ VIII, str. 339—350; tamtéž str. 351—367 je i česká Pašije o Mistru Jeronýmovi svaté paměti s latinským překladem, viz i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 178—191), ale užil i listu falckra- běte Jana, který otiskl A. Neumann, Studie a texty IV, 1925, str. 150—152. Jeroným, syn zámožné rodiny pražské, byl žákem Husovým, r. 1398 dosáhl hodnosti bakalářské, a obdržev povolení, že nemusí dva roky přednášet, odebral se v únoru 1399 ani ne dvacetiletý na studia do Oxfordu. Odtamtud přinesl r. 1401 opisy hlavních Viklefových traktátů, zejména „Dialogu“ a „Trialogu“ a některé překládal do češtiny. R. 1403 byl v Jeruzalémě a v dubnu 1404 byl připuštěn jako pražský bakalář na pařížskou univerzitu, na níž se následujícího roku stal „ma- gister regens“ (tj. řádným profesorem s právem přednášeti). Jeroným byl krásný muž vysoké po- stavy, s dlouhou černou bradou, vybraného chování, znamenitý disputátor strhující výmluvnosti. V Paříži si však znepřátelil svou smělou obřanou Viklefových názorů univerzitního kancléře Jana Charliera z Gersona. Proto ujel r. 1405 do Heidelberku, kde byl přijat na fakultu artistickou jako mistr svobodných umění. Ale i odtamtud odešel pro spory o Viklefa do Kolína nad Rýnem, kde opět r. 1406 získal hodnost mistrovskou, avšak i tam měl spory o Viklefa. R. 1407 byl přijat do počtu mistrů pražské univerzity; na kněze se vysvětit nedal. Na počátku r. 1409 se zúčastnil slavného quodlibetu, kde byl quodlibetariem M. Matěj z Knína. M. Matěj z Knína byl rok předtím pro šíření Viklefových názorů odsouzen k odpřisáhnutí. Jeroným tam v skvělé řeči zase chválil Viklefa a doporučoval četbu jeho spisů (srv. V. Novotný, Hus II, str. 303 až 314). Měl veliký podíl na vydání Dekretu kutnohorského 18. ledna 1409 a za rok v březnu 1410 pronesl v Budíně před králem Zikmundem řeč, v které zastával některé myšlenky Viklefovy. Proto byl dán do vazby ostřihomskému arcibiskupovi; sotva z ní unikl, objevil se v srpnu ve Vídni, tam byl zatčen a byl proti němu zahájen nebezpečný proces, z něhož se zachránil útěkem. V lednu 1411 opět se zaskvěl na quodlibetu Husově, ale ještě téhož roku v létě stěží vyvázl v Oxfordu ze stíhání pro šíření myšlenek Viklefových. Hned v červnu r. 1412 už byl v čele pražských demonstrací proti nedůstojnému hlásání odpustků a z jara 1413 po odchodu Husově z Prahy se odebral na královský dvůr do Krakova, kde oslňoval svým vystupováním a výmluvností. Ale tamní biskup mu brzo radil, aby se vrátil do vlasti. Jeroným však odešel k litevskému knížeti Vitoldovi, u něhož se zdržel delší čas; s ním se dostal až do Vitebska a Pskova a stýkal se tam s duchovními církve řecké a pra- voslavné (srv. V. Novotný, Hus II, str. 306—310). Po návratu do Prahy našel doma předvolání před koncil kostnický. A tak přijel 4. dubna 1415 přes Husovy výstrahy do Kostnice, ale na rady českých pánů odešel do městečka Úberlingen, půl- druhé míle vzdáleného, odkud žádal zaručení svobodného příchodu a odchodu. O půhonu koncilu proti Jeronýmovi srv. český překlad akt koncilu PDČ VIII, str. 247—253, a Hus a Jeroným v Kost- nici, str. 129—132. Jeroným si své zatčení v Hiršavě nedaleko českých hranic zavinil sám, když jsa hostem u tamního faráře, který pozval i jiné duchovní, ostře mluvil proti koncilu a zastával se Husa; ti ho udali vé- vodovu správci, který ho zatkl. Jeroným visel v kládě hlavou dolů, až mu začaly hnít nohy; v žaláři na Schnetztoru, později teprve zmírněném, plném nečistoty, výkalů, úplně odloučen od celého světa, neposilován návštěvami nebo listy přátel, prožil bez sedmi dní celý rok (srv. o tom list Poggiův FRB VIII, 325, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 196, F. Šmahel, Jeroným Pražský, str. 229. Den Páně zde znamená den posledního soudu. 3 8 Tento výklad se opírá o bulu kostnického koncilu, která odsuzuje Jana XXIII., a o žalobu která byla podkladem rozsudku (vyd. Hardt IV, 1700, str. 237—248, 280—282), a to zřejmě podle souhrnu,
324 o 325 2 Osudy M. Jeronýma, nejhorlivějšího šiřitele názorů Viklefových, vypisuje Vavřinec podle spisku Petra z Mladoňovic (Narracio de Magistro Hieronymo Pragensi, pro Christi nomino Constancie exusto, PDČ VIII, str. 339—350; tamtéž str. 351—367 je i česká Pašije o Mistru Jeronýmovi svaté paměti s latinským překladem, viz i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 178—191), ale užil i listu falckra- běte Jana, který otiskl A. Neumann, Studie a texty IV, 1925, str. 150—152. Jeroným, syn zámožné rodiny pražské, byl žákem Husovým, r. 1398 dosáhl hodnosti bakalářské, a obdržev povolení, že nemusí dva roky přednášet, odebral se v únoru 1399 ani ne dvacetiletý na studia do Oxfordu. Odtamtud přinesl r. 1401 opisy hlavních Viklefových traktátů, zejména „Dialogu“ a „Trialogu“ a některé překládal do češtiny. R. 1403 byl v Jeruzalémě a v dubnu 1404 byl připuštěn jako pražský bakalář na pařížskou univerzitu, na níž se následujícího roku stal „ma- gister regens“ (tj. řádným profesorem s právem přednášeti). Jeroným byl krásný muž vysoké po- stavy, s dlouhou černou bradou, vybraného chování, znamenitý disputátor strhující výmluvnosti. V Paříži si však znepřátelil svou smělou obřanou Viklefových názorů univerzitního kancléře Jana Charliera z Gersona. Proto ujel r. 1405 do Heidelberku, kde byl přijat na fakultu artistickou jako mistr svobodných umění. Ale i odtamtud odešel pro spory o Viklefa do Kolína nad Rýnem, kde opět r. 1406 získal hodnost mistrovskou, avšak i tam měl spory o Viklefa. R. 1407 byl přijat do počtu mistrů pražské univerzity; na kněze se vysvětit nedal. Na počátku r. 1409 se zúčastnil slavného quodlibetu, kde byl quodlibetariem M. Matěj z Knína. M. Matěj z Knína byl rok předtím pro šíření Viklefových názorů odsouzen k odpřisáhnutí. Jeroným tam v skvělé řeči zase chválil Viklefa a doporučoval četbu jeho spisů (srv. V. Novotný, Hus II, str. 303 až 314). Měl veliký podíl na vydání Dekretu kutnohorského 18. ledna 1409 a za rok v březnu 1410 pronesl v Budíně před králem Zikmundem řeč, v které zastával některé myšlenky Viklefovy. Proto byl dán do vazby ostřihomskému arcibiskupovi; sotva z ní unikl, objevil se v srpnu ve Vídni, tam byl zatčen a byl proti němu zahájen nebezpečný proces, z něhož se zachránil útěkem. V lednu 1411 opět se zaskvěl na quodlibetu Husově, ale ještě téhož roku v létě stěží vyvázl v Oxfordu ze stíhání pro šíření myšlenek Viklefových. Hned v červnu r. 1412 už byl v čele pražských demonstrací proti nedůstojnému hlásání odpustků a z jara 1413 po odchodu Husově z Prahy se odebral na královský dvůr do Krakova, kde oslňoval svým vystupováním a výmluvností. Ale tamní biskup mu brzo radil, aby se vrátil do vlasti. Jeroným však odešel k litevskému knížeti Vitoldovi, u něhož se zdržel delší čas; s ním se dostal až do Vitebska a Pskova a stýkal se tam s duchovními církve řecké a pra- voslavné (srv. V. Novotný, Hus II, str. 306—310). Po návratu do Prahy našel doma předvolání před koncil kostnický. A tak přijel 4. dubna 1415 přes Husovy výstrahy do Kostnice, ale na rady českých pánů odešel do městečka Úberlingen, půl- druhé míle vzdáleného, odkud žádal zaručení svobodného příchodu a odchodu. O půhonu koncilu proti Jeronýmovi srv. český překlad akt koncilu PDČ VIII, str. 247—253, a Hus a Jeroným v Kost- nici, str. 129—132. Jeroným si své zatčení v Hiršavě nedaleko českých hranic zavinil sám, když jsa hostem u tamního faráře, který pozval i jiné duchovní, ostře mluvil proti koncilu a zastával se Husa; ti ho udali vé- vodovu správci, který ho zatkl. Jeroným visel v kládě hlavou dolů, až mu začaly hnít nohy; v žaláři na Schnetztoru, později teprve zmírněném, plném nečistoty, výkalů, úplně odloučen od celého světa, neposilován návštěvami nebo listy přátel, prožil bez sedmi dní celý rok (srv. o tom list Poggiův FRB VIII, 325, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 196, F. Šmahel, Jeroným Pražský, str. 229. Den Páně zde znamená den posledního soudu. 3 8 Tento výklad se opírá o bulu kostnického koncilu, která odsuzuje Jana XXIII., a o žalobu která byla podkladem rozsudku (vyd. Hardt IV, 1700, str. 237—248, 280—282), a to zřejmě podle souhrnu,
Strana 326
2 který z nich pořídil asi Petr z Mladoňovic (V. Novotný, Korespondence M. Jana Husi, úvod, str. 25 a 36) Podle Efez. 5, 6. 9 Pramenem, z něhož tu Vavřinec čerpal a jehož se v závěru dovolává, je uvedené vypsání Petra z Mladoňovic, a to jednak Relatio (PDČ VIII, str. 111—120), jednak Pašije mistra Jana Husi (PDČ VIII, str. 120—149, a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 151—167). Srv. dále český překlad koncilu v PDČ VIII, str. 259—282, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 31—90, řeč M. Jakuba, biskupa v Lodži, při odsouzení Husově, PDČ VIII, str. 489—493, rozsudek proti Husovi tamtéž, str. 501—503, V. Novotný, Hus 2, str. 400—460, F. M. Bartoš, Čechy, str. 438—449, Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 368nn aj. O Husovi srv. i J. Jakubec I, str. 315—383, J. Macek I, str. 159—168 a cit. monografie. O úctě k Husovi (a Jeronýmovi) v XV. a XVI. stol. V. Novotný v PDČ VIII, str. 368—484, o Husovi a husitské tradici A. Kraus, dále ve sborníku Mistr Jan Hus v životě a památkách českého lidu, Praha 1915, F. Kavka, Husitská revoluční tradice (1953) aj. 10 2 3 Nepochybně přičiněním kapituly pražské a vyšehradské byla uložena českému kněžstvu zvláštní daň, z jejíhož výtěžku hradil své útraty litomyšlský biskup Jan Železný, s nímž snad přijel do Kost- nice i Páleč s některými jinými doktory. F. Palacký III, str. 142 praví, že biskupa provázeli Půta z Častolovic, Petr Konopištský ze Šternberka, Albrecht z Rabštejna a Rubín z Riesenburka, Páleč a tři jiní doktoři. J. Sedlák, Hus, str. 314, jmenuje ještě vedle Pálče Rvačku, Petra z Uničova a Jana z Hradce (srv. V. Novotný, Hus II, str. 370 i pozn. 4). Srv. o tom F. Palacký III, str. 183nn. a V. V. Tomek III, str. 591, 597—598. V lat. originále je chybně: VI. Bula koncilu do Čech je z 26. července a vydal ji F. Palacký, Documenta, str. 568—572. Jan Viklef (John z Wicleffa u Richmondu, 1324—1384), profesor teologie na univerzitě v Oxfordu. filozof směru realistického a jeden z největších středověkých bohoslovců a disputátorů, vynikající reformátor, nenáviděný odpůrci (jmenovali ho potupně „náš pes“), od stoupenců nazývaný „doctor evangelicus“, žil přísným životem apoštolským, vřele miloval svou vlast, do jejíhož jazyka prý pře- ložil bibli, a napsal mnoho anglických spisků pro lid a mnoho učených spisů latinských, filozofických a teologických, z nichž zvláště „Dialogus“ (proti světskému majetku kněžstva), „Trialogus“, „De ecclesia“ (O církvi) a „De simonia“ (O svatokupectví) mocně působily na naše revoluční horlitele za nápravu, především na Husa (srv. F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 20—58, J. Macek I, str. 16onn aj.) a na Jakoubka ze Stříbra. Viklef neústupně stavěl proti sobě prvotní církev apoštolskou proti zesvětštělé církvi svého věku a se zavrhováním obecné zkaženosti mravů zavrhl i celou církevní soustavu; on také důsledně do- myslil Augustinovu nauku o církvi. Viklef chtěl křesťanství obrodit návratem k životu prvotní církve apoštolské na základě Písma, „zákona Božího“, navrhoval provedení reformy církve mocí světskou, důrazně se stavěl proti řím- skému primátu a proti odvádění velikých dávek a poplatků papeži a žádal vyvlastnění ohromného církevního majetku anglickým státem. Jeho myšlenky vzbudily v Anglii veliký rozruch, ale mocná hierarchie se proti nim postavila, jeho články byly prohlášeny za kacířské, Viklef musel r. 1382 opustit univerzitu a jen mocní činitelé z ro- diny královské, šlechty a londýnských měšťanů ho uchránili od středověkého osudu kacíře, takže mohl dožít život na faře v Lutterworthu. Jeho přívrženci mezi duchovními, „chudí kněží“ nebo „lollardi“, kteří v prostém šatě kázali život apoštolský a pokání, byli brzo potlačeni světskou mocí. Viklefa prohlásil kostnický koncil za kacíře, přikázal vykopat jeho kosti a odsoudil jeho články. Uvádí to mj. český překlad akt koncilu, PDČ VIII, str. 253—257; srv. i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 43—50. O Viklefovi nejnověji v češtině pojednává M. Kaňák, John Viklef. Život a dílo anglic- kého Husova předchůdce, Praha 1973.
2 který z nich pořídil asi Petr z Mladoňovic (V. Novotný, Korespondence M. Jana Husi, úvod, str. 25 a 36) Podle Efez. 5, 6. 9 Pramenem, z něhož tu Vavřinec čerpal a jehož se v závěru dovolává, je uvedené vypsání Petra z Mladoňovic, a to jednak Relatio (PDČ VIII, str. 111—120), jednak Pašije mistra Jana Husi (PDČ VIII, str. 120—149, a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 151—167). Srv. dále český překlad koncilu v PDČ VIII, str. 259—282, Hus a Jeroným v Kostnici, str. 31—90, řeč M. Jakuba, biskupa v Lodži, při odsouzení Husově, PDČ VIII, str. 489—493, rozsudek proti Husovi tamtéž, str. 501—503, V. Novotný, Hus 2, str. 400—460, F. M. Bartoš, Čechy, str. 438—449, Z. Fiala, Předhusitské Čechy, str. 368nn aj. O Husovi srv. i J. Jakubec I, str. 315—383, J. Macek I, str. 159—168 a cit. monografie. O úctě k Husovi (a Jeronýmovi) v XV. a XVI. stol. V. Novotný v PDČ VIII, str. 368—484, o Husovi a husitské tradici A. Kraus, dále ve sborníku Mistr Jan Hus v životě a památkách českého lidu, Praha 1915, F. Kavka, Husitská revoluční tradice (1953) aj. 10 2 3 Nepochybně přičiněním kapituly pražské a vyšehradské byla uložena českému kněžstvu zvláštní daň, z jejíhož výtěžku hradil své útraty litomyšlský biskup Jan Železný, s nímž snad přijel do Kost- nice i Páleč s některými jinými doktory. F. Palacký III, str. 142 praví, že biskupa provázeli Půta z Častolovic, Petr Konopištský ze Šternberka, Albrecht z Rabštejna a Rubín z Riesenburka, Páleč a tři jiní doktoři. J. Sedlák, Hus, str. 314, jmenuje ještě vedle Pálče Rvačku, Petra z Uničova a Jana z Hradce (srv. V. Novotný, Hus II, str. 370 i pozn. 4). Srv. o tom F. Palacký III, str. 183nn. a V. V. Tomek III, str. 591, 597—598. V lat. originále je chybně: VI. Bula koncilu do Čech je z 26. července a vydal ji F. Palacký, Documenta, str. 568—572. Jan Viklef (John z Wicleffa u Richmondu, 1324—1384), profesor teologie na univerzitě v Oxfordu. filozof směru realistického a jeden z největších středověkých bohoslovců a disputátorů, vynikající reformátor, nenáviděný odpůrci (jmenovali ho potupně „náš pes“), od stoupenců nazývaný „doctor evangelicus“, žil přísným životem apoštolským, vřele miloval svou vlast, do jejíhož jazyka prý pře- ložil bibli, a napsal mnoho anglických spisků pro lid a mnoho učených spisů latinských, filozofických a teologických, z nichž zvláště „Dialogus“ (proti světskému majetku kněžstva), „Trialogus“, „De ecclesia“ (O církvi) a „De simonia“ (O svatokupectví) mocně působily na naše revoluční horlitele za nápravu, především na Husa (srv. F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 20—58, J. Macek I, str. 16onn aj.) a na Jakoubka ze Stříbra. Viklef neústupně stavěl proti sobě prvotní církev apoštolskou proti zesvětštělé církvi svého věku a se zavrhováním obecné zkaženosti mravů zavrhl i celou církevní soustavu; on také důsledně do- myslil Augustinovu nauku o církvi. Viklef chtěl křesťanství obrodit návratem k životu prvotní církve apoštolské na základě Písma, „zákona Božího“, navrhoval provedení reformy církve mocí světskou, důrazně se stavěl proti řím- skému primátu a proti odvádění velikých dávek a poplatků papeži a žádal vyvlastnění ohromného církevního majetku anglickým státem. Jeho myšlenky vzbudily v Anglii veliký rozruch, ale mocná hierarchie se proti nim postavila, jeho články byly prohlášeny za kacířské, Viklef musel r. 1382 opustit univerzitu a jen mocní činitelé z ro- diny královské, šlechty a londýnských měšťanů ho uchránili od středověkého osudu kacíře, takže mohl dožít život na faře v Lutterworthu. Jeho přívrženci mezi duchovními, „chudí kněží“ nebo „lollardi“, kteří v prostém šatě kázali život apoštolský a pokání, byli brzo potlačeni světskou mocí. Viklefa prohlásil kostnický koncil za kacíře, přikázal vykopat jeho kosti a odsoudil jeho články. Uvádí to mj. český překlad akt koncilu, PDČ VIII, str. 253—257; srv. i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 43—50. O Viklefovi nejnověji v češtině pojednává M. Kaňák, John Viklef. Život a dílo anglic- kého Husova předchůdce, Praha 1973.
Strana 327
6 326 e Podle Luk. 1, 78 (i Fil. 1, 8); znění lat. originálu „per viscera Jesu Christi“ překládá stč. překlad „skrze střeva milosrdenství“. Místo z Vulgáty Luk. 1, 78 „per viscera misericordiae Dei nostri překládá Kralická bible „skrze střeva milosrdenství Boha našeho“ a Bible česká „pro srdečné milo- srdenství Boha“. 32/ II Tento protest proti bule koncilu z 26. července (viz výše kap. 10) a proti upálení M. Jana Husa a uvěznění M. Jeronýma vydal 1915 V. Novotný Hus v Kostnici a česká šlechta (spolu s dřívějšími zákroky ve prospěch Husův a staročeským i novočeským překladem stížného listu; stč. překlad je i v knize Hus a Jeroným v Kostnici, str. 171—175). Novočeský překlad je otištěn např. jako dodatek v knize Petra z Mladoňovic Zpráva o M. Janu Husovi, str. 175—183. List je podepsán 452 šlechtici, o nichž pojednává např. A. Sedláček v ČČH 1917, str. 85—109, 310—352 a dodatek v ČSPSČ XXX, 1923, str. 3—18, a pro Moravu A. Neumann, K dějinám husitství na Moravě, 1939, str. 37 nn. K tomu i F. M. Bartoš, Vznik a osudy protestu proti Husovu upálení, JSH 1953, str. 50—60, aj. V čele šlechty, jež se zároveň semkla v obranný svaz (F. Palacký III, str. 187), byl Čeněk z Vartem- berka, hlava zemské vlády v Čechách a pán velikých statků na Jičínsku (Jičína, Brady, Velíše a Ve- selí Vysokého); s manželkou Kateřinou z Landštejna vyženil Lipnici na Čáslavsku. V letech 1408 až 1414 byl nejvyšším číšníkem, od r. 1412 poručníkem nezletilého Oldřicha z Rožmberka. Jako nej- vyšší purkrabí (1414—1420) stál takřka v čele náboženského hnutí, dal 1417 únést na Lipnici titu- lárního biskupa nikopolského dr. Heřmana z Mindelheimu (viz níže kap. 61, pozn. 7), aby světil husitské kněze, a zaváděl na svých a rožmberských panstvích přijímání podobojí. Hlavní události z jeho života vypravuje naše kronika. R. 1423 byl u Hořic poražen od Žižky a od té doby bydlil na Velíši, kde r. 1425 zemřel. Podle J. Pehaře III, str. 43 byl v této době sotva třicetiletý, krásný a výmluvný, „vynikající muž, stejně horlivý Čech jako upřímný husita, prvý kavalír království“. Naše kronika mu však svědectví o takové dokonalosti nedává (srv. i F. Palacký III, str. 281). J. Macek I, str. 205nn. správně poukazuje, že na protestním listu nižší šlechta vysoko převažovala nad pány. Ze 452 podpisů je jen 58 (resp. 60) pánů; zemanů, vladyků a rytířů je 391. A to ještě mnozí z pánů byli uvedeni mezi vyšší šlechtou jen pro svou urozenost; majetkem a hospodářským postavením byli rovni nižší šlechtě a ta byla ochotna nasazovat majetek a hrdla za opravu společnosti, aby si vydobyla lepší živobytí a účast na politické vládě v zemi. Většina pánů se však postavila proti Husovi a jeho stoupencům. Na sjezdu v arcibiskupském Českém Brodě 1. října 1415 byl utvořen svaz katolického panstva za předsednictva zástupce nej- mocnějšího katolického rodu, jihočeského Jana z Jindřichova Hradce (srv. F. Palacký III, str. 188). 12 2 O Jeronýmově odvolání vypravuje kronika podle uvedeného spisku Mladoňovicova, do něhož bylo také pojato. K věci viz i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 91nn. Jeroným nejprve četl dne 11. září v kongregaci prohlášení vlastní rukou psané, ale stylizované velmi opatrně, v němž se vyhýbal slovu odvolání. Jeho překlad je u J. Putny, str. 18—20. Ale koncil žádal plné odvolání bez výhrady, a tak Jeroným v slavnostním zasedání koncilu dne 23. září pod přísahou učinil odvolání ve formě, kterou mu koncil předložil. Vydal je V. Novotný v PDČ VIII, str. 343—345 a český podrobný výtah podává J. Putna, str. 20 až 22. Ještě předtím dne 12. září napsal Jeroným podle svého slibu panu Lackovi z Kravař, moravské- mu hejtmanovi, list, v němž mu oznamoval, že Hus učil mnohým kacířským článkům, které byly právem odsouzeny. List je otištěn u F. Šmahela, Jeroným Pražský, str. 211. Petr Cambraiský (Cameracensis), vlastně Petr d'Ailly (Petrus ab Alliaco). * 1350, v mládí veliký horlitel za reformu církve, ale později toužící jen po vysokých hodnostech, od r. 1397 biskup v Cam- brai (v sev. Francii), od r. 1398 kardinál, byl v Kostnici v 1. 1414—1417 a pomýšlel ještě výše,
6 326 e Podle Luk. 1, 78 (i Fil. 1, 8); znění lat. originálu „per viscera Jesu Christi“ překládá stč. překlad „skrze střeva milosrdenství“. Místo z Vulgáty Luk. 1, 78 „per viscera misericordiae Dei nostri překládá Kralická bible „skrze střeva milosrdenství Boha našeho“ a Bible česká „pro srdečné milo- srdenství Boha“. 32/ II Tento protest proti bule koncilu z 26. července (viz výše kap. 10) a proti upálení M. Jana Husa a uvěznění M. Jeronýma vydal 1915 V. Novotný Hus v Kostnici a česká šlechta (spolu s dřívějšími zákroky ve prospěch Husův a staročeským i novočeským překladem stížného listu; stč. překlad je i v knize Hus a Jeroným v Kostnici, str. 171—175). Novočeský překlad je otištěn např. jako dodatek v knize Petra z Mladoňovic Zpráva o M. Janu Husovi, str. 175—183. List je podepsán 452 šlechtici, o nichž pojednává např. A. Sedláček v ČČH 1917, str. 85—109, 310—352 a dodatek v ČSPSČ XXX, 1923, str. 3—18, a pro Moravu A. Neumann, K dějinám husitství na Moravě, 1939, str. 37 nn. K tomu i F. M. Bartoš, Vznik a osudy protestu proti Husovu upálení, JSH 1953, str. 50—60, aj. V čele šlechty, jež se zároveň semkla v obranný svaz (F. Palacký III, str. 187), byl Čeněk z Vartem- berka, hlava zemské vlády v Čechách a pán velikých statků na Jičínsku (Jičína, Brady, Velíše a Ve- selí Vysokého); s manželkou Kateřinou z Landštejna vyženil Lipnici na Čáslavsku. V letech 1408 až 1414 byl nejvyšším číšníkem, od r. 1412 poručníkem nezletilého Oldřicha z Rožmberka. Jako nej- vyšší purkrabí (1414—1420) stál takřka v čele náboženského hnutí, dal 1417 únést na Lipnici titu- lárního biskupa nikopolského dr. Heřmana z Mindelheimu (viz níže kap. 61, pozn. 7), aby světil husitské kněze, a zaváděl na svých a rožmberských panstvích přijímání podobojí. Hlavní události z jeho života vypravuje naše kronika. R. 1423 byl u Hořic poražen od Žižky a od té doby bydlil na Velíši, kde r. 1425 zemřel. Podle J. Pehaře III, str. 43 byl v této době sotva třicetiletý, krásný a výmluvný, „vynikající muž, stejně horlivý Čech jako upřímný husita, prvý kavalír království“. Naše kronika mu však svědectví o takové dokonalosti nedává (srv. i F. Palacký III, str. 281). J. Macek I, str. 205nn. správně poukazuje, že na protestním listu nižší šlechta vysoko převažovala nad pány. Ze 452 podpisů je jen 58 (resp. 60) pánů; zemanů, vladyků a rytířů je 391. A to ještě mnozí z pánů byli uvedeni mezi vyšší šlechtou jen pro svou urozenost; majetkem a hospodářským postavením byli rovni nižší šlechtě a ta byla ochotna nasazovat majetek a hrdla za opravu společnosti, aby si vydobyla lepší živobytí a účast na politické vládě v zemi. Většina pánů se však postavila proti Husovi a jeho stoupencům. Na sjezdu v arcibiskupském Českém Brodě 1. října 1415 byl utvořen svaz katolického panstva za předsednictva zástupce nej- mocnějšího katolického rodu, jihočeského Jana z Jindřichova Hradce (srv. F. Palacký III, str. 188). 12 2 O Jeronýmově odvolání vypravuje kronika podle uvedeného spisku Mladoňovicova, do něhož bylo také pojato. K věci viz i Hus a Jeroným v Kostnici, str. 91nn. Jeroným nejprve četl dne 11. září v kongregaci prohlášení vlastní rukou psané, ale stylizované velmi opatrně, v němž se vyhýbal slovu odvolání. Jeho překlad je u J. Putny, str. 18—20. Ale koncil žádal plné odvolání bez výhrady, a tak Jeroným v slavnostním zasedání koncilu dne 23. září pod přísahou učinil odvolání ve formě, kterou mu koncil předložil. Vydal je V. Novotný v PDČ VIII, str. 343—345 a český podrobný výtah podává J. Putna, str. 20 až 22. Ještě předtím dne 12. září napsal Jeroným podle svého slibu panu Lackovi z Kravař, moravské- mu hejtmanovi, list, v němž mu oznamoval, že Hus učil mnohým kacířským článkům, které byly právem odsouzeny. List je otištěn u F. Šmahela, Jeroným Pražský, str. 211. Petr Cambraiský (Cameracensis), vlastně Petr d'Ailly (Petrus ab Alliaco). * 1350, v mládí veliký horlitel za reformu církve, ale později toužící jen po vysokých hodnostech, od r. 1397 biskup v Cam- brai (v sev. Francii), od r. 1398 kardinál, byl v Kostnici v 1. 1414—1417 a pomýšlel ještě výše,
Strana 328
3 na stolec papežský. On byl původcem zatčení Husova a také jeho přísným soudcem, který velmi přispěl k jeho odsouzení. Martin V. ho jmenoval legátem v Avignonu, kde zemřel 1420. O něm V. Novotný, Hus II, podle rejstříku, zejména str. 417—426, 428—429, a F. M. Bartoš, Čechy, str. 421—422. Giordano Orsini († 1434) pocházel z předního šlechtického římského rodu a byl kardinálem od r. 1405. Antonín Akvilejský byl akvilejský patriarcha a kardinál Antonius Pancerinus de Portugruaro (Antonio Panciera); zemřel v Římě 1431. František Florentský byl Francesco Zabarella (1360—1417), kardinál od r. 1411, ač se nedal vy- světit na kněze, bohatý a vzdělaný, vynikající znalec kanonického práva, který hleděl být spravedlivý i k Husovi i k Jeronýmovi. O něm V. Novotný, Hus, II podle rejstříku, a F. M. Bartoš, Čechy, str. 420—421. Ve spisku Mladoňovicově je také zmínka o dr. Názovi (viz výše kap. 5 pozn. I), který byl odměněn za služby prokázané koncilu biskupstvím v Churu, kde zemřel 1440 (F. M. Bartoš, Čechy, str. 473). Když se jmenovaní kardinálové vzdali své funkce soudcovské, shromažďoval se proti Jeronýmovi nový materiál obžalobný a teprve 24. února 1416 ustanovil koncil jeho soudci Jana de Rupescissa, titulárního patriarchu cařihradského, a vídeňského profesora teologie Mikuláše z Dinkelsbühlu; později se jmenují mezi komisaři Kašpar, opat perusijský, Lambert z Gelderu a Jan Welles. 13 I 2 3 Svátek Očišťování P. Marie (= Hromnice) je 2. února. Nezachovávání interdiktu kněžstvem podobojí je v souvislosti s bouří v Kutné Hoře, jejíž obětí se tam stal milec krále Václava IV. Racek Kobyla z Dvorce, vyšehradský purkrabí, nenáviděný kato- líky, protože r. 1411 z rozkazu králova zabavoval majetky arcibiskupovy i jiné církevní. Ten byl 2. února přesto, že ho vážení měšťané v Hoře ujistili bezpečností, poštvanými havíři ubit s dvanácti služebníky (srv. Documenta, str. 632). Psáře byla osada mezi Vyšehradem a Novým Městem. Bubny byla osada severně od Prahy v ohybu řeky Vltavy. Ovenec byla osada severně od Prahy na západ od Královské obory. pozdější Bubeneč. 14 I 2 3 6 8 V lat. originále nesprávně: XXV. Pramenem vypravování o M. Jeronýmovi je zase Mladoňovic (PDČVIII, str. 346—349), jak praví závěr. Články, vytýkané Jeronýmovi, srv. u Hardta IV, str. 630—691 a také s odpovědmi Jeronýmovými v českém překladu akt koncilu PDČ VIII, str. 284—310 a Hus a Jeroným v Kostnici, 91—148. V lat. originále nesprávně: XXVIII. Platón (427—347 př. n. 1.), řecký idealistický filozof; přiřkl pojmům realitu. — L. Annaeus Seneca, římský spisovatel a filozof, byl vychovatelem císaře Nerona, který ho r. 65 donutil k sebevraždě. — M. Porcius Cato, římský řečník, republikán, který si po Caesarově vítězství r. 46 u Thapsu vzal v Utice život (proto je nazýván Utickým). — Izaiáš, první ze čtyř velikých židovských proroků (asi 774—690 př. n. 1.). — Jeremiáš, další ze čtyř velikých židovských proroků (asi 650—580 př. n. l.). Správně má být: 30. května. Srv. o tomto slyšení český překlad akt koncilu PDČ VIII, str. 310 až 314 a 346—347 a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 133—147. F. Šmahel, Jeroným Pražský, str. 215. Řeč mistra Jakuba, biskupa v Lodi, při odsouzení Jeronýmově je v PDČ VIII, str. 494—500. O písních, které Jeroným před smrtí cestou k hranici a na hranici zpíval, viz Z. Nejedlý, Počátky husitského zpěvu, 1907, str. 222—234; tam také str. 227 a 230 texty a nápěvy. Jinde, tj. u Mladoňovice. Mimoto podrobnou zprávu o jeho obraně a smrti podal slavný florentský humanista Poggio Bracciolini (1380—1459) v listě Lionardovi Brunimu z Arezza. Vydal jej V. No-
3 na stolec papežský. On byl původcem zatčení Husova a také jeho přísným soudcem, který velmi přispěl k jeho odsouzení. Martin V. ho jmenoval legátem v Avignonu, kde zemřel 1420. O něm V. Novotný, Hus II, podle rejstříku, zejména str. 417—426, 428—429, a F. M. Bartoš, Čechy, str. 421—422. Giordano Orsini († 1434) pocházel z předního šlechtického římského rodu a byl kardinálem od r. 1405. Antonín Akvilejský byl akvilejský patriarcha a kardinál Antonius Pancerinus de Portugruaro (Antonio Panciera); zemřel v Římě 1431. František Florentský byl Francesco Zabarella (1360—1417), kardinál od r. 1411, ač se nedal vy- světit na kněze, bohatý a vzdělaný, vynikající znalec kanonického práva, který hleděl být spravedlivý i k Husovi i k Jeronýmovi. O něm V. Novotný, Hus, II podle rejstříku, a F. M. Bartoš, Čechy, str. 420—421. Ve spisku Mladoňovicově je také zmínka o dr. Názovi (viz výše kap. 5 pozn. I), který byl odměněn za služby prokázané koncilu biskupstvím v Churu, kde zemřel 1440 (F. M. Bartoš, Čechy, str. 473). Když se jmenovaní kardinálové vzdali své funkce soudcovské, shromažďoval se proti Jeronýmovi nový materiál obžalobný a teprve 24. února 1416 ustanovil koncil jeho soudci Jana de Rupescissa, titulárního patriarchu cařihradského, a vídeňského profesora teologie Mikuláše z Dinkelsbühlu; později se jmenují mezi komisaři Kašpar, opat perusijský, Lambert z Gelderu a Jan Welles. 13 I 2 3 Svátek Očišťování P. Marie (= Hromnice) je 2. února. Nezachovávání interdiktu kněžstvem podobojí je v souvislosti s bouří v Kutné Hoře, jejíž obětí se tam stal milec krále Václava IV. Racek Kobyla z Dvorce, vyšehradský purkrabí, nenáviděný kato- líky, protože r. 1411 z rozkazu králova zabavoval majetky arcibiskupovy i jiné církevní. Ten byl 2. února přesto, že ho vážení měšťané v Hoře ujistili bezpečností, poštvanými havíři ubit s dvanácti služebníky (srv. Documenta, str. 632). Psáře byla osada mezi Vyšehradem a Novým Městem. Bubny byla osada severně od Prahy v ohybu řeky Vltavy. Ovenec byla osada severně od Prahy na západ od Královské obory. pozdější Bubeneč. 14 I 2 3 6 8 V lat. originále nesprávně: XXV. Pramenem vypravování o M. Jeronýmovi je zase Mladoňovic (PDČVIII, str. 346—349), jak praví závěr. Články, vytýkané Jeronýmovi, srv. u Hardta IV, str. 630—691 a také s odpovědmi Jeronýmovými v českém překladu akt koncilu PDČ VIII, str. 284—310 a Hus a Jeroným v Kostnici, 91—148. V lat. originále nesprávně: XXVIII. Platón (427—347 př. n. 1.), řecký idealistický filozof; přiřkl pojmům realitu. — L. Annaeus Seneca, římský spisovatel a filozof, byl vychovatelem císaře Nerona, který ho r. 65 donutil k sebevraždě. — M. Porcius Cato, římský řečník, republikán, který si po Caesarově vítězství r. 46 u Thapsu vzal v Utice život (proto je nazýván Utickým). — Izaiáš, první ze čtyř velikých židovských proroků (asi 774—690 př. n. 1.). — Jeremiáš, další ze čtyř velikých židovských proroků (asi 650—580 př. n. l.). Správně má být: 30. května. Srv. o tomto slyšení český překlad akt koncilu PDČ VIII, str. 310 až 314 a 346—347 a Hus a Jeroným v Kostnici, str. 133—147. F. Šmahel, Jeroným Pražský, str. 215. Řeč mistra Jakuba, biskupa v Lodi, při odsouzení Jeronýmově je v PDČ VIII, str. 494—500. O písních, které Jeroným před smrtí cestou k hranici a na hranici zpíval, viz Z. Nejedlý, Počátky husitského zpěvu, 1907, str. 222—234; tam také str. 227 a 230 texty a nápěvy. Jinde, tj. u Mladoňovice. Mimoto podrobnou zprávu o jeho obraně a smrti podal slavný florentský humanista Poggio Bracciolini (1380—1459) v listě Lionardovi Brunimu z Arezza. Vydal jej V. No-
Strana 329
328 9 votný PDČ VIII, str. 323—334 se staročeským překladem; tento staročeský překlad je dnes také v knize Hus a Jeroným v Kostnici, str. 193—202. Novočeský překlad otištěn u F. Šmahela, Jeroným Pražský, str. 228—241. List byl od r. 1490 vydáván latinsky i v překladech českém, německém, anglickém a francouzském. „Smýšlel-li tak ve víře, jak vyznával slovy“ — praví o Jeronýmovi tento svědek — „nemohla na něm být nalezena žádná spravedlivá příčina smrti, ale ani nejmenšího provinění.“ O Jeronýmovi srv.: J. Putna, Mistr Jeroným Pražský, 1916, V. Novotný, Hus I, II, podle rejstříku, J. Jakubec I, str. 376—377, 382, F. M. Bartoš, Mistr Jeroným Pražský, 1941 (otisk z JHS, XIV, je tu připojen seznam jeho spisů), J. Macek I, str. 202—203, F. M. Bartoš, Kostnický proces M. Jero- nýma Pražského. Příspěvky k dějinám Karlovy univerzity IV., SH IV, 1956, str. 56—64, F. Šmahel, Jeroným Pražský, Praha 1966. Hus a Jeroným byli ihned po upálení ctěni jako mučedníci; doklady o tom vydal V. Novotný PDČ VIII, str. 228—246, 368—484. Tamtéž je také na str. 228—230 prohlášení pražské univerzity a na str. 231—242 kázání Jakoubka ze Stříbra v kapli Betlémské o obou svatých mučednících. 329 15 Poslední zasedání kostnického koncilu bylo 22. dubna 1418. Martin V. vykonal poslední bohoslužby 15. května a nazítří opustil Kostnici; zemřel r. 1431. Vavřinec se nezmiňuje o tom, že vyslal vyhladit husity do Čech kardinála Jana Dominici, kterého však již počátkem roku 1419 vystřídal v tomto poslání bojovný nuncius, španělský biskup Fernando Lucenský. 16 2 3 Podnětem táborového hnutí, k němuž přechází kronika, bylo podle F. M. Bartoše Artik.2, str. 43 vypuzení husitských kazatelů z kostelů, jež vynutil biskup Fernando v únoru 1419 zahájením pro- cesu z kacířství přes odpor královny Žofie, která byla do té doby velikou ochránkyní husitů. O shro- mažďování venkovského lidu na horách, o kterém znovu Vavřinec obšírněji vypravuje níže v kap. 54, podrobně píše J. Macek I, str. 234—248 a 298—301. Hora Tábor u Bechyně byl nepochybně vrch Burkovák u Nemějic. Co se týče pojmenování Tá- bor, soudí se (J. Macek tamtéž, str. 24 pozn. 154), že husitští kazatelé převedli do praxe místo z knihy Soudců 4, 6nn., kde se mluví o vítězném boji Izraele proti Kanajským: „Kterážto (Debora) po- vstavši, povolala Baráka, syna Abinoemova, z Kedes Neftalimova, a řekla jemu: Zdaližť nerozkázal Hospodin Bůh Izraelský: Jdi, a shromáždi lid (Vulgáta má exercitum = vojsko) na horu Tábor, vezmi s sebou deset tisíc mužů z synů Neftalim a z synů Zabulon.“ 22. července. Mikuláš z Husi, původně z Pístného na Křivoklátsku, zchudlý nižší šlechtic, první význačná osobnost v čele revolučního lidu, byl zdatný válečník, který bojoval ve službách rožmberských, rakouských i Čeňka z Vartemberka, byl ve službách krále Václava IV. jako purkrabí na hradě Husi a zasedal na dvorském soudě v Praze. Král ho vypověděl patrně r. 1417 (F. M. Bartoš, Artik.2 , str. 67). O něm A. Sedláček ČČH 1924, str. 311—312. J. Macek I, str. 247, pozn. 175 se domnívá, že není třeba zásadně pochybovat o tom, co Vavřinec vypráví o pouti na horu Tábor, ani o myšlence na svržení krále a arcibiskupa. Část kněží, mluvících za chudinu, byla k těmto myšlenkám již dlouho vedena. O tom částečně srv. i F. M. Bartoš, Artik. 1, str. 77 nn. U sv. Apolináře nad Slupí na Horním Novém Městě býval Václav IV. s dvorem v posledních letech života. 4 17 I Osada Na rybníčku byla kolem kostela sv. Štěpána na Novém Městě, dodnes tam má jedna ulice toto jméno.
328 9 votný PDČ VIII, str. 323—334 se staročeským překladem; tento staročeský překlad je dnes také v knize Hus a Jeroným v Kostnici, str. 193—202. Novočeský překlad otištěn u F. Šmahela, Jeroným Pražský, str. 228—241. List byl od r. 1490 vydáván latinsky i v překladech českém, německém, anglickém a francouzském. „Smýšlel-li tak ve víře, jak vyznával slovy“ — praví o Jeronýmovi tento svědek — „nemohla na něm být nalezena žádná spravedlivá příčina smrti, ale ani nejmenšího provinění.“ O Jeronýmovi srv.: J. Putna, Mistr Jeroným Pražský, 1916, V. Novotný, Hus I, II, podle rejstříku, J. Jakubec I, str. 376—377, 382, F. M. Bartoš, Mistr Jeroným Pražský, 1941 (otisk z JHS, XIV, je tu připojen seznam jeho spisů), J. Macek I, str. 202—203, F. M. Bartoš, Kostnický proces M. Jero- nýma Pražského. Příspěvky k dějinám Karlovy univerzity IV., SH IV, 1956, str. 56—64, F. Šmahel, Jeroným Pražský, Praha 1966. Hus a Jeroným byli ihned po upálení ctěni jako mučedníci; doklady o tom vydal V. Novotný PDČ VIII, str. 228—246, 368—484. Tamtéž je také na str. 228—230 prohlášení pražské univerzity a na str. 231—242 kázání Jakoubka ze Stříbra v kapli Betlémské o obou svatých mučednících. 329 15 Poslední zasedání kostnického koncilu bylo 22. dubna 1418. Martin V. vykonal poslední bohoslužby 15. května a nazítří opustil Kostnici; zemřel r. 1431. Vavřinec se nezmiňuje o tom, že vyslal vyhladit husity do Čech kardinála Jana Dominici, kterého však již počátkem roku 1419 vystřídal v tomto poslání bojovný nuncius, španělský biskup Fernando Lucenský. 16 2 3 Podnětem táborového hnutí, k němuž přechází kronika, bylo podle F. M. Bartoše Artik.2, str. 43 vypuzení husitských kazatelů z kostelů, jež vynutil biskup Fernando v únoru 1419 zahájením pro- cesu z kacířství přes odpor královny Žofie, která byla do té doby velikou ochránkyní husitů. O shro- mažďování venkovského lidu na horách, o kterém znovu Vavřinec obšírněji vypravuje níže v kap. 54, podrobně píše J. Macek I, str. 234—248 a 298—301. Hora Tábor u Bechyně byl nepochybně vrch Burkovák u Nemějic. Co se týče pojmenování Tá- bor, soudí se (J. Macek tamtéž, str. 24 pozn. 154), že husitští kazatelé převedli do praxe místo z knihy Soudců 4, 6nn., kde se mluví o vítězném boji Izraele proti Kanajským: „Kterážto (Debora) po- vstavši, povolala Baráka, syna Abinoemova, z Kedes Neftalimova, a řekla jemu: Zdaližť nerozkázal Hospodin Bůh Izraelský: Jdi, a shromáždi lid (Vulgáta má exercitum = vojsko) na horu Tábor, vezmi s sebou deset tisíc mužů z synů Neftalim a z synů Zabulon.“ 22. července. Mikuláš z Husi, původně z Pístného na Křivoklátsku, zchudlý nižší šlechtic, první význačná osobnost v čele revolučního lidu, byl zdatný válečník, který bojoval ve službách rožmberských, rakouských i Čeňka z Vartemberka, byl ve službách krále Václava IV. jako purkrabí na hradě Husi a zasedal na dvorském soudě v Praze. Král ho vypověděl patrně r. 1417 (F. M. Bartoš, Artik.2 , str. 67). O něm A. Sedláček ČČH 1924, str. 311—312. J. Macek I, str. 247, pozn. 175 se domnívá, že není třeba zásadně pochybovat o tom, co Vavřinec vypráví o pouti na horu Tábor, ani o myšlence na svržení krále a arcibiskupa. Část kněží, mluvících za chudinu, byla k těmto myšlenkám již dlouho vedena. O tom částečně srv. i F. M. Bartoš, Artik. 1, str. 77 nn. U sv. Apolináře nad Slupí na Horním Novém Městě býval Václav IV. s dvorem v posledních letech života. 4 17 I Osada Na rybníčku byla kolem kostela sv. Štěpána na Novém Městě, dodnes tam má jedna ulice toto jméno.
Strana 330
3 Kostel Panny Marie Na písku, dnešní Panny Marie Sněžné na Jungmannově náměstí, při němž byl hřbitov a klášter karmelitánů. O shození a ubití konšelů srv. F. Palacký III, str. 227—228, V. V. Tomek III 2, str. 640—642, F. M. Bartoš, Artik. 2. str. 44. J. Macek I, str. 231—233. V líčení této události nejmenuje kronika Jana Želivského, který vedl ono procesí. Ten v neděli 30. července kázal na text o nasycení zástupu (Marek 8, 1—9), dovolával se výroku apoštola Pavla (2. Thess. 3, 10: „Nechce-li kdo pracovati, ať nejí!“). Celé kázání v českém překladu vydal A. Mol- nár, Výzva Jana Želivského. Výbor z kázání. Praha 1954, str. 107—121, uvedený citát je na str. 11In. Kromě Vavřince podrobně líčí toto vzbouření pražského lidu SL (Š) 19. Anonymus de origine Taboritarum (u K. Höflera str. 528) a Prokop písař (tamtéž, str. 74). Kronika se tu poprvé zmiňuje o Janu Žižkovi, kterého nazývá familiaris (člen čeledi, nižší dvořan) regis. Podle Pekaře III, str. 5 a IV, str. 4 byl tehdy vrátným dvora králova (na Starém Městě) nebo snad prostým „panošem“ vojenské dvorské hotovosti. J. Macek I, str. 232, pozn. 122 poznamenává, že velmi vtipné a pracné Pekařovy důkazy o tom, že Žižka organizoval útok na Novoměstskou rad- nici (J. Pekař II, str. 93, III, str. 17nn., IV, str. 14 aj.), nemohou přesvědčit. V. V. Tomek III2, str. 641, pozn. 48 uvádí, že se o Žižkovi při této bouři zmiňuje jen Vavřinec a Bartošek z Drahonic (PDČ V, str. 591) a Anonymus de origine Taboritarum jmenuje jen Želivského původcem všeho; proto se podle něho téměř zdá, že se Žižka k tomu dostal jen nahodile. Podobně i J. Macek I, str. 232, pozn. 122 soudí, že kdyby byl Žižka organizátorem a vůdcem, že by jistě o tom zachytili zprávu všichni kronikáři, kteří se proti němu stavějí nepřátelsky. Z toho důvodu lze podle něho přijmout jen jako domněnku Pekařův výklad, že slova SL(P-CH) 48, „že Žižka vzat jest od lidu na slovo“, nutno vztahovat již k 30. červenci, nikoli až k listopadovým bojům v Praze. Ale spíš je pravděpodobnější, že se vztahují až k bojům o Malou Stranu (v kap. 22). — O životě Žižkově před r. 1419 srv. R. Urbánek, Jan Žižka, str. 1—30, J. Pekař II a J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 96. F. Šmahel, Jan Žižka z Trocnova, Praha 1969 aj. Nový hrad (zvaný též Wenzelštejn) jižně od Prahy u Kunratic; o jeho zničení viz níže kap. 80. 2 4 18 2 3 O osudech mrtvoly Václava IV. srv. V. V. Tomek IV2, str. 6—7. Tělo královo bylo hned po smrti na- puštěno vonnými mastmi a mělo být v několikadenním průvodu nošeno po významnějších pražských kostelích. Ale pro bouře lidu dala královna Žofie druhého dne dovézt mrtvé tělo z Nového hradu na Vyšehrad a uložit v kapitulním kostele sv. Petra. Když však byl téhož dne zapálen na druhé straně řeky klášter kartouzský (srv. kap. 19), bylo upuštěno od slavného pohřbu a teprve po třech dnech, 20. srpna, vydali se s ním strážcové v noci na cestu z Vyšehradu na Pražský hrad, ale oklikou až přes Zbraslav, odkud se s ním plavili po řece dolů, a teprve ráno o třetí hodině v pondělí 21. srpna se šťastně dostali na Hrad. Cisterciácký klášter zbraslavský, založený (r. 1292) a budovaný králem Václavem II., byl osazen mnichy z nejstaršího cisterciáckého kláštera v Čechách, ze Sedlce u Kutné Hory. Patřil k největším a nejkrásnějším našim klášterům. Byli zde též pochováváni čeští králové a příslušníci panovnického rodu. R. 1420 byl zbořen Pražany. Po husitských válkách byl obnoven, r. 1640 jej zničili Švédové, znovu byl obnoven, za Josefa II. byl zrušen. Stč. překlad má navíc toto zakončení: „aby se Boha báli, jeho zákon a pravdu milovali, plnili, brá- nili, zastávali a na svou smrt vždy pamatovali a na budoucí jeho hrozný soud“.
3 Kostel Panny Marie Na písku, dnešní Panny Marie Sněžné na Jungmannově náměstí, při němž byl hřbitov a klášter karmelitánů. O shození a ubití konšelů srv. F. Palacký III, str. 227—228, V. V. Tomek III 2, str. 640—642, F. M. Bartoš, Artik. 2. str. 44. J. Macek I, str. 231—233. V líčení této události nejmenuje kronika Jana Želivského, který vedl ono procesí. Ten v neděli 30. července kázal na text o nasycení zástupu (Marek 8, 1—9), dovolával se výroku apoštola Pavla (2. Thess. 3, 10: „Nechce-li kdo pracovati, ať nejí!“). Celé kázání v českém překladu vydal A. Mol- nár, Výzva Jana Želivského. Výbor z kázání. Praha 1954, str. 107—121, uvedený citát je na str. 11In. Kromě Vavřince podrobně líčí toto vzbouření pražského lidu SL (Š) 19. Anonymus de origine Taboritarum (u K. Höflera str. 528) a Prokop písař (tamtéž, str. 74). Kronika se tu poprvé zmiňuje o Janu Žižkovi, kterého nazývá familiaris (člen čeledi, nižší dvořan) regis. Podle Pekaře III, str. 5 a IV, str. 4 byl tehdy vrátným dvora králova (na Starém Městě) nebo snad prostým „panošem“ vojenské dvorské hotovosti. J. Macek I, str. 232, pozn. 122 poznamenává, že velmi vtipné a pracné Pekařovy důkazy o tom, že Žižka organizoval útok na Novoměstskou rad- nici (J. Pekař II, str. 93, III, str. 17nn., IV, str. 14 aj.), nemohou přesvědčit. V. V. Tomek III2, str. 641, pozn. 48 uvádí, že se o Žižkovi při této bouři zmiňuje jen Vavřinec a Bartošek z Drahonic (PDČ V, str. 591) a Anonymus de origine Taboritarum jmenuje jen Želivského původcem všeho; proto se podle něho téměř zdá, že se Žižka k tomu dostal jen nahodile. Podobně i J. Macek I, str. 232, pozn. 122 soudí, že kdyby byl Žižka organizátorem a vůdcem, že by jistě o tom zachytili zprávu všichni kronikáři, kteří se proti němu stavějí nepřátelsky. Z toho důvodu lze podle něho přijmout jen jako domněnku Pekařův výklad, že slova SL(P-CH) 48, „že Žižka vzat jest od lidu na slovo“, nutno vztahovat již k 30. červenci, nikoli až k listopadovým bojům v Praze. Ale spíš je pravděpodobnější, že se vztahují až k bojům o Malou Stranu (v kap. 22). — O životě Žižkově před r. 1419 srv. R. Urbánek, Jan Žižka, str. 1—30, J. Pekař II a J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 96. F. Šmahel, Jan Žižka z Trocnova, Praha 1969 aj. Nový hrad (zvaný též Wenzelštejn) jižně od Prahy u Kunratic; o jeho zničení viz níže kap. 80. 2 4 18 2 3 O osudech mrtvoly Václava IV. srv. V. V. Tomek IV2, str. 6—7. Tělo královo bylo hned po smrti na- puštěno vonnými mastmi a mělo být v několikadenním průvodu nošeno po významnějších pražských kostelích. Ale pro bouře lidu dala královna Žofie druhého dne dovézt mrtvé tělo z Nového hradu na Vyšehrad a uložit v kapitulním kostele sv. Petra. Když však byl téhož dne zapálen na druhé straně řeky klášter kartouzský (srv. kap. 19), bylo upuštěno od slavného pohřbu a teprve po třech dnech, 20. srpna, vydali se s ním strážcové v noci na cestu z Vyšehradu na Pražský hrad, ale oklikou až přes Zbraslav, odkud se s ním plavili po řece dolů, a teprve ráno o třetí hodině v pondělí 21. srpna se šťastně dostali na Hrad. Cisterciácký klášter zbraslavský, založený (r. 1292) a budovaný králem Václavem II., byl osazen mnichy z nejstaršího cisterciáckého kláštera v Čechách, ze Sedlce u Kutné Hory. Patřil k největším a nejkrásnějším našim klášterům. Byli zde též pochováváni čeští králové a příslušníci panovnického rodu. R. 1420 byl zbořen Pražany. Po husitských válkách byl obnoven, r. 1640 jej zničili Švédové, znovu byl obnoven, za Josefa II. byl zrušen. Stč. překlad má navíc toto zakončení: „aby se Boha báli, jeho zákon a pravdu milovali, plnili, brá- nili, zastávali a na svou smrt vždy pamatovali a na budoucí jeho hrozný soud“.
Strana 331
2 3 4 5 6 O vzbouření pražského lidu (chudiny) hned po smrti krále Václava IV. srv. V. V. Tomek IV2, str. 2—3 a SL (P-Ch), str. 44. Tomek také tamtéž v pozn. 1 nesouhlasí s Vavřincem, že se výtržnosti dály se svolením tehdejšího staroměstského purkmistra Jana Bradatého, rodem ze Stříbra, jehož dům stával na místě nynějšího Platýzu: ten se naopak téhož dne ujal zajatých mnichů kartouzských. Kartouzský klášter, založený Janem Lucemburským, stával za osadou sv. Jakuba, jež byla za Hla- dovou zdí a Újezdskou bránou až na nynější Arbesovo (bývalé Jakubské) náměstí na Smíchově. Klášter zaujímal veliký prostor od nynějšího Arbesova náměstí až k ulici Komenského a Přívozní ulici proti Podskalí; nazýval se také „domem zahrady sv. Maří“. Za ohradou kláštera byla při cestě na Zbraslav kovárna; tam odbočovala od Zbraslavské cesty velmi oživená cesta ke Karlštejnu, nynější ulice Kartouzská. O klášteru M. Jakubička v ČČM, 1911, str. 317, 1912, str. 254, 312, 454, 1913, str. 337, o osudech mnichů jejich zprávy v UBI, str. 3—12, 13—15 a V. V. Tomek IV2, str. 4—5. 18. srpna. Kostel P. Marie Na louži (lat. in Lacu; byl to rybníček vzniklý po povodních) se připomíná poprvé 1322. Byl to gotický kostel a stával blízko rohu Mariánského náměstí vzadu nynějšího paláce Clam-Gallasova (v Husově třídě), který stojí na místě bývalé jeho fary. Patřil dlouho církvi podobojí, r. 1622 ho dostali katolíci, r. 1784 byl zrušen a 1791 pobořen. Hřbitova u něho bylo použito k roz- šíření nynějšího náměstí primátora Vacka. M. Albík z Uničova, Němec, proslulý profesor lékařské fakulty a spisovatel, byl od r. 1396 osobním lékařem Václava IV. a v letech 1412—1413 pražským arcibiskupem. Vzdal se však toho úřadu, po- nechal si jen výnosné proboštství vyšehradské a r. 1419 odešel do Vratislavě; zemřel r. 1426 v Budíně. O něm P. Gellner ve VKČSN 1934, str. 113—120, kde i o jeho spiscích. V jmenovaném kostele v kapli sv. Kosmy a Damiána dal si již za svého života postavit krásný náhrobek. Při kostele P. Marie Sněžné Na písku byl klášter karmelitánů (nikoli kazatelů, dominikánů), zalo- žený r. 1347 Karlem IV. Za interdiktu vtrhl 3. listopadu ozbrojený lid do kláštera a donutil hroz- bami mnichy, aby konali veřejné služby Boží. Mniši vyhověli, ale r. 1416 odešli někteří z nich do Kostnice, aby své jednání omluvili, a jejich žalob užil Michal de Causis proti Jeronýmovi (srv. výše kap. 12). Dne 25. února 1419 dal král Václav husitům povolení podávati pod obojí způsobou ve dvou klášterních kostelích, v tomto a u sv. Ambrože. Málo pravděpodobné je tvrzení Pekařovo III, str. 18 a IV, str. 15 pozn. 3, opřené jen o zprávu Bartoška z Drahonic a Eneáše Silvia, že Žižka byl při těchto výtržnostech vůdcem rozzuřeného lidu; srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 96—97. Dne 19. srpna se lid obořil na všechny pražské hampejzy (nevěstince) jak na Starém Městě, tak na Novém (v „Krakově“, nynější Krakovské ulici) a rozbořil je (srv. Chron. Univ. Prag., PDČV, str. 581). 19 330 31 3. 33 20 2 Na tábor ke Křížkům u Ládví (u dnešní vsi Sulice) na benešovské silnici ku Praze zvalo provolání poutníků ze 17. září na Bzí hoře (AČIII, str. 205—206, J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 43—45). V tomto provolání srv. J. Macek I, str. 252—253); ten také v pozn. 190 vyvrací jeho nesprávný vý- klad u J. Pekaře I, str. 175. Shromáždění U křížků bylo svoláno asi proto, aby zajistilo husitům Prahu. Hlavní město se sku- tečně přidalo zpočátku k vůdcům revolučního hnutí, ale pak podepsalo příměří se zatímní vládou, jmenovanou dědicem trůnu Zikmundem. O tom F. M. Bartoš, Artik,2 str. 51. Podle J. Macka I, str. 254 jeho cílem nebylo — jak se domnívala církevní hierarchie a feudálové — zmocnit se kunra- tického Nového hradu, nýbrž sjednotit a stmelit revoluční síly. O této pouti mají větší záznam SL (P-Ch), str. 45—46, i (8), str. 22. Podle nich se ke Křížkům vy- pravil „drahný zástup“ lidu obojího pohlaví z Plzeňska pod vedením Václava Korandy (rodem z Plzně); v čele šlo procesí se vztyčenou monstrancí. A když přišli k Rokycanům, zabránili jim ro-
2 3 4 5 6 O vzbouření pražského lidu (chudiny) hned po smrti krále Václava IV. srv. V. V. Tomek IV2, str. 2—3 a SL (P-Ch), str. 44. Tomek také tamtéž v pozn. 1 nesouhlasí s Vavřincem, že se výtržnosti dály se svolením tehdejšího staroměstského purkmistra Jana Bradatého, rodem ze Stříbra, jehož dům stával na místě nynějšího Platýzu: ten se naopak téhož dne ujal zajatých mnichů kartouzských. Kartouzský klášter, založený Janem Lucemburským, stával za osadou sv. Jakuba, jež byla za Hla- dovou zdí a Újezdskou bránou až na nynější Arbesovo (bývalé Jakubské) náměstí na Smíchově. Klášter zaujímal veliký prostor od nynějšího Arbesova náměstí až k ulici Komenského a Přívozní ulici proti Podskalí; nazýval se také „domem zahrady sv. Maří“. Za ohradou kláštera byla při cestě na Zbraslav kovárna; tam odbočovala od Zbraslavské cesty velmi oživená cesta ke Karlštejnu, nynější ulice Kartouzská. O klášteru M. Jakubička v ČČM, 1911, str. 317, 1912, str. 254, 312, 454, 1913, str. 337, o osudech mnichů jejich zprávy v UBI, str. 3—12, 13—15 a V. V. Tomek IV2, str. 4—5. 18. srpna. Kostel P. Marie Na louži (lat. in Lacu; byl to rybníček vzniklý po povodních) se připomíná poprvé 1322. Byl to gotický kostel a stával blízko rohu Mariánského náměstí vzadu nynějšího paláce Clam-Gallasova (v Husově třídě), který stojí na místě bývalé jeho fary. Patřil dlouho církvi podobojí, r. 1622 ho dostali katolíci, r. 1784 byl zrušen a 1791 pobořen. Hřbitova u něho bylo použito k roz- šíření nynějšího náměstí primátora Vacka. M. Albík z Uničova, Němec, proslulý profesor lékařské fakulty a spisovatel, byl od r. 1396 osobním lékařem Václava IV. a v letech 1412—1413 pražským arcibiskupem. Vzdal se však toho úřadu, po- nechal si jen výnosné proboštství vyšehradské a r. 1419 odešel do Vratislavě; zemřel r. 1426 v Budíně. O něm P. Gellner ve VKČSN 1934, str. 113—120, kde i o jeho spiscích. V jmenovaném kostele v kapli sv. Kosmy a Damiána dal si již za svého života postavit krásný náhrobek. Při kostele P. Marie Sněžné Na písku byl klášter karmelitánů (nikoli kazatelů, dominikánů), zalo- žený r. 1347 Karlem IV. Za interdiktu vtrhl 3. listopadu ozbrojený lid do kláštera a donutil hroz- bami mnichy, aby konali veřejné služby Boží. Mniši vyhověli, ale r. 1416 odešli někteří z nich do Kostnice, aby své jednání omluvili, a jejich žalob užil Michal de Causis proti Jeronýmovi (srv. výše kap. 12). Dne 25. února 1419 dal král Václav husitům povolení podávati pod obojí způsobou ve dvou klášterních kostelích, v tomto a u sv. Ambrože. Málo pravděpodobné je tvrzení Pekařovo III, str. 18 a IV, str. 15 pozn. 3, opřené jen o zprávu Bartoška z Drahonic a Eneáše Silvia, že Žižka byl při těchto výtržnostech vůdcem rozzuřeného lidu; srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 96—97. Dne 19. srpna se lid obořil na všechny pražské hampejzy (nevěstince) jak na Starém Městě, tak na Novém (v „Krakově“, nynější Krakovské ulici) a rozbořil je (srv. Chron. Univ. Prag., PDČV, str. 581). 19 330 31 3. 33 20 2 Na tábor ke Křížkům u Ládví (u dnešní vsi Sulice) na benešovské silnici ku Praze zvalo provolání poutníků ze 17. září na Bzí hoře (AČIII, str. 205—206, J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 43—45). V tomto provolání srv. J. Macek I, str. 252—253); ten také v pozn. 190 vyvrací jeho nesprávný vý- klad u J. Pekaře I, str. 175. Shromáždění U křížků bylo svoláno asi proto, aby zajistilo husitům Prahu. Hlavní město se sku- tečně přidalo zpočátku k vůdcům revolučního hnutí, ale pak podepsalo příměří se zatímní vládou, jmenovanou dědicem trůnu Zikmundem. O tom F. M. Bartoš, Artik,2 str. 51. Podle J. Macka I, str. 254 jeho cílem nebylo — jak se domnívala církevní hierarchie a feudálové — zmocnit se kunra- tického Nového hradu, nýbrž sjednotit a stmelit revoluční síly. O této pouti mají větší záznam SL (P-Ch), str. 45—46, i (8), str. 22. Podle nich se ke Křížkům vy- pravil „drahný zástup“ lidu obojího pohlaví z Plzeňska pod vedením Václava Korandy (rodem z Plzně); v čele šlo procesí se vztyčenou monstrancí. A když přišli k Rokycanům, zabránili jim ro-
Strana 332
3 kycanští měšťané vstoupit do města, a tak je musili obejít. Před rozchodem ze shromáždění sebral blíže neznámý panoš Záviš „drahně peněz“ a dal je chudému sedlákovi, kterému pošlapali osení. Na závěr kněží prohlásili, aby se sešli na den sv. Lidmily před sv. Martinem (10. listopadu) do Prahy. Klášter a kostel sv. Ambrože založil Karel IV. na Novém Městě u Staroměstského příkopu proti nynější Prašné bráně a povolal do něho vlašské benediktýny. Za válek husitských byl klášter značně poškozen. Jiří Poděbradský daroval jej r. 1461 menším bratřím observantům — bosákům. R. 1483 byl klášter a kostel znovu vypleněn a pobořen. R. 1629 přišli do Prahy se svolením Ferdinanda II. irští františkáni, kterým Pražané říkali podle jejich vlasti (Irsko = lat. Hibernia) hybernové, a ti tam vystavěli v letech 1637—1659 nový klášter a chrám. Ten byl r. 1786 zrušen a r. 1810 přestavěn pro finanční úřady. Dnes je bývalý kostel upraven ve výstavní síň U hybernů. 21 2 3 5 6 Královna Žofie, rodem bavorská princezna, provdala se r. 1389 mladičká z Mnichova do Prahy, byla horlivou posluchačkou Husovou v kapli Betlémské a chránila dlouho husity, ale v této době již ustupovala hrozbám papežského nuncia Fernanda Lucenského. Za husitské revoluce, která ji zba- vila důchodu, se usadila na nátlak krále Zikmunda v Bratislavě, kde dožila v trudných poměrech r. 1429 a byla tam pochována v „kapli české královny“, kterou si postavila v tamním dómu. O ní F. M. Bartoš v JSH 10, 1937, str. 15—30. Ceněk z Vartemberka, jinak z Veselí (Vysokého); o něm výše v kap. 11, pozn. 1. Vilém Zajíc z Házmburka a Kosti († okolo r. 1431), bratr arcibiskupa Zbyňka Zajíce († 1411), byl předtím stoupencem strany královské (o něm A. Sedláček, Hrady XIV, str. 5). Jan Chudoba, zvaný Ralsko, tj. Jan z Vartemberka na Ralsku († r. 1433), byl obávaný násilník a lupič, ač byl nejdříve kanovníkem u sv. Víta. Měl velké statky v severních Čechách, byl ve službách Zikmundových ještě před jeho nastoupením a za revoluce byl významným jeho straníkem (o něm A. Sedláček v ČČH 1924, str. 555—558). Strahovský klášter založili r. 1140 (zatím ze dřeva) Vladislav II. a jeho manželka Gertruda a r. 1143 vystavěli nový klášter pro premonstráty. R. 1250 klášter vyhořel a byl znovu vystavěn; za Jindřicha Korutanského opět utrpěl škody a teprve za Karla IV. začal vzkvétat. Ke kostelu sv. Tomáše uvedl Václav II. r. 1285 řeholi poustevníků sv. Augustina a ti v letech 1285—1379 vystavěli klášter a nový chrám. Dvůr arcibiskupův (Biskupský dvůr) se zahradou zaujímal prostor mezi nynějším náměstím Dra- žického a ulicemi Mosteckou, Josefskou, Letenskou a Lužickou (U lužického semináře); byl to výstavný palác, přebudovaný posledním pražským biskupem Janem IV. z Dražic po jeho návratu z jedenáctiletého pobytu v Avignonu r. 1330; skvěle v něm byly vyzdobeny kaple, refektář i bisku- pova komnata. Hlavní část budovy, vlastní příbytek biskupův, byl asi v prostoru za nynějším do- mem čp. 46 v Mostecké ulici a vzadu ve dvoře vedlejšího domu čp. 47 je zachována část věže s go- tickým vchodem a znakem (tři vinné lupeny). K obsazení Vyšehradu srv. J. Macek I, str. 268 i pozn. 253. 8 22 2 Bylo to asi o naší 14. hodině (odpoledne); tento způsob středověkého počítání času, podle něhož je den rozdělen na 24 stejných hodin, které se počítají od západu slunce, k nám přišel z Itálie (proto tyto hodiny bývaly nazývány hodinami italskými, ve stř. Evropě též českými) a prosazoval se během 14. stol. Udržel se vedle jiných způsobů až do 18. stol. Původcem bitvy o Prahu jmenuje Vavřinec hradeckého kněze Ambrože, který se tu objevuje v hu- sitském revolučním hnutí poprvé. Během času vyroste v táboře orebských, pozdějších sirotků, téměř na protějšek Prokopa Velikého (srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 74—75). Ze zápasu o Prahu líčí kronikář pouze události prvních tří dní, v nichž podle něho vynikl Mikuláš z Husi. Nezmiňuje se
3 kycanští měšťané vstoupit do města, a tak je musili obejít. Před rozchodem ze shromáždění sebral blíže neznámý panoš Záviš „drahně peněz“ a dal je chudému sedlákovi, kterému pošlapali osení. Na závěr kněží prohlásili, aby se sešli na den sv. Lidmily před sv. Martinem (10. listopadu) do Prahy. Klášter a kostel sv. Ambrože založil Karel IV. na Novém Městě u Staroměstského příkopu proti nynější Prašné bráně a povolal do něho vlašské benediktýny. Za válek husitských byl klášter značně poškozen. Jiří Poděbradský daroval jej r. 1461 menším bratřím observantům — bosákům. R. 1483 byl klášter a kostel znovu vypleněn a pobořen. R. 1629 přišli do Prahy se svolením Ferdinanda II. irští františkáni, kterým Pražané říkali podle jejich vlasti (Irsko = lat. Hibernia) hybernové, a ti tam vystavěli v letech 1637—1659 nový klášter a chrám. Ten byl r. 1786 zrušen a r. 1810 přestavěn pro finanční úřady. Dnes je bývalý kostel upraven ve výstavní síň U hybernů. 21 2 3 5 6 Královna Žofie, rodem bavorská princezna, provdala se r. 1389 mladičká z Mnichova do Prahy, byla horlivou posluchačkou Husovou v kapli Betlémské a chránila dlouho husity, ale v této době již ustupovala hrozbám papežského nuncia Fernanda Lucenského. Za husitské revoluce, která ji zba- vila důchodu, se usadila na nátlak krále Zikmunda v Bratislavě, kde dožila v trudných poměrech r. 1429 a byla tam pochována v „kapli české královny“, kterou si postavila v tamním dómu. O ní F. M. Bartoš v JSH 10, 1937, str. 15—30. Ceněk z Vartemberka, jinak z Veselí (Vysokého); o něm výše v kap. 11, pozn. 1. Vilém Zajíc z Házmburka a Kosti († okolo r. 1431), bratr arcibiskupa Zbyňka Zajíce († 1411), byl předtím stoupencem strany královské (o něm A. Sedláček, Hrady XIV, str. 5). Jan Chudoba, zvaný Ralsko, tj. Jan z Vartemberka na Ralsku († r. 1433), byl obávaný násilník a lupič, ač byl nejdříve kanovníkem u sv. Víta. Měl velké statky v severních Čechách, byl ve službách Zikmundových ještě před jeho nastoupením a za revoluce byl významným jeho straníkem (o něm A. Sedláček v ČČH 1924, str. 555—558). Strahovský klášter založili r. 1140 (zatím ze dřeva) Vladislav II. a jeho manželka Gertruda a r. 1143 vystavěli nový klášter pro premonstráty. R. 1250 klášter vyhořel a byl znovu vystavěn; za Jindřicha Korutanského opět utrpěl škody a teprve za Karla IV. začal vzkvétat. Ke kostelu sv. Tomáše uvedl Václav II. r. 1285 řeholi poustevníků sv. Augustina a ti v letech 1285—1379 vystavěli klášter a nový chrám. Dvůr arcibiskupův (Biskupský dvůr) se zahradou zaujímal prostor mezi nynějším náměstím Dra- žického a ulicemi Mosteckou, Josefskou, Letenskou a Lužickou (U lužického semináře); byl to výstavný palác, přebudovaný posledním pražským biskupem Janem IV. z Dražic po jeho návratu z jedenáctiletého pobytu v Avignonu r. 1330; skvěle v něm byly vyzdobeny kaple, refektář i bisku- pova komnata. Hlavní část budovy, vlastní příbytek biskupův, byl asi v prostoru za nynějším do- mem čp. 46 v Mostecké ulici a vzadu ve dvoře vedlejšího domu čp. 47 je zachována část věže s go- tickým vchodem a znakem (tři vinné lupeny). K obsazení Vyšehradu srv. J. Macek I, str. 268 i pozn. 253. 8 22 2 Bylo to asi o naší 14. hodině (odpoledne); tento způsob středověkého počítání času, podle něhož je den rozdělen na 24 stejných hodin, které se počítají od západu slunce, k nám přišel z Itálie (proto tyto hodiny bývaly nazývány hodinami italskými, ve stř. Evropě též českými) a prosazoval se během 14. stol. Udržel se vedle jiných způsobů až do 18. stol. Původcem bitvy o Prahu jmenuje Vavřinec hradeckého kněze Ambrože, který se tu objevuje v hu- sitském revolučním hnutí poprvé. Během času vyroste v táboře orebských, pozdějších sirotků, téměř na protějšek Prokopa Velikého (srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 74—75). Ze zápasu o Prahu líčí kronikář pouze události prvních tří dní, v nichž podle něho vynikl Mikuláš z Husi. Nezmiňuje se
Strana 333
332 333 6 8 10 11 12 13 14 tu o Žižkovi, který tam podle SL (P-Ch), str. 48 „vzat jest od lidu na slovo; neb jest tu počal bo- jovati“ („tu jest nejprv Žižka vzat na slovo ot lidu a tu jest byl nejprvnější počátek jeho bojovánie“, SL (Š) str. 24). Dům saského vévody (Saský dům) byl hned v sousedství Malostranské mostecké věže; patřil Staro- městské obci. Později se jmenoval „U Štajniců“. Podle V. V. Tomka IV2, str. 18 bylo dosaženo vítězství zvláštním přičiněním Jana Žižky. Oldřich z Rožmberka, syn Jindřicha z Rožmberka († 1412) a Elišky z Kravař († 1444), narozený 1403, brzy osiřel a poručenství nad statky a sirotky převzal Čeněk z Vartemberka; on a jeho matka ho vedli k učení Husovu. R. 1417 byli sesazeni na rožmberských statcích faráři, kteří nechtěli při- sluhovat podobojí. R. 1418 se ujal správy svých majetků a od té doby do konce r. 1421 popisuje jeho jednání kronika; obraz o něm v tomto údobí podává i jeho Listář a listinář I, vydaný B. Rynešovou r. 1929. Boji proti husitům se zadlužil, ačkoli měl veliké statky v jižních Čechách, a teprve po bitvě u Lipan „povstal na nohy“. Byl to typ mocného, vypočítavého feudála, pozdější hlavní sloup strany královské, muž neobyčejně bystrý, který se však neštítil falšovat ani listiny, jimiž prý byly jeho předkům uděleny hodnosti a majetky. Zasahoval přímo i nepřímo do osudů království a jeho pleti- chářství mařilo až do r. 1450 všechen obecný mír v zemi. Své sídlo měl v Krumlově. Přes svou vypočítavost zanechál při smrti r. 1462 veliký rodinný majetek hodně zatížený dluhy. Královna Žofie tehdy s Oldřichem z Rožmberka hledala útočiště na Novém hradě u Kunratic. Bylo to 6. listopadu. Břeněk Švihovský ze Skály a z Dolan na Klatovsku pocházel ze zchudlé větve panského rodu, který se psal podle hradu Riesenberku (Ryžmberku). (A. Sedláček, Hrady IX, str. 51.) Chval z Machovic (u Hluboké) držel Repici u Strakonic, byl spoluzakladatelem Tábora, v letech 1420—1424 jedním ze čtyř správců obcí táborských a r. 1426 správcem kraje Píseckého. Ve svazku bratrstva zůstal aspoň až do r. 1437 a naposledy se asi připomíná 1444 (F. M. Bartoš, O čest tábor- ského hejtmana v JHS 1953, str. 77—81). Jeho bratr Kuneš asi brzo zemřel. Bylo to asi u Živohoště (Živohouště) u Knína. Petr ze Šternberka († 1420) byl pán Konopiště a otec pověstného Zdeňka Konopišťského, hlavy panského odporu proti Jiřímu z Poděbrad. Hynce Ptáček z Pirkštejna (hrad v Ratajích n. Sáz. vystavěný ve 2. pol. 14. stol.), seděním na Rata- jích († 1444), je pozdější státník strany poděbradské (R. Urbánek ČD III, 1, Věk poděbradský, podle rejstříku). Jan Svídnický z Chotěmic na Pelhřimovsku podepsal protest do Kostnice, ale pak se dal do služeb Zikmundových; arcibiskup Konrád mu prodal Pelhřimov a Řečici (J. Dobiáš, Dějiny královského města Pelhřimova, 1927, I, str. 143, 362, 386—390, 397, 467—474). Albrecht z Koldic († 1448) byl dvorský sudí a hejtman vratislavský a svídnický (A. Sedláček, Hrady XIV, str. 214). Jan Michalec z Michalovic (Michelšperku — hrad u Mladé Boleslavi) a na Bezdězi, pán Mladé Boleslavi, měl syny Petra († 1437), Jana Kruhlatu († 1434) a Jindřicha († 1420). O nich F. Bareš, Paměti města Mladé Boleslavě I, 1921, str. 1onn. Tuto bitvu podrobně vypsal asi její účastník v SL (P-Ch), str. 46—47, SL (Š), str. 22—23. Před ni klade J. Macek I, str. 264—265, chiliastické provolání, otištěné F. M. Bartošem ve SPDMP V, str. 576. Vavřinec z Březové v tomto oddíle poprvé o lidu z jižních Čech užil společného názvu „táboři“ (Thaboritae). O odražení útoku feudálů srv. i J. Macek I, str. 267—270. 3 15 23 2 13. listopadu. Zápis o příměří, které ukončilo desetidenní boj o Prahu, je vydán v UB I, str. 11—12, asi necele. Kronika jej doplňuje významnou zprávou, že Praha vydala Vyšehrad a že se strana královská zavá- zala zasadit se u Zikmunda o povolení kalicha, což učinila snad již o vánocích v Brně (viz níže kap.
332 333 6 8 10 11 12 13 14 tu o Žižkovi, který tam podle SL (P-Ch), str. 48 „vzat jest od lidu na slovo; neb jest tu počal bo- jovati“ („tu jest nejprv Žižka vzat na slovo ot lidu a tu jest byl nejprvnější počátek jeho bojovánie“, SL (Š) str. 24). Dům saského vévody (Saský dům) byl hned v sousedství Malostranské mostecké věže; patřil Staro- městské obci. Později se jmenoval „U Štajniců“. Podle V. V. Tomka IV2, str. 18 bylo dosaženo vítězství zvláštním přičiněním Jana Žižky. Oldřich z Rožmberka, syn Jindřicha z Rožmberka († 1412) a Elišky z Kravař († 1444), narozený 1403, brzy osiřel a poručenství nad statky a sirotky převzal Čeněk z Vartemberka; on a jeho matka ho vedli k učení Husovu. R. 1417 byli sesazeni na rožmberských statcích faráři, kteří nechtěli při- sluhovat podobojí. R. 1418 se ujal správy svých majetků a od té doby do konce r. 1421 popisuje jeho jednání kronika; obraz o něm v tomto údobí podává i jeho Listář a listinář I, vydaný B. Rynešovou r. 1929. Boji proti husitům se zadlužil, ačkoli měl veliké statky v jižních Čechách, a teprve po bitvě u Lipan „povstal na nohy“. Byl to typ mocného, vypočítavého feudála, pozdější hlavní sloup strany královské, muž neobyčejně bystrý, který se však neštítil falšovat ani listiny, jimiž prý byly jeho předkům uděleny hodnosti a majetky. Zasahoval přímo i nepřímo do osudů království a jeho pleti- chářství mařilo až do r. 1450 všechen obecný mír v zemi. Své sídlo měl v Krumlově. Přes svou vypočítavost zanechál při smrti r. 1462 veliký rodinný majetek hodně zatížený dluhy. Královna Žofie tehdy s Oldřichem z Rožmberka hledala útočiště na Novém hradě u Kunratic. Bylo to 6. listopadu. Břeněk Švihovský ze Skály a z Dolan na Klatovsku pocházel ze zchudlé větve panského rodu, který se psal podle hradu Riesenberku (Ryžmberku). (A. Sedláček, Hrady IX, str. 51.) Chval z Machovic (u Hluboké) držel Repici u Strakonic, byl spoluzakladatelem Tábora, v letech 1420—1424 jedním ze čtyř správců obcí táborských a r. 1426 správcem kraje Píseckého. Ve svazku bratrstva zůstal aspoň až do r. 1437 a naposledy se asi připomíná 1444 (F. M. Bartoš, O čest tábor- ského hejtmana v JHS 1953, str. 77—81). Jeho bratr Kuneš asi brzo zemřel. Bylo to asi u Živohoště (Živohouště) u Knína. Petr ze Šternberka († 1420) byl pán Konopiště a otec pověstného Zdeňka Konopišťského, hlavy panského odporu proti Jiřímu z Poděbrad. Hynce Ptáček z Pirkštejna (hrad v Ratajích n. Sáz. vystavěný ve 2. pol. 14. stol.), seděním na Rata- jích († 1444), je pozdější státník strany poděbradské (R. Urbánek ČD III, 1, Věk poděbradský, podle rejstříku). Jan Svídnický z Chotěmic na Pelhřimovsku podepsal protest do Kostnice, ale pak se dal do služeb Zikmundových; arcibiskup Konrád mu prodal Pelhřimov a Řečici (J. Dobiáš, Dějiny královského města Pelhřimova, 1927, I, str. 143, 362, 386—390, 397, 467—474). Albrecht z Koldic († 1448) byl dvorský sudí a hejtman vratislavský a svídnický (A. Sedláček, Hrady XIV, str. 214). Jan Michalec z Michalovic (Michelšperku — hrad u Mladé Boleslavi) a na Bezdězi, pán Mladé Boleslavi, měl syny Petra († 1437), Jana Kruhlatu († 1434) a Jindřicha († 1420). O nich F. Bareš, Paměti města Mladé Boleslavě I, 1921, str. 1onn. Tuto bitvu podrobně vypsal asi její účastník v SL (P-Ch), str. 46—47, SL (Š), str. 22—23. Před ni klade J. Macek I, str. 264—265, chiliastické provolání, otištěné F. M. Bartošem ve SPDMP V, str. 576. Vavřinec z Březové v tomto oddíle poprvé o lidu z jižních Čech užil společného názvu „táboři“ (Thaboritae). O odražení útoku feudálů srv. i J. Macek I, str. 267—270. 3 15 23 2 13. listopadu. Zápis o příměří, které ukončilo desetidenní boj o Prahu, je vydán v UB I, str. 11—12, asi necele. Kronika jej doplňuje významnou zprávou, že Praha vydala Vyšehrad a že se strana královská zavá- zala zasadit se u Zikmunda o povolení kalicha, což učinila snad již o vánocích v Brně (viz níže kap.
Strana 334
3 25). Pražští konšelé uzavřeli toto příměří jednak proto, že byli stále vázáni dohodou s panstvem a s nevolí pozorovali rostoucí lidové revoluční hnutí (J. Macek I, str. 270), jednak že se přece jen báli Zikmundovy moci, zvláště když jim opovědělo nepřátelství 35 pánů (jména předních uvádí V. V. Tomek IV2. str. 20—21), více než sto rytířů a panošů a několik královských měst (Kutná Hora, Kolín, Čáslav, Kouřim) (srv. AC IV, str. 375—377). Podle J. Macka I, str. 272, pozn. 266 těžko věřit zprávě Vavřincově, že táboři způsobili veliké škody „loupežemi“ na Malé Straně, protože si pražští měšťané za dvoudenních bojů odnesli sami velkou loupež do svých domovů (srv. i SL (P-Ch), str. 47. pozn.). Tamtéž u J. Macka srv. výklad o tom, jak místo k sjednocení došlo k rozštěpení husitského tábora, i pozn. 265 o zprávě Jiljího Charliera, člena basilejského poselstva r. 1433, v MCI, str. 387, že „shromáždění... podněcovaní ke vzpouře chtěli si zvolit biskupa, světského vůdce, a odtrhnout se od římské církve“. 24 2 3 6 O věci viz výše kap. 10, pozn. 1. Mezi největší protivníky husitství patřili feudálové Jan Železný, biskup litomyšlský, Petr ze Štern- berka na Konopišti a Mikeš Divoký (jinak Divůček) z Jemniště, kdysi příznivec Husův; později si protikacířskou horlivostí získal od Zikmunda nejvýnosnější zemský úřad kutnohorského minc- mistra (viz níže kap. 30, pozn. 2 a 51, pozn. 7). Kutná Hora, druhé největší město v království po Praze, zůstala mimo uzavřené příměří a její ně- mečtí obyvatelé toho využili k páchání zvěrstev, která tu kronika vypisuje. Za každého husitského Čecha laika platili Kutnohorští po jedné a za kněze po pěti kopách pražských grošů, takže byly na ně na mnoha místech pořádány pravé honby (F. Palacký III, str. 265, pozn. 23). Vavřincův slib, že vypíše zkázu Kutné Hory r. 1421, již v kronice, pokud ji známe, nedošel splnění. Racek z Janovic na Rýžmberku (Riesenbergu). O umučení kněze Jana Nákvasy se zmiňují i SL (Š), str. 24. M. Jan Chůdek byl dosazen asi r. 1417 na místo odňaté Štěpánovi z Pálče (srv. výše kap. 4, pozn. 5), kdežto Zikmund jmenoval do Kouřimě v říjnu 1419 svého kaplana (Altmann, Regesta imperii, č. 3935). 25 3 4 6 27. prosince. Vypsání holdu pražského poselstva Zikmundovi v Brně doplňuje zejména pražská odpověď na po- směšný leták Kašpara z Lewbic, úředníka královské kanceláře, zprávou, že prý slíbil zjednat Praža- nům veřejné slyšení o kalichu (UB II, str. 526). Oudálosti naposledy F. M. Bartoš, Artik.3, str. 55 až 56. Obsah letáku podrobně J. Pekař IV, str. 17—18. Jan Sádlo z Kostelce nad Sázavou, původně ze Smilkova, byl ve službách Václava IV. aspoň od roku 1407 a byl nakonec 1419 i nejvyšším lovčím a minemistrem (A. Sedláček v ČČH 1917, str. 95). O jeho popravě níže v kap. 108. Zdeslav Tluksa z Buřenic doprovázel r. 1433 české poselstvo do Basileje a zemřel na Karlštejně ještě téhož roku (A. Sedláček, Hrady IV, str. 55). 4. ledna. Pokřik „V sak...“ znamenal „Do pytle“. Tak bývali za krále Václava IV. topeni nehodní kněží, r. 1393 sám Johánek z Pomuku. Ta slova jsou v lat. originále uvedena česky. Stč. podst. jméno „sak“ (lat. saccus) je již u Klareta. 26 Podle V. V. Tomka IV2, str. 28, jich bylo 1600.
3 25). Pražští konšelé uzavřeli toto příměří jednak proto, že byli stále vázáni dohodou s panstvem a s nevolí pozorovali rostoucí lidové revoluční hnutí (J. Macek I, str. 270), jednak že se přece jen báli Zikmundovy moci, zvláště když jim opovědělo nepřátelství 35 pánů (jména předních uvádí V. V. Tomek IV2. str. 20—21), více než sto rytířů a panošů a několik královských měst (Kutná Hora, Kolín, Čáslav, Kouřim) (srv. AC IV, str. 375—377). Podle J. Macka I, str. 272, pozn. 266 těžko věřit zprávě Vavřincově, že táboři způsobili veliké škody „loupežemi“ na Malé Straně, protože si pražští měšťané za dvoudenních bojů odnesli sami velkou loupež do svých domovů (srv. i SL (P-Ch), str. 47. pozn.). Tamtéž u J. Macka srv. výklad o tom, jak místo k sjednocení došlo k rozštěpení husitského tábora, i pozn. 265 o zprávě Jiljího Charliera, člena basilejského poselstva r. 1433, v MCI, str. 387, že „shromáždění... podněcovaní ke vzpouře chtěli si zvolit biskupa, světského vůdce, a odtrhnout se od římské církve“. 24 2 3 6 O věci viz výše kap. 10, pozn. 1. Mezi největší protivníky husitství patřili feudálové Jan Železný, biskup litomyšlský, Petr ze Štern- berka na Konopišti a Mikeš Divoký (jinak Divůček) z Jemniště, kdysi příznivec Husův; později si protikacířskou horlivostí získal od Zikmunda nejvýnosnější zemský úřad kutnohorského minc- mistra (viz níže kap. 30, pozn. 2 a 51, pozn. 7). Kutná Hora, druhé největší město v království po Praze, zůstala mimo uzavřené příměří a její ně- mečtí obyvatelé toho využili k páchání zvěrstev, která tu kronika vypisuje. Za každého husitského Čecha laika platili Kutnohorští po jedné a za kněze po pěti kopách pražských grošů, takže byly na ně na mnoha místech pořádány pravé honby (F. Palacký III, str. 265, pozn. 23). Vavřincův slib, že vypíše zkázu Kutné Hory r. 1421, již v kronice, pokud ji známe, nedošel splnění. Racek z Janovic na Rýžmberku (Riesenbergu). O umučení kněze Jana Nákvasy se zmiňují i SL (Š), str. 24. M. Jan Chůdek byl dosazen asi r. 1417 na místo odňaté Štěpánovi z Pálče (srv. výše kap. 4, pozn. 5), kdežto Zikmund jmenoval do Kouřimě v říjnu 1419 svého kaplana (Altmann, Regesta imperii, č. 3935). 25 3 4 6 27. prosince. Vypsání holdu pražského poselstva Zikmundovi v Brně doplňuje zejména pražská odpověď na po- směšný leták Kašpara z Lewbic, úředníka královské kanceláře, zprávou, že prý slíbil zjednat Praža- nům veřejné slyšení o kalichu (UB II, str. 526). Oudálosti naposledy F. M. Bartoš, Artik.3, str. 55 až 56. Obsah letáku podrobně J. Pekař IV, str. 17—18. Jan Sádlo z Kostelce nad Sázavou, původně ze Smilkova, byl ve službách Václava IV. aspoň od roku 1407 a byl nakonec 1419 i nejvyšším lovčím a minemistrem (A. Sedláček v ČČH 1917, str. 95). O jeho popravě níže v kap. 108. Zdeslav Tluksa z Buřenic doprovázel r. 1433 české poselstvo do Basileje a zemřel na Karlštejně ještě téhož roku (A. Sedláček, Hrady IV, str. 55). 4. ledna. Pokřik „V sak...“ znamenal „Do pytle“. Tak bývali za krále Václava IV. topeni nehodní kněží, r. 1393 sám Johánek z Pomuku. Ta slova jsou v lat. originále uvedena česky. Stč. podst. jméno „sak“ (lat. saccus) je již u Klareta. 26 Podle V. V. Tomka IV2, str. 28, jich bylo 1600.
Strana 335
2 3 4 6 334 e Táborští kněží prorokovali konec světa na polovici února 1420. O tomto údobí venkovského revo- lučního hnutí a táborství pojednává J. Macek I, str. 275—278, 281—303 (ten také podává na str. 436 až 444 přehled hlavních pramenů o táborském chiliasmu), R. Kalivoda, Husitská ideologie. Praha 1961, především kap. IV, aj. Stč. překlad přidává: „Statky své i rodinu opustivše.“ V stč. překladu je přidáno: „Také jsou z nich lakomcův ohavných a modlářův nadělali od té chvíle až podnes a svatokupcův i svatoprodavačův. Valkún (Valkoun) z Adlaru byl chudý rytíř z Vitně u Klatov (A. Sedláček, Hrady IX, str. 150). Žižka obsadil Plzeň, opustiv Prahu po podepsání příměří z 13. listopadu, s oběma jmenovanými šlechtici. Plzeňské revoluční středisko mělo dále bojovat za naplnění opravného programu bez smiřování a kompromisů (srv. J. Macek I, str. 272—273). Václav Koranda byl asi od r. 1417 farářem v Plzni, která se jeho vlivem stala střediskem revolučního hnutí, nazvaného později táborským, a zůstal od té doby jeho duchovní hlavou až do podrobení Tábora správcovské moci Jiřího Poděbradského, kdy se po krátké vazbě poddal arcibiskupu Roky- canovi a dožil neznámo kde. V kronice se s ním častěji setkáme (srv. o něm J. Macek I, str. 253 až 255). Za stranu královskou bojoval s Žižkou pán hradu Krasíkova Bohuslav ze Švamberka. Po roce upadl pan Bohuslav v zajetí táborů (viz níže kap. 82); a když zaň král nechtěl zaplatit výkupné, přidal se k nim a válčil spolu s nimi, a padl r. 1425 v čele jejich vojsk při obléhání Reče v Rakousích. Zikmundův rozkaz, kterým s nimi vstoupil do otevřené války, je z 10. února 1420 (UB I, str. 15). 335 27 8 28 2 3 Ze zakladatelů Tábora jsou Vanček či Věnek (srv. F..M. Bartoš, Doba Žižkova, str. 61, pozn. 47). Jan z Bydlína a Jan ze Smolína známi pouze jménem. Bydlín a Smolín byly osady v okolí Tábora. Petr Hromada či Hromádka pocházel z Jistebnice, byl r. 1400 vysvěcen na kněze, v 1. 1413—1418 byl kaplanem ve Střimelicích a příštího roku začal organizovat táborové hnutí, jak se zdá, z Bradla u Kamenice n. L., hradu Prokopa z Ústí, jemuž bylo odevzdáno 1420 dobyté Ústí Sezimovo. O jeho skonu v kap. 82, o něm F. M. Bartoš, Zakladatel Tábora v JSH 1954. Vavřinec jej nazývá „,campanator" (= zvoník), SL (P-Ch), str. 49 „žákem“; V. V. Tomek IV2, str. 30, pozn. 11 to vysvětloval tak, že byl duchovním nižšího svěcení, nejspíše akolytou, a jako takový zvoníkem při některém větším kostele. Ústí Sezimovo, v kterém někdy kázával Hus za svého pobytu na Kozím hrádku pod ochranou pana Jana z Ústí, bylo v pozdějších letech útočištěm mnohým kněžím strany podobojí, mírnějšího i radi- kálního smýšlení; poněvadž byl v městě také klášter dominikánů, dělilo se obyvatelstvo v nábožen- ství na tři strany, mezi nimiž byly ustavičné různice. Proto Oldřich z Ústí, bratr Janův a poručník jeho synů Jana a Prokopa z Kamenice, odpůrce husitů, vypověděl všechny duchovní podobojí z města. Mezi vypověděnými byli nejspíše také čtyři kněží výše jmenovaní. O dobytí města srv. i J. Macek I, str. 279—280. O Sezimově Ústí R. Cikhart, Minulost Sezimova Ústí, JHS 1951, str. 7, 87, 128. Město Ústí, ležící u řeky, nebylo dosti pevné jako obranné místo, a proto táboři vytáhli proti hradu pánů z Ústí, řečenému Hradiště, asi hodinu cesty níže na Lužnici, který náležel Janovi, staršímu bratru Prokopa z Kamenice, též protivníkovi strany podobojí. O Hradišti jako městu srv. J. Ma- cek I, str. 280, pozn. 292. Ústí bylo spáleno 30. března podle SL (P-Ch), str. 49. Podle SL (P-Ch), str. 49 poslal Hromádka Žižkovi do Plzně zprávu, že nalezl dobré městiště, a ten mu poslal na pomoc Chvala Repického z Machovic s některými bratřími. 6
2 3 4 6 334 e Táborští kněží prorokovali konec světa na polovici února 1420. O tomto údobí venkovského revo- lučního hnutí a táborství pojednává J. Macek I, str. 275—278, 281—303 (ten také podává na str. 436 až 444 přehled hlavních pramenů o táborském chiliasmu), R. Kalivoda, Husitská ideologie. Praha 1961, především kap. IV, aj. Stč. překlad přidává: „Statky své i rodinu opustivše.“ V stč. překladu je přidáno: „Také jsou z nich lakomcův ohavných a modlářův nadělali od té chvíle až podnes a svatokupcův i svatoprodavačův. Valkún (Valkoun) z Adlaru byl chudý rytíř z Vitně u Klatov (A. Sedláček, Hrady IX, str. 150). Žižka obsadil Plzeň, opustiv Prahu po podepsání příměří z 13. listopadu, s oběma jmenovanými šlechtici. Plzeňské revoluční středisko mělo dále bojovat za naplnění opravného programu bez smiřování a kompromisů (srv. J. Macek I, str. 272—273). Václav Koranda byl asi od r. 1417 farářem v Plzni, která se jeho vlivem stala střediskem revolučního hnutí, nazvaného později táborským, a zůstal od té doby jeho duchovní hlavou až do podrobení Tábora správcovské moci Jiřího Poděbradského, kdy se po krátké vazbě poddal arcibiskupu Roky- canovi a dožil neznámo kde. V kronice se s ním častěji setkáme (srv. o něm J. Macek I, str. 253 až 255). Za stranu královskou bojoval s Žižkou pán hradu Krasíkova Bohuslav ze Švamberka. Po roce upadl pan Bohuslav v zajetí táborů (viz níže kap. 82); a když zaň král nechtěl zaplatit výkupné, přidal se k nim a válčil spolu s nimi, a padl r. 1425 v čele jejich vojsk při obléhání Reče v Rakousích. Zikmundův rozkaz, kterým s nimi vstoupil do otevřené války, je z 10. února 1420 (UB I, str. 15). 335 27 8 28 2 3 Ze zakladatelů Tábora jsou Vanček či Věnek (srv. F..M. Bartoš, Doba Žižkova, str. 61, pozn. 47). Jan z Bydlína a Jan ze Smolína známi pouze jménem. Bydlín a Smolín byly osady v okolí Tábora. Petr Hromada či Hromádka pocházel z Jistebnice, byl r. 1400 vysvěcen na kněze, v 1. 1413—1418 byl kaplanem ve Střimelicích a příštího roku začal organizovat táborové hnutí, jak se zdá, z Bradla u Kamenice n. L., hradu Prokopa z Ústí, jemuž bylo odevzdáno 1420 dobyté Ústí Sezimovo. O jeho skonu v kap. 82, o něm F. M. Bartoš, Zakladatel Tábora v JSH 1954. Vavřinec jej nazývá „,campanator" (= zvoník), SL (P-Ch), str. 49 „žákem“; V. V. Tomek IV2, str. 30, pozn. 11 to vysvětloval tak, že byl duchovním nižšího svěcení, nejspíše akolytou, a jako takový zvoníkem při některém větším kostele. Ústí Sezimovo, v kterém někdy kázával Hus za svého pobytu na Kozím hrádku pod ochranou pana Jana z Ústí, bylo v pozdějších letech útočištěm mnohým kněžím strany podobojí, mírnějšího i radi- kálního smýšlení; poněvadž byl v městě také klášter dominikánů, dělilo se obyvatelstvo v nábožen- ství na tři strany, mezi nimiž byly ustavičné různice. Proto Oldřich z Ústí, bratr Janův a poručník jeho synů Jana a Prokopa z Kamenice, odpůrce husitů, vypověděl všechny duchovní podobojí z města. Mezi vypověděnými byli nejspíše také čtyři kněží výše jmenovaní. O dobytí města srv. i J. Macek I, str. 279—280. O Sezimově Ústí R. Cikhart, Minulost Sezimova Ústí, JHS 1951, str. 7, 87, 128. Město Ústí, ležící u řeky, nebylo dosti pevné jako obranné místo, a proto táboři vytáhli proti hradu pánů z Ústí, řečenému Hradiště, asi hodinu cesty níže na Lužnici, který náležel Janovi, staršímu bratru Prokopa z Kamenice, též protivníkovi strany podobojí. O Hradišti jako městu srv. J. Ma- cek I, str. 280, pozn. 292. Ústí bylo spáleno 30. března podle SL (P-Ch), str. 49. Podle SL (P-Ch), str. 49 poslal Hromádka Žižkovi do Plzně zprávu, že nalezl dobré městiště, a ten mu poslal na pomoc Chvala Repického z Machovic s některými bratřími. 6
Strana 336
29 2 Jan Krása, měšťan pražský, v 1. 1390—1413 několikrát novoměstský konšel, držel do r. 1382 dům U věnečků na Novoměstském rynku. Přijel do Vratislavě na výroční trh (V. V. Tomek IV2, str. 34), podle Bartoše byl, jak se zdá, poslem Václava IV. k Zikmundovi (Documenta, str. 657). Staročeský překlad kroniky má místo tohoto odstavce vypravování o Mikuláši, studentovi z Betléma, vyslaného prý Prahou, podle jiného svědectví univerzitou: „Zykmund, král uherský, brzo po svatém Jiří přitáhl k Hoře vojensky s velmi velikým lidem, a jeda skrze Vratislav, mnohé starší měšťany a konšely stínati kázal, kteří se byli protivili králi Vácslavovi. A také přijeli s ním legat a radda papežova z Říma. I poslali sou k němu Pražané listy po Mikulášovi studentovi z Bethlema [srv. MC I, 387] a žádajíce, aby jim dal slyšení a své kněží, aby bylo hádání, a knihy starých svatých doktorů aby jim toho dal požíti a při tom je zůstaviti, a že jeho chtí rádi přijíti [ = přijmouti] za krále, aby kraloval místo krále Václava, bratra svého. A on zvěděv poslu Pražskému jméno, i kázal jeho vsaditi do žaláře k Krásovi Věnečníkovi z Prahy, které- hož byl kázal jíti [ = zajmouti] a vsaditi pro tu svatú pravdu. A ten Krása Věnečník radoval se z toho, že již bude míti tovaryše v mučedlnictvu, a takto s ním pěkně rozmlouval a napomínal řka: „Milý bratře Mikuláši! Jižť se nám blíží koruna mučedlnická. Podstupmež tuto nesnázku od milého Boha nám danou pro věčnou odplatu, vzpomínajíce na pána Ježíše, kterak on ráčil smrt ukrutnou za nás trpěti a nás vykoupiti svou nevinnou krví, potom také kterak jsou mučedlníci těžké smrti podstoupili i panny.“ A tak mnohou řečí jeho napomínal prose, aby byl úmyslu pevného. A když tak již bude, ve čtvrtek na středopostí vyvedou je oba ven z žaláře a víží jim nohy k ko- ňům, aby je koňmi smýkali. Tehdy přistoupí k nim legát a napomene je, aby se pravdy boží odřekli a odpřisáhli. A Mikuláš žák a posel od Pražanův, boje se smrti, ustoupí a odpřisáhne se. I odvíží jemu nohy od koní a Krásu Věnečníka táhnou koňmi znenáhla po kamení a často s ním kat ustával a mnoho lidí okolo něho se valilo. A takto jeho legat napomínal a řka: „Ustup toho bludu a nechej toho učení, které jsou Čechové začali, a neumírej a zachovej svůj život!“ A on odpověděl, že chce rád tu smrt podstoupiti pro svaté Čtení. A tak častokrát s ním mluvil, aby ustoupil pravdy. A tak vlekli ho na to místo, kdež mrchy vláčí, a tu jsou jeho upálili, a to proto, že nechtěl říci, že mistr Jan Hus hodně trpěl.“ Toto vypravování je podle J. Pekaře, IV, str. 26, pozn. č. 1 a 3 ke str. 41, téměř totožné s vypra- vováním nejpozdějšího textu Starých letopisů L, který Palacký pominul. Podle MC I, str. 387 šlo nikoli o posla Pražanů, nýbrž o posla s listem univerzity, vítající nového krále. Pekař na uvedeném místě neví, lze-li s tímto Mikulášem ztotožnit Mikuláše Betlémského, který se v 1. 1426—1436 jmenuje častěji mezi staroměstskými konšely (V. V. Tomek V, str. 71—73). Bula Martina V. „Omnium plasmatoris Domini“ hlásající křížovou výpravu k záhubě viklefovců, husitů a jiných kacířů byla vydána 1. března ve Florencii a je otištěna v UB I, str. 17—20. Slibovala rozsáhlé odpustky. 3 30 2 3 O bitvě u Sudoměře podrobně pojednává J. V. Šimák v Sborníku Žižkově, str. 75—81. Tam je také otištěno obšírnější vypsání SL (nyní SL (P-Ch), str. 49—50, SL (Š), str. 25—26), připojen plán bitvy a důmyslně vysvětleno Žižkovo vítězství, založené na využití rybničnatého terénu k rychlému vybudování nedobytné vodní pevnosti. Srv. i J. Durdík, str. 140 nn. Mikeš Divoký zv. Divůček z Jemniště u Benešova byl již 1414 ve službách Zikmundových a byl za ně v Brně odměněn úřadem kutnohorského minemistra. Bojoval ve vojsku královu až do jeho porážky r. 1422 a byl potom ještě léta Zikmundovým úředníkem v Uhrách. Velmistrem (velkopřevorem) johanitů ve Strakonicích byl Jindřich z Hradce (Jindřichova); ten byl v bitvě postřelen do palce u nohy a od toho poranění do roka zemřel. Kněz Markolt ze Zbraslavic (na Kutnohorsku), od r. 1410 bakalář, účastnil se později hádání s mluvčími pražských kališníků v domě Zmrzlíkovském v prosinci 1420 (viz níže kap. 78) a v říjnu
29 2 Jan Krása, měšťan pražský, v 1. 1390—1413 několikrát novoměstský konšel, držel do r. 1382 dům U věnečků na Novoměstském rynku. Přijel do Vratislavě na výroční trh (V. V. Tomek IV2, str. 34), podle Bartoše byl, jak se zdá, poslem Václava IV. k Zikmundovi (Documenta, str. 657). Staročeský překlad kroniky má místo tohoto odstavce vypravování o Mikuláši, studentovi z Betléma, vyslaného prý Prahou, podle jiného svědectví univerzitou: „Zykmund, král uherský, brzo po svatém Jiří přitáhl k Hoře vojensky s velmi velikým lidem, a jeda skrze Vratislav, mnohé starší měšťany a konšely stínati kázal, kteří se byli protivili králi Vácslavovi. A také přijeli s ním legat a radda papežova z Říma. I poslali sou k němu Pražané listy po Mikulášovi studentovi z Bethlema [srv. MC I, 387] a žádajíce, aby jim dal slyšení a své kněží, aby bylo hádání, a knihy starých svatých doktorů aby jim toho dal požíti a při tom je zůstaviti, a že jeho chtí rádi přijíti [ = přijmouti] za krále, aby kraloval místo krále Václava, bratra svého. A on zvěděv poslu Pražskému jméno, i kázal jeho vsaditi do žaláře k Krásovi Věnečníkovi z Prahy, které- hož byl kázal jíti [ = zajmouti] a vsaditi pro tu svatú pravdu. A ten Krása Věnečník radoval se z toho, že již bude míti tovaryše v mučedlnictvu, a takto s ním pěkně rozmlouval a napomínal řka: „Milý bratře Mikuláši! Jižť se nám blíží koruna mučedlnická. Podstupmež tuto nesnázku od milého Boha nám danou pro věčnou odplatu, vzpomínajíce na pána Ježíše, kterak on ráčil smrt ukrutnou za nás trpěti a nás vykoupiti svou nevinnou krví, potom také kterak jsou mučedlníci těžké smrti podstoupili i panny.“ A tak mnohou řečí jeho napomínal prose, aby byl úmyslu pevného. A když tak již bude, ve čtvrtek na středopostí vyvedou je oba ven z žaláře a víží jim nohy k ko- ňům, aby je koňmi smýkali. Tehdy přistoupí k nim legát a napomene je, aby se pravdy boží odřekli a odpřisáhli. A Mikuláš žák a posel od Pražanův, boje se smrti, ustoupí a odpřisáhne se. I odvíží jemu nohy od koní a Krásu Věnečníka táhnou koňmi znenáhla po kamení a často s ním kat ustával a mnoho lidí okolo něho se valilo. A takto jeho legat napomínal a řka: „Ustup toho bludu a nechej toho učení, které jsou Čechové začali, a neumírej a zachovej svůj život!“ A on odpověděl, že chce rád tu smrt podstoupiti pro svaté Čtení. A tak častokrát s ním mluvil, aby ustoupil pravdy. A tak vlekli ho na to místo, kdež mrchy vláčí, a tu jsou jeho upálili, a to proto, že nechtěl říci, že mistr Jan Hus hodně trpěl.“ Toto vypravování je podle J. Pekaře, IV, str. 26, pozn. č. 1 a 3 ke str. 41, téměř totožné s vypra- vováním nejpozdějšího textu Starých letopisů L, který Palacký pominul. Podle MC I, str. 387 šlo nikoli o posla Pražanů, nýbrž o posla s listem univerzity, vítající nového krále. Pekař na uvedeném místě neví, lze-li s tímto Mikulášem ztotožnit Mikuláše Betlémského, který se v 1. 1426—1436 jmenuje častěji mezi staroměstskými konšely (V. V. Tomek V, str. 71—73). Bula Martina V. „Omnium plasmatoris Domini“ hlásající křížovou výpravu k záhubě viklefovců, husitů a jiných kacířů byla vydána 1. března ve Florencii a je otištěna v UB I, str. 17—20. Slibovala rozsáhlé odpustky. 3 30 2 3 O bitvě u Sudoměře podrobně pojednává J. V. Šimák v Sborníku Žižkově, str. 75—81. Tam je také otištěno obšírnější vypsání SL (nyní SL (P-Ch), str. 49—50, SL (Š), str. 25—26), připojen plán bitvy a důmyslně vysvětleno Žižkovo vítězství, založené na využití rybničnatého terénu k rychlému vybudování nedobytné vodní pevnosti. Srv. i J. Durdík, str. 140 nn. Mikeš Divoký zv. Divůček z Jemniště u Benešova byl již 1414 ve službách Zikmundových a byl za ně v Brně odměněn úřadem kutnohorského minemistra. Bojoval ve vojsku královu až do jeho porážky r. 1422 a byl potom ještě léta Zikmundovým úředníkem v Uhrách. Velmistrem (velkopřevorem) johanitů ve Strakonicích byl Jindřich z Hradce (Jindřichova); ten byl v bitvě postřelen do palce u nohy a od toho poranění do roka zemřel. Kněz Markolt ze Zbraslavic (na Kutnohorsku), od r. 1410 bakalář, účastnil se později hádání s mluvčími pražských kališníků v domě Zmrzlíkovském v prosinci 1420 (viz níže kap. 78) a v říjnu
Strana 337
336 1424 na Konopišti, kde mu Příbram vytýkal jeho učení, že špatní kněží nepřisluhují platně svátostmi. V proslulé latinské obraně hájil proti němu táborské kněze z nařknutí, že šíří pikartské bludy. O je- jím českém překladu J. Jakubec I2, str. 498. R. 1431 byl v českém poselstvu u Zikmunda v Chebu, r. 1432 při tamějších úmluvách, roku 1433 v Basileji a připomíná se ještě při důležitých jednáních v listopadu 1433. Padl v bitvě u Lipan 30. května 1434 (F. M. Bartoš v ČSPSČXXIX, 1922, str. 105). Václav z Dubé či z Leštna u Benešova byl již 1411 ve službách Zikmundových, 1414 provázel Husa do Kostnice, 1419 byl jmenován královským podkomořím a zůstal v královských službách do r. 1424, kdy se připomíná naposledy (A. Sedláček v ČČH 1924, str. 550—552). Stč. překlad přidává: „jako kat a vrah“. F 337 6 31 2 Jan Želivský, který se tu v kronice objevuje poprvé, byl rodem z Humpolce, ale má jméno po pre- monstrátském klášteru v Želivě u Pelhřimova, z něhož vyšel. Přišel do Prahy nejpozději koncem r. 1418, kdy se začínala jeho čtyřsvazková Postila, z níž se zachovaly dva poslední svazky, zahrnující kázání od velikonoc do adventu 1419. Prvý z nich vydal A. Molnár, Dochovaná kázání Jana Želiv- ského z r. 1419. I, Praha 1953, který vydal též výbor z Želivského Postily v českém překladu (Výzva Jana Želivského. Výbor z kázání. Praha 1954). O tomto neohroženém mluvčím chudiny pražské hlavně Z. Nejedlý, str. 304—324, B. Auštecká, J. Ž. jako politik, 1915, E. Stein, Želivský jako nábo- ženská osobnost (VKČSN 1947, str. 12), F. M. Bartoš, Pád Želivského v JSH 1952, str. 77—89 a J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 65—68, 82—84, 100—108, Tábor I, str. 196—200, 231—233 a jinde podle rejstříku. Jeho kázání v kostele P. Marie Sněžné, o nichž se zmiňuje Vavřinec, byla známa ještě v XVI. století (K. Krofta v ČČH 1916, str. 462), dnes jsou nezvěstná. Apok. 12, 3. Řád draka založil Zikmund 1408 pro rytíře bojující proti Turkům (J. Aschbach, Geschichte K. Sig- munds I, 1938, str. 263). Měli ho jen 24 vynikající rytíři z různých zemí. Stč. překlad přidává: „stateční rytíři boží; těmť jest svět, tělo, dábel byl umrtven“. F. Palacký III, str. 279 uvádí sedm set, stč. překlad dvanáct set. Podle Joba 30, 31. 32 2 Ze shromáždění, o kterém vypravuje kronika, byl rozeslán plamenný manifest proti vyhlášení kři- žácké výpravy, otištěný v AČ III, str. 212—213, a u J. Macka, Ktož jsú boží bojovníci, str. 75—77. O tomto provolání srv. F. M. Bartoš, Artik. str. 73 i pozn. 12 a Manifesty, str. 254. Jízdných bylo asi tisíc. Ukořistěné koně a odění dal Žižka svým bojovníkům a tak si utvořil základ jízdy. 8. dubna. Zbyněk z Buchova u Vožice byl správcem obcí táborských do r. 1425, kdy se připomíná naposledy. 33 Užil při tom částečně lži a násilí. Když v pondělí 15. dubna vjel na Pražský hrad jako nejvyšší purkrabí, odjel v úterý 16. dubna jeden z velitelů hradní posádky. Vilém Zajíc z Házmburka, na své statky. Druhé dva, své strýce, Jana Chudobu z Ralska a Zikmunda Děčínského z Vartem- berka, pozval Čeněk 17. dubna na oběd, při kterém je znenadání zajal, a dal také zjímati čeleď pana Zajíce. Přitom zajal 76 kněží, které ještě téhož dne večer kromě sakristy Racka propustil, a také několik zámožných měšťanů, ostatní pak s ženami a dětmi vyhnal z Hradu (srv. i Chron. Univ. Prag., PDČ V. str. 582). Pražané z radosti dali vztyčit jeho korouhev na radniční věži a 19. dubna vyslali na Hrad své zplnomocněnce, mezi nimiž byl také Václav ze Zvířetic. Ti o šesté hodině ranní dali vypáčit v Praž-
336 1424 na Konopišti, kde mu Příbram vytýkal jeho učení, že špatní kněží nepřisluhují platně svátostmi. V proslulé latinské obraně hájil proti němu táborské kněze z nařknutí, že šíří pikartské bludy. O je- jím českém překladu J. Jakubec I2, str. 498. R. 1431 byl v českém poselstvu u Zikmunda v Chebu, r. 1432 při tamějších úmluvách, roku 1433 v Basileji a připomíná se ještě při důležitých jednáních v listopadu 1433. Padl v bitvě u Lipan 30. května 1434 (F. M. Bartoš v ČSPSČXXIX, 1922, str. 105). Václav z Dubé či z Leštna u Benešova byl již 1411 ve službách Zikmundových, 1414 provázel Husa do Kostnice, 1419 byl jmenován královským podkomořím a zůstal v královských službách do r. 1424, kdy se připomíná naposledy (A. Sedláček v ČČH 1924, str. 550—552). Stč. překlad přidává: „jako kat a vrah“. F 337 6 31 2 Jan Želivský, který se tu v kronice objevuje poprvé, byl rodem z Humpolce, ale má jméno po pre- monstrátském klášteru v Želivě u Pelhřimova, z něhož vyšel. Přišel do Prahy nejpozději koncem r. 1418, kdy se začínala jeho čtyřsvazková Postila, z níž se zachovaly dva poslední svazky, zahrnující kázání od velikonoc do adventu 1419. Prvý z nich vydal A. Molnár, Dochovaná kázání Jana Želiv- ského z r. 1419. I, Praha 1953, který vydal též výbor z Želivského Postily v českém překladu (Výzva Jana Želivského. Výbor z kázání. Praha 1954). O tomto neohroženém mluvčím chudiny pražské hlavně Z. Nejedlý, str. 304—324, B. Auštecká, J. Ž. jako politik, 1915, E. Stein, Želivský jako nábo- ženská osobnost (VKČSN 1947, str. 12), F. M. Bartoš, Pád Želivského v JSH 1952, str. 77—89 a J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 65—68, 82—84, 100—108, Tábor I, str. 196—200, 231—233 a jinde podle rejstříku. Jeho kázání v kostele P. Marie Sněžné, o nichž se zmiňuje Vavřinec, byla známa ještě v XVI. století (K. Krofta v ČČH 1916, str. 462), dnes jsou nezvěstná. Apok. 12, 3. Řád draka založil Zikmund 1408 pro rytíře bojující proti Turkům (J. Aschbach, Geschichte K. Sig- munds I, 1938, str. 263). Měli ho jen 24 vynikající rytíři z různých zemí. Stč. překlad přidává: „stateční rytíři boží; těmť jest svět, tělo, dábel byl umrtven“. F. Palacký III, str. 279 uvádí sedm set, stč. překlad dvanáct set. Podle Joba 30, 31. 32 2 Ze shromáždění, o kterém vypravuje kronika, byl rozeslán plamenný manifest proti vyhlášení kři- žácké výpravy, otištěný v AČ III, str. 212—213, a u J. Macka, Ktož jsú boží bojovníci, str. 75—77. O tomto provolání srv. F. M. Bartoš, Artik. str. 73 i pozn. 12 a Manifesty, str. 254. Jízdných bylo asi tisíc. Ukořistěné koně a odění dal Žižka svým bojovníkům a tak si utvořil základ jízdy. 8. dubna. Zbyněk z Buchova u Vožice byl správcem obcí táborských do r. 1425, kdy se připomíná naposledy. 33 Užil při tom částečně lži a násilí. Když v pondělí 15. dubna vjel na Pražský hrad jako nejvyšší purkrabí, odjel v úterý 16. dubna jeden z velitelů hradní posádky. Vilém Zajíc z Házmburka, na své statky. Druhé dva, své strýce, Jana Chudobu z Ralska a Zikmunda Děčínského z Vartem- berka, pozval Čeněk 17. dubna na oběd, při kterém je znenadání zajal, a dal také zjímati čeleď pana Zajíce. Přitom zajal 76 kněží, které ještě téhož dne večer kromě sakristy Racka propustil, a také několik zámožných měšťanů, ostatní pak s ženami a dětmi vyhnal z Hradu (srv. i Chron. Univ. Prag., PDČ V. str. 582). Pražané z radosti dali vztyčit jeho korouhev na radniční věži a 19. dubna vyslali na Hrad své zplnomocněnce, mezi nimiž byl také Václav ze Zvířetic. Ti o šesté hodině ranní dali vypáčit v Praž-
Strana 338
2 ském kostele dveře sakristie a zabavili věci a poklady v ní chované, potom totéž učinili v kapli nové věže kostela a ve všech komnatách duchovenstva, kde všude zotvírali truhly a pobrali z nich peníze a cennosti. Rovněž tak byl zabaven veškerý majetek měšťanů, kteří se tam utekli (srv. V. V. To- mek IV2, str. 40—41). Stč. překlad přidává: „(tuť by se s ním strojili)“. Stč. překlad přidává: „neb sou ani sami prvé čekali, žádali Čechův zahynutí, a proto se byli na hrad vystěhovali“. 18. dubna. Čeněk z Vartemberka vrátil králi i řád draka, kterým ho chtěl Zikmund získat. Provolání proti Zikmundovi vzešlé ze sjezdu, svolaného manifestem zmíněným výše (kap. 32, pozn. 1), bylo vydáno v AČ III, str. 210—212, přetisk v publikaci Naše národní minulost v dokumentech, Praha 1954, str. 138—140. Bylo provázeno opověďmi nepřátelství, jejichž ukázku má F. Palacký III, str. 282 až 284, a obsahovalo v podstatě tytéž výtky, které byly později poslány Zikmundovi z čáslavského sněmu (viz níže v kap. 96). I o tomto provolání srv. F. M. Bartoš, Artik.,2 str. 73 i pozn. 12 a Manifesty, str. 254—257. Manifest druhý vyšel česky i německy (tento s datem 18. dubna). Ovšem svaz, ustavený na sjezdu, neměl dlouhého trvání. Do tří neděl opustilo prapor revolučního hnutí panstvo v čele s Čeňkem z Vartemberka, který vydal Pražský hrad Zikmundovu vojsku, a ze svazu mimo několik měst a něco šlechty zbyla jen Praha, kterou v největším nebezpečenství zachránila lidová pomoc táborská. 34 6 23. dubna. Premonstrátský klášter v Milevsku založil r. 1184 Jiří z Milevska. Jeho prvním opatem byl Jarloch (Gerlach), náš vynikající kronikář. Klášter byl veliký a bohatý, bylo v něm až 300 mnichů. V Nepomuku byl slavný klášter cisterciácký, založený r. 1176, který patřil k nejbohatším klášterům. Jeho zříceniny jsou dosud ve vsi Klášteře blíže města Nepomuku a pod zámkem Zelenou Horou. Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova. V zaujetí proti táborům vysvětluje kronikář odpadnutí Čeňka z Vartemberka jednostranně a nebere v úvahu, co bylo pro tohoto ctižádostivého a prospěchářského feudála rozhodující. Vysoká šlechta, jejímž byl představitelem, navázala totiž, než se vzepřela Zikmundovi, jednání s polským králem Vladislavem, ten však tenkráte nabídnutou českou korunu nepřijal. Hynek Krušina z Lichtemburku, pán Kumburka na Jičínsku, byl jedním ze zakladatelů husitské jednoty z r. 1415, ale opustil nejpozději 1427 husitský tábor. Zemřel asi 1454 (A. Sedláček v ČČH, 1917, str. 92). Tehdy se s ním sdružili ze stavu zemanského Diviš Bořek z Miletínka, Jakub Kroměšín z Březovic na Chrudimsku (u Hrochova Týnce) a Jan Hertvik z Rušinova na Čáslavsku (u Malče), z kněží pak byl přední Ambrož, zbavený předtím svého místa v Hradci, a Matěj Lupáč čili Lupák. Klášter v Hradišti u Valečova (u něho byla osada Mnichovo Hradiště) byl jednou z největších pevností v Pojizeří. O něm J. V. Šimák, Dějinné paměti okresu mnichovohradištského I, 1917, str. 21—33, 44—112, 130—146. 30. dubna. 8 35 Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka († asi 1421), syn Smila Flašky z Pardubic, podepsal protest do Kostnice, ale patřil tehdy ke straně královské. 5. května. Hynek Hlaváč z Dubé, pán České Lípy, byl zemským fojtem v Horní Lužici a po Vartemberkově manifestu zakolísal, ale pak byl sloupem strany Zikmundovy (R. Jecht, Der Oberlausitzer Hussiten- krieg I, 1911, str. 23). Toho útoku se zúčastnili i bratři orebští (V. V. Tomek IV2, str. 49).
