z 739 stránek
Titul
1
2
3
4
5
6
Hájkova kronika a česká kultura
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Předmluva
25
26
27
28
29
30
O pojití a počátku národu českého
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
O příchodu do nové vlasti
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
Za vlády pohanských knížat
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
O prvních křesťanských knížatech
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
Doba zrad a úkladů
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
Časy utrpení a slávy
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
Počátky velkého krále
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
Na prahu bouře
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
O králi dvojího lidu
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
Za králů cizí krve
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
Vysvětlivky
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
Slovníček
720
721
722
723
724
725
726
Pevné svátky sloužící k dataci
727
728
729
730
731
732
Vydavatelovy poznámky
733
734
735
736
737
738
Obsah
739
Název:
Václav Hájek z Libočan, Kronika česká
Autor:
Kolár, Jaroslav
Rok vydání:
1981
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
739
Počet stran předmluvy plus obsahu:
739
Obsah:
- 1: Titul
- 7: Hájkova kronika a česká kultura
- 25: Předmluva
- 31: O pojití a počátku národu českého
- 45: O příchodu do nové vlasti
- 119: Za vlády pohanských knížat
- 199: O prvních křesťanských knížatech
- 267: Doba zrad a úkladů
- 325: Časy utrpení a slávy
- 417: Počátky velkého krále
- 465: Na prahu bouře
- 587: O králi dvojího lidu
- 633: Za králů cizí krve
- 705: Vysvětlivky
- 720: Slovníček
- 727: Pevné svátky sloužící k dataci
- 733: Vydavatelovy poznámky
- 739: Obsah
upravit
Strana 1
Václav Hájek z Libočan KRONIKA ČESKÁ VÝBOR HISTORICKÉHO ČTENÍ ODEON
Václav Hájek z Libočan KRONIKA ČESKÁ VÝBOR HISTORICKÉHO ČTENÍ ODEON
Strana 2
Strana 3
ŽIVÁ DÍLA MINULOSTI KRONIKA ČESKÁ
ŽIVÁ DÍLA MINULOSTI KRONIKA ČESKÁ
Strana 4
Strana 5
Strana 6
Strana 7
HÁJKOVA KRONIKA A ČESKÁ KULTURA V starší české literatuře je málo knih, které by se populárností, vlivem a šířkou kulturního významu vyrovnaly Kronice české Václava Hájka z Libočan. A jistě mezi nimi není žádná jiná česky psaná kronika. Jediné dílo příbuzného druhu, které mělo pro český život a kulturu, zejména pro historický zájem pozděj- ších věků, podobný význam, byla latinsky psaná kronika praž- ského kanovníka Kosmy z 12. století, nedostižný zdroj a vzor pro ostatní kronikáře českého středověku, a nejen pro ně. Všichni z Kosmova díla čerpali a navazovali na ně. Výjimkou nebyl ani Hájek, po mnoha stránkách dovršitel tradice českého středověkého kronikářství a zároveň autor, který svým česky psaným dílem Kosmovu autoritu na dlouhou dobu zastínil a nahradil. Příznačně je tím dílem, které vedle Kralické bible a cyklu zábavně mravokárných rozprávek o bratru Palečkovi, šaškovi krále Jiřího (tedy opět skladby s historickou tematikou), se- hrálo z celé bohaté produkce 16. století patrně největší a také pro budoucnost nejbohatší kulturotvornou úlohu, právě kronika. Zájem o minulost výrazně poznamenal duchovní profil lidí na přelomu mezi středověkem a renesančními počátky novověku. V minulosti — chápané ovšem v tehdejším křesťanském duchu ještě nerozlišeně jako jediný komplex událostí biblických (ná- boženských) a světských — se spatřovala jednak cesta k objas- nění konkrétního smyslu lidského života v duchu křesťanského učení o cestě lidstva od stvoření světa ke skonání věků a k posled- nímu soudu, jednak nevyčerpatelná studnice příkladů k poučení pro současný život soukromý i veřejný, bezedná zásobnice argumentů v aktuálních společenských zápasech a na neposled- ním místě i zdroj poučující zábavnosti. V tehdejší době před- kritického myšlení měl ovšem v představě o minulosti své místo stejně ověřitelný historický fakt jako tradovaná pověst, údaj převzatý z díla uznávané autority jako dohad vytvořený podle autoritativního modelu nebo smyšlenka, doplňující žádoucí obraz nějakého faktu nebo události. Prvky zájmu o takto široce a komplexně chápanou minulost pronikají — jako už ostatně
HÁJKOVA KRONIKA A ČESKÁ KULTURA V starší české literatuře je málo knih, které by se populárností, vlivem a šířkou kulturního významu vyrovnaly Kronice české Václava Hájka z Libočan. A jistě mezi nimi není žádná jiná česky psaná kronika. Jediné dílo příbuzného druhu, které mělo pro český život a kulturu, zejména pro historický zájem pozděj- ších věků, podobný význam, byla latinsky psaná kronika praž- ského kanovníka Kosmy z 12. století, nedostižný zdroj a vzor pro ostatní kronikáře českého středověku, a nejen pro ně. Všichni z Kosmova díla čerpali a navazovali na ně. Výjimkou nebyl ani Hájek, po mnoha stránkách dovršitel tradice českého středověkého kronikářství a zároveň autor, který svým česky psaným dílem Kosmovu autoritu na dlouhou dobu zastínil a nahradil. Příznačně je tím dílem, které vedle Kralické bible a cyklu zábavně mravokárných rozprávek o bratru Palečkovi, šaškovi krále Jiřího (tedy opět skladby s historickou tematikou), se- hrálo z celé bohaté produkce 16. století patrně největší a také pro budoucnost nejbohatší kulturotvornou úlohu, právě kronika. Zájem o minulost výrazně poznamenal duchovní profil lidí na přelomu mezi středověkem a renesančními počátky novověku. V minulosti — chápané ovšem v tehdejším křesťanském duchu ještě nerozlišeně jako jediný komplex událostí biblických (ná- boženských) a světských — se spatřovala jednak cesta k objas- nění konkrétního smyslu lidského života v duchu křesťanského učení o cestě lidstva od stvoření světa ke skonání věků a k posled- nímu soudu, jednak nevyčerpatelná studnice příkladů k poučení pro současný život soukromý i veřejný, bezedná zásobnice argumentů v aktuálních společenských zápasech a na neposled- ním místě i zdroj poučující zábavnosti. V tehdejší době před- kritického myšlení měl ovšem v představě o minulosti své místo stejně ověřitelný historický fakt jako tradovaná pověst, údaj převzatý z díla uznávané autority jako dohad vytvořený podle autoritativního modelu nebo smyšlenka, doplňující žádoucí obraz nějakého faktu nebo události. Prvky zájmu o takto široce a komplexně chápanou minulost pronikají — jako už ostatně
Strana 8
v pozdním středověku — do většiny slovesné produkce 16. století. Není proto divu, že se zvýšenému dobovému zájmu těšily práce, které se speciálně věnovaly vypsání minulosti z různých hledi- sek. Jedním z nejčastějších a dobově nejpříznačnějších přístupů byl v české literatuře 16. století zřetel k minulosti vlastního národa. V navázání na starší autory, především na Kosmu a na kronikáře karlovské doby, a s bedlivým zřetelem k české historii italského humanisty Eneáše Silvia z r. 1458 (byla v českém překladu Mikuláše Konáče vydána v Praze 1510) vydali v první polovině 16. století dva autoři své celkové vylíčení českých dějin: 1539 vyšla Kronika o založení země české a o prvních obyvatelích jejích Martina Kuthena ze Šprinsberku, 1541 Kronika česká Václava Hájka z Libočan. Mezi oběma spisy a autory, kteří o své práci nepochybně vzájemně věděli, existovala určitá rivalita. Ctižádostivý utrakvista Martin Kuthen koncipoval svou struč- nou, chvatně zpracovanou kroniku jako obhajobu historické priority městského stavu před šlechtou, Hájkův obsáhlý spis, rozsahem mnohonásobně převyšující Kuthenovu práci, byl zaměřen k obhajobě šlechtické priority a k propagaci katolicismu. Ani Kuthen, ani Hájek neměli k vytvoření historického díla náležité předpoklady v speciálním školení a v náležitém poro- zumění pro význam historiografie v učeneckém smyslu. Oba byli po zvyku doby a domácího prostředí soustředěni na usilo- vání přítomné chvíle a na to, čím může obraz minulosti právě těmto zápasům přispět. Zatímco Kuthenova kronika nevyvolala větší ohlas a patrně zklamala i ve své funkci obhájce měšťanských politických stanovisek, upoutal Hájkův spis brzy pozornost současníků a potom i budoucích pokolení. Dá se říci, že dílo přerostlo svého tvůrce, neboť historické prameny nevypovídají o Václavu Hájkovi z Libočan právě příznivě. Z jejich strohých, úryvkovitých zpráv před námi vy- vstává náznaková podoba ctižádostivého kněze, pocházejícího snad z drobné šlechty na Žatecku, kde se narodil někdy na sklonku 15. století, člověka nevalného vzdělání, původně utra- kvisty, který brzy po roce 1521 přestoupil ke katolictví; celá jeho životní dráha a duchovní kariéra byla provázena a do značné míry i určována neustálými spory a soudními procesy se světskou i duchovní vrchností. Hájek se v těchto sporech jeví většinou jako málo sympatický sudič, usilující o duchovní karié- ru, která by mu zajistila výnosná obročí, a o hmotný prospěch všeho druhu (příznačný je pro to jeho trvalý zájem o dolování drahých kovů, z něhož chtěl mít sám užitek). S málo úspěšnou 8
v pozdním středověku — do většiny slovesné produkce 16. století. Není proto divu, že se zvýšenému dobovému zájmu těšily práce, které se speciálně věnovaly vypsání minulosti z různých hledi- sek. Jedním z nejčastějších a dobově nejpříznačnějších přístupů byl v české literatuře 16. století zřetel k minulosti vlastního národa. V navázání na starší autory, především na Kosmu a na kronikáře karlovské doby, a s bedlivým zřetelem k české historii italského humanisty Eneáše Silvia z r. 1458 (byla v českém překladu Mikuláše Konáče vydána v Praze 1510) vydali v první polovině 16. století dva autoři své celkové vylíčení českých dějin: 1539 vyšla Kronika o založení země české a o prvních obyvatelích jejích Martina Kuthena ze Šprinsberku, 1541 Kronika česká Václava Hájka z Libočan. Mezi oběma spisy a autory, kteří o své práci nepochybně vzájemně věděli, existovala určitá rivalita. Ctižádostivý utrakvista Martin Kuthen koncipoval svou struč- nou, chvatně zpracovanou kroniku jako obhajobu historické priority městského stavu před šlechtou, Hájkův obsáhlý spis, rozsahem mnohonásobně převyšující Kuthenovu práci, byl zaměřen k obhajobě šlechtické priority a k propagaci katolicismu. Ani Kuthen, ani Hájek neměli k vytvoření historického díla náležité předpoklady v speciálním školení a v náležitém poro- zumění pro význam historiografie v učeneckém smyslu. Oba byli po zvyku doby a domácího prostředí soustředěni na usilo- vání přítomné chvíle a na to, čím může obraz minulosti právě těmto zápasům přispět. Zatímco Kuthenova kronika nevyvolala větší ohlas a patrně zklamala i ve své funkci obhájce měšťanských politických stanovisek, upoutal Hájkův spis brzy pozornost současníků a potom i budoucích pokolení. Dá se říci, že dílo přerostlo svého tvůrce, neboť historické prameny nevypovídají o Václavu Hájkovi z Libočan právě příznivě. Z jejich strohých, úryvkovitých zpráv před námi vy- vstává náznaková podoba ctižádostivého kněze, pocházejícího snad z drobné šlechty na Žatecku, kde se narodil někdy na sklonku 15. století, člověka nevalného vzdělání, původně utra- kvisty, který brzy po roce 1521 přestoupil ke katolictví; celá jeho životní dráha a duchovní kariéra byla provázena a do značné míry i určována neustálými spory a soudními procesy se světskou i duchovní vrchností. Hájek se v těchto sporech jeví většinou jako málo sympatický sudič, usilující o duchovní karié- ru, která by mu zajistila výnosná obročí, a o hmotný prospěch všeho druhu (příznačný je pro to jeho trvalý zájem o dolování drahých kovů, z něhož chtěl mít sám užitek). S málo úspěšnou 8
Strana 9
kariérou faráře v Rožmitále (snad od 1524), pak karlštejnského děkana (asi 1527—33) a faráře v Tetíně, nakrátko správce vyšehradské kapituly, jmenovaného proti její vůli královskými úředníky, a konečně asi 1544—49 probošta kapituly ve Staré Boleslavi (kde však nesídlil a práva vyplývající z úřadu nevy- važoval náležitým plněním povinností) kontrastuje jeho funkce českého kazatele v tomášském klášteře na Malé Straně, v níž byl velmi oblíben a kterou zastával vedle jiných úřadů po dlouhá léta už asi od r. 1524; dožil po dlouhé nemoci v staroměstském klášteře dominikánek u sv. Anny 18. března 1553. Poněkud překvapuje to, že člověka usilujícího o bohatství a kariéru tak nevybíravými prostředky a za neustále vyprošované pomoci katolického panstva i královských úřadů, jak Hájka ukazují dochované historické prameny a dobová svědectví, poutalo dlouholeté přátelství s tak vynikajícím reprezentantem a obrán- cem městského stavu, jako byl staroměstský kancléř Sixt z Otters- dorfu, a s právníkem M. Brikcím z Licka. Práce na Kronice české jistě nebyla bez vztahu k Hájkovým životním osudům, usilování a společenské situaci. Jak sám uvádí, pojal úmysl napsat kroniku v době, kdy měl jako karlštejnský děkan přístup k důležitým dokumentům na hradě uloženým a mohl z nich čerpat. Styk s katolickým panstvem i s držiteli královských úřadů dopomohl Hájkovi k množství pramenného materiálu (např. tři písaři pracovali pro Hájka na výpiscích z zemských desek, jednotliví šlechtici mu umožňovali čerpat z rodových písemností a dopomáhali mu k jinému materiálu ze svých panství) nepochybně proto, že si držitelé moci od jeho kroniky slibovali oslavení svých rodů a ideologickou podporu své politické pozice zejména v zápase s městy. Přes tyto nepo- piratelné výhody nepřicházela kniha na svět snadno. Její ruko- pis, který vznikal šest let, byl hotov už 1539 a podroben cenzuře tří autorovi příznivých katolických šlechticů (byl mezi nimi i mecenáš humanistů Jan Hodějovský z Hodějova), „aby na té kronice s pilností poseděli, ji bedlivě přehlédli, a což by v ní nepořádného našli, to přetrhli a vymazali“; panstvo mělo tedy na výslednou podobu díla i přímý vliv. Potom však nastaly nesnáze s tiskem, který se uvolil financovat čáslavský rytíř Václav Halaš z Radimovic. Zůstalo však při slibech. Halaš neplatil zpočátku vůbec a potom málo, tiskaři Pavel Severin z Kapí Hory a Ondřej Kubeš z Žiepuov se dožadovali peněz, Hájek sháněl rady a výpomoc příznivců. Za peníze vypůjčené jinde byla kniha konečně dotištěna v říjnu 1541, když předtím za velkého požáru hradu a Malé Strany v červnu 1541 shořela 9
kariérou faráře v Rožmitále (snad od 1524), pak karlštejnského děkana (asi 1527—33) a faráře v Tetíně, nakrátko správce vyšehradské kapituly, jmenovaného proti její vůli královskými úředníky, a konečně asi 1544—49 probošta kapituly ve Staré Boleslavi (kde však nesídlil a práva vyplývající z úřadu nevy- važoval náležitým plněním povinností) kontrastuje jeho funkce českého kazatele v tomášském klášteře na Malé Straně, v níž byl velmi oblíben a kterou zastával vedle jiných úřadů po dlouhá léta už asi od r. 1524; dožil po dlouhé nemoci v staroměstském klášteře dominikánek u sv. Anny 18. března 1553. Poněkud překvapuje to, že člověka usilujícího o bohatství a kariéru tak nevybíravými prostředky a za neustále vyprošované pomoci katolického panstva i královských úřadů, jak Hájka ukazují dochované historické prameny a dobová svědectví, poutalo dlouholeté přátelství s tak vynikajícím reprezentantem a obrán- cem městského stavu, jako byl staroměstský kancléř Sixt z Otters- dorfu, a s právníkem M. Brikcím z Licka. Práce na Kronice české jistě nebyla bez vztahu k Hájkovým životním osudům, usilování a společenské situaci. Jak sám uvádí, pojal úmysl napsat kroniku v době, kdy měl jako karlštejnský děkan přístup k důležitým dokumentům na hradě uloženým a mohl z nich čerpat. Styk s katolickým panstvem i s držiteli královských úřadů dopomohl Hájkovi k množství pramenného materiálu (např. tři písaři pracovali pro Hájka na výpiscích z zemských desek, jednotliví šlechtici mu umožňovali čerpat z rodových písemností a dopomáhali mu k jinému materiálu ze svých panství) nepochybně proto, že si držitelé moci od jeho kroniky slibovali oslavení svých rodů a ideologickou podporu své politické pozice zejména v zápase s městy. Přes tyto nepo- piratelné výhody nepřicházela kniha na svět snadno. Její ruko- pis, který vznikal šest let, byl hotov už 1539 a podroben cenzuře tří autorovi příznivých katolických šlechticů (byl mezi nimi i mecenáš humanistů Jan Hodějovský z Hodějova), „aby na té kronice s pilností poseděli, ji bedlivě přehlédli, a což by v ní nepořádného našli, to přetrhli a vymazali“; panstvo mělo tedy na výslednou podobu díla i přímý vliv. Potom však nastaly nesnáze s tiskem, který se uvolil financovat čáslavský rytíř Václav Halaš z Radimovic. Zůstalo však při slibech. Halaš neplatil zpočátku vůbec a potom málo, tiskaři Pavel Severin z Kapí Hory a Ondřej Kubeš z Žiepuov se dožadovali peněz, Hájek sháněl rady a výpomoc příznivců. Za peníze vypůjčené jinde byla kniha konečně dotištěna v říjnu 1541, když předtím za velkého požáru hradu a Malé Strany v červnu 1541 shořela 9
Strana 10
i část už vytištěných archů, ale došlo k vleklému sporu o vytištěné exempláře mezi Hájkem a Václavem Halašem a o právo vytiště- nou knihu prodávat. Teprve 1543 se tak Hájkova kronika dostala na veřejnost. Zájem, který vzbudila, byl rozporný: už 1541 se Pražané Starého i Nového Města domáhali spolu s administrá- torem utrakvistické konsistoře úřední cestou vlastní cenzury chystaného spisu a nedůvěra utrakvistického vzdělanectva vůči „apostatovi“ Hájkovi jistě s vydáním spisu nezmizela; na druhé straně učinil olomoucký biskup-humanista Jan Dubravius Hájkovo dílo hlavním pramenem svého latinského spisu Historia regni Boiemiae (1552) a zajistil tak Hájkově koncepci vstup do světa evropského humanismu. Nábožensko-politická aktuálnost díla, jeho bezprostřední úloha v dobovém společenském zápase, však brzo ztratila svou naléhavost a do popředí zájmu vystoupily jiné rysy díla. Přispěl k tomu patrně i vývoj politické situace v Čechách, vyvrcholivší nezdařeným prvním stavovským povstáním v roce 1547. Před ním měl městský stav v určitém, i když omezeném taktickém spojenectví s utrakvistickou, převážně nižší šlechtou ještě váhu politické a ideologické síly, proti níž bylo královské moci a kato- lické šlechtě vhod i ideologické přispění Hájkova literárního díla. Represálie po potlačeném povstání však s politickým významem měst zúčtovaly tak, jak nebylo v silách žádného slovesného projevu. Politická, ideově exponovaná stránka Hájkova spisu tak ztratila na důležitosti a zájem veřejnosti upoutaly víc jiné aspekty díla. Již při Hájkově smrti 1553 vy- zvedal utrakvistický humanista Matouš Collinus z Chotěřiny v latinském nápisu na jeho náhrobním kameni kroniku, „jejíž ohromný svazek od nikoho předtím tak pilně nebyl a tak úplně sepsán“, a 1585 psal Daniel Adam z Veleslavína, sám historik, v předmluvě ke svému vydání knihy Kroniky dvě o založení země české: „Po Martinovi Kuthenovi... též jazykem českým ze všech nejobšírněji a mohu říci nejpilněji a nejhojněji psal historii kněz Václav Hájek z Libočan... Mnozí z Čechuov toho času i potom málo ji sobě vážili pro některé příčiny: jako že by někde strany pod obojí dotýkal, mnohé bezpotřebné, časem i básnivé věci vměšoval a vtrušoval. Ale nyní, když se již exemplářuov nedostává a žádný po ta všecka léta se nevyjevil, ježto by nětco lepšího a gruntovnějšího na světlo vynesl, nejedni by ji za dosti veliké peníze rádi koupili a často se po ní ptají... Že pak vedlé zdání mnohých Hájek některé básnivé a neužitečné rozprávky do své kroniky přimísil, může býti, že v tom následoval poetuov, jichž obyčej jest, aby v svých verších potřebná naučení lidem 10
i část už vytištěných archů, ale došlo k vleklému sporu o vytištěné exempláře mezi Hájkem a Václavem Halašem a o právo vytiště- nou knihu prodávat. Teprve 1543 se tak Hájkova kronika dostala na veřejnost. Zájem, který vzbudila, byl rozporný: už 1541 se Pražané Starého i Nového Města domáhali spolu s administrá- torem utrakvistické konsistoře úřední cestou vlastní cenzury chystaného spisu a nedůvěra utrakvistického vzdělanectva vůči „apostatovi“ Hájkovi jistě s vydáním spisu nezmizela; na druhé straně učinil olomoucký biskup-humanista Jan Dubravius Hájkovo dílo hlavním pramenem svého latinského spisu Historia regni Boiemiae (1552) a zajistil tak Hájkově koncepci vstup do světa evropského humanismu. Nábožensko-politická aktuálnost díla, jeho bezprostřední úloha v dobovém společenském zápase, však brzo ztratila svou naléhavost a do popředí zájmu vystoupily jiné rysy díla. Přispěl k tomu patrně i vývoj politické situace v Čechách, vyvrcholivší nezdařeným prvním stavovským povstáním v roce 1547. Před ním měl městský stav v určitém, i když omezeném taktickém spojenectví s utrakvistickou, převážně nižší šlechtou ještě váhu politické a ideologické síly, proti níž bylo královské moci a kato- lické šlechtě vhod i ideologické přispění Hájkova literárního díla. Represálie po potlačeném povstání však s politickým významem měst zúčtovaly tak, jak nebylo v silách žádného slovesného projevu. Politická, ideově exponovaná stránka Hájkova spisu tak ztratila na důležitosti a zájem veřejnosti upoutaly víc jiné aspekty díla. Již při Hájkově smrti 1553 vy- zvedal utrakvistický humanista Matouš Collinus z Chotěřiny v latinském nápisu na jeho náhrobním kameni kroniku, „jejíž ohromný svazek od nikoho předtím tak pilně nebyl a tak úplně sepsán“, a 1585 psal Daniel Adam z Veleslavína, sám historik, v předmluvě ke svému vydání knihy Kroniky dvě o založení země české: „Po Martinovi Kuthenovi... též jazykem českým ze všech nejobšírněji a mohu říci nejpilněji a nejhojněji psal historii kněz Václav Hájek z Libočan... Mnozí z Čechuov toho času i potom málo ji sobě vážili pro některé příčiny: jako že by někde strany pod obojí dotýkal, mnohé bezpotřebné, časem i básnivé věci vměšoval a vtrušoval. Ale nyní, když se již exemplářuov nedostává a žádný po ta všecka léta se nevyjevil, ježto by nětco lepšího a gruntovnějšího na světlo vynesl, nejedni by ji za dosti veliké peníze rádi koupili a často se po ní ptají... Že pak vedlé zdání mnohých Hájek některé básnivé a neužitečné rozprávky do své kroniky přimísil, může býti, že v tom následoval poetuov, jichž obyčej jest, aby v svých verších potřebná naučení lidem 10
Strana 11
dávali, ale i k kratochvíli je vzbuzovali. Et docere volunt et delectare poëtae. Tak i on chtěl čtenáře o věcech pominulých vyučiti a zpraviti a časem i rozsmíšiti, aby sobě nestýskal... Říkával Plinius..., že žádná kniha není tak neužitečná a zlá, aby se z ní čtenář vždy nětčemu dobrému nenaučil. Tak i my aspoň o Hájkově kronice suďme. Ačkoli podlé sprostného zdání mého nemůže ta práce jeho v počtu neužitečných a zlých kněh položena býti, poněvadž nad ni užitečnější, lepší, hojnější a spravenější v jazyku našem ani snad v jiném nemáme. Nebo předně nachází se v kronice Hájkově pořádek let od prvního přitažení knížete Čecha... až do léta 1527 a obsahuje v sobě sumu vedlé jeho oučtu 883 léta... Ty a jiné paměti, kteréž před tím porůznu rozmetány byly, shromáždiv a spořádav v jednu knihu Václav Hájek, nemálo historii českou vysvětlil a nám k známosti a vědomosti její posloužil, jichž by se snad nyní z tisíce jeden nedoptal, protože ne každý té příležitosti užiti může, aby takový dostatek starých letopisův a kronik měl jako on... Veleslavínovo hodnocení Hájkovy kroniky postihlo zřejmě velmi citlivě dobové stanovisko k dílu v odstupu necelého půl- století od jeho vzniku. Jako nesporné klady kroniky uvádí obšír- nost, pevnou chronologii a množství užitých pramenů, za oso- bitý rys autorova přístupu k úkolu pokládá sklon k uvádění zábavných smyšlenek, konstatuje dobový zájem o dílo, zvyšující se s časovým odstupem od vydání a otupující ostří původního ideologického záměru. Slovem, Veleslavín charakterizuje a hod- notí Hájkův spis z dobového hlediska náležitě a adekvátně jako literární dílo s historickou tematikou, nikoli jako soubor zjiště- ných a chronologicky zřetězených faktů o národní minulosti s hodnotícími soudy o nich, tedy jako dílo vědecké, a to ani v rámci nedotvořených, dobově podmíněných představ o „vě- deckosti“ historiografie (jim patrně odpovídalo spíš třídění shromážděné látky podle předem stanovených systémů, jaké představovaly např. dobově oblíbené „historické kalendáře“, které se našemu pohledu jeví jako těžko pochopitelná, téměř hračkářská kuriozita). Dílčí potvrzení Veleslavínova stanoviska k dílu můžeme shledat v různých dobových skutečnostech. Např. o rostoucím zájmu o Hájkovu kroniku ke konci 16. století nepochybně svědčí její německý překlad od žlutického rodáka a kadaňského městského písaře Jana Sandela, vydaný v Praze 1596 (byl pak vydán ještě dvakrát v Norimberku 1697 a 1718), svědectvím o tom, že se v dobovém čtenářském povědomí výraz- ně uplatnil zřetel k epickým složkám Hájkova textu, je knížka 11
dávali, ale i k kratochvíli je vzbuzovali. Et docere volunt et delectare poëtae. Tak i on chtěl čtenáře o věcech pominulých vyučiti a zpraviti a časem i rozsmíšiti, aby sobě nestýskal... Říkával Plinius..., že žádná kniha není tak neužitečná a zlá, aby se z ní čtenář vždy nětčemu dobrému nenaučil. Tak i my aspoň o Hájkově kronice suďme. Ačkoli podlé sprostného zdání mého nemůže ta práce jeho v počtu neužitečných a zlých kněh položena býti, poněvadž nad ni užitečnější, lepší, hojnější a spravenější v jazyku našem ani snad v jiném nemáme. Nebo předně nachází se v kronice Hájkově pořádek let od prvního přitažení knížete Čecha... až do léta 1527 a obsahuje v sobě sumu vedlé jeho oučtu 883 léta... Ty a jiné paměti, kteréž před tím porůznu rozmetány byly, shromáždiv a spořádav v jednu knihu Václav Hájek, nemálo historii českou vysvětlil a nám k známosti a vědomosti její posloužil, jichž by se snad nyní z tisíce jeden nedoptal, protože ne každý té příležitosti užiti může, aby takový dostatek starých letopisův a kronik měl jako on... Veleslavínovo hodnocení Hájkovy kroniky postihlo zřejmě velmi citlivě dobové stanovisko k dílu v odstupu necelého půl- století od jeho vzniku. Jako nesporné klady kroniky uvádí obšír- nost, pevnou chronologii a množství užitých pramenů, za oso- bitý rys autorova přístupu k úkolu pokládá sklon k uvádění zábavných smyšlenek, konstatuje dobový zájem o dílo, zvyšující se s časovým odstupem od vydání a otupující ostří původního ideologického záměru. Slovem, Veleslavín charakterizuje a hod- notí Hájkův spis z dobového hlediska náležitě a adekvátně jako literární dílo s historickou tematikou, nikoli jako soubor zjiště- ných a chronologicky zřetězených faktů o národní minulosti s hodnotícími soudy o nich, tedy jako dílo vědecké, a to ani v rámci nedotvořených, dobově podmíněných představ o „vě- deckosti“ historiografie (jim patrně odpovídalo spíš třídění shromážděné látky podle předem stanovených systémů, jaké představovaly např. dobově oblíbené „historické kalendáře“, které se našemu pohledu jeví jako těžko pochopitelná, téměř hračkářská kuriozita). Dílčí potvrzení Veleslavínova stanoviska k dílu můžeme shledat v různých dobových skutečnostech. Např. o rostoucím zájmu o Hájkovu kroniku ke konci 16. století nepochybně svědčí její německý překlad od žlutického rodáka a kadaňského městského písaře Jana Sandela, vydaný v Praze 1596 (byl pak vydán ještě dvakrát v Norimberku 1697 a 1718), svědectvím o tom, že se v dobovém čtenářském povědomí výraz- ně uplatnil zřetel k epickým složkám Hájkova textu, je knížka 11
Strana 12
Historie rozličné o divných a mnohých věcech a příhodách lidských dobrých i zlých..., vydaná 1580 u drobného pražského tiskaře Buriana Valdy a přinášející na dvě desítky ucelených vypravěč- ských epizod právě z Hájkovy kroniky. Objevil se dokonce pokus o epigonské následování Hájkových postupů při vytváření obrazu minulosti, odpovídajícího žádaným představám, v němž se nedostatek pramenů nahrazuje epickými smyšlenkami. Je to rukopisná skladba pražského novoměstského měšťana Jana Klatovského Fundací aneb založení i vystavení slavného města Klatov a od koho jméno své má i jiné věci památné, které se v něm zběhly, z r. 1599; jak tomu nezřídka u epigonů bývá, napodoboval Jan Klatovský Hájkovy postupy a zvyklosti takovým způsobem, že groteskním přeháněním bezděky odhaluje povahu Hájkova literárního myšlení. V tom, jak chápalo Hájkovu kroniku ještě jeho vlastní století, je zřejmě pramen a klíč k pochopení významu díla i pro násle- dující epochy. Jaké vlastnosti předurčily Hájkovu kroniku, přijatou původně vlastně s rozpaky, k tomu, aby vešla v širokou oblibu, zastínila jako historická autorita Kosmu a sehrála pozoruhodnou, mnoho- tvárnou úlohu ve vývoji národní vzdělanosti? Nelze je bezpečně zjistit všechny, s jistotou však můžeme vytknout aspoň některé a na jiné poukázat s rozmanitou dávkou pravděpodobnosti za po- moci metodologických nástrojů, které literárněhistorickému zkou- mání starších děl nabízejí současné naukové přístupy k literatuře. Mezi hledanými vlastnostmi je na předním místě žánrová příslušnost památky. Hájek sám v té věci nic výslovně nenazna- čuje. Mezi duchovními i světskými kronikami, které si bral za příklad ve snaze vytvořit vlastní spis o minulosti, který by byl k užitku současníkům, „neboť moudřejšími nás činívá historie a cizí nebezpečenství opatrnějšími, poskytujíc nám i látku životní " ze zkušenosti, v lecčem pak nás i svou rozmanitostí obveselujíc“ (Hájkova formulace z latinské dedikace kroniky králi Ferdinan- du I.), uvádí Hájek na prvním místě biblické knihy Starého a Nového zákona. Jeho pojetí kronikářství je tedy velmi široké a neváže se přímo k dobovému literárněteoretickému myšlení a třídění, představovanému poetikami. Hájek sledoval žánrem svého spisu nejběžnější typ kronikářství pozdního středověku, zažnamenávání událostí podle sledu let, tedy princip análů, které podle středověkých teorií a regulí vlastně do literatury nepatřily, ale prakticky do ní stále hojněji pronikaly jako účelné kompoziční schéma spisů o dějinách. Jeho dílo vznikalo ovšem v době, kdy se na různých místech Evropy rodil a propracovával 12
Historie rozličné o divných a mnohých věcech a příhodách lidských dobrých i zlých..., vydaná 1580 u drobného pražského tiskaře Buriana Valdy a přinášející na dvě desítky ucelených vypravěč- ských epizod právě z Hájkovy kroniky. Objevil se dokonce pokus o epigonské následování Hájkových postupů při vytváření obrazu minulosti, odpovídajícího žádaným představám, v němž se nedostatek pramenů nahrazuje epickými smyšlenkami. Je to rukopisná skladba pražského novoměstského měšťana Jana Klatovského Fundací aneb založení i vystavení slavného města Klatov a od koho jméno své má i jiné věci památné, které se v něm zběhly, z r. 1599; jak tomu nezřídka u epigonů bývá, napodoboval Jan Klatovský Hájkovy postupy a zvyklosti takovým způsobem, že groteskním přeháněním bezděky odhaluje povahu Hájkova literárního myšlení. V tom, jak chápalo Hájkovu kroniku ještě jeho vlastní století, je zřejmě pramen a klíč k pochopení významu díla i pro násle- dující epochy. Jaké vlastnosti předurčily Hájkovu kroniku, přijatou původně vlastně s rozpaky, k tomu, aby vešla v širokou oblibu, zastínila jako historická autorita Kosmu a sehrála pozoruhodnou, mnoho- tvárnou úlohu ve vývoji národní vzdělanosti? Nelze je bezpečně zjistit všechny, s jistotou však můžeme vytknout aspoň některé a na jiné poukázat s rozmanitou dávkou pravděpodobnosti za po- moci metodologických nástrojů, které literárněhistorickému zkou- mání starších děl nabízejí současné naukové přístupy k literatuře. Mezi hledanými vlastnostmi je na předním místě žánrová příslušnost památky. Hájek sám v té věci nic výslovně nenazna- čuje. Mezi duchovními i světskými kronikami, které si bral za příklad ve snaze vytvořit vlastní spis o minulosti, který by byl k užitku současníkům, „neboť moudřejšími nás činívá historie a cizí nebezpečenství opatrnějšími, poskytujíc nám i látku životní " ze zkušenosti, v lecčem pak nás i svou rozmanitostí obveselujíc“ (Hájkova formulace z latinské dedikace kroniky králi Ferdinan- du I.), uvádí Hájek na prvním místě biblické knihy Starého a Nového zákona. Jeho pojetí kronikářství je tedy velmi široké a neváže se přímo k dobovému literárněteoretickému myšlení a třídění, představovanému poetikami. Hájek sledoval žánrem svého spisu nejběžnější typ kronikářství pozdního středověku, zažnamenávání událostí podle sledu let, tedy princip análů, které podle středověkých teorií a regulí vlastně do literatury nepatřily, ale prakticky do ní stále hojněji pronikaly jako účelné kompoziční schéma spisů o dějinách. Jeho dílo vznikalo ovšem v době, kdy se na různých místech Evropy rodil a propracovával 12
Strana 13
typ humanistického dějepisectví, poučující se na antické historio- grafii. Ani Hájek nezůstal tímto hnutím nedotčen (mezi svými prameny a vzory uvádí také řadu autorů, kteří patří k humanis- tickým dějepiscům, i antických historiků, jejichž díla byla humanistickými vydavateli zpřístupněna), ale žil-li v době rozví- jejícího se humanismu, neznamená to ještě, že sám byl humanis- tickým dějepiscem. Vyznával heslo humanistických historiků „ad fontes“, s jejich úsilím ho tedy sbližovala snaha založit své dílo na všech dosažitelných pramenech, avšak ne už úsilí tyto prameny kriticky zhodnotit a vytvořit spis umělecky působící rétorickou ozdobností a vznešeností slohu. Hájkovými prameny byly prakticky všechny starší české kroniky počínaje Kosmou přes jeho pokračovatele (nazývá je však — podobně jako i jiné historické spisy — jinak než novější literárněhistorická tradice a odtud pramenila mnohá nedoro- zumění), přes veršovanou kroniku takřečeného Dalimila, Zbraslavskou kroniku a kronikáře karlovské doby, především Přibíka Pulkavu z Radenína, až po Vavřince z Březové, Staré letopisy české, latinskou Kroniku českou italského humanisty Eneáše Silvia a kroniku Kuthenovu. K tomu však přistupovalo i množství pramenů dalších, legendy, cizí kroniky o sousedních zemích, domácí materiál listinný a četné listy, už zmíněné výpis- ky ze zemských desek, záznamy místních tradic a pověstí (byly dokonce pro Hájka spolu s jinými zprávami sbírány na panstvích šlechticů, kteří mu byli příznivě nakloněni). Celé toto materiálové bohatství Hájka zajímalo, ale nepřejímal je tak, jak mu je prameny nabízely. Bral je jako látku, stalo se mu mate- riálem, z něhož budoval svou vlastní výpověď o národní minu- losti jako literární dílo. Založil je na chronologickém sledu let naplněných událostmi; každou událost, každý fakt přitom na- zíral jako skutečný či aspoň tušený příběh nebo jako výsledek nějakého dění. Hájek je v zásadě epik, jeho sdělení se proto stávají tu stručnějším, jen naznačeným, jinde rozvinutým a roz- pracovaným vypravováním o tom, co se dělo. Skutečnosti, o nichž Hájek píše, se tak dějí před čtenářovýma očima, a v tom je podstata jeho epičnosti. Je proto přirozené, že se i ve svých před- lohách orientoval především na dějové složky. Velmi dobře je to patrné na Hájkově vztahu k Dalimilově kronice. Opírá se o ni pro pokosmovské období podobně jako pro nejstarší dobu o Kosmu, dává se nezřídka strhnout její veršovanou podo- bou k citování celých veršů i s rýmy nebo k rýmovaným para- frázím, ale soustřeďuje se především na epickou složku kroniky a prakticky úplně přechází její politicko-agitační patos. 13
typ humanistického dějepisectví, poučující se na antické historio- grafii. Ani Hájek nezůstal tímto hnutím nedotčen (mezi svými prameny a vzory uvádí také řadu autorů, kteří patří k humanis- tickým dějepiscům, i antických historiků, jejichž díla byla humanistickými vydavateli zpřístupněna), ale žil-li v době rozví- jejícího se humanismu, neznamená to ještě, že sám byl humanis- tickým dějepiscem. Vyznával heslo humanistických historiků „ad fontes“, s jejich úsilím ho tedy sbližovala snaha založit své dílo na všech dosažitelných pramenech, avšak ne už úsilí tyto prameny kriticky zhodnotit a vytvořit spis umělecky působící rétorickou ozdobností a vznešeností slohu. Hájkovými prameny byly prakticky všechny starší české kroniky počínaje Kosmou přes jeho pokračovatele (nazývá je však — podobně jako i jiné historické spisy — jinak než novější literárněhistorická tradice a odtud pramenila mnohá nedoro- zumění), přes veršovanou kroniku takřečeného Dalimila, Zbraslavskou kroniku a kronikáře karlovské doby, především Přibíka Pulkavu z Radenína, až po Vavřince z Březové, Staré letopisy české, latinskou Kroniku českou italského humanisty Eneáše Silvia a kroniku Kuthenovu. K tomu však přistupovalo i množství pramenů dalších, legendy, cizí kroniky o sousedních zemích, domácí materiál listinný a četné listy, už zmíněné výpis- ky ze zemských desek, záznamy místních tradic a pověstí (byly dokonce pro Hájka spolu s jinými zprávami sbírány na panstvích šlechticů, kteří mu byli příznivě nakloněni). Celé toto materiálové bohatství Hájka zajímalo, ale nepřejímal je tak, jak mu je prameny nabízely. Bral je jako látku, stalo se mu mate- riálem, z něhož budoval svou vlastní výpověď o národní minu- losti jako literární dílo. Založil je na chronologickém sledu let naplněných událostmi; každou událost, každý fakt přitom na- zíral jako skutečný či aspoň tušený příběh nebo jako výsledek nějakého dění. Hájek je v zásadě epik, jeho sdělení se proto stávají tu stručnějším, jen naznačeným, jinde rozvinutým a roz- pracovaným vypravováním o tom, co se dělo. Skutečnosti, o nichž Hájek píše, se tak dějí před čtenářovýma očima, a v tom je podstata jeho epičnosti. Je proto přirozené, že se i ve svých před- lohách orientoval především na dějové složky. Velmi dobře je to patrné na Hájkově vztahu k Dalimilově kronice. Opírá se o ni pro pokosmovské období podobně jako pro nejstarší dobu o Kosmu, dává se nezřídka strhnout její veršovanou podo- bou k citování celých veršů i s rýmy nebo k rýmovaným para- frázím, ale soustřeďuje se především na epickou složku kroniky a prakticky úplně přechází její politicko-agitační patos. 13
Strana 14
Hájkovo „epické vidění minulosti“ se ovšem projevuje roz- manitými způsoby, jednou jako rekonstrukce rozsáhlých dějo- vých úseků na základě pověstí o nejstarším období dějin, jinde v podobě uzavřených výpravných celků povídkového charakteru, opět jinde jako úsilí vyjevit povahu důležité dějinné postavy větším počtem postupně uvedených drobných, epicky konci- povaných epizod, někdy i v textu kroniky vzájemně vzdálených. O takové postupné výstavbě literární postavy svědčí např. Hájkovo zpracování konfliktu mezi knížaty Václavem a Bole- slavem. Při formování představy o Václavovi byl vázán tradič- ním modelem z legend, šlo o světce, s jehož legendárním životo- pisem nebyly spjaty výraznější epické podněty. Proto také Václav dopadl u Hájka jako poměrně plochá figura, zatímco Boleslav, postihovaný v řadě momentů „dějící se“ skutečnosti, mu vyrůstá ve velkou epickou postavu s bohatým vnitřním vývojem od veskrze negativního bratrovraha přes neúprosného prosazovatele vlastní vůle až k zmoudřelému vládci a sjednoti- teli země proti vnějšímu nebezpečí. Stejně svědčí o Hájkově epickém smyslu to, jak rozpracoval dlouhodobé rodové nepřá- telství mezi Přemyslovci a Vršovci; zformoval tu velkou epickou látku, která se pak stala na určitou dobu jedním z nejfrekvento- vanějších témat české historické beletrie. Kdybychom chtěli Hájkovo slovesné ztvárňování minulosti charakterizovat metaforicky, mohli bychom parafrázovat ono místo z Vančurovy povídky Kosmas, kde se o rozhovoru kroni- káře Kosmy a jeho přítele Šebíře říká: „Zdálo se jim, že svět vypravuje a oni jsou ústy světa.“ Také o Hájkovi lze říci, že v jeho představě existovala minulost ne jako řada faktů, dat a uzavřených událostí, nýbrž jako souhrn dějů, které se v uply- nulé době dály a udály, odehrály; záznamy pramenů zachytily jejich útržky a na kronikáři Hájkovi bylo, aby se stal „ústy minulosti“ a zpřítomnil ji vypravěčským slovem svým současní- kům. Takový přístup ovšem vyžadoval na mnoha místech dopl- ňovat a domýšlet to, o čem se prameny jen letmo zmiňovaly nebo pro co dokonce v pramenech nebyla žádná opora. A Hájek tak činil s vypravěčskou rozkoší, všechny ty menší či větší nazna- čené nebo jen tušené „příběhy“ byl vždy ochoten a schopen vlastní fantazií dotvořit do žádoucí epické podoby plné poutavých detailů. Všechny tyto doplňky, domysly, dotváření, epická rozpřádání vycházejí u Hájka jakoby z jediného hlediska; je to v podstatě stále týž svět, určený těmi základními souřadnicemi myšlení, názorů a hodnotového systému, které vyznačovaly svět autorovy současnosti a jeho vlastní pozici v něm. Ve vyprá- 14
Hájkovo „epické vidění minulosti“ se ovšem projevuje roz- manitými způsoby, jednou jako rekonstrukce rozsáhlých dějo- vých úseků na základě pověstí o nejstarším období dějin, jinde v podobě uzavřených výpravných celků povídkového charakteru, opět jinde jako úsilí vyjevit povahu důležité dějinné postavy větším počtem postupně uvedených drobných, epicky konci- povaných epizod, někdy i v textu kroniky vzájemně vzdálených. O takové postupné výstavbě literární postavy svědčí např. Hájkovo zpracování konfliktu mezi knížaty Václavem a Bole- slavem. Při formování představy o Václavovi byl vázán tradič- ním modelem z legend, šlo o světce, s jehož legendárním životo- pisem nebyly spjaty výraznější epické podněty. Proto také Václav dopadl u Hájka jako poměrně plochá figura, zatímco Boleslav, postihovaný v řadě momentů „dějící se“ skutečnosti, mu vyrůstá ve velkou epickou postavu s bohatým vnitřním vývojem od veskrze negativního bratrovraha přes neúprosného prosazovatele vlastní vůle až k zmoudřelému vládci a sjednoti- teli země proti vnějšímu nebezpečí. Stejně svědčí o Hájkově epickém smyslu to, jak rozpracoval dlouhodobé rodové nepřá- telství mezi Přemyslovci a Vršovci; zformoval tu velkou epickou látku, která se pak stala na určitou dobu jedním z nejfrekvento- vanějších témat české historické beletrie. Kdybychom chtěli Hájkovo slovesné ztvárňování minulosti charakterizovat metaforicky, mohli bychom parafrázovat ono místo z Vančurovy povídky Kosmas, kde se o rozhovoru kroni- káře Kosmy a jeho přítele Šebíře říká: „Zdálo se jim, že svět vypravuje a oni jsou ústy světa.“ Také o Hájkovi lze říci, že v jeho představě existovala minulost ne jako řada faktů, dat a uzavřených událostí, nýbrž jako souhrn dějů, které se v uply- nulé době dály a udály, odehrály; záznamy pramenů zachytily jejich útržky a na kronikáři Hájkovi bylo, aby se stal „ústy minulosti“ a zpřítomnil ji vypravěčským slovem svým současní- kům. Takový přístup ovšem vyžadoval na mnoha místech dopl- ňovat a domýšlet to, o čem se prameny jen letmo zmiňovaly nebo pro co dokonce v pramenech nebyla žádná opora. A Hájek tak činil s vypravěčskou rozkoší, všechny ty menší či větší nazna- čené nebo jen tušené „příběhy“ byl vždy ochoten a schopen vlastní fantazií dotvořit do žádoucí epické podoby plné poutavých detailů. Všechny tyto doplňky, domysly, dotváření, epická rozpřádání vycházejí u Hájka jakoby z jediného hlediska; je to v podstatě stále týž svět, určený těmi základními souřadnicemi myšlení, názorů a hodnotového systému, které vyznačovaly svět autorovy současnosti a jeho vlastní pozici v něm. Ve vyprá- 14
Strana 15
vění o nejstarších obdobích je to ovšem přístup méně rozvinutý, omezující se jen na základní linie, na centrální děje a osoby; tím zřetelněji se tu však odhaluje povaha autorova fantazijního doplňování epických motivů i typ jeho „historicky zakotvují- cích“ detailů. Hájkovo výpravné kronikářství má blízko k tomu, co podle Karla Čapka charakterizuje pohádku; Čapek říká, že „pohádka se rodí z potřeby vypravovat a z rozkoše naslouchat“. Proto mohli na Hájka navázat — často velmi úzce — velcí vypravěči novodobé české prózy Alois Jirásek (zejména v Starých pověstech českých) a Ivan Olbracht (Ze starých letopisů). Hájek vypravěč mnohonásobně převýšil Hájka kronikáře. Měl nepochybně dar výmluvnosti. Připomeňme si znovu, že byl oblíben jako český kazatel malostranského tomášského kostela; je přitom pozoruhodné, že se písemně nedochovala žádná jeho kázání, ať už v rukopisné, nebo tištěné podobě (v jeho době byly tištěné sbírky kázání, postily, oblíbeným lite- rárním žánrem). Je možné sledovat orální vypravěčskou povahu valné části jeho textu na stavbě textových úseků (významovým celkem u Hájka zpravidla není jednotlivá věta, nýbrž odstavec), na neurčitosti a náhodnosti větného členění uvnitř odstavců, na souřadném, „aligačním“ navazování větných celků a na smyslu pro rytmické kadencování v závěru odstavců. Jako epi- zační postup funguje u Hájka z hlediska jazykových prostředků zavádění přímých řečí a práce s historickým prézentem, k němuž se Hájek uchyluje především na dějově exponovaných místech a dociluje jím spádnosti a naléhavosti vyprávění, ba místy dokonce jistého „evokačního“ efektu (užíváním historického prézentu šel Hájek ve stopách Kosmových, ale pracuje s ním i tam, kde už v Kosmovi oporu a příklad nemá). Z hlediska ztvárňování látky pomáhá Hájkovi epizovat jeho smysl pro zachycení dějových detailů, které jsou vzhledem k hlavní dějové linii postradatelné a jaksi „nadbytečné“, a rozpracovávání epických prvků do podoby uzavřených syžetů. Povaha Hájkova jazyka jako pružného a tvárného nástroje autorových vypravěč- ských sklonů zvlášť patrně vyvstává tam, kde se Hájkův autor- ský text ocitá v sousedství citovaných dokumentů (listů atp.), ať už přeložených z latiny, nebo českých; kontrast se strnulým a těžkopádným jazykem dokumentů vypovídá jednoznačně v Hájkův prospěch. Byly to nepochybně právě vlastnosti Hájkova vypravěčství a kvality jeho jazyka, co umožnilo Zdeňku Nejedlému docenit význam Hájkovy kroniky jako oblíbené četby: „Nikdo... 15
vění o nejstarších obdobích je to ovšem přístup méně rozvinutý, omezující se jen na základní linie, na centrální děje a osoby; tím zřetelněji se tu však odhaluje povaha autorova fantazijního doplňování epických motivů i typ jeho „historicky zakotvují- cích“ detailů. Hájkovo výpravné kronikářství má blízko k tomu, co podle Karla Čapka charakterizuje pohádku; Čapek říká, že „pohádka se rodí z potřeby vypravovat a z rozkoše naslouchat“. Proto mohli na Hájka navázat — často velmi úzce — velcí vypravěči novodobé české prózy Alois Jirásek (zejména v Starých pověstech českých) a Ivan Olbracht (Ze starých letopisů). Hájek vypravěč mnohonásobně převýšil Hájka kronikáře. Měl nepochybně dar výmluvnosti. Připomeňme si znovu, že byl oblíben jako český kazatel malostranského tomášského kostela; je přitom pozoruhodné, že se písemně nedochovala žádná jeho kázání, ať už v rukopisné, nebo tištěné podobě (v jeho době byly tištěné sbírky kázání, postily, oblíbeným lite- rárním žánrem). Je možné sledovat orální vypravěčskou povahu valné části jeho textu na stavbě textových úseků (významovým celkem u Hájka zpravidla není jednotlivá věta, nýbrž odstavec), na neurčitosti a náhodnosti větného členění uvnitř odstavců, na souřadném, „aligačním“ navazování větných celků a na smyslu pro rytmické kadencování v závěru odstavců. Jako epi- zační postup funguje u Hájka z hlediska jazykových prostředků zavádění přímých řečí a práce s historickým prézentem, k němuž se Hájek uchyluje především na dějově exponovaných místech a dociluje jím spádnosti a naléhavosti vyprávění, ba místy dokonce jistého „evokačního“ efektu (užíváním historického prézentu šel Hájek ve stopách Kosmových, ale pracuje s ním i tam, kde už v Kosmovi oporu a příklad nemá). Z hlediska ztvárňování látky pomáhá Hájkovi epizovat jeho smysl pro zachycení dějových detailů, které jsou vzhledem k hlavní dějové linii postradatelné a jaksi „nadbytečné“, a rozpracovávání epických prvků do podoby uzavřených syžetů. Povaha Hájkova jazyka jako pružného a tvárného nástroje autorových vypravěč- ských sklonů zvlášť patrně vyvstává tam, kde se Hájkův autor- ský text ocitá v sousedství citovaných dokumentů (listů atp.), ať už přeložených z latiny, nebo českých; kontrast se strnulým a těžkopádným jazykem dokumentů vypovídá jednoznačně v Hájkův prospěch. Byly to nepochybně právě vlastnosti Hájkova vypravěčství a kvality jeho jazyka, co umožnilo Zdeňku Nejedlému docenit význam Hájkovy kroniky jako oblíbené četby: „Nikdo... 15
Strana 16
nebyl u nás tolik čten jako on. A lid, nejširší vrstvy ho četly s takovým zanícením, že to byla pak nejčtenější česká kniha hned vedle bible... Hájek... dal si zjevně úkol napsat o českých dějinách knihu především zajímavou... a proto klidně vy- mýšlel nebo domýšlel, co mu v suchých historických zprávách k takovému líčení scházelo. A jeho čtenáři, zdá se, tak také jeho kroniku přijímali a chápali, aspoň ti lidoví, kterým ani nenapadlo zkoumat spolehlivost každého toho jeho data, toho či onoho jména, toho či onoho fakta, nýbrž kochali se zajímavými pří- běhy zde vypravovanými. Účinek pak Hájkovy kroniky po té stránce byl přímo jedinečný. Podařilo se jí to, co žádnému jinému historickému spisu u nás: opravdu zpopularizovat českou historii a vnést její znalost přímo do lidu. Co podnítilo ten poutavý, třeba historicky nepřesný obraz české minulosti, který Hájkova kronika vytvořila a na dlouhou dobu kodifikovala? Z podivuhodné směsice zpráv ze starších kronik, citátů z nich, dokumentů, výčtů, tradice skutečné i předstírané, dohadů, domyslů a fantazií vyrůstá v Hájkově kronice něco, co je zajímavější a působivější než kterákoli z uvedených složek sama o sobě: Hájek za pomoci a prostřednict- vím toho všeho literárně formuloval představu o národní minu- losti, v níž je v pevnou jednotu sloučen mýtus, fakta, autorovy vlastní představy a fantazie, prameny dobré i smyšlené — prostě skutečnost i fikce. Obě tyto složky jsou vzájemně pevně propo- jeny jedinou chronologickou osou, která tak spojuje reálné s mytickým, pravdivé s nepravdivým a stírá to, co se kritickému zraku moderní historiografie jeví jako zásadní rozdíl mezi oběma protikladnými typy Hájkových zpráv. Pro Hájkovu dobu, spadající do epochy předkritického myšlení, tento rozdíl prostě neexistoval a Hájek jen s pozoruhodným vypravěčským citem a důmyslem rozvíjel to, co bylo vlastní všemu českému historic- kému spisování jeho doby. Vybavil všechno své vyprávění podobnou mírou pravděpodobných, „reálných“ detailů, ať už šlo o okolnosti, za nichž pradávná kněžna Libuše pronesla svůj soud nad rozvaděnými sousedy, nebo o popis příjezdu mladého krále Ludvíka do Čech či o „zázračnou“ událost v kostele Krásné Panny Marie v Řezně v roce 1516 (toto vypra- vování navíc příznačně ústí do invektivy proti nastupujícímu lutherství). Tím se neobyčejně posílil předpoklad k „historické- mu“ chápání starých mýtů i k uplatnění fiktivních prvků ve vyprávění o historických dobách až po autorovu současnost. Jediná chronologická osa je zároveň hlavním kompozičním principem díla. Hájkův text je členěn podle jednotlivých let, 16
nebyl u nás tolik čten jako on. A lid, nejširší vrstvy ho četly s takovým zanícením, že to byla pak nejčtenější česká kniha hned vedle bible... Hájek... dal si zjevně úkol napsat o českých dějinách knihu především zajímavou... a proto klidně vy- mýšlel nebo domýšlel, co mu v suchých historických zprávách k takovému líčení scházelo. A jeho čtenáři, zdá se, tak také jeho kroniku přijímali a chápali, aspoň ti lidoví, kterým ani nenapadlo zkoumat spolehlivost každého toho jeho data, toho či onoho jména, toho či onoho fakta, nýbrž kochali se zajímavými pří- běhy zde vypravovanými. Účinek pak Hájkovy kroniky po té stránce byl přímo jedinečný. Podařilo se jí to, co žádnému jinému historickému spisu u nás: opravdu zpopularizovat českou historii a vnést její znalost přímo do lidu. Co podnítilo ten poutavý, třeba historicky nepřesný obraz české minulosti, který Hájkova kronika vytvořila a na dlouhou dobu kodifikovala? Z podivuhodné směsice zpráv ze starších kronik, citátů z nich, dokumentů, výčtů, tradice skutečné i předstírané, dohadů, domyslů a fantazií vyrůstá v Hájkově kronice něco, co je zajímavější a působivější než kterákoli z uvedených složek sama o sobě: Hájek za pomoci a prostřednict- vím toho všeho literárně formuloval představu o národní minu- losti, v níž je v pevnou jednotu sloučen mýtus, fakta, autorovy vlastní představy a fantazie, prameny dobré i smyšlené — prostě skutečnost i fikce. Obě tyto složky jsou vzájemně pevně propo- jeny jedinou chronologickou osou, která tak spojuje reálné s mytickým, pravdivé s nepravdivým a stírá to, co se kritickému zraku moderní historiografie jeví jako zásadní rozdíl mezi oběma protikladnými typy Hájkových zpráv. Pro Hájkovu dobu, spadající do epochy předkritického myšlení, tento rozdíl prostě neexistoval a Hájek jen s pozoruhodným vypravěčským citem a důmyslem rozvíjel to, co bylo vlastní všemu českému historic- kému spisování jeho doby. Vybavil všechno své vyprávění podobnou mírou pravděpodobných, „reálných“ detailů, ať už šlo o okolnosti, za nichž pradávná kněžna Libuše pronesla svůj soud nad rozvaděnými sousedy, nebo o popis příjezdu mladého krále Ludvíka do Čech či o „zázračnou“ událost v kostele Krásné Panny Marie v Řezně v roce 1516 (toto vypra- vování navíc příznačně ústí do invektivy proti nastupujícímu lutherství). Tím se neobyčejně posílil předpoklad k „historické- mu“ chápání starých mýtů i k uplatnění fiktivních prvků ve vyprávění o historických dobách až po autorovu současnost. Jediná chronologická osa je zároveň hlavním kompozičním principem díla. Hájkův text je členěn podle jednotlivých let, 16
Strana 17
v nichž se podle autora odehrály uváděné události (pouze některá léta na počátku, zejména 687—708, jsou vynechána, protože „za těch třímezcítma let nic se takového, ježto by bylo hodné paměti,... nenalézá“). Násilnost rozdělování do let je patrná například u souvislého epického pásma knížecí přemyslov- ské pověsti, v částech věnovaných posledním zaznamenávaným stoletím se do rámce jediného roku směstnává řada odstavců o různých dějích se zřejmou snahou referovat na jednom místě i o událostech, rozložených ve skutečnosti do více let (v takových případech Hájek dbal o stylistickou rozmanitost při uvádění různých událostí téhož roku a tím se vyhnul únavné stereotyp- nosti opakování, které bývá v análech běžným jevem; např. jednotlivé odstavce o událostech roku 1336 jsou uvedeny slovy: Téhož léta..., Roku toho..., Času toho..., Toho roku..., Léta téhož..., Také toho roku..., Času toho...). Při takovém postupu se chronologická řada let stává výrazným a nápadným principem pro rozčlenění kronikářské látky. Není to však u Hájka členění jediné. Podrobnější pohled odhalí v kronice vyšší celky, představované vždy vládou jedno- ho panovníka. Toto členění není ovšem vyjádřeno textově, jeho nositelem je určitá vrstva obrazové výzdoby díla. Téměř 150 obrázků, jimiž je Hájkův text v původním vydání provázen, tvoří zajímavou kapitolu z dějin české knižní kultury. Jsou v zásadě trojího druhu. První skupinu — nejméně početnou a navíc soustředěnou k prvním částem vyprávění do sklonku 10. století (tedy asi do první pětiny díla) — tvoří obrázky vzta- hující se přímo k textu, individualizované, skutečné ilustrace v moderním smyslu (např. Krokovy dcery, Bivoj nesoucí kance, Libušin soud, orající Přemysl, zavraždění sv. Václava); u obráz- ků tohoto druhu dochází jen výjimečně — v jediném případě — k opakování. Druhou skupinu tvoří vyobrazení neutrálních scenérií (např. krajina s řekou, hrad na skále) a obecných situací (např. pěší bitva, jízdní bitva, stavba hradu); opakují se častěji vždy tam, kde k tomu vyprávění dává podnět. Protože obrázky tohoto druhu nejsou sebemíň individualizovány a stejný obrázek doprovází často vypravování o událostech vzájemně vzdále- ných (např. o bitvě mezi Čechy a Moravany v 12. století a o bitvě u Moháče 1526), nejde o „ilustrace“ v moderním smyslu, nýbrž o výtvarný znak, sloužící v zásadě k zdůraznění významu sdě- lované události. Obrázky se vztahují naprostou převahou k dě- jům spjatým s panovníky, proto v těch řídkých případech, kde se týkají dění jiného druhu, dodávají mu zvláštní důležitosti. Největší význam má pro dílo třetí skupina obrázků, věnovaná 17
v nichž se podle autora odehrály uváděné události (pouze některá léta na počátku, zejména 687—708, jsou vynechána, protože „za těch třímezcítma let nic se takového, ježto by bylo hodné paměti,... nenalézá“). Násilnost rozdělování do let je patrná například u souvislého epického pásma knížecí přemyslov- ské pověsti, v částech věnovaných posledním zaznamenávaným stoletím se do rámce jediného roku směstnává řada odstavců o různých dějích se zřejmou snahou referovat na jednom místě i o událostech, rozložených ve skutečnosti do více let (v takových případech Hájek dbal o stylistickou rozmanitost při uvádění různých událostí téhož roku a tím se vyhnul únavné stereotyp- nosti opakování, které bývá v análech běžným jevem; např. jednotlivé odstavce o událostech roku 1336 jsou uvedeny slovy: Téhož léta..., Roku toho..., Času toho..., Toho roku..., Léta téhož..., Také toho roku..., Času toho...). Při takovém postupu se chronologická řada let stává výrazným a nápadným principem pro rozčlenění kronikářské látky. Není to však u Hájka členění jediné. Podrobnější pohled odhalí v kronice vyšší celky, představované vždy vládou jedno- ho panovníka. Toto členění není ovšem vyjádřeno textově, jeho nositelem je určitá vrstva obrazové výzdoby díla. Téměř 150 obrázků, jimiž je Hájkův text v původním vydání provázen, tvoří zajímavou kapitolu z dějin české knižní kultury. Jsou v zásadě trojího druhu. První skupinu — nejméně početnou a navíc soustředěnou k prvním částem vyprávění do sklonku 10. století (tedy asi do první pětiny díla) — tvoří obrázky vzta- hující se přímo k textu, individualizované, skutečné ilustrace v moderním smyslu (např. Krokovy dcery, Bivoj nesoucí kance, Libušin soud, orající Přemysl, zavraždění sv. Václava); u obráz- ků tohoto druhu dochází jen výjimečně — v jediném případě — k opakování. Druhou skupinu tvoří vyobrazení neutrálních scenérií (např. krajina s řekou, hrad na skále) a obecných situací (např. pěší bitva, jízdní bitva, stavba hradu); opakují se častěji vždy tam, kde k tomu vyprávění dává podnět. Protože obrázky tohoto druhu nejsou sebemíň individualizovány a stejný obrázek doprovází často vypravování o událostech vzájemně vzdále- ných (např. o bitvě mezi Čechy a Moravany v 12. století a o bitvě u Moháče 1526), nejde o „ilustrace“ v moderním smyslu, nýbrž o výtvarný znak, sloužící v zásadě k zdůraznění významu sdě- lované události. Obrázky se vztahují naprostou převahou k dě- jům spjatým s panovníky, proto v těch řídkých případech, kde se týkají dění jiného druhu, dodávají mu zvláštní důležitosti. Největší význam má pro dílo třetí skupina obrázků, věnovaná 17
Strana 18
intronizacím a pohřbům jednotlivých panovníků. Právě tato vrstva je nositelem kompozičního principu, členícího text na větší úseky, než je dělení po létech; dík neverbálnímu vyjádření těchto vyšších celků se však oba tektonické principy vzájemně nekříží a neruší, nýbrž naopak se vhodně doplňují. „Intronizač- ní“ obrázky (uváděné u historických panovníků vždy až k datu korunovace, nikoli formálního nastoupení dědickým právem) jsou svým způsobem individualizovány a jsou nositeli rozmani- tých informací: pokrývkou hlavy přesně odlišují stupeň panov- nické hodnosti (ozdobné čepice u pohanských knížat, svatovác- lavský kvadrátek u křesťanských knížat, koruna u králů), kostýmováním a dalšími jednotlivostmi naznačují individuální rysy či vlastnosti (Jaromírova slepota, rytířské brnění Jana Lucemburského) a množstvím osob, které je u intronizovaného panovníka vyobrazeno, se dokonce naznačuje Hájkovo hodno- cení toho kterého panovníka (u většiny raných panovníků jeden muž, u prvního křesťanského knížete Bořivoje, u Václa- vova otce Vratislava a u Boleslava Milostivého po dvou, u sv. Václava dva andělé, u králů Václava II. a Karla IV. po čtyřech mužích, po dvou u negativně hodnoceného Václava IV. a Ji- řího Poděbradského, po pěti u katolických králů jagellonských, po šesti u Zikmunda a Ferdinanda I.). Podobně jsou přesně rozlišeny čtyřmi různými obrázky pohřby kmenových náčelníků, pohanských knížat, křesťanských knížat a králů. U králů, kteří zahynuli na bojišti (Přemysl Otakar II., Jan Lucemburský, Ludvík Jagellonský), není přitom obrázek pohřbu zařazen; místo něho bývá vyobrazení bitvy. Právě uplatněním přísluš- ných obrázků na stránkách, kde se mluví o korunovaci panov- níka a o jeho smrti, je v kronice zdůrazněn patos střídání pa- novnických epoch. Autor na to ostatně poukázal sám v latinské dedikaci králi Ferdinandovi I.: „...pak [jsem látku — dopl. J. K.] i tak rozdělil, aby se z obrazů a rytin nakreslených, svou úpravou se stkvících (pro názor a paměť), vše rozložené po kapitolách věc samu a jednání jako vyslovovati a vyprávěti se zdálo...“ Je tedy zřejmé, že obrázky — třebaže zřejmě nepo- cházejí od jediného autora, jak naznačuje různá výtvarná úro- veň jednotlivých skupin — jsou integrální složkou kroniky, jejich opakování je funkční a musí se s nimi počítat v úvahách o umělecké povaze kroniky jako celku. Důmyslně uspořádaná a obsahově bohatá výtvarná složka harmonuje s epickou pova- hou Hájkovy kroniky a pomáhá z ní učinit památku, která je mezi tištěnými českými knihami 16. století, zejména kronikami, přes všechnu souvislost se starší kronikářskou tradicí ojedinělá. 18
intronizacím a pohřbům jednotlivých panovníků. Právě tato vrstva je nositelem kompozičního principu, členícího text na větší úseky, než je dělení po létech; dík neverbálnímu vyjádření těchto vyšších celků se však oba tektonické principy vzájemně nekříží a neruší, nýbrž naopak se vhodně doplňují. „Intronizač- ní“ obrázky (uváděné u historických panovníků vždy až k datu korunovace, nikoli formálního nastoupení dědickým právem) jsou svým způsobem individualizovány a jsou nositeli rozmani- tých informací: pokrývkou hlavy přesně odlišují stupeň panov- nické hodnosti (ozdobné čepice u pohanských knížat, svatovác- lavský kvadrátek u křesťanských knížat, koruna u králů), kostýmováním a dalšími jednotlivostmi naznačují individuální rysy či vlastnosti (Jaromírova slepota, rytířské brnění Jana Lucemburského) a množstvím osob, které je u intronizovaného panovníka vyobrazeno, se dokonce naznačuje Hájkovo hodno- cení toho kterého panovníka (u většiny raných panovníků jeden muž, u prvního křesťanského knížete Bořivoje, u Václa- vova otce Vratislava a u Boleslava Milostivého po dvou, u sv. Václava dva andělé, u králů Václava II. a Karla IV. po čtyřech mužích, po dvou u negativně hodnoceného Václava IV. a Ji- řího Poděbradského, po pěti u katolických králů jagellonských, po šesti u Zikmunda a Ferdinanda I.). Podobně jsou přesně rozlišeny čtyřmi různými obrázky pohřby kmenových náčelníků, pohanských knížat, křesťanských knížat a králů. U králů, kteří zahynuli na bojišti (Přemysl Otakar II., Jan Lucemburský, Ludvík Jagellonský), není přitom obrázek pohřbu zařazen; místo něho bývá vyobrazení bitvy. Právě uplatněním přísluš- ných obrázků na stránkách, kde se mluví o korunovaci panov- níka a o jeho smrti, je v kronice zdůrazněn patos střídání pa- novnických epoch. Autor na to ostatně poukázal sám v latinské dedikaci králi Ferdinandovi I.: „...pak [jsem látku — dopl. J. K.] i tak rozdělil, aby se z obrazů a rytin nakreslených, svou úpravou se stkvících (pro názor a paměť), vše rozložené po kapitolách věc samu a jednání jako vyslovovati a vyprávěti se zdálo...“ Je tedy zřejmé, že obrázky — třebaže zřejmě nepo- cházejí od jediného autora, jak naznačuje různá výtvarná úro- veň jednotlivých skupin — jsou integrální složkou kroniky, jejich opakování je funkční a musí se s nimi počítat v úvahách o umělecké povaze kroniky jako celku. Důmyslně uspořádaná a obsahově bohatá výtvarná složka harmonuje s epickou pova- hou Hájkovy kroniky a pomáhá z ní učinit památku, která je mezi tištěnými českými knihami 16. století, zejména kronikami, přes všechnu souvislost se starší kronikářskou tradicí ojedinělá. 18
Strana 19
Je-li Hájek se svým vyhraněným typem výpravné, beletri- zující kroniky osamocen v rámci české literatury, není tomu tak v širším rámci soudobých literatur evropských. Stačí uvést např. německého kronikáře Johanna Trithemia (1462—1516), opata kláštera ve Sponheimu a později ve Würzburgu, autora podvržených kronik Meginfridovy a Hunibaldovy o staré, před- caesarovské státní kultuře Franků a o německosti říše Karla Velikého, nebo Johanna Thurmaira - Aventina (1474—1534) historiografa bavorských vévodů, jehož Bayerische Chronik z let 1526—33 (vydána 1566), první velké dějepisné dílo v němčině, se stala podobně oblíbenou četbou jako Hájkova kronika. Epic- ky založené kroniky Angličanů Edwarda Halla (asi 1498 až 1547) a Raphaela Holinsheda (†kolem 1580) se staly prá- vě pro bohatství své výpravnosti vítanými zdroji pro alžbě- tinské dramatiky, zejména pro Shakespearovy hry z anglické historie, ale příznačné i pro tragédie Macbeth a Král Lear. Au- torský typ Hájkovi nejpodobnější představuje patrně švýcarský kronikář Aegidius Tschudi (1505—72), horlivý účastník po- litického dění své doby, propagátor protireformace, zanícený antikvář, který se stal svou rukopisnou Helvetische Chronik, po- jednávající o létech 1000—1470 a plnou epických smyšlenek, tvůrcem švýcarského národního mýtu (dílo bylo však vydáno až v 18. století). Všichni tito autoři, víceméně Hájkovi součas- níci a někdy dokonce vrstevníci, poutali čtenáře své doby i poz- dějších časů slovesnými prostředky a postupy Hájkově kronice příbuznými. Jak se to podařilo Hájkově literární — nikoli historiogra- fické — schopnosti, ukazuje další osud jeho díla v české kultu- ře. Neměnilo se Hájkovo dílo, měnili se lidé, druh a míra jejich vzdělanosti, a to ovlivňovalo jejich vztah k Hájkovu rozsáhlé- mu vypravování o národní minulosti. Jedno však zůstávalo přes všechny proměny situací, historických okolností, názorů i stanovisek beze změny: zájem o Hájkovu kroniku. Projevil se — po dílčích pokusech o pokračování a o pole- miku s Hájkovou koncepcí — dobově příznačným způsobem velmi výrazně na sklonku 17. století v díle barokního kroniká- ře, křižovníka Jana Františka Beckovského (1658—1725). Ten zpracoval v prvním, vytištěném díle svého spisu Poselkyně sta- rých příběhův českých aneb Kronika česká (1700) Hájkovu kroniku jako svůj nejpřednější pramen a celé dlouhé partie z ní přitom doslova přejímal; s Hájkovými údaji pracoval jako s historic- kými fakty. Je přitom charakteristické, že předmětem úprav Beckovského je vedle doplňování dalších údajů z jiných pra- 19
Je-li Hájek se svým vyhraněným typem výpravné, beletri- zující kroniky osamocen v rámci české literatury, není tomu tak v širším rámci soudobých literatur evropských. Stačí uvést např. německého kronikáře Johanna Trithemia (1462—1516), opata kláštera ve Sponheimu a později ve Würzburgu, autora podvržených kronik Meginfridovy a Hunibaldovy o staré, před- caesarovské státní kultuře Franků a o německosti říše Karla Velikého, nebo Johanna Thurmaira - Aventina (1474—1534) historiografa bavorských vévodů, jehož Bayerische Chronik z let 1526—33 (vydána 1566), první velké dějepisné dílo v němčině, se stala podobně oblíbenou četbou jako Hájkova kronika. Epic- ky založené kroniky Angličanů Edwarda Halla (asi 1498 až 1547) a Raphaela Holinsheda (†kolem 1580) se staly prá- vě pro bohatství své výpravnosti vítanými zdroji pro alžbě- tinské dramatiky, zejména pro Shakespearovy hry z anglické historie, ale příznačné i pro tragédie Macbeth a Král Lear. Au- torský typ Hájkovi nejpodobnější představuje patrně švýcarský kronikář Aegidius Tschudi (1505—72), horlivý účastník po- litického dění své doby, propagátor protireformace, zanícený antikvář, který se stal svou rukopisnou Helvetische Chronik, po- jednávající o létech 1000—1470 a plnou epických smyšlenek, tvůrcem švýcarského národního mýtu (dílo bylo však vydáno až v 18. století). Všichni tito autoři, víceméně Hájkovi součas- níci a někdy dokonce vrstevníci, poutali čtenáře své doby i poz- dějších časů slovesnými prostředky a postupy Hájkově kronice příbuznými. Jak se to podařilo Hájkově literární — nikoli historiogra- fické — schopnosti, ukazuje další osud jeho díla v české kultu- ře. Neměnilo se Hájkovo dílo, měnili se lidé, druh a míra jejich vzdělanosti, a to ovlivňovalo jejich vztah k Hájkovu rozsáhlé- mu vypravování o národní minulosti. Jedno však zůstávalo přes všechny proměny situací, historických okolností, názorů i stanovisek beze změny: zájem o Hájkovu kroniku. Projevil se — po dílčích pokusech o pokračování a o pole- miku s Hájkovou koncepcí — dobově příznačným způsobem velmi výrazně na sklonku 17. století v díle barokního kroniká- ře, křižovníka Jana Františka Beckovského (1658—1725). Ten zpracoval v prvním, vytištěném díle svého spisu Poselkyně sta- rých příběhův českých aneb Kronika česká (1700) Hájkovu kroniku jako svůj nejpřednější pramen a celé dlouhé partie z ní přitom doslova přejímal; s Hájkovými údaji pracoval jako s historic- kými fakty. Je přitom charakteristické, že předmětem úprav Beckovského je vedle doplňování dalších údajů z jiných pra- 19
Strana 20
menů na předním místě posilování katolické tendenčnosti všude tam, kde se Hájkovo stanovisko jevilo pozdějšímu upra- vovateli jako málo výrazné a jednoznačné (např. u Husa). Věcně se Hájek Beckovskému stal — ostatně podobně jako už dříve Pavlu Stránskému v knize o českém království, ale i Bo- huslavu Balbínovi a jiným — historiografickou autoritou. Přes úzkou závislost na Hájkovi však Beckovský ani zdaleka nedo- sáhl popularity, jaké se těšila jeho vypravěčsky vynikající před- loha. Četbou, a tím spíš lidovou četbou, se Beckovského Posel- kyně nikdy nestala. Narůstající a upevňující se sláva Hájkovy kroniky jako nej- rozsáhlejšího a nejpodrobnějšího spisu o českých dějinách vedla v 18. století ke snaze zpřístupnit dílo latinským překladem i evropskému učenému světu. Osud tohoto překladu je další kapitolou v historii významu Hájkovy kroniky pro českou kulturu. Latinský překlad, pořízený členy piaristického řádu Jevinou (1672—1730, řeholním jménem Victorinus a S. Cru- ce) a později Richterem (1714—1777, řeholním jménem Florus a S. Juliana), měl být vydán s komentářem jejich řádového spolubratra Gelasia a S. Catharina, vlastním jménem Joba Felixe Dobnera (1715—1790). Učený vydavatel shledal jak nedostatečnost, nepřesnost a svévolnost předloženého překladu, tak množství historických nesprávností ve výkladu Hájka samé- ho. Ve vydávání opraveného Jevinova a Richterova překla- du stačil Dobner dospět v šesti obsáhlých svazcích (z let 1761, 1763, 1765, 1772, 1777, 1782) jen k roku 1198, avšak tyto folianty představují základní kámen kritického dě- jezpytu v Čechách. Dobner podrobil kritickému zkoumání Hájkem uváděná data a fakta, porovnával je s údaji z jiných, autentických pramenů a se zjištěními historiků, pracujících už novými metodami historiografické práce. Vydavatelův ko- mentář velice často přesáhl rozsah Hájkova textu, s pokraču- jící dobou starých českých dějin, pro niž měl Dobner k dispo- zici už bohatší materiál, se ukazovaly stále hlubší rozpory mezi Hájkovou výpovědí o národní minulosti a mluvou pramenů. Dobnerovi brzy nezbylo než rozdělit svůj komentář na commissa (rozbor nesprávných údajů a omylů) a omissa (poukazy na důležitá fakta Hájkem neuváděná). Šestý svazek, věnovaný létům 1094—1198, opouští latinský překlad Hájkova textu už úplně a obsahuje jen vydavatelův komentář. Dobnerovým dílem se vznikající česká moderní historio- grafická věda vyrovnávala se svou prehistorií, se svou kronikář- skou minulostí. Nebyl to proces snadný. Dobner sváděl kruté 20
menů na předním místě posilování katolické tendenčnosti všude tam, kde se Hájkovo stanovisko jevilo pozdějšímu upra- vovateli jako málo výrazné a jednoznačné (např. u Husa). Věcně se Hájek Beckovskému stal — ostatně podobně jako už dříve Pavlu Stránskému v knize o českém království, ale i Bo- huslavu Balbínovi a jiným — historiografickou autoritou. Přes úzkou závislost na Hájkovi však Beckovský ani zdaleka nedo- sáhl popularity, jaké se těšila jeho vypravěčsky vynikající před- loha. Četbou, a tím spíš lidovou četbou, se Beckovského Posel- kyně nikdy nestala. Narůstající a upevňující se sláva Hájkovy kroniky jako nej- rozsáhlejšího a nejpodrobnějšího spisu o českých dějinách vedla v 18. století ke snaze zpřístupnit dílo latinským překladem i evropskému učenému světu. Osud tohoto překladu je další kapitolou v historii významu Hájkovy kroniky pro českou kulturu. Latinský překlad, pořízený členy piaristického řádu Jevinou (1672—1730, řeholním jménem Victorinus a S. Cru- ce) a později Richterem (1714—1777, řeholním jménem Florus a S. Juliana), měl být vydán s komentářem jejich řádového spolubratra Gelasia a S. Catharina, vlastním jménem Joba Felixe Dobnera (1715—1790). Učený vydavatel shledal jak nedostatečnost, nepřesnost a svévolnost předloženého překladu, tak množství historických nesprávností ve výkladu Hájka samé- ho. Ve vydávání opraveného Jevinova a Richterova překla- du stačil Dobner dospět v šesti obsáhlých svazcích (z let 1761, 1763, 1765, 1772, 1777, 1782) jen k roku 1198, avšak tyto folianty představují základní kámen kritického dě- jezpytu v Čechách. Dobner podrobil kritickému zkoumání Hájkem uváděná data a fakta, porovnával je s údaji z jiných, autentických pramenů a se zjištěními historiků, pracujících už novými metodami historiografické práce. Vydavatelův ko- mentář velice často přesáhl rozsah Hájkova textu, s pokraču- jící dobou starých českých dějin, pro niž měl Dobner k dispo- zici už bohatší materiál, se ukazovaly stále hlubší rozpory mezi Hájkovou výpovědí o národní minulosti a mluvou pramenů. Dobnerovi brzy nezbylo než rozdělit svůj komentář na commissa (rozbor nesprávných údajů a omylů) a omissa (poukazy na důležitá fakta Hájkem neuváděná). Šestý svazek, věnovaný létům 1094—1198, opouští latinský překlad Hájkova textu už úplně a obsahuje jen vydavatelův komentář. Dobnerovým dílem se vznikající česká moderní historio- grafická věda vyrovnávala se svou prehistorií, se svou kronikář- skou minulostí. Nebyl to proces snadný. Dobner sváděl kruté 20
Strana 21
polemiky s mocnými zastánci tradičních názorů, pro něž byl Hájek pro podrobnost svých údajů prvořadou autoritou. Na Hájkových údajích stálo tehdy též oficiální církevní a státně ideologické stanovisko k české minulosti. A výsledek Dobne- rovy mravenčí práce byl v otázce Hájkovy věrohodnosti zdr- cující. Dobnerův mladší současník, osvícenský teolog a histo- rik František Faustin Procházka (1749—1809) shrnul význam Dobnerovy práce v lapidární poznámce: Mentiendi finem fecit — učinil konec lhaní. Na epochálním významu Dobnerovy práce nic nemění skutečnost, že byla dalším vývojem vědy v mnoha bodech překonána. To je nutný a náležitý osud kaž- dého vědeckého poznání. Dobnerův vědecký čin byl historicky nutný, ale právě tak historicky podmíněný a omezený. Jako jeden z nejpříznačnějších rysů této omezenosti se jeví skuteč- nost, že Dobner nevěnoval a ve své době ani nemohl věnovat náležitou pozornost žánrové povaze Hájkova spisu. Chápal a kritizoval Hájkovu kroniku jako něco, co její autor nezamýš- lel a ani nemohl zamýšlet — jako vědecký spis o národní mi- nulosti. Takovým dílem však Hájkova kronika původně nebyla a nebyla tak také chápána, jak ukazuje Veleslavínovo hodno- cení, ale nebyla tak chápána prostými čtenáři ani později. Takovým dílem se mohla stát až v představách a v myšlení mnohem pozdějších generací, a to nejen v očích vzdělanců, ale zejména v očích těch, kteří z ní mohli čerpat údaje a stanoviska nahrávající jejich zájmům. Dobnerova zásluha tím není menší. Kritizoval Hájkovu kroniku tak, jak v jeho době společensky fungovala. Z toho hlediska vytvořil jeho kritický komentář novou epochu ve vztahu vědy k Hájkově kronice jako k histo- rickému prameni. A to byl čin, který měl už ve své době mocné politické důsledky, podrýval autoritu díla zneužitého jako zdroj východisek pro názory a společenskou aktivitu nejkonzervativ- nějších společenských sil. Tak se Hájkova kronika stala jednou provždy pro historickou vědu „kalným“, nespolehlivým nebo přinejmenším vždy po- dezřelým pramenem údajů o minulosti. Neznamená to však, že se po Dobnerovi už neměla historická věda v Hájkovi s čím vyrovnávat. Dokládá to celé historické dílo Josefa Dobrovské- ho (1753—1829), věnované očišťování české historie od poz- dějších smyšlenek. Dobrovský na Hájka neustále poukazoval jako na přední zdroj nepotvrzených, zavádějících údajů, které odhaloval v jejich nevěrohodnosti. Realita dějin, jíž se kriticky dobíral, byla Dobrovskému stále ohrožována Hájkovým su- gestivním sdělováním nepodložených údajů. Není proto divu, 21
polemiky s mocnými zastánci tradičních názorů, pro něž byl Hájek pro podrobnost svých údajů prvořadou autoritou. Na Hájkových údajích stálo tehdy též oficiální církevní a státně ideologické stanovisko k české minulosti. A výsledek Dobne- rovy mravenčí práce byl v otázce Hájkovy věrohodnosti zdr- cující. Dobnerův mladší současník, osvícenský teolog a histo- rik František Faustin Procházka (1749—1809) shrnul význam Dobnerovy práce v lapidární poznámce: Mentiendi finem fecit — učinil konec lhaní. Na epochálním významu Dobnerovy práce nic nemění skutečnost, že byla dalším vývojem vědy v mnoha bodech překonána. To je nutný a náležitý osud kaž- dého vědeckého poznání. Dobnerův vědecký čin byl historicky nutný, ale právě tak historicky podmíněný a omezený. Jako jeden z nejpříznačnějších rysů této omezenosti se jeví skuteč- nost, že Dobner nevěnoval a ve své době ani nemohl věnovat náležitou pozornost žánrové povaze Hájkova spisu. Chápal a kritizoval Hájkovu kroniku jako něco, co její autor nezamýš- lel a ani nemohl zamýšlet — jako vědecký spis o národní mi- nulosti. Takovým dílem však Hájkova kronika původně nebyla a nebyla tak také chápána, jak ukazuje Veleslavínovo hodno- cení, ale nebyla tak chápána prostými čtenáři ani později. Takovým dílem se mohla stát až v představách a v myšlení mnohem pozdějších generací, a to nejen v očích vzdělanců, ale zejména v očích těch, kteří z ní mohli čerpat údaje a stanoviska nahrávající jejich zájmům. Dobnerova zásluha tím není menší. Kritizoval Hájkovu kroniku tak, jak v jeho době společensky fungovala. Z toho hlediska vytvořil jeho kritický komentář novou epochu ve vztahu vědy k Hájkově kronice jako k histo- rickému prameni. A to byl čin, který měl už ve své době mocné politické důsledky, podrýval autoritu díla zneužitého jako zdroj východisek pro názory a společenskou aktivitu nejkonzervativ- nějších společenských sil. Tak se Hájkova kronika stala jednou provždy pro historickou vědu „kalným“, nespolehlivým nebo přinejmenším vždy po- dezřelým pramenem údajů o minulosti. Neznamená to však, že se po Dobnerovi už neměla historická věda v Hájkovi s čím vyrovnávat. Dokládá to celé historické dílo Josefa Dobrovské- ho (1753—1829), věnované očišťování české historie od poz- dějších smyšlenek. Dobrovský na Hájka neustále poukazoval jako na přední zdroj nepotvrzených, zavádějících údajů, které odhaloval v jejich nevěrohodnosti. Realita dějin, jíž se kriticky dobíral, byla Dobrovskému stále ohrožována Hájkovým su- gestivním sdělováním nepodložených údajů. Není proto divu, 21
Strana 22
že Dobrovský přijal nové vydávání Hájkovy kroniky (1819 až 1823) značně nevlídně. V úvodu k německému spisku Kriti- sche Versuche die ältere böhmische Geschichte von späteren Erdich- tungen zu reinigen III, Wenzel und Boleslav (Kritické pokusy o očištění starších českých dějin od pozdějších smyšlenek III, Václav a Boleslav, 1819), napsal: „Nejjistějším prostředkem, jak očistit naše starší dějiny od pohádek a výmyslů, je nepřijímat nic bez plat- ných svědectví a jít vždy zpátky k prvnímu prameni. To činil především Dobner ve svém kritickém komentáři k Hájkovi, jehož stanoviskem — jakkoli muselo po Dobnerově otevřeně vysloveném odsudku padnout — se ještě stále nechají mást někteří lidé, kteří náležitě neznají jeho zcela svévolné nakládá- ní se starými zprávami a záměrné zamlčování mnohých sku- tečností. Jak jinak bychom mohli chápat rozhodnutí vydat Hájkovu kroniku znovu bez jakýchkoli opravujících pozná- mek?“ Starý mistr historické kritiky se nepřenesl přes stanovis- ko odborné vědy, nebyl ochoten nahlédnout, že v Hájkovi je možno vidět i něco jiného než historický spis falšující minulost. A přesto kolem něho ještě za jeho života začínaly rašit nové literární výhonky na neposledním místě právě z podnětů Háj- kovy kroniky a jejího odsuzovaného nového vydání. Hájkovo dílo se tak stává významným svědkem nedorozumění Dobrov- ského s rodící se novočeskou literaturou. Mistrovo stanovisko přejal a po celý život je ještě stupňoval jeho žák František Palacký. Od knihy Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber (Posouzení starých českých dějepisců, 1830) přes úvod k Dějinám až po pozdní hájkovský životopisný příspěvek (1864) kupí stále drsnější odsudky Hájka jako autora bez smyslu pro skutečnou historii, škůdce českého dějepisu, který „neslýchanou nestoudností jal se nejen vymýšleti a na drobno líčiti podle udání svého příběhy nebývalé, ale i podklá- dati jim za prameny spisy rovněž smyšlené“, jehož kronika je „veliké pásmo lží a klamů chytře ukrytých, za kteréžto my na místě spisovatelově styděti se musíme“. Názor Palackého tlu- močí opět postoj odborníka-historika, jemuž nadto připadl úkol, aby svým životním dílem nahradil dávno zakořeněnou oblibu Hájkova spisu, a navíc na dlouhou dobu předznamená- vá stanovisko dalších českých historiků. Avšak Palackého pojetí Hájka krystalizovalo a vyostřovalo se v době, kdy se už uplatňoval diferencovaný vztah k pravdi- vosti historie. Zatímco historikové usilovali o zjištění dějinné pravdy, působili vedle nich beletristé, sledující poněkud jiný cíl; jim šlo o „pravdu lidskou“, jejíž historicita je jiné povahy. 22
že Dobrovský přijal nové vydávání Hájkovy kroniky (1819 až 1823) značně nevlídně. V úvodu k německému spisku Kriti- sche Versuche die ältere böhmische Geschichte von späteren Erdich- tungen zu reinigen III, Wenzel und Boleslav (Kritické pokusy o očištění starších českých dějin od pozdějších smyšlenek III, Václav a Boleslav, 1819), napsal: „Nejjistějším prostředkem, jak očistit naše starší dějiny od pohádek a výmyslů, je nepřijímat nic bez plat- ných svědectví a jít vždy zpátky k prvnímu prameni. To činil především Dobner ve svém kritickém komentáři k Hájkovi, jehož stanoviskem — jakkoli muselo po Dobnerově otevřeně vysloveném odsudku padnout — se ještě stále nechají mást někteří lidé, kteří náležitě neznají jeho zcela svévolné nakládá- ní se starými zprávami a záměrné zamlčování mnohých sku- tečností. Jak jinak bychom mohli chápat rozhodnutí vydat Hájkovu kroniku znovu bez jakýchkoli opravujících pozná- mek?“ Starý mistr historické kritiky se nepřenesl přes stanovis- ko odborné vědy, nebyl ochoten nahlédnout, že v Hájkovi je možno vidět i něco jiného než historický spis falšující minulost. A přesto kolem něho ještě za jeho života začínaly rašit nové literární výhonky na neposledním místě právě z podnětů Háj- kovy kroniky a jejího odsuzovaného nového vydání. Hájkovo dílo se tak stává významným svědkem nedorozumění Dobrov- ského s rodící se novočeskou literaturou. Mistrovo stanovisko přejal a po celý život je ještě stupňoval jeho žák František Palacký. Od knihy Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber (Posouzení starých českých dějepisců, 1830) přes úvod k Dějinám až po pozdní hájkovský životopisný příspěvek (1864) kupí stále drsnější odsudky Hájka jako autora bez smyslu pro skutečnou historii, škůdce českého dějepisu, který „neslýchanou nestoudností jal se nejen vymýšleti a na drobno líčiti podle udání svého příběhy nebývalé, ale i podklá- dati jim za prameny spisy rovněž smyšlené“, jehož kronika je „veliké pásmo lží a klamů chytře ukrytých, za kteréžto my na místě spisovatelově styděti se musíme“. Názor Palackého tlu- močí opět postoj odborníka-historika, jemuž nadto připadl úkol, aby svým životním dílem nahradil dávno zakořeněnou oblibu Hájkova spisu, a navíc na dlouhou dobu předznamená- vá stanovisko dalších českých historiků. Avšak Palackého pojetí Hájka krystalizovalo a vyostřovalo se v době, kdy se už uplatňoval diferencovaný vztah k pravdi- vosti historie. Zatímco historikové usilovali o zjištění dějinné pravdy, působili vedle nich beletristé, sledující poněkud jiný cíl; jim šlo o „pravdu lidskou“, jejíž historicita je jiné povahy. 22
Strana 23
Palacký si toho ostatně sám byl vědom a v jedné ze svých li- terárněkritických statí to r. 1837 přímo formuloval tak, že „podstata dobré povídky... [je] ... poetické rozvíjení se úka- zův života duševního čistělidského, kterému báje dějinná i sce- nérie slouží jen jako za reflex, za obraz, za zrcadlo“. Historik Palacký se tak svým opětovaným odsuzováním Hájka dostal do zdánlivého rozporu se svými vrstevníky literáty, kteří si nacházeli mimo sféru odborné historické vědy cestu k literární autenticitě Hájkova díla. Mladí romantičtí spisovatelé, přede- vším čeští vlastenci, ale i němečtí romantikové, objevovali od druhého desítiletí 19. století Hájka literáta, vypravěče příběhů z české minulosti. Určité momenty z jeho kroniky patřily k in- spiračním zdrojům rukopisů Královédvorského a Zelenohorského, zřejmě z iniciativy mladých spisovatelů došlo k zmíněnému novému vydání kroniky v původní podobě v pražském Schön- feldově vydavatelství, v souvislosti s tím se objevil názor, že Hájek čerpal pro svá odjinud nedoložená vyprávění ze starých historických zpěvů, z nedochovaných hrdinských eposů, o nichž romantická epocha české literatury snila. V. K. Klicpera vy- bízel ke čtení Hájka, a jako by předjímal uvedené literárně estetické stanovisko Palackého, nastínil přímo program české historické beletrie: „V Hájkovi třeba čísti, od Kroka pak začíti a každý vévoda, každé kníže, každý král dá se kouzedlně po- eticky zobrazovati; a když se mimo to každý z nich dozadu jen položí, tu se opět kol a kolem nich celé světy básnické ustvořiti dají“ (1828). Pro K. H. Máchu byla Hájkova kronika — jak svědčí K. Sabina — „nejpěknější román český, nebo chcete-li, nejladnější sbírka povídek“. Přes toto nadšení a přesto, že z hájkovských podnětů vzešla řada historických povídek, básní, dramat, výtvarných děl, nelze říci, že by za obrození a v následujících vývojových eta- pách vzniklo v české literatuře z přímého podnětu Hájkovy kroniky dílo souměřitelné svým významem s ní samou. I když působila vlastně už jen zpovzdálí, zůstala i pro kulturu pokro- čilého 19. století podněcovatelkou historického vědomí, studni- cí námětů, látek a motivů, které si každé období vykládalo a upravovalo po svém. Uvědomme si: kdyby nebylo Hájkovy kroniky, neexistovaly by v známé podobě rukopisy Králové- dvorský a Zelenohorský, Smetanův Dalibor, Machkův gra- fický cyklus obrazů z českých dějin, Jiráskovy Staré pověsti české. A podobně stojí před námi Hájkova kronika i dnes: jako zajímavé historické čtení, které nesděluje pravdu ve vědeckém 23
Palacký si toho ostatně sám byl vědom a v jedné ze svých li- terárněkritických statí to r. 1837 přímo formuloval tak, že „podstata dobré povídky... [je] ... poetické rozvíjení se úka- zův života duševního čistělidského, kterému báje dějinná i sce- nérie slouží jen jako za reflex, za obraz, za zrcadlo“. Historik Palacký se tak svým opětovaným odsuzováním Hájka dostal do zdánlivého rozporu se svými vrstevníky literáty, kteří si nacházeli mimo sféru odborné historické vědy cestu k literární autenticitě Hájkova díla. Mladí romantičtí spisovatelé, přede- vším čeští vlastenci, ale i němečtí romantikové, objevovali od druhého desítiletí 19. století Hájka literáta, vypravěče příběhů z české minulosti. Určité momenty z jeho kroniky patřily k in- spiračním zdrojům rukopisů Královédvorského a Zelenohorského, zřejmě z iniciativy mladých spisovatelů došlo k zmíněnému novému vydání kroniky v původní podobě v pražském Schön- feldově vydavatelství, v souvislosti s tím se objevil názor, že Hájek čerpal pro svá odjinud nedoložená vyprávění ze starých historických zpěvů, z nedochovaných hrdinských eposů, o nichž romantická epocha české literatury snila. V. K. Klicpera vy- bízel ke čtení Hájka, a jako by předjímal uvedené literárně estetické stanovisko Palackého, nastínil přímo program české historické beletrie: „V Hájkovi třeba čísti, od Kroka pak začíti a každý vévoda, každé kníže, každý král dá se kouzedlně po- eticky zobrazovati; a když se mimo to každý z nich dozadu jen položí, tu se opět kol a kolem nich celé světy básnické ustvořiti dají“ (1828). Pro K. H. Máchu byla Hájkova kronika — jak svědčí K. Sabina — „nejpěknější román český, nebo chcete-li, nejladnější sbírka povídek“. Přes toto nadšení a přesto, že z hájkovských podnětů vzešla řada historických povídek, básní, dramat, výtvarných děl, nelze říci, že by za obrození a v následujících vývojových eta- pách vzniklo v české literatuře z přímého podnětu Hájkovy kroniky dílo souměřitelné svým významem s ní samou. I když působila vlastně už jen zpovzdálí, zůstala i pro kulturu pokro- čilého 19. století podněcovatelkou historického vědomí, studni- cí námětů, látek a motivů, které si každé období vykládalo a upravovalo po svém. Uvědomme si: kdyby nebylo Hájkovy kroniky, neexistovaly by v známé podobě rukopisy Králové- dvorský a Zelenohorský, Smetanův Dalibor, Machkův gra- fický cyklus obrazů z českých dějin, Jiráskovy Staré pověsti české. A podobně stojí před námi Hájkova kronika i dnes: jako zajímavé historické čtení, které nesděluje pravdu ve vědeckém 23
Strana 24
smyslu, ale vytvořilo pro svou dobu i pro pozdější věky ucelený autoritativní obraz o národní minulosti, dotvořilo a literárně formulovalo její mýtus; jako text, k jehož poutavosti přispívá čtenářská zkušenost s historickou beletrií; jako památka, které se dostalo díky autorovým literárním schopnostem a několi- kerou shodou historických okolností výjimečné úlohy přispí- vat k uchovávání historického povědomí a být po tři sta let v rozmanitých směrech vždy znovu inspirační silou pro vývoj české vědecké i umělecké kultury. Jaroslav Kolár
smyslu, ale vytvořilo pro svou dobu i pro pozdější věky ucelený autoritativní obraz o národní minulosti, dotvořilo a literárně formulovalo její mýtus; jako text, k jehož poutavosti přispívá čtenářská zkušenost s historickou beletrií; jako památka, které se dostalo díky autorovým literárním schopnostem a několi- kerou shodou historických okolností výjimečné úlohy přispí- vat k uchovávání historického povědomí a být po tři sta let v rozmanitých směrech vždy znovu inspirační silou pro vývoj české vědecké i umělecké kultury. Jaroslav Kolár
Strana 25
Předmluva
Předmluva
Strana 26
Strana 27
Vácslav Hájek z Libočan etc., kazatel kláštera sv. Tomáše v Menším Městě pražském, čtúcímu kroniky tyto pozdravení v Pánu Kristu vzkazuje. Písma svatá když sem s pilností čta ohledoval i rozvažoval, tak jakž úřadu mému náležalo, nic jiného spatřiti sem nemohl, než že ty všecky věci, kteréž sú napsány v Zákoně starém, nic jiného nejsú než kroniky, kteréž předkem od Mojžíše vnuknu- tím božským sepsány sú, potom i od jiných pro vzdělání lidí budúcích, ježto ty a takové věci sú nám potřebné znáti a věděti, ne pro samo toliko našich srdcí potěšení, ale i pro správu a naše spasení, neb se tu nalézají netoliko předešlé příhody, ale i bu- dúcí zprávy a výstrahy. Zákon pak Nový také nic jiného není než kronika složená z slov a řečí i také skutkuov Pána našeho Ježíše Krista a v pravdě od evanjelistuov svatých bez omylu (nám pro správu obcování našeho) zůstavená, kterúž bychom spravujíce se ži- vota budúcího a věčného (kterýž nám Pán náš zaslibovati rá- čil) mohli dosáhnúti. Co pak dím o kronikách světských, kteréž v sobě obsahují věci mnohé a příhody rozličné rozličných lidí, také i znameni- tých, jako císařuov, králův, knížat, hrabat, pánuov, rytířuov mnohých těch v světě povýšených, nicméně i lidu obecného případnosti a obcování, také i našich domácích knížat a krá- luov českých nesčíslné příhody? A ty sú byly od mnohých dosti světle popsány, ale však pro nedbánlivost potomkuov byly jako naruozno rozmetány. I zdálo se některým osobám jako milov- níkuom své vlasti ze všech tří stavův, aby takové věci v hro- madu sneseny byly. A o to najvětší péči měli tito: urozený pán, pan Jindřich Berka z Dubé, najvyšší sudí království českého dobré paměti, Jan Hodějovský z Hodějova, místosudí králov- ství českého, Petr Bohdanecký z Hodkova, mistr Brikcí z Zlicka, kteříž netoliko mne za to (abych tu na sebe vzal práci a to v hromadu pořádně sepsal) žádali, ale i nutili. Jich snažné, také i slušné nemoha se zpěčiti žádosti ani tomu nucení obrá- niti, tu sem práci s povolením pánuov soudcuov zemských 27
Vácslav Hájek z Libočan etc., kazatel kláštera sv. Tomáše v Menším Městě pražském, čtúcímu kroniky tyto pozdravení v Pánu Kristu vzkazuje. Písma svatá když sem s pilností čta ohledoval i rozvažoval, tak jakž úřadu mému náležalo, nic jiného spatřiti sem nemohl, než že ty všecky věci, kteréž sú napsány v Zákoně starém, nic jiného nejsú než kroniky, kteréž předkem od Mojžíše vnuknu- tím božským sepsány sú, potom i od jiných pro vzdělání lidí budúcích, ježto ty a takové věci sú nám potřebné znáti a věděti, ne pro samo toliko našich srdcí potěšení, ale i pro správu a naše spasení, neb se tu nalézají netoliko předešlé příhody, ale i bu- dúcí zprávy a výstrahy. Zákon pak Nový také nic jiného není než kronika složená z slov a řečí i také skutkuov Pána našeho Ježíše Krista a v pravdě od evanjelistuov svatých bez omylu (nám pro správu obcování našeho) zůstavená, kterúž bychom spravujíce se ži- vota budúcího a věčného (kterýž nám Pán náš zaslibovati rá- čil) mohli dosáhnúti. Co pak dím o kronikách světských, kteréž v sobě obsahují věci mnohé a příhody rozličné rozličných lidí, také i znameni- tých, jako císařuov, králův, knížat, hrabat, pánuov, rytířuov mnohých těch v světě povýšených, nicméně i lidu obecného případnosti a obcování, také i našich domácích knížat a krá- luov českých nesčíslné příhody? A ty sú byly od mnohých dosti světle popsány, ale však pro nedbánlivost potomkuov byly jako naruozno rozmetány. I zdálo se některým osobám jako milov- níkuom své vlasti ze všech tří stavův, aby takové věci v hro- madu sneseny byly. A o to najvětší péči měli tito: urozený pán, pan Jindřich Berka z Dubé, najvyšší sudí království českého dobré paměti, Jan Hodějovský z Hodějova, místosudí králov- ství českého, Petr Bohdanecký z Hodkova, mistr Brikcí z Zlicka, kteříž netoliko mne za to (abych tu na sebe vzal práci a to v hromadu pořádně sepsal) žádali, ale i nutili. Jich snažné, také i slušné nemoha se zpěčiti žádosti ani tomu nucení obrá- niti, tu sem práci s povolením pánuov soudcuov zemských 27
Strana 28
Jich Milostí na se vzal, pustiv se jako bez vesla na moře. Však s radú a pomocí jich shromáždiv kněh a kronik nemalý počet, chtě tomu, aby se vůli a žádosti jich dosti stalo a tím shromáž- děním věcí pravých tato vlast naše česká aby zvelebena byla, drahný čas věku mého k tomu odděliv psal sem šest let pořád mú vší pilností, věci pravé vyhledávaje a jako jádro vybíraje a plevy neužitečné a básnivé i nepravé věci jako řepíky a kop- řivy z zahrady ven vymítaje, tak aby každý čta to, což pravé- ho jest, tím se spraviti mohl. Ne tak jako někteří, přiběhše vnáhle a nepřehlídše pravých kronik, na zlehčení a potupu tohoto slavného národu českého psali, že bychom my Čechové byli pošlí od nějakého muže lehkomyslného a vražedlného, kterýž hanebného se mordu v charvatské zemi dopustiv odtud (nějaké se pokuty boje) že by ušel, ježto se to nikdýž světle ne- nalézá. Nadto také k zlehčení řádu panského a rytířského psáti směli, že by stav městský přede všemi první hned od založení Prahy býti měl, stav panský potom, když se jim jako ouřední- kuom od knížat lidé k spravování poroučeli, odtuď že by za- čátek svuoj vzal, potom pak po mnohých letech stav rytířský skrze nějaké účinky a statečnosti, že by jim knížata na štítích znamení nositi dopustili, ježto to jedno i druhé pravda není. Ale toto se jistě a v pravdě nalézá, že kníže Čech sem s sebú do této země uvedl netoliko pány, ale i hrabata, než ti že sú nebyli žádostiví panování a chvály světské, protož o nich kronikáři středmě pokládají. O stavích pak toto se nalézá, že od knížete Boleslava Milostivého v této zemi vždycky byli dva stavové, stav duchovní a světský, ale když skrze války a ruoznice, kteréž se dály za krále Vácslava, syna Karlova, též i za Zigmunda, slavná stolice arcibiskupství pražského hanebně roztrhána by- la a kostelové znamenití i klášterové zbořeni, tu stav duchovní potuchl a jako k pádu se nachýlil a hlavy některakž pozdvi- hnúti nemohl a nemuož. Tu tepruv za slavné paměti krále Jiřího stav světský na tré se rozdělil tak, aby byl stav panský, rytířský a městský, ježto prvé ti rozdílové sluli řádové, jakož i podnes říkáme: v panském řádu, v rytířském řádu, v městském řádu. Ale snad ktož takové věci psal, činil to z omylu neb snad z nedorozumění aneb chtě se tím někomu obvláštně zalíbiti. Já zajisté nechtěl sem se uchýliti napravo ani nalevo, než to aby se položilo neb psalo, což pravého jest, ač ovšem uznávám to, že toto mé psaní (kteréž sem ne sám od sebe ani z svého smyšlení, ale vybrav z jiných, což mi se zdálo k pravdě najpo- dobnějšího, psal) ne všem se líbiti bude, a to pro rozličnost lidských rozumuov, duomysluov a vuole. Neb ne všickni za 28
Jich Milostí na se vzal, pustiv se jako bez vesla na moře. Však s radú a pomocí jich shromáždiv kněh a kronik nemalý počet, chtě tomu, aby se vůli a žádosti jich dosti stalo a tím shromáž- děním věcí pravých tato vlast naše česká aby zvelebena byla, drahný čas věku mého k tomu odděliv psal sem šest let pořád mú vší pilností, věci pravé vyhledávaje a jako jádro vybíraje a plevy neužitečné a básnivé i nepravé věci jako řepíky a kop- řivy z zahrady ven vymítaje, tak aby každý čta to, což pravé- ho jest, tím se spraviti mohl. Ne tak jako někteří, přiběhše vnáhle a nepřehlídše pravých kronik, na zlehčení a potupu tohoto slavného národu českého psali, že bychom my Čechové byli pošlí od nějakého muže lehkomyslného a vražedlného, kterýž hanebného se mordu v charvatské zemi dopustiv odtud (nějaké se pokuty boje) že by ušel, ježto se to nikdýž světle ne- nalézá. Nadto také k zlehčení řádu panského a rytířského psáti směli, že by stav městský přede všemi první hned od založení Prahy býti měl, stav panský potom, když se jim jako ouřední- kuom od knížat lidé k spravování poroučeli, odtuď že by za- čátek svuoj vzal, potom pak po mnohých letech stav rytířský skrze nějaké účinky a statečnosti, že by jim knížata na štítích znamení nositi dopustili, ježto to jedno i druhé pravda není. Ale toto se jistě a v pravdě nalézá, že kníže Čech sem s sebú do této země uvedl netoliko pány, ale i hrabata, než ti že sú nebyli žádostiví panování a chvály světské, protož o nich kronikáři středmě pokládají. O stavích pak toto se nalézá, že od knížete Boleslava Milostivého v této zemi vždycky byli dva stavové, stav duchovní a světský, ale když skrze války a ruoznice, kteréž se dály za krále Vácslava, syna Karlova, též i za Zigmunda, slavná stolice arcibiskupství pražského hanebně roztrhána by- la a kostelové znamenití i klášterové zbořeni, tu stav duchovní potuchl a jako k pádu se nachýlil a hlavy některakž pozdvi- hnúti nemohl a nemuož. Tu tepruv za slavné paměti krále Jiřího stav světský na tré se rozdělil tak, aby byl stav panský, rytířský a městský, ježto prvé ti rozdílové sluli řádové, jakož i podnes říkáme: v panském řádu, v rytířském řádu, v městském řádu. Ale snad ktož takové věci psal, činil to z omylu neb snad z nedorozumění aneb chtě se tím někomu obvláštně zalíbiti. Já zajisté nechtěl sem se uchýliti napravo ani nalevo, než to aby se položilo neb psalo, což pravého jest, ač ovšem uznávám to, že toto mé psaní (kteréž sem ne sám od sebe ani z svého smyšlení, ale vybrav z jiných, což mi se zdálo k pravdě najpo- dobnějšího, psal) ne všem se líbiti bude, a to pro rozličnost lidských rozumuov, duomysluov a vuole. Neb ne všickni za 28
Strana 29
jednoho smýšlejí, a to proto, neb lid v království českém a mark- rabství moravském v trojím nalézá se rozdílu. Jedni drží řád kostela římského tak, jakž sú od starodávna oni i předkové jich zastiženi, tělo a krev Krista Pána pod jednú způsobú, chleba toliko, z víry přijímajíce. Jiní pak vedlé litery zákona a odpuště- ní kompaktát tělo a krev Pána Krista pod způsobú dvojí, totiž chleba a vína, též z víry přijímají, a ti obojí chtěli by, náchyl- ně k straně jich, tak jakž oni smýšlejí, aby se psalo. Někteří pak jako ti, kteříž odtrhše se od jedněch i druhých, s Luterem, s Cving- liem, s Karolostadiem smajšlejíce, také by snad chtěli, aby se psalo to, což by se jim líbilo. I nemuož to nikterakž býti, aby jeden takové věci spisuje těm lidem sobě odporným všem mohl se zachovati. Ano evanjelistové svatí ti, kteříž dobrým a svatým úmyslem spisovali slova a skutky Pána našeho Boha a jistě to (tak jakž tomu z víry křesťanské věříme), což samo v sobě bylo a jest a v pravdě od Jeho Milosti svaté mluveno a činěno bylo, však proto mnozí, zvláště všetečnější, ty svaté muže v tom napravu- jí, pravíce, že sú dobře nepsali, a to v tom, že by něčeho nedo- ložili. Jako toho, kdež svatý Matúš píše v rozdílu dvadcátém a sedmém a svatý Marek v patnáctém, svatý Lukáš v třimez- cítmém, že Barabáš byl lotr, a žádný z nich nepraví, co jest lotrovského činil, a že pro vraždu byl vsazen do vězení, a žádný nedokládá, koho jest zabil. Opět, že by Pán vzkřísil mládence, kterýž nesen byl mrtvý z města Naim, a ten že se posadil a po- čal mluviti, svatý Lukáš v sedmém rozdílu píše a nedokládá, co jest mluvil. Svatý Matúš píše v rozdílu sedmnáctém, že Pán kázal Petrovi pustiti udici do moře a on tak učinil a vytáhl rybu a vyňal jí u úst peníz a dal clo za Pána a za sebe, a toho nedoložil, kam sú tu rybu poděli, do moře-li ji zase uvrhli čili uvařili neb upekli a snědli. Jiní také napravují sv. Jana, kterak píše v rozdílu šestém, že by apoštolé po nasycení zástupuov na poušti sebrali dvanáct košuov drobtuov, a že nedokládá, kdo jest ty koše dělal aneb kdo jest je na tu poušť přinesl aneb kam sú ty koše i s těmi drobty odnesli, čili jich tu nechali. Netoliko pak tyto kancléře Pána našeho, ale i samého Pána napravují pravíce, že by mluvil pod podobenstvím o pozvaných a jeden z nich že se vymlúval (svatý Lukáš píše v rozdílu čtrnáctém) řka: „Ves sem koupil, puodu, abych jí ohledal.“Praví, že by Pán tu zle mluvil, ale že měl říci: „Ves sem ohledal, puojdu, abych ji koupil.“ A tak poněvadž netoliko evanjelistuom sva- tým, ale i samému Pánu Bohu, svému Spasiteli (kterýž všecky věci dobře učinil) takoví ruhači neodpouštějí, nad to mnohem 29
jednoho smýšlejí, a to proto, neb lid v království českém a mark- rabství moravském v trojím nalézá se rozdílu. Jedni drží řád kostela římského tak, jakž sú od starodávna oni i předkové jich zastiženi, tělo a krev Krista Pána pod jednú způsobú, chleba toliko, z víry přijímajíce. Jiní pak vedlé litery zákona a odpuště- ní kompaktát tělo a krev Pána Krista pod způsobú dvojí, totiž chleba a vína, též z víry přijímají, a ti obojí chtěli by, náchyl- ně k straně jich, tak jakž oni smýšlejí, aby se psalo. Někteří pak jako ti, kteříž odtrhše se od jedněch i druhých, s Luterem, s Cving- liem, s Karolostadiem smajšlejíce, také by snad chtěli, aby se psalo to, což by se jim líbilo. I nemuož to nikterakž býti, aby jeden takové věci spisuje těm lidem sobě odporným všem mohl se zachovati. Ano evanjelistové svatí ti, kteříž dobrým a svatým úmyslem spisovali slova a skutky Pána našeho Boha a jistě to (tak jakž tomu z víry křesťanské věříme), což samo v sobě bylo a jest a v pravdě od Jeho Milosti svaté mluveno a činěno bylo, však proto mnozí, zvláště všetečnější, ty svaté muže v tom napravu- jí, pravíce, že sú dobře nepsali, a to v tom, že by něčeho nedo- ložili. Jako toho, kdež svatý Matúš píše v rozdílu dvadcátém a sedmém a svatý Marek v patnáctém, svatý Lukáš v třimez- cítmém, že Barabáš byl lotr, a žádný z nich nepraví, co jest lotrovského činil, a že pro vraždu byl vsazen do vězení, a žádný nedokládá, koho jest zabil. Opět, že by Pán vzkřísil mládence, kterýž nesen byl mrtvý z města Naim, a ten že se posadil a po- čal mluviti, svatý Lukáš v sedmém rozdílu píše a nedokládá, co jest mluvil. Svatý Matúš píše v rozdílu sedmnáctém, že Pán kázal Petrovi pustiti udici do moře a on tak učinil a vytáhl rybu a vyňal jí u úst peníz a dal clo za Pána a za sebe, a toho nedoložil, kam sú tu rybu poděli, do moře-li ji zase uvrhli čili uvařili neb upekli a snědli. Jiní také napravují sv. Jana, kterak píše v rozdílu šestém, že by apoštolé po nasycení zástupuov na poušti sebrali dvanáct košuov drobtuov, a že nedokládá, kdo jest ty koše dělal aneb kdo jest je na tu poušť přinesl aneb kam sú ty koše i s těmi drobty odnesli, čili jich tu nechali. Netoliko pak tyto kancléře Pána našeho, ale i samého Pána napravují pravíce, že by mluvil pod podobenstvím o pozvaných a jeden z nich že se vymlúval (svatý Lukáš píše v rozdílu čtrnáctém) řka: „Ves sem koupil, puodu, abych jí ohledal.“Praví, že by Pán tu zle mluvil, ale že měl říci: „Ves sem ohledal, puojdu, abych ji koupil.“ A tak poněvadž netoliko evanjelistuom sva- tým, ale i samému Pánu Bohu, svému Spasiteli (kterýž všecky věci dobře učinil) takoví ruhači neodpouštějí, nad to mnohem 29
Strana 30
více mně při tomto spisování rozličné budú nápravy činiti mnozí a zvláště závistiví a posměvači. Ty pak, kterýž pravdu a upřímnost miluješ, jistě věz, žeť sem já psal úmyslem dobrým a srdcem upřímým, žádného sem nehaněl, ani o kom co dů- tklivě psal. Protož ty, když čísti budeš, srdcem křesťanským (kteréž i nedostatky v dobré obracuje) to ode mne vděčně přij- mi, za to prosím. Mějž se dobře.
více mně při tomto spisování rozličné budú nápravy činiti mnozí a zvláště závistiví a posměvači. Ty pak, kterýž pravdu a upřímnost miluješ, jistě věz, žeť sem já psal úmyslem dobrým a srdcem upřímým, žádného sem nehaněl, ani o kom co dů- tklivě psal. Protož ty, když čísti budeš, srdcem křesťanským (kteréž i nedostatky v dobré obracuje) to ode mne vděčně přij- mi, za to prosím. Mějž se dobře.