2 ském kostele dveře sakristie a zabavili věci a poklady v ní chované, potom totéž učinili v kapli nové věže kostela a ve všech komnatách duchovenstva, kde všude zotvírali truhly a pobrali z nich peníze a cennosti. Rovněž tak byl zabaven veškerý majetek měšťanů, kteří se tam utekli (srv. V. V. To- mek IV2, str. 40—41). Stč. překlad přidává: „(tuť by se s ním strojili)“. Stč. překlad přidává: „neb sou ani sami prvé čekali, žádali Čechův zahynutí, a proto se byli na hrad vystěhovali“. 18. dubna. Čeněk z Vartemberka vrátil králi i řád draka, kterým ho chtěl Zikmund získat. Provolání proti Zikmundovi vzešlé ze sjezdu, svolaného manifestem zmíněným výše (kap. 32, pozn. 1), bylo vydáno v AČ III, str. 210—212, přetisk v publikaci Naše národní minulost v dokumentech, Praha 1954, str. 138—140. Bylo provázeno opověďmi nepřátelství, jejichž ukázku má F. Palacký III, str. 282 až 284, a obsahovalo v podstatě tytéž výtky, které byly později poslány Zikmundovi z čáslavského sněmu (viz níže v kap. 96). I o tomto provolání srv. F. M. Bartoš, Artik.,2 str. 73 i pozn. 12 a Manifesty, str. 254—257. Manifest druhý vyšel česky i německy (tento s datem 18. dubna). Ovšem svaz, ustavený na sjezdu, neměl dlouhého trvání. Do tří neděl opustilo prapor revolučního hnutí panstvo v čele s Čeňkem z Vartemberka, který vydal Pražský hrad Zikmundovu vojsku, a ze svazu mimo několik měst a něco šlechty zbyla jen Praha, kterou v největším nebezpečenství zachránila lidová pomoc táborská. 34 6 23. dubna. Premonstrátský klášter v Milevsku založil r. 1184 Jiří z Milevska. Jeho prvním opatem byl Jarloch (Gerlach), náš vynikající kronikář. Klášter byl veliký a bohatý, bylo v něm až 300 mnichů. V Nepomuku byl slavný klášter cisterciácký, založený r. 1176, který patřil k nejbohatším klášterům. Jeho zříceniny jsou dosud ve vsi Klášteře blíže města Nepomuku a pod zámkem Zelenou Horou. Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova. V zaujetí proti táborům vysvětluje kronikář odpadnutí Čeňka z Vartemberka jednostranně a nebere v úvahu, co bylo pro tohoto ctižádostivého a prospěchářského feudála rozhodující. Vysoká šlechta, jejímž byl představitelem, navázala totiž, než se vzepřela Zikmundovi, jednání s polským králem Vladislavem, ten však tenkráte nabídnutou českou korunu nepřijal. Hynek Krušina z Lichtemburku, pán Kumburka na Jičínsku, byl jedním ze zakladatelů husitské jednoty z r. 1415, ale opustil nejpozději 1427 husitský tábor. Zemřel asi 1454 (A. Sedláček v ČČH, 1917, str. 92). Tehdy se s ním sdružili ze stavu zemanského Diviš Bořek z Miletínka, Jakub Kroměšín z Březovic na Chrudimsku (u Hrochova Týnce) a Jan Hertvik z Rušinova na Čáslavsku (u Malče), z kněží pak byl přední Ambrož, zbavený předtím svého místa v Hradci, a Matěj Lupáč čili Lupák. Klášter v Hradišti u Valečova (u něho byla osada Mnichovo Hradiště) byl jednou z největších pevností v Pojizeří. O něm J. V. Šimák, Dějinné paměti okresu mnichovohradištského I, 1917, str. 21—33, 44—112, 130—146. 30. dubna. 8 35 Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka († asi 1421), syn Smila Flašky z Pardubic, podepsal protest do Kostnice, ale patřil tehdy ke straně královské. 5. května. Hynek Hlaváč z Dubé, pán České Lípy, byl zemským fojtem v Horní Lužici a po Vartemberkově manifestu zakolísal, ale pak byl sloupem strany Zikmundovy (R. Jecht, Der Oberlausitzer Hussiten- krieg I, 1911, str. 23). Toho útoku se zúčastnili i bratři orebští (V. V. Tomek IV2, str. 49).
Strana 339
6 8 338 339 Přesto prý (podle Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 582) odvezl všechnu bohatou kořist, pobranou dříve hradskému duchovenstvu a vystěhovalým měšťanům pražským. Klášter Strahovský byl vypálen 8. května. Klášter sv. Tomáše nebyl vypálen úplně. Hynek z Koldštejna na sev. Moravě, který získal snad již jeho otec ve službách markraběte Jošta, pocházel ze zchudlé štěpanické větve pánů z Valdštejna a stal se v této době předním politikem strany pražské. Zasazoval se horlivě o povolání krále z Polska a padl r. 1427 při pokusu o dobytí Prahy pro Zikmunda Korybutoviče. Stč. překlad přidává: „a od nich vděčně přijat jest“. Někdy podkomořího Zikmunda Hulera, tehdy Alše Škopka z Dubé. 10 36 Jednání pražského poselstva v Kutné Hoře vypsal F. M. Bartoš, Manifesty, str. 257—259. Zamítavou odpověď královu uvádí plamenný pražský manifest, poslaný do Benátek, z 10. čer- vence 1420 (otiskl jej F. M. Bartoš, tamtéž, str. 278—282). V. V. Tomek IV2. str. 54—55, pozn. 24, uvádí rychlý spád všech těchto událostí od odchodu Zik- mundova z Vratislavě 9. dubna do rozhodnutí táborů pomoci Praze 17. května. 5 6/7 8 10 11 12 37 Tábor u Ledče nad Sázavou lokalizoval J. V. Šimák ve Vzdělávací příloze Nár. listů 29. 5. 1920 na Melechov. V lat. orig.: de bombardis. Bombardy byla děla, stč. velké pušky (srv. H. Toman, str. 151—155), ale v tomto případě to mohly být i houfnice, menší děla, která se mohla vozit na půli vozu a měla nablízko značný účinek; proto se z nich střílelo kamennými koulemi do „houfů“, odtud jméno. Chronicon Univ. Prag. PDČ V, str. 584 praví, že stříleli pixidibus (z pušek). Jak je vidět, putovali sedláci na Tábor již připraveni k obraně. Ledečský farář Petr z Ústí dostal se do Ledče ze Staré (Lib. conf., VII, str. 28, 153). Podle V. V. Tomka IV2, str. 54 jich bylo na 9000 mužů; v čele vojska byli čtyři hejtmané táborského bratrstva, Mikuláš z Husi, Jan Žižka, Zbyněk z Buchova a Chval z Machovic, ale vlastním velitelem na pochodu byl Žižka. Benešov bylo město úhlavního nepřítele husitů Petra Konopištského ze Šternberka; posádce (tvořilo ji asi 400 jízdných a četnější lid pěší) velel Hanuš z Polenska. Podkomoří Václav z Dubé a z Leštna vedl jeden houf, asi 1600 jízdných, z obou pražských hradů. Druhý houf tvořil branný lid Petra ze Šternberka a od Sázavského kláštera táhlo dobrých 10 000 lidu jízdného, který byl vypraven od krále Zikmunda z Hory, pod vedením Janka Svídnického z Chotěmic a dalších dvou velitelů. Pippo (Philippo) Spano, jak byl nazýván proto, že byl od r. 1407 županem (išpánem) temešvárským, nebo z Ozory, po panství, které vyženil, byl Florentan, ale od r. 1387 žil v Uhrách, kde brzy vstoupil do vojenských služeb Zikmundových a stal se jeho hlavním vojevůdcem ve válkách s Turky a v Itálii. Zemřel r. 1426 (Enciclopedia ital. XXXI, 1936, str. 192). Václav Donínský, rychtář kutnohorský. Stč. překlad přidává: „co obři“. Ostrov, na němž se rozložilo táborské vojsko, byla nynější Štvanice. Poříčská (též Špitálská) brána (podle Špitálského pole, dnešního Karlína), založená Karlem IV. při opevňování Nového Města po r. 1348, stála na dnešním Těšnově (na místě býv. nádraží). Byla několikrát přestavěna a r. 1873 zbořena. Stč. překlad mylně dodává: „měštěnín novoměstský“. Pochod táborů do Prahy líčí též Chronicon Univ. Prag. PDČ V, str. 583. 13 14
6 8 338 339 Přesto prý (podle Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 582) odvezl všechnu bohatou kořist, pobranou dříve hradskému duchovenstvu a vystěhovalým měšťanům pražským. Klášter Strahovský byl vypálen 8. května. Klášter sv. Tomáše nebyl vypálen úplně. Hynek z Koldštejna na sev. Moravě, který získal snad již jeho otec ve službách markraběte Jošta, pocházel ze zchudlé štěpanické větve pánů z Valdštejna a stal se v této době předním politikem strany pražské. Zasazoval se horlivě o povolání krále z Polska a padl r. 1427 při pokusu o dobytí Prahy pro Zikmunda Korybutoviče. Stč. překlad přidává: „a od nich vděčně přijat jest“. Někdy podkomořího Zikmunda Hulera, tehdy Alše Škopka z Dubé. 10 36 Jednání pražského poselstva v Kutné Hoře vypsal F. M. Bartoš, Manifesty, str. 257—259. Zamítavou odpověď královu uvádí plamenný pražský manifest, poslaný do Benátek, z 10. čer- vence 1420 (otiskl jej F. M. Bartoš, tamtéž, str. 278—282). V. V. Tomek IV2. str. 54—55, pozn. 24, uvádí rychlý spád všech těchto událostí od odchodu Zik- mundova z Vratislavě 9. dubna do rozhodnutí táborů pomoci Praze 17. května. 5 6/7 8 10 11 12 37 Tábor u Ledče nad Sázavou lokalizoval J. V. Šimák ve Vzdělávací příloze Nár. listů 29. 5. 1920 na Melechov. V lat. orig.: de bombardis. Bombardy byla děla, stč. velké pušky (srv. H. Toman, str. 151—155), ale v tomto případě to mohly být i houfnice, menší děla, která se mohla vozit na půli vozu a měla nablízko značný účinek; proto se z nich střílelo kamennými koulemi do „houfů“, odtud jméno. Chronicon Univ. Prag. PDČ V, str. 584 praví, že stříleli pixidibus (z pušek). Jak je vidět, putovali sedláci na Tábor již připraveni k obraně. Ledečský farář Petr z Ústí dostal se do Ledče ze Staré (Lib. conf., VII, str. 28, 153). Podle V. V. Tomka IV2, str. 54 jich bylo na 9000 mužů; v čele vojska byli čtyři hejtmané táborského bratrstva, Mikuláš z Husi, Jan Žižka, Zbyněk z Buchova a Chval z Machovic, ale vlastním velitelem na pochodu byl Žižka. Benešov bylo město úhlavního nepřítele husitů Petra Konopištského ze Šternberka; posádce (tvořilo ji asi 400 jízdných a četnější lid pěší) velel Hanuš z Polenska. Podkomoří Václav z Dubé a z Leštna vedl jeden houf, asi 1600 jízdných, z obou pražských hradů. Druhý houf tvořil branný lid Petra ze Šternberka a od Sázavského kláštera táhlo dobrých 10 000 lidu jízdného, který byl vypraven od krále Zikmunda z Hory, pod vedením Janka Svídnického z Chotěmic a dalších dvou velitelů. Pippo (Philippo) Spano, jak byl nazýván proto, že byl od r. 1407 županem (išpánem) temešvárským, nebo z Ozory, po panství, které vyženil, byl Florentan, ale od r. 1387 žil v Uhrách, kde brzy vstoupil do vojenských služeb Zikmundových a stal se jeho hlavním vojevůdcem ve válkách s Turky a v Itálii. Zemřel r. 1426 (Enciclopedia ital. XXXI, 1936, str. 192). Václav Donínský, rychtář kutnohorský. Stč. překlad přidává: „co obři“. Ostrov, na němž se rozložilo táborské vojsko, byla nynější Štvanice. Poříčská (též Špitálská) brána (podle Špitálského pole, dnešního Karlína), založená Karlem IV. při opevňování Nového Města po r. 1348, stála na dnešním Těšnově (na místě býv. nádraží). Byla několikrát přestavěna a r. 1873 zbořena. Stč. překlad mylně dodává: „měštěnín novoměstský“. Pochod táborů do Prahy líčí též Chronicon Univ. Prag. PDČ V, str. 583. 13 14
Strana 340
38 3 4 5 6 8 Michelšperk (Michelsburg) = Michalovice, hrad na Boleslavsku. Jiní spojenci byli: Jan Chudoba z Ralska, Aleš Škopek z Dubé, Vilém Zajíc z Kosti a Zikmund z Vartemberka Děčínský. Žižka je napadl u Královské obory u Ovence. Podle V. V. Tomka IV2. str. 58 pobořili táboři nazítří zeď okolo Královské obory a asi téhož dne vypálili dvůr někdy jeptišek svatojiřských v Ovenci. Petr Obrovec podle Tomka IV2, str. 58 nepochybně z Obrovic za Maštovem. (Jeho i Záviše Brada- tého, o němž není jinak nic známo, nazývá kronika „clientes“, Tomek zemany.) Mistr Petr řečený Špička byl asi farář lounský, vlastně střídník (zástupce) Vavřince z Březové na této faře, v lounských zápisech nazývaný „starý Petr“, snad starší husitského kněžstva v kraji. Klášter se jmenoval latinsky „Porta Apostolorum“, z toho snad vzniklo české Postoloprty; byli v něm benediktýni. Farář, upálený v Makotřasech, byl asi farář v nedalekých Středoklukách Mikuláš z Domažlic (J. Pospíšil, Středokluky, 1932, str. 30). Vojsku tří měst byl poslán naproti s vojskem pražským Hynek z Koldštejna (Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 584). Klášter sv. Kateřiny založil Karel IV. Již r. 1355 byl položen základní kámen k chrámu sv. Kateřiny, jejímž byl Karel obzvláštním ctitelem; kostel byl slavně vysvěcen 1367. R. 1364 byl tam zřízen klášter panen řádu poustevnického sv. Augustýna. V 17. stol. byli v něm augustiniáni a v první čtvrti 18. stol. byl klášter i kostel nově vybudován. Kostel stavěl Kilián Ignác Dienzenhofer. R. 1784 byl klášter i kostel zrušen, nějaký čas byl v klášteře vojenský vychovávací ústav a od r. 1822 nemoc- nice pro choromyslné. Stč. překlad přidává: „hada za ňadra“. Strahovská brána stála na konci Strahovské ulice (nynější Nerudovy). 2 9 10 39 Litožnice byla vesnice a tvrz vých. od Prahy mezi Běchovicemi a Dubčem; zanikla. 40 2 Sesazení starých konšelů a jmenování nových bylo provedeno 27. května (J. Čelakovský v SPDMP I, 2, str. 182). Znění zápisu, na němž se obce usnesly, není známo. Lat. destruendo; destruere = bořiti, ničiti, stč. někdy stavovati (tj. stíhati a trestati), kaziti, nč. ma- řiti, rušiti, potírati. V. V. Tomek IV2, str. 61, pozn. 32 proti Vavřincovi poznamenává, že podle kroniky Táborské Jana z Lukavce a Mikuláše Pelhřimovského měly tyto artikuly starší počátek z usnesení mezi Pražany a přespolními, hned po shromáždění u Křížků, a vypravuje o tom tamtéž na str. 12. V. V. Tomek IV2, str. 62 uvádí, že 700 hospodářů na Starém a asi i na Novém Městě opustilo své domy. A na str. 166 praví, že se podle tvrzení Vavřincova vystěhovalo skoro 700 obyvatel ze Starého a stejně i z Nového Města, čímž se však nesmějí myslit pouze majitelé domů. 41 I 2 3 4 Stč. překlad přidává: „a člověka“. Hrádek je Křivoklát (lat. Burgilinum, něm. Bürglein). Král Václav IV. zanechal po sobě mnoho pokladů, které byly uloženy na jeho hradech: Karlštejně, Novém hradě u Kunratic, na Křivoklátě a na Točníku. Pověst o nich byla rozšířena i za hranicemi Čech (srv. F. M. Bartoš Artik. 1, str. 38, pozn. 128). Za králova pobytu na Vyšehradě vpadla 2. června vyšehradská posádka do spálené části Nového Města až k novému příkopu, i jak se zdá, přes něj blíž Vltavy v Podskalí, přičemž byly dílem od Vy-
38 3 4 5 6 8 Michelšperk (Michelsburg) = Michalovice, hrad na Boleslavsku. Jiní spojenci byli: Jan Chudoba z Ralska, Aleš Škopek z Dubé, Vilém Zajíc z Kosti a Zikmund z Vartemberka Děčínský. Žižka je napadl u Královské obory u Ovence. Podle V. V. Tomka IV2. str. 58 pobořili táboři nazítří zeď okolo Královské obory a asi téhož dne vypálili dvůr někdy jeptišek svatojiřských v Ovenci. Petr Obrovec podle Tomka IV2, str. 58 nepochybně z Obrovic za Maštovem. (Jeho i Záviše Brada- tého, o němž není jinak nic známo, nazývá kronika „clientes“, Tomek zemany.) Mistr Petr řečený Špička byl asi farář lounský, vlastně střídník (zástupce) Vavřince z Březové na této faře, v lounských zápisech nazývaný „starý Petr“, snad starší husitského kněžstva v kraji. Klášter se jmenoval latinsky „Porta Apostolorum“, z toho snad vzniklo české Postoloprty; byli v něm benediktýni. Farář, upálený v Makotřasech, byl asi farář v nedalekých Středoklukách Mikuláš z Domažlic (J. Pospíšil, Středokluky, 1932, str. 30). Vojsku tří měst byl poslán naproti s vojskem pražským Hynek z Koldštejna (Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 584). Klášter sv. Kateřiny založil Karel IV. Již r. 1355 byl položen základní kámen k chrámu sv. Kateřiny, jejímž byl Karel obzvláštním ctitelem; kostel byl slavně vysvěcen 1367. R. 1364 byl tam zřízen klášter panen řádu poustevnického sv. Augustýna. V 17. stol. byli v něm augustiniáni a v první čtvrti 18. stol. byl klášter i kostel nově vybudován. Kostel stavěl Kilián Ignác Dienzenhofer. R. 1784 byl klášter i kostel zrušen, nějaký čas byl v klášteře vojenský vychovávací ústav a od r. 1822 nemoc- nice pro choromyslné. Stč. překlad přidává: „hada za ňadra“. Strahovská brána stála na konci Strahovské ulice (nynější Nerudovy). 2 9 10 39 Litožnice byla vesnice a tvrz vých. od Prahy mezi Běchovicemi a Dubčem; zanikla. 40 2 Sesazení starých konšelů a jmenování nových bylo provedeno 27. května (J. Čelakovský v SPDMP I, 2, str. 182). Znění zápisu, na němž se obce usnesly, není známo. Lat. destruendo; destruere = bořiti, ničiti, stč. někdy stavovati (tj. stíhati a trestati), kaziti, nč. ma- řiti, rušiti, potírati. V. V. Tomek IV2, str. 61, pozn. 32 proti Vavřincovi poznamenává, že podle kroniky Táborské Jana z Lukavce a Mikuláše Pelhřimovského měly tyto artikuly starší počátek z usnesení mezi Pražany a přespolními, hned po shromáždění u Křížků, a vypravuje o tom tamtéž na str. 12. V. V. Tomek IV2, str. 62 uvádí, že 700 hospodářů na Starém a asi i na Novém Městě opustilo své domy. A na str. 166 praví, že se podle tvrzení Vavřincova vystěhovalo skoro 700 obyvatel ze Starého a stejně i z Nového Města, čímž se však nesmějí myslit pouze majitelé domů. 41 I 2 3 4 Stč. překlad přidává: „a člověka“. Hrádek je Křivoklát (lat. Burgilinum, něm. Bürglein). Král Václav IV. zanechal po sobě mnoho pokladů, které byly uloženy na jeho hradech: Karlštejně, Novém hradě u Kunratic, na Křivoklátě a na Točníku. Pověst o nich byla rozšířena i za hranicemi Čech (srv. F. M. Bartoš Artik. 1, str. 38, pozn. 128). Za králova pobytu na Vyšehradě vpadla 2. června vyšehradská posádka do spálené části Nového Města až k novému příkopu, i jak se zdá, přes něj blíž Vltavy v Podskalí, přičemž byly dílem od Vy-
Strana 341
40 34 34 341 šehradských, dílem od Pražanů spáleny farní kostely sv. Antonína a sv. Jana i více domů v okolí. Stalo se to asi téhož dne, když Vyšehradští vypravili něco potravin královským na Hradě (V. V. To- mek IV 2, str. 64). 42 2 3 Viz pozn. 4 v kap. předešlé. Asi 16—17 000 (V. V. Tomek IV2, str. 64) na západní straně od Prahy až někde přes Bílou horu ke spáleništi kláštera Břevnovského a odtud se dal již kvečeru na pochod jako k útoku na tábory a Pražany. Jinou stranou, nepochybně vlevo od svého šiku, za vrchem, který se táhne od Břevnova až mimo Střešovice ku Praze, za zády táborského vojska, kde to nemohlo být pozorováno, vypravil Zikmund četné vozy s nákladem potravin a touž cestou byli z Hradu vyvedeni koně (viz Kuffner, mapka č. 5, str. 10). 43 2 4 5 Klášter sv. Anny, do něhož byly r. 1298 uvedeny dominikánky, stával v jižní části dnešního Mich- novského paláce (fakulta těl. výchovy a sportu UK) a byla při něm zahrada, sahající na Kampu, a mlýny. R. 1313 se jeptišky přestěhovaly do bývalého konventu templářů u sv. Vavřince na Starém Městě a nazvaly tamní klášter i kostel jménem sv. Anny; je to nynější tiskárna na Anenském náměstí. R. 1330 založila v domě na Újezdě královna Eliška nový klášter a uvedla tam znovu dominikánky. Ale 14. června 1420, jak vypráví kronika, byl klášter s okolními domy a mlýny za- pálen a zahradu zabrali Pražané. Viz výše kap. 40, pozn. 3. Byly to dva královské dvory, jeden poblíž kláštera sv. Benedikta (na místě dnešního Obecního domu), druhý U černého orla, rovněž na Starém Městě. (V. V. Tomek IV2, str. 66). Z Prahy uteklo skoro 1400 obyvatel, větším dílem zámožných a národnosti německé, kteří byli jako nepřátelé města navždy vypovězeni a jejich majetky zabaveny. Na Ujezdě s četnými, většinou malými domky v Nebovidech (pod Petřínem, dodnes je tam Nebo- vidská ulice) a v tamním okolí. Klášter a kostel sv. Maří Magdalény na místě budovy nyn. Státního ústředního archívu se poprvé připomíná 1329. Byly v něm „kající sestry sv. Maří Magdalény“, které nosily bílé roucho; proto jim lid říkal „bílé paní“ nebo „magdalenitky“. Po 22. červnu 1420, kdy byl vypálen, klášter zanikl. R. 1604 se kostela ujali dominikáni, vystavěli nový klášter a r. 1656 byl položen základní kámen ke kostelu hlavně s přispěním Václava Michny z Vacínova, r. 1709 byl chrám s pomocí hrabat Michnů dokončen; jeho stavitel, Krištof Dienzenhofer (starší), byl v něm r. 1722 pochován. Veliký michnovský erb je dosud v dvoraně zachován. Klášter i kostel byl zrušen r. 1789. Zatím byl 9. června vypálen ve zpustošeném Podvyšehradí farní kostel sv. Vojtěcha, není jisté, zda od Pražanů nebo od vyšehradské posádky. (Srv. V. V. Tomek IV2, str. 66.) 44 1 2 Podle J. Golla (PDČ V, str. 380, pozn. 7) se datum nejspíše nevztahuje k počátku obležení, nýbrž k návratu Oldřichovu od krále. Lipolt Krajíř, pán Nové Bystřice, byl královským velitelem Českých Budějovic (A. Sedláček, Hrady IV, str. 156). O obležení Tábora a porážce Oldřichově před ním srv. Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 587. Mezi oběťmi Oldřicha z Rožmberka, které dal umořit hlady, byl dr. Jan Jesenic, advokát Husův a husitské jednoty z r. 1415 (F. M. Bartoš, Artik.1, str. 85).
40 34 34 341 šehradských, dílem od Pražanů spáleny farní kostely sv. Antonína a sv. Jana i více domů v okolí. Stalo se to asi téhož dne, když Vyšehradští vypravili něco potravin královským na Hradě (V. V. To- mek IV 2, str. 64). 42 2 3 Viz pozn. 4 v kap. předešlé. Asi 16—17 000 (V. V. Tomek IV2, str. 64) na západní straně od Prahy až někde přes Bílou horu ke spáleništi kláštera Břevnovského a odtud se dal již kvečeru na pochod jako k útoku na tábory a Pražany. Jinou stranou, nepochybně vlevo od svého šiku, za vrchem, který se táhne od Břevnova až mimo Střešovice ku Praze, za zády táborského vojska, kde to nemohlo být pozorováno, vypravil Zikmund četné vozy s nákladem potravin a touž cestou byli z Hradu vyvedeni koně (viz Kuffner, mapka č. 5, str. 10). 43 2 4 5 Klášter sv. Anny, do něhož byly r. 1298 uvedeny dominikánky, stával v jižní části dnešního Mich- novského paláce (fakulta těl. výchovy a sportu UK) a byla při něm zahrada, sahající na Kampu, a mlýny. R. 1313 se jeptišky přestěhovaly do bývalého konventu templářů u sv. Vavřince na Starém Městě a nazvaly tamní klášter i kostel jménem sv. Anny; je to nynější tiskárna na Anenském náměstí. R. 1330 založila v domě na Újezdě královna Eliška nový klášter a uvedla tam znovu dominikánky. Ale 14. června 1420, jak vypráví kronika, byl klášter s okolními domy a mlýny za- pálen a zahradu zabrali Pražané. Viz výše kap. 40, pozn. 3. Byly to dva královské dvory, jeden poblíž kláštera sv. Benedikta (na místě dnešního Obecního domu), druhý U černého orla, rovněž na Starém Městě. (V. V. Tomek IV2, str. 66). Z Prahy uteklo skoro 1400 obyvatel, větším dílem zámožných a národnosti německé, kteří byli jako nepřátelé města navždy vypovězeni a jejich majetky zabaveny. Na Ujezdě s četnými, většinou malými domky v Nebovidech (pod Petřínem, dodnes je tam Nebo- vidská ulice) a v tamním okolí. Klášter a kostel sv. Maří Magdalény na místě budovy nyn. Státního ústředního archívu se poprvé připomíná 1329. Byly v něm „kající sestry sv. Maří Magdalény“, které nosily bílé roucho; proto jim lid říkal „bílé paní“ nebo „magdalenitky“. Po 22. červnu 1420, kdy byl vypálen, klášter zanikl. R. 1604 se kostela ujali dominikáni, vystavěli nový klášter a r. 1656 byl položen základní kámen ke kostelu hlavně s přispěním Václava Michny z Vacínova, r. 1709 byl chrám s pomocí hrabat Michnů dokončen; jeho stavitel, Krištof Dienzenhofer (starší), byl v něm r. 1722 pochován. Veliký michnovský erb je dosud v dvoraně zachován. Klášter i kostel byl zrušen r. 1789. Zatím byl 9. června vypálen ve zpustošeném Podvyšehradí farní kostel sv. Vojtěcha, není jisté, zda od Pražanů nebo od vyšehradské posádky. (Srv. V. V. Tomek IV2, str. 66.) 44 1 2 Podle J. Golla (PDČ V, str. 380, pozn. 7) se datum nejspíše nevztahuje k počátku obležení, nýbrž k návratu Oldřichovu od krále. Lipolt Krajíř, pán Nové Bystřice, byl královským velitelem Českých Budějovic (A. Sedláček, Hrady IV, str. 156). O obležení Tábora a porážce Oldřichově před ním srv. Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 587. Mezi oběťmi Oldřicha z Rožmberka, které dal umořit hlady, byl dr. Jan Jesenic, advokát Husův a husitské jednoty z r. 1415 (F. M. Bartoš, Artik.1, str. 85).
Strana 342
45 2 3 4 Aleš Vřešťovský z Rýzmburku u Náchoda († 1442) podepsal 1423 ustavující zápis pozdějšího bra- trstva sirotčího v Německém Brodě a byl 1433 zvolen zemským správcem, kterým zůstal až do pří- chodu Zikmundova 1436 (A. Sedláček, Hrady II, str. 230). Beneš z Mokrovous a z Hustířan podepsal 1422 zápis o smír v Praze a 1423 svrchuuvedený zápis. R. 1424 bil se pod Žižkou u Malešova, r. 1433 byl členem poselstva do Basileje, ale 1434 u Lipan bojoval stejně jako Aleš Vřešťovský proti svým polním spolubratřím. Avšak již 1437 byl v čele vý- chodočeské šlechty, která vypověděla válku Zikmundovi, a stal se potom sloupem strany podě- bradské. Zemřel asi 1464. (A. Sedláček, Hrady XII, str. 131.) Jiřík z Chvalkovic u České Skalice podepsal 1422 zápis o smír v Praze, 1426 bojoval u Ústí n. L. a zapadl 1436 (A. Sedláček, Hrady V, str. 43). Podlažice, starý klášter benediktýnský, založený v 1. pol. XII. stol., jihovýchodně od Chrudimě. O jeho soudu níže kap. 90. Z kláštera je v král. knihovně ve Stockholmu Codex gigas (Grandis) asi z let 1238—1245. K obsazení Hradce srv. i Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 587. 46 2 3 6 8 Bruska (Brusnice), potok na západ od Prahy. Oboru u Ovence (dnešní Bubeneč) založil Jan Lu- cemburský. Účastníky křížové výpravy proti Praze vypočítává V. V. Tomek IV, str. 71; jednotlivé národy uvádí také Budyšínský rukopis (D), str. 41—42. Akvilejský patriarcha Ludvík (1412—1430) pocházel z vévodského rodu Tecků. Latinský originál má „Slavi“, tj. Slované. Jsou to zřejmě Slovinci nebo obyvatelé Slavonie. Klášter a kostel sv. Kříže Většího založil Přemysl II. r. 1256 pro špitálský řád cyriaků. Klášter za- bíral domy na Starém Městě čp. 885—886 a v Židovském 186—189 a byl 1783 zrušen. Farní kostel sv. Valentina stál na konci Valentinské ulice, dnešní Kaprové, při nynějším domu čp. 56. Osada Na písku zaujímala nynější Valdštejnskou zahradu a ulici. Zahrada arcibiskupova byla před malostranskými hradbami a zabírala dnešní Vojanovy sady a prostor domů v nynější Lužické ulici (ul. U lužického semináře). Mlýny, které se křižáci pokoušeli z té strany zapálit, byly mlýny kdysi Olbramovy, tehdy Mikuláše Zárovského. 47 2 3 Rakouský vévoda Albrecht vzal si později Zikmundovu dceru Alžbětu a po jeho smrti dosáhl koruny uherské, německé a zčásti i české, ale zemřel již 1439. Kněz Vojtěch z Donína byl ještě mlád, byl vysvěcen teprve 1414, (J. Podlaha, Liber ordinationum, str. 108). Stč. překlad dodává: „v Kručíně“. 48 O bitvě na Vítkově hoře vypravuje mimo Vavřince dosti současníků, jejichž svědectví sebral 1926 J. Pekař, Zprávy pramenů o boji na hoře Vítkově 14. července 1420; k nim lze přiřadit list vévody bavorského, přetištěný z Aventina F. M. Bartošem „Okolo bitvy na Vítkově“ ve Vojenských roz- hledech 5, 1924, str. 373. Poslední rozbor bitvy, ovšem s patrnou snahou zmenšit velikost Žižkova vítězství, podal J. Pekař III, str. 51—58; ze starší literatury u něho neuvedené vyniká H. Toman, Husitské válečnictví, 1898, str. 306—311, který ovšem vyslovuje tvrzení ničím neodůvodněné, že Žižka při začátku bitvy na Vítkově hoře nebyl, nýbrž že přivedl ohrožené posádce pomoc. Srv. také
45 2 3 4 Aleš Vřešťovský z Rýzmburku u Náchoda († 1442) podepsal 1423 ustavující zápis pozdějšího bra- trstva sirotčího v Německém Brodě a byl 1433 zvolen zemským správcem, kterým zůstal až do pří- chodu Zikmundova 1436 (A. Sedláček, Hrady II, str. 230). Beneš z Mokrovous a z Hustířan podepsal 1422 zápis o smír v Praze a 1423 svrchuuvedený zápis. R. 1424 bil se pod Žižkou u Malešova, r. 1433 byl členem poselstva do Basileje, ale 1434 u Lipan bojoval stejně jako Aleš Vřešťovský proti svým polním spolubratřím. Avšak již 1437 byl v čele vý- chodočeské šlechty, která vypověděla válku Zikmundovi, a stal se potom sloupem strany podě- bradské. Zemřel asi 1464. (A. Sedláček, Hrady XII, str. 131.) Jiřík z Chvalkovic u České Skalice podepsal 1422 zápis o smír v Praze, 1426 bojoval u Ústí n. L. a zapadl 1436 (A. Sedláček, Hrady V, str. 43). Podlažice, starý klášter benediktýnský, založený v 1. pol. XII. stol., jihovýchodně od Chrudimě. O jeho soudu níže kap. 90. Z kláštera je v král. knihovně ve Stockholmu Codex gigas (Grandis) asi z let 1238—1245. K obsazení Hradce srv. i Chron. Univ. Prag. PDČ V, str. 587. 46 2 3 6 8 Bruska (Brusnice), potok na západ od Prahy. Oboru u Ovence (dnešní Bubeneč) založil Jan Lu- cemburský. Účastníky křížové výpravy proti Praze vypočítává V. V. Tomek IV, str. 71; jednotlivé národy uvádí také Budyšínský rukopis (D), str. 41—42. Akvilejský patriarcha Ludvík (1412—1430) pocházel z vévodského rodu Tecků. Latinský originál má „Slavi“, tj. Slované. Jsou to zřejmě Slovinci nebo obyvatelé Slavonie. Klášter a kostel sv. Kříže Většího založil Přemysl II. r. 1256 pro špitálský řád cyriaků. Klášter za- bíral domy na Starém Městě čp. 885—886 a v Židovském 186—189 a byl 1783 zrušen. Farní kostel sv. Valentina stál na konci Valentinské ulice, dnešní Kaprové, při nynějším domu čp. 56. Osada Na písku zaujímala nynější Valdštejnskou zahradu a ulici. Zahrada arcibiskupova byla před malostranskými hradbami a zabírala dnešní Vojanovy sady a prostor domů v nynější Lužické ulici (ul. U lužického semináře). Mlýny, které se křižáci pokoušeli z té strany zapálit, byly mlýny kdysi Olbramovy, tehdy Mikuláše Zárovského. 47 2 3 Rakouský vévoda Albrecht vzal si později Zikmundovu dceru Alžbětu a po jeho smrti dosáhl koruny uherské, německé a zčásti i české, ale zemřel již 1439. Kněz Vojtěch z Donína byl ještě mlád, byl vysvěcen teprve 1414, (J. Podlaha, Liber ordinationum, str. 108). Stč. překlad dodává: „v Kručíně“. 48 O bitvě na Vítkově hoře vypravuje mimo Vavřince dosti současníků, jejichž svědectví sebral 1926 J. Pekař, Zprávy pramenů o boji na hoře Vítkově 14. července 1420; k nim lze přiřadit list vévody bavorského, přetištěný z Aventina F. M. Bartošem „Okolo bitvy na Vítkově“ ve Vojenských roz- hledech 5, 1924, str. 373. Poslední rozbor bitvy, ovšem s patrnou snahou zmenšit velikost Žižkova vítězství, podal J. Pekař III, str. 51—58; ze starší literatury u něho neuvedené vyniká H. Toman, Husitské válečnictví, 1898, str. 306—311, který ovšem vyslovuje tvrzení ničím neodůvodněné, že Žižka při začátku bitvy na Vítkově hoře nebyl, nýbrž že přivedl ohrožené posádce pomoc. Srv. také
Strana 343
42 5. 5 343 2 3 6 R. Urbánek, Bitva na Vítkově, 1920, Z. Frankenberger, Naše velká armáda I, 1921, str. 77—87, J. Macek II, str. 212 nn., F. M. Bartoš, Hus. revoluce I, str. 98nn. Špitálské pole, nynější Karlín. 14. července. Stč. překlad uvádí: 16, V. V. Tomek v překladu této části v ČČM 1843, str. 518 má 126. Jen v boji na Vítkově hoře padlo 144 Němců a Uhrů a také vůdce Míšňanů Jindřich z Isenburka. Kněz Jan Čapek byl hlavní básník a skladatel duchovních písní husitských od r. 1414, možná již 1412 (F. M. Bartoš, Mladá Boleslav v době husitské v knize A. Molnára Boleslavští bratří, 1952, str. 7). Za revoluce byl táborským duchovním v Klatovech a zprávy o něm končí 1429. Jeho veliké dílo písňové rozebral Z. Nejedlý, str. 168—186. Poslední dva verše má v kronice jen rkp. SK ČSR XI D 8. 15. července. 8 49 Jednání, o němž vypravuje kronika, podrobně vypisuje pražský manifest z 8. února 1421 (F. M. Bar- toš, Manifesty, str. 288—290; Bartoš připisuje tento manifest Vavřinci z Březové, což však nelze prokázat). Jednání se začalo disputací pražských mistrů, vedených Janem Příbramem, tehdy děkanem artis- tické fakulty, a královými doktory, kteří sešli — v čele s akvilejským patriarchou Ludvíkem a tro- girským biskupem Šimonem z Dubrovníka — z Hradu na Malou Stranu a nakonec prohlásili ústy humanisty dr. Petra Pavla Vergeria, že mezi oběma stranami není rozporu o čtyřech artikulích, které byly základem jednání, s výjimkou jediné věci, závaznosti přijímání z kalicha. Tu husité za- stávali, kdežto bohoslovci Zikmundovi ji odepřeli schválit (srv. V. V. Tomek IV2, str. 83—84). Jednání o této otázce bylo vyhrazeno nové disputaci, ze které však sešlo. O této disputaci se kronika pouze zmiňuje, zato však vypravuje o marném náběhu k disputaci druhé. J. Pekař II, str. 66—67 a IV, str. 54, viní tu Vavřince z úmyslné nepravdy, jistě neprávem. Když psal kroniku, nechtělo se snad kronikáři opakovat, co vypsal 1421, nebo neměl po ruce uve- dený manifest. Jak vidět z dalšího vypravování, neznal již ani správné datum vyhlášení čtyř artikulů, nýbrž omylem myslil, že k němu došlo až po bitvě na Vítkově hoře. 50 2 3 Toto znění slavného programu husitské revoluce má v originále královeckého archívu, s kterým se shoduje skoro úplně, datum 3. července 1420 (srovnání u F. M. Bartoše, Manifesty, str. 261, pozn. 25). Vavřinec užil tu nejspíše znění ze 7. července 1421, poslaného markraběti míšeňskému (u J. Cochlaea, Historia Hussitarium 1549, str. 198—201). O českém a německém znění Bartoš tamtéž. O něco později, ale podle všeho ještě v červenci vydala univerzita znění, rozšířené mnoha doklady (F. M. Bartoš, tamtéž, str. 282—285). Z několika těchto textů pokusil se sestavit znění artikulů R. Říčan v knize Ctyři vyznání, 1951, str. 39—52, kde je i cenné zjištění dokladových citátů; na je- jich plné znění tam odkazuji, přičemž cituji jen Ř, stránku a poznámky, které Říčan označuje čísli- cemi i písmeny. Friedberg u Říčana je: Corpus iuris canonici (Souhrn církevního práva), ed. E. Friedberg. Pars prior: Decretum Magistri Gratiani. 1879. Pars secunda: Decretalium collectio- nes. 1881. „Výklad meziřádkový“ = „Glossa interlinealis et marginalis“ Anselma z Laonu (de Monte Laudu- no, Laudinio), profesora teologie v Paříži a Laonu († 1417) je to výklad k celému Starému a Novému zákonu; Ř, str. 41 i pozn. 3. Gelasius I. (papež 492—496); R, str. 41, pozn. a). Usnesení koncilu kartaginského IV. c. 26 připouští, aby se v případě hrozící smrti udělila svátost pokání nemocnému zatímně bez kněze a „aby se mu svátost vlila do úst“; Ř, str. 42, pozn. d).
42 5. 5 343 2 3 6 R. Urbánek, Bitva na Vítkově, 1920, Z. Frankenberger, Naše velká armáda I, 1921, str. 77—87, J. Macek II, str. 212 nn., F. M. Bartoš, Hus. revoluce I, str. 98nn. Špitálské pole, nynější Karlín. 14. července. Stč. překlad uvádí: 16, V. V. Tomek v překladu této části v ČČM 1843, str. 518 má 126. Jen v boji na Vítkově hoře padlo 144 Němců a Uhrů a také vůdce Míšňanů Jindřich z Isenburka. Kněz Jan Čapek byl hlavní básník a skladatel duchovních písní husitských od r. 1414, možná již 1412 (F. M. Bartoš, Mladá Boleslav v době husitské v knize A. Molnára Boleslavští bratří, 1952, str. 7). Za revoluce byl táborským duchovním v Klatovech a zprávy o něm končí 1429. Jeho veliké dílo písňové rozebral Z. Nejedlý, str. 168—186. Poslední dva verše má v kronice jen rkp. SK ČSR XI D 8. 15. července. 8 49 Jednání, o němž vypravuje kronika, podrobně vypisuje pražský manifest z 8. února 1421 (F. M. Bar- toš, Manifesty, str. 288—290; Bartoš připisuje tento manifest Vavřinci z Březové, což však nelze prokázat). Jednání se začalo disputací pražských mistrů, vedených Janem Příbramem, tehdy děkanem artis- tické fakulty, a královými doktory, kteří sešli — v čele s akvilejským patriarchou Ludvíkem a tro- girským biskupem Šimonem z Dubrovníka — z Hradu na Malou Stranu a nakonec prohlásili ústy humanisty dr. Petra Pavla Vergeria, že mezi oběma stranami není rozporu o čtyřech artikulích, které byly základem jednání, s výjimkou jediné věci, závaznosti přijímání z kalicha. Tu husité za- stávali, kdežto bohoslovci Zikmundovi ji odepřeli schválit (srv. V. V. Tomek IV2, str. 83—84). Jednání o této otázce bylo vyhrazeno nové disputaci, ze které však sešlo. O této disputaci se kronika pouze zmiňuje, zato však vypravuje o marném náběhu k disputaci druhé. J. Pekař II, str. 66—67 a IV, str. 54, viní tu Vavřince z úmyslné nepravdy, jistě neprávem. Když psal kroniku, nechtělo se snad kronikáři opakovat, co vypsal 1421, nebo neměl po ruce uve- dený manifest. Jak vidět z dalšího vypravování, neznal již ani správné datum vyhlášení čtyř artikulů, nýbrž omylem myslil, že k němu došlo až po bitvě na Vítkově hoře. 50 2 3 Toto znění slavného programu husitské revoluce má v originále královeckého archívu, s kterým se shoduje skoro úplně, datum 3. července 1420 (srovnání u F. M. Bartoše, Manifesty, str. 261, pozn. 25). Vavřinec užil tu nejspíše znění ze 7. července 1421, poslaného markraběti míšeňskému (u J. Cochlaea, Historia Hussitarium 1549, str. 198—201). O českém a německém znění Bartoš tamtéž. O něco později, ale podle všeho ještě v červenci vydala univerzita znění, rozšířené mnoha doklady (F. M. Bartoš, tamtéž, str. 282—285). Z několika těchto textů pokusil se sestavit znění artikulů R. Říčan v knize Ctyři vyznání, 1951, str. 39—52, kde je i cenné zjištění dokladových citátů; na je- jich plné znění tam odkazuji, přičemž cituji jen Ř, stránku a poznámky, které Říčan označuje čísli- cemi i písmeny. Friedberg u Říčana je: Corpus iuris canonici (Souhrn církevního práva), ed. E. Friedberg. Pars prior: Decretum Magistri Gratiani. 1879. Pars secunda: Decretalium collectio- nes. 1881. „Výklad meziřádkový“ = „Glossa interlinealis et marginalis“ Anselma z Laonu (de Monte Laudu- no, Laudinio), profesora teologie v Paříži a Laonu († 1417) je to výklad k celému Starému a Novému zákonu; Ř, str. 41 i pozn. 3. Gelasius I. (papež 492—496); R, str. 41, pozn. a). Usnesení koncilu kartaginského IV. c. 26 připouští, aby se v případě hrozící smrti udělila svátost pokání nemocnému zatímně bez kněze a „aby se mu svátost vlila do úst“; Ř, str. 42, pozn. d).
Strana 344
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Rehoř I. Veliký (papež 590—604); R, str. 41, pozn. b). Augustin (význačný církevní spisovatel, 354—439) v Prosperově knize Sentencí; Ř, str. 41, pozn. c). Augustinova slova o kalichu: R, str. 44. pozn. j). Jeroným (překladatel bible do latiny, † 420) na Sof. 3, 4; Ř, str. 42, pozn. e). Dionysius Aeropagita, prý první biskup aténský; viz výše kap. 5, pozn. 4. Odkaz je na místo (De ecclesiastica hierarchia) v kap. 3, 12; R, str. 42, pozn. f). Cyprián (biskup v Kartágu v sev. Africe, † 258) v synodním listě papeži Korneliovi o padlých; Ř, str. 42, pozn. g). Ambrož, vlastně domnělý Ambrož v 5. knize „O svátostech“ (De sacramentis); R, str. 42—43, pozn. h). Origenes (asi 185—255) v 16. kázání na text z Num. (IV. knihy Mojžíšovy) 23, 24; R, str. 43, pozn. ch). Augustin v první knize o symbolu (vyznání); Ř, str. 44, pozn. i). Jeho slova z postního kázání: Ř, str. 44, pozn. j). Příslušné místo písně, připsané Ambrožovi, znělo podle husitského traktátu, poslaného do Kostnice r. 1417, podle Hardta III, str. 819 nn., takto: „Nehodujme jen při těle Beránkově, ale opájejme se také jeho krví. Neboť toliko jeho krev nepůsobí nebezpečenství z pití, nýbrž spásu.“ Ř, str. 43, pozn. 9. „Historia ecclesiastica tripartita“ o 12 knihách (MPL LXIX, str. 879—1214) je dílo, které napsal Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator (* okolo r. 470—485, † kolem 570—578), vy- soký úředník krále Theodoricha, od r. 533 praefectus praetorio (velitel pretoriánů, tělesné stráže). Beda Venerabilis (anglický teolog, 674—735) v kázání 14. (na slova Janova I, 29) na 3. neděli po Zjevení; Ř, str. 43, pozn. 9. Lev I. (papež 440—461); z jeho 42. kázání; Ř, str. 43. pozn. 9. Fulgentius z Ruspe (468—533), církevní spisovatel; Ř, str. 44, pozn. k). Remigius (z Auxerre, církevní spisovatel, † 908) ve výkladu k 1. Kor., 10, 16; Ř, str. 44, pozn. 1). Tomáš Akvinský († 1274), dominikán, profesor teologie na pařížské univerzitě, hlavní vykladatel učení římskokatolické církve. Podle R, str. 45, pozn. m) ve výkladu Tomášově na Čtyři knihy sen- tencí pojednává otázka 48 o manželských věcech; správné jsou poukazy ot. 76 a 73 i 83 (jsou v jeho Summa theologica, Ř tamtéž). Inocenc III. (papež 1198—1216) v knize „De sacro altaris mysterio“ (O svaté oltářní svátosti); Ř, str. 45, pozn. n). Pascasius Radbertus (benediktýnský opat v Corbie 844—851 a St. Requier, † 865 v Corbie) v knize „Liber de corpore et sanguine Christi“ (Kniha o těle a krvi Kristově); R, str. 45, pozn. o). Mikuláš z Lyry, Lyra (nar. asi 1270 v Lyře u Evreux, zemřel 1340), františkán, profesor pařížské univerzity, napsal výklad k celému Písmu; první místo k Přísl. 9,5 („Pojďte, jezte chléb můj a pijte víno, které jsem smísila“) je v jeho Biblia sacra cum... Postilla Nic. Lirani..., Antverpy 1634, III, str. 1648nn. a druhé k 1. Kor. 11, 28 („Zkusiž tedy sám sebe člověk a tak z chleba toho jez a z toho kalicha pij“) tamtéž VI, str. 297; Ř, str. 45. pozn. p). Vilém z Montlaudunu = z Montluçonu (de Monte Laudino), opat v Montierneuf († 1343), v knize o svátostech, kap. „Cum Marthae“ (Když Martě). Totéž místo uvádí Rokycana v traktátu O přijí- mání krve (vyd. F. Šimek v VKČSN 1940, str. 15nn.); Ř, str. 46, pozn. r). Albert Veliký (Albertus Magnus) (1193—1280), vynikající teolog, scholastický filozof a přírodopisec v Paříži; jde tu o „Liber de sacramento eucharistiae“ (Kniha o svátosti eucharistie); R, str. 46, pozn. r). V českém znění zní tento artikul takto (Ř, str. 47): „Třetí, že mnozí kněžie a mnišie světským právem panují nad velikým zbožím tělesným, proti přikázání Kristovu a na přiekazu svému úřadu kněžskému a k veliké škodě pánóm stavu světského: aby takovým kněžím to neřádné panovanie odjato a stanoveno bylo, a aby podlé Čtenie nám pří- kladně živi byli a navedeni byli k stavu Kristovu a apoštolskému.“ Mikuláš z Pelhřimova má ve své lat. kronice tento článek na čtvrtém místě v tomto znění: „Aby 6 8
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Rehoř I. Veliký (papež 590—604); R, str. 41, pozn. b). Augustin (význačný církevní spisovatel, 354—439) v Prosperově knize Sentencí; Ř, str. 41, pozn. c). Augustinova slova o kalichu: R, str. 44. pozn. j). Jeroným (překladatel bible do latiny, † 420) na Sof. 3, 4; Ř, str. 42, pozn. e). Dionysius Aeropagita, prý první biskup aténský; viz výše kap. 5, pozn. 4. Odkaz je na místo (De ecclesiastica hierarchia) v kap. 3, 12; R, str. 42, pozn. f). Cyprián (biskup v Kartágu v sev. Africe, † 258) v synodním listě papeži Korneliovi o padlých; Ř, str. 42, pozn. g). Ambrož, vlastně domnělý Ambrož v 5. knize „O svátostech“ (De sacramentis); R, str. 42—43, pozn. h). Origenes (asi 185—255) v 16. kázání na text z Num. (IV. knihy Mojžíšovy) 23, 24; R, str. 43, pozn. ch). Augustin v první knize o symbolu (vyznání); Ř, str. 44, pozn. i). Jeho slova z postního kázání: Ř, str. 44, pozn. j). Příslušné místo písně, připsané Ambrožovi, znělo podle husitského traktátu, poslaného do Kostnice r. 1417, podle Hardta III, str. 819 nn., takto: „Nehodujme jen při těle Beránkově, ale opájejme se také jeho krví. Neboť toliko jeho krev nepůsobí nebezpečenství z pití, nýbrž spásu.“ Ř, str. 43, pozn. 9. „Historia ecclesiastica tripartita“ o 12 knihách (MPL LXIX, str. 879—1214) je dílo, které napsal Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator (* okolo r. 470—485, † kolem 570—578), vy- soký úředník krále Theodoricha, od r. 533 praefectus praetorio (velitel pretoriánů, tělesné stráže). Beda Venerabilis (anglický teolog, 674—735) v kázání 14. (na slova Janova I, 29) na 3. neděli po Zjevení; Ř, str. 43, pozn. 9. Lev I. (papež 440—461); z jeho 42. kázání; Ř, str. 43. pozn. 9. Fulgentius z Ruspe (468—533), církevní spisovatel; Ř, str. 44, pozn. k). Remigius (z Auxerre, církevní spisovatel, † 908) ve výkladu k 1. Kor., 10, 16; Ř, str. 44, pozn. 1). Tomáš Akvinský († 1274), dominikán, profesor teologie na pařížské univerzitě, hlavní vykladatel učení římskokatolické církve. Podle R, str. 45, pozn. m) ve výkladu Tomášově na Čtyři knihy sen- tencí pojednává otázka 48 o manželských věcech; správné jsou poukazy ot. 76 a 73 i 83 (jsou v jeho Summa theologica, Ř tamtéž). Inocenc III. (papež 1198—1216) v knize „De sacro altaris mysterio“ (O svaté oltářní svátosti); Ř, str. 45, pozn. n). Pascasius Radbertus (benediktýnský opat v Corbie 844—851 a St. Requier, † 865 v Corbie) v knize „Liber de corpore et sanguine Christi“ (Kniha o těle a krvi Kristově); R, str. 45, pozn. o). Mikuláš z Lyry, Lyra (nar. asi 1270 v Lyře u Evreux, zemřel 1340), františkán, profesor pařížské univerzity, napsal výklad k celému Písmu; první místo k Přísl. 9,5 („Pojďte, jezte chléb můj a pijte víno, které jsem smísila“) je v jeho Biblia sacra cum... Postilla Nic. Lirani..., Antverpy 1634, III, str. 1648nn. a druhé k 1. Kor. 11, 28 („Zkusiž tedy sám sebe člověk a tak z chleba toho jez a z toho kalicha pij“) tamtéž VI, str. 297; Ř, str. 45. pozn. p). Vilém z Montlaudunu = z Montluçonu (de Monte Laudino), opat v Montierneuf († 1343), v knize o svátostech, kap. „Cum Marthae“ (Když Martě). Totéž místo uvádí Rokycana v traktátu O přijí- mání krve (vyd. F. Šimek v VKČSN 1940, str. 15nn.); Ř, str. 46, pozn. r). Albert Veliký (Albertus Magnus) (1193—1280), vynikající teolog, scholastický filozof a přírodopisec v Paříži; jde tu o „Liber de sacramento eucharistiae“ (Kniha o svátosti eucharistie); R, str. 46, pozn. r). V českém znění zní tento artikul takto (Ř, str. 47): „Třetí, že mnozí kněžie a mnišie světským právem panují nad velikým zbožím tělesným, proti přikázání Kristovu a na přiekazu svému úřadu kněžskému a k veliké škodě pánóm stavu světského: aby takovým kněžím to neřádné panovanie odjato a stanoveno bylo, a aby podlé Čtenie nám pří- kladně živi byli a navedeni byli k stavu Kristovu a apoštolskému.“ Mikuláš z Pelhřimova má ve své lat. kronice tento článek na čtvrtém místě v tomto znění: „Aby 6 8
Strana 345
26 27 28 29 30 e kněžstvo, zanechávajíc světského panování nad bohatstvím a časnými statky, které vlastní podle císařského obdarování (míněna patrně tzv. donace císaře Konstantina, tj. že císař Konstantin Veliký daroval papeži Silvestrovi I. — 314—335 — město Řím z vděčnosti za to, že ho pokřtil, a tak že vznikl papežský stát. Z toho se odvozovala i světská moc — „panování“ papežů. Tzv. donace Konstantinova je padělek, ve středověku stále udržovaný.) proti přikázání Kristovu na škodu svého úřadu a k újmě světského ramene, žilo podle učení Kristova a jeho apoštolů.“ (Ř, str. 48, pozn. 12.) „Obyčejný výklad Písma“ = „Glossa ordinaria“ Walafrida Strabona (Straba), benediktýnského opata v Reichenau († 849), obšírný výklad celého Písma, velmi oblíbená pomůcka středověkých teologů. Glossa zde cituje tzv. Ambrosiastra k 1. Tim. 6, 9—10; R, pozn. 7. Jeroným Nepotianovi; Ř, str. 48, pozn. 12. Z Augustina je to kánon 10—12, a to ze spisu „De communi vita clericorum“ (O společném ži- votě kněží) a z 50. traktátu na 12. kap. ev. Janova; R, str. 48, pozn. 10. Z Ambrože je kánon 6. „De fuga saeculi“ (O útěku z tohoto světa), kap. 2; Ř tamtéž. Kánon „Fraternitatem“ (Bratrství) je v Dekretáliích papeže Rehoře IX. (1227—1241); obsahuje výrok Alexandra III. (1159—1181) proti darům, které činí kněz na úkor církve; Ř tamtéž. Bernhard z Clairvaux ve Francii, zakladatel řádu cisterciáckého (1090—1153), v knize „De consi- deratione ad papam Eugenium“ — O rozjímání papeži Eugenovi III. (1145—1153) v 2. kn. (MSL str. 182, str. 748) praví: „Příklad daný na apoštolech jest tento: Panování se zakazuje, přikazuje se služba“ (celé místo Ř, str. 49, pozn. e). V českém znění artikulů (Ř, str. 50) zní tento článek takto: „Čtvrté, aby všichni hřiechové smrtedlní a zvláště zjevní a jiní neřádové zákonu Božiemu odporní řádem a rozumně od těch, jenž k tomu úřad mají, v každém stavu byli stavováni a kaženi, a zlá pověst o tejto zemi aby vyčištěna byla; a tak, aby se obecné dobré dálo království a jazyku Českému. V lat. originále kroniky je: „ut omnia peccata... prohibeantur et destruantur“. Stč. překlad má: „aby všichni hřiechové... byli zapovědieni a rušeni“. Mikuláš Biskupec (R, str. 51, pozn. 19) má místo „kaženi“ šíře: „stíháni, trestáni a podle možnosti vyhlazováni“. V překladu je ponechán pro lat. prohibeantur starý výraz „stavováni“ (= zamezovány, tj. stíhány a trestány) a pro „destruan- tur“ by bylo nejvhodnější „potírány“ nebo „mařeny“, „vyhlazovány“. Podrobně jsou ty hříchy také vypočítány v českém znění u Ř, str. 50 i pozn. 1. Třicet mší se sloužilo po 30 dní za zesnulé podle obyčeje, který se odvozoval od papeže Řehoře I. Za tyto mše se muselo platit. O čtyřech artikulech srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 55—56. 844 345 31 32 51 2 3 4 6 22. července. Zřejmě chybné datum. Zikmund sám psal do Anglie 31. července, že byl korunován „dnes“. M. Lenz, König Sigismund und Heinrich V. von England, str. 208, mu dává za pravdu. Povšimnutí zasluhuje nepřímá obrana táborského obrazoborectví, které jinak kronikář kárá, jeho srovnáním s řáděním Zikmundovým. — Hlavy a ruce, tj. mučedníků nebo svatých a světic ze zlata a stříbra. Zprávu o tom, že Zikmund loupil poklady, uvádějí též SL (P-CH), str. 52. Zde je pěkně zachyceno rozhořčení křižáků na krále, jemuž se nakonec vymkl z rukou obrovský podnik křižácké výpravy, který slabý panovník nedokázal zvládnout. Stč. překlad přidává: „jsouc zproštěni od milého Boha svých nepřátel“. V Kutné Hoře, kam se utekl, pobýval Zikmund 7.—22. srpna, znova pak 1.—16. a 30. září. Tam dal 16. srpna znovu vyhlásit křižáckou bulu z 1. března a za druhého pobytu jmenoval hejtmany kraje Prácheňského a Bechyňského a vypsal krajský sjezd do Příbramě (Altmann 1, str. 296—302). Ač se dal Zikmund korunovat na českého krále, nezřídil v zemi pravidelnou vládu. Jen podkomoří Václav z Dubé a minemistr Mikeš Divůček z Jemniště vykonávali své úřady při správě královských důchodů a nad královskými městy, která mu zůstala věrná. Václava z Dubé jmenoval také nejvyšším purkrabím pražským. I
26 27 28 29 30 e kněžstvo, zanechávajíc světského panování nad bohatstvím a časnými statky, které vlastní podle císařského obdarování (míněna patrně tzv. donace císaře Konstantina, tj. že císař Konstantin Veliký daroval papeži Silvestrovi I. — 314—335 — město Řím z vděčnosti za to, že ho pokřtil, a tak že vznikl papežský stát. Z toho se odvozovala i světská moc — „panování“ papežů. Tzv. donace Konstantinova je padělek, ve středověku stále udržovaný.) proti přikázání Kristovu na škodu svého úřadu a k újmě světského ramene, žilo podle učení Kristova a jeho apoštolů.“ (Ř, str. 48, pozn. 12.) „Obyčejný výklad Písma“ = „Glossa ordinaria“ Walafrida Strabona (Straba), benediktýnského opata v Reichenau († 849), obšírný výklad celého Písma, velmi oblíbená pomůcka středověkých teologů. Glossa zde cituje tzv. Ambrosiastra k 1. Tim. 6, 9—10; R, pozn. 7. Jeroným Nepotianovi; Ř, str. 48, pozn. 12. Z Augustina je to kánon 10—12, a to ze spisu „De communi vita clericorum“ (O společném ži- votě kněží) a z 50. traktátu na 12. kap. ev. Janova; R, str. 48, pozn. 10. Z Ambrože je kánon 6. „De fuga saeculi“ (O útěku z tohoto světa), kap. 2; Ř tamtéž. Kánon „Fraternitatem“ (Bratrství) je v Dekretáliích papeže Rehoře IX. (1227—1241); obsahuje výrok Alexandra III. (1159—1181) proti darům, které činí kněz na úkor církve; Ř tamtéž. Bernhard z Clairvaux ve Francii, zakladatel řádu cisterciáckého (1090—1153), v knize „De consi- deratione ad papam Eugenium“ — O rozjímání papeži Eugenovi III. (1145—1153) v 2. kn. (MSL str. 182, str. 748) praví: „Příklad daný na apoštolech jest tento: Panování se zakazuje, přikazuje se služba“ (celé místo Ř, str. 49, pozn. e). V českém znění artikulů (Ř, str. 50) zní tento článek takto: „Čtvrté, aby všichni hřiechové smrtedlní a zvláště zjevní a jiní neřádové zákonu Božiemu odporní řádem a rozumně od těch, jenž k tomu úřad mají, v každém stavu byli stavováni a kaženi, a zlá pověst o tejto zemi aby vyčištěna byla; a tak, aby se obecné dobré dálo království a jazyku Českému. V lat. originále kroniky je: „ut omnia peccata... prohibeantur et destruantur“. Stč. překlad má: „aby všichni hřiechové... byli zapovědieni a rušeni“. Mikuláš Biskupec (R, str. 51, pozn. 19) má místo „kaženi“ šíře: „stíháni, trestáni a podle možnosti vyhlazováni“. V překladu je ponechán pro lat. prohibeantur starý výraz „stavováni“ (= zamezovány, tj. stíhány a trestány) a pro „destruan- tur“ by bylo nejvhodnější „potírány“ nebo „mařeny“, „vyhlazovány“. Podrobně jsou ty hříchy také vypočítány v českém znění u Ř, str. 50 i pozn. 1. Třicet mší se sloužilo po 30 dní za zesnulé podle obyčeje, který se odvozoval od papeže Řehoře I. Za tyto mše se muselo platit. O čtyřech artikulech srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 55—56. 844 345 31 32 51 2 3 4 6 22. července. Zřejmě chybné datum. Zikmund sám psal do Anglie 31. července, že byl korunován „dnes“. M. Lenz, König Sigismund und Heinrich V. von England, str. 208, mu dává za pravdu. Povšimnutí zasluhuje nepřímá obrana táborského obrazoborectví, které jinak kronikář kárá, jeho srovnáním s řáděním Zikmundovým. — Hlavy a ruce, tj. mučedníků nebo svatých a světic ze zlata a stříbra. Zprávu o tom, že Zikmund loupil poklady, uvádějí též SL (P-CH), str. 52. Zde je pěkně zachyceno rozhořčení křižáků na krále, jemuž se nakonec vymkl z rukou obrovský podnik křižácké výpravy, který slabý panovník nedokázal zvládnout. Stč. překlad přidává: „jsouc zproštěni od milého Boha svých nepřátel“. V Kutné Hoře, kam se utekl, pobýval Zikmund 7.—22. srpna, znova pak 1.—16. a 30. září. Tam dal 16. srpna znovu vyhlásit křižáckou bulu z 1. března a za druhého pobytu jmenoval hejtmany kraje Prácheňského a Bechyňského a vypsal krajský sjezd do Příbramě (Altmann 1, str. 296—302). Ač se dal Zikmund korunovat na českého krále, nezřídil v zemi pravidelnou vládu. Jen podkomoří Václav z Dubé a minemistr Mikeš Divůček z Jemniště vykonávali své úřady při správě královských důchodů a nad královskými městy, která mu zůstala věrná. Václava z Dubé jmenoval také nejvyšším purkrabím pražským. I
Strana 346
V dohodě s pány zřídil v jednotlivých krajích tzv. lantfrídy, a to tak, že nad každým krajem dosa- dil hejtmana z panstva v kraji usedlého; ten měl v čele stavů toho kraje, to jest pánů, zemanů, pre- látů a královských měst, zakročovat proti „šílenosti“ viklefovců a stíhat je až do vykořenění a při- vést odbojníky k poslušnosti (o tom jeho list Oldřichovi z Rožmberka z 3. září 1420 v arch. tře- boňském; srv. V. V. Tomek IV2. str. 98, i pozn. 63). 52 2 3 5 6 M. Petr Payne, zvaný Engliš, Angličan, po matce francouzského původu, mistr oxfordské univer- zity, jeden z lollardů neboli chudých kněží, přívrženců Viklefových, prchl někdy v září 1413, kdy byl obeslán k soudu, z Anglie do Německa a odtud r. 1414 se uchýlil do Čech. Zde se stal na Karlově univerzitě spolubojovníkem Jakoubka ze Stříbra v zápase o kalich, ale hleděl mírniti formou obrany i radikální požadavky táborské levice. Za revoluce byl vysílán jako její zástupce, a to 1420 do Polska, 1429 do Bratislavy ke králi Zikmundovi a 1433 i do Basileje, kde mu byla svěřena obrana artikulu o chudobě kněžstva. Úcta táborů k němu je tím významnější, že Petr Engliš vždy zastával politiku „středu“, šlo mu o konsolidaci národní a církevní a vždy kladl, jak sám pěkně zdůraznil, prospěch obecný nad zájem osob a stran. R. 1448 se vrátil s Rokycanou do Prahy a dožil v klášteře na Slovanech (1456) (srv. F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama, M. Petra Payna, 1928). O výsledku hlasování mistrů, jehož vedení bylo svěřeno Englišovi, i o tom, jak se rozhodla rada obce Starého Města, Vavřinec mlčí, nejspíše proto, že se většina vyslovila proti táborským poža- davkům. Z nich prvý se domáhal zachovávání zápisu mezi Prahou a tábory z 27. května (viz výše kap. 40), druhý, jak se zdá, společného programu husitského. Překládám podle konjektury sedium místo rukopisného secundum. Právem pohanským se míní právo římské, jehož recepce byla v té době na postupu. Německými právy v článku se myslí asi tvrdé právo magdeburské, jehož právní příručky, jako Magdeburské Distinkce, byly v užívání v českých městech, a jeho tresty smrti za krádež i jiné pře- činy; tak aspoň zní tento požadavek u Mikuláše Biskupce (F. M. Bartoš vČSPSČXXIX, 1922, str. 105; srv. Deník Petra Žateckého, 1953, str. 235). Města v Čechách a na Moravě se totiž spravovala právy německými, a to skupina středočeská a jihočeská (Staré Město pražské, Kutná Hora, Plzeň, Budějo- vice atd.) převzala ustanovení tzv. Švábského zrcadla, užívaného v jihoněmeckých městech a ne- správně nazývaného právem norimberským, města jihomoravská se spravovala právem vídeňským, a skupina měst severočeských (od hranice Chomutov, Louny, Slaný, Menší Město pražské, Brandýs nad Labem, Kouřim, Kolín, Chrudim, Vysoké Mýto, Litomyšl, Polička) a města severomoravská se spravovala právem litoměřickým, jehož základem bylo tzv. Saské zrcadlo, a obecně se nazývalo právem magdeburským. Skupina středočeská a jihočeská se ve 13. a 14. stol. dělila na tři skupiny: první měla svůj střed ve Starém Městě pražském, druhá v Jihlavě a třetí v Norimberku a Chebu. Tzv. právo norimberské podléhalo více a více vlivu práva obecného a částečně i zemského, upra- vovalo se a vyvíjelo samostatněji, až se po válkách husitských vlivem hlavního města, kde platilo, stalo českým právem městským a zcela vytlačilo z českých měst právo saské (magdeburské). Požadavek článku 10 o revizi univerzitních statutů míří nejspíše na přísahy, hojně tu požadované, jak učinil zčásti již za svého rektorátu 1409 Hus, ale ovšem i na to, co požaduje článek další. V lat. originále začátek tohoto článku zní: „ut omnes census sacerdotum ad bonum commune convertant et usurarios destruant in domibus...“ Beru slovo usurarius v obvyklém středověkém významu „lichvář“ a překládám místo: „aby potírali lichváře“. V. V. Tomek IV2, str. 92, formuluje české znění tohoto začátku takto: „aby byly všechny platy duchovních obráceny k obecnému dobré- mu, a co jest jich lichvářských (bere tudíž usurarios jako přívlastek k census) na domech, na krá- mích nebo na jiných statcích, aby byly zrušeny“. Podobně Jakoubek u J. Pekaře I, str. 108. Článek je namířen proti tzv. věčným platům neboli rentám, z nichž plynuly držitelům, především církvi, ale i univerzitním profesorům značné a často hlavní důchody. Tyto platy zavrhovala jako I
V dohodě s pány zřídil v jednotlivých krajích tzv. lantfrídy, a to tak, že nad každým krajem dosa- dil hejtmana z panstva v kraji usedlého; ten měl v čele stavů toho kraje, to jest pánů, zemanů, pre- látů a královských měst, zakročovat proti „šílenosti“ viklefovců a stíhat je až do vykořenění a při- vést odbojníky k poslušnosti (o tom jeho list Oldřichovi z Rožmberka z 3. září 1420 v arch. tře- boňském; srv. V. V. Tomek IV2. str. 98, i pozn. 63). 52 2 3 5 6 M. Petr Payne, zvaný Engliš, Angličan, po matce francouzského původu, mistr oxfordské univer- zity, jeden z lollardů neboli chudých kněží, přívrženců Viklefových, prchl někdy v září 1413, kdy byl obeslán k soudu, z Anglie do Německa a odtud r. 1414 se uchýlil do Čech. Zde se stal na Karlově univerzitě spolubojovníkem Jakoubka ze Stříbra v zápase o kalich, ale hleděl mírniti formou obrany i radikální požadavky táborské levice. Za revoluce byl vysílán jako její zástupce, a to 1420 do Polska, 1429 do Bratislavy ke králi Zikmundovi a 1433 i do Basileje, kde mu byla svěřena obrana artikulu o chudobě kněžstva. Úcta táborů k němu je tím významnější, že Petr Engliš vždy zastával politiku „středu“, šlo mu o konsolidaci národní a církevní a vždy kladl, jak sám pěkně zdůraznil, prospěch obecný nad zájem osob a stran. R. 1448 se vrátil s Rokycanou do Prahy a dožil v klášteře na Slovanech (1456) (srv. F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama, M. Petra Payna, 1928). O výsledku hlasování mistrů, jehož vedení bylo svěřeno Englišovi, i o tom, jak se rozhodla rada obce Starého Města, Vavřinec mlčí, nejspíše proto, že se většina vyslovila proti táborským poža- davkům. Z nich prvý se domáhal zachovávání zápisu mezi Prahou a tábory z 27. května (viz výše kap. 40), druhý, jak se zdá, společného programu husitského. Překládám podle konjektury sedium místo rukopisného secundum. Právem pohanským se míní právo římské, jehož recepce byla v té době na postupu. Německými právy v článku se myslí asi tvrdé právo magdeburské, jehož právní příručky, jako Magdeburské Distinkce, byly v užívání v českých městech, a jeho tresty smrti za krádež i jiné pře- činy; tak aspoň zní tento požadavek u Mikuláše Biskupce (F. M. Bartoš vČSPSČXXIX, 1922, str. 105; srv. Deník Petra Žateckého, 1953, str. 235). Města v Čechách a na Moravě se totiž spravovala právy německými, a to skupina středočeská a jihočeská (Staré Město pražské, Kutná Hora, Plzeň, Budějo- vice atd.) převzala ustanovení tzv. Švábského zrcadla, užívaného v jihoněmeckých městech a ne- správně nazývaného právem norimberským, města jihomoravská se spravovala právem vídeňským, a skupina měst severočeských (od hranice Chomutov, Louny, Slaný, Menší Město pražské, Brandýs nad Labem, Kouřim, Kolín, Chrudim, Vysoké Mýto, Litomyšl, Polička) a města severomoravská se spravovala právem litoměřickým, jehož základem bylo tzv. Saské zrcadlo, a obecně se nazývalo právem magdeburským. Skupina středočeská a jihočeská se ve 13. a 14. stol. dělila na tři skupiny: první měla svůj střed ve Starém Městě pražském, druhá v Jihlavě a třetí v Norimberku a Chebu. Tzv. právo norimberské podléhalo více a více vlivu práva obecného a částečně i zemského, upra- vovalo se a vyvíjelo samostatněji, až se po válkách husitských vlivem hlavního města, kde platilo, stalo českým právem městským a zcela vytlačilo z českých měst právo saské (magdeburské). Požadavek článku 10 o revizi univerzitních statutů míří nejspíše na přísahy, hojně tu požadované, jak učinil zčásti již za svého rektorátu 1409 Hus, ale ovšem i na to, co požaduje článek další. V lat. originále začátek tohoto článku zní: „ut omnes census sacerdotum ad bonum commune convertant et usurarios destruant in domibus...“ Beru slovo usurarius v obvyklém středověkém významu „lichvář“ a překládám místo: „aby potírali lichváře“. V. V. Tomek IV2, str. 92, formuluje české znění tohoto začátku takto: „aby byly všechny platy duchovních obráceny k obecnému dobré- mu, a co jest jich lichvářských (bere tudíž usurarios jako přívlastek k census) na domech, na krá- mích nebo na jiných statcích, aby byly zrušeny“. Podobně Jakoubek u J. Pekaře I, str. 108. Článek je namířen proti tzv. věčným platům neboli rentám, z nichž plynuly držitelům, především církvi, ale i univerzitním profesorům značné a často hlavní důchody. Tyto platy zavrhovala jako I
Strana 347
346 9 lichvu škola Milíčova a zejména Jakoubek ze Stříbra, který proti nim neohroženě vedl nekompro- misní zápas až do smrti, a s ním i táboři (srv. výše kap. 2, pozn. 1, a u J. Pekaře I, str. 108). I v požadavcích článku 12 o boření klášterů a ničení obrazů šel Jakoubek s tábory, ale zůstal v tom i v jiném mezi univerzitními kolegy osamocen. Souhlas s tábory v této věci Jakoubek asi neváhal projevit. To nejspíše zadrželo kronikářovo pero, když měl přiznat, že tak učinil mistr autority tak veliké, jako byl betlémský kazatel, s nímž však v této věci M. Vavřinec nemohl souhlasit. 347 53 2 3 5 6 Při kostele sv. Petra a Pavla na Zderaze, který se připomíná již r. 1125, byl založen r. 1190 klášter křižovníků strážců Božího hrobu (nosili na černém rouchu dvojitý červený kříž). Patřil k nejbohatším klášterům; měl veliké majetky v sedmi obvodech v Čechách (v Hněvině Mostě, na sev. Plzeňsku, u Nymburka, u Trutnova, u Horažďovic a Sušice, u Vysokého Mýta a u Prahy) a v Praze vlastní statky (vinice) a platy z domů. R. 1393 za Václava IV. byl znovu stavěn. Po r. 1419 zbyly z jeho roz- sáhlých budov jen rozvaliny. Klášter sv. Klimenta u Karlova mostu, do něhož se přestěhovali r. 1232 dominikáni (bratří kazatelé, praedicatores) z Poříčí, byl rozsáhlý klášter, v němž se konaly i sněmy a jiné schůze. 10. srpna. O klášteru zbraslavském srv. výše, kap. 18, pozn. 2. VPDČ V, str. 399 upravil J. Goll toto místo takto: „recepto sigillo civitatis antiquis consulibus vzav městskou pečeť starým konšelům“, kdežto všechny rukopisy mají: „recepto sigillo civitatis antique consulibus = vzav pečeť Starého Města konšelům“; stč. překlad má jen: „vzav pečeť Sta- rého města Pražského“. Předmětem sporů mezi tábory a pražskými mistry, jimiž kronikář odůvodňuje odchod táborů z Prahy, byl, jak se zdá, také táborský požadavek, aby se husité odtrhli od římské církve volbou vlastního biskupa a tím přetrhli poslední svazky s ní. O tom čtyři projevy, vzešlé z této diskuse a otištěné F. M. Bartošem Artik.2, str. 76—78, k tomu i jeho Husitství a cizina, str. 165—166. 23. srpna. Na Blaníku, o kterém tu píše kronika závěrem, bylo staré hradiště a r. 1404 se tam připomíná hrad (R. Urbánek, v ČSPSČ 26, 1918, str. 29). 8 54 2 3 6 Vypsání o táborech, které tu vkládá Vavřinec do kroniky, vrací se částečně ke kap. 16 a doplňuje ji cennými podrobnostmi. J. Pekař II, str. 221, pokládá je za samostatný spis, který podle něho za- hrnuje ještě kap. 61 a byl prý napsán nejpozději v zimě 1420—1421. Avšak Pekař se nepokusil ani dohadem vyložit, co přimělo kronikáře k tomu, aby se chopil pera právě tehdy, a zjistit aspoň nějaké stopy po takové úpravě. Daleko přirozenější je vysvětlovat si vznik vložky tím, že Vavřinec došel k závěru, že to, co napsal o táborech, vyžaduje doplnění, a že se rozhodl tento nedostatek napravit. Hora Tábor, dnešní vrch Burkovák u Nemějic. Překládám podle čtení rukopisu: fastumque proti čtení Gollovu (PDČ V, str. 401) statumque. Překládám podle konjektury C místo cum. J. Macek I, str. 243, pozn. 160 správně poznamenává, že k číselným odhadům kronikářů je nutno stavět se skepticky; číslice 42 000 naznačuje jen nebývale veliký a současníky ohromující počet poutníků. Stč. překlad přidává: „dvě a dvě“. Kronikář uvádí vesměs místa z jižních a jihozápadních Čech: Netolice jižně od Vodňan, Heřmaň u Písku, Ústí Sezimovo, Janovice buď nad Úhlavou, nebo Vrchotovy (na Sedlčansku). O poutích na hory a na Tábor srv. podrobný a důkladný výklad J. Macka I, str. 234—245 a 298 až 301. Podle něho (str. 241) dá se těžko srovnat se skutečností Vavřincovo tvrzení, že přímým po- pudem k poutím na hory bylo v Bechyňském kraji přijímání pod obojí způsobou. Vavřinec ovšem
346 9 lichvu škola Milíčova a zejména Jakoubek ze Stříbra, který proti nim neohroženě vedl nekompro- misní zápas až do smrti, a s ním i táboři (srv. výše kap. 2, pozn. 1, a u J. Pekaře I, str. 108). I v požadavcích článku 12 o boření klášterů a ničení obrazů šel Jakoubek s tábory, ale zůstal v tom i v jiném mezi univerzitními kolegy osamocen. Souhlas s tábory v této věci Jakoubek asi neváhal projevit. To nejspíše zadrželo kronikářovo pero, když měl přiznat, že tak učinil mistr autority tak veliké, jako byl betlémský kazatel, s nímž však v této věci M. Vavřinec nemohl souhlasit. 347 53 2 3 5 6 Při kostele sv. Petra a Pavla na Zderaze, který se připomíná již r. 1125, byl založen r. 1190 klášter křižovníků strážců Božího hrobu (nosili na černém rouchu dvojitý červený kříž). Patřil k nejbohatším klášterům; měl veliké majetky v sedmi obvodech v Čechách (v Hněvině Mostě, na sev. Plzeňsku, u Nymburka, u Trutnova, u Horažďovic a Sušice, u Vysokého Mýta a u Prahy) a v Praze vlastní statky (vinice) a platy z domů. R. 1393 za Václava IV. byl znovu stavěn. Po r. 1419 zbyly z jeho roz- sáhlých budov jen rozvaliny. Klášter sv. Klimenta u Karlova mostu, do něhož se přestěhovali r. 1232 dominikáni (bratří kazatelé, praedicatores) z Poříčí, byl rozsáhlý klášter, v němž se konaly i sněmy a jiné schůze. 10. srpna. O klášteru zbraslavském srv. výše, kap. 18, pozn. 2. VPDČ V, str. 399 upravil J. Goll toto místo takto: „recepto sigillo civitatis antiquis consulibus vzav městskou pečeť starým konšelům“, kdežto všechny rukopisy mají: „recepto sigillo civitatis antique consulibus = vzav pečeť Starého Města konšelům“; stč. překlad má jen: „vzav pečeť Sta- rého města Pražského“. Předmětem sporů mezi tábory a pražskými mistry, jimiž kronikář odůvodňuje odchod táborů z Prahy, byl, jak se zdá, také táborský požadavek, aby se husité odtrhli od římské církve volbou vlastního biskupa a tím přetrhli poslední svazky s ní. O tom čtyři projevy, vzešlé z této diskuse a otištěné F. M. Bartošem Artik.2, str. 76—78, k tomu i jeho Husitství a cizina, str. 165—166. 23. srpna. Na Blaníku, o kterém tu píše kronika závěrem, bylo staré hradiště a r. 1404 se tam připomíná hrad (R. Urbánek, v ČSPSČ 26, 1918, str. 29). 8 54 2 3 6 Vypsání o táborech, které tu vkládá Vavřinec do kroniky, vrací se částečně ke kap. 16 a doplňuje ji cennými podrobnostmi. J. Pekař II, str. 221, pokládá je za samostatný spis, který podle něho za- hrnuje ještě kap. 61 a byl prý napsán nejpozději v zimě 1420—1421. Avšak Pekař se nepokusil ani dohadem vyložit, co přimělo kronikáře k tomu, aby se chopil pera právě tehdy, a zjistit aspoň nějaké stopy po takové úpravě. Daleko přirozenější je vysvětlovat si vznik vložky tím, že Vavřinec došel k závěru, že to, co napsal o táborech, vyžaduje doplnění, a že se rozhodl tento nedostatek napravit. Hora Tábor, dnešní vrch Burkovák u Nemějic. Překládám podle čtení rukopisu: fastumque proti čtení Gollovu (PDČ V, str. 401) statumque. Překládám podle konjektury C místo cum. J. Macek I, str. 243, pozn. 160 správně poznamenává, že k číselným odhadům kronikářů je nutno stavět se skepticky; číslice 42 000 naznačuje jen nebývale veliký a současníky ohromující počet poutníků. Stč. překlad přidává: „dvě a dvě“. Kronikář uvádí vesměs místa z jižních a jihozápadních Čech: Netolice jižně od Vodňan, Heřmaň u Písku, Ústí Sezimovo, Janovice buď nad Úhlavou, nebo Vrchotovy (na Sedlčansku). O poutích na hory a na Tábor srv. podrobný a důkladný výklad J. Macka I, str. 234—245 a 298 až 301. Podle něho (str. 241) dá se těžko srovnat se skutečností Vavřincovo tvrzení, že přímým po- pudem k poutím na hory bylo v Bechyňském kraji přijímání pod obojí způsobou. Vavřinec ovšem
Strana 348
potom dál správně uvádí hlavní smysl této pouti, který byl také hlavním smyslem i všech ostatních poutí: dodat poddanému lidu sebevědomí, posílit jej a potěšit. Písně, jež kazatelé a kněží zvlášť skládali pro tuto příležitost, vydal a rozebral Z. Nejedlý, str. 199nn. a 798nn. Jsou to tři písně: „Radujme se, dočekavše“. „Věrní se v Bohu radujte“ a „Slý- chal-li kto od počátka“ (texty i u J. Daňhelky, str. 169—178). Tyto písně, plné radosti a optimismu, naplňovaly poutníky vírou a nadějí v lepší život a svět (srv. J. Macek I, str. 244—245). Poslední odstavec této kapitoly už vyjadřuje nepříznivé mínění pražského mistra o táborských kněžích. 55 V lat. orig. „Ieiunia quadragesimalia“. tj. posty čtyřicetidenní v době postu od Popeleční středy do velikonoc. 56 2 3 6 Jiný současný popis táborské mše je v UB II, str. 522—523, její podrobný rozbor a dějiny podal Z. Nejedlý, str. 153—165. Stč. překlad přidává: „přístupu mše“; pravděpodobně se míní část mše zvaná Introitus, tj. úvodní část mše. Podrobnosti o zjednodušení bohoslužby pražské, které provedl Jakoubek, zachoval současný projev táborský u Biskupce (K. Höfler II, str. 496). Svým souhlasem se Vavřinec připojuje k Jakoubkovi. Stč. překlad přidává: „pyšnému“. Stč. překlad přidává: „nutili“. V lat originále: „Saturnina gens“, což stč. překlad z neporozumění tlumočí: „satanovo pokolení“. Má to zde význam jako „kruté, nelítostné plémě“. Podle pověsti Kronos (byl s ním ztotožněn římský Saturnus), který měl s Rheou děti Hestiu, Démétér, Héru, Háda, Poseidona a Dia, aby nebyl od synů přemožen, polykal každého hned po narození. Nejmladšího Dia však matka ukryla a dala Kronovi kámen zabalený jako dítě. Když Zeus vyspěl, přemohl otce. Jiný výklad: Saturninové byli druh sektářů. Stč. překlad přidává: „ale necti“. Stč. překlad za slova: „rohy ztloukli“ přidává: „neb jináč zpotvořili“. 8 57 I 2 3 4 5 Podle Mat. 21, 13; Mar. 11, 17; Luk. 19, 46. Podle Mat. 28, 19; Mar. 16, 15. V lat. originále je: „Monasteria dotatorum monachorum“, v stč. překladě: „mnichů nadaných“, tj. obdarovaných majetkem (takové řády se také nazývaly ordines possessionati = řády majetné). Kartouzy: viz výše kap. 19. — Strahov: v kap. 21. — Břevnov: v kap. 38. P. Marie konec mosta (nebo také,pod řetězem“), v lat. orig.jen: „Pede pontis“; stč. překlad: „u no- hy mostu Matky boží“. Byl to klášter rytířů johanitů maltézských, založený Vladislavem I. 1159; při něm byl gotický kostel o třech lodích a o dvou věžích v průčelí. V bojích o Malou Stranu dali ho hejt- mané pražští 8. května 1419 vypálit; dvě staré věže jsou restaurovány. — Zderaz: viz výše kap. 53. Sv. Ambrože: viz výše kap. 20. — Zbraslav (lat. Aula Regia = Síň královská): viz výše kap. 18. Koruna, původně Svatá Trnová Koruna, slavný klášter cisterciácký v již. Čechách (na Vltavě), založený Přemyslem II. r. 1263, byl zbořen tábory 10. května 1420. Milevsko: viz kap. 34. — Nepomuk: viz kap. 34. Ostrov (Insula) nebo klášter sv. Kiliána, benediktýnský klášter, založený Boleslavem II. na vltav- ském ostrově u Davle; dnes jen nepatrné zříceniny.
potom dál správně uvádí hlavní smysl této pouti, který byl také hlavním smyslem i všech ostatních poutí: dodat poddanému lidu sebevědomí, posílit jej a potěšit. Písně, jež kazatelé a kněží zvlášť skládali pro tuto příležitost, vydal a rozebral Z. Nejedlý, str. 199nn. a 798nn. Jsou to tři písně: „Radujme se, dočekavše“. „Věrní se v Bohu radujte“ a „Slý- chal-li kto od počátka“ (texty i u J. Daňhelky, str. 169—178). Tyto písně, plné radosti a optimismu, naplňovaly poutníky vírou a nadějí v lepší život a svět (srv. J. Macek I, str. 244—245). Poslední odstavec této kapitoly už vyjadřuje nepříznivé mínění pražského mistra o táborských kněžích. 55 V lat. orig. „Ieiunia quadragesimalia“. tj. posty čtyřicetidenní v době postu od Popeleční středy do velikonoc. 56 2 3 6 Jiný současný popis táborské mše je v UB II, str. 522—523, její podrobný rozbor a dějiny podal Z. Nejedlý, str. 153—165. Stč. překlad přidává: „přístupu mše“; pravděpodobně se míní část mše zvaná Introitus, tj. úvodní část mše. Podrobnosti o zjednodušení bohoslužby pražské, které provedl Jakoubek, zachoval současný projev táborský u Biskupce (K. Höfler II, str. 496). Svým souhlasem se Vavřinec připojuje k Jakoubkovi. Stč. překlad přidává: „pyšnému“. Stč. překlad přidává: „nutili“. V lat originále: „Saturnina gens“, což stč. překlad z neporozumění tlumočí: „satanovo pokolení“. Má to zde význam jako „kruté, nelítostné plémě“. Podle pověsti Kronos (byl s ním ztotožněn římský Saturnus), který měl s Rheou děti Hestiu, Démétér, Héru, Háda, Poseidona a Dia, aby nebyl od synů přemožen, polykal každého hned po narození. Nejmladšího Dia však matka ukryla a dala Kronovi kámen zabalený jako dítě. Když Zeus vyspěl, přemohl otce. Jiný výklad: Saturninové byli druh sektářů. Stč. překlad přidává: „ale necti“. Stč. překlad za slova: „rohy ztloukli“ přidává: „neb jináč zpotvořili“. 8 57 I 2 3 4 5 Podle Mat. 21, 13; Mar. 11, 17; Luk. 19, 46. Podle Mat. 28, 19; Mar. 16, 15. V lat. originále je: „Monasteria dotatorum monachorum“, v stč. překladě: „mnichů nadaných“, tj. obdarovaných majetkem (takové řády se také nazývaly ordines possessionati = řády majetné). Kartouzy: viz výše kap. 19. — Strahov: v kap. 21. — Břevnov: v kap. 38. P. Marie konec mosta (nebo také,pod řetězem“), v lat. orig.jen: „Pede pontis“; stč. překlad: „u no- hy mostu Matky boží“. Byl to klášter rytířů johanitů maltézských, založený Vladislavem I. 1159; při něm byl gotický kostel o třech lodích a o dvou věžích v průčelí. V bojích o Malou Stranu dali ho hejt- mané pražští 8. května 1419 vypálit; dvě staré věže jsou restaurovány. — Zderaz: viz výše kap. 53. Sv. Ambrože: viz výše kap. 20. — Zbraslav (lat. Aula Regia = Síň královská): viz výše kap. 18. Koruna, původně Svatá Trnová Koruna, slavný klášter cisterciácký v již. Čechách (na Vltavě), založený Přemyslem II. r. 1263, byl zbořen tábory 10. května 1420. Milevsko: viz kap. 34. — Nepomuk: viz kap. 34. Ostrov (Insula) nebo klášter sv. Kiliána, benediktýnský klášter, založený Boleslavem II. na vltav- ském ostrově u Davle; dnes jen nepatrné zříceniny.