Strana 31
O pojití a počátku národu českého
O pojití a počátku národu českého
Strana 32
Strana 33
Obyčejná věc jest v lidském přirození, jenž se rozumem od Pána Boha puojčeným spravuje, ptáti se na věci minulé, pří- tomné a budúcí, neb na tom trojím lidská záleží opatrnost: přítomných u lidí nynějších hledati slušné jest, budúcích pro- rokové vnuknutím božským a původem Ducha svatého ozna- movati nezmeškali, minulých ovšem lidská pilnost psáti ne- zanedbala. Mnozí zajisté předkové naši, muží osvícení, milost k svým budúcím světa tohoto obyvateluom majíce v rozlič- ných národích a rozličnými jazyky kníhy a kroniky spisovali, chtíce tím obecné dobré budúcích svých a náměstkuov ozdo- biti a vlasti ty, v kterýchž jsú pošli, zvelebiti, zvláště pak ti, kte- říž neb múdrostí sobě od svrchované dobrotivosti puojčenú neb ostrostí vtipu lidského neb nějakú svatostí jiné převyšovali, žádných prací nelitujíc, snážnú pilností na to se vydali, aby těch věcí, kteréž znáti a věděti tak potřebné jako užitečné jest, pa- mět a jako nesmrtedlnost zuostala a budúcím zůstavena byla, na to se pilně snaživše vydali. Neb který by člověk z lidu ny- nějšího počátek světa, let, měsícuov, dní a časuov dostatečný počet, kdo by obrův minulých, ukrutníkuov a tyranuov i jiných králuov přemocných skutky, Rekuov po moři blúzení, trojan- ského města zkažení, kdo by ejiptské, syrské, perské a medské rozličné a předivné věci a příhody mohl věděti, též římského lidu pojití a počátky, Města stavení, války a jích správce, krále, potom i císaře znáti a jména jích věděti a kterakým oni zpuoso- bem svět všecken sobě podmanili a k jeho panování přišli, kdyby to všecko pořádně v kronikách sepsáno nebylo? Nadto pak kto by vtělení Syna božího a skrze život duostojné Panny jeho přijití na tento svět, vuole božské oznamování a divy, kteréž činiti ráčil, jeho umučení, smrt tu ohavnú, vzkříšení, na nebe vstúpení a zase při skonání světa k soudu živých i mrtvých navrácení neznajícím lidem a zvláště pohanuom oznámiti mohl, tak jakž to v sobě všecko Zákon zavírá, kdyby ty věci tak pořádně od evanjelistuov popsány nebyly? Kdo by také pře- dešlého lidu našeho slovanského a českého národu způsob a po- jití, krále a knížata a jích rozličné obyčeje, války a mnohé boje, 33
Obyčejná věc jest v lidském přirození, jenž se rozumem od Pána Boha puojčeným spravuje, ptáti se na věci minulé, pří- tomné a budúcí, neb na tom trojím lidská záleží opatrnost: přítomných u lidí nynějších hledati slušné jest, budúcích pro- rokové vnuknutím božským a původem Ducha svatého ozna- movati nezmeškali, minulých ovšem lidská pilnost psáti ne- zanedbala. Mnozí zajisté předkové naši, muží osvícení, milost k svým budúcím světa tohoto obyvateluom majíce v rozlič- ných národích a rozličnými jazyky kníhy a kroniky spisovali, chtíce tím obecné dobré budúcích svých a náměstkuov ozdo- biti a vlasti ty, v kterýchž jsú pošli, zvelebiti, zvláště pak ti, kte- říž neb múdrostí sobě od svrchované dobrotivosti puojčenú neb ostrostí vtipu lidského neb nějakú svatostí jiné převyšovali, žádných prací nelitujíc, snážnú pilností na to se vydali, aby těch věcí, kteréž znáti a věděti tak potřebné jako užitečné jest, pa- mět a jako nesmrtedlnost zuostala a budúcím zůstavena byla, na to se pilně snaživše vydali. Neb který by člověk z lidu ny- nějšího počátek světa, let, měsícuov, dní a časuov dostatečný počet, kdo by obrův minulých, ukrutníkuov a tyranuov i jiných králuov přemocných skutky, Rekuov po moři blúzení, trojan- ského města zkažení, kdo by ejiptské, syrské, perské a medské rozličné a předivné věci a příhody mohl věděti, též římského lidu pojití a počátky, Města stavení, války a jích správce, krále, potom i císaře znáti a jména jích věděti a kterakým oni zpuoso- bem svět všecken sobě podmanili a k jeho panování přišli, kdyby to všecko pořádně v kronikách sepsáno nebylo? Nadto pak kto by vtělení Syna božího a skrze život duostojné Panny jeho přijití na tento svět, vuole božské oznamování a divy, kteréž činiti ráčil, jeho umučení, smrt tu ohavnú, vzkříšení, na nebe vstúpení a zase při skonání světa k soudu živých i mrtvých navrácení neznajícím lidem a zvláště pohanuom oznámiti mohl, tak jakž to v sobě všecko Zákon zavírá, kdyby ty věci tak pořádně od evanjelistuov popsány nebyly? Kdo by také pře- dešlého lidu našeho slovanského a českého národu způsob a po- jití, krále a knížata a jích rozličné obyčeje, války a mnohé boje, 33
Strana 34
též i z krajiny do krajiny přestěhování znáti a věděti mohl, kdyby se to všecko v kronikách nám od předkuov zuostavených nenalézalo? Takové věci mnozí z učených lidí a zběhlí v kronikách psali o pojití rozličných národuov. Jíchžto kníže a kronikář první jest Mojžíš, kterýž psal o najprvnějším člověku, to jest Adamo- vi, jenž byl dílo rukú božích, od kteréhož pošli jiní všickni, kteříž byli před potopou světa, lidé. Po potopě pak, když od věže Babel v rozličné lidi, národy a jazyky lidské pokolení rozděleno bylo, jímiž všecky země naplněny býti měly, tak jedni z druhých vycházeli a množili se v rozličné národy. Jsúce pak rozhojněni, počali se jedni nad druhé velebiti a vyptá- vati, odkud by jeden každý národ pojíti měl, také který by z ních starožitnější byl a více z sebe vyvedl kmenuov. A odtuď jsú vznikly ruoznice ejiptských, židovských, scityckých i řeckých národuov, o starožitnost rozličná hadrování: jeden každý národ starším (a jako by jiní od něho své pojití měli) sebe býti pravil a nad starožitnost nic slavnějšího ani hodnějšího že by nebylo, domnívali se. Ti pak, kteříž české kroniky spisovali, aby v tom zadnější nebyli, pojití toho národu českého od nějakých Boemusuov býti pravili i psali, chtíce tím národ ten i vlast zvelebiti. Někteří pak odjinud a jiní opět odjinud pošlé Čechy býti pravili. Císař Karel, toho jména Čtvrtý, slavný král český, horlivý jsa milovník své vlasti a národu českého pilný jsa rozmnožitel, s pilností rozkázal mužuom v kronikách latinských i českých zběhlým ptáti se a vyhledávati, odkuď by Čechové Boemové sluli, najvajše to poručiv muži jednomu nad jiné učenému, jenž slul Jan Me- rignola, biskup florentský. Ten jako muž učený, hojnost kněh maje, vší pilností se na to snáživ hledal, nic ovšem jiného nalézti nemohl, než že od Helisa Slováci a od Slovákuov Boemové pošli sú a Slováci od slova aneb od nějakého světla že by jmenováni býti měli. Neb praví, že Slováci po valní všeho světa potopě z pole Sennar skrze Azí do Europy sstúpili a tu země některé jako Bulgarý, Serví, Dalmací, Charvací, Bosnu, Korytany, Karniolí okolo Dunaje a blízko moře, jenž Adriaticum neb Skalnaté slove, se posadili a tu se velmi rozmnožili. A potom po některých časích že by nějaký slavný muž Charvat, jménem Čech, odtuď s některými jinými vyjeti měl a do té země, jenž Boemia slula, se pustiti a ji osaditi. Jiná kronika, také za dnuov téhož císaře Karla sepsaná, nalézá se, kteruož jeden Čech, nějaký mistr Přibík Pulkava z Tradenína, rektor neb správce školní kostela svatého Jiljí, spisoval; ten také na žádost císařskú 34
též i z krajiny do krajiny přestěhování znáti a věděti mohl, kdyby se to všecko v kronikách nám od předkuov zuostavených nenalézalo? Takové věci mnozí z učených lidí a zběhlí v kronikách psali o pojití rozličných národuov. Jíchžto kníže a kronikář první jest Mojžíš, kterýž psal o najprvnějším člověku, to jest Adamo- vi, jenž byl dílo rukú božích, od kteréhož pošli jiní všickni, kteříž byli před potopou světa, lidé. Po potopě pak, když od věže Babel v rozličné lidi, národy a jazyky lidské pokolení rozděleno bylo, jímiž všecky země naplněny býti měly, tak jedni z druhých vycházeli a množili se v rozličné národy. Jsúce pak rozhojněni, počali se jedni nad druhé velebiti a vyptá- vati, odkud by jeden každý národ pojíti měl, také který by z ních starožitnější byl a více z sebe vyvedl kmenuov. A odtuď jsú vznikly ruoznice ejiptských, židovských, scityckých i řeckých národuov, o starožitnost rozličná hadrování: jeden každý národ starším (a jako by jiní od něho své pojití měli) sebe býti pravil a nad starožitnost nic slavnějšího ani hodnějšího že by nebylo, domnívali se. Ti pak, kteříž české kroniky spisovali, aby v tom zadnější nebyli, pojití toho národu českého od nějakých Boemusuov býti pravili i psali, chtíce tím národ ten i vlast zvelebiti. Někteří pak odjinud a jiní opět odjinud pošlé Čechy býti pravili. Císař Karel, toho jména Čtvrtý, slavný král český, horlivý jsa milovník své vlasti a národu českého pilný jsa rozmnožitel, s pilností rozkázal mužuom v kronikách latinských i českých zběhlým ptáti se a vyhledávati, odkuď by Čechové Boemové sluli, najvajše to poručiv muži jednomu nad jiné učenému, jenž slul Jan Me- rignola, biskup florentský. Ten jako muž učený, hojnost kněh maje, vší pilností se na to snáživ hledal, nic ovšem jiného nalézti nemohl, než že od Helisa Slováci a od Slovákuov Boemové pošli sú a Slováci od slova aneb od nějakého světla že by jmenováni býti měli. Neb praví, že Slováci po valní všeho světa potopě z pole Sennar skrze Azí do Europy sstúpili a tu země některé jako Bulgarý, Serví, Dalmací, Charvací, Bosnu, Korytany, Karniolí okolo Dunaje a blízko moře, jenž Adriaticum neb Skalnaté slove, se posadili a tu se velmi rozmnožili. A potom po některých časích že by nějaký slavný muž Charvat, jménem Čech, odtuď s některými jinými vyjeti měl a do té země, jenž Boemia slula, se pustiti a ji osaditi. Jiná kronika, také za dnuov téhož císaře Karla sepsaná, nalézá se, kteruož jeden Čech, nějaký mistr Přibík Pulkava z Tradenína, rektor neb správce školní kostela svatého Jiljí, spisoval; ten také na žádost císařskú 34
Strana 35
vší pilností to vyhledav světle, že Čechové z Slovákuov a Slováci od věže Babel že jsú pošli, píše. Kozmas pak, děkan kostela pražského, ten také o zvelebení národu a jazyku svého snažnú péči maje, velmi pořádnou kroniku ještě za dnuov života svého na světlo vydal, v níž také s předpovědnými se srovnává. Nějaký také Vavřinec z Březiny, mistr učení pražského, o slávě Čechuov, Boemuov a Slovákuov mnoho vyhledav z starých kronikářuov sepsal, a to tak pořádně, že každý člověk najhloupější to čta aneb slyše tomu víru dáti musí. Jeden pak dosti z učených lidí, jménem Eneas, syn Sylviuov, rodem z Senes, jenž byl muž velikého štěstí, sekretář a orátor Zigmunda císaře, kterýž po časích byl senenským učiněn biskupem a odtuď pomalu dosáhl najvyššího biskupství římského, jemuž bylo dáno jméno Pius papež, toho jména Druhý, ten také s pomocí Jana Touška, kancléře Starého Města pražského, tu vzal na se práci, aby Alfonsovi, aragonskému králi, o pojití národu boemského kroniku sepsal. Předepsané kroniky když jemu před oči přišly, divný posměch v svém spisování z toho učinil, pravě, že jest nikdá tak pyšného národu neviděl, kterýž by se od samé věže babylonské svým pojitím chlubiti směl a tak že by od samého ráje Boemové svým pojitím se vyzdvihovali a že by to pravda býti neměla, než že krajina ta byla německá a pomalu že by do ní vjíti měli (vytiskše z ní Němce) Čechové a toho dokazuje domněním Štrábovým, kterýž píše a řka: „Německý přeširoký národ k tatarskému vztahuje se pomezí. Z toho všeho muož se tomu vyrozuměti vedlé položení starých kronikářuov, že sú se ti nemálo na tom zmajlili, kteříž psali, že by Dalmatové neb Slováci tu krajinu, v níž nyní Čechové obývají, hned po potopě světa sobě osobiti měli a v ní pořádně až do dnešního dne obývají, neb to se muož skrze jmenování skutečně poznati: Boemus — Čech, to jest veliký rozdíl; Boe- mia — česká země, to se velmi netrefuje, snad by radějí měla slúti Čechia od Čechuov, jako Bavaria od Bavorův a Misna od Mišnaruov. Ale aby se to obé dobře trefiti mohlo, snášejí se v tom někteří, takto pravíce, že my Čechové máme naší vlast od Germánuov a rod i jazyk od Slovákuov, a to se muož takto ukázati. Ptholomeus a jiní, kteříž Germaný neb říši vyměřovali, naší zemi tuto v Gemaný položili. On Ptholomeus dlúhost Germaný mezi dvěma řekami, totiž Rajnem a Vislú, širokost pak od korytanských hor k moři pulnočnímu, jenž Sarmaticum aneb Sabulosus pontus slove, býti pokládá. Strábo ovšem toliko do řeky Labe dlúhost Germaný býti praví. Ptholomeus také od 35
vší pilností to vyhledav světle, že Čechové z Slovákuov a Slováci od věže Babel že jsú pošli, píše. Kozmas pak, děkan kostela pražského, ten také o zvelebení národu a jazyku svého snažnú péči maje, velmi pořádnou kroniku ještě za dnuov života svého na světlo vydal, v níž také s předpovědnými se srovnává. Nějaký také Vavřinec z Březiny, mistr učení pražského, o slávě Čechuov, Boemuov a Slovákuov mnoho vyhledav z starých kronikářuov sepsal, a to tak pořádně, že každý člověk najhloupější to čta aneb slyše tomu víru dáti musí. Jeden pak dosti z učených lidí, jménem Eneas, syn Sylviuov, rodem z Senes, jenž byl muž velikého štěstí, sekretář a orátor Zigmunda císaře, kterýž po časích byl senenským učiněn biskupem a odtuď pomalu dosáhl najvyššího biskupství římského, jemuž bylo dáno jméno Pius papež, toho jména Druhý, ten také s pomocí Jana Touška, kancléře Starého Města pražského, tu vzal na se práci, aby Alfonsovi, aragonskému králi, o pojití národu boemského kroniku sepsal. Předepsané kroniky když jemu před oči přišly, divný posměch v svém spisování z toho učinil, pravě, že jest nikdá tak pyšného národu neviděl, kterýž by se od samé věže babylonské svým pojitím chlubiti směl a tak že by od samého ráje Boemové svým pojitím se vyzdvihovali a že by to pravda býti neměla, než že krajina ta byla německá a pomalu že by do ní vjíti měli (vytiskše z ní Němce) Čechové a toho dokazuje domněním Štrábovým, kterýž píše a řka: „Německý přeširoký národ k tatarskému vztahuje se pomezí. Z toho všeho muož se tomu vyrozuměti vedlé položení starých kronikářuov, že sú se ti nemálo na tom zmajlili, kteříž psali, že by Dalmatové neb Slováci tu krajinu, v níž nyní Čechové obývají, hned po potopě světa sobě osobiti měli a v ní pořádně až do dnešního dne obývají, neb to se muož skrze jmenování skutečně poznati: Boemus — Čech, to jest veliký rozdíl; Boe- mia — česká země, to se velmi netrefuje, snad by radějí měla slúti Čechia od Čechuov, jako Bavaria od Bavorův a Misna od Mišnaruov. Ale aby se to obé dobře trefiti mohlo, snášejí se v tom někteří, takto pravíce, že my Čechové máme naší vlast od Germánuov a rod i jazyk od Slovákuov, a to se muož takto ukázati. Ptholomeus a jiní, kteříž Germaný neb říši vyměřovali, naší zemi tuto v Gemaný položili. On Ptholomeus dlúhost Germaný mezi dvěma řekami, totiž Rajnem a Vislú, širokost pak od korytanských hor k moři pulnočnímu, jenž Sarmaticum aneb Sabulosus pontus slove, býti pokládá. Strábo ovšem toliko do řeky Labe dlúhost Germaný býti praví. Ptholomeus také od 35
Strana 36
Rajnu až do Labe Velikú neb Vysokú Germaný tu býti jmenuje. A tak tehdy, poněvadž řeka Labe v této naší Boemí svuoj počátek má při horách pomezních slézských, z toho muož porozumíno býti, že ta země jest díl Veliké Germaný a v ní jsú Germanové obývali, prvé než Čechovi a jiným předkuom naším v držení vešla. První obyvatelé hned po potopě světa té země české kto by byli, praviti nejisté jest; dvojí lid v té zemi před Čechem že by byl, nalézá se, neb jakž staří kozmografové a kronikáři píší, že by po rozdělení jazykuov od věže Babel, když se rozešli do mnohých stran světa lidé, tu že by nějaký Theuton, vnuk Theu- kadův, pojav lid některý a sebe vuodcí jích učiniv, vedl je do zemí západních a ten že by s lidem tím najprvé posadil se v kra- jině té, kteráž slove země bavorská, a ta že by jméno od Bavora, syna Theutonova, obdržala a lid ten potom, když se rozmohl, někteří od Theutona Theutoniky, jiní od Bavora Bavory neb Bavořany jmenovali. Po některém pak času z té krajiny vyšel nějaký Beem, nemalý počet lidu toho bavorského s sebú maje, k východu slunce se obrátiv, při řece, kteráž nyní Vhltava slove, se posadil a tu rozkázal město v jednom údolí založiti a Kasur- gim je jmenovati. O kterémžto městu potom kronikáři široké zmínky činili, jakž se o tom mnoho nalézá v Historii tocius Germanie. Lid pak druhý, kterýž také v té zemi měl své obydlé, sluli Hermundurové od nějakého Hermunda Švába, Strábo je ovšem Eumundury jmenuje, a ty jest byl týž Hermund z švábské země přivedl a osadil se s ními v té zemi při horách tu, kdež Černý les slove, kterýž nyní Slezáky od Čechuov dělí, tak jakž Cornelius Tacitus o položení a mravích lidí germánských poklá- dá a řka: „V Hermunduřích Labe vychází, řeka znamenitá. A to se vskutku tak nalézá, že Labe mezi dvěma převysokými horami, z nichžto jedna Česká a druhá Slezská Krkonoš slove, z pramenných neb drnových aneb, jakž někteří chtí, z sněžných vod pocházeje malý potůček činí. Ale potom témuž Labi k roz- hojnění jiné řeky na pomoc přicházejí a do něho vcházejí, jako Upa, kteráž do něho vpadá u Jaromiře, Methuje pod Jaromiří u Plesu, Vorlice u Králové Hradce, Loučná nad Pardu- bicí, Chrudimka pod Pardubicí, Cidlina u Libice, Mrlina u Nymburka, Jízera u Toušeně, Vhltava u Mělníka, Pšovka u mělnického kláštera, Ohře nad Litoměřicí, Bílina u Oustí, a ty všecky řeky Labe s sebou ven z země na západ slunce až do moře, kteréž oceanus Germanicus slove, vede. Když se pak Hermundurové rozmnožili a u veliký lid vzrostli, 36
Rajnu až do Labe Velikú neb Vysokú Germaný tu býti jmenuje. A tak tehdy, poněvadž řeka Labe v této naší Boemí svuoj počátek má při horách pomezních slézských, z toho muož porozumíno býti, že ta země jest díl Veliké Germaný a v ní jsú Germanové obývali, prvé než Čechovi a jiným předkuom naším v držení vešla. První obyvatelé hned po potopě světa té země české kto by byli, praviti nejisté jest; dvojí lid v té zemi před Čechem že by byl, nalézá se, neb jakž staří kozmografové a kronikáři píší, že by po rozdělení jazykuov od věže Babel, když se rozešli do mnohých stran světa lidé, tu že by nějaký Theuton, vnuk Theu- kadův, pojav lid některý a sebe vuodcí jích učiniv, vedl je do zemí západních a ten že by s lidem tím najprvé posadil se v kra- jině té, kteráž slove země bavorská, a ta že by jméno od Bavora, syna Theutonova, obdržala a lid ten potom, když se rozmohl, někteří od Theutona Theutoniky, jiní od Bavora Bavory neb Bavořany jmenovali. Po některém pak času z té krajiny vyšel nějaký Beem, nemalý počet lidu toho bavorského s sebú maje, k východu slunce se obrátiv, při řece, kteráž nyní Vhltava slove, se posadil a tu rozkázal město v jednom údolí založiti a Kasur- gim je jmenovati. O kterémžto městu potom kronikáři široké zmínky činili, jakž se o tom mnoho nalézá v Historii tocius Germanie. Lid pak druhý, kterýž také v té zemi měl své obydlé, sluli Hermundurové od nějakého Hermunda Švába, Strábo je ovšem Eumundury jmenuje, a ty jest byl týž Hermund z švábské země přivedl a osadil se s ními v té zemi při horách tu, kdež Černý les slove, kterýž nyní Slezáky od Čechuov dělí, tak jakž Cornelius Tacitus o položení a mravích lidí germánských poklá- dá a řka: „V Hermunduřích Labe vychází, řeka znamenitá. A to se vskutku tak nalézá, že Labe mezi dvěma převysokými horami, z nichžto jedna Česká a druhá Slezská Krkonoš slove, z pramenných neb drnových aneb, jakž někteří chtí, z sněžných vod pocházeje malý potůček činí. Ale potom témuž Labi k roz- hojnění jiné řeky na pomoc přicházejí a do něho vcházejí, jako Upa, kteráž do něho vpadá u Jaromiře, Methuje pod Jaromiří u Plesu, Vorlice u Králové Hradce, Loučná nad Pardu- bicí, Chrudimka pod Pardubicí, Cidlina u Libice, Mrlina u Nymburka, Jízera u Toušeně, Vhltava u Mělníka, Pšovka u mělnického kláštera, Ohře nad Litoměřicí, Bílina u Oustí, a ty všecky řeky Labe s sebou ven z země na západ slunce až do moře, kteréž oceanus Germanicus slove, vede. Když se pak Hermundurové rozmnožili a u veliký lid vzrostli, 36
Strana 37
jednoho muže jako nejslavnějšího z sebe vybravše, jemuž bylo jméno Panylus, jej za krále vyzdvihli. Kterýž znamenav místo jedno dosti na vysoké hoře, rozkázal tu zámek a město postaviti, kterémuž dáno jméno Krylich aneb Krulich; a to bylo město najhlavnější v krajině hermundurské, jehožto zpuosob a zří- ceniny až do dnešního dne se ukazují. Koruna pak, kterúž byl Panylus korunován, jenž byla z ryžovního a výborného udělána zlata, aby bezpečně a poctivě chována býti mohla, hrad obvláštní byl jí postaven, kterémuž jméno dáno bylo Lantskron, to jest „zemská koruna“. Práva, kteráž byla od Panyla krále, muže přechytrého, vydána a sepsána k spravování týmž Hermundu- ruom, aby v své celosti mohla býti zachována, zvláštní příbytek jich k chování byl připraven, kterýž slul Lantsperk vedlé jich řeči německé, jako by řečeno bylo obecní neb zemská hora neb země. Potom málo před svú smrtí on Panylus, král korunovaný, kázal svým poddaným hrad na vysoké skále postaviti pravě, že tu chce svuoj život vykonati. Tomu hradu pro vysokost a krátkost skály dáno bylo jméno Gurtz a jiní Kurč a Čechové potom Krč neb Krčín jmenovali. Po smrti Panylově mezi týmiž Hermundury rozličné vznikly o volení krále nevole; však po mnohých rozepřech a dlúhém rokování Jubilius za krále byl vyzdvižen, kterýž slavně a mužně, také i spravedlivě své věci v tom národu provozoval. Hermundu- rové, spanilost skutkuov jeho znamenavše, jemu pilně, aby svú krajinu rozšiřoval, radili. Kterýž z jich rady a ponuknutí lid netoliko domácí, ale i jiný shromáždiv, na jednoho dosti mocného (tak jakž Tacitus píše) a velmi pyšného krále švábského, Vannius řečeného, kteréhož jim byl Claudius císař ustanovil, se obrátil a jej z království vyhnal, zase pak navrátiv se a maje o tom zprávu, že by Kátové v zemi jeho nad jeho lidem hermundurským svú chtěli vůli provozovati. Týž Tacius v Historí actionum diurna- lium v knihách třináctých píše, že by na ten čas mezi týmiž Hermundury a Káty, kteříž za Černým lesem, jenž Hercinia silva slove, bydlili, jenž nyní Slezáci slovú, ukrutný stal se boj; ale ač Kátové v tom boji daleko počtem lidu Hermundury přesa- hovali, však Hermundurové vítězství obdržali a bohům svým Marsovi a Merkuriovi oběti veliké a mnohé vítězitedlné oběto- vali. Kátové pak, kteříž od nějakého slaného potoka, jenž Kátha slove, tak jmenováni byli, ztrativše vítězství, více o Jubilia a o lid hermundurský se pokusiti nesměli ani se jim protiviti. Lid pak předřečený, totiž Bavořané, jenž také Bojové a od některých Boemové aneb Bojoemové se jmenovali, ti sú jistě 37
jednoho muže jako nejslavnějšího z sebe vybravše, jemuž bylo jméno Panylus, jej za krále vyzdvihli. Kterýž znamenav místo jedno dosti na vysoké hoře, rozkázal tu zámek a město postaviti, kterémuž dáno jméno Krylich aneb Krulich; a to bylo město najhlavnější v krajině hermundurské, jehožto zpuosob a zří- ceniny až do dnešního dne se ukazují. Koruna pak, kterúž byl Panylus korunován, jenž byla z ryžovního a výborného udělána zlata, aby bezpečně a poctivě chována býti mohla, hrad obvláštní byl jí postaven, kterémuž jméno dáno bylo Lantskron, to jest „zemská koruna“. Práva, kteráž byla od Panyla krále, muže přechytrého, vydána a sepsána k spravování týmž Hermundu- ruom, aby v své celosti mohla býti zachována, zvláštní příbytek jich k chování byl připraven, kterýž slul Lantsperk vedlé jich řeči německé, jako by řečeno bylo obecní neb zemská hora neb země. Potom málo před svú smrtí on Panylus, král korunovaný, kázal svým poddaným hrad na vysoké skále postaviti pravě, že tu chce svuoj život vykonati. Tomu hradu pro vysokost a krátkost skály dáno bylo jméno Gurtz a jiní Kurč a Čechové potom Krč neb Krčín jmenovali. Po smrti Panylově mezi týmiž Hermundury rozličné vznikly o volení krále nevole; však po mnohých rozepřech a dlúhém rokování Jubilius za krále byl vyzdvižen, kterýž slavně a mužně, také i spravedlivě své věci v tom národu provozoval. Hermundu- rové, spanilost skutkuov jeho znamenavše, jemu pilně, aby svú krajinu rozšiřoval, radili. Kterýž z jich rady a ponuknutí lid netoliko domácí, ale i jiný shromáždiv, na jednoho dosti mocného (tak jakž Tacitus píše) a velmi pyšného krále švábského, Vannius řečeného, kteréhož jim byl Claudius císař ustanovil, se obrátil a jej z království vyhnal, zase pak navrátiv se a maje o tom zprávu, že by Kátové v zemi jeho nad jeho lidem hermundurským svú chtěli vůli provozovati. Týž Tacius v Historí actionum diurna- lium v knihách třináctých píše, že by na ten čas mezi týmiž Hermundury a Káty, kteříž za Černým lesem, jenž Hercinia silva slove, bydlili, jenž nyní Slezáci slovú, ukrutný stal se boj; ale ač Kátové v tom boji daleko počtem lidu Hermundury přesa- hovali, však Hermundurové vítězství obdržali a bohům svým Marsovi a Merkuriovi oběti veliké a mnohé vítězitedlné oběto- vali. Kátové pak, kteříž od nějakého slaného potoka, jenž Kátha slove, tak jmenováni byli, ztrativše vítězství, více o Jubilia a o lid hermundurský se pokusiti nesměli ani se jim protiviti. Lid pak předřečený, totiž Bavořané, jenž také Bojové a od některých Boemové aneb Bojoemové se jmenovali, ti sú jistě 37
Strana 38
tu, kdež nyní slove kraj slánský a kouřimský, své obydlí měli, tak jakž Tacitus píše; ale toho-li času spolu s Hermundury, toho žádný v jistotě pověděti neumí. Než to se skutečně nalézá, že netoliko Hermundurové, ale i Boemové sú přemoženi od Maro- bodusa, jinak Markvarta, krále moravského, vytištěni a jeho mocí zkaženi, tak jakž o tom dosti obšírně Strábo píše v sedmých knihách Comentariorum a řka: „V té krajině leží Hercinia, totiž Černý les, a švábský národ, to jest Hermundurové, a tu také i Bubiemové“, to jest Boemové. A tu on Marobodus, přemocný král, svú stolici postavil a tu přivedl odjinud mnohé obyvatele a krajiny některé své k nim přidal a mnohé národy, jako Litvany, Charvaty, Dalmaty i Šváby sobě podmanil. Z toho muož vyrozumíno býti, že vlast tato prvé měla krále Marobodusa neb Markvarta, kterýž oblíbiv ji sobě pro spanilost její rozšířil ji a moravského království mezí ujav k boemským končinám přičinil. Času toho Germánové neb Ríšané měli sú krále svého řečeného Arminius, kterýž počal krajinu půlnoční a západní velmi roz- šiřovati. Římané o tom majíce zprávu, že se Arminiovi dobře vede, jemu toho záviděli a z toho obávajíce se, aby se jim nezpíčil, dali radu císaři svému, aby sbera lid bojovný poslal jej a zkrotil pyšného Arminia. Augustus jich radú a puovodem nemalá tři vojska do říše vypravil, nad nimi učiniv hajtmanem muže jednoho velmi statečného, jenž slul Quintilius Varrus. Arminius na rychlost sebrav vojsko táhl proti Rímanuom a Germánuom svým statečně bojovati rozkázal. I potkala se vojska v saské zemi, blízko od Amisí pod horami, kteréž Teutoburky slovú, a tu hrozná bitva byla. Říšané vítězství obdržali a císařští na hlavu přemoženi. Ježto potom, když ty nevděčné noviny císaři byly oznámeny, jakož Orosius píše, že z toho velmi teskliv i žalostiv byl. Ale Arminius, na tom vítězství dosti nemaje, umínil táhnúti na Marobodusa, krále moravského, hermundurského a boemské- ho. Vtom někteří z poddaných Marobodusových neb Markvar- tových, znamenavše statečnost a štěstí Arminiovo, odstúpili od Markvarta a přidržali se Arminia. Markvart zprávu maje, že jest jej Arminius počtem lidu daleko převýšil, nebyl bez strachu a pojav své bojovníky, obrátil se k horám Černého lesu. Tu opět nemalý počet lidu jeho od něho odstúpilo a on rozváživ své neštěstí, opustiv hrady v krajinách boemských jemu k pocti- vosti postavené, totiž Peherk (kterýž byl postaven na jedné vysoké hoře, kteráž nyní, též i hradiště i města toho zříceniny proti klášteru zbraslavskému z druhé strany řeky Vhltavy se 38
tu, kdež nyní slove kraj slánský a kouřimský, své obydlí měli, tak jakž Tacitus píše; ale toho-li času spolu s Hermundury, toho žádný v jistotě pověděti neumí. Než to se skutečně nalézá, že netoliko Hermundurové, ale i Boemové sú přemoženi od Maro- bodusa, jinak Markvarta, krále moravského, vytištěni a jeho mocí zkaženi, tak jakž o tom dosti obšírně Strábo píše v sedmých knihách Comentariorum a řka: „V té krajině leží Hercinia, totiž Černý les, a švábský národ, to jest Hermundurové, a tu také i Bubiemové“, to jest Boemové. A tu on Marobodus, přemocný král, svú stolici postavil a tu přivedl odjinud mnohé obyvatele a krajiny některé své k nim přidal a mnohé národy, jako Litvany, Charvaty, Dalmaty i Šváby sobě podmanil. Z toho muož vyrozumíno býti, že vlast tato prvé měla krále Marobodusa neb Markvarta, kterýž oblíbiv ji sobě pro spanilost její rozšířil ji a moravského království mezí ujav k boemským končinám přičinil. Času toho Germánové neb Ríšané měli sú krále svého řečeného Arminius, kterýž počal krajinu půlnoční a západní velmi roz- šiřovati. Římané o tom majíce zprávu, že se Arminiovi dobře vede, jemu toho záviděli a z toho obávajíce se, aby se jim nezpíčil, dali radu císaři svému, aby sbera lid bojovný poslal jej a zkrotil pyšného Arminia. Augustus jich radú a puovodem nemalá tři vojska do říše vypravil, nad nimi učiniv hajtmanem muže jednoho velmi statečného, jenž slul Quintilius Varrus. Arminius na rychlost sebrav vojsko táhl proti Rímanuom a Germánuom svým statečně bojovati rozkázal. I potkala se vojska v saské zemi, blízko od Amisí pod horami, kteréž Teutoburky slovú, a tu hrozná bitva byla. Říšané vítězství obdržali a císařští na hlavu přemoženi. Ježto potom, když ty nevděčné noviny císaři byly oznámeny, jakož Orosius píše, že z toho velmi teskliv i žalostiv byl. Ale Arminius, na tom vítězství dosti nemaje, umínil táhnúti na Marobodusa, krále moravského, hermundurského a boemské- ho. Vtom někteří z poddaných Marobodusových neb Markvar- tových, znamenavše statečnost a štěstí Arminiovo, odstúpili od Markvarta a přidržali se Arminia. Markvart zprávu maje, že jest jej Arminius počtem lidu daleko převýšil, nebyl bez strachu a pojav své bojovníky, obrátil se k horám Černého lesu. Tu opět nemalý počet lidu jeho od něho odstúpilo a on rozváživ své neštěstí, opustiv hrady v krajinách boemských jemu k pocti- vosti postavené, totiž Peherk (kterýž byl postaven na jedné vysoké hoře, kteráž nyní, též i hradiště i města toho zříceniny proti klášteru zbraslavskému z druhé strany řeky Vhltavy se 38
Strana 39
ukazují, na kterémžto měštišti byla sobě hrad Káša, sestra Libušina, dala postaviti a dala jemu jméno Kašín; druhý hrad řečený Boubín, jehož pustotina na jedné vysoké hoře až do dnešního dne stojí), do Moravy zase se obrátil a Velehrad pilně opravovati rozkázal. Druhého pak roku poslal své orátory do Říma k císaři Tibe- riovi, jeho proti Arminiovi a chlubným Cheruškům za pomoc žádaje. O to když byla mezi císařem a Římany rada držána, nezdálo se toho Římanuom učiniti, protože on Markvart, žádán sa, proti témuž Arminiovi aby Římanuom pomoc učinil, toho učiniti zanedbal. A tak poslové, nic v Římě nezpůsobivše, do Moravy navrátili se. Po odjezdu pak z Ríma orátoruov Markvartových Rímanuom některým přišlo na mysl, aby on Markvart (poněvadž má pod svú správú Moravany, Hermundury a Boemy) nesmluvil se s Arminiem a s jeho Chreušky a nespuntoval a oba spolu aby jim Římanuom (proti nim se pozdvihnúce) nečinili škody. I vyslali rychle na místě císaře Tiberia od něho s plnú mocí jednoho muže velmi chytrého a plného lsti, jemuž bylo jméno Drusus, a ten byl syn Tiberia císaře, jemu poručivše, aby jakž bude moci pod způsobem pokoje a narovnání mezi Markvartem a Arminiem spolu je zkyselil, a bude-li moci, i svadil. Drusus tak dlúho sem i tam jezdil, až velikú nevoli mezi Markvartem a Arminiem zpuosobil; v Hermunduřích a v Boemích také se- mena ruoznic rozsíval tak dlúho, až spolu i Moravany svadil. Moravané na ten čas byli sú lidu římského úhlavní nepřátelé, ale že k králi Markvartovi, pánu svému, ponuknutím Drusovým chuti neměli, na ten čas musili dáti pokoj Římanuom. Vtom nějaký Catualdus, jenž byl rodu znamenitého, kteréhož někdy Markvart svú mocí z jeho vytisk krajiny, toho času jsa jako pohostinu mezi Gotlanty, sebrav vojsko lidu rozličného a sběřičného, položil se na mezech království moravského, chtě se o to pokusiti, moh-li by jakú Markvartovi učiniti škodu a té křivdy, kteráž se jemu stala od Markvarta, nětco sobě ponapra- viti. Drusus předřečený, spřízniv se s Catualdem, tak spolu jednali, až to způsobili, že všickni Moravané měli Markvarta krále v veliké ošklivosti. Markvart pak, vida sebe ode všech opuštěného, pojav malý počet svých dvořanuov táhl do krajiny bavorské. A Catualdus rychle pospíšil s svými bojovníky k Vele- hradu, kdež královská stolice byla, a když v tom roztržení nebyl, kto by jemu odpíral, toho slavného města se zmocnil. A Mark- vart přepraviv se přes Dunaj psaní k císaři Tiberiovi učinil, od něho rady žádaje. Císař, i na ten čas před Markvartem nejsa 39
ukazují, na kterémžto měštišti byla sobě hrad Káša, sestra Libušina, dala postaviti a dala jemu jméno Kašín; druhý hrad řečený Boubín, jehož pustotina na jedné vysoké hoře až do dnešního dne stojí), do Moravy zase se obrátil a Velehrad pilně opravovati rozkázal. Druhého pak roku poslal své orátory do Říma k císaři Tibe- riovi, jeho proti Arminiovi a chlubným Cheruškům za pomoc žádaje. O to když byla mezi císařem a Římany rada držána, nezdálo se toho Římanuom učiniti, protože on Markvart, žádán sa, proti témuž Arminiovi aby Římanuom pomoc učinil, toho učiniti zanedbal. A tak poslové, nic v Římě nezpůsobivše, do Moravy navrátili se. Po odjezdu pak z Ríma orátoruov Markvartových Rímanuom některým přišlo na mysl, aby on Markvart (poněvadž má pod svú správú Moravany, Hermundury a Boemy) nesmluvil se s Arminiem a s jeho Chreušky a nespuntoval a oba spolu aby jim Římanuom (proti nim se pozdvihnúce) nečinili škody. I vyslali rychle na místě císaře Tiberia od něho s plnú mocí jednoho muže velmi chytrého a plného lsti, jemuž bylo jméno Drusus, a ten byl syn Tiberia císaře, jemu poručivše, aby jakž bude moci pod způsobem pokoje a narovnání mezi Markvartem a Arminiem spolu je zkyselil, a bude-li moci, i svadil. Drusus tak dlúho sem i tam jezdil, až velikú nevoli mezi Markvartem a Arminiem zpuosobil; v Hermunduřích a v Boemích také se- mena ruoznic rozsíval tak dlúho, až spolu i Moravany svadil. Moravané na ten čas byli sú lidu římského úhlavní nepřátelé, ale že k králi Markvartovi, pánu svému, ponuknutím Drusovým chuti neměli, na ten čas musili dáti pokoj Římanuom. Vtom nějaký Catualdus, jenž byl rodu znamenitého, kteréhož někdy Markvart svú mocí z jeho vytisk krajiny, toho času jsa jako pohostinu mezi Gotlanty, sebrav vojsko lidu rozličného a sběřičného, položil se na mezech království moravského, chtě se o to pokusiti, moh-li by jakú Markvartovi učiniti škodu a té křivdy, kteráž se jemu stala od Markvarta, nětco sobě ponapra- viti. Drusus předřečený, spřízniv se s Catualdem, tak spolu jednali, až to způsobili, že všickni Moravané měli Markvarta krále v veliké ošklivosti. Markvart pak, vida sebe ode všech opuštěného, pojav malý počet svých dvořanuov táhl do krajiny bavorské. A Catualdus rychle pospíšil s svými bojovníky k Vele- hradu, kdež královská stolice byla, a když v tom roztržení nebyl, kto by jemu odpíral, toho slavného města se zmocnil. A Mark- vart přepraviv se přes Dunaj psaní k císaři Tiberiovi učinil, od něho rady žádaje. Císař, i na ten čas před Markvartem nejsa 39
Strana 40
bez strachu, dal jemu v tom vuoli, chce-li tu ve Vlaších zůstati aneb jinam set brátiti, že jemu toho přeje. Markvart v těch krajinách zuosal, až císař, přezvěděv ho býti v městě Ravenně, tak jej kázal opatřiti, aby odtuď nemohl odjeti, i byl v tom vězení let osmnáct, až se tu i zstaral. Catualdus pak, zloupiv stolici království moravského, ještě umínil větší činiti škody, ale Moravané zdvihše se jej jako loupež- níka z království vyhnali. Času toho, dokavadž ještě Markvart, první král moravský, od Rímanuov tak podvodně oklamán nebyl, velmi veliká moc Moravanuov byla a jich síly obávali se okolní národové, neb širokost toho slavného království moravského vztahovala se od Ostřehomu až do planin hermundurských, kteréž sú na ten čas Boemové držali, tu kdež nyní Český Brod slove. Meze také království moravského Labe a Dunaj rozděloval až do krajin vlaských a bavorských. Také i slovanské země v Trací a v Macedoný až do moře Adriatického neb Skalnatého Moravanuom poddány byly, jichž sú s Markvartem statečně proti Římanuom bránili a svú moc ukazovali, takže jich Augustus císař předešle nikdá přemoci nemohl ani těch zemí a krajin k nim náležitých opanovati, pokoj rozkázal ve všech krajinách světa oznámiti, snad chtě tudy Moravany oklamati; ale oni pokoje přijíti nechtěli. Císař vojsko znamenité sebrav, vypravil je do krajin puolnočních, chtě nezbedné zkrotiti. Moravané, o tom tažení Římanuov uslyšavše, táhli k jednomu ostrovu znamenitému řečenému Valeria, kterýž leží mezi Dunajem a Drávú, a tu se Římanuom brániti umínili. Ale Římané jich moc znamenavše a chytrosti užívajíce s Markvartem králem, kteréhož v své moci měli, smlúvu učinili tak, aby jim slovanských zemí postoupě k Labi se obrátil a tu pokojně své poddané spravoval. Tú smlúvú jiní němečští národové zstrašeni jsúce Augustovi a Rímanům dobro- volně se poddávali a pokoj zachovati slibovali tak, aby se písma prorokuov svatých vyplnila, že římskému panování poddáni budú všickni národové a při narození Pána našeho Ježíše Krista, jakož dí prorok Ezaiáš v kapitole druhé: „Nepozdvihne národ proti národu meče, ale pro pokoj mezi sebú učiněný rozkují meče své na radlice a kopí svá na srpy. Pokoj ten a smlúva taková mezi Rímany a Říšany i Moravany učiněná kterak dlúho trvala, světle se nepokládá, ač někteří píší, že by trvala až do časů Domiciana císaře. Však proto v tom času po narození Kristově v krajinách puolnočních nemalé byly nevole, neb Arminius, o kterémž jest napřed zmínka uči- 40
bez strachu, dal jemu v tom vuoli, chce-li tu ve Vlaších zůstati aneb jinam set brátiti, že jemu toho přeje. Markvart v těch krajinách zuosal, až císař, přezvěděv ho býti v městě Ravenně, tak jej kázal opatřiti, aby odtuď nemohl odjeti, i byl v tom vězení let osmnáct, až se tu i zstaral. Catualdus pak, zloupiv stolici království moravského, ještě umínil větší činiti škody, ale Moravané zdvihše se jej jako loupež- níka z království vyhnali. Času toho, dokavadž ještě Markvart, první král moravský, od Rímanuov tak podvodně oklamán nebyl, velmi veliká moc Moravanuov byla a jich síly obávali se okolní národové, neb širokost toho slavného království moravského vztahovala se od Ostřehomu až do planin hermundurských, kteréž sú na ten čas Boemové držali, tu kdež nyní Český Brod slove. Meze také království moravského Labe a Dunaj rozděloval až do krajin vlaských a bavorských. Také i slovanské země v Trací a v Macedoný až do moře Adriatického neb Skalnatého Moravanuom poddány byly, jichž sú s Markvartem statečně proti Římanuom bránili a svú moc ukazovali, takže jich Augustus císař předešle nikdá přemoci nemohl ani těch zemí a krajin k nim náležitých opanovati, pokoj rozkázal ve všech krajinách světa oznámiti, snad chtě tudy Moravany oklamati; ale oni pokoje přijíti nechtěli. Císař vojsko znamenité sebrav, vypravil je do krajin puolnočních, chtě nezbedné zkrotiti. Moravané, o tom tažení Římanuov uslyšavše, táhli k jednomu ostrovu znamenitému řečenému Valeria, kterýž leží mezi Dunajem a Drávú, a tu se Římanuom brániti umínili. Ale Římané jich moc znamenavše a chytrosti užívajíce s Markvartem králem, kteréhož v své moci měli, smlúvu učinili tak, aby jim slovanských zemí postoupě k Labi se obrátil a tu pokojně své poddané spravoval. Tú smlúvú jiní němečští národové zstrašeni jsúce Augustovi a Rímanům dobro- volně se poddávali a pokoj zachovati slibovali tak, aby se písma prorokuov svatých vyplnila, že římskému panování poddáni budú všickni národové a při narození Pána našeho Ježíše Krista, jakož dí prorok Ezaiáš v kapitole druhé: „Nepozdvihne národ proti národu meče, ale pro pokoj mezi sebú učiněný rozkují meče své na radlice a kopí svá na srpy. Pokoj ten a smlúva taková mezi Rímany a Říšany i Moravany učiněná kterak dlúho trvala, světle se nepokládá, ač někteří píší, že by trvala až do časů Domiciana císaře. Však proto v tom času po narození Kristově v krajinách puolnočních nemalé byly nevole, neb Arminius, o kterémž jest napřed zmínka uči- 40
Strana 41
něna, všecku svú moc sebrav bojoval, lid ten moravský, hermun- durský a kátský chtě sobě podmaniti. Skrze to jednak všem všel v nenávist, potom pak i neštěstím jsa poražen toho nic, což před sebe vzal, nemohl vykonati. Pro ty a takové nevole, kteréž na Markvarta od Rímanuov přišly, za dlúhý čas Boemové bez krále jako ovce bludné býti musili; vtom pak Římané pro zachování pokoje a poddanosti ustanovili Boemuom a Kátuom neb Slezákům krále skrze Drusa předpověděného, jim jeho podavše, jemuž bylo jméno Vannius, kterýž byl z rodu Markvartova. Ten jsa muož zuořivý mnohé nad svými poddanými provozoval ukrutnosti, až se proti němu jeho poddaní pozdvihli a sestřenci jeho, totiž Vando a Sido, tak mu se zprotivili. Kterýžto Vannius sebrav lid táhl do slo- vanských zemí a odtuď poslal do Říma, Claudia císaře proti svým poddaným za pomoc žádaje. Ale císaři se toho učiniti nezdálo, aby měl pánu na jeho poddané pomáhati, a on Vannius nepřestával hubiti svých poddaných, kteříž valem zbouřivše se táhli z Boemí, z Slezí skrze Moravu až k Dunaji a tu pod jed- ním hradem, řečeným Pica, sešla se bitva, v kteréž byl Vannius škodně raněn a lid jeho jednak na hlavu poražen. A tak Boemové, Hermundurové a Kátové neb Slezáci po takovém vítězství do svých krajin se navrátili a Slováci, ti Vanniovi žoldnéři, tu v Pannoný se osadili a zuostali. Vězně pak, kteréž s sebú Boemové vedli, v Moravě je zůstavili, kteříž břehy řeky řečené Váh osa- dili a tu snad až do dnešního dne obývají. A to se dálo po třid- cíti letech po spravování Markvarta, krále moravského. Druhého roku po takové porážce Vando a Sido, majíce nápad po ujci svém Vanniovi, krajinu tu moravskú a boemskú mezi sebe rozdělili. Sido potom po některém času s nepřátely svými bojuje s pěti sty lidu svého v Dunaji utonul. Potom také Vando, dobře a výborně své poddané za dlúhý čas spravuje, věkem svuoj život vykonav umřel, syna po sobě zuostaviv, jemuž bylo jméno Turzo. A pak potom za dlúhý čas Moravané a Boemové krále měli z rodu Markvartova: někteří ovšem píší, že až do časuov Domiciana císaře a Klimenta papeže; někteří pak chtí tomu, že by Markvartuov, Vanniuov a Vanduov rod pořádně trval až do Svatopluka, který umřel léta od narození Syna božího devietistého druhého. Poněvadž v této kronice zmínka se činí najvětší o národu čes- kém, z té příčiny toho nade všecko mlčením pominúti nesluší, ten tak znamenitý a slavný národ odkud by své pojití měl, aby všickni z téhož národu pošlí, též i jiní o tom vědomost měli. Co všickni kronikáři o tom národu píší, s pilností všecka jích 41
něna, všecku svú moc sebrav bojoval, lid ten moravský, hermun- durský a kátský chtě sobě podmaniti. Skrze to jednak všem všel v nenávist, potom pak i neštěstím jsa poražen toho nic, což před sebe vzal, nemohl vykonati. Pro ty a takové nevole, kteréž na Markvarta od Rímanuov přišly, za dlúhý čas Boemové bez krále jako ovce bludné býti musili; vtom pak Římané pro zachování pokoje a poddanosti ustanovili Boemuom a Kátuom neb Slezákům krále skrze Drusa předpověděného, jim jeho podavše, jemuž bylo jméno Vannius, kterýž byl z rodu Markvartova. Ten jsa muož zuořivý mnohé nad svými poddanými provozoval ukrutnosti, až se proti němu jeho poddaní pozdvihli a sestřenci jeho, totiž Vando a Sido, tak mu se zprotivili. Kterýžto Vannius sebrav lid táhl do slo- vanských zemí a odtuď poslal do Říma, Claudia císaře proti svým poddaným za pomoc žádaje. Ale císaři se toho učiniti nezdálo, aby měl pánu na jeho poddané pomáhati, a on Vannius nepřestával hubiti svých poddaných, kteříž valem zbouřivše se táhli z Boemí, z Slezí skrze Moravu až k Dunaji a tu pod jed- ním hradem, řečeným Pica, sešla se bitva, v kteréž byl Vannius škodně raněn a lid jeho jednak na hlavu poražen. A tak Boemové, Hermundurové a Kátové neb Slezáci po takovém vítězství do svých krajin se navrátili a Slováci, ti Vanniovi žoldnéři, tu v Pannoný se osadili a zuostali. Vězně pak, kteréž s sebú Boemové vedli, v Moravě je zůstavili, kteříž břehy řeky řečené Váh osa- dili a tu snad až do dnešního dne obývají. A to se dálo po třid- cíti letech po spravování Markvarta, krále moravského. Druhého roku po takové porážce Vando a Sido, majíce nápad po ujci svém Vanniovi, krajinu tu moravskú a boemskú mezi sebe rozdělili. Sido potom po některém času s nepřátely svými bojuje s pěti sty lidu svého v Dunaji utonul. Potom také Vando, dobře a výborně své poddané za dlúhý čas spravuje, věkem svuoj život vykonav umřel, syna po sobě zuostaviv, jemuž bylo jméno Turzo. A pak potom za dlúhý čas Moravané a Boemové krále měli z rodu Markvartova: někteří ovšem píší, že až do časuov Domiciana císaře a Klimenta papeže; někteří pak chtí tomu, že by Markvartuov, Vanniuov a Vanduov rod pořádně trval až do Svatopluka, který umřel léta od narození Syna božího devietistého druhého. Poněvadž v této kronice zmínka se činí najvětší o národu čes- kém, z té příčiny toho nade všecko mlčením pominúti nesluší, ten tak znamenitý a slavný národ odkud by své pojití měl, aby všickni z téhož národu pošlí, též i jiní o tom vědomost měli. Co všickni kronikáři o tom národu píší, s pilností všecka jích 41
Strana 42
domnění a popsání vyhledávajíce nic jiného se (ježto by za pravú pravdu tuto položiti mělo) nalézti a vyhledati nemuož, než že Čechové od Slovákuov jsú pošli, a to tímto zpuosobem. Když bylo po potopě všeho světa a Pán Buoh ráčil se rozpo- menúti na Noé, služebníka svého, a na syny jeho Séma, Cháma a Jafeta, nalézá se v Knihách o stvoření světa, že Jafet měl syna Javána, kterýž zplodil Helisu a bratří jeho. A potom obrátil se on Javán s Helisú, synem svým, též i s syny jinými do krajin puolnočních, to jest do Ilyriku, a osadil se při moři, kteréž od téhož Javána nazváno moře Jonitské, neb židé jazykem jích lid řecký, kterýž od Javána pošel, Javány jmenují. Od Helisy pak, syna Javánova, vnuka Jafetova, pravnuka Noé, pošli sú Slováci a ti hned vedlé Řekův západní země obdržali, jako slovanskú, ráckú, charvatskú, bulgarskú, bosenskú, valaskú, ruskú a mozkevskú, jenž jsú země mezi východem slunce a pul- nocí. A tak v dlúhém věku tu obývajíce u veliký a mnohý lid vzrostli a ty krajiny a země, zvláště dalmatskú, charvatskú a slovanskú, velmi hustě lidem naplnili, takže jím těsné k obý- vaní byly. A skrze to mnohé nevole a ruoznice mezi ními a zvláš- tě mocnějšími a knížaty jích bývaly, bitvy i mordové z toho, že každý sobě dědiny, lúky a pastviny osoboval a k svému při- vozovati chtěl užitku. Kronikáři pak někteří, muží víry hodní, jako Filip Kalima- chus a mistr Matěj Měchovský i jiní, to pilně z starých kronik vyhledavše vypisují, že času jednoho v té krajině charvatské byli dva bratří vlastní, knížata, jímžto byla jména jednomu Čech a druhému Lech. On Lech měl své sedění na hradě ře- čeném Krapina, kterýž až dodnes stojí. Starší bratr, totiž Čech, měl svuoj byt na hradě řečeném Psáry nad potokem prudkým, kterýž Krupá slove. Ten hrad potom skrze nějakého Hroše, jenž byl z rodu knížat dalmatských, rozbořen. Ale ves Psáry, kteráž pod ním byla, ta až do dnešního dne má v sobě obyvatele. Hradu předepsaného toliko gruntové a zříceniny zuostaly. Oni pak bratří Čech a Lech, vidúce takový neřád, vády i mordy mezi příbuznými o meze a dědiny, spolu se o to snesli, aby se těch hadruňkov a mordův uvarovali a jiným té vší krajiny postou- píce odtuď s ženami a s dětmi, přátely a příbuznými, s koňmi, dobytky i se všemi nábytky, kteréž měli, do krajin na puolnoci aby se obrátili. I svolavše rodinu i jích služebníky, na koně a mezky i vosly nakladše jeli a šli z lesa do lesa, jíchžto byl počet okolo šesti set osob, mezi ními u prostředku knížata Čech a Lech na krásných koních, před nímiž nesen byl praporec žlutý a na něm štít bílý a v štítu vorel černý, kteréhož od starodávna 42
domnění a popsání vyhledávajíce nic jiného se (ježto by za pravú pravdu tuto položiti mělo) nalézti a vyhledati nemuož, než že Čechové od Slovákuov jsú pošli, a to tímto zpuosobem. Když bylo po potopě všeho světa a Pán Buoh ráčil se rozpo- menúti na Noé, služebníka svého, a na syny jeho Séma, Cháma a Jafeta, nalézá se v Knihách o stvoření světa, že Jafet měl syna Javána, kterýž zplodil Helisu a bratří jeho. A potom obrátil se on Javán s Helisú, synem svým, též i s syny jinými do krajin puolnočních, to jest do Ilyriku, a osadil se při moři, kteréž od téhož Javána nazváno moře Jonitské, neb židé jazykem jích lid řecký, kterýž od Javána pošel, Javány jmenují. Od Helisy pak, syna Javánova, vnuka Jafetova, pravnuka Noé, pošli sú Slováci a ti hned vedlé Řekův západní země obdržali, jako slovanskú, ráckú, charvatskú, bulgarskú, bosenskú, valaskú, ruskú a mozkevskú, jenž jsú země mezi východem slunce a pul- nocí. A tak v dlúhém věku tu obývajíce u veliký a mnohý lid vzrostli a ty krajiny a země, zvláště dalmatskú, charvatskú a slovanskú, velmi hustě lidem naplnili, takže jím těsné k obý- vaní byly. A skrze to mnohé nevole a ruoznice mezi ními a zvláš- tě mocnějšími a knížaty jích bývaly, bitvy i mordové z toho, že každý sobě dědiny, lúky a pastviny osoboval a k svému při- vozovati chtěl užitku. Kronikáři pak někteří, muží víry hodní, jako Filip Kalima- chus a mistr Matěj Měchovský i jiní, to pilně z starých kronik vyhledavše vypisují, že času jednoho v té krajině charvatské byli dva bratří vlastní, knížata, jímžto byla jména jednomu Čech a druhému Lech. On Lech měl své sedění na hradě ře- čeném Krapina, kterýž až dodnes stojí. Starší bratr, totiž Čech, měl svuoj byt na hradě řečeném Psáry nad potokem prudkým, kterýž Krupá slove. Ten hrad potom skrze nějakého Hroše, jenž byl z rodu knížat dalmatských, rozbořen. Ale ves Psáry, kteráž pod ním byla, ta až do dnešního dne má v sobě obyvatele. Hradu předepsaného toliko gruntové a zříceniny zuostaly. Oni pak bratří Čech a Lech, vidúce takový neřád, vády i mordy mezi příbuznými o meze a dědiny, spolu se o to snesli, aby se těch hadruňkov a mordův uvarovali a jiným té vší krajiny postou- píce odtuď s ženami a s dětmi, přátely a příbuznými, s koňmi, dobytky i se všemi nábytky, kteréž měli, do krajin na puolnoci aby se obrátili. I svolavše rodinu i jích služebníky, na koně a mezky i vosly nakladše jeli a šli z lesa do lesa, jíchžto byl počet okolo šesti set osob, mezi ními u prostředku knížata Čech a Lech na krásných koních, před nímiž nesen byl praporec žlutý a na něm štít bílý a v štítu vorel černý, kteréhož od starodávna 42
Strana 43
předkové jích i potomkové za znamení užívali, i svatý Vácslav, až do Boleslava Ukrutného. Za ními pak jeli v tom houfu hra- bata a páni z té charvatské země znamenití. Ouředníci a správce lidu jích na každém noclehu zemi (kteráž by úrodnější byla) motykami ohledovali, až i přibrali se do krajiny, v kteréž někdy Boemové obývali; a ti byli jednak všickni válkami a častými mory vyhynuli. Někteří ovšem kronikáři pokládají, že by ještě někteří, ale velmi řídko, po vsech z těch Boemův od týchž bratří knížat Slovákuov zastiženi byli a pomalu že jsú je táž knížata Čech a Lech odtuď s svými vytiskli. Při spisování této vší kroniky těchto ctných, slavných a pravdo- mluvných mužuov jsem následoval, jíchžto jména pořád tuto dole sepsaná jsú. Ptholomeus o zpuosobu věcí germánských. Strábo kronikář. Pavel Orosius. Cornelius Tacitus. Otto biskup Frisingenský. Jan Nauclerus, kostela tubingenského kanovník. Pavel Konstantin. Rafael Volateranus. Eneas Silvius. Jan Carion. Achilles Garserus. Theobald Fejher Uher. Eusebius Cesarienský. Prosper Akvitanský. Heřman Contraktus. Matěj Florencký. Matěj Palmerius Pisanský. František Irenicus, Kronika vší Germaný. Vitichindus, mnich řádu svatého Benedikta. Liutprandus kronikář. Matěj z Měchova. Filip Kalimachus. Jakub Filip, mnich řádu poustenického. Kozmas, děkan kostela pražského. Kníhy privilejí kostela pražského. Fridrich z Hrádku, kanovník kostela pražského. Dalimil Mezeřický, kanovník kostela boleslavského. 43
předkové jích i potomkové za znamení užívali, i svatý Vácslav, až do Boleslava Ukrutného. Za ními pak jeli v tom houfu hra- bata a páni z té charvatské země znamenití. Ouředníci a správce lidu jích na každém noclehu zemi (kteráž by úrodnější byla) motykami ohledovali, až i přibrali se do krajiny, v kteréž někdy Boemové obývali; a ti byli jednak všickni válkami a častými mory vyhynuli. Někteří ovšem kronikáři pokládají, že by ještě někteří, ale velmi řídko, po vsech z těch Boemův od týchž bratří knížat Slovákuov zastiženi byli a pomalu že jsú je táž knížata Čech a Lech odtuď s svými vytiskli. Při spisování této vší kroniky těchto ctných, slavných a pravdo- mluvných mužuov jsem následoval, jíchžto jména pořád tuto dole sepsaná jsú. Ptholomeus o zpuosobu věcí germánských. Strábo kronikář. Pavel Orosius. Cornelius Tacitus. Otto biskup Frisingenský. Jan Nauclerus, kostela tubingenského kanovník. Pavel Konstantin. Rafael Volateranus. Eneas Silvius. Jan Carion. Achilles Garserus. Theobald Fejher Uher. Eusebius Cesarienský. Prosper Akvitanský. Heřman Contraktus. Matěj Florencký. Matěj Palmerius Pisanský. František Irenicus, Kronika vší Germaný. Vitichindus, mnich řádu svatého Benedikta. Liutprandus kronikář. Matěj z Měchova. Filip Kalimachus. Jakub Filip, mnich řádu poustenického. Kozmas, děkan kostela pražského. Kníhy privilejí kostela pražského. Fridrich z Hrádku, kanovník kostela pražského. Dalimil Mezeřický, kanovník kostela boleslavského. 43
Strana 44
Jaroslav, mnich kláštera strahovského. Petr, opat kláštera zbraslavského. Kunrád, opat kláštera zbraslavského. Mistr Vavřinec z Březiny. Vavřinec Nymburgský, mistr učení pražského. Přibík Pulkava z Tradenína, rektor školy kostela svatého Jiljí. Bohaboj, syn Dluhovojuov z Dobré Hory. Mikuláš Konáč z Hodiškova. Martin Kuten z Kuthnperku.
Jaroslav, mnich kláštera strahovského. Petr, opat kláštera zbraslavského. Kunrád, opat kláštera zbraslavského. Mistr Vavřinec z Březiny. Vavřinec Nymburgský, mistr učení pražského. Přibík Pulkava z Tradenína, rektor školy kostela svatého Jiljí. Bohaboj, syn Dluhovojuov z Dobré Hory. Mikuláš Konáč z Hodiškova. Martin Kuten z Kuthnperku.
Strana 45
I Léta 644—745 (List 1a—21a) O příchodu do nové vlasti a o počátcích knížecího rodu
I Léta 644—745 (List 1a—21a) O příchodu do nové vlasti a o počátcích knížecího rodu
Strana 46
Strana 47
Léta od narození Syna božího šestistého čtyřidcátého čtvrtého a od stvoření světa již bylo pět tisíc osm set čtyřidcet a tři, za dnův Konstantina Třetího, císaře konstantinopolitánského vedlé počtu dva- cátého a čtvrtého, za Jana, toho jména Čtvrté- ho, biskupa římského v počtu sedmdesátého čtvrtého, knížata charvátská Čech a Lech přibrali sú se s svými do země bohemské a přijeli až pod jeden veliký vrch a tu se posadivše, sobě i svým dětem i dobytkuom aby odpočinutí uči- nili, zemi ohledavše, že jest úrodná, znamenali. Nazajtří pak ráno Čech, pojav Lecha, bratra svého, a jiné k tomu čtyři, vstúpili sú na ten vrch a odtuď spatřili lesy a řeky, hory i roviny a navrátivše se k svým zase, řekl jest Čech: „Tuto máme jeden veliký zřip, po slovanském jazyku vrch, a okolo něho hojné roviny a úrod- nú zemi, ale všecku lesy porostlú.“ Druhého pak dne šli sú okolo a nalezli řeky z obú stran té hory hojné a velmi rybné, i navrátili sú se k svým opět a vypravovali jím všecken způsob té krajiny. Nazajtří pak, když slunce z hor vycházeti počalo, Čech povolal bratra a starších, rozkázal svolati všecku rodinu i jích služebníky, a posadiv se na jednom pá- řezu, i učinil jest řeč tuto: „Nuže, milý bratře, milí přátelé a tovaryši, jenž ste účastníci mého putování a této práce! Viděl sem, kterak nejednú se mnú těžkú snášeli jste práci, jezdíce a chodíce po pustinách bezcestných a hustých lesích až do tohoto dne. Již aspoň tuto vašim nohám učiňte odpočinutí a učiňte obět vzácnú těm, kteříž sú vás do této uvedli země. Toť Čech a Lech knížata 47
Léta od narození Syna božího šestistého čtyřidcátého čtvrtého a od stvoření světa již bylo pět tisíc osm set čtyřidcet a tři, za dnův Konstantina Třetího, císaře konstantinopolitánského vedlé počtu dva- cátého a čtvrtého, za Jana, toho jména Čtvrté- ho, biskupa římského v počtu sedmdesátého čtvrtého, knížata charvátská Čech a Lech přibrali sú se s svými do země bohemské a přijeli až pod jeden veliký vrch a tu se posadivše, sobě i svým dětem i dobytkuom aby odpočinutí uči- nili, zemi ohledavše, že jest úrodná, znamenali. Nazajtří pak ráno Čech, pojav Lecha, bratra svého, a jiné k tomu čtyři, vstúpili sú na ten vrch a odtuď spatřili lesy a řeky, hory i roviny a navrátivše se k svým zase, řekl jest Čech: „Tuto máme jeden veliký zřip, po slovanském jazyku vrch, a okolo něho hojné roviny a úrod- nú zemi, ale všecku lesy porostlú.“ Druhého pak dne šli sú okolo a nalezli řeky z obú stran té hory hojné a velmi rybné, i navrátili sú se k svým opět a vypravovali jím všecken způsob té krajiny. Nazajtří pak, když slunce z hor vycházeti počalo, Čech povolal bratra a starších, rozkázal svolati všecku rodinu i jích služebníky, a posadiv se na jednom pá- řezu, i učinil jest řeč tuto: „Nuže, milý bratře, milí přátelé a tovaryši, jenž ste účastníci mého putování a této práce! Viděl sem, kterak nejednú se mnú těžkú snášeli jste práci, jezdíce a chodíce po pustinách bezcestných a hustých lesích až do tohoto dne. Již aspoň tuto vašim nohám učiňte odpočinutí a učiňte obět vzácnú těm, kteříž sú vás do této uvedli země. Toť Čech a Lech knížata 47
Strana 48
Česká země jest ta, toť jest ta země, o kteréž častokrát sem vám pravil a do ní vás uvésti slíbil, země vám zaslíbená, zvěři a ptákuov plná, medem a mlé- kem oplývající, jakož pak sami vidíte, k obývaní velmi příhodná, vody ze všech strán hojné a nad obyčej rybné. Tuť vám se nebude nic nedostávati, nepřátelé nebudou moci vám uškoditi. I poněvadž tak přeutěšená krajina a velmi úrodná již v vašich rukú jest, rozvažte, prosím, jakým a jak příhodným jménem ta vlast jmenována by býti měla.“ Kteřížto hned jako božským vnuknutím jsúce vzbuzeni: „I odkavad,“ řekli jsú, „lepší a příhodnější té zemi jméno dáno býti má, jediné od tebe, kníže a pane náš!“ Poněvadž si ty Čechem jmenován, též ona aby Čechova země slula, slušné jest.“ Tehdy povstav Čech a hnut sa svého lidu napomenutím vzhlédl vzhuoru a padl na zemi a líbal ji, z toho se velmi raduje, že od jeho jména má býti jmenována, a vstav nahoru obú rukú počal k nebi pozdvihati a řka: „Vítaj, země přesvatá, tisíci sliby od bohuov nám zaslíbená! Času předešlého byla si lidí zbavena, ale již nyní si nám navrácena: nás zdravé zachovaj a rozmnož od národu do národu až na věky. Jací pak jích obyčejové, jaká sprostnost a jak divného způsobu na ten čas ti lidé a jak sobě věrní a jeden k druhému milosrdní! Mezi jíchžto řádem a nynějším způsobem jest veliký rozdíl: neb jistě šťastný byl jest ten věk, v kte- rémž tak řádně a skrovně lidé užívajíce pokr- muov i nápoje dlouho byli živi, vína ani piva, ani také kterého nápoje opilého sú měli, obědy krátké mívali, žaluduov a ovotce lesního toliko a někdy masa zvířecího aneb rybího užívali, voda z pramenuov jím za najzdravější nápoj byla. Jako světla slunečného a vody obecně, tak polí a lesuov sú požívali. Také i ženy jím spolu obecné byly, neb obyčejem hovadským k každé noci někteří a zvláště lehčejší nového manželství sú hledali. Místo peřin trávu a list- naté ratolesti jsú mívali. Pracovití a robotní 48
Česká země jest ta, toť jest ta země, o kteréž častokrát sem vám pravil a do ní vás uvésti slíbil, země vám zaslíbená, zvěři a ptákuov plná, medem a mlé- kem oplývající, jakož pak sami vidíte, k obývaní velmi příhodná, vody ze všech strán hojné a nad obyčej rybné. Tuť vám se nebude nic nedostávati, nepřátelé nebudou moci vám uškoditi. I poněvadž tak přeutěšená krajina a velmi úrodná již v vašich rukú jest, rozvažte, prosím, jakým a jak příhodným jménem ta vlast jmenována by býti měla.“ Kteřížto hned jako božským vnuknutím jsúce vzbuzeni: „I odkavad,“ řekli jsú, „lepší a příhodnější té zemi jméno dáno býti má, jediné od tebe, kníže a pane náš!“ Poněvadž si ty Čechem jmenován, též ona aby Čechova země slula, slušné jest.“ Tehdy povstav Čech a hnut sa svého lidu napomenutím vzhlédl vzhuoru a padl na zemi a líbal ji, z toho se velmi raduje, že od jeho jména má býti jmenována, a vstav nahoru obú rukú počal k nebi pozdvihati a řka: „Vítaj, země přesvatá, tisíci sliby od bohuov nám zaslíbená! Času předešlého byla si lidí zbavena, ale již nyní si nám navrácena: nás zdravé zachovaj a rozmnož od národu do národu až na věky. Jací pak jích obyčejové, jaká sprostnost a jak divného způsobu na ten čas ti lidé a jak sobě věrní a jeden k druhému milosrdní! Mezi jíchžto řádem a nynějším způsobem jest veliký rozdíl: neb jistě šťastný byl jest ten věk, v kte- rémž tak řádně a skrovně lidé užívajíce pokr- muov i nápoje dlouho byli živi, vína ani piva, ani také kterého nápoje opilého sú měli, obědy krátké mívali, žaluduov a ovotce lesního toliko a někdy masa zvířecího aneb rybího užívali, voda z pramenuov jím za najzdravější nápoj byla. Jako světla slunečného a vody obecně, tak polí a lesuov sú požívali. Také i ženy jím spolu obecné byly, neb obyčejem hovadským k každé noci někteří a zvláště lehčejší nového manželství sú hledali. Místo peřin trávu a list- naté ratolesti jsú mívali. Pracovití a robotní 48
Strana 49
byli a zvláště zemi kopajíce a dříví z kořen vyvracujíce dědiny rozmnožovali, pod stínem smrkovým a jedlovým po veliké práci chutný sen býti pravili. Lněného ani vlněného oděvu žádného sú neměli, kožemi toliko, v létě lehčej- šími a zimního času chlupatějšími jehnětinami se odívali. Žádný z nich „to jest mé“ řéci neuměl, ale klášterským neb mnichovským způsobem živi jsúce „to jest náše“ usty, srdcem i skutkem každý tak pravil. Do chlévuov nebylo žádných dveří, brána se nikdý potřebujícímu nezavírala. Závora u ních neznámá věc byla. Žádný hřích při ních zlodějství těžší nebyl. Žádné braně neměli než lučiště a střely a těch toliko na zvěř potřebovali a každý z ních, poněvadž sám jinému křivdy činiti neuměl, od druhého ji trpělivě snášel, a komu by žaloval, neměl, neb za dlouhý čas soudce mezi ními nebyl usazen. Potom pak kdožkolivěk v svém pokolení aneb rodu osobú, věkem neb mravy vzácnější byl, bez závazku i bez pečeti dobro- volně k němu jsú útočiště měli a v rozepřech i křivdách učiněných svobodně se jeho soudu a nálezu poddávali. Léta po narození Syna božího šestistého čtyřidcátého devátého, to jest po vjití Čechově do té země léta pátého, rozkázal jest kníže Čech na místě jednom pod horou řečenú Zřip les posekati a tu sobě duom nevysoký postaviti a od svého syna, kterémuž Kleň jméno bylo, Kleneč jmenovati. Jiní také a zvláště znamenitější pro milost, kteruož měli k Čechovi, knížeti svému, při témž domě neb Klenči také sobě domy a dvory stavěli. Kleneč první ves Léta šestistého padesátého třetího, to jest po vjití jích do té krajiny léta devátého, Lech kníže, mladší bratr Čechuov, maje velikú 49
byli a zvláště zemi kopajíce a dříví z kořen vyvracujíce dědiny rozmnožovali, pod stínem smrkovým a jedlovým po veliké práci chutný sen býti pravili. Lněného ani vlněného oděvu žádného sú neměli, kožemi toliko, v létě lehčej- šími a zimního času chlupatějšími jehnětinami se odívali. Žádný z nich „to jest mé“ řéci neuměl, ale klášterským neb mnichovským způsobem živi jsúce „to jest náše“ usty, srdcem i skutkem každý tak pravil. Do chlévuov nebylo žádných dveří, brána se nikdý potřebujícímu nezavírala. Závora u ních neznámá věc byla. Žádný hřích při ních zlodějství těžší nebyl. Žádné braně neměli než lučiště a střely a těch toliko na zvěř potřebovali a každý z ních, poněvadž sám jinému křivdy činiti neuměl, od druhého ji trpělivě snášel, a komu by žaloval, neměl, neb za dlouhý čas soudce mezi ními nebyl usazen. Potom pak kdožkolivěk v svém pokolení aneb rodu osobú, věkem neb mravy vzácnější byl, bez závazku i bez pečeti dobro- volně k němu jsú útočiště měli a v rozepřech i křivdách učiněných svobodně se jeho soudu a nálezu poddávali. Léta po narození Syna božího šestistého čtyřidcátého devátého, to jest po vjití Čechově do té země léta pátého, rozkázal jest kníže Čech na místě jednom pod horou řečenú Zřip les posekati a tu sobě duom nevysoký postaviti a od svého syna, kterémuž Kleň jméno bylo, Kleneč jmenovati. Jiní také a zvláště znamenitější pro milost, kteruož měli k Čechovi, knížeti svému, při témž domě neb Klenči také sobě domy a dvory stavěli. Kleneč první ves Léta šestistého padesátého třetího, to jest po vjití jích do té krajiny léta devátého, Lech kníže, mladší bratr Čechuov, maje velikú 49
Strana 50
Kouřim Krok první soudce čeled pod svú správú, umínil se osaditi na východ slunce a té vší krajiny bratru svému staršímu postúpiti. Oblíbiv sobě místo jedno, od bratra i ode všech odpuštění vzav a přátel- sky se s ními rozžehnav, tam se obrátil. Oni pak, ač nerádi, jej sú propustili, snážně jeho prosíce, aby daleko od ních neodcházel proto, jestliže by kdy ruka nepřátelská chtěla jím uškoditi, aby jim jako své rodině pomocníkem byl. A on k ním pověděl: „Bratří milí i všickni přátelé, třetího dne, dřív než dennice vzejde, vstupte na Zřip a já toho času v lese oheň nemírný učiním, a kdež uzříte blesk ohně a dýmu kouření, tu znajte mé osazení.“ A tu hned toho času počal jest města stavěti a velikými valy kázal je osypati a od toho kouření dal jemu jméno Kouřim. Toho času byl jest v lidu Čechově nalezen muž jeden, kterýž jiné všecky starší a soudce moudrostí a vtipem daleko přesahoval, zboží také nad jiné hojnost měl, jménem Krok, k kterémužto netoliko z jeho rodu, ale ze vší krajiny té lidé ti jako včely k oulí, aby je soudil, běžali, neb on, ač byl mlád, však od svého přirození zvláštní milostí a spravedlností při soudu obdařen byl. Čech jeho velmi miloval a po sobě soudcí a správcí lidu ustanoviti slíbil. Léta šestistého padesátého sedmého Charvátce ves Jeden z přátel Čechových, jménem Manuch, s svú čeledí i s dobytky obrátil se k západu slunce i založil dvůr a ves, kteréž dal jméno Charvatice. A tu se počal velmi množiti a zemi rádlem vorati a ta země velmi úrodná byla. To vida syn Manuchuov, jménem Rábus, také tu blízko od otce svého ves založil a dal ji jméno Rábus. Toho času dva bratří z jednoho života narození, Host a Černouš, vzavše odpuštění od knížete svého, chtěli se do krajiny východní obrátiti. Ale kníže Čech, kázav jich k sobě 50
Kouřim Krok první soudce čeled pod svú správú, umínil se osaditi na východ slunce a té vší krajiny bratru svému staršímu postúpiti. Oblíbiv sobě místo jedno, od bratra i ode všech odpuštění vzav a přátel- sky se s ními rozžehnav, tam se obrátil. Oni pak, ač nerádi, jej sú propustili, snážně jeho prosíce, aby daleko od ních neodcházel proto, jestliže by kdy ruka nepřátelská chtěla jím uškoditi, aby jim jako své rodině pomocníkem byl. A on k ním pověděl: „Bratří milí i všickni přátelé, třetího dne, dřív než dennice vzejde, vstupte na Zřip a já toho času v lese oheň nemírný učiním, a kdež uzříte blesk ohně a dýmu kouření, tu znajte mé osazení.“ A tu hned toho času počal jest města stavěti a velikými valy kázal je osypati a od toho kouření dal jemu jméno Kouřim. Toho času byl jest v lidu Čechově nalezen muž jeden, kterýž jiné všecky starší a soudce moudrostí a vtipem daleko přesahoval, zboží také nad jiné hojnost měl, jménem Krok, k kterémužto netoliko z jeho rodu, ale ze vší krajiny té lidé ti jako včely k oulí, aby je soudil, běžali, neb on, ač byl mlád, však od svého přirození zvláštní milostí a spravedlností při soudu obdařen byl. Čech jeho velmi miloval a po sobě soudcí a správcí lidu ustanoviti slíbil. Léta šestistého padesátého sedmého Charvátce ves Jeden z přátel Čechových, jménem Manuch, s svú čeledí i s dobytky obrátil se k západu slunce i založil dvůr a ves, kteréž dal jméno Charvatice. A tu se počal velmi množiti a zemi rádlem vorati a ta země velmi úrodná byla. To vida syn Manuchuov, jménem Rábus, také tu blízko od otce svého ves založil a dal ji jméno Rábus. Toho času dva bratří z jednoho života narození, Host a Černouš, vzavše odpuštění od knížete svého, chtěli se do krajiny východní obrátiti. Ale kníže Čech, kázav jich k sobě 50
Strana 51
povolati, jich žádaje, aby neodcházeli, pravil: „Zdaliž toho neznáte, že takové naše rozjití a jedněch od druhých oddělení mohlo by nám všem pád způsobiti? Neb špehýři naši oznámili, že lid nějaký, kteréhož my neznáme ani řeči jeho rozumíme, od nás nedaleko má své obydlí; jest se obávati, aby ten lid nad nás větší počtem nebyl a nás z tohoto obydlí nechtěl vyhnati pro dvojí příčinu: jedna, že oni nám a my jím nic nerozumíme; druhá, že sme my se k ním, ne oni k nám přiblížili a snad v jejich dědictví vešli. Protož neoddalujte se, ale zůstaňte při mně a při tomto svém lidu až do mé smrti, neb jistě mne moji osudové brzo zavolati míní. Odpověděl Černouš: „Kníže a pane náš, staň se vůle tvá.“ A Host stoje zpodepřel se na jedlové dřevo, a když kníže řeč dokonal, i řekl k němu: „Pravdu pravíš; půjdu a pojmu svú čeled a od tebe nedaleko se posadím a budu tobě, pánu mému, vždycky slúžiti.“ Nazejtří opustiv své búdy, málo odšed k straně půlnoční, na jednom přívrší blíž od Zřipu kázal sobě dům krásný a vysoký postaviti a ohradu svým dobytkům širokou učiniti a dal jméno Vysoký dvůr. To vida Černouš, k straně polední tolikéž kázal učiniti, dav jméno dvoru svému Cernouš. Vysoký dvůr Černoul 51
povolati, jich žádaje, aby neodcházeli, pravil: „Zdaliž toho neznáte, že takové naše rozjití a jedněch od druhých oddělení mohlo by nám všem pád způsobiti? Neb špehýři naši oznámili, že lid nějaký, kteréhož my neznáme ani řeči jeho rozumíme, od nás nedaleko má své obydlí; jest se obávati, aby ten lid nad nás větší počtem nebyl a nás z tohoto obydlí nechtěl vyhnati pro dvojí příčinu: jedna, že oni nám a my jím nic nerozumíme; druhá, že sme my se k ním, ne oni k nám přiblížili a snad v jejich dědictví vešli. Protož neoddalujte se, ale zůstaňte při mně a při tomto svém lidu až do mé smrti, neb jistě mne moji osudové brzo zavolati míní. Odpověděl Černouš: „Kníže a pane náš, staň se vůle tvá.“ A Host stoje zpodepřel se na jedlové dřevo, a když kníže řeč dokonal, i řekl k němu: „Pravdu pravíš; půjdu a pojmu svú čeled a od tebe nedaleko se posadím a budu tobě, pánu mému, vždycky slúžiti.“ Nazejtří opustiv své búdy, málo odšed k straně půlnoční, na jednom přívrší blíž od Zřipu kázal sobě dům krásný a vysoký postaviti a ohradu svým dobytkům širokou učiniti a dal jméno Vysoký dvůr. To vida Černouš, k straně polední tolikéž kázal učiniti, dav jméno dvoru svému Cernouš. Vysoký dvůr Černoul 51
Strana 52
Léta šestistého šedesátého prvního Čech umřel Čechuov pohřeb Ctiňoves Od toho času, jakž jest všel Čech do země, léta sedmnáctého a věku svého osmdesátého šestého kníže Čech umřel, jehož sú všickni jako otce svého plakali pravíce: „Ty si byl náš kníže a náš otec, ty si byl náš vůdce do této krajiny a byl si pravý a věrný správce své rodiny i všech svých poddaných. Ach, " ouvech, kto nás bude spravovati a opatrovati!" A tak žádný mezi nimi nebyl, kto by jeho smrti neželel. Třetího dne nesli sú jej málo od jeho příbytku na západ slunce a na jedné pláni tělo jeho všickni oupějíce a křičíce líbali a tak je pohřebili. Potom to místo a ten hrob za dlúhý čas navštěvujíce plakali a klanéli se, všelikú jemu činíce poctivost. Po nedlúhém pak času na tom místě ves postavili a pro pocti- vost toho hrobu Ctiňoves jí jméno dali. Taková věc a to kvílení lidu když se upoko- jilo, starší sšedše se do Vysokého dvoru uradili se, aby po Lecha kníže, bratra Čechova, poslali a jeho, aby na se správu lidu toho přijal, žádali. Lech odepřel, pravě se na svém knížet- ství dosti míti, a tak ten lid osiřalý po smrti Čecha knížete bez správce byl za devět let. A v tom času počali veliké neřády, nátisk 52
Léta šestistého šedesátého prvního Čech umřel Čechuov pohřeb Ctiňoves Od toho času, jakž jest všel Čech do země, léta sedmnáctého a věku svého osmdesátého šestého kníže Čech umřel, jehož sú všickni jako otce svého plakali pravíce: „Ty si byl náš kníže a náš otec, ty si byl náš vůdce do této krajiny a byl si pravý a věrný správce své rodiny i všech svých poddaných. Ach, " ouvech, kto nás bude spravovati a opatrovati!" A tak žádný mezi nimi nebyl, kto by jeho smrti neželel. Třetího dne nesli sú jej málo od jeho příbytku na západ slunce a na jedné pláni tělo jeho všickni oupějíce a křičíce líbali a tak je pohřebili. Potom to místo a ten hrob za dlúhý čas navštěvujíce plakali a klanéli se, všelikú jemu činíce poctivost. Po nedlúhém pak času na tom místě ves postavili a pro pocti- vost toho hrobu Ctiňoves jí jméno dali. Taková věc a to kvílení lidu když se upoko- jilo, starší sšedše se do Vysokého dvoru uradili se, aby po Lecha kníže, bratra Čechova, poslali a jeho, aby na se správu lidu toho přijal, žádali. Lech odepřel, pravě se na svém knížet- ství dosti míti, a tak ten lid osiřalý po smrti Čecha knížete bez správce byl za devět let. A v tom času počali veliké neřády, nátisk 52
Strana 53
a křivdu jedni druhým činiti a najvíce při osobování dědin a mezí. Léta šestistého sedmdesátého Múdřejší mezi ními a ti, jenž křivdy nemilovali, rozkázali sú všemu lidu obojího pohlaví sjíti se na místo, tu kdež bylo tělo Čechovo pocho- váno, a tu sú lid všecken na to navedli, aby sobě správci a pána volili. I zvolili jsú všickni z vuole jednostejné Kroka, syna Hleďova, aby on byl soudce lidu, a na stolici jeho nad hrobem Čechovým posadivše čepici Čechovú, kterúž Halato poctivě devět let v své moci choval, na hlavu Krokovú vstavivše, huol, kterúž se měl obyčej Čech v svém starém věku zpodpierati, také v ruku dali a poctivost jemu jako bohu činili a křivajíce svá kolena věrnost a poslušenství všickni slibovali. Krok za správci volen Léta šestistého sedmdesátého prvního Bratří dva vlastní, jenž byli také z rodu Čecho- va, jimžto jména byla Šupan a Turesk, uči- nivše rozmluvení s Krokem, pánem svým, odjíti, ale však nedaleko, umínili a pojavše ženy své a jinú čeled i dobytky obrátili se k straně polední. A nalezše zemi úrodnú, duom dřevěný sobě a ohradu velmi širokú svým do- bytkuom učinili a od Turska, bratra mladšího, Tursko nazvali. Toho roku stala se sváda mezi čeledí bratrův předřečených o pastvy, takže sú jedni druhé kamením a kyji velmi zbili. Supan jako starší bratr nestyděl se mladšímu toho dvora postúpiti a obrátiv se k straně východní, blízko vody dvuor krásný sobě dal postaviti a pro tu milost kterúž měl k Chajnovi, synu svému, dal tomu dvoru jméno Chajnov. Tursko dvůr Chajnov 53
a křivdu jedni druhým činiti a najvíce při osobování dědin a mezí. Léta šestistého sedmdesátého Múdřejší mezi ními a ti, jenž křivdy nemilovali, rozkázali sú všemu lidu obojího pohlaví sjíti se na místo, tu kdež bylo tělo Čechovo pocho- váno, a tu sú lid všecken na to navedli, aby sobě správci a pána volili. I zvolili jsú všickni z vuole jednostejné Kroka, syna Hleďova, aby on byl soudce lidu, a na stolici jeho nad hrobem Čechovým posadivše čepici Čechovú, kterúž Halato poctivě devět let v své moci choval, na hlavu Krokovú vstavivše, huol, kterúž se měl obyčej Čech v svém starém věku zpodpierati, také v ruku dali a poctivost jemu jako bohu činili a křivajíce svá kolena věrnost a poslušenství všickni slibovali. Krok za správci volen Léta šestistého sedmdesátého prvního Bratří dva vlastní, jenž byli také z rodu Čecho- va, jimžto jména byla Šupan a Turesk, uči- nivše rozmluvení s Krokem, pánem svým, odjíti, ale však nedaleko, umínili a pojavše ženy své a jinú čeled i dobytky obrátili se k straně polední. A nalezše zemi úrodnú, duom dřevěný sobě a ohradu velmi širokú svým do- bytkuom učinili a od Turska, bratra mladšího, Tursko nazvali. Toho roku stala se sváda mezi čeledí bratrův předřečených o pastvy, takže sú jedni druhé kamením a kyji velmi zbili. Supan jako starší bratr nestyděl se mladšímu toho dvora postúpiti a obrátiv se k straně východní, blízko vody dvuor krásný sobě dal postaviti a pro tu milost kterúž měl k Chajnovi, synu svému, dal tomu dvoru jméno Chajnov. Tursko dvůr Chajnov 53
Strana 54
Léta šestistého sedmdesátého druhého Lech, kníže krajiny kouřimské, znamenav, že Krokovi při jeho spravování dobře se všecko a šťastně vede, povolav jeho k sobě, chtěl vzdáti jemu své knížetství a sám se jinam obrátiti. Krok jako pán dobrotivý nikterakž toho ne- chtěl učiniti, ale že chce na svém panství dosti míti, pravil. Lech vida, že Kroka, náměstka bratra svého, nemuož žádnými prosbami pře- moci, umínil někomu s radou Krokovú z svých služebníkův toho knížetsví postúpili. Krok jako muž opatrný poněkud své ženy, jíž bylo jméno Bořena, věštbami se spravuje, žádal knížete, aby málo do některého času prodlil, že mu on chce pověděti, kto by z jeho služeb- níkův k tomu nejpříhodnější byl. Léta šestistého sedmdesátého třetího Slezská krajina Lech, kníže kouřimský, nemaje úmyslu v Kou- řimště zůstati pro tu příčinu, neb se obával, aby ty krajiny, totiž zřipská a kouřimská, brzo se lidem tím z Charvat pošlým nenaplnily, i poslal posly své věrné do krajin na východ slunce, aby spatřili ty krajiny a jich položení i v ních obyvatele. Kteříž navrátivše se ozná- mili pánu a knížeti svému všecken způsob katské, to jest slezské krajiny a obcování lidu toho i všecku jich povahu. Přitom také ozná- mili, že by za katskými krajinami země pusté byly, v kterýchž někdy Vandalové a Sarmatové obývali, a ti že sú válkami a mory častými zhynuli. A ty země že sú velmi úrodné a plod- né i široké, kteréž se vztahují až k moři, kte- réž Sabulosus pontus slove, řeky také velmi hojné a rybné, kteréž Vistula aneb Visla svú spanilostí a prudkostí všecky převyšuje. Lech vyslyšav posly a chválu těch krajin rozváživ, povolav Kroka, jemu svú mysl oznámil, že nikoli tu nechce zůstati. Tu po dlúhých ra- dách a mnohém rokování na tom zůstali, aby 54
Léta šestistého sedmdesátého druhého Lech, kníže krajiny kouřimské, znamenav, že Krokovi při jeho spravování dobře se všecko a šťastně vede, povolav jeho k sobě, chtěl vzdáti jemu své knížetství a sám se jinam obrátiti. Krok jako pán dobrotivý nikterakž toho ne- chtěl učiniti, ale že chce na svém panství dosti míti, pravil. Lech vida, že Kroka, náměstka bratra svého, nemuož žádnými prosbami pře- moci, umínil někomu s radou Krokovú z svých služebníkův toho knížetsví postúpili. Krok jako muž opatrný poněkud své ženy, jíž bylo jméno Bořena, věštbami se spravuje, žádal knížete, aby málo do některého času prodlil, že mu on chce pověděti, kto by z jeho služeb- níkův k tomu nejpříhodnější byl. Léta šestistého sedmdesátého třetího Slezská krajina Lech, kníže kouřimský, nemaje úmyslu v Kou- řimště zůstati pro tu příčinu, neb se obával, aby ty krajiny, totiž zřipská a kouřimská, brzo se lidem tím z Charvat pošlým nenaplnily, i poslal posly své věrné do krajin na východ slunce, aby spatřili ty krajiny a jich položení i v ních obyvatele. Kteříž navrátivše se ozná- mili pánu a knížeti svému všecken způsob katské, to jest slezské krajiny a obcování lidu toho i všecku jich povahu. Přitom také ozná- mili, že by za katskými krajinami země pusté byly, v kterýchž někdy Vandalové a Sarmatové obývali, a ti že sú válkami a mory častými zhynuli. A ty země že sú velmi úrodné a plod- né i široké, kteréž se vztahují až k moři, kte- réž Sabulosus pontus slove, řeky také velmi hojné a rybné, kteréž Vistula aneb Visla svú spanilostí a prudkostí všecky převyšuje. Lech vyslyšav posly a chválu těch krajin rozváživ, povolav Kroka, jemu svú mysl oznámil, že nikoli tu nechce zůstati. Tu po dlúhých ra- dách a mnohém rokování na tom zůstali, aby 54
Strana 55
Bořislavovi, synu Svojovu, muži velmi opa- trnému, to knížetství kouřimské k spravování poručili. Léta šestistého sedmdesátého čtvrtého Lech kníže, vzdav knížetství kouřimské Boři- slavovi, pojav své přátely a své pacholky s jich ženami i svú ženu těhotnú, kteráž slula Čimi- slava, jenž byla dcera Marázova, kázal na kuoň kročitý vsaditi, též i koně i krávy i jiný dobytek napřed hnáti. A rozžehnav se s Kro- kem, svým milým přítelem, také i s Bořisla- vem i s jinými, kterýmž se v Kouřimště zůstati líbilo, obrátil se do krajin východních tu, kdež sú jeho poslové předřečení vedli. A tak již dlúhý čas v hustých lesích pracujíce, přišli a přijeli na místo jedno, kdež uznali, že někdy lidé bydleli. A tu přišel čas i porodila Čimislava syna, kteréhož Lech velmi vděčen byl, a uči- nil svým všem hodování a synu dal jméno Krok. Odtuď nedaleko bylo jezero velmi ši- roké a dříví lesní velmi veliké, na kterémž bylo mnoho hniezd vorlových, a tu odpočívali všickni za několiko dní. I zdálo se Lechovi místo to velmi příhodné, a uradiv se s starší- mi, rozkázal tu hrad a město založiti. A pro- tože tu mnoho hniezd bylo, dal jemu jméno Gnízdno, to jest hnízdo, a tu to město osadiv dále se obrátil. A když se přibrali do Vandalí, tu opanovav Vislu řeku, tu se posadil a dále svým jeti a jíti nedopustil. A spatřiv zemi, že úrodná jest, město a hrad na jednom vrchu, kterémuž někdy Vandalové říkali Vavel, za- ložiti kázal a pro milost, kterúž měl k svému synu, městu tomu Krokovo město a hradu Krokuov hrad jméno dáti kázal. Potom lid ten za dlúhý čas jiní národové od knížete jích Lecha Lechy sú nazývali a někteří až do dneš- ního dne, jako Tatarové, Mozkvané a jiní mnozí, tak je jmenují. Potom pak když tíž Lechové tu okolo Krokova mnoho lesuov Gnízdno Krokov město 55
Bořislavovi, synu Svojovu, muži velmi opa- trnému, to knížetství kouřimské k spravování poručili. Léta šestistého sedmdesátého čtvrtého Lech kníže, vzdav knížetství kouřimské Boři- slavovi, pojav své přátely a své pacholky s jich ženami i svú ženu těhotnú, kteráž slula Čimi- slava, jenž byla dcera Marázova, kázal na kuoň kročitý vsaditi, též i koně i krávy i jiný dobytek napřed hnáti. A rozžehnav se s Kro- kem, svým milým přítelem, také i s Bořisla- vem i s jinými, kterýmž se v Kouřimště zůstati líbilo, obrátil se do krajin východních tu, kdež sú jeho poslové předřečení vedli. A tak již dlúhý čas v hustých lesích pracujíce, přišli a přijeli na místo jedno, kdež uznali, že někdy lidé bydleli. A tu přišel čas i porodila Čimislava syna, kteréhož Lech velmi vděčen byl, a uči- nil svým všem hodování a synu dal jméno Krok. Odtuď nedaleko bylo jezero velmi ši- roké a dříví lesní velmi veliké, na kterémž bylo mnoho hniezd vorlových, a tu odpočívali všickni za několiko dní. I zdálo se Lechovi místo to velmi příhodné, a uradiv se s starší- mi, rozkázal tu hrad a město založiti. A pro- tože tu mnoho hniezd bylo, dal jemu jméno Gnízdno, to jest hnízdo, a tu to město osadiv dále se obrátil. A když se přibrali do Vandalí, tu opanovav Vislu řeku, tu se posadil a dále svým jeti a jíti nedopustil. A spatřiv zemi, že úrodná jest, město a hrad na jednom vrchu, kterémuž někdy Vandalové říkali Vavel, za- ložiti kázal a pro milost, kterúž měl k svému synu, městu tomu Krokovo město a hradu Krokuov hrad jméno dáti kázal. Potom lid ten za dlúhý čas jiní národové od knížete jích Lecha Lechy sú nazývali a někteří až do dneš- ního dne, jako Tatarové, Mozkvané a jiní mnozí, tak je jmenují. Potom pak když tíž Lechové tu okolo Krokova mnoho lesuov Gnízdno Krokov město 55
Strana 56
vyplánili a polí vorných sobě nadělali, od ních Poláci Polané neb Poláci sú sluli. Léta šestistého sedmdesátého pátého Krokovec hrad Sešli sú se všickni Čechové ku pánu svému Krokovi a na tom zůstali ponuknutím něja- kého Jehoně, aby zámek pevný v místě pří- hodném pánu svému postavili. Tu hned všick- ni snáživše se i dělali a pilně stavěli blízko ode vsi Stebno řečené. A když dokonali, Krokuov hrad jemu jméno dali, jinák Krokovec. Ale Krokovi nezdálo se na něm bydliti, neb chtěl raději zůstati mezi svými. I dán jest ten hrad Šímovi, synu Blehovu, muži velmi opatrné- mu, kterýž také Krokovi při soudech a spra- vování pomocen byl. Téhož léta Krokovým rozkázaním mnoho lesuov jest ohněm popáleno a z země vyko- páno a rozděláno na dědiny. To vidúce všick- ni obyvatelé, z toho se velmi radovali. Léta šestistého sedmdesátého šestého Syn otce do pluhu zapřáhal Chyř, syn Manův, svým dětem ves Chyřín stavěti počal a otec jeho Man naň se rozhně- val tak, až jemu syna jeho, to jest vnuka svého, zabil. On Chyř toho zlého skutku Krokovi žaloval. A Krok, povolav Šímy a jiných star- ších, tak rozsoudili: nechtějíce tomu, aby mord bez pomsty zůstati měl, rozkázal Krok, aby on Chyř otce svého Mana za jeden měsíc každého půldne do pluhu vedlé vola zapřáhal. Vidúce všickni takovú pána svého spravedli- vost, pilně se mordů varovali. Léta šestistého sedmdesátého sedmého Člověk jeden velmi starý z rodu Krokova, jménem Boták, šel, aby shlédl zemi, a pojal 56
vyplánili a polí vorných sobě nadělali, od ních Poláci Polané neb Poláci sú sluli. Léta šestistého sedmdesátého pátého Krokovec hrad Sešli sú se všickni Čechové ku pánu svému Krokovi a na tom zůstali ponuknutím něja- kého Jehoně, aby zámek pevný v místě pří- hodném pánu svému postavili. Tu hned všick- ni snáživše se i dělali a pilně stavěli blízko ode vsi Stebno řečené. A když dokonali, Krokuov hrad jemu jméno dali, jinák Krokovec. Ale Krokovi nezdálo se na něm bydliti, neb chtěl raději zůstati mezi svými. I dán jest ten hrad Šímovi, synu Blehovu, muži velmi opatrné- mu, kterýž také Krokovi při soudech a spra- vování pomocen byl. Téhož léta Krokovým rozkázaním mnoho lesuov jest ohněm popáleno a z země vyko- páno a rozděláno na dědiny. To vidúce všick- ni obyvatelé, z toho se velmi radovali. Léta šestistého sedmdesátého šestého Syn otce do pluhu zapřáhal Chyř, syn Manův, svým dětem ves Chyřín stavěti počal a otec jeho Man naň se rozhně- val tak, až jemu syna jeho, to jest vnuka svého, zabil. On Chyř toho zlého skutku Krokovi žaloval. A Krok, povolav Šímy a jiných star- ších, tak rozsoudili: nechtějíce tomu, aby mord bez pomsty zůstati měl, rozkázal Krok, aby on Chyř otce svého Mana za jeden měsíc každého půldne do pluhu vedlé vola zapřáhal. Vidúce všickni takovú pána svého spravedli- vost, pilně se mordů varovali. Léta šestistého sedmdesátého sedmého Člověk jeden velmi starý z rodu Krokova, jménem Boták, šel, aby shlédl zemi, a pojal 56
Strana 57
s sebú pět pacholkuov a chlebův, aby měli za dlúhý čas, nabrali; také lučišť svých doma nenechali, neb se obávali zvěři, kteráž toho času v těch puštinách často se ukazovala. I přišli sú na veliké hory dne jednoho a na ních sú oheň učinivše odpočívali a ohledujíce motykú, úrodná-li země, i nalezli rudu že- leznú velmi užitečnú. I navrátili sú se k Kro- kovi, pánu svému, noviny i dar jemu nesúce. A on toho vděčen sa hned poslal více čeledi, aby rudu kopali a lámali a ohněm přehánějí- ce železo z ní dělali a Boták předřečený nad ními správcí byl a v svém dvoře, kterýž sobě tu pod horami vnově postavil, choval, které- muž Zdechovice jméno dal. A tu on Boták, s železem se obíraje a Krokovi jeho podávaje, až do své smrti seděl. Zelezná ruda Zdechovice Léta šestistého sedmdesátého osmého Lid ten český, velikú chut majíce ku pánu svému Krokovi a vidúce jeho velikomocnost, jemu poctivost a bezpečnost aby činili, všemi obyčeji obmejšleli. Dne jednoho sešli sú se na dvůr Cernoušuov a odtuď do Ctiňovsi společ- ně přišli a pánu svému mnohé věci budúcí skrze Stavboje, syna Lesislavova, předklá- 57
s sebú pět pacholkuov a chlebův, aby měli za dlúhý čas, nabrali; také lučišť svých doma nenechali, neb se obávali zvěři, kteráž toho času v těch puštinách často se ukazovala. I přišli sú na veliké hory dne jednoho a na ních sú oheň učinivše odpočívali a ohledujíce motykú, úrodná-li země, i nalezli rudu že- leznú velmi užitečnú. I navrátili sú se k Kro- kovi, pánu svému, noviny i dar jemu nesúce. A on toho vděčen sa hned poslal více čeledi, aby rudu kopali a lámali a ohněm přehánějí- ce železo z ní dělali a Boták předřečený nad ními správcí byl a v svém dvoře, kterýž sobě tu pod horami vnově postavil, choval, které- muž Zdechovice jméno dal. A tu on Boták, s železem se obíraje a Krokovi jeho podávaje, až do své smrti seděl. Zelezná ruda Zdechovice Léta šestistého sedmdesátého osmého Lid ten český, velikú chut majíce ku pánu svému Krokovi a vidúce jeho velikomocnost, jemu poctivost a bezpečnost aby činili, všemi obyčeji obmejšleli. Dne jednoho sešli sú se na dvůr Cernoušuov a odtuď do Ctiňovsi společ- ně přišli a pánu svému mnohé věci budúcí skrze Stavboje, syna Lesislavova, předklá- 57
Strana 58
Budeč město dali. A při konci jeho to pověděti rozkázali, že sú se o to snesli a na tom zůstali, aby v místě slušném a bezpečném město a hrad postavili proto, aby on Krok jako pán jich na hradě seděl a oni pod ním jako poddaní aby v městě obývali a odtuď jich aby žádný ne- přítel nikdá nemohl vytlačiti a nadto pánu jich aby se žádná škoda ani hanba nestala. Krok znamenav jich býti slušný úmysl, dal jest k tomu své povolení. Tu oni hned bez prodlévaní, vyvolivše místo jedno dosti na vysoké hoře, všedše tam všickni příkopy lámali, valy dělali, domy, jimž búdy říkali, i hrad z dříví stavěli. Hradu i městu Budeč převzděli. Léta šestistého sedmdesátého devátého Přerov Krokova čeled u veliký svár byla uvedena skrze nějakého Tunáka, syna Kamanova, až se i mord mezi nimi přihodil. Krok o tom uslyšav vinné trestati kázal, ale Kaman, po- jav syna svého Tunáka, jenž byl najvětší toho skutku původ, tajně odšel k straně východní a pod horú Bělicí dvuor sobě založil a dal jemu jméno Přerov, to jest první hrob. A tu jest Tunák druhého roku otce svého pohře- bil a sám s svú čeledí za dlúhý čas tu bydlil. Téhož léta Krok učinil hnutí z Ctiňovsi se vší svú čeledí, s ženú a s dcerami a vebral se na nový hrad, jenž slul Budeč. A tu poctivě seděl a lid obecní počal se velmi okolo něho saditi. Léta šestistého vosmdesátého Krok, napomenut sa od svých rádcův, aby jako pán mocný své rozeslal posly a služební- ky na čtyři strany svého bydlení, aby ohledali zemi, a on tak učinil, přikázav jím, aby pilně spatřili hory i doly i všecken způsob té vší 58
Budeč město dali. A při konci jeho to pověděti rozkázali, že sú se o to snesli a na tom zůstali, aby v místě slušném a bezpečném město a hrad postavili proto, aby on Krok jako pán jich na hradě seděl a oni pod ním jako poddaní aby v městě obývali a odtuď jich aby žádný ne- přítel nikdá nemohl vytlačiti a nadto pánu jich aby se žádná škoda ani hanba nestala. Krok znamenav jich býti slušný úmysl, dal jest k tomu své povolení. Tu oni hned bez prodlévaní, vyvolivše místo jedno dosti na vysoké hoře, všedše tam všickni příkopy lámali, valy dělali, domy, jimž búdy říkali, i hrad z dříví stavěli. Hradu i městu Budeč převzděli. Léta šestistého sedmdesátého devátého Přerov Krokova čeled u veliký svár byla uvedena skrze nějakého Tunáka, syna Kamanova, až se i mord mezi nimi přihodil. Krok o tom uslyšav vinné trestati kázal, ale Kaman, po- jav syna svého Tunáka, jenž byl najvětší toho skutku původ, tajně odšel k straně východní a pod horú Bělicí dvuor sobě založil a dal jemu jméno Přerov, to jest první hrob. A tu jest Tunák druhého roku otce svého pohře- bil a sám s svú čeledí za dlúhý čas tu bydlil. Téhož léta Krok učinil hnutí z Ctiňovsi se vší svú čeledí, s ženú a s dcerami a vebral se na nový hrad, jenž slul Budeč. A tu poctivě seděl a lid obecní počal se velmi okolo něho saditi. Léta šestistého vosmdesátého Krok, napomenut sa od svých rádcův, aby jako pán mocný své rozeslal posly a služební- ky na čtyři strany svého bydlení, aby ohledali zemi, a on tak učinil, přikázav jím, aby pilně spatřili hory i doly i všecken způsob té vší 58
Strana 59
země, jaká by byla v svém položení. Kázal také pilně ohledati řeky a potoky, odkuď by měly své pojití, také kam by se vody z té kra- jiny obrácely a tekly. To když jemu všecko od posluov věrných pořádně oznámeno bylo, nemálo se tomu divil. I rozkázal to všecko pořád na korách březových poznamenati a pro budoucí pamět a další správu schovati. Léta šestistého vosmdesátého prvního Týž Krok jako muž múdrý rozváživ, co náleží správci lidu, že to, aby ohledoval věci minulé i budúcí, i rozkázal, aby žádný k němu za tři dni pořád zběhlé nechodil, i tak sú se všickni zachovali. Tu on vstúpiv na vyšší ponebí domu aneb hradu svého, tu v Budči postave- ného, i činil bohuom lesním a bohuom hor- ním i bohuom vodním veliké oběti, od nichž měl mnohé odpovědi a zvláště o věcech bu- dúcích, kteréž jest, od duchuov naučení maje, přezvěďal na svých věštbách. Ty všecky věci pilně uváživ rozkázal sepsati a dcerám svým dal to schovati a přitom pověděl řka: „Není tuto bytu mého na místě tomto, neb město toto nebude dlúho trvati, jiného ovšem s radú mých poddaných musím pohledati.“ Krok věštec Léta šestistého vosmdesátého druhého Mnozí z Čechův a zvláště znamenitější a ti, kteříž větší stáda měli dobytkův, obrátili se od Zřipu do kraje půlnočního a pod horami se sadili tu, kdež jsú nyní Litoměřice. Tu ně- jaký Rád, syn Lubův, dvůr sobě na vysoký hoře nad Labem postavil a Rádič jemu jméno dal. Při tom času Krok, vzpomínaje na své věštby a od duchův oznámení, povolal na Budeč svých poddaných a tu jim mnoho budúcího oznámil a přitom doložil řka:„Moji milí přátelé! Vidí mi se, Radič u Litoměřic 59
země, jaká by byla v svém položení. Kázal také pilně ohledati řeky a potoky, odkuď by měly své pojití, také kam by se vody z té kra- jiny obrácely a tekly. To když jemu všecko od posluov věrných pořádně oznámeno bylo, nemálo se tomu divil. I rozkázal to všecko pořád na korách březových poznamenati a pro budoucí pamět a další správu schovati. Léta šestistého vosmdesátého prvního Týž Krok jako muž múdrý rozváživ, co náleží správci lidu, že to, aby ohledoval věci minulé i budúcí, i rozkázal, aby žádný k němu za tři dni pořád zběhlé nechodil, i tak sú se všickni zachovali. Tu on vstúpiv na vyšší ponebí domu aneb hradu svého, tu v Budči postave- ného, i činil bohuom lesním a bohuom hor- ním i bohuom vodním veliké oběti, od nichž měl mnohé odpovědi a zvláště o věcech bu- dúcích, kteréž jest, od duchuov naučení maje, přezvěďal na svých věštbách. Ty všecky věci pilně uváživ rozkázal sepsati a dcerám svým dal to schovati a přitom pověděl řka: „Není tuto bytu mého na místě tomto, neb město toto nebude dlúho trvati, jiného ovšem s radú mých poddaných musím pohledati.“ Krok věštec Léta šestistého vosmdesátého druhého Mnozí z Čechův a zvláště znamenitější a ti, kteříž větší stáda měli dobytkův, obrátili se od Zřipu do kraje půlnočního a pod horami se sadili tu, kdež jsú nyní Litoměřice. Tu ně- jaký Rád, syn Lubův, dvůr sobě na vysoký hoře nad Labem postavil a Rádič jemu jméno dal. Při tom času Krok, vzpomínaje na své věštby a od duchův oznámení, povolal na Budeč svých poddaných a tu jim mnoho budúcího oznámil a přitom doložil řka:„Moji milí přátelé! Vidí mi se, Radič u Litoměřic 59
Strana 60
že nikdýž jinde mně jako správci vašemu příhod- nější byt jest nemohl býti jediné ve Ctiňovsi, tu, kdež jest kníže náš a otec milostivý Čech pochován, abych já na jeho hrob vzhlédaje na to, že mám také umříti, vzpomínal a po smrti aby bohové nade mnú nemstili, spra- vedlivost sem se činiti nutil. Ale když se vám tak líbilo, na vaši žádost sem to učinil, že sem se odtud na Budeč obrátil; ale jistě tu mého bytu není, nebť já v brzkém času toho města uznávám zkažení.“ A oni odpověděli: „Roz- kaž, náš milý otče, příbytek sobě postaviti, kdež se koli tobě líbí, našich nižádných prací v tom nelituje.“ Kterýž odpověděl: „Aniž mi vašich žádostí oslyšeti slušné jest; učiňte, jakž se vám líbí. Ale však toliko v tomto mé rady poslechněte: zítra před východem slunce z to- hoto města vyjděte a na poledne se obratte a při řece místa příhodného hledejte. Tuť vás osudové přivedú a bohové na tu horu uvedú, kdež stavěti slušné jest.“ Tu oni vedlé jeho rady šli sú, až přišli na jednu dosti vysokú a širokú horu, kteráž měla nad řekú příkrú skálu; to místo dobře znamenavše kázali les posekati a z něho dřevěné sruby dělati. Léta šestistého vosmdesátého třetího Dostavěli sú ten hrad místerným dílem tesař- ským a uvedli naň Kroka, pána svého, a tu jej posadivše s jeho ženú a s jeho dcerami, velikou jím činili poctivost. A přitom otázali sú jeho, kterým by chtěl aneb jakým aby ten hrad byl jmenován jménem. A on odpověděl: „Jak nestálí sú časové, tak nestálá sú jména. Po- něvadž ste vy nalezli toto místo a tento na “c něm hrad postavili, dejtež vy jemu jméno. A oni uradivše se poručili sú Čiňkrúchovi, aby jméno hradu vyhlásil. Kterýž stoje řekl: „Pán náš Krok má velikú péči o věci minulé a budúcí, nám také není slušné minulých dáti v zapomenutí. Poněvadž pán a kníže náš 60
že nikdýž jinde mně jako správci vašemu příhod- nější byt jest nemohl býti jediné ve Ctiňovsi, tu, kdež jest kníže náš a otec milostivý Čech pochován, abych já na jeho hrob vzhlédaje na to, že mám také umříti, vzpomínal a po smrti aby bohové nade mnú nemstili, spra- vedlivost sem se činiti nutil. Ale když se vám tak líbilo, na vaši žádost sem to učinil, že sem se odtud na Budeč obrátil; ale jistě tu mého bytu není, nebť já v brzkém času toho města uznávám zkažení.“ A oni odpověděli: „Roz- kaž, náš milý otče, příbytek sobě postaviti, kdež se koli tobě líbí, našich nižádných prací v tom nelituje.“ Kterýž odpověděl: „Aniž mi vašich žádostí oslyšeti slušné jest; učiňte, jakž se vám líbí. Ale však toliko v tomto mé rady poslechněte: zítra před východem slunce z to- hoto města vyjděte a na poledne se obratte a při řece místa příhodného hledejte. Tuť vás osudové přivedú a bohové na tu horu uvedú, kdež stavěti slušné jest.“ Tu oni vedlé jeho rady šli sú, až přišli na jednu dosti vysokú a širokú horu, kteráž měla nad řekú příkrú skálu; to místo dobře znamenavše kázali les posekati a z něho dřevěné sruby dělati. Léta šestistého vosmdesátého třetího Dostavěli sú ten hrad místerným dílem tesař- ským a uvedli naň Kroka, pána svého, a tu jej posadivše s jeho ženú a s jeho dcerami, velikou jím činili poctivost. A přitom otázali sú jeho, kterým by chtěl aneb jakým aby ten hrad byl jmenován jménem. A on odpověděl: „Jak nestálí sú časové, tak nestálá sú jména. Po- něvadž ste vy nalezli toto místo a tento na “c něm hrad postavili, dejtež vy jemu jméno. A oni uradivše se poručili sú Čiňkrúchovi, aby jméno hradu vyhlásil. Kterýž stoje řekl: „Pán náš Krok má velikú péči o věci minulé a budúcí, nám také není slušné minulých dáti v zapomenutí. Poněvadž pán a kníže náš 60
Strana 61
i otec, kterýž nás přivedl do této krajiny, své měl v našich předkův zemi posazení na hradě nad Krupú řekú, řečeném Psáry, a ten jest opustil dobrovolně, tento hrad místo onoho buď Psáry jmenován.“ I vzkřikli všickni řkú- ce: „Buď tak, staň se tak!“ A Krok, slyše křik a vůli lidu svého, také své dal k tomu povolení. Psáry hrad, tu, kde nyní Vyšehrad Léta šestistého vosmdesátého čtvrtého Dřevoslav, přítel příbuzný Krokův, kterýž byl také přidán za soudci k Krokovi, muž sta- rého věku, neb i on byl přišel s Čechem z char- vatské země, ten rozváživ způsob a položení oné krajiny charvatské, z kteréž sú vyšli, a ma- je v paměti, že jest byla ves pod hradem, ře- čeným Psáry, kteráž také Psáry jmenována byla, i založil také dvory a ohradu v jednom údolí a osadil je svú čeledí a dal jí jméno Psá- ry; sobě pak na jedné příkré skále dal příby- tek postaviti, z kteréhož by mohl všecky dvo- ry ve vší té ohradě neb vsi shlédnúti. Potom ta ves za dlúhý čas stála a vždycky Psáry jme- nována byla tu, kdež nyní slove Slup nad potokem botickým, a za mnohá léta od knížat vyšehradských k tomu hradu držána byla. Potom pak král Vratislav, kterýž vyšehradský kostel ve jméno svatého Petra zakládal, dal tu ves kněžím téhož kostela a oni jí v držení byli, tak jakž registra téhož kostela ukazují, až do časův Zikmunda císaře. Při dobývaní Vyšehradu od Pražanův jest vypálena a roz- bořena. Léta šestistého vosmdesátého pátého Dva synové Rohslavovi, Jícha a Domaslav, přistúpivše před Kroka, pána svého, ozná- mili jemu, že jsú nalezli v lukách Jasových mnoho drobného zlata, kteréžto z písku vodú 61
i otec, kterýž nás přivedl do této krajiny, své měl v našich předkův zemi posazení na hradě nad Krupú řekú, řečeném Psáry, a ten jest opustil dobrovolně, tento hrad místo onoho buď Psáry jmenován.“ I vzkřikli všickni řkú- ce: „Buď tak, staň se tak!“ A Krok, slyše křik a vůli lidu svého, také své dal k tomu povolení. Psáry hrad, tu, kde nyní Vyšehrad Léta šestistého vosmdesátého čtvrtého Dřevoslav, přítel příbuzný Krokův, kterýž byl také přidán za soudci k Krokovi, muž sta- rého věku, neb i on byl přišel s Čechem z char- vatské země, ten rozváživ způsob a položení oné krajiny charvatské, z kteréž sú vyšli, a ma- je v paměti, že jest byla ves pod hradem, ře- čeným Psáry, kteráž také Psáry jmenována byla, i založil také dvory a ohradu v jednom údolí a osadil je svú čeledí a dal jí jméno Psá- ry; sobě pak na jedné příkré skále dal příby- tek postaviti, z kteréhož by mohl všecky dvo- ry ve vší té ohradě neb vsi shlédnúti. Potom ta ves za dlúhý čas stála a vždycky Psáry jme- nována byla tu, kdež nyní slove Slup nad potokem botickým, a za mnohá léta od knížat vyšehradských k tomu hradu držána byla. Potom pak král Vratislav, kterýž vyšehradský kostel ve jméno svatého Petra zakládal, dal tu ves kněžím téhož kostela a oni jí v držení byli, tak jakž registra téhož kostela ukazují, až do časův Zikmunda císaře. Při dobývaní Vyšehradu od Pražanův jest vypálena a roz- bořena. Léta šestistého vosmdesátého pátého Dva synové Rohslavovi, Jícha a Domaslav, přistúpivše před Kroka, pána svého, ozná- mili jemu, že jsú nalezli v lukách Jasových mnoho drobného zlata, kteréžto z písku vodú 61
Strana 62
Zlato najprv nalezeno vypravše ohněm v hromadu spustili a Kroko- vi ukázavše darem dali. Kterýmžto on řekl: „Synové milí! Dajte bohům lesním chválu a oni vám zdraví, protože ste vy první, kteří ste v této krajině za našeho bydlení nalezli v zemi bohatství.“ A pohleděv na zlato, vztáh ruku jim je zase navrátil a řka: „Komuž co bohové dadí, aniž mu toho bráti slušné jest. Protož vezmětež zlato a je sobě schovajte a kde by jeho více bylo, pilně hledajte a svým přátelům nynějším i budúcím oznamte! 2. Léta šestistého vosmdesátého šestého Rozkázal Krok všemu lidu v svých krajinách, aby boudy lesní opustíce sruby na místech příhodnějších při vodách stavěli a jedny k dru- hým aby přispojovali a tak vsi sobě stavěli a okolo ních lesy vyplaňujíc dědiny dělali a rží, ovsem i šočovicí je osívali. A oni tak čini- li, chtíce pánu svému poslušenství zachovati. Protož od toho času až do smrti Krokovy za těch třimezcítma let nic se takového, ježto by bylo hodné paměti (než že sú vsi stavěli a lesy kopali), nenalézá. Protož zdála mi se zbyteční věc takové věci psáti. 62
Zlato najprv nalezeno vypravše ohněm v hromadu spustili a Kroko- vi ukázavše darem dali. Kterýmžto on řekl: „Synové milí! Dajte bohům lesním chválu a oni vám zdraví, protože ste vy první, kteří ste v této krajině za našeho bydlení nalezli v zemi bohatství.“ A pohleděv na zlato, vztáh ruku jim je zase navrátil a řka: „Komuž co bohové dadí, aniž mu toho bráti slušné jest. Protož vezmětež zlato a je sobě schovajte a kde by jeho více bylo, pilně hledajte a svým přátelům nynějším i budúcím oznamte! 2. Léta šestistého vosmdesátého šestého Rozkázal Krok všemu lidu v svých krajinách, aby boudy lesní opustíce sruby na místech příhodnějších při vodách stavěli a jedny k dru- hým aby přispojovali a tak vsi sobě stavěli a okolo ních lesy vyplaňujíc dědiny dělali a rží, ovsem i šočovicí je osívali. A oni tak čini- li, chtíce pánu svému poslušenství zachovati. Protož od toho času až do smrti Krokovy za těch třimezcítma let nic se takového, ježto by bylo hodné paměti (než že sú vsi stavěli a lesy kopali), nenalézá. Protož zdála mi se zbyteční věc takové věci psáti. 62
Strana 63
A ☞ Léta sedmistého devátého Krok, muž paměti hodný, vykonav let spra- vování svého třidcet a devět a věku svého osmdesát šest, umřel, zůstaviv po sobě tři dcery velmi krásné, kteréž jemu byla urodila žena jeho, jenž slula Níva, kteráž byla zrostu velikého a krásné postavy. Když uslyšal všec- ken lid, že jest pán jejich umřel, všickni sú z svých příbytkův jako včely k matce běželi a někteří derúce nehty své líce křičeli: „Ach, ouvech, pane náš, již si umřel, kdo nás spra- vovati bude? Nebudeť nalezen ve vší zemi. Dcery jeho pravily: „O Merote, veď jej po světlé cestě, ó Radamáši, vedlé jeho spravedli- vosti suď jeho hlavu, nedej jeho tasanuom zahubiti.“ A tak byl velmi veliký křik od ma- lých i velikých až do dne třetího. Čtvrtého dne nesli sú jej do Ctiňovsi s velikým hřmo- tem, až se oupění jich po lesích i po horách rozléhalo, a tu vedlé Čecha knížete a vedlé Nívy, ženy jeho, dary rozličné jemu dávajíce jej sú pohřebili a kámen veliký na hrob jeho uvalivše oheň na něm udělali a tu oděv jeho bohuom zemským obětujíce spálili. Dcery jeho po něm zůstaly tři, z nichž jed- na každá vtipem svým daleko otce svého pře- sáhala. První slula Káša, druhá Tétka a třetí Krok umřel Ctiňoves Dcery Krokovy Káša, Tétka, Libuše 63
A ☞ Léta sedmistého devátého Krok, muž paměti hodný, vykonav let spra- vování svého třidcet a devět a věku svého osmdesát šest, umřel, zůstaviv po sobě tři dcery velmi krásné, kteréž jemu byla urodila žena jeho, jenž slula Níva, kteráž byla zrostu velikého a krásné postavy. Když uslyšal všec- ken lid, že jest pán jejich umřel, všickni sú z svých příbytkův jako včely k matce běželi a někteří derúce nehty své líce křičeli: „Ach, ouvech, pane náš, již si umřel, kdo nás spra- vovati bude? Nebudeť nalezen ve vší zemi. Dcery jeho pravily: „O Merote, veď jej po světlé cestě, ó Radamáši, vedlé jeho spravedli- vosti suď jeho hlavu, nedej jeho tasanuom zahubiti.“ A tak byl velmi veliký křik od ma- lých i velikých až do dne třetího. Čtvrtého dne nesli sú jej do Ctiňovsi s velikým hřmo- tem, až se oupění jich po lesích i po horách rozléhalo, a tu vedlé Čecha knížete a vedlé Nívy, ženy jeho, dary rozličné jemu dávajíce jej sú pohřebili a kámen veliký na hrob jeho uvalivše oheň na něm udělali a tu oděv jeho bohuom zemským obětujíce spálili. Dcery jeho po něm zůstaly tři, z nichž jed- na každá vtipem svým daleko otce svého pře- sáhala. První slula Káša, druhá Tétka a třetí Krok umřel Ctiňoves Dcery Krokovy Káša, Tétka, Libuše 63
Strana 64
Tétka čarodějnice Libuše věštkyně Libuše. Káša z nich nejstarší byla a ta všeli- kterakého hádaní kouzedlného plna byla. Tak, jakž na ten čas pověst šla, chtěli tomu někteří, že ani Medea v Cholchos jí v tom rovná ne- byla, neb jest ona od svého přirození moci všech bylin znala. V lékařství velmi dospělá, neduhy lidské a bolesti i slovy krotiti uměla. Hádaní velmi pilna byla, neb když někto něco ztratil, hned jest k Káši šel a ona jemu bez meškání, kde by ta ztráta byla, oznámila. Po smrti pak její, když se nětco ztratilo a na- děje žádná k nalezení nebyla, Čechové za přísloví měli říkajíce: „Kam se to podělo a od koho ukradeno, aniž by to Káša uhodla. Druhá dcera Krokova jméno měla Tétka a ta v svých čářích mnoho divného provozo- vala. Neb na ten čas ti lidé sprostní ve vsech a v lesích obývající někteří ohni, jiní dříví, jiní hvězdám a někteří se kamením klaněli. Ona pak, jako chytřejší a majíc od duchův větší naučení, bohům lesním, bohům vodním a bohům, jenž horami vládnú, jiné a jiné oběti rozličně je činiti učila. Třetí sestra jejich Libuše nazvána byla a ta byla nejmladší dcera Krokova. Ta súci nej- mocnější v zboží po svém otci a dívka velmi opatrná a v rozeznání odporných věcí tak chytrá a vtipná, že se zdálo lidu tomu, že by nikdá před nimi ani za jich času člověk žádný jí rovný nebyl: neb i mnohé věci budúcí (když toho potřeba kázala) oznamovala. Pátý měsíc po smrti Krokově sešli sú se starší, aby sobě pána a správci volili. A spo- lečně se uradivše a rozváživše způsob všecken těchto tří dcer Krokových, o to se snesli, aby panování a spravování zemské při dcerách Krokových zůstalo a lid obecní aby od nich k rozšiřování země byl napomínán. Ale však sú jim toho oznámiti nesměli, obávajíce se jich umění a vtipnosti. Káša hadačka 64
Tétka čarodějnice Libuše věštkyně Libuše. Káša z nich nejstarší byla a ta všeli- kterakého hádaní kouzedlného plna byla. Tak, jakž na ten čas pověst šla, chtěli tomu někteří, že ani Medea v Cholchos jí v tom rovná ne- byla, neb jest ona od svého přirození moci všech bylin znala. V lékařství velmi dospělá, neduhy lidské a bolesti i slovy krotiti uměla. Hádaní velmi pilna byla, neb když někto něco ztratil, hned jest k Káši šel a ona jemu bez meškání, kde by ta ztráta byla, oznámila. Po smrti pak její, když se nětco ztratilo a na- děje žádná k nalezení nebyla, Čechové za přísloví měli říkajíce: „Kam se to podělo a od koho ukradeno, aniž by to Káša uhodla. Druhá dcera Krokova jméno měla Tétka a ta v svých čářích mnoho divného provozo- vala. Neb na ten čas ti lidé sprostní ve vsech a v lesích obývající někteří ohni, jiní dříví, jiní hvězdám a někteří se kamením klaněli. Ona pak, jako chytřejší a majíc od duchův větší naučení, bohům lesním, bohům vodním a bohům, jenž horami vládnú, jiné a jiné oběti rozličně je činiti učila. Třetí sestra jejich Libuše nazvána byla a ta byla nejmladší dcera Krokova. Ta súci nej- mocnější v zboží po svém otci a dívka velmi opatrná a v rozeznání odporných věcí tak chytrá a vtipná, že se zdálo lidu tomu, že by nikdá před nimi ani za jich času člověk žádný jí rovný nebyl: neb i mnohé věci budúcí (když toho potřeba kázala) oznamovala. Pátý měsíc po smrti Krokově sešli sú se starší, aby sobě pána a správci volili. A spo- lečně se uradivše a rozváživše způsob všecken těchto tří dcer Krokových, o to se snesli, aby panování a spravování zemské při dcerách Krokových zůstalo a lid obecní aby od nich k rozšiřování země byl napomínán. Ale však sú jim toho oznámiti nesměli, obávajíce se jich umění a vtipnosti. Káša hadačka 64
Strana 65
Léta sedmistého desátého Sestry tyto sjevše se na hrad Psáry obeslaly všecken lid a otázku učinily, kterú by z ních za pána vzíti chtěli. A oni po malém a krát- kém potazu dali tu odpověd, aby ony samy jako dědičky to knížetství mezi sebou losem rozdělily. A v tom se zase na svá obydlé ro- zešli. O ních žádný neví, jakým způsobem losovaly, než to se našlo, že najmladší z ních, kteráž sloula Libuše, vajchodní stranu toho knížetství i s hradem, jenž sloul Psáry, obdr- žela. A tak jest od lidu všeho po jednom měsíci za správci přijata a tak lid sobě poddaný po- kojně spravovala a spravedlivě soudila. Toho času z ponuknutí duchuov věštích, také s jistým vědomím a povolením i radou svých sestr, Libuše pojavši svých deset panen a mnoho lidu robotného k východu slunce se s ními obrátila a na místo jedno široké tu, kdež Cidlina v Labe vchází, přibravši se, z koně svého sšedši do hustých lesuov vešla a tu zastavivši se, prstem ukázala místo, na kterémž hned té hodiny hrad a město založiti rozkázala; a ohradu hradovú vysokými a ši- rokými valy osypati poručivši, dne dvanácté- ho odjela a šťastně se na hrad Psáry navrátila. 65
Léta sedmistého desátého Sestry tyto sjevše se na hrad Psáry obeslaly všecken lid a otázku učinily, kterú by z ních za pána vzíti chtěli. A oni po malém a krát- kém potazu dali tu odpověd, aby ony samy jako dědičky to knížetství mezi sebou losem rozdělily. A v tom se zase na svá obydlé ro- zešli. O ních žádný neví, jakým způsobem losovaly, než to se našlo, že najmladší z ních, kteráž sloula Libuše, vajchodní stranu toho knížetství i s hradem, jenž sloul Psáry, obdr- žela. A tak jest od lidu všeho po jednom měsíci za správci přijata a tak lid sobě poddaný po- kojně spravovala a spravedlivě soudila. Toho času z ponuknutí duchuov věštích, také s jistým vědomím a povolením i radou svých sestr, Libuše pojavši svých deset panen a mnoho lidu robotného k východu slunce se s ními obrátila a na místo jedno široké tu, kdež Cidlina v Labe vchází, přibravši se, z koně svého sšedši do hustých lesuov vešla a tu zastavivši se, prstem ukázala místo, na kterémž hned té hodiny hrad a město založiti rozkázala; a ohradu hradovú vysokými a ši- rokými valy osypati poručivši, dne dvanácté- ho odjela a šťastně se na hrad Psáry navrátila. 65
Strana 66
Libice hrad Hotouš pak jako muž opatrný, maje od kněž- ny své sobě práci a správu při stavení toho hradu poručenú, vší pilností náspy a sruby dělati pilen byl. Měsíce osmého, když se dílo vykonalo, Libuši to oznámil, kteráž v hrad nový uvázavši se, dobrú a pilnú čeledí jej osadila a od svého jména dala jemu jméno Libec, a město aby Libice sloulo, rozkázala a tu mnohým, že má tu pohřbena býti, ozná- mila. Léta sedmistého jedenáctého Peerk, Kášin hrad Káša, sestra Libušina, s povolením Libuše, sestry své, rozkázala sobě na jedné převysoké hoře zámek postaviti tu, kdež někdy prvé zámek a město pevné bylo rozkázaním Mark- varta, krále moravského a hermundurského, na hoře řečené Peerk postaveno, a dala jemu od svého jména jméno Kášin, kterýžto hrad a gruntové jeho nad řekou Vhltavú proti klášteru zbraslavskému až do dnešního dne se ukazují. Téhož léta Lech, kníže polský, bratr někdy Čechuov, již jsa muž velmi starý věkem, své dni vykonav umřel a na Lašotně pochován. Ten pozůstavil po sobě syna jménem Kroka, kterýž hned rozkázaním svých poddaných, maje věku svého let šestnáct, správu lidu na se přijal. Mládenec sa rozšafný, dosti opatrně lid ten sprostný spravoval. Léta sedmistého dvanáctého Vidúci Tétka, ano sestry její rozšafně i moudře svůj lid spravují, v tom aby jim nic napřed nedala, své služebníky poslala na západ slunce, aby hledali místa k stavění hradu příhodného. Zchodivše hory mnohé a zvláště okolo řek a potokuov, i oznámili sú jí místo jedno skal- naté nad řekou Mízú, jinák Mží neb Mizkú, 66
Libice hrad Hotouš pak jako muž opatrný, maje od kněž- ny své sobě práci a správu při stavení toho hradu poručenú, vší pilností náspy a sruby dělati pilen byl. Měsíce osmého, když se dílo vykonalo, Libuši to oznámil, kteráž v hrad nový uvázavši se, dobrú a pilnú čeledí jej osadila a od svého jména dala jemu jméno Libec, a město aby Libice sloulo, rozkázala a tu mnohým, že má tu pohřbena býti, ozná- mila. Léta sedmistého jedenáctého Peerk, Kášin hrad Káša, sestra Libušina, s povolením Libuše, sestry své, rozkázala sobě na jedné převysoké hoře zámek postaviti tu, kdež někdy prvé zámek a město pevné bylo rozkázaním Mark- varta, krále moravského a hermundurského, na hoře řečené Peerk postaveno, a dala jemu od svého jména jméno Kášin, kterýžto hrad a gruntové jeho nad řekou Vhltavú proti klášteru zbraslavskému až do dnešního dne se ukazují. Téhož léta Lech, kníže polský, bratr někdy Čechuov, již jsa muž velmi starý věkem, své dni vykonav umřel a na Lašotně pochován. Ten pozůstavil po sobě syna jménem Kroka, kterýž hned rozkázaním svých poddaných, maje věku svého let šestnáct, správu lidu na se přijal. Mládenec sa rozšafný, dosti opatrně lid ten sprostný spravoval. Léta sedmistého dvanáctého Vidúci Tétka, ano sestry její rozšafně i moudře svůj lid spravují, v tom aby jim nic napřed nedala, své služebníky poslala na západ slunce, aby hledali místa k stavění hradu příhodného. Zchodivše hory mnohé a zvláště okolo řek a potokuov, i oznámili sú jí místo jedno skal- naté nad řekou Mízú, jinák Mží neb Mizkú, 66
Strana 67
od vody jako nedobyté. Tu ona bez meškání poslavši dělníky kázala les posekati a zámek na ten čas přetvrdý postaviti a Tétin hrad jemu jméno dala. k Po nedlúhém pak času s svými pannami i se vší svou čeledí na ten hrad se přibrala a tu se posadila. Jsúci na tom hradě u veliké svo- bodě, divné a neobyčejné věci provozovala. Častokrát také na tu horu, jenž nad Tetínem jest k západu slunce, kteráž Pohléď slove, vstupovala a bohyni své, kteráž Klimba sloula a na jedné vysoké skále postavena byla, velikou poctivost činila, modléci se a proséci, aby jí i čeled její všecku ta bohyně spravovala. Téhož léta služebnice Libušiny rozličně svú kratochvíl při lovení zvěři provozovaly, s lučišti a střelami po hustých lesích chodíce jeleny střílely. Vtom dne jednoho náhodou na jeden vysoký a příkrý vrch vešly, kterýž se jím zalíbil, i žádaly jsou kněžny Libuše, aby dala na něm hrad pevný z srubuov hlinou oblepených postaviti. Kteráž spatřivši místo na žádost jích tak učiniti rozkázala a ony pro milost, kterouž měly k své paní, daly od jejího jména jméno hradu Liběhrad. A ves, kteráž toho času při témž hradu u řeky založena byla, též od Libuše Libčice nazvána byla, kteráž má v sobě až dodnes obyvatele. Hradu na tento čas příkopové a gruntové se vidí nad řekou pod Prahou jako za jednu míli, to jest proti Tursku. Klimba bohyně Liběhrad Tétin hrad 67
od vody jako nedobyté. Tu ona bez meškání poslavši dělníky kázala les posekati a zámek na ten čas přetvrdý postaviti a Tétin hrad jemu jméno dala. k Po nedlúhém pak času s svými pannami i se vší svou čeledí na ten hrad se přibrala a tu se posadila. Jsúci na tom hradě u veliké svo- bodě, divné a neobyčejné věci provozovala. Častokrát také na tu horu, jenž nad Tetínem jest k západu slunce, kteráž Pohléď slove, vstupovala a bohyni své, kteráž Klimba sloula a na jedné vysoké skále postavena byla, velikou poctivost činila, modléci se a proséci, aby jí i čeled její všecku ta bohyně spravovala. Téhož léta služebnice Libušiny rozličně svú kratochvíl při lovení zvěři provozovaly, s lučišti a střelami po hustých lesích chodíce jeleny střílely. Vtom dne jednoho náhodou na jeden vysoký a příkrý vrch vešly, kterýž se jím zalíbil, i žádaly jsou kněžny Libuše, aby dala na něm hrad pevný z srubuov hlinou oblepených postaviti. Kteráž spatřivši místo na žádost jích tak učiniti rozkázala a ony pro milost, kterouž měly k své paní, daly od jejího jména jméno hradu Liběhrad. A ves, kteráž toho času při témž hradu u řeky založena byla, též od Libuše Libčice nazvána byla, kteráž má v sobě až dodnes obyvatele. Hradu na tento čas příkopové a gruntové se vidí nad řekou pod Prahou jako za jednu míli, to jest proti Tursku. Klimba bohyně Liběhrad Tétin hrad 67
Strana 68
— Léta sedmistého třináctého Petřín hora Radlice dvůr Libuše všedši na svuoj kuoň a pojavši s sebou své panny z Psár vyjela a na druhou stranu řeky, to jest k západu slunce, se obrátila. A když na jednu vysokú a širokú horu, kteráž Petřina neb Petřín sloula, přijela, tu posadivši se oheň veliký svým služebnicem rozkázala udělati. Ony vuoli a rozkaz paní své vyplnivše od ní se uchýlily. Tu ona přistúpivši k ohni mnohé a rozličné oběti duchuom věštím (jakž od ních naučena byla) činila a od ních vzavši odpověd více na Liběhrad se nenavrátila, ale na dědictví otce svého přijevši, to jest na hrad Psáry, všem, že tu bydliti chce, zjevně oznámila. Toho času Domaboj a Haldan, dva bratří, synové Hruobovi, svadili se s Kasuřany, jenž byli německého rodu. I odešli jsou ku poledni a v jednom suchém údolí oba dvuor jeden velmi vysokou a pevnou ohradou ohrazený sobě postavili a zákopy přidruhám dělajíce, velmi veliké a hrubé velikosti v zemi radlici železnú nalezli. Od koho aneb kdy by tu za- kopaná byla nevědúce velmi se divili a z té příčiny tomu dvoru Radlice jméno dali. Ale obávajíce se některých Kasuřanuov, svých nepřátel, požádali sú Kleně, strýce svého, 68
— Léta sedmistého třináctého Petřín hora Radlice dvůr Libuše všedši na svuoj kuoň a pojavši s sebou své panny z Psár vyjela a na druhou stranu řeky, to jest k západu slunce, se obrátila. A když na jednu vysokú a širokú horu, kteráž Petřina neb Petřín sloula, přijela, tu posadivši se oheň veliký svým služebnicem rozkázala udělati. Ony vuoli a rozkaz paní své vyplnivše od ní se uchýlily. Tu ona přistúpivši k ohni mnohé a rozličné oběti duchuom věštím (jakž od ních naučena byla) činila a od ních vzavši odpověd více na Liběhrad se nenavrátila, ale na dědictví otce svého přijevši, to jest na hrad Psáry, všem, že tu bydliti chce, zjevně oznámila. Toho času Domaboj a Haldan, dva bratří, synové Hruobovi, svadili se s Kasuřany, jenž byli německého rodu. I odešli jsou ku poledni a v jednom suchém údolí oba dvuor jeden velmi vysokou a pevnou ohradou ohrazený sobě postavili a zákopy přidruhám dělajíce, velmi veliké a hrubé velikosti v zemi radlici železnú nalezli. Od koho aneb kdy by tu za- kopaná byla nevědúce velmi se divili a z té příčiny tomu dvoru Radlice jméno dali. Ale obávajíce se některých Kasuřanuov, svých nepřátel, požádali sú Kleně, strýce svého, 68
Strana 69