Strana 349
8 9 Postoloprty (lat. Porta Apostolorum): viz výše kap. 38. Želiv, klášter jihozáp. od Humpolce, byl založen od Soběslava a jeho choti Adléty r. 1139 pro benediktýny, ale biskup Daniel tam asi r. 1149 uvedl premonstráty. Klášter zakusil bouře husitské 6. května 1420. Mnichovo Hradiště (v lat. orig.: Gredis Monachorum): viz výše kap. 34, pozn. 7. Kladruby (jihozáp. od Stříbra), benediktýnský klášter, k němuž položil základy r. 1108 kníže Svatopluk. Přičiněním Vladislava I. a jeho manželky Rejčky Vohburské byla r. 1115 dokončena stavba kláštera a ještě byl založen kostel P. Marie. Klášter měl veliké majetky, a proto chtěl Vác- lav IV. z něho a jeho jmění založit nové biskupství, o něž vznikl spor mezi ním a arcibiskupem Janem z Jenštejna. O osudech kláštera níže kap. 82. — Byl zrušen 1785. Sedlec (u Kutné Hory), nejstarší cisterciácký klášter v Čechách, založený okolo r. 1143. Byl velmi bohatý (měl důchody i z kutnohorských dolů), v XV. stol. vydržoval 500 mnichů, z nichž bylo 300 kněží, ostatní laici. V dubnu 1421 byl vypálen husity. Po bitvě bělohorské opět vzkvétal, byl vystavěn nový chrám, ale r. 1783 byl klášter zrušen. Z bývalého konventu je tabáková továrna a z bývalého opatství zámek. Opatovický klášter na sever od Pardubic založil Vratislav II. (snad 1085). Od r. 1152—1163 byl přestavěn. R. 1415 ho vyplenili katoličtí páni Jan Městecký z Opočna a Ota z Bergova, opata Petra Lazura umučili a utopili a mnichy rozehnali. Klášter byl podle dohody krále a arcibiskupa r. 1416 uveden v předešlý stav, ale r. 1420 obsadil jej lid Jana Městeckého a Hynka Červenohorského z Ná- choda a na Abersbachu a uhájil ho v prosinci 1420 a v březnu 1421. Ale když koncem dubna 1421 posádka sama opustila klášter, vypálil jej Diviš Bořek z Miletínka. Vilémovský klášter (na Čáslavsku) sv. Benedikta byl založen r. 1120 a r. 1421 husity zbořen. V lat. orig. je ještě uvedeno jméno: Hradisst. Pravděpodobně je to Hradiště, označené předtím Gredis Monachorum. Stč. překlad připojuje ještě dvě jména: „Osek, Túšeň“. R. 1193 Milhost založil klášter pro cisterciáky v Maštově, ale jim se tam nelíbilo, a proto je pře- vedl 1196 ke vsi Oseku a tam založil klášter. O jeho osudech viz níže v kap. 103. R. 1691 byl znovu i s kostelem vystavěn; nyní Osek. Není jisto, zda jméno Túšeň není nějaký omyl. O nějakém klášteru v Toušeni není nic známo; snad by to mohla být Skalice. O klášteru sv. Tomáše viz výše kap. 21, pozn. 6; o klášteru sv. Klimenta výše kap. 53, pozn. 2. — Na Botiči, Na trávníčku, tj. u kostela P. Marie Na trávníčku (Na slupi), byl klášter servítů, založený r. 1360 Karlem IV. V Žatci byly kláštery minoritský u sv. Pavla a benediktýnský u sv. Prokopa. Oba byly asi zničeny před r. 1420. V Plzni byly kláštery řádu německých rytířů a dominikánů vypáleny a zbořeny již koncem srpna 1419. V Lounech byly tyto kláštery: u Pražské brány klášter dominikánů, založený asi za Přemysla II., pod Žateckou bránou u řeky Ohře klášter Maří Magdalény a v bývalém předměstí Benátkách pa- nenský klášter sv. Anny, který založil bohatý dědičný rychtář Bér. Podle Vavřince dva kláštery byly zbořeny; stalo se to již r. 1418. O třetím viz níže pozn. 14. V obou ženských klášterech, sv. Anny a sv. Maří Magdalény, byly magdalenitky; o klášteru sv. Maří Magdalény uvádějí pozdější lounské prameny, že trpěl povodněmi, a snad také jimi vzal za své. Jisté je, že oba tyto kláštery byly po husitských válkách pusté. V Hradci Králové byly zbořeny koncem srpna 1419 kláštery františkánský a dominikánský; za to byl Ambrož, farář od sv. Ducha, vypovězen od královny Žofie z města. Mimoto, jak se zdá, byl tam r. 1423 zbořen klášter dominikánek na Pražském předměstí i budova cisterciáků Sv. Pole při zahradě při předměstí Mýtském. V lat. orig. je: „in Usk duo“; stč. překlad překládá: „v Úštku dva“. Nemůže to být Úštěk na Litomě- řicku, tam nebyly dva kláštery, pravděpodobně to bylo Ústí (Sezimovo), kde byl jeden klášter, domini- kánský, který byl vypálen tábory s městem, a mimoto špitál. Ústí nad Labem bylo do r. 1427 katolické. 348 349 349 3 6 9
8 9 Postoloprty (lat. Porta Apostolorum): viz výše kap. 38. Želiv, klášter jihozáp. od Humpolce, byl založen od Soběslava a jeho choti Adléty r. 1139 pro benediktýny, ale biskup Daniel tam asi r. 1149 uvedl premonstráty. Klášter zakusil bouře husitské 6. května 1420. Mnichovo Hradiště (v lat. orig.: Gredis Monachorum): viz výše kap. 34, pozn. 7. Kladruby (jihozáp. od Stříbra), benediktýnský klášter, k němuž položil základy r. 1108 kníže Svatopluk. Přičiněním Vladislava I. a jeho manželky Rejčky Vohburské byla r. 1115 dokončena stavba kláštera a ještě byl založen kostel P. Marie. Klášter měl veliké majetky, a proto chtěl Vác- lav IV. z něho a jeho jmění založit nové biskupství, o něž vznikl spor mezi ním a arcibiskupem Janem z Jenštejna. O osudech kláštera níže kap. 82. — Byl zrušen 1785. Sedlec (u Kutné Hory), nejstarší cisterciácký klášter v Čechách, založený okolo r. 1143. Byl velmi bohatý (měl důchody i z kutnohorských dolů), v XV. stol. vydržoval 500 mnichů, z nichž bylo 300 kněží, ostatní laici. V dubnu 1421 byl vypálen husity. Po bitvě bělohorské opět vzkvétal, byl vystavěn nový chrám, ale r. 1783 byl klášter zrušen. Z bývalého konventu je tabáková továrna a z bývalého opatství zámek. Opatovický klášter na sever od Pardubic založil Vratislav II. (snad 1085). Od r. 1152—1163 byl přestavěn. R. 1415 ho vyplenili katoličtí páni Jan Městecký z Opočna a Ota z Bergova, opata Petra Lazura umučili a utopili a mnichy rozehnali. Klášter byl podle dohody krále a arcibiskupa r. 1416 uveden v předešlý stav, ale r. 1420 obsadil jej lid Jana Městeckého a Hynka Červenohorského z Ná- choda a na Abersbachu a uhájil ho v prosinci 1420 a v březnu 1421. Ale když koncem dubna 1421 posádka sama opustila klášter, vypálil jej Diviš Bořek z Miletínka. Vilémovský klášter (na Čáslavsku) sv. Benedikta byl založen r. 1120 a r. 1421 husity zbořen. V lat. orig. je ještě uvedeno jméno: Hradisst. Pravděpodobně je to Hradiště, označené předtím Gredis Monachorum. Stč. překlad připojuje ještě dvě jména: „Osek, Túšeň“. R. 1193 Milhost založil klášter pro cisterciáky v Maštově, ale jim se tam nelíbilo, a proto je pře- vedl 1196 ke vsi Oseku a tam založil klášter. O jeho osudech viz níže v kap. 103. R. 1691 byl znovu i s kostelem vystavěn; nyní Osek. Není jisto, zda jméno Túšeň není nějaký omyl. O nějakém klášteru v Toušeni není nic známo; snad by to mohla být Skalice. O klášteru sv. Tomáše viz výše kap. 21, pozn. 6; o klášteru sv. Klimenta výše kap. 53, pozn. 2. — Na Botiči, Na trávníčku, tj. u kostela P. Marie Na trávníčku (Na slupi), byl klášter servítů, založený r. 1360 Karlem IV. V Žatci byly kláštery minoritský u sv. Pavla a benediktýnský u sv. Prokopa. Oba byly asi zničeny před r. 1420. V Plzni byly kláštery řádu německých rytířů a dominikánů vypáleny a zbořeny již koncem srpna 1419. V Lounech byly tyto kláštery: u Pražské brány klášter dominikánů, založený asi za Přemysla II., pod Žateckou bránou u řeky Ohře klášter Maří Magdalény a v bývalém předměstí Benátkách pa- nenský klášter sv. Anny, který založil bohatý dědičný rychtář Bér. Podle Vavřince dva kláštery byly zbořeny; stalo se to již r. 1418. O třetím viz níže pozn. 14. V obou ženských klášterech, sv. Anny a sv. Maří Magdalény, byly magdalenitky; o klášteru sv. Maří Magdalény uvádějí pozdější lounské prameny, že trpěl povodněmi, a snad také jimi vzal za své. Jisté je, že oba tyto kláštery byly po husitských válkách pusté. V Hradci Králové byly zbořeny koncem srpna 1419 kláštery františkánský a dominikánský; za to byl Ambrož, farář od sv. Ducha, vypovězen od královny Žofie z města. Mimoto, jak se zdá, byl tam r. 1423 zbořen klášter dominikánek na Pražském předměstí i budova cisterciáků Sv. Pole při zahradě při předměstí Mýtském. V lat. orig. je: „in Usk duo“; stč. překlad překládá: „v Úštku dva“. Nemůže to být Úštěk na Litomě- řicku, tam nebyly dva kláštery, pravděpodobně to bylo Ústí (Sezimovo), kde byl jeden klášter, domini- kánský, který byl vypálen tábory s městem, a mimoto špitál. Ústí nad Labem bylo do r. 1427 katolické. 348 349 349 3 6 9
Strana 350
10 I 12 13 14 15 16 17 18 19 20 V Písku byl 20. srpna 1419 vypálen a zbořen klášter dominikánský. V Klatovech klášter dominikánský, založený ve XIII. stol., zbořili Klatovští koncem srpna 1419 a také komendu křižovníků se špitálem. V Turnově snad dal zničit klášter dominikánský při dobytí města r. 1424 Žižka. V Kolíně asi 23. dubna pobořili klášter dominikánský Pražané. Za tím přidává stč. překlad: „V Čáslavi jeden.“ Tam byl klášter minoritů. V Nymburce byli dominikáni. Za tím přidává stč. překlad: „u Hory jeden“; je těžko říci, který; zdá se, že to byl klášter v Drobovicích. V Louňovicích byl panenský klášter premonstrátský, založený v 1. pol. XII. stol.; vypálili ho táboři 1420. Který klášter jeptišek byl mezi Louny a Žatcem, nedá se s jistotou pověděti. Mezi Louny a Žatcem byl klášter Porta Apostolorum (Brána apoštolská, nyní Postoloprty), ale ten je uveden již výše. Snad to byl klášter sv. Anny v bývalém lounském předměstí Benátkách, které leželo asi na konci nynějšího inundačního mostu u Dobroměřic. Ten byl po husitských válkách také pustý a r. 1459 nařídil král Jiří, aby z jeho zboží byl založen chudobinec a špitál. O klášteru sv. Kateřiny na Novém Městě viz výše kap. 38, pozn. 8. O klášteru sv. Anny na Malé Straně na Újezdě viz výše kap. 43, pozn. 1. O klášteru sv. Maří Magdalény viz výše kap. 43, pozn. 5. Chotěšov (na Stříbrsku), panenský klášter premonstrátský, opanoval 1421 Žižka, když jeptišky utekly do Plzně (viz níže kap. 82). Později byl obnoven, ale 1781 zrušen. Doksany, panenský klášter premonstrátský, založil 1142 král Vladislav s chotí Gertrudou; byl spálen 1421 Pražany (viz níže kap. 103). Stč. překlad přidává: „v Týnici“. Jde patrně o klášter klarisek v Panenském Týnci (na Lounsku), založený ke konci XIII. stol. a hojně obdařený r. 1293 Habartem z blízkého Žerotína a r. 1321 jeho syny Plichtou a Jaroslavem; byl vyvrácen 1420, když táhli Žatečtí a Lounští na pomoc Praze. Kláš- terní krásný chrám, který se stavěl přes sto let, zůstal po smrti posledního Žerotína, kolem 1467, nedokončen. Dodnes z něho zůstaly mohutné zbytky. Lat. originál má příliš stručně: „Hec igitur monasteria monachorum et monialium dotata et de- structa“. Stč. překlad správněji praví: „Tito sou klášterové od nich zbořeni mnichů nadaných, žebravých i jeptišek“. Byl to bývalý konvent templářů na Starém Městě, nyní tiskárna na Anenském náměstí; domini- kánky se tam přestěhovaly z Malé Strany asi r. 1313 (viz i výše kap. 43, pozn. 1). Klášter sv. Ducha v Dušní ulici na Starém Městě byl obydlím německých husitů ještě aspoň r. 1423 kdy tam Vavřinec Roesen dokončil přepis biblické konkordance, dochovaný v kapitulní knihovně pražské (Patera — Podlaha, Soupis I, str. 185). Klášter sv. Františka (české Assisi), založený r. 1232 Anežkou († 1282), dcerou krále Přemysla I., byl budován jako dva kláštery, jeden pro minority a druhý pro klarisky. K prvnímu náležel kostel sv. Barbory, k druhému kostel sv. Františka, podle něhož dostal celý soubor klášterních budov jméno. Dne 1. září 1419 byly jeptišky z kláštera vypuzeny, purkmistr Jan Bradatý je však uvedl téhož dne nazpět, ale v pondělí po sv. Trojici 1420 husité jeptišky znovu vyhnali. Klášter minoritů (menších bratří) s kostelem sv. Jakuba byl založen též r. 1232. Za bouří husit- ských ho zachránili staroměstští řezníci r. 1420 od zničení, ale brzy potom tam obec zřídila zbrojnici a mincovnu. O těchto mincích srv. též SL (Š), str. 37. Hlavním platidlem v době, o níž pojednává kronika, byl pražský groš Václava IV. Dělil se na sedm „peněz“ (čtyřhranného tvaru). Polovina peníze se nazý- vala haléř. Při větších platbách, zvláště do ciziny, se vzácně užívalo i českého dukátu Václava IV. nebo uherského dukátu Zikmundova. Po vypuknutí husitské revoluce se mincovní činnost v Če- chách zvýšila, ale byla ražena jen drobná mince, peníze a haléře, která se stala téměř jediným pla- tidlem. V pražské mincovně se vyráběla především z konfiskovaného materiálu, hlavně církevního. Proto se těmto mincím říkalo „kalíškové“. Později, když byl drahý kov spotřebován, razily se mince 11
10 I 12 13 14 15 16 17 18 19 20 V Písku byl 20. srpna 1419 vypálen a zbořen klášter dominikánský. V Klatovech klášter dominikánský, založený ve XIII. stol., zbořili Klatovští koncem srpna 1419 a také komendu křižovníků se špitálem. V Turnově snad dal zničit klášter dominikánský při dobytí města r. 1424 Žižka. V Kolíně asi 23. dubna pobořili klášter dominikánský Pražané. Za tím přidává stč. překlad: „V Čáslavi jeden.“ Tam byl klášter minoritů. V Nymburce byli dominikáni. Za tím přidává stč. překlad: „u Hory jeden“; je těžko říci, který; zdá se, že to byl klášter v Drobovicích. V Louňovicích byl panenský klášter premonstrátský, založený v 1. pol. XII. stol.; vypálili ho táboři 1420. Který klášter jeptišek byl mezi Louny a Žatcem, nedá se s jistotou pověděti. Mezi Louny a Žatcem byl klášter Porta Apostolorum (Brána apoštolská, nyní Postoloprty), ale ten je uveden již výše. Snad to byl klášter sv. Anny v bývalém lounském předměstí Benátkách, které leželo asi na konci nynějšího inundačního mostu u Dobroměřic. Ten byl po husitských válkách také pustý a r. 1459 nařídil král Jiří, aby z jeho zboží byl založen chudobinec a špitál. O klášteru sv. Kateřiny na Novém Městě viz výše kap. 38, pozn. 8. O klášteru sv. Anny na Malé Straně na Újezdě viz výše kap. 43, pozn. 1. O klášteru sv. Maří Magdalény viz výše kap. 43, pozn. 5. Chotěšov (na Stříbrsku), panenský klášter premonstrátský, opanoval 1421 Žižka, když jeptišky utekly do Plzně (viz níže kap. 82). Později byl obnoven, ale 1781 zrušen. Doksany, panenský klášter premonstrátský, založil 1142 král Vladislav s chotí Gertrudou; byl spálen 1421 Pražany (viz níže kap. 103). Stč. překlad přidává: „v Týnici“. Jde patrně o klášter klarisek v Panenském Týnci (na Lounsku), založený ke konci XIII. stol. a hojně obdařený r. 1293 Habartem z blízkého Žerotína a r. 1321 jeho syny Plichtou a Jaroslavem; byl vyvrácen 1420, když táhli Žatečtí a Lounští na pomoc Praze. Kláš- terní krásný chrám, který se stavěl přes sto let, zůstal po smrti posledního Žerotína, kolem 1467, nedokončen. Dodnes z něho zůstaly mohutné zbytky. Lat. originál má příliš stručně: „Hec igitur monasteria monachorum et monialium dotata et de- structa“. Stč. překlad správněji praví: „Tito sou klášterové od nich zbořeni mnichů nadaných, žebravých i jeptišek“. Byl to bývalý konvent templářů na Starém Městě, nyní tiskárna na Anenském náměstí; domini- kánky se tam přestěhovaly z Malé Strany asi r. 1313 (viz i výše kap. 43, pozn. 1). Klášter sv. Ducha v Dušní ulici na Starém Městě byl obydlím německých husitů ještě aspoň r. 1423 kdy tam Vavřinec Roesen dokončil přepis biblické konkordance, dochovaný v kapitulní knihovně pražské (Patera — Podlaha, Soupis I, str. 185). Klášter sv. Františka (české Assisi), založený r. 1232 Anežkou († 1282), dcerou krále Přemysla I., byl budován jako dva kláštery, jeden pro minority a druhý pro klarisky. K prvnímu náležel kostel sv. Barbory, k druhému kostel sv. Františka, podle něhož dostal celý soubor klášterních budov jméno. Dne 1. září 1419 byly jeptišky z kláštera vypuzeny, purkmistr Jan Bradatý je však uvedl téhož dne nazpět, ale v pondělí po sv. Trojici 1420 husité jeptišky znovu vyhnali. Klášter minoritů (menších bratří) s kostelem sv. Jakuba byl založen též r. 1232. Za bouří husit- ských ho zachránili staroměstští řezníci r. 1420 od zničení, ale brzy potom tam obec zřídila zbrojnici a mincovnu. O těchto mincích srv. též SL (Š), str. 37. Hlavním platidlem v době, o níž pojednává kronika, byl pražský groš Václava IV. Dělil se na sedm „peněz“ (čtyřhranného tvaru). Polovina peníze se nazý- vala haléř. Při větších platbách, zvláště do ciziny, se vzácně užívalo i českého dukátu Václava IV. nebo uherského dukátu Zikmundova. Po vypuknutí husitské revoluce se mincovní činnost v Če- chách zvýšila, ale byla ražena jen drobná mince, peníze a haléře, která se stala téměř jediným pla- tidlem. V pražské mincovně se vyráběla především z konfiskovaného materiálu, hlavně církevního. Proto se těmto mincím říkalo „kalíškové“. Později, když byl drahý kov spotřebován, razily se mince 11
Strana 351
35 O e z méněcenného kovu, hlavně z mědi. Říkalo se jim flútky. Pro platy do ciziny se nadále užívalo du- kátů a grošů. F 351 58 2 Zakladatelem sekty valdenských byl bohatý lyonský kupec Petr Valdo (Valdez, Valduz). Ten podle slov Písma (Mat. 19, 21) věnoval r. 1176 svůj majetek nuzným a přes odpor a prosby své ženy stal se chudým potulným kazatelem slova Božího. Jeho příkladu následovali jiní a brzy měl Valdez kolem sebe hojně vyznavačů dobrovolné chudoby. Z Lombardie se pak toto hnutí, evangelium chudých, hlásané tajnou organizací zvláštních kazatelů (mistrů) i biskupů, kněží i jáhnů, šířilo do střední Evropy, do Bavorska, Rakouska i do Čech. Valdenství bylo projevem lidového odporu proti oficiální (feudální) církvi. O valdenských podrobně psal R. Holinka, Sektářství v Čechách před revolucí husitskou (Sborník filosofické fakulty university Komenského v Bratislavě, VI, 1929). Literaturu týkající se valdenství do r. 1934 uvádí J. Pekař, II, viz rejstřík IV, str. 258 pod heslem Valdenství. Nejnověji se otázkami valdenství u nás zabývá A. Molnár. V češtině vyšla jeho práce Valdenští. Evropský rozměr jejich vzdoru. Praha 1973.. Již od dob Palackého zajímala badatele otázka o poměru valdenství k našemu lidovému sektářství a zejména k naukám táborským, v nichž je leccos společného (srv. články a učení kněží táborských v kap. 55, 56, 58—60, 77—78). Proti starším míněním, že valdenství mělo značný vliv na vznik našeho lidového hnutí proti zkažené a zesvětštělé církvi úřední, dokazuje F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 113—124, že oba směry, totiž valdenství a táborství, zůstaly až do třicátých let patnác- tého století na sobě nezávislé. To vše ovšem podle něho nevylučuje možnost, že nauka valdenských nebyla bez vlivu na vznik nauky táborské, jí tak nesporně příbuzné a blízké. J. Macek I, str. 172 až 188 probírá šíření lidového sektářství u nás, popírá působení cizích vlivů, ukazuje, že navzájem příbuzné myšlenky různých sekt lidového kacířství vyrostly v důsledku stejně tíživého vykořisťo- vání lidových vrstev, a soudí, že „lidové kacířství u nás vyrůstalo především z odboje vykořisťova- ných a potlačovaných společenských tříd“. Vztahem valdenství a husitství se zabývá rovněž R. Ka- livoda, Husitská ideologie. Praha 1961, str. 292 n., či A. Molnár, Valdenští, str. 188 nn. Stč. překlad má toto místo s přídavkem: „...obrazy, oštípy, sudlicemi bodli svou ,nezbodené pik- “ harti táborští“ V lat. orig. devorabant, stč. překlad „žrali“. Podle Jonáše, 3, 4—10 vyhlásili Ninivetští, když uslyšeli od Jonáše, že město bude po čtyřiceti dnech vyvráceno, nejtužší půst a oblékli se v žíně. Proto se Hospodin nad nimi slitoval. I 3 A 59 2 Chiliasmus (z řeckého chilios = tisíc), víra v budoucí tisíciletou říši Boží na zemi, v které budou vě- řící pod vládou Kristovou žít v dokonalé pozemské blaženosti. Pro poznání chiliasmu u nás je základním pramenem právě Vavřincova kronika a ostatní kroni- kářské zprávy, např. SL(P), str. 478—479, SL(P-Ch), str. 395—398, SL(Š), str. 27—31, M. Jana Příbrama: Život kněží táborských (1429), nově a úplně jej otiskl J. Macek, Ktož sú boží bojovníci, 19522, str. 262—309. O poutích na hory a o chiliasmu jakožto revoluční ideologii táborů podrobně J. Macek I, str. 236 až 255, 275—303 (na str. 436—444 uvádí přehled hlavních pramenů o táborském chiliasmu na zá- kladě F. M. Bartoše), a R. Kalivoda, Hus. ideologie, kap. 4. Martin neboli Martínek Húska, řečený Loquis (od lat. loqui = mluviti, snad Mluvka), je nám znám skoro jedině z toho, co o něm dále vypravuje kronika. O jeho traktátech, psaných do Písku, píše Příbram, Život kněží táborských, vyd. J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 290—294. Podle Pří- brama jmenovali ho pro jeho vtipy a rozum „andělem zástupů Božích a jiní Danielem“. O Marti- novi srv. Z. Nejedlý, str. 286—288, a J. Macek II, podle rejstříku.
35 O e z méněcenného kovu, hlavně z mědi. Říkalo se jim flútky. Pro platy do ciziny se nadále užívalo du- kátů a grošů. F 351 58 2 Zakladatelem sekty valdenských byl bohatý lyonský kupec Petr Valdo (Valdez, Valduz). Ten podle slov Písma (Mat. 19, 21) věnoval r. 1176 svůj majetek nuzným a přes odpor a prosby své ženy stal se chudým potulným kazatelem slova Božího. Jeho příkladu následovali jiní a brzy měl Valdez kolem sebe hojně vyznavačů dobrovolné chudoby. Z Lombardie se pak toto hnutí, evangelium chudých, hlásané tajnou organizací zvláštních kazatelů (mistrů) i biskupů, kněží i jáhnů, šířilo do střední Evropy, do Bavorska, Rakouska i do Čech. Valdenství bylo projevem lidového odporu proti oficiální (feudální) církvi. O valdenských podrobně psal R. Holinka, Sektářství v Čechách před revolucí husitskou (Sborník filosofické fakulty university Komenského v Bratislavě, VI, 1929). Literaturu týkající se valdenství do r. 1934 uvádí J. Pekař, II, viz rejstřík IV, str. 258 pod heslem Valdenství. Nejnověji se otázkami valdenství u nás zabývá A. Molnár. V češtině vyšla jeho práce Valdenští. Evropský rozměr jejich vzdoru. Praha 1973.. Již od dob Palackého zajímala badatele otázka o poměru valdenství k našemu lidovému sektářství a zejména k naukám táborským, v nichž je leccos společného (srv. články a učení kněží táborských v kap. 55, 56, 58—60, 77—78). Proti starším míněním, že valdenství mělo značný vliv na vznik našeho lidového hnutí proti zkažené a zesvětštělé církvi úřední, dokazuje F. M. Bartoš, Husitství a cizina, str. 113—124, že oba směry, totiž valdenství a táborství, zůstaly až do třicátých let patnác- tého století na sobě nezávislé. To vše ovšem podle něho nevylučuje možnost, že nauka valdenských nebyla bez vlivu na vznik nauky táborské, jí tak nesporně příbuzné a blízké. J. Macek I, str. 172 až 188 probírá šíření lidového sektářství u nás, popírá působení cizích vlivů, ukazuje, že navzájem příbuzné myšlenky různých sekt lidového kacířství vyrostly v důsledku stejně tíživého vykořisťo- vání lidových vrstev, a soudí, že „lidové kacířství u nás vyrůstalo především z odboje vykořisťova- ných a potlačovaných společenských tříd“. Vztahem valdenství a husitství se zabývá rovněž R. Ka- livoda, Husitská ideologie. Praha 1961, str. 292 n., či A. Molnár, Valdenští, str. 188 nn. Stč. překlad má toto místo s přídavkem: „...obrazy, oštípy, sudlicemi bodli svou ,nezbodené pik- “ harti táborští“ V lat. orig. devorabant, stč. překlad „žrali“. Podle Jonáše, 3, 4—10 vyhlásili Ninivetští, když uslyšeli od Jonáše, že město bude po čtyřiceti dnech vyvráceno, nejtužší půst a oblékli se v žíně. Proto se Hospodin nad nimi slitoval. I 3 A 59 2 Chiliasmus (z řeckého chilios = tisíc), víra v budoucí tisíciletou říši Boží na zemi, v které budou vě- řící pod vládou Kristovou žít v dokonalé pozemské blaženosti. Pro poznání chiliasmu u nás je základním pramenem právě Vavřincova kronika a ostatní kroni- kářské zprávy, např. SL(P), str. 478—479, SL(P-Ch), str. 395—398, SL(Š), str. 27—31, M. Jana Příbrama: Život kněží táborských (1429), nově a úplně jej otiskl J. Macek, Ktož sú boží bojovníci, 19522, str. 262—309. O poutích na hory a o chiliasmu jakožto revoluční ideologii táborů podrobně J. Macek I, str. 236 až 255, 275—303 (na str. 436—444 uvádí přehled hlavních pramenů o táborském chiliasmu na zá- kladě F. M. Bartoše), a R. Kalivoda, Hus. ideologie, kap. 4. Martin neboli Martínek Húska, řečený Loquis (od lat. loqui = mluviti, snad Mluvka), je nám znám skoro jedině z toho, co o něm dále vypravuje kronika. O jeho traktátech, psaných do Písku, píše Příbram, Život kněží táborských, vyd. J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 290—294. Podle Pří- brama jmenovali ho pro jeho vtipy a rozum „andělem zástupů Božích a jiní Danielem“. O Marti- novi srv. Z. Nejedlý, str. 286—288, a J. Macek II, podle rejstříku.
Strana 352
6 8 9 10 11 12 M. Jan z Jičína, nejisto, zda Čech nebo Moravan, dosáhl hodnosti mistra buď 1404, nebo 1408, hájil 1410 s Husem Viklefa, pochoval 1412 v Betlémské kapli tři prvé mučedníky husitství (tři mládence Martina, Jana, Staška, které dali konšelé popravit, že se ozvali v kostele proti odpustkům) a nej- později r. 1420 se přidal k táborům. Posledně se připomíná 1423 (F. M. Bartoš v CSPČS XXIX, 1922, str. 105). O Markoltovi viz výše kap. 30. pozn. 4. O Korandovi viz výše kap. 27, pozn. 6. SL(Š) 27 při zprávě o odchodu Václava Korandy z Plzně uvádějí, že s ním byli tito kněží: „kněz Prokop Holý, hejtman táborský, Mikuláš Biskupec, obludný, mylný, Čapek, Markolt, Martínek kacierný, Jan Němec Žatecký (= tvůrce táborského učení o večeři Páně), Zikmund Repanský (= ze- man, o němž níže kap. 63). Vilém, Mašek, Filúš, Blažek Šeplavý, Vavřík, Kániš i Lukáš (= Slovák z Nového Města nad Váhom, umučený 1424 v Krumlově), Quirin (= přezdívka dále jmenovaného Vavřince z Reichenbachu), Štěpán Pacovský, Abraham, Hauska z Moravy, Jan Bydlínský, Bartoš a Mikuláš Slepý a Trsáček, Pešček z Plzně, Vaněk, ježto nejprve počal křtíti v potoce, Antoch, Pše- nička, Jičín, Rudešta, Sova, Polášek, Petr Němec, Prokop Sliven, Matěj Vlk, Vaněk Ryšavý, Pro- kůpek, Tomáš, Bedřich (= Bedřich ze Strážnice), Václav Rajovec, Klatovský, Rohlík, Vavřinec Němec z Rypachu et sic de aliis.“ Tento seznam vcelku podává i Příbram, Život kněží táborských, vyd. J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 262—263. Václav krčmář bydlil asi na Starém Městě ve Valentinské ulici (V. V. Tomek IV2, str. 91). Soupis zásad táborských je, zdá se, výtah, ale možná i prvý náběh k obsáhlejšímu soupisu, který je zachován i jinde s nevelkými odchylkami a vznikl zřejmě jako předloha pro disputaci mezi tábory a pražskými mistry, vykonanou v Zmrzlíkovském domě 10. prosince 1420 (níže kap. 76—77). O tomto soupise F. M. Bartoš, Artik.1, str. 94—96 a J. Macek I, str. 441—442; tam i starší literatura. Podle Apokal. 21,4: „A setřeť Bůh všelikou slzu s očí jejich a smrti již nebude více, ani kvílení, ani křiku, ani bolesti nebude více.“ V lat. orig. „bona temporalia“ = časné zboží, tj. světské majetky. Podle Gen. (I. kn. Mojžíšovy) 7 zachránil se za veliké potopy jen patriarcha Noe se svou rodinou na korábu (arše), kdežto ostatní lidé zahynuli. V lat. orig. „nec erit regno sic reparato tributum et exactor“, což stč. překlad překládá: „aniž bude placeno lozunkův (lozunky = vymáhané platy, dávky, daně), úrokův“. Poněkud jinak zní část toho článku v kap. 77 (čl. 22): „cessabit omnis exactor et quiscet tributum“ (je to podle Izaiáše 14,4), v stč. překladě: „všeliký dráč chudiny přestane a poplatkové...“; srv. i níže kap. 60, pozn. 20. Odkaz na 7. kapitolu knihy Moudrosti nezdá se vhodný (je-li vůbec správný). V této kapitole se mluví o ceně moudrosti pro člověka. Spíše by se hodilo místo v kap. 5, 16—17. Ovšem mnohem více se výrok, uvedený v článku, blíží místu z Jozue, 10, 24, kde Jozue kázal přivést pět zajatých králů Armorejských a pravil „vévodům mužů bojovných, kteří s ním byli: Přistupte sem a šlapejte nohama svýma na hrdla těch králů. Kteříšto přistoupivše, šlapali nohama svýma na hrdla jejich.“ O darování království je v I. Ezdr. 1, 20 a II, 9, 22. Zákon milosti = Nový Zákon. Enoch (Hennoch podle Gen. 5, 18), sedmý z desíti praotců, otec Methusalemův.— Eliáš, starozákonní prorok izraelský za krále Achaba mezi r. 920—912 př. n. 1. (o něm III. Král. 17—21 a IV. Král. 1—3.) 3 13 14 60 2 3 4 Kvestie, kterou tu vkládá kronika, je obrana autorových kázání z údobí chiliasmu a prozrazuje uni- verzitní vzdělání. Spisovatele sluší tedy hledati mezi táborskými kněžími, kteří prošli univerzitou. Stč. překlad přidává: „jakož ti kacíři položili“. Stč. překlad přidává: „a oni sobě z toho smyšlínky učinili a tak lid v bludy veliké uvedli nešlechetníci těmito slovy“. Stč. překlad přidává: „nebo hněvajíce totiž jeho“.
6 8 9 10 11 12 M. Jan z Jičína, nejisto, zda Čech nebo Moravan, dosáhl hodnosti mistra buď 1404, nebo 1408, hájil 1410 s Husem Viklefa, pochoval 1412 v Betlémské kapli tři prvé mučedníky husitství (tři mládence Martina, Jana, Staška, které dali konšelé popravit, že se ozvali v kostele proti odpustkům) a nej- později r. 1420 se přidal k táborům. Posledně se připomíná 1423 (F. M. Bartoš v CSPČS XXIX, 1922, str. 105). O Markoltovi viz výše kap. 30. pozn. 4. O Korandovi viz výše kap. 27, pozn. 6. SL(Š) 27 při zprávě o odchodu Václava Korandy z Plzně uvádějí, že s ním byli tito kněží: „kněz Prokop Holý, hejtman táborský, Mikuláš Biskupec, obludný, mylný, Čapek, Markolt, Martínek kacierný, Jan Němec Žatecký (= tvůrce táborského učení o večeři Páně), Zikmund Repanský (= ze- man, o němž níže kap. 63). Vilém, Mašek, Filúš, Blažek Šeplavý, Vavřík, Kániš i Lukáš (= Slovák z Nového Města nad Váhom, umučený 1424 v Krumlově), Quirin (= přezdívka dále jmenovaného Vavřince z Reichenbachu), Štěpán Pacovský, Abraham, Hauska z Moravy, Jan Bydlínský, Bartoš a Mikuláš Slepý a Trsáček, Pešček z Plzně, Vaněk, ježto nejprve počal křtíti v potoce, Antoch, Pše- nička, Jičín, Rudešta, Sova, Polášek, Petr Němec, Prokop Sliven, Matěj Vlk, Vaněk Ryšavý, Pro- kůpek, Tomáš, Bedřich (= Bedřich ze Strážnice), Václav Rajovec, Klatovský, Rohlík, Vavřinec Němec z Rypachu et sic de aliis.“ Tento seznam vcelku podává i Příbram, Život kněží táborských, vyd. J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 262—263. Václav krčmář bydlil asi na Starém Městě ve Valentinské ulici (V. V. Tomek IV2, str. 91). Soupis zásad táborských je, zdá se, výtah, ale možná i prvý náběh k obsáhlejšímu soupisu, který je zachován i jinde s nevelkými odchylkami a vznikl zřejmě jako předloha pro disputaci mezi tábory a pražskými mistry, vykonanou v Zmrzlíkovském domě 10. prosince 1420 (níže kap. 76—77). O tomto soupise F. M. Bartoš, Artik.1, str. 94—96 a J. Macek I, str. 441—442; tam i starší literatura. Podle Apokal. 21,4: „A setřeť Bůh všelikou slzu s očí jejich a smrti již nebude více, ani kvílení, ani křiku, ani bolesti nebude více.“ V lat. orig. „bona temporalia“ = časné zboží, tj. světské majetky. Podle Gen. (I. kn. Mojžíšovy) 7 zachránil se za veliké potopy jen patriarcha Noe se svou rodinou na korábu (arše), kdežto ostatní lidé zahynuli. V lat. orig. „nec erit regno sic reparato tributum et exactor“, což stč. překlad překládá: „aniž bude placeno lozunkův (lozunky = vymáhané platy, dávky, daně), úrokův“. Poněkud jinak zní část toho článku v kap. 77 (čl. 22): „cessabit omnis exactor et quiscet tributum“ (je to podle Izaiáše 14,4), v stč. překladě: „všeliký dráč chudiny přestane a poplatkové...“; srv. i níže kap. 60, pozn. 20. Odkaz na 7. kapitolu knihy Moudrosti nezdá se vhodný (je-li vůbec správný). V této kapitole se mluví o ceně moudrosti pro člověka. Spíše by se hodilo místo v kap. 5, 16—17. Ovšem mnohem více se výrok, uvedený v článku, blíží místu z Jozue, 10, 24, kde Jozue kázal přivést pět zajatých králů Armorejských a pravil „vévodům mužů bojovných, kteří s ním byli: Přistupte sem a šlapejte nohama svýma na hrdla těch králů. Kteříšto přistoupivše, šlapali nohama svýma na hrdla jejich.“ O darování království je v I. Ezdr. 1, 20 a II, 9, 22. Zákon milosti = Nový Zákon. Enoch (Hennoch podle Gen. 5, 18), sedmý z desíti praotců, otec Methusalemův.— Eliáš, starozákonní prorok izraelský za krále Achaba mezi r. 920—912 př. n. 1. (o něm III. Král. 17—21 a IV. Král. 1—3.) 3 13 14 60 2 3 4 Kvestie, kterou tu vkládá kronika, je obrana autorových kázání z údobí chiliasmu a prozrazuje uni- verzitní vzdělání. Spisovatele sluší tedy hledati mezi táborskými kněžími, kteří prošli univerzitou. Stč. překlad přidává: „jakož ti kacíři položili“. Stč. překlad přidává: „a oni sobě z toho smyšlínky učinili a tak lid v bludy veliké uvedli nešlechetníci těmito slovy“. Stč. překlad přidává: „nebo hněvajíce totiž jeho“.
Strana 353
352 353 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Stč. překlad přidává: „Z této řeči ti bludní artykulové povstali a vzati jsou. Nebo sou tuto řeč sobě k svým úmyslům vykládali, jakž sou chtěli. Ale takto má tomu rozumíno býti. Odtud až do konce této kapitoly staročeský překladatel kvestii nepřeložil. Místo v 2. Tess. 2, 3, zní: „Nesvodiž vás žádný nižádným obyčejem. Neboť nenastane, leč až prvé přijde odstoupení, a zjeven bude ten člověk hřícha, syn zatracení. Místov Zach. 14,1—2zní: „Aj, den Hospodinův přichází, a rozděleny budou kořisti tvé uprostřed tebe. 2. Nebo shromáždím všecky národy proti Jeruzalému k boji, i bude dobyto město, a domové zloupeni, a ženy zhanobeny budou. A když vyjde díl města v zajetí, ostatek lidu nebude vyhlazeno z města. V lat. orig. je: „sicut vox sanctificate solempnitatis“, kdežto ve Vulgátě: „nox sanctificatae sollemni- tatis“; podle ní je překlad v Kralické bibli. V lat. orig. je: I. Joh., ale místo je v Zjevení sv. Jana 5.5, 6, 1 a 8,1 nn. V kap. 5, 1 nn. se vypravuje o knize popsané vnitř i zevnitř, zapečetěné sedmi pečetěmi. Tu přijal Beránek a v kap. 6,1—2 otevřel šest pečetí a v kap. 8, 1: „A když otevřel pečeť sedmou, stalo se mlčení na nebi, jako za půl hodiny.“ Před obličejem Božím stálo sedm andělů se sedmi troubami a z nich nejprve čtyři jeden po druhém troubili, načež nastaly veliké pohromy. Místo v 1. Kor. 1, 19 zní: „Nebo psáno jest: Zahladím moudrost moudrých, a opatrnost opatrných zavrhnu. Lat. orig. má: maliciam, Vulgáta: militiam (= vojsko). V lat. orig. je: contriti (= potřeni, zkrušeni), ve Vulgátě: conterriti (= byli přestrašeni, poděšeni). V lat. orig. je dei místo správného ei, jak je ve Vulgátě. V lat. orig. nesprávně: XXII. V lat. orig.: et non dicent, ve Vulgátě: et non dicetur ultra. Místo v Deut. 30, 4 zní: „Byť pak někdo z tvých i na konec světa zahnán byl, odtud zase shromáždí tě Hospodin Bůh tvůj, a odtud půjme tě,“... V lat. orig.: XX, ve Vulgátě: XXX. V lat. orig.: „Post hec vocaberis civitas iusta, urbs fidelis Sion. In iudicio redimetur“..., naproti tomu Vulgáta: „Post haec vocaberis civitas iusta, urbs fidelis. Sion in iudicio redimetur“... V lat. orig.: „Exactor cessabit, quiescet tributum“, Izaiáš 14, 4; Kralická překládá takto: „A, jak přestal násilník! Přestalo dychtění po zlatě!“ Česká bible má tento překlad: „Ejhle, jak skončil mu- čitel, jak přestal útlak!“ V obojím překladě se chápal výraz exactor jako násilný vymahatel, vyděrač. Stč. překlad „dráč chudiny“ je proto výstižný. Vulgáta má: superbiae tuae. Edomsko = Idumea, kraj v Palestině. V lat. orig.: donis, ve Vulgátě bonis. 5 6 21 22 23 61 2 3 4 6 Podle Ezech. 14, 8 aj. a 1. Kor. 4, 9. tj. bylo dáno na podívanou a stalo se příslovečným. Nářek nad pohromami války připomíná druhou předmluvu kroniky. Vavřinec tu hodně nadsazuje a dává vinu za všechny škody hlavně táborům, ač mnohé způsobili i Pražané a křižáci. Mnoho kostel- ních a klášterních pokladů, daných do úschovy, ponechali si katoličtí páni a rozprodali je (jako Old- řich z Rožmberka). Také král Zikmund zašantročil mnoho církevních pokladů. K boření a ničení klášterů a kostelů srv. Z. Nejedlý, str. 11—14. K tomu srv. J. Macek II, str. 250 nn. O ukrutnostech při dobytí Prachatic vypravuje kronika ještě jednou v kap. 71. Městečko Novou Bystřici na Jindřichohradecku, která patřila panu Lipoltu Krajíři z Krajku, s hra- dem dobyl a rozbořil Žižka v září 1420. Manželku a dceru Krajířovu vzal Žižka do zajetí, obyvatel- stvo bylo pobito, město bylo rozbořeno a zapáleno. Srv. J. Macek II, str. 245. Srv. J. Macek II, str. 240 nn. O Vodňanech je ještě krátká zmínka v kap. 68. Srv. J. Macek II, str. 275 nn. O dobytí Říčan a o upálení jedenácti kněží v Říčanech píše Vavřinec z Březové ještě níže v kap. 75.
352 353 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Stč. překlad přidává: „Z této řeči ti bludní artykulové povstali a vzati jsou. Nebo sou tuto řeč sobě k svým úmyslům vykládali, jakž sou chtěli. Ale takto má tomu rozumíno býti. Odtud až do konce této kapitoly staročeský překladatel kvestii nepřeložil. Místo v 2. Tess. 2, 3, zní: „Nesvodiž vás žádný nižádným obyčejem. Neboť nenastane, leč až prvé přijde odstoupení, a zjeven bude ten člověk hřícha, syn zatracení. Místov Zach. 14,1—2zní: „Aj, den Hospodinův přichází, a rozděleny budou kořisti tvé uprostřed tebe. 2. Nebo shromáždím všecky národy proti Jeruzalému k boji, i bude dobyto město, a domové zloupeni, a ženy zhanobeny budou. A když vyjde díl města v zajetí, ostatek lidu nebude vyhlazeno z města. V lat. orig. je: „sicut vox sanctificate solempnitatis“, kdežto ve Vulgátě: „nox sanctificatae sollemni- tatis“; podle ní je překlad v Kralické bibli. V lat. orig. je: I. Joh., ale místo je v Zjevení sv. Jana 5.5, 6, 1 a 8,1 nn. V kap. 5, 1 nn. se vypravuje o knize popsané vnitř i zevnitř, zapečetěné sedmi pečetěmi. Tu přijal Beránek a v kap. 6,1—2 otevřel šest pečetí a v kap. 8, 1: „A když otevřel pečeť sedmou, stalo se mlčení na nebi, jako za půl hodiny.“ Před obličejem Božím stálo sedm andělů se sedmi troubami a z nich nejprve čtyři jeden po druhém troubili, načež nastaly veliké pohromy. Místo v 1. Kor. 1, 19 zní: „Nebo psáno jest: Zahladím moudrost moudrých, a opatrnost opatrných zavrhnu. Lat. orig. má: maliciam, Vulgáta: militiam (= vojsko). V lat. orig. je: contriti (= potřeni, zkrušeni), ve Vulgátě: conterriti (= byli přestrašeni, poděšeni). V lat. orig. je dei místo správného ei, jak je ve Vulgátě. V lat. orig. nesprávně: XXII. V lat. orig.: et non dicent, ve Vulgátě: et non dicetur ultra. Místo v Deut. 30, 4 zní: „Byť pak někdo z tvých i na konec světa zahnán byl, odtud zase shromáždí tě Hospodin Bůh tvůj, a odtud půjme tě,“... V lat. orig.: XX, ve Vulgátě: XXX. V lat. orig.: „Post hec vocaberis civitas iusta, urbs fidelis Sion. In iudicio redimetur“..., naproti tomu Vulgáta: „Post haec vocaberis civitas iusta, urbs fidelis. Sion in iudicio redimetur“... V lat. orig.: „Exactor cessabit, quiescet tributum“, Izaiáš 14, 4; Kralická překládá takto: „A, jak přestal násilník! Přestalo dychtění po zlatě!“ Česká bible má tento překlad: „Ejhle, jak skončil mu- čitel, jak přestal útlak!“ V obojím překladě se chápal výraz exactor jako násilný vymahatel, vyděrač. Stč. překlad „dráč chudiny“ je proto výstižný. Vulgáta má: superbiae tuae. Edomsko = Idumea, kraj v Palestině. V lat. orig.: donis, ve Vulgátě bonis. 5 6 21 22 23 61 2 3 4 6 Podle Ezech. 14, 8 aj. a 1. Kor. 4, 9. tj. bylo dáno na podívanou a stalo se příslovečným. Nářek nad pohromami války připomíná druhou předmluvu kroniky. Vavřinec tu hodně nadsazuje a dává vinu za všechny škody hlavně táborům, ač mnohé způsobili i Pražané a křižáci. Mnoho kostel- ních a klášterních pokladů, daných do úschovy, ponechali si katoličtí páni a rozprodali je (jako Old- řich z Rožmberka). Také král Zikmund zašantročil mnoho církevních pokladů. K boření a ničení klášterů a kostelů srv. Z. Nejedlý, str. 11—14. K tomu srv. J. Macek II, str. 250 nn. O ukrutnostech při dobytí Prachatic vypravuje kronika ještě jednou v kap. 71. Městečko Novou Bystřici na Jindřichohradecku, která patřila panu Lipoltu Krajíři z Krajku, s hra- dem dobyl a rozbořil Žižka v září 1420. Manželku a dceru Krajířovu vzal Žižka do zajetí, obyvatel- stvo bylo pobito, město bylo rozbořeno a zapáleno. Srv. J. Macek II, str. 245. Srv. J. Macek II, str. 240 nn. O Vodňanech je ještě krátká zmínka v kap. 68. Srv. J. Macek II, str. 275 nn. O dobytí Říčan a o upálení jedenácti kněží v Říčanech píše Vavřinec z Březové ještě níže v kap. 75.
Strana 354
3 10 Srv. J. Macek II, str. 252 nn. O dobytí Příběnic ještě níže v kap. 73. Dr. Heřman z Mindelheimu, biskup nikopolský, sufragán praž. a gen. vikář byl r. 1417 Čeňkem z Vartemberka donucen vysvě- tit několik husitských kněží. Když ho pak pražský arcibiskup Konrád zbavil úřadu, stal se fará- řem v Miličíně. Jsa znám odporem k husitům, byl od nich na Příběnicích zajat a utopen v Luž- nici (1420). O něm F. M. Bartoš v JSH 12, 1939, str. 17. M. Křišťan z Prachatic († 1439), dobrodinec Husův, teolog, matematik a botanik — lékař (máme od něho latinsko-český herbář a české lékařské knihy), zůstal věren kalichu, ale byl mužem krajní pražské pravice. O něm Z. Nejedlý, str. 329 a Gellner VKČS IV, 1934, str. 148—153. V stč. překladě zní toto místo takto: „A protož příchozí kněží do Prahy, kteříž pod obojí způsobou rozdávali sou, osedli sou všecky kostely farářské vyběhlých. V lat. originále je: cum triture ventilabro. Tritura znamená mlácení, doslovný překlad by zněl: s věječkou při mlácení, mlátící. Je však možno čísti i: cum tritura ventilabro, což by znamenalo: s mlácením (a) věječkou; proto ponechávám staročeský překlad: cepem a věječkou, sice volnější, ale dobrý. Odtud je konec odstavce v stč. překladu nepřeložen. 11 62 Papežským legátem se míní již jmenovaný Fernando. Ze Zikmundova okolí vzešlo tehdy i později několik polemik proti čtyřem pražským artikulům, které však kronikář pokládal zřejmě za bezcenné, proto se o nich nezmiňuje. O těchto polemikách srv. F. M. Bartoš, Manifesty, str. 265, 268—269. o některých i podle něho J. Pekař IV (podle jmen autorů v rejstříku). 63 2 Zikmund z Repan u Hrádku jíhozáp. od Podbořan (v záp. Čechách) se později odřekl svých názorů a připomíná se naposledy 1428. O něm A. Sedláček, Hrady XIII, str. 231. V lat. originále je označen jako cliens. Toto slovo překládá stč. překlad výrazem „panoše“. Pikardi, od nichž Vavřinec odvozoval zavrhování úcty k svátosti oltářní jakožto k pouhému chlebu a vínu (pro toto učení u nás zdomácnělo jméno pikartství), prchli do Čech z francouzsko-belgického pohraničí zv. Pikardie. Odtud z Tournai pocházel jejich apoštol Gilles Mersault, který se vrátil 1423 domů a pokusil se získat krajany pro své i husitské názory obsáhlým manifestem, ale byl chycen a upálen. Manifest vydal F. M. Bartoš, Manifesty, str. 290—302. Viz i jeho stat Pikardi a Pikarti v knize Husitství a cizina, str. 106—208. Tímto odstavcem se končí vložka o táborech. 64 I 2 3 4 Vypravování se vrací k místu (viz výše kap. 53), kde předtím přestalo. Mladší bratr Hynka Krušiny Jan z Lichtemburka († 1434) byl pánem Hostinného a přidržel se husitství až asi do r. 1423 (A. Sedláček, Hrady V, str. 212). Viktorin Boček z Kunštátu († 1427), tehdy teprve osmnáctiletý, byl syn spoluzakladatele husitské jednoty z r. 1415 a otec Jiřího Poděbradského (R. Urbánek ČD III, 1, str. 209—218). Jediný z husit- ského panstva zachoval věrnost kalichu. 27. září. 65 I 2 3 4. října. V rukopisech je: XXIV místo správného XIV (srv. PDČ V, str. 433, pozn. c) a V. V. Tomek IV2, str. 102). Tj. z vorů.
3 10 Srv. J. Macek II, str. 252 nn. O dobytí Příběnic ještě níže v kap. 73. Dr. Heřman z Mindelheimu, biskup nikopolský, sufragán praž. a gen. vikář byl r. 1417 Čeňkem z Vartemberka donucen vysvě- tit několik husitských kněží. Když ho pak pražský arcibiskup Konrád zbavil úřadu, stal se fará- řem v Miličíně. Jsa znám odporem k husitům, byl od nich na Příběnicích zajat a utopen v Luž- nici (1420). O něm F. M. Bartoš v JSH 12, 1939, str. 17. M. Křišťan z Prachatic († 1439), dobrodinec Husův, teolog, matematik a botanik — lékař (máme od něho latinsko-český herbář a české lékařské knihy), zůstal věren kalichu, ale byl mužem krajní pražské pravice. O něm Z. Nejedlý, str. 329 a Gellner VKČS IV, 1934, str. 148—153. V stč. překladě zní toto místo takto: „A protož příchozí kněží do Prahy, kteříž pod obojí způsobou rozdávali sou, osedli sou všecky kostely farářské vyběhlých. V lat. originále je: cum triture ventilabro. Tritura znamená mlácení, doslovný překlad by zněl: s věječkou při mlácení, mlátící. Je však možno čísti i: cum tritura ventilabro, což by znamenalo: s mlácením (a) věječkou; proto ponechávám staročeský překlad: cepem a věječkou, sice volnější, ale dobrý. Odtud je konec odstavce v stč. překladu nepřeložen. 11 62 Papežským legátem se míní již jmenovaný Fernando. Ze Zikmundova okolí vzešlo tehdy i později několik polemik proti čtyřem pražským artikulům, které však kronikář pokládal zřejmě za bezcenné, proto se o nich nezmiňuje. O těchto polemikách srv. F. M. Bartoš, Manifesty, str. 265, 268—269. o některých i podle něho J. Pekař IV (podle jmen autorů v rejstříku). 63 2 Zikmund z Repan u Hrádku jíhozáp. od Podbořan (v záp. Čechách) se později odřekl svých názorů a připomíná se naposledy 1428. O něm A. Sedláček, Hrady XIII, str. 231. V lat. originále je označen jako cliens. Toto slovo překládá stč. překlad výrazem „panoše“. Pikardi, od nichž Vavřinec odvozoval zavrhování úcty k svátosti oltářní jakožto k pouhému chlebu a vínu (pro toto učení u nás zdomácnělo jméno pikartství), prchli do Čech z francouzsko-belgického pohraničí zv. Pikardie. Odtud z Tournai pocházel jejich apoštol Gilles Mersault, který se vrátil 1423 domů a pokusil se získat krajany pro své i husitské názory obsáhlým manifestem, ale byl chycen a upálen. Manifest vydal F. M. Bartoš, Manifesty, str. 290—302. Viz i jeho stat Pikardi a Pikarti v knize Husitství a cizina, str. 106—208. Tímto odstavcem se končí vložka o táborech. 64 I 2 3 4 Vypravování se vrací k místu (viz výše kap. 53), kde předtím přestalo. Mladší bratr Hynka Krušiny Jan z Lichtemburka († 1434) byl pánem Hostinného a přidržel se husitství až asi do r. 1423 (A. Sedláček, Hrady V, str. 212). Viktorin Boček z Kunštátu († 1427), tehdy teprve osmnáctiletý, byl syn spoluzakladatele husitské jednoty z r. 1415 a otec Jiřího Poděbradského (R. Urbánek ČD III, 1, str. 209—218). Jediný z husit- ského panstva zachoval věrnost kalichu. 27. září. 65 I 2 3 4. října. V rukopisech je: XXIV místo správného XIV (srv. PDČ V, str. 433, pozn. c) a V. V. Tomek IV2, str. 102). Tj. z vorů.
Strana 355
I 2 3 = 354 = 66 O Zikmund po letech vzpomínal, že pod Vyšehradem sliboval Praze slyšení (AČ I, str. 214), což by se mohlo vztahovati na tuto dobu. To by nasvědčovalo tomu, že podnět k jednání nevyšel od Hra- deckých, nýbrž od něho, jak by také souhlasilo s jeho nabídkami, o nichž výše v kap. 62. Podobně soudí i J. Pekař IV, str. 192, opravy a dodatky k I, str. 58 a 61. Srv. V. V. Tomek IV2, str. 104. Zlíchov, ves jižně od Prahy na levém břehu Vltavy. Kněževes, tvrz a osada na severozápad od Prahy. 355 67 2 3 4 Jan Šembera z Bozkovic, seděním na Brandýse nad Orlicí, měl i statky na Moravě a byl předním stoupencem Zikmundovým; žil ještě r. 1423 (A. Sedláček, Hrady II, str. 136). 28. října. Podle Tomka VIII, str. 237 přicházelo se z Podolí oupadem pod Kavčí horou čili Kavčí skálou ke kostelu sv. Pankráce. Vedle toho se nazývala Kavčí horou také východní stráň zámecké hory. Tak má lat. originál: ante XV horam ferie VI. Prokop z Ústí: viz o něm výše kap. 28, pozn. 3. J. Goll čte: miech, V. V. Tomek IV2, str. 105 mluví správněji o dodání nějakých 20 nebo 30 měr, tj. měřic. 68 2 3 Text této kapitoly je dochován pouze v Chronicon Universitatis Pragensis (srv. PDC V, str. 438, pozn. I), jež se jinak přidržuje M. Vavřince, a pochází podle J. Golla (Úvod, str. XXIX) z nezvěst- ného rukopisu kroniky, podle F. Palackého je to vsuvka odjinud; tomu by nasvědčoval odchylný ráz tohoto vyprávění, složeného z kratičkých vět. Doplnil F. Palacký (srv. PDČ V, str. 438, pozn. 2). K volbě srv. J. Macek II, str. 294 nn. Volba, z které vyšel Mikuláš Biskupec, byla zamýšlena již r. 1419 (viz kap. 53) a provedena v této době asi vlivem Žižkovým, když byl zajat Koranda (F. M. Bartoš v ČČM 1924, str. 103). Mikuláš z Pelhřimova byl od r. 1409 bakalářem artistické fakulty na Karlově univerzitě a prožil v Praze vzrušující zápasy M. Jana Husa. R. 1415 byl vysvěcen na kněze a odešel na faru v Kondraci pod Blaníkem. Když byl r. 1420 zvolen za hlavu nezávislé tábor- ské církve, byl sice nazýván biskupem, ale byl jen „starším“ (seniorem), biskupské moci neměl, protože v oněch důležitých věcech rozhodovala synoda kněžstva. Stal se od r. 1420 mluvčím kněží táborského bratrstva a největším jeho spisovatelem. Podle J. Dobiáše, Dějiny královského města Pelhřimova III, 2, 1953, str. 412 nn., pozn. 264, bylo ještě r. 1434 jeho rezidencí Hradiště hory Tábor a podle str. 419 pozn. 285 byl aspoň již počátkem r. 1443 v Písku. Poprvé vystoupil jako zástupce táborů na schůzi bohoslovců táborských a pražských v Zmrzlí- kovském domě v prosinci 1420 (viz níže kap. 78) a zároveň potom obhajoval táborské učení proti radikálům na Táboře, Martinovi Húskovi a Petru Kánišovi. V druhé polovici let dvacátých napsal rozsáhlý, třebas ne úplný výklad Zjevení Janova, vynikající dílo teologické, v kterém však vyslovuje i své starosti nad utrpením poddaných, na něž nejkrutěji doléhaly hrůzy válek, a obavy před kalnými živly, které ze zištnosti a neupřímnosti pronikaly do táborského bratrstva a jeho vojsk. Když pak se r. 1431 ukazovala naděje, že obecný koncil povolí husitům veřejné hádání o jejich společném programu, sešli se 28. dubna téhož roku v Karolinu duchovní představitelé Pražanů a táborů; tam shrnul za Pražany Jan Rokycana stížnost své strany v rozsáhlý spis a právě tak vypra- coval Biskupec, zástupce táborů, stejně rozsáhlý spis podávající výklad a obranu řádů táborských. To byla slavná táborská „Konfese“ neboli „Apologie“, která ještě po pádu táborského bratrstva nejen žila v Jednotě bratrské, ale která se i rozšířila po daleké Evropě.
I 2 3 = 354 = 66 O Zikmund po letech vzpomínal, že pod Vyšehradem sliboval Praze slyšení (AČ I, str. 214), což by se mohlo vztahovati na tuto dobu. To by nasvědčovalo tomu, že podnět k jednání nevyšel od Hra- deckých, nýbrž od něho, jak by také souhlasilo s jeho nabídkami, o nichž výše v kap. 62. Podobně soudí i J. Pekař IV, str. 192, opravy a dodatky k I, str. 58 a 61. Srv. V. V. Tomek IV2, str. 104. Zlíchov, ves jižně od Prahy na levém břehu Vltavy. Kněževes, tvrz a osada na severozápad od Prahy. 355 67 2 3 4 Jan Šembera z Bozkovic, seděním na Brandýse nad Orlicí, měl i statky na Moravě a byl předním stoupencem Zikmundovým; žil ještě r. 1423 (A. Sedláček, Hrady II, str. 136). 28. října. Podle Tomka VIII, str. 237 přicházelo se z Podolí oupadem pod Kavčí horou čili Kavčí skálou ke kostelu sv. Pankráce. Vedle toho se nazývala Kavčí horou také východní stráň zámecké hory. Tak má lat. originál: ante XV horam ferie VI. Prokop z Ústí: viz o něm výše kap. 28, pozn. 3. J. Goll čte: miech, V. V. Tomek IV2, str. 105 mluví správněji o dodání nějakých 20 nebo 30 měr, tj. měřic. 68 2 3 Text této kapitoly je dochován pouze v Chronicon Universitatis Pragensis (srv. PDC V, str. 438, pozn. I), jež se jinak přidržuje M. Vavřince, a pochází podle J. Golla (Úvod, str. XXIX) z nezvěst- ného rukopisu kroniky, podle F. Palackého je to vsuvka odjinud; tomu by nasvědčoval odchylný ráz tohoto vyprávění, složeného z kratičkých vět. Doplnil F. Palacký (srv. PDČ V, str. 438, pozn. 2). K volbě srv. J. Macek II, str. 294 nn. Volba, z které vyšel Mikuláš Biskupec, byla zamýšlena již r. 1419 (viz kap. 53) a provedena v této době asi vlivem Žižkovým, když byl zajat Koranda (F. M. Bartoš v ČČM 1924, str. 103). Mikuláš z Pelhřimova byl od r. 1409 bakalářem artistické fakulty na Karlově univerzitě a prožil v Praze vzrušující zápasy M. Jana Husa. R. 1415 byl vysvěcen na kněze a odešel na faru v Kondraci pod Blaníkem. Když byl r. 1420 zvolen za hlavu nezávislé tábor- ské církve, byl sice nazýván biskupem, ale byl jen „starším“ (seniorem), biskupské moci neměl, protože v oněch důležitých věcech rozhodovala synoda kněžstva. Stal se od r. 1420 mluvčím kněží táborského bratrstva a největším jeho spisovatelem. Podle J. Dobiáše, Dějiny královského města Pelhřimova III, 2, 1953, str. 412 nn., pozn. 264, bylo ještě r. 1434 jeho rezidencí Hradiště hory Tábor a podle str. 419 pozn. 285 byl aspoň již počátkem r. 1443 v Písku. Poprvé vystoupil jako zástupce táborů na schůzi bohoslovců táborských a pražských v Zmrzlí- kovském domě v prosinci 1420 (viz níže kap. 78) a zároveň potom obhajoval táborské učení proti radikálům na Táboře, Martinovi Húskovi a Petru Kánišovi. V druhé polovici let dvacátých napsal rozsáhlý, třebas ne úplný výklad Zjevení Janova, vynikající dílo teologické, v kterém však vyslovuje i své starosti nad utrpením poddaných, na něž nejkrutěji doléhaly hrůzy válek, a obavy před kalnými živly, které ze zištnosti a neupřímnosti pronikaly do táborského bratrstva a jeho vojsk. Když pak se r. 1431 ukazovala naděje, že obecný koncil povolí husitům veřejné hádání o jejich společném programu, sešli se 28. dubna téhož roku v Karolinu duchovní představitelé Pražanů a táborů; tam shrnul za Pražany Jan Rokycana stížnost své strany v rozsáhlý spis a právě tak vypra- coval Biskupec, zástupce táborů, stejně rozsáhlý spis podávající výklad a obranu řádů táborských. To byla slavná táborská „Konfese“ neboli „Apologie“, která ještě po pádu táborského bratrstva nejen žila v Jednotě bratrské, ale která se i rozšířila po daleké Evropě.
Strana 356
4 5 6 8 9 10 11 Na basilejském koncilu r. 1433 Biskupec neohroženě hájil artikul o stíhání a trestání veřejných hříchů (viz Deník Petra Žateckého, 1953, str. 32—33, 134—139, 172, 218—219, 235—238). Po li- panské katastrofě nepodepsali táboři kompaktáta a měli se zříci vlastní církve. V tomto posledním zápase Prahy a Tábora (v letech 1441—1444) psal Biskupec latinsky i česky obrany a výklady, které pak shrnul s akty předešlých zápasů v své největší dílo, které má v rukopisech název „Chronica causam sacerdotum thaboriensium continens et magistrorum pragensium eiusdem inpugnationes“. Je to veliký sborník traktátů a dokumentů k vnitřním dějinám sporů mezi stranou táborskou a praž- skou od r. 1420 (vydal ji K. Höfler, II, str. 473—820). Ještě předtím, v letech 1435—1439, zpracoval rozsáhlý spis, Postilu na evangelijní harmonii. Když r. 1448 Jiří Poděbradský dobyl Prahu, podrobil se mu následujícího roku i Písek a Bisku- pec odešel na Tábor. Ale i ten se v srpnu 1452 poddal zemskému správci a táborští kněží, Tábo- rem mu vydáni, většinou již starci, dožili jako vězni na jeho hradech, Biskupec na Poděbradech. Tam si snad urychlil svůj skon pokusem o útěk, při němž utrpěl těžké zranění; zemřel r. 1459. O jeho životě a díle F. M. Bartoš, Světci a kacíři, str. 175—195, J. Jakubec I, str. 451—454 a 463nn., částečně J. Macek I, str. 82—83, 289—291, 375—377, 381—383, II, především str. 49. 78, 106nn. a dále podle rejstříku. Nejpodrobněji probírá jeho život J. Dobiáš, Dějiny královského města Pelhřimova a jeho okolí I, 1927, str. 378nn. a zvláště III, 2, 1953, str. 407—424; F. M. Do- biáš - A. Molnár, Mikuláš z Pelhřimova. Vyznání a obrana táborů, Praha 1972. O dobytí Vodňan je zmínka již výše v kap. 61. Kamenice nad Lipou náležela Prokopovi z Ústí (Sezimova), který byl s tábory v Praze (kap. 67). Srv. J. Macek II, str. 243. 10. října. O pokusu Zikmundově dobýt Žatec výše v kap. 65. 12. října. Malý (tehdy Panský) Bor u Horažďovic. (Srv. H. Toman, Bojiště Žižkovo u Panského Boru. VKČSN 1892, str. 258 n.) O bitvě pojednává J. Pekař IV, str. 59—60, kde je i starší literatura, nověji J. Ma- cek II, str. 246 nn. Viz výše kap. 60, pozn. 20. Na sv. Havla (16. října) byla splatná druhá polovina selské daně vrchnostem; první polovina se pla- tila o sv. Jiří (23. dubna). O vybírání poddanského úroku na Táboře, doloženém ostatně v jediném a mladším rukopisu tzv. Kroniky Pražské univerzity (Chron. univ. Prag. — o její souvislosti s hu- sitskou kronikou Vavřince z Březové srv. v pojednání o Vavřinci z Březové a jeho díle) pojednává podrobně J. Macek II, str. 295—299. Vybírání dávky je zřejmě třeba klást do doby o něco pozdější, než uvádí kronika, pravděpodobně do r. 1421. 69 2 3 5 6 8 O bitvě u Vyšehradu SL (P-Ch), str. 53—55 (je to větším dílem z Vavřincovy kroniky), podrobně i SL (Š), str. 33—34, F. Palacký III, str. 325—332, V. V. Tomek IV, str. 106—111, H. Toman, str. 312—320 a Z. Frankenberger I, str. 102—108, J. Macek II, str. 260 nn. Totiž Malostranskou mosteckou věž. Okolo sedmi hodin ráno. Stč. překlad přidává: „vrata a fortny“. Jindřicha z Plumlova jmenoval Zikmund r. 1419 zemským hejtmanem moravským místo sesazeného Petra ze Strážnice. Totiž ze strany Pražanů. Jindřich Lefl z Lažan, pán Bechyně a Krakovce, kde hostil 1414 Husa, byl předním milcem Václa- va IV. (F. M. Bartoš, Čechy, str. 379). Goll PDČ V, str. 440 dává zde podle stč. překladu: cum duobus militibus suis (= s dvěma svými rytíři), rukopisy mají: cum duobus milibus (= s dvěma tisíci), což přijímá V. V. Tomek IV2, str. 106. V lat. orig.: pro sponsa sua = pro svou nevěstu (tak překládá i stč. překlad). Tomek IV2, str. 106, I
4 5 6 8 9 10 11 Na basilejském koncilu r. 1433 Biskupec neohroženě hájil artikul o stíhání a trestání veřejných hříchů (viz Deník Petra Žateckého, 1953, str. 32—33, 134—139, 172, 218—219, 235—238). Po li- panské katastrofě nepodepsali táboři kompaktáta a měli se zříci vlastní církve. V tomto posledním zápase Prahy a Tábora (v letech 1441—1444) psal Biskupec latinsky i česky obrany a výklady, které pak shrnul s akty předešlých zápasů v své největší dílo, které má v rukopisech název „Chronica causam sacerdotum thaboriensium continens et magistrorum pragensium eiusdem inpugnationes“. Je to veliký sborník traktátů a dokumentů k vnitřním dějinám sporů mezi stranou táborskou a praž- skou od r. 1420 (vydal ji K. Höfler, II, str. 473—820). Ještě předtím, v letech 1435—1439, zpracoval rozsáhlý spis, Postilu na evangelijní harmonii. Když r. 1448 Jiří Poděbradský dobyl Prahu, podrobil se mu následujícího roku i Písek a Bisku- pec odešel na Tábor. Ale i ten se v srpnu 1452 poddal zemskému správci a táborští kněží, Tábo- rem mu vydáni, většinou již starci, dožili jako vězni na jeho hradech, Biskupec na Poděbradech. Tam si snad urychlil svůj skon pokusem o útěk, při němž utrpěl těžké zranění; zemřel r. 1459. O jeho životě a díle F. M. Bartoš, Světci a kacíři, str. 175—195, J. Jakubec I, str. 451—454 a 463nn., částečně J. Macek I, str. 82—83, 289—291, 375—377, 381—383, II, především str. 49. 78, 106nn. a dále podle rejstříku. Nejpodrobněji probírá jeho život J. Dobiáš, Dějiny královského města Pelhřimova a jeho okolí I, 1927, str. 378nn. a zvláště III, 2, 1953, str. 407—424; F. M. Do- biáš - A. Molnár, Mikuláš z Pelhřimova. Vyznání a obrana táborů, Praha 1972. O dobytí Vodňan je zmínka již výše v kap. 61. Kamenice nad Lipou náležela Prokopovi z Ústí (Sezimova), který byl s tábory v Praze (kap. 67). Srv. J. Macek II, str. 243. 10. října. O pokusu Zikmundově dobýt Žatec výše v kap. 65. 12. října. Malý (tehdy Panský) Bor u Horažďovic. (Srv. H. Toman, Bojiště Žižkovo u Panského Boru. VKČSN 1892, str. 258 n.) O bitvě pojednává J. Pekař IV, str. 59—60, kde je i starší literatura, nověji J. Ma- cek II, str. 246 nn. Viz výše kap. 60, pozn. 20. Na sv. Havla (16. října) byla splatná druhá polovina selské daně vrchnostem; první polovina se pla- tila o sv. Jiří (23. dubna). O vybírání poddanského úroku na Táboře, doloženém ostatně v jediném a mladším rukopisu tzv. Kroniky Pražské univerzity (Chron. univ. Prag. — o její souvislosti s hu- sitskou kronikou Vavřince z Březové srv. v pojednání o Vavřinci z Březové a jeho díle) pojednává podrobně J. Macek II, str. 295—299. Vybírání dávky je zřejmě třeba klást do doby o něco pozdější, než uvádí kronika, pravděpodobně do r. 1421. 69 2 3 5 6 8 O bitvě u Vyšehradu SL (P-Ch), str. 53—55 (je to větším dílem z Vavřincovy kroniky), podrobně i SL (Š), str. 33—34, F. Palacký III, str. 325—332, V. V. Tomek IV, str. 106—111, H. Toman, str. 312—320 a Z. Frankenberger I, str. 102—108, J. Macek II, str. 260 nn. Totiž Malostranskou mosteckou věž. Okolo sedmi hodin ráno. Stč. překlad přidává: „vrata a fortny“. Jindřicha z Plumlova jmenoval Zikmund r. 1419 zemským hejtmanem moravským místo sesazeného Petra ze Strážnice. Totiž ze strany Pražanů. Jindřich Lefl z Lažan, pán Bechyně a Krakovce, kde hostil 1414 Husa, byl předním milcem Václa- va IV. (F. M. Bartoš, Čechy, str. 379). Goll PDČ V, str. 440 dává zde podle stč. překladu: cum duobus militibus suis (= s dvěma svými rytíři), rukopisy mají: cum duobus milibus (= s dvěma tisíci), což přijímá V. V. Tomek IV2, str. 106. V lat. orig.: pro sponsa sua = pro svou nevěstu (tak překládá i stč. překlad). Tomek IV2, str. 106, I
Strana 357
356 9 357 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 pozn. 71 myslí, že se má místo toho rozuměti: pro sponsione sua neboli pro sponsu suo (= podle svého slibu). Jaroslav ze Šternberka a z Veselí nad Moravou. Vok z Holštejna a Blanska. Hynek Samovalský z Malenovic a z Pohořelic, vesměs moravští páni (o nich L. Hosák, Historický místopis země Moravsko-slezské, str. 415, 310, 373). Albrecht z Chotěnova pocházel od Teplé. Vilém Zajíc z Valdeka na Židlochovicích; o něm v ČČH 1924, str. 552—553. Petr ze Šternberka viz výše kap. 22, pozn. 10. Racek Švihovský z Ryžmberka u Kdyně byl vrah kněze Jana Nákvasy (viz výše kap. 24). Václav z Klučova se psal po vsi u Českého Brodu. O ní srv. J. Kudrnáč, Vojenský tábor z doby husitských válek v Klučově, Pam. archeol. 64, 1973, č. 1, str. 105—142. Aleš Krk, rytíř Srbín, se psal po Soběšíně nad Sázavou (A. Sedláček, Hrady XV, str. 89). Jan ze Smržova z Kostelce nad Černými lesy (Janko Sekretář) byl oblíbencem a sekretářem krále Václava IV. (A. Sedláček, Hrady XV, str. 8). SL (P—Ch), str. 55 uvádějí mezi zabitými ještě: „pana Černohorského, pana Michalce mladého“. V lat. orig.: „usque femoralia“, tento výraz znamená spodní roucho, spodní prádlo zakrývající bedra. Stč. překlad a SL (P—Ch), str. 55, mají tu výraz: „až do modré košile“; SL (Š), str. 34 praví: „v hacéch“. H. Toman, str. 318 pokládá za velmi nepravděpodobné, že by Pražané opustili příkopy a shlukli se u kostelíka sv. Pankráce a zrovna v téže chvíli se nepřátelé dali na útěk. Spíše se mu zdá, že „Vavřinec zachytil okamžení a ve svém způsobu k dosažení kontrastu přizpůsobil událost, když pan Krušina u kostela sv. Pankráce chystal své orebské cepníky k výpadu z příkopů a tudy shromáždě- ným bratřím poslední dával napomenutí.“ A dovolává se místa v SL v rukopise Vratislavském (dnes SL (Š), str. 34). Podle V. V. Tomka IV2, str. 109 utrpěli menší ztráty než Češi a Moravané Uhři, ale i oni ztratili některé znamenité bojovníky (uvádí je Tomek uv. m.). Celkem se počítalo, že padlo 400 mužů a asi na pět set jich, když se připočítali těžce ranění, kteří byli odvezeni z bojiště, ale zemřeli buď na útě- ku, nebo krátce potom. Mezi zajatými byli moravští páni Hašek z Valdštejna a Ostrohu, Jan Tova- čovský z Cimburka a Jan z Bítova. 10 70 2 3 6 2. listopadu. Ukazování ostatků byla hlučná pouť pražská od r. 1353, kdy si Karel IV. vymohl na papeži zvláštní svátek, na který byly do Prahy přiváženy říšské insignie (korunovační klenoty) a ukazovány lidu v kapli Božího těla, založené 1382 na nyn. Karlově náměstí. 3. listopadu. V úterý po Všech svatých: 5. listopadu. Rytíř Puška byl Jan Puška z Kunštátu, strýc obou Bočků, pán Kostomlat u Nymburka, který se r. 1425 stal obětí synovce Hynka (A. Sedláček, Hrady X, str. 352). Mladým Bočkem se míní Hynek z Poděbrad, který padl 1426 při útoku na Nymburk. Tj. vystoupil z jeho služeb. 9. listopadu. 71 I 2 3 O druhém dobytí Prachatic vypravovala kronika již v kap. 61. Zde však spravedlivěji vysvětluje, co přimělo Žižku k odvetě tak nelítostné. V stč. překladu: 75. Výše v kap. 61 se udává počet zabitých na 135.
356 9 357 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 pozn. 71 myslí, že se má místo toho rozuměti: pro sponsione sua neboli pro sponsu suo (= podle svého slibu). Jaroslav ze Šternberka a z Veselí nad Moravou. Vok z Holštejna a Blanska. Hynek Samovalský z Malenovic a z Pohořelic, vesměs moravští páni (o nich L. Hosák, Historický místopis země Moravsko-slezské, str. 415, 310, 373). Albrecht z Chotěnova pocházel od Teplé. Vilém Zajíc z Valdeka na Židlochovicích; o něm v ČČH 1924, str. 552—553. Petr ze Šternberka viz výše kap. 22, pozn. 10. Racek Švihovský z Ryžmberka u Kdyně byl vrah kněze Jana Nákvasy (viz výše kap. 24). Václav z Klučova se psal po vsi u Českého Brodu. O ní srv. J. Kudrnáč, Vojenský tábor z doby husitských válek v Klučově, Pam. archeol. 64, 1973, č. 1, str. 105—142. Aleš Krk, rytíř Srbín, se psal po Soběšíně nad Sázavou (A. Sedláček, Hrady XV, str. 89). Jan ze Smržova z Kostelce nad Černými lesy (Janko Sekretář) byl oblíbencem a sekretářem krále Václava IV. (A. Sedláček, Hrady XV, str. 8). SL (P—Ch), str. 55 uvádějí mezi zabitými ještě: „pana Černohorského, pana Michalce mladého“. V lat. orig.: „usque femoralia“, tento výraz znamená spodní roucho, spodní prádlo zakrývající bedra. Stč. překlad a SL (P—Ch), str. 55, mají tu výraz: „až do modré košile“; SL (Š), str. 34 praví: „v hacéch“. H. Toman, str. 318 pokládá za velmi nepravděpodobné, že by Pražané opustili příkopy a shlukli se u kostelíka sv. Pankráce a zrovna v téže chvíli se nepřátelé dali na útěk. Spíše se mu zdá, že „Vavřinec zachytil okamžení a ve svém způsobu k dosažení kontrastu přizpůsobil událost, když pan Krušina u kostela sv. Pankráce chystal své orebské cepníky k výpadu z příkopů a tudy shromáždě- ným bratřím poslední dával napomenutí.“ A dovolává se místa v SL v rukopise Vratislavském (dnes SL (Š), str. 34). Podle V. V. Tomka IV2, str. 109 utrpěli menší ztráty než Češi a Moravané Uhři, ale i oni ztratili některé znamenité bojovníky (uvádí je Tomek uv. m.). Celkem se počítalo, že padlo 400 mužů a asi na pět set jich, když se připočítali těžce ranění, kteří byli odvezeni z bojiště, ale zemřeli buď na útě- ku, nebo krátce potom. Mezi zajatými byli moravští páni Hašek z Valdštejna a Ostrohu, Jan Tova- čovský z Cimburka a Jan z Bítova. 10 70 2 3 6 2. listopadu. Ukazování ostatků byla hlučná pouť pražská od r. 1353, kdy si Karel IV. vymohl na papeži zvláštní svátek, na který byly do Prahy přiváženy říšské insignie (korunovační klenoty) a ukazovány lidu v kapli Božího těla, založené 1382 na nyn. Karlově náměstí. 3. listopadu. V úterý po Všech svatých: 5. listopadu. Rytíř Puška byl Jan Puška z Kunštátu, strýc obou Bočků, pán Kostomlat u Nymburka, který se r. 1425 stal obětí synovce Hynka (A. Sedláček, Hrady X, str. 352). Mladým Bočkem se míní Hynek z Poděbrad, který padl 1426 při útoku na Nymburk. Tj. vystoupil z jeho služeb. 9. listopadu. 71 I 2 3 O druhém dobytí Prachatic vypravovala kronika již v kap. 61. Zde však spravedlivěji vysvětluje, co přimělo Žižku k odvetě tak nelítostné. V stč. překladu: 75. Výše v kap. 61 se udává počet zabitých na 135.
Strana 358
72 2 5. listopadu. Manifest Pražanů byl vydán i německy a podepsali ho též Viktorin z Kunštátu, Hynek z Kold- štejna a bratři Krušinové (Eb. Windecke's Denkwürdigkeiten, str. 136—138). Srv. i PDČ V, str. 445. 73 I 2 3 4 6 8 13. listopadu. 8. září. O dobytí Příběnic a Příběniček pojednává J. Macek II, str. 252nn. Došlo k němu 11. nebo 13. listo- padu 1420 (SL (P—Ch), str. 55, a Václav Břežan, ČČM 1828, 4, str. 55). V stč. překladu přípisek: „Odolena jménem“. Tak i SL (P—Ch), str. 55. Tak překládám latinský výraz: clientes. Příběničky na levém břehu Lužnice. O dobytí Příběnic SL (Š), str. 35 poznamenávají: „A od té chvíle kněz Koranda mše jest neslúžil proto, neb když sú Příběnice dobývali, on s jinými s věže kameniem sú házeli doluov, bránivše se na věži, i domnievaje se, že by někoho s světa svedl a zamordoval, i nesměl mše slúžiti, než toliko kázal." Zde se opakuje vypravování o utopení dr. Heřmana z Mindelheimu, augustiniána a odpůrce Hu- sova, uvedené již v kap. 61 (srv. pozn. 7, kap. 61). 74 I 2 3 4 6 14. listopadu. Hynkem se míní Hynek z Koldštejna. Prvé poselstvo husitské do Polska a na Litvu, o němž kronikář zapomněl povědět, vykonal Hynek z Koldštejna asi v červenci. V druhém, o kterém hovoří, byl vedle tohoto pána Aleš Vřešťovský, několik pražských měšťanů a M. Jan Kardinál a M. Petr Payne, zv. Engliš. (Srv. V. Novotný v Sbor- níku Žižkově, str. 103 nn., kde jsou jako příloha otištěny instrukce dané těmto poslům.) O poselství se zmiňuje kronika ještě v kap. 79. 17. listopadu. Tvrz Popovice na Benešovsku patřila zbraslavskému klášteru, potom blíže neznámému Václavu z Všeradic. Srv. J. Macek II, str. 274. Leštno, tvrz Václava z Dubé, na Benešovsku. Srv. J. Macek II, str. 274n. 19. listopadu. 24. listopadu. 8 75 3 4 29. listopadu. Oldřich Vavák z Hradce (Jindřichova), člen starého panského rodu, vzdělaný šlechtic (studoval na univerzitě v Heidelberku), stál na straně husitské šlechty. R. 1415 přivěsil svou pečeť na protest do Kostnice a zůstal věren kalichu. Zemřel r. 1421. Srv. J. Macek II, str. 242. Petr z Vrchotových Janovic u Votic učinil totéž a připomíná se naposledy 1450 (A. Sedláček v ČČH 1924, str. 91—93). Petr Zmrzlík ze Svojšína u Stříbra byl předním milcem Václava IV. a ochráncem Husovým. Zikmund ho 1419 zbavil úřadu minemistra, který zastával za Václava IV. čtrnáct let; revoluce mu jej vrátila, ale pan Petr zemřel již 1421 (A. Sedláček v CSPSČ XXIX, str. 59—61; v kronice kap. 89).
72 2 5. listopadu. Manifest Pražanů byl vydán i německy a podepsali ho též Viktorin z Kunštátu, Hynek z Kold- štejna a bratři Krušinové (Eb. Windecke's Denkwürdigkeiten, str. 136—138). Srv. i PDČ V, str. 445. 73 I 2 3 4 6 8 13. listopadu. 8. září. O dobytí Příběnic a Příběniček pojednává J. Macek II, str. 252nn. Došlo k němu 11. nebo 13. listo- padu 1420 (SL (P—Ch), str. 55, a Václav Břežan, ČČM 1828, 4, str. 55). V stč. překladu přípisek: „Odolena jménem“. Tak i SL (P—Ch), str. 55. Tak překládám latinský výraz: clientes. Příběničky na levém břehu Lužnice. O dobytí Příběnic SL (Š), str. 35 poznamenávají: „A od té chvíle kněz Koranda mše jest neslúžil proto, neb když sú Příběnice dobývali, on s jinými s věže kameniem sú házeli doluov, bránivše se na věži, i domnievaje se, že by někoho s světa svedl a zamordoval, i nesměl mše slúžiti, než toliko kázal." Zde se opakuje vypravování o utopení dr. Heřmana z Mindelheimu, augustiniána a odpůrce Hu- sova, uvedené již v kap. 61 (srv. pozn. 7, kap. 61). 74 I 2 3 4 6 14. listopadu. Hynkem se míní Hynek z Koldštejna. Prvé poselstvo husitské do Polska a na Litvu, o němž kronikář zapomněl povědět, vykonal Hynek z Koldštejna asi v červenci. V druhém, o kterém hovoří, byl vedle tohoto pána Aleš Vřešťovský, několik pražských měšťanů a M. Jan Kardinál a M. Petr Payne, zv. Engliš. (Srv. V. Novotný v Sbor- níku Žižkově, str. 103 nn., kde jsou jako příloha otištěny instrukce dané těmto poslům.) O poselství se zmiňuje kronika ještě v kap. 79. 17. listopadu. Tvrz Popovice na Benešovsku patřila zbraslavskému klášteru, potom blíže neznámému Václavu z Všeradic. Srv. J. Macek II, str. 274. Leštno, tvrz Václava z Dubé, na Benešovsku. Srv. J. Macek II, str. 274n. 19. listopadu. 24. listopadu. 8 75 3 4 29. listopadu. Oldřich Vavák z Hradce (Jindřichova), člen starého panského rodu, vzdělaný šlechtic (studoval na univerzitě v Heidelberku), stál na straně husitské šlechty. R. 1415 přivěsil svou pečeť na protest do Kostnice a zůstal věren kalichu. Zemřel r. 1421. Srv. J. Macek II, str. 242. Petr z Vrchotových Janovic u Votic učinil totéž a připomíná se naposledy 1450 (A. Sedláček v ČČH 1924, str. 91—93). Petr Zmrzlík ze Svojšína u Stříbra byl předním milcem Václava IV. a ochráncem Husovým. Zikmund ho 1419 zbavil úřadu minemistra, který zastával za Václava IV. čtrnáct let; revoluce mu jej vrátila, ale pan Petr zemřel již 1421 (A. Sedláček v CSPSČ XXIX, str. 59—61; v kronice kap. 89).
Strana 359
6 8 358 9 359 4. prosince. Byl to pan Diviš z Říčan. 6. prosince. O dobytí Říčan psal již Vavřinec v kap. 61. 76 2 3 6 7 8 8. prosince. K událostem popisovaným v této kap. srv. J. Macek II, str. 281nn. 10. prosince. Tj. Karolinum. Vzniklo z domu minemistra Johlina Rothleva, který Václav IV. r. 1383 daroval koleji Karlově. 24. prosince. Rožmberský dům, který si přisvojil Mikuláš z Husi jako součást příběnické kořisti, byl na Starém Městě u kláštera sv. Anny, Zmrzlíkovský dům v ulici Štupartské čp. 649—650 (V. V. Tomek VIII, str. 117). Stč. překlad přidává: „všeho našeho učení“. O M. Prokopovi z Plzně vykládá kniha J. Prokeše z r. 1927. Byl to žák Husův, ale za revoluce se od- klonil tak napravo, že musil 1427 opustit Prahu. Petr z Mladoňovic na Moravě, mistr od r. 1416 a autor vypsání Husova kostnického procesu (viz výše kap. 4), byl taktéž 1427 vypovězen z Prahy a vrátil se až r. 1438. Zemřel r. 1451. O něm úvod edice Novotného PDČ VIII, str. XVIII—XXI, a Fialova studie v českém vydání Zprávy, str. 9—30. I 77 2 3 6 O těchto článcích viz již v kap. 59. Stč. překlad dodává: „nebo nám jest to v pravdě neznámo a zapovědíno“. Od tohoto článku nejsou v stč. překladu v dalších článcích poznámky: „To je blud, kacířství“ apod. Je to ohlas žalmu 136, 8: „Ó dcero Babylonská, zkažena býti máš. Blahoslavený ten, kdož odplatí tobě za to, což jsi nám zlého učinila.“ * Chron. Univ. Prag. přidává: „To je blud a lež. Až do článku 13 včetně shoduje se pořadí latinského originálu s pořadím v staročeském překladu. Odtud je pořadí článků takovéto: V lat. orig.: V stč. překladu: 14 15 16 17 18 19 je je je je 16 17 18 19 20 14 (za slovem: ohněm je přidáno: kamením) 8 9 10 1I 12 je je Čl. 21 je o něco stručnější: „Item, že skrze předpověděné rány žádného mezi lidem nebude proti- venství v tomto životě, neb všeliké utrpení Kristovo i oudův jeho přestane. Tento článek je v stč. překladu mnohem stručnější a zní: „Item že všeliký dráč chudiny přestane i po- platkové i všeliké kněžstvo a světské panování.“ O překladu slova ,,exactor“ viz výše kap. 60, pozn. 20. Jan 6, 45. Stč. překlad přidává: „ani jinými svátostmi posluhovati. Místo pusmum čti: pusinum. U Procházky 282 zní tento článek jasněji: „Že v svátosti těla Kristova pod způsobou chleba není celý Kristus s krví ani pod způsobou vína krev s tělem Kristovým. O těchto církevních spisovatelích viz kap. 50, pozn. 8, 11, 9, 7, 6, 5; Jan Zlatoústý (Chrysostomos, asi 345—407) byl církevní spisovatel. 15 20
6 8 358 9 359 4. prosince. Byl to pan Diviš z Říčan. 6. prosince. O dobytí Říčan psal již Vavřinec v kap. 61. 76 2 3 6 7 8 8. prosince. K událostem popisovaným v této kap. srv. J. Macek II, str. 281nn. 10. prosince. Tj. Karolinum. Vzniklo z domu minemistra Johlina Rothleva, který Václav IV. r. 1383 daroval koleji Karlově. 24. prosince. Rožmberský dům, který si přisvojil Mikuláš z Husi jako součást příběnické kořisti, byl na Starém Městě u kláštera sv. Anny, Zmrzlíkovský dům v ulici Štupartské čp. 649—650 (V. V. Tomek VIII, str. 117). Stč. překlad přidává: „všeho našeho učení“. O M. Prokopovi z Plzně vykládá kniha J. Prokeše z r. 1927. Byl to žák Husův, ale za revoluce se od- klonil tak napravo, že musil 1427 opustit Prahu. Petr z Mladoňovic na Moravě, mistr od r. 1416 a autor vypsání Husova kostnického procesu (viz výše kap. 4), byl taktéž 1427 vypovězen z Prahy a vrátil se až r. 1438. Zemřel r. 1451. O něm úvod edice Novotného PDČ VIII, str. XVIII—XXI, a Fialova studie v českém vydání Zprávy, str. 9—30. I 77 2 3 6 O těchto článcích viz již v kap. 59. Stč. překlad dodává: „nebo nám jest to v pravdě neznámo a zapovědíno“. Od tohoto článku nejsou v stč. překladu v dalších článcích poznámky: „To je blud, kacířství“ apod. Je to ohlas žalmu 136, 8: „Ó dcero Babylonská, zkažena býti máš. Blahoslavený ten, kdož odplatí tobě za to, což jsi nám zlého učinila.“ * Chron. Univ. Prag. přidává: „To je blud a lež. Až do článku 13 včetně shoduje se pořadí latinského originálu s pořadím v staročeském překladu. Odtud je pořadí článků takovéto: V lat. orig.: V stč. překladu: 14 15 16 17 18 19 je je je je 16 17 18 19 20 14 (za slovem: ohněm je přidáno: kamením) 8 9 10 1I 12 je je Čl. 21 je o něco stručnější: „Item, že skrze předpověděné rány žádného mezi lidem nebude proti- venství v tomto životě, neb všeliké utrpení Kristovo i oudův jeho přestane. Tento článek je v stč. překladu mnohem stručnější a zní: „Item že všeliký dráč chudiny přestane i po- platkové i všeliké kněžstvo a světské panování.“ O překladu slova ,,exactor“ viz výše kap. 60, pozn. 20. Jan 6, 45. Stč. překlad přidává: „ani jinými svátostmi posluhovati. Místo pusmum čti: pusinum. U Procházky 282 zní tento článek jasněji: „Že v svátosti těla Kristova pod způsobou chleba není celý Kristus s krví ani pod způsobou vína krev s tělem Kristovým. O těchto církevních spisovatelích viz kap. 50, pozn. 8, 11, 9, 7, 6, 5; Jan Zlatoústý (Chrysostomos, asi 345—407) byl církevní spisovatel. 15 20
Strana 360
15 Místo: „To je blud“ má stč. překlad: „Jest hřích veliký jako uherský vůl.“ Stč. překlad uvádí jako článek 72 tento: „Item na varhany hudení a na čtyry hlasy nebo na pět zpí- vání v kostele, kdež jest vzácná chvála a čest Pánu Bohu, nastojte! a líbezná, to praví posměchem a marností býti; anobrž pouhé marným lidem světským uší daremné lektání a dyndování krato- chvilné." Článek 72 lat. originálu je v stč. překladu článek 73 a za slovem „zadušení“ je přidáno: „to pro žáhu“. Mimo tyto články vydal F. Faustin Procházka v Miscellaneen der Böhmischen und Mährischen Literatur, 1784—1785, str. 280—293 (na str. 309—317 připojuje některé změny, opravy a dodatky podle opisu, který si pořídil J. Dobrovský z rukopisu v majetku Pelclově) z rukopisu XVII. století ve Státní knihovně ČSR v Praze (sign. XVII A 16) 76 článků, které se nekryjí s články v kronice Vavřincově. Srv. W. Preger, Uber das Verhältnis der Taboriten zu den Waldensiern, München 1887 (Abh. der Akd. III. C. XVIII. Bd. I, I. Abth., str. 42), a Döllinger, Beiträge zur Sektenge- schichte des Mittelalters II, str. 691—700. Rozdíly mezi články u Procházky a Vavřince jsou tyto: P. má čl. 1 nový: „Že nejsou tři osoby, totiž Otec, Syn a Duch svatý, rovní mocí, věděním a velebností, v dokonalé jedné a téže božskosti.“ Podobně čl. 2 je nový: „Že Ježíš Kristus není pravý Bůh a člověk.“ Čl. 3 je nový: „Že svátost chleba není pravé tělo Kristovo, nýbrž pouze chléb, a víno není pravá krev Kristova, nýbrž pouze víno. Čl. 4 (u P.) je u V. 44., s tím rozdílem, že místo presencialiter má: „cum sua divina persona et praesentia“ (= se svou božskou osobou a přítomností). Čl. 5 u P. je nový: „Že Kristus pravý Bůh a člověk nemůže býti mnohonásobně zároveň a jednou na více místech v přijímajících.“ Čl. 6 je u V. 45. Čl. 7 je u V. 46. Čl. 8 je u V. 50. Čl. 9 je nový: „Že všichni věřící, nejenom kněží, mohou posvěcovati svátost těla a krve Kristovy. Čl. 10 je nový: „Ze všichni věřící dovoleně mohou a mají po způsobu apoštolů bráti do rukou svátost oltářní. Čl. 11 je u V. 41. Čl. 12 je u V. 43., ale nemá tam konec: „nádoby odnášeti nebo svátost s jejími nádobami opovrž- livě vkládati světským lidem za ňadra.“ Čl. 13 je u V. 42, 13 14 47 (viz výše pozn. 6) 14 15 16 17 18 19 20 21 22 52 48 51 34 40; místo: mutare ritum je u P. contra ritum (proti obřadu), 49; u P. je přidáno: monstrari (ukazovati), 54 37; ale u P. není: „A proto mají být zužitkovány na kabáty lidí světských a na jiné příslušné potřeby. 23 24 25 38 39 I, ale je tam ještě dodatek: „Že tomu tak není skutečně, jak učí zkušenost, pro- tože skonání špatnosti bude nejprve v poslední den obecného soudu“ (podle Procházky snad poznámka žalobcova), P 26 27 V 16 2 P 42 43—57 V 17 19—33
15 Místo: „To je blud“ má stč. překlad: „Jest hřích veliký jako uherský vůl.“ Stč. překlad uvádí jako článek 72 tento: „Item na varhany hudení a na čtyry hlasy nebo na pět zpí- vání v kostele, kdež jest vzácná chvála a čest Pánu Bohu, nastojte! a líbezná, to praví posměchem a marností býti; anobrž pouhé marným lidem světským uší daremné lektání a dyndování krato- chvilné." Článek 72 lat. originálu je v stč. překladu článek 73 a za slovem „zadušení“ je přidáno: „to pro žáhu“. Mimo tyto články vydal F. Faustin Procházka v Miscellaneen der Böhmischen und Mährischen Literatur, 1784—1785, str. 280—293 (na str. 309—317 připojuje některé změny, opravy a dodatky podle opisu, který si pořídil J. Dobrovský z rukopisu v majetku Pelclově) z rukopisu XVII. století ve Státní knihovně ČSR v Praze (sign. XVII A 16) 76 článků, které se nekryjí s články v kronice Vavřincově. Srv. W. Preger, Uber das Verhältnis der Taboriten zu den Waldensiern, München 1887 (Abh. der Akd. III. C. XVIII. Bd. I, I. Abth., str. 42), a Döllinger, Beiträge zur Sektenge- schichte des Mittelalters II, str. 691—700. Rozdíly mezi články u Procházky a Vavřince jsou tyto: P. má čl. 1 nový: „Že nejsou tři osoby, totiž Otec, Syn a Duch svatý, rovní mocí, věděním a velebností, v dokonalé jedné a téže božskosti.“ Podobně čl. 2 je nový: „Že Ježíš Kristus není pravý Bůh a člověk.“ Čl. 3 je nový: „Že svátost chleba není pravé tělo Kristovo, nýbrž pouze chléb, a víno není pravá krev Kristova, nýbrž pouze víno. Čl. 4 (u P.) je u V. 44., s tím rozdílem, že místo presencialiter má: „cum sua divina persona et praesentia“ (= se svou božskou osobou a přítomností). Čl. 5 u P. je nový: „Že Kristus pravý Bůh a člověk nemůže býti mnohonásobně zároveň a jednou na více místech v přijímajících.“ Čl. 6 je u V. 45. Čl. 7 je u V. 46. Čl. 8 je u V. 50. Čl. 9 je nový: „Že všichni věřící, nejenom kněží, mohou posvěcovati svátost těla a krve Kristovy. Čl. 10 je nový: „Ze všichni věřící dovoleně mohou a mají po způsobu apoštolů bráti do rukou svátost oltářní. Čl. 11 je u V. 41. Čl. 12 je u V. 43., ale nemá tam konec: „nádoby odnášeti nebo svátost s jejími nádobami opovrž- livě vkládati světským lidem za ňadra.“ Čl. 13 je u V. 42, 13 14 47 (viz výše pozn. 6) 14 15 16 17 18 19 20 21 22 52 48 51 34 40; místo: mutare ritum je u P. contra ritum (proti obřadu), 49; u P. je přidáno: monstrari (ukazovati), 54 37; ale u P. není: „A proto mají být zužitkovány na kabáty lidí světských a na jiné příslušné potřeby. 23 24 25 38 39 I, ale je tam ještě dodatek: „Že tomu tak není skutečně, jak učí zkušenost, pro- tože skonání špatnosti bude nejprve v poslední den obecného soudu“ (podle Procházky snad poznámka žalobcova), P 26 27 V 16 2 P 42 43—57 V 17 19—33
Strana 361
360 361 16 18 3—15 58 53 55—68 59—71 67 72 73—76 69—72 Procházka nemá Vavřincovy články 35 a 36 a stč. překladu č. 72. Mimoto jsou tyto táborské články zachovány ještě v lat. znění v traktátu M. Jana Příbrama „Contra articulos picardorum“ a v českém znění ve Sborníku Oldřicha Kříže z Telče v Třeboňském archívu (rkp. A 16, fol. 190—192), odkud je vydal F. Palacký a AČ III, str. 218—225 a znovu J. Macek, Ktož jsú Boží bojovníci, 1952, str. 57—66. Konečně je 28 článků také zachováno v MC I, str. 425; jejich český překlad je v Deníku Petra Žateckého 1953, str. 227—228. K věci srv. Macek I, str. 441—442, který soudí, že „táborské artikule, sestavené nepřáteli Tábora, mohou podat obraz chiliasmu na Táboře jen v souhrnu a vzájemném porovnání, vývojová nit je v přeházených článcích asi na věky ztracena.“ A v čl. „Táborské chiliastické články“ (Sborník his- torický I, 1953, str. 53—62) provedl podrobné srovnání těchto článků, jak je máme zachovány u Vavřince, u Příbrama a v Třeboňském archívu, a určil pevné jádro chiliastického učení táborského. 29—41 28 78 2 3 6 8 Bratr Chval je táborský hejtman Chval z Machovic (viz výše kap. 22, pozn. 8 a V. V. Tomek IV2. str. 124, pozn. 81); lat. orig. jej označuje: cliens, stč. překlad: zeman. Jan Roháč z Dubé nad Sázavou, hejtman táborský a později sirotčí, hrdinný obránce hradu Sióna (na Čáslavsku), po jehož pádu byl zajat a na rozkaz Zikmundův oběšen s celou posádkou na Staro- městském náměstí 1437. Stč. překlad uvádí jen výrok: „Držíte-li, nedobře držíte.“ Mikuláš z Pelhřimova. Podle pozn. v PDČ V, str. 463 čte se po atd. v rukopisech tento přídavek: „Bůh pomozi, milý bratře, ačs na onom světě, z toho ohlášení! Je to narážka na vymyšlené podání (padělek) o tzv. donaci Konstantinově (srv. výše kap. 50, pozn. 25). Jakoubkův projev pojal do svého traktátu Jan Příbram, z něhož podstatný výtah je v kronice Biskup- cově (K. Höfler II, str. 502—530); o projevu F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jakoubka ze Stříbra, str. 57, č. 83. Stč. překlad za etc. připojuje: »prvotně hříšníkův posvěcovati slovem Božím, aby mu uvěřili a tak obžili a teprv živý pokrm posvátný má dán býti“. 79 I 2 3 5 6 O něm viz kap. 70, pozn. 5. 23. prosinec. Pan Hynek pak utrpěl 26. prosince (na sv. Štěpána) citelnou porážku od německých žoldnéřů Zikmundových, kteří proti němu vytáhli z Nymburka. Rytíř Jan Hlas z Kamenice vyženil 1416 tvrz ve Strašnicích u Prahy a padl 1424 u Malešova (A. Sed- láček, Hrady XV, str. 301). Šimon, řečený jinak z Chrasti, měl jméno po domě „U bílého lva“ na Ovocném trhu, nyn. Malém náměstí (čp. 143) na Starém Městě a byl jedním z nejvlivnějších pražských měšťanů. Naposledy vystoupil na červnovém sněmu 1433; tehdy napsal závěť (V. V. Tomek IV2, str. 126, 581, závěť u K. J. Erbena, Výbor II, str. 360). Ze Starého Města byli v poselstvu ještě sousedé řezník Mikeš Tkanička a Prokop Žatecký, jinak Závada, z domu proti Staroměstské rychtě (čp. 383), z novoměstských konšelů Mikeš Hrdoňka, řezník z ulice Kovářské (nyn. Spálené, č. 91), nejspíše rovněž s dvěma sousedy, a neznámo kolik ji- ných osob světského stavu. Pražští poslové měli ve svém průvodu radního sluhu Jakuba Doubka.
360 361 16 18 3—15 58 53 55—68 59—71 67 72 73—76 69—72 Procházka nemá Vavřincovy články 35 a 36 a stč. překladu č. 72. Mimoto jsou tyto táborské články zachovány ještě v lat. znění v traktátu M. Jana Příbrama „Contra articulos picardorum“ a v českém znění ve Sborníku Oldřicha Kříže z Telče v Třeboňském archívu (rkp. A 16, fol. 190—192), odkud je vydal F. Palacký a AČ III, str. 218—225 a znovu J. Macek, Ktož jsú Boží bojovníci, 1952, str. 57—66. Konečně je 28 článků také zachováno v MC I, str. 425; jejich český překlad je v Deníku Petra Žateckého 1953, str. 227—228. K věci srv. Macek I, str. 441—442, který soudí, že „táborské artikule, sestavené nepřáteli Tábora, mohou podat obraz chiliasmu na Táboře jen v souhrnu a vzájemném porovnání, vývojová nit je v přeházených článcích asi na věky ztracena.“ A v čl. „Táborské chiliastické články“ (Sborník his- torický I, 1953, str. 53—62) provedl podrobné srovnání těchto článků, jak je máme zachovány u Vavřince, u Příbrama a v Třeboňském archívu, a určil pevné jádro chiliastického učení táborského. 29—41 28 78 2 3 6 8 Bratr Chval je táborský hejtman Chval z Machovic (viz výše kap. 22, pozn. 8 a V. V. Tomek IV2. str. 124, pozn. 81); lat. orig. jej označuje: cliens, stč. překlad: zeman. Jan Roháč z Dubé nad Sázavou, hejtman táborský a později sirotčí, hrdinný obránce hradu Sióna (na Čáslavsku), po jehož pádu byl zajat a na rozkaz Zikmundův oběšen s celou posádkou na Staro- městském náměstí 1437. Stč. překlad uvádí jen výrok: „Držíte-li, nedobře držíte.“ Mikuláš z Pelhřimova. Podle pozn. v PDČ V, str. 463 čte se po atd. v rukopisech tento přídavek: „Bůh pomozi, milý bratře, ačs na onom světě, z toho ohlášení! Je to narážka na vymyšlené podání (padělek) o tzv. donaci Konstantinově (srv. výše kap. 50, pozn. 25). Jakoubkův projev pojal do svého traktátu Jan Příbram, z něhož podstatný výtah je v kronice Biskup- cově (K. Höfler II, str. 502—530); o projevu F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jakoubka ze Stříbra, str. 57, č. 83. Stč. překlad za etc. připojuje: »prvotně hříšníkův posvěcovati slovem Božím, aby mu uvěřili a tak obžili a teprv živý pokrm posvátný má dán býti“. 79 I 2 3 5 6 O něm viz kap. 70, pozn. 5. 23. prosinec. Pan Hynek pak utrpěl 26. prosince (na sv. Štěpána) citelnou porážku od německých žoldnéřů Zikmundových, kteří proti němu vytáhli z Nymburka. Rytíř Jan Hlas z Kamenice vyženil 1416 tvrz ve Strašnicích u Prahy a padl 1424 u Malešova (A. Sed- láček, Hrady XV, str. 301). Šimon, řečený jinak z Chrasti, měl jméno po domě „U bílého lva“ na Ovocném trhu, nyn. Malém náměstí (čp. 143) na Starém Městě a byl jedním z nejvlivnějších pražských měšťanů. Naposledy vystoupil na červnovém sněmu 1433; tehdy napsal závěť (V. V. Tomek IV2, str. 126, 581, závěť u K. J. Erbena, Výbor II, str. 360). Ze Starého Města byli v poselstvu ještě sousedé řezník Mikeš Tkanička a Prokop Žatecký, jinak Závada, z domu proti Staroměstské rychtě (čp. 383), z novoměstských konšelů Mikeš Hrdoňka, řezník z ulice Kovářské (nyn. Spálené, č. 91), nejspíše rovněž s dvěma sousedy, a neznámo kolik ji- ných osob světského stavu. Pražští poslové měli ve svém průvodu radního sluhu Jakuba Doubka.
Strana 362
5 Na cestě přes Hradec Králové se k poselstvu připojil nejspíše také hejtman Aleš Vřešťovský z Ryzm- burka (srv. V. V. Tomek IV3, str. 126 i pozn. 84). Mistr Jan, řečený Kardinál, z Rejnštejna na Šumavě byl od r. 1404 mistrem artistické fakulty. Stu- doval i na univerzitě právnické. Jméno Kardinál dostal proto, že byl několikrát v Itálii, také ve služ- bách Václava IV., a osvojil si vznešené chování. Proto byl vybrán jako zástupce univerzity Karlovy na kostnický koncil. Jako rektor univerzity se pokusil zabrzdit husitské hnutí, ale 10. března 1417 podepsal prohlášení univerzity pro kalich. Přidal se k husitské revoluci (patřil k pravici). 1420 až 1421 vykonal poselství k polskému dvoru. Po návratu byl členem konzistoře, která se ujala vedení husitské církve. Naposledy se připomíná r. 1428 jako oficiál husitského arcibiskupa Konráda. (Srv. F. M. Bartoš ve Sborníku G. Friedricha 1932, str. 6—8.) O poselství do Polska se vypráví již v kap. 74. O výsledku jejich poselstva, které se vrátilo 10. června 1421, srv. V. V. Tomek IV2, str. 176—178. 80 I 2 3 Herbort z Feulsteinu byl potom úředníkem Zikmundova dvora (Altmann s. v. Feylstein). 25. ledna. O zbytcích bohaté knihovny Václava IV. srv. F. M. Bartoš, Čechy str. 485—486; o jejích osudech i R. Urbánek ČD III, 2, str. 699, pozn. 2; J. Krása, Rukopisy Václava IV., Praha 1971, str. 12nn. 81 2 6 O něm viz výše kap. 27. O Korandově cestě do Prahy srv. J. Macek II, str. 299nn. 3. ledna. M. Martin z Volyně († 1428) byl oddaným žákem Husovým a posléze kazatelem v kapli Betlémské. Korandovu obranu táborské bohoslužby pojal do své kroniky Biskupec (K. Höfler II, str. 488—501; srv. i V. V. Tomek IV2, str. 133. pozn. 87). V lat. orig. nesprávně: ad Romanos. Viz pozn. 4. Korandovi hned v kostele odpovídal Petr z Mladoňovic. Potom složil sbor pražských mistrů obšírnou písemnou odpověď na spis kněží táborských, v které důkladně dokazoval zejména vysoké stáří zvláštních oděvů mešních i řádu mše sv. (srv. V. V. Tomek IV2, str. 134). 82 2 3 6 8 O obou klášterech srv. výše v kap. 57. O jejich dobytí J. Macek II, str. 310. Tj. Krasíkov (též Švamberk), hrad v záp. Čechách, zal. na poč. 14. stol. O jeho dobytí pojednává J. Macek II, str. 311 n. O Bohuslavovi ze Švamberka srv. výše kap. 27, pozn. 7. V lat. orig.: clientibus. Hormistr = minemistr Mikeš Divůček. Jan Městecký (jmenoval se tak podle Heřmanova Městce) z Opočna († okolo 1432) podepsal protest do Kostnice, ale za revoluce byl oporou strany královské. Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka. Půta z Častolovic († 1435) stejně jako Jan Městecký podepsal protest do Kostnice, ale přešel k Zikmundovi a vysloužil si u něho hejtmanství Kladské a knížectví Minsterberské (A. Sedláček v ČČH 1917, str. 92—93). 2. února. Páni nedrželi dané slovo, zjímali všechny, kteří se vzdali, a nahnavše jich tři sta do tří stodol před městem, upálili je. Ostatní vedli do Hory, ale na cestě k Čáslavi jich upálili čtyřicet ve vsi Horkách v jedné chalupě; druhé pak všechny vmetali potom do šachet, takže bylo zahubeno celkem na sedm set osob (srv. V. V. Tomek IV2, str. 141).
5 Na cestě přes Hradec Králové se k poselstvu připojil nejspíše také hejtman Aleš Vřešťovský z Ryzm- burka (srv. V. V. Tomek IV3, str. 126 i pozn. 84). Mistr Jan, řečený Kardinál, z Rejnštejna na Šumavě byl od r. 1404 mistrem artistické fakulty. Stu- doval i na univerzitě právnické. Jméno Kardinál dostal proto, že byl několikrát v Itálii, také ve služ- bách Václava IV., a osvojil si vznešené chování. Proto byl vybrán jako zástupce univerzity Karlovy na kostnický koncil. Jako rektor univerzity se pokusil zabrzdit husitské hnutí, ale 10. března 1417 podepsal prohlášení univerzity pro kalich. Přidal se k husitské revoluci (patřil k pravici). 1420 až 1421 vykonal poselství k polskému dvoru. Po návratu byl členem konzistoře, která se ujala vedení husitské církve. Naposledy se připomíná r. 1428 jako oficiál husitského arcibiskupa Konráda. (Srv. F. M. Bartoš ve Sborníku G. Friedricha 1932, str. 6—8.) O poselství do Polska se vypráví již v kap. 74. O výsledku jejich poselstva, které se vrátilo 10. června 1421, srv. V. V. Tomek IV2, str. 176—178. 80 I 2 3 Herbort z Feulsteinu byl potom úředníkem Zikmundova dvora (Altmann s. v. Feylstein). 25. ledna. O zbytcích bohaté knihovny Václava IV. srv. F. M. Bartoš, Čechy str. 485—486; o jejích osudech i R. Urbánek ČD III, 2, str. 699, pozn. 2; J. Krása, Rukopisy Václava IV., Praha 1971, str. 12nn. 81 2 6 O něm viz výše kap. 27. O Korandově cestě do Prahy srv. J. Macek II, str. 299nn. 3. ledna. M. Martin z Volyně († 1428) byl oddaným žákem Husovým a posléze kazatelem v kapli Betlémské. Korandovu obranu táborské bohoslužby pojal do své kroniky Biskupec (K. Höfler II, str. 488—501; srv. i V. V. Tomek IV2, str. 133. pozn. 87). V lat. orig. nesprávně: ad Romanos. Viz pozn. 4. Korandovi hned v kostele odpovídal Petr z Mladoňovic. Potom složil sbor pražských mistrů obšírnou písemnou odpověď na spis kněží táborských, v které důkladně dokazoval zejména vysoké stáří zvláštních oděvů mešních i řádu mše sv. (srv. V. V. Tomek IV2, str. 134). 82 2 3 6 8 O obou klášterech srv. výše v kap. 57. O jejich dobytí J. Macek II, str. 310. Tj. Krasíkov (též Švamberk), hrad v záp. Čechách, zal. na poč. 14. stol. O jeho dobytí pojednává J. Macek II, str. 311 n. O Bohuslavovi ze Švamberka srv. výše kap. 27, pozn. 7. V lat. orig.: clientibus. Hormistr = minemistr Mikeš Divůček. Jan Městecký (jmenoval se tak podle Heřmanova Městce) z Opočna († okolo 1432) podepsal protest do Kostnice, ale za revoluce byl oporou strany královské. Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka. Půta z Častolovic († 1435) stejně jako Jan Městecký podepsal protest do Kostnice, ale přešel k Zikmundovi a vysloužil si u něho hejtmanství Kladské a knížectví Minsterberské (A. Sedláček v ČČH 1917, str. 92—93). 2. února. Páni nedrželi dané slovo, zjímali všechny, kteří se vzdali, a nahnavše jich tři sta do tří stodol před městem, upálili je. Ostatní vedli do Hory, ale na cestě k Čáslavi jich upálili čtyřicet ve vsi Horkách v jedné chalupě; druhé pak všechny vmetali potom do šachet, takže bylo zahubeno celkem na sedm set osob (srv. V. V. Tomek IV2, str. 141).