a syna jeho Sudiroha, aby sobě vedlé ních dvory postavili a jim proti jich nepřátelům na pomoc byli. A oni to na žádost jich slíbili učiniti a učinili. Léta sedmistého čtrnáctého Libuše uznamenavši skrze své věštby, kde by jí nejpříhodnější místo k obývaní bylo, i počala hrad Psáry velmi rozšiřovati. A vedlé na ten čas jich obyčeje rozkázala okolo všeho hradu tlustú a vysokú nadmíru ohradu dřevěnú udělati. A jednoho dne vstúpivši na nejvyšší skálu, na ní se posadila a před svými pannami mnoho budúcího o tom hradu oznamovala, ale že její pisák na ten čas přítomen nebyl, protož mnoho, ježto by bylo hodné paměti, což tu bylo mluveno, dáno jest v zapomenutí. To jest toliko v paměti zůstalo, že jest rozkázala i přikázala, aby žádný více od toho dne hradu toho Psáry jmenovati nesměl, ale od jejího jména aby byl Libínem jmenován. Služebnice její Smilka, Duobra, Vlastimila, Nastavila všemu lidu rozkázaly, pravíce, že jest ta vůle paní a kněžny jich, aby každý to jméno Psáry z své paměti vypustil a Libín hrad jmenoval. Toho času přišli sú k kněžně Libuši Druhan Libín hrad 69
a syna jeho Sudiroha, aby sobě vedlé ních dvory postavili a jim proti jich nepřátelům na pomoc byli. A oni to na žádost jich slíbili učiniti a učinili. Léta sedmistého čtrnáctého Libuše uznamenavši skrze své věštby, kde by jí nejpříhodnější místo k obývaní bylo, i počala hrad Psáry velmi rozšiřovati. A vedlé na ten čas jich obyčeje rozkázala okolo všeho hradu tlustú a vysokú nadmíru ohradu dřevěnú udělati. A jednoho dne vstúpivši na nejvyšší skálu, na ní se posadila a před svými pannami mnoho budúcího o tom hradu oznamovala, ale že její pisák na ten čas přítomen nebyl, protož mnoho, ježto by bylo hodné paměti, což tu bylo mluveno, dáno jest v zapomenutí. To jest toliko v paměti zůstalo, že jest rozkázala i přikázala, aby žádný více od toho dne hradu toho Psáry jmenovati nesměl, ale od jejího jména aby byl Libínem jmenován. Služebnice její Smilka, Duobra, Vlastimila, Nastavila všemu lidu rozkázaly, pravíce, že jest ta vůle paní a kněžny jich, aby každý to jméno Psáry z své paměti vypustil a Libín hrad jmenoval. Toho času přišli sú k kněžně Libuši Druhan Libín hrad 69
Strana 70
Stříbro nalezeno a Chobol, synové nějakého Boryslava, jí od otce svého pozdravujíce, a přinesli stříbra velikú spoustu oznamujíce, že by v krajinách západ- ních to nalezeno bylo. Libuše od nich stříbro přijavši poděkování učinila a hned s nimi některé dělníky s špičáky a motykami poslala, kteříž časy potomními u veliké váze stříbro na dvůr Libuše přinášeli. Léta sedmistého patnáctého Lid vobecný, kterýž bydlil po vsech, po lesích a po puštinách, mnohá slyšíce od Libuše hádaní a některých věcí budúcích oznamování, spolu sú se scházeli, o tom rozmlúvajíce divili se; někteří pak múdřejší znamenavše, že jest ona své sestry Kášu a Tétku tím uměním daleko předešla, ač blízko Tétky a Káši obývali, však v svých potřebách a rozepřech k soudu Libu- šinému se utíkali a za nálezy spravedlivý žádajíce prosili. Ona to vidúci, že i ti, kteří pod její správú nebyli, dobrovolně a zdaleka přicházejíce soudu jejímu se poddávali, mezi stranami odpornými spravedlivé soudy a mi- lostivá narovnání činila, také pokojná slova ke všem i k nepřátelům mluvila, poddané své skutečně milovala, služebnicem hojné dary dávala, při své čistotě velikú zdrželivost za- chovávala, též i jiné tomu učila a všem ctnost- ným a spravedlivým velmi přívětivá byla. Také z toho veliká k ní od lidí láska byla, neb ji mnozí jako svú máteř milovali. Toho času ponuknutím nějakého Charouše a Prostislava shromážděno jest lidu velmi mnoho na pole Drahoňovo a tu bylo o správci té země a toho lidu od starších mnoho rokováno. Někteří pravili, že lid ten sprostný bez dobrého správcí mužského pohlaví nikoli státi nemuož a zvláště když by nebyl obraňován před nepřá- tely; jiní pravili, že lepší správce lidu nemůž býti nalezen než ten, kterýž má budúcích věcí poznání, a tak po dlúhém správce vyhledávaní 70
Stříbro nalezeno a Chobol, synové nějakého Boryslava, jí od otce svého pozdravujíce, a přinesli stříbra velikú spoustu oznamujíce, že by v krajinách západ- ních to nalezeno bylo. Libuše od nich stříbro přijavši poděkování učinila a hned s nimi některé dělníky s špičáky a motykami poslala, kteříž časy potomními u veliké váze stříbro na dvůr Libuše přinášeli. Léta sedmistého patnáctého Lid vobecný, kterýž bydlil po vsech, po lesích a po puštinách, mnohá slyšíce od Libuše hádaní a některých věcí budúcích oznamování, spolu sú se scházeli, o tom rozmlúvajíce divili se; někteří pak múdřejší znamenavše, že jest ona své sestry Kášu a Tétku tím uměním daleko předešla, ač blízko Tétky a Káši obývali, však v svých potřebách a rozepřech k soudu Libu- šinému se utíkali a za nálezy spravedlivý žádajíce prosili. Ona to vidúci, že i ti, kteří pod její správú nebyli, dobrovolně a zdaleka přicházejíce soudu jejímu se poddávali, mezi stranami odpornými spravedlivé soudy a mi- lostivá narovnání činila, také pokojná slova ke všem i k nepřátelům mluvila, poddané své skutečně milovala, služebnicem hojné dary dávala, při své čistotě velikú zdrželivost za- chovávala, též i jiné tomu učila a všem ctnost- ným a spravedlivým velmi přívětivá byla. Také z toho veliká k ní od lidí láska byla, neb ji mnozí jako svú máteř milovali. Toho času ponuknutím nějakého Charouše a Prostislava shromážděno jest lidu velmi mnoho na pole Drahoňovo a tu bylo o správci té země a toho lidu od starších mnoho rokováno. Někteří pravili, že lid ten sprostný bez dobrého správcí mužského pohlaví nikoli státi nemuož a zvláště když by nebyl obraňován před nepřá- tely; jiní pravili, že lepší správce lidu nemůž býti nalezen než ten, kterýž má budúcích věcí poznání, a tak po dlúhém správce vyhledávaní 70
Strana 71
na tom sú společně zůstali, aby Libuše, dcera Krokova, jako mocná kněžna je soudila a jich věci mocně spravovala. A hned společně šedše jí sú poklonu učinili a poddanost a poslušenství i věrnost slíbili. Kterážto lid ten sprostný a vorný pod svú správu přijavši spravedlivě k dobrým, přísně ke zlým a milostivě k sprost- ným se zachovávala. Panny její, jaké k ní všecken lid má zření, znamenavše, hned počaly přede vším lidem ji vychvalovati a jméno její všudy rozšiřovati. Léta sedmistého šestnáctého Muž jeden velmi silný z rodu Strošova, jménem Bivoj, syn Sudivojuov, aby sobě kratochvíl učinil, na Kačí horu šel a tu svini divokú utkav za uši ji lapil a vzav ji na se, na Libín hrad ji přinesl. To Libuše vidúci se všemi jinými velmi se divila a vzavši zlatú přípasku, jemu jako hrdině a rytíři darem dala, a sestra její Káša, kteráž toho času z Kašína na Libín přijela, téhož Bivoje sobě pro jeho mužství za manžela pojala. Bivoj svini lapil za uši 1F 4 . Téhož léta od kovkopův, to jest havéřův, k Káši na Kašín mnoho zlata přineseno bylo, 71
na tom sú společně zůstali, aby Libuše, dcera Krokova, jako mocná kněžna je soudila a jich věci mocně spravovala. A hned společně šedše jí sú poklonu učinili a poddanost a poslušenství i věrnost slíbili. Kterážto lid ten sprostný a vorný pod svú správu přijavši spravedlivě k dobrým, přísně ke zlým a milostivě k sprost- ným se zachovávala. Panny její, jaké k ní všecken lid má zření, znamenavše, hned počaly přede vším lidem ji vychvalovati a jméno její všudy rozšiřovati. Léta sedmistého šestnáctého Muž jeden velmi silný z rodu Strošova, jménem Bivoj, syn Sudivojuov, aby sobě kratochvíl učinil, na Kačí horu šel a tu svini divokú utkav za uši ji lapil a vzav ji na se, na Libín hrad ji přinesl. To Libuše vidúci se všemi jinými velmi se divila a vzavši zlatú přípasku, jemu jako hrdině a rytíři darem dala, a sestra její Káša, kteráž toho času z Kašína na Libín přijela, téhož Bivoje sobě pro jeho mužství za manžela pojala. Bivoj svini lapil za uši 1F 4 . Téhož léta od kovkopův, to jest havéřův, k Káši na Kašín mnoho zlata přineseno bylo, 71
Strana 72
Mínce zlatá kteréž ona všecko sestře své Libuši poslala, aby ona, poněvadž jest od lidu za soudci zvolena, z toho zlata jako mocná kněžna minci zlatou dělati rozkázala. Léta sedmistého sedmnáctého Pušťadla Pražský hrad Svach, syn Horšův, vnuk Lajchův, zbohaceného sebe vida, s mnohú čeledí a dobytky vrátil se od Zřipu na západ slunce a při jedné řece, kteráž Ohře, to jest teplá aneb ohřívající, slove, luk mnoho sobě nadělati rozkázal. A oblíbiv sobě místo jedno na jednom přívrší, tu se okopati rozkázal a hradbu velikú z dříví udělati dal a tu dobytek vpúštěje a zase vypúš- těje to místo Pušťadlem nazval. Krajina ta že velmi zemi úrodnú měla, s pilností Svach roz- kázal lesy páliti a ven z skořen vykopávati, tím více luk a dědin aby naděláno bylo. Téhož roku Libuše na jednom vrchu, kterýž bruský potok obchodí, pod Petřínem, jemuž jméno Svinský vrch bylo, kázala vnáhle les posekati a tu duom dřevěný nadmíru vysoký postaviti. Jednoho dne pak na nejvyšší jeho ponebí vstúpivši pilně lesy a planiny spatřovala a posadivši se na dřevěné stolici, kteráž byla jejím znamením znamenána, a tu mnoho budú- cího o tom vrchu oznamovala, všecko to ká- zavši písákovi svému, kterémuž Žák jméno bylo, slovanskými literami a slovy na korách březo- vých k tomu připravených popsati a služebnici své Vlastimile pro budúcí pamět dala to scho- vati. Léta sedmistého osmnáctého Svach předpověděný nedaleko od Pušťadla, kdež svuoj dobytek ohraditi rozkázal, znamenav místo jedno dosti příhodné, také i široké nad lukami, tu město dřevěné založiti kázal a pro hojnost luk, kteréž byly v té krajině, krajinu 72
Mínce zlatá kteréž ona všecko sestře své Libuši poslala, aby ona, poněvadž jest od lidu za soudci zvolena, z toho zlata jako mocná kněžna minci zlatou dělati rozkázala. Léta sedmistého sedmnáctého Pušťadla Pražský hrad Svach, syn Horšův, vnuk Lajchův, zbohaceného sebe vida, s mnohú čeledí a dobytky vrátil se od Zřipu na západ slunce a při jedné řece, kteráž Ohře, to jest teplá aneb ohřívající, slove, luk mnoho sobě nadělati rozkázal. A oblíbiv sobě místo jedno na jednom přívrší, tu se okopati rozkázal a hradbu velikú z dříví udělati dal a tu dobytek vpúštěje a zase vypúš- těje to místo Pušťadlem nazval. Krajina ta že velmi zemi úrodnú měla, s pilností Svach roz- kázal lesy páliti a ven z skořen vykopávati, tím více luk a dědin aby naděláno bylo. Téhož roku Libuše na jednom vrchu, kterýž bruský potok obchodí, pod Petřínem, jemuž jméno Svinský vrch bylo, kázala vnáhle les posekati a tu duom dřevěný nadmíru vysoký postaviti. Jednoho dne pak na nejvyšší jeho ponebí vstúpivši pilně lesy a planiny spatřovala a posadivši se na dřevěné stolici, kteráž byla jejím znamením znamenána, a tu mnoho budú- cího o tom vrchu oznamovala, všecko to ká- zavši písákovi svému, kterémuž Žák jméno bylo, slovanskými literami a slovy na korách březo- vých k tomu připravených popsati a služebnici své Vlastimile pro budúcí pamět dala to scho- vati. Léta sedmistého osmnáctého Svach předpověděný nedaleko od Pušťadla, kdež svuoj dobytek ohraditi rozkázal, znamenav místo jedno dosti příhodné, také i široké nad lukami, tu město dřevěné založiti kázal a pro hojnost luk, kteréž byly v té krajině, krajinu 72
Strana 73
tu Lucko nazval, a město aby téhož jména užívalo, rozkázal. Ale že jest byl brzo smrtí zachvácen, obyvatelé té krajiny pro syna Svachova, kterémuž Hlasislav jméno bylo, Hlasislav město jmenováno aby bylo, chtěli, jiní pak proto, že pod město zátoka z řeky blízko zatiekala aneb tekla, Záteč jemu říkali. Toho také času Halák, syn Mladův, velmi mistrný tesař, mlajn Svachovi pod městem udělal, kterýž voda táhla, takže sú tu mnozí z Čechů přicházeli, tomu se divíce. Od toho prvního mlajnu na vodě naučení brali a na jiných řekách také sobě mlýny k tomu nápodob- né strojili, neb předtím všickni čeští mlýnové na horách a na větru byli. Mlajn první na vodě Lucko, to jest Záteč Léta sedmistého devatenáctého Lapák, syn Bazáka, bratra Krokova, člověk nad jiné opatrný, ale kulhavý, jemuž někteří Klecavý Lapák říkali, znamenav v jednom položení úrodnú zemi a hojnost vody, na jed- nom přívrší dům sobě krásný jako hrad založiti kázal a s velikú prací a nákladem jej stavěl a Klecan jemu přezděl. Ten Lapák mnoho se své ženy věštbami spravoval. Neb ta jeho žena, jménem Zvratka, veliká věštkyně a ha- dačka byla a mnoho budúcích věcí Lapákovi a jiným oznamovala. Při tom času kněžna a paní lidu českého, majíci nějaké od bohův svých ponuknutí, rozkázala sobě dvůr krásný pod Svinským vrchem založiti, davši jemu jméno od svého jména Libuše Libec. A tu mnoho dobytkův přihnati kázala a časem některým také tu sama dvorem bývala a to místo velmi milovala, pravěci, že by o něm od duchův věštích mnohá měla oznámení. Ten dvůr potom byl dán od Vojena knížete jednomu muži statečnému, řečenému Dumslav; potom málo před námi slul ten dům páně prokurátorův a za našeho času byla z něho učiněna vápenice, potom Klecany dvůr Libec dvuor 73
tu Lucko nazval, a město aby téhož jména užívalo, rozkázal. Ale že jest byl brzo smrtí zachvácen, obyvatelé té krajiny pro syna Svachova, kterémuž Hlasislav jméno bylo, Hlasislav město jmenováno aby bylo, chtěli, jiní pak proto, že pod město zátoka z řeky blízko zatiekala aneb tekla, Záteč jemu říkali. Toho také času Halák, syn Mladův, velmi mistrný tesař, mlajn Svachovi pod městem udělal, kterýž voda táhla, takže sú tu mnozí z Čechů přicházeli, tomu se divíce. Od toho prvního mlajnu na vodě naučení brali a na jiných řekách také sobě mlýny k tomu nápodob- né strojili, neb předtím všickni čeští mlýnové na horách a na větru byli. Mlajn první na vodě Lucko, to jest Záteč Léta sedmistého devatenáctého Lapák, syn Bazáka, bratra Krokova, člověk nad jiné opatrný, ale kulhavý, jemuž někteří Klecavý Lapák říkali, znamenav v jednom položení úrodnú zemi a hojnost vody, na jed- nom přívrší dům sobě krásný jako hrad založiti kázal a s velikú prací a nákladem jej stavěl a Klecan jemu přezděl. Ten Lapák mnoho se své ženy věštbami spravoval. Neb ta jeho žena, jménem Zvratka, veliká věštkyně a ha- dačka byla a mnoho budúcích věcí Lapákovi a jiným oznamovala. Při tom času kněžna a paní lidu českého, majíci nějaké od bohův svých ponuknutí, rozkázala sobě dvůr krásný pod Svinským vrchem založiti, davši jemu jméno od svého jména Libuše Libec. A tu mnoho dobytkův přihnati kázala a časem některým také tu sama dvorem bývala a to místo velmi milovala, pravěci, že by o něm od duchův věštích mnohá měla oznámení. Ten dvůr potom byl dán od Vojena knížete jednomu muži statečnému, řečenému Dumslav; potom málo před námi slul ten dům páně prokurátorův a za našeho času byla z něho učiněna vápenice, potom Klecany dvůr Libec dvuor 73
Strana 74
přišel v ruce Hynka Krabice, místopísaře království českého, kteréhožto pak dvoru a domu nyní v držení jest pán Jindřich Berka z Dubé, nejvyšší sudí království českého. Léta sedmistého dvadcátého Libeň dvuor Uznavši Libuše, že jest nad jiné všecky lidi té krajiny a země české zbohacena, krav a volův že má veliká stáda, kteráž sú nemohla v jednom i v druhém dvoře zavřína býti, i rozkázala jest ještě jeden dvůr nad řekú Vhlta- vú postaviti a opět od svého jména Libeň jemu jméno dáti. A tu jest také mnoho dobyt- kuov vpuštěno a čeled mnohá uvedena, kteráž ustavičně lesy z kořen vykopávajíc dědiny a lúky množila. Z toho lid všecken vida její opatrnost velmi ji ctil a zvláště znamenitější k ní přicházejíce pravili: „Tys naše paní a kněžna, tys naše mátě, tebe ctíti, tebe chváliti budeme my i naši budúci na věky. Téhož léta sešlo se všecko množství lidu českého před Libuší žádajíce, aby jím ukázala svými věštbami místo příhodné, pravíce, že by chtěli město veliké a pevné stavěti, proto, jestliže by se kdy přihodilo nepřátelům do země jich vkročiti, takže by chtěli škodu činiti a je z té země vyhladiti, aby se tu mohli shrnúti společně a brániti. Někteří pak mocnější tomu na odpor byli chtíce, aby se několik měst stavělo; jestliže by jedno dobyto bylo, druhé aby se bránilo. Libuše jím odpověděla: „Moji věrní milí, žádám vás, mějte malé shovění. Až já k stavení čas příhodný uznám a místo slušné vyhledám, aby mohlo to město, kteréž by jste založili, trvati až na věky, vám chci ukázati i také, kterého času by se mělo počíti stavěti, oznámiti. Toho času Libuše, uznavši toho lidu hmot- ného a řádu neznajícího velikú nezbednost, při spravování jeho velmi tesklivá byla a po- volavši znamenitějších svú práci při tom 74
přišel v ruce Hynka Krabice, místopísaře království českého, kteréhožto pak dvoru a domu nyní v držení jest pán Jindřich Berka z Dubé, nejvyšší sudí království českého. Léta sedmistého dvadcátého Libeň dvuor Uznavši Libuše, že jest nad jiné všecky lidi té krajiny a země české zbohacena, krav a volův že má veliká stáda, kteráž sú nemohla v jednom i v druhém dvoře zavřína býti, i rozkázala jest ještě jeden dvůr nad řekú Vhlta- vú postaviti a opět od svého jména Libeň jemu jméno dáti. A tu jest také mnoho dobyt- kuov vpuštěno a čeled mnohá uvedena, kteráž ustavičně lesy z kořen vykopávajíc dědiny a lúky množila. Z toho lid všecken vida její opatrnost velmi ji ctil a zvláště znamenitější k ní přicházejíce pravili: „Tys naše paní a kněžna, tys naše mátě, tebe ctíti, tebe chváliti budeme my i naši budúci na věky. Téhož léta sešlo se všecko množství lidu českého před Libuší žádajíce, aby jím ukázala svými věštbami místo příhodné, pravíce, že by chtěli město veliké a pevné stavěti, proto, jestliže by se kdy přihodilo nepřátelům do země jich vkročiti, takže by chtěli škodu činiti a je z té země vyhladiti, aby se tu mohli shrnúti společně a brániti. Někteří pak mocnější tomu na odpor byli chtíce, aby se několik měst stavělo; jestliže by jedno dobyto bylo, druhé aby se bránilo. Libuše jím odpověděla: „Moji věrní milí, žádám vás, mějte malé shovění. Až já k stavení čas příhodný uznám a místo slušné vyhledám, aby mohlo to město, kteréž by jste založili, trvati až na věky, vám chci ukázati i také, kterého času by se mělo počíti stavěti, oznámiti. Toho času Libuše, uznavši toho lidu hmot- ného a řádu neznajícího velikú nezbednost, při spravování jeho velmi tesklivá byla a po- volavši znamenitějších svú práci při tom 74
Strana 75
i těžkost jim oznamovala, žádajíci v tom rady i pomoci. Kteřížto vyslyšavše, do druhého dne protahu na odpověď žádali. Uradivše se k Li- buši kněžně jsú pověděli: „Ctná kněžno, tebe sme všickni po tvém otci za soudci zvolili, nikoli jiného míti nechcme, pomocníky toliko c k spravování země některé chcme tobě přidati.“ A tu hned vyvolili jsú z sebe dvanáct mužuov najmocnějších a najsilnějších, jednoho z ních ovšem najznamenitějšího, jenž slul hrabě Vršovský, nad ními ustanovili, tak aby on i oni radou Libušinou se spravovali a jejímu soudu poddáni byli. A ti všickni od spravování země zemané slouli a někteří od toho, že jsú zemí vládli, vládyky je jmenovali. Zemané a vládyky Léta sedmistého dvadcátého prvního Mezi týmiž zemany byl jest jeden dosti zna- menitý a na dobytek velmi bohatý, jménem Domaslav, ten sobě hrad postaviti rozkázal a nazval jej Domaslavín. Ten jest poslal své služebníky k Libuši, aby jí pověděli, chtěla-li by jeho za muže míti, že jí chce sto krav a tři sta voluov poslati. Kterážto jemu skrze jeho posly odpověd dala, že se ona jemu nechce prodati, neb ona má sedláka vorného sobě za muže vzíti a ten že bude lépe než Domaslav uměti lidi súditi. Toho času stala se sváda mezi Rohoněm, synem Kalovým, a Milovcem, synem Přesla- vovým, ve vsi, kteráž slove Chuchel, o meze a o dědiny, kteréž vedlé sebe měli. Jsúce zna- menití a jako správce jiných lidí, tak se proti sobě zazlili, až jeden druhého za bradu chytil; rvačka a bitva mezi ními tak dlouho trvala, až jeden druhého prstem pod nos pohanbil; mladší jích přiběhše je jsú narůzno rozvedli. Kteříž hanebně sobě domlúvajíce jeden i druhý, k rozeznání na dvuor Libuše jsú přišli a za spravedlivý rozsudek žádali. Kterážto na vyšší místo vstúpivši na koberci se na zemi Sváda mezi zeIány 75
i těžkost jim oznamovala, žádajíci v tom rady i pomoci. Kteřížto vyslyšavše, do druhého dne protahu na odpověď žádali. Uradivše se k Li- buši kněžně jsú pověděli: „Ctná kněžno, tebe sme všickni po tvém otci za soudci zvolili, nikoli jiného míti nechcme, pomocníky toliko c k spravování země některé chcme tobě přidati.“ A tu hned vyvolili jsú z sebe dvanáct mužuov najmocnějších a najsilnějších, jednoho z ních ovšem najznamenitějšího, jenž slul hrabě Vršovský, nad ními ustanovili, tak aby on i oni radou Libušinou se spravovali a jejímu soudu poddáni byli. A ti všickni od spravování země zemané slouli a někteří od toho, že jsú zemí vládli, vládyky je jmenovali. Zemané a vládyky Léta sedmistého dvadcátého prvního Mezi týmiž zemany byl jest jeden dosti zna- menitý a na dobytek velmi bohatý, jménem Domaslav, ten sobě hrad postaviti rozkázal a nazval jej Domaslavín. Ten jest poslal své služebníky k Libuši, aby jí pověděli, chtěla-li by jeho za muže míti, že jí chce sto krav a tři sta voluov poslati. Kterážto jemu skrze jeho posly odpověd dala, že se ona jemu nechce prodati, neb ona má sedláka vorného sobě za muže vzíti a ten že bude lépe než Domaslav uměti lidi súditi. Toho času stala se sváda mezi Rohoněm, synem Kalovým, a Milovcem, synem Přesla- vovým, ve vsi, kteráž slove Chuchel, o meze a o dědiny, kteréž vedlé sebe měli. Jsúce zna- menití a jako správce jiných lidí, tak se proti sobě zazlili, až jeden druhého za bradu chytil; rvačka a bitva mezi ními tak dlouho trvala, až jeden druhého prstem pod nos pohanbil; mladší jích přiběhše je jsú narůzno rozvedli. Kteříž hanebně sobě domlúvajíce jeden i druhý, k rozeznání na dvuor Libuše jsú přišli a za spravedlivý rozsudek žádali. Kterážto na vyšší místo vstúpivši na koberci se na zemi Sváda mezi zeIány 75
Strana 76
* HI ☞ Hanění Libuše posadila, loket na koleno a bradu na dlaň zpodepřevši tu při jest slyšala a uznavši býti křivého v té při Rohoně, jej té dědiny odsoudila a jemu přikukavši, aby se pokojně choval, rozkázala. Tu on vida, že jest svú při soudem Libušiným ztratil, počal velmi hanebně o že- nách mluviti, třikrát a čtyřikrát sebe samého pěstí neb články v hlavu bíti vedlé na ten čas jích obyčeje, v zemi třikrát kyjem udeřil a bradu nad obyčej usliniv, zkřikl a řka: „O křivda veliká a mužům všem nesnesitedlná, že žena bídná nás súditi má! Zdaliž nevíme, že žena má dlúhé vlasy a krátký rozum: ona umí lépe přísti a jehlou šíti nežli muže súditi. Jistě pravím, že lépe jest mužuom zemříti než takovou křivdu trpěti. Neb my toliko sami jiným národuom sme za posměch, správce svého pohlaví nemajíce; již nás sužují ženská práva.“ Ona pak Libuše, jsúci paní všeho lidu, takové nemírné hanění v své uši slyšeci, ač s žalostí a bolestí srdce svého to snášejíci, všecko mlčením pominula a jeho slov těch štípavých přetrhnúti nechtěla, ale jako by to dobrou myslí snášela zasmávši se řekla: „Takť jest, jak pravíš, žena sem a žensky živa. Snad se vám zdá, že málo smyslím, protože vás metlou železnou nemrskám, jako jiní činí svým poddaným při soudu; a jakož vy bez Libuše soudila zemany 76
* HI ☞ Hanění Libuše posadila, loket na koleno a bradu na dlaň zpodepřevši tu při jest slyšala a uznavši býti křivého v té při Rohoně, jej té dědiny odsoudila a jemu přikukavši, aby se pokojně choval, rozkázala. Tu on vida, že jest svú při soudem Libušiným ztratil, počal velmi hanebně o že- nách mluviti, třikrát a čtyřikrát sebe samého pěstí neb články v hlavu bíti vedlé na ten čas jích obyčeje, v zemi třikrát kyjem udeřil a bradu nad obyčej usliniv, zkřikl a řka: „O křivda veliká a mužům všem nesnesitedlná, že žena bídná nás súditi má! Zdaliž nevíme, že žena má dlúhé vlasy a krátký rozum: ona umí lépe přísti a jehlou šíti nežli muže súditi. Jistě pravím, že lépe jest mužuom zemříti než takovou křivdu trpěti. Neb my toliko sami jiným národuom sme za posměch, správce svého pohlaví nemajíce; již nás sužují ženská práva.“ Ona pak Libuše, jsúci paní všeho lidu, takové nemírné hanění v své uši slyšeci, ač s žalostí a bolestí srdce svého to snášejíci, všecko mlčením pominula a jeho slov těch štípavých přetrhnúti nechtěla, ale jako by to dobrou myslí snášela zasmávši se řekla: „Takť jest, jak pravíš, žena sem a žensky živa. Snad se vám zdá, že málo smyslím, protože vás metlou železnou nemrskám, jako jiní činí svým poddaným při soudu; a jakož vy bez Libuše soudila zemany 76
Strana 77
bázně živi jste, dobře jest, že mnou pohrdáte, neb kde jest bázeň, tu jest i poctivost. Jistě jest toho potřebí, abyšte měli správci nad ženu ukrutnějšího. Jako někdy holubí luňákem, kteréhož za krále sobě zvolivše, jím pohrdali, tak i vy mnú nyní pohrdáte, jestřába mnohem ukrutnějšího sobě jsú za správci volili, kterýž bez příčiny viny sobě na ně smýšleje tak vinné jako nevinné pokutú bezhrdelnú tresce a od té chvíle až do dnes jích masem živ jest. Jdětež nyní do svých příbytkuov, a když vám i jiným den uložím, u mne se tuto na Libíně k volení pána najděte. Nechť se vaše žádost vyplní; kohož vy za pána voliti budete, tohoť já za muže míti budu a jinačejší jemu poddanost než vy mně zachovám. Léta sedmistého dvacátého druhého Libuše své k sobě obeslala sestry, kteréž pro touž věc tolikéž jako i ona popudily se k hněvu, neb srdce jich v umění byla se pozdvihla, takže jedna každá z nich o sobě mnoho smajš- lela. Libuše u vědění věcí budúcích dospělá byla tak, že ani Sibyla Kumána jí rovná nebyla, kteráž za dnuov Tarkvína Priška Římanuom budúcí věci popsala. Druhá kouzedlná travička byla, aniž jest tolikéž těch věcí Medea na ostrově Cholchos uměla. Třetí sestra přílišná čarodějnice a v zaklínaní hotová: ona Circes, kteráž Ulixovy tovaryše v hovada a krále, jenž slúl Pikus, v straku proměnila, nikdá svým uměním jí rovná nebyla. V tu noc, dřív než se muží ke dni uloženému sjeli, jakú jsú radu měly neb co jsú tajně svým uměním jednaly, to jest tajné bylo, však potom ráno zjevně se oznámilo. Skrze sestru jích Libuši i místo, kde by byl, i jméno knížete budúcího zjevně jest vyhlášeno. Tu k rozkázaní Libuše desátý den měsíce máje sešli jsú se všickni obyvatelé země české před hrad Libín na dvuor Libuše, tak malí Sněm o kníže 77
bázně živi jste, dobře jest, že mnou pohrdáte, neb kde jest bázeň, tu jest i poctivost. Jistě jest toho potřebí, abyšte měli správci nad ženu ukrutnějšího. Jako někdy holubí luňákem, kteréhož za krále sobě zvolivše, jím pohrdali, tak i vy mnú nyní pohrdáte, jestřába mnohem ukrutnějšího sobě jsú za správci volili, kterýž bez příčiny viny sobě na ně smýšleje tak vinné jako nevinné pokutú bezhrdelnú tresce a od té chvíle až do dnes jích masem živ jest. Jdětež nyní do svých příbytkuov, a když vám i jiným den uložím, u mne se tuto na Libíně k volení pána najděte. Nechť se vaše žádost vyplní; kohož vy za pána voliti budete, tohoť já za muže míti budu a jinačejší jemu poddanost než vy mně zachovám. Léta sedmistého dvacátého druhého Libuše své k sobě obeslala sestry, kteréž pro touž věc tolikéž jako i ona popudily se k hněvu, neb srdce jich v umění byla se pozdvihla, takže jedna každá z nich o sobě mnoho smajš- lela. Libuše u vědění věcí budúcích dospělá byla tak, že ani Sibyla Kumána jí rovná nebyla, kteráž za dnuov Tarkvína Priška Římanuom budúcí věci popsala. Druhá kouzedlná travička byla, aniž jest tolikéž těch věcí Medea na ostrově Cholchos uměla. Třetí sestra přílišná čarodějnice a v zaklínaní hotová: ona Circes, kteráž Ulixovy tovaryše v hovada a krále, jenž slúl Pikus, v straku proměnila, nikdá svým uměním jí rovná nebyla. V tu noc, dřív než se muží ke dni uloženému sjeli, jakú jsú radu měly neb co jsú tajně svým uměním jednaly, to jest tajné bylo, však potom ráno zjevně se oznámilo. Skrze sestru jích Libuši i místo, kde by byl, i jméno knížete budúcího zjevně jest vyhlášeno. Tu k rozkázaní Libuše desátý den měsíce máje sešli jsú se všickni obyvatelé země české před hrad Libín na dvuor Libuše, tak malí Sněm o kníže 77
Strana 78
Libuše mluvila jako velicí, správce i také robotní. Tu Libuše posadivši se na vysoké stolici drahým kobercem přistřené rozkázala služebnicem svým dvě poctivé stolice postaviti a sestrám svým se na ních posaditi a odevřevši usta svá a rukou pokynutí učinivši, aby se lid upokojil, takto mluviti počala: „O lide český slavný, z najzna- menitějšího národu charvatského a jazyku slovanského pošlý, odkuď tobě taková hlúpost, že budúcího dobrého svého neznáš? Neb všecka slova veleslaveného knížete svého, kterýž tě uvedl do této země, dal jsi v zapomenutí. Ó lide bídný příliš, kterýž svobodně živ býti neumíš! Ó nebožátka sprostná a zuřivosti plná, proč před životem k smrti utíkáte a ne- snesitelné jho na se béřete a neobyčejné slu- žebnosti svá hrdla poddáváte? O blázni zpozdi- lí, nadarmo želeti budete jako žáby, když jsú sobě čápa za krále volily a on je svým nosem smrtedlně raňuje trestati počal. Nevíte, vy bídní, jakáť sú práva knížat? Maličko vám je oznámím. Snadnéť jest jistě kníže voliti, ale nesnadné jest voleného zase složiti. Neb ktož jest nyní pod vaší mocí, když volen bude, vy i všecky věci vaše budú pod jeho mocí. Před jeho obličejem vaše třísti se budú kolena, oněmí jazyk, sklesnou se usta. K jehožto hlasu pro veliký strach jedva budete moci říci: „Tak, pane, ano, tak, pane.“ Ale on svým toliko pokynutím bez vaší rady toho odsoudí, jiného vsaditi káže do vězení a jiného na šibenici rozkáže oběsiti; též z vás některé učiní sobě, kteréžkoli bude chtíti, služebníky: kuchaře, pekaře, mlynáře, poplatníky, katy, biřice, tak jakžkoli mu se (by i dobře nebylo) líbiti bude; ustanoví také některé sobě z vás setníky, desátníky, berníky, úředníky, vinaře, rozsévače, žence i mlatce; synové a dcery vaše bude chtíti tomu, aby se jemu znízka klaněli, nej- lepší věci vaše, kteréž se jemu líbiti budú, bráti bude, buď na polích, na vinicech i na lukách, ve vsech, neb v stodolách, v komorách i v truh- lách; by i v zemi skryté byly, vám odejme 78
Libuše mluvila jako velicí, správce i také robotní. Tu Libuše posadivši se na vysoké stolici drahým kobercem přistřené rozkázala služebnicem svým dvě poctivé stolice postaviti a sestrám svým se na ních posaditi a odevřevši usta svá a rukou pokynutí učinivši, aby se lid upokojil, takto mluviti počala: „O lide český slavný, z najzna- menitějšího národu charvatského a jazyku slovanského pošlý, odkuď tobě taková hlúpost, že budúcího dobrého svého neznáš? Neb všecka slova veleslaveného knížete svého, kterýž tě uvedl do této země, dal jsi v zapomenutí. Ó lide bídný příliš, kterýž svobodně živ býti neumíš! Ó nebožátka sprostná a zuřivosti plná, proč před životem k smrti utíkáte a ne- snesitelné jho na se béřete a neobyčejné slu- žebnosti svá hrdla poddáváte? O blázni zpozdi- lí, nadarmo želeti budete jako žáby, když jsú sobě čápa za krále volily a on je svým nosem smrtedlně raňuje trestati počal. Nevíte, vy bídní, jakáť sú práva knížat? Maličko vám je oznámím. Snadnéť jest jistě kníže voliti, ale nesnadné jest voleného zase složiti. Neb ktož jest nyní pod vaší mocí, když volen bude, vy i všecky věci vaše budú pod jeho mocí. Před jeho obličejem vaše třísti se budú kolena, oněmí jazyk, sklesnou se usta. K jehožto hlasu pro veliký strach jedva budete moci říci: „Tak, pane, ano, tak, pane.“ Ale on svým toliko pokynutím bez vaší rady toho odsoudí, jiného vsaditi káže do vězení a jiného na šibenici rozkáže oběsiti; též z vás některé učiní sobě, kteréžkoli bude chtíti, služebníky: kuchaře, pekaře, mlynáře, poplatníky, katy, biřice, tak jakžkoli mu se (by i dobře nebylo) líbiti bude; ustanoví také některé sobě z vás setníky, desátníky, berníky, úředníky, vinaře, rozsévače, žence i mlatce; synové a dcery vaše bude chtíti tomu, aby se jemu znízka klaněli, nej- lepší věci vaše, kteréž se jemu líbiti budú, bráti bude, buď na polích, na vinicech i na lukách, ve vsech, neb v stodolách, v komorách i v truh- lách; by i v zemi skryté byly, vám odejme 78
Strana 79
a k svému obrátí užitku. Poň toho za mne nebylo. Nu, proč prodlévám aneb proč toto (jako bych vás strašila) mluvím? Jestliže vy na své mysli stojíte, toť se všecko skutkem vyplní. Nuže, zdá-li se vám, ať vám oznámím jeho jméno i místo. Tu oni vzkřikli velikým hlasem všickni, jako usty jedněmi pravíce: „Dej nám kníže, jmenuj nám kníže!“ Kteřížto když se upokojili, ona zdvihši prst ukázala na hory půlnoční a řekla: „Hle, hyn za oněmino horami, kdež potok nevelmi příliš veliký jest jménem Bílina, od toho potoku blízko jest ves jménem Stadice. Od té vsi nedaleko jest pole jedno na dél i na šíř sto a dvacet kročejí a jest v divném položení mezi jinými polmi, však k žádnému tomu nenáleží poli; tu kníže váš dvěma strakatými voře voly, jeden z nich bílým přepásaný v půli a bílú má hlavu, druhý na čele bílý a na zadku, zadní nohy maje bílé; protož zdá-li se vám, mú vezmúce dlúhú sukni a plášť, a to ať jest proměnné, jakž na kníže sluší, někteří z vás jeďte a vůli lidu tohoto a mú muži tomu oznam- te a přineste vám kníže a mně manžela. Muži tomu jest jméno Přemysl, jako přemyšlující, kterýž na vaše hlavy divná bude vymýšleti práva; jeho také rod bude v této kralovati zemi za pět set osmdesát a čtyři léta.“ Vtom hned sú mezi sebú mužův znameni- tějších jako třidcet vyvolili, aby nemeškajíce toho knížete hledali. Ti chtíce poselství skutkem dobrým vykonati, pilně sú se na způsob a oso- bu muže na Libuši vyptávali. Kterýmž ona řekla: „Neptejte se, jeďte bezpečně. Kůň můj bílý, na kterémž já mám obyčej jezditi, vezměte a ten bez uzdy před sebú puste a za ním jeti nemeškejte, nebť on tu cestu dobře umí; před kterýmž člověkem on zařehce a poklonu učiní, tenť jest, o kterémž mluvím. Tu vy mi tepruv na ten čas uvěříte, když svého kníže na železném stole jísti uzříte. Také vám toto oznamuji, že třetího dne bohové pokojní budú vám milostiví. Protož tam jedúce Poselství k Přemyslovi Stadice ves Přemysl 79
a k svému obrátí užitku. Poň toho za mne nebylo. Nu, proč prodlévám aneb proč toto (jako bych vás strašila) mluvím? Jestliže vy na své mysli stojíte, toť se všecko skutkem vyplní. Nuže, zdá-li se vám, ať vám oznámím jeho jméno i místo. Tu oni vzkřikli velikým hlasem všickni, jako usty jedněmi pravíce: „Dej nám kníže, jmenuj nám kníže!“ Kteřížto když se upokojili, ona zdvihši prst ukázala na hory půlnoční a řekla: „Hle, hyn za oněmino horami, kdež potok nevelmi příliš veliký jest jménem Bílina, od toho potoku blízko jest ves jménem Stadice. Od té vsi nedaleko jest pole jedno na dél i na šíř sto a dvacet kročejí a jest v divném položení mezi jinými polmi, však k žádnému tomu nenáleží poli; tu kníže váš dvěma strakatými voře voly, jeden z nich bílým přepásaný v půli a bílú má hlavu, druhý na čele bílý a na zadku, zadní nohy maje bílé; protož zdá-li se vám, mú vezmúce dlúhú sukni a plášť, a to ať jest proměnné, jakž na kníže sluší, někteří z vás jeďte a vůli lidu tohoto a mú muži tomu oznam- te a přineste vám kníže a mně manžela. Muži tomu jest jméno Přemysl, jako přemyšlující, kterýž na vaše hlavy divná bude vymýšleti práva; jeho také rod bude v této kralovati zemi za pět set osmdesát a čtyři léta.“ Vtom hned sú mezi sebú mužův znameni- tějších jako třidcet vyvolili, aby nemeškajíce toho knížete hledali. Ti chtíce poselství skutkem dobrým vykonati, pilně sú se na způsob a oso- bu muže na Libuši vyptávali. Kterýmž ona řekla: „Neptejte se, jeďte bezpečně. Kůň můj bílý, na kterémž já mám obyčej jezditi, vezměte a ten bez uzdy před sebú puste a za ním jeti nemeškejte, nebť on tu cestu dobře umí; před kterýmž člověkem on zařehce a poklonu učiní, tenť jest, o kterémž mluvím. Tu vy mi tepruv na ten čas uvěříte, když svého kníže na železném stole jísti uzříte. Také vám toto oznamuji, že třetího dne bohové pokojní budú vám milostiví. Protož tam jedúce Poselství k Přemyslovi Stadice ves Přemysl 79
Strana 80
Pro kníže jedou a zase sa navracujíce pokoj zachovajte. Na té cestě budete-li se vaditi, po tisíci letech bude vám i vašim budúcím to škoditi. Třináctý den měsíce máje jedú poslové, žádný z nich, kam se obrátiti má, neví; štěstí a koně následujíce pospíchají, hory přejevše, ke vsi, do kteréž je osud vedl, již se přibližují, o proroctví Libuše mezi sebú rozmlúvajíce, má-li se to tak státi, jakž ona předpověděla, rozvažujíce. Toť mládenec jeden jdúci ze vsi s nimi se potkal, kterémužto oni řekli: „Slyš, dobrý mládenče! Jest-li tato ves jménem Sta- dice, aneb jest-li v ní muž, jemuž jméno Pře- mysl?“ „Ta jest,“ řekl, „kteréž hledáte, ves. Hle, hyn muž Přemysl nedaleko na poli voly “ bode ostnem, pospíchaje, aby dílo své vykonal." Přistúpivše poslové k Přemyslovi, řekli sú: „Zdráv buď, muži šťastný, bohům vděčný kníže náš!“ A on (jakž obyčej sedlákům) nic N jest neodpověděl. Tu oni opět: „Zdráv buď, kníže, zdráv buď, kníže, veliké hodný chvály! Vypřez voly a v jiný oblec se oděv a nemeškaje na tento kůň vsedni!“ A hned kůň Libušin zařehtav před ním na svá poklekl kolena. A oni přistřevše kůň, jemu knížecí ukázali oděv, pravíce: „Paní naše Libuše a lid všecken od Čecha pošlý rozkázali sú, aby bez meškání jel 80
Pro kníže jedou a zase sa navracujíce pokoj zachovajte. Na té cestě budete-li se vaditi, po tisíci letech bude vám i vašim budúcím to škoditi. Třináctý den měsíce máje jedú poslové, žádný z nich, kam se obrátiti má, neví; štěstí a koně následujíce pospíchají, hory přejevše, ke vsi, do kteréž je osud vedl, již se přibližují, o proroctví Libuše mezi sebú rozmlúvajíce, má-li se to tak státi, jakž ona předpověděla, rozvažujíce. Toť mládenec jeden jdúci ze vsi s nimi se potkal, kterémužto oni řekli: „Slyš, dobrý mládenče! Jest-li tato ves jménem Sta- dice, aneb jest-li v ní muž, jemuž jméno Pře- mysl?“ „Ta jest,“ řekl, „kteréž hledáte, ves. Hle, hyn muž Přemysl nedaleko na poli voly “ bode ostnem, pospíchaje, aby dílo své vykonal." Přistúpivše poslové k Přemyslovi, řekli sú: „Zdráv buď, muži šťastný, bohům vděčný kníže náš!“ A on (jakž obyčej sedlákům) nic N jest neodpověděl. Tu oni opět: „Zdráv buď, kníže, zdráv buď, kníže, veliké hodný chvály! Vypřez voly a v jiný oblec se oděv a nemeškaje na tento kůň vsedni!“ A hned kůň Libušin zařehtav před ním na svá poklekl kolena. A oni přistřevše kůň, jemu knížecí ukázali oděv, pravíce: „Paní naše Libuše a lid všecken od Čecha pošlý rozkázali sú, aby bez meškání jel 80
Strana 81
a sobě i svým potomkům aby přijal knížetství; všecky naše věci i my v tvých rukú sme, tebe za kníže, za soudci a správci i za obránci, tebe samého nám za pána sme vyvolili." K jichžto řeči muž opatrný, jako by budúcích neznal věcí, zastavil se a osten, kterýž v ruce měl, v zemi vtekl a odvázav voly: „Jdětež tam, odkudž ste vyšli,“ řekl. Kteřížto pozdvihli se, jako by zlétli, a pod oblaky se vznášeti počali a odtuď sníživše se, skála jedna pode vsí velmi veliká ta ukázala se, jako by se odevřela a oni se tam vnesli, kteráž se po nich zavřela; z kte- réžto skály voda jako hnojná aneb jako by z chléva tekla, takovú vůni má až do dnešního dne. Osten pak léskový do země vstrčený tři ratolesti vysoké z sebe s listím zeleným a ořechy obdýlnými vydal. Muží ti, ten div vidúce, velmi stojíce divili se a on, obrátiv pluh radlicí nahoru, vzal Z t mošnu lýčenú a vyložil z ní pecen chleba veliký plesnivý a kus tvarohu. Posadiv se na pluh a chléb na radlici položiv, zval hosti k svému obědu. Poslové se okolo něho na drnu posadili, chléb s ním jedúce a vodu pijíce ze žbánu a tu mezi sebú proroctví Libuše, kterak bude jísti na železném stole, pošepmo připomínajíce. Na ratolesti také z ostnu vyšlé pilně vzhlédali, Železný stůl 81
a sobě i svým potomkům aby přijal knížetství; všecky naše věci i my v tvých rukú sme, tebe za kníže, za soudci a správci i za obránci, tebe samého nám za pána sme vyvolili." K jichžto řeči muž opatrný, jako by budúcích neznal věcí, zastavil se a osten, kterýž v ruce měl, v zemi vtekl a odvázav voly: „Jdětež tam, odkudž ste vyšli,“ řekl. Kteřížto pozdvihli se, jako by zlétli, a pod oblaky se vznášeti počali a odtuď sníživše se, skála jedna pode vsí velmi veliká ta ukázala se, jako by se odevřela a oni se tam vnesli, kteráž se po nich zavřela; z kte- réžto skály voda jako hnojná aneb jako by z chléva tekla, takovú vůni má až do dnešního dne. Osten pak léskový do země vstrčený tři ratolesti vysoké z sebe s listím zeleným a ořechy obdýlnými vydal. Muží ti, ten div vidúce, velmi stojíce divili se a on, obrátiv pluh radlicí nahoru, vzal Z t mošnu lýčenú a vyložil z ní pecen chleba veliký plesnivý a kus tvarohu. Posadiv se na pluh a chléb na radlici položiv, zval hosti k svému obědu. Poslové se okolo něho na drnu posadili, chléb s ním jedúce a vodu pijíce ze žbánu a tu mezi sebú proroctví Libuše, kterak bude jísti na železném stole, pošepmo připomínajíce. Na ratolesti také z ostnu vyšlé pilně vzhlédali, Železný stůl 81
Strana 82
Třevíce lýčené kterak dvě uschly a jedna vzhůru rostla, diviti se nepřestávali. A on: „Co se divíte?“ řekl. „Vězte, že z mého rodu mnozí počnú panovati, ale jediný pán toliko zůstane v krá- lovství vašem panující. A paní vaše v této věci by nebyla tak pospíšila, tak jako byšte vy nyní od Libuše vyjeli, po všecky dny věkuov hojnost chleba v této zemi byla by. Jediné bych já tuto (kterúž vidíte) úlehlí byl mohl dovorati, voráčovi neb dědinníku nebyla by potřeba chleba kupovati. Ale pro tohoto díla nevyko- nání bude často bývati v zemi hlad. A kolik ratolestí, tolik knížat země tato měla by. Oni pak, vzpomenuvše na řeč Libušinu, otázali se jeho, proč on má obyčej ne na zemi, ale na železe jísti. Odpověděl: „Proto, neb muoj rod bude vás železnú metlú trestati. Když pak od tohoto obědu vstali, oblékli jsú jej v roucho dlouhé a jako knížetské, kteréž jemu poslala Libuše, i třevíce neznámé, jako by králi náležaly. Tu hned na kůň bujný vsedl Přemysl a kázal sobě podati třevíc lyčených, v kterýchž obyčej měl prvé choditi, kteréž byl i sám svú rukú ušil lýčím z kor lipových, ty hned za ňadra vloživ svuoj kůň obrátil a oni, vsedavše na své koně, zpředu i zzadu jedú okolo něho. A na té cestě rozličná jsú rozmlú- vaní (i otázky činíce na Přemyslovi) měli. Jeden pak z ních jako múdřejší otázal se jeho, proč by takové třevíce, kteréž jsú malé vážnosti, s sebú na dvuor Libuše nesl. Přemysl odpověděl: „Na potomní čas aby chovány byly a budúcím mým ukazovány, v čem jest první kníže země této obyčej měl choditi.“ Potom ty třevíce za dlúhý čas od děkana a kněží vyšehradského kostela u veliké poctivosti vedlé jiných klénotuov chovány byly a při korunování krále vždycky králi každému i lidu ukazovány. Při dobývaní pak císaře Zigmunda Vyšehradu tu sú ztraceny. Když jsú se pak přibližovali ke dvoru Libuše, uhlédali jsú svú paní, ana proti ním s velikými houfy služebnic a služebníkuov vyšla, vítajíc Přemysla, jemu dobrého a dlúhého zdraví 82
Třevíce lýčené kterak dvě uschly a jedna vzhůru rostla, diviti se nepřestávali. A on: „Co se divíte?“ řekl. „Vězte, že z mého rodu mnozí počnú panovati, ale jediný pán toliko zůstane v krá- lovství vašem panující. A paní vaše v této věci by nebyla tak pospíšila, tak jako byšte vy nyní od Libuše vyjeli, po všecky dny věkuov hojnost chleba v této zemi byla by. Jediné bych já tuto (kterúž vidíte) úlehlí byl mohl dovorati, voráčovi neb dědinníku nebyla by potřeba chleba kupovati. Ale pro tohoto díla nevyko- nání bude často bývati v zemi hlad. A kolik ratolestí, tolik knížat země tato měla by. Oni pak, vzpomenuvše na řeč Libušinu, otázali se jeho, proč on má obyčej ne na zemi, ale na železe jísti. Odpověděl: „Proto, neb muoj rod bude vás železnú metlú trestati. Když pak od tohoto obědu vstali, oblékli jsú jej v roucho dlouhé a jako knížetské, kteréž jemu poslala Libuše, i třevíce neznámé, jako by králi náležaly. Tu hned na kůň bujný vsedl Přemysl a kázal sobě podati třevíc lyčených, v kterýchž obyčej měl prvé choditi, kteréž byl i sám svú rukú ušil lýčím z kor lipových, ty hned za ňadra vloživ svuoj kůň obrátil a oni, vsedavše na své koně, zpředu i zzadu jedú okolo něho. A na té cestě rozličná jsú rozmlú- vaní (i otázky činíce na Přemyslovi) měli. Jeden pak z ních jako múdřejší otázal se jeho, proč by takové třevíce, kteréž jsú malé vážnosti, s sebú na dvuor Libuše nesl. Přemysl odpověděl: „Na potomní čas aby chovány byly a budúcím mým ukazovány, v čem jest první kníže země této obyčej měl choditi.“ Potom ty třevíce za dlúhý čas od děkana a kněží vyšehradského kostela u veliké poctivosti vedlé jiných klénotuov chovány byly a při korunování krále vždycky králi každému i lidu ukazovány. Při dobývaní pak císaře Zigmunda Vyšehradu tu sú ztraceny. Když jsú se pak přibližovali ke dvoru Libuše, uhlédali jsú svú paní, ana proti ním s velikými houfy služebnic a služebníkuov vyšla, vítajíc Přemysla, jemu dobrého a dlúhého zdraví 82
Strana 83
na bozích žádajíc, do příbytku svého jej uvedla. Tu jest veliké veselé bylo, všickni hodují, chleba, zvěřiny, ptákuov a ryb za pokrm a me- doviny za nápoj požívajíce. Ten pak ctný muž, kterýž od Libuše za manžela a od lidu za kníže vyvolen byl, lid všecken práva od něho vydaná zachovávati učil a ten jako divoký lid svému panství podmanil; neb mnohá práva, od něho a od Libuše zřízená a lidu českému vydaná, zůstávají v této zemi, některá až do této chvíle. Přemysl a Libuše, spolu v dobré lásce obývajíce, nic jiného nehledali než pokoje a vzdělání lidu svého. Práva české země Léta sedmistého dvadcátého třetího, spravování Přemysla knížete léta druhého, času letního vyšla Libuše z Libínu a na jedné vysoké a široké skále při přítomnosti Přemysla a jeho služebníkuov a svých služebnic stojeci, své věštby oznamovala řkúci: „Vidím město, jehožto pověst nebe dosáhá. Hle, hyn místo patnáct honuov v lese při té maličké vésce, k kteréž Vhltava blízko přichodí a tu brusský potok má své skončení: tu sú byli někdy veliké město stavěti počali a Kasurka jemu jméno dali.“ A ohlédši se na služebníky Přemyslovy Praha založena 83
na bozích žádajíc, do příbytku svého jej uvedla. Tu jest veliké veselé bylo, všickni hodují, chleba, zvěřiny, ptákuov a ryb za pokrm a me- doviny za nápoj požívajíce. Ten pak ctný muž, kterýž od Libuše za manžela a od lidu za kníže vyvolen byl, lid všecken práva od něho vydaná zachovávati učil a ten jako divoký lid svému panství podmanil; neb mnohá práva, od něho a od Libuše zřízená a lidu českému vydaná, zůstávají v této zemi, některá až do této chvíle. Přemysl a Libuše, spolu v dobré lásce obývajíce, nic jiného nehledali než pokoje a vzdělání lidu svého. Práva české země Léta sedmistého dvadcátého třetího, spravování Přemysla knížete léta druhého, času letního vyšla Libuše z Libínu a na jedné vysoké a široké skále při přítomnosti Přemysla a jeho služebníkuov a svých služebnic stojeci, své věštby oznamovala řkúci: „Vidím město, jehožto pověst nebe dosáhá. Hle, hyn místo patnáct honuov v lese při té maličké vésce, k kteréž Vhltava blízko přichodí a tu brusský potok má své skončení: tu sú byli někdy veliké město stavěti počali a Kasurka jemu jméno dali.“ A ohlédši se na služebníky Přemyslovy Praha založena 83
Strana 84
řekla: „Rychle pospěšte a těch (kteréž, ani nětco dělají, najdete), co by dělali, optajte se. Z toho, což vám bude za odpověd dáno, jméno městu nazváno bude. Služebníci poslušní bez meškání a s chváta- ním šli a nedaleko od Kasurgy se zastavili. Toť dva muži jdú, sekery nesúce, a dřív než do té vésky vešli, dřevo potavše jeho tesati počali. Služebníci k nim přistúpivše jich se, co by dělali, otázali. Kteříž „Práh tešem“ odpověděli. Tesař ten byl jest Kleň, syn Zdesměluov ze vsi Radlice, s synem svým Sudirohem. Služebníci navrátivše se oznámili to všecko Libuši a Přemyslovi. Libuše odpověděla: „Dobře jest tak. Jděte bez meškání a kažte jim tu město založiti a od prahu dajte jemu jméno Praha. V nízkých dveřích lidé obyčej mají před prahem skláněti hlavu, též budú činiti poctivú poklonu městu tomu. Neb v tom městě budú postaveny dvě olivě, jichžto vuoně sedmé pronikne nebe a jich slavní skutkové jednak budú všemu oznámeni světu. Tyť budú ctíti všickni českého jazyku lidé; jedna z těch oliv slúti bude Větší sláva a druhá Bo- jovné potěšení, totiž Vácslav a Vojtěch. Mnohém více byla by oznamovala budúcího Libuše, by byl od ní duch věští neodstúpil. Tu hned šli sú dělníci a stavěli město, Prahem neb Prahou je jmenujíce. Kde jest první duom postaven, toho hledaj nazad, léta tisícího dvoustého třináctého. 84
řekla: „Rychle pospěšte a těch (kteréž, ani nětco dělají, najdete), co by dělali, optajte se. Z toho, což vám bude za odpověd dáno, jméno městu nazváno bude. Služebníci poslušní bez meškání a s chváta- ním šli a nedaleko od Kasurgy se zastavili. Toť dva muži jdú, sekery nesúce, a dřív než do té vésky vešli, dřevo potavše jeho tesati počali. Služebníci k nim přistúpivše jich se, co by dělali, otázali. Kteříž „Práh tešem“ odpověděli. Tesař ten byl jest Kleň, syn Zdesměluov ze vsi Radlice, s synem svým Sudirohem. Služebníci navrátivše se oznámili to všecko Libuši a Přemyslovi. Libuše odpověděla: „Dobře jest tak. Jděte bez meškání a kažte jim tu město založiti a od prahu dajte jemu jméno Praha. V nízkých dveřích lidé obyčej mají před prahem skláněti hlavu, též budú činiti poctivú poklonu městu tomu. Neb v tom městě budú postaveny dvě olivě, jichžto vuoně sedmé pronikne nebe a jich slavní skutkové jednak budú všemu oznámeni světu. Tyť budú ctíti všickni českého jazyku lidé; jedna z těch oliv slúti bude Větší sláva a druhá Bo- jovné potěšení, totiž Vácslav a Vojtěch. Mnohém více byla by oznamovala budúcího Libuše, by byl od ní duch věští neodstúpil. Tu hned šli sú dělníci a stavěli město, Prahem neb Prahou je jmenujíce. Kde jest první duom postaven, toho hledaj nazad, léta tisícího dvoustého třináctého. 84
Strana 85
*- Léta sedmistého dvadcátého čtvrtého Libuše zprávu vzavši od svých kravařuov, že má tak mnoho krav a voluov, že jich ve všech třech dvořích chlévové ani stáje nemohú ob- sáhnúti, i poslavši své tesaře rozkázala dvuor velmi široký postaviti a dala jemu jméno od svého jména Liboduom, jako Libušin duom. Ten v místě výborném při řece Vhltavě postaven byl. Neb řeka ta, kteráž nyní Vltava od někte- rých jmenuje se, ta jest od nich Vhltava jako Hltava aneb ku pití a hltání jim velmi schopná aneb žádostivá slúla. Neb toho času jiného lidu obecnému nápoje nebylo, kníže také i kněžna téhož nápoje a někdy časem medoviny požívali. Léta téhož Krok, syn Lechuov, bratra Čechova, kníže polský, umřel, zuostaviv po sobě dva syny, totiž Kroka a Lecha, a dceru, jíž jméno bylo Vanda. A oni sú otce svého Kroka pohřebili s velikým pláčem i úpěním všeho lidu na jedné hoře, jenž slúla Lašatno, kteráž již slove Hora svatého Benedikta. Vhltava proč slove Vanda kněžna polská Léta sedmistého dvadcátého pátého Člověk jeden z rodu Hrabova, jménem Děď, maje mnoho krav a volův, s povolením knížete 85
*- Léta sedmistého dvadcátého čtvrtého Libuše zprávu vzavši od svých kravařuov, že má tak mnoho krav a voluov, že jich ve všech třech dvořích chlévové ani stáje nemohú ob- sáhnúti, i poslavši své tesaře rozkázala dvuor velmi široký postaviti a dala jemu jméno od svého jména Liboduom, jako Libušin duom. Ten v místě výborném při řece Vhltavě postaven byl. Neb řeka ta, kteráž nyní Vltava od někte- rých jmenuje se, ta jest od nich Vhltava jako Hltava aneb ku pití a hltání jim velmi schopná aneb žádostivá slúla. Neb toho času jiného lidu obecnému nápoje nebylo, kníže také i kněžna téhož nápoje a někdy časem medoviny požívali. Léta téhož Krok, syn Lechuov, bratra Čechova, kníže polský, umřel, zuostaviv po sobě dva syny, totiž Kroka a Lecha, a dceru, jíž jméno bylo Vanda. A oni sú otce svého Kroka pohřebili s velikým pláčem i úpěním všeho lidu na jedné hoře, jenž slúla Lašatno, kteráž již slove Hora svatého Benedikta. Vhltava proč slove Vanda kněžna polská Léta sedmistého dvadcátého pátého Člověk jeden z rodu Hrabova, jménem Děď, maje mnoho krav a volův, s povolením knížete 85
Strana 86
Ruda stříbrná Mínce stříbrná Mince troje svého a kněžny nedaleko dvoru Libušina, jenž slove Libeň, v lesích k straně puolnoční dvůr sobě postaviti rozkázal a Sedlo jemu jméno dal. Tu když se gruntové kopali, nalezena jest ruda stříbrná velmi hojná, kteréž Děď nabrav nesl na Libín knížeti svému, dar a po- klad v jeho zemi nalezený dávaje. Osmého dne Libuše, oddavši se na hádaní a radu s duchy věštími berúci, muži svému, na tom místě že by mnoho stříbra býti mělo, oznamovala. Přemysl povolav dělníkuov poslal je k Děďovi, aby jím místo ukázal. Tu jsú hned ti kovkopové veliké skalé lámali a hojnost stříbra knížeti svému podávali, z kteréhož kníže a kněžna rozkázali v trojím rozdílu mínci dělati a peníze líti. Najvětší peníz byl, na kterémž z jedné i z druhé strany hlava mužská znamenána byla. Druhý peníz byl menší, na němž z jedné strany hlava knížete Přemysla byla napsaná a na druhé straně Libuše kněžna, ana sedí na stolici. Třetí peníz dělán byl najmenší, na němž z obou strán žena, seděci na stolici a mající vedlé se- be přeslici; a ten slúl kněžnin a jinák Libušin peníz. Dne jednoho stojeci Libuše před vraty dvoru svého řekla Přemyslovi: „Sedlo Děďovo má v časích budúcích tuto zemi obohatiti. Neb ač tuto stříbro vzajde, ale dvakrát zase sejde, potom kdežkoli tu na Sedle budou kopati, budou jeho obihem mievati, ale že jím mord uškodí a bohy hněvivé na ně vzbudí. Sedlo dvůr Léta sedmistého dvadcátého šestého Zlato nalezeno Libuše z naučení bohuov lesních kázala v da- lejském lese hlínu bráti a v hlubočerpském potoku ji práti a zlato z ní vybierati, kterýmž- to zlatem manžela svého Přemysla velmi zbo- hatila. Neb Kolan, mládenec velmi silný a mezi kovkopy najmužnější, pramen zlata nalezl velmi hojný a ten vykopav, s svými pomocníky knížeti svému na Libín přinesl 86
Ruda stříbrná Mínce stříbrná Mince troje svého a kněžny nedaleko dvoru Libušina, jenž slove Libeň, v lesích k straně puolnoční dvůr sobě postaviti rozkázal a Sedlo jemu jméno dal. Tu když se gruntové kopali, nalezena jest ruda stříbrná velmi hojná, kteréž Děď nabrav nesl na Libín knížeti svému, dar a po- klad v jeho zemi nalezený dávaje. Osmého dne Libuše, oddavši se na hádaní a radu s duchy věštími berúci, muži svému, na tom místě že by mnoho stříbra býti mělo, oznamovala. Přemysl povolav dělníkuov poslal je k Děďovi, aby jím místo ukázal. Tu jsú hned ti kovkopové veliké skalé lámali a hojnost stříbra knížeti svému podávali, z kteréhož kníže a kněžna rozkázali v trojím rozdílu mínci dělati a peníze líti. Najvětší peníz byl, na kterémž z jedné i z druhé strany hlava mužská znamenána byla. Druhý peníz byl menší, na němž z jedné strany hlava knížete Přemysla byla napsaná a na druhé straně Libuše kněžna, ana sedí na stolici. Třetí peníz dělán byl najmenší, na němž z obou strán žena, seděci na stolici a mající vedlé se- be přeslici; a ten slúl kněžnin a jinák Libušin peníz. Dne jednoho stojeci Libuše před vraty dvoru svého řekla Přemyslovi: „Sedlo Děďovo má v časích budúcích tuto zemi obohatiti. Neb ač tuto stříbro vzajde, ale dvakrát zase sejde, potom kdežkoli tu na Sedle budou kopati, budou jeho obihem mievati, ale že jím mord uškodí a bohy hněvivé na ně vzbudí. Sedlo dvůr Léta sedmistého dvadcátého šestého Zlato nalezeno Libuše z naučení bohuov lesních kázala v da- lejském lese hlínu bráti a v hlubočerpském potoku ji práti a zlato z ní vybierati, kterýmž- to zlatem manžela svého Přemysla velmi zbo- hatila. Neb Kolan, mládenec velmi silný a mezi kovkopy najmužnější, pramen zlata nalezl velmi hojný a ten vykopav, s svými pomocníky knížeti svému na Libín přinesl 86
Strana 87
a darem dal, kterýmžto zlatem Přemysl roz- kázal se převážiti. Toho času Libuše syna Přemyslovi urodila, kterémuž dáno jméno Nezamysl. A tu hned on Přemysl s radú ženy své Libuše kázal hrad k poctivosti a na památku syna svého založiti a dal jemu jméno od svého jména Přemyšleň, a to proto, aby syn otce svého jméno pamato- val. Rozkázala také Libuše, aby syn její Ne- zamysl na tom novém hradě Přemyšlenu cho- ván byl. Nezamyal Přemyšleň hrad Léta sedmistého dvadcátého sedmého Sytěň, syn Polkuov, veliká stáda dobytkuov v své moci maje, duom velmi krásný sobě postaviti rozkázal a při tom ohradu širokú, do kteréž svůj dobytek rozkázal vehnati a na tom domě jako na hradě se posadil a dal jemu jméno od svého jména Sytěnice. Téhož léta Lech, toho jména Druhý, kníže lechitský neb polský, vymluviv pokojně bratra svého staršího, jménem Kroka, toho jména Dru- hého, na lov, tam jej tajně zabil a navrátiv se lidu pravil, že by on Krok, běže rychle na svém koni za jedním zvířetem, větví ostrú se až na- skrze probodl. To když pověděl, plakal. Lid sprostný tomu uvěřivše, jej Lecha jsú sobě za kníže volili. Ale to se v brzkém času skrze jednoho myslivce, kterýž se zdaleka skutku díval, jakou smrtí Krok zahynul, vyjevilo. Když jsú se toho Poláci gruntovně, co a kterak se stalo, doptali, a že jest Lech bratra svého svou rukou zabil, to vyhledali, sšedše se spolu již druhého roku pro ten hanebný skutek Lecha ven z země vyhnali. Kterýžto žalostí a teskností i hanbou sa utrápen bídně v sedmi- hradské zemi v městě řečeném Brašuov umřel. Sytěnice dvůr Polský kníže zabil bratra 87
a darem dal, kterýmžto zlatem Přemysl roz- kázal se převážiti. Toho času Libuše syna Přemyslovi urodila, kterémuž dáno jméno Nezamysl. A tu hned on Přemysl s radú ženy své Libuše kázal hrad k poctivosti a na památku syna svého založiti a dal jemu jméno od svého jména Přemyšleň, a to proto, aby syn otce svého jméno pamato- val. Rozkázala také Libuše, aby syn její Ne- zamysl na tom novém hradě Přemyšlenu cho- ván byl. Nezamyal Přemyšleň hrad Léta sedmistého dvadcátého sedmého Sytěň, syn Polkuov, veliká stáda dobytkuov v své moci maje, duom velmi krásný sobě postaviti rozkázal a při tom ohradu širokú, do kteréž svůj dobytek rozkázal vehnati a na tom domě jako na hradě se posadil a dal jemu jméno od svého jména Sytěnice. Téhož léta Lech, toho jména Druhý, kníže lechitský neb polský, vymluviv pokojně bratra svého staršího, jménem Kroka, toho jména Dru- hého, na lov, tam jej tajně zabil a navrátiv se lidu pravil, že by on Krok, běže rychle na svém koni za jedním zvířetem, větví ostrú se až na- skrze probodl. To když pověděl, plakal. Lid sprostný tomu uvěřivše, jej Lecha jsú sobě za kníže volili. Ale to se v brzkém času skrze jednoho myslivce, kterýž se zdaleka skutku díval, jakou smrtí Krok zahynul, vyjevilo. Když jsú se toho Poláci gruntovně, co a kterak se stalo, doptali, a že jest Lech bratra svého svou rukou zabil, to vyhledali, sšedše se spolu již druhého roku pro ten hanebný skutek Lecha ven z země vyhnali. Kterýžto žalostí a teskností i hanbou sa utrápen bídně v sedmi- hradské zemi v městě řečeném Brašuov umřel. Sytěnice dvůr Polský kníže zabil bratra 87
Strana 88
Léta sedmistého dvadcátého osmého Rodyslav, syn Bivojuov, syna Sudivojova, jenž byl z Káši, sestry Libušiny, narozený, které- muž také někteří Sviní hlava říkali proto, neb byl otec jeho divokú svini za uši chytil a živou na Libín přinesl a syn jeho vždycky na pa- mátku otce svého s povolením Libuše sviň- skou hlavu za znamení nosil, týž Rodyslav * * Ronov hrad Vanda polská kněžna v té krajině kašínské zbohacen jsa, dožádal se na knížeti svém, aby jemu dopustil v krajině půlnoční hrad postaviti, že se tu chce svým i všech Čechuov nepřáteluom brániti. Pře- mysl k tomu hned svolil a Rodyslav na jedné vysoké hoře kamenný duom dosti vysoký po- staviti rozkázal a dal jemu od svého jména jméno Rodov. Kterémuž potom, to jméno Rodov Čechové porušivše, říkali Ronov. Toho času Lechové neb Poláci, knížete muž- ského pohlaví nemajíce, dceru někdy Kroko- vu za pána sobě volili, jížto bylo jméno Van- da. Panna věku dospělého a krásné postavy i nad jiné ušlechtilá, lid ten pod svú správu přijavši, jej velmi múdře spravovala a spra- vedlivě soudila, takže se všickni její múdrosti při činění soudu divili. O tom když uslyšal kníže Rythogorus, jenž byl pán krajiny ně- 88