Strana 363
Au UN AU N = On 362 GR 363 ~~ — > > > > > > > > ~~ 83 20. ledna. 29. ledna. Oldřich z Hradce zajal Martina patrně po dorozumění s Žižkou, který teprve některý den potom odjel z Tábora na společnou výpravu s Pražany. Martin psal z vězení list ostatním kněžím tábor- ským a žádal, aby byl dříve vyslechnut, než bude odsouzen. Na jejich žádost ho pan Oldřich pro- pustil. Ale Martin musel potom v Táboře hájit své učení v „hádání“ k tomu nařízeném, jehož vý- sledek byl, že byl nucen veřejně v kostele na kazatelně učinit odvolání (srv. V. V. Tomek IV?, str. 135, J. Macek II, str. 303nn). 84 Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasištejně (t 1435), zakladatel bohatého toho rodu, vzmohl se jiż ve službách Václava IV. a potom za Zikmunda (A. Sedláček ve VKČSN 1886, str. 66nn.). K událostem popisovaným v této kapitole srv. J. Macek II, str. 312nn. 2. února. 6. února. 26. února. I4. února. Plzeň byla tehdy již hlavou lantfrídu, svazu, který tam daleko široko potlačil husitství, a opíraje se o pomoc říše, zachránil celý ten kraj římské církvi a králi (B. Rieger, Zřízení krajové v Čechách I, 1894, str. 69). Sté. překlad přidává: ,„s Táborskými“. 85 Nedakonice, ves na řece Moravě u Uherského Hradiště, kde byl založen Tábor, patřila cisterciácké- mu klášteru na Velehradě. O založení Tábora zde srv. J. Macek II, str. 340 nn. Velehrad byl obsa- zen 12. ledna 1421 (srv. A. Neumann, K dějinám husitství na Moravě, 1939, str. 52, a k jeho kritice zprávy Vavřincovy R. Urbánek v ČMM 63, 1940, str. 250). Tj. spolu s ním upálili sedm řeholníků, on byl sedmý. Olomoucký biskup byl Jan Železný (+ 1430), do r. 1418 biskup litomyšlský, úhlavní nepřítel Husův a husitství (F. M. Bartoš, Čechy, str. 472, Z. Nejedlý, Dějiny Litomyšle I, 1903, str. 185—248). Bedřich ze Strážnice (Ť 1459) byl pozdější hejtman táborského bratrstva, z jehož pohromy se za- chránil tak úspěšně, že zemřel jako bohatý pán. "Tomáš z Vizovic zapadl právě tak, jak se vynořil. 86 Martin z Moravy je Loguis. — K věci srv. i SL (P—Ch), str. 395. Stě. překlad přidává: ,,(Tut, mäm za to, selhal, jestliže sám očima neviděl)“. ,,Motyl'" má tu vyznam ,,padélany peníz''. M. Jan Příbram (t 1448), představitel krajní pražské pravice spolu s Křišťanem z Prachatic, typ hádavého teologa a vášnivý odpůrce táborů. Tímto odporem připravil Lipany, ale r. 1437 v Basileji poznal, že se zklamal v římské církvi. O něm Z. Nejedlý, str. 326—329, str. 331—336, F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama a M. Petra Payna, 1928, str. 96nn., J. Ma- cek, Hus. rev. hnutí, str. 54. Stč. preklad má místo: ,,mistrà'' ,,purgmistra''. O ševci Václavovi viz níže kap. 104. V stě. překladě je přidán prudký útok na Vavřince: ,,Ó vyhřebený [snad = vykleštěný] mistře
Au UN AU N = On 362 GR 363 ~~ — > > > > > > > > ~~ 83 20. ledna. 29. ledna. Oldřich z Hradce zajal Martina patrně po dorozumění s Žižkou, který teprve některý den potom odjel z Tábora na společnou výpravu s Pražany. Martin psal z vězení list ostatním kněžím tábor- ským a žádal, aby byl dříve vyslechnut, než bude odsouzen. Na jejich žádost ho pan Oldřich pro- pustil. Ale Martin musel potom v Táboře hájit své učení v „hádání“ k tomu nařízeném, jehož vý- sledek byl, že byl nucen veřejně v kostele na kazatelně učinit odvolání (srv. V. V. Tomek IV?, str. 135, J. Macek II, str. 303nn). 84 Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasištejně (t 1435), zakladatel bohatého toho rodu, vzmohl se jiż ve službách Václava IV. a potom za Zikmunda (A. Sedláček ve VKČSN 1886, str. 66nn.). K událostem popisovaným v této kapitole srv. J. Macek II, str. 312nn. 2. února. 6. února. 26. února. I4. února. Plzeň byla tehdy již hlavou lantfrídu, svazu, který tam daleko široko potlačil husitství, a opíraje se o pomoc říše, zachránil celý ten kraj římské církvi a králi (B. Rieger, Zřízení krajové v Čechách I, 1894, str. 69). Sté. překlad přidává: ,„s Táborskými“. 85 Nedakonice, ves na řece Moravě u Uherského Hradiště, kde byl založen Tábor, patřila cisterciácké- mu klášteru na Velehradě. O založení Tábora zde srv. J. Macek II, str. 340 nn. Velehrad byl obsa- zen 12. ledna 1421 (srv. A. Neumann, K dějinám husitství na Moravě, 1939, str. 52, a k jeho kritice zprávy Vavřincovy R. Urbánek v ČMM 63, 1940, str. 250). Tj. spolu s ním upálili sedm řeholníků, on byl sedmý. Olomoucký biskup byl Jan Železný (+ 1430), do r. 1418 biskup litomyšlský, úhlavní nepřítel Husův a husitství (F. M. Bartoš, Čechy, str. 472, Z. Nejedlý, Dějiny Litomyšle I, 1903, str. 185—248). Bedřich ze Strážnice (Ť 1459) byl pozdější hejtman táborského bratrstva, z jehož pohromy se za- chránil tak úspěšně, že zemřel jako bohatý pán. "Tomáš z Vizovic zapadl právě tak, jak se vynořil. 86 Martin z Moravy je Loguis. — K věci srv. i SL (P—Ch), str. 395. Stě. překlad přidává: ,,(Tut, mäm za to, selhal, jestliže sám očima neviděl)“. ,,Motyl'" má tu vyznam ,,padélany peníz''. M. Jan Příbram (t 1448), představitel krajní pražské pravice spolu s Křišťanem z Prachatic, typ hádavého teologa a vášnivý odpůrce táborů. Tímto odporem připravil Lipany, ale r. 1437 v Basileji poznal, že se zklamal v římské církvi. O něm Z. Nejedlý, str. 326—329, str. 331—336, F. M. Bartoš, Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama a M. Petra Payna, 1928, str. 96nn., J. Ma- cek, Hus. rev. hnutí, str. 54. Stč. preklad má místo: ,,mistrà'' ,,purgmistra''. O ševci Václavovi viz níže kap. 104. V stě. překladě je přidán prudký útok na Vavřince: ,,Ó vyhřebený [snad = vykleštěný] mistře
Strana 364
8 10 11 12 Vávro na onom světě, že si ty psáti směl, neviděl-lis jistoty toho a neslyšel-lis ušima sám od nich. Byl-li si ty časy živ, tyto řeči a klevety do mně nemohou a místa ve mě nemají, by to pravé bylo. Ba i těchto nadepsaných lží mohls je v řiti shnojiti s sebou leže v hrobě)“. V. V. Tomek IV, str. 146 uvádí 24. Petr Kániš, rodem z Kanic u Hořic (J. Kejř v JHS 21, 1952, str. 37), napsal asi před smrtí „Vyznání víry o večeři Páně“, jež vydal A. Frinta v JHS I, str. 6—8 s úvodem Bartošovým. O těchto pikartech srv. Z. Nejedlý, str. 292—293. Stč. překlad opět přidává: „(O milý chvistče [nadepsáno: pizdaři (oba výrazy jsou sprosté nadávky) = posranče; srv. chvistačka = silný průjem, pizda = řiť]: ano při tobě samém to kacířství bylo jest, nebo často, abrž vždycky v tomto svém spisu jmenuješ býti svátostí toliko)“. Stč. překlad opět napadá Vavřince: „(Ó lháři: neměl si čím zohyzditi Táborských všemu světu než lžmi)“. 87 3 6 8 9 10 16. března. Nelítostné vraždění v Chomutově byla patrně odveta za věrolomné povraždění posádky chotěboř- ské (kap. 82). Stč. překlad přidává: „za starší“. V předvečer velikonoční, tj. 22. března. Makotřasy viz výše kap. 38, pozn. 7. Okoř, hrad pana Jindřicha Lefla z Lažan na Bechyni, mezi Slaným a Prahou. 26. března. Žižka jel za nimi a nejspíše se pokoušel je přemluvit k návratu; když neuposlechli, natloukl jim v hněvu svou pádnou rukou (srv. V. V. Tomek IV2, str. 137). To jest šestý den po obležení. Velitelem tamní posádky byl, jak se zdá, polní hejtman vlašský ve službách Zikmundových, Rudolf Bece, který mu dříve sloužil ve Furlansku ve válce s Benátčany; padl buď při hájení hradeb, nebo v bojích po ulicích. Mimo něj se zúčastnili obrany města dva čeští rytíři Jan Koblih a Bohuslav Doupovec se synem. Mistři Karolina, kteří zahynuli v Berouně, byli Brikcí ze Žatce, Šimon z Rokycan a Vavřinec z Nym- burka (V. V. Tomek IV2, str. 137, i pozn. 20). Jan Smiřický († 1459) byl hejtman strany pražské a zakladatel mocného panského rodu, který zanikl až po Bílé hoře. O něm J. V. Šimák, Kniha o Housce 1930, I, str. 50—81. I 2 11 88 2 3 4 Arcibiskup Konrád z Vechty († 1431), rodem z Vestfálska, vzmohl se ve službách Václava IV., zakoupil si 1413 arcibiskupství a v této době si přestupem pojistil pokojné dožití v roudnické rezi- denci. O něm podrobně V. V. Tomek IV2, str. 138—139, 144—150, o odporu katolického ducho- venstva proti jeho uznání čtyř artikulů, str. 151—154. Za slovem: arcibiskup přidává stč. překlad: český. Táborský výrok o Pražanech míří na papeže. 16. dubna. Mikuláš Návara, novoměstský měšťan z domu „U džbera“ na nyn. Karlově náměstí, rychtář, byl dobře znám s M. Vavřincem z královské kanceláře, kde působil (F. Tadra, Kanceláře a písaři v ze- mích českých atd., 1892, str. 49). Podle lat. originálu byl „scriptor cathedralis egregius". Scriptores cathedrales (písařové katedrálové) byl zvláštní druh písařů při dvoře arcibiskupově, jako též při dvoře králově; katedrál byl písař, který psal obřadní knihy, obyčejně krásně zdobené, jejichž text také podléhal schválení úřadu arcibiskupova (F. Tadra tamtéž, str. 140). I
8 10 11 12 Vávro na onom světě, že si ty psáti směl, neviděl-lis jistoty toho a neslyšel-lis ušima sám od nich. Byl-li si ty časy živ, tyto řeči a klevety do mně nemohou a místa ve mě nemají, by to pravé bylo. Ba i těchto nadepsaných lží mohls je v řiti shnojiti s sebou leže v hrobě)“. V. V. Tomek IV, str. 146 uvádí 24. Petr Kániš, rodem z Kanic u Hořic (J. Kejř v JHS 21, 1952, str. 37), napsal asi před smrtí „Vyznání víry o večeři Páně“, jež vydal A. Frinta v JHS I, str. 6—8 s úvodem Bartošovým. O těchto pikartech srv. Z. Nejedlý, str. 292—293. Stč. překlad opět přidává: „(O milý chvistče [nadepsáno: pizdaři (oba výrazy jsou sprosté nadávky) = posranče; srv. chvistačka = silný průjem, pizda = řiť]: ano při tobě samém to kacířství bylo jest, nebo často, abrž vždycky v tomto svém spisu jmenuješ býti svátostí toliko)“. Stč. překlad opět napadá Vavřince: „(Ó lháři: neměl si čím zohyzditi Táborských všemu světu než lžmi)“. 87 3 6 8 9 10 16. března. Nelítostné vraždění v Chomutově byla patrně odveta za věrolomné povraždění posádky chotěboř- ské (kap. 82). Stč. překlad přidává: „za starší“. V předvečer velikonoční, tj. 22. března. Makotřasy viz výše kap. 38, pozn. 7. Okoř, hrad pana Jindřicha Lefla z Lažan na Bechyni, mezi Slaným a Prahou. 26. března. Žižka jel za nimi a nejspíše se pokoušel je přemluvit k návratu; když neuposlechli, natloukl jim v hněvu svou pádnou rukou (srv. V. V. Tomek IV2, str. 137). To jest šestý den po obležení. Velitelem tamní posádky byl, jak se zdá, polní hejtman vlašský ve službách Zikmundových, Rudolf Bece, který mu dříve sloužil ve Furlansku ve válce s Benátčany; padl buď při hájení hradeb, nebo v bojích po ulicích. Mimo něj se zúčastnili obrany města dva čeští rytíři Jan Koblih a Bohuslav Doupovec se synem. Mistři Karolina, kteří zahynuli v Berouně, byli Brikcí ze Žatce, Šimon z Rokycan a Vavřinec z Nym- burka (V. V. Tomek IV2, str. 137, i pozn. 20). Jan Smiřický († 1459) byl hejtman strany pražské a zakladatel mocného panského rodu, který zanikl až po Bílé hoře. O něm J. V. Šimák, Kniha o Housce 1930, I, str. 50—81. I 2 11 88 2 3 4 Arcibiskup Konrád z Vechty († 1431), rodem z Vestfálska, vzmohl se ve službách Václava IV., zakoupil si 1413 arcibiskupství a v této době si přestupem pojistil pokojné dožití v roudnické rezi- denci. O něm podrobně V. V. Tomek IV2, str. 138—139, 144—150, o odporu katolického ducho- venstva proti jeho uznání čtyř artikulů, str. 151—154. Za slovem: arcibiskup přidává stč. překlad: český. Táborský výrok o Pražanech míří na papeže. 16. dubna. Mikuláš Návara, novoměstský měšťan z domu „U džbera“ na nyn. Karlově náměstí, rychtář, byl dobře znám s M. Vavřincem z královské kanceláře, kde působil (F. Tadra, Kanceláře a písaři v ze- mích českých atd., 1892, str. 49). Podle lat. originálu byl „scriptor cathedralis egregius". Scriptores cathedrales (písařové katedrálové) byl zvláštní druh písařů při dvoře arcibiskupově, jako též při dvoře králově; katedrál byl písař, který psal obřadní knihy, obyčejně krásně zdobené, jejichž text také podléhal schválení úřadu arcibiskupova (F. Tadra tamtéž, str. 140). I
Strana 365
364 s 365 89 3 4 8 9 10 11 V lat. orig. clientum. 20. dubna. Odtamtud táhli v úterý 22. dubna ke Kolínu, vypálivše blízký cisterciácký klášter v Skalici u Kouřimě. Totiž sousedních měst. V. V. Tomek IV2, str. 144 (i pozn. 98) praví: „Věrností měst, která se vzdala, ujistili se Pražané prozatím pobořením některé části zdí jednoho každého. 24. dubna. 15. srpna. 25. dubna. Kněz Jan byl Jan Želivský. Po vzdání města byl vypálen klášter sedlecký, potom Pražané opanovali kláštery řádu německých rytířů v Drobovicích a benediktýnský ve Vilémově. Asi v téže době dostal se do jejich moci také klášter sázavský (V. V. Tomek IV2, str. 146). Žleby, hrad na Čáslavsku. Lichtenburk (od XVI. stol. Lichnice), mocný hrad, založený v pol. XIII. stol. Smilem ze Žitavy (z rodu Ronovců) na skalnatém výběžku Železných hor na Čáslavsku. Purkrabí ve Žlebích i také Petr z Chlumu, purkrabí na Lichtenburku, se nepokusili o obranu, nýbrž sjednali oba, asi ještě téhož dne, smlouvy o vzdání hradů do jisté lhůty, kdyby snad jim do té doby nepřišla pomoc od krále. Lichtenburku byla dána lhůta asi do čtyř týdnů, totiž do 25. května. Místo Gollova čtení: pestis ignivaria je třeba dát jedině správné čtení: pestis i (n) guinaria (doslova: mor tříselní). Byl to asi dýmějový mor, prudké infekční onemocnění, působené bacilem moru (zvaný dnes Pasteurella pestis), který se přenáší na člověka z některých druhů krys krysími blechami. 16. srpna. I 2 12 90 I 2 3 6 8 9 10 11 12 13 26. dubna. 27. dubna. 28. dubna. Minoritský klášter v Pardubicích. V lat. orig. je: „Chotiessicz“. Má být: „Podlažic“ (V. V. Tomek IV2, str. 147); byl tam mužský klášter benediktýnský (viz o něm výše v kap. 45, pozn. 4). V Sezemicích byl panenský klášter cisterciácký. Biskupem litomyšlským byl Aleš z Březí († okolo 1440); biskupství zaniklo již za válek husitských. O něm Z. Nejedlý, Dějepis Litomyšle, 1903, I, str. 249—252. Po dobytí Chrudimě se vojsko na krátký čas rozdělilo: Pražané táhli k Mýtu, Žižka s tábory k Poličce. Obě města se vzdala a obojí vojsko, jak se zdá, zamířilo k Litomyšli. Pražané byli u Mýta posíleni panem Oldřichem Vavákem z Hradce, který tam k nim přitáhl. Po poddání Litomyšle dala se pod moc Pražanů města Svitavy a Hrádek u Jevíčka a přijala od nich hejtmany (V. V. Tomek IV2, str. 148). Dvůr Králové se vzdal po dobytí Jaroměře a po jeho vzdání dobyl Žižka Trutnova a vypálil ho. 13. května. 15. května. Hynek (J. Goll PDČ V, str. 482, pozn. 2 uvádí Jan, kdežto V. V. Tomek IV2, str. 148, píše Hynek C. z Náchoda) Červenohorský a na Abersbachu se psal po Červené Hoře u Náchoda (A. Sedláček, Hrady V, str. 37) a byl zapřisáhlým nepřítelem husitů. Města, která se vzdala Pražanům, poslala pak zplnomocněné posly do Prahy, aby o tom odevzdali jejich zápisy (V. V. Tomek IV2, str. 154—155). Totiž páni ve vojsku: Hynek Krušina, Bočkové a Jan Městecký, nejspíše jako jeho ručitelé (V. V. To- mek IV2, str. 148). — O vzrůstu moci a významu Prahy srv. J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 101—102 22. května 1421. 14
364 s 365 89 3 4 8 9 10 11 V lat. orig. clientum. 20. dubna. Odtamtud táhli v úterý 22. dubna ke Kolínu, vypálivše blízký cisterciácký klášter v Skalici u Kouřimě. Totiž sousedních měst. V. V. Tomek IV2, str. 144 (i pozn. 98) praví: „Věrností měst, která se vzdala, ujistili se Pražané prozatím pobořením některé části zdí jednoho každého. 24. dubna. 15. srpna. 25. dubna. Kněz Jan byl Jan Želivský. Po vzdání města byl vypálen klášter sedlecký, potom Pražané opanovali kláštery řádu německých rytířů v Drobovicích a benediktýnský ve Vilémově. Asi v téže době dostal se do jejich moci také klášter sázavský (V. V. Tomek IV2, str. 146). Žleby, hrad na Čáslavsku. Lichtenburk (od XVI. stol. Lichnice), mocný hrad, založený v pol. XIII. stol. Smilem ze Žitavy (z rodu Ronovců) na skalnatém výběžku Železných hor na Čáslavsku. Purkrabí ve Žlebích i také Petr z Chlumu, purkrabí na Lichtenburku, se nepokusili o obranu, nýbrž sjednali oba, asi ještě téhož dne, smlouvy o vzdání hradů do jisté lhůty, kdyby snad jim do té doby nepřišla pomoc od krále. Lichtenburku byla dána lhůta asi do čtyř týdnů, totiž do 25. května. Místo Gollova čtení: pestis ignivaria je třeba dát jedině správné čtení: pestis i (n) guinaria (doslova: mor tříselní). Byl to asi dýmějový mor, prudké infekční onemocnění, působené bacilem moru (zvaný dnes Pasteurella pestis), který se přenáší na člověka z některých druhů krys krysími blechami. 16. srpna. I 2 12 90 I 2 3 6 8 9 10 11 12 13 26. dubna. 27. dubna. 28. dubna. Minoritský klášter v Pardubicích. V lat. orig. je: „Chotiessicz“. Má být: „Podlažic“ (V. V. Tomek IV2, str. 147); byl tam mužský klášter benediktýnský (viz o něm výše v kap. 45, pozn. 4). V Sezemicích byl panenský klášter cisterciácký. Biskupem litomyšlským byl Aleš z Březí († okolo 1440); biskupství zaniklo již za válek husitských. O něm Z. Nejedlý, Dějepis Litomyšle, 1903, I, str. 249—252. Po dobytí Chrudimě se vojsko na krátký čas rozdělilo: Pražané táhli k Mýtu, Žižka s tábory k Poličce. Obě města se vzdala a obojí vojsko, jak se zdá, zamířilo k Litomyšli. Pražané byli u Mýta posíleni panem Oldřichem Vavákem z Hradce, který tam k nim přitáhl. Po poddání Litomyšle dala se pod moc Pražanů města Svitavy a Hrádek u Jevíčka a přijala od nich hejtmany (V. V. Tomek IV2, str. 148). Dvůr Králové se vzdal po dobytí Jaroměře a po jeho vzdání dobyl Žižka Trutnova a vypálil ho. 13. května. 15. května. Hynek (J. Goll PDČ V, str. 482, pozn. 2 uvádí Jan, kdežto V. V. Tomek IV2, str. 148, píše Hynek C. z Náchoda) Červenohorský a na Abersbachu se psal po Červené Hoře u Náchoda (A. Sedláček, Hrady V, str. 37) a byl zapřisáhlým nepřítelem husitů. Města, která se vzdala Pražanům, poslala pak zplnomocněné posly do Prahy, aby o tom odevzdali jejich zápisy (V. V. Tomek IV2, str. 154—155). Totiž páni ve vojsku: Hynek Krušina, Bočkové a Jan Městecký, nejspíše jako jeho ručitelé (V. V. To- mek IV2, str. 148). — O vzrůstu moci a významu Prahy srv. J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 101—102 22. května 1421. 14
Strana 366
91 2 Žižka se zmocnil dřevěné tvrze na skále severně od Litoměřic u Třebušína, náležející řádu němec- kých křižáků, a když ji převzal v držení, dal tam stavěti zděný hrad, který nazval Kalich, po němž se potom psal. I hlásná věž měla podobu kalicha. O osudu hradu A. Sedláček, Hrady XIV, str. 371. J. Pekař III, str. 97 správně poznamenává, že tu poprvé a naposledy slyšíme, že vítězný hejtman, jemuž padlo do rukou tolik měst, hradů a tvrzí, ujal dobytý statek k své ruce. O osudu hradu Kali- cha a blízkého hrádku Panny srv. i H. Toman, str. 295—297. Domažlice, které se ještě nedávno držely plzeňského lantfrídu, byly zatím osvobozeny a náležely od té doby táborskému bratrstvu. 92 I 2 3 6 10. června. Srv. níže kap. 103. Abatyší u sv. Jiří byla od r. 1401 Anna Bartovna z Šamberka (V. V. Tomek V, str. 278). 21. června. 25. května. Viz výše kap. 89, pozn. 10. 93 2 3 6 8 9 10 Ve všech rukopisech je nesprávně: Julii (července; tak i v stč. překladu). 3. června. Ceněk z Vartemberka. Jindřich (Hynek) z Valdštejna je Hynek z Koldštejna. Aleš Škopek z Dubé na Housce († 1434) byl pánem Dražic, Uštku a Kokořína (A. Sedláček, Hra- dy X, str. 238 a XV, str. 109). Hynek Hlaváč z Dubé, pán na České Lípě. Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka. Vedle pana Čeňka z Vartemberka, Hynka Krušiny, Oldřicha z Hradce, Viktorina a Hynka z Kunštá- tu čili z Poděbrad a jiných stoupenců strany podobojí byl na sněmu také pan Jan z Chlumu, věrný pomocník Husův v Kostnici, který se od posledních časů krále Václava IV. zdržoval v soukromí na své tvrzi v Pihli u Litomyšle (V. V. Tomek IV, str. 159). Vilém z Pernštejna, Petr z Kravař a Strážnice a Jan z Lomnice podepsali protest do Kostnice a byli sloupy husitství na Moravě (A. Sedláček v ČČH, 1917, str. 328). Tj. vystoupí z jeho služeb. O čáslavském sněmu srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 102—103. O husitských sněmech vůbec píše I. Hlaváček, Husitské sněmy. SH IV, 1956, str. 71—104. I 94 2 3 Úplnější znění zápisu otiskl F. Palacký v AC III, str. 226—230 z rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze XXIII, D 163 fol. 403b—405 a J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 127—131. Má v čele purkmistry, konšely a obce obou měst pražských a arcibiskupa Konráda a vypočítává mnoho účast- níků sněmu, na konci pak má navíc odstavec o svolání synody duchovenstva a výhradu, že kdo při- stoupí k zápisu, musí se zavázat ke splnění všech jeho ustanovení (viz níže pozn. 8). Zdá se, že Vavřinec užil konceptu jako v kap. 67 nebo znění seškrtal. Ctenie = Písmo svaté. Mezi dvaceti zemskými vladaři, zvolenými na sněmu, jsou v čele čtyři pražští měštané, pak pět pánů, sedm zemanů v čele s dvěma táborskými hejtmany a čtyři zástupci husitských měst. Jan z Kněževsi byl konšel staroměstský, Pavlík, zvaný též Pavel z domu rychtářova (nyní „U Myslí- I 4
91 2 Žižka se zmocnil dřevěné tvrze na skále severně od Litoměřic u Třebušína, náležející řádu němec- kých křižáků, a když ji převzal v držení, dal tam stavěti zděný hrad, který nazval Kalich, po němž se potom psal. I hlásná věž měla podobu kalicha. O osudu hradu A. Sedláček, Hrady XIV, str. 371. J. Pekař III, str. 97 správně poznamenává, že tu poprvé a naposledy slyšíme, že vítězný hejtman, jemuž padlo do rukou tolik měst, hradů a tvrzí, ujal dobytý statek k své ruce. O osudu hradu Kali- cha a blízkého hrádku Panny srv. i H. Toman, str. 295—297. Domažlice, které se ještě nedávno držely plzeňského lantfrídu, byly zatím osvobozeny a náležely od té doby táborskému bratrstvu. 92 I 2 3 6 10. června. Srv. níže kap. 103. Abatyší u sv. Jiří byla od r. 1401 Anna Bartovna z Šamberka (V. V. Tomek V, str. 278). 21. června. 25. května. Viz výše kap. 89, pozn. 10. 93 2 3 6 8 9 10 Ve všech rukopisech je nesprávně: Julii (července; tak i v stč. překladu). 3. června. Ceněk z Vartemberka. Jindřich (Hynek) z Valdštejna je Hynek z Koldštejna. Aleš Škopek z Dubé na Housce († 1434) byl pánem Dražic, Uštku a Kokořína (A. Sedláček, Hra- dy X, str. 238 a XV, str. 109). Hynek Hlaváč z Dubé, pán na České Lípě. Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka. Vedle pana Čeňka z Vartemberka, Hynka Krušiny, Oldřicha z Hradce, Viktorina a Hynka z Kunštá- tu čili z Poděbrad a jiných stoupenců strany podobojí byl na sněmu také pan Jan z Chlumu, věrný pomocník Husův v Kostnici, který se od posledních časů krále Václava IV. zdržoval v soukromí na své tvrzi v Pihli u Litomyšle (V. V. Tomek IV, str. 159). Vilém z Pernštejna, Petr z Kravař a Strážnice a Jan z Lomnice podepsali protest do Kostnice a byli sloupy husitství na Moravě (A. Sedláček v ČČH, 1917, str. 328). Tj. vystoupí z jeho služeb. O čáslavském sněmu srv. i J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 102—103. O husitských sněmech vůbec píše I. Hlaváček, Husitské sněmy. SH IV, 1956, str. 71—104. I 94 2 3 Úplnější znění zápisu otiskl F. Palacký v AC III, str. 226—230 z rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze XXIII, D 163 fol. 403b—405 a J. Macek, Ktož jsú boží bojovníci, str. 127—131. Má v čele purkmistry, konšely a obce obou měst pražských a arcibiskupa Konráda a vypočítává mnoho účast- níků sněmu, na konci pak má navíc odstavec o svolání synody duchovenstva a výhradu, že kdo při- stoupí k zápisu, musí se zavázat ke splnění všech jeho ustanovení (viz níže pozn. 8). Zdá se, že Vavřinec užil konceptu jako v kap. 67 nebo znění seškrtal. Ctenie = Písmo svaté. Mezi dvaceti zemskými vladaři, zvolenými na sněmu, jsou v čele čtyři pražští měštané, pak pět pánů, sedm zemanů v čele s dvěma táborskými hejtmany a čtyři zástupci husitských měst. Jan z Kněževsi byl konšel staroměstský, Pavlík, zvaný též Pavel z domu rychtářova (nyní „U Myslí- I 4
Strana 367
5 6 8 9 366 e ků“), novoměstský. Z obce, tj. ze shromáždění všech usedlých, které konšelé svolávali pro rozhodo- vání o věcech většího dosahu, byli vysláni podobně Lidéř z Radkovic, kdysi přítel Husův, a Jan Charvát, mluvčí strany Želivského (V. V. Tomek IV3, str. 160, o Lidéřovi F. M. Bartoš v JSH 1943, str. 98 a V. V. Tomek IV2, str. 238 a VIII, str. 155). Mezi zemany jsou vedle dvou táborských hejtmanů, Žižky a Buchovce, a Jana Sádla ze Smilkova Oneš z Míkovic u Velvar a tři zemani z východních Čech: Mikuláš z Barchova (na Pardubicku), Jindřich z Boharyně od Nechanic a Milota z Chřenovic na Bohdanči u Ledče nad Sázavou (A. Sed- láček, Hrady VIII, str. 256; V, str. 345, 339; XII, str. 113). přijieti = nč. přijmouti. Přídavek: (a kněze Jana Kazatele) je v AC III, str. 229. V AČ III, str. 229 následují ještě některá ustanovení. Mezi slova: „obcí svrchůpsaných... Slibu- jíce...“ je vloženo: „Také jest společně svoleno, aby byl uložen společní sněm všech kněží starších po království Českém, kteříž lid zákonem Božím zpravují, a tu aby knězem arcibiskupem, mistry a kněžími byl veškerý řád kostelní ustanoven, neřádóm a výtržkám všelikakým ku poražení a zkažení. Pod kterýžto řád kostelní všecko kněžstvo i žákovstvo v království Českém jednostajně a svorně má podniknúti a podstúpiti; a jestliže by sě který kněz vytrhl a z řádu vystúpil, chtě jinak vésti neb kázati, ten od pánuov a obcí nikoli pro své výtržky nemá trpěn býti, než ihned má odeslán býti k úředníkóm arcibiskupovým. Také toto jest znamenitě přidáno a ustanoveno i svoleno, že všichni páni, rytieři, panoše i obce, kteříž v tomto listě nejsú jmenováni a popsáni a kteříž potom ku pravdám Božím a k nám budú chtieti přistupovati, ti všichni ve všechny kusy v tomto listu hlavniem uložené podniknúti mají a podstúpiti, listy svými s pečetmi visutými ku potvrzení sě pokutám v tomto listu uloženým zavá- zati, tak jako by jich jména křestná v tomto listu úplně byla sepsána a jmenována.“ Konec zápisu zní: „A tomu všemu na potvrzenie a lepšiu jistotu pečeti jsme vlastnie s naším dobrým vědomím k tomuto listu přivěsili. Jenž jest dán v Čáslavi, na obecném sněmu, léta od narozenie syna Božieho tisícieho čtyřista v jeden mezcietném létě, tu sobotu post Marcelli.“ (Tj. 1421, 7. června.) 36 95 2 3 6 Aleš Holický ze Šternberka († 1455) přešel 1424 jen nakrátko k husitům, ale stal se později předním pánem strany poděbradské (A. Sedláček, Hrady VIII, str. 23—26 a I, str. 63). dáti = říci, pověděti. jsme prodlili = prodloužili. přijieti = přijmouti. dieti = díti, praviti. 27. května. Latinský konec listu zní: „Na rozkaz pana krále: Michal, kanovník pražský.“ Byl to královský notář Michal de Priest. 96 2 3 Žaloby čáslavského sněmu na Zikmunda, otištěné v AC III, str. 230—232, opakují zčásti to, co po- věděl již v dubnu 1420 stížný list Čeňka z Vartemberka aj. (viz výše kap. 33, pozn. 5). Zikmund slíbil Husovi ochranný list, který by ho chránil, i kdyby byl koncilem odsouzen, ale poslal mu, teprve když M. Jan opustil Čechy a dojel do Kostnice, pouhý pas (srv. výše kap. 4. pozn. 1) a ponechal ho církvi napospas (F. M. Bartoš, Čechy, 38onn.). M. Jeronýmovi neslíbil ani nevydal ochranný list ani Zikmund, ani papež; jen koncil mu vydal pouhý pas (srv. výše kap. 7 i pozn. 1).
5 6 8 9 366 e ků“), novoměstský. Z obce, tj. ze shromáždění všech usedlých, které konšelé svolávali pro rozhodo- vání o věcech většího dosahu, byli vysláni podobně Lidéř z Radkovic, kdysi přítel Husův, a Jan Charvát, mluvčí strany Želivského (V. V. Tomek IV3, str. 160, o Lidéřovi F. M. Bartoš v JSH 1943, str. 98 a V. V. Tomek IV2, str. 238 a VIII, str. 155). Mezi zemany jsou vedle dvou táborských hejtmanů, Žižky a Buchovce, a Jana Sádla ze Smilkova Oneš z Míkovic u Velvar a tři zemani z východních Čech: Mikuláš z Barchova (na Pardubicku), Jindřich z Boharyně od Nechanic a Milota z Chřenovic na Bohdanči u Ledče nad Sázavou (A. Sed- láček, Hrady VIII, str. 256; V, str. 345, 339; XII, str. 113). přijieti = nč. přijmouti. Přídavek: (a kněze Jana Kazatele) je v AC III, str. 229. V AČ III, str. 229 následují ještě některá ustanovení. Mezi slova: „obcí svrchůpsaných... Slibu- jíce...“ je vloženo: „Také jest společně svoleno, aby byl uložen společní sněm všech kněží starších po království Českém, kteříž lid zákonem Božím zpravují, a tu aby knězem arcibiskupem, mistry a kněžími byl veškerý řád kostelní ustanoven, neřádóm a výtržkám všelikakým ku poražení a zkažení. Pod kterýžto řád kostelní všecko kněžstvo i žákovstvo v království Českém jednostajně a svorně má podniknúti a podstúpiti; a jestliže by sě který kněz vytrhl a z řádu vystúpil, chtě jinak vésti neb kázati, ten od pánuov a obcí nikoli pro své výtržky nemá trpěn býti, než ihned má odeslán býti k úředníkóm arcibiskupovým. Také toto jest znamenitě přidáno a ustanoveno i svoleno, že všichni páni, rytieři, panoše i obce, kteříž v tomto listě nejsú jmenováni a popsáni a kteříž potom ku pravdám Božím a k nám budú chtieti přistupovati, ti všichni ve všechny kusy v tomto listu hlavniem uložené podniknúti mají a podstúpiti, listy svými s pečetmi visutými ku potvrzení sě pokutám v tomto listu uloženým zavá- zati, tak jako by jich jména křestná v tomto listu úplně byla sepsána a jmenována.“ Konec zápisu zní: „A tomu všemu na potvrzenie a lepšiu jistotu pečeti jsme vlastnie s naším dobrým vědomím k tomuto listu přivěsili. Jenž jest dán v Čáslavi, na obecném sněmu, léta od narozenie syna Božieho tisícieho čtyřista v jeden mezcietném létě, tu sobotu post Marcelli.“ (Tj. 1421, 7. června.) 36 95 2 3 6 Aleš Holický ze Šternberka († 1455) přešel 1424 jen nakrátko k husitům, ale stal se později předním pánem strany poděbradské (A. Sedláček, Hrady VIII, str. 23—26 a I, str. 63). dáti = říci, pověděti. jsme prodlili = prodloužili. přijieti = přijmouti. dieti = díti, praviti. 27. května. Latinský konec listu zní: „Na rozkaz pana krále: Michal, kanovník pražský.“ Byl to královský notář Michal de Priest. 96 2 3 Žaloby čáslavského sněmu na Zikmunda, otištěné v AC III, str. 230—232, opakují zčásti to, co po- věděl již v dubnu 1420 stížný list Čeňka z Vartemberka aj. (viz výše kap. 33, pozn. 5). Zikmund slíbil Husovi ochranný list, který by ho chránil, i kdyby byl koncilem odsouzen, ale poslal mu, teprve když M. Jan opustil Čechy a dojel do Kostnice, pouhý pas (srv. výše kap. 4. pozn. 1) a ponechal ho církvi napospas (F. M. Bartoš, Čechy, 38onn.). M. Jeronýmovi neslíbil ani nevydal ochranný list ani Zikmund, ani papež; jen koncil mu vydal pouhý pas (srv. výše kap. 7 i pozn. 1).
Strana 368
6 8 10 11 12 13 14 15 Viz výše v kap. 5. Viz výše v kap. 29. pozn. 3. O umučení a upálení Jana Krásy viz výše kap. 29. Popravy 23 vratislavských měšťanů, kteří provedli 1418 v městě převrat proti patricijům, a zabrání majetků 27 jiných měšťanů, kteří včas uprchli, dal král vykonat za svého pobytu ve Vratislavi v březnu 1420. Stč. šacovala = obírala (tj. Zikmund zabral 27 měšťanům, kteří včas uprchli, majetky). Markrabství braniborské prodal Zikmund 1415 Fridrichu Hohenzollernskému a položil tím základ k moci tohoto rodu v říši. Novou marku (die Neumark, nikoli Starou) prodal 1402 řádu německých rytířů. Královskou korunu českou vrátil Zikmund r. 1437. Říšské insignie (korunovační klenoty) se však již do Čech nikdy nevrátily. Byly chovány až do zá- niku říše 1806 v Norimberku, kam je Zikmund vyvezl, a potom přešly do rodinného pokladu habsburského. Učinil tak zejména po své korunovaci (viz výše kap. 51) a za půl roku zašantročil také veliké poklady, které nashromáždil Václav IV. Desky zemské i dvorské vrátil Zikmund také r. 1437. Stč. nadání = obdarování. do zprávy = do poučení. 16 97 I 2 3 Vojsko slezské vpadlo přes hranice 27. května a vypálilo městečko Polici, náležející opatu břevnov- skému, jehož tamější čeští poddaní se přidali k straně podobojí. Stavové čeští a moravští zaslali z čáslavského sněmu 7. června stížný list knížatům, pánům a městům slezským a nařídili proti nim veřejnou hotovost u Náchoda k 15. červnu. 15. června. 23. června. 98 2 3 porokovánie hodný — žaloby, stížnosti hodný. ústavně = ustavičně. ujeli = ubrali. V Chron. Univ. Prag. následuje: „Dále v téže věci, ale pod jiným obsahem, svrchuřečený Zik- mund, uherský král, píše pánům země Moravské v tomto znění.“ Podobně staročeský překlad má na začátku toto: „Item v táž slova, pod jiným však úmyslem, předpověděný král Zikmund uherský psal jest zemi Moravské pánům v tato slova,“ Ale list sám již nenásleduje. Na planou obranu Zikmundovu (otištěnou v AČ III, str. 231) zemská vláda již asi neodpověděla, i když o ní pravděpodobně jednala na sjezdu v Kutné Hoře (viz níže kap. 105). 99 I 2 Viz výše kap. 83. Diviš Bořek z Miletínka (u Miletína), zakladatel moci tohoto rodu, zvaného po jeho otci „Mrzáci“, vzmohl se za revoluce ve službách Prahy a vystavěl mocné rodové sídlo na Kunětické hoře u Par- dubic. V bitvě u Lipan 30. května 1434 velel panskému vojsku, ale 1437 se znovu postavil do čela odboje proti Zikmundovi, zemřel však již 1438 (A. Sedláček, Hrady I, str. 54—55). 22. června. Konrád z Vechty, arcibiskup pražský v l. 1413—1431. Pražští arcibiskupové měli v Roudnici rezidenci.
6 8 10 11 12 13 14 15 Viz výše v kap. 5. Viz výše v kap. 29. pozn. 3. O umučení a upálení Jana Krásy viz výše kap. 29. Popravy 23 vratislavských měšťanů, kteří provedli 1418 v městě převrat proti patricijům, a zabrání majetků 27 jiných měšťanů, kteří včas uprchli, dal král vykonat za svého pobytu ve Vratislavi v březnu 1420. Stč. šacovala = obírala (tj. Zikmund zabral 27 měšťanům, kteří včas uprchli, majetky). Markrabství braniborské prodal Zikmund 1415 Fridrichu Hohenzollernskému a položil tím základ k moci tohoto rodu v říši. Novou marku (die Neumark, nikoli Starou) prodal 1402 řádu německých rytířů. Královskou korunu českou vrátil Zikmund r. 1437. Říšské insignie (korunovační klenoty) se však již do Čech nikdy nevrátily. Byly chovány až do zá- niku říše 1806 v Norimberku, kam je Zikmund vyvezl, a potom přešly do rodinného pokladu habsburského. Učinil tak zejména po své korunovaci (viz výše kap. 51) a za půl roku zašantročil také veliké poklady, které nashromáždil Václav IV. Desky zemské i dvorské vrátil Zikmund také r. 1437. Stč. nadání = obdarování. do zprávy = do poučení. 16 97 I 2 3 Vojsko slezské vpadlo přes hranice 27. května a vypálilo městečko Polici, náležející opatu břevnov- skému, jehož tamější čeští poddaní se přidali k straně podobojí. Stavové čeští a moravští zaslali z čáslavského sněmu 7. června stížný list knížatům, pánům a městům slezským a nařídili proti nim veřejnou hotovost u Náchoda k 15. červnu. 15. června. 23. června. 98 2 3 porokovánie hodný — žaloby, stížnosti hodný. ústavně = ustavičně. ujeli = ubrali. V Chron. Univ. Prag. následuje: „Dále v téže věci, ale pod jiným obsahem, svrchuřečený Zik- mund, uherský král, píše pánům země Moravské v tomto znění.“ Podobně staročeský překlad má na začátku toto: „Item v táž slova, pod jiným však úmyslem, předpověděný král Zikmund uherský psal jest zemi Moravské pánům v tato slova,“ Ale list sám již nenásleduje. Na planou obranu Zikmundovu (otištěnou v AČ III, str. 231) zemská vláda již asi neodpověděla, i když o ní pravděpodobně jednala na sjezdu v Kutné Hoře (viz níže kap. 105). 99 I 2 Viz výše kap. 83. Diviš Bořek z Miletínka (u Miletína), zakladatel moci tohoto rodu, zvaného po jeho otci „Mrzáci“, vzmohl se za revoluce ve službách Prahy a vystavěl mocné rodové sídlo na Kunětické hoře u Par- dubic. V bitvě u Lipan 30. května 1434 velel panskému vojsku, ale 1437 se znovu postavil do čela odboje proti Zikmundovi, zemřel však již 1438 (A. Sedláček, Hrady I, str. 54—55). 22. června. Konrád z Vechty, arcibiskup pražský v l. 1413—1431. Pražští arcibiskupové měli v Roudnici rezidenci.
Strana 369
368 369 Stč. překlad přidává: „ani modliteb“. O upálení Martina Húsky pojednává J. Macek II, str. 343 nn. Překládám podle emendace: arripit místo diripit v lat. orig. Na závěr vypravování o Martínkově smrti vkládá Chronicon Universitatis Pragensis jeho český list Píseckým; je otištěn v PDČ V, str. 495, pozn. g, a zní takto: „Buoh všemohúcí, jenž z temnosti kázal skvieti se světlu, osvěť srdce vaše, abysle mohli viděti králostvie Božie! Najmilejší a vždy mně milí, ač vy mne nynie nemilujete, člověka, jenž jsem pravdu pravil vám, však vždy nenechám, jakž moha, napomínati, zdali bych vás mohl popuditi k držení jisté pravdy Pána Jesu Christa, toto vás žádaje věděti, že žádnému skutku Páně protiviti se nemiením do mého skonánie, než všechny držeti i jiné, což moci budu, k tomu vésti, i oznamuje vám, že srozuměv tomu, že veliký neřád děje se při rozdávání chleba těla Páně, poznal sem, že lidé sú v velikých hřieších proto, aniž se nelepšie, i chtěl sem rád lid navesti, a kteraké jest při tom Christovo ustavenie, lidu oznámiti, aby to zachovávajíc a odtud pomoc majíc, i polepšili sebe bezpečněje če- kajíce, nežli čekají přehrozné pomsty. Tuť sem vám ještě o tom žádné zjevné neučinil zmienky, chtě najprvé o to s kněžími rozmluviti, i nemoha toho dokonati, zjednáno jest, jakož o tom viete, mé věze- nie a ti, jenž sú mě vězili a vězie, nechtie slyšeti mé pře, která jest, aniž mi povědie, oč mě vězie, aniž se mnú mluviti chtie, aniž žádnému mluviti dadie a tak činie, ješto sú toho pohané nečinili nikdy. Ale vy, milí bratřie, pro Buoh prosím vás, nechcete-li co jiného učiniti, aspoň přeslyšte mě a po- znáte, že pře má jest jistá pravda Pána Jesu Christa, bez niež nižádného nelze spasenu býti. Buohť mi svědek jest, že bych raději, by vaši smyslové od tuposti bludu vysvobozeni byli, nežli já bych byl svoboden ot vězenie. Jestiť mi velmi žel věrných zavedených i mámť žádost velikú, bychť jim ozná- miti mohl pravý a jistý Kristóv a apoštolský řád. Jestliť vám milo mé vězenie, neomlúvámť ani smrti i jiného cokoli, jediné prvé mě přeslyšte a pravdu zviete. Pakli toho nechcete učiniti, ale pro Buoh někoho věrného pošlete ke mně, ještoť ode mne slyše pověděl by vám i vší obci též, jediné abyšte neblúdíce uhodili v pravý řád. O bratřie, vězte, že mnoho držíte neprávě a od kněží velmi ste zklamáni a zvláště na třech kusiech, o křtu, o tělu Božím a o kázaní kněžském, žeť to tré nic se neděje tak, jakož jest ustavil Christus. Vy, jenž jste již zlého mnoho skazili, bohdaj byšte i to zlé dokazili. Nepoznáte-li toho, vězte, že v hněv Boží upadnete. A již se hněv boží na vás zjevuje, mnoho vás v chvíli malé porazili na rozlič- ných miestech, bohdaj byšte tomu srozuměli, proč se to děje. Hněv Boží ot vás neotstúpí, leč vy ot bluduov otstúpíte, a učiníte-li to, shledáte, jak diela boží budú v rukú vašich ruosti. Vězte, že ste ještě nikdy všeho, což má býti poznáno, nepoznali. Pro buoh slyšte mě a poviemť vám ještě řád Christóv, jenž se je dál při chlebu těla páně, při kázaní a při křtu a dovedu jeho (z) zákona božieho. Takéť poviem vám, ot kohoť jest pravý řád Christóv proměněn a jiný uveden, v němž stanete-li, spasením nebudete bezpečni. Jáť děkuji Bohu mému, žeť mě jest ot bluduov vysvobodil. Jižť vesele čekám smrti. Chvátaje, svobody nemaje, nemohl jsem vám viece psáti. Najviece žádám na vás, abyšte mě slyšeli a pravdu Pána Jesu Christa poznali, kterúž poznáte-li, vysvobodíť vás. Nic kvapně nečiňte, jakožť již jsú někteří učinili. Nic netupte, doňadž nesrozomíte. Milost pána Jesu Christa bud s vámi! Amen. Martin, vězeň Kristóv pro Čtenie a pro pravdu. Prokop Holý, pozdější vůdce táborského bratrstva, byl uvězněn již 21. července (AČ I, str. 204). O Prokopu Holém napsal monografii J. Macek, Prokop Veliký, Praha 1953. 6 8 100 2 2. července. J. Goll (PDČ V, str. 497) má toto čtení: ut alios presbiteros introducerent legitimis exclusis (až budou odstraněni řádní); převzal je z Chronicon Universitatis Pragensis. Naproti tomu rkp. Vratislavský (W) a Státní knihovny ČSR (I D 10 A) mají: legitimis ex causis (z řádných příčin), podle čehož je i stč. překlad: „z slušných příčin“. Vedle mistra Křišťana byl u sv. Michala kazatelem Petr z Mladoňovic, někdejší mladý přítel Husův v Kostnici, a měl tedy být spolu s ním z toho kostela odstraněn. I
368 369 Stč. překlad přidává: „ani modliteb“. O upálení Martina Húsky pojednává J. Macek II, str. 343 nn. Překládám podle emendace: arripit místo diripit v lat. orig. Na závěr vypravování o Martínkově smrti vkládá Chronicon Universitatis Pragensis jeho český list Píseckým; je otištěn v PDČ V, str. 495, pozn. g, a zní takto: „Buoh všemohúcí, jenž z temnosti kázal skvieti se světlu, osvěť srdce vaše, abysle mohli viděti králostvie Božie! Najmilejší a vždy mně milí, ač vy mne nynie nemilujete, člověka, jenž jsem pravdu pravil vám, však vždy nenechám, jakž moha, napomínati, zdali bych vás mohl popuditi k držení jisté pravdy Pána Jesu Christa, toto vás žádaje věděti, že žádnému skutku Páně protiviti se nemiením do mého skonánie, než všechny držeti i jiné, což moci budu, k tomu vésti, i oznamuje vám, že srozuměv tomu, že veliký neřád děje se při rozdávání chleba těla Páně, poznal sem, že lidé sú v velikých hřieších proto, aniž se nelepšie, i chtěl sem rád lid navesti, a kteraké jest při tom Christovo ustavenie, lidu oznámiti, aby to zachovávajíc a odtud pomoc majíc, i polepšili sebe bezpečněje če- kajíce, nežli čekají přehrozné pomsty. Tuť sem vám ještě o tom žádné zjevné neučinil zmienky, chtě najprvé o to s kněžími rozmluviti, i nemoha toho dokonati, zjednáno jest, jakož o tom viete, mé věze- nie a ti, jenž sú mě vězili a vězie, nechtie slyšeti mé pře, která jest, aniž mi povědie, oč mě vězie, aniž se mnú mluviti chtie, aniž žádnému mluviti dadie a tak činie, ješto sú toho pohané nečinili nikdy. Ale vy, milí bratřie, pro Buoh prosím vás, nechcete-li co jiného učiniti, aspoň přeslyšte mě a po- znáte, že pře má jest jistá pravda Pána Jesu Christa, bez niež nižádného nelze spasenu býti. Buohť mi svědek jest, že bych raději, by vaši smyslové od tuposti bludu vysvobozeni byli, nežli já bych byl svoboden ot vězenie. Jestiť mi velmi žel věrných zavedených i mámť žádost velikú, bychť jim ozná- miti mohl pravý a jistý Kristóv a apoštolský řád. Jestliť vám milo mé vězenie, neomlúvámť ani smrti i jiného cokoli, jediné prvé mě přeslyšte a pravdu zviete. Pakli toho nechcete učiniti, ale pro Buoh někoho věrného pošlete ke mně, ještoť ode mne slyše pověděl by vám i vší obci též, jediné abyšte neblúdíce uhodili v pravý řád. O bratřie, vězte, že mnoho držíte neprávě a od kněží velmi ste zklamáni a zvláště na třech kusiech, o křtu, o tělu Božím a o kázaní kněžském, žeť to tré nic se neděje tak, jakož jest ustavil Christus. Vy, jenž jste již zlého mnoho skazili, bohdaj byšte i to zlé dokazili. Nepoznáte-li toho, vězte, že v hněv Boží upadnete. A již se hněv boží na vás zjevuje, mnoho vás v chvíli malé porazili na rozlič- ných miestech, bohdaj byšte tomu srozuměli, proč se to děje. Hněv Boží ot vás neotstúpí, leč vy ot bluduov otstúpíte, a učiníte-li to, shledáte, jak diela boží budú v rukú vašich ruosti. Vězte, že ste ještě nikdy všeho, což má býti poznáno, nepoznali. Pro buoh slyšte mě a poviemť vám ještě řád Christóv, jenž se je dál při chlebu těla páně, při kázaní a při křtu a dovedu jeho (z) zákona božieho. Takéť poviem vám, ot kohoť jest pravý řád Christóv proměněn a jiný uveden, v němž stanete-li, spasením nebudete bezpečni. Jáť děkuji Bohu mému, žeť mě jest ot bluduov vysvobodil. Jižť vesele čekám smrti. Chvátaje, svobody nemaje, nemohl jsem vám viece psáti. Najviece žádám na vás, abyšte mě slyšeli a pravdu Pána Jesu Christa poznali, kterúž poznáte-li, vysvobodíť vás. Nic kvapně nečiňte, jakožť již jsú někteří učinili. Nic netupte, doňadž nesrozomíte. Milost pána Jesu Christa bud s vámi! Amen. Martin, vězeň Kristóv pro Čtenie a pro pravdu. Prokop Holý, pozdější vůdce táborského bratrstva, byl uvězněn již 21. července (AČ I, str. 204). O Prokopu Holém napsal monografii J. Macek, Prokop Veliký, Praha 1953. 6 8 100 2 2. července. J. Goll (PDČ V, str. 497) má toto čtení: ut alios presbiteros introducerent legitimis exclusis (až budou odstraněni řádní); převzal je z Chronicon Universitatis Pragensis. Naproti tomu rkp. Vratislavský (W) a Státní knihovny ČSR (I D 10 A) mají: legitimis ex causis (z řádných příčin), podle čehož je i stč. překlad: „z slušných příčin“. Vedle mistra Křišťana byl u sv. Michala kazatelem Petr z Mladoňovic, někdejší mladý přítel Husův v Kostnici, a měl tedy být spolu s ním z toho kostela odstraněn. I
Strana 370
1O1 2 3 4 5 6 Kněz Prokop je zřejmě Prokop Holý. V. V. Tomek IV2, str. 187 dodává: „zběhlé mnichy a lidi nechvalné pověsti“. Kněz Vilém byl věrný druh Jana Želivského, který po jeho zrádném usmrcení 1422 obžaloval jeho odpůrce (AC III, str. 237); viz i níže kap. 113, pozn. 3. Tj. nejspíše od většího počtu osadníků, kteří si svého dosavadního faráře vážili. Naproti tomu si vymohli táborští kněží, meškající na synodě v Praze, mezi nimi zejména Jan Čapek, volný vstup do kostela Týnského, kdež kázali potupně proti kněžím pražským, ano i proti celé obci a způsobili v kostele veliké pohoršení. Bylo při tom několik pražských konšelů, ale ti nijak proti tomu nezakro- čili, dokonce byla šesti nebo sedmi táborským kněžím dána i podpora půl čtvrté kopy grošů z obec- ních peněz, kdežto prý jiným potřebným kněžím ji odepřeli. Stč. text zní:„...i po Moravě, že, ačkoli obce...“ Kladu za slovo Moravě tečku, vynechávám „že a začínám novou větu: „Ačkoli...“ Stč. kvaltu = násilí. Stč. né = nýbrž. Tj. arcibiskupa Konráda. Stč. sě tiehnú = se táhnou, vztahují. Pochvala, kterou vzdává kronikář stížnosti pražských žen, zdá se nasvědčovati tomu, že nebyl sám daleko od jejího sepsání. 10 102 3 5 6 8 10 4. července. Podle V. V. Tomka IV2, str. 183 nemohl důvěřovat novým konšelům v té míře jako starým, sesa- zeným, s kterými sjednal úmluvu. Rozdělení synody na čtyři kurie, jehož záměrnost Vavřinec doznává, sotva přece příliš zkreslilo po- měr sil mezi Prahou a třemi hlavními tehdejšími husitskými středisky. Apoštolské vyznání víry (Apostolicum symbolum), které nabylo dnešní podoby kolem r. 500, je zachováno v rukopisech až z 8. stol.; stalo se součástí římské liturgie a nabylo dogmatické platnosti. Na Východě výslovně přijato nebylo. Jeho historii a znění (podle Bratrského katechismu z r. 1608, resp. 1615) podává R. Říčan, Čtyři vyznání, str. 27—28. Na koncilu v Niceji (Nikaia, město v Bithynii v Malé Asii na jih od Marmarského moře, dnes tu- recká vesnice Isnik) r. 325 bylo sestaveno řecké vyznání, to bylo rozšiřováno, až dosáhlo podoby, v které bylo na čtvrtém obecném církevním sněmu v Chalcedoně (Chalkedon, město v Malé Asii proti Konstantinopoli, dnes turecký Kadiköy) r. 451 uvedeno jako projev II. koncilu cařihradského r. 381. Od chalcedonského koncilu bylo ve východní církvi uznáno, zatlačilo i původní vyznání ni- cejské a přijalo jeho jméno; nověji se nazývá vyznáním nicejsko-cařihradským (Nicaeno-Konstan- tinopolitanum). Jeho vznik a překlad z textu řeckého a latinského u R. Říčana, str. 29—30. Athanasiovo vyznání, nazvané po církevním Otci Athanasiovi († 373), vzniklo značně později (ně- kteří kladou jeho sestavení do V. a VI. stol.). Jeho překlad z lat. originálu podává R. Ríčan, str. 32. Všechna tři vyznání přijali i husité, jak je vidět z tohoto místa. V stč. překladě zní tato věta takto: „pakli by z to nemohli býti někteří“. Stč. překlad přidává: „Hle tuto med a pravda. Stč. překlad přidává: „jiných“. Stč. překlad má k tomu přídavek: „(Co pak nynější někteří, aby žádný z světských lidí té ohavnosti v obcování těla světa a v tom ve všem, zlé svobodě a rozpustilosti proti Pánu Bohu i úřadu i těchto ustanoveních, nesměl pronésti svobodně jako oni říkajíce: Kdyžť nás mají kurvy, ruffiánové a lotři předjíti do království, i nedajmež jim napřed. Jakožto na mnohých dávno shledáno a nyní shledává se, že cizí ženy oddané živých mužů sobě osobují, jak mohou). V stč. překladě je za slovy „za modlitby“ dodatek: „za mše nesměl bráti kuřat, slepic, husí etc. Mí- I 2 11
1O1 2 3 4 5 6 Kněz Prokop je zřejmě Prokop Holý. V. V. Tomek IV2, str. 187 dodává: „zběhlé mnichy a lidi nechvalné pověsti“. Kněz Vilém byl věrný druh Jana Želivského, který po jeho zrádném usmrcení 1422 obžaloval jeho odpůrce (AC III, str. 237); viz i níže kap. 113, pozn. 3. Tj. nejspíše od většího počtu osadníků, kteří si svého dosavadního faráře vážili. Naproti tomu si vymohli táborští kněží, meškající na synodě v Praze, mezi nimi zejména Jan Čapek, volný vstup do kostela Týnského, kdež kázali potupně proti kněžím pražským, ano i proti celé obci a způsobili v kostele veliké pohoršení. Bylo při tom několik pražských konšelů, ale ti nijak proti tomu nezakro- čili, dokonce byla šesti nebo sedmi táborským kněžím dána i podpora půl čtvrté kopy grošů z obec- ních peněz, kdežto prý jiným potřebným kněžím ji odepřeli. Stč. text zní:„...i po Moravě, že, ačkoli obce...“ Kladu za slovo Moravě tečku, vynechávám „že a začínám novou větu: „Ačkoli...“ Stč. kvaltu = násilí. Stč. né = nýbrž. Tj. arcibiskupa Konráda. Stč. sě tiehnú = se táhnou, vztahují. Pochvala, kterou vzdává kronikář stížnosti pražských žen, zdá se nasvědčovati tomu, že nebyl sám daleko od jejího sepsání. 10 102 3 5 6 8 10 4. července. Podle V. V. Tomka IV2, str. 183 nemohl důvěřovat novým konšelům v té míře jako starým, sesa- zeným, s kterými sjednal úmluvu. Rozdělení synody na čtyři kurie, jehož záměrnost Vavřinec doznává, sotva přece příliš zkreslilo po- měr sil mezi Prahou a třemi hlavními tehdejšími husitskými středisky. Apoštolské vyznání víry (Apostolicum symbolum), které nabylo dnešní podoby kolem r. 500, je zachováno v rukopisech až z 8. stol.; stalo se součástí římské liturgie a nabylo dogmatické platnosti. Na Východě výslovně přijato nebylo. Jeho historii a znění (podle Bratrského katechismu z r. 1608, resp. 1615) podává R. Říčan, Čtyři vyznání, str. 27—28. Na koncilu v Niceji (Nikaia, město v Bithynii v Malé Asii na jih od Marmarského moře, dnes tu- recká vesnice Isnik) r. 325 bylo sestaveno řecké vyznání, to bylo rozšiřováno, až dosáhlo podoby, v které bylo na čtvrtém obecném církevním sněmu v Chalcedoně (Chalkedon, město v Malé Asii proti Konstantinopoli, dnes turecký Kadiköy) r. 451 uvedeno jako projev II. koncilu cařihradského r. 381. Od chalcedonského koncilu bylo ve východní církvi uznáno, zatlačilo i původní vyznání ni- cejské a přijalo jeho jméno; nověji se nazývá vyznáním nicejsko-cařihradským (Nicaeno-Konstan- tinopolitanum). Jeho vznik a překlad z textu řeckého a latinského u R. Říčana, str. 29—30. Athanasiovo vyznání, nazvané po církevním Otci Athanasiovi († 373), vzniklo značně později (ně- kteří kladou jeho sestavení do V. a VI. stol.). Jeho překlad z lat. originálu podává R. Ríčan, str. 32. Všechna tři vyznání přijali i husité, jak je vidět z tohoto místa. V stč. překladě zní tato věta takto: „pakli by z to nemohli býti někteří“. Stč. překlad přidává: „Hle tuto med a pravda. Stč. překlad přidává: „jiných“. Stč. překlad má k tomu přídavek: „(Co pak nynější někteří, aby žádný z světských lidí té ohavnosti v obcování těla světa a v tom ve všem, zlé svobodě a rozpustilosti proti Pánu Bohu i úřadu i těchto ustanoveních, nesměl pronésti svobodně jako oni říkajíce: Kdyžť nás mají kurvy, ruffiánové a lotři předjíti do království, i nedajmež jim napřed. Jakožto na mnohých dávno shledáno a nyní shledává se, že cizí ženy oddané živých mužů sobě osobují, jak mohou). V stč. překladě je za slovy „za modlitby“ dodatek: „za mše nesměl bráti kuřat, slepic, husí etc. Mí- I 2 11
Strana 371
12 13 14 15 16 17 379 šenecký Jene, Jiříku Ječmínku, Jene Zmutecký etc. jiní mnozí! Nahlédněte se v toto; ale však jste již moudřejší daleko nad první opatrujíc dobře opasky své. Stč. překlad přidává: „jako ležák“. Stč. překlad přidává: „a jináč zjevní etc. tajní“. Část odstavce od: „moc klíčů...“ až: „jakýmkoli způsobem“ stč. překlad vynechal. Stč. překlad dodává: „To znamenej velmi dobře. Na pražskou synodu pozval arcibiskup Konrád všechno duchovenstvo strany podjednou a podobojí bez rozdílu, ale z protivníků kalicha nepřišel na ni bezpochyby nikdo. Kněžstvo strany podjednou, které již předtím vypovědělo arcibiskupovi poslušnost, setrvalo i dále v odporu proti němu. Pražští kanovníci, kteří se tehdá zdržovali v Olomouci, již tam zatím zvolili olomouckého biskupa Jana Železného za administrátora pražského arcibiskupství až do dalšího rozhodnutí papežské stolice. A k jejich usnesení se připojili 21. července také druzí, kteří přebývali v Žitavě a jichž bylo sedm: v jejich čele děkan Jan z Kralovic (V. V. Tomek IV, 188). Synodní zápis se dochoval v několika rukopisech (ve Státní knihovně ČSR III G 16, XVII A 16) a byl několikrát otištěn, v Cochlaeově Historii, v Collinově vydání konfese (Confessio fidei) z r. 1574, v Procházkových Miscellaneen (podle rkp. XVII A 16) a Palackého UB 1, str. 128 (podle rkp. III G 16). I 37 103 2 3 6 8 10 11 12 11. července. Tj. cisterciáci. Bílinu, která patřila Albrechtovi z Koldic, dobyli Pražané, a to město 12. a hrad 13. července; to Vavřinec opomenul povědět. 22. července. Stč. překlad přidává: „Ha ha! nebožátka.“ Srv. V. V. Tomek IV2, str. 191; pravděpodobně posádka svěřila velení na hradě jinému veliteli. V Chron. Univ. Prag. je ještě podle J. Golla, PDČ V, str. 506, pozn. 1 dodatek: „a celé Pražské obce hejtman a správce“. 6. srpna. Hynek Hlaváč z Dubé. Zikmund z Vartemberka na Děčíně kolísal za revoluce mezi stranami a stal se nakonec obětí své obojetnosti; když táhl s Albrechtem r. 1438 proti Táboru, byl obviněn z úkladů proti životu královu a byl umořen hladem v Jindřichově Hradci. Mikuláše Chudého z Lobkovic na Hasištejně: o něm výše v kap. 84, pozn. 1. Zaujetí proti Želivskému zavedlo asi kronikáře k zveličení pražské porážky. Ubránění Mostu husi- tům vytvořilo později velikou oslavnou literaturu, v níž vyniká mystifikace Die Historien des Magister Joannes Leonis, vyd. L. Schlesinger 1878. O věci srv. F. M. Bartoš, Eine neue Hand- schrift der Historie Mag. Joh. Leonis, Prager Presse 19. X. 1928. Podle V. V. Tomka IV2, str. 193, pozn. 32 je vypravování Vavřincovo o tom boji velmi nejasné. Nejsrozumitelněji, ač velmi krátce, vypravuje letopis Třeboňský u K. Höflera I, str. 52, s nímž se dobře shoduje letopis Starého kolegiáta (tamtéž I, str. 84). Srv. též V. V. Tomek IV2, str. 192—193 a H. Toman, str. 321—328. I 104 I 2 3 Stč. překlad přidává: „táborského“. Stč. překlad přidává: „muže“. 22. července. 25. července.
12 13 14 15 16 17 379 šenecký Jene, Jiříku Ječmínku, Jene Zmutecký etc. jiní mnozí! Nahlédněte se v toto; ale však jste již moudřejší daleko nad první opatrujíc dobře opasky své. Stč. překlad přidává: „jako ležák“. Stč. překlad přidává: „a jináč zjevní etc. tajní“. Část odstavce od: „moc klíčů...“ až: „jakýmkoli způsobem“ stč. překlad vynechal. Stč. překlad dodává: „To znamenej velmi dobře. Na pražskou synodu pozval arcibiskup Konrád všechno duchovenstvo strany podjednou a podobojí bez rozdílu, ale z protivníků kalicha nepřišel na ni bezpochyby nikdo. Kněžstvo strany podjednou, které již předtím vypovědělo arcibiskupovi poslušnost, setrvalo i dále v odporu proti němu. Pražští kanovníci, kteří se tehdá zdržovali v Olomouci, již tam zatím zvolili olomouckého biskupa Jana Železného za administrátora pražského arcibiskupství až do dalšího rozhodnutí papežské stolice. A k jejich usnesení se připojili 21. července také druzí, kteří přebývali v Žitavě a jichž bylo sedm: v jejich čele děkan Jan z Kralovic (V. V. Tomek IV, 188). Synodní zápis se dochoval v několika rukopisech (ve Státní knihovně ČSR III G 16, XVII A 16) a byl několikrát otištěn, v Cochlaeově Historii, v Collinově vydání konfese (Confessio fidei) z r. 1574, v Procházkových Miscellaneen (podle rkp. XVII A 16) a Palackého UB 1, str. 128 (podle rkp. III G 16). I 37 103 2 3 6 8 10 11 12 11. července. Tj. cisterciáci. Bílinu, která patřila Albrechtovi z Koldic, dobyli Pražané, a to město 12. a hrad 13. července; to Vavřinec opomenul povědět. 22. července. Stč. překlad přidává: „Ha ha! nebožátka.“ Srv. V. V. Tomek IV2, str. 191; pravděpodobně posádka svěřila velení na hradě jinému veliteli. V Chron. Univ. Prag. je ještě podle J. Golla, PDČ V, str. 506, pozn. 1 dodatek: „a celé Pražské obce hejtman a správce“. 6. srpna. Hynek Hlaváč z Dubé. Zikmund z Vartemberka na Děčíně kolísal za revoluce mezi stranami a stal se nakonec obětí své obojetnosti; když táhl s Albrechtem r. 1438 proti Táboru, byl obviněn z úkladů proti životu královu a byl umořen hladem v Jindřichově Hradci. Mikuláše Chudého z Lobkovic na Hasištejně: o něm výše v kap. 84, pozn. 1. Zaujetí proti Želivskému zavedlo asi kronikáře k zveličení pražské porážky. Ubránění Mostu husi- tům vytvořilo později velikou oslavnou literaturu, v níž vyniká mystifikace Die Historien des Magister Joannes Leonis, vyd. L. Schlesinger 1878. O věci srv. F. M. Bartoš, Eine neue Hand- schrift der Historie Mag. Joh. Leonis, Prager Presse 19. X. 1928. Podle V. V. Tomka IV2, str. 193, pozn. 32 je vypravování Vavřincovo o tom boji velmi nejasné. Nejsrozumitelněji, ač velmi krátce, vypravuje letopis Třeboňský u K. Höflera I, str. 52, s nímž se dobře shoduje letopis Starého kolegiáta (tamtéž I, str. 84). Srv. též V. V. Tomek IV2, str. 192—193 a H. Toman, str. 321—328. I 104 I 2 3 Stč. překlad přidává: „táborského“. Stč. překlad přidává: „muže“. 22. července. 25. července.
Strana 372
105 2 3 4 6 Sv. Sixta je 6. srpna. Žižka pozbyl zdravého oka poraněním při druhém obléhání u Rábí, o kterém se Vavřinec zapomněl zmínit. — J. Pekař ve snaze snižovat všechny vojenské úspěchy Žižkovy pochybuje, že by byl Žižka úplně oslepl (III, str. 115—117). V poselství k Vitoldovi (viz výše kap. 74), o němž nakonec přece bylo v Kutné Hoře dosaženo do- hody, nebyli zastoupeni páni ani vlastní svolavatelé sjezdu, nýbrž byli v něm jen čtyři členové stavu rytířského: Zdeněk Kostka z Postupic, Jan Hlas z Kamenice, účastník předešlého poselstva, Vaněk z Vlašimě čili z Jenštejna a Vaněk řečený Pivo. Bylo vypraveno ještě počátkem září, ale bylo v Rati- boři zajato; o tom V. Novotný v Sborníku Žižkově 1924, str. 121 nn, kde je také o jiných předmětech jednání v Kutné Hoře. O zajetí poselstva a jeho osudu viz i níže kap. 110, pozn. 6. Stč. překlad přidává: „Kterýžto přijev (= přijav) království zprávu tak roztrženého, přijíti místo sebe zůstavil Zykmunda, vývodu litvanského, kterýž poctivě potom přijat jest. A pro tu věc Martin papež pátý na něho klatbu vydal jest. O jednání s ním a vyslání nových poslů srv. V. V. Tomek IV2, str. 197—198 a V. Novotný, Sbor- ník Žižkův. O smrti Oldřicha Vaváka psal Zikmund z Bratislavy již 22. září (J. Dobiáš, Dějiny Pelhřimova II, str. 34). Pravděpodobně dýmějovým morem, o němž výše v kap. 89. 15. září. 106 3 4 6 Těch měst dobyla německá knížata, nikoli Míšňané (PDČ V, str. 511, pozn. 1). Organizováním druhé křižácké výpravy proti českým kacířům pověřil Martin V. kardinála Alfonse Brandu Castiglioniho (1350—1443), jehož agitaci se podařilo vymoci na říšských knížatech i měs- tech, že sebrali veliké vojsko, které se shromáždilo v Chebu. V jeho čele byl falckrabí Ludvík, syn krále Ruprechta, jehož královskou hodnost M. Vavřinec neuznával, trevírský arcibiskup Ota a ko- línský Dětřich, kdežto mohučský kurfiřt Konrád poslal jen vojsko. Vojsko vytáhlo z Chebu 28. srpna 1421 dvěma směry, jednak přes Loket, jednak přes Kynžvart, a dobylo postupně Žlutic, Maštova a Kadaně, ale tam se zdrželo čekáním na markrabí míšeňská a vévodu saského, takže teprve 18. září vytrhlo odtamtud a oblehlo Žatec, který se zatím proměnil ve veliký nedobytný tábor. Nedobytnost té městské pevnosti způsobila křižákům zakrátko stejnou porážku jako minulého roku Praha. O druhé křižácké výpravě podrobněji F. M. Bartoš, Husitská revoluce I, kap. VI. Správně Konrád (v. Duna, arcibiskup mohučský v l. 1419—1434). Jan (v. Nassau, arcibiskup mohuč- skývl. 1397—1419), původce sesazení Václava IV. z římsko-německého trůnu, byl již dva roky mrtev. Arcibiskupem Kolínským byl Dietrich v. Moers (1414—1463), trevírským Otto v. Ziegenhain (1418—1430). 19. září. V ležení knížat nastalo po nešťastném útoku na město podobné rozmrzení jako loni před Prahou, zvláště když Zikmund, s kterým se mínili spojit, své tažení do Čech odkládal. I mezi nimi vznikaly různice a také nedošlo k jednotným válečným akcím, protože vlastně žádný z nich nebyl vrchním velitelem. Opětného útoku na město se neodvážili, jen se pokoušeli zapálit je, dávajíce chytati holuby, vlaštovice a jiné domácí ptáky a přivazovati jim sirné svíčky, ale to zůstalo bez žádaného účinku. Dne 30. září učinili Žatečtí výpad z města a porazili stráž obléhajících; a již o dva dny později přišla do ležení zpráva, jak se zdá mylná, že od Slaného táhne české vojsko. Křižáci nechali dalšího obléhání a dali se téhož dne (2. října) na zpáteční tažení ve velikém zmatku, když buď úmyslně, nebo náhodou byly v ležení zapáleny stany (srv. V. V. Tomek IV2, str. 202). O této výpravě i článek R. Dvořáka v Sborníku historickém II, 1884, str. 360—366. 4. října. 2 8
105 2 3 4 6 Sv. Sixta je 6. srpna. Žižka pozbyl zdravého oka poraněním při druhém obléhání u Rábí, o kterém se Vavřinec zapomněl zmínit. — J. Pekař ve snaze snižovat všechny vojenské úspěchy Žižkovy pochybuje, že by byl Žižka úplně oslepl (III, str. 115—117). V poselství k Vitoldovi (viz výše kap. 74), o němž nakonec přece bylo v Kutné Hoře dosaženo do- hody, nebyli zastoupeni páni ani vlastní svolavatelé sjezdu, nýbrž byli v něm jen čtyři členové stavu rytířského: Zdeněk Kostka z Postupic, Jan Hlas z Kamenice, účastník předešlého poselstva, Vaněk z Vlašimě čili z Jenštejna a Vaněk řečený Pivo. Bylo vypraveno ještě počátkem září, ale bylo v Rati- boři zajato; o tom V. Novotný v Sborníku Žižkově 1924, str. 121 nn, kde je také o jiných předmětech jednání v Kutné Hoře. O zajetí poselstva a jeho osudu viz i níže kap. 110, pozn. 6. Stč. překlad přidává: „Kterýžto přijev (= přijav) království zprávu tak roztrženého, přijíti místo sebe zůstavil Zykmunda, vývodu litvanského, kterýž poctivě potom přijat jest. A pro tu věc Martin papež pátý na něho klatbu vydal jest. O jednání s ním a vyslání nových poslů srv. V. V. Tomek IV2, str. 197—198 a V. Novotný, Sbor- ník Žižkův. O smrti Oldřicha Vaváka psal Zikmund z Bratislavy již 22. září (J. Dobiáš, Dějiny Pelhřimova II, str. 34). Pravděpodobně dýmějovým morem, o němž výše v kap. 89. 15. září. 106 3 4 6 Těch měst dobyla německá knížata, nikoli Míšňané (PDČ V, str. 511, pozn. 1). Organizováním druhé křižácké výpravy proti českým kacířům pověřil Martin V. kardinála Alfonse Brandu Castiglioniho (1350—1443), jehož agitaci se podařilo vymoci na říšských knížatech i měs- tech, že sebrali veliké vojsko, které se shromáždilo v Chebu. V jeho čele byl falckrabí Ludvík, syn krále Ruprechta, jehož královskou hodnost M. Vavřinec neuznával, trevírský arcibiskup Ota a ko- línský Dětřich, kdežto mohučský kurfiřt Konrád poslal jen vojsko. Vojsko vytáhlo z Chebu 28. srpna 1421 dvěma směry, jednak přes Loket, jednak přes Kynžvart, a dobylo postupně Žlutic, Maštova a Kadaně, ale tam se zdrželo čekáním na markrabí míšeňská a vévodu saského, takže teprve 18. září vytrhlo odtamtud a oblehlo Žatec, který se zatím proměnil ve veliký nedobytný tábor. Nedobytnost té městské pevnosti způsobila křižákům zakrátko stejnou porážku jako minulého roku Praha. O druhé křižácké výpravě podrobněji F. M. Bartoš, Husitská revoluce I, kap. VI. Správně Konrád (v. Duna, arcibiskup mohučský v l. 1419—1434). Jan (v. Nassau, arcibiskup mohuč- skývl. 1397—1419), původce sesazení Václava IV. z římsko-německého trůnu, byl již dva roky mrtev. Arcibiskupem Kolínským byl Dietrich v. Moers (1414—1463), trevírským Otto v. Ziegenhain (1418—1430). 19. září. V ležení knížat nastalo po nešťastném útoku na město podobné rozmrzení jako loni před Prahou, zvláště když Zikmund, s kterým se mínili spojit, své tažení do Čech odkládal. I mezi nimi vznikaly různice a také nedošlo k jednotným válečným akcím, protože vlastně žádný z nich nebyl vrchním velitelem. Opětného útoku na město se neodvážili, jen se pokoušeli zapálit je, dávajíce chytati holuby, vlaštovice a jiné domácí ptáky a přivazovati jim sirné svíčky, ale to zůstalo bez žádaného účinku. Dne 30. září učinili Žatečtí výpad z města a porazili stráž obléhajících; a již o dva dny později přišla do ležení zpráva, jak se zdá mylná, že od Slaného táhne české vojsko. Křižáci nechali dalšího obléhání a dali se téhož dne (2. října) na zpáteční tažení ve velikém zmatku, když buď úmyslně, nebo náhodou byly v ležení zapáleny stany (srv. V. V. Tomek IV2, str. 202). O této výpravě i článek R. Dvořáka v Sborníku historickém II, 1884, str. 360—366. 4. října. 2 8
Strana 373
372 o 373 107 2 3 Svatební smlouvy rakouského vévody Albrechta se Zikmundovou dcerou Alžbětou byly podepsány v Bratislavě 28. září (B. Bretholz, Ubergabe Mährens an Albrecht v Arch. f. österr. Gesch. 80, II, 1893, str. 39). Pippo Spano. Srv. výše kap. 37, pozn. 8. Boček z Kunštátu měl Brumov na Valašsku, kde Zikmundova vojska řádila asi od polovice října (Neumann, str. 62). Hašek z Ostroha u Strážnice na jižní Moravě pocházel ze zchudlé větve pánů z Valdštejna (na Trutnovsku) a přišel na Moravu snad teprve 1421 ve službách Petra ze Strážnice, kdežto ještě v bitvě u Vyšehradu 1420 bojoval na straně Zikmundově a byl tam zajat. V bojích proti králi, o kte- rých vypravuje Vavřinec ještě dále, získal si takové jméno, že byl v únoru 1422 zvolen vojenským velitelem pražského svazu, když se v Praze dostala k moci pravice. V březnu toho roku vykonal a nejspíše i způsobil popravu Jana Želivského, a uniknuv včas odvetě, nabyl veliké moci za vlády Zikmunda Korybutoviče. Ale válka proti Žižkovi, do které strhl 1424 Prahu a ve které byl poražen u Malešova, učinila ho v Praze nemožným. Do roka potom přešel k Zikmundovi, jehož vyzvědačem byl možná již dříve, zřekl se kalicha a byl od krále jmenován zemským hejtmanem moravským. Ze- mřel asi 1452. (O něm J. Pekař III, str. 143—146 a IV, str. 284, který ho zahrnuje nezaslouženou velikou chválou, patrně proto, že odstranil Želivského a vedl Pražany proti Žižkovi, a F. M. Bartoš, Pád Želivského v JHS 21, 1952, str. 84—87.) 108 3 19. října (J. Goll PDČ V, str. 514 uvádí po straně — patrně omylem — 13. září). Jan Hvězda z Vícemilic u Žlebů, zvaný Bzdinka, byl drobný zeman, který si nedávno dobyl rytířské ostruhy. Jeho vláda v Praze se skončila v únoru 1422. Pak se dal mezi tábory a padl v čele jejich vojsk 1425 při dobývání Kamenice n. L. O něm A. Sedláček, Hrady XII, str. 90 a H. Toman, str. 100—102 aj. Pokus o omezení jeho moci, o kterém vypravuje kronika, že vyšel z Betléma, byl dílem správce kaple M. Jakoubka, kterého také odpůrci obviňovali, že nejvíce kázal proti původcům popravy Jana Sádla, o níž v kap. násl. I 109 I 2 3 4 20. října. Záminkou k této věrolomné popravě se stalo nejspíše to, že Sádlo přijal ještě krátce po upálení Jana Krásy ve Vratislavi od Zikmunda zápis na pojištění svých pohledávek na biskupství litomyšlské. O tom F. M. Bartoš, Pád Želivského, JHS 21, 1952, str. 78 a 82. I tu se projevuje Vavřinec jako stoupenec strany Jakoubkovy. J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 105 soudí, že byl Jan Sádlo sťat jakožto prostředník reakčního spojení Prahy s panstvem. Farní kostel sv. Mikuláše na Kurném trhu byl až do 2. polovice XV. století nejpřednějším kostelem na Starém Městě. Byl založen asi již za Přemysla I. a první zmínka o něm je z r. 1273, kdy k němu sahala povodeň. U kostela byla farní budova, škola a na západní straně hřbitov. Bylo v něm 16 oltářů, založených a nadaných bohatými měšťany. R. 1421 byl tam farářem Jaroslav (srv. výše kap. 101). Kostel patřil až do Bílé hory církvi podobojí. R. 1635 ho dostali benediktýni ze Slovan, kteří u něho zřídili klášter a vystavěli nový chrám (v letech 1732—1737), dílo Kiliána Ignáce Dienzenhofera. Klášter byl r. 1785 zrušen, kostel prodán r. 1791 Pražské obci, až r. 1865 opraven a r. 1871 byl pro- najat církvi pravoslavné. Dnes je kostelem církve československé. Stč. překlad přidává: „pozdě hodě etc.“. Stč. překlad dodává: „proti svému gleytu jemu daného [tak orig.] ubezpečeného učinili“.
372 o 373 107 2 3 Svatební smlouvy rakouského vévody Albrechta se Zikmundovou dcerou Alžbětou byly podepsány v Bratislavě 28. září (B. Bretholz, Ubergabe Mährens an Albrecht v Arch. f. österr. Gesch. 80, II, 1893, str. 39). Pippo Spano. Srv. výše kap. 37, pozn. 8. Boček z Kunštátu měl Brumov na Valašsku, kde Zikmundova vojska řádila asi od polovice října (Neumann, str. 62). Hašek z Ostroha u Strážnice na jižní Moravě pocházel ze zchudlé větve pánů z Valdštejna (na Trutnovsku) a přišel na Moravu snad teprve 1421 ve službách Petra ze Strážnice, kdežto ještě v bitvě u Vyšehradu 1420 bojoval na straně Zikmundově a byl tam zajat. V bojích proti králi, o kte- rých vypravuje Vavřinec ještě dále, získal si takové jméno, že byl v únoru 1422 zvolen vojenským velitelem pražského svazu, když se v Praze dostala k moci pravice. V březnu toho roku vykonal a nejspíše i způsobil popravu Jana Želivského, a uniknuv včas odvetě, nabyl veliké moci za vlády Zikmunda Korybutoviče. Ale válka proti Žižkovi, do které strhl 1424 Prahu a ve které byl poražen u Malešova, učinila ho v Praze nemožným. Do roka potom přešel k Zikmundovi, jehož vyzvědačem byl možná již dříve, zřekl se kalicha a byl od krále jmenován zemským hejtmanem moravským. Ze- mřel asi 1452. (O něm J. Pekař III, str. 143—146 a IV, str. 284, který ho zahrnuje nezaslouženou velikou chválou, patrně proto, že odstranil Želivského a vedl Pražany proti Žižkovi, a F. M. Bartoš, Pád Želivského v JHS 21, 1952, str. 84—87.) 108 3 19. října (J. Goll PDČ V, str. 514 uvádí po straně — patrně omylem — 13. září). Jan Hvězda z Vícemilic u Žlebů, zvaný Bzdinka, byl drobný zeman, který si nedávno dobyl rytířské ostruhy. Jeho vláda v Praze se skončila v únoru 1422. Pak se dal mezi tábory a padl v čele jejich vojsk 1425 při dobývání Kamenice n. L. O něm A. Sedláček, Hrady XII, str. 90 a H. Toman, str. 100—102 aj. Pokus o omezení jeho moci, o kterém vypravuje kronika, že vyšel z Betléma, byl dílem správce kaple M. Jakoubka, kterého také odpůrci obviňovali, že nejvíce kázal proti původcům popravy Jana Sádla, o níž v kap. násl. I 109 I 2 3 4 20. října. Záminkou k této věrolomné popravě se stalo nejspíše to, že Sádlo přijal ještě krátce po upálení Jana Krásy ve Vratislavi od Zikmunda zápis na pojištění svých pohledávek na biskupství litomyšlské. O tom F. M. Bartoš, Pád Želivského, JHS 21, 1952, str. 78 a 82. I tu se projevuje Vavřinec jako stoupenec strany Jakoubkovy. J. Macek, Hus. rev. hnutí, str. 105 soudí, že byl Jan Sádlo sťat jakožto prostředník reakčního spojení Prahy s panstvem. Farní kostel sv. Mikuláše na Kurném trhu byl až do 2. polovice XV. století nejpřednějším kostelem na Starém Městě. Byl založen asi již za Přemysla I. a první zmínka o něm je z r. 1273, kdy k němu sahala povodeň. U kostela byla farní budova, škola a na západní straně hřbitov. Bylo v něm 16 oltářů, založených a nadaných bohatými měšťany. R. 1421 byl tam farářem Jaroslav (srv. výše kap. 101). Kostel patřil až do Bílé hory církvi podobojí. R. 1635 ho dostali benediktýni ze Slovan, kteří u něho zřídili klášter a vystavěli nový chrám (v letech 1732—1737), dílo Kiliána Ignáce Dienzenhofera. Klášter byl r. 1785 zrušen, kostel prodán r. 1791 Pražské obci, až r. 1865 opraven a r. 1871 byl pro- najat církvi pravoslavné. Dnes je kostelem církve československé. Stč. překlad přidává: „pozdě hodě etc.“. Stč. překlad dodává: „proti svému gleytu jemu daného [tak orig.] ubezpečeného učinili“.
Strana 374
110 2 6 8 Bočkem se míní litický pán Viktorin z Kunštátu. Pánem Žampachu byl Mikeš ze Žampachu, který se r. 1410 přimlouval za Husa a 1415 podepsal protest proti jeho upálení a 1421 zápis sněmu čáslavského (A. Sedláček, Hrady II, str. 126). 16. října. 18. října. 23. října. Jan II., vévoda ratibořský (nar. 1375, † 1424), zajal pražské posly v Ratiboři. Šlechtické členy posel- stva držel Zikmund v zajetí na Špilberce u Brna, ale brzy dal postínat jejich čeleď a posly odvést do Trenčína, později je vyměnil za vlastní straníky, zajaté od husitů. Buď zároveň s posly velikého vévody, nebo o něco málo později se navrátili z Polska někteří ze starších poslů českých, tak Petr Engliš a Jan Kardinál (V. V. Tomek IV2, str. 209). 26. října. Štěnovice u Blovic náležely patricijské rodině Pabijánků v Plzni, která se přidala k husitům (A. Sed- láček, Hrady XIII, str. 243). Jevišovice dobyl Albrecht Rakouský po pětidenním boji 26. října, a to na Bočkovi a Janovi z Kunštá- tu (R. Urbánek v ČMM, 63, 1940, str. 261 a J. Hosák, str. 100). I1I 2 6 8 9 10 11 12 13 Sídlem adamitů byl nejpravděpodobněji ostrov při ústí potoka Řečice do Nežárky (F. Teplý, Pří- spěvky k dějinám českého rybnikářství, 1937, str. 115). O jiných pramenech k dějinám adamitů a o pokusech určit ono místo, J. Pekař IV, str. 85 a nověji J. Macek II, str. 349, zvláště pozn. 180. O naháčích je i veršovaná zpráva v rkp. O Starých letopisů, SL (P—Ch), str. 396. Páteř = Otčenáš. viery = vyznání víry. Tj. Petra Kániše. Mikuláš, prostý sedlák, jejich hlava; proto jim také podle něho říkali „mikulášenci“. Latinský text příslušného místa ve Vulgátě (Mat. 21, 31) zní: „Dicit illis Jesus: Amen dico vobis, quia publicani (Kralická překládá: publikáni) et meretrices praecedent vos in regnum Dei. Lat. „femoralia“, stč. překlad „rúšce“. Viz výše kap. 69, pozn. 20. Apokal. 16, 17: V této kapitole se líčí, jak sedm andělů vylilo sedm koflíků hněvu Božího na zem. A místo 16, 17—20 zní: „17. Tedy sedmý anděl vylil koflík svůj na povětří, i vyšel hlas veliký z chrámu nebeského, z trůnu, řkoucí: Stalo se. 18. I stali se zvukové a hromobití a blýskání, i země třesení stalo se veliké, jakéhož nikdy nebylo, jakž jsou lidé na zemi, země třesení tak velikého. 19. I roztrhlo se to veliké město na tři strany a města národů padla. A Babylon veliký přišel na paměť před obličejem Božím, aby dal jemu kalich vína prchlivosti hněvu svého. 20. A všichni ostrovové pominuli a hory nejsou nalezeny. Mat. 25,6: „O půlnoci pak stal se křik: Aj, ženich jde, vyjděte proti němu“ (podobenství o desíti pannách). Jana, snad Bydlínského. Zdena, upálená na Příběnicích, jinak neznámá, je hrdinkou Jiráskova románu Proti všem (F. M. Bar- toš, Husitství u Jiráska v Sborníku Jiráskově 1921, str. 25). V rkp. SK ČSR 11 D 8 jsou na tomto místě vloženy články (otištěné ve vydání Höflerově), ale ty se týkají valdenských a bratří (J. Goll v PDČ V, str. 519, pozn. 2). Byl to asi hejtman Bořek Klatovský. K tomu srv. i Isaac de Beausobre: Rozprava o českých adamitech, český překlad s úvodem J. Macka, 1954. V lat. originále: „feria III ante Luce“ (14. října), ale znění protokolů má: „ten úterý po sv. Lukáši“, takže by mělo být post Luce, tj. 21. října. 14
110 2 6 8 Bočkem se míní litický pán Viktorin z Kunštátu. Pánem Žampachu byl Mikeš ze Žampachu, který se r. 1410 přimlouval za Husa a 1415 podepsal protest proti jeho upálení a 1421 zápis sněmu čáslavského (A. Sedláček, Hrady II, str. 126). 16. října. 18. října. 23. října. Jan II., vévoda ratibořský (nar. 1375, † 1424), zajal pražské posly v Ratiboři. Šlechtické členy posel- stva držel Zikmund v zajetí na Špilberce u Brna, ale brzy dal postínat jejich čeleď a posly odvést do Trenčína, později je vyměnil za vlastní straníky, zajaté od husitů. Buď zároveň s posly velikého vévody, nebo o něco málo později se navrátili z Polska někteří ze starších poslů českých, tak Petr Engliš a Jan Kardinál (V. V. Tomek IV2, str. 209). 26. října. Štěnovice u Blovic náležely patricijské rodině Pabijánků v Plzni, která se přidala k husitům (A. Sed- láček, Hrady XIII, str. 243). Jevišovice dobyl Albrecht Rakouský po pětidenním boji 26. října, a to na Bočkovi a Janovi z Kunštá- tu (R. Urbánek v ČMM, 63, 1940, str. 261 a J. Hosák, str. 100). I1I 2 6 8 9 10 11 12 13 Sídlem adamitů byl nejpravděpodobněji ostrov při ústí potoka Řečice do Nežárky (F. Teplý, Pří- spěvky k dějinám českého rybnikářství, 1937, str. 115). O jiných pramenech k dějinám adamitů a o pokusech určit ono místo, J. Pekař IV, str. 85 a nověji J. Macek II, str. 349, zvláště pozn. 180. O naháčích je i veršovaná zpráva v rkp. O Starých letopisů, SL (P—Ch), str. 396. Páteř = Otčenáš. viery = vyznání víry. Tj. Petra Kániše. Mikuláš, prostý sedlák, jejich hlava; proto jim také podle něho říkali „mikulášenci“. Latinský text příslušného místa ve Vulgátě (Mat. 21, 31) zní: „Dicit illis Jesus: Amen dico vobis, quia publicani (Kralická překládá: publikáni) et meretrices praecedent vos in regnum Dei. Lat. „femoralia“, stč. překlad „rúšce“. Viz výše kap. 69, pozn. 20. Apokal. 16, 17: V této kapitole se líčí, jak sedm andělů vylilo sedm koflíků hněvu Božího na zem. A místo 16, 17—20 zní: „17. Tedy sedmý anděl vylil koflík svůj na povětří, i vyšel hlas veliký z chrámu nebeského, z trůnu, řkoucí: Stalo se. 18. I stali se zvukové a hromobití a blýskání, i země třesení stalo se veliké, jakéhož nikdy nebylo, jakž jsou lidé na zemi, země třesení tak velikého. 19. I roztrhlo se to veliké město na tři strany a města národů padla. A Babylon veliký přišel na paměť před obličejem Božím, aby dal jemu kalich vína prchlivosti hněvu svého. 20. A všichni ostrovové pominuli a hory nejsou nalezeny. Mat. 25,6: „O půlnoci pak stal se křik: Aj, ženich jde, vyjděte proti němu“ (podobenství o desíti pannách). Jana, snad Bydlínského. Zdena, upálená na Příběnicích, jinak neznámá, je hrdinkou Jiráskova románu Proti všem (F. M. Bar- toš, Husitství u Jiráska v Sborníku Jiráskově 1921, str. 25). V rkp. SK ČSR 11 D 8 jsou na tomto místě vloženy články (otištěné ve vydání Höflerově), ale ty se týkají valdenských a bratří (J. Goll v PDČ V, str. 519, pozn. 2). Byl to asi hejtman Bořek Klatovský. K tomu srv. i Isaac de Beausobre: Rozprava o českých adamitech, český překlad s úvodem J. Macka, 1954. V lat. originále: „feria III ante Luce“ (14. října), ale znění protokolů má: „ten úterý po sv. Lukáši“, takže by mělo být post Luce, tj. 21. října. 14
Strana 375
15 16 374 O Viz výše pozn. 7. O adamitech Z. Nejedlý, str. 290—293, ukazuje, že žaloby na pohlavní výstřednosti, zaviněné ná- boženskou přepjatostí, je slyšet takřka po celý středověk. Podle něho se zdá, že „orgie adamitské nebyly ničím jiným než hody lásky, jak je žádal Martínek“. Podle jeho mínění není vyloučeno, že při těchto schůzích, pořádaných po příkladu večeře Páně, docházelo k různým excesům, avšak jejich účel i průběh nebyl aspoň v základě nemravný. Proti němu J. Pekař I, str. 264, pozn. 2 uvádí svě- dectví Chelčického o adamitech na doklad toho, že nelze zprávy o nich vykládat za pouhé pomluvy. Z. Nejedlý sám, když mluví v doslovu k Jiráskově epopeji Proti všem 1950, str. 624—625 o vyhlazení Božího zástupu, stojí zcela na stanovisku Žižkově a Jiráskově. K tomu srv. J. Macek II, str. 321nn., a Husitské rev. hnutí, str. 93n. 375 112 2 31. října. Pravděpodobně arciděkanský chrám sv. Jakuba. 113 I 2 3 4 8. listopadu. Neděle po sv. Martině byla r. 1421 16. listopadu. Jelikož však jde o „následující den“ po sobotě před sv. Martinem, je jedno z obou dat chybné. Buď tedy jde o 8. a 9., nebo o 15. a 16. listopad. J. Goll (po straně lat. textu v PDČ V, str. 520) i V. V. Tomek IV2, str. 212, uvádějí data 8. a 9. listo- padu, zřejmě vzhledem k následujícím událostem, které stč. překlad datuje 11. listopadu. Stoupenec Želivského kněz Vilém je jinak znám vypsáním žalostné jeho smrti a žalobou na Ja- koubka (viz i SL(Š) str. 40—44), kterou rozebral F. M. Bartoš v JHS 1952, str. 77. Staročeský překlad praví, že se jeho ustanovení stalo na den svatého Martina. Změna v čtyřčlenné konzistoři husitské, vymožená stranou Želivského, vyloučila z ní M. Jana Příbrama a M. Prokopa z Plzně (kap. 102). Stč. překlad o něm praví: „Kterýžto svými kázáními více bouřil a bořil nežli stavěl a zdělával.“ Lat. originál má jen: plus turbavit (= bouřil) quam edificavit (= stavěl). 114 2 6 Stč. překlad přidává: „ba až podnes a to vše pro kněží“. Stč. překlad přidává: „až bude v soudný den“. 12. listopadu. Stč. překlad přidává: „skrze mistra Jakoubka a mistra Petra Engliše“. V stč. překladu začíná Želivský takto: „Ulajž se! 14. listopadu. Jíra rukavičník byl novoměstský konšel, který se naposledy připomíná za bouře, v níž zahynul Želivský. Stč. překlad přidává: „bez zůstání úřadního“. I 8 115 2 3 4 5 I1. listopadu asi o 16. hod. odpol. podle našeho času. 12. listopadu. Podle V. V. Tomka IV2, str. 212, byl to kostelík sv. Palmacia nedaleko Karlštejna na malém vršku při břehu řeky Mže (nynější Berounky). Pravděpodobně mříž u pastoforia. Jindřich z Plavna v Sasku († 1446) měl v Čechách Bečov a Kynžvart a byl sloupem královské strany v západních Čechách (A. Sedláček, Hrady XIII, str. 60—61, podrobně o něm V. V. Tomek IV2, str. 99—100 a 215—216). I
15 16 374 O Viz výše pozn. 7. O adamitech Z. Nejedlý, str. 290—293, ukazuje, že žaloby na pohlavní výstřednosti, zaviněné ná- boženskou přepjatostí, je slyšet takřka po celý středověk. Podle něho se zdá, že „orgie adamitské nebyly ničím jiným než hody lásky, jak je žádal Martínek“. Podle jeho mínění není vyloučeno, že při těchto schůzích, pořádaných po příkladu večeře Páně, docházelo k různým excesům, avšak jejich účel i průběh nebyl aspoň v základě nemravný. Proti němu J. Pekař I, str. 264, pozn. 2 uvádí svě- dectví Chelčického o adamitech na doklad toho, že nelze zprávy o nich vykládat za pouhé pomluvy. Z. Nejedlý sám, když mluví v doslovu k Jiráskově epopeji Proti všem 1950, str. 624—625 o vyhlazení Božího zástupu, stojí zcela na stanovisku Žižkově a Jiráskově. K tomu srv. J. Macek II, str. 321nn., a Husitské rev. hnutí, str. 93n. 375 112 2 31. října. Pravděpodobně arciděkanský chrám sv. Jakuba. 113 I 2 3 4 8. listopadu. Neděle po sv. Martině byla r. 1421 16. listopadu. Jelikož však jde o „následující den“ po sobotě před sv. Martinem, je jedno z obou dat chybné. Buď tedy jde o 8. a 9., nebo o 15. a 16. listopad. J. Goll (po straně lat. textu v PDČ V, str. 520) i V. V. Tomek IV2, str. 212, uvádějí data 8. a 9. listo- padu, zřejmě vzhledem k následujícím událostem, které stč. překlad datuje 11. listopadu. Stoupenec Želivského kněz Vilém je jinak znám vypsáním žalostné jeho smrti a žalobou na Ja- koubka (viz i SL(Š) str. 40—44), kterou rozebral F. M. Bartoš v JHS 1952, str. 77. Staročeský překlad praví, že se jeho ustanovení stalo na den svatého Martina. Změna v čtyřčlenné konzistoři husitské, vymožená stranou Želivského, vyloučila z ní M. Jana Příbrama a M. Prokopa z Plzně (kap. 102). Stč. překlad o něm praví: „Kterýžto svými kázáními více bouřil a bořil nežli stavěl a zdělával.“ Lat. originál má jen: plus turbavit (= bouřil) quam edificavit (= stavěl). 114 2 6 Stč. překlad přidává: „ba až podnes a to vše pro kněží“. Stč. překlad přidává: „až bude v soudný den“. 12. listopadu. Stč. překlad přidává: „skrze mistra Jakoubka a mistra Petra Engliše“. V stč. překladu začíná Želivský takto: „Ulajž se! 14. listopadu. Jíra rukavičník byl novoměstský konšel, který se naposledy připomíná za bouře, v níž zahynul Želivský. Stč. překlad přidává: „bez zůstání úřadního“. I 8 115 2 3 4 5 I1. listopadu asi o 16. hod. odpol. podle našeho času. 12. listopadu. Podle V. V. Tomka IV2, str. 212, byl to kostelík sv. Palmacia nedaleko Karlštejna na malém vršku při břehu řeky Mže (nynější Berounky). Pravděpodobně mříž u pastoforia. Jindřich z Plavna v Sasku († 1446) měl v Čechách Bečov a Kynžvart a byl sloupem královské strany v západních Čechách (A. Sedláček, Hrady XIII, str. 60—61, podrobně o něm V. V. Tomek IV2, str. 99—100 a 215—216). I
Strana 376
6 O bitvě na Vladaři mají popis H. Toman, str. 270 a Z. Frankenberger I, str. 16onn. Tam se Žižka s vozovou hradbou probil z nepřátelského obklíčení. 116 I 2 3 4 Vztahuje se k věcem již dříve popsaným. Jmenovaní páni se neodtrhli od Pražanů teprve tehdy, ani všichni ve stejnou dobu (PDČ V, str. 525, pozn. 8). Stč. překlad přidává: „jako psi“. 14. listopadu. Malešov náležel tehdy Martinu Kladnému z Těchlovic, který byl předním šlechticem strany krá- lovské (A. Sedláček, Hrady XII, str. 130). 19. listopadu. 5 117 6 8 9 10 11 Stč. překlad přidává: „mordujíce lid dělný, pracovitý“. Umluva Petra ze Strážnice s Přemkem Opavským a Benešem z Kravař o postoupení Helfštejna byla podepsána v Uherském Hradišti 28. října (otiskl ji B. Bretholz, Übergabe Mährens atd., str. 87—88). Stč. překlad přidává: „králi“. M. Zikmund z Jistebnice, který musil odejít ze Strážnice, byl vůdčí osobností moravského husitství. R. 1412 dosáhl hodnosti mistra artistické fakulty na Karlově univerzitě a pak asi odešel na Moravu, a to nejspíše jako kaplan největšího Husova ochránce, zemského hejtmana Lacka z Kravař. Po jeho smrti 1416 přešel do služeb Petra ze Strážnice a vrátil se asi zase k němu, když se přehnala bouře, o které vypráví kronikář. Zaniká však v našich pramenech od r. 1421 a vynořuje se z temnot až 1448, kdy ho zastihujeme v Praze, kde ještě asi 1450 působil na univerzitě. Snad je to ještě on, kdo napsal 1470 závěť jako M. Zikmund, lékař vnitřní a pražský měšťan, v AČ XXVI, str. 577. O Zikmundovi F. M. Bartoš v JHS 2, 1929, str. 84—86. Stč. překlad přidává: „k rozkazu královu“. Zápis brněnského směru, kterým se sněmovníci zavázali k boji proti husitství, je dán 17. listopadu 1421 a otištěn v AČX, str. 246—248. O čtyři dny dříve se odřekl husitství Petr ze Strážnice a zavá- zal se vydědit syna Václava a vložit toto vydědění do zemských desk (AČ VI, str. 400—402). Stč. kázanie = trestání. Stč. zákonských = řeholnických. V stč. překladu je přídavek: „Ha ha, šťastný by byl nyní ten, kohož by tyto cizí příhody nuzné a úzké mohly ztrestati, vystříci i naučení svaté hada opatrného příkladné vzíti, míti, jeho požívati“ (PDČ V, str. 527, pozn.). Stč. překlad vkládá: „(nepřiznajíť se k tomu)“. Místo: „Otce i Syna i Ducha svatého. Amen.“ má stč. překlad: „Otce svatého papeže. (O hy, hy etc.). Václav Strážnický z Kravař zachoval věrnost kalichu a převzal 1434 s bratrem Jiřím otcovské dě- dictví. Zemřel 1439 (L. Hosák, str. 418). Stč. překlad vkládá: „(Ubohý král domníval se, že má do dne soudného trvati, vládnouti).“ 2 12 13 118 I 2 3 4 Lát originál má: 1301, V. V. Tomek IV2, str. 216 udává: asi 1300, stč. překlad 130. 25. listopadu. Stč. překlad vkládá upřímné přání: „(O věrní cepníci, naspoř vás Pán Bůh!).“ Stč. překlad připojuje: „a k tomu hrdla svá a statky svými“.
6 O bitvě na Vladaři mají popis H. Toman, str. 270 a Z. Frankenberger I, str. 16onn. Tam se Žižka s vozovou hradbou probil z nepřátelského obklíčení. 116 I 2 3 4 Vztahuje se k věcem již dříve popsaným. Jmenovaní páni se neodtrhli od Pražanů teprve tehdy, ani všichni ve stejnou dobu (PDČ V, str. 525, pozn. 8). Stč. překlad přidává: „jako psi“. 14. listopadu. Malešov náležel tehdy Martinu Kladnému z Těchlovic, který byl předním šlechticem strany krá- lovské (A. Sedláček, Hrady XII, str. 130). 19. listopadu. 5 117 6 8 9 10 11 Stč. překlad přidává: „mordujíce lid dělný, pracovitý“. Umluva Petra ze Strážnice s Přemkem Opavským a Benešem z Kravař o postoupení Helfštejna byla podepsána v Uherském Hradišti 28. října (otiskl ji B. Bretholz, Übergabe Mährens atd., str. 87—88). Stč. překlad přidává: „králi“. M. Zikmund z Jistebnice, který musil odejít ze Strážnice, byl vůdčí osobností moravského husitství. R. 1412 dosáhl hodnosti mistra artistické fakulty na Karlově univerzitě a pak asi odešel na Moravu, a to nejspíše jako kaplan největšího Husova ochránce, zemského hejtmana Lacka z Kravař. Po jeho smrti 1416 přešel do služeb Petra ze Strážnice a vrátil se asi zase k němu, když se přehnala bouře, o které vypráví kronikář. Zaniká však v našich pramenech od r. 1421 a vynořuje se z temnot až 1448, kdy ho zastihujeme v Praze, kde ještě asi 1450 působil na univerzitě. Snad je to ještě on, kdo napsal 1470 závěť jako M. Zikmund, lékař vnitřní a pražský měšťan, v AČ XXVI, str. 577. O Zikmundovi F. M. Bartoš v JHS 2, 1929, str. 84—86. Stč. překlad přidává: „k rozkazu královu“. Zápis brněnského směru, kterým se sněmovníci zavázali k boji proti husitství, je dán 17. listopadu 1421 a otištěn v AČX, str. 246—248. O čtyři dny dříve se odřekl husitství Petr ze Strážnice a zavá- zal se vydědit syna Václava a vložit toto vydědění do zemských desk (AČ VI, str. 400—402). Stč. kázanie = trestání. Stč. zákonských = řeholnických. V stč. překladu je přídavek: „Ha ha, šťastný by byl nyní ten, kohož by tyto cizí příhody nuzné a úzké mohly ztrestati, vystříci i naučení svaté hada opatrného příkladné vzíti, míti, jeho požívati“ (PDČ V, str. 527, pozn.). Stč. překlad vkládá: „(nepřiznajíť se k tomu)“. Místo: „Otce i Syna i Ducha svatého. Amen.“ má stč. překlad: „Otce svatého papeže. (O hy, hy etc.). Václav Strážnický z Kravař zachoval věrnost kalichu a převzal 1434 s bratrem Jiřím otcovské dě- dictví. Zemřel 1439 (L. Hosák, str. 418). Stč. překlad vkládá: „(Ubohý král domníval se, že má do dne soudného trvati, vládnouti).“ 2 12 13 118 I 2 3 4 Lát originál má: 1301, V. V. Tomek IV2, str. 216 udává: asi 1300, stč. překlad 130. 25. listopadu. Stč. překlad vkládá upřímné přání: „(O věrní cepníci, naspoř vás Pán Bůh!).“ Stč. překlad připojuje: „a k tomu hrdla svá a statky svými“.
Strana 377
6 8 376 v— & 377 8. prosince. Podle Tomka IV2, str. 217 přijali ho Pražané nepochybně určitými úmluvami za nejvyššího správce svých věcí vojenských společně s tábory, odkudž se nazýval v prvním čase potom „správcem obcí České země přichylných a plnících zákona Božího“ (V. V. Tomek IV2, str. 218, pozn. 45). Stč. překlad přidává: „i dřevěných“. Stč. překlad sem vkládá: „(Ó nemoudrosti! patřil-lit jest Pán a znáti jich dobrá svědomí ráčil-li, srdcí prosících upřímných a k duchu zarmoucenému, skroušenému k té nejdražší oběti, neměli sou proč plivati; nebo v žalmích obět Bohu duch zarmoucený a srdce skroušené etc.)“. 119 I 2 3 6 V lat. originále je nesprávně Heinricus místo Oldřich (srv. V. V. Tomek IV2, str. 219). Stč. překlad přidává: „na koly“. Stč. překlad přidává: „zalýkání bolestného“. Stč. překlad přidává: „Turkův“ (tj. nad Turky). Stč. překlad přidává „požívati věrným na paměť jeho nevinného umučení“. V stč. překladu: „obrať se jako Ezechiáš k stěně“. Skutk. 26, 14. 120 2 5 6 V lat. orig.: circa tugurium Thabor. Lat. tugurium = bouda, barák. V stč. překladě „tvrz řečenou Tábor“. V. V. Tomek IV2, str. 220 užívá výrazu „huť“ a praví, že ta huť, nově vystavěná od krále Zikmunda za jeho předešlého pobytu v Hoře, stála nejspíše u pověstné šachty, kterou Kutnohorští posměšně nazvali Tábor, když do ní vhazovali oběti svého protihusitského záští (viz výše kap. 24). Byl to asi druh opevnění, srub, bašta (o tom výrazu obšírně J. Pekař IV, str. 90—91), zřízené před městskými hradbami. Z. Frankenberger (I, 169 a mapka 165) ji hledá na západ od Kutné Hory smě- rem na Přítoky, J. Pekař IV, str. 95 u sv. Martina za Kouřimskou bránou, J. Durdík (str. 146, v pří- loze dva plánky) na výběžku Sukova vrchu na sever od města. Stč. překlad přidává: „z Strážnice“. 21. prosince. Kutnohorský minemistr, který zůstal v opuštěném městě, byl novoměstský měšťan, malíř a řezbář Mikuláš z Dědibab. Zahynul asi za vraždění, které kronikář vypisuje (E. Leminger, Královská min- covna v Kutné Hoře. Dodatky, 1924, str. 43). Stč. překlad přidává: „a braň v svých rukou chutnali“. Je to ohlas verše z písně „Ktož sú boží bo- jovníci“. 22. prosince. O bojích před Kutnou Horou sebral starší materiál J. Pekař ve Zprávách pramenů o bojích u Hory a Brodu kolem vánoc 1421 (1928); on také podává o nich obšírný výklad III, str. 130—142 s poznámkami k němu IV, str. 90—101 opět se snahou co nejvíce snížit Žižkovy zá- sluhy o zahnání Zikmundových křižáků. Nověji o těchto bojích J. Durdík, str. 146—148 a dva plánky. Kronika končí náhle, větou sotva načatou, ve vypravování o vrcholném vítězství Žižkově nad Zik- mundem. Pád Kutné Hory a obklíčení královskými voji způsobily Žižkovu vojsku situaci svrchovaně nebezpečnou. Ale Žižka, jak vypravuje Vavřinec, přitáhl hned ke královu vojsku a prudkou střelbou je zahnal z jeho místa od města. Potom vyčkal jen večera, a když bylo „pět hodin na noc“, probi se „mocně“ nepřátelským vojskem. Není důvodu nevěřit této zprávě, jak chce J. Pekař IV, str. 95. Netáhl odtud daleko, jen asi čtvrt míle, a zavřel se tam ve vozovou hradbu. Ale Zikmund se již ne- odvážil dalšího útoku a Žižka odtáhl 23. prosince do Kolína. Král v domnění, že ho navždy porazil, oslavoval v dobytém městě bezstarostně vítězství a jeho vojsko plenilo daleké okolí a páchalo nej- hroznější násilnosti zejména na ženách a dětech. Ale 6. ledna 1422 se náhle objevilo u vsi Nebovid před Kutnou Horou Žižkovo vojsko, zesílené
6 8 376 v— & 377 8. prosince. Podle Tomka IV2, str. 217 přijali ho Pražané nepochybně určitými úmluvami za nejvyššího správce svých věcí vojenských společně s tábory, odkudž se nazýval v prvním čase potom „správcem obcí České země přichylných a plnících zákona Božího“ (V. V. Tomek IV2, str. 218, pozn. 45). Stč. překlad přidává: „i dřevěných“. Stč. překlad sem vkládá: „(Ó nemoudrosti! patřil-lit jest Pán a znáti jich dobrá svědomí ráčil-li, srdcí prosících upřímných a k duchu zarmoucenému, skroušenému k té nejdražší oběti, neměli sou proč plivati; nebo v žalmích obět Bohu duch zarmoucený a srdce skroušené etc.)“. 119 I 2 3 6 V lat. originále je nesprávně Heinricus místo Oldřich (srv. V. V. Tomek IV2, str. 219). Stč. překlad přidává: „na koly“. Stč. překlad přidává: „zalýkání bolestného“. Stč. překlad přidává: „Turkův“ (tj. nad Turky). Stč. překlad přidává „požívati věrným na paměť jeho nevinného umučení“. V stč. překladu: „obrať se jako Ezechiáš k stěně“. Skutk. 26, 14. 120 2 5 6 V lat. orig.: circa tugurium Thabor. Lat. tugurium = bouda, barák. V stč. překladě „tvrz řečenou Tábor“. V. V. Tomek IV2, str. 220 užívá výrazu „huť“ a praví, že ta huť, nově vystavěná od krále Zikmunda za jeho předešlého pobytu v Hoře, stála nejspíše u pověstné šachty, kterou Kutnohorští posměšně nazvali Tábor, když do ní vhazovali oběti svého protihusitského záští (viz výše kap. 24). Byl to asi druh opevnění, srub, bašta (o tom výrazu obšírně J. Pekař IV, str. 90—91), zřízené před městskými hradbami. Z. Frankenberger (I, 169 a mapka 165) ji hledá na západ od Kutné Hory smě- rem na Přítoky, J. Pekař IV, str. 95 u sv. Martina za Kouřimskou bránou, J. Durdík (str. 146, v pří- loze dva plánky) na výběžku Sukova vrchu na sever od města. Stč. překlad přidává: „z Strážnice“. 21. prosince. Kutnohorský minemistr, který zůstal v opuštěném městě, byl novoměstský měšťan, malíř a řezbář Mikuláš z Dědibab. Zahynul asi za vraždění, které kronikář vypisuje (E. Leminger, Královská min- covna v Kutné Hoře. Dodatky, 1924, str. 43). Stč. překlad přidává: „a braň v svých rukou chutnali“. Je to ohlas verše z písně „Ktož sú boží bo- jovníci“. 22. prosince. O bojích před Kutnou Horou sebral starší materiál J. Pekař ve Zprávách pramenů o bojích u Hory a Brodu kolem vánoc 1421 (1928); on také podává o nich obšírný výklad III, str. 130—142 s poznámkami k němu IV, str. 90—101 opět se snahou co nejvíce snížit Žižkovy zá- sluhy o zahnání Zikmundových křižáků. Nověji o těchto bojích J. Durdík, str. 146—148 a dva plánky. Kronika končí náhle, větou sotva načatou, ve vypravování o vrcholném vítězství Žižkově nad Zik- mundem. Pád Kutné Hory a obklíčení královskými voji způsobily Žižkovu vojsku situaci svrchovaně nebezpečnou. Ale Žižka, jak vypravuje Vavřinec, přitáhl hned ke královu vojsku a prudkou střelbou je zahnal z jeho místa od města. Potom vyčkal jen večera, a když bylo „pět hodin na noc“, probi se „mocně“ nepřátelským vojskem. Není důvodu nevěřit této zprávě, jak chce J. Pekař IV, str. 95. Netáhl odtud daleko, jen asi čtvrt míle, a zavřel se tam ve vozovou hradbu. Ale Zikmund se již ne- odvážil dalšího útoku a Žižka odtáhl 23. prosince do Kolína. Král v domnění, že ho navždy porazil, oslavoval v dobytém městě bezstarostně vítězství a jeho vojsko plenilo daleké okolí a páchalo nej- hroznější násilnosti zejména na ženách a dětech. Ale 6. ledna 1422 se náhle objevilo u vsi Nebovid před Kutnou Horou Žižkovo vojsko, zesílené
Strana 378
rychlým náborem čerstvých sil zejména z Jičínska, a udeřilo na zmatené a rozptýlené vojsko krá- lovské. Zikmund, ač měl trojnásobnou i čtyřnásobnou přesilu, netroufal se dát zavřít v pevné Hoře, nýbrž dal se ještě téhož dne na rychlý a zmatený ústup, rozkázav město zapálit. Ale husité mu ne- dopřáli oddechu; uhasili požár města a hnali královo vojsko celou noc i příští den po staré silnici až na hranice k Německému (nyní Havlíčkovu) Brodu. Nazítří, 8. ledna, dohonil Žižka zadní voj Zikmundův u Habrů. Tam se sice královské vojsko sešikovalo na jakémsi návrší, ale při prvním českém útoku za hlaholu trub se Uhři dali hned na útěk a strhli s sebou i ostatní. Stejně tak dopadl nový pokus o odpor u Německého Brodu. Z něho ještě v noci prchal král Zikmund dále a za ním většina vojska. Protože most přes Sázavu nestačil množství utíkajících, jela uherská jízda se svým vůdcem Pipem přes zamrzlou řeku, ale led se pod velikou tíhou prolomil a utonulo nejméně 548 jezdců. Před městem zanechali nepřátelé vítězům přes 500 vozů „plných, natlačených, vrchovatých s rozličným zbožím, klenoty, penězi, rouchy a také truhlami plnými knih“. V městě zůstalo několik šlechticů českých, německých a polských a mezi nimi také Záviše Černý z Garbova, který se jako hejtman ujal řízení obrany města. Útok Žižkův 9. ledna byl statečně odra- žen, neb „jsú se rytířsky bránili“ až do večera. Protože však městské zdi byly značně pobořeny, za- čalo se v sobotu 10. ledna hned po mši jednati o vzdání. Zatím však část husitského vojska vnikla na jiné straně do města a vůdcové nemohli udržet mužstvo, aby se krutě nepomstilo za poslední křižácké ukrutnosti. Přes 1500 lidí bylo zabito, dílem ze Zikmundova vojska, dílem z obyvatelů, ženy a děti byly aspoň z velké části vyvedeny z města, to bylo zapáleno, takže po sedm let zůstalo bez obyvatelů. Žižkovo tažení bylo korunováno plným úspěchem a z vděčnosti za to byl v neděli 11. ledna Žižka sám slavně pasován na rytíře; teprve druhého dne dostalo se té pocty i ostatním vybraným bojovníkům, kteří se v těch bojích svou statečností vyznamenali. (Srv. V. V. Tomek IV2, str. 228 až 230, H. Toman, str. 271—273, R. Urbánek, Žižka str. 180—186, J. Durdík, str. 145—148. Souhrnně o Žižkovi a husitském válečnictví nejdůkladněji po H. Tomanovi R. Urbánek, Žižka a husitské vá- lečnictví v Sborníku Žižkově, str. 20—74, J. Durdík, Husitské vojenství, 1953, s hojnými vyobraze- ními husitské výzbroje, vozových šiků, mapkami a plány bojišť, F. Šmahel, Jan Žižka z Trocnova, 1969.
rychlým náborem čerstvých sil zejména z Jičínska, a udeřilo na zmatené a rozptýlené vojsko krá- lovské. Zikmund, ač měl trojnásobnou i čtyřnásobnou přesilu, netroufal se dát zavřít v pevné Hoře, nýbrž dal se ještě téhož dne na rychlý a zmatený ústup, rozkázav město zapálit. Ale husité mu ne- dopřáli oddechu; uhasili požár města a hnali královo vojsko celou noc i příští den po staré silnici až na hranice k Německému (nyní Havlíčkovu) Brodu. Nazítří, 8. ledna, dohonil Žižka zadní voj Zikmundův u Habrů. Tam se sice královské vojsko sešikovalo na jakémsi návrší, ale při prvním českém útoku za hlaholu trub se Uhři dali hned na útěk a strhli s sebou i ostatní. Stejně tak dopadl nový pokus o odpor u Německého Brodu. Z něho ještě v noci prchal král Zikmund dále a za ním většina vojska. Protože most přes Sázavu nestačil množství utíkajících, jela uherská jízda se svým vůdcem Pipem přes zamrzlou řeku, ale led se pod velikou tíhou prolomil a utonulo nejméně 548 jezdců. Před městem zanechali nepřátelé vítězům přes 500 vozů „plných, natlačených, vrchovatých s rozličným zbožím, klenoty, penězi, rouchy a také truhlami plnými knih“. V městě zůstalo několik šlechticů českých, německých a polských a mezi nimi také Záviše Černý z Garbova, který se jako hejtman ujal řízení obrany města. Útok Žižkův 9. ledna byl statečně odra- žen, neb „jsú se rytířsky bránili“ až do večera. Protože však městské zdi byly značně pobořeny, za- čalo se v sobotu 10. ledna hned po mši jednati o vzdání. Zatím však část husitského vojska vnikla na jiné straně do města a vůdcové nemohli udržet mužstvo, aby se krutě nepomstilo za poslední křižácké ukrutnosti. Přes 1500 lidí bylo zabito, dílem ze Zikmundova vojska, dílem z obyvatelů, ženy a děti byly aspoň z velké části vyvedeny z města, to bylo zapáleno, takže po sedm let zůstalo bez obyvatelů. Žižkovo tažení bylo korunováno plným úspěchem a z vděčnosti za to byl v neděli 11. ledna Žižka sám slavně pasován na rytíře; teprve druhého dne dostalo se té pocty i ostatním vybraným bojovníkům, kteří se v těch bojích svou statečností vyznamenali. (Srv. V. V. Tomek IV2, str. 228 až 230, H. Toman, str. 271—273, R. Urbánek, Žižka str. 180—186, J. Durdík, str. 145—148. Souhrnně o Žižkovi a husitském válečnictví nejdůkladněji po H. Tomanovi R. Urbánek, Žižka a husitské vá- lečnictví v Sborníku Žižkově, str. 20—74, J. Durdík, Husitské vojenství, 1953, s hojnými vyobraze- ními husitské výzbroje, vozových šiků, mapkami a plány bojišť, F. Šmahel, Jan Žižka z Trocnova, 1969.