Léta sedmistého dvadcátého osmého Rodyslav, syn Bivojuov, syna Sudivojova, jenž byl z Káši, sestry Libušiny, narozený, které- muž také někteří Sviní hlava říkali proto, neb byl otec jeho divokú svini za uši chytil a živou na Libín přinesl a syn jeho vždycky na pa- mátku otce svého s povolením Libuše sviň- skou hlavu za znamení nosil, týž Rodyslav * * Ronov hrad Vanda polská kněžna v té krajině kašínské zbohacen jsa, dožádal se na knížeti svém, aby jemu dopustil v krajině půlnoční hrad postaviti, že se tu chce svým i všech Čechuov nepřáteluom brániti. Pře- mysl k tomu hned svolil a Rodyslav na jedné vysoké hoře kamenný duom dosti vysoký po- staviti rozkázal a dal jemu od svého jména jméno Rodov. Kterémuž potom, to jméno Rodov Čechové porušivše, říkali Ronov. Toho času Lechové neb Poláci, knížete muž- ského pohlaví nemajíce, dceru někdy Kroko- vu za pána sobě volili, jížto bylo jméno Van- da. Panna věku dospělého a krásné postavy i nad jiné ušlechtilá, lid ten pod svú správu přijavši, jej velmi múdře spravovala a spra- vedlivě soudila, takže se všickni její múdrosti při činění soudu divili. O tom když uslyšal kníže Rythogorus, jenž byl pán krajiny ně- 88
Strana 89
mecské, tu kdež sú nyní Prušáci, poslal k ní snúbce, ji za manželku míti žádaje. Kte- ráž hned odepřela pravěci, že ona muže ne- žádá, neb jest svú čistotu bohům, jenž horami a vodami vládnú, obětovati slíbila. I poslal podruhé s týmž poselstvím, nebo aby jej sobě za muže vzala, aneb za nepřítele, že on bez meškání hned se s ní vojensky potkati míní, tím se domnívaje, že kněžnu Vandu bude moci ustrašiti. Kteráž nemeškavši vojsko Le- chův, to jest Polákuov sebrala a s nimi se proti Rythogorovi obrátila. Rythogorus posly své poslal Vandy žádaje, aby vojska svého i sebe tak hanebně i svévolně na zahubení nevydávala; Vanda poslům odpověděla, že se jest ona vítězstvím dobře ujistila. Poslové navrátivše se odpověď kněžny oznámili a je- mu, aby se domuov obrátil a navrátil, radili, protože proti krásné panně a výbornému lidu nespravedlivě jest bojovati umínil; toho ne- učiní-li, že on i lid jeho bude zahuben, pravili. Rythogorus vida, že svých ani prosbami, ani hruozami, aby proti Vandě bojovali, namlu- viti nemuož, vytáh svuoj meč z pošvy v svuoj život jej přede všemi ukrutně strčil a tu padev na zemi umřel a lid jeho se domuov navrátil. Navrátila se také i s svými Poláky Vanda v dobrém pokoji a zdraví a tu u města Krako- va mnohé vítězitedlné bohům svým obětova- la oběti. Jsúci pak na ten čas bludem svých bo- hů a zlých duchuov zlú správú svedena a ved- lé rady jich chtějíc tomu, aby její panenský stav nebyl proměněn a tělo porušeno, bohům vodním se sama obětovala a z mostu do řeky Visly dobrovolně vskočila a tu se utopila. Jejíž tělo nedaleko od Dlubně potoka naleze- no a tu v hrobě pochováno, kteréž místo až do dnešního dne slove Mogila. Po její pak smrti za dlúhý čas v tom lidu knížete nebylo. Prušané Vanda se utopila 89
mecské, tu kdež sú nyní Prušáci, poslal k ní snúbce, ji za manželku míti žádaje. Kte- ráž hned odepřela pravěci, že ona muže ne- žádá, neb jest svú čistotu bohům, jenž horami a vodami vládnú, obětovati slíbila. I poslal podruhé s týmž poselstvím, nebo aby jej sobě za muže vzala, aneb za nepřítele, že on bez meškání hned se s ní vojensky potkati míní, tím se domnívaje, že kněžnu Vandu bude moci ustrašiti. Kteráž nemeškavši vojsko Le- chův, to jest Polákuov sebrala a s nimi se proti Rythogorovi obrátila. Rythogorus posly své poslal Vandy žádaje, aby vojska svého i sebe tak hanebně i svévolně na zahubení nevydávala; Vanda poslům odpověděla, že se jest ona vítězstvím dobře ujistila. Poslové navrátivše se odpověď kněžny oznámili a je- mu, aby se domuov obrátil a navrátil, radili, protože proti krásné panně a výbornému lidu nespravedlivě jest bojovati umínil; toho ne- učiní-li, že on i lid jeho bude zahuben, pravili. Rythogorus vida, že svých ani prosbami, ani hruozami, aby proti Vandě bojovali, namlu- viti nemuož, vytáh svuoj meč z pošvy v svuoj život jej přede všemi ukrutně strčil a tu padev na zemi umřel a lid jeho se domuov navrátil. Navrátila se také i s svými Poláky Vanda v dobrém pokoji a zdraví a tu u města Krako- va mnohé vítězitedlné bohům svým obětova- la oběti. Jsúci pak na ten čas bludem svých bo- hů a zlých duchuov zlú správú svedena a ved- lé rady jich chtějíc tomu, aby její panenský stav nebyl proměněn a tělo porušeno, bohům vodním se sama obětovala a z mostu do řeky Visly dobrovolně vskočila a tu se utopila. Jejíž tělo nedaleko od Dlubně potoka naleze- no a tu v hrobě pochováno, kteréž místo až do dnešního dne slove Mogila. Po její pak smrti za dlúhý čas v tom lidu knížete nebylo. Prušané Vanda se utopila 89
Strana 90
Léta sedmistého bez jednoho třidcátého Léta toho kníže Přemysl všech Čechuov na svuoj dvuor zavolati rozkázal, o rozšiřování země maje s nimi mnohé rozmlúvaní, jim, aby sobě vsi, tvrze, hrady i města stavěli, ne- toliko radil, ale i přikazoval, příčinu oznamuje, jestliže by kdy nepřátelé jim do země mocí vešli, tu aby se mohli brániti a svého plemene českého nedali vyhubiti. Na tom zuostavši, knížeti z dobré rady poděkovali. Kněžna Li- buše, chtíci tomu, aby rada její také poslední nebyla, dřív než se rozešli, mezi ně vkročivši k nim pověděla řkúci: „Toto vám dávám za naučení: Mějte to za obyčej a při svém osazo- vání toho pilně šetřte, abyšte sobě místo vy- volovali a tu se osazovali, kdež byšte čtyři živly býti znali, totiž zemi plodnú, vodu zdra- vú, povětří příhodné a dříví k ohni dosti. Tuť vám také budú pastvy dobytkům, zvěř a ptá- ci za pokrm i ryb bez nedostatku." Léta sedmistého třidcátého Vrš Muž jeden velmi silný z rodu ještě Lechova, bratra Čechova, knížete knížetství kouřim- ského a potom polského, jménem Vrš, na Libín přišel a před kníže Přemysla a kněžnu Libuši předstúpiv žádal, aby mu dali své k tomu povolení, že by chtěl blíž od Libínu duom sobě a ves postaviti a tu že by se chtěl s vými bratřími a přátely osaditi, zakazuje se, že by chtěl se vší svú čeledí knížeti a kněžně v každém skutku býti pomocníkem. Oni slyší- ce jeho takové zakazování, i dali k tomu své povolení a on stavěl a tomu příbytku i vsi Vršovice jméno dal. A byl jest knížeti jako první rádce a pomocník při každém skutku, tak- že se jest tomu kníže Přemysl nemálo divil. Roku toho také Libuše, aby sobě krato- chvíl učinila, vyšla s svými pannami na vršek jeden, jenž slove Bezer, a tu při jejím krato- 90
Léta sedmistého bez jednoho třidcátého Léta toho kníže Přemysl všech Čechuov na svuoj dvuor zavolati rozkázal, o rozšiřování země maje s nimi mnohé rozmlúvaní, jim, aby sobě vsi, tvrze, hrady i města stavěli, ne- toliko radil, ale i přikazoval, příčinu oznamuje, jestliže by kdy nepřátelé jim do země mocí vešli, tu aby se mohli brániti a svého plemene českého nedali vyhubiti. Na tom zuostavši, knížeti z dobré rady poděkovali. Kněžna Li- buše, chtíci tomu, aby rada její také poslední nebyla, dřív než se rozešli, mezi ně vkročivši k nim pověděla řkúci: „Toto vám dávám za naučení: Mějte to za obyčej a při svém osazo- vání toho pilně šetřte, abyšte sobě místo vy- volovali a tu se osazovali, kdež byšte čtyři živly býti znali, totiž zemi plodnú, vodu zdra- vú, povětří příhodné a dříví k ohni dosti. Tuť vám také budú pastvy dobytkům, zvěř a ptá- ci za pokrm i ryb bez nedostatku." Léta sedmistého třidcátého Vrš Muž jeden velmi silný z rodu ještě Lechova, bratra Čechova, knížete knížetství kouřim- ského a potom polského, jménem Vrš, na Libín přišel a před kníže Přemysla a kněžnu Libuši předstúpiv žádal, aby mu dali své k tomu povolení, že by chtěl blíž od Libínu duom sobě a ves postaviti a tu že by se chtěl s vými bratřími a přátely osaditi, zakazuje se, že by chtěl se vší svú čeledí knížeti a kněžně v každém skutku býti pomocníkem. Oni slyší- ce jeho takové zakazování, i dali k tomu své povolení a on stavěl a tomu příbytku i vsi Vršovice jméno dal. A byl jest knížeti jako první rádce a pomocník při každém skutku, tak- že se jest tomu kníže Přemysl nemálo divil. Roku toho také Libuše, aby sobě krato- chvíl učinila, vyšla s svými pannami na vršek jeden, jenž slove Bezer, a tu při jejím krato- 90
Strana 91
chvílení přistúpil k ní duch věští. Kteráž opustivši kratochvíl, prst svuoj vztáhla a na duom a ves Vršovice ukázala a řekla: „Ach muže hanebného, kterýž v této zemi zplodí mnoho zlého! Z jeho rodu budú našeho kme- ne nenáviděti, jeho synové budou naše děti mordovati. Do našeho příbytku přijali sme Vrše lstivého jako hada, skrze to bude v na- šem rodu veliká váda. Tiť budú mých potom- kuov krev vylévati a ta nehoda bude dlúhý čas trvati.“ Služebnice, když sú se s svú paní na Libín navrátily, všecko to oznámily po- řádně knížeti Přemyslovi, kterýž podiviv se tomu rozkázal to v listy památné zapsati. Léta sedmistého třidcátého prvního Služebníci Přemyslovi, stojíce před svým kní- žetem, kratochvilné věci jemu rozprávěli, při tom oznamujíce, kterak kníže Čech velmi milován byl od lidu svého, také Krok, otec kněžny Libuše, že jest byl muž velmi spravedlivý a lid jej velmi miloval a pro tu milost, kterúž k ně- mu měli, duom slavný a město, jenž Budeč slove, před lety padesáti jemu k poctivosti posta- vili a on na něm jako mocný pán seďal. Přemysl, vyslyšav o věcech minulých, byl toho nemálo vdě- čen a rozkázal sobě kůň svuoj bílý osedlati. Pojav s sebú své služebníky, jel s nimi na to místo, o kterémž měl zprávu, a ohledav Budeč a jeho obyvatele, podivil se. A když se zase navra- coval, přijeli sú všickni na jedno přívrší mezi velikými stráněmi postavené. Jeden z služeb- níkův jeho, jménem Okrs, požádal jest kníže- te svého, aby mu to místo dal, že by chtěl so- bě tu hrad pevný postaviti. Kníže pro milost tu, kterúž měl k Okrsovi, dal jemu v tom své povolení a on hned pátého dne hrad sobě tu pevný založil a od svého jména dal jemu jmé- no Okrs, kterýžto až do dnešního dne od toho času Okoř jmenuje se. Budeč město Okoř 91
chvílení přistúpil k ní duch věští. Kteráž opustivši kratochvíl, prst svuoj vztáhla a na duom a ves Vršovice ukázala a řekla: „Ach muže hanebného, kterýž v této zemi zplodí mnoho zlého! Z jeho rodu budú našeho kme- ne nenáviděti, jeho synové budou naše děti mordovati. Do našeho příbytku přijali sme Vrše lstivého jako hada, skrze to bude v na- šem rodu veliká váda. Tiť budú mých potom- kuov krev vylévati a ta nehoda bude dlúhý čas trvati.“ Služebnice, když sú se s svú paní na Libín navrátily, všecko to oznámily po- řádně knížeti Přemyslovi, kterýž podiviv se tomu rozkázal to v listy památné zapsati. Léta sedmistého třidcátého prvního Služebníci Přemyslovi, stojíce před svým kní- žetem, kratochvilné věci jemu rozprávěli, při tom oznamujíce, kterak kníže Čech velmi milován byl od lidu svého, také Krok, otec kněžny Libuše, že jest byl muž velmi spravedlivý a lid jej velmi miloval a pro tu milost, kterúž k ně- mu měli, duom slavný a město, jenž Budeč slove, před lety padesáti jemu k poctivosti posta- vili a on na něm jako mocný pán seďal. Přemysl, vyslyšav o věcech minulých, byl toho nemálo vdě- čen a rozkázal sobě kůň svuoj bílý osedlati. Pojav s sebú své služebníky, jel s nimi na to místo, o kterémž měl zprávu, a ohledav Budeč a jeho obyvatele, podivil se. A když se zase navra- coval, přijeli sú všickni na jedno přívrší mezi velikými stráněmi postavené. Jeden z služeb- níkův jeho, jménem Okrs, požádal jest kníže- te svého, aby mu to místo dal, že by chtěl so- bě tu hrad pevný postaviti. Kníže pro milost tu, kterúž měl k Okrsovi, dal jemu v tom své povolení a on hned pátého dne hrad sobě tu pevný založil a od svého jména dal jemu jmé- no Okrs, kterýžto až do dnešního dne od toho času Okoř jmenuje se. Budeč město Okoř 91
Strana 92
Léta sedmistého třidcátého druhého Tetín město Tétka, dcera někdy Krokova, sestra Libušina, Slavoše, syna Vhodbojova, muže krásné po- stavy, jemuž ve vší té zemi osobú a silú žádný rovný nebyl, za muže pojala. Přemysla i sest- ry své Libuše, též i Káši na ten sňatek pozva- la. Tu bylo veliké do čtvrtého dne hodování, zvěřiny, ptákuov i ryb bez nedostatku; od medoviny a marce žádná žížeň nebyla; jedli a pili a hodovali, pokudž se komu líbilo. Po vykonání toho hodování Přemysl s Libuší, s slu- žebníky a služebnicemi na Libín se navrátili. Toho roku brzo po vykonání toho hodová- ní Tétka rozkázala město Tetín postaviti a ši- rokými a vysokými valy je osypati a vodu z jedné studnice prudkého pramene kázala až na ryňk městský s nemalým nákladem při- vésti a tu s svým mužem Slavošem a s svou čele- dí mnohá léta pokojně seděla. Léta sedmistého třidcátého třetího sešli jsú se starší a znamenitější obyvatelé české země dosti u velikém počtu ponuknu- tím nějakého Dolislava, jenž byl z rodu Hra- bova, na dvuor knížete svého a žádali jsú jeho, též i kněžny Libuše, poněvadž oba mají budúcích věcí skrze jích bohy poznání, aby věštbami svými to jím oznámili, kde by v taj- ných místech kovové stříbra neb zlata své položení měli. Přemysl vyslyšav žádost roz- kázal všem, aby na svá obydlé odešli a v pat- náctý den aby se zase navrátili. Když jsú pak přišli a na dvuor puštěni byli, kníže jsú na své stolici knížetské seděti uzřeli a kněžnu vedlé něho, ana drží v své ruce zlatú žábu. I řekl jest kníže Přemysl k lidu svému: „Slyšte slova své mateře, tať vás i vaše potomky svou řečí obohatí.“ Tu povstavši Libuše málo dále poodešla a zastavila se na jedné vysoké nad řekou Vhltavou skále a obrátivši se k západu Proroctví Libuše o horách a o kovích 92
Léta sedmistého třidcátého druhého Tetín město Tétka, dcera někdy Krokova, sestra Libušina, Slavoše, syna Vhodbojova, muže krásné po- stavy, jemuž ve vší té zemi osobú a silú žádný rovný nebyl, za muže pojala. Přemysla i sest- ry své Libuše, též i Káši na ten sňatek pozva- la. Tu bylo veliké do čtvrtého dne hodování, zvěřiny, ptákuov i ryb bez nedostatku; od medoviny a marce žádná žížeň nebyla; jedli a pili a hodovali, pokudž se komu líbilo. Po vykonání toho hodování Přemysl s Libuší, s slu- žebníky a služebnicemi na Libín se navrátili. Toho roku brzo po vykonání toho hodová- ní Tétka rozkázala město Tetín postaviti a ši- rokými a vysokými valy je osypati a vodu z jedné studnice prudkého pramene kázala až na ryňk městský s nemalým nákladem při- vésti a tu s svým mužem Slavošem a s svou čele- dí mnohá léta pokojně seděla. Léta sedmistého třidcátého třetího sešli jsú se starší a znamenitější obyvatelé české země dosti u velikém počtu ponuknu- tím nějakého Dolislava, jenž byl z rodu Hra- bova, na dvuor knížete svého a žádali jsú jeho, též i kněžny Libuše, poněvadž oba mají budúcích věcí skrze jích bohy poznání, aby věštbami svými to jím oznámili, kde by v taj- ných místech kovové stříbra neb zlata své položení měli. Přemysl vyslyšav žádost roz- kázal všem, aby na svá obydlé odešli a v pat- náctý den aby se zase navrátili. Když jsú pak přišli a na dvuor puštěni byli, kníže jsú na své stolici knížetské seděti uzřeli a kněžnu vedlé něho, ana drží v své ruce zlatú žábu. I řekl jest kníže Přemysl k lidu svému: „Slyšte slova své mateře, tať vás i vaše potomky svou řečí obohatí.“ Tu povstavši Libuše málo dále poodešla a zastavila se na jedné vysoké nad řekou Vhltavou skále a obrátivši se k západu Proroctví Libuše o horách a o kovích 92
Strana 93
slunce, i řekla: „Vidím vrch Březovaj, kterýž jest stříbra vnitř plnaj, toho vy i váš rod bude- te užívati, jestliže nedáte od západu slunce li- dem nad ním panovati; váš rod tudy bude se množiti a cizí národové budou se vám klaně- ti.“ Obrátivši se na levou stranu proti poledni řekla: „Vidím vrch Jílovaj, ten vám bude jako svět nový, tuť jest veliká hojnost zlata, odtuď bude vaše země svatá. To vám nezhy- ne, leč láska mezi vámi mine, mord vám uško- dí, všecky bohy hněvivé na vás vzbudí.“ Opět obrátivši se na levou stranu k východu slunce řekla: „Vidím horu tříhřbetú, ana stříbro z sebe vydává, tu hojnost jeho bude bez míry; ale že má tři hřbety, třikrát stříbro sejde a za- se tříkrát vzajde; mědi krásné přitom vidím velikú oblohu, vám to všecko i vašim budú- cím zaslíbiti mohu.“ Obrátivši se ještě k levé straně na puol noci i řekla: „Hle, hyn vidím ještě horu Krupnatú, na cajn a volovo velmi bohatú, toť jsú vám skrze mne bohové věděti dali, abyšte se nevadíce toho v lásce a v pokoji užívali.“ Obrátivši se zase na pravou stranu, několik kročejuov učinivši, na své místo se posadivši, řekla: „Zlata, stříbra, mědi, žele- za, cajnu, volova, litiny, těch všech sedmi kovův dosti, chleba budete míti do sytosti. Z takového oznámení poděkovavše kněžně a knížeti svému rozešli jsú se každý na svá obydlé. Jílovaj Hora Kutná Krupka Březový vrch Léta sedmistého třidcátého čtvrtého Počali sú valně Čechové na horách dělati, zlata a stříbra dobývajíce a za to věci sobě potřebné od Moravanův a Němcův kupujíce, neb toho, čehož v své vlasti neměli, odjinud musili jednati. Múdřejší někteří pilně se na Libuši vyptavše na vrch Jílovaj, jaký by byl v svém zpuosobu, po její zprávě několik hoj- ných pramenuov nalezli a mnoho odtuď kněž- ně Libuši zlata přinášeli. Jílovaj 93
slunce, i řekla: „Vidím vrch Březovaj, kterýž jest stříbra vnitř plnaj, toho vy i váš rod bude- te užívati, jestliže nedáte od západu slunce li- dem nad ním panovati; váš rod tudy bude se množiti a cizí národové budou se vám klaně- ti.“ Obrátivši se na levou stranu proti poledni řekla: „Vidím vrch Jílovaj, ten vám bude jako svět nový, tuť jest veliká hojnost zlata, odtuď bude vaše země svatá. To vám nezhy- ne, leč láska mezi vámi mine, mord vám uško- dí, všecky bohy hněvivé na vás vzbudí.“ Opět obrátivši se na levou stranu k východu slunce řekla: „Vidím horu tříhřbetú, ana stříbro z sebe vydává, tu hojnost jeho bude bez míry; ale že má tři hřbety, třikrát stříbro sejde a za- se tříkrát vzajde; mědi krásné přitom vidím velikú oblohu, vám to všecko i vašim budú- cím zaslíbiti mohu.“ Obrátivši se ještě k levé straně na puol noci i řekla: „Hle, hyn vidím ještě horu Krupnatú, na cajn a volovo velmi bohatú, toť jsú vám skrze mne bohové věděti dali, abyšte se nevadíce toho v lásce a v pokoji užívali.“ Obrátivši se zase na pravou stranu, několik kročejuov učinivši, na své místo se posadivši, řekla: „Zlata, stříbra, mědi, žele- za, cajnu, volova, litiny, těch všech sedmi kovův dosti, chleba budete míti do sytosti. Z takového oznámení poděkovavše kněžně a knížeti svému rozešli jsú se každý na svá obydlé. Jílovaj Hora Kutná Krupka Březový vrch Léta sedmistého třidcátého čtvrtého Počali sú valně Čechové na horách dělati, zlata a stříbra dobývajíce a za to věci sobě potřebné od Moravanův a Němcův kupujíce, neb toho, čehož v své vlasti neměli, odjinud musili jednati. Múdřejší někteří pilně se na Libuši vyptavše na vrch Jílovaj, jaký by byl v svém zpuosobu, po její zprávě několik hoj- ných pramenuov nalezli a mnoho odtuď kněž- ně Libuši zlata přinášeli. Jílovaj 93
Strana 94
Obraz z zlata V Česném vrchu pod Jílovým Rymboš, syn Hoďův, zlato kopaje, velikú vrstvu jeho nalez a po své čeledi knížeti poslal, kteréž když na váhu bylo vloženo, více než kněžna i kníže vážilo. Tu kněžna velikú chválu vzdala bo- hům horním a v povětří veliké oběti činila pro tu příčinu, že se jest tak v pravdě nalezlo, což ona předpověděla. Kníže a kněžna ura- divše se spolu rozkázali sú rypáka povolati, jemu zlato ukázavše dali z něho veliký k po- dobenství člověka sedícího na stolici udělati obraz. Rypák jako muž místerný velmi krásnú postavu učinil, kněžna Libuše a kníže Přemysl, davše obvláštní příbytek tomu obrazu učiniti, v tom tajném místě jej postaviti dali a velikú poctivost jemu činili, vlasy a nehty časem sobě obřezujíce na uhlé kladli a před ním pálili, Zelú jemu říkali. Zelú modla e ☞ Léta sedmistého třidcátého pátého Libuše, vzavši nějaké od svých bohuov skrze obět, kterúž činila před Zelú, oznámení, žá- dala Přemysla, aby všech starších a vzáctněj- ších obyvateluov své země na dvůr před Libín zavolati rozkázal. Kteříž když se sešli, Libuše, posadivši se vedlé knížete svého, všemu 94
Obraz z zlata V Česném vrchu pod Jílovým Rymboš, syn Hoďův, zlato kopaje, velikú vrstvu jeho nalez a po své čeledi knížeti poslal, kteréž když na váhu bylo vloženo, více než kněžna i kníže vážilo. Tu kněžna velikú chválu vzdala bo- hům horním a v povětří veliké oběti činila pro tu příčinu, že se jest tak v pravdě nalezlo, což ona předpověděla. Kníže a kněžna ura- divše se spolu rozkázali sú rypáka povolati, jemu zlato ukázavše dali z něho veliký k po- dobenství člověka sedícího na stolici udělati obraz. Rypák jako muž místerný velmi krásnú postavu učinil, kněžna Libuše a kníže Přemysl, davše obvláštní příbytek tomu obrazu učiniti, v tom tajném místě jej postaviti dali a velikú poctivost jemu činili, vlasy a nehty časem sobě obřezujíce na uhlé kladli a před ním pálili, Zelú jemu říkali. Zelú modla e ☞ Léta sedmistého třidcátého pátého Libuše, vzavši nějaké od svých bohuov skrze obět, kterúž činila před Zelú, oznámení, žá- dala Přemysla, aby všech starších a vzáctněj- ších obyvateluov své země na dvůr před Libín zavolati rozkázal. Kteříž když se sešli, Libuše, posadivši se vedlé knížete svého, všemu 94
Strana 95
lidu přistojícímu najprvé nedostatek svého zdraví oznámila, že jí její osudové táhnou, aby opustíc lidi smrtedlné s bohy nesmrtedl- nými se radovala, pravila. Přitom veliké uči- nila děkování všemu lidu, že jsou k ní víru a poslušenství zachovali, žádajíci, aby též činili Přemyslovi, knížeti pánu svému. Pře- myslovi pak mnoho dobrého i zlého budúcí- ho, co se má jemu přihoditi, také oznámila a přitom prosila, aby měl strpení, že zlých věcí bude dobré skončení. Obrátivši se k synu svému Nezamyslovi, mládenečkovi deset let majícímu, prstem pohrozila, otci svému aby poslušenství zachoval, přísně přikázala. Slu- žebnicem svým Vlastislavě a Častavě i jiným nohsledám hojnou mzdu za službu zlatem a stříbrem zaplativši na zemi se položila a umřela. Tu křik zšel od každého malého i velikého, chudého i bohatého, všickni plakali a rozličně naříkali, každý chtěje radějí umříti, jediné aby Libuše živa byla. Přemysl, také nemálo teskliv jsa, kázal služebnicem jejím tělo její v drahý oděv obléci a v truhlu vložiti; pět grošův zlaté mince do měšce usněného vloživ dal služebnicem, aby do její levé ruky měšec ten vložily, řka: „Toto ona má dnes bohu nezná- mému obětovati.“ Dáti jí rozkázal také dva groše mince stříbrné do ruky pravé, jeden vuodci a druhý plavci aby bez meškání dala. Kázav truhlu zavříti, dal ji dobře smolú a klím oblepiti a do Libice vézti a poctivě před vraty dvoru jejího (tak, jakž žádala) pohře- biti a na najtvrdším kameni jejího důstojenství a prvního spravování nápis rozkázal rypákovi napsati. Libuše umřela Pohřeb Libuše Léta sedmistého třidcátého šestého Vlastislava, jinák Vlásta, služebnice někdy Libušina, s jinými mnohými pannami zna- menavše, že po smrti Libuše již nejsou od Vlasta pannám radila 95
lidu přistojícímu najprvé nedostatek svého zdraví oznámila, že jí její osudové táhnou, aby opustíc lidi smrtedlné s bohy nesmrtedl- nými se radovala, pravila. Přitom veliké uči- nila děkování všemu lidu, že jsou k ní víru a poslušenství zachovali, žádajíci, aby též činili Přemyslovi, knížeti pánu svému. Pře- myslovi pak mnoho dobrého i zlého budúcí- ho, co se má jemu přihoditi, také oznámila a přitom prosila, aby měl strpení, že zlých věcí bude dobré skončení. Obrátivši se k synu svému Nezamyslovi, mládenečkovi deset let majícímu, prstem pohrozila, otci svému aby poslušenství zachoval, přísně přikázala. Slu- žebnicem svým Vlastislavě a Častavě i jiným nohsledám hojnou mzdu za službu zlatem a stříbrem zaplativši na zemi se položila a umřela. Tu křik zšel od každého malého i velikého, chudého i bohatého, všickni plakali a rozličně naříkali, každý chtěje radějí umříti, jediné aby Libuše živa byla. Přemysl, také nemálo teskliv jsa, kázal služebnicem jejím tělo její v drahý oděv obléci a v truhlu vložiti; pět grošův zlaté mince do měšce usněného vloživ dal služebnicem, aby do její levé ruky měšec ten vložily, řka: „Toto ona má dnes bohu nezná- mému obětovati.“ Dáti jí rozkázal také dva groše mince stříbrné do ruky pravé, jeden vuodci a druhý plavci aby bez meškání dala. Kázav truhlu zavříti, dal ji dobře smolú a klím oblepiti a do Libice vézti a poctivě před vraty dvoru jejího (tak, jakž žádala) pohře- biti a na najtvrdším kameni jejího důstojenství a prvního spravování nápis rozkázal rypákovi napsati. Libuše umřela Pohřeb Libuše Léta sedmistého třidcátého šestého Vlastislava, jinák Vlásta, služebnice někdy Libušina, s jinými mnohými pannami zna- menavše, že po smrti Libuše již nejsou od Vlasta pannám radila 95
Strana 96
Vidovle hora Přemysla ani od žádného v žádné vážnosti, nébrž ani muží z ních své posměchy mají, pravíce: „Kde jest vaše paní, kteréž jsme my se i vám klaněti musili? Hle, již jsú se ty vám věci nazpátek obrátily, neb vy na tento čas nemáte žádného příbytku ani obránce, ale jako ovce bludné sem i tam běháte. Vlásta to slyšeci času jarního svých tovary- šek k sobě povolala a s ními na jednu horu, jenž Vidovle slove, vešla. A tu se všem roz- kázavši posaditi a sama stojeci takto k ním mluvila: „Nuže, milé panny, teď jsme vyšly na horu Vidovli, abychom sobě rozvážily naší velikú nevoli. Libuše kněžna a paní naše již jest nám umřela a tudy nám naší svobody naděje odňata; co máme činiti, raďte, prosím, kudy by ta svoboda mohla nám napravena a navrácena býti. Známť já jistě, že Přemysl, kníže volený, jest muž v své mysli dosti zuoři- vý: byť se byl poněkud neobával Libuše, Tét- ky i Káši, jích zvláštního umění, bylť by za- jisté divně svú moc ukazovati chtěl a zvláště našeho pohlaví nic by sobě nevážil. Syn pak jeho Nezamysl, jemu z Libuše narozený, kte- rýž nyní pod jeho správou jest, budeť jeho on k tomu potahovati a cvičiti, aby nás sobě ještě méně vážil. Seznalať jsem já to, když ještě kněžna milostivá živa byla, i nyní uznávám, že nám zlé věci nastávají. Protož co činiti máme, tuto uradíce se voznamte. Zdá-li se vám tak nechati, já také nechám, pakli co jiného před sebe vzíti chcete a té svobody nám pohledati, to při tom stuoj.“ A tak své řeči konec učinila. Stratka jako mezi jinými múdřejší povstavši i řekla: „Vlastislavo, ctná a šlechetná panno, nyní jsú tyto ctné panny tomu z tvých slov vyrozuměly i já také, že nic jiného nehledáš, aniž co jiného obmajšlíš, jediné naší pocti- vost a svobodu a z této nesvobody, v kterúž sme (však ne svévolně) uvedeny, aby nás vy- vedla, abychom v té jako prvé svobodě pře- bývaly. Paní zajisté naše toho, kdož se jí líbil, 96
Vidovle hora Přemysla ani od žádného v žádné vážnosti, nébrž ani muží z ních své posměchy mají, pravíce: „Kde jest vaše paní, kteréž jsme my se i vám klaněti musili? Hle, již jsú se ty vám věci nazpátek obrátily, neb vy na tento čas nemáte žádného příbytku ani obránce, ale jako ovce bludné sem i tam běháte. Vlásta to slyšeci času jarního svých tovary- šek k sobě povolala a s ními na jednu horu, jenž Vidovle slove, vešla. A tu se všem roz- kázavši posaditi a sama stojeci takto k ním mluvila: „Nuže, milé panny, teď jsme vyšly na horu Vidovli, abychom sobě rozvážily naší velikú nevoli. Libuše kněžna a paní naše již jest nám umřela a tudy nám naší svobody naděje odňata; co máme činiti, raďte, prosím, kudy by ta svoboda mohla nám napravena a navrácena býti. Známť já jistě, že Přemysl, kníže volený, jest muž v své mysli dosti zuoři- vý: byť se byl poněkud neobával Libuše, Tét- ky i Káši, jích zvláštního umění, bylť by za- jisté divně svú moc ukazovati chtěl a zvláště našeho pohlaví nic by sobě nevážil. Syn pak jeho Nezamysl, jemu z Libuše narozený, kte- rýž nyní pod jeho správou jest, budeť jeho on k tomu potahovati a cvičiti, aby nás sobě ještě méně vážil. Seznalať jsem já to, když ještě kněžna milostivá živa byla, i nyní uznávám, že nám zlé věci nastávají. Protož co činiti máme, tuto uradíce se voznamte. Zdá-li se vám tak nechati, já také nechám, pakli co jiného před sebe vzíti chcete a té svobody nám pohledati, to při tom stuoj.“ A tak své řeči konec učinila. Stratka jako mezi jinými múdřejší povstavši i řekla: „Vlastislavo, ctná a šlechetná panno, nyní jsú tyto ctné panny tomu z tvých slov vyrozuměly i já také, že nic jiného nehledáš, aniž co jiného obmajšlíš, jediné naší pocti- vost a svobodu a z této nesvobody, v kterúž sme (však ne svévolně) uvedeny, aby nás vy- vedla, abychom v té jako prvé svobodě pře- bývaly. Paní zajisté naše toho, kdož se jí líbil, 96
Strana 97
za manžela sobě volila a k tomu všecka země jí povoliti musila. Měvši jej za muže, proto její poctivost a svoboda nebyla umenšena. Zdaliž nevíme, že i Přemysla ona svou ra- dou spravovala? Na tento čas bez pochyby že Přemysl i rod jeho budou sobě chtíti ženy voliti; protož, aby nám takové volení nebylo tudy odjato, vidí mi se za slušné, aby ty, Vlás- to, poslala k Přemyslovi a já také pošli k Hyn- chvojovi, že tomu chcme, aby oni naši manže- lé byli. Jestliže svolé oni jako hlavnější, již tu počátek naší svobody a toho volení bude, pakli nás nechtěním potupí, budeme míti k nim příčinu. Svolé-li, jistě věz, že bude nám vždycky na budoucí čas volení.“ Vlásta odpověděla: „O šlechetná panno, odkuď tobě ta rada, kteráž mi se velmi dobře i těmto všem pannám tuto sedícím líbí? Tu hned jsú poslaly Budeslávku, Všemilu, Hrávku a Pětisílu, dívky velmi výmluvné, kteréž velmi poctivě a pokorně panenský stav a ženské pohlaví před Přemyslem vy- chvalujíce to, což jím od jiných poručeno bylo, mluvily. Při tom vuoli a žádost Vlastislavy a Stratky oznamujíce, za milostivou na to odpověd žádaly. Přemysl a Hynchvoj málo odstúpivše na to se poradili a hned pannám na jích poselství odpověd dali těmito slovy: „Panny krásné, svým pannám, od kterýchž jste k nám s poselstvím přišly, povězte: Bude- li se Přemyslovi Vlásta a Hynchvojovi Stratka líbiti, že to budou moci učiniti.“ Když se pak poslané navrátily a odpověd, kteráž jím dána, oznámily, z toho se Vlásta velmi rozhněvala a jako lítá lvice před jinými pannami řvala, pravěci: „Bíte, zabíte, žádného neživte!“ Ro- zešly jsú se panny ty na svá obydlé, příhod- nějšího času a lepšího štěstí očekávajíce. Dívky chtěly muže voliti 97
za manžela sobě volila a k tomu všecka země jí povoliti musila. Měvši jej za muže, proto její poctivost a svoboda nebyla umenšena. Zdaliž nevíme, že i Přemysla ona svou ra- dou spravovala? Na tento čas bez pochyby že Přemysl i rod jeho budou sobě chtíti ženy voliti; protož, aby nám takové volení nebylo tudy odjato, vidí mi se za slušné, aby ty, Vlás- to, poslala k Přemyslovi a já také pošli k Hyn- chvojovi, že tomu chcme, aby oni naši manže- lé byli. Jestliže svolé oni jako hlavnější, již tu počátek naší svobody a toho volení bude, pakli nás nechtěním potupí, budeme míti k nim příčinu. Svolé-li, jistě věz, že bude nám vždycky na budoucí čas volení.“ Vlásta odpověděla: „O šlechetná panno, odkuď tobě ta rada, kteráž mi se velmi dobře i těmto všem pannám tuto sedícím líbí? Tu hned jsú poslaly Budeslávku, Všemilu, Hrávku a Pětisílu, dívky velmi výmluvné, kteréž velmi poctivě a pokorně panenský stav a ženské pohlaví před Přemyslem vy- chvalujíce to, což jím od jiných poručeno bylo, mluvily. Při tom vuoli a žádost Vlastislavy a Stratky oznamujíce, za milostivou na to odpověd žádaly. Přemysl a Hynchvoj málo odstúpivše na to se poradili a hned pannám na jích poselství odpověd dali těmito slovy: „Panny krásné, svým pannám, od kterýchž jste k nám s poselstvím přišly, povězte: Bude- li se Přemyslovi Vlásta a Hynchvojovi Stratka líbiti, že to budou moci učiniti.“ Když se pak poslané navrátily a odpověd, kteráž jím dána, oznámily, z toho se Vlásta velmi rozhněvala a jako lítá lvice před jinými pannami řvala, pravěci: „Bíte, zabíte, žádného neživte!“ Ro- zešly jsú se panny ty na svá obydlé, příhod- nějšího času a lepšího štěstí očekávajíce. Dívky chtěly muže voliti 97
Strana 98
Léta sedmistého třidcátého sedmého Motola zabily dívky Muž jeden mezi jinými silú a mužností se velmi stkvěl, jemuž bylo jméno Motol. Ten, maje veliká stáda krav a voluov, kázal sobě byl času předešlého dvuor krásný a velmi ohrazený v jednom údolí postaviti a dal jemu jméno Motol a tu s mnohú čeledí pokojně obýval. Času jednoho Vlásta s pannami před- řečenými opět na horu Vidovli se vyvedla, kteréž mezi sebú mnohá a horlivá měly roz- mlúvaní, o záhubu mužuov všech jim od- porných smýšlejíce. Na tom sú zuostaly, aby desátého dne tu na témž místě se postavily a nalézti daly, každá s mečem připásaným aneb s lučištěm hotovým. Sešly sú se ke dni určitému. Opět Vlásta činila mnohá napomínaní od poledne až do večera, jích srdcí proti mužům svými slovy pozdvihajíc a v mužnosti je upevňujíc. Času večerního šly sú všecky společně až ke dvoru Motolovu; tajně do dvora všedše a hřmotně do domu vskočivše Motola, toho muže stateč- ného, se zmocnily a jej zabily, též i jeho čeled všecku zmordovaly a příbytek ten sebú osadily. Po některém pak času ten hanebný skutek když byl Přemyslovi oznámen, tomu se ne- málo podivil a zavolav svého najvěrnějšího služebníka Pomnikvasa, k Vlástě do Motola, aby jí pozval na hodování, poslal. Ten chtěje své poselství při Vlástě užitečně zpuosobiti, před ní se nízko uklonil a od Přemysla dobré- ho přátelství vzkazovati počal. Ona uslyšavši Přemysla jmenovati, hned se z toho hněvem rozpálila, kázavši Pomnikvasa chytiti, nos i rty jemu obřezati rozkázala. Kterýž když se navrátil, Přemysl toho nerád vida, co se stalo, velmi litoval a Vlástě po jedné dívce vzkázal, že jest toho muži dobrému a poslu neměla učiniti, že chce se jí zase touž věcí odplatiti. Vlásta zasmávši se hned rozkázala dvuor Motol pevnú zdí ohraditi tak, aby ji tu Přemysl ani jiný žádný nemohl dobyti. Motol 98
Léta sedmistého třidcátého sedmého Motola zabily dívky Muž jeden mezi jinými silú a mužností se velmi stkvěl, jemuž bylo jméno Motol. Ten, maje veliká stáda krav a voluov, kázal sobě byl času předešlého dvuor krásný a velmi ohrazený v jednom údolí postaviti a dal jemu jméno Motol a tu s mnohú čeledí pokojně obýval. Času jednoho Vlásta s pannami před- řečenými opět na horu Vidovli se vyvedla, kteréž mezi sebú mnohá a horlivá měly roz- mlúvaní, o záhubu mužuov všech jim od- porných smýšlejíce. Na tom sú zuostaly, aby desátého dne tu na témž místě se postavily a nalézti daly, každá s mečem připásaným aneb s lučištěm hotovým. Sešly sú se ke dni určitému. Opět Vlásta činila mnohá napomínaní od poledne až do večera, jích srdcí proti mužům svými slovy pozdvihajíc a v mužnosti je upevňujíc. Času večerního šly sú všecky společně až ke dvoru Motolovu; tajně do dvora všedše a hřmotně do domu vskočivše Motola, toho muže stateč- ného, se zmocnily a jej zabily, též i jeho čeled všecku zmordovaly a příbytek ten sebú osadily. Po některém pak času ten hanebný skutek když byl Přemyslovi oznámen, tomu se ne- málo podivil a zavolav svého najvěrnějšího služebníka Pomnikvasa, k Vlástě do Motola, aby jí pozval na hodování, poslal. Ten chtěje své poselství při Vlástě užitečně zpuosobiti, před ní se nízko uklonil a od Přemysla dobré- ho přátelství vzkazovati počal. Ona uslyšavši Přemysla jmenovati, hned se z toho hněvem rozpálila, kázavši Pomnikvasa chytiti, nos i rty jemu obřezati rozkázala. Kterýž když se navrátil, Přemysl toho nerád vida, co se stalo, velmi litoval a Vlástě po jedné dívce vzkázal, že jest toho muži dobrému a poslu neměla učiniti, že chce se jí zase touž věcí odplatiti. Vlásta zasmávši se hned rozkázala dvuor Motol pevnú zdí ohraditi tak, aby ji tu Přemysl ani jiný žádný nemohl dobyti. Motol 98
Strana 99
Léta sedmistého třidcátého osmého Vlásta v své pýše se velmi vyvyšovala, den ode dne o to smajšlejíci, kterak by Přemysla i jiné muže všecky pod svú moc přivedla. Mnohé své tovaryšky po krajích a vsech rozeslala, aby sprostné dívky namlúvaly a je na Motol přivedly. Když pak nemalý počet dívek na- hromaždila, každé se, co by najlépe dělati uměla, otázala. Jednoho času uvedla je na jednu vysokú horu proti Libínu z druhé strany řeky Vhlta- vy a tu rozkázala některým dříví veliké pod- tínati a některým kamení lámati, jiným vápno páliti a jiným písek voziti, jiným opět zdi dě- lati, jiným také příkopy lámati, takže sú tu velmi v brzkém času hrad velmi vysoký a pev- ný a na ten čas jako nedobytý postavily, k kte- rémužto dílu žádná ruka mužská se nepřiči- nila. Vlásta uhlédavši hrad výborný dívčíma rukama učiněný, dala jemu jméno Děvín proto, neb panny na ten čas děvice sluly. Děvín hrad ☞ M H Z toho hradu dívky okročně na koních jezdíce počaly veliké škody mužům činiti, s kteréž býti mohly, loupily je i mordovaly. Kázala také Vlásta před hradem široký plac udělati, tu se cvičily dívky s dřívím na koních 99
Léta sedmistého třidcátého osmého Vlásta v své pýše se velmi vyvyšovala, den ode dne o to smajšlejíci, kterak by Přemysla i jiné muže všecky pod svú moc přivedla. Mnohé své tovaryšky po krajích a vsech rozeslala, aby sprostné dívky namlúvaly a je na Motol přivedly. Když pak nemalý počet dívek na- hromaždila, každé se, co by najlépe dělati uměla, otázala. Jednoho času uvedla je na jednu vysokú horu proti Libínu z druhé strany řeky Vhlta- vy a tu rozkázala některým dříví veliké pod- tínati a některým kamení lámati, jiným vápno páliti a jiným písek voziti, jiným opět zdi dě- lati, jiným také příkopy lámati, takže sú tu velmi v brzkém času hrad velmi vysoký a pev- ný a na ten čas jako nedobytý postavily, k kte- rémužto dílu žádná ruka mužská se nepřiči- nila. Vlásta uhlédavši hrad výborný dívčíma rukama učiněný, dala jemu jméno Děvín proto, neb panny na ten čas děvice sluly. Děvín hrad ☞ M H Z toho hradu dívky okročně na koních jezdíce počaly veliké škody mužům činiti, s kteréž býti mohly, loupily je i mordovaly. Kázala také Vlásta před hradem široký plac udělati, tu se cvičily dívky s dřívím na koních 99
Strana 100
harcovati, z lukuov zpředu i zadu střéleti, meči užitečně šermovati a tak krátce, že žád- ný skutek rytířský jím neznámý nebyl. Jednoho pak dne na vyšší místo toho hradu tu, kdež byl široký palác, Vlásta vstúpila a ja- ko kněžna na krásné stolici se pod oponou posadila a dívky od najmenší až do najvětší všecky svolavši k ním takto mluvila: „Nuže, milé panny, krásné stvoření, nad vás v světě nic kraššího není. Pohleďtež na mne, na svou paní, a vězte jistě, že budete se mnou míti utěšení. Víte dobře, že Libuše, dokudž živa byla, všecku tuto zemi sama spravovala; roz- važte, prosím, jaká jest z toho našemu pohlaví poctivost byla. Jistě vězte, kdybych já spolu s vámi tomu přivésti mohla, aby tato země mnú byla spravována, jaká by na tento čas vám chvála byla, kteráž by se den ode dne více a více rozmáhala. Protož, mé milé ses- třičky, radte i pomáhajte, neb já pro vaši poctivost statku mého i hrdla nebudu litovati vynaložiti.“ Panny odpověděly: „Ctná kněž- no! Bojuj pro svú i naši poctivost a my budem pomáhati a bohové naši také budú s námi proti těm bradáčům bojovati. Když pak hrad Děvín byl dokonán a pevnú zdí ohrazen a dostatečně obilím našpižován, oděním také i všelikterakú zbrojí opatřen, Vlásta své umění všem dívkám oznámila a učinivši slavný kvas, po obědě takto promluvila: „Mé milé družičky! Vím, že některé o tom dobrou vědomost máte, že kněžna Libuše, paní něk- dy naše, věštbami všeckny lidi daleko přesa- hovala, takže jí žádná žena v poznání věcí budúcích rovna nebyla. Mneť to tajno není; což ona uměla, to já umím: s bohy lesními, vodními, větrnými i temnými já mohu míti častá rozmlúvaní; kto mne z lidí smrtedlných chce oklamati? Tétky pak, sestry Libušiny, všelikteraká kouzla, zaklínaní, čarování i na- vazování mně sú u veliké známosti. Káša, sestra také Libušina, v lékařství a v poznání bylin i všelikterakého podzemního koření 100
harcovati, z lukuov zpředu i zadu střéleti, meči užitečně šermovati a tak krátce, že žád- ný skutek rytířský jím neznámý nebyl. Jednoho pak dne na vyšší místo toho hradu tu, kdež byl široký palác, Vlásta vstúpila a ja- ko kněžna na krásné stolici se pod oponou posadila a dívky od najmenší až do najvětší všecky svolavši k ním takto mluvila: „Nuže, milé panny, krásné stvoření, nad vás v světě nic kraššího není. Pohleďtež na mne, na svou paní, a vězte jistě, že budete se mnou míti utěšení. Víte dobře, že Libuše, dokudž živa byla, všecku tuto zemi sama spravovala; roz- važte, prosím, jaká jest z toho našemu pohlaví poctivost byla. Jistě vězte, kdybych já spolu s vámi tomu přivésti mohla, aby tato země mnú byla spravována, jaká by na tento čas vám chvála byla, kteráž by se den ode dne více a více rozmáhala. Protož, mé milé ses- třičky, radte i pomáhajte, neb já pro vaši poctivost statku mého i hrdla nebudu litovati vynaložiti.“ Panny odpověděly: „Ctná kněž- no! Bojuj pro svú i naši poctivost a my budem pomáhati a bohové naši také budú s námi proti těm bradáčům bojovati. Když pak hrad Děvín byl dokonán a pevnú zdí ohrazen a dostatečně obilím našpižován, oděním také i všelikterakú zbrojí opatřen, Vlásta své umění všem dívkám oznámila a učinivši slavný kvas, po obědě takto promluvila: „Mé milé družičky! Vím, že některé o tom dobrou vědomost máte, že kněžna Libuše, paní něk- dy naše, věštbami všeckny lidi daleko přesa- hovala, takže jí žádná žena v poznání věcí budúcích rovna nebyla. Mneť to tajno není; což ona uměla, to já umím: s bohy lesními, vodními, větrnými i temnými já mohu míti častá rozmlúvaní; kto mne z lidí smrtedlných chce oklamati? Tétky pak, sestry Libušiny, všelikteraká kouzla, zaklínaní, čarování i na- vazování mně sú u veliké známosti. Káša, sestra také Libušina, v lékařství a v poznání bylin i všelikterakého podzemního koření 100
Strana 101
i moci jich od lidí v tom dospělá jest býti pra- vena. Ale jistě vězte, že jest mně ona nikdá v tom rovna nebyla. A tak krátce, co sú ony 6 tři uměly, to já sama umím a nad to více.“ A tu hned podala všem dívkám nápoje kouz- lami připraveného, takže kteráž se jeho na- pila, každá na bratra i na otce vlastního jako na vzteklého psa nevražila a všemu mužské- mu pohlaví se až do smrti protivila. I zkříkly sú všecky jedním hlasem: „Výbornáť jest řeč, kterúž mluvila Vlástislava; chcme tak učiniti a věrně pomáhati!“ A hned potom počaly z toho hradu časté sjezdy činiti a muže na cestách mordovati. Přemysl kníže o tom, co se děje, od svých věrných gruntovní zprávu maje, všech Če- chuov k sobě na sněm povolal, takovú neřest, která se v jeho zemi páše, všem oznámil a nad- to, že z toho má přijíti všem té země obyva- teluom veliké nebezpečenství, a řka: „Viděl sem u vidění nočním, ana dívka jedna z těch přede mnú stála a krvavého mi nápoje píti v koflíku podávala.“ Muží všickni tomu se zasmáli a sen i řeč knížete svého v smích obrá- tili a každý na své obydlé se rozjeli. Léta sedmistého třidcátého devátého veliká nešlechetnost se v české zemi páchala tak, že dívky mužuom tímto obyčejem velikú škodu činily. Když uslyšaly, že by některý muž s svou ženou velmi dobře byl, toho jsú hned na hrad Děvín jako pod glajtem bez- pečnosti pozvaly. A když jemu hody učinily, hned jsú vtom jiné dívky k jeho ženě poslaly pravíce, že muž její tam na Děvíně jinou ženu sobě zasnubuje a ji že úkladně zahubiti chce, protož aby ona jej tajně zamordujíc k ním se utekla, že tu bezpečná bude. Mnohé ženy tomu víru davše tak jsú činívaly. Někdy pak pozovúc mládence znamenitějšího, jísti a píti jemu dosti daly a potom s ním jednu chytřejší Dívčí chytrost 101
i moci jich od lidí v tom dospělá jest býti pra- vena. Ale jistě vězte, že jest mně ona nikdá v tom rovna nebyla. A tak krátce, co sú ony 6 tři uměly, to já sama umím a nad to více.“ A tu hned podala všem dívkám nápoje kouz- lami připraveného, takže kteráž se jeho na- pila, každá na bratra i na otce vlastního jako na vzteklého psa nevražila a všemu mužské- mu pohlaví se až do smrti protivila. I zkříkly sú všecky jedním hlasem: „Výbornáť jest řeč, kterúž mluvila Vlástislava; chcme tak učiniti a věrně pomáhati!“ A hned potom počaly z toho hradu časté sjezdy činiti a muže na cestách mordovati. Přemysl kníže o tom, co se děje, od svých věrných gruntovní zprávu maje, všech Če- chuov k sobě na sněm povolal, takovú neřest, která se v jeho zemi páše, všem oznámil a nad- to, že z toho má přijíti všem té země obyva- teluom veliké nebezpečenství, a řka: „Viděl sem u vidění nočním, ana dívka jedna z těch přede mnú stála a krvavého mi nápoje píti v koflíku podávala.“ Muží všickni tomu se zasmáli a sen i řeč knížete svého v smích obrá- tili a každý na své obydlé se rozjeli. Léta sedmistého třidcátého devátého veliká nešlechetnost se v české zemi páchala tak, že dívky mužuom tímto obyčejem velikú škodu činily. Když uslyšaly, že by některý muž s svou ženou velmi dobře byl, toho jsú hned na hrad Děvín jako pod glajtem bez- pečnosti pozvaly. A když jemu hody učinily, hned jsú vtom jiné dívky k jeho ženě poslaly pravíce, že muž její tam na Děvíně jinou ženu sobě zasnubuje a ji že úkladně zahubiti chce, protož aby ona jej tajně zamordujíc k ním se utekla, že tu bezpečná bude. Mnohé ženy tomu víru davše tak jsú činívaly. Někdy pak pozovúc mládence znamenitějšího, jísti a píti jemu dosti daly a potom s ním jednu chytřejší Dívčí chytrost 101
Strana 102
k rozmlúvaní posadily. A ona jemu mluvila: „Milý mládenče, oznamujiť svú těžkost, kte- rúž trpím zde v tomto hluku, neb já smutná dívka lstí, falšuov ani mordů neumím. Ráda bych těchto dívek prázdna byla, v tom žádám tvé rady i pomoci. Můžeš-li ty mne vysvobo- diti, chci tvá věrná až do smrti býti, a můžeš to dobře tímto způsobem učiniti: mám já od dnes třetí den od Vlásty sama pátá k jednomu znamenitému člověku s velikými dary touto a touto cestou poslána býti; chceš-li ty mne tu v desíti koních čekati, když na nás z lesa vyskočíš, jiné dívky, kteréž při mně budú, před tebú utekú a já se zastavím a ty mne budeš moci sobě vzíti beze vší odpornosti a jim od Vlásty vina přičtena bude, že sú ode mne utekly.“ Mládenec lsti neznaje k tomu svolil a to učiniti slíbil. To přirčení jeho ona hned Vlástě oznámila a Vlásta třidcet neb čtyřidcet dívek tu v lese tajně postavila a zálo- hu na toho mládence učinila. A když on v lese čekal, ta nešlechetná tudy sama pátá jela a mládenec vyskoče jí vzíti chtěl, tu hned mnoho dívek z tajného místa vyskočíc toho mládence i s jeho pomocníky ukrutně zabijíc rozsekaly, koně a meče i lučiště poberúc, na Děvín přinesúc před Vlástu loupež položily. Vlásta učiníci poděkování dary jim veliké za to dávala. Mládenci někteří chtíce se toho jako pomstiti, někdy za příměřím na Děvín přijedúc tajně vyptávali se, má-li která dívka neb žena na Děvín přibyti. A ony jim pravily jako pod svěřením: „Zítra v tuto hodinu má jich k nám touto a touto cestou deset jezdecky přijeti.“ A mládenci to rádi slyšíce hned na ně tajně ve dvadcíti koních zálohu učinili a dív- ky padesát koní neb více tajně z Děvína na ně vyšlíce ty mládence ukrutně zmordovaly. A to sú často činívaly. Ženy pak, kteréž muže měly, velmi se svým mužuom protivily, žádné nechtěly povolnosti zachovati. Jestliže muž ženu trestal, ona jej tajně neb ve spěčky zamordujíc na Děvín utekla 102
k rozmlúvaní posadily. A ona jemu mluvila: „Milý mládenče, oznamujiť svú těžkost, kte- rúž trpím zde v tomto hluku, neb já smutná dívka lstí, falšuov ani mordů neumím. Ráda bych těchto dívek prázdna byla, v tom žádám tvé rady i pomoci. Můžeš-li ty mne vysvobo- diti, chci tvá věrná až do smrti býti, a můžeš to dobře tímto způsobem učiniti: mám já od dnes třetí den od Vlásty sama pátá k jednomu znamenitému člověku s velikými dary touto a touto cestou poslána býti; chceš-li ty mne tu v desíti koních čekati, když na nás z lesa vyskočíš, jiné dívky, kteréž při mně budú, před tebú utekú a já se zastavím a ty mne budeš moci sobě vzíti beze vší odpornosti a jim od Vlásty vina přičtena bude, že sú ode mne utekly.“ Mládenec lsti neznaje k tomu svolil a to učiniti slíbil. To přirčení jeho ona hned Vlástě oznámila a Vlásta třidcet neb čtyřidcet dívek tu v lese tajně postavila a zálo- hu na toho mládence učinila. A když on v lese čekal, ta nešlechetná tudy sama pátá jela a mládenec vyskoče jí vzíti chtěl, tu hned mnoho dívek z tajného místa vyskočíc toho mládence i s jeho pomocníky ukrutně zabijíc rozsekaly, koně a meče i lučiště poberúc, na Děvín přinesúc před Vlástu loupež položily. Vlásta učiníci poděkování dary jim veliké za to dávala. Mládenci někteří chtíce se toho jako pomstiti, někdy za příměřím na Děvín přijedúc tajně vyptávali se, má-li která dívka neb žena na Děvín přibyti. A ony jim pravily jako pod svěřením: „Zítra v tuto hodinu má jich k nám touto a touto cestou deset jezdecky přijeti.“ A mládenci to rádi slyšíce hned na ně tajně ve dvadcíti koních zálohu učinili a dív- ky padesát koní neb více tajně z Děvína na ně vyšlíce ty mládence ukrutně zmordovaly. A to sú často činívaly. Ženy pak, kteréž muže měly, velmi se svým mužuom protivily, žádné nechtěly povolnosti zachovati. Jestliže muž ženu trestal, ona jej tajně neb ve spěčky zamordujíc na Děvín utekla 102
Strana 103
a tam před přátely jeho i před každou poku- tou bezpečná byla. A tak mnoho mužuov mrtvých a hanebně noži zkuchaných nalézali na ložích. Toho času žádný své ženy trestati nesměl, žádný své ženě, by svatá byla, sebe samého věřiti nechtěl, mnohé ženy na ložích a muží v lesích léhali. Každý své ženě laho- diti a poddán býti musil, ač nechtěl-li jest od ní tajně a úkladně, aneb když by spal, zamor- dován býti. Již taková nešlechetnost byla se po vší české zemi rozmohla. Toho snésti nemohúce, všick- ni obyvatelé té země sjeli jsou se k Přemyslovi knížeti, žádajíce, aby dívky ty nešlechetné bojem zkrotil a mečem z země vyhladil. Kníže jím odpověděl: „Mohli jsme to prvé učiniti a jiskře, aby ohněm byla, nedopustiti. Ale když jsem já vám to zlé skrze vidění mého snu oznamoval, to jste vy v smích obrátili; již vidíte, že toho dne není, aby někdo z mužuov od těch sveřepic nebyl zamordován; jakž já mohu rozuměti, jistě že jest na pět set mužův již od ních zhubeno. Prosím vás, mějte malé strpení, nebť jím nyní svědčí vítězství; až já svuoj čas uzřím, tu se společně o ně pokusí- me.“ Čechové odpověd a radu knížete svého vyslyšavše, přijíti jí nechtěli, ale Samoslava sobě za hejtmana vyvolivše, k Děvínu se stro- jili. Taková rada i všecko, co se dálo, dívek tajno nebylo. Neb kníže Přemysl dívky na svém dvoře měl, kteréž každý skutek i každé mužské slovo vyšpehovati uměly a na Děvín donesly. Léta sedmistého čtyřidcátého měsíce máje muží se před Děvínem položili, na tom zůstavše, aby se s těmi dívkami buď jezdecky aneb pěšky potkali; pakli by se ony na hradě chtěly brániti, aby jích šturmem dobývali. Vlástě to když od špehéřek oznáme- no bylo, všecky dívky svolati rozkázala a po- 103
a tam před přátely jeho i před každou poku- tou bezpečná byla. A tak mnoho mužuov mrtvých a hanebně noži zkuchaných nalézali na ložích. Toho času žádný své ženy trestati nesměl, žádný své ženě, by svatá byla, sebe samého věřiti nechtěl, mnohé ženy na ložích a muží v lesích léhali. Každý své ženě laho- diti a poddán býti musil, ač nechtěl-li jest od ní tajně a úkladně, aneb když by spal, zamor- dován býti. Již taková nešlechetnost byla se po vší české zemi rozmohla. Toho snésti nemohúce, všick- ni obyvatelé té země sjeli jsou se k Přemyslovi knížeti, žádajíce, aby dívky ty nešlechetné bojem zkrotil a mečem z země vyhladil. Kníže jím odpověděl: „Mohli jsme to prvé učiniti a jiskře, aby ohněm byla, nedopustiti. Ale když jsem já vám to zlé skrze vidění mého snu oznamoval, to jste vy v smích obrátili; již vidíte, že toho dne není, aby někdo z mužuov od těch sveřepic nebyl zamordován; jakž já mohu rozuměti, jistě že jest na pět set mužův již od ních zhubeno. Prosím vás, mějte malé strpení, nebť jím nyní svědčí vítězství; až já svuoj čas uzřím, tu se společně o ně pokusí- me.“ Čechové odpověd a radu knížete svého vyslyšavše, přijíti jí nechtěli, ale Samoslava sobě za hejtmana vyvolivše, k Děvínu se stro- jili. Taková rada i všecko, co se dálo, dívek tajno nebylo. Neb kníže Přemysl dívky na svém dvoře měl, kteréž každý skutek i každé mužské slovo vyšpehovati uměly a na Děvín donesly. Léta sedmistého čtyřidcátého měsíce máje muží se před Děvínem položili, na tom zůstavše, aby se s těmi dívkami buď jezdecky aneb pěšky potkali; pakli by se ony na hradě chtěly brániti, aby jích šturmem dobývali. Vlástě to když od špehéřek oznáme- no bylo, všecky dívky svolati rozkázala a po- 103
Strana 104
sadivši se na své (vedlé obyčeje) stolici, takto k ním mluvila: „Nuže, milé tovaryšky a mé milé sestřičky, znám to na jedné každé z vás tváři, že při vás žádného není strachu, neb vás vidím všecky hotové proti těm záhubcuom naší poctivosti. Jižť jest přišel čas našeho ví- tězství, neb to jistě vězte, že dnes sobě veliké dobudem poctivosti, dnes sobě osvobodíme českou zemi. Protož bojujtež bez strachu, neb máte jisté vítězství, nebudiž při vás žádná lítost. Bí každá jako vzteklého psa bratra i otce svého a dobývajte sobě jména dobrého. Od tohoto dne až na věky již nám svoboda, že budem jako amazonské paní, kteréž skrze mužnost bojovných skutkuov Azí sobě pod- manily a poplatnú učinily. Jáť jistě držím místo Pantasilí dnes, kteráž mnoho vítězite- dlných skutkuov před Trojí provozovala, s ti- síci toliko pannami mnoho Rekuov zmordo- vala. Onyť jsú Thesea s jeho houfy porazily, odění Herkulešova málo sobě vážily. Zdaliž i Alexander, král jsa velikomocný, neobával se jích moci, takže jích nikdá bojem utkati nesměl? Snad se toho strachoval, že jsú ony jednoho přemocného krále, jménem Cyrus, bojem přemohly a javše ho v krvi jej utopily, pravíce: „Krev si žádal, krev pí a na světě více lidí nebí.“ Nuže, vezmouce dobrú mysl a v srdcích posilnění, rychle oblecte se v odění, beřte lučiště, střely, pavézy, oštípy, pukléře, sápě, řemdihy i meče. V brzkém času uhlédáte, kterak z těch bradatých koz- luov krev poteče.“ K jejímužto rozkázaní hned všecky se přihotovily a na koně vsedaly. Vlásta mezi ními pěšky chodila ohledujíc, kterak jest jedna každá v svém hávu připra- vena a prošívanicemi opatřena. Když již všec- ky na své hlavy přílbice vstavily, Vlásta také na svuoj bujný kuoň vsedla a zdvihši ruku, meče svého zjízveného sobě podati rozkázala. Vtom hned dvéře hradové jsú odevříny, šraňk dřevěný v ohradě obrácen. Táhnou na pole dívky v svém pořádku a Vlásta s statečnějšími 104
sadivši se na své (vedlé obyčeje) stolici, takto k ním mluvila: „Nuže, milé tovaryšky a mé milé sestřičky, znám to na jedné každé z vás tváři, že při vás žádného není strachu, neb vás vidím všecky hotové proti těm záhubcuom naší poctivosti. Jižť jest přišel čas našeho ví- tězství, neb to jistě vězte, že dnes sobě veliké dobudem poctivosti, dnes sobě osvobodíme českou zemi. Protož bojujtež bez strachu, neb máte jisté vítězství, nebudiž při vás žádná lítost. Bí každá jako vzteklého psa bratra i otce svého a dobývajte sobě jména dobrého. Od tohoto dne až na věky již nám svoboda, že budem jako amazonské paní, kteréž skrze mužnost bojovných skutkuov Azí sobě pod- manily a poplatnú učinily. Jáť jistě držím místo Pantasilí dnes, kteráž mnoho vítězite- dlných skutkuov před Trojí provozovala, s ti- síci toliko pannami mnoho Rekuov zmordo- vala. Onyť jsú Thesea s jeho houfy porazily, odění Herkulešova málo sobě vážily. Zdaliž i Alexander, král jsa velikomocný, neobával se jích moci, takže jích nikdá bojem utkati nesměl? Snad se toho strachoval, že jsú ony jednoho přemocného krále, jménem Cyrus, bojem přemohly a javše ho v krvi jej utopily, pravíce: „Krev si žádal, krev pí a na světě více lidí nebí.“ Nuže, vezmouce dobrú mysl a v srdcích posilnění, rychle oblecte se v odění, beřte lučiště, střely, pavézy, oštípy, pukléře, sápě, řemdihy i meče. V brzkém času uhlédáte, kterak z těch bradatých koz- luov krev poteče.“ K jejímužto rozkázaní hned všecky se přihotovily a na koně vsedaly. Vlásta mezi ními pěšky chodila ohledujíc, kterak jest jedna každá v svém hávu připra- vena a prošívanicemi opatřena. Když již všec- ky na své hlavy přílbice vstavily, Vlásta také na svuoj bujný kuoň vsedla a zdvihši ruku, meče svého zjízveného sobě podati rozkázala. Vtom hned dvéře hradové jsú odevříny, šraňk dřevěný v ohradě obrácen. Táhnou na pole dívky v svém pořádku a Vlásta s statečnějšími 104
Strana 105
V e ☞ v předním špicu. Muží uzřevše je velmi se ulekli, neb jsou na sobě žádných smolníkuov ani prošívanic někteří neměli, na koně toliko vsedati pospíchali. Vtom hned bez meškání dívky se na ně valem řítily a dřív než se muží spravili, až ony jím v houf vskočivše hanebně šik rozrazily a z koní je oštípy smítajíce mor- dovaly. Vlásta svou rukou první boj začala a na svém lítém koni přitočivši se k Šamosla- vovi tak silně na jeho helm svým mečem ude- řila, až on tu hned spadev z svého koně umřel. Dále vskočivši v mužský houf jej roz- dělila. Toť dívky její statečnější, Mladka, Hodka, Nabka a Švatava, Vratka, Radka a Častava, neb jsou ty byly hajtmanice aneb setnice vojska dívčího, hned jsou se na muže úprkem valily, hanebně je bez milosti mordu- jíce, neb nejinák tu bylo bojováno, než jako by muží ženská srdce měli a ženy se v mužskú statečnost oblékly. Muží před dívkami postú- pati počali, vtom se ohlédli a uzřeli, ano jích již na tři sta leží, toho se ulekše utíkati počali a dívky je postíhaly. Málo jích z toho boje ušlo, ti toliko, kterýmž ne jích statečnost, ale rychlost koňuov životy zachovala. Dívky mu- že z odění a z prošívanic a smolníkuov svlá- čely a na svuoj hrad se s veselím navrátily. Vlásta kázala sedm stolic postaviti a na každé Dívky zvítězily 105
V e ☞ v předním špicu. Muží uzřevše je velmi se ulekli, neb jsou na sobě žádných smolníkuov ani prošívanic někteří neměli, na koně toliko vsedati pospíchali. Vtom hned bez meškání dívky se na ně valem řítily a dřív než se muží spravili, až ony jím v houf vskočivše hanebně šik rozrazily a z koní je oštípy smítajíce mor- dovaly. Vlásta svou rukou první boj začala a na svém lítém koni přitočivši se k Šamosla- vovi tak silně na jeho helm svým mečem ude- řila, až on tu hned spadev z svého koně umřel. Dále vskočivši v mužský houf jej roz- dělila. Toť dívky její statečnější, Mladka, Hodka, Nabka a Švatava, Vratka, Radka a Častava, neb jsou ty byly hajtmanice aneb setnice vojska dívčího, hned jsou se na muže úprkem valily, hanebně je bez milosti mordu- jíce, neb nejinák tu bylo bojováno, než jako by muží ženská srdce měli a ženy se v mužskú statečnost oblékly. Muží před dívkami postú- pati počali, vtom se ohlédli a uzřeli, ano jích již na tři sta leží, toho se ulekše utíkati počali a dívky je postíhaly. Málo jích z toho boje ušlo, ti toliko, kterýmž ne jích statečnost, ale rychlost koňuov životy zachovala. Dívky mu- že z odění a z prošívanic a smolníkuov svlá- čely a na svuoj hrad se s veselím navrátily. Vlásta kázala sedm stolic postaviti a na každé Dívky zvítězily 105
Strana 106
jedné z předřečených panen se posaditi, na každou řetěz zlatý svou rukú vložila, činíci jím velikou poctivost pravila: „Děkuji vám z té statečnosti, to máte poznati, žeť vám dám zlata dosti.“ Sama se také Vlásta na druhou posadila stolici a dívky všecky jí jako bohyni ctily. A od té chvíle více Čechové Vlásty jsú bojem utkati nesměli, ani se jí nikterakž opříti. Léta sedmistého čtyřidcátého prvního Dívčí chytrost Vlásta den ote dne smajšlejíci, kterak by slušně svuoj úmysl mohla vykonati, jednak každého dne s svými pannami radu držala, a kteráž nětco chytrého proti mužům smyslila a v radě oznámila a jiné to schválily, hned jí darovala. Času jarního opět byla nová chytrost vy- myšlena a v radě jich tajné uvážena i zavře- na, aby mužův některých mladších a zname- nitějších k sobě na Děvín na dobrú vůli a na kvas pod příměřím pozvaly. I učinily sú tak a poslaly po Kalboje, syna Hruozova, a po Radyslava, syna Kojíkova, pro Milouše, jenž byl rada Přemyslova, kteříž jich slibování víru davše u Děvína se postavili. Vidúci je Vlásta i jich služebníky, hned most spustiti kázala a sama slavně hosti vítajíc do svého příbytku uvedla, a když se posadili, rozličné pokrmy před ně přinésti rozkázala a posadivši se s nimi jedla a přátelsky i milostivě s nimi rozmlúvajíc, medoviny ku pití mnoho přinésti dala. Po takovém hodování vzavši Vlásta od nich odpuštění, do svého příbytku odešla. Panny chytřejší pojavše mládence před Děvín vyšly (neb bylo máje měsíce), po travách zele- ných s nimi se procházely; jedna každá pojavši z nich jednoho za ruku s ním se vodila a lahod- ně rozmlúvala pravěci: „Muoj najmilejší mlá- deče, rozvaž, prosím, jaké my máme zde utěšení v tomto bídným příbytku, jsúce samotné na této poušti. Jest mnohým nám toho velmi líto, že sme se daly této Vlástě mordéřce okla- 106