Strana 379
378 9 9 37 POZNÁMKY K PÍSNI OVÍTĚZSTVÍ U DOMAŽLIC Roku 1431 byla podniknuta po delším váhání a proti původnímu Zikmundovu záměru poslední — a největší křížová výprava do Čech. Jejím iniciátorem byl mladý kardinál Julián Cesarini. V březnu 1431 přesvědčil říšské stavy, shromážděné na sněmu v Norimberku, o nutnosti uspořádat další křížovou výpravu proti Čechám. Kři- žácké vojsko se mělo sejít mezi 20. červnem a 1. červencem, a to saské a dolnoněmecké vojsko v Kadani, porýnské a francké u Vajdy, bavorské a jihoněmecké v okolí Kouby a rakouské u Lavy. Prvního srpna překročili křižáci pod vedením norimberského purkrabího a braniborského kurfiřta Fridricha Hohenzollerna české hranice. Utá- bořili se u Tachova a plenili západní Čechy. Rozpory, k nimž neustále docházelo ve vedení vojska mezi papežským legátem, kardinálem Cesarinim, a vrchním velitelem vojsk, k úspěchu výpravy rozhodně nepřispěly. Nakonec se Fridrich obrátil na ústup, který se však 14. srpna, kdy se přiblížili husité, změnil ve zmatený útěk. Křižáci zanechali na místě veškerou výzbroj a výstroj a prchali z Čech. Severní vojsko vtrhlo do Čech 11. a 12. srpna, ale po zprávě o útěku křižáků od Domažlic rovněž ustoupilo za hranice. Nejdále se dostal rakouský vévoda Albrecht se svým vojskem. Došel až k Přerovu, od něhož však po marném obléhání ustoupil a rovněž se stáhl z Moravy. Na severu obléhali slezští vévodové Němčí, ale po zprávě o událostech v západních Čechách a o postupu Prokopa Holého do Slezska rovněž od obléhání ustoupili. To je stručný přehled událostí, k nimž se vztahuje Carmen insignis corone Bohemie Vavřince z Březové. Podrobné údaje o tomto období husitských válek přinášejí např. F. Palackého Dějiny národu českého, III. díl, V. V. Tomek, Dějepis města Prahy IV, 2. vyd. 1899, F. M. Bar- toš, Husitská revoluce II, Vláda bratrstev a její pád. 1426—1437, ČD II/8, Praha 1966, J. Macek, Prokop Veliký, Praha 1953, R. Urbánek, K historii husitské Moravy. ČMM 63—64, 1939—1940, str. 229—314 aj. 3 4 5 6 8 9 Zikmund Lucemburský, nar. 1368, † 1437; kurfiřt braniborský 1378—1395, 1411—1415, král uher- ský od 1387, německý od 1410, český 1419 (tajně korunován, přijat až 1436), císař římský od 1433. Kardinál Julián Cesarini, 33letý papežský nuncius, byl horlivým zastáncem křižácké výpravy proti Čechám. Vrchní velitel křižáckých vojsk Fridrich II. (VI.) Hohenzollern (1371—1440) — purkrabí norim- berský od 1398, 1415 získal Branibory, od 1417 kurfiřt braniborský — začal ustupovat s vojskem k hranicím již 14. srpna ráno, čímž vznikl v křižáckém vojsku zmatek, který vyvrcholil odpoledne, když bylo zdáli slyšet rachot husitských vozů a husitské válečné písně. Podle Druhé knihy královské (kap. 7) syrské vojsko, obléhající Samaru, uslyšelo z dopuštění božího hřmot vozů, hluk koní a vojska, a domnívajíc se, že izraelský král získal proti nim posilu, uteklo od Samary a zanechalo tam celý tábor s poklady. Čtyři izraelští malomocní, kteří přišli do tábora, to oznámili svému králi. Křižáci stačili odvézt za hranice jen asi 300 vozů ze 4000, s nimiž přijeli do Čech. Husitům tak padla do rukou obrovská kořist včetně vozu kardinála Cesariniho s jeho kloboukem, ornátem, kruci- fixem a zvonem, které byly až do Bílé hory chovány v Domažlicích. Papežský nuncius Julián Cesarini byl jmenován kardinálem v listopadu 1430. Evžen IV., vlastním jménem Gabriele Condulmer, byl papežem v 1. 1431—1439, kdy byl sesazen basilejským koncilem. Zemřel 1447. Byl synovcem papeže Rehoře XII. (nar. okolo r. 1383), v mládí byl mnichem v řádu augustiniánů, 1407 se stal biskupem v Sieně, 1408 kardinálem. Alemania je latinské pojmenování pro Švábsko, ale bývalo užíváno i pro Německo vůbec; Hun- garia = Uhry. Husité obsadili hranice příliš brzy. Pro zásobovací potíže a nebezpečí útoku zezadu od plzeňského lantfrídu byli nuceni stáhnout se koncem července za Plzeň. To jim pak poskytlo proti křižákům značné výhody, neboť po překročení hranic (ty byly chráněny pouze tachovskou pevností) bylo kři- žácké vojsko již zbaveno ochrany pomezního hvozdu a bylo možno na ně útočit. V některých sou- dobých pramenech je tato skutečnost přímo považována za válečnou lest (Bartošek). Křižáci spálili a vyvraždili městečko Brod u Tachova a na dvě stě vesnic, osídlených především ka- tolíky, poddanými plzeňského lantfrídu. Srv. výše. I 2 10 11
378 9 9 37 POZNÁMKY K PÍSNI OVÍTĚZSTVÍ U DOMAŽLIC Roku 1431 byla podniknuta po delším váhání a proti původnímu Zikmundovu záměru poslední — a největší křížová výprava do Čech. Jejím iniciátorem byl mladý kardinál Julián Cesarini. V březnu 1431 přesvědčil říšské stavy, shromážděné na sněmu v Norimberku, o nutnosti uspořádat další křížovou výpravu proti Čechám. Kři- žácké vojsko se mělo sejít mezi 20. červnem a 1. červencem, a to saské a dolnoněmecké vojsko v Kadani, porýnské a francké u Vajdy, bavorské a jihoněmecké v okolí Kouby a rakouské u Lavy. Prvního srpna překročili křižáci pod vedením norimberského purkrabího a braniborského kurfiřta Fridricha Hohenzollerna české hranice. Utá- bořili se u Tachova a plenili západní Čechy. Rozpory, k nimž neustále docházelo ve vedení vojska mezi papežským legátem, kardinálem Cesarinim, a vrchním velitelem vojsk, k úspěchu výpravy rozhodně nepřispěly. Nakonec se Fridrich obrátil na ústup, který se však 14. srpna, kdy se přiblížili husité, změnil ve zmatený útěk. Křižáci zanechali na místě veškerou výzbroj a výstroj a prchali z Čech. Severní vojsko vtrhlo do Čech 11. a 12. srpna, ale po zprávě o útěku křižáků od Domažlic rovněž ustoupilo za hranice. Nejdále se dostal rakouský vévoda Albrecht se svým vojskem. Došel až k Přerovu, od něhož však po marném obléhání ustoupil a rovněž se stáhl z Moravy. Na severu obléhali slezští vévodové Němčí, ale po zprávě o událostech v západních Čechách a o postupu Prokopa Holého do Slezska rovněž od obléhání ustoupili. To je stručný přehled událostí, k nimž se vztahuje Carmen insignis corone Bohemie Vavřince z Březové. Podrobné údaje o tomto období husitských válek přinášejí např. F. Palackého Dějiny národu českého, III. díl, V. V. Tomek, Dějepis města Prahy IV, 2. vyd. 1899, F. M. Bar- toš, Husitská revoluce II, Vláda bratrstev a její pád. 1426—1437, ČD II/8, Praha 1966, J. Macek, Prokop Veliký, Praha 1953, R. Urbánek, K historii husitské Moravy. ČMM 63—64, 1939—1940, str. 229—314 aj. 3 4 5 6 8 9 Zikmund Lucemburský, nar. 1368, † 1437; kurfiřt braniborský 1378—1395, 1411—1415, král uher- ský od 1387, německý od 1410, český 1419 (tajně korunován, přijat až 1436), císař římský od 1433. Kardinál Julián Cesarini, 33letý papežský nuncius, byl horlivým zastáncem křižácké výpravy proti Čechám. Vrchní velitel křižáckých vojsk Fridrich II. (VI.) Hohenzollern (1371—1440) — purkrabí norim- berský od 1398, 1415 získal Branibory, od 1417 kurfiřt braniborský — začal ustupovat s vojskem k hranicím již 14. srpna ráno, čímž vznikl v křižáckém vojsku zmatek, který vyvrcholil odpoledne, když bylo zdáli slyšet rachot husitských vozů a husitské válečné písně. Podle Druhé knihy královské (kap. 7) syrské vojsko, obléhající Samaru, uslyšelo z dopuštění božího hřmot vozů, hluk koní a vojska, a domnívajíc se, že izraelský král získal proti nim posilu, uteklo od Samary a zanechalo tam celý tábor s poklady. Čtyři izraelští malomocní, kteří přišli do tábora, to oznámili svému králi. Křižáci stačili odvézt za hranice jen asi 300 vozů ze 4000, s nimiž přijeli do Čech. Husitům tak padla do rukou obrovská kořist včetně vozu kardinála Cesariniho s jeho kloboukem, ornátem, kruci- fixem a zvonem, které byly až do Bílé hory chovány v Domažlicích. Papežský nuncius Julián Cesarini byl jmenován kardinálem v listopadu 1430. Evžen IV., vlastním jménem Gabriele Condulmer, byl papežem v 1. 1431—1439, kdy byl sesazen basilejským koncilem. Zemřel 1447. Byl synovcem papeže Rehoře XII. (nar. okolo r. 1383), v mládí byl mnichem v řádu augustiniánů, 1407 se stal biskupem v Sieně, 1408 kardinálem. Alemania je latinské pojmenování pro Švábsko, ale bývalo užíváno i pro Německo vůbec; Hun- garia = Uhry. Husité obsadili hranice příliš brzy. Pro zásobovací potíže a nebezpečí útoku zezadu od plzeňského lantfrídu byli nuceni stáhnout se koncem července za Plzeň. To jim pak poskytlo proti křižákům značné výhody, neboť po překročení hranic (ty byly chráněny pouze tachovskou pevností) bylo kři- žácké vojsko již zbaveno ochrany pomezního hvozdu a bylo možno na ně útočit. V některých sou- dobých pramenech je tato skutečnost přímo považována za válečnou lest (Bartošek). Křižáci spálili a vyvraždili městečko Brod u Tachova a na dvě stě vesnic, osídlených především ka- tolíky, poddanými plzeňského lantfrídu. Srv. výše. I 2 10 11
Strana 380
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Soběslav II., kníže český (1173—78), podle tzv. Dalimila velký nepřítel Němců. Zde autor připomíná dřívější Zikmundovy porážky: dobytí Německého Brodu husity 10. ledna 1422 a jemu předcházející dobytí Kutné Hory na počátku ledna 1422, dobytí Vyšehradu Pražany 1. listo- padu 1420, Zikmundův ústup před husity a rozpuštění vojska při obléhání Kladrub (obléhal je od 21. ledna, ustoupil po 10. únoru 1421) a bitvu u Prahy (na Vítkově) 28. května 1420. V bitvě u Ústí nad Labem „Na běhání“ (16. června 1426) dobyla husitská vojska pod vedením Pro- kopa Holého téměř beze ztrát velkého vítězství nad vojskem míšeňských markrabí a jejich pomocní- ků a pobila velké množství Sasů. Obléháním Žatce (10. září — 2. října 1421) skončila druhá křížová výprava. Při zprávě o blížící se posile Žateckým křižáci odtud uprchli. Stříbro obléhalo křižácké vojsko při čtvrté křížové výpravě asi od 22. července 1427. 2. srpna však přišla zpráva, že se blíží husitské vojsko, a následujícího dne křižáci ve zmatku ustoupili k Tachovu, odkud je 4. srpna husité vedení Prokopem Holým zahnali na útěk. Zikmund utrpěl velkou porážku 28. září 1396 od sultána Bajazida I. u Nikopole nad Dunajem (v dnešním Bulharsku na rumunských hranicích). Alexandr III., král makedonský, porazil v 1. 334—333 př. n. 1. ve třech bitvách silnější vojsko per- ského krále Dareia III. Kodomanna. Fridrich Hohenzollern (srv. výše, pozn. 3). Zikmund přijel do Milána koncem října 1431. 25. listopadu zde byl korunován železnou korunou na krále lombardského. Zde začíná zřejmě dodatečně připsaný text o událostech na Moravě a u Němčí ve Slezsku v září 1431. Albrecht V. (1397—1439), od 1404 vévoda rakouský. R. 1421 se oženil s Alžbětou, dcerou Zikmun- da Lucemburského (1409—1442). 1423 dostal od Zikmunda v léno Moravu. Po Zikmundově smrti se stal jeho nástupcem na uherském, českém i německém trůně. Barbora Celjská, druhá manželka Zikmundova († 1451). Heřman II., hrabě celjský († 1435). Slezští Piastovci. Prokop Holý vytáhl v čele táborů do Slezska, aby zbavil Němčí slezského obležení. Pak se mě na horním Slovensku spojit se sirotky, kteří pod vedením Prokůpka a Čapka ze Sán táhli na Moravu. Slezské vojsko asi odtáhlo od Němčí dříve, než tam Prokop 8. září dorazil. 12 13 26 27 POZNÁMKY KE STUDII VAVRINEC Z BREZOVÉ A JEHO DILO 2 Podávat charakteristiku a líčit průběh husitského revolučního hnutí je vzhledem k rozsahu této studie nemožné; kromě toho existuje o husitství bohatá literatura. Informace o době těsně předchá- zející vlastnímu revolučnímu výbuchu najde čtenář např. v knize Z. Fialy, Předhusitské Čechy, Praha 1968, 2. vyd. 1978 nebo v knize F. M. Bartoše Čechy v době Husově. 1378—1415. ČD II/6, Praha 1947 aj. Základní přehlednou marxistickou prací o husitství je kniha J. Macka, Husitské revo- luční hnutí, Praha 1952. Počátky husitství jsou velmi detailně zpracovány v obsáhlém díle téhož autora, Tábor v husitském revolučním hnutí, I—II, Praha 1952—1955. Celé období husitství je zpracováno v řadě dalších Mackových prací. Pro studium tohoto období lze samozřejmě použít i další historická díla, především 3. díl F. Palackého Dějin národu českého nebo rozsáhlé dílo F. M. Bartoše (zvláště jím zpracované svazky v řadě ČD) aj. Podrobnější bibliografie je uvedena v poznámkách ke kronice a v seznamu literatury. Jméno Vavřince z Březové někteří starší historikové neuvádějí správně (objevuje se též jako Vavři- nec z Březiny nebo Byzynius). K tomu srv. F. Palacký, Mistr Vavřinec z Březové. Ocenění starých českých letopisců. Přel. a pozn. opatřil J. Charvát. Dílo F. Palackého I, str. 239, a J. Goll, Vavřinec z Březové a jeho spisy. PDČ V, str. XX. Správnost přídomku „z Březové“ potvrzuje většina soudo- bých pramenů (srv. níže). I
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Soběslav II., kníže český (1173—78), podle tzv. Dalimila velký nepřítel Němců. Zde autor připomíná dřívější Zikmundovy porážky: dobytí Německého Brodu husity 10. ledna 1422 a jemu předcházející dobytí Kutné Hory na počátku ledna 1422, dobytí Vyšehradu Pražany 1. listo- padu 1420, Zikmundův ústup před husity a rozpuštění vojska při obléhání Kladrub (obléhal je od 21. ledna, ustoupil po 10. únoru 1421) a bitvu u Prahy (na Vítkově) 28. května 1420. V bitvě u Ústí nad Labem „Na běhání“ (16. června 1426) dobyla husitská vojska pod vedením Pro- kopa Holého téměř beze ztrát velkého vítězství nad vojskem míšeňských markrabí a jejich pomocní- ků a pobila velké množství Sasů. Obléháním Žatce (10. září — 2. října 1421) skončila druhá křížová výprava. Při zprávě o blížící se posile Žateckým křižáci odtud uprchli. Stříbro obléhalo křižácké vojsko při čtvrté křížové výpravě asi od 22. července 1427. 2. srpna však přišla zpráva, že se blíží husitské vojsko, a následujícího dne křižáci ve zmatku ustoupili k Tachovu, odkud je 4. srpna husité vedení Prokopem Holým zahnali na útěk. Zikmund utrpěl velkou porážku 28. září 1396 od sultána Bajazida I. u Nikopole nad Dunajem (v dnešním Bulharsku na rumunských hranicích). Alexandr III., král makedonský, porazil v 1. 334—333 př. n. 1. ve třech bitvách silnější vojsko per- ského krále Dareia III. Kodomanna. Fridrich Hohenzollern (srv. výše, pozn. 3). Zikmund přijel do Milána koncem října 1431. 25. listopadu zde byl korunován železnou korunou na krále lombardského. Zde začíná zřejmě dodatečně připsaný text o událostech na Moravě a u Němčí ve Slezsku v září 1431. Albrecht V. (1397—1439), od 1404 vévoda rakouský. R. 1421 se oženil s Alžbětou, dcerou Zikmun- da Lucemburského (1409—1442). 1423 dostal od Zikmunda v léno Moravu. Po Zikmundově smrti se stal jeho nástupcem na uherském, českém i německém trůně. Barbora Celjská, druhá manželka Zikmundova († 1451). Heřman II., hrabě celjský († 1435). Slezští Piastovci. Prokop Holý vytáhl v čele táborů do Slezska, aby zbavil Němčí slezského obležení. Pak se mě na horním Slovensku spojit se sirotky, kteří pod vedením Prokůpka a Čapka ze Sán táhli na Moravu. Slezské vojsko asi odtáhlo od Němčí dříve, než tam Prokop 8. září dorazil. 12 13 26 27 POZNÁMKY KE STUDII VAVRINEC Z BREZOVÉ A JEHO DILO 2 Podávat charakteristiku a líčit průběh husitského revolučního hnutí je vzhledem k rozsahu této studie nemožné; kromě toho existuje o husitství bohatá literatura. Informace o době těsně předchá- zející vlastnímu revolučnímu výbuchu najde čtenář např. v knize Z. Fialy, Předhusitské Čechy, Praha 1968, 2. vyd. 1978 nebo v knize F. M. Bartoše Čechy v době Husově. 1378—1415. ČD II/6, Praha 1947 aj. Základní přehlednou marxistickou prací o husitství je kniha J. Macka, Husitské revo- luční hnutí, Praha 1952. Počátky husitství jsou velmi detailně zpracovány v obsáhlém díle téhož autora, Tábor v husitském revolučním hnutí, I—II, Praha 1952—1955. Celé období husitství je zpracováno v řadě dalších Mackových prací. Pro studium tohoto období lze samozřejmě použít i další historická díla, především 3. díl F. Palackého Dějin národu českého nebo rozsáhlé dílo F. M. Bartoše (zvláště jím zpracované svazky v řadě ČD) aj. Podrobnější bibliografie je uvedena v poznámkách ke kronice a v seznamu literatury. Jméno Vavřince z Březové někteří starší historikové neuvádějí správně (objevuje se též jako Vavři- nec z Březiny nebo Byzynius). K tomu srv. F. Palacký, Mistr Vavřinec z Březové. Ocenění starých českých letopisců. Přel. a pozn. opatřil J. Charvát. Dílo F. Palackého I, str. 239, a J. Goll, Vavřinec z Březové a jeho spisy. PDČ V, str. XX. Správnost přídomku „z Březové“ potvrzuje většina soudo- bých pramenů (srv. níže). I
Strana 381
380 381 5 6 8 10 Následující životopis Vavřince z Březové je založen na údajích dosud známých, většinou vyda- ných pramenů. Není vyloučeno, že ho časem, budou-li zpřístupněny další prameny k tomuto období, bude možno zpřesnit, případně i doplnit. Datum ani místo narození Vavřince z Březové není nikde v pramenech uvedeno, ale podle listiny papeže Bonifáce IX. bylo Vavřincovi z Březové v březnu 1391 dvacet let. Srv. K. Krofta, MBV V I, Acta Urbani VI et Bonifacii IX, 1378—1404. Praha 1903, č. 485, str. 289. O této listině srv. ještě níže. F. Palacký, který papežskou bulu ještě neznal, se domníval, že se Vavřinec z Březové narodil okolo r. 1365. Srv. Ocenění, str. 239. Jako syn Václavův je Vavřinec z Březové, kromě papežské buly, jmenován ještě v knihách konfirmačních (Libri quinti confirmationum..., Annus 1390 ed. F. A. Tingl, Praha 1865, str. 75n. — k r. 1391). Jako místo narození Vavřince z Březové uvádí F. Pa- acký, Ocenění, str. 239. Prahu, někteří historikové jmenují Březovou u Kutné Hory (např. Č. Zibrt, Vavřince z Březové Snář velmi pěkný. Praha 1908, str. 4; R. Urbánek, Satirická skládání Budyšín- ského rukopisu M. Vavřince z Březové z r. 1420 v rámci ostatní jeho činnosti literární. VKČSN 1951/III, Praha 1953, str. 6; srv. též J. Goll, PDČ V, str. XX). F. M. Bartoš (Básník v husitské bouři. Poslední Lucemburkové v Čechách. Praha 1940, str. 66, a Vavřinec z Březové. Z politické literatury doby husitské 3, SH V, 1957, str. 43, pozn. 4) uvažuje na základě zápisu Desk dvorských o sporu Václava a Otíka z Březové, určené Friedrichem jako Březová u Hořovic, o této Březové. (Srv. G. Friedrich, Desky dvorské království českého VII. První kniha půhonná z let 1383—1407, Praha 1929, str. 126, č. 332 + rejstřík). Na šlechtický původ Vavřince z Březové se usuzuje na základě zápisu v matrice právnické fakulty, kde je jmenován „Mag. Laurentius de Brzyezowa, nobilis vir, plebanus in Luna“. Srv. Monumenta historica universitatis Carlo-Ferdinandae Pragensis II Praha, 1834, str. 45. J. Goll, PDČ V, str. XX, vyslovil domněnku, že Vavřinec pocházel z vladycké rodiny, které patřila Březová u Kutné Hory, R. Urbánek, Satirická skládání, str. 6, ho považuje za příslušníka chudšího zemanstva. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 43. pozn. 4, soudí, že pocházel spíše ze služebné šlechty, mimo jiné proto, že na pečeti neužíval rodového erbu, ale biskupské berly. Srv. MUP I 1, str. 265 (jmenován Laurentius Wenceslai). Zkoušen byl v prosinci 1389. Srv. též B. Ryba, Magistri Johannis Hus Quodlibet. Praha 1948, str. 69, pozn. k ř. 10. ...pro te... nobis super hoc humiliter supplicantis huiusmodi dicte regine ac tuis in hac parte supplicacionibus inclinati, tecum, qui, ut asseritur, bacallarius in artix extitis et defectum etatis pateris, cum in vicesimo etatis tue anno constitutus existis... MBV V/1, č. 485, str. 269. Bula je adresována „dilecto filio Laurencio Wenceslai de Brziezowa, clerico Pragensis diocesis. MBV V/I, č. 485, str. 269. Přetiskuje ji též F. Palacký, Uber Formelbücher II, Praha 1847, č. 230, str. 192. F. M. Bartoš, Kdo je autorem Tkadlečka? LF 66, 1939, str. 207, a Básník v husitské bouři, str. 66, tvrdí, že z milosti Václava IV., ale zápis v knihách konfirmačních o tom nic nepraví: „Ad ecclesiam in Luna. Joh. Pomuk etc.: ...honorabl. virum dom. Laurencium Wenceslai de Ruziezowa clericum Prag. dioc. crida seu etc. Datum...“ Srv. E. A. Tingl, LC, str. 75n. 18. ledna 1392 přivěsil svou pečeť jako svědectví k listině o zřízení oltáře a kaple v kostele sv. Havla na Starém Městě pražském a 29. července opět při darování úroku pro oltář sv. Alžběty v klášteře sv. Ducha na Starém Městě. V obou případech je jmenován jako Laurencius plebanus in Luna. Srv. C. Borový, Libri erectionum archidiocesis Pragensis saeculo XIV et XV (1385—1390), Praha 1883. č. 518, str. 371n. (listina z 18. r. 1392 zapsána do knih 27. 1.) a č. 537, str. 384 (listina z 5. 6. 1392 zapsána 29. 7.). Srv. MUP I 1, str. 239. Správné datum, začátek r. 1394, má F. Palacký (Ocenění, str. 239). J. Goll (PDČV, str. XXI) a podle něho i J. Charvát (Dílo F. Palackého I, str. 249) „opravil“ datum na 1393. Datem,,1393 post nativitatem Christi“ je sice uveden příslušný zápis v matrice, ale vlastní datum, kdy Vavřinec z Březové dosáhl hodnosti, je následující,„dominica, qua cantatur Oculi“, tj. 22. březen 1394. Srv. C. Borový, LE IV, č. 562, str. 404n. Listina je adresována „Honorabili viro D. Laurentio, plebano Eae in Luna et rectori altaris S. Wenceslai in Ed nostra Prag. ...subdiacono... 3 1I
380 381 5 6 8 10 Následující životopis Vavřince z Březové je založen na údajích dosud známých, většinou vyda- ných pramenů. Není vyloučeno, že ho časem, budou-li zpřístupněny další prameny k tomuto období, bude možno zpřesnit, případně i doplnit. Datum ani místo narození Vavřince z Březové není nikde v pramenech uvedeno, ale podle listiny papeže Bonifáce IX. bylo Vavřincovi z Březové v březnu 1391 dvacet let. Srv. K. Krofta, MBV V I, Acta Urbani VI et Bonifacii IX, 1378—1404. Praha 1903, č. 485, str. 289. O této listině srv. ještě níže. F. Palacký, který papežskou bulu ještě neznal, se domníval, že se Vavřinec z Březové narodil okolo r. 1365. Srv. Ocenění, str. 239. Jako syn Václavův je Vavřinec z Březové, kromě papežské buly, jmenován ještě v knihách konfirmačních (Libri quinti confirmationum..., Annus 1390 ed. F. A. Tingl, Praha 1865, str. 75n. — k r. 1391). Jako místo narození Vavřince z Březové uvádí F. Pa- acký, Ocenění, str. 239. Prahu, někteří historikové jmenují Březovou u Kutné Hory (např. Č. Zibrt, Vavřince z Březové Snář velmi pěkný. Praha 1908, str. 4; R. Urbánek, Satirická skládání Budyšín- ského rukopisu M. Vavřince z Březové z r. 1420 v rámci ostatní jeho činnosti literární. VKČSN 1951/III, Praha 1953, str. 6; srv. též J. Goll, PDČ V, str. XX). F. M. Bartoš (Básník v husitské bouři. Poslední Lucemburkové v Čechách. Praha 1940, str. 66, a Vavřinec z Březové. Z politické literatury doby husitské 3, SH V, 1957, str. 43, pozn. 4) uvažuje na základě zápisu Desk dvorských o sporu Václava a Otíka z Březové, určené Friedrichem jako Březová u Hořovic, o této Březové. (Srv. G. Friedrich, Desky dvorské království českého VII. První kniha půhonná z let 1383—1407, Praha 1929, str. 126, č. 332 + rejstřík). Na šlechtický původ Vavřince z Březové se usuzuje na základě zápisu v matrice právnické fakulty, kde je jmenován „Mag. Laurentius de Brzyezowa, nobilis vir, plebanus in Luna“. Srv. Monumenta historica universitatis Carlo-Ferdinandae Pragensis II Praha, 1834, str. 45. J. Goll, PDČ V, str. XX, vyslovil domněnku, že Vavřinec pocházel z vladycké rodiny, které patřila Březová u Kutné Hory, R. Urbánek, Satirická skládání, str. 6, ho považuje za příslušníka chudšího zemanstva. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 43. pozn. 4, soudí, že pocházel spíše ze služebné šlechty, mimo jiné proto, že na pečeti neužíval rodového erbu, ale biskupské berly. Srv. MUP I 1, str. 265 (jmenován Laurentius Wenceslai). Zkoušen byl v prosinci 1389. Srv. též B. Ryba, Magistri Johannis Hus Quodlibet. Praha 1948, str. 69, pozn. k ř. 10. ...pro te... nobis super hoc humiliter supplicantis huiusmodi dicte regine ac tuis in hac parte supplicacionibus inclinati, tecum, qui, ut asseritur, bacallarius in artix extitis et defectum etatis pateris, cum in vicesimo etatis tue anno constitutus existis... MBV V/1, č. 485, str. 269. Bula je adresována „dilecto filio Laurencio Wenceslai de Brziezowa, clerico Pragensis diocesis. MBV V/I, č. 485, str. 269. Přetiskuje ji též F. Palacký, Uber Formelbücher II, Praha 1847, č. 230, str. 192. F. M. Bartoš, Kdo je autorem Tkadlečka? LF 66, 1939, str. 207, a Básník v husitské bouři, str. 66, tvrdí, že z milosti Václava IV., ale zápis v knihách konfirmačních o tom nic nepraví: „Ad ecclesiam in Luna. Joh. Pomuk etc.: ...honorabl. virum dom. Laurencium Wenceslai de Ruziezowa clericum Prag. dioc. crida seu etc. Datum...“ Srv. E. A. Tingl, LC, str. 75n. 18. ledna 1392 přivěsil svou pečeť jako svědectví k listině o zřízení oltáře a kaple v kostele sv. Havla na Starém Městě pražském a 29. července opět při darování úroku pro oltář sv. Alžběty v klášteře sv. Ducha na Starém Městě. V obou případech je jmenován jako Laurencius plebanus in Luna. Srv. C. Borový, Libri erectionum archidiocesis Pragensis saeculo XIV et XV (1385—1390), Praha 1883. č. 518, str. 371n. (listina z 18. r. 1392 zapsána do knih 27. 1.) a č. 537, str. 384 (listina z 5. 6. 1392 zapsána 29. 7.). Srv. MUP I 1, str. 239. Správné datum, začátek r. 1394, má F. Palacký (Ocenění, str. 239). J. Goll (PDČV, str. XXI) a podle něho i J. Charvát (Dílo F. Palackého I, str. 249) „opravil“ datum na 1393. Datem,,1393 post nativitatem Christi“ je sice uveden příslušný zápis v matrice, ale vlastní datum, kdy Vavřinec z Březové dosáhl hodnosti, je následující,„dominica, qua cantatur Oculi“, tj. 22. březen 1394. Srv. C. Borový, LE IV, č. 562, str. 404n. Listina je adresována „Honorabili viro D. Laurentio, plebano Eae in Luna et rectori altaris S. Wenceslai in Ed nostra Prag. ...subdiacono... 3 1I
Strana 382
15 16 17 18 19 20 21 22 Srv. MUP II, str. 45. Vavřinec z Březové je jmenován ,Mag. Laurentius de Brzezowa, nobilis vir, plebanus in Luna“. Srv. C. Borový, LE IV, č. 611, str. 442. Václavovu listinu z 25. února dal Vavřinec z Březové zapsat do knih 5. července téhož roku. Darování dvorce u Loun na výživu faráře (C. Borový, LE IV, č. 612, str. 442 n., I1. červen- ce 1396). Zápis v knihách erekčních z 24. července 1396. C. Borový, LE IV, č. 610, str. 441. Papežská bula je datována 29. listopadu 1402. Srv. MBV V/2, č. 1998, str. 1164 n. J. Charvát, Dílo I, str. 249, mylně uvádí datum 1403. Adresa zní: „Laurentio de Brziezowa rectori ,plebano' nuncupato parrochialis in Biecharz Pragensis diocesis...“ V některých městských knihách praž- ských je Vavřinec z Březové stále nazýván farářem v Lounech (k r. 1402 — srv. V. V. Tomek, Základy starého místopisu pražského V, Praha 1872, str. 238 — a 1406 — V. V. Tomek, Základy I, Praha 1866, str. 208), jak ho znali městští písaři z předchozích let. Farářem v Lounech byl od r. 1391 asi do posledních měsíců r. 1401 — poslední zmínka o Vavřinci z Březové jako lounském faráři je k 20. říjnu 1401 (srv. F. Tadra, Soudní akta konsistoře Pražské. VI. 1401—1404, Praha 1898, str. 51). 16. ledna (F. Štědrý, Dodatky k životopisu M. Vavřince z Březové. Sborník historického kroužku XII, 1911, str. 217, mylně uvádí 14. ledna) je v Lounech doložen již jiný farář (F. Tadra, Soudní akta IV, str. 76). V letech 1402—1404 byl Vavřinec z Březové farářem v Běcharech (srv. papežská bula z r. 1402 citovaná v pozn. 16, F. Tadra, Soudní akta IV, str. 181 a pečeť Vavřince z Březové na listině z r. 1404, kterou přetiskl F. Heřmanský, Vavřinec z Březové, Husitská kronika, str. 342, podle kresby z po- zůstalosti A. Sedláčka v Ústavu čs. a svět. dějin ČSAV). Avšak již 8. prosince r. 1403 měnil faru ve Všetatech za faru v Čejkách (J. Emler, Libri confirmationum ad beneficia ecclesiastica etc. VI, 1399—1410, Praha 1883, str. 107), za necelý rok, 8. listopadu 1404, měnil faru v Třebivlicích za faru v Činěvsi a oltářnictví Všech svatých v kolegiátním kostele ve Staré Boleslavi (J. Emler, LC VI, str. 131 a 132). S farou v Čejkách měl tedy prokazatelně tři církevní úřady. Faru v Činěvsi směnil 3. dubna 1406 za oltářnictví P. Marie v kostele sv. Mikuláše na Starém Městě pražském (J. Emler, LC VI, str. 178). 16. března 1407 se vzdal fary v Čejkách, kterou měl od r. 1403 (J. Emler, LCVI, str. 203) a 18. července téhož roku směnil oltářnictví P. Marie u sv. Mikuláše za faru ve Sle- poticích v litomyšlské diecézi (J. Emler, LC VI, str. 219). To je poslední bezpečná zpráva o du- chovních beneficiích Vavřince z Březové. K tomu srv. Štědrý, Dodatky k životopisu, a F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 44. (Celkem zbytečně a bezvýsledně se zde Bartoš snaží „zachránit Vavřince z Březové před výtkou mnohoobročnictví. Papežský dispens na věci nic nemění, nehledě k tomu, že se ani jím Vavřinec z Březové vždy neřídil.) Dvě beneficia měl Vavřinec z Březové i před udělením papežského povolení. Alespoň r. 1394 byl farářem v Lounech a oltářníkem sv. Václava ve svatovítském kostele (srv. výše). Oltářnictví ve svatovítském kostele měl ještě r. 1401 (srv. V. V. Tomek, Dějepis města Prahy V, 2. vyd. Praha 1905, str. 170). Stejně tak asi příliš nedbal časového omezení papežova souhlasu na tři roky ani omezení na pouhá dvě beneficia. V. V. Tomek, Základy V, str. 238, dům čp. 857 v ul. U staré školy na Starém Městě. Srv. V. V. Tomek, Základy I, str. 792. Jde o dům v Kozí ulici, čp. 857. Městská kniha č. 2101, kde byl zápis uveden, shořela při požáru Staroměstské radnice 8. května 1945. V předmluvě k cestám Mandevillovým a ke světové kronice. Srv. níže. Srv. níže. Např. Č. Žibrt, Snář, str. 4; F. M. Bartoš, Kdo je autorem Tkadlečka?, str. 207, Básník v hus. bouři, str. 67; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 11; F. Kutnar, Přehledné dějiny českého a slovenského dějepisectví I, Praha 1973, str. 32, aj. Srv. C. Borový, LE IV, č. 611, str. 442, a J. Teige, AČ XXVI, str. 105. Šlo o 93 kopy na Mělníce, 60 kop na Novém Městě pražském a 7 a půl kopy v Brozánkách. Srv. F. Palacký, AC III, 1844, č. 139, str. 483. V zápisu staroměstské knihy památné a zápisné č. 2099, 12 13 14 23 24
15 16 17 18 19 20 21 22 Srv. MUP II, str. 45. Vavřinec z Březové je jmenován ,Mag. Laurentius de Brzezowa, nobilis vir, plebanus in Luna“. Srv. C. Borový, LE IV, č. 611, str. 442. Václavovu listinu z 25. února dal Vavřinec z Březové zapsat do knih 5. července téhož roku. Darování dvorce u Loun na výživu faráře (C. Borový, LE IV, č. 612, str. 442 n., I1. červen- ce 1396). Zápis v knihách erekčních z 24. července 1396. C. Borový, LE IV, č. 610, str. 441. Papežská bula je datována 29. listopadu 1402. Srv. MBV V/2, č. 1998, str. 1164 n. J. Charvát, Dílo I, str. 249, mylně uvádí datum 1403. Adresa zní: „Laurentio de Brziezowa rectori ,plebano' nuncupato parrochialis in Biecharz Pragensis diocesis...“ V některých městských knihách praž- ských je Vavřinec z Březové stále nazýván farářem v Lounech (k r. 1402 — srv. V. V. Tomek, Základy starého místopisu pražského V, Praha 1872, str. 238 — a 1406 — V. V. Tomek, Základy I, Praha 1866, str. 208), jak ho znali městští písaři z předchozích let. Farářem v Lounech byl od r. 1391 asi do posledních měsíců r. 1401 — poslední zmínka o Vavřinci z Březové jako lounském faráři je k 20. říjnu 1401 (srv. F. Tadra, Soudní akta konsistoře Pražské. VI. 1401—1404, Praha 1898, str. 51). 16. ledna (F. Štědrý, Dodatky k životopisu M. Vavřince z Březové. Sborník historického kroužku XII, 1911, str. 217, mylně uvádí 14. ledna) je v Lounech doložen již jiný farář (F. Tadra, Soudní akta IV, str. 76). V letech 1402—1404 byl Vavřinec z Březové farářem v Běcharech (srv. papežská bula z r. 1402 citovaná v pozn. 16, F. Tadra, Soudní akta IV, str. 181 a pečeť Vavřince z Březové na listině z r. 1404, kterou přetiskl F. Heřmanský, Vavřinec z Březové, Husitská kronika, str. 342, podle kresby z po- zůstalosti A. Sedláčka v Ústavu čs. a svět. dějin ČSAV). Avšak již 8. prosince r. 1403 měnil faru ve Všetatech za faru v Čejkách (J. Emler, Libri confirmationum ad beneficia ecclesiastica etc. VI, 1399—1410, Praha 1883, str. 107), za necelý rok, 8. listopadu 1404, měnil faru v Třebivlicích za faru v Činěvsi a oltářnictví Všech svatých v kolegiátním kostele ve Staré Boleslavi (J. Emler, LC VI, str. 131 a 132). S farou v Čejkách měl tedy prokazatelně tři církevní úřady. Faru v Činěvsi směnil 3. dubna 1406 za oltářnictví P. Marie v kostele sv. Mikuláše na Starém Městě pražském (J. Emler, LC VI, str. 178). 16. března 1407 se vzdal fary v Čejkách, kterou měl od r. 1403 (J. Emler, LCVI, str. 203) a 18. července téhož roku směnil oltářnictví P. Marie u sv. Mikuláše za faru ve Sle- poticích v litomyšlské diecézi (J. Emler, LC VI, str. 219). To je poslední bezpečná zpráva o du- chovních beneficiích Vavřince z Březové. K tomu srv. Štědrý, Dodatky k životopisu, a F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 44. (Celkem zbytečně a bezvýsledně se zde Bartoš snaží „zachránit Vavřince z Březové před výtkou mnohoobročnictví. Papežský dispens na věci nic nemění, nehledě k tomu, že se ani jím Vavřinec z Březové vždy neřídil.) Dvě beneficia měl Vavřinec z Březové i před udělením papežského povolení. Alespoň r. 1394 byl farářem v Lounech a oltářníkem sv. Václava ve svatovítském kostele (srv. výše). Oltářnictví ve svatovítském kostele měl ještě r. 1401 (srv. V. V. Tomek, Dějepis města Prahy V, 2. vyd. Praha 1905, str. 170). Stejně tak asi příliš nedbal časového omezení papežova souhlasu na tři roky ani omezení na pouhá dvě beneficia. V. V. Tomek, Základy V, str. 238, dům čp. 857 v ul. U staré školy na Starém Městě. Srv. V. V. Tomek, Základy I, str. 792. Jde o dům v Kozí ulici, čp. 857. Městská kniha č. 2101, kde byl zápis uveden, shořela při požáru Staroměstské radnice 8. května 1945. V předmluvě k cestám Mandevillovým a ke světové kronice. Srv. níže. Srv. níže. Např. Č. Žibrt, Snář, str. 4; F. M. Bartoš, Kdo je autorem Tkadlečka?, str. 207, Básník v hus. bouři, str. 67; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 11; F. Kutnar, Přehledné dějiny českého a slovenského dějepisectví I, Praha 1973, str. 32, aj. Srv. C. Borový, LE IV, č. 611, str. 442, a J. Teige, AČ XXVI, str. 105. Šlo o 93 kopy na Mělníce, 60 kop na Novém Městě pražském a 7 a půl kopy v Brozánkách. Srv. F. Palacký, AC III, 1844, č. 139, str. 483. V zápisu staroměstské knihy památné a zápisné č. 2099, 12 13 14 23 24
Strana 383
382 383 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 fol. 119, byly uvedeny 103 kopy na Mělníce. Tak alespoň přetiskl J. Teige v AČ XXVI, str. 105. Kniha shořela 8. 5. 1945. Průběh jednání byl stručně zachycen v deskách dvorských. Srv. F. Palacký, AC III, 1884, č. 139, str. 483 k r. 1413. Srv. zápis ve staroměstské knize památné z let 1417—1480, AHMP, rkp. č. 992, fol. 103b—104 (záznam k r. 1429 přetiskl J. Teige v AČ XXVIII, str. 665). Zápis byl přepsán též do již zmíněné sta- roměstské knihy č. 2099, fol. 119, odkud jej přetiskl Teige v AČ XXVI, str. 103nn. Akta quodlibetu vydal B. Ryba (srv. výše pozn. 5). O quodlibetu pojednává podrobně F. M. Bartoš, Čechy v době Husově, str. 344nn. Tam je uvedena i starší literatura. Srv. B. Ryba, Quodlibet, str. 69 a 211. Zmíněné přirovnání je jen formální a nelze je nijak přece- ňovat, jak správně poznamenal R. Urbánek, Satirická skládání, str. 6. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 43, se nedomnívá, že by Vavřinec z Březové na fakultě vyučoval. Ačkoli se ho R. Urbánek, Satirická skládání, str. 27, snaží představit jako mluvčího „zvláštního náboženského útvaru“ vedeného Želivským, měl Vavřinec z Březové k Želivskému dosti daleko, což jasně vyplývá z jeho Husitské kroniky. Srv. např. kap. 67 Husitské kroniky. Nevím, z čeho A. Dolenský, Vavřinec z Březové, Kronika hu- sitská, Praha 1940, str. 5, usuzuje, že Vavřinec z Březové za husitství pravděpodobně ani nebydlel v Praze. Historické prameny jasně dosvědčují opak. Srv. V. V. Tomek, Základy I, str. 67. Jde o dům v Liliové ulici, čp. 220. O zajetí Zikmunda Korybuta v Praze dne 17. dubna 1427. K. J. Erben, Výbor z literatury české II, Praha 1868, sl. 311—314. „Společnost“, do níž je zde Vavřinec řazen, tvořili Jakoubek, Rokycana, Engliš aj. Možná že pouze náhodou spadá do doby prvních ostrých srážek mezi Staroměstskými a Novoměst- skými. F. M. Bartoš, Básník v husitské bouři, str. 78, je přesvědčen, že od této doby byl Vavřinec z Březové radním písařem novoměstským, neboť mu prý Nové Město více vyhovovalo svým spol- kem se sirotky. Kodaňský rukopis jej nazývá „cancellarius Novae Urbis Pragensis“, nedochovaný rukopis, známý ještě r. 1556, měl prý nadpis Chronica Laurentii de B., supremi cancellarii Novae civitatis Pragensis (Srv. F. Menčík, Matouš Kollin z Chotěšiny, ČČM 58, 1884, str. 220, pozn. 43). F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 52, pozn. 34, považuje tento rukopis za dnešní Kodaňský, ale titulatura Vavřince z Březové i znění nadpisu, pokud je správné, tomu nenasvědčuje. Starý český překlad nazývá Vavřince z Březové radním písařem. O jednotlivých rukopisech bude pojednáno níže. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 32, pozn. 34, vyvrátil sice Gollovu úvahu, že mezi protono- táři Nového Města pražského není ve dvacátých a třicátých letech 15. stol. pro Vavřince z Březové místo (PDČ V, str. XXII, pozn. 4), ale přesto se spíše přiklání k názoru, že byl jen jedním z radních písařů, pokud ovšem označení radního písaře nedostal jen pouhou kombinací z faktu, že Novému Městu přeložil jeho privilegia. Ve své starší práci jej však nazývá „pražským kancléřem“ (Zápis Alexandra Velikého Slovanům a jeho původce, ČČM 115, 1946, str. 45). I. Hlaváček, Das diplo- matische Material in der hussitischen Chronik des Laurentius von Březová. Folia diplomatica II, Brno 1976, str. 174, pozn. 5, upozornil na dosud přehlížený údaj Tomkův (Základy II, str. 9on.) z novoměstských knih, kde je jmenován Laurentius notarius pro léta 1432 a 1434. Není však jisté, že jde skutečně o Vavřince z Březové (v nesporných zápisech v městských knihách je Vavřinec z Bře- zové v této době a již dávno předtím jmenován vždy jako magister Laurentius). R. Urbánek, Sati- rická skládání, str. 26, uvádí, že Vavřinec z Březové byl v novoměstské kanceláři již r. 1419, ale bez průkazných důvodů. Srv. níže. Srv. níže. Např. v novoměstském manuálu radním z let 1432—1440 (č. 2982) byl záznam o Vavřincově „právu“ ve vsi Kovařovicích, učiněn 3. října 1432 (AC XXVI, str. 552 a; městská kniha shořela 8. 5. 1945), r. 1433 chtěl stavět rybník v Hrnčířích u Kunratic, kde přikoupil též nějaká pole (zápis 25 26 37 38 39
382 383 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 fol. 119, byly uvedeny 103 kopy na Mělníce. Tak alespoň přetiskl J. Teige v AČ XXVI, str. 105. Kniha shořela 8. 5. 1945. Průběh jednání byl stručně zachycen v deskách dvorských. Srv. F. Palacký, AC III, 1884, č. 139, str. 483 k r. 1413. Srv. zápis ve staroměstské knize památné z let 1417—1480, AHMP, rkp. č. 992, fol. 103b—104 (záznam k r. 1429 přetiskl J. Teige v AČ XXVIII, str. 665). Zápis byl přepsán též do již zmíněné sta- roměstské knihy č. 2099, fol. 119, odkud jej přetiskl Teige v AČ XXVI, str. 103nn. Akta quodlibetu vydal B. Ryba (srv. výše pozn. 5). O quodlibetu pojednává podrobně F. M. Bartoš, Čechy v době Husově, str. 344nn. Tam je uvedena i starší literatura. Srv. B. Ryba, Quodlibet, str. 69 a 211. Zmíněné přirovnání je jen formální a nelze je nijak přece- ňovat, jak správně poznamenal R. Urbánek, Satirická skládání, str. 6. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 43, se nedomnívá, že by Vavřinec z Březové na fakultě vyučoval. Ačkoli se ho R. Urbánek, Satirická skládání, str. 27, snaží představit jako mluvčího „zvláštního náboženského útvaru“ vedeného Želivským, měl Vavřinec z Březové k Želivskému dosti daleko, což jasně vyplývá z jeho Husitské kroniky. Srv. např. kap. 67 Husitské kroniky. Nevím, z čeho A. Dolenský, Vavřinec z Březové, Kronika hu- sitská, Praha 1940, str. 5, usuzuje, že Vavřinec z Březové za husitství pravděpodobně ani nebydlel v Praze. Historické prameny jasně dosvědčují opak. Srv. V. V. Tomek, Základy I, str. 67. Jde o dům v Liliové ulici, čp. 220. O zajetí Zikmunda Korybuta v Praze dne 17. dubna 1427. K. J. Erben, Výbor z literatury české II, Praha 1868, sl. 311—314. „Společnost“, do níž je zde Vavřinec řazen, tvořili Jakoubek, Rokycana, Engliš aj. Možná že pouze náhodou spadá do doby prvních ostrých srážek mezi Staroměstskými a Novoměst- skými. F. M. Bartoš, Básník v husitské bouři, str. 78, je přesvědčen, že od této doby byl Vavřinec z Březové radním písařem novoměstským, neboť mu prý Nové Město více vyhovovalo svým spol- kem se sirotky. Kodaňský rukopis jej nazývá „cancellarius Novae Urbis Pragensis“, nedochovaný rukopis, známý ještě r. 1556, měl prý nadpis Chronica Laurentii de B., supremi cancellarii Novae civitatis Pragensis (Srv. F. Menčík, Matouš Kollin z Chotěšiny, ČČM 58, 1884, str. 220, pozn. 43). F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 52, pozn. 34, považuje tento rukopis za dnešní Kodaňský, ale titulatura Vavřince z Březové i znění nadpisu, pokud je správné, tomu nenasvědčuje. Starý český překlad nazývá Vavřince z Březové radním písařem. O jednotlivých rukopisech bude pojednáno níže. F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 32, pozn. 34, vyvrátil sice Gollovu úvahu, že mezi protono- táři Nového Města pražského není ve dvacátých a třicátých letech 15. stol. pro Vavřince z Březové místo (PDČ V, str. XXII, pozn. 4), ale přesto se spíše přiklání k názoru, že byl jen jedním z radních písařů, pokud ovšem označení radního písaře nedostal jen pouhou kombinací z faktu, že Novému Městu přeložil jeho privilegia. Ve své starší práci jej však nazývá „pražským kancléřem“ (Zápis Alexandra Velikého Slovanům a jeho původce, ČČM 115, 1946, str. 45). I. Hlaváček, Das diplo- matische Material in der hussitischen Chronik des Laurentius von Březová. Folia diplomatica II, Brno 1976, str. 174, pozn. 5, upozornil na dosud přehlížený údaj Tomkův (Základy II, str. 9on.) z novoměstských knih, kde je jmenován Laurentius notarius pro léta 1432 a 1434. Není však jisté, že jde skutečně o Vavřince z Březové (v nesporných zápisech v městských knihách je Vavřinec z Bře- zové v této době a již dávno předtím jmenován vždy jako magister Laurentius). R. Urbánek, Sati- rická skládání, str. 26, uvádí, že Vavřinec z Březové byl v novoměstské kanceláři již r. 1419, ale bez průkazných důvodů. Srv. níže. Srv. níže. Např. v novoměstském manuálu radním z let 1432—1440 (č. 2982) byl záznam o Vavřincově „právu“ ve vsi Kovařovicích, učiněn 3. října 1432 (AC XXVI, str. 552 a; městská kniha shořela 8. 5. 1945), r. 1433 chtěl stavět rybník v Hrnčířích u Kunratic, kde přikoupil též nějaká pole (zápis 25 26 37 38 39
Strana 384
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 ve staroměstské knize památné z 1. 1400—1454, č. 2099, AC XXVI, str. 297 n. Kniha rovněž sho- řela). Srv. též zápis o výše zmíněném podílu z odúmrti po Jírovi z Roztok, učiněný r. 1429. Arenga magistri Laurentii ab universitate Pragensi ad acceptandum ambassiatores de Basilea a toto concilio, qui venerunt Pragam... quos visitavit universitas. Item post hoc in festo civitatis fuit sinodus magna Prage. Zápis z 15. stol. v rukopise uloženém ve St. knihovně ČSR v Praze IV E 16, fol. 245b—246a. O tom Staré letopisy české, Dílo F. Palackého II, Praha 1941, str. 98 n. č. 266. Srv. též ČČMX 1836, str. 311 (podle rkp. SK ČSR XIX C 21), V. V. Tomek, Dějepis VI, 2. vyd. Praha 1906, str. 4, J. Čelakovský, CIM I, Privilegia měst pražských, Praha 1886, str. LXXIX. Zikmundovo potvrzení příslušných privilegií z 1. října 1436 a 29. října 1437 otištěno v CIM I, str. 23onn, č. 141 a 142. Tento pramen přetiskl podle rukopisu St. knihovny CSR v Praze I G 11C z 15. stol. F. M. Bartoš, Z nových i starých spisů Vavřince z Březové. ČČM 94, 1920, str. 193nn.. V uvedeném rukopisu je Vavřinec jmenován Laurencius de Wyzezowa. Zpráva byla připojena k opisu protizikmundovské satiry z r. 1420 z konce 15. stol. Již formulace jejího začátku nabádá k velké opatrnosti („Dicitur, quod compilator huius satire fuerit...“). Skuteč- nost, že je asi nesprávně uvedeno jméno autora nebo snad i spojeny dvě osoby v jednu, k její věro- hodnosti nepřispívá. Zprávu přetiskl V. Flajšhans, M. Vavřinec. II. Poslední zprávy o životě Vavřin- cově. ČČH XL, 1934, str. 120—125, kde je i podrobnější výklad a pokus o časové zařazení události. Srv. též R. Urbánek, Satirická skládání, str. 34 a F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 63. O knihy podávající výklad snů byl zájem snad ve všech historických obdobích. Ze starověku je znám snář Artemidora z Efesu (2. stol. n. l. — Artemidorův snář vydal v českém překladu R. Hošek s předmluvou P. Horáka, Antická knihovna sv. 26, Praha 1974), který ovšem nebyl jediným staro- věkým spisem toho druhu. Ve středověku byl nejvíce rozšířen snář Achmeta ben Sirína, což je sbírka ze snářů řeckých, egyptských i východních, z nichž často čerpali středověcí vykladači snů. Srv. např. F. Palacký, Ocenění, str. 240, J. Goll, PDČ V, str. XXII, V. Novotný, O hlavních prame- nech dějin doby husitské. Žižkova doba I. Praha 1924, str. 8 n., Č. Zíbrt, Snář, str. 3, aj. Srv. Výbor z české literatury doby husitské, sv. II, k vyd. připravili B. Havránek, J. Hrabák, J. Daň- helka. Praha 1964, str. 538. Jde o slova „usiloval jsem, abych nalezl panovateli svému..." Srv. předmluva ke snáři. Snář Vavřince z Březové je dochován ve dvou rukopisech, a to v rkp. Die- trichsteinské knihovny v Mikulově (dnes ve Státní knihovně v Brně, sign. Mík 14) z 15. stol. a v rkp. Stockholmském (nyní rovněž ve St. knihovně v Brně), rovněž z 15. stol. Ze starší literatury je povědomost i o dalších opisech, ale již na počátku tohoto století po nich bylo marně pátráno (srv. Č. Zibrt, str. 7). Hájek vydal snář Vavřince z Březové (kterého správně označuje jako mistra učení pražského, ale klade ho do doby Karla IV.) poprvé prý r. 1550. Nejstarší dochovaný výtisk je z r. 1581. Srv. Z. Tobolka, Knihopis českých a slovenských tisků od doby nejstarší do konce 18. století II, Praha 1941, č. 1353nn., str. 195n. Podle vydání z r. 1581 přetiskl snář ve zkráceném znění naposledy Č. Zibrt, r. 1908. Za autora cestopisu bývá zpravidla považován lutyšský lékař Jean de Bourgoine, který ve svém ži- votě snad navštívil Egypt (ale i to je pochybné), nebo lutyšský klerik Jean d'Outremeuse, který cestoval ještě méně. Podrobněji se touto otázkou zabývají F. Šimek a M. Kaňák v doslovu k vydání cestopisu (Cestopis tzv. Mandevilla. Praha 1963) a J. Janáček v předmluvě k téže knize. Ke knize je připojen též seznam literatury o cestopisu. Tyto prameny uvádí F. Šimek, Pseudo-Mandeville a jeho cestopis. LF 33, 1906, str. 30—44, F. Šimek - M. Kaňák, Cestopis, str. 198n. Německý překladatel (v českém překladu Vavřince z Březové) říká: „...přeložil sem tyto knihy z vlaské (má být francouzské) a latinské řeči v němečskú, aby také Němci mohli v nich čísti a zvěděti o rozličných dvorných zemiech a věcech a zvieřatech, kteréžto v nich popsány jsú, a o rozličných lidech a o jejich vieře a bydlení a rúše a o mnohých diviech, jakož potom stojí psáno.“ Srv. F. Ši- mek - M. Kaňák, str. 21. 40 51
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 ve staroměstské knize památné z 1. 1400—1454, č. 2099, AC XXVI, str. 297 n. Kniha rovněž sho- řela). Srv. též zápis o výše zmíněném podílu z odúmrti po Jírovi z Roztok, učiněný r. 1429. Arenga magistri Laurentii ab universitate Pragensi ad acceptandum ambassiatores de Basilea a toto concilio, qui venerunt Pragam... quos visitavit universitas. Item post hoc in festo civitatis fuit sinodus magna Prage. Zápis z 15. stol. v rukopise uloženém ve St. knihovně ČSR v Praze IV E 16, fol. 245b—246a. O tom Staré letopisy české, Dílo F. Palackého II, Praha 1941, str. 98 n. č. 266. Srv. též ČČMX 1836, str. 311 (podle rkp. SK ČSR XIX C 21), V. V. Tomek, Dějepis VI, 2. vyd. Praha 1906, str. 4, J. Čelakovský, CIM I, Privilegia měst pražských, Praha 1886, str. LXXIX. Zikmundovo potvrzení příslušných privilegií z 1. října 1436 a 29. října 1437 otištěno v CIM I, str. 23onn, č. 141 a 142. Tento pramen přetiskl podle rukopisu St. knihovny CSR v Praze I G 11C z 15. stol. F. M. Bartoš, Z nových i starých spisů Vavřince z Březové. ČČM 94, 1920, str. 193nn.. V uvedeném rukopisu je Vavřinec jmenován Laurencius de Wyzezowa. Zpráva byla připojena k opisu protizikmundovské satiry z r. 1420 z konce 15. stol. Již formulace jejího začátku nabádá k velké opatrnosti („Dicitur, quod compilator huius satire fuerit...“). Skuteč- nost, že je asi nesprávně uvedeno jméno autora nebo snad i spojeny dvě osoby v jednu, k její věro- hodnosti nepřispívá. Zprávu přetiskl V. Flajšhans, M. Vavřinec. II. Poslední zprávy o životě Vavřin- cově. ČČH XL, 1934, str. 120—125, kde je i podrobnější výklad a pokus o časové zařazení události. Srv. též R. Urbánek, Satirická skládání, str. 34 a F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 63. O knihy podávající výklad snů byl zájem snad ve všech historických obdobích. Ze starověku je znám snář Artemidora z Efesu (2. stol. n. l. — Artemidorův snář vydal v českém překladu R. Hošek s předmluvou P. Horáka, Antická knihovna sv. 26, Praha 1974), který ovšem nebyl jediným staro- věkým spisem toho druhu. Ve středověku byl nejvíce rozšířen snář Achmeta ben Sirína, což je sbírka ze snářů řeckých, egyptských i východních, z nichž často čerpali středověcí vykladači snů. Srv. např. F. Palacký, Ocenění, str. 240, J. Goll, PDČ V, str. XXII, V. Novotný, O hlavních prame- nech dějin doby husitské. Žižkova doba I. Praha 1924, str. 8 n., Č. Zíbrt, Snář, str. 3, aj. Srv. Výbor z české literatury doby husitské, sv. II, k vyd. připravili B. Havránek, J. Hrabák, J. Daň- helka. Praha 1964, str. 538. Jde o slova „usiloval jsem, abych nalezl panovateli svému..." Srv. předmluva ke snáři. Snář Vavřince z Březové je dochován ve dvou rukopisech, a to v rkp. Die- trichsteinské knihovny v Mikulově (dnes ve Státní knihovně v Brně, sign. Mík 14) z 15. stol. a v rkp. Stockholmském (nyní rovněž ve St. knihovně v Brně), rovněž z 15. stol. Ze starší literatury je povědomost i o dalších opisech, ale již na počátku tohoto století po nich bylo marně pátráno (srv. Č. Zibrt, str. 7). Hájek vydal snář Vavřince z Březové (kterého správně označuje jako mistra učení pražského, ale klade ho do doby Karla IV.) poprvé prý r. 1550. Nejstarší dochovaný výtisk je z r. 1581. Srv. Z. Tobolka, Knihopis českých a slovenských tisků od doby nejstarší do konce 18. století II, Praha 1941, č. 1353nn., str. 195n. Podle vydání z r. 1581 přetiskl snář ve zkráceném znění naposledy Č. Zibrt, r. 1908. Za autora cestopisu bývá zpravidla považován lutyšský lékař Jean de Bourgoine, který ve svém ži- votě snad navštívil Egypt (ale i to je pochybné), nebo lutyšský klerik Jean d'Outremeuse, který cestoval ještě méně. Podrobněji se touto otázkou zabývají F. Šimek a M. Kaňák v doslovu k vydání cestopisu (Cestopis tzv. Mandevilla. Praha 1963) a J. Janáček v předmluvě k téže knize. Ke knize je připojen též seznam literatury o cestopisu. Tyto prameny uvádí F. Šimek, Pseudo-Mandeville a jeho cestopis. LF 33, 1906, str. 30—44, F. Šimek - M. Kaňák, Cestopis, str. 198n. Německý překladatel (v českém překladu Vavřince z Březové) říká: „...přeložil sem tyto knihy z vlaské (má být francouzské) a latinské řeči v němečskú, aby také Němci mohli v nich čísti a zvěděti o rozličných dvorných zemiech a věcech a zvieřatech, kteréžto v nich popsány jsú, a o rozličných lidech a o jejich vieře a bydlení a rúše a o mnohých diviech, jakož potom stojí psáno.“ Srv. F. Ši- mek - M. Kaňák, str. 21. 40 51
Strana 385
52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 o Je znám text cestopisu tzv. Mandevilla v latině, němčině, angličtině, italštině, španělštině, holandšti- ně, dánštině, i text irský a konečně český. Srv. F. Šimek - M. Kaňák, str. 195. Otto von Diemeringen byl kanovníkem metským v 1. 1369—1398. Do té doby spadá i jeho překlad cestopisu. Srv. Předmluva, F. Šimek - M. Kaňák, str. 21. Pseudo-Mandeville, str. 43; F. Šimek - M. Kaňák, str. 200. Seznam dochovaných rukopisů uvádějí F. Šimek - M. Kaňák, str. 201n. Cestopis vyšel tiskem po- prvé v Plzni r. 1510, dále Plzeň 1513, Praha 1576 atd. Roku 1796 jej vydal i V. M. Kramerius. „Ke cti a chvále otce všemohúcieho, ot něhožto všecka dobrota do tvora vydaného i nevydaného pramenně pocházie, a ku požádání slovutné vzácnosti muže Jana Eyzemberka, komorníka přejasného a pána Václava, římského krále, vždy rozmnožitele, a českého krále, já, Mistr Vavřinec, toho duostoj- ného krále služebník, tuto kroniku z křesťanských, z židovských i pohanských kronik s robotnú pilností a pilnú robotností sebral sem, aby českého jazyku zveličená obec v ní čtúcí moc, múdrost a dobrotu božskú světlejie v skutcích poznajíc, jenž jest tomu všemu lidu, křesťanóm i židóm i po- hanóm jasně okázána, bál se té všemocie moci a ji ctě hodně divil se té nesmierné múdrosti a jie pilně pozoroval...“ Rkp. SK ČSR v Praze XVII F 47, fol. 1a. J. Goll, PDČ V, str. XXII, vyvrací domnělý omyl Jungmannův a „opravuje“ jméno na Jana z Rýzemberku. Ten však byl nejvyšším komorníkem teprve Zikmundovým v 1. 1438—1439 (srv. J. Charvát, Dílo F. Palackého I, str. 349). Janem z Eisenberku není pravděpodobně míněn ani Jan Smolík ze Slavic, který se v l. 1416—1434 připomíná na hradě Eisenberku pod Krušnými horami (R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7, F. Heřmanský v doslovu k Husitské kronice Vavřince z Březové, str. 343), ale nejspíše syn dřívějšího majitele tohoto hradu, Buška z Eisenberku, Jan, který se r. 1427 připomíná na Borku (dnes Červený Hrádek u Jirkova na Chomutovsku). Bušek prodal Eisenberk před r. 1407, ale jmenoval se podle tohoto hradu ještě r. 1411. Srv. A. Sedláček, Hrady, zámky a tvrze království českého XIV, Praha 1923, str. 231. Rukopis je uložen ve SK ČSR v Praze, sign. XVII F 47. Pozdější rukou (asi 17. stol.) je na horním okraji titulního listu připsáno „Historia M. Laurentii sub Wenceslao R. Bohemiae ab ortu mundi ad A. D. 678. Satirická skládání, str. 9. Na str. 8 je mylně uvedeno datum, kdy kronika končí, r. 687. Správné da- tum je 678. Srv. Truhlář, Katalog českých rukopisů universitní knihovny pražské, Praha 1906, str. 108, č. 277; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7nn. Petr Comestor, též Manducator nebo Magister Petrus, byl děkan chrámu sv. Petra v Troyes, od r. 1164 kancléř pařížské katedrály a od r. 1169 profesor teologie na pařížské univerzitě. Zemřel r. 1179 nebo 1198. Ve svém spisu Historia scholastica líčí dějiny světa od stvoření světa do dob apoštolských na základě Flaviových Dějin války židovské a Židov- ských starožitností. Jeho spis byl oblíbenou učebnicí historie ve středověkých školách. Byl překládán i do jiných jazyků (do češtiny r. 1404). Martin Opavský (Martinus Polonus) byl papežský peniten- ciář, pobýval v Praze a v Římě, od r. 1278 byl arcibiskupem hnězdenským († 1279). Mezi jinými spisy napsal světovou kroniku „Chronicon de summis pontificibus et imperatoribus“, z níž čerpal např. Neplach kolem r. 1360. R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7, zřejmě oprávněně klade vznik kroniky před překlad Mande- villova cestopisu a zároveň před odjezd Husův do Kostnice (11. října 1414). Považuje ovšem za inspi- rátora díla Jana Smolíka ze Slavic, jehož držbu Eisenberku posunuje těsně za rok 1413, kdy je tam naposledy doložen předchozí majitel. Tím mu vznik kroniky spadá do velmi krátkého časového úseku asi 1. poloviny roku 1414 (již v červenci 1414 je doložena v postile Jakoubkově zmínka o„Comperimus“ papeže Gelasia, o jehož neznalost u Vavřince opírá Urbánek své datování). Pravdě- podobnější se však zdá být Sedláčkovo určení Jana z Eisenberka, který však takto mohl být nazýván nejpozději r. 1411 (jako jeho otec), ale spíše ještě do r. 1407. S tím by také více souhlasilo označení Jana z Eisenberka jako „komorníka přejasného a pána Václava, římského krále“ (srv. výše). (Rkp. SK ČSR XVII F 47, fol. 14). 384 385
52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 o Je znám text cestopisu tzv. Mandevilla v latině, němčině, angličtině, italštině, španělštině, holandšti- ně, dánštině, i text irský a konečně český. Srv. F. Šimek - M. Kaňák, str. 195. Otto von Diemeringen byl kanovníkem metským v 1. 1369—1398. Do té doby spadá i jeho překlad cestopisu. Srv. Předmluva, F. Šimek - M. Kaňák, str. 21. Pseudo-Mandeville, str. 43; F. Šimek - M. Kaňák, str. 200. Seznam dochovaných rukopisů uvádějí F. Šimek - M. Kaňák, str. 201n. Cestopis vyšel tiskem po- prvé v Plzni r. 1510, dále Plzeň 1513, Praha 1576 atd. Roku 1796 jej vydal i V. M. Kramerius. „Ke cti a chvále otce všemohúcieho, ot něhožto všecka dobrota do tvora vydaného i nevydaného pramenně pocházie, a ku požádání slovutné vzácnosti muže Jana Eyzemberka, komorníka přejasného a pána Václava, římského krále, vždy rozmnožitele, a českého krále, já, Mistr Vavřinec, toho duostoj- ného krále služebník, tuto kroniku z křesťanských, z židovských i pohanských kronik s robotnú pilností a pilnú robotností sebral sem, aby českého jazyku zveličená obec v ní čtúcí moc, múdrost a dobrotu božskú světlejie v skutcích poznajíc, jenž jest tomu všemu lidu, křesťanóm i židóm i po- hanóm jasně okázána, bál se té všemocie moci a ji ctě hodně divil se té nesmierné múdrosti a jie pilně pozoroval...“ Rkp. SK ČSR v Praze XVII F 47, fol. 1a. J. Goll, PDČ V, str. XXII, vyvrací domnělý omyl Jungmannův a „opravuje“ jméno na Jana z Rýzemberku. Ten však byl nejvyšším komorníkem teprve Zikmundovým v 1. 1438—1439 (srv. J. Charvát, Dílo F. Palackého I, str. 349). Janem z Eisenberku není pravděpodobně míněn ani Jan Smolík ze Slavic, který se v l. 1416—1434 připomíná na hradě Eisenberku pod Krušnými horami (R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7, F. Heřmanský v doslovu k Husitské kronice Vavřince z Březové, str. 343), ale nejspíše syn dřívějšího majitele tohoto hradu, Buška z Eisenberku, Jan, který se r. 1427 připomíná na Borku (dnes Červený Hrádek u Jirkova na Chomutovsku). Bušek prodal Eisenberk před r. 1407, ale jmenoval se podle tohoto hradu ještě r. 1411. Srv. A. Sedláček, Hrady, zámky a tvrze království českého XIV, Praha 1923, str. 231. Rukopis je uložen ve SK ČSR v Praze, sign. XVII F 47. Pozdější rukou (asi 17. stol.) je na horním okraji titulního listu připsáno „Historia M. Laurentii sub Wenceslao R. Bohemiae ab ortu mundi ad A. D. 678. Satirická skládání, str. 9. Na str. 8 je mylně uvedeno datum, kdy kronika končí, r. 687. Správné da- tum je 678. Srv. Truhlář, Katalog českých rukopisů universitní knihovny pražské, Praha 1906, str. 108, č. 277; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7nn. Petr Comestor, též Manducator nebo Magister Petrus, byl děkan chrámu sv. Petra v Troyes, od r. 1164 kancléř pařížské katedrály a od r. 1169 profesor teologie na pařížské univerzitě. Zemřel r. 1179 nebo 1198. Ve svém spisu Historia scholastica líčí dějiny světa od stvoření světa do dob apoštolských na základě Flaviových Dějin války židovské a Židov- ských starožitností. Jeho spis byl oblíbenou učebnicí historie ve středověkých školách. Byl překládán i do jiných jazyků (do češtiny r. 1404). Martin Opavský (Martinus Polonus) byl papežský peniten- ciář, pobýval v Praze a v Římě, od r. 1278 byl arcibiskupem hnězdenským († 1279). Mezi jinými spisy napsal světovou kroniku „Chronicon de summis pontificibus et imperatoribus“, z níž čerpal např. Neplach kolem r. 1360. R. Urbánek, Satirická skládání, str. 7, zřejmě oprávněně klade vznik kroniky před překlad Mande- villova cestopisu a zároveň před odjezd Husův do Kostnice (11. října 1414). Považuje ovšem za inspi- rátora díla Jana Smolíka ze Slavic, jehož držbu Eisenberku posunuje těsně za rok 1413, kdy je tam naposledy doložen předchozí majitel. Tím mu vznik kroniky spadá do velmi krátkého časového úseku asi 1. poloviny roku 1414 (již v červenci 1414 je doložena v postile Jakoubkově zmínka o„Comperimus“ papeže Gelasia, o jehož neznalost u Vavřince opírá Urbánek své datování). Pravdě- podobnější se však zdá být Sedláčkovo určení Jana z Eisenberka, který však takto mohl být nazýván nejpozději r. 1411 (jako jeho otec), ale spíše ještě do r. 1407. S tím by také více souhlasilo označení Jana z Eisenberka jako „komorníka přejasného a pána Václava, římského krále“ (srv. výše). (Rkp. SK ČSR XVII F 47, fol. 14). 384 385
Strana 386
64 65 66 67 68 69 70 Commentum reverendi Magistri Laurencii de Brzezowa super VII psalmos penitenciales. Docho- ván v rukopise kapitulní knihovny v Praze (dnes Archív Pražského hradu), sign. O LXXIV, fol. 16a—30b. Opis tohoto Petrarkova spisu (Petrarchae poetae laureati Septem psalmi) následuje v rukopise SK ČSR XIII H 2 hned za Vavřincovými kanonickými hodinkami (fol. 137a—148b). V rukopise SK ČSR XIII H 2 z r. 1440, fol. 414—136b. Výklad je nadepsán: „Incipiunt hore cano- nice congeste ad laudem dei et omnium sanctorum eius per Magistrum Laurentium de Brzezowa. Původní název kroniky, pokud nějaký měla, není dnes znám. V rukopise Kodaňském je označena jako „origo et diarium belli Hussitici ab anno 1414 ad 1420“ (srv. F. Heřmanský, Vavřinec z Bře- zové, Husitská kronika, str. 344), ale název se nezdá být původní (rukopis pochází ze 16. stol.). V rukopise kdysi Křižovnickém (SK ČSR I D 10, fol. 258a — konec 15. stol.) se nazývá prostě kronikou. Problém zakončení kroniky byl (a stále je) předmětem četných úvah v historické literatuře: F. Pa- lacký, Ocenění, str. 242, uvažuje o náhlé Vavřincově smrti či spíše o ztrátě následujícího textu v originálním rukopisu. O. Lorenz, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter I, 3. vyd. Berlin 1886, str. 323, předpokládá, že Vavřincova práce byla přerušena smrtí, rovněž J. Goll, PDČ V, str. XXX, považuje za pravděpodobnou domněnku, že „smrt zastihla Vavřince píšícího“, ale jinak nechává tuto otázku otevřenou. V. Novotný. O hlavních pramenech, str. 11, se rovněž domnívá, že kronika dále nesahala. F. M. Bartoš uvažuje jednou o tom, že Vavřincovi vyrazilo pero z ruky pře- padení Nového Města 6. května 1434 (Básník v hus. bouři, str. 78), podruhé o tom, že autor sám z politických důvodů vytrhl konec kroniky, než ji dal přepsat písařům (Ztracená kronika o husitské revoluci a vznik Kroniky Vavřince z Březové. Z husitského a bratrského dějepisectví I, SH II, 1954, str. 90 n.). R. Urbánek, Satirická skládání, str. 33. naznačuje, že Vavřince přiměla odložit pero otázka, jak se postavit ke katastrofě Želivského, nevysvětluje však, proč skončil uprostřed věty. K druhé eventualitě, uváděné již Palackým, o ztrátě konce rukopisu, se přiklání např. J. Pekař, Žižka a jeho doba I, 1927, str. 232, pozn. 2 ke str. 60, nebo V. Flajšhans, M. Vavřinec. I. Kdy končí kronika? ČČH 39, 1933, str. 572nn. V. Flajšhans, ČCH 39, str. 575n., se na základě údaje Lupáčova domnívá, že kronika Vavřince z Bře- zové sahala — resp. že ji Lupáč znal — aspoň do 6. ledna 1422. V tom případě by musel nějaký úplnější rukopis existovat ještě v pol. 16. stol., ovšem několik dochovaných rukopisů s nedokonče- ným textem pochází již z 15. nebo poč. 16. stol. Z vlastní Vavřincovy zmínky (PDČV, str. 531—532, před líčením zimní kampaně Zikmundovy v Čechách — v českém překladu konec kap. 119) Flajš- hans usuzuje, že mohla sahat do 14. ledna 1422. Rovněž J. Pekař, Žižka I, str. 232, pozn. 2 ke str. 60, nepochybuje, že Vavřinec z Březové dopsal aspoň historii Zikmundovy porážky u Německého Brodu (10. ledna 1422). J. Goll, PDČ V, str. XXXII, rozlišuje tři recenze, přičemž za samostatnou recenzi kroniky Vavřince z Březové považuje text dochovaný v tzv. Chronicon Universitatis Pragensis. Nelze však prokázat, že příslušné odchylky jsou dílem Vavřince z Březové a nikoli kompilátora. Podobně též V. Novotný, O hlavních pramenech, str. 11, a J. Charvát, Dílo I, str. 250. J. Pekař, Žižka I, str. 233, pozn. 5 ke str. 61, považuje za doklad třetí recenze kroniky Vavřince z Březové předmluvu dochovanou v kronice Prokopa písaře, ale uznává, že je sporné, jde-li o vsuvku cizí či původní text Vavřincův. Dochovaný zlomek jediného rukopisu první recenze (srv. níže) sice končí dříve, ale pokračování zachycuje staročeský překlad, podle předmluvy pořízený zjevně podle této recenze, který končí ve stejném místě jako latinské rukopisy druhé recenze. Textové rozdíly obou recenzí jsou celkem nepodstatné. Jsou to v podstatě jen stylistické úpravy, nikterak neovlivňující smysl textu. Nelze též spolehlivě prokázat, zda jsou dílem autorovým nebo zda je provedl některý z pozdějších opisovačů díla. Přitom je též nutno vzít v úvahu, že jediný známý rukopis první recenze je neúplný a pochází až z konce 16. stol. Textové rozdíly obou recenzí uvádí J. Goll, PDČ V, str. XXXII, pozn. 9. Podobné drobné textové rozdíly jsou ovšem také mezi různými rukopisy téže recenze. 62 63
64 65 66 67 68 69 70 Commentum reverendi Magistri Laurencii de Brzezowa super VII psalmos penitenciales. Docho- ván v rukopise kapitulní knihovny v Praze (dnes Archív Pražského hradu), sign. O LXXIV, fol. 16a—30b. Opis tohoto Petrarkova spisu (Petrarchae poetae laureati Septem psalmi) následuje v rukopise SK ČSR XIII H 2 hned za Vavřincovými kanonickými hodinkami (fol. 137a—148b). V rukopise SK ČSR XIII H 2 z r. 1440, fol. 414—136b. Výklad je nadepsán: „Incipiunt hore cano- nice congeste ad laudem dei et omnium sanctorum eius per Magistrum Laurentium de Brzezowa. Původní název kroniky, pokud nějaký měla, není dnes znám. V rukopise Kodaňském je označena jako „origo et diarium belli Hussitici ab anno 1414 ad 1420“ (srv. F. Heřmanský, Vavřinec z Bře- zové, Husitská kronika, str. 344), ale název se nezdá být původní (rukopis pochází ze 16. stol.). V rukopise kdysi Křižovnickém (SK ČSR I D 10, fol. 258a — konec 15. stol.) se nazývá prostě kronikou. Problém zakončení kroniky byl (a stále je) předmětem četných úvah v historické literatuře: F. Pa- lacký, Ocenění, str. 242, uvažuje o náhlé Vavřincově smrti či spíše o ztrátě následujícího textu v originálním rukopisu. O. Lorenz, Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter I, 3. vyd. Berlin 1886, str. 323, předpokládá, že Vavřincova práce byla přerušena smrtí, rovněž J. Goll, PDČ V, str. XXX, považuje za pravděpodobnou domněnku, že „smrt zastihla Vavřince píšícího“, ale jinak nechává tuto otázku otevřenou. V. Novotný. O hlavních pramenech, str. 11, se rovněž domnívá, že kronika dále nesahala. F. M. Bartoš uvažuje jednou o tom, že Vavřincovi vyrazilo pero z ruky pře- padení Nového Města 6. května 1434 (Básník v hus. bouři, str. 78), podruhé o tom, že autor sám z politických důvodů vytrhl konec kroniky, než ji dal přepsat písařům (Ztracená kronika o husitské revoluci a vznik Kroniky Vavřince z Březové. Z husitského a bratrského dějepisectví I, SH II, 1954, str. 90 n.). R. Urbánek, Satirická skládání, str. 33. naznačuje, že Vavřince přiměla odložit pero otázka, jak se postavit ke katastrofě Želivského, nevysvětluje však, proč skončil uprostřed věty. K druhé eventualitě, uváděné již Palackým, o ztrátě konce rukopisu, se přiklání např. J. Pekař, Žižka a jeho doba I, 1927, str. 232, pozn. 2 ke str. 60, nebo V. Flajšhans, M. Vavřinec. I. Kdy končí kronika? ČČH 39, 1933, str. 572nn. V. Flajšhans, ČCH 39, str. 575n., se na základě údaje Lupáčova domnívá, že kronika Vavřince z Bře- zové sahala — resp. že ji Lupáč znal — aspoň do 6. ledna 1422. V tom případě by musel nějaký úplnější rukopis existovat ještě v pol. 16. stol., ovšem několik dochovaných rukopisů s nedokonče- ným textem pochází již z 15. nebo poč. 16. stol. Z vlastní Vavřincovy zmínky (PDČV, str. 531—532, před líčením zimní kampaně Zikmundovy v Čechách — v českém překladu konec kap. 119) Flajš- hans usuzuje, že mohla sahat do 14. ledna 1422. Rovněž J. Pekař, Žižka I, str. 232, pozn. 2 ke str. 60, nepochybuje, že Vavřinec z Březové dopsal aspoň historii Zikmundovy porážky u Německého Brodu (10. ledna 1422). J. Goll, PDČ V, str. XXXII, rozlišuje tři recenze, přičemž za samostatnou recenzi kroniky Vavřince z Březové považuje text dochovaný v tzv. Chronicon Universitatis Pragensis. Nelze však prokázat, že příslušné odchylky jsou dílem Vavřince z Březové a nikoli kompilátora. Podobně též V. Novotný, O hlavních pramenech, str. 11, a J. Charvát, Dílo I, str. 250. J. Pekař, Žižka I, str. 233, pozn. 5 ke str. 61, považuje za doklad třetí recenze kroniky Vavřince z Březové předmluvu dochovanou v kronice Prokopa písaře, ale uznává, že je sporné, jde-li o vsuvku cizí či původní text Vavřincův. Dochovaný zlomek jediného rukopisu první recenze (srv. níže) sice končí dříve, ale pokračování zachycuje staročeský překlad, podle předmluvy pořízený zjevně podle této recenze, který končí ve stejném místě jako latinské rukopisy druhé recenze. Textové rozdíly obou recenzí jsou celkem nepodstatné. Jsou to v podstatě jen stylistické úpravy, nikterak neovlivňující smysl textu. Nelze též spolehlivě prokázat, zda jsou dílem autorovým nebo zda je provedl některý z pozdějších opisovačů díla. Přitom je též nutno vzít v úvahu, že jediný známý rukopis první recenze je neúplný a pochází až z konce 16. stol. Textové rozdíly obou recenzí uvádí J. Goll, PDČ V, str. XXXII, pozn. 9. Podobné drobné textové rozdíly jsou ovšem také mezi různými rukopisy téže recenze. 62 63
Strana 387
386 o 387 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 3 Srv. předmluvu k první recenzi kroniky. Překlad F. Heřmanského. Srv. předmluvu k druhé recenzi kroniky. Např. kap. 32 českého překladu o Vyšehradu, kap. 24 a 26 o Kutné Hoře, kap. 32 o Žižkovi, kap .67 o dobytí Vyšehradu apod. Např. Hynek Krušina z Kumburka, „protunc veritatis amicus“ (kap. 35 českého překladu, PDČ V. str. 367), Petr z Mladoňovic, „pro tunc“ kazatel u sv. Michala (kap. 76, PDČ V, str. 453). Jde zde především o Petra z Mladoňovic, který byl kazatelem u sv. Michala do r. 1427. Srv. R. Urbá- nek, Satirická skládání, str. 33. Hynek Krušina z Kumburka složil hejtmanství v Praze r. 1420, potom však řídil s Divišem Bořkem z Miletínka bratrstvo orebské. Je tedy možné, že poznámka o něm mohla vzniknout právě v r. 1420 (srv. J. Pekař, Žižka I, str. 222, pozn. 2 ke str. 38, F. M. Bar- toš, Ztracená kronika, str. 94n.). F. Palacký, Ocenění, str. 242, uvažuje o r. 1437 nebo 1438, rovněž O. Lorenz, Deutschlands Ge- schichtsquellen I, str. 323, klade její vznik do doby po r. 1436, těsně před dobu, kdy Vavřinec zemřel. J. Goll, PDČ V, str. XXX, se domnívá, že kronika musela být napsána dříve, ale po částech. V. Novotný, O hlavních pramenech, str. 11 nn, (a podle něho i J. Charvát, Dílo I, str. 250), předpo- kládá, že první část byla napsána snad v letech 1419—1420. K dílu pak se prý Vavřinec z Březové vrátil asi v polovině dvacátých let a konečně po vítězství u Domažlic r. 1431. J. Pekař, Žižka I, str. 221, pozn. 2 ke str. 38, se domnívá, že Vavřinec začal psát první část kroniky po bitvě na Vítkově r. 1420, druhou o něco později, ale také poměrně záhy po událostech. V. Flajšhans, Traktátky Hu- sovy a kronika Vavřincova, LF 61, 1934, str. 64, usuzuje, že Vavřinec psal kroniku alespoň deset let po smrti Husově, jinde ji klade až k r. 1444 (M. Vavřinec II, str. 124). F. M. Bartoš kladl první recenzi zprvu do doby po vítězství u Domažlic (Z nových i starých spisů, str. 198n) a druhou „na- zítří Lipan“ (tamtéž, str. 201; k tomu srv. J. Pekař, Vavřinec z Březové. Jan Žižka II. ČČH 31, 1925, str. 51 n., pozn. 4), později kladl vznik kroniky do souvislosti s katolickým spisem De origine Taboritarum (Ztracená kronika, str. 9onn), potom s Jakoubkem ze Stříbra a Zikmundem Korybu- tovičem (Vavřinec z Březové, str. 54nn) a datuje vznik první recenze r. 1422 a druhé 1423. R. Urbá- nek, Satirická skládání, str. 33, se domnívá, že vznik kroniky je pozdější, alespoň po r. 1427, snad vznikla až v letech třicátých (ČD III/I, Věk poděbradský, Praha 1915, str. 883, pozn. 1). S tím počítá např. O. Lorenz, Deutschlands Geschichtsquellen I, str. 323. J. Goll, PDČ V, str. XXXIII, aj. Srv. např. [Český překlad akt koncilu], PDČ VIII, str. 317; Staré letopisy české, vyd. F. Šimek, Praha 1947, str. 12, aj. Relatio de Magistro Johanne Hus. Dosud nejlepší vydání pořídil V. Novotný v PDČ VIII, Praha 1932, str. 25—120. Do češtiny přeložil F. Heřmanský, Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. UK Praha, 1965, s předmluvou Z. Fialy (O životě a díle M. Petra z Mladoňovic). Vydal V. Novotný, PDČ VIII, str. 121—149. Pašiji považuje R. Urbánek, Satirická skládání, str. 23, za dílo Vavřince z Březové, ovšem bez přesvědčivých důkazů. Z. Fiala v předmluvě k vydání Mla- doňovicovy Zprávy, str. 15n, o Petrově autorství nepochybuje (srv. též pozn. 42 na str. 27 Zprávy). Vydal V. Novotný, PDČ VIII, str. 339—350. Srv. též Z. Fiala v úvodu ke Zprávě, str. 20 n a 29 n; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 24, ji rovněž připisuje Vavřinci z Březové. Na konci kap. 9 a 14 českého překladu. Jak ukázal V. Flajšhans v souvislosti s Husovými traktátky jmenovanými v kronice (Traktátky Hu- sovy a kronika Vavřincova, str. 54—66). Kap. 100 českého překladu. Das dipl. Material in der huss. Chronik des Laurentius v. Březová, Folia dipl. II, Brno 1976, str. 174—186. Táborské učení, odmítající mimo jiné i studium svobodných umění (srv. kap. 55 čes. překladu) muselo Vavřinci z Březové zůstat cizí už z tohoto důvodu. Tím spíše, přistupuje-li k němu ještě hledisko sociální. Např. kap. 53 a 100 českého překladu. 71 86 87
386 o 387 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 3 Srv. předmluvu k první recenzi kroniky. Překlad F. Heřmanského. Srv. předmluvu k druhé recenzi kroniky. Např. kap. 32 českého překladu o Vyšehradu, kap. 24 a 26 o Kutné Hoře, kap. 32 o Žižkovi, kap .67 o dobytí Vyšehradu apod. Např. Hynek Krušina z Kumburka, „protunc veritatis amicus“ (kap. 35 českého překladu, PDČ V. str. 367), Petr z Mladoňovic, „pro tunc“ kazatel u sv. Michala (kap. 76, PDČ V, str. 453). Jde zde především o Petra z Mladoňovic, který byl kazatelem u sv. Michala do r. 1427. Srv. R. Urbá- nek, Satirická skládání, str. 33. Hynek Krušina z Kumburka složil hejtmanství v Praze r. 1420, potom však řídil s Divišem Bořkem z Miletínka bratrstvo orebské. Je tedy možné, že poznámka o něm mohla vzniknout právě v r. 1420 (srv. J. Pekař, Žižka I, str. 222, pozn. 2 ke str. 38, F. M. Bar- toš, Ztracená kronika, str. 94n.). F. Palacký, Ocenění, str. 242, uvažuje o r. 1437 nebo 1438, rovněž O. Lorenz, Deutschlands Ge- schichtsquellen I, str. 323, klade její vznik do doby po r. 1436, těsně před dobu, kdy Vavřinec zemřel. J. Goll, PDČ V, str. XXX, se domnívá, že kronika musela být napsána dříve, ale po částech. V. Novotný, O hlavních pramenech, str. 11 nn, (a podle něho i J. Charvát, Dílo I, str. 250), předpo- kládá, že první část byla napsána snad v letech 1419—1420. K dílu pak se prý Vavřinec z Březové vrátil asi v polovině dvacátých let a konečně po vítězství u Domažlic r. 1431. J. Pekař, Žižka I, str. 221, pozn. 2 ke str. 38, se domnívá, že Vavřinec začal psát první část kroniky po bitvě na Vítkově r. 1420, druhou o něco později, ale také poměrně záhy po událostech. V. Flajšhans, Traktátky Hu- sovy a kronika Vavřincova, LF 61, 1934, str. 64, usuzuje, že Vavřinec psal kroniku alespoň deset let po smrti Husově, jinde ji klade až k r. 1444 (M. Vavřinec II, str. 124). F. M. Bartoš kladl první recenzi zprvu do doby po vítězství u Domažlic (Z nových i starých spisů, str. 198n) a druhou „na- zítří Lipan“ (tamtéž, str. 201; k tomu srv. J. Pekař, Vavřinec z Březové. Jan Žižka II. ČČH 31, 1925, str. 51 n., pozn. 4), později kladl vznik kroniky do souvislosti s katolickým spisem De origine Taboritarum (Ztracená kronika, str. 9onn), potom s Jakoubkem ze Stříbra a Zikmundem Korybu- tovičem (Vavřinec z Březové, str. 54nn) a datuje vznik první recenze r. 1422 a druhé 1423. R. Urbá- nek, Satirická skládání, str. 33, se domnívá, že vznik kroniky je pozdější, alespoň po r. 1427, snad vznikla až v letech třicátých (ČD III/I, Věk poděbradský, Praha 1915, str. 883, pozn. 1). S tím počítá např. O. Lorenz, Deutschlands Geschichtsquellen I, str. 323. J. Goll, PDČ V, str. XXXIII, aj. Srv. např. [Český překlad akt koncilu], PDČ VIII, str. 317; Staré letopisy české, vyd. F. Šimek, Praha 1947, str. 12, aj. Relatio de Magistro Johanne Hus. Dosud nejlepší vydání pořídil V. Novotný v PDČ VIII, Praha 1932, str. 25—120. Do češtiny přeložil F. Heřmanský, Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. UK Praha, 1965, s předmluvou Z. Fialy (O životě a díle M. Petra z Mladoňovic). Vydal V. Novotný, PDČ VIII, str. 121—149. Pašiji považuje R. Urbánek, Satirická skládání, str. 23, za dílo Vavřince z Březové, ovšem bez přesvědčivých důkazů. Z. Fiala v předmluvě k vydání Mla- doňovicovy Zprávy, str. 15n, o Petrově autorství nepochybuje (srv. též pozn. 42 na str. 27 Zprávy). Vydal V. Novotný, PDČ VIII, str. 339—350. Srv. též Z. Fiala v úvodu ke Zprávě, str. 20 n a 29 n; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 24, ji rovněž připisuje Vavřinci z Březové. Na konci kap. 9 a 14 českého překladu. Jak ukázal V. Flajšhans v souvislosti s Husovými traktátky jmenovanými v kronice (Traktátky Hu- sovy a kronika Vavřincova, str. 54—66). Kap. 100 českého překladu. Das dipl. Material in der huss. Chronik des Laurentius v. Březová, Folia dipl. II, Brno 1976, str. 174—186. Táborské učení, odmítající mimo jiné i studium svobodných umění (srv. kap. 55 čes. překladu) muselo Vavřinci z Březové zůstat cizí už z tohoto důvodu. Tím spíše, přistupuje-li k němu ještě hledisko sociální. Např. kap. 53 a 100 českého překladu. 71 86 87
Strana 388
92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 Srv. např. upálení kněží v Říčanech v kap. 75 českého překladu. Např. kap. 24 a 25 českého překladu. Z drobnějších omylů lze zmínit některá chybná data. Srv. J. Goll, PDČ V, str. XXXIV, pozn. 2. Tato skutečnost je zmíněna i v nadpisu kroniky v jednom z nejstarších dochovaných rukopisů: „Hoc opus, licet imperfectum cronice huius est compositum, seu collectum...“ (Rkp. SK CSR I D 10, fol. 258a). K tomu srv. např. D. Girgensohn, Peter v. Pulkau und die Wiedereinführung des Laienkelches. Göttingen 1964, či F. Seibt, Hussitica. Köln — Graz, 1965, str. 93. Text rukopisu je dochován v několika novodobých opisech. K tomu srv. zprávu V. Schulze ve VKČSN XXIX, 12, z r. 1897. Reliquiae manuscriptorum VI, 1724, str. 124—216. J. Goll tento rukopis již neměl k dispozici (srv. PDČ V, str. XXVII). Podrobněji o staročeském překladu kroniky srv. J. Goll, PDČ V, str. XXXVIIInn. Srv. J. Goll, Tak zvané Chronicon universitatis Pragensis a jeho poměr k Vavřinci z Březové. Zprávy o zasedání KČSN 1884. PDČ V, str. XXIX. Rukopis SK CSR v Praze III G 16, fol. 30b—32“ a 165 a rukopis býv. rajhradské knihovny, nyní SK v Brně, sign. R 432, fol. 1"—b a 14b. Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, I, Fontes rerum Austriacarum, Scrip- tores II. Wien 1856, str. 321—527. Kronika Vavřince z Březové. PDČ V, str. 329—541. Vavřinec z Březové, Kronika husitská. K novému vydání upravil A. Dolenský. Praha 1940. Vavřinec z Březové, Husitská kronika. Praha 1954. SK ČSR v Praze, I D 10, fol. 355a—365° z konce 15. stol. Báseň zde následuje po několika volných listech za Husitskou kronikou. Titulní list byl asi mezi lety 1852—1856 vyříznut (srv. B. Ryba ve vydání skladby: Vavřinec z Březové, Píseň o vítězství u Domažlic. Praha 1951, str. 145), ale text i název se zachoval v opisu, který si v 18. stol. pořídil G. Dobner. Opis je dnes uložen v Dobnerově pozůstalosti ve SUA v Praze, sign. III f, str. 1593—1602. Do r. 1901, kdy J. V. Šimák popsal Dobne- rovu pozůstalost darovanou tehdy Národnímu muzeu, nebyl znám. Proto J. Goll ve svém vydání v PDČ V otiskl skladbu neúplnou. Začátek, 127 veršů, přetiskl podle Dobnerova opisu poprvé F. M. Bartoš, Z publicistiky husitského odboje. LF 55, 1938, str. 345—347. Srv. J. B. Čapek v předmluvě k cit. vydání Písně o vítězství u Domažlic, str. 21n. J. Pekař, Žižka I, str. 60, nevylučuje, že tato skladba byla určena k šíření husitské propagandy v cizině v době basilej- ského koncilu. Podle pozdějších pramenů 8. září 1431. Vavřinec z Březové samozřejmě užívá citátů nejen z bible, kterou tehdy znal v Čechách snad každý, ale i z dalších děl: Isidorových Etymologií, Pseudo-Catona, Boëthia, Seneky aj. Připomíná i příhodu ze starších českých dějin (Soběslavovo jednání s Němci podle tzv. Dalimila). Píseň o vítězství u Domažlic, str. 29 a 31. Srv. J. B. Čapek, Píseň o vítězství u Domažlic, str. 30, J. Goll, PDČ V, str. XXIV. Srv. pozn. 104. Verše vynechané již písařem rukopisu (vyznačeny rovněž v překladu) samozřejmě známy nejsou. Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung I, str. 596—620. PDČ V, str. 545—563. Srv. výše, pozn. 104. Vyšlo v řadě Památky staré literatury české s úvodem J. Macka a J. B. Čapka. K. Sabina, Dějepis literatury československé staré a střední doby. 1866, str. 353; A. V. Šembera, Dějiny řeči a literatury české, 3. vyd. 1869, str. 130; J. Jireček, Rukověť k dějinám literatury české do konce XVIII. věku, 1888. To ukázal především Q. Hodura ve vydání Milionu, Praha 1950, kde je i podrobný přehled starých 88 89 90 91 116
92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 Srv. např. upálení kněží v Říčanech v kap. 75 českého překladu. Např. kap. 24 a 25 českého překladu. Z drobnějších omylů lze zmínit některá chybná data. Srv. J. Goll, PDČ V, str. XXXIV, pozn. 2. Tato skutečnost je zmíněna i v nadpisu kroniky v jednom z nejstarších dochovaných rukopisů: „Hoc opus, licet imperfectum cronice huius est compositum, seu collectum...“ (Rkp. SK CSR I D 10, fol. 258a). K tomu srv. např. D. Girgensohn, Peter v. Pulkau und die Wiedereinführung des Laienkelches. Göttingen 1964, či F. Seibt, Hussitica. Köln — Graz, 1965, str. 93. Text rukopisu je dochován v několika novodobých opisech. K tomu srv. zprávu V. Schulze ve VKČSN XXIX, 12, z r. 1897. Reliquiae manuscriptorum VI, 1724, str. 124—216. J. Goll tento rukopis již neměl k dispozici (srv. PDČ V, str. XXVII). Podrobněji o staročeském překladu kroniky srv. J. Goll, PDČ V, str. XXXVIIInn. Srv. J. Goll, Tak zvané Chronicon universitatis Pragensis a jeho poměr k Vavřinci z Březové. Zprávy o zasedání KČSN 1884. PDČ V, str. XXIX. Rukopis SK CSR v Praze III G 16, fol. 30b—32“ a 165 a rukopis býv. rajhradské knihovny, nyní SK v Brně, sign. R 432, fol. 1"—b a 14b. Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, I, Fontes rerum Austriacarum, Scrip- tores II. Wien 1856, str. 321—527. Kronika Vavřince z Březové. PDČ V, str. 329—541. Vavřinec z Březové, Kronika husitská. K novému vydání upravil A. Dolenský. Praha 1940. Vavřinec z Březové, Husitská kronika. Praha 1954. SK ČSR v Praze, I D 10, fol. 355a—365° z konce 15. stol. Báseň zde následuje po několika volných listech za Husitskou kronikou. Titulní list byl asi mezi lety 1852—1856 vyříznut (srv. B. Ryba ve vydání skladby: Vavřinec z Březové, Píseň o vítězství u Domažlic. Praha 1951, str. 145), ale text i název se zachoval v opisu, který si v 18. stol. pořídil G. Dobner. Opis je dnes uložen v Dobnerově pozůstalosti ve SUA v Praze, sign. III f, str. 1593—1602. Do r. 1901, kdy J. V. Šimák popsal Dobne- rovu pozůstalost darovanou tehdy Národnímu muzeu, nebyl znám. Proto J. Goll ve svém vydání v PDČ V otiskl skladbu neúplnou. Začátek, 127 veršů, přetiskl podle Dobnerova opisu poprvé F. M. Bartoš, Z publicistiky husitského odboje. LF 55, 1938, str. 345—347. Srv. J. B. Čapek v předmluvě k cit. vydání Písně o vítězství u Domažlic, str. 21n. J. Pekař, Žižka I, str. 60, nevylučuje, že tato skladba byla určena k šíření husitské propagandy v cizině v době basilej- ského koncilu. Podle pozdějších pramenů 8. září 1431. Vavřinec z Březové samozřejmě užívá citátů nejen z bible, kterou tehdy znal v Čechách snad každý, ale i z dalších děl: Isidorových Etymologií, Pseudo-Catona, Boëthia, Seneky aj. Připomíná i příhodu ze starších českých dějin (Soběslavovo jednání s Němci podle tzv. Dalimila). Píseň o vítězství u Domažlic, str. 29 a 31. Srv. J. B. Čapek, Píseň o vítězství u Domažlic, str. 30, J. Goll, PDČ V, str. XXIV. Srv. pozn. 104. Verše vynechané již písařem rukopisu (vyznačeny rovněž v překladu) samozřejmě známy nejsou. Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung I, str. 596—620. PDČ V, str. 545—563. Srv. výše, pozn. 104. Vyšlo v řadě Památky staré literatury české s úvodem J. Macka a J. B. Čapka. K. Sabina, Dějepis literatury československé staré a střední doby. 1866, str. 353; A. V. Šembera, Dějiny řeči a literatury české, 3. vyd. 1869, str. 130; J. Jireček, Rukověť k dějinám literatury české do konce XVIII. věku, 1888. To ukázal především Q. Hodura ve vydání Milionu, Praha 1950, kde je i podrobný přehled starých 88 89 90 91 116
Strana 389
117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 / o názorů. Hodurovy důvody se pokouší vyvrátit či alespoň oslabit R. Urbánek, Satirická skládání, str. 19. Rukopis Gersdorfské knihovny v Budyšíně (oktáv. rkp. č. 4). Vydal J. Daňhelka, Husitské skladby Budyšínského rukopisu. Praha 1952. Srv. F. M. Bartoš, Z nových i starých spisů, str. 199, pozn. 17; Z publicistiky hus. odboje, LF 55, 1928, str. 334, Kdo je autorem Tkadlečka?, str. 208, pozn. 15, Básník v hus. bouři, str. 71, Vavřinec z Březové, str. 47—51; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 1 až 5 a 28—31. K tomuto názoru se přiklání i J. Macek v předmluvě k Daňhelkovu vydání skladeb (str. 14). Opačného názoru je (s patřičným zdůvodněním) F. Seibt, Hussitica, str. 117 nn. Z nových i starých spisů, str. 202, dále Básník v hus. bouři, str. 79. Zápis Alexandra Velikého Slo- vanům a jeho původce. ČČM 115, 1946, str. 45, Vavřinec z Březové, str. 64. Vavřince z Březové traktát o slávě Čechuov, Boemuov a Slovanuov. ČMM 47, 1923, str. 192—195. Volba Jiřího z Poděbrad za krále českého. SPDMP V, kap. IV., Satirická skládání, str. 36. Urbánkův názor však rovněž není obecně přijímán (srv. V. Novotný v ref. o Urbánkově Volbě Jiřího z Podě- brad, ČMM 52, 1928, str. 244—251; F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 64, pozn. 64). R. Urbánek, Jan Žižka, Praha 1924, str. 84, Satirická skládání, str. 25n; F. M. Bartoš, Husitství a cizina, Praha 1931, str. 221, Manifesty města Prahy z doby husitské. SPDMP VIII, 1933, str. 253 až 309, Vavřinec z Březové, str. 65n. Srv. F. Seibt, Hussitica, str. 118 a 124; I. Hlaváček, Das diplom. Material, str. 176, aj. Seibtovy vý- hrady lze uplatnit i vůči ostatním zde jmenovaným anonymním dílům. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 205—208, Básník v hus. bouři, str. 70, Vavřinec z Březové, str. 45nn. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 208. Satirická skládání, str. 1on. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 207, pozn. 110. O Komestorovi viz výše, pozn. 60. Satirická skládání, str. 9. Tamtéž, str. 7. Tamtéž, str. 22n. Tamtéž, str. 23nn. Pokud jde o pašiji Jeronýmovu, souhlasí s ním i F. M. Bartoš, Vavřinec z Bře- zové, str. 67. Tamtéž, str. 26. Nesouhlasí F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 52, pozn. 34. Tamtéž, str. 26. F. M. Bartoš (Vavřinec z Březové, str. 67) považuje za jejich autora spíše Jana Čapka, zatímco Z. Nejedlý (Dějiny husitského zpěvu, Praha 1913) spojuje vznik některých z nich s jménem Jana Želivského. Tamtéž, str. 34. O vývoji středověkého zřízení radního v městech Pražských, SPDMP I, 2, 1920, str. 267. Tamtéž, str. 35n. Tamtéž, str. 37. Příslušný spis vydal G. Dobner, Monumenta historica Boemiae III, str. 43—62. Píseň o vítězství u Domažlic od Vavřince z Březové, str. 34n. Další vážné výhrady proti Vavřincovu autorství některých děl uvádí, kromě autorů zmíněných výše, např. J. Pekař, Žižka I. K tomu srv. např. citované dílo Seibtovo. 388 389 139
117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 / o názorů. Hodurovy důvody se pokouší vyvrátit či alespoň oslabit R. Urbánek, Satirická skládání, str. 19. Rukopis Gersdorfské knihovny v Budyšíně (oktáv. rkp. č. 4). Vydal J. Daňhelka, Husitské skladby Budyšínského rukopisu. Praha 1952. Srv. F. M. Bartoš, Z nových i starých spisů, str. 199, pozn. 17; Z publicistiky hus. odboje, LF 55, 1928, str. 334, Kdo je autorem Tkadlečka?, str. 208, pozn. 15, Básník v hus. bouři, str. 71, Vavřinec z Březové, str. 47—51; R. Urbánek, Satirická skládání, str. 1 až 5 a 28—31. K tomuto názoru se přiklání i J. Macek v předmluvě k Daňhelkovu vydání skladeb (str. 14). Opačného názoru je (s patřičným zdůvodněním) F. Seibt, Hussitica, str. 117 nn. Z nových i starých spisů, str. 202, dále Básník v hus. bouři, str. 79. Zápis Alexandra Velikého Slo- vanům a jeho původce. ČČM 115, 1946, str. 45, Vavřinec z Březové, str. 64. Vavřince z Březové traktát o slávě Čechuov, Boemuov a Slovanuov. ČMM 47, 1923, str. 192—195. Volba Jiřího z Poděbrad za krále českého. SPDMP V, kap. IV., Satirická skládání, str. 36. Urbánkův názor však rovněž není obecně přijímán (srv. V. Novotný v ref. o Urbánkově Volbě Jiřího z Podě- brad, ČMM 52, 1928, str. 244—251; F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 64, pozn. 64). R. Urbánek, Jan Žižka, Praha 1924, str. 84, Satirická skládání, str. 25n; F. M. Bartoš, Husitství a cizina, Praha 1931, str. 221, Manifesty města Prahy z doby husitské. SPDMP VIII, 1933, str. 253 až 309, Vavřinec z Březové, str. 65n. Srv. F. Seibt, Hussitica, str. 118 a 124; I. Hlaváček, Das diplom. Material, str. 176, aj. Seibtovy vý- hrady lze uplatnit i vůči ostatním zde jmenovaným anonymním dílům. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 205—208, Básník v hus. bouři, str. 70, Vavřinec z Březové, str. 45nn. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 208. Satirická skládání, str. 1on. Kdo je autorem Tkadlečka? str. 207, pozn. 110. O Komestorovi viz výše, pozn. 60. Satirická skládání, str. 9. Tamtéž, str. 7. Tamtéž, str. 22n. Tamtéž, str. 23nn. Pokud jde o pašiji Jeronýmovu, souhlasí s ním i F. M. Bartoš, Vavřinec z Bře- zové, str. 67. Tamtéž, str. 26. Nesouhlasí F. M. Bartoš, Vavřinec z Březové, str. 52, pozn. 34. Tamtéž, str. 26. F. M. Bartoš (Vavřinec z Březové, str. 67) považuje za jejich autora spíše Jana Čapka, zatímco Z. Nejedlý (Dějiny husitského zpěvu, Praha 1913) spojuje vznik některých z nich s jménem Jana Želivského. Tamtéž, str. 34. O vývoji středověkého zřízení radního v městech Pražských, SPDMP I, 2, 1920, str. 267. Tamtéž, str. 35n. Tamtéž, str. 37. Příslušný spis vydal G. Dobner, Monumenta historica Boemiae III, str. 43—62. Píseň o vítězství u Domažlic od Vavřince z Březové, str. 34n. Další vážné výhrady proti Vavřincovu autorství některých děl uvádí, kromě autorů zmíněných výše, např. J. Pekař, Žižka I. K tomu srv. např. citované dílo Seibtovo. 388 389 139
Strana 390
VĚCNÉ VYSVĚTLIVKY Aggaeus — starozákonní prorok. Achan — z pokolení Judova, pověstný krádeží zlatých a stříbrných věcí při dobytí Jericha. Pro tuto krádež byli Izraelité poraženi při dobývání města Háj a Achan byl na rozkaz Judův ukamenován (Kniha Jozue, kap. 7). Alba — bílé lněné mešní roucho, přepásané bílým provazem a vzadu podkasané (též komže). Nosí ji klerikové s vyšším svěcením při mši a jiných liturgických úkonech. Ananiáš — podle Nového zákona (Skutkové apoštolů, kap. 5) prodal svůj statek ve prospěch křesťanské obce, ale s vědomím své ženy Zafiry si část peněz ponechal pro sebe. Oba to na otázku apoštola Petra popřeli a byli stiženi náhlou smrtí. Antikrist — protivník a protipól Mesiášův (Kristův); eschatologická představa z epištol Janových, negativní název pro dábla nebo jeho posla. V dobách náboženského vzrušení nebo nebezpečí se vynořuje vždy znovu s eschatologickými představami také očekávání Antikrista. Apoštol — pův. „poslaný“; název dvanácti přímých učedníků Ježíšových. Aragonci — obyvatelé Aragonie (dříve samostatné království na Pyrenejském poloostrově, později španělská pro- vincie). Arcibiskup — pův. metropolita, tj. biskup hlavního města provincie, který postupně získal přední postavení mezi biskupy ostatních měst. Má biskupská práva pouze ve své diecézi, ale vykonává dozor v některých záležitostech nad biskupstvími, která mu jsou podřízena. Archa — schránka; archa Noemova — koráb, v němž se podle První knihy Mojžíšovy (kap. 6—8) zachránil Noe se svou rodinou a se všemi druhy zvířat před potopou. Arón — podle Starého zákona bratr Mojžíšův a jeho pomocník při osvobození z Egypta. První velekněz a zaklada- tel kněžského rodu. Artikul — článek, usnesení; čtyři pražské artikuly — ustanovení vyjadřující hlavní reformní požadavky husitského měšťanstva a šlechty. Žádaly svobodu kázání, svobodu přijímání pod obojí, zákaz světské vlády kněžstva a stíhání smrtelných hříchů. Athanasius Veliký — (293—373) obhájce učení, že Kristus je stejné podstaty s Bohem (tato Athanasiova formule byla prosazena na 1. ekumenickém koncilu v Niceji r. 325). Auditor — (lat. posluchač); každý delegát, který mohl v církevním procesu vykonávat některá soudní jednání, mimo rozsudek; zejména duchovní soudní funkcionář při římské kurii, jehož úkolem bylo přijímat, zkoumat a leckdy i rozhodovat určité právní záležitosti. Augustiniáni — (řád sv. Augustina); řehole existující od 11. stol. Dělí se na řeholní kanovníky a poustevníky (zal. 1256). Do Čech přišli augustiniáni poustevníci asi r. 1256, kanovníci až ve 14. stol. Bakalář — student vysokého učení, který dosáhl prvého akademického stupně (složením bakalářské zkoušky). Bakalářskou zkoušku zavedl ve 13. stol. papež Rehoř IX. při pařížské univerzitě. Ti, kteří při zkoušce obstáli, mohli konat samostatné čtení pro mladší žáky nebo mohli učit na venkovských školách. Bekyně — dobrovolná sdružení panen a vdov, které bydlely v domcích založených jako nadání nebo pořízených z dobročinných odkazů. Žily zbožným životem a věnovaly se společně drobné práci. Podnět k tako- vému neřeholnímu životu dal v Lutychu okolo r. 1180 kněz Lambert le Bègue, podle něhož přijaly jméno. Hnutí se pak rozšířilo po celé Francii, Německu aj. V Čechách je první zmínka o nich k r. 1273. — nejstarší západní duchovní řehole, založená sv. Benediktem Nursijským v Monte Cassinu v Cam- pagni. První benediktýnský klášter v Čechách byl ženský klášter sv. Jiří na Pražském hradě (971), mužský v Břevnově (992). v lenním právu statek udělovaný za prokázané služby králem, původně po dobu života, později i dě- dičně. Též statky propůjčované zároveň s udělením nějakého úřadu. V církevním právu obročí, důchod spojený s vykonáváním nějakého církevního úřadu. Bible — Písmo svaté — sbírka posvátných knih křesťanské církve. Skládá se ze Starého a Nového zákona (viz tam). Biřmování — v katolické církvi svátost, kterou udílí biskup dorůstající mládeži. Benediktýni Beneficium —
VĚCNÉ VYSVĚTLIVKY Aggaeus — starozákonní prorok. Achan — z pokolení Judova, pověstný krádeží zlatých a stříbrných věcí při dobytí Jericha. Pro tuto krádež byli Izraelité poraženi při dobývání města Háj a Achan byl na rozkaz Judův ukamenován (Kniha Jozue, kap. 7). Alba — bílé lněné mešní roucho, přepásané bílým provazem a vzadu podkasané (též komže). Nosí ji klerikové s vyšším svěcením při mši a jiných liturgických úkonech. Ananiáš — podle Nového zákona (Skutkové apoštolů, kap. 5) prodal svůj statek ve prospěch křesťanské obce, ale s vědomím své ženy Zafiry si část peněz ponechal pro sebe. Oba to na otázku apoštola Petra popřeli a byli stiženi náhlou smrtí. Antikrist — protivník a protipól Mesiášův (Kristův); eschatologická představa z epištol Janových, negativní název pro dábla nebo jeho posla. V dobách náboženského vzrušení nebo nebezpečí se vynořuje vždy znovu s eschatologickými představami také očekávání Antikrista. Apoštol — pův. „poslaný“; název dvanácti přímých učedníků Ježíšových. Aragonci — obyvatelé Aragonie (dříve samostatné království na Pyrenejském poloostrově, později španělská pro- vincie). Arcibiskup — pův. metropolita, tj. biskup hlavního města provincie, který postupně získal přední postavení mezi biskupy ostatních měst. Má biskupská práva pouze ve své diecézi, ale vykonává dozor v některých záležitostech nad biskupstvími, která mu jsou podřízena. Archa — schránka; archa Noemova — koráb, v němž se podle První knihy Mojžíšovy (kap. 6—8) zachránil Noe se svou rodinou a se všemi druhy zvířat před potopou. Arón — podle Starého zákona bratr Mojžíšův a jeho pomocník při osvobození z Egypta. První velekněz a zaklada- tel kněžského rodu. Artikul — článek, usnesení; čtyři pražské artikuly — ustanovení vyjadřující hlavní reformní požadavky husitského měšťanstva a šlechty. Žádaly svobodu kázání, svobodu přijímání pod obojí, zákaz světské vlády kněžstva a stíhání smrtelných hříchů. Athanasius Veliký — (293—373) obhájce učení, že Kristus je stejné podstaty s Bohem (tato Athanasiova formule byla prosazena na 1. ekumenickém koncilu v Niceji r. 325). Auditor — (lat. posluchač); každý delegát, který mohl v církevním procesu vykonávat některá soudní jednání, mimo rozsudek; zejména duchovní soudní funkcionář při římské kurii, jehož úkolem bylo přijímat, zkoumat a leckdy i rozhodovat určité právní záležitosti. Augustiniáni — (řád sv. Augustina); řehole existující od 11. stol. Dělí se na řeholní kanovníky a poustevníky (zal. 1256). Do Čech přišli augustiniáni poustevníci asi r. 1256, kanovníci až ve 14. stol. Bakalář — student vysokého učení, který dosáhl prvého akademického stupně (složením bakalářské zkoušky). Bakalářskou zkoušku zavedl ve 13. stol. papež Rehoř IX. při pařížské univerzitě. Ti, kteří při zkoušce obstáli, mohli konat samostatné čtení pro mladší žáky nebo mohli učit na venkovských školách. Bekyně — dobrovolná sdružení panen a vdov, které bydlely v domcích založených jako nadání nebo pořízených z dobročinných odkazů. Žily zbožným životem a věnovaly se společně drobné práci. Podnět k tako- vému neřeholnímu životu dal v Lutychu okolo r. 1180 kněz Lambert le Bègue, podle něhož přijaly jméno. Hnutí se pak rozšířilo po celé Francii, Německu aj. V Čechách je první zmínka o nich k r. 1273. — nejstarší západní duchovní řehole, založená sv. Benediktem Nursijským v Monte Cassinu v Cam- pagni. První benediktýnský klášter v Čechách byl ženský klášter sv. Jiří na Pražském hradě (971), mužský v Břevnově (992). v lenním právu statek udělovaný za prokázané služby králem, původně po dobu života, později i dě- dičně. Též statky propůjčované zároveň s udělením nějakého úřadu. V církevním právu obročí, důchod spojený s vykonáváním nějakého církevního úřadu. Bible — Písmo svaté — sbírka posvátných knih křesťanské církve. Skládá se ze Starého a Nového zákona (viz tam). Biřmování — v katolické církvi svátost, kterou udílí biskup dorůstající mládeži. Benediktýni Beneficium —
Strana 391
390 391 3 Desky zemské Biskup — nejvyšší hlava církevního území (diecéze), papežský zástupce v diecézi. — Titulární biskup — biskup, který nemá vlastní diecézi a pouze pomáhá jiným biskupům v jejich diecézích (nejčastěji při svěcení kněžstva). Bula — kovová (zpravidla zlatá nebo olověná) pečeť, též listina zpečetěná touto pečetí. — Papežská bula — listina o významných církevních otázkách, zpečetěná olověnou papežskou pečetí. Cep — pův. nástroj sloužící k mlácení obilí. Skládal se z bijáku cepu, který byl spojen s cepovkou (holí) tak, aby se mohl volně otáčet. Též bicí zbraň, užívaná např. ve starověké Indii, ve středověku např. ve Švý- carsku a hlavně v Čechách za husitských válek. Tento cep byl okován, příp. byl celý železný. reformovaná větev benediktýnského řádu. Začal se šířit po přijetí Bernarda z Clairvaux za člena řádu Cisterciáci — v klášteře v Citeaux r. 1112. R. 1119 dostali vlastní řád. V Čechách byl založen první cisterciácký klášter r. 1143 (Sedlec u Kutné Hory). Daniel — hebrejský prorok. Jeho proroctví (Kniha Danielova) jsou součástí Starého zákona. Vznikla pravděpod. ve 2. stol. př. n. 1. David — král izraelský v 10. stol. př. n. 1. Podle Starého zákona (Druhá kniha Samuelova, kap. 11) odloudil svému bojovníkovi Uriášovi manželku Betsabe a lstivě dal Uriáše zabít v bitvě. Proto z vůle boží navěky neměl odejít meč z domu Davidova. Desky dvorské — zápisy vedené asi od pol. 14. stol. u dvorského soudu pro evidenci na soudě projednávané agendy. Týkají se osob, statků a zboží, které byly v lenním vztahu k českému králi. — pův. úřední zápisy o soudních řízeních před zemským soudem. Časem se staly i knihami pozem- kovými a hypotekárními, tj. zaznamenávaly se do nich i zápisy o majetkových právech, kupní a pro- dejní smlouvy, zástavy, postupování, dělení majetků, věna, závěti atd., které byly projednávány před zemským soudem. Vznikly mezi lety 1260—1278. Deuteronomium — řecký název pro Pátou knihu Mojžíšovu (součást Starého zákona). Jádro knihy vzniklo patrně koncem 8. stol. př. n. 1. a bylo rozšířeno během 7. stol. Děkan — jako univerzitní hodnostář představený fakulty. Děkana měla pův. jen fakulta artistická, později i ostatní. Disputace — rozhovor, při němž dva či obvykle více účastníků pronáší svůj názor o nějaké otázce. Daná otázka se nazývala these, námitky proti ní antithese. Ve středověku byly disputace oblíbenou formou akade- mického života. Doktor — (vyučující, učitel); ve středověku čestný titul význačných učenců, zvláště právníků a scholastických filozofů. Doctores byli také nazýváni slavní učenci na církevních koncilech, kteří tam byli přizváni jako přísedící. Měli pouze hlas poradní, nikoli hlasovací právo. Označení „doctores ecclesiae“ se užívalo též ve smyslu „církevní otcové“. Od 2. pol. 12. stol. se titul doctor stal též zvláštní hodností akademickou. Na univerzitách byl postupně zaveden doktorát práv a teologie, později též medicíny, fyziky, gramatiky, logiky apod. Vedle názvu doctor se užívalo i titulu magister (mistr). Na pražské univerzitě byl titul doctor užíván převážně pro práva nebo medicínu a magister pro teologii a svo- bodná umění (filozofii). To se od poč. 15. stol. víceméně dodržovalo téměř na všech evropských univerzitách. Domine ne longe — začátek textu evangelia, čteného na Květnou neděli (tj. neděle před velikonocemi). Zde ozna- čuje Květnou neděli. Dominikáni — (ordo Predicatorum, řád kazatelský); mnišský řád založený sv. Dominikem r. 1216. Účelem řádu bylo bojovat kázáním proti bludařům, zvláště albigenským. Papežové Rehoř IX. a Inocenc IV. jim svěřili soudnictví kacířů (inkvizice). Do Čech přišli v 1. 1226—1232. Ecclesiasticus (zkratka Eccli.) — jedna z didaktických knih Starého zákona („kniha moudrosti“). Skládá se z přísloví a žalmů. Čerpá obsah z ostatních biblických knih, které prakticky vykládá. Eucharistie — díkůvzdání, Večeře Páně. Prakticky nejdůležitější svátost katolické církve. Evangelium — radostná zvěst, poselství. V Novém zákoně dobré poselství o spasení, které je zprostředkováno Kristem, též písemné záznamy o učení a životě Kristově. Církev kanonicky uznávala čtyři evangelia: sv. Matouše, sv. Marka, sv. Lukáše a sv. Jana. Exodus — „odchod“; řecké označení Druhé knihy Mojžíšovy (součást Starého zákona). Znamená „odchod izraelského lidu z Egypta. Obsahuje nejstarší části Starého zákona.