jedné z předřečených panen se posaditi, na každou řetěz zlatý svou rukú vložila, činíci jím velikou poctivost pravila: „Děkuji vám z té statečnosti, to máte poznati, žeť vám dám zlata dosti.“ Sama se také Vlásta na druhou posadila stolici a dívky všecky jí jako bohyni ctily. A od té chvíle více Čechové Vlásty jsú bojem utkati nesměli, ani se jí nikterakž opříti. Léta sedmistého čtyřidcátého prvního Dívčí chytrost Vlásta den ote dne smajšlejíci, kterak by slušně svuoj úmysl mohla vykonati, jednak každého dne s svými pannami radu držala, a kteráž nětco chytrého proti mužům smyslila a v radě oznámila a jiné to schválily, hned jí darovala. Času jarního opět byla nová chytrost vy- myšlena a v radě jich tajné uvážena i zavře- na, aby mužův některých mladších a zname- nitějších k sobě na Děvín na dobrú vůli a na kvas pod příměřím pozvaly. I učinily sú tak a poslaly po Kalboje, syna Hruozova, a po Radyslava, syna Kojíkova, pro Milouše, jenž byl rada Přemyslova, kteříž jich slibování víru davše u Děvína se postavili. Vidúci je Vlásta i jich služebníky, hned most spustiti kázala a sama slavně hosti vítajíc do svého příbytku uvedla, a když se posadili, rozličné pokrmy před ně přinésti rozkázala a posadivši se s nimi jedla a přátelsky i milostivě s nimi rozmlúvajíc, medoviny ku pití mnoho přinésti dala. Po takovém hodování vzavši Vlásta od nich odpuštění, do svého příbytku odešla. Panny chytřejší pojavše mládence před Děvín vyšly (neb bylo máje měsíce), po travách zele- ných s nimi se procházely; jedna každá pojavši z nich jednoho za ruku s ním se vodila a lahod- ně rozmlúvala pravěci: „Muoj najmilejší mlá- deče, rozvaž, prosím, jaké my máme zde utěšení v tomto bídným příbytku, jsúce samotné na této poušti. Jest mnohým nám toho velmi líto, že sme se daly této Vlástě mordéřce okla- 106
Strana 107
mati, kteráž skrze ruce naše, aby muží a krásní mládenci byli mordováni, tomu chce, a tudy aby svú věc, kterúž sobě blázňově smyslila, provedla. Ale nám se to mnohým nelíbí a jest nám to jako proti přirození a za jiné nemáme, než že taková věc i proti bohům jest. Byť se bohům, aby muží obvláštně a ženy obvláštně, panny a mládenci obvláštně obývali, líbilo, byliť by to dobře mohli učiniti; ale poněvadž sú tak, aby spolu bydlili, způsobili, tehdy Vlásta proti bohům činí, jakož pak i rozumí se tomu, že se na ní a snad vedlé toho i na nás bohové hněvají, leč chce Vlásta tomu, aby skrze takové jednoho pohlaví od druhého oddělení lidského rození plemeno zahynulo. Protož mně i jiným mnohým to a takové její před sebe vzetí nic se nelíbí. Toto já sama od sebe, muoj najmilejší mládenče, pravím, že bych raději při tobě o půlnoci byla než při Vlástě o poledni. A sme mnohé té naděje, že nás od ní v brzkém času bohové vysvobodí. Protož chtěla bych já ráda tvá věrná býti, kdyby to, což bych já tobě poradila, chtěl učiniti; oznámímť, na čem naše věci sú postaveny. Já zajisté s některými věrněj- šími mými tovaryškami sem se smluvila a na tom zůstala, abych, když by někteří mládenci k hradu přitáhli a harcovati počali, abychom jim otevrúce vrata a pustíce most je na hrad pustily. Ale musili byšte nám slíbiti, že Vlástu jako vzteklú tístu zamordujete, ale musiloť by vás veliký počet býti. Protož chcete-li to učiniti, my vás jistě chcme tak, jakž pravím, na zámek pustiti.“ Mládenci ti k tomu svolili a ty dívky v tom svěření zachovati slíbili. Čas sobě k tomu uloživše, Vlástě z hoduov poděkovavše, odjeli. To když jsú jiným mužům oznámili, mnohým se ta rada dobře líbila; šli sú také na radu k Přemyslovi. Ale on jako pán múdrý radil jim, aby těm dívkám nevěřili, ale aby se jich všemi obyčeji vystříhali, a řka: „Jestliže jich svú mocí nepřemůžete, jistě jejich pomocí jim nic neučiníte.“ Čechové mnozí a zvláště 107
mati, kteráž skrze ruce naše, aby muží a krásní mládenci byli mordováni, tomu chce, a tudy aby svú věc, kterúž sobě blázňově smyslila, provedla. Ale nám se to mnohým nelíbí a jest nám to jako proti přirození a za jiné nemáme, než že taková věc i proti bohům jest. Byť se bohům, aby muží obvláštně a ženy obvláštně, panny a mládenci obvláštně obývali, líbilo, byliť by to dobře mohli učiniti; ale poněvadž sú tak, aby spolu bydlili, způsobili, tehdy Vlásta proti bohům činí, jakož pak i rozumí se tomu, že se na ní a snad vedlé toho i na nás bohové hněvají, leč chce Vlásta tomu, aby skrze takové jednoho pohlaví od druhého oddělení lidského rození plemeno zahynulo. Protož mně i jiným mnohým to a takové její před sebe vzetí nic se nelíbí. Toto já sama od sebe, muoj najmilejší mládenče, pravím, že bych raději při tobě o půlnoci byla než při Vlástě o poledni. A sme mnohé té naděje, že nás od ní v brzkém času bohové vysvobodí. Protož chtěla bych já ráda tvá věrná býti, kdyby to, což bych já tobě poradila, chtěl učiniti; oznámímť, na čem naše věci sú postaveny. Já zajisté s některými věrněj- šími mými tovaryškami sem se smluvila a na tom zůstala, abych, když by někteří mládenci k hradu přitáhli a harcovati počali, abychom jim otevrúce vrata a pustíce most je na hrad pustily. Ale musili byšte nám slíbiti, že Vlástu jako vzteklú tístu zamordujete, ale musiloť by vás veliký počet býti. Protož chcete-li to učiniti, my vás jistě chcme tak, jakž pravím, na zámek pustiti.“ Mládenci ti k tomu svolili a ty dívky v tom svěření zachovati slíbili. Čas sobě k tomu uloživše, Vlástě z hoduov poděkovavše, odjeli. To když jsú jiným mužům oznámili, mnohým se ta rada dobře líbila; šli sú také na radu k Přemyslovi. Ale on jako pán múdrý radil jim, aby těm dívkám nevěřili, ale aby se jich všemi obyčeji vystříhali, a řka: „Jestliže jich svú mocí nepřemůžete, jistě jejich pomocí jim nic neučiníte.“ Čechové mnozí a zvláště 107
Strana 108
Přemysl chytrostí dívky oklamal mladí na Přemysla se pohnuli pravíce: „Dokuď bychom my se tvými věštbami a sny spravovali, dotuď by nás ty dívky mordovaly. Nechceš-li nám dáti pomoci, již my Děvína dobudem svou mocí. Času uloženému aby projíti nedali, Čechuov statečnějších, mužuov puol druhého sta, když temná noc byla, před mostem hradu Děvína se tajně položili, pilně poslouchajíc, skůro-li jím most spuštěn bude. Když denice počala vycházeti, most jsou rychle spustily, Vlásta a za ní jiné zbrojné dívky vyskočivše všecky muže napořád mordujíc křičaly: „Děvín máme, Děvín máme.“ Tak jsou je snážně sstíhaly, že z toho počtu pět jích toliko ušlo, aby jiným noviny pověděli. Přemysl takové úklady těžce na své mysli nesa, poslal svého posla k Vlástě, aby k němu svou tajnou radu poslala, že jí chce nětco pod svěřením oznámiti. I poslala jest k němu Klimbojnu a Dobromilu. Kteréž když přijely, od Přemysla jsú poctivě přivítány; ony také Přemyslovi od Vlásty velmi přátelské pozdra- vení oznámily. Kníže Přemysl v tajné místo jích povolav, Vlástě toto oznámiti rozkázal a řka: „Milé dcery, již mne teď člověka poně- kud věkem býti sešlého vidíte. Já jistě spravo- vání této země a lidu tohoto nezbedného zůřivosti snésti nemohu, syn muoj Nezamysl, mládenček ve čtrnáctém létě, spravovati neumí. I sem toho úmyslu, že chci Vlástě knížetství postúpiti a syna svého jí poručiti a sám se zase do Stadic k pluhu (kterýž jsem bezděčně opustiti musil) navrátím. Neb znám, že ona svými věštbami i mužností daleko jest netoliko mne, ale i svou někdejší paní Libuši převýšila. Protož oznamte jí, ať tento zámek Libín i s mým synem, ke mně přijedúc, z mých rukou vezme. Klimbojna a Dobromila to jsú s vděčností přijaly a Přemyslovi poděkovavše k Vlástě jsou se zase navrátily a jí to všecko, co jsou od Přemysla slyšaly, pořádně vypravily. Vlásta ovšem to vděčně přijala a k Přemyslovi jiné 108
Přemysl chytrostí dívky oklamal mladí na Přemysla se pohnuli pravíce: „Dokuď bychom my se tvými věštbami a sny spravovali, dotuď by nás ty dívky mordovaly. Nechceš-li nám dáti pomoci, již my Děvína dobudem svou mocí. Času uloženému aby projíti nedali, Čechuov statečnějších, mužuov puol druhého sta, když temná noc byla, před mostem hradu Děvína se tajně položili, pilně poslouchajíc, skůro-li jím most spuštěn bude. Když denice počala vycházeti, most jsou rychle spustily, Vlásta a za ní jiné zbrojné dívky vyskočivše všecky muže napořád mordujíc křičaly: „Děvín máme, Děvín máme.“ Tak jsou je snážně sstíhaly, že z toho počtu pět jích toliko ušlo, aby jiným noviny pověděli. Přemysl takové úklady těžce na své mysli nesa, poslal svého posla k Vlástě, aby k němu svou tajnou radu poslala, že jí chce nětco pod svěřením oznámiti. I poslala jest k němu Klimbojnu a Dobromilu. Kteréž když přijely, od Přemysla jsú poctivě přivítány; ony také Přemyslovi od Vlásty velmi přátelské pozdra- vení oznámily. Kníže Přemysl v tajné místo jích povolav, Vlástě toto oznámiti rozkázal a řka: „Milé dcery, již mne teď člověka poně- kud věkem býti sešlého vidíte. Já jistě spravo- vání této země a lidu tohoto nezbedného zůřivosti snésti nemohu, syn muoj Nezamysl, mládenček ve čtrnáctém létě, spravovati neumí. I sem toho úmyslu, že chci Vlástě knížetství postúpiti a syna svého jí poručiti a sám se zase do Stadic k pluhu (kterýž jsem bezděčně opustiti musil) navrátím. Neb znám, že ona svými věštbami i mužností daleko jest netoliko mne, ale i svou někdejší paní Libuši převýšila. Protož oznamte jí, ať tento zámek Libín i s mým synem, ke mně přijedúc, z mých rukou vezme. Klimbojna a Dobromila to jsú s vděčností přijaly a Přemyslovi poděkovavše k Vlástě jsou se zase navrátily a jí to všecko, co jsou od Přemysla slyšaly, pořádně vypravily. Vlásta ovšem to vděčně přijala a k Přemyslovi jiné 108
Strana 109
dívky poslala, aby mu pověďaly, že ona to ráda chce učiniti. A hned osmého dne poslala jest k Přemyslovi Dobroslavu a Zdoběnu, Horšovnu a Rodslavu a s ními jiných padesát dívek výborných, kteréž okročně na koních na dvuor Přemysluov přijevše, velikou svou čerst- vost a hbitost ukazovaly, a ty aby na místě Vlásty od Přemysla zámek Libín a knížetství a syna jeho přijaly. Tu dívky ssedavše, koně u obrub zvázaly; kníže kázal je za stuol sázeti a jísti jím dosti dáti. Měl jest kníže toho času tajně v jednom lese blízko od Libínu, jenž Stračí duol slove, sto mužuov výborných, po obědě kázal jích zavolati. Kteříž do jistby vskočivše na ty dívky se obořili a pohanivše jích, všecky je zmordovali a koně jích sobě pobrali, po slavném obědě ptákům a psům z dívek svačinu udělali. Vlásta to uslyšavši velmi se rozlítila a k Přemyslovi, proč by takovou hanebnou a podvodnú nepravost učiniti směl, poslala. Přemysl dal odpověd řka: „Pověztež jí, po- něvadž jest ona se směla ne jednou, ale častokrát v nevěrný pláštěk odíti, nechť v něm také popřeje maličko jinému pochoditi. Přemysl hned té chvíle tu na Libíně postaviti kázal věži a duom veliký dřevěný jako hrad a dal jemu jméno Vyšší hrad. Při tom všem Čechům a zvláště svým služebníkuom přikázal, aby žádný toho hradu ani Psáry, ani Libínem nenazýval, ale každý aby jej Vyšším hradem jmenoval. Vlásta pak vždy svú nešlechetnost provozovala a mužuov mordovati buď tajně neb zjevně přestati nechtěla. Léta sedmistého čtyřidcátého druhého Času letního stala se jest nevole a různice o dědiny mezi dvěma muži znamenitými, totiž Mládem, synem Dobrovojovým, a Směloušem, synem Chabrovým, v Kopanině. I byla jest knížeti Přemyslovi najvětší rada v panu Ctira- dovi, synu Prošovu. I poslal jest Přemysl Ctirada Ctirad od dívek oklamán 109
dívky poslala, aby mu pověďaly, že ona to ráda chce učiniti. A hned osmého dne poslala jest k Přemyslovi Dobroslavu a Zdoběnu, Horšovnu a Rodslavu a s ními jiných padesát dívek výborných, kteréž okročně na koních na dvuor Přemysluov přijevše, velikou svou čerst- vost a hbitost ukazovaly, a ty aby na místě Vlásty od Přemysla zámek Libín a knížetství a syna jeho přijaly. Tu dívky ssedavše, koně u obrub zvázaly; kníže kázal je za stuol sázeti a jísti jím dosti dáti. Měl jest kníže toho času tajně v jednom lese blízko od Libínu, jenž Stračí duol slove, sto mužuov výborných, po obědě kázal jích zavolati. Kteříž do jistby vskočivše na ty dívky se obořili a pohanivše jích, všecky je zmordovali a koně jích sobě pobrali, po slavném obědě ptákům a psům z dívek svačinu udělali. Vlásta to uslyšavši velmi se rozlítila a k Přemyslovi, proč by takovou hanebnou a podvodnú nepravost učiniti směl, poslala. Přemysl dal odpověd řka: „Pověztež jí, po- něvadž jest ona se směla ne jednou, ale častokrát v nevěrný pláštěk odíti, nechť v něm také popřeje maličko jinému pochoditi. Přemysl hned té chvíle tu na Libíně postaviti kázal věži a duom veliký dřevěný jako hrad a dal jemu jméno Vyšší hrad. Při tom všem Čechům a zvláště svým služebníkuom přikázal, aby žádný toho hradu ani Psáry, ani Libínem nenazýval, ale každý aby jej Vyšším hradem jmenoval. Vlásta pak vždy svú nešlechetnost provozovala a mužuov mordovati buď tajně neb zjevně přestati nechtěla. Léta sedmistého čtyřidcátého druhého Času letního stala se jest nevole a různice o dědiny mezi dvěma muži znamenitými, totiž Mládem, synem Dobrovojovým, a Směloušem, synem Chabrovým, v Kopanině. I byla jest knížeti Přemyslovi najvětší rada v panu Ctira- dovi, synu Prošovu. I poslal jest Přemysl Ctirada Ctirad od dívek oklamán 109
Strana 110
Šárka a s ním jiných dvadcet jezdecky a zbrojně pro nebezpečenství úkladuov Vlástiných, aby meze ohledaje ty zemany a sousedy, totiž Mláda a Smělouše, v mír a pokoj uvedl. Vlásta pak, kteráž na Ctirada mimo jiné všecky muže více nevražila, zvěděvši to skrze zradu dívek Přemyslových, že má Ctirad skrze Lichucoves do Kopaniny jeti, i poslala jest rychle padesát dívek najstatečnějších na vý- borných koních, jím poručivši, aby jakž budou moci, buďto svou statečností, aneb nějakou lstí, na té cestě Ctirada o hrdlo připravily. Dívky to učiniti slíbily. I měly jsú mezi sebou jednu ušlechtilou a krásnou tváři, jménem Šárku, kteréžto svázavše ruce i nohy, trubičku loveckú jí na hřbet zavěsily a položivše jí v jednom velikém lese, kudyž znaly, že Ctirad pojede, lahvici také velikou medu vedlé ní postavily a samy se v tajném místě v tom lese skryvše, svým koňuom řehot kouzlami zadělaly. Tot Ctirad v hustý les a hluboký duol jeda uhlédá, ana blízko od cesty leží dívka krásná svázaná a velmi srdečně pláče a vrána jedna, seděci na tom dřevě nad ní, kvákala. Tu Ctirad, zastaviv se s svými služebníky a pomocníky, počal se jí ptáti, co by to bylo. A ona odpověděla: „Milý pane, zdaliž nevíš, jaká se nešlechetnost děje od dívek v této zemi? Protož tebe prosím, rozvěž mne sám a já tobě všecko, co mi se přihodilo i od koho, i kdo sem, oznámím.“ Ctirad ssed z svého koně, pannu ležící rozvázal a ona se posadivši řekla: „Sem já dcera Mnoho- slavova z Oskořína i byla sem s mým otcem na lovu, jakož tuto trúbu vidíš mne míti; a lahvici medu měla sem s sebou, abych časem dala nápoj otci mému starému. Tu když jsem se po zvířeti pustila, v hustém lese ztratila sem otce svého. Vtom trefily jsou na mne ty ne- šlechetné dívky a chytivše muoj kuoň pode mnú, mocí mne s sebou pojaly a na svuoj hrad (které- hož já nevím) vésti svázanú chtěly. I když sme tuto přijely, hřmot a řehtání tvých koní usly- šavše, ulekly se a pravily: „Hle, toť Mnohoslav, 110
Šárka a s ním jiných dvadcet jezdecky a zbrojně pro nebezpečenství úkladuov Vlástiných, aby meze ohledaje ty zemany a sousedy, totiž Mláda a Smělouše, v mír a pokoj uvedl. Vlásta pak, kteráž na Ctirada mimo jiné všecky muže více nevražila, zvěděvši to skrze zradu dívek Přemyslových, že má Ctirad skrze Lichucoves do Kopaniny jeti, i poslala jest rychle padesát dívek najstatečnějších na vý- borných koních, jím poručivši, aby jakž budou moci, buďto svou statečností, aneb nějakou lstí, na té cestě Ctirada o hrdlo připravily. Dívky to učiniti slíbily. I měly jsú mezi sebou jednu ušlechtilou a krásnou tváři, jménem Šárku, kteréžto svázavše ruce i nohy, trubičku loveckú jí na hřbet zavěsily a položivše jí v jednom velikém lese, kudyž znaly, že Ctirad pojede, lahvici také velikou medu vedlé ní postavily a samy se v tajném místě v tom lese skryvše, svým koňuom řehot kouzlami zadělaly. Tot Ctirad v hustý les a hluboký duol jeda uhlédá, ana blízko od cesty leží dívka krásná svázaná a velmi srdečně pláče a vrána jedna, seděci na tom dřevě nad ní, kvákala. Tu Ctirad, zastaviv se s svými služebníky a pomocníky, počal se jí ptáti, co by to bylo. A ona odpověděla: „Milý pane, zdaliž nevíš, jaká se nešlechetnost děje od dívek v této zemi? Protož tebe prosím, rozvěž mne sám a já tobě všecko, co mi se přihodilo i od koho, i kdo sem, oznámím.“ Ctirad ssed z svého koně, pannu ležící rozvázal a ona se posadivši řekla: „Sem já dcera Mnoho- slavova z Oskořína i byla sem s mým otcem na lovu, jakož tuto trúbu vidíš mne míti; a lahvici medu měla sem s sebou, abych časem dala nápoj otci mému starému. Tu když jsem se po zvířeti pustila, v hustém lese ztratila sem otce svého. Vtom trefily jsou na mne ty ne- šlechetné dívky a chytivše muoj kuoň pode mnú, mocí mne s sebou pojaly a na svuoj hrad (které- hož já nevím) vésti svázanú chtěly. I když sme tuto přijely, hřmot a řehtání tvých koní usly- šavše, ulekly se a pravily: „Hle, toť Mnohoslav, 110
Strana 111
otec její, nás s svými v mnohém počtu honí, i svrhše mne tuto z koně, pryč jsou utekly. K nížto Ctirad před ní stoje řekl: „Mnohoslav Oskořínský jest mi dobře znám; poněvadž jsi dcera jeho, pojediž se mnou na mém koni a já tebe jemu poctivě navrátím.“ A ona řekla: „O, co on toho velmi vděčen bude! Ale milý pane, pro tvou urozenost tebe prosím, maličko na té trávě vedlé mne se posaď, ať já odpočinu. A napivši se medu, podala pánu Ctiradovi, proseci jeho, aby se také napil pro ní. Tu Ctirad, jsa jat krású její, pil ten nápoj s ochotností, podal jest také jiným všem okolo sebe stojícím. Tu ssedavše z koní pili jsou všickni a chválili a byl jest ten med Vlástiným uměním okouzlený tak, že kdož se jeho napil, žádný se nemohl brániti. Prosila jest také Šárka pána Ctirada, aby maličko zatrúbil na její trubici, aby všickni okolo něho stojící, kterak zní, poslechli. A on to učinil a tím dal svým návěští nepřáteluom. Toť rychle dívky valně naň přiklopotaly, a dřív než služebníci jeho k koňuom a k mečuom přišli, až je ony z lukuov postřílely a pána Cti- rada jaly a svázaly a služebníky jeho zmordo- valy, a kterého jaly, každému obě ruce utaly. Píší někteří, že by na ten čas v tom lese veliké chechtání od duchuov zlých slyšáno bylo a snad se tomu nešlechetnému účinku i ďáblové smáli. Toho dne pana Ctirada na Děvín přivedly a nazajtří na břehu řeky Vhltavy jej (an na to Přemysl hledí) hnáty přerazivše do kola vpletly a vyzdvihše jej již mrtvého, to knížeti na vzdory postavily. Kníže ovšem chtěl jej rád dáti pohře- biti, ale nesměl toho pro dívky učiniti. A ten les, kdež Ctirad skrze nešlechetný úklad té zrádné dívky Šárky jat, až do dnešního dne Šárka slove. Ctirad od dívek na kolo bit 111
otec její, nás s svými v mnohém počtu honí, i svrhše mne tuto z koně, pryč jsou utekly. K nížto Ctirad před ní stoje řekl: „Mnohoslav Oskořínský jest mi dobře znám; poněvadž jsi dcera jeho, pojediž se mnou na mém koni a já tebe jemu poctivě navrátím.“ A ona řekla: „O, co on toho velmi vděčen bude! Ale milý pane, pro tvou urozenost tebe prosím, maličko na té trávě vedlé mne se posaď, ať já odpočinu. A napivši se medu, podala pánu Ctiradovi, proseci jeho, aby se také napil pro ní. Tu Ctirad, jsa jat krású její, pil ten nápoj s ochotností, podal jest také jiným všem okolo sebe stojícím. Tu ssedavše z koní pili jsou všickni a chválili a byl jest ten med Vlástiným uměním okouzlený tak, že kdož se jeho napil, žádný se nemohl brániti. Prosila jest také Šárka pána Ctirada, aby maličko zatrúbil na její trubici, aby všickni okolo něho stojící, kterak zní, poslechli. A on to učinil a tím dal svým návěští nepřáteluom. Toť rychle dívky valně naň přiklopotaly, a dřív než služebníci jeho k koňuom a k mečuom přišli, až je ony z lukuov postřílely a pána Cti- rada jaly a svázaly a služebníky jeho zmordo- valy, a kterého jaly, každému obě ruce utaly. Píší někteří, že by na ten čas v tom lese veliké chechtání od duchuov zlých slyšáno bylo a snad se tomu nešlechetnému účinku i ďáblové smáli. Toho dne pana Ctirada na Děvín přivedly a nazajtří na břehu řeky Vhltavy jej (an na to Přemysl hledí) hnáty přerazivše do kola vpletly a vyzdvihše jej již mrtvého, to knížeti na vzdory postavily. Kníže ovšem chtěl jej rád dáti pohře- biti, ale nesměl toho pro dívky učiniti. A ten les, kdež Ctirad skrze nešlechetný úklad té zrádné dívky Šárky jat, až do dnešního dne Šárka slove. Ctirad od dívek na kolo bit 111
Strana 112
Léta sedmistého čtyřidcátého třetího Dívka výmluvná Zřízení zemské od Vlasty vydáno Když dívky poznaly, že žádný překážky ne- mají a žádný, ani kníže, ani zemané, ani lid obecný o ně se pokusiti nesmí, z toho velmi potěšeny byly a Vlásta jednak každého dne věčný pokoj jim slibovala. Měsíce pak dubna dne jednoho Vlásta drahú stolici sobě připraviti kázala a svolavši všecky dívky, dlúhú řeč k nim učinila a naposledy, zač ony ji mají, jich se optala. Dívky požádavše potazu společně odešly na vyšší palác a uradivše se Budeslávce (jenž byla krásný výmluvnosti), aby z vůle všech odpověd dala, poručily. Kteráž stojeci i řekla: „Ctná a šlechetná i všelikteraké pocti- vosti hodná panno a paní náše nám milostivě příznivá! Panny tyto všecky tuto přistojící, tvé služebnice, toto mně nehodné poručily před Tvú Milostí promluviti. Takovú otázku, kterúž si na nich učiniti ráčila, že jest u nich s velikým podivením, a to v tom, zač by tvú slavnú důstojnost měly. I rozkázaly sú dáti odpověd, že za nic jiného než za kněžnu, náměstkyni Libuše, a za svú milostivú paní. Ó veleslavená kněžno, kto by tebe nemiloval, tobě neslúžil, vida tě v takovém důstojenství? Však jest nikdá krom Libuše žádná žena tobě na světě rovna nebyla, ani Olimpias, macedon- ská královna, ani Dýdo kartaginenská, ani Penelope, ani Circe, ani Klitemnestra, ani Polixena, ani Ysis, ani Minerva, ani Venuše, ani Júno, ani Semiramis; všecky ty panny a paní tvá múdrost, rozšafnost, síla i krása přesahuje. Ty si hodna, aby tobě netoliko muží aneb my ale i hvězdy poddány byly a na věky slúžily.“ To když pověďala, všecky spolu nízko se uklo- nily. Vlásta takovú chválu od Budeslávky i ode všech dívek o sobě slyšeci za jiné neměla, než že všecka země česká jest jí poddána, protož tu hned toho dne ustanovení a práva svá vší zemi vydala: „Najprvé, který by se pacholík ve vší zemi urodil, aby každému pravý ruky palec utat 112
Léta sedmistého čtyřidcátého třetího Dívka výmluvná Zřízení zemské od Vlasty vydáno Když dívky poznaly, že žádný překážky ne- mají a žádný, ani kníže, ani zemané, ani lid obecný o ně se pokusiti nesmí, z toho velmi potěšeny byly a Vlásta jednak každého dne věčný pokoj jim slibovala. Měsíce pak dubna dne jednoho Vlásta drahú stolici sobě připraviti kázala a svolavši všecky dívky, dlúhú řeč k nim učinila a naposledy, zač ony ji mají, jich se optala. Dívky požádavše potazu společně odešly na vyšší palác a uradivše se Budeslávce (jenž byla krásný výmluvnosti), aby z vůle všech odpověd dala, poručily. Kteráž stojeci i řekla: „Ctná a šlechetná i všelikteraké pocti- vosti hodná panno a paní náše nám milostivě příznivá! Panny tyto všecky tuto přistojící, tvé služebnice, toto mně nehodné poručily před Tvú Milostí promluviti. Takovú otázku, kterúž si na nich učiniti ráčila, že jest u nich s velikým podivením, a to v tom, zač by tvú slavnú důstojnost měly. I rozkázaly sú dáti odpověd, že za nic jiného než za kněžnu, náměstkyni Libuše, a za svú milostivú paní. Ó veleslavená kněžno, kto by tebe nemiloval, tobě neslúžil, vida tě v takovém důstojenství? Však jest nikdá krom Libuše žádná žena tobě na světě rovna nebyla, ani Olimpias, macedon- ská královna, ani Dýdo kartaginenská, ani Penelope, ani Circe, ani Klitemnestra, ani Polixena, ani Ysis, ani Minerva, ani Venuše, ani Júno, ani Semiramis; všecky ty panny a paní tvá múdrost, rozšafnost, síla i krása přesahuje. Ty si hodna, aby tobě netoliko muží aneb my ale i hvězdy poddány byly a na věky slúžily.“ To když pověďala, všecky spolu nízko se uklo- nily. Vlásta takovú chválu od Budeslávky i ode všech dívek o sobě slyšeci za jiné neměla, než že všecka země česká jest jí poddána, protož tu hned toho dne ustanovení a práva svá vší zemi vydala: „Najprvé, který by se pacholík ve vší zemi urodil, aby každému pravý ruky palec utat 112
Strana 113
byl, aby nemohl meče z pošvy vytáhnúti ani jeho v ruce dobře držeti. Druhé, aby jemu pravé oko vylúpeno bylo proto, aby za štítem aneb pukléřem nemohl dobře viděti ani z lučiště mírně stříleti. Třetí, kteráž by se koli děvečka urodila, tu hned aby jí pravý prs horkým železem při- pálen byl, aby jí nerostl a táhnúti lučiště nepřekážel. Ctvrtý, aby muží na koních okročně nejezdili, toliko byla-li by toho potřeba, aby po straně sedali a tak v postranních sedlech jezdili a žádných mečuov ani jiných braní nenosili. Páté, muží povýšení i nepovýšení aby vorání hleďali a jiná všeliká díla robotná dělali, pan- ny a ženy jich aby za ně s nepřátely bojovaly. Šesté, aby každá dívka mohla sobě toho za muže neb manžela voliti a vzíti, ktož se jí líbiti bude. To pověďavši, řekla: „Dobře-li sem tak smyslila?“ Zkřikly všecky: „Dobře, dobře.“ Když se pak upokojily, Budeslávka stojeci řekla: „O přešlechetná panno Vlástislavo! Panny tyto praví, že ty toho od sebe sama nemáš, ale že sú to všecko bohové, s kterýmiž si se spříznila, tobě oznámili. Protož vidí se jim za slušné, tito artikulové aby vší zemi oznámeni byli.“ Vlásta hned nemeškajíc vůli svú a zřízení takové po vší zemi držeti a zacho- vávati přikazujíc rozeslala. To slyšíce muží, velmi se ulekli a všickni nemeškajíce, jako včely v den mračný k ouli, tak k Přemyslovi běželi, rady i pomoci od něho žádajíc slibovali, že již chtí vedlé jeho rady všecko činiti, jediné aby taková těžkost ne- obyčejná i nesnesitedlná na ně nepřišla. Kníže Přemysl žádal do dne třetího prodlení a třetí den dal jim odpověd, že to v svých věšt- bách uznává, že na dívky již se bohové hněvají, ale ony že toho pro svú velikú pýchu a zpupnost mysli neznají; dne osmého Dyrés k nim se hřbetem obrátí a Zelú chce jim býti nemilosti- vým: „Protož domuov se beřte a ke dni osmému 113
byl, aby nemohl meče z pošvy vytáhnúti ani jeho v ruce dobře držeti. Druhé, aby jemu pravé oko vylúpeno bylo proto, aby za štítem aneb pukléřem nemohl dobře viděti ani z lučiště mírně stříleti. Třetí, kteráž by se koli děvečka urodila, tu hned aby jí pravý prs horkým železem při- pálen byl, aby jí nerostl a táhnúti lučiště nepřekážel. Ctvrtý, aby muží na koních okročně nejezdili, toliko byla-li by toho potřeba, aby po straně sedali a tak v postranních sedlech jezdili a žádných mečuov ani jiných braní nenosili. Páté, muží povýšení i nepovýšení aby vorání hleďali a jiná všeliká díla robotná dělali, pan- ny a ženy jich aby za ně s nepřátely bojovaly. Šesté, aby každá dívka mohla sobě toho za muže neb manžela voliti a vzíti, ktož se jí líbiti bude. To pověďavši, řekla: „Dobře-li sem tak smyslila?“ Zkřikly všecky: „Dobře, dobře.“ Když se pak upokojily, Budeslávka stojeci řekla: „O přešlechetná panno Vlástislavo! Panny tyto praví, že ty toho od sebe sama nemáš, ale že sú to všecko bohové, s kterýmiž si se spříznila, tobě oznámili. Protož vidí se jim za slušné, tito artikulové aby vší zemi oznámeni byli.“ Vlásta hned nemeškajíc vůli svú a zřízení takové po vší zemi držeti a zacho- vávati přikazujíc rozeslala. To slyšíce muží, velmi se ulekli a všickni nemeškajíce, jako včely v den mračný k ouli, tak k Přemyslovi běželi, rady i pomoci od něho žádajíc slibovali, že již chtí vedlé jeho rady všecko činiti, jediné aby taková těžkost ne- obyčejná i nesnesitedlná na ně nepřišla. Kníže Přemysl žádal do dne třetího prodlení a třetí den dal jim odpověd, že to v svých věšt- bách uznává, že na dívky již se bohové hněvají, ale ony že toho pro svú velikú pýchu a zpupnost mysli neznají; dne osmého Dyrés k nim se hřbetem obrátí a Zelú chce jim býti nemilosti- vým: „Protož domuov se beřte a ke dni osmému 113
Strana 114
všickni zbrojně a tajně se před Vyšehradem postavte. Odtuď se bez křikuov časem nočním a jako tajně přeplavíme a položíme se u jich hradu Děvína. Čechové tu radu vděčně přijavše tak sú učinili a čtrnáctý den máje měsíce položili se před hradem těch dívek nezbedných a počali ukrutně k němu šturmujíc jeho dobývati. Dívky také počaly se statečně brániti a muže dřívím a kamením ze zdí metati. Muží od šturmu odstúpiti musili. Přemysl stoje v lese a tomu se dívaje k svým bojovníkům pověďal: „Dobře jest tak, neb se musilo tak státi." Jako po jedné hodině kázal opět k šturmu jíti. Tu dívky zmuživše se kamením a dřívím je ze zdi srážely, ohněm a smolnicemi házely, smolou rozpuštěnú a vodú horkú ukrutně na muže lily. Muží, jako by je již dívky od šturmu odbily, počali utiekati a k lesu se přiblížili, tak sobě činíce, jako by se velmi strašili. D R S Dívčí boj s mužmi Vlásta zatím s jinými se v odění připravila a kázavši rychle most spustiti napřed na svém lítém koni s velikým hněvem doluov na pole na muže běžala, houfové dívek oděných také se za ní valili, ale úzkost brány a mostu, ta jest je zdržovala. Vlásta domnívajíci se, že by již všecky dívky v šiku byly, upřímo na muže 114
všickni zbrojně a tajně se před Vyšehradem postavte. Odtuď se bez křikuov časem nočním a jako tajně přeplavíme a položíme se u jich hradu Děvína. Čechové tu radu vděčně přijavše tak sú učinili a čtrnáctý den máje měsíce položili se před hradem těch dívek nezbedných a počali ukrutně k němu šturmujíc jeho dobývati. Dívky také počaly se statečně brániti a muže dřívím a kamením ze zdí metati. Muží od šturmu odstúpiti musili. Přemysl stoje v lese a tomu se dívaje k svým bojovníkům pověďal: „Dobře jest tak, neb se musilo tak státi." Jako po jedné hodině kázal opět k šturmu jíti. Tu dívky zmuživše se kamením a dřívím je ze zdi srážely, ohněm a smolnicemi házely, smolou rozpuštěnú a vodú horkú ukrutně na muže lily. Muží, jako by je již dívky od šturmu odbily, počali utiekati a k lesu se přiblížili, tak sobě činíce, jako by se velmi strašili. D R S Dívčí boj s mužmi Vlásta zatím s jinými se v odění připravila a kázavši rychle most spustiti napřed na svém lítém koni s velikým hněvem doluov na pole na muže běžala, houfové dívek oděných také se za ní valili, ale úzkost brány a mostu, ta jest je zdržovala. Vlásta domnívajíci se, že by již všecky dívky v šiku byly, upřímo na muže 114
Strana 115
v malém počtu aspoň s padesáti statečnějšími obořila se. V prvním houfu (neb dívek přibý- valo) veliká bitva byla, až se všecky dívky ven vyrojily a muží také s svým větším houfem ponuknutím Přemyslovým z lesa vystoupili. Tu teprv z obú stran veliká bitva byla, takže vítězství sem i tam se nachylovalo. Vtom sedm mládencuov velmi mužných z rodu Heskova k Vlástě se přibrali a zbrojnoši její přední zamordovali. Ti hned počali na Vlástu tak silně bíti, až jí ocelivú obruč na přílbici, kterúž na hlavě měla, rozbili a ji těžce v hlavu ranili. Vlásta se ještě statečně bránila a po obnažení hlavy jich ještě pět svým jízlivým mečem ranila a Šťasoňovi štít jeho rohový napoly přetala. Šťasoň opustiv štít k Vlástě se s svým koněm přitočil a hned jí svým mečem hlavu napoly rozdělil. Tu jest ona z koně spadla a koňmi potlačena. Třetí houf dívek, kterýž stál před mostem, znamenavše, že již na dvě stě dívek na nívě leží a Vlásta, paní jich, že jest tu konec života vzala, na běh se oddaly a do zámku pospíšily. Muží je počali stíhati; bodúc, sekajíc napořád mordovali. Tu dívky již svuoj úmysl proměnily, lísajíc prosily, a jakž najvýše mohly, slibovaly. Muží se na to nic neobrátili; tepúce je bez přestání, s nimi spolu přes most až na zámek se vtlačili. Tu hned s nimi svú vůli měli a po té kratochvíli doluov z zámku ze zdí je metali, z voken jimi házeli a žádné nepohřbili, ptákům a psům jich tu snísti nechali. Kořisti a loupeže když mezi bojovníky byly děleny, jeden každý rovný díl jest vzal; krom prsten drahý a řetěz zlatý, kterýž Vlásta na svých ramenú měla, ten jest dán Přemyslovi a Přemysl to obé dal darem statečnému rytíři Šťasoňovi a meč Vlástin dostal se knížeti Nezamyslovi. A tak jest ta šelma přestala, kteráž sedm let českú zemi trápila. Tu jest také hrad Děvín vybrán a ohněm spálen i rozbořen; zdi ještě jeho některé dvú neb tří látruov zvajši velmi tlusté a pevné na tento čas se ukazují. Vlasta zabita Dívčí války konec 115
v malém počtu aspoň s padesáti statečnějšími obořila se. V prvním houfu (neb dívek přibý- valo) veliká bitva byla, až se všecky dívky ven vyrojily a muží také s svým větším houfem ponuknutím Přemyslovým z lesa vystoupili. Tu teprv z obú stran veliká bitva byla, takže vítězství sem i tam se nachylovalo. Vtom sedm mládencuov velmi mužných z rodu Heskova k Vlástě se přibrali a zbrojnoši její přední zamordovali. Ti hned počali na Vlástu tak silně bíti, až jí ocelivú obruč na přílbici, kterúž na hlavě měla, rozbili a ji těžce v hlavu ranili. Vlásta se ještě statečně bránila a po obnažení hlavy jich ještě pět svým jízlivým mečem ranila a Šťasoňovi štít jeho rohový napoly přetala. Šťasoň opustiv štít k Vlástě se s svým koněm přitočil a hned jí svým mečem hlavu napoly rozdělil. Tu jest ona z koně spadla a koňmi potlačena. Třetí houf dívek, kterýž stál před mostem, znamenavše, že již na dvě stě dívek na nívě leží a Vlásta, paní jich, že jest tu konec života vzala, na běh se oddaly a do zámku pospíšily. Muží je počali stíhati; bodúc, sekajíc napořád mordovali. Tu dívky již svuoj úmysl proměnily, lísajíc prosily, a jakž najvýše mohly, slibovaly. Muží se na to nic neobrátili; tepúce je bez přestání, s nimi spolu přes most až na zámek se vtlačili. Tu hned s nimi svú vůli měli a po té kratochvíli doluov z zámku ze zdí je metali, z voken jimi házeli a žádné nepohřbili, ptákům a psům jich tu snísti nechali. Kořisti a loupeže když mezi bojovníky byly děleny, jeden každý rovný díl jest vzal; krom prsten drahý a řetěz zlatý, kterýž Vlásta na svých ramenú měla, ten jest dán Přemyslovi a Přemysl to obé dal darem statečnému rytíři Šťasoňovi a meč Vlástin dostal se knížeti Nezamyslovi. A tak jest ta šelma přestala, kteráž sedm let českú zemi trápila. Tu jest také hrad Děvín vybrán a ohněm spálen i rozbořen; zdi ještě jeho některé dvú neb tří látruov zvajši velmi tlusté a pevné na tento čas se ukazují. Vlasta zabita Dívčí války konec 115
Strana 116
Léta sedmistého čtyřidcátého čtvrtého Po takové neřesti muží počali jako okřívati, mnoho vsí a dvoruov dobytčích sobě dělajíce, někteří pak možnější hrady a města sobě stavěli. A Rozhoň, syn Mstibojuov, město Kouřim pevné učinil a sebe kázal svým poddaným knížetem jmenovati a Přemyslovi počal se velmi protiviti. Kníže Přemysl nechtěl tomu na odpor býti, řka: „Dosti jsem já měl na knížetství vyšehradské krajiny, také i na tom Bílina hrad syn muoj dosti míti bude. Užívaj každý knížet- ství svého: však mi jest skrze naše bohy ozná- meno, že knížetství syna mého všecky jiné slávú i věkem převyšovati bude.“ Toho času dcera Kášina, sestry Libušiny, jménem Bíla, ta z rozkázaní své mateře hrad a město při jedné řece založila a to město i zámek Bílinú nazvala, kteréž až do dnešního dne zůstalo a tak jmenuje se. Léta sedmistého čtyřidcátého pátého Kníže Přemysl, znamenav na sobě těžkou nemoc, zemanuov starších k sobě na sněm na Vyšehrad povolav dlúhou a širokú řeč učinil, 116
Léta sedmistého čtyřidcátého čtvrtého Po takové neřesti muží počali jako okřívati, mnoho vsí a dvoruov dobytčích sobě dělajíce, někteří pak možnější hrady a města sobě stavěli. A Rozhoň, syn Mstibojuov, město Kouřim pevné učinil a sebe kázal svým poddaným knížetem jmenovati a Přemyslovi počal se velmi protiviti. Kníže Přemysl nechtěl tomu na odpor býti, řka: „Dosti jsem já měl na knížetství vyšehradské krajiny, také i na tom Bílina hrad syn muoj dosti míti bude. Užívaj každý knížet- ství svého: však mi jest skrze naše bohy ozná- meno, že knížetství syna mého všecky jiné slávú i věkem převyšovati bude.“ Toho času dcera Kášina, sestry Libušiny, jménem Bíla, ta z rozkázaní své mateře hrad a město při jedné řece založila a to město i zámek Bílinú nazvala, kteréž až do dnešního dne zůstalo a tak jmenuje se. Léta sedmistého čtyřidcátého pátého Kníže Přemysl, znamenav na sobě těžkou nemoc, zemanuov starších k sobě na sněm na Vyšehrad povolav dlúhou a širokú řeč učinil, 116
Strana 117
počav od Čecha až do Kroka i do Libuše, dcery jeho a své manželky, mnoho předešlého připomínal, za jeho spravování času přítomné- ho které jsú se věci dály a zvláště mezi oby- vateli té země a těmi krvavými dívkami, to jím také k paměti přivodil. O budúcích věcech, kteréž přijíti mají, také oznamoval, a za syna jeho spravování jaké věci budou se přiházeti, dobré i zlé, to pořád vypravoval. Že jsú jej za kníže sobě volili, jemu poddáni byli, veliká jim činil děkování, přitom žádaje, aby synu jeho Nezamyslovi touž poddanost zachovali a jej opatrovali. A zvláště starším to všecko porúčeje, s ními se všemi se s pláčem rozžehnal. Kteříž, že chtí rádi jeho žádost skutkem vyplniti, pravili; od něho vzavše odpuštění rozjeli se a rozešli. Dne šestého Přemysl povolav syna svého mnohá jemu činil napomínaní, též jak se má k svým poddaným chovati přikazoval, a položiv se na svém loži umřel. Syn jeho i lid všecken jeho smrti želel, až do dne třetího pláč a kvílení na Vyšehradě veliké bylo. A když se ty věci vykonaly, vzavše tělo jeho, vedlé na ten čas jích obyčeje pěti a třmi groši opatřivše, do truhly v krásném oděvu jej vložili a na Hrobce vedlé jiných tu pod Vyše- hradem nad potokem pohřebili. Přemysl umřel ☞ — 117
počav od Čecha až do Kroka i do Libuše, dcery jeho a své manželky, mnoho předešlého připomínal, za jeho spravování času přítomné- ho které jsú se věci dály a zvláště mezi oby- vateli té země a těmi krvavými dívkami, to jím také k paměti přivodil. O budúcích věcech, kteréž přijíti mají, také oznamoval, a za syna jeho spravování jaké věci budou se přiházeti, dobré i zlé, to pořád vypravoval. Že jsú jej za kníže sobě volili, jemu poddáni byli, veliká jim činil děkování, přitom žádaje, aby synu jeho Nezamyslovi touž poddanost zachovali a jej opatrovali. A zvláště starším to všecko porúčeje, s ními se všemi se s pláčem rozžehnal. Kteříž, že chtí rádi jeho žádost skutkem vyplniti, pravili; od něho vzavše odpuštění rozjeli se a rozešli. Dne šestého Přemysl povolav syna svého mnohá jemu činil napomínaní, též jak se má k svým poddaným chovati přikazoval, a položiv se na svém loži umřel. Syn jeho i lid všecken jeho smrti želel, až do dne třetího pláč a kvílení na Vyšehradě veliké bylo. A když se ty věci vykonaly, vzavše tělo jeho, vedlé na ten čas jích obyčeje pěti a třmi groši opatřivše, do truhly v krásném oděvu jej vložili a na Hrobce vedlé jiných tu pod Vyše- hradem nad potokem pohřebili. Přemysl umřel ☞ — 117
Strana 118
Téhož léta Nezamysl, syn někdy Přemysla knížete, od vládyk na stolici knížetské na Vyše- hradě posazen a tu jsou jemu všickni, jej za kníže volivše, poctivě se klaněli.
Téhož léta Nezamysl, syn někdy Přemysla knížete, od vládyk na stolici knížetské na Vyše- hradě posazen a tu jsou jemu všickni, jej za kníže volivše, poctivě se klaněli.
Strana 119
II Léta 831—904 (List 42b—64b) Za vlády pohanských knížat
II Léta 831—904 (List 42b—64b) Za vlády pohanských knížat
Strana 120
Strana 121
Léta osmistého třidcátého prvního Vojén kníže, nahromáždiv mnoho kamene tvrdého i měkkého, dal zed tlustú a dosti vysokú s hustými věžemi založiti v příkopích pražských, počav též od strany hořejší. A přitom svolav všecky obyvatele městské a s ními se o to radil, mohlo-li by to býti, aby těmi pří- kopy puol řeky Vhltavy bylo puštěno a druhá polovice aby šla starým tokem. O to byla veliká rozepře, někteří radili, aby voda příkopem puštěna byla, že bude bezpečnější i hojnější město, a jiní k tomu neradili, pravíce, že jest řídká země a velmi píščitá, že by voda skrze zemi šla do lochuov, a tak by to město žádných lochuov míti nemohlo. Vojén, rozváživ obojí radu, té vody, zůstaviv suché příkopy, v svém toku aby zůstala, zanechal. Zed města Prahy Téhož roku na skonání Vojén, slavný kníže země české, jenž byl veliký milovník města 121
Léta osmistého třidcátého prvního Vojén kníže, nahromáždiv mnoho kamene tvrdého i měkkého, dal zed tlustú a dosti vysokú s hustými věžemi založiti v příkopích pražských, počav též od strany hořejší. A přitom svolav všecky obyvatele městské a s ními se o to radil, mohlo-li by to býti, aby těmi pří- kopy puol řeky Vhltavy bylo puštěno a druhá polovice aby šla starým tokem. O to byla veliká rozepře, někteří radili, aby voda příkopem puštěna byla, že bude bezpečnější i hojnější město, a jiní k tomu neradili, pravíce, že jest řídká země a velmi píščitá, že by voda skrze zemi šla do lochuov, a tak by to město žádných lochuov míti nemohlo. Vojén, rozváživ obojí radu, té vody, zůstaviv suché příkopy, v svém toku aby zůstala, zanechal. Zed města Prahy Téhož roku na skonání Vojén, slavný kníže země české, jenž byl veliký milovník města 121
Strana 122
Vojén umřel Prahy, upadl v těžkú nemoc a den třináctý utrápen jsa nemocí umřel a na Hrobce pod Vyšehradem vedlé otce svého Mnáty s pláčem mnohého lidu pochován. Na jehožto hrobě osm dní pořád oheň byl pálen a tu mnohá obět byla zaň bohuom neznámým činěna. Ten muž byl dobrotivý, ač byl pohan, však byl velmi spravedlivý, dvadcet a osm let tu zemi spravoval, dva syny, Křezomysla, jinák Vnysla- va, a Vratislava, a dva vnuky, totiž Vlastislava a Neklana, po sobě zůstavil. Léta osmistého třidcátého druhého Křezomysl vyšehradským knížetem učiněn Vratislav lucký kníže Sebralo se všecko množství lidu českého na dvuor hradu vyšehradského a tu mezi staršími a vládykami rozličná byla rozvažování, kterak by ta země česká mohla před Němci bezpečná býti, druhé, poněvadž kníže Vojén již umřel, komu by té země správu ze dvou synuov jeho měli poručiti. Někteří chtěli Vratislava pro spanilost osoby, jiní Křezomysla, ač byl vzrostu menšího, ale ostrého vtipu; někteří pak z ních předkládali prvorození. Po dlúhých rozepřech a mnohém rokování na tom jsú zavřeli, aby Křezomysl jako syn prvorozený vyšehradské knížetství a pražskú krajinu všecku na východ slunce spravoval a Vratislav jako mladší lucké město, jinák Žateč, za díl vzal se všemi krajina- mi puolnočními, v kterýchž Čechové spolu s Němci obývali, i ty, kterýmž Čechové Srbi říkali, ale oni se od luhuov Lužičané jmenovali, aby pod svou správu přijal. Křezomysl a Vra- tislav knížata, pokudž jím vládyky a zemané i jiní povýšení té země obyvatelé ukázali a vy- měřili, tak jsú se zachovali a na tom přestali. Sněm o kníže Léta osmistého třidcátého třetího Vládyky, lopotové a zemané a zvláště ti, jenž knížat obé v své správě měli, spolu na dvoře 122
Vojén umřel Prahy, upadl v těžkú nemoc a den třináctý utrápen jsa nemocí umřel a na Hrobce pod Vyšehradem vedlé otce svého Mnáty s pláčem mnohého lidu pochován. Na jehožto hrobě osm dní pořád oheň byl pálen a tu mnohá obět byla zaň bohuom neznámým činěna. Ten muž byl dobrotivý, ač byl pohan, však byl velmi spravedlivý, dvadcet a osm let tu zemi spravoval, dva syny, Křezomysla, jinák Vnysla- va, a Vratislava, a dva vnuky, totiž Vlastislava a Neklana, po sobě zůstavil. Léta osmistého třidcátého druhého Křezomysl vyšehradským knížetem učiněn Vratislav lucký kníže Sebralo se všecko množství lidu českého na dvuor hradu vyšehradského a tu mezi staršími a vládykami rozličná byla rozvažování, kterak by ta země česká mohla před Němci bezpečná býti, druhé, poněvadž kníže Vojén již umřel, komu by té země správu ze dvou synuov jeho měli poručiti. Někteří chtěli Vratislava pro spanilost osoby, jiní Křezomysla, ač byl vzrostu menšího, ale ostrého vtipu; někteří pak z ních předkládali prvorození. Po dlúhých rozepřech a mnohém rokování na tom jsú zavřeli, aby Křezomysl jako syn prvorozený vyšehradské knížetství a pražskú krajinu všecku na východ slunce spravoval a Vratislav jako mladší lucké město, jinák Žateč, za díl vzal se všemi krajina- mi puolnočními, v kterýchž Čechové spolu s Němci obývali, i ty, kterýmž Čechové Srbi říkali, ale oni se od luhuov Lužičané jmenovali, aby pod svou správu přijal. Křezomysl a Vra- tislav knížata, pokudž jím vládyky a zemané i jiní povýšení té země obyvatelé ukázali a vy- měřili, tak jsú se zachovali a na tom přestali. Sněm o kníže Léta osmistého třidcátého třetího Vládyky, lopotové a zemané a zvláště ti, jenž knížat obé v své správě měli, spolu na dvoře 122
Strana 123
vyšehradském sšedše se spolu v radu vešli, takže z jednostajné vuole všecken lid český obeslali ke dni určenému, aby se všickni před Vyšehradem postavili. To když se stalo, sešlo se tak mnoho lidu jako bez počtu. Vyšel kníže Křezomysl, aby svuoj lid opatřil a zhlédl všecky spolu. Ale nebylo žádného pole tak širokého, ani planiny tak prostranné, na kteréž by se mohl ten všecken lid postaviti a ukázati. Tu starší a vládyky některé znamenitější vyvolivše, jíchž bylo v počtu sedm set a třidcet, jinému lidu obecnému do příbytkuov jích rozkázali se navrátiti. Když se lid ten sprostný a orný rozšel, hned nazajtří, jenž byl den dvamezcítmý měsíce máje, sešli jsú se ti, jenž byli k tomu ode všech té země obyvateluov voleni, k jedné pře- čisté (nedaleko od Vyšehradu) studnici, jenž slula Jezerka, a tu jest přinesena zlatem okráš- lená Libušina stolice a při té studnici postavena, na kteréž vladyčím rozkázaním Křezomysl se posadil. Když se pak vládyky spolu narokovali, vyňali sú z škříňky čepici někdy Přemyslovu dva muží najznamenitější, totiž Travian a Hři- slav, vstavili jsú jí na hlavu Křezomyslovi. Tu všecken lid tu přítomný jako usty jedněmi vzkřikl a řka: „Křezomysl gospodin náš i on nás bude blagoslaviti.“ A všickni se klaněli, a ten křik i to klanění dlouhú trvalo chvíli. A když se upokojili, Křezomysl vstav šel jest v té knížetské čepici až na Vyšehrad. Lid také za ním všecken se obrátil a odtuď rozešli se na svá obydlé. Jezerka studnice Křezomysl kníže korunován Sněm 123
vyšehradském sšedše se spolu v radu vešli, takže z jednostajné vuole všecken lid český obeslali ke dni určenému, aby se všickni před Vyšehradem postavili. To když se stalo, sešlo se tak mnoho lidu jako bez počtu. Vyšel kníže Křezomysl, aby svuoj lid opatřil a zhlédl všecky spolu. Ale nebylo žádného pole tak širokého, ani planiny tak prostranné, na kteréž by se mohl ten všecken lid postaviti a ukázati. Tu starší a vládyky některé znamenitější vyvolivše, jíchž bylo v počtu sedm set a třidcet, jinému lidu obecnému do příbytkuov jích rozkázali se navrátiti. Když se lid ten sprostný a orný rozšel, hned nazajtří, jenž byl den dvamezcítmý měsíce máje, sešli jsú se ti, jenž byli k tomu ode všech té země obyvateluov voleni, k jedné pře- čisté (nedaleko od Vyšehradu) studnici, jenž slula Jezerka, a tu jest přinesena zlatem okráš- lená Libušina stolice a při té studnici postavena, na kteréž vladyčím rozkázaním Křezomysl se posadil. Když se pak vládyky spolu narokovali, vyňali sú z škříňky čepici někdy Přemyslovu dva muží najznamenitější, totiž Travian a Hři- slav, vstavili jsú jí na hlavu Křezomyslovi. Tu všecken lid tu přítomný jako usty jedněmi vzkřikl a řka: „Křezomysl gospodin náš i on nás bude blagoslaviti.“ A všickni se klaněli, a ten křik i to klanění dlouhú trvalo chvíli. A když se upokojili, Křezomysl vstav šel jest v té knížetské čepici až na Vyšehrad. Lid také za ním všecken se obrátil a odtuď rozešli se na svá obydlé. Jezerka studnice Křezomysl kníže korunován Sněm 123
Strana 124
TFTO Léta osmistého třidcátého čtvrtého Posláni sú poslové od Lučanuov k Křezomyslovi knížeti oznamujíce, že by toho od špehéřův jistá zpráva byla, že Sasové a Mišnaři s velikú mocí strojí se na Lučany. Kníže to uslyšav rychle obeslal vládyky, s nimi, co má činiti, o to radu bera. Oni společně se o to uradivše, pojali sú Vratislava, syna Vojénova, bratra Křezomyslo- va, i obrátili se s ním do Lucka a tu uprostřed města jej na stolici nové jako kníže nového posadili a jemu se klaněli a všemu lidu netoliko v tom městě obývajícímu, ale ve vší té lucké krajině jeho poslušnu býti přikázali, a byla-li by jaká jemu neb jim proti Němcům potřeba, že oni chtí jim s Křezomyslem, knížetem svým, radni i pomocni býti. Lučané, kníže přijavše, dům jemu krásný u hořejší brány postavili. Němci pak usly- šavše, že by kníže v Lučtě dvorem byl a Čecho- vé že se k němu hrnou, ač byli se připravili, ale však nesměli se do té krajiny pustiti, knížete Vratislava a lidu jeho se obávajíce. Vratislav první kníže v Lučtě 124
TFTO Léta osmistého třidcátého čtvrtého Posláni sú poslové od Lučanuov k Křezomyslovi knížeti oznamujíce, že by toho od špehéřův jistá zpráva byla, že Sasové a Mišnaři s velikú mocí strojí se na Lučany. Kníže to uslyšav rychle obeslal vládyky, s nimi, co má činiti, o to radu bera. Oni společně se o to uradivše, pojali sú Vratislava, syna Vojénova, bratra Křezomyslo- va, i obrátili se s ním do Lucka a tu uprostřed města jej na stolici nové jako kníže nového posadili a jemu se klaněli a všemu lidu netoliko v tom městě obývajícímu, ale ve vší té lucké krajině jeho poslušnu býti přikázali, a byla-li by jaká jemu neb jim proti Němcům potřeba, že oni chtí jim s Křezomyslem, knížetem svým, radni i pomocni býti. Lučané, kníže přijavše, dům jemu krásný u hořejší brány postavili. Němci pak usly- šavše, že by kníže v Lučtě dvorem byl a Čecho- vé že se k němu hrnou, ač byli se připravili, ale však nesměli se do té krajiny pustiti, knížete Vratislava a lidu jeho se obávajíce. Vratislav první kníže v Lučtě 124
Strana 125
Léta osmistého třidcátého pátého Někteří z Čechův těch, kteříž se byli osadili v krajinách východních, oznamovali sú Křezo- myslovi, knížeti vyšehradskému, pravíce, že by v týchž krajích nalezli na mnohých místech města dosti veliká, kteráž někdy pevná byla, kteráž také pro dávní starožitnost a pro nepří- tomnost obyvateluov velmi zpustla. Vsi také že se mnohé nalézají, kteréž široké někdy byly, ale na ten čas málo obyvateluov v nich se nalézá a ti sú lidé jako divocí a svú řeč mají jako obvláštní, kteréž žádný z Čechuov nic nemuož porozuměti. Kníže s svými radami to vyslyšav odpověďal: „Poněvadž sú tu města již se zbořila a lesové, jakž pravíte, velicí v nich rostú, vsi také na větším díle že sú zpustly, nechte lidu toho pozuostalého, neboť sami do konce vyhynú, aneb se k nám přihrnú; jsú-li kde jaká místa příhodná a úrodná, tu se osa- zujte." Města pustá i vsi nalezeny Léta osmistého třidcátého šestého Křezomysl, kníže vyšehradský, maje v paměti otcovská napomínaní a přikázaní, aby lidí ctnostných se přidržal, spravedlivost aby činil a jiným činiti rozkazoval, dne jednoho přišel do Větší strany Města pražského, a tu povolav starších obyvateluov, ustanovil z nich čtyři soudce a jim přikázal, aby spravedlivost každé- mu činili. Druhého dne, povolav všech obyva- teluov, též jim všem rozkázal, aby k soudcím od něho ustanoveným poctivost a poddanost zachovali. A hned při tom času rozkázal mnoho domuov hlubokých z kamene tvrdého postaviti, zed také městskú, kterúž někdy Vojén, otec jeho, počal od strany západní proti poledni a Vyšehradu dělati, té on kázal přidělati za osm set kročejí. Roku toho větrové velicí a jako neobyčejní v Čechách byli, kteříž velikú škodu na lesích Soudcové ustanovení Zed pražská 125
Léta osmistého třidcátého pátého Někteří z Čechův těch, kteříž se byli osadili v krajinách východních, oznamovali sú Křezo- myslovi, knížeti vyšehradskému, pravíce, že by v týchž krajích nalezli na mnohých místech města dosti veliká, kteráž někdy pevná byla, kteráž také pro dávní starožitnost a pro nepří- tomnost obyvateluov velmi zpustla. Vsi také že se mnohé nalézají, kteréž široké někdy byly, ale na ten čas málo obyvateluov v nich se nalézá a ti sú lidé jako divocí a svú řeč mají jako obvláštní, kteréž žádný z Čechuov nic nemuož porozuměti. Kníže s svými radami to vyslyšav odpověďal: „Poněvadž sú tu města již se zbořila a lesové, jakž pravíte, velicí v nich rostú, vsi také na větším díle že sú zpustly, nechte lidu toho pozuostalého, neboť sami do konce vyhynú, aneb se k nám přihrnú; jsú-li kde jaká místa příhodná a úrodná, tu se osa- zujte." Města pustá i vsi nalezeny Léta osmistého třidcátého šestého Křezomysl, kníže vyšehradský, maje v paměti otcovská napomínaní a přikázaní, aby lidí ctnostných se přidržal, spravedlivost aby činil a jiným činiti rozkazoval, dne jednoho přišel do Větší strany Města pražského, a tu povolav starších obyvateluov, ustanovil z nich čtyři soudce a jim přikázal, aby spravedlivost každé- mu činili. Druhého dne, povolav všech obyva- teluov, též jim všem rozkázal, aby k soudcím od něho ustanoveným poctivost a poddanost zachovali. A hned při tom času rozkázal mnoho domuov hlubokých z kamene tvrdého postaviti, zed také městskú, kterúž někdy Vojén, otec jeho, počal od strany západní proti poledni a Vyšehradu dělati, té on kázal přidělati za osm set kročejí. Roku toho větrové velicí a jako neobyčejní v Čechách byli, kteříž velikú škodu na lesích Soudcové ustanovení Zed pražská 125
Strana 126
učinili, také i na stavení v městech i ve vsech mnoho mlýnuov, a zvláště kteříž na vysokých horách byli postavení, ti větrové zbořili a roz- metali, některé i pryč roznesli, ježto nejsú nalezeni. Z toho, ač obilí hojnost byla, hlad v zemi býti počal. Ale kníže Křezomysl jako muž opatrný kázal rychle lesy na některých horách sekati a tu stavěti mlýny, kterýmž by ne tak jako prvé mohli snadně větrové uškoditi. Dutí větruov těch silných, kteréž dva měsíce a osm dní trvalo, vtom se utišilo. Léta osmistého třidcátého sedmého Lodí veliká u Prahy Kníže jako pán opatrný a milovník svého národu českého, povolav k sobě dřevosekův múdřejších, to jest tesařuov, s nimi se radil, kterak by to mělo býti opatřeno, aby lidé z Staršího aneb Menšího Města pražského do Většího a zase mohli svobodněji jíti, než na těch srubích se plaviti. A oni odpověďali, že chtí z dříví tesaného velikú lodí udělati, na kteréž netoliko pěší neb jízdní, ale i vozové s koňmi mohli by se přeplavovati. Kníže jim odpověďal: „A kdyby vody časem letním neb horkem vyschly, té lodí voda malá nemohla by unésti.“ Oni odpověďali: „Kdyby malá voda byla, budú moci lidé přes též brody jako prvé jezditi, a když by veliká voda přišla, budú se plaviti.“ Kníže vyslyšav dal k tomu povolení a oni hned veliké dříví dubové potínali a tesali a lodí jednu velmi velikú místerným dílem připravili a pro lepší bezpečnost klouby a sko- bami železnými jí upevnili. Kteráž takové pevnosti a velikosti byla, že se mohly na ní pojednú dva vozy a deset koní přeplaviti. Mnozí to dílo, že jest tak chytře vymyšleno, vidúce divili se. 126
učinili, také i na stavení v městech i ve vsech mnoho mlýnuov, a zvláště kteříž na vysokých horách byli postavení, ti větrové zbořili a roz- metali, některé i pryč roznesli, ježto nejsú nalezeni. Z toho, ač obilí hojnost byla, hlad v zemi býti počal. Ale kníže Křezomysl jako muž opatrný kázal rychle lesy na některých horách sekati a tu stavěti mlýny, kterýmž by ne tak jako prvé mohli snadně větrové uškoditi. Dutí větruov těch silných, kteréž dva měsíce a osm dní trvalo, vtom se utišilo. Léta osmistého třidcátého sedmého Lodí veliká u Prahy Kníže jako pán opatrný a milovník svého národu českého, povolav k sobě dřevosekův múdřejších, to jest tesařuov, s nimi se radil, kterak by to mělo býti opatřeno, aby lidé z Staršího aneb Menšího Města pražského do Většího a zase mohli svobodněji jíti, než na těch srubích se plaviti. A oni odpověďali, že chtí z dříví tesaného velikú lodí udělati, na kteréž netoliko pěší neb jízdní, ale i vozové s koňmi mohli by se přeplavovati. Kníže jim odpověďal: „A kdyby vody časem letním neb horkem vyschly, té lodí voda malá nemohla by unésti.“ Oni odpověďali: „Kdyby malá voda byla, budú moci lidé přes též brody jako prvé jezditi, a když by veliká voda přišla, budú se plaviti.“ Kníže vyslyšav dal k tomu povolení a oni hned veliké dříví dubové potínali a tesali a lodí jednu velmi velikú místerným dílem připravili a pro lepší bezpečnost klouby a sko- bami železnými jí upevnili. Kteráž takové pevnosti a velikosti byla, že se mohly na ní pojednú dva vozy a deset koní přeplaviti. Mnozí to dílo, že jest tak chytře vymyšleno, vidúce divili se. 126
Strana 127
Léta osmistého třidcátého osmého Muž jeden velmi mocný, dobytkuov, čeledí i jiných nábytkuov mnoho maje, z rodu Kva- soňova a Bozděchova i kněžny Baňky, jemuž jméno bylo Kunák a žena jeho slula Zdíborka, ten roku předešlého poslal byl své služebníky, aby jemu v stranách východních hledali místa příhodného k obývaní. Ten vzav odpuštění od knížete Křezomysla, se vší svú čeledí obrátil se tam, kdež jej vedli služebníci jeho. První nocleh jich byl u slavného dvoru, kterýž slul Přerov, a druhý u města Libice, třetí u Brůdku a čtvrtý pod jednú vysokú horú. Na kterúž ráno Kunát s svými některými vystúpiv a roviny, lesy i vody spatřiv, tu se osadil, nedaleko od řeky, kteráž Labe slove. Kázav dříví posekati, dvuor hojný a velmi široký tu svým dobytkům kázal obrúbiti; dal jemu jméno Kunákuov dvůr. Potom po mnohých letech když při témž dvoře ves postavena byla, Kunatice jest jme- nována. Kunatice Léta osmistého třidcátého devátého Kunák, když shlédl všecku tu krajinu a na mnohých místech zemi úrodnú býti uznal, místo to také i pro spanilost vody velmi oblíbil. Na té hoře, pod kterúž se osadil, kázal lesy posekati a dům dřevěný krásný postaviti a dal jemu jméno Kunákova hora; jiní potom ne od Kunáka, ale ode vsi, kteráž pod ním byla, Kunatická hora jemu říkali. Roku toho hojné úrody byly ve vší české zemi, takže za dva peníze Křezomyslovy pše- nice dávali, co mohl jeden silný pacholek unésti. Kunatická Hora Lacino Léta osmistého čtyřidcátého Jeden z vládyk znamenitějších, jemuž jméno byla Zbraslav, z hradu a města Kašína, syn 127
Léta osmistého třidcátého osmého Muž jeden velmi mocný, dobytkuov, čeledí i jiných nábytkuov mnoho maje, z rodu Kva- soňova a Bozděchova i kněžny Baňky, jemuž jméno bylo Kunák a žena jeho slula Zdíborka, ten roku předešlého poslal byl své služebníky, aby jemu v stranách východních hledali místa příhodného k obývaní. Ten vzav odpuštění od knížete Křezomysla, se vší svú čeledí obrátil se tam, kdež jej vedli služebníci jeho. První nocleh jich byl u slavného dvoru, kterýž slul Přerov, a druhý u města Libice, třetí u Brůdku a čtvrtý pod jednú vysokú horú. Na kterúž ráno Kunát s svými některými vystúpiv a roviny, lesy i vody spatřiv, tu se osadil, nedaleko od řeky, kteráž Labe slove. Kázav dříví posekati, dvuor hojný a velmi široký tu svým dobytkům kázal obrúbiti; dal jemu jméno Kunákuov dvůr. Potom po mnohých letech když při témž dvoře ves postavena byla, Kunatice jest jme- nována. Kunatice Léta osmistého třidcátého devátého Kunák, když shlédl všecku tu krajinu a na mnohých místech zemi úrodnú býti uznal, místo to také i pro spanilost vody velmi oblíbil. Na té hoře, pod kterúž se osadil, kázal lesy posekati a dům dřevěný krásný postaviti a dal jemu jméno Kunákova hora; jiní potom ne od Kunáka, ale ode vsi, kteráž pod ním byla, Kunatická hora jemu říkali. Roku toho hojné úrody byly ve vší české zemi, takže za dva peníze Křezomyslovy pše- nice dávali, co mohl jeden silný pacholek unésti. Kunatická Hora Lacino Léta osmistého čtyřidcátého Jeden z vládyk znamenitějších, jemuž jméno byla Zbraslav, z hradu a města Kašína, syn 127
Strana 128
Zbraslav Radotín Chleboslavuov, syna Prostoslavova, syna Bivo- jova, manžela někdy Káši, sestry Libušiny, maje mnoho dobytkův a sa bohatý na stříbro i na zlato, dvuor krásný a příbytek rozkošný mezi řekami dvěma dal sobě postaviti, jenž jest jedné jméno Vhltava a druhé Mže aneb Mizka, a od svého jména dal jemu jméno Zbraslav a krásnú zdí z tvrdého kamene jej dal obezdíti a z svého hradu Kašína na každý den naň hleďal. Téhož léta Rod jménem, bratr Zbraslavuov, jsa také znamenitý a maje velikú milost k bratru svému, nechtěl v Březovici zůstati, ale kázal sobě dům veliký a ohradu širokú založiti nad řekú, jenž Mže slove, a dal jemu od svého jména jméno Rodotín, to jest Rodova ohrada, neb na ten čas ohradě týn říkali, a tu jest v brzkém času luk a dědin mnoho nadělati kázal a do- bytky i obilím se velmi rozmnožil, takže ani bratr jeho Zbraslav jemu v tom rovný nebyl. Léta osmistého čtyřidcátého prvního Mokro Libuška kněžna Křezomyslovi, muži svému, urodila syna na Vyšehradě a dáno jemu jméno Nebyhost. I byl jest kníže toho velmi vděčen a povolav lopotuov a některých vladyk učinil jím veliké radovánky a dal k jídlu dosti chleba pšeničného, masa, ptákův dosti i medoviny všem bez nedostatku. Roku toho bylo veliké mokro skrze časté dešťuov pršení a rozvodnění veliké času pod- zimního, takže jsou lidé na zimu málo osili. Protož druhého roku drahota býti počala. Nebyhost se narodil Léta osmistého čtyřidcátého druhého Křezomysl kníže poslal mnoho kovkopuov s rozličnými železnými přípravami na Jilovaj a na jiné hory tu okolo ležící, aby hledali zlata a po něm se pilně dělali. Kteříž tak učinili 128