390 391 3 Desky zemské Biskup — nejvyšší hlava církevního území (diecéze), papežský zástupce v diecézi. — Titulární biskup — biskup, který nemá vlastní diecézi a pouze pomáhá jiným biskupům v jejich diecézích (nejčastěji při svěcení kněžstva). Bula — kovová (zpravidla zlatá nebo olověná) pečeť, též listina zpečetěná touto pečetí. — Papežská bula — listina o významných církevních otázkách, zpečetěná olověnou papežskou pečetí. Cep — pův. nástroj sloužící k mlácení obilí. Skládal se z bijáku cepu, který byl spojen s cepovkou (holí) tak, aby se mohl volně otáčet. Též bicí zbraň, užívaná např. ve starověké Indii, ve středověku např. ve Švý- carsku a hlavně v Čechách za husitských válek. Tento cep byl okován, příp. byl celý železný. reformovaná větev benediktýnského řádu. Začal se šířit po přijetí Bernarda z Clairvaux za člena řádu Cisterciáci — v klášteře v Citeaux r. 1112. R. 1119 dostali vlastní řád. V Čechách byl založen první cisterciácký klášter r. 1143 (Sedlec u Kutné Hory). Daniel — hebrejský prorok. Jeho proroctví (Kniha Danielova) jsou součástí Starého zákona. Vznikla pravděpod. ve 2. stol. př. n. 1. David — král izraelský v 10. stol. př. n. 1. Podle Starého zákona (Druhá kniha Samuelova, kap. 11) odloudil svému bojovníkovi Uriášovi manželku Betsabe a lstivě dal Uriáše zabít v bitvě. Proto z vůle boží navěky neměl odejít meč z domu Davidova. Desky dvorské — zápisy vedené asi od pol. 14. stol. u dvorského soudu pro evidenci na soudě projednávané agendy. Týkají se osob, statků a zboží, které byly v lenním vztahu k českému králi. — pův. úřední zápisy o soudních řízeních před zemským soudem. Časem se staly i knihami pozem- kovými a hypotekárními, tj. zaznamenávaly se do nich i zápisy o majetkových právech, kupní a pro- dejní smlouvy, zástavy, postupování, dělení majetků, věna, závěti atd., které byly projednávány před zemským soudem. Vznikly mezi lety 1260—1278. Deuteronomium — řecký název pro Pátou knihu Mojžíšovu (součást Starého zákona). Jádro knihy vzniklo patrně koncem 8. stol. př. n. 1. a bylo rozšířeno během 7. stol. Děkan — jako univerzitní hodnostář představený fakulty. Děkana měla pův. jen fakulta artistická, později i ostatní. Disputace — rozhovor, při němž dva či obvykle více účastníků pronáší svůj názor o nějaké otázce. Daná otázka se nazývala these, námitky proti ní antithese. Ve středověku byly disputace oblíbenou formou akade- mického života. Doktor — (vyučující, učitel); ve středověku čestný titul význačných učenců, zvláště právníků a scholastických filozofů. Doctores byli také nazýváni slavní učenci na církevních koncilech, kteří tam byli přizváni jako přísedící. Měli pouze hlas poradní, nikoli hlasovací právo. Označení „doctores ecclesiae“ se užívalo též ve smyslu „církevní otcové“. Od 2. pol. 12. stol. se titul doctor stal též zvláštní hodností akademickou. Na univerzitách byl postupně zaveden doktorát práv a teologie, později též medicíny, fyziky, gramatiky, logiky apod. Vedle názvu doctor se užívalo i titulu magister (mistr). Na pražské univerzitě byl titul doctor užíván převážně pro práva nebo medicínu a magister pro teologii a svo- bodná umění (filozofii). To se od poč. 15. stol. víceméně dodržovalo téměř na všech evropských univerzitách. Domine ne longe — začátek textu evangelia, čteného na Květnou neděli (tj. neděle před velikonocemi). Zde ozna- čuje Květnou neděli. Dominikáni — (ordo Predicatorum, řád kazatelský); mnišský řád založený sv. Dominikem r. 1216. Účelem řádu bylo bojovat kázáním proti bludařům, zvláště albigenským. Papežové Rehoř IX. a Inocenc IV. jim svěřili soudnictví kacířů (inkvizice). Do Čech přišli v 1. 1226—1232. Ecclesiasticus (zkratka Eccli.) — jedna z didaktických knih Starého zákona („kniha moudrosti“). Skládá se z přísloví a žalmů. Čerpá obsah z ostatních biblických knih, které prakticky vykládá. Eucharistie — díkůvzdání, Večeře Páně. Prakticky nejdůležitější svátost katolické církve. Evangelium — radostná zvěst, poselství. V Novém zákoně dobré poselství o spasení, které je zprostředkováno Kristem, též písemné záznamy o učení a životě Kristově. Církev kanonicky uznávala čtyři evangelia: sv. Matouše, sv. Marka, sv. Lukáše a sv. Jana. Exodus — „odchod“; řecké označení Druhé knihy Mojžíšovy (součást Starého zákona). Znamená „odchod izraelského lidu z Egypta. Obsahuje nejstarší části Starého zákona.
Strana 392
Exorcista — zaklínač, zažehnávač dábla. řecké jméno starozákonního proroka Jechzkél (prorokoval v 1. 592—572 př. n. 1.). Ezechiel — Fakulta — původně oprávnění učit, potom i sbor mistrů, část univerzity. Ve středověku měla univerzita jednu fakultu nižší (sedmi svobodných umění čili artistickou, předchůdkyně dnešní fakulty filozofické), která podávala všeobecné vzdělání jako průpravu pro fakulty vyšší (teologickou, právnickou a lé- kařskou). pův. (v době merovejské, karlovské a za prvních římských císařů) zástupce panovníkův u soudu, který byl na falci (sídlo panovníka). K úřadu náležely i určité statky a právní moc nad příslušným teritoriem. Uřad se stal dědičným. pův. židovská strana v 1. stol. př. n. 1. a po něm. V náboženství zdůrazňovali především plnění přikázání Hospodinova zákona, jehož výkladu věnovali velkou péči. Ježíš je odmítal jako pokrytce, kteří pro formalismus a bezvýznamné maličkosti zapomínali na věci hlavní a podstatné. Farizej přeneseně znamená „pokrytec“. Františkáni — viz minorité. Genesis — zrod, původ, vznik; název První knihy Mojžíšovy, pojednávající o stvoření světa a o rozrodu národa izraelského. Glejt — (něm. Geleite); zprvu bezpečný průvod, později bezpečný list, který chránil majitele před násilím. Groš — hrubší stříbrná mince, která se rozšířila v Evropě během 13. stol. V Čechách byla ražena od r. 1300 (tzv. pražský groš). Groš měl dvanáct dílů, tzv. parvů. Harpyje — v řecké mytologii původně bohyně vichřice, později ošklivé nestvůry, napůl ženy a napůl ptáci. Hejtman — náčelník, představený, správce; u husitů správce polní obce nebo vladař (u obce domácí). Byl volen ze stavu zemanského nebo rytířského a měl svou korouhev. Homilie — kázání ve formě prostého výkladu biblického textu. Hormistr — viz minemistr. Houfnice — husitské polní dělo s krátkou železnou hlavní, s ráží asi 16 cm a délkou 50—80 cm. Střílely se z ní kamenné koule o váze 12—25 liber (cca 6—12,5 kg). Měla značný účinek na vzdálenost 100—120 m. Hunové — kočovný asijský kmen, který r. 375 vtrhl do Evropy. Infule — v katolické liturgii vysoká čepice, kterou nosí papežové, kardinálové, biskupové a jiní k tomu oprávnění preláti. Inkvizice — tajná policejní a soudní instituce katolické církve, která sloužila k vyhlazování a potlačování „kacíř- ství“, tj. jakéhokoli odporu proti vládnoucí církevní i světské moci. Od 12. stol. zesílil boj proti kacířství a pro kacíře byl zaveden trest smrti (zprav. upálením). Prováděním inkvizice byli ve 13. stol. pověřeni dominikáni, zčásti též františkáni. Inkvizitor — soudce v inkvizičním řízení. Interdikt — církevní zákaz všech bohoslužebných úkonů, udělování některých svátostí a církevního pohřbu. Izaiáš — (hebr. Ješajá), starozákonní prorok, působící podle bible ve 2. pol. 8. stol. př. n. 1. v Jeruzalémě. Jan Evangelista — apoštol; je považován za autora jednoho ze čtyř evangelií Nového zákona a tzv. Apokalypsy (Zjevení sv. Jana — poslední kniha Nového zákona, fantastické líčení konce světa). Jasi — charvátský kmen, který sídlil u Varaždína. Jeremiáš — (Jirmejá), největší ze starozákonních proroků. Počátek jeho působnosti spadá do r. 628 př. n. l. Obsa- hem jeho proroctví je zkáza Jeruzaléma. Když se jí dožil, oplakává jej (Pláč Jeremiášův však není jeho dílem). Jezábel — pyšná manželka izraelského krále Ahaba. Byla utracena se svým synem na rozkaz krále Jehu, jehož roz- hněvala, protože ho označila za vraha. Jóél — starozákonní prorok (líčí fantasticky navštívení země kobylkami a následující nouzi a popisuje poslední soud). Kniha Jóélova byla složena kolem r. 400 př. n. 1. Johanité — rytířský řád, který vznikl z benediktýnského kláštera v Jeruzalémě r. 1113. Do Čech byli uvedeni Vla- dislavem II. po pol. 12. stol. (u P. Marie pod řetězem). Juda — (hebr. Jehúdá); podle biblických patriarchálních legend čtvrtý syn Jakuba, praotce Izraele. Kacířství — (též hereze, bludařství); každá odchylka od katolického církevního učení, rozpor s dogmaty, někdy i jen vnitřní reformátorské přesvědčení, projevované zevně, propagací nebo kultem, ale setrvávající — Farizejové Falckrabě
Exorcista — zaklínač, zažehnávač dábla. řecké jméno starozákonního proroka Jechzkél (prorokoval v 1. 592—572 př. n. 1.). Ezechiel — Fakulta — původně oprávnění učit, potom i sbor mistrů, část univerzity. Ve středověku měla univerzita jednu fakultu nižší (sedmi svobodných umění čili artistickou, předchůdkyně dnešní fakulty filozofické), která podávala všeobecné vzdělání jako průpravu pro fakulty vyšší (teologickou, právnickou a lé- kařskou). pův. (v době merovejské, karlovské a za prvních římských císařů) zástupce panovníkův u soudu, který byl na falci (sídlo panovníka). K úřadu náležely i určité statky a právní moc nad příslušným teritoriem. Uřad se stal dědičným. pův. židovská strana v 1. stol. př. n. 1. a po něm. V náboženství zdůrazňovali především plnění přikázání Hospodinova zákona, jehož výkladu věnovali velkou péči. Ježíš je odmítal jako pokrytce, kteří pro formalismus a bezvýznamné maličkosti zapomínali na věci hlavní a podstatné. Farizej přeneseně znamená „pokrytec“. Františkáni — viz minorité. Genesis — zrod, původ, vznik; název První knihy Mojžíšovy, pojednávající o stvoření světa a o rozrodu národa izraelského. Glejt — (něm. Geleite); zprvu bezpečný průvod, později bezpečný list, který chránil majitele před násilím. Groš — hrubší stříbrná mince, která se rozšířila v Evropě během 13. stol. V Čechách byla ražena od r. 1300 (tzv. pražský groš). Groš měl dvanáct dílů, tzv. parvů. Harpyje — v řecké mytologii původně bohyně vichřice, později ošklivé nestvůry, napůl ženy a napůl ptáci. Hejtman — náčelník, představený, správce; u husitů správce polní obce nebo vladař (u obce domácí). Byl volen ze stavu zemanského nebo rytířského a měl svou korouhev. Homilie — kázání ve formě prostého výkladu biblického textu. Hormistr — viz minemistr. Houfnice — husitské polní dělo s krátkou železnou hlavní, s ráží asi 16 cm a délkou 50—80 cm. Střílely se z ní kamenné koule o váze 12—25 liber (cca 6—12,5 kg). Měla značný účinek na vzdálenost 100—120 m. Hunové — kočovný asijský kmen, který r. 375 vtrhl do Evropy. Infule — v katolické liturgii vysoká čepice, kterou nosí papežové, kardinálové, biskupové a jiní k tomu oprávnění preláti. Inkvizice — tajná policejní a soudní instituce katolické církve, která sloužila k vyhlazování a potlačování „kacíř- ství“, tj. jakéhokoli odporu proti vládnoucí církevní i světské moci. Od 12. stol. zesílil boj proti kacířství a pro kacíře byl zaveden trest smrti (zprav. upálením). Prováděním inkvizice byli ve 13. stol. pověřeni dominikáni, zčásti též františkáni. Inkvizitor — soudce v inkvizičním řízení. Interdikt — církevní zákaz všech bohoslužebných úkonů, udělování některých svátostí a církevního pohřbu. Izaiáš — (hebr. Ješajá), starozákonní prorok, působící podle bible ve 2. pol. 8. stol. př. n. 1. v Jeruzalémě. Jan Evangelista — apoštol; je považován za autora jednoho ze čtyř evangelií Nového zákona a tzv. Apokalypsy (Zjevení sv. Jana — poslední kniha Nového zákona, fantastické líčení konce světa). Jasi — charvátský kmen, který sídlil u Varaždína. Jeremiáš — (Jirmejá), největší ze starozákonních proroků. Počátek jeho působnosti spadá do r. 628 př. n. l. Obsa- hem jeho proroctví je zkáza Jeruzaléma. Když se jí dožil, oplakává jej (Pláč Jeremiášův však není jeho dílem). Jezábel — pyšná manželka izraelského krále Ahaba. Byla utracena se svým synem na rozkaz krále Jehu, jehož roz- hněvala, protože ho označila za vraha. Jóél — starozákonní prorok (líčí fantasticky navštívení země kobylkami a následující nouzi a popisuje poslední soud). Kniha Jóélova byla složena kolem r. 400 př. n. 1. Johanité — rytířský řád, který vznikl z benediktýnského kláštera v Jeruzalémě r. 1113. Do Čech byli uvedeni Vla- dislavem II. po pol. 12. stol. (u P. Marie pod řetězem). Juda — (hebr. Jehúdá); podle biblických patriarchálních legend čtvrtý syn Jakuba, praotce Izraele. Kacířství — (též hereze, bludařství); každá odchylka od katolického církevního učení, rozpor s dogmaty, někdy i jen vnitřní reformátorské přesvědčení, projevované zevně, propagací nebo kultem, ale setrvávající — Farizejové Falckrabě
Strana 393
392 3% 393 Knihy erekční zprvu v organizačním rámci církevním. Nazývá se podle sekty tzv. katharů, stoupenců středověkého lidového náboženského hnutí. Kalich — bohoslužebná nádoba určená pro krev Páně pod způsobou vína. Též symbol přijímání pod obojí. Kanaan, Kananejská země — starověký název pro palestinské a foinické pobřeží a okolí řeky Jordánu, dříve než bylo osídleno Izraelity, kteří je měli za svou zaslíbenou zemi. Kancléř — představený kanceláře, především panovnické. Patřil k předním rádcům panovníkovým, především v zahraničně politických otázkách. Od pol. 13. stol. byl tento úřad v Čechách spojen s proboštstvím vyšehradským. Kánon — 1. církevní právní norma, ustanovení církevních zákonů; 2. sbírka písem svatých; 3. předpisy a ustano- vení papežů a církevních sněmů, týkající se hlavně církevní kázně. Kanonické hodinky — formulář nařízený apoštolskou stolicí k odmodlení tzv. kněžských hodinek, tj. modliteb, které připadají na určité hodiny dne. Kanonický — církevní; kanonicky — podle církevního práva; řádně. Kápě, kapuce — pokrývka hlavy, z níž vyhlédá jen obličej, spojená s řádovým oděvem ve starších mnišských řá- dech (benediktýni, dominikáni, minorité, kapucíni apod.). Kaple — menší bohoslužebná budova, samostatná nebo při kostele. Kardinál — v katolické církvi nejvyšší hodnostář po papeži; člen poradního a pomocného sboru papežova, který též volí papeže. Jsou tři stupně kardinálů: kardinálové jáhni, kardinálové kněží a kardinálové bisku- pové. — mnišský řád založený r. 1156 Bertholdem z Kalabrie na hoře Karmelu. 1245 změněn v řád žebravý. Do Čech je uvedl r. 1347 Karel IV. Řád byl zrušen Josefem II. Kartuziáni — mnišský asketický řád založený r. 1084 sv. Brunem v La Chartreuse. V Čechách založil Jan Lu- cemburský r. 1342 kartouzu Mariánskou zahradu u Prahy (na dnešním Smíchově). Kasula — též ornát; mešní kněžské roucho z brokátu, hedvábí nebo vlny, kryje plece po šíři ramena až k lokti a sahá asi pod kolena. Vpředu je ozdobena křížem. Katedrální chrám — chrám biskupské nebo arcibiskupské rezidence, vybavený určitými církevními výsadami. Katzer — (Ketzer), něm. kacíř. Kazatelský řád — viz dominikáni. Klarisky — ženský duchovní řád založený r. 1214 sv. Klárou; potvrzen r. 1220. Měl asketickou řeholi. Zprvu byl pod dozorem generála minoritů. Do Čech byly uvedeny Anežkou Přemyslovnou r. 1234 (v klášteře Na Františku v Praze). Řád byl zrušen Josefem II. r. 1782. — (libri erectionum); speciální úřední knihy, do nichž bylo zapisováno zřizování a nadání far, kláš- terů, kaplí a oltářů i různá pořízení s duchovenskými statky a jejich potvrzování arcibiskupem nebo jeho vikáři. Byly založeny r. 1358 k pojišťování majetku kostelů a jiných duchovních institucí. Knihy konfirmační — (libri confirmationum); úřední knihy obsahující zápisy o obsazování uprázdněných bene- ficií arcibiskupem nebo jeho generálními vikáři. Byly vedeny od r. 1354. Knihy městské — knihy vedené městskými úřady k pojištění práv města jako celku i jeho jednotlivých měšťanů. Kolekta — v katolické liturgii modlitba před epištolou mešní, souhrn proseb a díků. Jinak též sbírka nebo daň. Komorník nejvyšší — nejdůležitější činitel na panovnickém dvoře vedle kancléře. Byl v čele řady nižších komorníků, kteří poháněli obžalované k soudům a vybírali soudní poplatky. Od 2. pol. 13. stol. též hájil pa- novníkovy zájmy na zemském soudě. Komže — církevní roucho, alba (viz tam). Koncil — synoda; shromáždění biskupů a jiných církevních hodnostářů k projednávání a usnášení se o církevních záležitostech. Rozlišují se koncily pro části církve (partikulární) a všeobecné (ekumenické), vydá- vající zákony s platností pro celou církev. Konzistoř — rada, poradní sbor; konzistoř biskupská — poradní sbor biskupův ve věcech správy biskupství; konzis- toř papežská — sbor kardinálů jako rada papežská. Konšel — člen městské rady. Městská rada mívala obvykle 12 členů, jeden z nich stál v čele jako purkmistr. Uřa- dovala jeden rok, pak byla obnovena. Členem městské rady nemohl být každý obyvatel města. Např. na Starém Městě pražském byla možnost členství v radě vázána na určitou výši majetku. Karmelitáni
392 3% 393 Knihy erekční zprvu v organizačním rámci církevním. Nazývá se podle sekty tzv. katharů, stoupenců středověkého lidového náboženského hnutí. Kalich — bohoslužebná nádoba určená pro krev Páně pod způsobou vína. Též symbol přijímání pod obojí. Kanaan, Kananejská země — starověký název pro palestinské a foinické pobřeží a okolí řeky Jordánu, dříve než bylo osídleno Izraelity, kteří je měli za svou zaslíbenou zemi. Kancléř — představený kanceláře, především panovnické. Patřil k předním rádcům panovníkovým, především v zahraničně politických otázkách. Od pol. 13. stol. byl tento úřad v Čechách spojen s proboštstvím vyšehradským. Kánon — 1. církevní právní norma, ustanovení církevních zákonů; 2. sbírka písem svatých; 3. předpisy a ustano- vení papežů a církevních sněmů, týkající se hlavně církevní kázně. Kanonické hodinky — formulář nařízený apoštolskou stolicí k odmodlení tzv. kněžských hodinek, tj. modliteb, které připadají na určité hodiny dne. Kanonický — církevní; kanonicky — podle církevního práva; řádně. Kápě, kapuce — pokrývka hlavy, z níž vyhlédá jen obličej, spojená s řádovým oděvem ve starších mnišských řá- dech (benediktýni, dominikáni, minorité, kapucíni apod.). Kaple — menší bohoslužebná budova, samostatná nebo při kostele. Kardinál — v katolické církvi nejvyšší hodnostář po papeži; člen poradního a pomocného sboru papežova, který též volí papeže. Jsou tři stupně kardinálů: kardinálové jáhni, kardinálové kněží a kardinálové bisku- pové. — mnišský řád založený r. 1156 Bertholdem z Kalabrie na hoře Karmelu. 1245 změněn v řád žebravý. Do Čech je uvedl r. 1347 Karel IV. Řád byl zrušen Josefem II. Kartuziáni — mnišský asketický řád založený r. 1084 sv. Brunem v La Chartreuse. V Čechách založil Jan Lu- cemburský r. 1342 kartouzu Mariánskou zahradu u Prahy (na dnešním Smíchově). Kasula — též ornát; mešní kněžské roucho z brokátu, hedvábí nebo vlny, kryje plece po šíři ramena až k lokti a sahá asi pod kolena. Vpředu je ozdobena křížem. Katedrální chrám — chrám biskupské nebo arcibiskupské rezidence, vybavený určitými církevními výsadami. Katzer — (Ketzer), něm. kacíř. Kazatelský řád — viz dominikáni. Klarisky — ženský duchovní řád založený r. 1214 sv. Klárou; potvrzen r. 1220. Měl asketickou řeholi. Zprvu byl pod dozorem generála minoritů. Do Čech byly uvedeny Anežkou Přemyslovnou r. 1234 (v klášteře Na Františku v Praze). Řád byl zrušen Josefem II. r. 1782. — (libri erectionum); speciální úřední knihy, do nichž bylo zapisováno zřizování a nadání far, kláš- terů, kaplí a oltářů i různá pořízení s duchovenskými statky a jejich potvrzování arcibiskupem nebo jeho vikáři. Byly založeny r. 1358 k pojišťování majetku kostelů a jiných duchovních institucí. Knihy konfirmační — (libri confirmationum); úřední knihy obsahující zápisy o obsazování uprázdněných bene- ficií arcibiskupem nebo jeho generálními vikáři. Byly vedeny od r. 1354. Knihy městské — knihy vedené městskými úřady k pojištění práv města jako celku i jeho jednotlivých měšťanů. Kolekta — v katolické liturgii modlitba před epištolou mešní, souhrn proseb a díků. Jinak též sbírka nebo daň. Komorník nejvyšší — nejdůležitější činitel na panovnickém dvoře vedle kancléře. Byl v čele řady nižších komorníků, kteří poháněli obžalované k soudům a vybírali soudní poplatky. Od 2. pol. 13. stol. též hájil pa- novníkovy zájmy na zemském soudě. Komže — církevní roucho, alba (viz tam). Koncil — synoda; shromáždění biskupů a jiných církevních hodnostářů k projednávání a usnášení se o církevních záležitostech. Rozlišují se koncily pro části církve (partikulární) a všeobecné (ekumenické), vydá- vající zákony s platností pro celou církev. Konzistoř — rada, poradní sbor; konzistoř biskupská — poradní sbor biskupův ve věcech správy biskupství; konzis- toř papežská — sbor kardinálů jako rada papežská. Konšel — člen městské rady. Městská rada mívala obvykle 12 členů, jeden z nich stál v čele jako purkmistr. Uřa- dovala jeden rok, pak byla obnovena. Členem městské rady nemohl být každý obyvatel města. Např. na Starém Městě pražském byla možnost členství v radě vázána na určitou výši majetku. Karmelitáni
Strana 394
Konvrš — (z lat. conversus); světský bratr. Kopa — početní míra o šedesáti kusech. V českém mincovnictví se od r. 1300 počítaly na kopy pražské groše. Korintští — obyvatelé Korintu (Korinthos), města v Řecku, v severových. cípu Peloponnésu. Korouhev — praporec, prapor. Korporál — (lat. corporale, též pallium corporale); lněné roucho v podobě čtverce, jako podklad pro monstranci nebo kalich se svátostí oltářní. Křest — církevní svátost, kterou se v křesťanské církvi dítě stává jejím věřícím členem. Křižmo — v katolických obřadech jeden z posvěcených olejů (směs oleje a balzámu). Křížové výpravy — válečné výpravy západního křesťanstva, pořádané původně k osvobození Svaté země z panství islámu. Jejich účastníci se označovali znamením kříže (proto nazýváni křižáci). Později se staly exekutivním prostředkem církve a papežství proti jakémukoli nebezpečí a neposlušnosti. Křižovníci s červenou hvězdou — středověký duchovní rytířský řád, který vznikl v Čechách z bratrstva, které Anežka Přemyslovna povolala ke službě ve špitále ke cti sv. Františka. Byl ustanoven r. 1238, název má od r. 1252. Tehdy se přestěhoval k Pražskému mostu. Křižovníci s červeným srdcem — rytířský řád, rozšířený ve 13. stol. v Itálii, od 2. pol. 13. stol. v Polsku a Litvě. Jejich ústředí bylo v Krakově. V Praze byli od r. 1256 u sv. Kříže Většího. Kurfiřti — (něm. Kurfürste, knížata volitelé); říšská knížata, která měla právo volit německé krále. Bylo jich sedm: tři duchovní (arcibiskupové mohučský, kolínský a trevírský) a čtyři světští (král český, falckrabě rýnský, vévoda saský a markrabě braniborský). Kytle, kytlice — hrubá suknice, halena. Laetare — čtvrtá neděle postní, tj. tři týdny před velikonocemi. Česky se nazývá neděle družebná. Lantfríd — (z něm. Landfriede); stav bezpečnosti a pořádku, založený na úmluvách, jimiž panovníci v římsko- něm. říši zavazovali německá knížata, aby nepáchala násilí a netrpěla loupeže ve svých zemích. Po úpadku ústřední moci nařizovala lantfrídy jednotlivá knížata pro svá území a umlouvala je mezi sebou (též města). Spolky vzniklé na základě těchto úmluv se nazývaly též lantfrídy. V Čechách byly uzavírány po krajích za válek husitských proti husitům. Legát — v katolické církvi papežský vyslanec s mimořádnou plnou mocí ve věcech církevní vlády a diplomacie. Legatus a latere může být pouze kardinál; představuje papeže zcela. Letnice — v křesťanském kalendáři sedmá neděle po velikonocích (též svatodušní). Léví — podle Starého zákona syn Jakubův, zakladatel izraelského kmene levitů. Lichva — ve středověku u křesťanů půjčování peněz na úrok. Církev braní úroku zakazovala, ale zákaz nebyl všude uznán světským právem a za lichvu pak bylo považováno jen překročení zákonné úrokové míry. Listina — písemnost vyhotovená k nějakému právnímu účelu nebo obsahující zprávu pro právo významnou. Byla skládána určitou pevnou formou. Litanie — vlastně „prosba“; původně prosba za smilování při mši po introitu. Též církevní prosebné průvody, z nichž se vyvinuly pozdější samostatné modlitby. Lot — stará váhová jednotka (v Čechách asi 16 g), též mincovní váha a zkušební váha pro zlato a stříbro. Lot — podle První knihy Mojžíšovy synovec Abrahamův. Jako jediný spravedlivý opustil s manželkou a dcerami na Jehovův pokyn Sodomu, která byla zničena. Lucifer — u církevních otců a v lidovém podání dábel, kníže temna. Lukáš — Evangelista; spisovatel jednoho ze čtyř evangelií a Skutků sv. apoštolů (obojí je součástí Nového zákona). Evangelium bylo sepsáno po r. 70 n. 1. Lykáón — v řecké mytologii král v Arkadii, který chtěl zavraždit Dia, když byl v lidské podobě u něho jako host. Ten za trest zapálil Lykáónův palác a Lykáóna proměnil ve vlka. Magdalenitky — (též Bílé paní); ženský duchovní řád, založený poč. 13. stol. Původně měl za úkol přijímat ve- řejné hříšnice a pečovat o jejich obrácení, později však přijímal jen dívky dobré pověsti. Do Čech přišel okolo pol. 13. stol. (hebr. Maleáchí); starozákonní prorok. Autorství prorocké knihy, která mu je připisována, je však sporné. (Kniha pochází z doby okolo r. 450 př. n. 1.). Malvaz — sladké ohnivé řecké víno, u nás odedávna velmi oblíbené, pocházející z Malvasie na Morei. Malachiáš —
Konvrš — (z lat. conversus); světský bratr. Kopa — početní míra o šedesáti kusech. V českém mincovnictví se od r. 1300 počítaly na kopy pražské groše. Korintští — obyvatelé Korintu (Korinthos), města v Řecku, v severových. cípu Peloponnésu. Korouhev — praporec, prapor. Korporál — (lat. corporale, též pallium corporale); lněné roucho v podobě čtverce, jako podklad pro monstranci nebo kalich se svátostí oltářní. Křest — církevní svátost, kterou se v křesťanské církvi dítě stává jejím věřícím členem. Křižmo — v katolických obřadech jeden z posvěcených olejů (směs oleje a balzámu). Křížové výpravy — válečné výpravy západního křesťanstva, pořádané původně k osvobození Svaté země z panství islámu. Jejich účastníci se označovali znamením kříže (proto nazýváni křižáci). Později se staly exekutivním prostředkem církve a papežství proti jakémukoli nebezpečí a neposlušnosti. Křižovníci s červenou hvězdou — středověký duchovní rytířský řád, který vznikl v Čechách z bratrstva, které Anežka Přemyslovna povolala ke službě ve špitále ke cti sv. Františka. Byl ustanoven r. 1238, název má od r. 1252. Tehdy se přestěhoval k Pražskému mostu. Křižovníci s červeným srdcem — rytířský řád, rozšířený ve 13. stol. v Itálii, od 2. pol. 13. stol. v Polsku a Litvě. Jejich ústředí bylo v Krakově. V Praze byli od r. 1256 u sv. Kříže Většího. Kurfiřti — (něm. Kurfürste, knížata volitelé); říšská knížata, která měla právo volit německé krále. Bylo jich sedm: tři duchovní (arcibiskupové mohučský, kolínský a trevírský) a čtyři světští (král český, falckrabě rýnský, vévoda saský a markrabě braniborský). Kytle, kytlice — hrubá suknice, halena. Laetare — čtvrtá neděle postní, tj. tři týdny před velikonocemi. Česky se nazývá neděle družebná. Lantfríd — (z něm. Landfriede); stav bezpečnosti a pořádku, založený na úmluvách, jimiž panovníci v římsko- něm. říši zavazovali německá knížata, aby nepáchala násilí a netrpěla loupeže ve svých zemích. Po úpadku ústřední moci nařizovala lantfrídy jednotlivá knížata pro svá území a umlouvala je mezi sebou (též města). Spolky vzniklé na základě těchto úmluv se nazývaly též lantfrídy. V Čechách byly uzavírány po krajích za válek husitských proti husitům. Legát — v katolické církvi papežský vyslanec s mimořádnou plnou mocí ve věcech církevní vlády a diplomacie. Legatus a latere může být pouze kardinál; představuje papeže zcela. Letnice — v křesťanském kalendáři sedmá neděle po velikonocích (též svatodušní). Léví — podle Starého zákona syn Jakubův, zakladatel izraelského kmene levitů. Lichva — ve středověku u křesťanů půjčování peněz na úrok. Církev braní úroku zakazovala, ale zákaz nebyl všude uznán světským právem a za lichvu pak bylo považováno jen překročení zákonné úrokové míry. Listina — písemnost vyhotovená k nějakému právnímu účelu nebo obsahující zprávu pro právo významnou. Byla skládána určitou pevnou formou. Litanie — vlastně „prosba“; původně prosba za smilování při mši po introitu. Též církevní prosebné průvody, z nichž se vyvinuly pozdější samostatné modlitby. Lot — stará váhová jednotka (v Čechách asi 16 g), též mincovní váha a zkušební váha pro zlato a stříbro. Lot — podle První knihy Mojžíšovy synovec Abrahamův. Jako jediný spravedlivý opustil s manželkou a dcerami na Jehovův pokyn Sodomu, která byla zničena. Lucifer — u církevních otců a v lidovém podání dábel, kníže temna. Lukáš — Evangelista; spisovatel jednoho ze čtyř evangelií a Skutků sv. apoštolů (obojí je součástí Nového zákona). Evangelium bylo sepsáno po r. 70 n. 1. Lykáón — v řecké mytologii král v Arkadii, který chtěl zavraždit Dia, když byl v lidské podobě u něho jako host. Ten za trest zapálil Lykáónův palác a Lykáóna proměnil ve vlka. Magdalenitky — (též Bílé paní); ženský duchovní řád, založený poč. 13. stol. Původně měl za úkol přijímat ve- řejné hříšnice a pečovat o jejich obrácení, později však přijímal jen dívky dobré pověsti. Do Čech přišel okolo pol. 13. stol. (hebr. Maleáchí); starozákonní prorok. Autorství prorocké knihy, která mu je připisována, je však sporné. (Kniha pochází z doby okolo r. 450 př. n. 1.). Malvaz — sladké ohnivé řecké víno, u nás odedávna velmi oblíbené, pocházející z Malvasie na Morei. Malachiáš —
Strana 395
Mana — sladké výměšky z rostlin, vytékající nejčastěji po poranění hmyzem. Biblická mana jsou kousky stélek pouštního lišejníku Lecanora esculenta, odlámané větrem a spadlé na vzdálených místech. Marek — Evangelista; autor jednoho ze čtyř evangelií Nového zákona. Napsal je asi r. 55 n. 1. Marie z Betanie — patrně mladší sestra Lazara a Marty. V Novém zákoně něžná následovatelka Ježíšova (srv. Evangelium sv. Jana, kap. 11). Markrabství — pozdější název pro marku, tj. hranice, pomezí, pohraniční území. Byla to území organizovaná hlavně na východních a severovýchodních hranicích francké a později římsko-německé říše na obra- nu před nájezdy sousedních kmenů (marka saská, srbská, severní, později zvaná braniborská, mí- šeňská, šlesvická, korutanská, štýrská apod.). Titul markrabství, užívaný pro Moravu, je reminiscen- cí na neuskutečněné snahy Fridricha I. Barbarossy o vymanění Moravy z přímé moci českého pa- novníka a její uvedení pod panství římsko-něm. říše (r. 1182). Maršálek — původně velitel panovníkova ozbrojeného průvodu, jemuž náležela též péče o koně. Později byla jeho působnost omezena na některé funkce na panovníkově dvoře. Marta — sestra Lazara a Marie z Betanie. Pečlivá hospodyně (srv. Evangelium sv. Jana, kap. 11—12). Matouš — Evangelista; podle tradice autor prvního biblického evangelia. Jeho autorství je však pochybné. Matrika — úřední kniha, do níž byla zapisována za určitým cílem jména osob splňujících požadavky evidence příslušné instituce (matriky narození, sňatků, úmrtí apod.). Ve středověku existovaly především matriky členů univerzit. Míle — stará délková míra pro měření velkých vzdáleností. Ve středověku byla v různých zemích různě dlouhá (římská míle měřila 1500 m, staročeská asi 11,22477 km, krátká míle něco přes 7 km apod.). správce mincovny (tj. budovy nebo dílny, kde se razí mince). Minemistři byli buď úředníky pána mince a byli placeni podílem z výnosu mince, nebo spravovali mincovnu jako samostatní podni- katelé a pánu mince odváděli jen podíl ze zisku. Minorité — (též Menší bratři, františkáni); církevní řád, který vznikl z bratrstva kajících bratří, kteří se přidrželi Františka z Assisi. Působili ve městech a konali práci misijní a kazatelskou. Řád měl žít v naprosté chudobě; příkaz chudoby se však záhy zmírňoval. Do českých zemí pronikli kolem r. 1230. Misál — mešní kniha, liturgická kniha katolické církve, obsahující mešní obřady, modlitby a čtení na každý den církevního roku. Mistr — na středověkých univerzitách akademická hodnost, udělovaná především na artistických fakultách (mistr svob. umění), příp. i na fakultách teologických, po složení mistrovské zkoušky na veřejné schůzi fakulty. Na vyšších fakultách se mistrovská hodnost zpravidla nazývala doktorátem. — v katolické liturgii skvostná nádoba, v níž se vystavuje hostie věřícím k uctívání. Má nohu, dřík a skleněnou nádobku, v níž se upevňuje hostie. Monstrance se objevují od 14. stol. a bývaly bohatě zdobeny. Mše — obřad křesťanských církví, při němž se podle víry mění chléb a víno v tělo a krev Ježíše Krista. U řím- ských katolíků má tyto části: 1. modlitbu stupňovou a při ní Confiteor, 2. Introitus, po němž kněz odříkává Kyrie eleison, potom se modlí Gloria a kolektu. 3. Po kolektě následuje čtení výňatků z Písma, a to zpravidla dvoje: epištola a evangelium. Po evangeliu následuje Credo a po něm: obě- tování, proměňování čili pozdvihování a přijímání. tajemství, záhada, tajuplnost, tajné učení. Ve starověku název pro náboženské kulty, přístupné jen zasvěcencům, ve středověku duchovní hry provozované o velkých církevních slavnostech. Nero Claudius Caesar Germanicus — římský císař (54—68 n. 1.), proslulý svou krutostí. Nešpory — večerní kněžské modlitby; nešporní hodina — původně hodina před západem slunce, od 13. stol. po- sunuta doprostřed odpoledne. Němečtí rytíři — duchovní rytířský řád. Vznikl r. 1191 po vzoru johanitů. Byl potvrzen r. 1199. Po r. 1211 bylo jeho hlavním úkolem šíření křesťanství v Prusku. Ve 13. stol. získal statky i v Čechách. Ninive — (asyrsky Ninua); hlavní město starověké Asyrie na levém břehu Tigridu. Podle pověsti založeno Ninem. Noe — (Noah); podle Starého zákona syn Lamechův a vnuk Metuzalémův, devátý v řadě potomků Adamových. Přežil potopu v arše, kterou si postavil, a stal se otcem nového lidstva. Notář — osoba pověřená koncipováním, případně i psaním listin v kanceláři. Mincmistr — Monstrance Mystérium — 39 39 — 94 94 395
Mana — sladké výměšky z rostlin, vytékající nejčastěji po poranění hmyzem. Biblická mana jsou kousky stélek pouštního lišejníku Lecanora esculenta, odlámané větrem a spadlé na vzdálených místech. Marek — Evangelista; autor jednoho ze čtyř evangelií Nového zákona. Napsal je asi r. 55 n. 1. Marie z Betanie — patrně mladší sestra Lazara a Marty. V Novém zákoně něžná následovatelka Ježíšova (srv. Evangelium sv. Jana, kap. 11). Markrabství — pozdější název pro marku, tj. hranice, pomezí, pohraniční území. Byla to území organizovaná hlavně na východních a severovýchodních hranicích francké a později římsko-německé říše na obra- nu před nájezdy sousedních kmenů (marka saská, srbská, severní, později zvaná braniborská, mí- šeňská, šlesvická, korutanská, štýrská apod.). Titul markrabství, užívaný pro Moravu, je reminiscen- cí na neuskutečněné snahy Fridricha I. Barbarossy o vymanění Moravy z přímé moci českého pa- novníka a její uvedení pod panství římsko-něm. říše (r. 1182). Maršálek — původně velitel panovníkova ozbrojeného průvodu, jemuž náležela též péče o koně. Později byla jeho působnost omezena na některé funkce na panovníkově dvoře. Marta — sestra Lazara a Marie z Betanie. Pečlivá hospodyně (srv. Evangelium sv. Jana, kap. 11—12). Matouš — Evangelista; podle tradice autor prvního biblického evangelia. Jeho autorství je však pochybné. Matrika — úřední kniha, do níž byla zapisována za určitým cílem jména osob splňujících požadavky evidence příslušné instituce (matriky narození, sňatků, úmrtí apod.). Ve středověku existovaly především matriky členů univerzit. Míle — stará délková míra pro měření velkých vzdáleností. Ve středověku byla v různých zemích různě dlouhá (římská míle měřila 1500 m, staročeská asi 11,22477 km, krátká míle něco přes 7 km apod.). správce mincovny (tj. budovy nebo dílny, kde se razí mince). Minemistři byli buď úředníky pána mince a byli placeni podílem z výnosu mince, nebo spravovali mincovnu jako samostatní podni- katelé a pánu mince odváděli jen podíl ze zisku. Minorité — (též Menší bratři, františkáni); církevní řád, který vznikl z bratrstva kajících bratří, kteří se přidrželi Františka z Assisi. Působili ve městech a konali práci misijní a kazatelskou. Řád měl žít v naprosté chudobě; příkaz chudoby se však záhy zmírňoval. Do českých zemí pronikli kolem r. 1230. Misál — mešní kniha, liturgická kniha katolické církve, obsahující mešní obřady, modlitby a čtení na každý den církevního roku. Mistr — na středověkých univerzitách akademická hodnost, udělovaná především na artistických fakultách (mistr svob. umění), příp. i na fakultách teologických, po složení mistrovské zkoušky na veřejné schůzi fakulty. Na vyšších fakultách se mistrovská hodnost zpravidla nazývala doktorátem. — v katolické liturgii skvostná nádoba, v níž se vystavuje hostie věřícím k uctívání. Má nohu, dřík a skleněnou nádobku, v níž se upevňuje hostie. Monstrance se objevují od 14. stol. a bývaly bohatě zdobeny. Mše — obřad křesťanských církví, při němž se podle víry mění chléb a víno v tělo a krev Ježíše Krista. U řím- ských katolíků má tyto části: 1. modlitbu stupňovou a při ní Confiteor, 2. Introitus, po němž kněz odříkává Kyrie eleison, potom se modlí Gloria a kolektu. 3. Po kolektě následuje čtení výňatků z Písma, a to zpravidla dvoje: epištola a evangelium. Po evangeliu následuje Credo a po něm: obě- tování, proměňování čili pozdvihování a přijímání. tajemství, záhada, tajuplnost, tajné učení. Ve starověku název pro náboženské kulty, přístupné jen zasvěcencům, ve středověku duchovní hry provozované o velkých církevních slavnostech. Nero Claudius Caesar Germanicus — římský císař (54—68 n. 1.), proslulý svou krutostí. Nešpory — večerní kněžské modlitby; nešporní hodina — původně hodina před západem slunce, od 13. stol. po- sunuta doprostřed odpoledne. Němečtí rytíři — duchovní rytířský řád. Vznikl r. 1191 po vzoru johanitů. Byl potvrzen r. 1199. Po r. 1211 bylo jeho hlavním úkolem šíření křesťanství v Prusku. Ve 13. stol. získal statky i v Čechách. Ninive — (asyrsky Ninua); hlavní město starověké Asyrie na levém břehu Tigridu. Podle pověsti založeno Ninem. Noe — (Noah); podle Starého zákona syn Lamechův a vnuk Metuzalémův, devátý v řadě potomků Adamových. Přežil potopu v arše, kterou si postavil, a stal se otcem nového lidstva. Notář — osoba pověřená koncipováním, případně i psaním listin v kanceláři. Mincmistr — Monstrance Mystérium — 39 39 — 94 94 395
Strana 396
Nový zákon — druhá část bible. Sbírka 27 spisů: čtyř evangelií, Skutků apoštolských, řady listů (epištol) a apoka- lyptického spisu Zjevení sv. Jana. Novozákonní spisy vznikly ve 2. pol. 1. a na počátku 2. stol. n. 1. poslušnost; podřízenost duchovních osob (kněze biskupovi, biskupa papeži = obedience kanonická) Obedience — nebo uznávání zvolených hodnostářů v době rozkolu (papeže ze strany kardinálů a národů = obe- dience církevně politická). Obročí — viz beneficium. Odpustky — v římsko-katolické církvi prominutí časných trestů za spáchané hříchy. Odúmrt — majetek pozůstalý po osobě, která nezanechala dědice testamentární ani zákonné. V lenních vztazích připadají podle zásady odúmrti statky, jejichž vlastník a jeho potomci vymřeli, králi (panovníkovi). Oktáv — v katolické církvi původně osmidenní slavení některých význačných svátků, zvláště osmý den po tom svátku. Při určení času osmý den (za týden) po příslušném svátku. Opat — u některých řádů (benediktýni, cisterciáci a premonstráti) představený kláštera. Ornát — viz kasule. Palcát — středověká zbraň podobná kladivu na delší násadě, jehož nos vybíhal v ostrou špici na prorážení pancíře. Býval zpravidla odznakem hodnosti. Palice — válečná zbraň podobná palcátu, jenže její hlava měla tvar mnohostěnu s ostrými hranami. Pallium — volná páska z bílé vlny s dvěma připojenými svislými konci, z nichž jeden splývá na prsa, druhý na plece církevních hodnostářů. Do ní je černým hedvábím vetkáno šest křížků. Je to církevní odznak, který papež propůjčuje arcibiskupům. středověkém rytířském zřízení mladý šlechtic nebo svobodník, který byl v 15—16 letech věku při- dělen osobní službě svého pána, a vycvičiv se v rytířské zbrani, účastnil se jeho vojenských podniků jako jeho ochránce (štítonoš). Z panošů vznikla časem zvláštní třída služební šlechty. Dostávali od svého pána za své služby menší statky a podléhali jeho dvorskému soudu. Papež — biskup římský, který se jako nástupce Petrův stal představeným celé katolické církve. Parky — v římské mytologii sudičky (řecké Moiry). Pastoforium — pův. výklenek pro obraz boží nebo komůrka u křesťanského chrámu. Ve starokřesťanských církev- ních stavbách vedlejší prostory u oltáře, které původně sloužily k ukládání obětních dávek, potom též liturgických předmětů, závěsů, knih apod. praotec pokolení; v bibli Abrahám, Izák a Jakub. V církevním právu církevní hodnostář nadřízený arcibiskupovi a podřízený papeži. V západní církvi je jediným skutečným patriarchou papež, jiní jen užívají tohoto titulu. Patron — ochránce, příznivec, podporovatel. Též zakladatel nebo mimořádný dobrodinec kostela, kaple nebo ji- ného církevního zařízení. V katolické hagiografii rovněž ochránci určité země (u nás původně sv. Václav a sv. Vojtěch, později též sv. Vít, sv. Prokop atd.). Pavel sv. — apoštol. Je autorem několika novozákonních listů (epištol), i když asi ne všech, které jsou označeny jeho jménem. Pečeť — znamení nebo nápis či oboje společně otištěné v hmotě, schopné je uchovávat, jež jednoznačně určuje fyzickou či právní osobu a slouží především k ověřování či zajišťování právní platnosti a správnosti písemného pořízení. Užívá se někdy i samostatně jako doklad určitého pověření toho, kdo se jí vy- kazuje, nebo se užívalo pečetidla jako symbolu určitého důstojenství. Pedel — soudní posel, půhončí. Na univerzitě univerzitní sluha. Peklo — v křesťanském náboženství místo věčných trestů. Penitenciář — zpovědník. Řádnými zpovědníky v katolické církvi jsou papež a kardinálové pro celou církev, v diecézi biskup, ve farnosti farář. Podle lateránského koncilu z r. 1215 musel být v každé kapitule jeden kanovník penitenciář. Papež má k ruce zpovědní úřad Sacra Poenitentiaria s kardinálem Vel- kým penitenciářem v čele. Peníz — drobná středověká mince, sedmý díl groše. Za husitství (a vlastně již od r. 1384) se razily čtyřhranné, černé barvy, s obrazem českého lva. Polovina peníze se nazývala haléř. Petr sv. — jeden z dvanácti apoštolů (pův. jménem Šimon). Byl umučen asi za pronásledování Neronova mezi 1. 64—68 n. l. Dvě Petrovy epištoly jsou součástí Nového zákona. Patriarcha — Panoše — ve
Nový zákon — druhá část bible. Sbírka 27 spisů: čtyř evangelií, Skutků apoštolských, řady listů (epištol) a apoka- lyptického spisu Zjevení sv. Jana. Novozákonní spisy vznikly ve 2. pol. 1. a na počátku 2. stol. n. 1. poslušnost; podřízenost duchovních osob (kněze biskupovi, biskupa papeži = obedience kanonická) Obedience — nebo uznávání zvolených hodnostářů v době rozkolu (papeže ze strany kardinálů a národů = obe- dience církevně politická). Obročí — viz beneficium. Odpustky — v římsko-katolické církvi prominutí časných trestů za spáchané hříchy. Odúmrt — majetek pozůstalý po osobě, která nezanechala dědice testamentární ani zákonné. V lenních vztazích připadají podle zásady odúmrti statky, jejichž vlastník a jeho potomci vymřeli, králi (panovníkovi). Oktáv — v katolické církvi původně osmidenní slavení některých význačných svátků, zvláště osmý den po tom svátku. Při určení času osmý den (za týden) po příslušném svátku. Opat — u některých řádů (benediktýni, cisterciáci a premonstráti) představený kláštera. Ornát — viz kasule. Palcát — středověká zbraň podobná kladivu na delší násadě, jehož nos vybíhal v ostrou špici na prorážení pancíře. Býval zpravidla odznakem hodnosti. Palice — válečná zbraň podobná palcátu, jenže její hlava měla tvar mnohostěnu s ostrými hranami. Pallium — volná páska z bílé vlny s dvěma připojenými svislými konci, z nichž jeden splývá na prsa, druhý na plece církevních hodnostářů. Do ní je černým hedvábím vetkáno šest křížků. Je to církevní odznak, který papež propůjčuje arcibiskupům. středověkém rytířském zřízení mladý šlechtic nebo svobodník, který byl v 15—16 letech věku při- dělen osobní službě svého pána, a vycvičiv se v rytířské zbrani, účastnil se jeho vojenských podniků jako jeho ochránce (štítonoš). Z panošů vznikla časem zvláštní třída služební šlechty. Dostávali od svého pána za své služby menší statky a podléhali jeho dvorskému soudu. Papež — biskup římský, který se jako nástupce Petrův stal představeným celé katolické církve. Parky — v římské mytologii sudičky (řecké Moiry). Pastoforium — pův. výklenek pro obraz boží nebo komůrka u křesťanského chrámu. Ve starokřesťanských církev- ních stavbách vedlejší prostory u oltáře, které původně sloužily k ukládání obětních dávek, potom též liturgických předmětů, závěsů, knih apod. praotec pokolení; v bibli Abrahám, Izák a Jakub. V církevním právu církevní hodnostář nadřízený arcibiskupovi a podřízený papeži. V západní církvi je jediným skutečným patriarchou papež, jiní jen užívají tohoto titulu. Patron — ochránce, příznivec, podporovatel. Též zakladatel nebo mimořádný dobrodinec kostela, kaple nebo ji- ného církevního zařízení. V katolické hagiografii rovněž ochránci určité země (u nás původně sv. Václav a sv. Vojtěch, později též sv. Vít, sv. Prokop atd.). Pavel sv. — apoštol. Je autorem několika novozákonních listů (epištol), i když asi ne všech, které jsou označeny jeho jménem. Pečeť — znamení nebo nápis či oboje společně otištěné v hmotě, schopné je uchovávat, jež jednoznačně určuje fyzickou či právní osobu a slouží především k ověřování či zajišťování právní platnosti a správnosti písemného pořízení. Užívá se někdy i samostatně jako doklad určitého pověření toho, kdo se jí vy- kazuje, nebo se užívalo pečetidla jako symbolu určitého důstojenství. Pedel — soudní posel, půhončí. Na univerzitě univerzitní sluha. Peklo — v křesťanském náboženství místo věčných trestů. Penitenciář — zpovědník. Řádnými zpovědníky v katolické církvi jsou papež a kardinálové pro celou církev, v diecézi biskup, ve farnosti farář. Podle lateránského koncilu z r. 1215 musel být v každé kapitule jeden kanovník penitenciář. Papež má k ruce zpovědní úřad Sacra Poenitentiaria s kardinálem Vel- kým penitenciářem v čele. Peníz — drobná středověká mince, sedmý díl groše. Za husitství (a vlastně již od r. 1384) se razily čtyřhranné, černé barvy, s obrazem českého lva. Polovina peníze se nazývala haléř. Petr sv. — jeden z dvanácti apoštolů (pův. jménem Šimon). Byl umučen asi za pronásledování Neronova mezi 1. 64—68 n. l. Dvě Petrovy epištoly jsou součástí Nového zákona. Patriarcha — Panoše — ve
Strana 397
9 Pikarti — název středověkých lidových reformních sekt, odvozený od beghardů, stoupenců Lamberta de Běgua. Později se názvu užívalo pejorativně pro všechny sektáře. U nás bylo v 15. stol. užíváno pro všechna radikální učení popírající boží přítomnost v hostii, za husitství především pro táborskou levici. Pinta — stará dutá míra na obilí a tekutiny. Ve středověkých Čechách měřila asi 1,9 1. Podkomoří — správce královských (komorních) důchodů z urbury (tj. z dolů a z mince), komorních statků, z krá- lovských měst a církevních ústavů na královské půdě. Ve jménu králově vedl soudní a finanční správu královských měst. Byl to jeden z nejvýznamnějších a nejdůležitějších úředníků v zemi. Pohané — obyčejně příslušníci polytheistických náboženství na rozdíl od vyznavačů monotheismu. Pojem je sta- rozákonního původu a je velmi neurčitý. Ve středověku tak křesťané označovali všechny, kdo ne- vyznávali křesťanské náboženství. Práčata — ve staročeském vojsku, zejména husitském, výrostkové, kteří obsluhovali velké praky a házeli kameny z ručních praků. Prak — ruční nebo strojová zbraň na vrhání kamenů nebo podobných střel. Pranýř — sloup nebo několik kůlů v podobě domku, kde bývali přivazováni nebo přikováváni provinilci, aby byli vystaveni veřejné potupě. Prebenda — viz beneficium. Preláti — v katolické církvi vyšší církevní hodnostáři, zastávající úřad, s kterým je spojena jurisdikce (biskup, arcibiskup, představený kláštera apod.). Premonstráti — duchovní řád kanovníků, založený r. 1120 sv. Norbertem v Prémontré. Potvrzen byl r. 1126. V Čechách byl nejstarší premonstrátský klášter založen na Strahově r. 1139. Probošt — původně dozírající kněz, pak hodnostář, který vedl v kapitulách nebo opatstvích hospodářské záleži- tosti, potom představený metropolitních kapitul nebo katedrál, také první hodnostář při některých kolegiátních kostelích a kapitulách, nebo představený několika duchovních, žijících při některém význačném kostele apod. Procesí — církevní slavnostní nebo prosebný průvod v kostele nebo venku, v němž bývá nesena svátost nebo ostatky svatých, korouhve, kříž apod. Prokurátor — zástupce; v církevním právu zplnomocněný zástupce strany při vedení sporů, zejména zástupce biskupův. Purkmistr — ve středověku úřadující konšel, který stál v čele městské rady. Konšelé se v této funkci střídali po 4 týdnech. Ten, kdo první zahajoval a poslední končil (po roce), byl nazýván primas. Purkrabí — osoba, které příslušela správa a velení na hradě. Nejvyšší purkrabí v Čechách byl vojenský velitel Pražského hradu. Během 14. stol. se stal zástupcem panovníka ve věcech vojenských i jiných (v pa- novníkově nepřítomnosti zahajoval zemský sněm, předsedal zemskému soudu). slavnostní disputace na fakultě „de quodlibet“ (tj. „o čemkoli“). Týden před sv. Janem Křtitelem býval volen její předseda, tzv. quodlibetarius, který potom 3. ledna následujícího roku quodlibet zahájil. Všichni mistři byli povinni za přítomnosti bakalářů, studentů, zástupců královského dvora, hierarchie i vznešených hostí odpovídat na předložené kvestie (otázky, problémy). Slavnost trvala někdy celý měsíc. Rasové — obyvatelé Rasie, vl. Rascie, kraje v Srbsku (Novipazar), nazýváni podle hradu Ras. Rektor — představený univerzity; též kněz kostela nefarního, nekapitulního a neřeholního, sloužící tam mše. Rufián — hampejzník, obchodník prostitucí. Rychtář — reprezentant královské nebo vrchnostenské moci ve městech. Měl moc soudní, finanční a správní, bděl nad královskými právy ve městech. Postupně se vedle něj prosazovala městská rada v čele s purk- mistrem jako orgán samosprávný. Za husitství se města zmocnila rycht, pravomoc rychtářů byla omezena a byli podřízeni městské správě. Sakristie — vedlejší chrámová místnost, kde se uchovávají bohoslužebná roucha, knihy, nádoby a kde se připra- vuje kněz ke vstupu do kostela. Samostříl (kuše) — středověká střelná zbraň (kovový luk). Saturn — starověký bůh osení a rolnictví, který naučil lidi hospodářství a společenským řádům. Saul — první král izraelský. Podle Starého zákona (Druhá kniha Samuelova, kap. 21) byl za krále Davida po tři Quodlibet — 396 B 9 39 3
9 Pikarti — název středověkých lidových reformních sekt, odvozený od beghardů, stoupenců Lamberta de Běgua. Později se názvu užívalo pejorativně pro všechny sektáře. U nás bylo v 15. stol. užíváno pro všechna radikální učení popírající boží přítomnost v hostii, za husitství především pro táborskou levici. Pinta — stará dutá míra na obilí a tekutiny. Ve středověkých Čechách měřila asi 1,9 1. Podkomoří — správce královských (komorních) důchodů z urbury (tj. z dolů a z mince), komorních statků, z krá- lovských měst a církevních ústavů na královské půdě. Ve jménu králově vedl soudní a finanční správu královských měst. Byl to jeden z nejvýznamnějších a nejdůležitějších úředníků v zemi. Pohané — obyčejně příslušníci polytheistických náboženství na rozdíl od vyznavačů monotheismu. Pojem je sta- rozákonního původu a je velmi neurčitý. Ve středověku tak křesťané označovali všechny, kdo ne- vyznávali křesťanské náboženství. Práčata — ve staročeském vojsku, zejména husitském, výrostkové, kteří obsluhovali velké praky a házeli kameny z ručních praků. Prak — ruční nebo strojová zbraň na vrhání kamenů nebo podobných střel. Pranýř — sloup nebo několik kůlů v podobě domku, kde bývali přivazováni nebo přikováváni provinilci, aby byli vystaveni veřejné potupě. Prebenda — viz beneficium. Preláti — v katolické církvi vyšší církevní hodnostáři, zastávající úřad, s kterým je spojena jurisdikce (biskup, arcibiskup, představený kláštera apod.). Premonstráti — duchovní řád kanovníků, založený r. 1120 sv. Norbertem v Prémontré. Potvrzen byl r. 1126. V Čechách byl nejstarší premonstrátský klášter založen na Strahově r. 1139. Probošt — původně dozírající kněz, pak hodnostář, který vedl v kapitulách nebo opatstvích hospodářské záleži- tosti, potom představený metropolitních kapitul nebo katedrál, také první hodnostář při některých kolegiátních kostelích a kapitulách, nebo představený několika duchovních, žijících při některém význačném kostele apod. Procesí — církevní slavnostní nebo prosebný průvod v kostele nebo venku, v němž bývá nesena svátost nebo ostatky svatých, korouhve, kříž apod. Prokurátor — zástupce; v církevním právu zplnomocněný zástupce strany při vedení sporů, zejména zástupce biskupův. Purkmistr — ve středověku úřadující konšel, který stál v čele městské rady. Konšelé se v této funkci střídali po 4 týdnech. Ten, kdo první zahajoval a poslední končil (po roce), byl nazýván primas. Purkrabí — osoba, které příslušela správa a velení na hradě. Nejvyšší purkrabí v Čechách byl vojenský velitel Pražského hradu. Během 14. stol. se stal zástupcem panovníka ve věcech vojenských i jiných (v pa- novníkově nepřítomnosti zahajoval zemský sněm, předsedal zemskému soudu). slavnostní disputace na fakultě „de quodlibet“ (tj. „o čemkoli“). Týden před sv. Janem Křtitelem býval volen její předseda, tzv. quodlibetarius, který potom 3. ledna následujícího roku quodlibet zahájil. Všichni mistři byli povinni za přítomnosti bakalářů, studentů, zástupců královského dvora, hierarchie i vznešených hostí odpovídat na předložené kvestie (otázky, problémy). Slavnost trvala někdy celý měsíc. Rasové — obyvatelé Rasie, vl. Rascie, kraje v Srbsku (Novipazar), nazýváni podle hradu Ras. Rektor — představený univerzity; též kněz kostela nefarního, nekapitulního a neřeholního, sloužící tam mše. Rufián — hampejzník, obchodník prostitucí. Rychtář — reprezentant královské nebo vrchnostenské moci ve městech. Měl moc soudní, finanční a správní, bděl nad královskými právy ve městech. Postupně se vedle něj prosazovala městská rada v čele s purk- mistrem jako orgán samosprávný. Za husitství se města zmocnila rycht, pravomoc rychtářů byla omezena a byli podřízeni městské správě. Sakristie — vedlejší chrámová místnost, kde se uchovávají bohoslužebná roucha, knihy, nádoby a kde se připra- vuje kněz ke vstupu do kostela. Samostříl (kuše) — středověká střelná zbraň (kovový luk). Saturn — starověký bůh osení a rolnictví, který naučil lidi hospodářství a společenským řádům. Saul — první král izraelský. Podle Starého zákona (Druhá kniha Samuelova, kap. 21) byl za krále Davida po tři Quodlibet — 396 B 9 39 3
Strana 398
léta hlad jako trest za to, že Saul povraždil Gabaonity. Usmíření Hospodina nastalo teprve potom, když sedm potomků Saulových odpykalo hřích svého předka smrtí. Sextern — složka papíru či pergamenu o šesti dvojlistech, tj. 24 strany. Tyto složky se vázaly do knih. Schisma — (řecky rozkol); v církevní terminologii porušení církevní jednoty zvolením dvou nebo více papežů. Sikulové — Sekelové; maďarský kmen v Sedmihradsku. Sión — (hebr. Sijjón); vrch v jihovýchodní části Jeruzaléma, na němž podle Starého zákona stála tvrz, kterou dobyl král David. Slované (Slavi) — zde buď Slovinci, nebo obyvatelé Slavonie. Sněm — ve středověku shromáždění privilegovaných tříd k poradě o významných záležitostech. V Čechách za hu- sitství velice vzrostla moc zemského sněmu proti královské moci. V 15. stol. se sněm skládal ze stavu panského, rytířského a městského. Sodoma — starověké město při jižní části Mrtvého moře. Podle bible bylo s některými jinými městy zničeno sírou a ohněm pro nepravosti svého obyvatelstva. Sofoniáš — (hebr. Zefanjá); starozákonní prorok; horlil proti modloslužbě a nepravostem a předvídal soudný den. Starý zákon — sbírka posvátných knih židovských, které převzali i křesťané, první část bible. Dělí se na zákon (thôra), tj. pět knih Mojžíšových, proroky (z nich vyniká Izaiáš, Jeremiáš, Ezechiel a Daniel) a jiné svaté knihy (např. Kniha přísloví, Job, Kniha žalmů, Kniha Kazatelova a Píseň písní). Statuty — řád, stanovy. Předpis obsahující zpravidla základní organizační a administrativní ustanovení nějaké korporace. Sudlice — bodná zbraň na delší žerdi, různých tvarů. Suché dny — (lat. quattuor tempora, česky též kvatembr), postní dny (středa, pátek, sobota) v každém čtvrtletí: I. po třetí neděli adventní v prosinci, 2. po první neděli postní (před velikonocemi), 3. po Božím hodu svatodušním, 4. v týdnu po svátku Povýšení sv. kříže (14. září). Svatokupectví (též simonie) — prodávání církevních hodností, svátostních úkonů apod. Svátosti — náboženské úkony („viditelné znamení neviditelné milosti boží“). Svobodná umění — ve středověku sedm disciplín (gramatika, dialektika, rétorika, aritmetika, geometrie, hudba, astronomie), kterým se učilo na tzv. artistické fakultě. Syllogistika — učení o zvláštním druhu úsudku, tzv. sylogismu, zformulované Aristotelem. Jeho základním úko- lem je objasnit podmínky, kdy z výroků vyjadřujících obecné kladné, obecné záporné, částečně kladné nebo částečně záporné soudy vyplývá nutně určitý závěr a kdy nevyplývá. Synoda — církevní shromáždění, sjezd. Šlojíř — závoj. Táboři — husitská strana; zde zpravidla označení pro lid z jižních Čech, bojující v husitském vojsku. Tonzura — vystřižení vlasů v podobě koruny na temeni hlavy. Provádí se při vstupu do klerického stavu. Traktát — pojednání; delší spis především náboženského obsahu. Univerzita — nejstarší typ vysoké školy. Zahrnovala obvykle obec (universitas) mistrů a žáků. Dělila se zpravidla na čtyři fakulty. Úředníci královští — nejvyšší zemští úředníci; v Čechách za Lucemburků to byli nejvyšší komorník s řadou ko- morníků podřízených, maršálek, sudí zemský, nejvyšší purkrabí, písař zemský. Valdenští — náboženská sekta založená lyonským kupcem Petrem Valdezem. Velmistr — nejvyšší hodnost u některých rytířských řádů. Viatik — posvěcená přenosná deska, na které bylo možno sloužit mši i mimo kostel. Vigilie — původně večer před velkými svátky, kdy se první křesťané shromažďovali v chrámě, bděli celou noc a zpívali žalmy. Později byly zrušeny a zbyla z nich jen jitřní mše před Božím hodem vánočním. Jako časový údaj znamená „vpředvečer“ nebo den před nějakým svátkem. Vikář — zástupce; v církevním právu zástupce církevního hodnostáře (faráře, biskupa, papeže) nebo instituce (kapituly, kláštera). Zafira — manželka Ananiášova (viz tam). Zachariáš — starozákonní prorok. Žold — mzda najatého vojáka (žoldnéře).
léta hlad jako trest za to, že Saul povraždil Gabaonity. Usmíření Hospodina nastalo teprve potom, když sedm potomků Saulových odpykalo hřích svého předka smrtí. Sextern — složka papíru či pergamenu o šesti dvojlistech, tj. 24 strany. Tyto složky se vázaly do knih. Schisma — (řecky rozkol); v církevní terminologii porušení církevní jednoty zvolením dvou nebo více papežů. Sikulové — Sekelové; maďarský kmen v Sedmihradsku. Sión — (hebr. Sijjón); vrch v jihovýchodní části Jeruzaléma, na němž podle Starého zákona stála tvrz, kterou dobyl král David. Slované (Slavi) — zde buď Slovinci, nebo obyvatelé Slavonie. Sněm — ve středověku shromáždění privilegovaných tříd k poradě o významných záležitostech. V Čechách za hu- sitství velice vzrostla moc zemského sněmu proti královské moci. V 15. stol. se sněm skládal ze stavu panského, rytířského a městského. Sodoma — starověké město při jižní části Mrtvého moře. Podle bible bylo s některými jinými městy zničeno sírou a ohněm pro nepravosti svého obyvatelstva. Sofoniáš — (hebr. Zefanjá); starozákonní prorok; horlil proti modloslužbě a nepravostem a předvídal soudný den. Starý zákon — sbírka posvátných knih židovských, které převzali i křesťané, první část bible. Dělí se na zákon (thôra), tj. pět knih Mojžíšových, proroky (z nich vyniká Izaiáš, Jeremiáš, Ezechiel a Daniel) a jiné svaté knihy (např. Kniha přísloví, Job, Kniha žalmů, Kniha Kazatelova a Píseň písní). Statuty — řád, stanovy. Předpis obsahující zpravidla základní organizační a administrativní ustanovení nějaké korporace. Sudlice — bodná zbraň na delší žerdi, různých tvarů. Suché dny — (lat. quattuor tempora, česky též kvatembr), postní dny (středa, pátek, sobota) v každém čtvrtletí: I. po třetí neděli adventní v prosinci, 2. po první neděli postní (před velikonocemi), 3. po Božím hodu svatodušním, 4. v týdnu po svátku Povýšení sv. kříže (14. září). Svatokupectví (též simonie) — prodávání církevních hodností, svátostních úkonů apod. Svátosti — náboženské úkony („viditelné znamení neviditelné milosti boží“). Svobodná umění — ve středověku sedm disciplín (gramatika, dialektika, rétorika, aritmetika, geometrie, hudba, astronomie), kterým se učilo na tzv. artistické fakultě. Syllogistika — učení o zvláštním druhu úsudku, tzv. sylogismu, zformulované Aristotelem. Jeho základním úko- lem je objasnit podmínky, kdy z výroků vyjadřujících obecné kladné, obecné záporné, částečně kladné nebo částečně záporné soudy vyplývá nutně určitý závěr a kdy nevyplývá. Synoda — církevní shromáždění, sjezd. Šlojíř — závoj. Táboři — husitská strana; zde zpravidla označení pro lid z jižních Čech, bojující v husitském vojsku. Tonzura — vystřižení vlasů v podobě koruny na temeni hlavy. Provádí se při vstupu do klerického stavu. Traktát — pojednání; delší spis především náboženského obsahu. Univerzita — nejstarší typ vysoké školy. Zahrnovala obvykle obec (universitas) mistrů a žáků. Dělila se zpravidla na čtyři fakulty. Úředníci královští — nejvyšší zemští úředníci; v Čechách za Lucemburků to byli nejvyšší komorník s řadou ko- morníků podřízených, maršálek, sudí zemský, nejvyšší purkrabí, písař zemský. Valdenští — náboženská sekta založená lyonským kupcem Petrem Valdezem. Velmistr — nejvyšší hodnost u některých rytířských řádů. Viatik — posvěcená přenosná deska, na které bylo možno sloužit mši i mimo kostel. Vigilie — původně večer před velkými svátky, kdy se první křesťané shromažďovali v chrámě, bděli celou noc a zpívali žalmy. Později byly zrušeny a zbyla z nich jen jitřní mše před Božím hodem vánočním. Jako časový údaj znamená „vpředvečer“ nebo den před nějakým svátkem. Vikář — zástupce; v církevním právu zástupce církevního hodnostáře (faráře, biskupa, papeže) nebo instituce (kapituly, kláštera). Zafira — manželka Ananiášova (viz tam). Zachariáš — starozákonní prorok. Žold — mzda najatého vojáka (žoldnéře).
Strana 399
98 " 39 39 9 399 HLAVNÍ PRAMENY A LITERATURA PRAMENY Altmann W., Eberhard Windecke's Denkwürdigkeiten zur Geschichte des Zeitalters Kaiser Sigmunds. 1893. Dochovaná kázání Jana Želivského z r. 1419. I. Vyd. A. Molnár, 1953. Finke H., Acta Concilii Constanciensis, I—IV, 1896—1928. von der Hardt H., Magnum oecumenicum Constantiense concilium pro reformatione ecclesiae (Tomus I—VII, 1697—1700 a 1724; — hlavně díl IV.) [cit. Hardt] Höfler K., Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, I—III, 1856—1866. [cit. Höfler] Hus a Jeroným v Kostnici. Vyd. M. Nedvědová, 1953. Mansi J. D., Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio etc., 1759—1798, přetisk (fototisk) 1901—1907; koncil kostnický je hlavně ve sv. XXVII. Monumenta conciliorum generalium saeculi quinti decimi. Tomus I., 1857. [cit. MC] Novotný V., Mistra Jana Husi korespondence a dokumenty. 1920. Palacký F., Documenta Magistri Johannis Hus vitam, doctrinam, causam in Constantiensi concilio actam et controversarias de religione in Bohemia annis 1403—1418 notas illustrantia. 1869. [cit. Documenta] Palacký F., Staří letopisové čeští od roku 1378 do 1527. (Scriptorum rerum Bohemicarum tom. III, 1829. [cit. SL(P)1; Dílo Fr. Palackého II, vydal s poznámkami J. Charvát. 1941 (1945). [cit. SL(P—Ch)] Palacký F., Urkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges I—II. 1873. [cit. UB I, II) Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. Přel. F. Heřmanský, uspoř. a úvod O životě a díle M. Petra z Mladoňovic napsal Z. Fiala. 1965. Píseň o vítězství u Domažlic od Vavřince z Březové. Vyd. K. Hrdina a B. Ryba, přel. J. B. Čapek. 1951. Prameny dějin českých (Fontes rerum Bohemicarum) V. Vyd. J. Goll, 1893. [cit. PDČ V], VIII. Vyd. V. Novotný, 1932. [cit. PDČ VIII] Sedlák J., Studie a texty k náboženským dějinám českým. I—III, 1914—1919. Staré letopisy české. Z Vratislavského rukopisu vydal F. Šimek. Uvod napsal F. M. Bartoš. 1937. [cit. SL(S)] LITERATURA Zde jsou uvedeny jen významnější, převážně české a častěji citované práce. Ve všech jsou odkazy na další literaturu, zejména monografickou. Další práce jsou též citovány v poznámkách k jednotlivým kapitolám. Auštecká B., Jan Želivský jako politik. 1925. Bartoš F. M., Čechy v době Husově. 1947. Do čtyř pražských artikulů. (Z myšlenkových i ústavních zápasů let 1415—1420). 1925, ve SPDMP; 2. vyd. 1940. Husitská revoluce. I. Doba Žižkova. 1415—1426. ČD II/7, 1965. II. Vláda bratrstev a její pád. 1426—1437. ČD II/8, 1966. Husitství a cizina. 1931. Kostnický proces M. Jeronýma Pražského. Příspěvky k dějinám Karlovy univerzity IV. SH IV. 1956, str. 56—64. Literární činnost M. Jakoubka ze Stříbra. 1925. Literární činnost M. Jana Husi. 1948. Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama, M. Petra Payna. 1928. Manifesty města Prahy z doby husitské. SPDMP VII, 1932. Mistr Jeroným Pražský. Otisk z JSH 1941. Durdík J., Husitské vojenství. 1953. Fiala Z., Předhusitské Čechy. 1. vyd. 1968, 2. vyd. 1978. Flajšhans V., Mistr Jan řečený z Husince. 1901. Frankenberger O., Naše veliká armáda, I—III; I, 1921.
98 " 39 39 9 399 HLAVNÍ PRAMENY A LITERATURA PRAMENY Altmann W., Eberhard Windecke's Denkwürdigkeiten zur Geschichte des Zeitalters Kaiser Sigmunds. 1893. Dochovaná kázání Jana Želivského z r. 1419. I. Vyd. A. Molnár, 1953. Finke H., Acta Concilii Constanciensis, I—IV, 1896—1928. von der Hardt H., Magnum oecumenicum Constantiense concilium pro reformatione ecclesiae (Tomus I—VII, 1697—1700 a 1724; — hlavně díl IV.) [cit. Hardt] Höfler K., Geschichtsschreiber der hussitischen Bewegung in Böhmen, I—III, 1856—1866. [cit. Höfler] Hus a Jeroným v Kostnici. Vyd. M. Nedvědová, 1953. Mansi J. D., Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio etc., 1759—1798, přetisk (fototisk) 1901—1907; koncil kostnický je hlavně ve sv. XXVII. Monumenta conciliorum generalium saeculi quinti decimi. Tomus I., 1857. [cit. MC] Novotný V., Mistra Jana Husi korespondence a dokumenty. 1920. Palacký F., Documenta Magistri Johannis Hus vitam, doctrinam, causam in Constantiensi concilio actam et controversarias de religione in Bohemia annis 1403—1418 notas illustrantia. 1869. [cit. Documenta] Palacký F., Staří letopisové čeští od roku 1378 do 1527. (Scriptorum rerum Bohemicarum tom. III, 1829. [cit. SL(P)1; Dílo Fr. Palackého II, vydal s poznámkami J. Charvát. 1941 (1945). [cit. SL(P—Ch)] Palacký F., Urkundliche Beiträge zur Geschichte des Hussitenkrieges I—II. 1873. [cit. UB I, II) Petra z Mladoňovic Zpráva o mistru Janu Husovi v Kostnici. Přel. F. Heřmanský, uspoř. a úvod O životě a díle M. Petra z Mladoňovic napsal Z. Fiala. 1965. Píseň o vítězství u Domažlic od Vavřince z Březové. Vyd. K. Hrdina a B. Ryba, přel. J. B. Čapek. 1951. Prameny dějin českých (Fontes rerum Bohemicarum) V. Vyd. J. Goll, 1893. [cit. PDČ V], VIII. Vyd. V. Novotný, 1932. [cit. PDČ VIII] Sedlák J., Studie a texty k náboženským dějinám českým. I—III, 1914—1919. Staré letopisy české. Z Vratislavského rukopisu vydal F. Šimek. Uvod napsal F. M. Bartoš. 1937. [cit. SL(S)] LITERATURA Zde jsou uvedeny jen významnější, převážně české a častěji citované práce. Ve všech jsou odkazy na další literaturu, zejména monografickou. Další práce jsou též citovány v poznámkách k jednotlivým kapitolám. Auštecká B., Jan Želivský jako politik. 1925. Bartoš F. M., Čechy v době Husově. 1947. Do čtyř pražských artikulů. (Z myšlenkových i ústavních zápasů let 1415—1420). 1925, ve SPDMP; 2. vyd. 1940. Husitská revoluce. I. Doba Žižkova. 1415—1426. ČD II/7, 1965. II. Vláda bratrstev a její pád. 1426—1437. ČD II/8, 1966. Husitství a cizina. 1931. Kostnický proces M. Jeronýma Pražského. Příspěvky k dějinám Karlovy univerzity IV. SH IV. 1956, str. 56—64. Literární činnost M. Jakoubka ze Stříbra. 1925. Literární činnost M. Jana Husi. 1948. Literární činnost M. Jana Rokycany, M. Jana Příbrama, M. Petra Payna. 1928. Manifesty města Prahy z doby husitské. SPDMP VII, 1932. Mistr Jeroným Pražský. Otisk z JSH 1941. Durdík J., Husitské vojenství. 1953. Fiala Z., Předhusitské Čechy. 1. vyd. 1968, 2. vyd. 1978. Flajšhans V., Mistr Jan řečený z Husince. 1901. Frankenberger O., Naše veliká armáda, I—III; I, 1921.
Strana 400
Goll J., Čechy a Prusy ve středověku. 1897. Hefele Ch. J. - Leclercq H., Histoire des Conciles. VII, 1. 1916. Hlaváček I., Husitské sněmy. SH IV, 1956, str. 71—109. Hosák L., Historický místopis země moravskoslezské. Brno 1938. Husitské písně. Vyd. J. Daňhelka. 1952. [cit. Daňhelka] Jakubec J., Dějiny české literatury. I2, 1929. Jecht R., Der Oberlausitzer Hussitenkrieg. 1911—1916. Jirásek A., Jan Hus. 1922. Proti všem (Odkaz národu V, 1950, s doslovem Z. Nejedlého). Kalivoda R., Husitská ideologie. 1961. Kaňák M., John Viklef. Život a dílo anglického Husova předchůdce. 1973. Kavka F., Husitská revoluční tradice. 1953. Konrád K., Dějiny husitské revoluce. 1964. Kraus A., Husitství v literatuře, zejména německé. I—II, 1917—1924. Krofta K., Žižka a husitská revoluce. 1936. Kuffner H., Husitské vojny v obrazech (bez roku). [cit. Kuffner] Kybal V., M. Jan Hus. Život a učení. II, Učení, I, 1923, 2, 1926. Macek J., Husitské revoluční hnutí. 1. vyd. 1952, 2. vyd. 1953. Jan Hus. 1. vyd. 1961, 2. vyd. 1963. Ktož jsú Boží bojovníci. 1951. Prokop Veliký. 1953. Tábor v husitském revolučním hnutí. I. 1952, II. 1955. [cit. Macek I, II] Mistr Jan Hus v Životě a památkách českého lidu. Uspoř. A. Žalud. 1915. Molnár A., Valdenští. Evropský rozměr jejich vzdoru. 1973. Nechutová J., Místo Mikuláše z Drážďan v raném reformačním myšlení. Příspěvek k výkladu nauky. Rozpravy ČSAV, řada spol. věd. R. 77, sešit 16. 1967. Nejedlý Z., Dějiny husitského zpěvu za válek husitských. 1913. [cit. Nejedlý] Novotný V., M. Jan Hus. Život a dílo. I, 1, 1919, 2. 1921. Palacký F., Dějiny národu českého. Kn. XI—XII, vyd. M. Novotného 1939, III. [cit. Palacký] Pekař J., Žižka a jeho doba I—IV. 1927—1933. [cit. Pekař] Putna J., Mistr Jeroným Pražský. 1916. Říčan R., Čtyři vyznání. 1951. Sborník Žižkův, 1424—1924. Uspoř. R. Urbánek. 1924. Sedléček A. Hrady, zámky a tvrze Království českého. I—XV, Praha 1882nn. Slavík J., Husitská revoluce. 1934. Staročeské vojenské řády — Hájek. Vlček. Žižka. Listy a kronika [s úvodem J. Durdíka vyd. F. Svejkovský]. 1952. E. Štein, Želivský jako náboženská osobnost. (VKČSN/I, Praha 1950 1947. Šmahel F., Jan Žižka z Trocnova. 1969. Jeroným Pražský. 1966. Toman H., Husitské válečnictví za doby Žižkovy a Prokopovy. 1898. [cit. Toman] Tomek V. V., Dějepis města Prahy. 2. vyd. Díl III., 1895; Díl IV. 1899. [cit. Tomek] Jan Žižka. 1879. Urbánek R., Jan Žižka. 1924. K historii husitské Moravy. ČMM 63—64, 1939—1940, str. 229—314. Vypsání husitského údobí v díle Československá vlastivěda, IV. Dějiny. 1932, str. 165—226. Vlček J., Dějiny české literatury I, 1. 1897. [cit. Vlček] Zap K. V., Vypsání husitské války. Otisk z Ceskomoravské kroniky 1868; 6. vyd. 1914—1922.
Goll J., Čechy a Prusy ve středověku. 1897. Hefele Ch. J. - Leclercq H., Histoire des Conciles. VII, 1. 1916. Hlaváček I., Husitské sněmy. SH IV, 1956, str. 71—109. Hosák L., Historický místopis země moravskoslezské. Brno 1938. Husitské písně. Vyd. J. Daňhelka. 1952. [cit. Daňhelka] Jakubec J., Dějiny české literatury. I2, 1929. Jecht R., Der Oberlausitzer Hussitenkrieg. 1911—1916. Jirásek A., Jan Hus. 1922. Proti všem (Odkaz národu V, 1950, s doslovem Z. Nejedlého). Kalivoda R., Husitská ideologie. 1961. Kaňák M., John Viklef. Život a dílo anglického Husova předchůdce. 1973. Kavka F., Husitská revoluční tradice. 1953. Konrád K., Dějiny husitské revoluce. 1964. Kraus A., Husitství v literatuře, zejména německé. I—II, 1917—1924. Krofta K., Žižka a husitská revoluce. 1936. Kuffner H., Husitské vojny v obrazech (bez roku). [cit. Kuffner] Kybal V., M. Jan Hus. Život a učení. II, Učení, I, 1923, 2, 1926. Macek J., Husitské revoluční hnutí. 1. vyd. 1952, 2. vyd. 1953. Jan Hus. 1. vyd. 1961, 2. vyd. 1963. Ktož jsú Boží bojovníci. 1951. Prokop Veliký. 1953. Tábor v husitském revolučním hnutí. I. 1952, II. 1955. [cit. Macek I, II] Mistr Jan Hus v Životě a památkách českého lidu. Uspoř. A. Žalud. 1915. Molnár A., Valdenští. Evropský rozměr jejich vzdoru. 1973. Nechutová J., Místo Mikuláše z Drážďan v raném reformačním myšlení. Příspěvek k výkladu nauky. Rozpravy ČSAV, řada spol. věd. R. 77, sešit 16. 1967. Nejedlý Z., Dějiny husitského zpěvu za válek husitských. 1913. [cit. Nejedlý] Novotný V., M. Jan Hus. Život a dílo. I, 1, 1919, 2. 1921. Palacký F., Dějiny národu českého. Kn. XI—XII, vyd. M. Novotného 1939, III. [cit. Palacký] Pekař J., Žižka a jeho doba I—IV. 1927—1933. [cit. Pekař] Putna J., Mistr Jeroným Pražský. 1916. Říčan R., Čtyři vyznání. 1951. Sborník Žižkův, 1424—1924. Uspoř. R. Urbánek. 1924. Sedléček A. Hrady, zámky a tvrze Království českého. I—XV, Praha 1882nn. Slavík J., Husitská revoluce. 1934. Staročeské vojenské řády — Hájek. Vlček. Žižka. Listy a kronika [s úvodem J. Durdíka vyd. F. Svejkovský]. 1952. E. Štein, Želivský jako náboženská osobnost. (VKČSN/I, Praha 1950 1947. Šmahel F., Jan Žižka z Trocnova. 1969. Jeroným Pražský. 1966. Toman H., Husitské válečnictví za doby Žižkovy a Prokopovy. 1898. [cit. Toman] Tomek V. V., Dějepis města Prahy. 2. vyd. Díl III., 1895; Díl IV. 1899. [cit. Tomek] Jan Žižka. 1879. Urbánek R., Jan Žižka. 1924. K historii husitské Moravy. ČMM 63—64, 1939—1940, str. 229—314. Vypsání husitského údobí v díle Československá vlastivěda, IV. Dějiny. 1932, str. 165—226. Vlček J., Dějiny české literatury I, 1. 1897. [cit. Vlček] Zap K. V., Vypsání husitské války. Otisk z Ceskomoravské kroniky 1868; 6. vyd. 1914—1922.
Strana 401
400 401 SEZNAM ZKRATEK AČ ČČH ČČM ČMM ČSPSČ JSH LC LE MC PDČ Ř SH SL(P) SL(P—Ch) SL(Š) SPDMP VKČSN ZPSMP Archiv český Český časopis historický Časopis Musea království českého, později Časopis Národního musea Časopis Matice moravské Časopis společnosti přátel starožitností českých Jihočeský sborník historický Libri confirmationum Libri erectionum Monumenta conciliorum generalium... Prameny dějin českých Říčan R., Čtyři vyznání Sborník historický Palacký, Staří letopisové čeští... Palacký, Staří letopisové čeští..., vyd. J. Charváta v Díle F. Palackého II. Staré letopisy české, vyd. F. Šimka. Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy Věstník královské české společnosti nauk Zprávy památkového sboru hl. města Prahy
400 401 SEZNAM ZKRATEK AČ ČČH ČČM ČMM ČSPSČ JSH LC LE MC PDČ Ř SH SL(P) SL(P—Ch) SL(Š) SPDMP VKČSN ZPSMP Archiv český Český časopis historický Časopis Musea království českého, později Časopis Národního musea Časopis Matice moravské Časopis společnosti přátel starožitností českých Jihočeský sborník historický Libri confirmationum Libri erectionum Monumenta conciliorum generalium... Prameny dějin českých Říčan R., Čtyři vyznání Sborník historický Palacký, Staří letopisové čeští... Palacký, Staří letopisové čeští..., vyd. J. Charváta v Díle F. Palackého II. Staré letopisy české, vyd. F. Šimka. Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy Věstník královské české společnosti nauk Zprávy památkového sboru hl. města Prahy
Strana 402
SEZNAM VYOBRAZENÍ ČERNOBÍLÉ 4 5 6 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Pečeť M. Jana Husa z notářského spisu o statutech koleje královny Hedviky z 29. dubna 1411. Archiv Univerzity Karlovy, sign. I, 61. (Foto M. Hlušičková) Ukázka rukopisu M. Jana Husa — opis traktátů Viklefových. (Foto ČTK) Notářský spis z 1. září 1411 přinášející znění listu M. Jana Husa papeži Janovi XXIII., v němž Hus dává počet ze své víry a žádá o zproštění osobního půhonu do Říma. Archív Univerzity Karlovy, sign. I, 64. (Foto M. Hlušičková) Praha — hlavní průčelí Betlémské kaple, kde kázal M. Jan Hus. Stav po rekonstrukci v l. 1949—1954. Kaple byla založena r. 1391, dokončena 1402. R. 1548 byla přestavěna, 1786 zbořena a v 1. 1836 až 1837 přestavěna na dům. (Foto SUPPOP Praha) Praha — okno v severní straně Betlémské kaple a zbytky nápisu Husova traktátu. Stav rekonstrukce v únoru 1950. (Foto SUPPOP Praha) Kozí Hrádek — zřícenina hradu. Celkový pohled. Hrad byl postaven po pol. 14. stol., zanikl kolem r. 1420. V I. 1412—1414 zde pobýval M. Jan Hus. (Foto SUPPOP Praha) Krakovec — zřícenina hradu. Celkový pohled od jihovýchodu. Hrad pochází z konce 14. stol., zpustl koncem 18. stol. R. 1414 zde pobýval M. Jan Hus před odchodem do Kostnice. (Foto SUPPOP Praha) Dóm (Münster) v Kostnici. Pův. bazilika z 11. stol., od 14. do 19. stol. byl několikrát přestavován. Kostnice — dům vdovy Fidy, v němž bydlil M. Jan Hus od příchodu do Kostnice 3. listopadu 1414 do svého zajetí. (Foto SUPPOP Praha) Kostnice — gotický arkýř z domu kantorova, v němž byl vězněn M. Jan Hus několik dní po svém zatčení 28. listopadu 1414. (Foto ČTK) Kostnice — dominikánský klášter, v jehož věži byl vězněn v r. 1415 M. Jan Hus. Dnes Insel-Hotel. (Foto ČTK) Zásobování koncilu kostnického potravinami. Ulrich von Richental, Obrazová kronika kostnického koncilu, latinský rukopis ze 2. pol. 15. stol., pag. 53. Od r. 1946 je uložen ve SK ČSR v Praze (sign. VIIA 18), jíž byl darován Akademií věd SSSR v Leningradě. (Foto SUPPOP Praha) Papež Jan XXIII. prchá s Fridrichem v přestrojení z Kostnice do Šafhús. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 70. (Foto SUPPOP Praha) Průvod nového papeže. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 44. (Foto SUPPOP Praha) M. Jan je zbaven kněžské hodnosti a odevzdán k potrestání Ludvíku Bavorskému. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 20. (Foto SUPPOP Praha) Upálení M. Jana Husa a odvezení jeho popela do Rýna. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 21. (Foto SUPPOP Praha) M. Jan Hus na hranici. Vyobrazení z Kutnohorského kancionálu z konce 15. stol. Rukopis je uložen v Národní knihovně ve Vídni, sign. Cod. 15.501. (Foto ČTK) M. Jan Hus na hranici. Nejstarší plastika s Husovou podobou; pochází z táborského městského znaku z let 1515—1516. (Foto ČTK) Zápis listu českých a moravských šlechticů z 12. května 1415, jímž žádají dvořany krále Zikmunda, aby se u krále přičinili o propuštění M. Jana Husa, který se pod královým glejtem dobrovolně vydal na koncil do Kostnice, kde byl uvězněn. Archív Univerzity Karlovy, sign. I, 71. (Foto M. Hlušičková) Zápis odvolání M. Jeronýma Pražského ke koncilu kostnickému z rukopisu SOA Třeboň. (Foto SOA Třeboň) Odevzdání M. Jeronýma Pražského k potrestání světské moci. Latinský rukopis kroniky Ulri- cha von Richental, pag. 22. (Foto SUPPOP Praha) Listina ze 7. února 1417, jíž M. Jan Kardinál, rektor, a celá univerzita pražská rozhodují ve sporu 2 3 21 22
SEZNAM VYOBRAZENÍ ČERNOBÍLÉ 4 5 6 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Pečeť M. Jana Husa z notářského spisu o statutech koleje královny Hedviky z 29. dubna 1411. Archiv Univerzity Karlovy, sign. I, 61. (Foto M. Hlušičková) Ukázka rukopisu M. Jana Husa — opis traktátů Viklefových. (Foto ČTK) Notářský spis z 1. září 1411 přinášející znění listu M. Jana Husa papeži Janovi XXIII., v němž Hus dává počet ze své víry a žádá o zproštění osobního půhonu do Říma. Archív Univerzity Karlovy, sign. I, 64. (Foto M. Hlušičková) Praha — hlavní průčelí Betlémské kaple, kde kázal M. Jan Hus. Stav po rekonstrukci v l. 1949—1954. Kaple byla založena r. 1391, dokončena 1402. R. 1548 byla přestavěna, 1786 zbořena a v 1. 1836 až 1837 přestavěna na dům. (Foto SUPPOP Praha) Praha — okno v severní straně Betlémské kaple a zbytky nápisu Husova traktátu. Stav rekonstrukce v únoru 1950. (Foto SUPPOP Praha) Kozí Hrádek — zřícenina hradu. Celkový pohled. Hrad byl postaven po pol. 14. stol., zanikl kolem r. 1420. V I. 1412—1414 zde pobýval M. Jan Hus. (Foto SUPPOP Praha) Krakovec — zřícenina hradu. Celkový pohled od jihovýchodu. Hrad pochází z konce 14. stol., zpustl koncem 18. stol. R. 1414 zde pobýval M. Jan Hus před odchodem do Kostnice. (Foto SUPPOP Praha) Dóm (Münster) v Kostnici. Pův. bazilika z 11. stol., od 14. do 19. stol. byl několikrát přestavován. Kostnice — dům vdovy Fidy, v němž bydlil M. Jan Hus od příchodu do Kostnice 3. listopadu 1414 do svého zajetí. (Foto SUPPOP Praha) Kostnice — gotický arkýř z domu kantorova, v němž byl vězněn M. Jan Hus několik dní po svém zatčení 28. listopadu 1414. (Foto ČTK) Kostnice — dominikánský klášter, v jehož věži byl vězněn v r. 1415 M. Jan Hus. Dnes Insel-Hotel. (Foto ČTK) Zásobování koncilu kostnického potravinami. Ulrich von Richental, Obrazová kronika kostnického koncilu, latinský rukopis ze 2. pol. 15. stol., pag. 53. Od r. 1946 je uložen ve SK ČSR v Praze (sign. VIIA 18), jíž byl darován Akademií věd SSSR v Leningradě. (Foto SUPPOP Praha) Papež Jan XXIII. prchá s Fridrichem v přestrojení z Kostnice do Šafhús. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 70. (Foto SUPPOP Praha) Průvod nového papeže. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 44. (Foto SUPPOP Praha) M. Jan je zbaven kněžské hodnosti a odevzdán k potrestání Ludvíku Bavorskému. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 20. (Foto SUPPOP Praha) Upálení M. Jana Husa a odvezení jeho popela do Rýna. Latinský rukopis kroniky Ulricha von Richental, pag. 21. (Foto SUPPOP Praha) M. Jan Hus na hranici. Vyobrazení z Kutnohorského kancionálu z konce 15. stol. Rukopis je uložen v Národní knihovně ve Vídni, sign. Cod. 15.501. (Foto ČTK) M. Jan Hus na hranici. Nejstarší plastika s Husovou podobou; pochází z táborského městského znaku z let 1515—1516. (Foto ČTK) Zápis listu českých a moravských šlechticů z 12. května 1415, jímž žádají dvořany krále Zikmunda, aby se u krále přičinili o propuštění M. Jana Husa, který se pod královým glejtem dobrovolně vydal na koncil do Kostnice, kde byl uvězněn. Archív Univerzity Karlovy, sign. I, 71. (Foto M. Hlušičková) Zápis odvolání M. Jeronýma Pražského ke koncilu kostnickému z rukopisu SOA Třeboň. (Foto SOA Třeboň) Odevzdání M. Jeronýma Pražského k potrestání světské moci. Latinský rukopis kroniky Ulri- cha von Richental, pag. 22. (Foto SUPPOP Praha) Listina ze 7. února 1417, jíž M. Jan Kardinál, rektor, a celá univerzita pražská rozhodují ve sporu 2 3 21 22
Strana 403
23 24 25 26 27 28 29 30 3I 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 402 új 403 > o zachování církevních obřadů. SÚA v Praze, ACK 1468. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Listina z 10. března 1417, jíž M. Jan Kardinál, rektor, a celá univerzita pražská, vyhlašují zásadu o přijímání pod obojí způsobou, kterou přijalo valné shromáždění univerzity. Archív Univerzity Karlovy, sign. I/72. (Foto M. Hlušičková) Majestátní pečeť Václava IV. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Praha — kostel P. Marie Sněžné, portál v klášterní zdi z let r 379—1397. (Foto SUPPOP Praha) Kázání Jana Želivského z r. 1419. Rukopis Státní knihovny ČSR v Praze V G 5, fol. 14. (Foto SK ČSR Praha) Bronzové pečetidlo druhé pečeti Starého Města pražského. Typář pořízený kolem r. 1280 byl užíván do r. 1477. Archív hl. města Prahy, Soubor pečetidel I 2. (Foto AHMP) Bronzové pečetidlo Malé Strany, pocházející asi z r. 1257. Archív hl. města Prahy, Soubor pečetidel I 1. (Foto AHMP) Praha — Novoměstská radnice. Kresba ze Sborníku kreseb českých a moravských měst F. B. Wer- nera z r. 1752. Městská knihovna ve Vratislavi, MS HSR s555d, fol. 14. (Foto SUPPOP Praha) Praha — Novoměstská radnice, celkový pohled od jihu. Radnice byla založena před r. 1367, věž pochází z let 1452—r456. Po r. 1520 byla radnice renesančně přestavěna, r. 1806 byla provedena empírová úprava, r. 1905 byla restaurována K. Hilbertem. (Foto SÚPPOP Praha) Trocnov. Půdorys Žižkova dvorce ze 14. stol. Pohled od jihu. Úprava z let 1956—1960. (Foto SUPPOP Praha) List Václava IV. z 27. července 1409, jímž nařizuje purkmistrovi a radě města Českých Budějovic, aby vydali Janu Žižkovi z Trocnova, kterého přijal na milost, list, v němž se mu zaručí, že se na něm nebudou mstít. Uložen v SÚA v Praze, AČK 1421. (Foto K. Brantner, SÚA) Jan Žižka z Trocnova — hlavička z polychromované opuky z táborského městského znaku z let 1515—1516. Uložena v historicko-archeologickém oddělení Národního muzea v Praze. (Foto V. Obereigner) Kachel s vyobrazením Žižky na koni z 1. pol. 15. stol. Národní muzeum v Praze, historicko-archeo- logické odd. (Foto V. Obereigner) Sezimovo Ústí, zbytky obvodových zdí dominikánského kláštera. Akvarel z r. 1818. (Foto SÚPPOP Praha) Tábor — Kotnovská brána a okrouhlá věž bývalého hradu; nejstarší část města. (Foto SÚPPOP Praha) List krále Zikmunda z 31. května 1420, jímž přikazuje Oldřichovi z Rožmberka, aby zbořil Tábor, a nemůže-li, aby přitáhl se vší svou mocí ku Praze jemu na pomoc. SOA Třeboň, Hist. 204. (Foto SOA Třeboň) Rábí, zřícenina hradu, celkový pohled od západu. Hrad byl založen v 1. pol. 14. stol., rozšířen r. 1498. (Foto SUPPOP Praha) Róbi — zficenina hradu a kostel N. Trojice od jihovychodu. (Foto SUPPOP Praha) Odlitek pečeti staroměstského polního vojska. Olověné pečetidlo z r. 1420 se rozlilo při požáru Staroměstské radnice 8. května 1945. (Foto AHMP) Majestátní pečeť Zikmunda Lucemburského. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Menší pečeť Zikmunda Lucemburského. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Praha — Vyšehrad. Část zdiva gotické stavby před průčelím kapitulního kostela (snad shromaždďo- vací prostor někdejší kapituly, zbořené r. 1420). Zboženo r. 1888. (Foto SÚPPOP, repro unikátní fotografie) List z 18. listopadu 1420, jímž Jan Žižka z Trocnova, Chval z Machovic, Zbynčk z Buchova, hejtma- né táborští, Pavlík z Mužic (snad hejtman branného lidu v Písku) a obec Písecká činí příměří s Oldřichem z Rožmberka až do masopustního úterý (4. února 1421) pod základem deseti tisíc kop grošů; Oldřich má na svém panství držet čtyři artikuly pražské. Přivěšeny pečeti Jana Žižky z Troc- nova, Chvala z Machovic, Pavlíka z Mužic a města Písku. Orig. uložen v SOA Třeboň, Hist. 216. (Foto SOA Třeboň) Písek — pohled na část města s hradem. (Foto SÚPPOP Praha)
23 24 25 26 27 28 29 30 3I 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 402 új 403 > o zachování církevních obřadů. SÚA v Praze, ACK 1468. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Listina z 10. března 1417, jíž M. Jan Kardinál, rektor, a celá univerzita pražská, vyhlašují zásadu o přijímání pod obojí způsobou, kterou přijalo valné shromáždění univerzity. Archív Univerzity Karlovy, sign. I/72. (Foto M. Hlušičková) Majestátní pečeť Václava IV. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Praha — kostel P. Marie Sněžné, portál v klášterní zdi z let r 379—1397. (Foto SUPPOP Praha) Kázání Jana Želivského z r. 1419. Rukopis Státní knihovny ČSR v Praze V G 5, fol. 14. (Foto SK ČSR Praha) Bronzové pečetidlo druhé pečeti Starého Města pražského. Typář pořízený kolem r. 1280 byl užíván do r. 1477. Archív hl. města Prahy, Soubor pečetidel I 2. (Foto AHMP) Bronzové pečetidlo Malé Strany, pocházející asi z r. 1257. Archív hl. města Prahy, Soubor pečetidel I 1. (Foto AHMP) Praha — Novoměstská radnice. Kresba ze Sborníku kreseb českých a moravských měst F. B. Wer- nera z r. 1752. Městská knihovna ve Vratislavi, MS HSR s555d, fol. 14. (Foto SUPPOP Praha) Praha — Novoměstská radnice, celkový pohled od jihu. Radnice byla založena před r. 1367, věž pochází z let 1452—r456. Po r. 1520 byla radnice renesančně přestavěna, r. 1806 byla provedena empírová úprava, r. 1905 byla restaurována K. Hilbertem. (Foto SÚPPOP Praha) Trocnov. Půdorys Žižkova dvorce ze 14. stol. Pohled od jihu. Úprava z let 1956—1960. (Foto SUPPOP Praha) List Václava IV. z 27. července 1409, jímž nařizuje purkmistrovi a radě města Českých Budějovic, aby vydali Janu Žižkovi z Trocnova, kterého přijal na milost, list, v němž se mu zaručí, že se na něm nebudou mstít. Uložen v SÚA v Praze, AČK 1421. (Foto K. Brantner, SÚA) Jan Žižka z Trocnova — hlavička z polychromované opuky z táborského městského znaku z let 1515—1516. Uložena v historicko-archeologickém oddělení Národního muzea v Praze. (Foto V. Obereigner) Kachel s vyobrazením Žižky na koni z 1. pol. 15. stol. Národní muzeum v Praze, historicko-archeo- logické odd. (Foto V. Obereigner) Sezimovo Ústí, zbytky obvodových zdí dominikánského kláštera. Akvarel z r. 1818. (Foto SÚPPOP Praha) Tábor — Kotnovská brána a okrouhlá věž bývalého hradu; nejstarší část města. (Foto SÚPPOP Praha) List krále Zikmunda z 31. května 1420, jímž přikazuje Oldřichovi z Rožmberka, aby zbořil Tábor, a nemůže-li, aby přitáhl se vší svou mocí ku Praze jemu na pomoc. SOA Třeboň, Hist. 204. (Foto SOA Třeboň) Rábí, zřícenina hradu, celkový pohled od západu. Hrad byl založen v 1. pol. 14. stol., rozšířen r. 1498. (Foto SUPPOP Praha) Róbi — zficenina hradu a kostel N. Trojice od jihovychodu. (Foto SUPPOP Praha) Odlitek pečeti staroměstského polního vojska. Olověné pečetidlo z r. 1420 se rozlilo při požáru Staroměstské radnice 8. května 1945. (Foto AHMP) Majestátní pečeť Zikmunda Lucemburského. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Menší pečeť Zikmunda Lucemburského. (Foto K. Brantner, SÚA Praha) Praha — Vyšehrad. Část zdiva gotické stavby před průčelím kapitulního kostela (snad shromaždďo- vací prostor někdejší kapituly, zbořené r. 1420). Zboženo r. 1888. (Foto SÚPPOP, repro unikátní fotografie) List z 18. listopadu 1420, jímž Jan Žižka z Trocnova, Chval z Machovic, Zbynčk z Buchova, hejtma- né táborští, Pavlík z Mužic (snad hejtman branného lidu v Písku) a obec Písecká činí příměří s Oldřichem z Rožmberka až do masopustního úterý (4. února 1421) pod základem deseti tisíc kop grošů; Oldřich má na svém panství držet čtyři artikuly pražské. Přivěšeny pečeti Jana Žižky z Troc- nova, Chvala z Machovic, Pavlíka z Mužic a města Písku. Orig. uložen v SOA Třeboň, Hist. 216. (Foto SOA Třeboň) Písek — pohled na část města s hradem. (Foto SÚPPOP Praha)
Strana 404
46 / 47 / 48 / 49 / 50 51 / 52 / 53 / 54 / 55 / 56 / 57 / 58 / 59 / 60 / 61 / 62—70 / 62 / 63 / 64 / 65 / 66 / 67 / 68 / 69 / 70 / 71 / 72 / 73 / 74 / 75 / 76 / 77 / 78 / Začátek textu artikulů táborských kněží v třeboňském rukopisu z 15. stol. Podle zprávy Vavřince z Březové byly tyto artikuly čteny latinsky a česky 10. prosince 1420 v domě Zmrzlíkově v Praze na sjezdu obojí strany. Rkp. je uložen v SOA v Třeboni, sign. A 16, fol. 190%. (Foto SOA Třeboň) Vodňany — západní průčelí kostela Nar. P. Marie. Kostel byl postaven v l. 1415—1435, přestavěn po r. 1584. (Foto SÚPPOP Praha) Vodňany — část hradeb s příkopem. (Foto SÚPPOP Praha) Prachatice — veduta J. Willenberga z doby kol. r. 1600. Ulož. ve Strahovské knihovně. (Foto SÚPPOP Praha) Prachatice — pohled na část městského opevnění. (Foto SÜPPOP Praha) Příběnice za dob husitských. Kresba V. Bouška podle A. Sedláčka. Orig. uložen v táborském muzeu. (Foto SÚPPOP Praha) Příběnice — pohled na zříceninu hradu od severu. (Foto SÜPPOP Praha) Most — část městských hradeb. (Foto SÚPPOP Praha) Most — hrad. Přestavěný palác s hlavní věží. (Foto SÚPPOP Praha) Žatec kolem r. 1600 — veduta z Diadochu Bartoloměje Paprockého z Hlohol. (Foto SÚPPOP Praha) Žatec — západní strana městského opevnění.Opevnění pochází z konce 14. stol.(Foto SÚPPOP Praha) Kutná Hora — nejstarší část města s kostelem sv. Jakuba, Vlašským dvorem a okolím. (Foto SÚPPOP Praha) Čáslav — celkový pohled na město a hrad z doby kol. r. 1600. Veduta J. Willenberga. Ulož. ve Stra- hovské knihovně. (Foto SÚPPOP Praha) Čáslav — celkový pohled na část města s děkanským kostelem. (Foto SÜPPOP Praha) List Oldřicha z Rožmberka z 25. dubna 1421, jímž prohlašuje, že král propustil čtyři pražské arti- kuly až do řádného slyšení a také on jim dává svobodu na svém panství až do tohoto slyšení. Při- tištěna malá pečeť Oldřicha z Rožmberka. Ulož. v SOA Třeboň, Hist. 226. (Foto SOA Třeboň) Bílina — celkový pohled na město a zámek. Kresba ze Sborníku kreseb českých a moravských měst F. B. Wernera z r. 1752. Městská knihovna ve Vratislavi MS HSR 555 d,fol. 60. (FotoSÚPPOP Praha) Zbraně a výstroj z doby husitské ze sbírek Národního muzea v Praze, historicko-archeologické oddě- lení (Foto V. Obereigner): Nejstarší typy husitských ručnic: píšťala, krátká ručnice a hákovnice. Tarasnice s hákem. Husitsky cep z Prahy. Husitské tyčové zbraně: kopf, 3idlo, femdih. Šipka. Kulka. Hvězdice. Ostruha. Železná košile drátková. Pavéza seznakem města Prahyz 15.stol. (předr. 1475). Uložena v Muzeu hl. města Prahy.(Foto P.Paul) Opis listu Jana Żiżky z Trocnova o příměří z 11. června 1422 ve Staroměstské pamětní knize z let 1366—1540. Archív hl. města Prahy, sign. 993, pag. 216. (Foto AHMP) List Jana Žižky z Trocnova z 26. března 1423 bratřím Bartošovi a Bernardovi z Valečova. Žádá je, aby k němu přijeli a sděluje jim některé zprávy. Uloženo v Knihovně Národního muzea v Praze, rukopisné zlomky, sign. 1 Ac 83. (Foto V. Obereigner) Nová mše. Vyobrazení v Jenském kodexu (pravděpod. z konce 15. — poč. 16. stol.). Knihovna Ná- rodního muzea v Praze IV B 24, fol. 684. (Foto A. Bláha) Žižka v nebi. Vyobrazení v Jenském kodexu (konec 15.— poc. 16. stol.). Knihovna Národního muzea v Praze IV B 24, fol. 5%. (Foto A. Bláha) Tábor — pohled na historické jádro města od východu. (Foto SÚPPOP Praha) Tabor — radnice. Byla postavena okolor. 1440, pseudogot. tiprava okolo r. 1870.(Foto SUPPOP Praha) Tabor — méstsky znak z let 1515—1516 ve sloupové sini radnice. (Foto SUPPOP Praha)
46 / 47 / 48 / 49 / 50 51 / 52 / 53 / 54 / 55 / 56 / 57 / 58 / 59 / 60 / 61 / 62—70 / 62 / 63 / 64 / 65 / 66 / 67 / 68 / 69 / 70 / 71 / 72 / 73 / 74 / 75 / 76 / 77 / 78 / Začátek textu artikulů táborských kněží v třeboňském rukopisu z 15. stol. Podle zprávy Vavřince z Březové byly tyto artikuly čteny latinsky a česky 10. prosince 1420 v domě Zmrzlíkově v Praze na sjezdu obojí strany. Rkp. je uložen v SOA v Třeboni, sign. A 16, fol. 190%. (Foto SOA Třeboň) Vodňany — západní průčelí kostela Nar. P. Marie. Kostel byl postaven v l. 1415—1435, přestavěn po r. 1584. (Foto SÚPPOP Praha) Vodňany — část hradeb s příkopem. (Foto SÚPPOP Praha) Prachatice — veduta J. Willenberga z doby kol. r. 1600. Ulož. ve Strahovské knihovně. (Foto SÚPPOP Praha) Prachatice — pohled na část městského opevnění. (Foto SÜPPOP Praha) Příběnice za dob husitských. Kresba V. Bouška podle A. Sedláčka. Orig. uložen v táborském muzeu. (Foto SÚPPOP Praha) Příběnice — pohled na zříceninu hradu od severu. (Foto SÜPPOP Praha) Most — část městských hradeb. (Foto SÚPPOP Praha) Most — hrad. Přestavěný palác s hlavní věží. (Foto SÚPPOP Praha) Žatec kolem r. 1600 — veduta z Diadochu Bartoloměje Paprockého z Hlohol. (Foto SÚPPOP Praha) Žatec — západní strana městského opevnění.Opevnění pochází z konce 14. stol.(Foto SÚPPOP Praha) Kutná Hora — nejstarší část města s kostelem sv. Jakuba, Vlašským dvorem a okolím. (Foto SÚPPOP Praha) Čáslav — celkový pohled na město a hrad z doby kol. r. 1600. Veduta J. Willenberga. Ulož. ve Stra- hovské knihovně. (Foto SÚPPOP Praha) Čáslav — celkový pohled na část města s děkanským kostelem. (Foto SÜPPOP Praha) List Oldřicha z Rožmberka z 25. dubna 1421, jímž prohlašuje, že král propustil čtyři pražské arti- kuly až do řádného slyšení a také on jim dává svobodu na svém panství až do tohoto slyšení. Při- tištěna malá pečeť Oldřicha z Rožmberka. Ulož. v SOA Třeboň, Hist. 226. (Foto SOA Třeboň) Bílina — celkový pohled na město a zámek. Kresba ze Sborníku kreseb českých a moravských měst F. B. Wernera z r. 1752. Městská knihovna ve Vratislavi MS HSR 555 d,fol. 60. (FotoSÚPPOP Praha) Zbraně a výstroj z doby husitské ze sbírek Národního muzea v Praze, historicko-archeologické oddě- lení (Foto V. Obereigner): Nejstarší typy husitských ručnic: píšťala, krátká ručnice a hákovnice. Tarasnice s hákem. Husitsky cep z Prahy. Husitské tyčové zbraně: kopf, 3idlo, femdih. Šipka. Kulka. Hvězdice. Ostruha. Železná košile drátková. Pavéza seznakem města Prahyz 15.stol. (předr. 1475). Uložena v Muzeu hl. města Prahy.(Foto P.Paul) Opis listu Jana Żiżky z Trocnova o příměří z 11. června 1422 ve Staroměstské pamětní knize z let 1366—1540. Archív hl. města Prahy, sign. 993, pag. 216. (Foto AHMP) List Jana Žižky z Trocnova z 26. března 1423 bratřím Bartošovi a Bernardovi z Valečova. Žádá je, aby k němu přijeli a sděluje jim některé zprávy. Uloženo v Knihovně Národního muzea v Praze, rukopisné zlomky, sign. 1 Ac 83. (Foto V. Obereigner) Nová mše. Vyobrazení v Jenském kodexu (pravděpod. z konce 15. — poč. 16. stol.). Knihovna Ná- rodního muzea v Praze IV B 24, fol. 684. (Foto A. Bláha) Žižka v nebi. Vyobrazení v Jenském kodexu (konec 15.— poc. 16. stol.). Knihovna Národního muzea v Praze IV B 24, fol. 5%. (Foto A. Bláha) Tábor — pohled na historické jádro města od východu. (Foto SÚPPOP Praha) Tabor — radnice. Byla postavena okolor. 1440, pseudogot. tiprava okolo r. 1870.(Foto SUPPOP Praha) Tabor — méstsky znak z let 1515—1516 ve sloupové sini radnice. (Foto SUPPOP Praha)
Strana 405
79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 404 o Horažďovice okolo r. 1600. Veduta J. Willenberga. Ulož. ve Strahovské knihovně. (Foto SUPPOP Praha) Horažďovice — zbytek městské brány ze 2. pol. 13. stol. na jihových. straně opevnění. (Foto SUPPOP Praha) Horažďovice — městská brána. (Foto SUPPOP Praha) Klatovy — pohled od východu. Opevnění z konce 14. a poč. 15. stol. (Foto SUPPOP Praha) Klatovy — hranolová bašta ve východní straně vnitřní městské hradby. (Foto SUPPOP Praha) Strakonice — hrad. Pohled od severozápadu. Hrad byl založen v 1. pol. 13. stol., zbarokizován v 1. čtvrt. 18. stol. (Foto SUPPOP Praha) Domažlice — panoráma města od jihu. (Foto SUPPOP Praha) Domažlice — východní průčelí Dolní brány z 2. pol. 13. stol. (Foto SUPPOP Praha) Vyobrazení husitského vojska v českém Starém zákoně z 15. stol. Státní knihovna ČSR v Praze XVII A 34. fol. 115a. (Foto SK ČSR Praha) Dukát Václava IV. a) líc, b) rub. Česká zlatá mince, byla ražena v prvních letech Václavovy vlády, asi do poč. 80. let 14. stol. Průměr 20,9 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Pražský groš Václava IV. a) líc, b) rub. Stříbrné groše byly raženy v Čechách od r. 1300, ale jejich jakost stále klesala, zvláště za Václava IV. a za husitství, kdy byly stále raženy groše s Václavovým jménem. Průměr 27 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Haléř z doby Václava IV. a) líc, b) rub. Česká drobná mince, jedna dvanáctina groše. Průměr 13,6 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Flútek. Mince z dob husitských válek, ražená od r. 1421. Byla téměř zcela měděná. Průměr 14,8 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Text Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 270a; konec kap. 28 a část kap. 29. (Foto SK ČSR v Praze) Začátek staročeského překladu Husitské kroniky Vavřince z Březové. Rukopis Státní knihovny ČSR v Praze XIX A 50, fol. 201a. (Foto SK ČSR v Praze) 405 93 BAREVNÉ 2 3 4 5 6—7/ 8—9 10 11 Text Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 265b—266a; kap. 18—21. (Foto V. Havelka) Začátek Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 258a. (Foto V. Havelka) Ukázka z Malostranského graduálu z r. 1572 s vyobrazením upálení M. Jana Husa. Státní knihovna ČSR XVII A 3, fol. 363a. (Foto V. Havelka) Vyobrazení upálení M. Jana Husa v rukopise Chval božských z r. 1587. Knihovna Národního muzea v Praze I A 15, fol. 305b. (Foto A. Bláha) Vyobrazení přijímání pod obojí způsobou v rukopise Chval božských z r. 1587. Knihovna Národního muzea v Praze I A 15, fol. 218b. (Foto A. Bláha) Text husitské písně Povstaň veliké město pražské z Jistebnického kancionálu z dvacátých let 15. stol. Knihovna Národního muzea v Praze II C 7, pag. 92 a 93. (Foto A. Bláha) Text husitské písně Ktož jsú boží bojovníci v Jistebnickém kancionálu z dvacátých let 15. stol. Knihovna Národního muzea v Praze II C 7, pag. 87 a 88. (Foto A. Bláha) Žižka v čele vojsk. Vyobrazení v Jenském kodexu, konec 15.—poč. 16. stol. Knihovna Národního muzea v Praze IV B 24, fol. 76a. (Foto A. Bláha) Bitva husitů s křižáky. Vyobrazení v Jenském kodexu, konec 15.—poč. 16. stol. Knihovna Národní- ho muzea v Praze IV B 24, fol. 56a. (Foto A. Bláha) Text Písně přeslavné koruny české o vítězství u Domažlic v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 362b—363 (+ 2). (Foto M. Zemina) 12
79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 404 o Horažďovice okolo r. 1600. Veduta J. Willenberga. Ulož. ve Strahovské knihovně. (Foto SUPPOP Praha) Horažďovice — zbytek městské brány ze 2. pol. 13. stol. na jihových. straně opevnění. (Foto SUPPOP Praha) Horažďovice — městská brána. (Foto SUPPOP Praha) Klatovy — pohled od východu. Opevnění z konce 14. a poč. 15. stol. (Foto SUPPOP Praha) Klatovy — hranolová bašta ve východní straně vnitřní městské hradby. (Foto SUPPOP Praha) Strakonice — hrad. Pohled od severozápadu. Hrad byl založen v 1. pol. 13. stol., zbarokizován v 1. čtvrt. 18. stol. (Foto SUPPOP Praha) Domažlice — panoráma města od jihu. (Foto SUPPOP Praha) Domažlice — východní průčelí Dolní brány z 2. pol. 13. stol. (Foto SUPPOP Praha) Vyobrazení husitského vojska v českém Starém zákoně z 15. stol. Státní knihovna ČSR v Praze XVII A 34. fol. 115a. (Foto SK ČSR Praha) Dukát Václava IV. a) líc, b) rub. Česká zlatá mince, byla ražena v prvních letech Václavovy vlády, asi do poč. 80. let 14. stol. Průměr 20,9 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Pražský groš Václava IV. a) líc, b) rub. Stříbrné groše byly raženy v Čechách od r. 1300, ale jejich jakost stále klesala, zvláště za Václava IV. a za husitství, kdy byly stále raženy groše s Václavovým jménem. Průměr 27 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Haléř z doby Václava IV. a) líc, b) rub. Česká drobná mince, jedna dvanáctina groše. Průměr 13,6 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Flútek. Mince z dob husitských válek, ražená od r. 1421. Byla téměř zcela měděná. Průměr 14,8 mm. Sbírka Národního muzea v Praze. (Foto A. Bláha) Text Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 270a; konec kap. 28 a část kap. 29. (Foto SK ČSR v Praze) Začátek staročeského překladu Husitské kroniky Vavřince z Březové. Rukopis Státní knihovny ČSR v Praze XIX A 50, fol. 201a. (Foto SK ČSR v Praze) 405 93 BAREVNÉ 2 3 4 5 6—7/ 8—9 10 11 Text Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 265b—266a; kap. 18—21. (Foto V. Havelka) Začátek Husitské kroniky Vavřince z Březové v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 258a. (Foto V. Havelka) Ukázka z Malostranského graduálu z r. 1572 s vyobrazením upálení M. Jana Husa. Státní knihovna ČSR XVII A 3, fol. 363a. (Foto V. Havelka) Vyobrazení upálení M. Jana Husa v rukopise Chval božských z r. 1587. Knihovna Národního muzea v Praze I A 15, fol. 305b. (Foto A. Bláha) Vyobrazení přijímání pod obojí způsobou v rukopise Chval božských z r. 1587. Knihovna Národního muzea v Praze I A 15, fol. 218b. (Foto A. Bláha) Text husitské písně Povstaň veliké město pražské z Jistebnického kancionálu z dvacátých let 15. stol. Knihovna Národního muzea v Praze II C 7, pag. 92 a 93. (Foto A. Bláha) Text husitské písně Ktož jsú boží bojovníci v Jistebnickém kancionálu z dvacátých let 15. stol. Knihovna Národního muzea v Praze II C 7, pag. 87 a 88. (Foto A. Bláha) Žižka v čele vojsk. Vyobrazení v Jenském kodexu, konec 15.—poč. 16. stol. Knihovna Národního muzea v Praze IV B 24, fol. 76a. (Foto A. Bláha) Bitva husitů s křižáky. Vyobrazení v Jenském kodexu, konec 15.—poč. 16. stol. Knihovna Národní- ho muzea v Praze IV B 24, fol. 56a. (Foto A. Bláha) Text Písně přeslavné koruny české o vítězství u Domažlic v rukopisu Státní knihovny ČSR v Praze I D 10, fol. 362b—363 (+ 2). (Foto M. Zemina) 12
Strana 406
REJSTŘÍK OSOB Abraham, táborský kněz 242, 352 Adam 128 Adléta Uherská, kněžna česká, manželka Soběslava I. (1123—1140) 349 Aggaeus, starozákonní prorok 141, 390 Achab, bibl. král 352 Achan, z pokolení Judova 298 Achmet ben Sirin (1728), autor středověkého snáře 308, 384 Albert Jastrzembiec, biskup krakovský (1412—1423) 325 Albík z Uničova, arcibiskup pražský (1412; †1427) 33, 331 Albert Veliký, středověký teolog (1193—1280) 95. 344 Albrecht V., Habsburský, vévoda rakouský (od 1397), král římsko-něm., uherský a český (1438—1439) 83, 259, 303, 315, 316, 342, 371, 373, 374, 379, 380; manželka: Alžběta, dcera Zikmunda Lucembur- ského Albrecht z Chotěnova 165, 357 Albrecht z Koldic 39, 257, 333, 371 Albrecht z Rabštejna 326 Aleš z Březí, biskup litomyšlský (1420—1442) 365 Aleš Holický ze Šternberka 230, 231, 367 Aleš Krk ze Soběšína, Srbín 166, 357 Aleš Škopek z Dubé na Housce 226, 339, 340, 366 Aleš Vřešťovský z Rýzmburka 77, 78, 342, 362 Alexandr III., papež (1159—1181) 345 Alexandr III. Veliký, král makedonský (356—323 př. n. 1.) 293, 316, 318, 380 Alfons Branda Castiglioni, kardinál (1350—1443) 372 Alžběta, dcera Zikmunda Lucemburského 259, 342, 373, 380; manžel: Albrecht Habsburský Ambrož, biskup milánský (340—397), katolický bohoslovec 95, 96, 108, 344, 345 Ambrož, kněz z Hradce Králové 36, 54, 77, 78, 236, 239, 332, 338, 349 sv. Ambrože kostel a klášter viz Praha Ananiáš 298, 390 Anežka, dcera Přemysla Otakara I. (†1282) 350 Angelo z Corraria 12, 16; viz též Rehoř XII. Angličané 82; anglický národ 20 Anna Bartovna ze Švamberka, abatyše kláštera sv. Jiří 225. 366 sv. Anny klášter viz Louny, Praha Anselm z Laonu, profesor teologie († 1417) 343 Antoch, táborský kněz 218, 219, 352 Antonín Akvilejský (= Antonio Panciera de Portu- gruano), kardinál 22, 328 sv. Antonína kostel viz Praha sv. Apolináře kostel viz Praha Aragonci 82, 390 Armorejští králové 352 Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka 54, 57, 209, 226, 338, 362, 366; otec: Smil Flaška z Pardubic Arón, biblický velekněz 96, 390 Artemidóros z Efesu, autor starověkého snáře (2. stol. n. 1.) 384 Asyrští 284 Athanasius Veliký, církevní otec (293—373) 247, 370, 390 Augustin, církevní spisovatel (354—439) 95, 96, 108, 123, 196, 308, 326, 344, 345 Bajazid I., turecký sultán (1347—1403) 380 Baltazar z Cossy 11, 16, 323; viz též Jan XXIII. Bárák, syn Abinoemův 329 Barbora Celjská, královna římsko-něm., uherská a česká, 2. manželka Zikmunda Lucemburského 70, 147, 213, 303, 380; otec: Heřman II. Celjský sv. Barbory kostel viz Louny, Praha Bárta, táborský kněz 252 Bartoš F. M., historik 315, 316, 319 Bartoš, kněz táborský 352 Bartošek z Drahonic, kronikář 330, 331 Bavoři 82 Bece viz Rudolf Bece Beda Venerabilis (Ctihodný), anglický teolog (674 až 735) 95, 344 Bedřich ze Strážnice, táborský kněz a hejtman 214, 352, 363 Benátčani 364 Benedikt XIII., vl. jm. Petrus de Luna, papež (od 1394, sesazen 1409 a 1417, †1424) 12, 15, 16, 322, 324 sv. Benedikta klášter viz Praha, Vilémov tzv. Beneš Minorita, kronikář 312 Beneš z Kravař 376 Beneš z Mokrovous a z Hustířan 77, 780, 342 Bér, dědičný rychtář v Lounech 349
REJSTŘÍK OSOB Abraham, táborský kněz 242, 352 Adam 128 Adléta Uherská, kněžna česká, manželka Soběslava I. (1123—1140) 349 Aggaeus, starozákonní prorok 141, 390 Achab, bibl. král 352 Achan, z pokolení Judova 298 Achmet ben Sirin (1728), autor středověkého snáře 308, 384 Albert Jastrzembiec, biskup krakovský (1412—1423) 325 Albík z Uničova, arcibiskup pražský (1412; †1427) 33, 331 Albert Veliký, středověký teolog (1193—1280) 95. 344 Albrecht V., Habsburský, vévoda rakouský (od 1397), král římsko-něm., uherský a český (1438—1439) 83, 259, 303, 315, 316, 342, 371, 373, 374, 379, 380; manželka: Alžběta, dcera Zikmunda Lucembur- ského Albrecht z Chotěnova 165, 357 Albrecht z Koldic 39, 257, 333, 371 Albrecht z Rabštejna 326 Aleš z Březí, biskup litomyšlský (1420—1442) 365 Aleš Holický ze Šternberka 230, 231, 367 Aleš Krk ze Soběšína, Srbín 166, 357 Aleš Škopek z Dubé na Housce 226, 339, 340, 366 Aleš Vřešťovský z Rýzmburka 77, 78, 342, 362 Alexandr III., papež (1159—1181) 345 Alexandr III. Veliký, král makedonský (356—323 př. n. 1.) 293, 316, 318, 380 Alfons Branda Castiglioni, kardinál (1350—1443) 372 Alžběta, dcera Zikmunda Lucemburského 259, 342, 373, 380; manžel: Albrecht Habsburský Ambrož, biskup milánský (340—397), katolický bohoslovec 95, 96, 108, 344, 345 Ambrož, kněz z Hradce Králové 36, 54, 77, 78, 236, 239, 332, 338, 349 sv. Ambrože kostel a klášter viz Praha Ananiáš 298, 390 Anežka, dcera Přemysla Otakara I. (†1282) 350 Angelo z Corraria 12, 16; viz též Rehoř XII. Angličané 82; anglický národ 20 Anna Bartovna ze Švamberka, abatyše kláštera sv. Jiří 225. 366 sv. Anny klášter viz Louny, Praha Anselm z Laonu, profesor teologie († 1417) 343 Antoch, táborský kněz 218, 219, 352 Antonín Akvilejský (= Antonio Panciera de Portu- gruano), kardinál 22, 328 sv. Antonína kostel viz Praha sv. Apolináře kostel viz Praha Aragonci 82, 390 Armorejští králové 352 Arnošt Flaška z Pardubic a Rychmburka 54, 57, 209, 226, 338, 362, 366; otec: Smil Flaška z Pardubic Arón, biblický velekněz 96, 390 Artemidóros z Efesu, autor starověkého snáře (2. stol. n. 1.) 384 Asyrští 284 Athanasius Veliký, církevní otec (293—373) 247, 370, 390 Augustin, církevní spisovatel (354—439) 95, 96, 108, 123, 196, 308, 326, 344, 345 Bajazid I., turecký sultán (1347—1403) 380 Baltazar z Cossy 11, 16, 323; viz též Jan XXIII. Bárák, syn Abinoemův 329 Barbora Celjská, královna římsko-něm., uherská a česká, 2. manželka Zikmunda Lucemburského 70, 147, 213, 303, 380; otec: Heřman II. Celjský sv. Barbory kostel viz Louny, Praha Bárta, táborský kněz 252 Bartoš F. M., historik 315, 316, 319 Bartoš, kněz táborský 352 Bartošek z Drahonic, kronikář 330, 331 Bavoři 82 Bece viz Rudolf Bece Beda Venerabilis (Ctihodný), anglický teolog (674 až 735) 95, 344 Bedřich ze Strážnice, táborský kněz a hejtman 214, 352, 363 Benátčani 364 Benedikt XIII., vl. jm. Petrus de Luna, papež (od 1394, sesazen 1409 a 1417, †1424) 12, 15, 16, 322, 324 sv. Benedikta klášter viz Praha, Vilémov tzv. Beneš Minorita, kronikář 312 Beneš z Kravař 376 Beneš z Mokrovous a z Hustířan 77, 780, 342 Bér, dědičný rychtář v Lounech 349
Strana 407
406 V 407 Bernard z Clairvaux, zakladatel cisterciáckého rádu (1090—1153) 96, 345 Bishupec viz Mikuláš z Pelhřimova Blažek Šeplavý, táborský kněz 352 Boček viz Hynek Boček, Jan Puška Boček, Viktorin Boček z Kunštátu a z Poděbrad; mladý Boček = Hynek Boček z Poděbrad; Bočkové 365 Boček z Jevišovic a Kunštátu 374 Bočthius, Anicius Manlius Torguatus Severinus (480 až 524), římský státník a filozof na dvoře Theodo- richa Velikého 388 Bohuslav Doupovec 219, 364; jeho syn: 364 Bohuslav z Ryžmberka 224 Bohuslav ze Švamberka 46, 54, 208, 209, 335 Boleslav II., kníže český (967—999) 348 Bonifác IX., papež (1389—1404) 305, 381 Bořek Klatovský 264 (?), 374 Bořek z Miletínka viz Diviš Bořek z Miletínka Bozkovec viz Jan Šembera z Boskovic Brabanti 82 Bracciolini viz Poggio Bracciolini Bradatý viz Záviš Bradatý Brikcí ze Žatce, M. 364 Bruni z Arezza viz Lionardo Bruni z Arezza Břeněk ze Švihova, ze Skály a z Dolan 39, 46, 49, 333 Buchovec viz Zbyněk z Buchova Bulhaři 82 Bušek z Eisenberku 385; syn: Jan z Eisenberka Bzdinka viz Jan Hvézda z Vícemilic Caesar, Gaius Julius (100—44 pr. n. 1.), římský státník a císař 328 Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius (nar. okolo r. 470—485, T kolem 570—578), fímsky státntk, kanclét Theodorichüv 344 Castiglioni viz Alfons Branda Castiglioni Cato, Marcus Porcius Utický, římský státník a řečník (146 n. 1.) 25, 308, 328 Cesarini viz Julian Cesarini Condulmer viz Gabriele Condulmer Conrad viz Konrád z Vechty Cyprián, biskup v Kartágu (1258) 95, 194, 321, 344 Čapek viz Jan Čapek Čapek ze Sán viz Jan Čapek ze Sán Capek J. B. 6, 315, 316 Čáslavští 221 Čber viz Mikuláš Návara Čelakovský J., historik 316 Čeněk z Vartemberka, jinak z Veselí, nejvyšší pur- krabí Pražského hradu 33, 39, 43, 52—54, 57, 75, 179, 222, 223, 225, 226, 229, 236, 253, 268, 269, 273, 327, 329, 332, 333, 337, 338, 354, 366, 367; manželka; Kateřina z Landštejna Červenohorský viz Hynek Červenohorský Češi, Čechové, český lid, český národ 13, 14, 22, 40, 49, 50, 70, 82, 89—91, 101, 151, 166, 174, 232, 251 až 253, 257, 261, 272—274, 285, 286, 289—294, 297—299, 301, 302, 309, 312, 314, 316, 317, 319, 323, 336, 338, 357 tzv. Dalimil, kronikář 312, 380, 388 Daniel, starozakonni prorok 128, 132, 141, 391 Daniel Adam z Veleslavína, spisovatel a knihtiskař (1545—1599) 313 Dareius III. Kodoman, král persky (336—330 pf. n. I.) 293, 380 David, král izraelský (10. stol. př. n. l.) 298, 391, 397 Debora, hebrejská věštkyně 329 Démétér, antická bohyně 348 Děčínský viz Zikmund z Vartemberka Dětřich (Dietrich von Moers), arcibiskup kolínský (1414—1463) 257, 372 Diana, antická bohyně 282 Dienzenhofer Kilián Ignác, barokní stavitel (1669 až 1751) 340, 373 Dionýsius Aeropagita, údajně první biskup athénský 15, 95, 194, 248, 321, 324, 344 Diviš Bořek z Miletínka, hejtman 239, 338, 349, 387 Diviš z Říčan 182, 359 Divoký, Divůček viz Mikeš Divoký z Jemniště Dobner G., historik (1719—1790) 315 Dolenský A., 313 Domažličtí 224 Dominici viz Jan Dominici Donatello, italský sochař (1386—1466) 324 Donínský viz Václav Donínský Doubek viz Jakub Doubek Doupovec viz Bohuslav Doupovec Durynkové 82 Elidš, starozákonní prorok 128, 352 Eliška Přemyslovna, královna česká, manželka Jana Lucemburského (1310—1330) 341 Eliška z Kravař, matka Oldřicha z Rožmberka 213 Ened$ Silvius Piccolomini, humanista, jako papež Pius II. (1458—1464) 321, 331 Engliš viz Petr Payne Enoch, biblický praotec 128, 352 Evžen III., papež (1145—1153) 96 EvZen IV., vl. jm. Gabriele Condulmer, papeż (1431 a£ 1439, T 1447) 281, 285, 287, 292, 297, 301, 317, 379
406 V 407 Bernard z Clairvaux, zakladatel cisterciáckého rádu (1090—1153) 96, 345 Bishupec viz Mikuláš z Pelhřimova Blažek Šeplavý, táborský kněz 352 Boček viz Hynek Boček, Jan Puška Boček, Viktorin Boček z Kunštátu a z Poděbrad; mladý Boček = Hynek Boček z Poděbrad; Bočkové 365 Boček z Jevišovic a Kunštátu 374 Bočthius, Anicius Manlius Torguatus Severinus (480 až 524), římský státník a filozof na dvoře Theodo- richa Velikého 388 Bohuslav Doupovec 219, 364; jeho syn: 364 Bohuslav z Ryžmberka 224 Bohuslav ze Švamberka 46, 54, 208, 209, 335 Boleslav II., kníže český (967—999) 348 Bonifác IX., papež (1389—1404) 305, 381 Bořek Klatovský 264 (?), 374 Bořek z Miletínka viz Diviš Bořek z Miletínka Bozkovec viz Jan Šembera z Boskovic Brabanti 82 Bracciolini viz Poggio Bracciolini Bradatý viz Záviš Bradatý Brikcí ze Žatce, M. 364 Bruni z Arezza viz Lionardo Bruni z Arezza Břeněk ze Švihova, ze Skály a z Dolan 39, 46, 49, 333 Buchovec viz Zbyněk z Buchova Bulhaři 82 Bušek z Eisenberku 385; syn: Jan z Eisenberka Bzdinka viz Jan Hvézda z Vícemilic Caesar, Gaius Julius (100—44 pr. n. 1.), římský státník a císař 328 Cassiodorus, Flavius Magnus Aurelius (nar. okolo r. 470—485, T kolem 570—578), fímsky státntk, kanclét Theodorichüv 344 Castiglioni viz Alfons Branda Castiglioni Cato, Marcus Porcius Utický, římský státník a řečník (146 n. 1.) 25, 308, 328 Cesarini viz Julian Cesarini Condulmer viz Gabriele Condulmer Conrad viz Konrád z Vechty Cyprián, biskup v Kartágu (1258) 95, 194, 321, 344 Čapek viz Jan Čapek Čapek ze Sán viz Jan Čapek ze Sán Capek J. B. 6, 315, 316 Čáslavští 221 Čber viz Mikuláš Návara Čelakovský J., historik 316 Čeněk z Vartemberka, jinak z Veselí, nejvyšší pur- krabí Pražského hradu 33, 39, 43, 52—54, 57, 75, 179, 222, 223, 225, 226, 229, 236, 253, 268, 269, 273, 327, 329, 332, 333, 337, 338, 354, 366, 367; manželka; Kateřina z Landštejna Červenohorský viz Hynek Červenohorský Češi, Čechové, český lid, český národ 13, 14, 22, 40, 49, 50, 70, 82, 89—91, 101, 151, 166, 174, 232, 251 až 253, 257, 261, 272—274, 285, 286, 289—294, 297—299, 301, 302, 309, 312, 314, 316, 317, 319, 323, 336, 338, 357 tzv. Dalimil, kronikář 312, 380, 388 Daniel, starozakonni prorok 128, 132, 141, 391 Daniel Adam z Veleslavína, spisovatel a knihtiskař (1545—1599) 313 Dareius III. Kodoman, král persky (336—330 pf. n. I.) 293, 380 David, král izraelský (10. stol. př. n. l.) 298, 391, 397 Debora, hebrejská věštkyně 329 Démétér, antická bohyně 348 Děčínský viz Zikmund z Vartemberka Dětřich (Dietrich von Moers), arcibiskup kolínský (1414—1463) 257, 372 Diana, antická bohyně 282 Dienzenhofer Kilián Ignác, barokní stavitel (1669 až 1751) 340, 373 Dionýsius Aeropagita, údajně první biskup athénský 15, 95, 194, 248, 321, 324, 344 Diviš Bořek z Miletínka, hejtman 239, 338, 349, 387 Diviš z Říčan 182, 359 Divoký, Divůček viz Mikeš Divoký z Jemniště Dobner G., historik (1719—1790) 315 Dolenský A., 313 Domažličtí 224 Dominici viz Jan Dominici Donatello, italský sochař (1386—1466) 324 Donínský viz Václav Donínský Doubek viz Jakub Doubek Doupovec viz Bohuslav Doupovec Durynkové 82 Elidš, starozákonní prorok 128, 352 Eliška Přemyslovna, královna česká, manželka Jana Lucemburského (1310—1330) 341 Eliška z Kravař, matka Oldřicha z Rožmberka 213 Ened$ Silvius Piccolomini, humanista, jako papež Pius II. (1458—1464) 321, 331 Engliš viz Petr Payne Enoch, biblický praotec 128, 352 Evžen III., papež (1145—1153) 96 EvZen IV., vl. jm. Gabriele Condulmer, papeż (1431 a£ 1439, T 1447) 281, 285, 287, 292, 297, 301, 317, 379
Strana 408
Febos (Foibos), přízvisko řeckého boha Apollóna 282 Ferdinand II., král český, uherský a římsko-něm. (1619—1637) 332 Fernando (de Palacios), biskup lucenský (1415 až 1435), papežský legát 47, 58, 71, 76, 271, 329, 332, 354 Filip, táborský kněz 243 Filúš, táborský kněz 352 Flaška viz Arnošt Flaška z Pardubic, Smil Flaška z Pardubic Flavius (Josephus Flavius), židovský historik (nar. 37, † okolo r. 100 n. 1.) 385 Franc z Rožmitála 229 Francouzi, francouzský národ 20, 82 Frankové 82 František Florentský (Francesco Zabarella), kardinál 22, 328 sv. Františka kostel a klášter viz Praha Fridrich IV., vévoda rakouský (1382—1439) 15. 324 Fridrich II. (VI.) Hohenzollern (1371—1440), pur- krabí norimberský, kurfiřt braniborský 293, 294, 296, 314, 318, 379, 380 Fridrich z Eppinge, M. 321 Fulgentius z Ruspe, církevní spisovatel (468—533) 95, 344 Fulštejn viz Herbort z Feulsteinu Gabriele Condulmer 379; viz též Evžen IV. Gelasius I., papež (492—496) 92, 343, 385 Gertruda Babenberská, česká kněžna, manželka Vla- dislava II. († 1150) 332, 350 Gilles Mersault, apoštol pikardů († 1423) 354 Giordano (Jordán) Orsini, kardinál 22, 328 Goll J., historik 5, 309, 313, 315, 319 Heřmanský F., překladatel 5, 6, 313 Hestia, antická bohyně 348 Hlas viz Jan Hlas z Kamenice Hlaváč viz Hynek Hlaváč z Dubé Holandané 82 Holický viz Aleš Holický ze Šternberka Horští viz Kutnohorští Horák B., 316 Höfler, C., rakouský historik 313, 315 Hrabák J., literární historik 319 Hradečtí 78, 155, 156, 236, 246, 355; hradecká obec 155, 236 Hradští (= posádka Pražského hradu) 58, 72, 224 Hrdina K., překladatel 6, 315 Hromada, Hromádka viz Petr Hromada z Jistebnice Hrzek z Tuřova 86 Hunové 82 Hus viz Jan Hus husité 14, 29, 336, 374, 379, 380 Húska viz Martin Húska Hynce Ptáček z Pirkštejna na Ratajích 39, 333 Hynek (Jindřich) Berka z Dubé na Housce 226, 229 Hynek Boček z Kunštátu a z Poděbrad 167, 179, 181, 223, 259, 274, 357, 365, 366; bratr: Viktorin Boček Hynek Boček z Poděbrad ml. (mladý Boček) 167, 205 Hynek (Jan?) Červenohorský z Náchoda a na Abers- bachu 223, 349, 365 Hynek Hlaváč z Dubé 57, 252, 338, 366, 371 Hynek z Koldštejna, též z Valdštejna 58, 158, 161, 179, 205, 224, 226, 339, 340, 358, 361, 366 Hynek Krušina z Kumburka, jinak z Lichtemburka, hejtman pražský 54, 57, 58, 151, 152, 156, 158, 159, 165, 166, 179—181, 221, 223—226, 229, 236, 338, 354, 357, 358, 365, 366, 387; bratr: Jan z Lichtem- burka Hynek z Kunštátu viz Hynek Boček z Kunštátu a z Poděbrad Hynek Samovalský z Malenovic a Pohořelic 165, 357 Hynek z Valdštejna viz Hynek z Koldštejna Ezdráš, bibl. spisovatel 11 Ezechiáš, hebr. král 377 Ezechiel, starozákonní prorok 133, 134, 137, 141 Habart ze Žerotína 350 Hanuš z Polenska 339 Hašek z Ostroha, též z Valdštejna 259, 269—271, 274, 357, 373 sv. Havla kostel viz Praha Héra, antická bohyně 348 Herbort z Feulsteinu (Fulštejn), velitel Nového hradu u Kunratic 206, 362 Hertvik z Rušinova viz Jan Hertvik z Rušinova Heřman II., hrabě celjský († 1435) 303, 380; dcera: Barbora Heřman z Mindelheimu, dr., titulární biskup niko- polský 142, 177, 327, 354,358 Charlier viz Jan Charlier z Gersona, Jiljí Charlier Charvát viz Jan Charvát Charváti 82 Chelčický viz Petr Chelčický Chodové 53, 54 Chudý viz Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasištejně Chval z Machovic, jinak z Repice, táborský hejtman 39, 51, 65, 199, 333, 335, 339, 361; bratr: Kuneš z Machovic Inocenc III., papež (1198—1216) 95, 344
Febos (Foibos), přízvisko řeckého boha Apollóna 282 Ferdinand II., král český, uherský a římsko-něm. (1619—1637) 332 Fernando (de Palacios), biskup lucenský (1415 až 1435), papežský legát 47, 58, 71, 76, 271, 329, 332, 354 Filip, táborský kněz 243 Filúš, táborský kněz 352 Flaška viz Arnošt Flaška z Pardubic, Smil Flaška z Pardubic Flavius (Josephus Flavius), židovský historik (nar. 37, † okolo r. 100 n. 1.) 385 Franc z Rožmitála 229 Francouzi, francouzský národ 20, 82 Frankové 82 František Florentský (Francesco Zabarella), kardinál 22, 328 sv. Františka kostel a klášter viz Praha Fridrich IV., vévoda rakouský (1382—1439) 15. 324 Fridrich II. (VI.) Hohenzollern (1371—1440), pur- krabí norimberský, kurfiřt braniborský 293, 294, 296, 314, 318, 379, 380 Fridrich z Eppinge, M. 321 Fulgentius z Ruspe, církevní spisovatel (468—533) 95, 344 Fulštejn viz Herbort z Feulsteinu Gabriele Condulmer 379; viz též Evžen IV. Gelasius I., papež (492—496) 92, 343, 385 Gertruda Babenberská, česká kněžna, manželka Vla- dislava II. († 1150) 332, 350 Gilles Mersault, apoštol pikardů († 1423) 354 Giordano (Jordán) Orsini, kardinál 22, 328 Goll J., historik 5, 309, 313, 315, 319 Heřmanský F., překladatel 5, 6, 313 Hestia, antická bohyně 348 Hlas viz Jan Hlas z Kamenice Hlaváč viz Hynek Hlaváč z Dubé Holandané 82 Holický viz Aleš Holický ze Šternberka Horští viz Kutnohorští Horák B., 316 Höfler, C., rakouský historik 313, 315 Hrabák J., literární historik 319 Hradečtí 78, 155, 156, 236, 246, 355; hradecká obec 155, 236 Hradští (= posádka Pražského hradu) 58, 72, 224 Hrdina K., překladatel 6, 315 Hromada, Hromádka viz Petr Hromada z Jistebnice Hrzek z Tuřova 86 Hunové 82 Hus viz Jan Hus husité 14, 29, 336, 374, 379, 380 Húska viz Martin Húska Hynce Ptáček z Pirkštejna na Ratajích 39, 333 Hynek (Jindřich) Berka z Dubé na Housce 226, 229 Hynek Boček z Kunštátu a z Poděbrad 167, 179, 181, 223, 259, 274, 357, 365, 366; bratr: Viktorin Boček Hynek Boček z Poděbrad ml. (mladý Boček) 167, 205 Hynek (Jan?) Červenohorský z Náchoda a na Abers- bachu 223, 349, 365 Hynek Hlaváč z Dubé 57, 252, 338, 366, 371 Hynek z Koldštejna, též z Valdštejna 58, 158, 161, 179, 205, 224, 226, 339, 340, 358, 361, 366 Hynek Krušina z Kumburka, jinak z Lichtemburka, hejtman pražský 54, 57, 58, 151, 152, 156, 158, 159, 165, 166, 179—181, 221, 223—226, 229, 236, 338, 354, 357, 358, 365, 366, 387; bratr: Jan z Lichtem- burka Hynek z Kunštátu viz Hynek Boček z Kunštátu a z Poděbrad Hynek Samovalský z Malenovic a Pohořelic 165, 357 Hynek z Valdštejna viz Hynek z Koldštejna Ezdráš, bibl. spisovatel 11 Ezechiáš, hebr. král 377 Ezechiel, starozákonní prorok 133, 134, 137, 141 Habart ze Žerotína 350 Hanuš z Polenska 339 Hašek z Ostroha, též z Valdštejna 259, 269—271, 274, 357, 373 sv. Havla kostel viz Praha Héra, antická bohyně 348 Herbort z Feulsteinu (Fulštejn), velitel Nového hradu u Kunratic 206, 362 Hertvik z Rušinova viz Jan Hertvik z Rušinova Heřman II., hrabě celjský († 1435) 303, 380; dcera: Barbora Heřman z Mindelheimu, dr., titulární biskup niko- polský 142, 177, 327, 354,358 Charlier viz Jan Charlier z Gersona, Jiljí Charlier Charvát viz Jan Charvát Charváti 82 Chelčický viz Petr Chelčický Chodové 53, 54 Chudý viz Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasištejně Chval z Machovic, jinak z Repice, táborský hejtman 39, 51, 65, 199, 333, 335, 339, 361; bratr: Kuneš z Machovic Inocenc III., papež (1198—1216) 95, 344
Strana 409
408 $$ 409 Isidor, biskup sevillský (nar. okolo 560, t 636) 308, 388 italský národ 20 Izaiáš, starozákonní prorok 25, 127, 131—134, 137, 144, 191, 318, 392 Izrael, Izraelští 96, izraelský král 379 Jakoubek ze Stříbra, M. 11, 14, 200, 243, 246, 247, 265, 267, 306, 312, 320, 321, 324, 346—348, 373, 375, 383, 385, 387 Jakub, kněz v Kouřimi 44 Jakub M., (Jacob Balardi), biskup v Lodi (1407 až 1417) 326, 328 Jakub z Coma, žalářník Husův 324 Jakub Doubek, radní sluha v Praze 361 Jakub Kroměšín z Březovic 338 sv. Jakuba klášter viz Praha; kostel viz Kutná Hora, Praha Jakubec J., literární historik 319 Jan Lucemburský, král český (1310—1346) 331, 342; manželka: Eliška Přemyslovna; syn: Karel IV. Jan XXIII., vl. jm. Balthasar Cossa, papež (od 1410, sesazen 1415, Ť 1419) 11, I2, 15, 16, 19, 322 aż 325 Jan IV. z Dražic, biskup praZsky (1301—1343) 332 Jan VI. z Jenštejna, arcibiskup pražský (1379—1396, 11400) 305, 349 Jan de Kanisza, arcibiskup ostrihomsky (1387— 1418) 325 Jan, vévoda bavorský, falckrabí rýnský (1383 až 1443) 16, 325; otec: Klem = Ruprecht III. Jan II. (Hanuš), vévoda ratibořský (1375—1424) 261, 374 Jan z Bítova 357 Jan Bradatý, staroměstský purkmistr 33, 331, 350 Jan z Bydlína, Bydlínský, táborský kněz 46, 263 (?), 335, 352, 374 Jan Bzdinka viz Jan Hvězda z Vícemilic Jan Čapek, táborský kněz 89, 245, 343, 352, 370, 389 Jan Čapek ze Sán, husitský hejtman 380 Jan Červenohorský 365; viz Hynek Červenohorský a na Abersbachu Jan Dominici, kardinál 329 Jan z Eisenberku, komorník Václava IV. 306, 309, 385; otec: Bużek z Fisenberku Jan Hertvik z Rusinova 338 Jan Hlas z Kamenice 205, 361, 372 Jan z Hradce, M. 326 Jan Hus, М. 11—14, 19—22, 25, 28—30, 33, 40, 43, 47, 50, 232, 237, 270, 271, 306, 311, 316, 317, 320—329, 332—337, 341, 346, 352, 354—356, 358, 362, 363, 366, 367, 369, 374, 376, 385, 387 Jan Hvězda z Vícemilic, řečený Bzdinka 259, 373 Jan Charlier z Gersona, kancléř pařížské univerzity 325 Jan Charvát, pražský měšťan 229, 367 Jan z Chlumu 322, 366 Jan Chůdek, M., farář v Kouřimi 43—45, 334 Jan Chudoba z Vartemberka na Ralsku 34, 226, 268, 332, 337, 340 Jan Jesenic, dr., advokát Husův 341 Jan z Jičína, Jičín, M. 124, 214, 217, 352 Jan z Jindřichova Hradce 327 Jan Kardinál z Rejnštejn- , M. 205, 267, 358, 362, 374 Jan z KnéZevsi, staromistsky kon&el 229, 366 Jan Koblih 219, 364 Jan Krása 47, 232, 336, 368 Jan z Kralovic, děkan pražské kapituly 371 Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova 53, 338 Jan Kruhlata z Michalovic 333 Jan z Kunštátu viz Jan Zajímač z Kunštátu Jan z Lichtemburka na Hostinném 151, 158, 354, 358; bratr: Hynek Krušina z Lichtemburka Jan z Lomnice 226, 366 Jan z Lukavce, kronikář 340 tzv. Jan Mandeville 308, 317, 382, 385 Jan Marignola, kronikář 312 Jan Městecký z Opočna 209, 222, 223, 261, 268, 273, 349, 362, 365 Jan (st.) Michalec z Michalovic 39, 65, 220, 258, 261, 333; synové 39 Jan Kruhlata, Jan ml., Jindřich, Petr Jan (ml.) Michalec z Michalovic 357; otec: Jan st. Michalec Jan Míšenecký 371 Jan Nákvasa, kněz 40, 334, 357 Jan z Nassau, arcibiskup mohućsky (1397—1419), zde mylně místo Konráda (v. Duna) 257, 372 Jan Náz, JUDr., kanovník pražský 23, 324, 328 Jan Němec Žatecký, táborský kněz 352 Jan Příbram, M. 217, 230, 246, 254, 257, 307, 318, 337, 343, 351, 352, 361, 363, 375 Jan Puška Boček z Kunštátu 167, 205, 223, 357 Jan Roháč z Dubé, táborský hejtman 199, 361 Jan z Rokycan, Rokycana 335, 344, 355, 383 Jan de Rupescissa, patriarcha konstantinopolský 328 Jan z Rýzemberka, nejvyšší komorník krále Zikmunda (1438—1439) 385 Jan Sádlo ze Smilkova, jinak z Miličína, též z Kostelce (nad Sázavou) 44, 229, 254, 260, 334, 367, 373 Jan Smiřický, husitský hejtman 219, 364 Jan Smolík ze Slavic 385 Jan ze Smolína, Smolín, táborský kněz 46, 335
408 $$ 409 Isidor, biskup sevillský (nar. okolo 560, t 636) 308, 388 italský národ 20 Izaiáš, starozákonní prorok 25, 127, 131—134, 137, 144, 191, 318, 392 Izrael, Izraelští 96, izraelský král 379 Jakoubek ze Stříbra, M. 11, 14, 200, 243, 246, 247, 265, 267, 306, 312, 320, 321, 324, 346—348, 373, 375, 383, 385, 387 Jakub, kněz v Kouřimi 44 Jakub M., (Jacob Balardi), biskup v Lodi (1407 až 1417) 326, 328 Jakub z Coma, žalářník Husův 324 Jakub Doubek, radní sluha v Praze 361 Jakub Kroměšín z Březovic 338 sv. Jakuba klášter viz Praha; kostel viz Kutná Hora, Praha Jakubec J., literární historik 319 Jan Lucemburský, král český (1310—1346) 331, 342; manželka: Eliška Přemyslovna; syn: Karel IV. Jan XXIII., vl. jm. Balthasar Cossa, papež (od 1410, sesazen 1415, Ť 1419) 11, I2, 15, 16, 19, 322 aż 325 Jan IV. z Dražic, biskup praZsky (1301—1343) 332 Jan VI. z Jenštejna, arcibiskup pražský (1379—1396, 11400) 305, 349 Jan de Kanisza, arcibiskup ostrihomsky (1387— 1418) 325 Jan, vévoda bavorský, falckrabí rýnský (1383 až 1443) 16, 325; otec: Klem = Ruprecht III. Jan II. (Hanuš), vévoda ratibořský (1375—1424) 261, 374 Jan z Bítova 357 Jan Bradatý, staroměstský purkmistr 33, 331, 350 Jan z Bydlína, Bydlínský, táborský kněz 46, 263 (?), 335, 352, 374 Jan Bzdinka viz Jan Hvězda z Vícemilic Jan Čapek, táborský kněz 89, 245, 343, 352, 370, 389 Jan Čapek ze Sán, husitský hejtman 380 Jan Červenohorský 365; viz Hynek Červenohorský a na Abersbachu Jan Dominici, kardinál 329 Jan z Eisenberku, komorník Václava IV. 306, 309, 385; otec: Bużek z Fisenberku Jan Hertvik z Rusinova 338 Jan Hlas z Kamenice 205, 361, 372 Jan z Hradce, M. 326 Jan Hus, М. 11—14, 19—22, 25, 28—30, 33, 40, 43, 47, 50, 232, 237, 270, 271, 306, 311, 316, 317, 320—329, 332—337, 341, 346, 352, 354—356, 358, 362, 363, 366, 367, 369, 374, 376, 385, 387 Jan Hvězda z Vícemilic, řečený Bzdinka 259, 373 Jan Charlier z Gersona, kancléř pařížské univerzity 325 Jan Charvát, pražský měšťan 229, 367 Jan z Chlumu 322, 366 Jan Chůdek, M., farář v Kouřimi 43—45, 334 Jan Chudoba z Vartemberka na Ralsku 34, 226, 268, 332, 337, 340 Jan Jesenic, dr., advokát Husův 341 Jan z Jičína, Jičín, M. 124, 214, 217, 352 Jan z Jindřichova Hradce 327 Jan Kardinál z Rejnštejn- , M. 205, 267, 358, 362, 374 Jan z KnéZevsi, staromistsky kon&el 229, 366 Jan Koblih 219, 364 Jan Krása 47, 232, 336, 368 Jan z Kralovic, děkan pražské kapituly 371 Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova 53, 338 Jan Kruhlata z Michalovic 333 Jan z Kunštátu viz Jan Zajímač z Kunštátu Jan z Lichtemburka na Hostinném 151, 158, 354, 358; bratr: Hynek Krušina z Lichtemburka Jan z Lomnice 226, 366 Jan z Lukavce, kronikář 340 tzv. Jan Mandeville 308, 317, 382, 385 Jan Marignola, kronikář 312 Jan Městecký z Opočna 209, 222, 223, 261, 268, 273, 349, 362, 365 Jan (st.) Michalec z Michalovic 39, 65, 220, 258, 261, 333; synové 39 Jan Kruhlata, Jan ml., Jindřich, Petr Jan (ml.) Michalec z Michalovic 357; otec: Jan st. Michalec Jan Míšenecký 371 Jan Nákvasa, kněz 40, 334, 357 Jan z Nassau, arcibiskup mohućsky (1397—1419), zde mylně místo Konráda (v. Duna) 257, 372 Jan Náz, JUDr., kanovník pražský 23, 324, 328 Jan Němec Žatecký, táborský kněz 352 Jan Příbram, M. 217, 230, 246, 254, 257, 307, 318, 337, 343, 351, 352, 361, 363, 375 Jan Puška Boček z Kunštátu 167, 205, 223, 357 Jan Roháč z Dubé, táborský hejtman 199, 361 Jan z Rokycan, Rokycana 335, 344, 355, 383 Jan de Rupescissa, patriarcha konstantinopolský 328 Jan z Rýzemberka, nejvyšší komorník krále Zikmunda (1438—1439) 385 Jan Sádlo ze Smilkova, jinak z Miličína, též z Kostelce (nad Sázavou) 44, 229, 254, 260, 334, 367, 373 Jan Smiřický, husitský hejtman 219, 364 Jan Smolík ze Slavic 385 Jan ze Smolína, Smolín, táborský kněz 46, 335
Strana 410
Jan (Janek) ze Smržova, jinak z Kostelce nad Černými lesy, Sekretář 166, 357 Jan (Janek) Svídnický z Chotěmic 39, 62, 261, 333, 339 Jan Šembera ( Všembera) z Boskovic na Brandýse n. L. 156, 158 Jan Tovačovský z Cimburka 357 Jan z Ústí (Sezimova) 335; bratr: Oldřich z Ústí; syn: Jan, Prokop z Kamenice Jan (ml.) z Ústí 335 Jan Viklef, anglický filozof a reformátor (asi 1328 až 1384) 20, 25, 270, 271, 306, 325, 326, 346, 352 viklefovci 14, 29, 276, 336 Jan Welles 328 Jan Zajímač z Kunštátu 374 Jan Zlatoústý, církevní spisovatel 194, 196, 359 Jan Zmutecký 371 Jan Železný, biskup litomyšlský (IV./V., 1388, 1392 aż 1418) a olomoucký (XII., 1418—1430) 214, 320, 326, 334, 363, 371 Jan Želivský, kazatel u P. Marie Na písku 50, 51, 103, 104, 221, 224, 230, 242, 243, 246, 247, 251, 254, 259, 264, 265, 267, 273, 312, 330, 337, 365, 367, 370, 371, 373, 375, 386, 389 Jan Žižka z Trocnova, hejtman táborský 30, 34, 45, 46, 49, 51, 53, 65, 78, 83, 86, 89, go, I61, 162, 168, 173, 179, 182, 184, 189, 208, 210, 213, 214, 217, 219, 222, 223, 268, 271, 272, 274, 312, 327, 330, 331, 333, 335—337, 339, 340, 342, 350, 353, 355, 357, 363—367, 372, 373, 375—378, 387 Jan, jeden z popravených mladíků 352 Jan, evangelista, apośtol 92, 95, 127, 133, 134, 141, 321, 392 sv. Jana kostel viz Kutna Hora, Praha; sv. Jana Jeruzalémského klášter viz Strakonice Janek viz Jan Jarloch (Gerlach), první opat milevský, kronikář 338 Jaroslav, kněz u sv. Mikuláše na Starém Městě pražském 243, 373 Jaroslav z Veselí a ze Šternberka 165, 357 Jaroslav ze Žerotína 350; otec: Habart ze Žerotína Jasi 82, 392 Jean de Bourgoine, lutyšský lékař (t 1382) 384 Jean d'Outremeuse, lutyśsky klerik 384 Ječmínek viz Jiřík Ječmínek Jeremidš, starozákonní prorok 25, 131, 133, 134, 137, 328, 392 Jeroným, překladatel bible (1420) 95, 96, 108, 123, 196, 237, 344, 345 Jeroným Pražský, M. 15, 16, 21, 22, 25, 29, 43, 47, 50, 232, 306, 311, 316, 321, 325, 327—329, 331, 367 Jeruzalémští 135 Jesenic viz Jan Jesenic Ješek, zlatník 166 Ješek, syn Ješka zlatníka 166 Jezábel, manželka izraelského krále Ahaba 303, 392 Jičín viz Jan Jičín Jidáš, apoštol 193 Jiljí Charlier z Gersona, doktor pařížské univerzity 334 Jindřich Korutanský, panovník český (1306, 1307 až 1310, t 1335) 332 Jindřich Berka z Dubé viz Hynek Berka z Dubé na Housce Jindřich z Boharyně (Bohařině) 229 Jindřich z Hradce, velmistr johanitů ve Strakonicích 336 Jindřich z Isenburka, vůdce Míšňanů 343 Jindřich Lefl z Lažan, na Bechyni a Krakovci 165, 166, 177, 306, 356, 364 Jindřich z Michalovic 333 Jindřich z Plavna 268, 375 Jindřich z Plumlova, nejvyšší hejtman moravský 165, 356 Jindřich z Rožmberka 333; manželka: Eliška z Kra- vař; syn Oldřich z Rožmberka Jindřich z Valdštejna viz Hynek z Koldštejna Jíra z Klatov, táborský kněz 242 Jíra z Roztok 305, 306, 384; syn: Petr z Drahobuzevsi Jíra rukavičník, novoměstský konšel 267, 375 Jirásek A., spisovatel 374, 375 Jiří z Milevska, zakladatel milevského kláštera 338 Jiří z Poděbrad, král český (1458—1471) 332, 333, 335, 350, 354, 356; otec: Viktorin Boček z Kunš- tátu Jiří ze Strážnice, 376; otec: Václav ze Strážnice Jiří (či Řehoř), žalářník Husův 324 sv. Jiří klášter viz. Praha Jiřík z Chvalkovic 77, 78, 342 Jiřík Ječmínek 371 Johánek z Pomuku 334 Johlin Rotlev, mincmistr 359 Jonáš, židovský prorok 351 Jordán Orsini viz Giordano Orsini Josef II., král, od 1765 císař římsko-něm. (1764 až 1790), král český a uherský (od r. 1780), 330 Jošt, markrabí moravský (1375—1411, nar. 1351) 339 Juda, syn Jakubův 134, 392 Julián Cesarini, kardinál, papežský legát 282, 285, 293, 314, 317, 379 Kaifáš, žid. velekněz (kol. 18—33 n. l.) 83 Kanajští 329
Jan (Janek) ze Smržova, jinak z Kostelce nad Černými lesy, Sekretář 166, 357 Jan (Janek) Svídnický z Chotěmic 39, 62, 261, 333, 339 Jan Šembera ( Všembera) z Boskovic na Brandýse n. L. 156, 158 Jan Tovačovský z Cimburka 357 Jan z Ústí (Sezimova) 335; bratr: Oldřich z Ústí; syn: Jan, Prokop z Kamenice Jan (ml.) z Ústí 335 Jan Viklef, anglický filozof a reformátor (asi 1328 až 1384) 20, 25, 270, 271, 306, 325, 326, 346, 352 viklefovci 14, 29, 276, 336 Jan Welles 328 Jan Zajímač z Kunštátu 374 Jan Zlatoústý, církevní spisovatel 194, 196, 359 Jan Zmutecký 371 Jan Železný, biskup litomyšlský (IV./V., 1388, 1392 aż 1418) a olomoucký (XII., 1418—1430) 214, 320, 326, 334, 363, 371 Jan Želivský, kazatel u P. Marie Na písku 50, 51, 103, 104, 221, 224, 230, 242, 243, 246, 247, 251, 254, 259, 264, 265, 267, 273, 312, 330, 337, 365, 367, 370, 371, 373, 375, 386, 389 Jan Žižka z Trocnova, hejtman táborský 30, 34, 45, 46, 49, 51, 53, 65, 78, 83, 86, 89, go, I61, 162, 168, 173, 179, 182, 184, 189, 208, 210, 213, 214, 217, 219, 222, 223, 268, 271, 272, 274, 312, 327, 330, 331, 333, 335—337, 339, 340, 342, 350, 353, 355, 357, 363—367, 372, 373, 375—378, 387 Jan, jeden z popravených mladíků 352 Jan, evangelista, apośtol 92, 95, 127, 133, 134, 141, 321, 392 sv. Jana kostel viz Kutna Hora, Praha; sv. Jana Jeruzalémského klášter viz Strakonice Janek viz Jan Jarloch (Gerlach), první opat milevský, kronikář 338 Jaroslav, kněz u sv. Mikuláše na Starém Městě pražském 243, 373 Jaroslav z Veselí a ze Šternberka 165, 357 Jaroslav ze Žerotína 350; otec: Habart ze Žerotína Jasi 82, 392 Jean de Bourgoine, lutyšský lékař (t 1382) 384 Jean d'Outremeuse, lutyśsky klerik 384 Ječmínek viz Jiřík Ječmínek Jeremidš, starozákonní prorok 25, 131, 133, 134, 137, 328, 392 Jeroným, překladatel bible (1420) 95, 96, 108, 123, 196, 237, 344, 345 Jeroným Pražský, M. 15, 16, 21, 22, 25, 29, 43, 47, 50, 232, 306, 311, 316, 321, 325, 327—329, 331, 367 Jeruzalémští 135 Jesenic viz Jan Jesenic Ješek, zlatník 166 Ješek, syn Ješka zlatníka 166 Jezábel, manželka izraelského krále Ahaba 303, 392 Jičín viz Jan Jičín Jidáš, apoštol 193 Jiljí Charlier z Gersona, doktor pařížské univerzity 334 Jindřich Korutanský, panovník český (1306, 1307 až 1310, t 1335) 332 Jindřich Berka z Dubé viz Hynek Berka z Dubé na Housce Jindřich z Boharyně (Bohařině) 229 Jindřich z Hradce, velmistr johanitů ve Strakonicích 336 Jindřich z Isenburka, vůdce Míšňanů 343 Jindřich Lefl z Lažan, na Bechyni a Krakovci 165, 166, 177, 306, 356, 364 Jindřich z Michalovic 333 Jindřich z Plavna 268, 375 Jindřich z Plumlova, nejvyšší hejtman moravský 165, 356 Jindřich z Rožmberka 333; manželka: Eliška z Kra- vař; syn Oldřich z Rožmberka Jindřich z Valdštejna viz Hynek z Koldštejna Jíra z Klatov, táborský kněz 242 Jíra z Roztok 305, 306, 384; syn: Petr z Drahobuzevsi Jíra rukavičník, novoměstský konšel 267, 375 Jirásek A., spisovatel 374, 375 Jiří z Milevska, zakladatel milevského kláštera 338 Jiří z Poděbrad, král český (1458—1471) 332, 333, 335, 350, 354, 356; otec: Viktorin Boček z Kunš- tátu Jiří ze Strážnice, 376; otec: Václav ze Strážnice Jiří (či Řehoř), žalářník Husův 324 sv. Jiří klášter viz. Praha Jiřík z Chvalkovic 77, 78, 342 Jiřík Ječmínek 371 Johánek z Pomuku 334 Johlin Rotlev, mincmistr 359 Jonáš, židovský prorok 351 Jordán Orsini viz Giordano Orsini Josef II., král, od 1765 císař římsko-něm. (1764 až 1790), král český a uherský (od r. 1780), 330 Jošt, markrabí moravský (1375—1411, nar. 1351) 339 Juda, syn Jakubův 134, 392 Julián Cesarini, kardinál, papežský legát 282, 285, 293, 314, 317, 379 Kaifáš, žid. velekněz (kol. 18—33 n. l.) 83 Kanajští 329
Strana 411
410 £5 411 Kánis viz Petr Kánis Kardinál viz Jan Kardinál z Rejnitejna Karel IV., král český (1346—1378) a římsko-něm. (1346, císař 1355) 232, 238, 307, 331, 332, 339, 340, 349, 357; Vlastní životopis 312 sv. Karla kostel viz Praha Kaška z Nového Města 242 Kašpar z Lewbic, královský úředník 334 Kašpar Šlik, kancléř 307 Kašpar, opat perusijský 328 Kateřina z Landštejna, manželka Čeňka z Vartem- berka 327 sv. Kateřiny klášter a kostel viz Praha Katon viz Cato sv. Kiliána klášter viz Ostrov Klaret 334 Klatovský, táborský kněz 352 Klatovští 43, 350 Klem viz Ruprecht III. sv. Klimenta klášter a kostel viz Praha Koblih viz Jan Koblih Komestor viz Petr Komestor Konrád z Vechty, arcibiskup pražský (1413—1431) II, 71, 2I9, 225, 236, 239, 245—247, 329, 333, 354, 362, 364, 366, 368, 370, 371 Konrád v. Duna, arcibiskup mohuésky (1419—1434) 372 Konstantin Veliký, císař římský (306—337) 345; tzv. donace Konstantinova 345, 361 Koranda viz Václav Koranda Korintští 92, 95, 96, 132, 208, 298, 394 Kornelius, papež (251—253) 344 Korutanci 82 Kosmas, děkan pražský, kronikář (1125) 5 Kostka z Postupic viz Vilém Kostka, Zdeněk Kostka z Postupic Kouřimští 220 Krajíř viz Lipolt Krajíř Kramerius V. M., nakladatel (1753—1808) 385 Krása viz Jan Krása Kraus A., literární historik 319 Krk viz Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova Krk ze Soběšína viz Aleš Krk ze Soběšína Kronos, antický bůh 348 Krušina z Kumburka viz Hynek Krušina z Kumburka Krušinové = Hynek z Kumburka a Jan z Lichtem- burka Kfistan z Prachatic, M. (t 1439) 146, 243, 264, 265, 306, 307, 354, 363, 369 Kříž z Telče viz Oldřich Kříž z Telče Kunc 177 Kuneš z Machovic 39, 333; bratr: Chval z Machovic Kutnohorští, Horští 40, 43, 45, 61, 66, 69, 209, 221, 222, 264, 272, 275, 334, 377 Lacek z Kravaf, moravsky hejtman 327, 376 Lambert z Gelderu 328 Laurentius notarius 383 Laurentius viz Vavřinec Laut z Hlazovic 306 Lefl viz Jindřich Lefl Leo Tuscanus 308 Lev I., papež (440—461) 95, 344 Léví, syn Jakubův 134 Lidéř z Radkovic 229, 267 Linhart, kněz v Kouřimi 45 Lionardo Bruni z Arezza 328 Lipolt Krajíř z Krajku 76, 263, 264, 341, 353 Litoměřičtí 223 Livius (Titus Livius), římský historik (59 př. n. l. až 17 n. l.) 308 Lounští 66, 69, 70, 72, 152 Lot, synovec Abrahamův 45, 124, 394 Lounští 219, 250, 350 Ludewig J. P., editor 313 Ludvík, vévoda bavorský, falckrabí rýnský (1378 až 1436) 15, 257, 324, 372 Ludvík, patriarcha akvilejský (z rodu Tecků) 82, 342, 343 Lukáš, evangelista 92, 95, 131, 132, 137, 207, 394 Lukáš (Slovák), táborský kněz Lupdáč, Lupák viz Matěj Lupáč Lupáč z Hlaváčova viz Prokop Lupáč z Hlaváčova Lužičané 82 Macek J., historik 319 Mandeville viz Jan Mandeville Marek, evangelista 92, 96, 207, 395 Marie (z Betanie) 285, 395 Marie, žena ze sekty adamitů 263 P. Marie klášter viz Praha; kostel viz Kladruby, Praha Marignola viz Jan Marignola sv. Marhéty kostel viz Praha Marko Polo, italský cestovatel (1254—1323) 315 Markolt ze Zbraslavic, táborský kněz 49, 124, 199, 336, 352 Marta, sestra Lazarova 285, 395 Martin V., vl. jm. Oddo de Colonna, papež (1417 až 1431) 29, 270, 271, 324, 328, 329, 336, 372 Martin Huska (Martínek), řečený Loguis, kněz 123, I24, 199, 200, 209, 210, 214, 238, 239, 242, 262, 351, 352, 355, 363, 369, 375 Martin Kladný z Těchlovic 376
410 £5 411 Kánis viz Petr Kánis Kardinál viz Jan Kardinál z Rejnitejna Karel IV., král český (1346—1378) a římsko-něm. (1346, císař 1355) 232, 238, 307, 331, 332, 339, 340, 349, 357; Vlastní životopis 312 sv. Karla kostel viz Praha Kaška z Nového Města 242 Kašpar z Lewbic, královský úředník 334 Kašpar Šlik, kancléř 307 Kašpar, opat perusijský 328 Kateřina z Landštejna, manželka Čeňka z Vartem- berka 327 sv. Kateřiny klášter a kostel viz Praha Katon viz Cato sv. Kiliána klášter viz Ostrov Klaret 334 Klatovský, táborský kněz 352 Klatovští 43, 350 Klem viz Ruprecht III. sv. Klimenta klášter a kostel viz Praha Koblih viz Jan Koblih Komestor viz Petr Komestor Konrád z Vechty, arcibiskup pražský (1413—1431) II, 71, 2I9, 225, 236, 239, 245—247, 329, 333, 354, 362, 364, 366, 368, 370, 371 Konrád v. Duna, arcibiskup mohuésky (1419—1434) 372 Konstantin Veliký, císař římský (306—337) 345; tzv. donace Konstantinova 345, 361 Koranda viz Václav Koranda Korintští 92, 95, 96, 132, 208, 298, 394 Kornelius, papež (251—253) 344 Korutanci 82 Kosmas, děkan pražský, kronikář (1125) 5 Kostka z Postupic viz Vilém Kostka, Zdeněk Kostka z Postupic Kouřimští 220 Krajíř viz Lipolt Krajíř Kramerius V. M., nakladatel (1753—1808) 385 Krása viz Jan Krása Kraus A., literární historik 319 Krk viz Jan Krk z Ryžmberka a ze Švihova Krk ze Soběšína viz Aleš Krk ze Soběšína Kronos, antický bůh 348 Krušina z Kumburka viz Hynek Krušina z Kumburka Krušinové = Hynek z Kumburka a Jan z Lichtem- burka Kfistan z Prachatic, M. (t 1439) 146, 243, 264, 265, 306, 307, 354, 363, 369 Kříž z Telče viz Oldřich Kříž z Telče Kunc 177 Kuneš z Machovic 39, 333; bratr: Chval z Machovic Kutnohorští, Horští 40, 43, 45, 61, 66, 69, 209, 221, 222, 264, 272, 275, 334, 377 Lacek z Kravaf, moravsky hejtman 327, 376 Lambert z Gelderu 328 Laurentius notarius 383 Laurentius viz Vavřinec Laut z Hlazovic 306 Lefl viz Jindřich Lefl Leo Tuscanus 308 Lev I., papež (440—461) 95, 344 Léví, syn Jakubův 134 Lidéř z Radkovic 229, 267 Linhart, kněz v Kouřimi 45 Lionardo Bruni z Arezza 328 Lipolt Krajíř z Krajku 76, 263, 264, 341, 353 Litoměřičtí 223 Livius (Titus Livius), římský historik (59 př. n. l. až 17 n. l.) 308 Lounští 66, 69, 70, 72, 152 Lot, synovec Abrahamův 45, 124, 394 Lounští 219, 250, 350 Ludewig J. P., editor 313 Ludvík, vévoda bavorský, falckrabí rýnský (1378 až 1436) 15, 257, 324, 372 Ludvík, patriarcha akvilejský (z rodu Tecků) 82, 342, 343 Lukáš, evangelista 92, 95, 131, 132, 137, 207, 394 Lukáš (Slovák), táborský kněz Lupdáč, Lupák viz Matěj Lupáč Lupáč z Hlaváčova viz Prokop Lupáč z Hlaváčova Lužičané 82 Macek J., historik 319 Mandeville viz Jan Mandeville Marek, evangelista 92, 96, 207, 395 Marie (z Betanie) 285, 395 Marie, žena ze sekty adamitů 263 P. Marie klášter viz Praha; kostel viz Kladruby, Praha Marignola viz Jan Marignola sv. Marhéty kostel viz Praha Marko Polo, italský cestovatel (1254—1323) 315 Markolt ze Zbraslavic, táborský kněz 49, 124, 199, 336, 352 Marta, sestra Lazarova 285, 395 Martin V., vl. jm. Oddo de Colonna, papež (1417 až 1431) 29, 270, 271, 324, 328, 329, 336, 372 Martin Huska (Martínek), řečený Loguis, kněz 123, I24, 199, 200, 209, 210, 214, 238, 239, 242, 262, 351, 352, 355, 363, 369, 375 Martin Kladný z Těchlovic 376
Strana 412
Martin Opavský, kronikář (11279) 309, 385 Martin z Volyně, M. 206, 362 Martin, kněz v Kouřimi 44 Martin, jeden z popravených mladíků 352 sv. Martina kostel viz Kutná Hora, Praha Martínek kacierný, táborský kněz (?) 352 Maří Magdalény klášter viz Louny, Praha; kostel viz Praha Mařík Rvačka, mnich 326 Mašek, táborský kněz 352 Matěj z Hostic, z Kúříma 229 Matěj z Knína, M. 325 Matěj Lupáč (Lupák), kněz 338 Matěj Pražák z Hradce na Labi 229 Matěj Slovák, husitský kněz v Kutné Hoře 275 Matěj Vlk, táborský kněz 352 Matouš, evangelista 92, 95, 131, 132, 134, 191, 137, 191, 200, 207, 395 Mezeříčský viz Petr Mezeříčský Mělničtí 219 Mersault viz Gilles Mersault Methusalém 352 Městecký viz Jan Městecký Michal z Německého Brodu, „de Causis“, „„Súdný“, M. 13, 19, 22, 331 Michal de Priest, kanovník pražský a vratislavský 231, 367 sv. Michala kostel viz Praha Michalec z Michalovic viz Jan Michalec z Micha- lovic Michnové, hrabata 341; viz též Václav Michna z Vacínova Mikeš Divoký (Divůček) z Jemniště, kutnohorský mincmistr 49, 209, 334, 336, 345, 362 Mikeš Tkanička, řezník na Starém Městě pražském 361 Mikeš ze Žampachu 261, 374 Mikuláš z Barchova 229, 367 Mikuláš Biskupec viz Mikuláš z Pelhřimova Mikuláš z Dědibab, novoměstský měšťan, kutnohor- ský mincmistr 377 Mikuláš z Dinkelsbůhlu, prof. teologie ve Vídni 328 Mikuláš z Domažlic, farář ve Středoklukách 66 (?), 340 Mikuláš z Drážďan 321; bratr: Petr z Drážďan Mikuláš z Husi 29, 36, 51, 65, 76, 155, 158, 161, 166, 179—182, 184, 329, 332, 339, 358 Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasistejné 210, 252, 363, 371 Mikuláš z Lyry, františkán, prof. pařížské univ. (11340) 95, 344 Mikuláš Návara ci Cber, novoméstsky mé&tan, písař katedrál Václava IV. 220, 364 Mikuláš z Pelhfimova ( Biskupec), táborský kněz 161, 199, 214, 217, 340, 344—346, 348, 352, 356, 361, 362 Mikuláš Slepý, táborský kněz 352 Mikuláš Zárovský 342 Mikuláš, sedlák, hlava adamitů (,,Mojžíš““) 262, 374 Mikuláš, student z Betléma 336 sv. Mikuláše kostel viz Praha Milhost, zakladatel kláštera v Maštově 349 Milíčova škola 347 Milota z Chřenovic na Bohdanči 229, 367 Misenechy viz Jan Míšenecký Míšenští, Míšňané 82, 89, go, 225, 250, 252, 253, 257, 343, 372 Mojžíš, izraelský zákonodárce 284 Mojžíš = sedlák Mikuláš 262, 263 Moravané, Moravci 78, 82, 165, 357 Mostečtí 251 Nákvasa viz Jan Nákvasa Návara viz Mikuláš Návara Náz viz Jan Náz Nejedlý Z., historik 319 Neplach, kronikář 385 Nepotianus Flavius, cisaf fimsky (350 n. I.) 345 Nero, císař římský (54—68) 142, 328, 395 Němci 22, 34, 40, 43, 44, 50, 52, 71, 75, 76, 82, 90, 91, IOI, I2I, 142, 162, 174, 218, 220, 251 aZ 253, 257, 258, 283, 321, 343, 380, 384; německý národ 20 Němec viz Petr Němec Ninivetští 123, 351 Noe, bibl. praotec 127, 137, 191, 395 Norimberstí 284 Novoméststí 307, 316, 383; novoméstská obec 30, 34, 57, 182, 184 Nymburśti 221 Obrovec viz Petr Obrovec Oddo de Colonna, kardinál 28; viz té£ Martin V. Odolen, povéZny na Pifbénicich 358 Olbram, majitel mlýnů v Praze 342 Oldřich z Jindřichova Hradce viz Oldřich Vavák z Jindř. Hradce Oldřich Kříž z Telče 361 Oldřich z Rožmberka (z Růže, Rozmberský) 36, 53, 76, 77, 151, 161, 162, 177, 179, 184, 209, 213, 226, 229, 246, 253, 264, 268, 273, 327, 333, 341, 346, 353; otec: Jindřich z Rožmberka; matka: Eliška z Kravař
Martin Opavský, kronikář (11279) 309, 385 Martin z Volyně, M. 206, 362 Martin, kněz v Kouřimi 44 Martin, jeden z popravených mladíků 352 sv. Martina kostel viz Kutná Hora, Praha Martínek kacierný, táborský kněz (?) 352 Maří Magdalény klášter viz Louny, Praha; kostel viz Praha Mařík Rvačka, mnich 326 Mašek, táborský kněz 352 Matěj z Hostic, z Kúříma 229 Matěj z Knína, M. 325 Matěj Lupáč (Lupák), kněz 338 Matěj Pražák z Hradce na Labi 229 Matěj Slovák, husitský kněz v Kutné Hoře 275 Matěj Vlk, táborský kněz 352 Matouš, evangelista 92, 95, 131, 132, 134, 191, 137, 191, 200, 207, 395 Mezeříčský viz Petr Mezeříčský Mělničtí 219 Mersault viz Gilles Mersault Methusalém 352 Městecký viz Jan Městecký Michal z Německého Brodu, „de Causis“, „„Súdný“, M. 13, 19, 22, 331 Michal de Priest, kanovník pražský a vratislavský 231, 367 sv. Michala kostel viz Praha Michalec z Michalovic viz Jan Michalec z Micha- lovic Michnové, hrabata 341; viz též Václav Michna z Vacínova Mikeš Divoký (Divůček) z Jemniště, kutnohorský mincmistr 49, 209, 334, 336, 345, 362 Mikeš Tkanička, řezník na Starém Městě pražském 361 Mikeš ze Žampachu 261, 374 Mikuláš z Barchova 229, 367 Mikuláš Biskupec viz Mikuláš z Pelhřimova Mikuláš z Dědibab, novoměstský měšťan, kutnohor- ský mincmistr 377 Mikuláš z Dinkelsbůhlu, prof. teologie ve Vídni 328 Mikuláš z Domažlic, farář ve Středoklukách 66 (?), 340 Mikuláš z Drážďan 321; bratr: Petr z Drážďan Mikuláš z Husi 29, 36, 51, 65, 76, 155, 158, 161, 166, 179—182, 184, 329, 332, 339, 358 Mikuláš Chudý z Lobkovic na Hasistejné 210, 252, 363, 371 Mikuláš z Lyry, františkán, prof. pařížské univ. (11340) 95, 344 Mikuláš Návara ci Cber, novoméstsky mé&tan, písař katedrál Václava IV. 220, 364 Mikuláš z Pelhfimova ( Biskupec), táborský kněz 161, 199, 214, 217, 340, 344—346, 348, 352, 356, 361, 362 Mikuláš Slepý, táborský kněz 352 Mikuláš Zárovský 342 Mikuláš, sedlák, hlava adamitů (,,Mojžíš““) 262, 374 Mikuláš, student z Betléma 336 sv. Mikuláše kostel viz Praha Milhost, zakladatel kláštera v Maštově 349 Milíčova škola 347 Milota z Chřenovic na Bohdanči 229, 367 Misenechy viz Jan Míšenecký Míšenští, Míšňané 82, 89, go, 225, 250, 252, 253, 257, 343, 372 Mojžíš, izraelský zákonodárce 284 Mojžíš = sedlák Mikuláš 262, 263 Moravané, Moravci 78, 82, 165, 357 Mostečtí 251 Nákvasa viz Jan Nákvasa Návara viz Mikuláš Návara Náz viz Jan Náz Nejedlý Z., historik 319 Neplach, kronikář 385 Nepotianus Flavius, cisaf fimsky (350 n. I.) 345 Nero, císař římský (54—68) 142, 328, 395 Němci 22, 34, 40, 43, 44, 50, 52, 71, 75, 76, 82, 90, 91, IOI, I2I, 142, 162, 174, 218, 220, 251 aZ 253, 257, 258, 283, 321, 343, 380, 384; německý národ 20 Němec viz Petr Němec Ninivetští 123, 351 Noe, bibl. praotec 127, 137, 191, 395 Norimberstí 284 Novoméststí 307, 316, 383; novoméstská obec 30, 34, 57, 182, 184 Nymburśti 221 Obrovec viz Petr Obrovec Oddo de Colonna, kardinál 28; viz té£ Martin V. Odolen, povéZny na Pifbénicich 358 Olbram, majitel mlýnů v Praze 342 Oldřich z Jindřichova Hradce viz Oldřich Vavák z Jindř. Hradce Oldřich Kříž z Telče 361 Oldřich z Rožmberka (z Růže, Rozmberský) 36, 53, 76, 77, 151, 161, 162, 177, 179, 184, 209, 213, 226, 229, 246, 253, 264, 268, 273, 327, 333, 341, 346, 353; otec: Jindřich z Rožmberka; matka: Eliška z Kravař
Strana 413
412 $F 413 Oldřich z Ústí 52, 335; bratr: Jan z Ústí Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce 181, 184, 189, 205, 209, 226, 229, 239, 242, 254, 358, 363, 366, 372 Ondřej z Výrova, zvoník prachatického kostela 168 Oneš z Míkovic (Měkovic) 229, 267 Orebští 53, 69, 151, 338 Origenes, řecký filozof, círk. otec (186—254) 95, 194, 344 Orsini viz Giordano Orsini Ota z Bergova 349 Ota (Otto von Ziegenhain), arcibiskup trevírský (1418—1430) 257, 372 Otík z Březové 381 Otto von Diemeringen, kanovník métský (1369 až 1398) 309, 385 Pabijánkové, patricijská rodina v Plzni 374 Pacovský viz Štěpán Pacovský sv. Palmacia kostel viz Karlštejn Pancerinus, Panciera viz Antonín Akvilejský sv. Pankráce kostel viz Praha Pascasius Radbertus, benediktinský opat v Corbie a St. Requier (1865) 95, 344 Pavel, apo&tol 128, 298, 330, 396 sv. Pavla klá&ter viz Zatec; kostel viz Kostnice, Praha Pavlík, Pavel z domu rychtářova, konšel novo- městský 229, 366 Pernštejnský viz Vilém z Pernštejna Pešček z Plzně, táborský kněz 352 Petr, apoštol 96, 134, 288, 298, 299, 396 Petr Cambraiský (Petr d'Ailly), kardinál 22, 327 Petr z Drahobuzevsi, syn Jíry z Roztok 306 Petr z DráZdan 11, 312, 321 Petr Engliš viz Petr Payne Petr Hromada, Hromádka z Jistebnice, táborský kněz 46, 208, 209, 335 Petr Chelčický 375 Petr z Chlumu, purkrabí na Lichtemburku 225, 365 Petr z Janovic 181, 260, 358; bratr: Purkart z Janovic Petr Kániš, táborský kněz 214, 217, 352, 355, 364, 374 Petr Komestor (Comestor), kronikář (t1197 nebo 1198) 309, 385 Petr Konopišťský viz Petr ze Šternberka Petr z Kravař viz Petr ze Strážnice a z Kravař Petr Lazur, opat opatovický 349 Petr z Luny (Pedro de Luna) 12, 16, 322 viz též Benedikt XIII. Petr Mezeříčský, kupec 66 Petr z Michalovic 333 Petr z Mladoňovic, M., kazatel u sv. Michala 189, 199, 206, 311, 322, 325—328, 359, 362, 369, 387 Petr Němec, táborský kněz 352 Petr Obrovec 65, 340 Petr Payne, řečený Engliš, M. 102, 205, 265, 267, 346, 358, 374, 375, 383 Petr ze Strážnice (Strážnický) a z Kravař 226, 259, 269—271, 274, 356, 366, 373, 376; syn: Jan, Václav ze Strážnice Petr ze Svojšína viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Petr Špička, M., farář v Lounech 65, 340 Petr ze Šternberka jinak z Konopiště 39, 49, 62, 165, 326, 333, 334, 339, 357; syn: Zdeněk Konopišťský ze Šternberka Petr z Uničova, dominikán 326 Petr z Ústí, farář v Ledči n. S. 62, 339 Petr Valdez, lyonský kupec, zakladatel sekty val- denských 351, 398 Petr Zmrzlik ze Svojšína, na Orlíku, mincmistr Václava IV. 181, 182, 189, 209, 220—222, 225, 358 Petr, M., správce kostela v Kutné Hoře 275 Petr, kanovník u sv. Apolináře 146 Petr Pavel Vergerius, humanista 343 sv. Petra kostel viz Praha, Troyes Petrarka (Francesco Petrarca), italský básník (1304—1374) 309, 386 Piastovci 380 Piccolomini viz Eneá& Silvius Piccolomini Pilát 83 Pinta 52 Pippo Spano ( Pipa Vlach), Zikmunduüv voje- vüdce 62, 259, 269, 339, 373, 378 Ptsectí 369 Platón, řecký filozof (427—347 pf. n. 1.) 25, 328 Plichta ze Žerotína 350; otec: Habart ze Zerotína Plütarch, řecký filozof (nar. kolem r. 46, t por. 120) 306 Plzeňští 49, 213, 214, 218, 261, 268 Poggio Bracciolini, italsky humanista 316, 328 Poláci 82 Polášek, táborský kněz 352 Poseidon, antický bůh 348 Prachatičtí 168 Pražák viz Matěj Pražák Pražané 34, 36, 39, 43, 44, 49—51, 53, 54; 57, 58 61, 65, 69, 71, 72, 75, 78, 82, 86, 80, 91, IOI, 103, I2I, I22, I4I, 146—148, I5I, 152, 155, 158, 162, 165—167, 173, 179—182, 184, 205, 206,
412 $F 413 Oldřich z Ústí 52, 335; bratr: Jan z Ústí Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce 181, 184, 189, 205, 209, 226, 229, 239, 242, 254, 358, 363, 366, 372 Ondřej z Výrova, zvoník prachatického kostela 168 Oneš z Míkovic (Měkovic) 229, 267 Orebští 53, 69, 151, 338 Origenes, řecký filozof, círk. otec (186—254) 95, 194, 344 Orsini viz Giordano Orsini Ota z Bergova 349 Ota (Otto von Ziegenhain), arcibiskup trevírský (1418—1430) 257, 372 Otík z Březové 381 Otto von Diemeringen, kanovník métský (1369 až 1398) 309, 385 Pabijánkové, patricijská rodina v Plzni 374 Pacovský viz Štěpán Pacovský sv. Palmacia kostel viz Karlštejn Pancerinus, Panciera viz Antonín Akvilejský sv. Pankráce kostel viz Praha Pascasius Radbertus, benediktinský opat v Corbie a St. Requier (1865) 95, 344 Pavel, apo&tol 128, 298, 330, 396 sv. Pavla klá&ter viz Zatec; kostel viz Kostnice, Praha Pavlík, Pavel z domu rychtářova, konšel novo- městský 229, 366 Pernštejnský viz Vilém z Pernštejna Pešček z Plzně, táborský kněz 352 Petr, apoštol 96, 134, 288, 298, 299, 396 Petr Cambraiský (Petr d'Ailly), kardinál 22, 327 Petr z Drahobuzevsi, syn Jíry z Roztok 306 Petr z DráZdan 11, 312, 321 Petr Engliš viz Petr Payne Petr Hromada, Hromádka z Jistebnice, táborský kněz 46, 208, 209, 335 Petr Chelčický 375 Petr z Chlumu, purkrabí na Lichtemburku 225, 365 Petr z Janovic 181, 260, 358; bratr: Purkart z Janovic Petr Kániš, táborský kněz 214, 217, 352, 355, 364, 374 Petr Komestor (Comestor), kronikář (t1197 nebo 1198) 309, 385 Petr Konopišťský viz Petr ze Šternberka Petr z Kravař viz Petr ze Strážnice a z Kravař Petr Lazur, opat opatovický 349 Petr z Luny (Pedro de Luna) 12, 16, 322 viz též Benedikt XIII. Petr Mezeříčský, kupec 66 Petr z Michalovic 333 Petr z Mladoňovic, M., kazatel u sv. Michala 189, 199, 206, 311, 322, 325—328, 359, 362, 369, 387 Petr Němec, táborský kněz 352 Petr Obrovec 65, 340 Petr Payne, řečený Engliš, M. 102, 205, 265, 267, 346, 358, 374, 375, 383 Petr ze Strážnice (Strážnický) a z Kravař 226, 259, 269—271, 274, 356, 366, 373, 376; syn: Jan, Václav ze Strážnice Petr ze Svojšína viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Petr Špička, M., farář v Lounech 65, 340 Petr ze Šternberka jinak z Konopiště 39, 49, 62, 165, 326, 333, 334, 339, 357; syn: Zdeněk Konopišťský ze Šternberka Petr z Uničova, dominikán 326 Petr z Ústí, farář v Ledči n. S. 62, 339 Petr Valdez, lyonský kupec, zakladatel sekty val- denských 351, 398 Petr Zmrzlik ze Svojšína, na Orlíku, mincmistr Václava IV. 181, 182, 189, 209, 220—222, 225, 358 Petr, M., správce kostela v Kutné Hoře 275 Petr, kanovník u sv. Apolináře 146 Petr Pavel Vergerius, humanista 343 sv. Petra kostel viz Praha, Troyes Petrarka (Francesco Petrarca), italský básník (1304—1374) 309, 386 Piastovci 380 Piccolomini viz Eneá& Silvius Piccolomini Pilát 83 Pinta 52 Pippo Spano ( Pipa Vlach), Zikmunduüv voje- vüdce 62, 259, 269, 339, 373, 378 Ptsectí 369 Platón, řecký filozof (427—347 pf. n. 1.) 25, 328 Plichta ze Žerotína 350; otec: Habart ze Zerotína Plütarch, řecký filozof (nar. kolem r. 46, t por. 120) 306 Plzeňští 49, 213, 214, 218, 261, 268 Poggio Bracciolini, italsky humanista 316, 328 Poláci 82 Polášek, táborský kněz 352 Poseidon, antický bůh 348 Prachatičtí 168 Pražák viz Matěj Pražák Pražané 34, 36, 39, 43, 44, 49—51, 53, 54; 57, 58 61, 65, 69, 71, 72, 75, 78, 82, 86, 80, 91, IOI, 103, I2I, I22, I4I, 146—148, I5I, 152, 155, 158, 162, 165—167, 173, 179—182, 184, 205, 206,
Strana 414
210, 213, 214, 218—225, 236, 237, 239, 246, 250 aZ 254, 257—262, 264, 268, 269, 272, 274 aZ 277, 310, 312, 330, 332, 334, 336, 337, 341, 350, 353, 355—358, 363—365, 371, 377, 380; pražská obec 34, 36, 54, 57, 61, 69, 75, 91, 101, 102, 155, 167, 179, 180, 182, 184, 223, 224, 229, 254, 257, 265, 266, 273, 370, 371 Procházka F. F. 360, 361 Prokop Holý, Veliký, táborský kněz, od 1424 vůdce táborských vojsk 242—244, 315, 317, 332, 352, 369, 370, 379, 380 Prokop Jednooký, táborský kněz 239 Prokop z Kamenice (n. L.), jinak z Ústí (Sezi- mova) 47, 158, 335, 355, 356; otec: Jan z Ústí; bratr: Jan z Ústí Prokop Lupdć z Hlaváčova 313, 386 Prokop Malý, Prokůpek, táborský kněz 352, 380 Prokop Písař, kronikář 313, 316 Prokop z Plzně, M., rektor univerzity 189, 246, 247, 254, 307, 359, 375 Prokop Sliven, táborský kněz 352 Prokop z Ústí viz Prokop z Kamenice Prokop Žatecký, jinak Závada, staroměstský měšťan 361 sv. Prokopa klášter viz Žatec Prokůpek viz Prokop Malý Prorok, farář z Maletic 182 Prusové 82 Přemek, kníže opavský (+ 1434) 269, 376 Přemysl Otakar I., král český (1197—1230) 350, 373; dcera: Anežka Přemysl Otakar II., král český (1253—1278) 342, 348, 349 Přibík Pulkava z Radenína, kronikář 312 Příbram viz Jan Příbram Pšenička, táborský kněz 352 Ptáček z Rataj viz Hynce Ptáček z Pirkštejna na Ratajích Pulkava viz Přibík Pulkava z Radenína Purkart z Janovic 181, 260; bratr: Petr z Janovic Puška viz Jan Puška z Kunštátu Půta z Častolovic 209, 230, 231, 260, 273, 326 Ouirin viz Vavřinec z Reichenbachu Racek z Janovic na Ryžmberku 40, 43, 334 Racek Švihovský na Ryžmberku 165, 357 Racek Kobyla z Dvorce, purkrabí vyšehradský 328 Racek, sakrista 337 Rajovec viz Václav Rajovec Rakušané 76, 82, 90, 214, 261 Ralsko z Vartemberka viz Jan Chudoba z Vartem- berka na Ralsku Rasové 82, 397 Rejéka Vohburskd (Richeza z Bergu), knézna česká, manželka Vladislava I. (T 1125) 349 Remigius z Auxerre, církevní spisovatel (T 908) 95, 344 Rhea, antická bohyně 348 Robert, žalářník Husův 324 Roesen viz Vavřinec Roesen Roháč viz Jan Roháč z Dubé Rohlík, táborský kněz 352 Rokycana viz Jan Rokycana Ronovci 365; viz též Smil ze Žitavy, Aleš Škopek z Dubé, Hynek Berka z Dubé, Hynek Hlaváč z Dubé Rothlev viz Johlin Rotlev Rubín z Riesenburka 326 Rudešta, táborský kněz 352 Rudolf Bece, Zikmundův hejtman 364 Ruprecht III. (Klem), falckrabí rýnský, král římsko-něm. (1400—1410) 15, 257, 324, 372; synové: Ludvík Bavorský, Jan Bavorský Rusíni 82 Rvačka viz Mařík Rvačka Ryba B., 6, 315 Ryšavý viz Vaněk Ryšavý Řehoř I. Veliký, papež (590—604) 95, 108, 196, 344, 345 Řehoř IX., papež (1227—1241) 345 Řehoř XII., vl. jm. Angellus Corrarius, papež (od 1406, sesazen 1409, vzdal se 1415, T 1417) 12, I5, I6, 322, 324, 379 Řehoř, žalářník Husův viz Jiří Římané 207, 283 Sddlo viz Jan Sádlo z Miličína, Jan Sádlo ze Smilkova Samovalský viz Hynek Samovalský z Malenovic a Pohořelic Sasové 82, 380 Saul, král izraelský 298, 397 Seneka (Lucius Annaeus Seneca), římský spiso- vatel a filozof (T 65 n. 1.) 25, 328, 388 Sikulové 82, 398 Silvestr I., papež (314—335) 345 Siónští 133 Slánští 66 Slezané, Slezáci 236, 318 Sliven viz Prokop Sliven Slovák viz Matěj Slovák
210, 213, 214, 218—225, 236, 237, 239, 246, 250 aZ 254, 257—262, 264, 268, 269, 272, 274 aZ 277, 310, 312, 330, 332, 334, 336, 337, 341, 350, 353, 355—358, 363—365, 371, 377, 380; pražská obec 34, 36, 54, 57, 61, 69, 75, 91, 101, 102, 155, 167, 179, 180, 182, 184, 223, 224, 229, 254, 257, 265, 266, 273, 370, 371 Procházka F. F. 360, 361 Prokop Holý, Veliký, táborský kněz, od 1424 vůdce táborských vojsk 242—244, 315, 317, 332, 352, 369, 370, 379, 380 Prokop Jednooký, táborský kněz 239 Prokop z Kamenice (n. L.), jinak z Ústí (Sezi- mova) 47, 158, 335, 355, 356; otec: Jan z Ústí; bratr: Jan z Ústí Prokop Lupdć z Hlaváčova 313, 386 Prokop Malý, Prokůpek, táborský kněz 352, 380 Prokop Písař, kronikář 313, 316 Prokop z Plzně, M., rektor univerzity 189, 246, 247, 254, 307, 359, 375 Prokop Sliven, táborský kněz 352 Prokop z Ústí viz Prokop z Kamenice Prokop Žatecký, jinak Závada, staroměstský měšťan 361 sv. Prokopa klášter viz Žatec Prokůpek viz Prokop Malý Prorok, farář z Maletic 182 Prusové 82 Přemek, kníže opavský (+ 1434) 269, 376 Přemysl Otakar I., král český (1197—1230) 350, 373; dcera: Anežka Přemysl Otakar II., král český (1253—1278) 342, 348, 349 Přibík Pulkava z Radenína, kronikář 312 Příbram viz Jan Příbram Pšenička, táborský kněz 352 Ptáček z Rataj viz Hynce Ptáček z Pirkštejna na Ratajích Pulkava viz Přibík Pulkava z Radenína Purkart z Janovic 181, 260; bratr: Petr z Janovic Puška viz Jan Puška z Kunštátu Půta z Častolovic 209, 230, 231, 260, 273, 326 Ouirin viz Vavřinec z Reichenbachu Racek z Janovic na Ryžmberku 40, 43, 334 Racek Švihovský na Ryžmberku 165, 357 Racek Kobyla z Dvorce, purkrabí vyšehradský 328 Racek, sakrista 337 Rajovec viz Václav Rajovec Rakušané 76, 82, 90, 214, 261 Ralsko z Vartemberka viz Jan Chudoba z Vartem- berka na Ralsku Rasové 82, 397 Rejéka Vohburskd (Richeza z Bergu), knézna česká, manželka Vladislava I. (T 1125) 349 Remigius z Auxerre, církevní spisovatel (T 908) 95, 344 Rhea, antická bohyně 348 Robert, žalářník Husův 324 Roesen viz Vavřinec Roesen Roháč viz Jan Roháč z Dubé Rohlík, táborský kněz 352 Rokycana viz Jan Rokycana Ronovci 365; viz též Smil ze Žitavy, Aleš Škopek z Dubé, Hynek Berka z Dubé, Hynek Hlaváč z Dubé Rothlev viz Johlin Rotlev Rubín z Riesenburka 326 Rudešta, táborský kněz 352 Rudolf Bece, Zikmundův hejtman 364 Ruprecht III. (Klem), falckrabí rýnský, král římsko-něm. (1400—1410) 15, 257, 324, 372; synové: Ludvík Bavorský, Jan Bavorský Rusíni 82 Rvačka viz Mařík Rvačka Ryba B., 6, 315 Ryšavý viz Vaněk Ryšavý Řehoř I. Veliký, papež (590—604) 95, 108, 196, 344, 345 Řehoř IX., papež (1227—1241) 345 Řehoř XII., vl. jm. Angellus Corrarius, papež (od 1406, sesazen 1409, vzdal se 1415, T 1417) 12, I5, I6, 322, 324, 379 Řehoř, žalářník Husův viz Jiří Římané 207, 283 Sddlo viz Jan Sádlo z Miličína, Jan Sádlo ze Smilkova Samovalský viz Hynek Samovalský z Malenovic a Pohořelic Sasové 82, 380 Saul, král izraelský 298, 397 Seneka (Lucius Annaeus Seneca), římský spiso- vatel a filozof (T 65 n. 1.) 25, 328, 388 Sikulové 82, 398 Silvestr I., papež (314—335) 345 Siónští 133 Slánští 66 Slezané, Slezáci 236, 318 Sliven viz Prokop Sliven Slovák viz Matěj Slovák
Strana 415
414 €$ 415 Slované 342, 398 Slovinci 82, 342, 398 Smil Flaška z Pardubic 338; syn: Arnošt Flaška z Pardubic Smil ze Žitavy 365 Smiřický viz Jan Smiřický Smolín viz Jan ze Smolína Soběslav I., kníže český (1125—1140) 349 Soběslav II., kníže český (1173—1178) 290, 380, 388 Sofonid$, starozákonní prorok 95, 131, 133, 134, 137, 398 Sova, táborský kněz 352 Srbové 82 Stanislav ze Znojma, M. 323 Starého kolegiáta letopis 371 Staroměstští 307, 383; staroměstská obec 57, 182, 333 Stašek, jeden z popravených mladíků 352 Strabo Walafrid 345 Svatopluk, kníže &esky (1107—1109) 349 Svídnichy viz Jan Svídnicky z Chotémic Sembera viz Jan Sembera z Boskovic Šimek F., historik 309 Šimon od Bílého lva, řečený z Chrasti, staroměstský konšel 205, 361 Šimon z Dubrovníka, biskup trogirský (1403—1420) 343 Šimon z Rokycan, M. 364 Škopek z Dubé viz Aleš Škopek z Dubé na Housce Šlik viz Kašpar Šlik Španělé 82 Špička viz Petr Špička Štěpán Pacovský, táborský kněz 352 Štěpán z Velkého Pálče, Páleč, M. 13, 19, 22, 306, 323, 326, 334 sv. Štěpána kostel viz Praha Štýřané 82 Švábové 82, 90, 322 Švamberk viz Bohuslav ze Švamberka Švédové 330 Švihovský viz Racek Švihovský na Ryžmberku Švýcaři 15, 82 Táborstí 49, 69, 70, 146, 182; tdbofi 29, 46, 52, 65, 66, 71, 72, 75, 76, 86, 101, 103, 104, 161, 168, 177, 1790, 180, 182, 184, 189, 208—210, 215, 222, 239, 274, 276, 277, 310, 312, 333, 335, 339, 346, 347, 356, 398; obec tdborshá 184, 227, 244, 337; táborsky biskup: Mikuláš z Pelhřimova Tataři 270, 271 Tessaloničtí 92, 132 Theodorich Veliký, ostrogotský král (454—526) 344 Tkanička viz Mikeš Tkanička Tluksa viz Zdeslav Tluksa z Buřenic Tomáš Akvinský, středověký filozof, prof. teologie na pařížské univerzitě (Ť 1274) 95, 344 Tomáš z Vizovic, kněz 214, 363 Tomáš, táborský kněz 352 sv. Tomáše kostel a klášter viz Praha Tovačovský z Cimburka viz Jan Tovačovský z Cimburka Trsáček, táborský kněz 352 Turci 292, 337, 339 Uhři 66, 69, 82, 90, 152, 165—167, 174, 205, 214, 259, 269—271, 281, 343, 357, 378 Urban VI., papež (1378—1389) 322 Urbánek R., historik 309, 315, 319 Václav, kníže český (924—935) 238 Václav II., král český (1283—1305) 330, 332 Václav IV., král český (1378—1419) a římsko-něm. (1376—1400) 11, 25, 29, 30, 33, 34, 43, 44; 46, 66, 70, 71, 108, 147, 181, 220, 222, 232, 260, 264, 305—310, 320, 323, 324, 328—331, 334, 336, 340, 347, 349, 350, 356, 358, 359, 362—364, 366, 368, 372, 381, 382, 385; bratr: Zikmund Lucemburský; manželka: Žofie Václav z Březové 305, 381 Václav Donínský, rychtář v Kutné Hoře 39, 62, 339 Václav z Dubé a z Leštna 49, 57, 58, 62, 180, 322, 337, 339, 345, 358 Václav Hájek z Libočan 308, 313, 316, 384 Václav z Klučova 165, 357 Václav Koranda, táborský kněz 46, 49, 90, 103, 124, 142, 177, 206, 331, 335, 352, 355, 358, 362 Václav Michna z Vacínova 341 Václav Rajovec, táborský kněz 352 Václav ze Strážnice, syn Petra ze Strážnice 269 až 271, 274, 376 Václav z Všeradic 358 Václav ze Zvířetic 337 Václav, farář v Arnoštovicích 83, 86 Václav, kaplan radnice Starého Města pražského 66 Václav, krčmář v Praze 124, 352 Václav, švec, měšťan staroměstský 217, 253, 363 sv. Václava kaple viz Praha Vácha z Žatce 229 Valaši 82 Valdez, Valdo, Valduz viz Petr Valdez valdenští 351, 398
414 €$ 415 Slované 342, 398 Slovinci 82, 342, 398 Smil Flaška z Pardubic 338; syn: Arnošt Flaška z Pardubic Smil ze Žitavy 365 Smiřický viz Jan Smiřický Smolín viz Jan ze Smolína Soběslav I., kníže český (1125—1140) 349 Soběslav II., kníže český (1173—1178) 290, 380, 388 Sofonid$, starozákonní prorok 95, 131, 133, 134, 137, 398 Sova, táborský kněz 352 Srbové 82 Stanislav ze Znojma, M. 323 Starého kolegiáta letopis 371 Staroměstští 307, 383; staroměstská obec 57, 182, 333 Stašek, jeden z popravených mladíků 352 Strabo Walafrid 345 Svatopluk, kníže &esky (1107—1109) 349 Svídnichy viz Jan Svídnicky z Chotémic Sembera viz Jan Sembera z Boskovic Šimek F., historik 309 Šimon od Bílého lva, řečený z Chrasti, staroměstský konšel 205, 361 Šimon z Dubrovníka, biskup trogirský (1403—1420) 343 Šimon z Rokycan, M. 364 Škopek z Dubé viz Aleš Škopek z Dubé na Housce Šlik viz Kašpar Šlik Španělé 82 Špička viz Petr Špička Štěpán Pacovský, táborský kněz 352 Štěpán z Velkého Pálče, Páleč, M. 13, 19, 22, 306, 323, 326, 334 sv. Štěpána kostel viz Praha Štýřané 82 Švábové 82, 90, 322 Švamberk viz Bohuslav ze Švamberka Švédové 330 Švihovský viz Racek Švihovský na Ryžmberku Švýcaři 15, 82 Táborstí 49, 69, 70, 146, 182; tdbofi 29, 46, 52, 65, 66, 71, 72, 75, 76, 86, 101, 103, 104, 161, 168, 177, 1790, 180, 182, 184, 189, 208—210, 215, 222, 239, 274, 276, 277, 310, 312, 333, 335, 339, 346, 347, 356, 398; obec tdborshá 184, 227, 244, 337; táborsky biskup: Mikuláš z Pelhřimova Tataři 270, 271 Tessaloničtí 92, 132 Theodorich Veliký, ostrogotský král (454—526) 344 Tkanička viz Mikeš Tkanička Tluksa viz Zdeslav Tluksa z Buřenic Tomáš Akvinský, středověký filozof, prof. teologie na pařížské univerzitě (Ť 1274) 95, 344 Tomáš z Vizovic, kněz 214, 363 Tomáš, táborský kněz 352 sv. Tomáše kostel a klášter viz Praha Tovačovský z Cimburka viz Jan Tovačovský z Cimburka Trsáček, táborský kněz 352 Turci 292, 337, 339 Uhři 66, 69, 82, 90, 152, 165—167, 174, 205, 214, 259, 269—271, 281, 343, 357, 378 Urban VI., papež (1378—1389) 322 Urbánek R., historik 309, 315, 319 Václav, kníže český (924—935) 238 Václav II., král český (1283—1305) 330, 332 Václav IV., král český (1378—1419) a římsko-něm. (1376—1400) 11, 25, 29, 30, 33, 34, 43, 44; 46, 66, 70, 71, 108, 147, 181, 220, 222, 232, 260, 264, 305—310, 320, 323, 324, 328—331, 334, 336, 340, 347, 349, 350, 356, 358, 359, 362—364, 366, 368, 372, 381, 382, 385; bratr: Zikmund Lucemburský; manželka: Žofie Václav z Březové 305, 381 Václav Donínský, rychtář v Kutné Hoře 39, 62, 339 Václav z Dubé a z Leštna 49, 57, 58, 62, 180, 322, 337, 339, 345, 358 Václav Hájek z Libočan 308, 313, 316, 384 Václav z Klučova 165, 357 Václav Koranda, táborský kněz 46, 49, 90, 103, 124, 142, 177, 206, 331, 335, 352, 355, 358, 362 Václav Michna z Vacínova 341 Václav Rajovec, táborský kněz 352 Václav ze Strážnice, syn Petra ze Strážnice 269 až 271, 274, 376 Václav z Všeradic 358 Václav ze Zvířetic 337 Václav, farář v Arnoštovicích 83, 86 Václav, kaplan radnice Starého Města pražského 66 Václav, krčmář v Praze 124, 352 Václav, švec, měšťan staroměstský 217, 253, 363 sv. Václava kaple viz Praha Vácha z Žatce 229 Valaši 82 Valdez, Valdo, Valduz viz Petr Valdez valdenští 351, 398
Strana 416
Valentin, kněz přeloučský 209 sv. Valentina kostel viz Praha Valkoun z Adlaru 46, 49, 335 Vaněk řečený Pivo 372 Vaněk Ryšavý, táborský kněz 352 Vaněk z Vlašimě čili z Jenštejna 372 Vaněk, táborský kněz 352 Vanček či Věnek, táborský kněz (snad Vaněk Rá- jovec) 46, 335 Vavák viz Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce Vavřík, táborský kněz 352 Vavřinec z Březové, M., husitský kronikář 5, 6, 305—321, 325, 326, 329—334, 340, 342, 343, 346—357, 360, 361, 363, 364, 366, 370—373, 377, 379—389; Husitshá kronika: 5, 6, 309—313, 320, 321, 333, 383, 385, 386, 388; Carmen insignis Corone Bohemie 5, 6, 309, 312, 314, 315, 351, 379 Vavfinec z Nymburka, M. 307, 308, 364 Vavřinec z Reichenbachu (= Vavřinec Němec z Rypachu, Ouirin), táborský kněz 352 Vavřinec Roesen 350 Vavřinec, farář v Lounech 305 sv. Vavřince klášter viz Praha Vergerius viz Petr Pavel Vergerius Vestfálové 82 Věnek viz Vanček Viktorin Boček z Kunštátu a z Poděbrad 151, 152, 158, 166, 167, 246, 261, 354, 358, 365, 366, 373, 374; bratr: Hynek Boček z Kunštátu a Po- děbrad; syn: Jiří z Poděbrad Vilém z Montlaudunu (z Montluconu), opat v Montierneuf (t 1343) 95, 344 Vilém z Pernštejna (Pernštejnský) 226, 366 Vilém Zajíc z Házmburka a Kosti 34, 54, 57, 66, 273, 332, 337, 340; bratr: Zbyněk Zajíc z Házm- burka Vilém Zajíc z Valdeka na Židlochovicích 165, 357 Vilém, táborský kněz 243, 352 Vilém, kněz, stoupenec Želivského 265, 267, 270, 375 sv. Víta kostel viz Praha Vitold Alexandr, velký kníže litevský (1401—1430) 226, 254, 261, 325, 372 Vladislav I., kníže český (1109—1125) 349; manželka: Rejčka Vohburská Vladislav II. (I.), kníže, od 1158 král český (1140 až 1172, Ť 1174) 332, 348, 350; manželka: Gertruda Vladislav II. Jagellonský, král polský (1386—1434) 179, 205, 226, 338 VIR viz Matěj VIk Vojtěch z Donína, farář v Chel&icích 83, 86, 342 sv. Vojtécha kostel viz Praha Vok z Holštejna a Blanska 165, 357 Vratislav II., kníže, od 1085 král český (1061 až 1092) 349 Vřešťovský viz Aleš Vřešťovský z Rýzmburka Všembera viz Jan Šembera z Boskovic Vyšehradští 52, 54, 58, 66, 151. 152, 162, 165, 340, 341 Welles viz Jan Welles Wicleff viz Jan Viklef Zabarella František viz František Florentsky Zafira, manželka Ananiášova 298, 390, 398 Zachariáš, starozákonní prorok 137, 398 Zajíc viz Vilém Zajíc z Házmburka Zárovský viz Mikuláš Závada viz Prokop Žatecký Záviš Bradatý 65, 152, 340 Záviš Černý z Garbova 378 Záviš, panoš 332 Zbyněk z Buchova, táborský hejtman 51, 65, 229, 337, 339, 367 Zbyněk Zajíc z Házmburka, pražský arcibiskup (1402—1411) 332; bratr: Vilém Zajíc z Házm- burka Zdena, žena ze sekty adamitů 263, 374 Zdeněk Konopišťský ze Šternberka, syn Petra ze Šternberka 333 Zdeněk Kostka z Postupic 372 Zdeslav Tluksa z Buřenic 44, 334 Zikmund Lucemburský, král, od 1433 císař římsko- něm. (1410—1437), král uherský (od 1387), český (od 1420), lombardsky (od 1431) 5, 12, 15, 16, I9, 40, 43—46, 49— 54, 57, 61, 66, 69—71, 73, 76, 78, 82, 83, 91, 98, IOI, 121, 142, 146, 152, 155, 156, 159, 162, 165—167, 173, 174, 180, 205, 210, 213, 224, 226, 227, 230—232, 237, 258, 250, 261, 269—273, 275, 281, 282, 290, 291, 293, 294, 296, 297, 303, 307, 308, 311, 314, 316, 320, 322, 324, 325, 331—339, 341—343, 345, 346, 350, 353—356, 358, 361—364, 367, 368, 372 az 374. 377—380, 384—386; bratr: Vaclav IV., manželka: Barbora Celjská; dcera: Alžběta Zikmund Děčínský viz Zikmund z Vartemberka na Děčíně Zikmund Huler, podkomoří 339 Zikmund z Jistebnice, M., 269, 376 Zikmund Korybutovič zemský správce 261, 306, 339, 372, 373, 383, 387
Valentin, kněz přeloučský 209 sv. Valentina kostel viz Praha Valkoun z Adlaru 46, 49, 335 Vaněk řečený Pivo 372 Vaněk Ryšavý, táborský kněz 352 Vaněk z Vlašimě čili z Jenštejna 372 Vaněk, táborský kněz 352 Vanček či Věnek, táborský kněz (snad Vaněk Rá- jovec) 46, 335 Vavák viz Oldřich Vavák z Jindřichova Hradce Vavřík, táborský kněz 352 Vavřinec z Březové, M., husitský kronikář 5, 6, 305—321, 325, 326, 329—334, 340, 342, 343, 346—357, 360, 361, 363, 364, 366, 370—373, 377, 379—389; Husitshá kronika: 5, 6, 309—313, 320, 321, 333, 383, 385, 386, 388; Carmen insignis Corone Bohemie 5, 6, 309, 312, 314, 315, 351, 379 Vavfinec z Nymburka, M. 307, 308, 364 Vavřinec z Reichenbachu (= Vavřinec Němec z Rypachu, Ouirin), táborský kněz 352 Vavřinec Roesen 350 Vavřinec, farář v Lounech 305 sv. Vavřince klášter viz Praha Vergerius viz Petr Pavel Vergerius Vestfálové 82 Věnek viz Vanček Viktorin Boček z Kunštátu a z Poděbrad 151, 152, 158, 166, 167, 246, 261, 354, 358, 365, 366, 373, 374; bratr: Hynek Boček z Kunštátu a Po- děbrad; syn: Jiří z Poděbrad Vilém z Montlaudunu (z Montluconu), opat v Montierneuf (t 1343) 95, 344 Vilém z Pernštejna (Pernštejnský) 226, 366 Vilém Zajíc z Házmburka a Kosti 34, 54, 57, 66, 273, 332, 337, 340; bratr: Zbyněk Zajíc z Házm- burka Vilém Zajíc z Valdeka na Židlochovicích 165, 357 Vilém, táborský kněz 243, 352 Vilém, kněz, stoupenec Želivského 265, 267, 270, 375 sv. Víta kostel viz Praha Vitold Alexandr, velký kníže litevský (1401—1430) 226, 254, 261, 325, 372 Vladislav I., kníže český (1109—1125) 349; manželka: Rejčka Vohburská Vladislav II. (I.), kníže, od 1158 král český (1140 až 1172, Ť 1174) 332, 348, 350; manželka: Gertruda Vladislav II. Jagellonský, král polský (1386—1434) 179, 205, 226, 338 VIR viz Matěj VIk Vojtěch z Donína, farář v Chel&icích 83, 86, 342 sv. Vojtécha kostel viz Praha Vok z Holštejna a Blanska 165, 357 Vratislav II., kníže, od 1085 král český (1061 až 1092) 349 Vřešťovský viz Aleš Vřešťovský z Rýzmburka Všembera viz Jan Šembera z Boskovic Vyšehradští 52, 54, 58, 66, 151. 152, 162, 165, 340, 341 Welles viz Jan Welles Wicleff viz Jan Viklef Zabarella František viz František Florentsky Zafira, manželka Ananiášova 298, 390, 398 Zachariáš, starozákonní prorok 137, 398 Zajíc viz Vilém Zajíc z Házmburka Zárovský viz Mikuláš Závada viz Prokop Žatecký Záviš Bradatý 65, 152, 340 Záviš Černý z Garbova 378 Záviš, panoš 332 Zbyněk z Buchova, táborský hejtman 51, 65, 229, 337, 339, 367 Zbyněk Zajíc z Házmburka, pražský arcibiskup (1402—1411) 332; bratr: Vilém Zajíc z Házm- burka Zdena, žena ze sekty adamitů 263, 374 Zdeněk Konopišťský ze Šternberka, syn Petra ze Šternberka 333 Zdeněk Kostka z Postupic 372 Zdeslav Tluksa z Buřenic 44, 334 Zikmund Lucemburský, král, od 1433 císař římsko- něm. (1410—1437), král uherský (od 1387), český (od 1420), lombardsky (od 1431) 5, 12, 15, 16, I9, 40, 43—46, 49— 54, 57, 61, 66, 69—71, 73, 76, 78, 82, 83, 91, 98, IOI, 121, 142, 146, 152, 155, 156, 159, 162, 165—167, 173, 174, 180, 205, 210, 213, 224, 226, 227, 230—232, 237, 258, 250, 261, 269—273, 275, 281, 282, 290, 291, 293, 294, 296, 297, 303, 307, 308, 311, 314, 316, 320, 322, 324, 325, 331—339, 341—343, 345, 346, 350, 353—356, 358, 361—364, 367, 368, 372 az 374. 377—380, 384—386; bratr: Vaclav IV., manželka: Barbora Celjská; dcera: Alžběta Zikmund Děčínský viz Zikmund z Vartemberka na Děčíně Zikmund Huler, podkomoří 339 Zikmund z Jistebnice, M., 269, 376 Zikmund Korybutovič zemský správce 261, 306, 339, 372, 373, 383, 387
Strana 417
e Zikmund z Repan, táborský kněz 148, 151, 263, 352, 354 Zikmund z Vartemberka na Děčíně, Děčínský 252, 257, 337, 340, 371 Zmrzlík viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Zmutecký viz Jan Zmutecký 416 41 Žampach viz Mikeš ze Žampachu Žatecký viz Prokop Žatecký Žatečtí 66, 69. 70, 72, 152, 210, 246, 250, 258, 268, 350, 372, 380 Želivský viz Jan Želivský Židé, Židovstvo 124, 131, 217 Žižka viz Jan Žižka Žofie Bavorská, česká královna, druhá manželka Václava IV. (provd. 1389, † 1425) 34, 36, 39, 46, 70, 77, 147, 148, 213, 305, 306, 329, 332, 333, 349
e Zikmund z Repan, táborský kněz 148, 151, 263, 352, 354 Zikmund z Vartemberka na Děčíně, Děčínský 252, 257, 337, 340, 371 Zmrzlík viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Zmutecký viz Jan Zmutecký 416 41 Žampach viz Mikeš ze Žampachu Žatecký viz Prokop Žatecký Žatečtí 66, 69. 70, 72, 152, 210, 246, 250, 258, 268, 350, 372, 380 Želivský viz Jan Želivský Židé, Židovstvo 124, 131, 217 Žižka viz Jan Žižka Žofie Bavorská, česká královna, druhá manželka Václava IV. (provd. 1389, † 1425) 34, 36, 39, 46, 70, 77, 147, 148, 213, 305, 306, 329, 332, 333, 349
Strana 418
REJSTŘIK MIST z Adlaru viz Valkoun akvilejský patriarcha: Ludvík Alemanie 285, 379; viz též Německo Anglie 326, 345, 346 z Arezza: Lionardo Bruni Arnoštovice, ves na Benešovsku 83; farář: Václav Avignon, město ve Francii 322, 327, 332 Babylón, hl. město starověké Babylónie 190 Barchov, ves na Pardubicku 367; z Barchova viz Mikuláš, Zbyněk Basilej, město ve Švýcarsku 317, 323, 334, 337, 342, 346, 363; basilejský koncil 307, 356 Bavory, Bavorsko 43, 351 Bečov, hrad a město v záp. Čechách 375 Běchary, ves na Jičínsku 305, 382 Běchovice, ves u Prahy 340 Bechyně, hrad a město v jižních Čechách 29, 104, 177, 329, 356; z Bechyně viz Jindřich Lefl z Lažan Bechyňský kraj 45, 53, 104, 345, 347 Bělá, město v sev. Čechách 261 Benátky, město v Itálii 339 Benátky, předměstí Loun viz Louny Benešov, město ve stř. Čechách 62, 336, 337, 339 Benešovsko 358 z Bergova viz Ota Beroun, město ve stř. Čechách 152, 155, 156, 217 až 219, 364 Berounka (Míže), řeka 375 Bezděz, hrad v sev. Čechách 333 Bílá hora, planina záp. od Prahy 341 Bílina, hrad a město v sz. Čechách 250, 251, 257, 371 z Bítova (na Moravě) viz Jan Bithynie, území v Malé Asii 370 Blaník, vrch u Vlašimi 104, 347, 355 z Blanska (na Moravě) viz Vok z Holštejna Blovice, město na Plzeňsku 374 Boharyně, ves ve vých. Čechách 367; z Boharyně viz Jindřich Bohdaneč, městečko, pak ves u Ledče n. S. 367; z Bohdanče viz Milota z Chřenovic Boleslav viz Stará Boleslav Boleslavský kraj 152; Boleslavsko 340 Bologna, město v Itálii 323 Bor viz Malý Bor Borek (dnes Červený Hrádek), hrad na Chomu- tovsku 385 z Boskovic viz Jan Šembera Botič, potok u Prahy 51, 151 Brada, hrad na Jičínsku 327 Bradka, hrad na Jičínsku 225 Bradlo, ves u Kamenice n. L. 335 Brandýs n. L., město ve stř. Čechách 158, 205, 346; Brandýs n. Orl., město ve vých. Čechách 355; z Brandýsa viz Jan Šembera z Boskovic Branibory, markrabství braniborské („země Bram- burská“) 232, 368, 379; viz též Nová marka a Stará marka; kurfiřt: Fridrich II. Hohenzollern Bratislava 332, 346, 372, 373; dóm 332; kaple české královny 332 Brno 43, 44, 213, 270, 271, 333, 334, 336, 374 Brod viz Český Brod, Německý Brod Brod, městečko u Tachova 379 Brozánky, ves na Mělnicku 306, 382 Brumov, hrad na Valašsku 373 Břevnov, klášter u Prahy 65, 71, 119, 341, 348; opat 368 z Březí: Aleš Březová, ves u Hořovic 381 Březová, ves u Kutné Hory 381 z Březové viz Otík, Václav, Vavřinec Březovice, ves na Chrudimsku 338; z Březovic viz Jakub Kroměšín Budějovice viz České Budějovice Budín, hl. město Uher (Budapešť) 325, 331 Buchov, ves u Vožice 337 Budyšín, město v Horní Lužici 389; gersdorfská knihovna 389 Bulharsko 380 Burkovák, vrch u Nemějic 329, 347 z Buřenic viz Zdeslav Tluksa Bydlín, osada u Tábora; z Bydlína: Jan Bystřice viz Nová Bystřice Cambrai, město v sev. Francii 327 z Cimburka (na Moravě) viz Jan Tovačovský Clairvaux, klášter ve Francii 345 de Colonna viz Oddo z Coma: Jakub Constancí viz Kostnice
REJSTŘIK MIST z Adlaru viz Valkoun akvilejský patriarcha: Ludvík Alemanie 285, 379; viz též Německo Anglie 326, 345, 346 z Arezza: Lionardo Bruni Arnoštovice, ves na Benešovsku 83; farář: Václav Avignon, město ve Francii 322, 327, 332 Babylón, hl. město starověké Babylónie 190 Barchov, ves na Pardubicku 367; z Barchova viz Mikuláš, Zbyněk Basilej, město ve Švýcarsku 317, 323, 334, 337, 342, 346, 363; basilejský koncil 307, 356 Bavory, Bavorsko 43, 351 Bečov, hrad a město v záp. Čechách 375 Běchary, ves na Jičínsku 305, 382 Běchovice, ves u Prahy 340 Bechyně, hrad a město v jižních Čechách 29, 104, 177, 329, 356; z Bechyně viz Jindřich Lefl z Lažan Bechyňský kraj 45, 53, 104, 345, 347 Bělá, město v sev. Čechách 261 Benátky, město v Itálii 339 Benátky, předměstí Loun viz Louny Benešov, město ve stř. Čechách 62, 336, 337, 339 Benešovsko 358 z Bergova viz Ota Beroun, město ve stř. Čechách 152, 155, 156, 217 až 219, 364 Berounka (Míže), řeka 375 Bezděz, hrad v sev. Čechách 333 Bílá hora, planina záp. od Prahy 341 Bílina, hrad a město v sz. Čechách 250, 251, 257, 371 z Bítova (na Moravě) viz Jan Bithynie, území v Malé Asii 370 Blaník, vrch u Vlašimi 104, 347, 355 z Blanska (na Moravě) viz Vok z Holštejna Blovice, město na Plzeňsku 374 Boharyně, ves ve vých. Čechách 367; z Boharyně viz Jindřich Bohdaneč, městečko, pak ves u Ledče n. S. 367; z Bohdanče viz Milota z Chřenovic Boleslav viz Stará Boleslav Boleslavský kraj 152; Boleslavsko 340 Bologna, město v Itálii 323 Bor viz Malý Bor Borek (dnes Červený Hrádek), hrad na Chomu- tovsku 385 z Boskovic viz Jan Šembera Botič, potok u Prahy 51, 151 Brada, hrad na Jičínsku 327 Bradka, hrad na Jičínsku 225 Bradlo, ves u Kamenice n. L. 335 Brandýs n. L., město ve stř. Čechách 158, 205, 346; Brandýs n. Orl., město ve vých. Čechách 355; z Brandýsa viz Jan Šembera z Boskovic Branibory, markrabství braniborské („země Bram- burská“) 232, 368, 379; viz též Nová marka a Stará marka; kurfiřt: Fridrich II. Hohenzollern Bratislava 332, 346, 372, 373; dóm 332; kaple české královny 332 Brno 43, 44, 213, 270, 271, 333, 334, 336, 374 Brod viz Český Brod, Německý Brod Brod, městečko u Tachova 379 Brozánky, ves na Mělnicku 306, 382 Brumov, hrad na Valašsku 373 Břevnov, klášter u Prahy 65, 71, 119, 341, 348; opat 368 z Březí: Aleš Březová, ves u Hořovic 381 Březová, ves u Kutné Hory 381 z Březové viz Otík, Václav, Vavřinec Březovice, ves na Chrudimsku 338; z Březovic viz Jakub Kroměšín Budějovice viz České Budějovice Budín, hl. město Uher (Budapešť) 325, 331 Buchov, ves u Vožice 337 Budyšín, město v Horní Lužici 389; gersdorfská knihovna 389 Bulharsko 380 Burkovák, vrch u Nemějic 329, 347 z Buřenic viz Zdeslav Tluksa Bydlín, osada u Tábora; z Bydlína: Jan Bystřice viz Nová Bystřice Cambrai, město v sev. Francii 327 z Cimburka (na Moravě) viz Jan Tovačovský Clairvaux, klášter ve Francii 345 de Colonna viz Oddo z Coma: Jakub Constancí viz Kostnice
Strana 419
418 Wy 419 Cáslav, mésto ve sti. Cechách 146, 156, 220, 225, 264, 267, 271, 274, 334, 350, 362, 367; klášter minoritů 350; čáslavský kostel 225; čáslavský sněm 225, 226, 227, 230, 231, 237, 366—368, 374 Čáslavský kraj 263; Čáslavsko 327, 338, 349, 365 z Častolovic viz Půta Čechy, Království české, české země 5, 9, 11, 13, 14, 16, 20—22, 29, 39, 40, 43, 45, 46, 52, 53, 58, 91, 92, IOI, 104, 116, 121, 123, 141, 147, 148, 166, 174, 181, 205, 214, 223, 225—227, 229 aż 233, 236, 237, 244, 253, 254, 257, 261, 266, 268, 273, 274, 281, 282, 285, 286, 290—292, 297, 300, 301, 303, 306, 309—311, 314, 315, 317, 318, 320—322, 326, 327, 329, 330, 332, 333, 345 а% 351, 354, 362, 367, 368, 372, 375, 377, 379, 386, 388 Čejky, kdysi farní osada, pak samota u Střednic 382 Červená Hora, hrad u Náchoda 365; Červenohorský viz Hynek Červený Hrádek, hrad na Chomutovsku 385 Česká Lípa, město v sev. Čechách 338, 366 Česká Skalice, město ve vých. Čechách 342 Ceshé Budéjovice (,, Budweis''), město v již. Čechách 86, 145, 146, 263, 341, 346 Český Brod, město ve stř. Čechách 145, 166, 219, 220, 253, 254, 291, 327, 357 Činěves, ves na Poděbradsku 382 Davle, městečko ve stř. Čechách 348 z Děčína viz Zikmund z Vartemberka z Dinkelsbůhlu viz Mikuláš Dobroměřice, ves na Lounsku 350 Dobříš, město ve stř. Čechách 213 Doksany, klášter na Litoměřicku 121, 250, 350 Dolany, ves na Klatovsku 333 Domažlice, město v jz. Čechách 5, 108, 213, 307, 309, 314, 317, 366, 379, 387; z Domažlic: Mikuláš z Donína: Vojtěch z Drahobuzevsi viz Petr z Drahonic viz Bartošek Drážďany, město v Německu 321; z Drážďan: Mikuláš, Petr Dražice, hrad na Boleslavsku 366; z Dražic viz Jan IV. Drobovice, klášter u Kutné Hory 350, 365 Dubá, hrad nad Sázavou 361; z Dubé viz Jan Roháč, Václav z Dubé (v sev. Čechách) viz Aleš Škopek, Hynek Berka, Hynek Hlaváč Dubeč, městečko ve stř. Čechách 340 z Dubrovníka: Šimon Dunaj, řeka 380 z Dvorce viz Racek Kobyla Dvůr Králové, město ve vých. Čechách 222 Edomsko viz Idumea Egypt, Egyptská země 122, 133, 384 Eisenberk, hrad pod Krušnými horami 385; z Eisenberku viz Bušek, Jan z Eppinge: Fridrich Ewvreux, město ve Francii 344 Evropa 332, 351, 355 z Feulsteinu viz Herbert Florencie, město v Itálii 12, 324 Francie 321, 322, 327, 345 Furlánsko (Friuli), kraj v sv. Itálii 364 z Garbova (v Polsku) viz Záviš Černý z Gelderu viz Lambert Gottlieben, hrad ve Švýcarsku (u Kostnice) 323, 324 Habry, městečko u Havlíčkova Brodu 378 Halič 323 z Hasištejna viz Mikuláš Chudý z Lobkovic z Házmburka viz Vilém Zajíc, Zbyněk Zajíc Heidelberk, město v záp. Německu 324, 325, 358; artistická fakulta 325 Helfenburk, hrad v již. Čechách 77 Helfštejn, hrad na sev. Moravě 269, 376 Heřmanův Městec, město ve vých. Čechách 362 Heřmaň, městečko v již. Čechách 107, 347 Hiršava (Hirschau), město v Německu 16, 325 z Hlaváčova viz Prokop Lupáč z Hlazovic viz Laut Hluboká, hrad v již. Čechách 333 Hněvin Most (Most), město a hrad v sz. Čechách 347 z Holic viz Aleš Holický ze Šternberka z Holštejna viz Vok Hora, Hory viz Kutná Hora Horažďovice, město v jz. Čechách 162, 347, 356 Horky, ves na Čáslavsku 362 Horní Lužice 338 Hořice, město ve vých. Čechách 327, 364 Hořovice, město ve stř. Čechách 213 z Hostic viz Matěj Hostinné, město v sv. Čechách 354 Houska, hrad v sev. Čechách 366; z Housky viz Aleš Škopek z Dubé, Hynek Berka z Dubé Hradec Králové, město ve vých. Čechách 36, 77, 78, 108, 119, 156, 239, 272, 338, 349, 362; Mýtské předměstí 349; Pražské předměstí 349; klášter františkánský 349; klášter dominikánský 349; kldšter
418 Wy 419 Cáslav, mésto ve sti. Cechách 146, 156, 220, 225, 264, 267, 271, 274, 334, 350, 362, 367; klášter minoritů 350; čáslavský kostel 225; čáslavský sněm 225, 226, 227, 230, 231, 237, 366—368, 374 Čáslavský kraj 263; Čáslavsko 327, 338, 349, 365 z Častolovic viz Půta Čechy, Království české, české země 5, 9, 11, 13, 14, 16, 20—22, 29, 39, 40, 43, 45, 46, 52, 53, 58, 91, 92, IOI, 104, 116, 121, 123, 141, 147, 148, 166, 174, 181, 205, 214, 223, 225—227, 229 aż 233, 236, 237, 244, 253, 254, 257, 261, 266, 268, 273, 274, 281, 282, 285, 286, 290—292, 297, 300, 301, 303, 306, 309—311, 314, 315, 317, 318, 320—322, 326, 327, 329, 330, 332, 333, 345 а% 351, 354, 362, 367, 368, 372, 375, 377, 379, 386, 388 Čejky, kdysi farní osada, pak samota u Střednic 382 Červená Hora, hrad u Náchoda 365; Červenohorský viz Hynek Červený Hrádek, hrad na Chomutovsku 385 Česká Lípa, město v sev. Čechách 338, 366 Česká Skalice, město ve vých. Čechách 342 Ceshé Budéjovice (,, Budweis''), město v již. Čechách 86, 145, 146, 263, 341, 346 Český Brod, město ve stř. Čechách 145, 166, 219, 220, 253, 254, 291, 327, 357 Činěves, ves na Poděbradsku 382 Davle, městečko ve stř. Čechách 348 z Děčína viz Zikmund z Vartemberka z Dinkelsbůhlu viz Mikuláš Dobroměřice, ves na Lounsku 350 Dobříš, město ve stř. Čechách 213 Doksany, klášter na Litoměřicku 121, 250, 350 Dolany, ves na Klatovsku 333 Domažlice, město v jz. Čechách 5, 108, 213, 307, 309, 314, 317, 366, 379, 387; z Domažlic: Mikuláš z Donína: Vojtěch z Drahobuzevsi viz Petr z Drahonic viz Bartošek Drážďany, město v Německu 321; z Drážďan: Mikuláš, Petr Dražice, hrad na Boleslavsku 366; z Dražic viz Jan IV. Drobovice, klášter u Kutné Hory 350, 365 Dubá, hrad nad Sázavou 361; z Dubé viz Jan Roháč, Václav z Dubé (v sev. Čechách) viz Aleš Škopek, Hynek Berka, Hynek Hlaváč Dubeč, městečko ve stř. Čechách 340 z Dubrovníka: Šimon Dunaj, řeka 380 z Dvorce viz Racek Kobyla Dvůr Králové, město ve vých. Čechách 222 Edomsko viz Idumea Egypt, Egyptská země 122, 133, 384 Eisenberk, hrad pod Krušnými horami 385; z Eisenberku viz Bušek, Jan z Eppinge: Fridrich Ewvreux, město ve Francii 344 Evropa 332, 351, 355 z Feulsteinu viz Herbert Florencie, město v Itálii 12, 324 Francie 321, 322, 327, 345 Furlánsko (Friuli), kraj v sv. Itálii 364 z Garbova (v Polsku) viz Záviš Černý z Gelderu viz Lambert Gottlieben, hrad ve Švýcarsku (u Kostnice) 323, 324 Habry, městečko u Havlíčkova Brodu 378 Halič 323 z Hasištejna viz Mikuláš Chudý z Lobkovic z Házmburka viz Vilém Zajíc, Zbyněk Zajíc Heidelberk, město v záp. Německu 324, 325, 358; artistická fakulta 325 Helfenburk, hrad v již. Čechách 77 Helfštejn, hrad na sev. Moravě 269, 376 Heřmanův Městec, město ve vých. Čechách 362 Heřmaň, městečko v již. Čechách 107, 347 Hiršava (Hirschau), město v Německu 16, 325 z Hlaváčova viz Prokop Lupáč z Hlazovic viz Laut Hluboká, hrad v již. Čechách 333 Hněvin Most (Most), město a hrad v sz. Čechách 347 z Holic viz Aleš Holický ze Šternberka z Holštejna viz Vok Hora, Hory viz Kutná Hora Horažďovice, město v jz. Čechách 162, 347, 356 Horky, ves na Čáslavsku 362 Horní Lužice 338 Hořice, město ve vých. Čechách 327, 364 Hořovice, město ve stř. Čechách 213 z Hostic viz Matěj Hostinné, město v sv. Čechách 354 Houska, hrad v sev. Čechách 366; z Housky viz Aleš Škopek z Dubé, Hynek Berka z Dubé Hradec Králové, město ve vých. Čechách 36, 77, 78, 108, 119, 156, 239, 272, 338, 349, 362; Mýtské předměstí 349; Pražské předměstí 349; klášter františkánský 349; klášter dominikánský 349; kldšter
Strana 420
Sv. Pole 349; kostel sv. Ducha 349; kněz: Ambrož; z Hradce: Jan, Matěj Pražák Hradecký kraj 54, 205 Hrádek, hrad na Podbořansku 148, 354 Hrádek, hrad u Jevíčka 365 Hrádek viz Křivoklát Hradiště, hrad na Lužnici 46, 335 Hradiště, klášter u Mnichova Hradiště 53, 54, 338 Hradiště viz Mnichovo Hradiště, Tábor Hrnčíře, ves u Prahy 383 Hrochův Týnec, město ve vých. Čechách 338 Hřeben, kopec u Kunratic proti Novému Hradu 205 Hřeben, kopec, na němž stál Krasíkov 208 Humpolec, město v jv. Čechách 273, 337, 349 Hungarie 285, 379; viz též Uhry Hus, hrad v již. Čechách 329; z Husi viz Mikuláš z Hustířan viz Beneš z Mokrovous Chalcédón (Chalkédón), město v Malé Asii, dnes Kadikóy 370 Cheb, město v záp. Čechách 257, 337, 346, 372 Chelčice, ves v již. Čechách 86; farář: Vojtěch z Donína z Chlumu viz Jan, Petr Chomutov, město v sz. Čechách 214, 218, 252, 257, 346, 364 Chotěboř, město ve vých. Čechách 208, 209 Chotěmice, tvrz u Soběslavi 333; z Chotěmic viz Jan Svídnický z Chotěnova viz Albrecht Chotěšice 365 Chotěšov, klášter v záp. Čechách 121, 208, 210, 350; probošt 162 Choustník, hrad v již. Čechách 77 z Chrasti: Šimon od Bílého Iva Chrudim, město ve vých. Čechách 209, 222, 223, 239, 261, 342, 346, 365 Chrudimsko 338 z Chřenovic viz Milota Chur, město v Německu 328 Chvalkovice, ves v sv. Čechách 342; z Chvalkovic viz Jiřík Idumea (Edomsko), kraj v Palestině 137, 353 Irsko 332 z Isenburka viz Jindřich Isnik, vesnice v Turecku (dříve Nikaia) 370 Itdlie 285, 321, 323, 332, 339, 362 Izrael 96, 108, 329 Janovice 108; viz též Vrchotovy Janovice Janovice nad Uhlavou 347 z Janovic viz Petr, Purkart Jaroměř, město v sv. Čechách 222, 223, 365 Jemniště, ves u Benešova 336; z Jemniště viz Mikeš Divoký z Jenštejna viz Jan VI. z Jenštejna, Vaněk z Vlašimě Jeruzalém, hl. město Palestiny 133, 325 Jevíčko, město na záp. Moravě 365 Jevišovice, hrad na již. Moravě 261, 374 Jičín, město v sv. Čechách 225, 327; z Jičína: Jan Jičínsko 327, 338, 378 Jihlava, město na Moravě 271, 273, 346 Jílové, město ve stř. Čechách 323 Jindřichův Hradec, město v již. Čechách 262, 371; z Jindřichova Hradce viz Jan, Oldřich Jindřichohradecko 353 Jirkov, město na Chomutovsku 385 Jistebnice, město v již. Čechách 335; z Jistebnice: Petr Hromádka, Zikmund Judea 190 Kadaň, město v sz. Čechách 257, 372, 379 Kadikčy, město v Turecku (dříve Chalcédón) 370 Kalich, hrad u Litoměřic 257, 366 Kamenice nad Lipou, město v jv. Čechách 161, 325, 356, 373; z Kamenice viz Jan Hlas, Prokop Kanaan, Kananejská země 141, 393 Kanice, ves u Hořic 364 Karlštejn, hrad ve stř. Čechách 44, 71, 156, 233, 268, 331, 334, 340, 375; kostel sv. Palmacia u Karlštejna 268 (?), 375 Kartágo, město v sev. Africe 344; biskup: Cyprián Kdyně, město v jz. Čechách 357 Kladruby, klášter v záp. Čechách 119, 208, 209, 210, 291, 314, 349, 380 Kladské hejtmanství 362 Klášter viz Nepomuk Klatovy, město v jz. Čechách 40, 45, 119, 335, 343, 350; dominikánský klášter 350; komenda kři- Zounfkd 350; špitdl 350; z Klatov: Jíra Klatovsko 333 Klokoty, ves u Tábora 214, 217 Klučov, ves u Českého Brodu 357; z Klučova viz Václav Kněževes, tvrz a ves u Prahy 156, 355; z Kněževsi: Jan Knín (= Nový Knín), město u Příbrami 39, 333; z Knína: Matěj Kodaň, hl. město Dánska 313 Kokořín, hrad u Mělníka 366 z Koldic viz Albrecht Koldstejn, hrad na sev. Moravé 339; z Koldstejna viz Hynek
Sv. Pole 349; kostel sv. Ducha 349; kněz: Ambrož; z Hradce: Jan, Matěj Pražák Hradecký kraj 54, 205 Hrádek, hrad na Podbořansku 148, 354 Hrádek, hrad u Jevíčka 365 Hrádek viz Křivoklát Hradiště, hrad na Lužnici 46, 335 Hradiště, klášter u Mnichova Hradiště 53, 54, 338 Hradiště viz Mnichovo Hradiště, Tábor Hrnčíře, ves u Prahy 383 Hrochův Týnec, město ve vých. Čechách 338 Hřeben, kopec u Kunratic proti Novému Hradu 205 Hřeben, kopec, na němž stál Krasíkov 208 Humpolec, město v jv. Čechách 273, 337, 349 Hungarie 285, 379; viz též Uhry Hus, hrad v již. Čechách 329; z Husi viz Mikuláš z Hustířan viz Beneš z Mokrovous Chalcédón (Chalkédón), město v Malé Asii, dnes Kadikóy 370 Cheb, město v záp. Čechách 257, 337, 346, 372 Chelčice, ves v již. Čechách 86; farář: Vojtěch z Donína z Chlumu viz Jan, Petr Chomutov, město v sz. Čechách 214, 218, 252, 257, 346, 364 Chotěboř, město ve vých. Čechách 208, 209 Chotěmice, tvrz u Soběslavi 333; z Chotěmic viz Jan Svídnický z Chotěnova viz Albrecht Chotěšice 365 Chotěšov, klášter v záp. Čechách 121, 208, 210, 350; probošt 162 Choustník, hrad v již. Čechách 77 z Chrasti: Šimon od Bílého Iva Chrudim, město ve vých. Čechách 209, 222, 223, 239, 261, 342, 346, 365 Chrudimsko 338 z Chřenovic viz Milota Chur, město v Německu 328 Chvalkovice, ves v sv. Čechách 342; z Chvalkovic viz Jiřík Idumea (Edomsko), kraj v Palestině 137, 353 Irsko 332 z Isenburka viz Jindřich Isnik, vesnice v Turecku (dříve Nikaia) 370 Itdlie 285, 321, 323, 332, 339, 362 Izrael 96, 108, 329 Janovice 108; viz též Vrchotovy Janovice Janovice nad Uhlavou 347 z Janovic viz Petr, Purkart Jaroměř, město v sv. Čechách 222, 223, 365 Jemniště, ves u Benešova 336; z Jemniště viz Mikeš Divoký z Jenštejna viz Jan VI. z Jenštejna, Vaněk z Vlašimě Jeruzalém, hl. město Palestiny 133, 325 Jevíčko, město na záp. Moravě 365 Jevišovice, hrad na již. Moravě 261, 374 Jičín, město v sv. Čechách 225, 327; z Jičína: Jan Jičínsko 327, 338, 378 Jihlava, město na Moravě 271, 273, 346 Jílové, město ve stř. Čechách 323 Jindřichův Hradec, město v již. Čechách 262, 371; z Jindřichova Hradce viz Jan, Oldřich Jindřichohradecko 353 Jirkov, město na Chomutovsku 385 Jistebnice, město v již. Čechách 335; z Jistebnice: Petr Hromádka, Zikmund Judea 190 Kadaň, město v sz. Čechách 257, 372, 379 Kadikčy, město v Turecku (dříve Chalcédón) 370 Kalich, hrad u Litoměřic 257, 366 Kamenice nad Lipou, město v jv. Čechách 161, 325, 356, 373; z Kamenice viz Jan Hlas, Prokop Kanaan, Kananejská země 141, 393 Kanice, ves u Hořic 364 Karlštejn, hrad ve stř. Čechách 44, 71, 156, 233, 268, 331, 334, 340, 375; kostel sv. Palmacia u Karlštejna 268 (?), 375 Kartágo, město v sev. Africe 344; biskup: Cyprián Kdyně, město v jz. Čechách 357 Kladruby, klášter v záp. Čechách 119, 208, 209, 210, 291, 314, 349, 380 Kladské hejtmanství 362 Klášter viz Nepomuk Klatovy, město v jz. Čechách 40, 45, 119, 335, 343, 350; dominikánský klášter 350; komenda kři- Zounfkd 350; špitdl 350; z Klatov: Jíra Klatovsko 333 Klokoty, ves u Tábora 214, 217 Klučov, ves u Českého Brodu 357; z Klučova viz Václav Kněževes, tvrz a ves u Prahy 156, 355; z Kněževsi: Jan Knín (= Nový Knín), město u Příbrami 39, 333; z Knína: Matěj Kodaň, hl. město Dánska 313 Kokořín, hrad u Mělníka 366 z Koldic viz Albrecht Koldstejn, hrad na sev. Moravé 339; z Koldstejna viz Hynek
Strana 421
420 G 421 Kolín, město ve stř. Čechách 119, 145, 146, 220, 221, 254, 334, 346, 350, 365, 377; klášter žebra- vých mnichů 221; klášter dominikánů 350 Kolín nad Rýnem, město v Německu 325; arcibiskup: Dětřich z Měrsu Kondrac, ves pod Blaníkem 355 Konopiště, hrad u Benešova 333, 337; z Konopiště viz Petr ze Šternberka Konstantinopol (dnes Istanbul), hl. město říše by- zantské 370 Koruna viz Zlatá Koruna Kostelec, hrad nad Sázavou 260, 334; z Kostelce viz Jan Sádlo z Miličína z Kostelce nad Černými Lesy viz Jan ze Smržova Kostnice (Constancí), město v Německu 11—13, IS, 16, 20, 174, 199 237, 258, 271, 311, 320, 322 až 327, 329, 331, 333, 337, 338, 344, 358, 362, 366, 367, 369, 385; katedrdlní chrám 21x, 25; kostel sv. Pavla 16; klášter dominikánů (kazatelů), dnešní Inselhotel 13, 323; žalář na Schnetztoru 325 kostnickÿ koncil 13—16, 19—21, 28, 40, 43, 325, 362 Kostomlaty, ves u Nymburka 357 Košice, ves u Kutné Hory 323 Kouba (Cham), město v Bavorsku 379 Kouřim, město ve stř. Čechách 40, 44, 145, 167, 206, 220, 275, 323, 334, 346, 365; kněží: Jakub, Jan Chůdek, Linhart, Martin Kovařovice, ves u Prahy 383 Kozí Hrddek, hrad u Tábora 335 z Krajku viz Lipolt Krajíř Krakov, město v Polsku 323, 325; biskup: Albert Jastrzembiec Krakovec, hrad u Rakovníka 356; z Krakovce viz Jindřich Lefl z Lažan z Kralovic: Jan Krasíkov (Švamberk), hrad v záp. Čechách 208, 210, 268, 335, 362 z Kravař (u Opavy) viz Beneš, Eliška, Lacek, Petr Strážnický Krumlov, hrad a město v již. Čechách 77, 333, 352 Krušné hory 385 Křivokldt (Hrádek), hrad na Rakovnicku 71, 340 Křivokldtsko 329 u Křížků, vrch u Ládví 34, 331, 340 Kumburk, hrad na Jičínsku 338; z Kumburka viz Hynek Krušina Kunětická hora, vrch u Pardubic 77, 368 Kunratice, ves u Prahy 330 z Kunštdtu viz Hynek Boček, Jan Puška Boček, Viktorin Boček; jiná větev: Boček z Jevišovic, Jan Zajímač Kúřim viz Kouřim; z Kúříma: Matěj z Hostic Kutná Hora, Hora, Hory Kutné, město ve stř. Če- châch 39, 43, 44, 49—52, 59, 61, 62, 66, 69, 98, IOI, 145, 146, 156, 166, 200, 213, 220—222, 254, 264, 269, 271—275, 277, 291, 310, 323, 328, 330, 334, 336, 339, 345, 346, 349, 350, 362, 368, 372, 377, 378, 380, 387; kostel sv. Jakuba 264 (?), 275, 323, 375; fara 275; hostel sv. Jana 272; kostel sv. Martina 40, 377; Kolínská brána 275; Kouřimská brána 40, 377; šachta Tábor 40, 45, 377; Sukův vrch 377; mincmistr: Mikeš Divoký, Mikuláš z Dědibab; rychtář: Václav Do- nínský; Dekret kutnohorský 325 Kynžvart, hrad v záp. Čechách 372, 375 Labe, řeka 70 Ládví, ves jv. od Prahy 34, 331 z Landštejna viz Kateřina Laon, město ve Francii 343; z Laonu: Anselm Lava (Laa), město v Rakousku 378 z Lažan viz Jindřich Lef Ledeč nad Sázavou, město ve vých. Čechách 61, 62, 273, 274, 339, 367; farář: Petr z Ustí Leštno, tvrz na Benešovsku 180, 337, 358; z Leštna viz Václav z Dubé z Lewbic viz Kašpar Libdň, město na Jičínsku 305 z Libočan viz Václav Hájek Lichtenburk (Lichnice), hrad na Čáslavsku 220, 221, 224, 225, 365; z Lichtenburka viz Hynek Krušina z Kumburka Lipany, ves u Českého Brodu 307, 333, 337, 342, 363, 368, 387 Lipnice, hrad na Čáslavsku 61, 142, 177, 327 Litice, hrad v sv. Čechách 261 Litoměřice, město v sz. Čechách 70, 145, 146, 152, 213, 223, 224, 257, 366 Litoméficko 349 Litomyšl, město ve vých. Čechách 222, 223, 346, 366; biskup: Aleš z Březí, Jan Železný Litožnice, býv. ves vých. od Prahy 66, 340 Litva 358, 374 z Lobkovic viz Mikuláš Chudý Lodi, město v Itálii 326 Loket, hrad v sz. Čechách 372 Lombardie 351 Lomnice, hrad v již. Čechách 263, 264 z Lomnice (na Moravě) viz Jan z Lomnice Lounský kraj 65; Lounsko 350 Louny (Luna), město v záp. Čechách 45, 119, 152, 218, 252, 253, 305, 306, 346, 349, 350, 381, 382; předměstí Bendtky 349, 350; kostel sv. Barbory
420 G 421 Kolín, město ve stř. Čechách 119, 145, 146, 220, 221, 254, 334, 346, 350, 365, 377; klášter žebra- vých mnichů 221; klášter dominikánů 350 Kolín nad Rýnem, město v Německu 325; arcibiskup: Dětřich z Měrsu Kondrac, ves pod Blaníkem 355 Konopiště, hrad u Benešova 333, 337; z Konopiště viz Petr ze Šternberka Konstantinopol (dnes Istanbul), hl. město říše by- zantské 370 Koruna viz Zlatá Koruna Kostelec, hrad nad Sázavou 260, 334; z Kostelce viz Jan Sádlo z Miličína z Kostelce nad Černými Lesy viz Jan ze Smržova Kostnice (Constancí), město v Německu 11—13, IS, 16, 20, 174, 199 237, 258, 271, 311, 320, 322 až 327, 329, 331, 333, 337, 338, 344, 358, 362, 366, 367, 369, 385; katedrdlní chrám 21x, 25; kostel sv. Pavla 16; klášter dominikánů (kazatelů), dnešní Inselhotel 13, 323; žalář na Schnetztoru 325 kostnickÿ koncil 13—16, 19—21, 28, 40, 43, 325, 362 Kostomlaty, ves u Nymburka 357 Košice, ves u Kutné Hory 323 Kouba (Cham), město v Bavorsku 379 Kouřim, město ve stř. Čechách 40, 44, 145, 167, 206, 220, 275, 323, 334, 346, 365; kněží: Jakub, Jan Chůdek, Linhart, Martin Kovařovice, ves u Prahy 383 Kozí Hrddek, hrad u Tábora 335 z Krajku viz Lipolt Krajíř Krakov, město v Polsku 323, 325; biskup: Albert Jastrzembiec Krakovec, hrad u Rakovníka 356; z Krakovce viz Jindřich Lefl z Lažan z Kralovic: Jan Krasíkov (Švamberk), hrad v záp. Čechách 208, 210, 268, 335, 362 z Kravař (u Opavy) viz Beneš, Eliška, Lacek, Petr Strážnický Krumlov, hrad a město v již. Čechách 77, 333, 352 Krušné hory 385 Křivokldt (Hrádek), hrad na Rakovnicku 71, 340 Křivokldtsko 329 u Křížků, vrch u Ládví 34, 331, 340 Kumburk, hrad na Jičínsku 338; z Kumburka viz Hynek Krušina Kunětická hora, vrch u Pardubic 77, 368 Kunratice, ves u Prahy 330 z Kunštdtu viz Hynek Boček, Jan Puška Boček, Viktorin Boček; jiná větev: Boček z Jevišovic, Jan Zajímač Kúřim viz Kouřim; z Kúříma: Matěj z Hostic Kutná Hora, Hora, Hory Kutné, město ve stř. Če- châch 39, 43, 44, 49—52, 59, 61, 62, 66, 69, 98, IOI, 145, 146, 156, 166, 200, 213, 220—222, 254, 264, 269, 271—275, 277, 291, 310, 323, 328, 330, 334, 336, 339, 345, 346, 349, 350, 362, 368, 372, 377, 378, 380, 387; kostel sv. Jakuba 264 (?), 275, 323, 375; fara 275; hostel sv. Jana 272; kostel sv. Martina 40, 377; Kolínská brána 275; Kouřimská brána 40, 377; šachta Tábor 40, 45, 377; Sukův vrch 377; mincmistr: Mikeš Divoký, Mikuláš z Dědibab; rychtář: Václav Do- nínský; Dekret kutnohorský 325 Kynžvart, hrad v záp. Čechách 372, 375 Labe, řeka 70 Ládví, ves jv. od Prahy 34, 331 z Landštejna viz Kateřina Laon, město ve Francii 343; z Laonu: Anselm Lava (Laa), město v Rakousku 378 z Lažan viz Jindřich Lef Ledeč nad Sázavou, město ve vých. Čechách 61, 62, 273, 274, 339, 367; farář: Petr z Ustí Leštno, tvrz na Benešovsku 180, 337, 358; z Leštna viz Václav z Dubé z Lewbic viz Kašpar Libdň, město na Jičínsku 305 z Libočan viz Václav Hájek Lichtenburk (Lichnice), hrad na Čáslavsku 220, 221, 224, 225, 365; z Lichtenburka viz Hynek Krušina z Kumburka Lipany, ves u Českého Brodu 307, 333, 337, 342, 363, 368, 387 Lipnice, hrad na Čáslavsku 61, 142, 177, 327 Litice, hrad v sv. Čechách 261 Litoměřice, město v sz. Čechách 70, 145, 146, 152, 213, 223, 224, 257, 366 Litoméficko 349 Litomyšl, město ve vých. Čechách 222, 223, 346, 366; biskup: Aleš z Březí, Jan Železný Litožnice, býv. ves vých. od Prahy 66, 340 Litva 358, 374 z Lobkovic viz Mikuláš Chudý Lodi, město v Itálii 326 Loket, hrad v sz. Čechách 372 Lombardie 351 Lomnice, hrad v již. Čechách 263, 264 z Lomnice (na Moravě) viz Jan z Lomnice Lounský kraj 65; Lounsko 350 Louny (Luna), město v záp. Čechách 45, 119, 152, 218, 252, 253, 305, 306, 346, 349, 350, 381, 382; předměstí Bendtky 349, 350; kostel sv. Barbory
Strana 422
305; hldster sv. Anny 349, 350; kl. Maří Magdalény 349; kl. dominikdnů 349; Pražská brdna 349; Žatecká brána 349; farář: Petr Špička Louňovice, klášter pod Blaníkem 119, 350 z Lukavce: Jan Lutterworth, město v Anglii 326 Lutych, město v Belgii 308 Lužice 71 Lužnice, řeka v již. Čechách 335, 354, 358 Lyra u Evreux, místo ve Francii 344; z Lyry: Mikuláš Machovice, býv. tvrz u Hluboké 333; z Machovic viz Chval, Kuneš Makotfasy, ves sz. od Prahy 66, 219, 340, 364 Mald Asie 370 Maleč, ves sev. od Chotěboře 338 Malešov, hrad u Kutné Hory 269, 342, 361, 373, 376 z Malenovic viz Hynek Samovalský Maletice, ves v již. Čechách 182; farář: „„Prorok““ Malý (Panský) Bor, ves u Horažďovic 162, 356 Marmarské moře 370 Mašťov, město v sz. Čechách 340, 349, 372 Melechov, vrch u Ledče n. S. 61(?), 339 Mělník, město ve stř. Čechách 156, 306, 382, 383 Městec viz Heřmanův Městec; Městecký viz Jan Michalovice (Michelšperk), hrad u Mladé Boleslavi 333, 340; z Michalovic viz Jan Michalec, Jan mladý, Jan Kruhlata, Jindřich, Petr Mikovice, ves u Kralup n. Vlt. 367; z Míhovic | viz One& Mikulov, město na již. Moravě 384 Mildn, město v sev. Itálii 297 Miletín, město v sv. Čechách 368 Miletínek, ves sz. od Miletína 368; z Miletínka viz Diviš Bořek Milevsko, Milevský klášter, klášter v již. Čechách 53, 119, 348; opat: Jarloch; z Milevska viz Jiří Miličín, město v již. Čechách 85, 177, 179, 354; z Miličína viz Jan Sádlo z Kostelce z Mindelheimu: Heřman Minsterberské knížectví 362 Misa 208; viz Stříbro Míšeň, město v Německu 225, 321 Mladá Boleslav, město ve stř. Čechách 333 Mladoňovice, ves na jižní Moravě 359; z Mlado- ňovic viz Petr Mnichov, město v Německu 332 Mnichovo Hradiště, klášter a město v sev. Čechách 119, 338, 349; viz též Hradiště Mohuč, město v Německu; arcibiskup: Jan Na- ssavský, Konrád v. Duna z Mokrovous viz Beneš Montierneuf, klášter ve Francii 344; opat: Vilém z Montlaudunu Morava, Markrabství moravské 9, 20, 21, 40, 43, 45, IO4, 108, 123, 147, 162, 165, 166, 214, 227, 233, 236, 239, 244, 259, 269—271, 274, 303, 315, 321, 339, 346, 355, 359, 368, 373, 376, 380 Morava, řeka 214 Most, město v sz. Čechách 225, 250—254, 271 Mšeno nad Budyní (= Mšené-lázně), ves v sz. Čechách 323 Mýto viz Vysoké Mýto Mže viz Berounka Náchod, město v sv. Čechách 236, 341, 365, 368; z Náchoda viz Hynek Červenohorský Namyslav, město ve Slezsku 303 nassavský hrabě 257 Nebovidy, ves u Kutné Hory 377 Nedakonice (Nedakunice), ves u Uherského Hra- diště 214, 363 Nechanice, město ve vých. Čechách 367 Němčí, hrad a město ve Slezsku 303, 315, 318, 379, 380 Německo (Alemanie) 285, 321, 346, 379 Německý (dnes Havlíčkův) Brod, město ve vých. Čechách 314, 342, 378, 380, 386; z Něm. Brodu: Michal de Causis Nemějice, ves u Bechyně 247 Nepomuk, klášter v jz. Čechách 53, 119, 338, 348 Netolice, město v již. Čechách 107, 347 Nežárka, řeka v již. Čechách 374 Nicea (Nikaia), mésto v Bithynii, dnes Isnik v Turecku 370 Nikopol, město v sz. Bulharsku 380 Nisa, město ve Slezsku 303 Norimberk, město v Německu 284, 346, 368, 379 Nová Bystřice, město v již. Čechách 83, 142, 341, 353 Nová marka braniborská (Neumark) 368 Nové Hrady, hrad a město v již. Čechách 77 Nové Mesto nad Váhom, město na Slovensku 352 z Nového Mesta: Kaška Nový hrad (Wenzelštejn), hrad u Kunratic 30, 66, 71, 162, 166, 167, 205, 206, 330, 331, 333, 340 Nymburk, město ve stř. Čechách 119, 145, 146, 156, 167, 220, 347, 350, 357, 361; klášter dominikánů 350; z Nymburka: Vavřinec Obrovice, ves v sz. Čechách 340; z Obrovic asi Petr Obrovec
305; hldster sv. Anny 349, 350; kl. Maří Magdalény 349; kl. dominikdnů 349; Pražská brdna 349; Žatecká brána 349; farář: Petr Špička Louňovice, klášter pod Blaníkem 119, 350 z Lukavce: Jan Lutterworth, město v Anglii 326 Lutych, město v Belgii 308 Lužice 71 Lužnice, řeka v již. Čechách 335, 354, 358 Lyra u Evreux, místo ve Francii 344; z Lyry: Mikuláš Machovice, býv. tvrz u Hluboké 333; z Machovic viz Chval, Kuneš Makotfasy, ves sz. od Prahy 66, 219, 340, 364 Mald Asie 370 Maleč, ves sev. od Chotěboře 338 Malešov, hrad u Kutné Hory 269, 342, 361, 373, 376 z Malenovic viz Hynek Samovalský Maletice, ves v již. Čechách 182; farář: „„Prorok““ Malý (Panský) Bor, ves u Horažďovic 162, 356 Marmarské moře 370 Mašťov, město v sz. Čechách 340, 349, 372 Melechov, vrch u Ledče n. S. 61(?), 339 Mělník, město ve stř. Čechách 156, 306, 382, 383 Městec viz Heřmanův Městec; Městecký viz Jan Michalovice (Michelšperk), hrad u Mladé Boleslavi 333, 340; z Michalovic viz Jan Michalec, Jan mladý, Jan Kruhlata, Jindřich, Petr Mikovice, ves u Kralup n. Vlt. 367; z Míhovic | viz One& Mikulov, město na již. Moravě 384 Mildn, město v sev. Itálii 297 Miletín, město v sv. Čechách 368 Miletínek, ves sz. od Miletína 368; z Miletínka viz Diviš Bořek Milevsko, Milevský klášter, klášter v již. Čechách 53, 119, 348; opat: Jarloch; z Milevska viz Jiří Miličín, město v již. Čechách 85, 177, 179, 354; z Miličína viz Jan Sádlo z Kostelce z Mindelheimu: Heřman Minsterberské knížectví 362 Misa 208; viz Stříbro Míšeň, město v Německu 225, 321 Mladá Boleslav, město ve stř. Čechách 333 Mladoňovice, ves na jižní Moravě 359; z Mlado- ňovic viz Petr Mnichov, město v Německu 332 Mnichovo Hradiště, klášter a město v sev. Čechách 119, 338, 349; viz též Hradiště Mohuč, město v Německu; arcibiskup: Jan Na- ssavský, Konrád v. Duna z Mokrovous viz Beneš Montierneuf, klášter ve Francii 344; opat: Vilém z Montlaudunu Morava, Markrabství moravské 9, 20, 21, 40, 43, 45, IO4, 108, 123, 147, 162, 165, 166, 214, 227, 233, 236, 239, 244, 259, 269—271, 274, 303, 315, 321, 339, 346, 355, 359, 368, 373, 376, 380 Morava, řeka 214 Most, město v sz. Čechách 225, 250—254, 271 Mšeno nad Budyní (= Mšené-lázně), ves v sz. Čechách 323 Mýto viz Vysoké Mýto Mže viz Berounka Náchod, město v sv. Čechách 236, 341, 365, 368; z Náchoda viz Hynek Červenohorský Namyslav, město ve Slezsku 303 nassavský hrabě 257 Nebovidy, ves u Kutné Hory 377 Nedakonice (Nedakunice), ves u Uherského Hra- diště 214, 363 Nechanice, město ve vých. Čechách 367 Němčí, hrad a město ve Slezsku 303, 315, 318, 379, 380 Německo (Alemanie) 285, 321, 346, 379 Německý (dnes Havlíčkův) Brod, město ve vých. Čechách 314, 342, 378, 380, 386; z Něm. Brodu: Michal de Causis Nemějice, ves u Bechyně 247 Nepomuk, klášter v jz. Čechách 53, 119, 338, 348 Netolice, město v již. Čechách 107, 347 Nežárka, řeka v již. Čechách 374 Nicea (Nikaia), mésto v Bithynii, dnes Isnik v Turecku 370 Nikopol, město v sz. Bulharsku 380 Nisa, město ve Slezsku 303 Norimberk, město v Německu 284, 346, 368, 379 Nová Bystřice, město v již. Čechách 83, 142, 341, 353 Nová marka braniborská (Neumark) 368 Nové Hrady, hrad a město v již. Čechách 77 Nové Mesto nad Váhom, město na Slovensku 352 z Nového Mesta: Kaška Nový hrad (Wenzelštejn), hrad u Kunratic 30, 66, 71, 162, 166, 167, 205, 206, 330, 331, 333, 340 Nymburk, město ve stř. Čechách 119, 145, 146, 156, 167, 220, 347, 350, 357, 361; klášter dominikánů 350; z Nymburka: Vavřinec Obrovice, ves v sz. Čechách 340; z Obrovic asi Petr Obrovec
Strana 423
422 $k 423 Okoř, hrad u Prahy 219, 364 Olomouc 371; měšťané 214; biskup: Jan XII. Železný Opatovice (nad Labem), klášter u Pardubic 119, 349 Opočno, město ve vých. Čechách 362; z Opočna viz Jan Městecký Oreb, vrch ve vých. Čechách 54 Orlík, hrad nad Vltavou 222; z Orlíka viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Osek, hrad a klášter v záp. Čechách 250, 349 Ostroh, město na již. Moravě 269, 373; z Ostroha viz Hašek Ostrov (klášter sv. Kiliána), klášter u Davle 119, 348 ostřihomský arcibiskup viz Jan de Kanisza Oxford, město v Anglii 325, 326; univerzita 326, 346 Ozora, panství 339; z Ozory viz Pippo Spano Páleč viz Velký Páleč Palestina, území v Malé Asii 353 Panenský Týnec, klášter na Lounsku 350 Panna, hrádek u Litoměřic 366 Pardubice, město ve vých. Čechách 77, 349, 365, 368; klášter (Pardidub) 222; z Pardubic viz Arnošt Flaška, Smil Flaška Pardubicko 367 Paříž 343, 344; univerzita 325, 344, 385; kancléř univ.: Jan Charlier z Gersona Pelhřimov, město v jv. Čechách 333, 337 Pelhřimovsko 333 z Pernštejna viz Vilém Pihle, tvrz u Litomyšle 366 Pikardie, území ve Francii 354 Pirkštejn, hrad v Ratajích n. S. 333 Pisa, město v Itálii 322, 323 Písek, město v již. Čechách 107, 119, 168, 206, 347. 350, 351, 356 Písecký kraj 49, 333 Pístné, tvrz a ves na Křivoklátsku 329 Plavno (Plauen), město v Německu 375; z Plavna viz Jindřich z Plumlova viz Jindřich Plzeň, město v záp. Čechách 45, 46, 49, 90, 108, 119, 210, 213, 253, 331, 335, 346, 349, 352, 363, 374, 379, 385; klášter řádu německých rytířů 349; klášter dominikánů 349; z Plzně: Pešček, Prokop Plzeňský kraj 53, 54, 148, 162, 208, 210; Plzeňský lantfríd 366, 379; Plzeňsko 331, 347 Poděbrady, město ve stř. Čechách 356; z Poděbrad viz Hynek Boček a Viktorin Boček z Kunštátu Poděbradsko 166 Poděhusy, hrad v již. Čechách 264 Podlažice, klášter ve vých. Čechách 78, 222, 342, 365 z Pohořelic viz Hynek Samovalský z Malenovic Pojizeří 338 z Polenska viz Hanuš Police nad Metují, město v sv. Čechách 236, 368 Polička, město ve vých. Čechách 222, 223, 271, 346, 365 Polsko 323, 339, 346, 358, 362, 374; král: Vladi- slav II. Jagellonský Popovice, tvrz a ves na Benešovsku 179, 180, 358 de Portugruano viz Antonín Akvilejský Porýní 322 Poříčí nad Sdzavou, ves na Benešovsku 61, 62 Postoloprty (,„Porta Apostolorum““), klášter v záp. Čechách 65, 119, 340, 349, 350 Praha, Pražské město 5, 11, 12, 14, 21, 22, 29, 30, 34, 36, 39, 43, 44, 46, 47, 50, 51, 53, 54, 61, 62, 65, 66, 69—72, 75—78, 82, 85, 86, 89—92, 101, 103, IO4, IO8, I15, I24, I45, I46, 151, 155, 156, 161, 1I80—182, 184, 190, 205, 206, 208, 214, 217—219, 222—225, 227, 231, 232, 236, 2309, 242, 244—246, 250, 269, 272, 273, 305, 311, 312, 315, 320, 321, 324, 325, 328—330, 332—342, 346, 347, 350. 354—357, 359, 361, 362, 364, 365, 368, 370, 372, 373, 376, 380, 381, 383, 385, 387 Staré (Veliké) Město pražské 11, 30, 34, 36, 50, 51, 58, 61, 69, 70, 72, 75, 89, 90, 102—104, 121, 158, 180, 183, 205, 219, 222, 224, 225, 229, 242, 243, 246, 253, 260, 264, 305—307, 330, 331, 340—342, 346, 350, 352, 359, 361, 373, 38" 382; purkmistr: Jan Bradatý; Staroměstské ná- městí 151, 361; Staroměstská radnice 33, 51, 184, 223, 242, 264, 273, 382 Židovské město 342 Nové Město pražské 11, 13, 19, 31, 36, 39, 50, 51, 61, 66—70, 72, 75, 89, 102, 103, 158, 167, 180, 182, 224, 229, 242, 244, 260, 306, 313, 323, 328, 329, 331, 332, 339, 340, 350, 382, 383; No- voměstská radnice 30, 330 Malá Strana, Malostranské město, Menší Město pražské 36, 39, 54, 58, 75, 166, 334, 343, 346, 348, 350; malostranská radnice 36 Pražský hrad, Hrad 33, 34, 36, 39, 44; 50, 52 až 54; 57, 58, 61, 65, 70, 71, 72, 78, 80, 91, 98, 101, 151, 156, 162, 166, 167, 223—225, 238, 330, 337, 338, 341, 343 Karlova univerzita, učení pražské 11, 189, 305 až 307, 321, 323, 325, 346, 355, 362, 376; artistická fakulta 305, 306, 318, 376; lékařská fakulta 331; Karlova kolej, Karolinum 184, 189,
422 $k 423 Okoř, hrad u Prahy 219, 364 Olomouc 371; měšťané 214; biskup: Jan XII. Železný Opatovice (nad Labem), klášter u Pardubic 119, 349 Opočno, město ve vých. Čechách 362; z Opočna viz Jan Městecký Oreb, vrch ve vých. Čechách 54 Orlík, hrad nad Vltavou 222; z Orlíka viz Petr Zmrzlík ze Svojšína Osek, hrad a klášter v záp. Čechách 250, 349 Ostroh, město na již. Moravě 269, 373; z Ostroha viz Hašek Ostrov (klášter sv. Kiliána), klášter u Davle 119, 348 ostřihomský arcibiskup viz Jan de Kanisza Oxford, město v Anglii 325, 326; univerzita 326, 346 Ozora, panství 339; z Ozory viz Pippo Spano Páleč viz Velký Páleč Palestina, území v Malé Asii 353 Panenský Týnec, klášter na Lounsku 350 Panna, hrádek u Litoměřic 366 Pardubice, město ve vých. Čechách 77, 349, 365, 368; klášter (Pardidub) 222; z Pardubic viz Arnošt Flaška, Smil Flaška Pardubicko 367 Paříž 343, 344; univerzita 325, 344, 385; kancléř univ.: Jan Charlier z Gersona Pelhřimov, město v jv. Čechách 333, 337 Pelhřimovsko 333 z Pernštejna viz Vilém Pihle, tvrz u Litomyšle 366 Pikardie, území ve Francii 354 Pirkštejn, hrad v Ratajích n. S. 333 Pisa, město v Itálii 322, 323 Písek, město v již. Čechách 107, 119, 168, 206, 347. 350, 351, 356 Písecký kraj 49, 333 Pístné, tvrz a ves na Křivoklátsku 329 Plavno (Plauen), město v Německu 375; z Plavna viz Jindřich z Plumlova viz Jindřich Plzeň, město v záp. Čechách 45, 46, 49, 90, 108, 119, 210, 213, 253, 331, 335, 346, 349, 352, 363, 374, 379, 385; klášter řádu německých rytířů 349; klášter dominikánů 349; z Plzně: Pešček, Prokop Plzeňský kraj 53, 54, 148, 162, 208, 210; Plzeňský lantfríd 366, 379; Plzeňsko 331, 347 Poděbrady, město ve stř. Čechách 356; z Poděbrad viz Hynek Boček a Viktorin Boček z Kunštátu Poděbradsko 166 Poděhusy, hrad v již. Čechách 264 Podlažice, klášter ve vých. Čechách 78, 222, 342, 365 z Pohořelic viz Hynek Samovalský z Malenovic Pojizeří 338 z Polenska viz Hanuš Police nad Metují, město v sv. Čechách 236, 368 Polička, město ve vých. Čechách 222, 223, 271, 346, 365 Polsko 323, 339, 346, 358, 362, 374; král: Vladi- slav II. Jagellonský Popovice, tvrz a ves na Benešovsku 179, 180, 358 de Portugruano viz Antonín Akvilejský Porýní 322 Poříčí nad Sdzavou, ves na Benešovsku 61, 62 Postoloprty (,„Porta Apostolorum““), klášter v záp. Čechách 65, 119, 340, 349, 350 Praha, Pražské město 5, 11, 12, 14, 21, 22, 29, 30, 34, 36, 39, 43, 44, 46, 47, 50, 51, 53, 54, 61, 62, 65, 66, 69—72, 75—78, 82, 85, 86, 89—92, 101, 103, IO4, IO8, I15, I24, I45, I46, 151, 155, 156, 161, 1I80—182, 184, 190, 205, 206, 208, 214, 217—219, 222—225, 227, 231, 232, 236, 2309, 242, 244—246, 250, 269, 272, 273, 305, 311, 312, 315, 320, 321, 324, 325, 328—330, 332—342, 346, 347, 350. 354—357, 359, 361, 362, 364, 365, 368, 370, 372, 373, 376, 380, 381, 383, 385, 387 Staré (Veliké) Město pražské 11, 30, 34, 36, 50, 51, 58, 61, 69, 70, 72, 75, 89, 90, 102—104, 121, 158, 180, 183, 205, 219, 222, 224, 225, 229, 242, 243, 246, 253, 260, 264, 305—307, 330, 331, 340—342, 346, 350, 352, 359, 361, 373, 38" 382; purkmistr: Jan Bradatý; Staroměstské ná- městí 151, 361; Staroměstská radnice 33, 51, 184, 223, 242, 264, 273, 382 Židovské město 342 Nové Město pražské 11, 13, 19, 31, 36, 39, 50, 51, 61, 66—70, 72, 75, 89, 102, 103, 158, 167, 180, 182, 224, 229, 242, 244, 260, 306, 313, 323, 328, 329, 331, 332, 339, 340, 350, 382, 383; No- voměstská radnice 30, 330 Malá Strana, Malostranské město, Menší Město pražské 36, 39, 54, 58, 75, 166, 334, 343, 346, 348, 350; malostranská radnice 36 Pražský hrad, Hrad 33, 34, 36, 39, 44; 50, 52 až 54; 57, 58, 61, 65, 70, 71, 72, 78, 80, 91, 98, 101, 151, 156, 162, 166, 167, 223—225, 238, 330, 337, 338, 341, 343 Karlova univerzita, učení pražské 11, 189, 305 až 307, 321, 323, 325, 346, 355, 362, 376; artistická fakulta 305, 306, 318, 376; lékařská fakulta 331; Karlova kolej, Karolinum 184, 189,
Strana 424
219, 246, 265, 320, 355, 359, 364; kolej českého ndroda (,,U černé růže““) 321 Kostely a kaple: sv. Ambrože 332, 348; sv. Antonína (v Podskalí) 341; sv. Apolináře 29, 66, 146, 329; sv. Barbory 350; Betlémská kaple, Betlém 11, I2, 200, 246, 260, 320, 332, 352, 362, 373; sv. Ducha 381; oltář sv. Alžběty 381; sv. Františka 350; sv. Havla 220, 381; sv. Jakuba 350; sv. Jana (v Podskalí) 341; sv. Karla, Karlov 66, 153; sv. Katefiny 340; sv. Klimenta 103; sv. Kříže Většího 342; P. Marie Na louži 33, 321, 331, kaple sv. Kosmy a Damiána 331; P. Marie Na písku (= P. Marie Sněžné) 242, 259, 330, 331; P. Marie Na trdvníčku (= Na slupi) 151; P. Marie v Týně 245, 370; sv. Markéty 151; sv. Martina ve zdi 11, 321; Maří Magdalény 341; sv. Michala 11, 34, 90, 146, 189, 222, 245, 244, 264, 265, 321, 369, 387; sv. Mikuldše (na Starém Městě) 243, 244, 260, 373, 382, oltář P. Marie 382, kněz: Jaroslav; sv. Mikuldše (na Malé Straně) 58, škola sv. Mikuláše 36; sv. Pankráce 151, 152, 155, 156, 161, 162, 165, 355, 357; sv. Petra (Na poříčí) 116, 243, kněz: Filip, Pro- kop Holý; sv. Petra a Pavla (Na Zderaze) 347, 348; sv. Štěpána Na rybníčku 30, 259, 329; sv. Tomdše 332; sv. Valentina 82, 342; sv. Víta, Pražský kostel 101, 225, 233, 238, 305, 332, 337, 338, 382, oltdf sv. Václava 305, 382, kaple sv. Václava 33; sv. Vojtěcha Na Zderaze 11, 13, 19, 320, 323; sv. Vojtěcha (v Podvyšehradí) 341 Kláštery: sv. Ambrože 34, 62, 75, 90, 119, 182, 184, 331, 332; sv. Anny 72, 121, 225, 341, 350, 359; sv. Benedikta 341; sv. Ducha 121, 350; sv. Františka 121, 350; sv. Jakuba 121, 189, 350; sv. Jiří 101, 225, 366; kartouzský kldšter 33, I19, 330, 331, 348; sv. Kateřiny 66, 121, 340, 350; sv. Klimenta 119, 347, 349; sv. Kříže Většího 82, 342; P. Marie konec mosta 119; P. Marie Na písku (karmelitánů) 30, 33, 50, 51, 331; P. Marie Na trávníčku, Na Botiči (Na slupi) 119, 151, 349; sv. Maří Magdalény 75, 121, 341, 350; Slovany, Na Slovanech 59, 66, 155, 346, 373; Strahov 34, 58, 70, 119, 332, 339, 348; sv. Tomáše 34, 36, 58, 72, 119, 339, 349; sv. Vavřince 341, 350; Na Zderaze 103, 119 Ulice, náměstí: Anenské nám. 341, 350; Arbesovo (dříve Jakubské) nám. 331; Dušní ul. 350; Husova ul. 331; Jakubské ( Arbesovo) nám. 331; Josefská ul. 332; Jungmannovo nám. 330; Kaprova ( Va- lentinskd) ul. 342; Karlovo ndm. 357, 364; Kartouzská ul. 331; Komenského ul. 331; Kovář- ská (Spálená) ul. 361; Kozí ul. 382; Krakovská ul. 331; Kurný trh (Staroměstské nám.) 373; Letenská ul. 332; Liliová ul. 383; Malé nám. 321; Maridnské nám. (dr. V. Vacka) 331; Martinská ul. 321; Michalská ul. 321; Mostecká ul. 332; Na příkopě 321; Nebovidská ul. 341; Nerudova (dříve Strahovská) ul. 340; Novoměstský rynek 336; Ovocný trh (Malé nám.) 321, 361; nám. pri- mátora dr. Václava Vacka 333; Přívozní ul. 331; Strahovská ul. (Nerudova) 340; Štupartská ul. 359; U lužického semináře (Lužická) 332, 342; U staré školy 382; Valdštejnská ul. 342; Va- lentinská (dnes Kaprova) ul. 342, 352 Brány, věže, hradby: Poříčská (též Špitálská) br. 62, 339; Prašná br. 332; Strahovská br. 66, 340; Ujezdská br. 331; Malostranská mostecká věž 58, 333, 356; Hladová zeď 331; Staroměstský příkop 332 Domy: arcibiskupský dvůr 34, 36, 332; domy krdlovské 75, 341; dvůr králův 330; dům podko- mořího 58; Clam-Gallasův palác 331; Michnovský palác 341; Obecní dům 341; dům Petra Zmrzlíka 182, 189, 336, 352, 355, 359; Platýz 331; Rožmberský dům 359; Saský dům, dům saského vévody (,,U Stajnicà'') 36, 58, 89, 166, 333; Sta- roméstskd rychta 361; U bílého lva 205, 361; U černé růže 321; U černého orla 341; U džbera 364; U hybernů 332; U Myslíků 366, 367; U vě- nečků 336; Viléma Zajíce 66; Zahrady: arcibiskupská zahrada 82; Valdštejnská zahrada 342; Vojanovy sady 342 Karlův most 36, 347 Osady a místa v Praze a okolí: Bojiště viz Vítkov; Bruska (Brusnice) 71, 78, 82, 342; Bubeneč 328, 342; Bubny 25, 328; osada sv. Jakuba 331; Hradčany 58, 70—72; „„Kalich““, ,,hora Kalicha'' viz Vítkov; Kampa 341; Karlín 339, 343; Kavčí Hora, Kavét skála 156, 355; ,,Krakov'' (Kra- kovská ul.) 331; Královská obora 78, 82, 328, 340, 342; Na písku 82, 342; Na rybníčku 329; Na slupi 329; Nebovidy 341; Ovenec (Bubeneč) 25, 78, 82, 328, 340, 342; Podolí 155, 355; Podskalí 331, 340; Pohořelec 70, 71; Poříčí 116, 244, 245, 347; Psáře (osada mezi Vyšehradem a No- vým Městem) 25, 152, 328; kostel 25; Psdfsk$ potok 184; Smíchov 331; Střešovice 341; Špitálské pole (Karlín) 86, 89, 339, 343; Štvanice 62, 339; Těšnov 339; Újezd 341; Vítkov, Vítkova hora, „„ZŽižkov“, „„Bojiště“, „„Kalich“ 78, 83, 86, 90, 91, 291, 310, 314, 342, 343, 380, 387; Zderaz (,,V Smradařích“) 320, 323, 348; Žižkov viz Vítkov pražský biskup, arcibiskup: Albík z Uničova,
219, 246, 265, 320, 355, 359, 364; kolej českého ndroda (,,U černé růže““) 321 Kostely a kaple: sv. Ambrože 332, 348; sv. Antonína (v Podskalí) 341; sv. Apolináře 29, 66, 146, 329; sv. Barbory 350; Betlémská kaple, Betlém 11, I2, 200, 246, 260, 320, 332, 352, 362, 373; sv. Ducha 381; oltář sv. Alžběty 381; sv. Františka 350; sv. Havla 220, 381; sv. Jakuba 350; sv. Jana (v Podskalí) 341; sv. Karla, Karlov 66, 153; sv. Katefiny 340; sv. Klimenta 103; sv. Kříže Většího 342; P. Marie Na louži 33, 321, 331, kaple sv. Kosmy a Damiána 331; P. Marie Na písku (= P. Marie Sněžné) 242, 259, 330, 331; P. Marie Na trdvníčku (= Na slupi) 151; P. Marie v Týně 245, 370; sv. Markéty 151; sv. Martina ve zdi 11, 321; Maří Magdalény 341; sv. Michala 11, 34, 90, 146, 189, 222, 245, 244, 264, 265, 321, 369, 387; sv. Mikuldše (na Starém Městě) 243, 244, 260, 373, 382, oltář P. Marie 382, kněz: Jaroslav; sv. Mikuldše (na Malé Straně) 58, škola sv. Mikuláše 36; sv. Pankráce 151, 152, 155, 156, 161, 162, 165, 355, 357; sv. Petra (Na poříčí) 116, 243, kněz: Filip, Pro- kop Holý; sv. Petra a Pavla (Na Zderaze) 347, 348; sv. Štěpána Na rybníčku 30, 259, 329; sv. Tomdše 332; sv. Valentina 82, 342; sv. Víta, Pražský kostel 101, 225, 233, 238, 305, 332, 337, 338, 382, oltdf sv. Václava 305, 382, kaple sv. Václava 33; sv. Vojtěcha Na Zderaze 11, 13, 19, 320, 323; sv. Vojtěcha (v Podvyšehradí) 341 Kláštery: sv. Ambrože 34, 62, 75, 90, 119, 182, 184, 331, 332; sv. Anny 72, 121, 225, 341, 350, 359; sv. Benedikta 341; sv. Ducha 121, 350; sv. Františka 121, 350; sv. Jakuba 121, 189, 350; sv. Jiří 101, 225, 366; kartouzský kldšter 33, I19, 330, 331, 348; sv. Kateřiny 66, 121, 340, 350; sv. Klimenta 119, 347, 349; sv. Kříže Většího 82, 342; P. Marie konec mosta 119; P. Marie Na písku (karmelitánů) 30, 33, 50, 51, 331; P. Marie Na trávníčku, Na Botiči (Na slupi) 119, 151, 349; sv. Maří Magdalény 75, 121, 341, 350; Slovany, Na Slovanech 59, 66, 155, 346, 373; Strahov 34, 58, 70, 119, 332, 339, 348; sv. Tomáše 34, 36, 58, 72, 119, 339, 349; sv. Vavřince 341, 350; Na Zderaze 103, 119 Ulice, náměstí: Anenské nám. 341, 350; Arbesovo (dříve Jakubské) nám. 331; Dušní ul. 350; Husova ul. 331; Jakubské ( Arbesovo) nám. 331; Josefská ul. 332; Jungmannovo nám. 330; Kaprova ( Va- lentinskd) ul. 342; Karlovo ndm. 357, 364; Kartouzská ul. 331; Komenského ul. 331; Kovář- ská (Spálená) ul. 361; Kozí ul. 382; Krakovská ul. 331; Kurný trh (Staroměstské nám.) 373; Letenská ul. 332; Liliová ul. 383; Malé nám. 321; Maridnské nám. (dr. V. Vacka) 331; Martinská ul. 321; Michalská ul. 321; Mostecká ul. 332; Na příkopě 321; Nebovidská ul. 341; Nerudova (dříve Strahovská) ul. 340; Novoměstský rynek 336; Ovocný trh (Malé nám.) 321, 361; nám. pri- mátora dr. Václava Vacka 333; Přívozní ul. 331; Strahovská ul. (Nerudova) 340; Štupartská ul. 359; U lužického semináře (Lužická) 332, 342; U staré školy 382; Valdštejnská ul. 342; Va- lentinská (dnes Kaprova) ul. 342, 352 Brány, věže, hradby: Poříčská (též Špitálská) br. 62, 339; Prašná br. 332; Strahovská br. 66, 340; Ujezdská br. 331; Malostranská mostecká věž 58, 333, 356; Hladová zeď 331; Staroměstský příkop 332 Domy: arcibiskupský dvůr 34, 36, 332; domy krdlovské 75, 341; dvůr králův 330; dům podko- mořího 58; Clam-Gallasův palác 331; Michnovský palác 341; Obecní dům 341; dům Petra Zmrzlíka 182, 189, 336, 352, 355, 359; Platýz 331; Rožmberský dům 359; Saský dům, dům saského vévody (,,U Stajnicà'') 36, 58, 89, 166, 333; Sta- roméstskd rychta 361; U bílého lva 205, 361; U černé růže 321; U černého orla 341; U džbera 364; U hybernů 332; U Myslíků 366, 367; U vě- nečků 336; Viléma Zajíce 66; Zahrady: arcibiskupská zahrada 82; Valdštejnská zahrada 342; Vojanovy sady 342 Karlův most 36, 347 Osady a místa v Praze a okolí: Bojiště viz Vítkov; Bruska (Brusnice) 71, 78, 82, 342; Bubeneč 328, 342; Bubny 25, 328; osada sv. Jakuba 331; Hradčany 58, 70—72; „„Kalich““, ,,hora Kalicha'' viz Vítkov; Kampa 341; Karlín 339, 343; Kavčí Hora, Kavét skála 156, 355; ,,Krakov'' (Kra- kovská ul.) 331; Královská obora 78, 82, 328, 340, 342; Na písku 82, 342; Na rybníčku 329; Na slupi 329; Nebovidy 341; Ovenec (Bubeneč) 25, 78, 82, 328, 340, 342; Podolí 155, 355; Podskalí 331, 340; Pohořelec 70, 71; Poříčí 116, 244, 245, 347; Psáře (osada mezi Vyšehradem a No- vým Městem) 25, 152, 328; kostel 25; Psdfsk$ potok 184; Smíchov 331; Střešovice 341; Špitálské pole (Karlín) 86, 89, 339, 343; Štvanice 62, 339; Těšnov 339; Újezd 341; Vítkov, Vítkova hora, „„ZŽižkov“, „„Bojiště“, „„Kalich“ 78, 83, 86, 90, 91, 291, 310, 314, 342, 343, 380, 387; Zderaz (,,V Smradařích“) 320, 323, 348; Žižkov viz Vítkov pražský biskup, arcibiskup: Albík z Uničova,
Strana 425
424 $$ 425 Jan IV. z Dražic, Jan VI. z Jenštejna, Jan Roky- cana, Konrád z Vechty pražský purkmistr 184 pražské artikuly 92, 102 Pražský kraj 148 Prachatice, město v již. Čechách 142, 168, 352, 357; z Prachatic: Křišťan Prácheňský kraj 345 Přelouč, město ve vých. Čechách 208, 209 Přerov, město na Moravě 315, 379 Příběnice, hrad nad Lužnicí 77, 142, 177, 184, 263, 354, 358, 374 Příběničky, hrad nad Lužnicí 358 Příbram, město ve stř. Čechách 345 Přítoky, ves u Kutné Hory 377 Pskov, město v RSFSR 325 Rdbí, hrad v již. Čechách 53, 372 z Rabštejna viz Albrecht z Radkovic viz Lidéř Rakousko, Rakousy 32, 335, 351; vévoda: Albrecht Ralsko, hrad v sev. Čechách 332; z Ralska viz Jan Chudoba z Vartemberka Rataje n. S., městečko na Benešovsku 333; z Rataj viz Hynce Ptáček z Pirkštejna Ratiboř, město ve Slezsku 372 Reč (Retz), město v Dolních Rakousích 335 Reichenau, klášter v Německu, v okolí Kostnice 345 z Reichenbachu: Vavřinec Rejnštejn (Rejštejn), město na Šumavě 362; z Rejn- štejna: Jan Kardinál Riesenberk viz Ryžmberk z Riesenburka viz Rubín Rokycany, město v záp. Čechách 213, 253, 331; měšťané: 332; z Rokycan: Jan Šimon Roudnice nad Labem, město v sz. Čechách 223, 224, 239, 246, 368 z Roztok viz Jíra Rožmberk, hrad a město v již. Čechách 77; z Rožm- berka viz Jindřich, Oldřich z Rožmitála: Franc de Rupescissa: Jan Rušinov, ves na Čáslavsku 338; z Rušinova viz Jan Hertvík z Rychmburka viz Arnošt Flaška z Pardubic Rýn, řeka 20, 28, 82 z Rypachu viz Vavřinec z Reichenbachu Rýzmberk, hrad v jz. Čechách nedaleko Domažlic 314 Rýzmburk, hrad u Náchoda 342; z Rýzmburka viz Aleš Vřešťovský Ryžmberk (Riesenberk), hrad u Kdyně 333, 357; z Ryžmberka viz Bohuslav, Jan Krk, Racek Řečice, město na Pelhřimovsku 333 Řečice, přítok Nežárky 374 Řepany, ves na Podbořansku 148, 354; z Řepan viz Zikmund Řepice, ves u Strakonic 333; z Řepice viz Chval z Machovic Říčany, hrad jv. od Prahy 142, 179—182, 353, 359, 388; z Říčan viz Diviš Řím 290, 292, 293, 321, 323, 336, 345, 385; římská říše 321; papež: Benedikt XIII., Bonifác IX., Evžen III., Evžen IV., Gelasius I., Inocenc III., Jan XXIII., Kornelius, Martin V., Řehoř I., Řehoř IX., Řehoř XII., Urban VI. Samaria, Samaří, ve starověku hl. město izraelské říše 284, 379 ze Sdn viz Čapek Sasko 375 Sázava, řeka v Čechách 357, 378 Sdzavskÿ kldster 339 Sedléansko 347 Sedlčany, město ve stř. Čechách 108 Sedlec, klášter u Kutné Hory 119, 330, 331, 349 Sedlec, tvrz blízko Sezimova Ústí 51 Sezemice, klášter sv. od Pardubic 222, 365 Sezimovo Ústí, Ústí, město v již. Čechách 46, 47, 51, 52, 63, 76, 108, 119, 335, 347, 349; pdni z Üstt 46; z Ústí viz Oldřich Siena, město v Itálii 379 Sión, hrad na Cáslavsku 361 Sión, vrch v Jeruzalémé 133, 134 ze Skdly viz Břeněk Švihovský Skalice, klášter u Kouřimě 349, 365 Slánský kraj 65 Slaný, město ve stř. Čechách 45, 66, 70, 71, 152, 218, 219, 252, 257, 346, 364, 372 ze Slavic viz Jan Smolík Slepotice, ves ve vých. Čechách 382 Slezsko 61, 236, 379, 380; vévodové: 236 Slovensko 380 Smilkov, tvrz a ves na Benešovsku 334; ze Smilkova viz Jan Sádlo Smolín, osada u Tábora 335; ze Smolína: Jan ze Smržova viz Jan Sekretář Soběslav, město v již. Čechách 161, 209, 264 Soběšín (nad Sázavou), ves na Kutnohorsku 357; ze Soběšína viz Aleš Krk Sodoma, starověké město u Mrtvého moře 45, 124, 190, 284, 398 Stard (= Staré Hrady), ves na Jičínsku 339 Stará Boleslav, město ve stř. Čechách 69, 70, 220, 258, 382; koleg. kostel 382
424 $$ 425 Jan IV. z Dražic, Jan VI. z Jenštejna, Jan Roky- cana, Konrád z Vechty pražský purkmistr 184 pražské artikuly 92, 102 Pražský kraj 148 Prachatice, město v již. Čechách 142, 168, 352, 357; z Prachatic: Křišťan Prácheňský kraj 345 Přelouč, město ve vých. Čechách 208, 209 Přerov, město na Moravě 315, 379 Příběnice, hrad nad Lužnicí 77, 142, 177, 184, 263, 354, 358, 374 Příběničky, hrad nad Lužnicí 358 Příbram, město ve stř. Čechách 345 Přítoky, ves u Kutné Hory 377 Pskov, město v RSFSR 325 Rdbí, hrad v již. Čechách 53, 372 z Rabštejna viz Albrecht z Radkovic viz Lidéř Rakousko, Rakousy 32, 335, 351; vévoda: Albrecht Ralsko, hrad v sev. Čechách 332; z Ralska viz Jan Chudoba z Vartemberka Rataje n. S., městečko na Benešovsku 333; z Rataj viz Hynce Ptáček z Pirkštejna Ratiboř, město ve Slezsku 372 Reč (Retz), město v Dolních Rakousích 335 Reichenau, klášter v Německu, v okolí Kostnice 345 z Reichenbachu: Vavřinec Rejnštejn (Rejštejn), město na Šumavě 362; z Rejn- štejna: Jan Kardinál Riesenberk viz Ryžmberk z Riesenburka viz Rubín Rokycany, město v záp. Čechách 213, 253, 331; měšťané: 332; z Rokycan: Jan Šimon Roudnice nad Labem, město v sz. Čechách 223, 224, 239, 246, 368 z Roztok viz Jíra Rožmberk, hrad a město v již. Čechách 77; z Rožm- berka viz Jindřich, Oldřich z Rožmitála: Franc de Rupescissa: Jan Rušinov, ves na Čáslavsku 338; z Rušinova viz Jan Hertvík z Rychmburka viz Arnošt Flaška z Pardubic Rýn, řeka 20, 28, 82 z Rypachu viz Vavřinec z Reichenbachu Rýzmberk, hrad v jz. Čechách nedaleko Domažlic 314 Rýzmburk, hrad u Náchoda 342; z Rýzmburka viz Aleš Vřešťovský Ryžmberk (Riesenberk), hrad u Kdyně 333, 357; z Ryžmberka viz Bohuslav, Jan Krk, Racek Řečice, město na Pelhřimovsku 333 Řečice, přítok Nežárky 374 Řepany, ves na Podbořansku 148, 354; z Řepan viz Zikmund Řepice, ves u Strakonic 333; z Řepice viz Chval z Machovic Říčany, hrad jv. od Prahy 142, 179—182, 353, 359, 388; z Říčan viz Diviš Řím 290, 292, 293, 321, 323, 336, 345, 385; římská říše 321; papež: Benedikt XIII., Bonifác IX., Evžen III., Evžen IV., Gelasius I., Inocenc III., Jan XXIII., Kornelius, Martin V., Řehoř I., Řehoř IX., Řehoř XII., Urban VI. Samaria, Samaří, ve starověku hl. město izraelské říše 284, 379 ze Sdn viz Čapek Sasko 375 Sázava, řeka v Čechách 357, 378 Sdzavskÿ kldster 339 Sedléansko 347 Sedlčany, město ve stř. Čechách 108 Sedlec, klášter u Kutné Hory 119, 330, 331, 349 Sedlec, tvrz blízko Sezimova Ústí 51 Sezemice, klášter sv. od Pardubic 222, 365 Sezimovo Ústí, Ústí, město v již. Čechách 46, 47, 51, 52, 63, 76, 108, 119, 335, 347, 349; pdni z Üstt 46; z Ústí viz Oldřich Siena, město v Itálii 379 Sión, hrad na Cáslavsku 361 Sión, vrch v Jeruzalémé 133, 134 ze Skdly viz Břeněk Švihovský Skalice, klášter u Kouřimě 349, 365 Slánský kraj 65 Slaný, město ve stř. Čechách 45, 66, 70, 71, 152, 218, 219, 252, 257, 346, 364, 372 ze Slavic viz Jan Smolík Slepotice, ves ve vých. Čechách 382 Slezsko 61, 236, 379, 380; vévodové: 236 Slovensko 380 Smilkov, tvrz a ves na Benešovsku 334; ze Smilkova viz Jan Sádlo Smolín, osada u Tábora 335; ze Smolína: Jan ze Smržova viz Jan Sekretář Soběslav, město v již. Čechách 161, 209, 264 Soběšín (nad Sázavou), ves na Kutnohorsku 357; ze Soběšína viz Aleš Krk Sodoma, starověké město u Mrtvého moře 45, 124, 190, 284, 398 Stard (= Staré Hrady), ves na Jičínsku 339 Stará Boleslav, město ve stř. Čechách 69, 70, 220, 258, 382; koleg. kostel 382
Strana 426
Stará marka (Braniborská) 232, 368 Stockholm, hl. město Švédska 342 Strakonice, město v již. Čechách 49, 333, 336; klášter sv. Jana Jeruzalémského (johanitský ) 49, 336; velmistr: Jindřich z Hradce Strašnice, tvrz a ves u Prahy 361 Strážnice, město na Moravě 214, 269, 373, 376; ze StrdZnice viz Bedřich, Jiří, Petr, Václav Středokluky, ves sz. od Prahy 340; farář: Mikuláš z Domažlic Stříbro (Misa), město v záp. Čechách 208, 213, 291, 331, 349, 358, 380; ze Stříbra: Jakoubek Střimelice (= Hradové Střimelice), ves ve stř. Če- chách u Kostelce n. C. l. 335 Sudoměř, ves v již. Čechách 51, 336 Suchdol, městečko u Kutné Hory 323 Sulice, ves jv. od Prahy 331 Sušice, město v již. Čechách 347 Svídnice, město ve Slezsku 303 Svitavy, město na záp. Moravě 365 Svojšín, ves u Stříbra 358; ze Svojšína viz Petr Zmrzlík Špilberk, hrad u Brna 374 Špýr, město v Německu 322, 323 Štěnovice, tvrz a ves na Plzeňsku 261, 374 ze Šternberka (nad Sázavou) viz Aleš Holický, Petr, Zdeněk Konopištský ze Šternberka (na Moravě) viz Jaroslav z Veselí Šumava 362 Švábsko 379 Švamberk viz Krasíkov ze Švamberka viz Anna Bartovna, Bohuslav ze Švihova viz Břeněk, Jan Krk Tábor, Hradiště hory Tábor, město v již. Čechách 5, 36, 47, 49—51, 53, 61, 62, 76, 77, 145, 161, 177, 209, 210, 214, 217, 262, 311, 333, 335, 341, 347, 355, 356, 361, 363, 371 Tábor neboli Hradiště u Ledče nad Sázavou (snad na Melechově) 61, 339 Tábor u Nedakonic 215, 363 Tábor u Bechyně (asi vrch Burkovák u Nemějic) 29, 104, 107, 108, 329, 347 Tdbor, tvrz u Kutné Hory 274 Tábor, biblická hora 329 Tachov, město v záp. Čechách 210, 213, 379, 380 z Těchlovic viz Martin Kladný z Telče: Oldřich Kříž Teplá, město v záp. Čechách 357 Teplice, město a klášter v záp. Čechách 250 Thapsos, stv. město v sev. Africe 328 Točník, hrad u Hořovic 340 Tournai, město v Belgii 354 Toušeň, městečko a hrad vých. od Prahy 220, 349 Trenčín, město na Slovensku 231, 374 Trevír: (mésto v Německu) arcibiskup: Ota z Ziegenhainu Trogir: (město v Jugoslávii); biskup: Šimon z Du- brovníka Troyes, město ve Francii 385; chrám sv. Petra 385 Trutnov, město v sv. Čechách 222, 223, 236, 347, 365 Třebechovice (pod Orebem), město ve vých. Če- chách 54 Třebívlice, ves na Litoměřicku 382 Třeboňský archív 361; letopis 371 Třebušín, ves u Litoměřic 366 Turnov, město v sv. Čechách 119, 350; dominikán- ský klášter 350 z Tuřova viz Hrzek Túšeň (?) 349 ,» Tynice* viz Panenský Týnec Úberlingen, mčstečko blízko Kostnice 325 Uherské Hradištč, mčsto na Moravé 376 Uhry (Hungarie) 258, 285, 336, 339, 379; král: Zikmund Lucemburský; královna: Barbora Celjská z Uničova: Petr Usk (?) 349 Ústí nad Labem, město v sz. Čechách 291, 314, 342, 349, 380; ,„Na běhdní““ 380 Ústí viz Sezimovo Ústí; z Ústí (Sezimova) páni 46; viz též Jan, Jan ml., Oldřich, Prokop; z Ustí: Petr Úštěk, město na Litoměřicku 349, 366 Utika, místo v sev. Africe 328 z Vacínova viz Václav Michna Vajda (Weiden), město v Německu 378 Valašsko 373 z Valdeka viz Vilém Zajíc z Valdštejna páni 339, 373; viz též Hašek z Ostroha, Hynek z Koldštejna z Vartemberka viz Čeněk, Jan Chudoba, Zikmund Velehrad, klášter na Moravě 214, 363; opat: 214 z Veleslavína viz Daniel Adam Velíš, ves na Jičínsku 327 Velký Páleč (nyní Páleč), tvrz sev. od Slaného 323; z Velkého Pálče: Štěpán Velvary, město ve stř. Čechách 367 Veselí nad Lužnicí, město v již. Čechách 262 Veselí nad Moravou, město na Moravě 357; z Veselí viz Jaroslav Veselí Vysoké viz Vysoké Veselí
Stará marka (Braniborská) 232, 368 Stockholm, hl. město Švédska 342 Strakonice, město v již. Čechách 49, 333, 336; klášter sv. Jana Jeruzalémského (johanitský ) 49, 336; velmistr: Jindřich z Hradce Strašnice, tvrz a ves u Prahy 361 Strážnice, město na Moravě 214, 269, 373, 376; ze StrdZnice viz Bedřich, Jiří, Petr, Václav Středokluky, ves sz. od Prahy 340; farář: Mikuláš z Domažlic Stříbro (Misa), město v záp. Čechách 208, 213, 291, 331, 349, 358, 380; ze Stříbra: Jakoubek Střimelice (= Hradové Střimelice), ves ve stř. Če- chách u Kostelce n. C. l. 335 Sudoměř, ves v již. Čechách 51, 336 Suchdol, městečko u Kutné Hory 323 Sulice, ves jv. od Prahy 331 Sušice, město v již. Čechách 347 Svídnice, město ve Slezsku 303 Svitavy, město na záp. Moravě 365 Svojšín, ves u Stříbra 358; ze Svojšína viz Petr Zmrzlík Špilberk, hrad u Brna 374 Špýr, město v Německu 322, 323 Štěnovice, tvrz a ves na Plzeňsku 261, 374 ze Šternberka (nad Sázavou) viz Aleš Holický, Petr, Zdeněk Konopištský ze Šternberka (na Moravě) viz Jaroslav z Veselí Šumava 362 Švábsko 379 Švamberk viz Krasíkov ze Švamberka viz Anna Bartovna, Bohuslav ze Švihova viz Břeněk, Jan Krk Tábor, Hradiště hory Tábor, město v již. Čechách 5, 36, 47, 49—51, 53, 61, 62, 76, 77, 145, 161, 177, 209, 210, 214, 217, 262, 311, 333, 335, 341, 347, 355, 356, 361, 363, 371 Tábor neboli Hradiště u Ledče nad Sázavou (snad na Melechově) 61, 339 Tábor u Nedakonic 215, 363 Tábor u Bechyně (asi vrch Burkovák u Nemějic) 29, 104, 107, 108, 329, 347 Tdbor, tvrz u Kutné Hory 274 Tábor, biblická hora 329 Tachov, město v záp. Čechách 210, 213, 379, 380 z Těchlovic viz Martin Kladný z Telče: Oldřich Kříž Teplá, město v záp. Čechách 357 Teplice, město a klášter v záp. Čechách 250 Thapsos, stv. město v sev. Africe 328 Točník, hrad u Hořovic 340 Tournai, město v Belgii 354 Toušeň, městečko a hrad vých. od Prahy 220, 349 Trenčín, město na Slovensku 231, 374 Trevír: (mésto v Německu) arcibiskup: Ota z Ziegenhainu Trogir: (město v Jugoslávii); biskup: Šimon z Du- brovníka Troyes, město ve Francii 385; chrám sv. Petra 385 Trutnov, město v sv. Čechách 222, 223, 236, 347, 365 Třebechovice (pod Orebem), město ve vých. Če- chách 54 Třebívlice, ves na Litoměřicku 382 Třeboňský archív 361; letopis 371 Třebušín, ves u Litoměřic 366 Turnov, město v sv. Čechách 119, 350; dominikán- ský klášter 350 z Tuřova viz Hrzek Túšeň (?) 349 ,» Tynice* viz Panenský Týnec Úberlingen, mčstečko blízko Kostnice 325 Uherské Hradištč, mčsto na Moravé 376 Uhry (Hungarie) 258, 285, 336, 339, 379; král: Zikmund Lucemburský; královna: Barbora Celjská z Uničova: Petr Usk (?) 349 Ústí nad Labem, město v sz. Čechách 291, 314, 342, 349, 380; ,„Na běhdní““ 380 Ústí viz Sezimovo Ústí; z Ústí (Sezimova) páni 46; viz též Jan, Jan ml., Oldřich, Prokop; z Ustí: Petr Úštěk, město na Litoměřicku 349, 366 Utika, místo v sev. Africe 328 z Vacínova viz Václav Michna Vajda (Weiden), město v Německu 378 Valašsko 373 z Valdeka viz Vilém Zajíc z Valdštejna páni 339, 373; viz též Hašek z Ostroha, Hynek z Koldštejna z Vartemberka viz Čeněk, Jan Chudoba, Zikmund Velehrad, klášter na Moravě 214, 363; opat: 214 z Veleslavína viz Daniel Adam Velíš, ves na Jičínsku 327 Velký Páleč (nyní Páleč), tvrz sev. od Slaného 323; z Velkého Pálče: Štěpán Velvary, město ve stř. Čechách 367 Veselí nad Lužnicí, město v již. Čechách 262 Veselí nad Moravou, město na Moravě 357; z Veselí viz Jaroslav Veselí Vysoké viz Vysoké Veselí
Strana 427
e z Veselí viz Čeněk z Vartemberka Vestfálsko 364 Vícemilice, ves u Zlebů 373; z Vicemilic viz Jan Hvězda Vídeň, hl. město Rakouska 325 Víchov (Vítkov), ves u Stříbra 320 Vildštejn, hrad v již. Čechách 213 Vilémov, klášter sv. Benedikta, klášter na Čáslavsku 119, 349, 365 Vitebsk, město v RSFSR 325 Viteň, ves u Klatov 335 Vítkov viz Víchov z Vizovic viz Tomáš Vladař, vrch u Žlutic 268, 376 Vlašim, město ve stř. Čechách 104; z Vlašimě: Vaněk Vltava, řeka 86, 89, 152, 156, 328, 340, 348, 355 Vodňany, město v již. Čechách 86, 107, 142, 161, 347, 353, 356 z Volyně: Martin Votice, město v již. Čechách 358 Vožice (Mladá Vožice), město v již. Čechách 51,337 Vratislav (Wroclaw), město ve Slezsku 47, 49, 50, 52, 232, 303, 312, 333, 336, 339, 368, 373 Vrchotovy Janovice, městečko u Votic 347, 358 z Vřešťova viz Aleš Vřešťovský z Všeradic viz Václav Všetaty, ves u Rakovníka 382 z Výrova viz Ondřej Vysoké Mýto, město ve vých. Čechách 222, 223, 346, 347, 365 Vysoké Veselí, město na Novobydžovsku 327, 332 Vyšehrad, vyšehradský hrad, hrad u Prahy 22, 25, 34, 39, 50—52, 54, 58, 61, 70, 71, 89, 101, 103, 151, 152, 155, 156, 158, 159, 161, 162, 166, 167, 173, 174, 238, 291, 314, 328, 330, 333, 340, 426 F 427 355, 356, 373, 380, 387; kostel sv. Petra a Pavla 330 Wenzelštejn viz Nový hrad Wicliffe, misto v Anglii u Richmondu 326 Zbraslav, klášter již. od Prahy 33, 71, 72, 103, 119, 330, 331, 347, 348 Zbraslavice, město na Kutnohorsku 336; ze Zbra- slavic: Markolt Zelená Hora, zámek u Nepomuku 338 Zlatá Koruna (Svatá Trnová Koruna), klášter v již. Čechách 119, 348 Zlíchov, ves u Prahy 156, 355 ze Znojma: Stanislav ze Zvířetic viz Václav Žampach, ves v sv. Čechách 261, 374; ze Žampachu viz Mikeš Žatec, město v záp. Čechách 45, 119, 152, 161, 219, 250, 252, 257, 258, 268, 291, 349, 350, 356, 372, 380; kl. sv. Pavla 349; kl. sv. Prokopa 349; ze Žatce: Brikcí, Vácha Žatecký kraj 65, 148, 253, 258 Žebrák, hrad a město u Hořovic 76, 213, 323 Železné Hory 365 Želiv, klášter u Pelhřimova 50, 119, 337, 349; ze Želiva: Jan Žerotín, ves na Lounsku 350; ze Žerotína viz Ha- bart, Jaroslav, Plichta ze Židlochovic viz Vilém Zajíc z Valdeka Žitava, město v Horní Lužici 371; ze Žitavy viz Smil Živohošť, osada u Knína 333 Žleby, hrad na Čáslavsku 220, 221, 225, 365, 373 Žlutice, město v záp. Čechách 268, 372
e z Veselí viz Čeněk z Vartemberka Vestfálsko 364 Vícemilice, ves u Zlebů 373; z Vicemilic viz Jan Hvězda Vídeň, hl. město Rakouska 325 Víchov (Vítkov), ves u Stříbra 320 Vildštejn, hrad v již. Čechách 213 Vilémov, klášter sv. Benedikta, klášter na Čáslavsku 119, 349, 365 Vitebsk, město v RSFSR 325 Viteň, ves u Klatov 335 Vítkov viz Víchov z Vizovic viz Tomáš Vladař, vrch u Žlutic 268, 376 Vlašim, město ve stř. Čechách 104; z Vlašimě: Vaněk Vltava, řeka 86, 89, 152, 156, 328, 340, 348, 355 Vodňany, město v již. Čechách 86, 107, 142, 161, 347, 353, 356 z Volyně: Martin Votice, město v již. Čechách 358 Vožice (Mladá Vožice), město v již. Čechách 51,337 Vratislav (Wroclaw), město ve Slezsku 47, 49, 50, 52, 232, 303, 312, 333, 336, 339, 368, 373 Vrchotovy Janovice, městečko u Votic 347, 358 z Vřešťova viz Aleš Vřešťovský z Všeradic viz Václav Všetaty, ves u Rakovníka 382 z Výrova viz Ondřej Vysoké Mýto, město ve vých. Čechách 222, 223, 346, 347, 365 Vysoké Veselí, město na Novobydžovsku 327, 332 Vyšehrad, vyšehradský hrad, hrad u Prahy 22, 25, 34, 39, 50—52, 54, 58, 61, 70, 71, 89, 101, 103, 151, 152, 155, 156, 158, 159, 161, 162, 166, 167, 173, 174, 238, 291, 314, 328, 330, 333, 340, 426 F 427 355, 356, 373, 380, 387; kostel sv. Petra a Pavla 330 Wenzelštejn viz Nový hrad Wicliffe, misto v Anglii u Richmondu 326 Zbraslav, klášter již. od Prahy 33, 71, 72, 103, 119, 330, 331, 347, 348 Zbraslavice, město na Kutnohorsku 336; ze Zbra- slavic: Markolt Zelená Hora, zámek u Nepomuku 338 Zlatá Koruna (Svatá Trnová Koruna), klášter v již. Čechách 119, 348 Zlíchov, ves u Prahy 156, 355 ze Znojma: Stanislav ze Zvířetic viz Václav Žampach, ves v sv. Čechách 261, 374; ze Žampachu viz Mikeš Žatec, město v záp. Čechách 45, 119, 152, 161, 219, 250, 252, 257, 258, 268, 291, 349, 350, 356, 372, 380; kl. sv. Pavla 349; kl. sv. Prokopa 349; ze Žatce: Brikcí, Vácha Žatecký kraj 65, 148, 253, 258 Žebrák, hrad a město u Hořovic 76, 213, 323 Železné Hory 365 Želiv, klášter u Pelhřimova 50, 119, 337, 349; ze Želiva: Jan Žerotín, ves na Lounsku 350; ze Žerotína viz Ha- bart, Jaroslav, Plichta ze Židlochovic viz Vilém Zajíc z Valdeka Žitava, město v Horní Lužici 371; ze Žitavy viz Smil Živohošť, osada u Knína 333 Žleby, hrad na Čáslavsku 220, 221, 225, 365, 373 Žlutice, město v záp. Čechách 268, 372
Strana 428
Strana 429
OBSAH Úvod 278 1 I HUSITSKÁ KRONIKA PÍSEN O VÍTĚZSTVÍ U DOMAŽLIC 305 317 320 379 380 390 399 401 402 406 418 1 Vavřinec z Březové a jeho dílo Vavřinec z Březové jako básník Poznámky k Husitské kronice Poznámky k Písni o vítězství u Domažlic Poznámky ke studii Vavřinec z Březové a jeho dílo Věcné vysvětlivky Hlavní prameny a literatura Seznam zkratek Seznam vyobrazení Rejstřík osob Rejstřík míst
OBSAH Úvod 278 1 I HUSITSKÁ KRONIKA PÍSEN O VÍTĚZSTVÍ U DOMAŽLIC 305 317 320 379 380 390 399 401 402 406 418 1 Vavřinec z Březové a jeho dílo Vavřinec z Březové jako básník Poznámky k Husitské kronice Poznámky k Písni o vítězství u Domažlic Poznámky ke studii Vavřinec z Březové a jeho dílo Věcné vysvětlivky Hlavní prameny a literatura Seznam zkratek Seznam vyobrazení Rejstřík osob Rejstřík míst
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 9: Husitská kronika
- 278: Píseň o vítězství u Domažlic
- 305: M. Vavřinec z Březové a jeho dílo
- 317: Vavřinec z Březové jako básník
- 320: Poznámky k Husitské kronice
- 379: Poznámky k Písni o vítězství u Domažlic
- 380: Poznámky ke studii Vavřinec z Březové
- 390: Věcné vysvětlivky
- 399: Hlavní prameny a literatura
- 401: Seznam zkratek
- 402: Seznam vyobrazení
- 406: Rejstřík osob
- 418: Rejstřík míst
- 429: Obsah