Zbraslav Radotín Chleboslavuov, syna Prostoslavova, syna Bivo- jova, manžela někdy Káši, sestry Libušiny, maje mnoho dobytkův a sa bohatý na stříbro i na zlato, dvuor krásný a příbytek rozkošný mezi řekami dvěma dal sobě postaviti, jenž jest jedné jméno Vhltava a druhé Mže aneb Mizka, a od svého jména dal jemu jméno Zbraslav a krásnú zdí z tvrdého kamene jej dal obezdíti a z svého hradu Kašína na každý den naň hleďal. Téhož léta Rod jménem, bratr Zbraslavuov, jsa také znamenitý a maje velikú milost k bratru svému, nechtěl v Březovici zůstati, ale kázal sobě dům veliký a ohradu širokú založiti nad řekú, jenž Mže slove, a dal jemu od svého jména jméno Rodotín, to jest Rodova ohrada, neb na ten čas ohradě týn říkali, a tu jest v brzkém času luk a dědin mnoho nadělati kázal a do- bytky i obilím se velmi rozmnožil, takže ani bratr jeho Zbraslav jemu v tom rovný nebyl. Léta osmistého čtyřidcátého prvního Mokro Libuška kněžna Křezomyslovi, muži svému, urodila syna na Vyšehradě a dáno jemu jméno Nebyhost. I byl jest kníže toho velmi vděčen a povolav lopotuov a některých vladyk učinil jím veliké radovánky a dal k jídlu dosti chleba pšeničného, masa, ptákův dosti i medoviny všem bez nedostatku. Roku toho bylo veliké mokro skrze časté dešťuov pršení a rozvodnění veliké času pod- zimního, takže jsou lidé na zimu málo osili. Protož druhého roku drahota býti počala. Nebyhost se narodil Léta osmistého čtyřidcátého druhého Křezomysl kníže poslal mnoho kovkopuov s rozličnými železnými přípravami na Jilovaj a na jiné hory tu okolo ležící, aby hledali zlata a po něm se pilně dělali. Kteříž tak učinili 128
Strana 129
a do jedné hory, kteráž Borovka slula, hluboko se vebrali a nalezli tlustú vrstvu zlata, kteréhož často na Vyšehrad knížeti podávali. Toho léta Pompilius, jinak Popiel, kníže polský neřádný, nešlechetný a příliš ukrutný, jehož žena byla též povahy, jménem Repica, sněden jest i s svú ženou i s svými dětmi hanebně od myší, jakož o tom obšírně Cricius v své kronice vypisuje. Poláci pak, knížete nemajíce, sešli se v Grušvici a tu volili za kníže jednoho voráče a medníka, jenž měl mnoho dědin, včel a medu. Ten byl měštěnín z Grušvice a jméno jemu bylo Píast. Ten jest mnoho divných věcí (jakž někteří chtí tomu) čarami provozoval a mnohé krajiny k polskému kní- žetství připojil. A někteří píší, že by z rodu jeho byla slízská knížata některá až do tohoto času. Zlato nalezeno Polský kníže Píast kníže polský Léta osmistého čtyřidcátého třetího Hory na Březovém, jinak příbramské, mnoho stříbra z sebe vydávaly, a ti dolové stříbrní takové nesli užitky, že se všickni divili. Protož mnozí se byli na to vydali, že opustivše dědin vorání po stříbře se dělali a tím velmi bohatli na peníze a na stříbro, ale chlebové hynuli. Neb v tom kraji pro lidskú zlata a stříbra pilnost a vorání polí nedbanlivost počal veliký hlad býti, neb ryžovníci a kovkopové do pražského kraje chleba kupovat posílali a tím ten kraj také vyhubili. Někteří z vládyk Křezomysla napomínali, aby lid ten podzemný rozehnal a penězi ani chleby jím pomoci nečinil a více sobě chleby než to stříbro vážil. Tím napomí- naním nikterakž jsou nemohli knížete od toho stříbra odmluviti. Příbramští dolové 129
a do jedné hory, kteráž Borovka slula, hluboko se vebrali a nalezli tlustú vrstvu zlata, kteréhož často na Vyšehrad knížeti podávali. Toho léta Pompilius, jinak Popiel, kníže polský neřádný, nešlechetný a příliš ukrutný, jehož žena byla též povahy, jménem Repica, sněden jest i s svú ženou i s svými dětmi hanebně od myší, jakož o tom obšírně Cricius v své kronice vypisuje. Poláci pak, knížete nemajíce, sešli se v Grušvici a tu volili za kníže jednoho voráče a medníka, jenž měl mnoho dědin, včel a medu. Ten byl měštěnín z Grušvice a jméno jemu bylo Píast. Ten jest mnoho divných věcí (jakž někteří chtí tomu) čarami provozoval a mnohé krajiny k polskému kní- žetství připojil. A někteří píší, že by z rodu jeho byla slízská knížata některá až do tohoto času. Zlato nalezeno Polský kníže Píast kníže polský Léta osmistého čtyřidcátého třetího Hory na Březovém, jinak příbramské, mnoho stříbra z sebe vydávaly, a ti dolové stříbrní takové nesli užitky, že se všickni divili. Protož mnozí se byli na to vydali, že opustivše dědin vorání po stříbře se dělali a tím velmi bohatli na peníze a na stříbro, ale chlebové hynuli. Neb v tom kraji pro lidskú zlata a stříbra pilnost a vorání polí nedbanlivost počal veliký hlad býti, neb ryžovníci a kovkopové do pražského kraje chleba kupovat posílali a tím ten kraj také vyhubili. Někteří z vládyk Křezomysla napomínali, aby lid ten podzemný rozehnal a penězi ani chleby jím pomoci nečinil a více sobě chleby než to stříbro vážil. Tím napomí- naním nikterakž jsou nemohli knížete od toho stříbra odmluviti. Příbramští dolové 129
Strana 130
Léta osmistého čtyřidcátého čtvrtého Radostín hrad Kníže Křezomysl, maje hojnost stříbra i zlata, rozkázal hrad krásný svým synuom postaviti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Radostín a poslal tam své dva syny, Neklana staršího a Nebyhosta mladšího, a poručil je i s tím hra- dem jednomu svému služebníku věrnému, jemuž bylo jméno Světlo. Ale kněžna Libuška velikými prosbami žádala Křezomysla, aby synové její při ní na Vyšehradě chováni byli. Křezomyslovi knížeti se toho nezdálo učiniti. Jednoho dne přistúpivši kněžna k knížeti svému, řekla jemu: „Prosím tebe pro tvou důstojnou povýšenost, vezmi z hradu Radostína svú krev a mé syny, neb divná vidění těchto nocí předešlých sem měla. Protož jistě to vím, budou-li tam až do druhého roku zanecháni, že tvuoj kmen toho času hanebně musí zahy- núti.“ Kterýž hnut jsa jejími prosbami, také i takovými pohruožkami, kázal své oba syny přivézti na Vyšehrad; kteréž Libuška vděčně přijala, neb toho času Neklan byl v patnáctém a Nebyhost v čtvrtém létě. Léta osmistého čtyřidcátého pátého Člověk jeden velmi bohatý a nad jiné silný, kterýž měl své obydlé ve vsi řečené Vřesová, kterýž byl ještě z rodu Vršovicova a Rohovicova, jemuž jméno bylo Bloboj, a ten byl nedaleko od hradu Radostínu a úhlavní nepřítel Světluov, času jednoho, samú zlostí a závistí jsa přemožen, poslal tajně a kázal Světlovi ten příbytek za- páliti. On pak Světlo, jsa v svém příbytku upokojen času nočního a nic o tom nevěda ani na žádného nemaje žádné péče, a když náhlý oheň (skrze to, že všecken hrad z dříví borového byl postaven) přišel, Světlo s svú ženou a s dít- kami, také i s některými služebníky tam uhořal. To když se doneslo Křezomysla, že by to Bloboj spáchal, rychle kníže proň poslal, ale on nechtěl 130
Léta osmistého čtyřidcátého čtvrtého Radostín hrad Kníže Křezomysl, maje hojnost stříbra i zlata, rozkázal hrad krásný svým synuom postaviti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Radostín a poslal tam své dva syny, Neklana staršího a Nebyhosta mladšího, a poručil je i s tím hra- dem jednomu svému služebníku věrnému, jemuž bylo jméno Světlo. Ale kněžna Libuška velikými prosbami žádala Křezomysla, aby synové její při ní na Vyšehradě chováni byli. Křezomyslovi knížeti se toho nezdálo učiniti. Jednoho dne přistúpivši kněžna k knížeti svému, řekla jemu: „Prosím tebe pro tvou důstojnou povýšenost, vezmi z hradu Radostína svú krev a mé syny, neb divná vidění těchto nocí předešlých sem měla. Protož jistě to vím, budou-li tam až do druhého roku zanecháni, že tvuoj kmen toho času hanebně musí zahy- núti.“ Kterýž hnut jsa jejími prosbami, také i takovými pohruožkami, kázal své oba syny přivézti na Vyšehrad; kteréž Libuška vděčně přijala, neb toho času Neklan byl v patnáctém a Nebyhost v čtvrtém létě. Léta osmistého čtyřidcátého pátého Člověk jeden velmi bohatý a nad jiné silný, kterýž měl své obydlé ve vsi řečené Vřesová, kterýž byl ještě z rodu Vršovicova a Rohovicova, jemuž jméno bylo Bloboj, a ten byl nedaleko od hradu Radostínu a úhlavní nepřítel Světluov, času jednoho, samú zlostí a závistí jsa přemožen, poslal tajně a kázal Světlovi ten příbytek za- páliti. On pak Světlo, jsa v svém příbytku upokojen času nočního a nic o tom nevěda ani na žádného nemaje žádné péče, a když náhlý oheň (skrze to, že všecken hrad z dříví borového byl postaven) přišel, Světlo s svú ženou a s dít- kami, také i s některými služebníky tam uhořal. To když se doneslo Křezomysla, že by to Bloboj spáchal, rychle kníže proň poslal, ale on nechtěl 130
Strana 131
přijeti. Z toho se kníže náruživě rozhněval a pojav své služebníky, jel na toho nešlechet- ného žháře Bloboje do vsi Vřesova. Ale Bloboj po takovém účiňku jinak než Světlo bedliv byl; protož vida kníže, že se k jeho dvoru s svými přibližuje, pevně se v svém domě uzaví- ral s svou ženou i s svými syny, a obávaje se horlivosti Křezomyslovy, duom ten svuoj sám svou rukou zapálil. A tak jest Bloboj, první v té zemi palič neb žhář, sám se ohněm spálil. Hned potom kníže svým poddaným to za právo ustanovil, kdož by koli takovou neb k té nápodobnou škodu komu ohněm učinil, aby byl také ohněm spálen. Zhář upálen Léta osmistého čtyřidcátého šestého Někteří z vládyk sjeli jsou se k knížeti svému, předkládajíce jemu veliký nedostatek chlebuov v té zemi, kterýž nepřišel odjinud než z toho, že se mnozí po stříbru a zlatu, jeho pod zemí hledajíce, obrátili a polí vorati že zanetbávají. I žádali sú knížete, aby všem kovkopům přikázal toho díla, a zvláště okolo Příbrami a Jílového, Písku a Sušice, zanechati. Kníže, vyslyšav žádost svých poddaných, pověďal, že to chce rád učiniti. Ale po jích odjezdu rozváživ, že ten nedostatek chlebuov jeho osobě není velmi na škodu, hlad ten že se jeho málo dotýká, také přílišnou žádostí zlata a stříbra jsa veden, žádost svých vládyk dal v zapomenutí. Kteříž očekávajíce, skuoro-li kníže své přiřčení skutkem vyplní, nemálo tesklivi byli, a zvláště Horymíř, muž statečný a velmi opatrný, kterýž měl své sedění mezi městem Berounem a Příbramí pod horami, jenž slovou Ousiný, na hradě řečeném Neumětel, a ten byl toho najvětší původ, aby chlebuov nebyl nedostatek a díla podzemní zastavena a přetržena aby byla. Horymíř Neumětelský 131
přijeti. Z toho se kníže náruživě rozhněval a pojav své služebníky, jel na toho nešlechet- ného žháře Bloboje do vsi Vřesova. Ale Bloboj po takovém účiňku jinak než Světlo bedliv byl; protož vida kníže, že se k jeho dvoru s svými přibližuje, pevně se v svém domě uzaví- ral s svou ženou i s svými syny, a obávaje se horlivosti Křezomyslovy, duom ten svuoj sám svou rukou zapálil. A tak jest Bloboj, první v té zemi palič neb žhář, sám se ohněm spálil. Hned potom kníže svým poddaným to za právo ustanovil, kdož by koli takovou neb k té nápodobnou škodu komu ohněm učinil, aby byl také ohněm spálen. Zhář upálen Léta osmistého čtyřidcátého šestého Někteří z vládyk sjeli jsou se k knížeti svému, předkládajíce jemu veliký nedostatek chlebuov v té zemi, kterýž nepřišel odjinud než z toho, že se mnozí po stříbru a zlatu, jeho pod zemí hledajíce, obrátili a polí vorati že zanetbávají. I žádali sú knížete, aby všem kovkopům přikázal toho díla, a zvláště okolo Příbrami a Jílového, Písku a Sušice, zanechati. Kníže, vyslyšav žádost svých poddaných, pověďal, že to chce rád učiniti. Ale po jích odjezdu rozváživ, že ten nedostatek chlebuov jeho osobě není velmi na škodu, hlad ten že se jeho málo dotýká, také přílišnou žádostí zlata a stříbra jsa veden, žádost svých vládyk dal v zapomenutí. Kteříž očekávajíce, skuoro-li kníže své přiřčení skutkem vyplní, nemálo tesklivi byli, a zvláště Horymíř, muž statečný a velmi opatrný, kterýž měl své sedění mezi městem Berounem a Příbramí pod horami, jenž slovou Ousiný, na hradě řečeném Neumětel, a ten byl toho najvětší původ, aby chlebuov nebyl nedostatek a díla podzemní zastavena a přetržena aby byla. Horymíř Neumětelský 131
Strana 132
Léta osmistého čtyřidcátého sedmého Kůň Šemík Příbramské doly Když to, co se jednalo roku předešlého na Vyšehradě, od kovkopův zvědíno bylo, a že jest Horymíř Neumětelský najvěčí toho, aby na horách zlatých a stříbrných děláno nebylo, původ byl, vzali k němu velikú nechut. Času toho jarního spolu jsú se sešli, mezi sebú roz- važujíc, kterak by pomstu nad Horymírem učinili; někteří jej zabiti chtěli, jiní radili, aby jej jmúce chléb jemu do úst cpali, až by jej tím chlebem zadávili. Po mnohém rokování na tom zůstali, aby naň mocně táhli a jej jali. Horymíře, kterýž se také rozličnými věštbami spravoval, taková věc tajná nebyla; uhlédav zdaleka, ano nemalý počet kovkopuov k jeho hradu se přibližuje, vsedl na svůj přerychlý kuoň, kterémuž říkal Šemík, a ujel před ními. Tu oni uhlédavše, že Horymíř utíká, rychle k jeho dvoru pospíšili a tu hned brahy, jinák stohy obilné, rozmetali a což najvíce mohli snopuov unésti, to pobrali a ostatek ohněm spálili pravíce: „Poněvadž se jest Horymíř bál hladu, nechť jej trpí.“ Když jsou pak oni odešli, Horymíř se zase navrátil, o to každý den smajš- leje, aby nad těmi kovkopy, svými žháři, pomstu učinil. Uhlédav čas příhodný, v jednu noc vsedl na svuoj kuoň, velmi rychle do Příbrami přijel a kovkopuom jích boudy i domy spálil, a kteréž nalezl, ty mečem zbil a doly jích s svými pomocníky, duchy nočními, zaválel. A toho dne ranním jitrem před knížetem se, jako by o tom nic nevěděl, na Vyšehradě postavil. Kovkopové knížecí hned bez odtahuov poslali žalujíce na Horymíře a přitom žádali, aby kníže sbera lid na rychlost poslal jej k Neuměteli a tu aby Horymíře pro takový skutek jíti kázal. Křezomysl, maje Horymíře při sobě, optal se jeho, proč jest takovou jemu škodu a proti- myslnost zúmyslnou učiniti směl. Kterýž odpo- věděl: „Ctný kníže! Co tito oznamují a žalují, však to není k pravdě podobné, a to v tom, že bych já oné noci před včerejším dnem minulé 132
Léta osmistého čtyřidcátého sedmého Kůň Šemík Příbramské doly Když to, co se jednalo roku předešlého na Vyšehradě, od kovkopův zvědíno bylo, a že jest Horymíř Neumětelský najvěčí toho, aby na horách zlatých a stříbrných děláno nebylo, původ byl, vzali k němu velikú nechut. Času toho jarního spolu jsú se sešli, mezi sebú roz- važujíc, kterak by pomstu nad Horymírem učinili; někteří jej zabiti chtěli, jiní radili, aby jej jmúce chléb jemu do úst cpali, až by jej tím chlebem zadávili. Po mnohém rokování na tom zůstali, aby naň mocně táhli a jej jali. Horymíře, kterýž se také rozličnými věštbami spravoval, taková věc tajná nebyla; uhlédav zdaleka, ano nemalý počet kovkopuov k jeho hradu se přibližuje, vsedl na svůj přerychlý kuoň, kterémuž říkal Šemík, a ujel před ními. Tu oni uhlédavše, že Horymíř utíká, rychle k jeho dvoru pospíšili a tu hned brahy, jinák stohy obilné, rozmetali a což najvíce mohli snopuov unésti, to pobrali a ostatek ohněm spálili pravíce: „Poněvadž se jest Horymíř bál hladu, nechť jej trpí.“ Když jsou pak oni odešli, Horymíř se zase navrátil, o to každý den smajš- leje, aby nad těmi kovkopy, svými žháři, pomstu učinil. Uhlédav čas příhodný, v jednu noc vsedl na svuoj kuoň, velmi rychle do Příbrami přijel a kovkopuom jích boudy i domy spálil, a kteréž nalezl, ty mečem zbil a doly jích s svými pomocníky, duchy nočními, zaválel. A toho dne ranním jitrem před knížetem se, jako by o tom nic nevěděl, na Vyšehradě postavil. Kovkopové knížecí hned bez odtahuov poslali žalujíce na Horymíře a přitom žádali, aby kníže sbera lid na rychlost poslal jej k Neuměteli a tu aby Horymíře pro takový skutek jíti kázal. Křezomysl, maje Horymíře při sobě, optal se jeho, proč jest takovou jemu škodu a proti- myslnost zúmyslnou učiniti směl. Kterýž odpo- věděl: „Ctný kníže! Co tito oznamují a žalují, však to není k pravdě podobné, a to v tom, že bych já oné noci před včerejším dnem minulé 132
Strana 133
mezi Příbramí a Lázem měl několik osob zabiti. Kterakž bych já to sám mohl učiniti? Druhé, že bych doluov mnoho stříbrných zametal a velikým kamením zaválel. Rozvaž, prosím, moh-li jsem já to svú osobou všecko za jednu noc udělati. Nadto pak, poněvadž ty jsi sám mne hned po té noci velmi ráno před sebou viděl, jest-li to pravda, toho považ, co oni o mne mluví. Křezomysl kníže, žalostiv sa pro stříbrné doly, kázal Horymíře do jednoho sklepu zavříti a povolav vladyk starších, co se přihodilo, to jim oznámil. Vtom přišlo veliké množství kovkopuov těch, jimž se ta škoda stala, na kníže volajíce, za pomstu prosili. Kníže, posadiv se s vládykami, tu při a na Horymíře žalobu pořádně slyšal. Horymíř sa tu také postaven týmiž slovy jako prvé pravil se tím vším nebýti vinen. Kníže stál na omylu, vladyky toho, co se stalo, vděčni byli, ale kovkopové volali před knížetem křičíce: „Na mordéře, na paliče i na záhubci knížecí pokladnice!“ ustavičně, aby byl ohněm spálen vedlé předešlého zřízení a nálezu knížecího, prosili. Vladyky se zaň snažně přimlúvali, aby, poněvadž nic není naň toho, co se žaluje, ukázáno, aby při hrdle byl zůstaven, žádali. Kníže sa veden lakomstvím a těch doluov stříbrných více než lidí zmordovaných želeje, tento nález učinil: „Poněvadž mnozí na Horymí- ře žalují, mnozí také svědomí, že sú jej při tom skutku, an pálí a morduje, viděli, dávají, má smrt trpěti; ale poněvadž jest mně ohněm škodu učinil, to já jemu promíjím a odpouštím tak, aby nebyl ohněm spálen, pro mordy toliko, kteréž tu učinil svým mečem, týmž mečem má jemu hlava sťata býti. Horymíř znaje, že jest hrdla odsúzen, tu stoje před knížetem a vladykami tuto řeč učinil: „Ctný kníže! Již vidím a znám, že sem tvým soudem odsouzen; té jsem naděje, že bohové jinak súditi budú. A poněvadž mi živu býti nelze, za to toliko prosím, popřej mi toho, 133
mezi Příbramí a Lázem měl několik osob zabiti. Kterakž bych já to sám mohl učiniti? Druhé, že bych doluov mnoho stříbrných zametal a velikým kamením zaválel. Rozvaž, prosím, moh-li jsem já to svú osobou všecko za jednu noc udělati. Nadto pak, poněvadž ty jsi sám mne hned po té noci velmi ráno před sebou viděl, jest-li to pravda, toho považ, co oni o mne mluví. Křezomysl kníže, žalostiv sa pro stříbrné doly, kázal Horymíře do jednoho sklepu zavříti a povolav vladyk starších, co se přihodilo, to jim oznámil. Vtom přišlo veliké množství kovkopuov těch, jimž se ta škoda stala, na kníže volajíce, za pomstu prosili. Kníže, posadiv se s vládykami, tu při a na Horymíře žalobu pořádně slyšal. Horymíř sa tu také postaven týmiž slovy jako prvé pravil se tím vším nebýti vinen. Kníže stál na omylu, vladyky toho, co se stalo, vděčni byli, ale kovkopové volali před knížetem křičíce: „Na mordéře, na paliče i na záhubci knížecí pokladnice!“ ustavičně, aby byl ohněm spálen vedlé předešlého zřízení a nálezu knížecího, prosili. Vladyky se zaň snažně přimlúvali, aby, poněvadž nic není naň toho, co se žaluje, ukázáno, aby při hrdle byl zůstaven, žádali. Kníže sa veden lakomstvím a těch doluov stříbrných více než lidí zmordovaných želeje, tento nález učinil: „Poněvadž mnozí na Horymí- ře žalují, mnozí také svědomí, že sú jej při tom skutku, an pálí a morduje, viděli, dávají, má smrt trpěti; ale poněvadž jest mně ohněm škodu učinil, to já jemu promíjím a odpouštím tak, aby nebyl ohněm spálen, pro mordy toliko, kteréž tu učinil svým mečem, týmž mečem má jemu hlava sťata býti. Horymíř znaje, že jest hrdla odsúzen, tu stoje před knížetem a vladykami tuto řeč učinil: „Ctný kníže! Již vidím a znám, že sem tvým soudem odsouzen; té jsem naděje, že bohové jinak súditi budú. A poněvadž mi živu býti nelze, za to toliko prosím, popřej mi toho, 133
Strana 134
Kuoň skočil z Vyšehradu Šemík umřel dřív než umru, ať na muoj milý kuoň vsedu a maličkú chvíli na něm se po tomto hradě " projedu, potom učiň se mnú, cožkoli chceš.“ Kníže zasmál se tomu, a kázav dvéře hradové dobře zavříti a strážnými osaditi, jemu, aby šel a svuoj kuoň osedlaje a meč k sobě připáše svú kratochvíl sobě učinil. Kterýž všed do marštale (tak jakž zpráva potom od marštalé- řuov byla), nětco s svým koněm mluvil a osed- lav jej, ven vyvedl a vsed naň zavajskal. Toť kuoň počal se velmi čerstvě obraceti a skoky veliké činiti. Kníže s vladykami z oken vyhlé- daje počal se velmi diviti. Když po druhé Horymíř zavajskal, kůň pod ním od jedné brány hradové až k druhé skok učinil. Po třetí zavajs- kav řekl: „Nuže, Šemíku, vzhůru!“ A kůň jemu odpověďal: „Pane, drž se.“ A vtom učinil skok přes všecky zdi hradové až na druhú stranu řeky Vhltavy. Kníže s vládykami na druhú stranu pohleďal, ano Horymíř na svém Šemí- kovi k Radotínu pospíchá. Po takovém divu všickni vladyky, zemané i služebníci, kteříž tu přítomní byli, za Horymíře se k knížeti snážně milosti prosíce přimlúvali. Kníže na Neumětele za Horymířem poslal, aby se bezpečně navrátil, že jest mu všecka vina odpuštěna. Kterýž když přijel na Vyšehrad, knížeti svému se pokořil, a co jest na Příbrami kovkopům i z jakých příčin učinil, oznámil. Kníže se otázal na jeho kuoň a on odpověďal: „Kníže milostivý, tam doma u mne velmi teskliv stojí, neb tím skokem nemírným sobě na svém zdraví velikú škodu učinil. Pojedu a pospíším, abych jej opatřil.“ Když pak domův se navrátil, Šemík jemu, že živ býti nemůž, oznámil a při- tom jeho jako pána svého žádal, aby když umře, nedal ho ptákům ani zvířatům jísti, ale aby jej dal před vraty dvoru svého pohřebiti. A on Horymíř tak učinil. 134
Kuoň skočil z Vyšehradu Šemík umřel dřív než umru, ať na muoj milý kuoň vsedu a maličkú chvíli na něm se po tomto hradě " projedu, potom učiň se mnú, cožkoli chceš.“ Kníže zasmál se tomu, a kázav dvéře hradové dobře zavříti a strážnými osaditi, jemu, aby šel a svuoj kuoň osedlaje a meč k sobě připáše svú kratochvíl sobě učinil. Kterýž všed do marštale (tak jakž zpráva potom od marštalé- řuov byla), nětco s svým koněm mluvil a osed- lav jej, ven vyvedl a vsed naň zavajskal. Toť kuoň počal se velmi čerstvě obraceti a skoky veliké činiti. Kníže s vladykami z oken vyhlé- daje počal se velmi diviti. Když po druhé Horymíř zavajskal, kůň pod ním od jedné brány hradové až k druhé skok učinil. Po třetí zavajs- kav řekl: „Nuže, Šemíku, vzhůru!“ A kůň jemu odpověďal: „Pane, drž se.“ A vtom učinil skok přes všecky zdi hradové až na druhú stranu řeky Vhltavy. Kníže s vládykami na druhú stranu pohleďal, ano Horymíř na svém Šemí- kovi k Radotínu pospíchá. Po takovém divu všickni vladyky, zemané i služebníci, kteříž tu přítomní byli, za Horymíře se k knížeti snážně milosti prosíce přimlúvali. Kníže na Neumětele za Horymířem poslal, aby se bezpečně navrátil, že jest mu všecka vina odpuštěna. Kterýž když přijel na Vyšehrad, knížeti svému se pokořil, a co jest na Příbrami kovkopům i z jakých příčin učinil, oznámil. Kníže se otázal na jeho kuoň a on odpověďal: „Kníže milostivý, tam doma u mne velmi teskliv stojí, neb tím skokem nemírným sobě na svém zdraví velikú škodu učinil. Pojedu a pospíším, abych jej opatřil.“ Když pak domův se navrátil, Šemík jemu, že živ býti nemůž, oznámil a při- tom jeho jako pána svého žádal, aby když umře, nedal ho ptákům ani zvířatům jísti, ale aby jej dal před vraty dvoru svého pohřebiti. A on Horymíř tak učinil. 134
Strana 135
Léta osmistého čtyřidcátého osmého byly sú mnohé věštkyně v české zemi a mnohé budúcí věci oznamovaly. Skrze ně mnohá bázeň byla na lidech, aniž sú směli co tajně jedni druhým činiti, neb to od věštkyní hned zjevné učiněno bylo. Mezi nímiž jedna stará žena byla, mátě Troslova, ve vsi Košíři, jménem Dojka, kteráž i to, co po stu letech i po tisíci v té zemi díti se bude, pravila. Žákové a pisákové k ní sú mnozí chodili, a co ona mluvila, popisovali a ty spisy někteří do tajných skrýší schovávali, aby od budúcích té země obyvateluov mohly nalezeny býti. Roku toho krásný mládenec, syn Křezomysla knížete mladší, jemuž bylo jméno Nebyhost, maje věku svého šest let, v sedmém létě umřel. Pro jeho krásnú postavu mnozí jeho litovali. Kníže kázal jej vedlé Vojéna, děda jeho, na Hrobce poctivě pohřebiti. Služebníci knížecí, památku jeho činíce, několiko dní a nocí na jeho hrobě oheň pálili. Věštkyně Nebyhost umřel Léta osmistého čtyřidcátého devátého Křezomysl kníže, maje zprávu, kterak mnohé různice a nevole sú mezi obyvateli pražskými skrze dědiny a pole, kteráž lesy vykopávajíce vnově dělali, také i o domy, kteréž sobě stavěli, i přišed tam s svými služebníky, toho dokona- lejší vzal zprávu od jich soudcův, kteréž jim byl ustanovil. Porozuměl tomu, že tím zpuoso- bem nikdy by mezi nimi nebyl pokoj, neb každý, ktož sobě dům postavil, do svého života toliko jej držal, po smrti držitele zase na kníže připadl, a on kníže dal jej a dáti mohl, komuž by se jemu koli líbilo. I povolav dne jednoho všech obyvateluov na ryňk městský před duom soudný a tu z vůle lopotuov a starších rad svých dal jest jim milost tu, kterúž svými vlastními usty přede všemi vyhlásil a oznámil, aby každý držitel domu, dědiny aneb jakéžkoli ohrady Svoboda první Pražanům 135
Léta osmistého čtyřidcátého osmého byly sú mnohé věštkyně v české zemi a mnohé budúcí věci oznamovaly. Skrze ně mnohá bázeň byla na lidech, aniž sú směli co tajně jedni druhým činiti, neb to od věštkyní hned zjevné učiněno bylo. Mezi nímiž jedna stará žena byla, mátě Troslova, ve vsi Košíři, jménem Dojka, kteráž i to, co po stu letech i po tisíci v té zemi díti se bude, pravila. Žákové a pisákové k ní sú mnozí chodili, a co ona mluvila, popisovali a ty spisy někteří do tajných skrýší schovávali, aby od budúcích té země obyvateluov mohly nalezeny býti. Roku toho krásný mládenec, syn Křezomysla knížete mladší, jemuž bylo jméno Nebyhost, maje věku svého šest let, v sedmém létě umřel. Pro jeho krásnú postavu mnozí jeho litovali. Kníže kázal jej vedlé Vojéna, děda jeho, na Hrobce poctivě pohřebiti. Služebníci knížecí, památku jeho činíce, několiko dní a nocí na jeho hrobě oheň pálili. Věštkyně Nebyhost umřel Léta osmistého čtyřidcátého devátého Křezomysl kníže, maje zprávu, kterak mnohé různice a nevole sú mezi obyvateli pražskými skrze dědiny a pole, kteráž lesy vykopávajíce vnově dělali, také i o domy, kteréž sobě stavěli, i přišed tam s svými služebníky, toho dokona- lejší vzal zprávu od jich soudcův, kteréž jim byl ustanovil. Porozuměl tomu, že tím zpuoso- bem nikdy by mezi nimi nebyl pokoj, neb každý, ktož sobě dům postavil, do svého života toliko jej držal, po smrti držitele zase na kníže připadl, a on kníže dal jej a dáti mohl, komuž by se jemu koli líbilo. I povolav dne jednoho všech obyvateluov na ryňk městský před duom soudný a tu z vůle lopotuov a starších rad svých dal jest jim milost tu, kterúž svými vlastními usty přede všemi vyhlásil a oznámil, aby každý držitel domu, dědiny aneb jakéžkoli ohrady Svoboda první Pražanům 135
Strana 136
Dcky na Vyšehradě svobodně netoliko do své smrti užíval a držal, ale synu svému aneb komuž by se koli líbilo aby to, což sám držal a užíval, mohl svobodně kdyžkoli dáti neb prodati, toliko ten peníz stříbrný, kterýž se knížeti platil, aby nehynul. Tu obyvatelé města toho veliké knížeti činili z toho osvobození děkování. Kníže, aby to stálé bylo a na věčnost trvající, kázal to pisákům napsati a těm v té ohradě obývajícím dáti v jich ruce, a to proto, jestliže by kdy synové knížecí aneb budúcí chtěli jim dědiny neb domy bráti, to osvobození, kteréž učinil Křezomysl, ukázati aby mohli svobodně. Křezomysl pak, když se navrátil na Vyšehrad, rozkázal to, co jest učinil, na dckách dubových starých napsati, kteréž brzo potom dal lopotům a star- ším schovati pro tu příčinu, aby synové neb budúcí jeho té milosti od něho poddaným učiněné nezrušili. Léta osmistého padesátého Zandov hrad Jeden z rodu Rohovicova, jinak Vršovských, jemuž bylo jméno Žanda, předstúpiv před kníže svého žádal, aby mu dal někde v krajině polední v svém knížetství hrad pevný postaviti, pravě, že by se chtěl tu, byla-li by toho potře- ba, brániti nepřátelům, a zvláště Morava- nům. Kníže jako pán milostivý dal k tomu své povolení. Kterýž pojav mnoho dřevose- kuov i jinú čeled, pospěšně dal hrad dřevěný na jedné velmi vysoké hoře postaviti, vylámati kázal okolo něho z tvrdého kamene hluboké příkopy, dal také krásnú věž z dříví dubového srúbenú a velmi vysokú postaviti a dal tomu hradu jméno Žandov. Dne jednoho postaviv se před Křezomys- lem na Vyšehradě, čině knížeti děkování, že jest mu k stavení hradu přál místa tak vý- borného, oznamoval také, jak slavný, krásný i pevný hrad tu sobě a knížeti, pánu svému, k poctivosti postavil, při tom žádaje knížete, Žanda Vršovský 136
Dcky na Vyšehradě svobodně netoliko do své smrti užíval a držal, ale synu svému aneb komuž by se koli líbilo aby to, což sám držal a užíval, mohl svobodně kdyžkoli dáti neb prodati, toliko ten peníz stříbrný, kterýž se knížeti platil, aby nehynul. Tu obyvatelé města toho veliké knížeti činili z toho osvobození děkování. Kníže, aby to stálé bylo a na věčnost trvající, kázal to pisákům napsati a těm v té ohradě obývajícím dáti v jich ruce, a to proto, jestliže by kdy synové knížecí aneb budúcí chtěli jim dědiny neb domy bráti, to osvobození, kteréž učinil Křezomysl, ukázati aby mohli svobodně. Křezomysl pak, když se navrátil na Vyšehrad, rozkázal to, co jest učinil, na dckách dubových starých napsati, kteréž brzo potom dal lopotům a star- ším schovati pro tu příčinu, aby synové neb budúcí jeho té milosti od něho poddaným učiněné nezrušili. Léta osmistého padesátého Zandov hrad Jeden z rodu Rohovicova, jinak Vršovských, jemuž bylo jméno Žanda, předstúpiv před kníže svého žádal, aby mu dal někde v krajině polední v svém knížetství hrad pevný postaviti, pravě, že by se chtěl tu, byla-li by toho potře- ba, brániti nepřátelům, a zvláště Morava- nům. Kníže jako pán milostivý dal k tomu své povolení. Kterýž pojav mnoho dřevose- kuov i jinú čeled, pospěšně dal hrad dřevěný na jedné velmi vysoké hoře postaviti, vylámati kázal okolo něho z tvrdého kamene hluboké příkopy, dal také krásnú věž z dříví dubového srúbenú a velmi vysokú postaviti a dal tomu hradu jméno Žandov. Dne jednoho postaviv se před Křezomys- lem na Vyšehradě, čině knížeti děkování, že jest mu k stavení hradu přál místa tak vý- borného, oznamoval také, jak slavný, krásný i pevný hrad tu sobě a knížeti, pánu svému, k poctivosti postavil, při tom žádaje knížete, Žanda Vršovský 136
Strana 137
aby s ním pojma syna svého Neklana na ten hrad jel a jej ohlédal, bude-li se jemu libiti, z jeho rukú jej přijma, synu svému aby jej dal. Kníže vyslyšav chválu hradu, přitom žá- dost Žandy, dne třetího že to chce učiniti, pověďal. Žanda, aby věci potřebné připravil, napřed na Žandov jel, a maje mnoho svých pomocníkuov, s pilností očekával příští knížete starého i mladého. Třetího dne kníže se jeti strojil, a když na svuoj kuoň vsedl a z brány vyšehradské vyjížděl, potkala se s ním Dojka, mátě Troslova, ze vsi Košíře, a zavolavši jeho na stranu, dlúhú řeč k němu učinila. Kterýž vyslyšav poděkoval, povolav služebníkuov, roz- kázal jim, aby se zase navrátili a rychle čty- řidcíti vladyk statečnějších zavolajíce, pospěš- ně s nimi za ním jeli. Kteříž když tak učinili a kníže své na té cestě uhonili, kníže ssed z koně posadil se a okolo sebe stojícím oznámil, co se o něm i o synu jeho jedná od Žandy Vršovce; protož aby napřed jeli a tajně až před most hradu toho koně své přivedúc je tu svázali, a jak on na Žandov vjede, hned aby za ním do hradu vskočili a Žandu jali, též i všecku jeho čeled. Kteříž tak učinili a s pil- ností očekávali svých knížat příští. Po nedlú- hém času kníže do hradu jede a za ním syn Věštkyně bába — 137
aby s ním pojma syna svého Neklana na ten hrad jel a jej ohlédal, bude-li se jemu libiti, z jeho rukú jej přijma, synu svému aby jej dal. Kníže vyslyšav chválu hradu, přitom žá- dost Žandy, dne třetího že to chce učiniti, pověďal. Žanda, aby věci potřebné připravil, napřed na Žandov jel, a maje mnoho svých pomocníkuov, s pilností očekával příští knížete starého i mladého. Třetího dne kníže se jeti strojil, a když na svuoj kuoň vsedl a z brány vyšehradské vyjížděl, potkala se s ním Dojka, mátě Troslova, ze vsi Košíře, a zavolavši jeho na stranu, dlúhú řeč k němu učinila. Kterýž vyslyšav poděkoval, povolav služebníkuov, roz- kázal jim, aby se zase navrátili a rychle čty- řidcíti vladyk statečnějších zavolajíce, pospěš- ně s nimi za ním jeli. Kteříž když tak učinili a kníže své na té cestě uhonili, kníže ssed z koně posadil se a okolo sebe stojícím oznámil, co se o něm i o synu jeho jedná od Žandy Vršovce; protož aby napřed jeli a tajně až před most hradu toho koně své přivedúc je tu svázali, a jak on na Žandov vjede, hned aby za ním do hradu vskočili a Žandu jali, též i všecku jeho čeled. Kteříž tak učinili a s pil- ností očekávali svých knížat příští. Po nedlú- hém času kníže do hradu jede a za ním syn Věštkyně bába — 137
Strana 138
Vřesolt mučen Zanda čtvrcen jeho, potom Blahosta Políhradský a jiných deset. Toť rychle jiní z lesa vyskočivše nena- dále do hradu vběhli a Žandu, chytivši jej, pevnými lýky svázali, dveře hradové zavře- vše, všecky, kteréž tam nalezli, zjímali, a pev- ně jim svázavše ruce i nohy, v jedné jistbě jich ležeti nechali, ale Žandu a bratra jeho Vře- solta v té vysoké dřevěné věži zavřevše, též svázaných tu nechali ležeti. Po malé chvíli kázal kníže Vřesoltovi nohy zespod ohněm a smolným dřívím páliti, aby pověďal, co jest chtěl knížeti Žanda učiniti. Kterýž pravil, když by kníže tu jísti počal, že Žanda měl hned Křezomyslovi střelu v srdce vstřeliti a on Vřesolt v tu chvíli měl Neklanovi stíti jeho hlavu, přitom všecky, kteříž jsú s ními přijeli, že jsú měli zbíti a hrad ten zapáléce odtuď na Vyšehrad jeti a v kní- žetství vyšehradské se uvázati. Žanda, když mu nohy páleny byly, tolikéž pravil, a že jest on sám té nešlechetnosti první původ byl. Kníže kázal Žandu ven před hrad vynésti a na čtyři kusy přetíti a ty čtvrti tu před hra- dem na dříví pověsiti proto, aby noční ptáci a jedovaté mouchy tou nešlechetnou krví se nasytili. Jiné pak všecky svázané kázal do dubové věže k Vřesoltovi vnositi a pevně je tam zavříti. A když na své koně vsedali, kázal kníže tu věži, v níž byl Vřesolt s jinými svými pomocníky, zapáliti. A tak Žanda, Vřesolt i ten hrad svuoj konec jsou vzali. Roku toho Vratislav, kníže lucký, jenž byl člověk pokojný a velmi milostivý, zuostaviv po sobě syna jménem Vlastislava, umřel a nad Libočany na Hrobce pochován. Lid města toho i jiný jeho všecken plakal ho žalostivě. Na jeho hrobě také vedlé pořádku páleno bylo. Léta osmistého padesátého prvního Vlastislav kníže lucký volen Lučané svolavše tu všecku krajinu od Oustí po Ohři řeku až do hor německých, takže se 138
Vřesolt mučen Zanda čtvrcen jeho, potom Blahosta Políhradský a jiných deset. Toť rychle jiní z lesa vyskočivše nena- dále do hradu vběhli a Žandu, chytivši jej, pevnými lýky svázali, dveře hradové zavře- vše, všecky, kteréž tam nalezli, zjímali, a pev- ně jim svázavše ruce i nohy, v jedné jistbě jich ležeti nechali, ale Žandu a bratra jeho Vře- solta v té vysoké dřevěné věži zavřevše, též svázaných tu nechali ležeti. Po malé chvíli kázal kníže Vřesoltovi nohy zespod ohněm a smolným dřívím páliti, aby pověďal, co jest chtěl knížeti Žanda učiniti. Kterýž pravil, když by kníže tu jísti počal, že Žanda měl hned Křezomyslovi střelu v srdce vstřeliti a on Vřesolt v tu chvíli měl Neklanovi stíti jeho hlavu, přitom všecky, kteříž jsú s ními přijeli, že jsú měli zbíti a hrad ten zapáléce odtuď na Vyšehrad jeti a v kní- žetství vyšehradské se uvázati. Žanda, když mu nohy páleny byly, tolikéž pravil, a že jest on sám té nešlechetnosti první původ byl. Kníže kázal Žandu ven před hrad vynésti a na čtyři kusy přetíti a ty čtvrti tu před hra- dem na dříví pověsiti proto, aby noční ptáci a jedovaté mouchy tou nešlechetnou krví se nasytili. Jiné pak všecky svázané kázal do dubové věže k Vřesoltovi vnositi a pevně je tam zavříti. A když na své koně vsedali, kázal kníže tu věži, v níž byl Vřesolt s jinými svými pomocníky, zapáliti. A tak Žanda, Vřesolt i ten hrad svuoj konec jsou vzali. Roku toho Vratislav, kníže lucký, jenž byl člověk pokojný a velmi milostivý, zuostaviv po sobě syna jménem Vlastislava, umřel a nad Libočany na Hrobce pochován. Lid města toho i jiný jeho všecken plakal ho žalostivě. Na jeho hrobě také vedlé pořádku páleno bylo. Léta osmistého padesátého prvního Vlastislav kníže lucký volen Lučané svolavše tu všecku krajinu od Oustí po Ohři řeku až do hor německých, takže se 138
Strana 139
sešlo lidu jako bez počtu, uvedli sú na Pušťad- la Vlastislava a jej na stolici otce jeho posadili. Čepici tu, v kteréž měl obyčej Vratislav cho- diti, vstavili na hlavu Vlastislavovu a pomíje- jíce jej poklonu jemu činili, slibujíce poctivost a věrnost jemu zachovati. A tak sú jej za kníže vyzdvihli. ." 1y4o Téhož léta přišly sú noviny skrze jisté posly z kraje čáslavského k Křezomyslovi knížeti, oznamujíce, že král moravský strojí se silnou mocí do Čech vtrhnúti a že chce sobě jí pod- maniti. Kníže to uslyšav nemálo se ulekl a po- slal rychle k Vlastislavovi, knížeti luckému, jeho jako strýce milého žádaje proti témuž králi moravskému za pomoc. Kterýž vysly- šav posly a s svými radami se neuradiv dal odpověd, že toho nechce učiniti, ale jestliže král moravský od východu slunce bude zemi Křezomyslovu plundrovati, že on od západu tolikéž chce učiniti proto, neb jest jemu skrze věštce a věštkyně povědíno, že on má lucké, pražské i kouřimské knížetství svou mocí spravovati. Poslové navrátivše se odpověd, kterú dal Vlastislav, Křezomyslovi oznámili a tím jeho srdce velmi truchlivé učinili. Však proto svolav své všecky vladyky a rádce, s ní- mi na tom zůstal, aby, bude-li toho potřeba, Král moravský 139
sešlo lidu jako bez počtu, uvedli sú na Pušťad- la Vlastislava a jej na stolici otce jeho posadili. Čepici tu, v kteréž měl obyčej Vratislav cho- diti, vstavili na hlavu Vlastislavovu a pomíje- jíce jej poklonu jemu činili, slibujíce poctivost a věrnost jemu zachovati. A tak sú jej za kníže vyzdvihli. ." 1y4o Téhož léta přišly sú noviny skrze jisté posly z kraje čáslavského k Křezomyslovi knížeti, oznamujíce, že král moravský strojí se silnou mocí do Čech vtrhnúti a že chce sobě jí pod- maniti. Kníže to uslyšav nemálo se ulekl a po- slal rychle k Vlastislavovi, knížeti luckému, jeho jako strýce milého žádaje proti témuž králi moravskému za pomoc. Kterýž vysly- šav posly a s svými radami se neuradiv dal odpověd, že toho nechce učiniti, ale jestliže král moravský od východu slunce bude zemi Křezomyslovu plundrovati, že on od západu tolikéž chce učiniti proto, neb jest jemu skrze věštce a věštkyně povědíno, že on má lucké, pražské i kouřimské knížetství svou mocí spravovati. Poslové navrátivše se odpověd, kterú dal Vlastislav, Křezomyslovi oznámili a tím jeho srdce velmi truchlivé učinili. Však proto svolav své všecky vladyky a rádce, s ní- mi na tom zůstal, aby, bude-li toho potřeba, Král moravský 139
Strana 140
Tuklaky Moravané Uhry z země vyhnali Křezomysl umřel oběma, i králi moravskému, i knížeti luckému, se s svými statečně bránil. V tu chvíli rozeslal své posly, rozkazuje všem býti pohotově, ale však aby dědin vorati nepřestávali, a když by se koli dalo znáti, aby se všickni u Tuklak postavili a odtuď, kamž budou obráceni, táhli. Také bez meškání poslal a rozkázal krajiny východní obyvateluom, aby na horách od Moravy trénásobní záseky zdělali a brány u zásek dobře lidem opatřili a osadili. Toho dne, jakž záseky dokonány, přitáhli Moravané a hned nazajtří těch zásek rubati a páliti po- čali. Čechové jím toho bránili a několik jích zabili. Moravané tu několik dní ležali, krále svého s větším houfem očekávajíce. V tom přišly noviny, že by Uhři velikou škodu, vtrh- še do Moravy, učinili a král s svým lidem na Čechy shromážděným že by se na ně obrátil. I táhli jsú Moravané od zásekuov za svým králem a Uhry z své země statečně vyhnali a hradu Červeného kamene dobyli. Čechové se také rozjeli na svá obydlé. Toho roku času zimního slavný kníže Kře- zomysl upadl v těžkú nemoc, tak jakž někteří píší, z velikého zámutku, kterýž jemu přišel z toho, že jeho straje Vlastislav, kníže lucký mladý, tak horlivě se proti němu postavil. Dne dvanáctého nemocí těžkú jsa přemožen umřel a na dolejší Hrobce vedlé své rodiny pochován a kamenem tvrdým přiložen, na němž bylo pět dní pořád páleno a pernaté oběti byly na oheň kladeny. 140
Tuklaky Moravané Uhry z země vyhnali Křezomysl umřel oběma, i králi moravskému, i knížeti luckému, se s svými statečně bránil. V tu chvíli rozeslal své posly, rozkazuje všem býti pohotově, ale však aby dědin vorati nepřestávali, a když by se koli dalo znáti, aby se všickni u Tuklak postavili a odtuď, kamž budou obráceni, táhli. Také bez meškání poslal a rozkázal krajiny východní obyvateluom, aby na horách od Moravy trénásobní záseky zdělali a brány u zásek dobře lidem opatřili a osadili. Toho dne, jakž záseky dokonány, přitáhli Moravané a hned nazajtří těch zásek rubati a páliti po- čali. Čechové jím toho bránili a několik jích zabili. Moravané tu několik dní ležali, krále svého s větším houfem očekávajíce. V tom přišly noviny, že by Uhři velikou škodu, vtrh- še do Moravy, učinili a král s svým lidem na Čechy shromážděným že by se na ně obrátil. I táhli jsú Moravané od zásekuov za svým králem a Uhry z své země statečně vyhnali a hradu Červeného kamene dobyli. Čechové se také rozjeli na svá obydlé. Toho roku času zimního slavný kníže Kře- zomysl upadl v těžkú nemoc, tak jakž někteří píší, z velikého zámutku, kterýž jemu přišel z toho, že jeho straje Vlastislav, kníže lucký mladý, tak horlivě se proti němu postavil. Dne dvanáctého nemocí těžkú jsa přemožen umřel a na dolejší Hrobce vedlé své rodiny pochován a kamenem tvrdým přiložen, na němž bylo pět dní pořád páleno a pernaté oběti byly na oheň kladeny. 140
Strana 141
— — Léta osmistého padesátého druhého Sešli jsou se vládyky, lopotové a starší na dvůr vyšehradský a z vůle jednostajné Neklana, syna někdy Křezomyslova, všemu lidu za kníže vyhlásili a na stolici Libušině jej posadi- vše, knížetským oděvem oděnému čepici ně- kdy Přemyslovu vstavili a hlasy vysokými vzkřikše: „Neklan kníže! Neklan kníže náš!“ plstěnice a smolničky z hlavy snímajíce jemu se klaněli. Starší sami od sebe i na místě mlad- ších poddanost i věrnost slibovali. Z toho dvoru vyšehradského uveden jest Neklan jako kníže v tom ve všem oděvu až do jistby hradu toho. Nazajtří pak skrze lopoty přivedena jest Neklanovi krásná panna a za ženu dána, jménem Ponislávka, dcera Bykolova z Volše- ně, a tu jsú lopotové všemu lidu učinili krásné hodování, a dne čtvrtého poručivše Nekla- novi správu všeho lidu, rozjeli se na svá obydlé. Ponislávka kněžna, žena Neklanova Neklan volen Léta osmistého padesátého třetího Kouřim město ohněm domácím skrze neopa- trnost všecko z gruntu vyhořalo, takže ani jednoho domu nezůstalo. Též i srubové velicí, Kouřim město vyhořalo 141
— — Léta osmistého padesátého druhého Sešli jsou se vládyky, lopotové a starší na dvůr vyšehradský a z vůle jednostajné Neklana, syna někdy Křezomyslova, všemu lidu za kníže vyhlásili a na stolici Libušině jej posadi- vše, knížetským oděvem oděnému čepici ně- kdy Přemyslovu vstavili a hlasy vysokými vzkřikše: „Neklan kníže! Neklan kníže náš!“ plstěnice a smolničky z hlavy snímajíce jemu se klaněli. Starší sami od sebe i na místě mlad- ších poddanost i věrnost slibovali. Z toho dvoru vyšehradského uveden jest Neklan jako kníže v tom ve všem oděvu až do jistby hradu toho. Nazajtří pak skrze lopoty přivedena jest Neklanovi krásná panna a za ženu dána, jménem Ponislávka, dcera Bykolova z Volše- ně, a tu jsú lopotové všemu lidu učinili krásné hodování, a dne čtvrtého poručivše Nekla- novi správu všeho lidu, rozjeli se na svá obydlé. Ponislávka kněžna, žena Neklanova Neklan volen Léta osmistého padesátého třetího Kouřim město ohněm domácím skrze neopa- trnost všecko z gruntu vyhořalo, takže ani jednoho domu nezůstalo. Též i srubové velicí, Kouřim město vyhořalo 141
Strana 142
Zlicko Kouřim Hostivít se narodil kteříž byli na valech, všickni shořali. Ale však hned toho roku rozkázaním jích knížete Dolisa na jiném místě stavěti počali a zed tlustou okolo toho města počali dělati. Dolisa jako kníže a muž opatrný, rozváživ věci bu- dúcí, povolati kázal všech poddaných a jích žádal, aby jemu pomohli toho města stavěti. Také přikázal, aby jeho žádný Kouřimem nejmenoval, než od syna jeho, kterémuž jmé- no bylo Zlic, aby Zlicko slúlo, a řka: „Nechci já, aby se více kouřilo.“ To obé lid obecní na žádost knížete svého jest učinil, zdí dělati snážně počali a Zlicko jmenovali. Ale pro roztržitost lidu a nesvornost obyvateluov za dlouhý čas těch zdí nedodělali, neb za dnuov Dolisových ani Zlicových není vykonáno. A někteří Zlicko a někteří Kouřim po staro- dávnu jmenovali. Roku toho Ponislávka na Vyšehradě krás- ného syna Neklanovi urodila. I povolal jest Neklan mnohých z vladyk a zvláště zna- menitějších na radovánky. A když jsou se sjeli na žádost knížete svého, Neklan všed mezi ně do jistby, poctivě je přivítal jako své milé hosti a učinil jím slavné hodování a pro takové poctivé těch přátel a hostí vítaní dáno synu jméno Hostivít. Léta osmistého padesátého čtvrtého Zateč zdí druhú ohrazen Vlastislav, kníže lucký, svolav své poddané rozkázal jím město své Lucko neb Žateč veli- kou zdí ohraditi, oznamuje jím, že chce neto- liko bílinskú krajinu po řeku Ohři aneb Labe, ale i Plzensko i Písecko a naposledy i Prahu k luckému knížetství připojiti. Zemané také té krajiny k tomu jemu radili i pomáhati slíbili a on kníže jím dal povolení a svobodu, aby sobě pevné domy, tvrze i hrady stavěli netoli- ko z dříví, ale i z kamení tak, aby mohli tu před nepřátely bezpečně seděti. Roku toho Vlastislav, ač byl mládenec 142
Zlicko Kouřim Hostivít se narodil kteříž byli na valech, všickni shořali. Ale však hned toho roku rozkázaním jích knížete Dolisa na jiném místě stavěti počali a zed tlustou okolo toho města počali dělati. Dolisa jako kníže a muž opatrný, rozváživ věci bu- dúcí, povolati kázal všech poddaných a jích žádal, aby jemu pomohli toho města stavěti. Také přikázal, aby jeho žádný Kouřimem nejmenoval, než od syna jeho, kterémuž jmé- no bylo Zlic, aby Zlicko slúlo, a řka: „Nechci já, aby se více kouřilo.“ To obé lid obecní na žádost knížete svého jest učinil, zdí dělati snážně počali a Zlicko jmenovali. Ale pro roztržitost lidu a nesvornost obyvateluov za dlouhý čas těch zdí nedodělali, neb za dnuov Dolisových ani Zlicových není vykonáno. A někteří Zlicko a někteří Kouřim po staro- dávnu jmenovali. Roku toho Ponislávka na Vyšehradě krás- ného syna Neklanovi urodila. I povolal jest Neklan mnohých z vladyk a zvláště zna- menitějších na radovánky. A když jsou se sjeli na žádost knížete svého, Neklan všed mezi ně do jistby, poctivě je přivítal jako své milé hosti a učinil jím slavné hodování a pro takové poctivé těch přátel a hostí vítaní dáno synu jméno Hostivít. Léta osmistého padesátého čtvrtého Zateč zdí druhú ohrazen Vlastislav, kníže lucký, svolav své poddané rozkázal jím město své Lucko neb Žateč veli- kou zdí ohraditi, oznamuje jím, že chce neto- liko bílinskú krajinu po řeku Ohři aneb Labe, ale i Plzensko i Písecko a naposledy i Prahu k luckému knížetství připojiti. Zemané také té krajiny k tomu jemu radili i pomáhati slíbili a on kníže jím dal povolení a svobodu, aby sobě pevné domy, tvrze i hrady stavěli netoli- ko z dříví, ale i z kamení tak, aby mohli tu před nepřátely bezpečně seděti. Roku toho Vlastislav, ač byl mládenec 142
Strana 143
v šestmezcítmém létě, však zuořivosti plný, nechtěl se upokojiti a na svém knížetství dosti míti, znamenav Neklana býti muže pokoj- ného, umínil najprvé knížetství jemu pražské mocí odjíti, i rozkázal kovářům meče dělati a všecky svolav štítaře, dva tisíce přepevných pukléřuov a dobře žilovaných udělati rozká- zal, smolníkuov, kožencuov, lubenic a proší- vanic mnoho dal nadělati. Přílbic býkových s železnými a ocelivými obruči více než dva tisíce udělati a pohotově míti přikázal. Divili se všickni mládence opatrnosti. Zbroj rozličná Léta osmistého padesátého pátého Někteří z Lučanuov počali okolo Tajnice a Budynice s povolením knížete svého Nekla- novi knížeti škody činiti, ale on to slyše byl z toho nemálo teskliv, ale nesměl té křivdě nikoli odpierati. Toho léta kníže Vlastislav jezdě po horách nalezl v krajině bílinské místo jedno, kteréž se jemu velmi dobře k stavení města líbilo, mezi horami dvěma, z nichž jedna slula Při- pek a druhá Mednek, a tu vyměřiv město založiti rozkázal. Tu jest velmi mnoho lesuov posekáno a z toho dříví i také z kamení město sú stavěli a dáno jemu jméno Vlastislav. To místo ještě až do dnešního dne za Třebenicí se ukazuje a ještě na tom místě stojí ves jmé- nem Vlastislav blízko hradu, kterýž slove Skalka. Vlastislav město Léta osmistého padesátého šestého Lučané a jiní té krajiny obyvatelé sebravše se táhli společně a položili se na vrchu Opu- kovém a odtuď třetího dne hnuvše se k hradu, kterýž slúl Pacov, obrátili se a hned k němu silně šturmovali, takže ho za půl dne dobyli Pacov hrad dobyt 143
v šestmezcítmém létě, však zuořivosti plný, nechtěl se upokojiti a na svém knížetství dosti míti, znamenav Neklana býti muže pokoj- ného, umínil najprvé knížetství jemu pražské mocí odjíti, i rozkázal kovářům meče dělati a všecky svolav štítaře, dva tisíce přepevných pukléřuov a dobře žilovaných udělati rozká- zal, smolníkuov, kožencuov, lubenic a proší- vanic mnoho dal nadělati. Přílbic býkových s železnými a ocelivými obruči více než dva tisíce udělati a pohotově míti přikázal. Divili se všickni mládence opatrnosti. Zbroj rozličná Léta osmistého padesátého pátého Někteří z Lučanuov počali okolo Tajnice a Budynice s povolením knížete svého Nekla- novi knížeti škody činiti, ale on to slyše byl z toho nemálo teskliv, ale nesměl té křivdě nikoli odpierati. Toho léta kníže Vlastislav jezdě po horách nalezl v krajině bílinské místo jedno, kteréž se jemu velmi dobře k stavení města líbilo, mezi horami dvěma, z nichž jedna slula Při- pek a druhá Mednek, a tu vyměřiv město založiti rozkázal. Tu jest velmi mnoho lesuov posekáno a z toho dříví i také z kamení město sú stavěli a dáno jemu jméno Vlastislav. To místo ještě až do dnešního dne za Třebenicí se ukazuje a ještě na tom místě stojí ves jmé- nem Vlastislav blízko hradu, kterýž slove Skalka. Vlastislav město Léta osmistého padesátého šestého Lučané a jiní té krajiny obyvatelé sebravše se táhli společně a položili se na vrchu Opu- kovém a odtuď třetího dne hnuvše se k hradu, kterýž slúl Pacov, obrátili se a hned k němu silně šturmovali, takže ho za půl dne dobyli Pacov hrad dobyt 143
Strana 144
Zlonic hrad a pána na něm javše, jemuž jméno bylo Los- buď, poslali jej knížeti svému, kteréhož on ká- zal hned oslepiti. A odtuď táhli k jednomu hradu přetvrdému, jménem Zlonic, a ten spá- lili a rozbořili a příkopy jeho zametali. Tako- vá věc když byla skrze Bojmíra, pána hradu toho, knížeti Neklanovi oznámena, hned po- slal své věrné posly, totiž Nevoje a Loskota, k Vlastislavovi, strýci svému, aby jeho prosili, pokoj s Neklanem aby zachoval. Vlastislav vyslyšav posly hned se vnáhle rozhněval a každému tomu poslu jedno voko vylúpiti dal, přikázav přísně, aby hned domuov jeli a více s tím poselstvím k němu nejezdili. Léta osmistého padesátého sedmého Sněm na Vyšehradě Dary Vlastislavovi od Neklana sešli sú se všickni vladyky a zemané, také i z měst obyvatelé k knížeti svému Neklanovi na Vyšehrad, oznamujíce mnohé těžkosti a ne- vole, kteréž se dějí v knížetství jeho, přitom žádajíce, poněvadž Vlastislav takovú záhu- bu činí, aby také vojsko sebral a týmž se jemu odplatil. Toho jestliže neučiní, jistě že pomalu on Vlastislav to knížetství vyšehradské aneb pražské poplení a snad i Neklana zahubí. To když Neklan uslyšal, velmi byl strašliv, však ukázav se před svými veselé tváři, pravil, že chce Vlastislavovi dary poslati a jimi jej ukrotiti. Zemané, ač neradi, však Neklanovi jako knížeti svému v tom povolili. A tak kníže, povolav některých z vladyk, poctivé dary poslal Vlastislavovi, totiž kruh zlata, kterýmž by se mohl převážiti, a deset koní výborných, padesát smolníkuov a tolikéž prošívanic mí- sterným dílem udělaných. To když do Vlas- tislavě přivezeno bylo a před kníže postaveno a položeno, poslové, uhlédavše Vlastislava na velmi drahé stolici, zstrašili se, ale aby na sobě žádného nedali znáti úžasu, před- stúpivše najprvé od knížete svého Vlastislavovi učinili pozdravení a potom, aby dary vděčně 144
Zlonic hrad a pána na něm javše, jemuž jméno bylo Los- buď, poslali jej knížeti svému, kteréhož on ká- zal hned oslepiti. A odtuď táhli k jednomu hradu přetvrdému, jménem Zlonic, a ten spá- lili a rozbořili a příkopy jeho zametali. Tako- vá věc když byla skrze Bojmíra, pána hradu toho, knížeti Neklanovi oznámena, hned po- slal své věrné posly, totiž Nevoje a Loskota, k Vlastislavovi, strýci svému, aby jeho prosili, pokoj s Neklanem aby zachoval. Vlastislav vyslyšav posly hned se vnáhle rozhněval a každému tomu poslu jedno voko vylúpiti dal, přikázav přísně, aby hned domuov jeli a více s tím poselstvím k němu nejezdili. Léta osmistého padesátého sedmého Sněm na Vyšehradě Dary Vlastislavovi od Neklana sešli sú se všickni vladyky a zemané, také i z měst obyvatelé k knížeti svému Neklanovi na Vyšehrad, oznamujíce mnohé těžkosti a ne- vole, kteréž se dějí v knížetství jeho, přitom žádajíce, poněvadž Vlastislav takovú záhu- bu činí, aby také vojsko sebral a týmž se jemu odplatil. Toho jestliže neučiní, jistě že pomalu on Vlastislav to knížetství vyšehradské aneb pražské poplení a snad i Neklana zahubí. To když Neklan uslyšal, velmi byl strašliv, však ukázav se před svými veselé tváři, pravil, že chce Vlastislavovi dary poslati a jimi jej ukrotiti. Zemané, ač neradi, však Neklanovi jako knížeti svému v tom povolili. A tak kníže, povolav některých z vladyk, poctivé dary poslal Vlastislavovi, totiž kruh zlata, kterýmž by se mohl převážiti, a deset koní výborných, padesát smolníkuov a tolikéž prošívanic mí- sterným dílem udělaných. To když do Vlas- tislavě přivezeno bylo a před kníže postaveno a položeno, poslové, uhlédavše Vlastislava na velmi drahé stolici, zstrašili se, ale aby na sobě žádného nedali znáti úžasu, před- stúpivše najprvé od knížete svého Vlastislavovi učinili pozdravení a potom, aby dary vděčně 144
Strana 145
a milostivě přijal, žádali, v pokoj a v přátel- ství aby všel s knížetem jich, za to snažně prosili. Po dlúhém mlčení kníže Vlastislav odpově- děl: „Kníže váš Neklan velmi jest to neopatr- ně učinil, že jest mi tuto vnadu poslal, tím více aby mne na sebe zvábil, neb znám, že jest mi všeho zlata, ani všech koní, ani hávů, kteréž měl, neposlal. Protož na tento čas toto zase vezměte a knížeti vašemu ode mne, že jest mi vnadu dal, poděkujte a povězte jemu, ať mi to dobře schová a opatří. Když já pro ono, což doma má, přijedu, spolu také i toto vezmu. Odejdětež rychle, abyšte místo těchto darův svých hlav zde nenechali!“ Poslové se ulekli a nerozžehnavše se s Vlastislavem na- vrátiti se pospíšili. A když na Vyšehrad při- jeli, knížeti svému to pořád vypravili, kterýž když to všecko vyslyšal, změněním tváři straš- livé své srdce býti ukázal. Léta osmistého padesátého osmého Lučané s povolením svého knížete okolo Sla- ného vrchu a Chodžova i Kladna vsi plundru- jíce a páléce velikú škodu činili a lidí mnoho pomordovali. Toho roku také Vlastislav vypravil vojsko veliké do krajiny pražské a oblehli město jménem Budeč, kteréhož, ač bylo na vysoké hoře postavené a jako nedobyté, Lučští a Vlas- tislavští jeho v šestnácti dnech dobyli, vybrali a vypálili. Neklan před Vlastislavem jako myš před kocourem nesměl z své díry vyhlednúti. Žatečtí škodu činili, Chodžov, Kladno, Slaný, Budeč město dobyto Léta osmistého padesátého devátého Němci, sebravše se od západu slunce, s nema- lým vtrhli vojskem do knížetství Vlastislavo- va, a než se Vlastislav s Lučany vypravili, až Němci mnoho vsí vybrali a vypálili a lidé se Němci škodu činili okolo Žatče 145
a milostivě přijal, žádali, v pokoj a v přátel- ství aby všel s knížetem jich, za to snažně prosili. Po dlúhém mlčení kníže Vlastislav odpově- děl: „Kníže váš Neklan velmi jest to neopatr- ně učinil, že jest mi tuto vnadu poslal, tím více aby mne na sebe zvábil, neb znám, že jest mi všeho zlata, ani všech koní, ani hávů, kteréž měl, neposlal. Protož na tento čas toto zase vezměte a knížeti vašemu ode mne, že jest mi vnadu dal, poděkujte a povězte jemu, ať mi to dobře schová a opatří. Když já pro ono, což doma má, přijedu, spolu také i toto vezmu. Odejdětež rychle, abyšte místo těchto darův svých hlav zde nenechali!“ Poslové se ulekli a nerozžehnavše se s Vlastislavem na- vrátiti se pospíšili. A když na Vyšehrad při- jeli, knížeti svému to pořád vypravili, kterýž když to všecko vyslyšal, změněním tváři straš- livé své srdce býti ukázal. Léta osmistého padesátého osmého Lučané s povolením svého knížete okolo Sla- ného vrchu a Chodžova i Kladna vsi plundru- jíce a páléce velikú škodu činili a lidí mnoho pomordovali. Toho roku také Vlastislav vypravil vojsko veliké do krajiny pražské a oblehli město jménem Budeč, kteréhož, ač bylo na vysoké hoře postavené a jako nedobyté, Lučští a Vlas- tislavští jeho v šestnácti dnech dobyli, vybrali a vypálili. Neklan před Vlastislavem jako myš před kocourem nesměl z své díry vyhlednúti. Žatečtí škodu činili, Chodžov, Kladno, Slaný, Budeč město dobyto Léta osmistého padesátého devátého Němci, sebravše se od západu slunce, s nema- lým vtrhli vojskem do knížetství Vlastislavo- va, a než se Vlastislav s Lučany vypravili, až Němci mnoho vsí vybrali a vypálili a lidé se Němci škodu činili okolo Žatče 145
Strana 146
Kníže kouřimské po lesích a horách rozběhli a oni se zase do Němec obrátili. Vtom přišly sú noviny k Vlas- tislavovi, že by Němci chtěli nenadále k Lucku přitáhnúti a jeho dobyti, protož Vlastislav, obá- vaje se Němcuov, nesměl Neklanovi škody činiti. Roku toho Krasník, syn Dolisuov, kníže kouřimský, jinak zlický, mládenec více všeteč- ný než statečný, Neklana, kníže pražského, znaje býti strašlivého a již od Vlastislava sú- ženého, počal v jeho knížetství škodu činiti a pravě před svými zemany, že on má na Vyšehradě seděti. Neklan poslal k němu své posly, jeho přátelsky žádaje, aby jeho knížet- ství nehubil, že jemu chce nětco mezí svých ustúpiti. Krasník odpověděl, že ne o meze, ale o všecko knížetství chce s Neklanem boj vésti, a tak hned obořiv se na jeho knížetství, dobyl slavných dvoruov Drastiny, Škvorče a Židomíře. Drastina, Škvoreč, Zidomíř Léta osmistého šedesátého Muž jeden, jménem Horák, kterýž měl svuoj dvuor ve vsi, kteráž slula Dubinka, nedaleko od knížetství Krasníkova, věda, že má oby- čej kníže kouřimský každého dne jednak na kratochvíl z města vyjížděti a tu, kterak jeho služebníci své k boji cvičí koně, aby se podí- val, uhlédav čas příhodný a povolav s sebú dvanáct mužuov statečných, Krasníka v lese čekal, chtě jej od Kouřimě zastihnúti a zabiti. Po malé chvíli kníže Krasník z města jede na svém bujném koni a služebníci za ním, žádného oděvu bezpečného na sobě nemajíce, počnú svú kratochvíl provozovati. Horák s svý- mi, lesem se k městu přiblíživ, rychle a ne- nadále na ně okřik učiniv vyskočil, služebníci, domnívajíce se jich v lese větší počet býti, na utíkaní se oddali a kníže v předním špícu bě- žal. Tu Horák s svými pomocníky Krasníka po polích stíhaje osm jich zabil a samého kní- že on Horák v ruku ranil a by byl pod svú Kníže kouřimský raněn 146
Kníže kouřimské po lesích a horách rozběhli a oni se zase do Němec obrátili. Vtom přišly sú noviny k Vlas- tislavovi, že by Němci chtěli nenadále k Lucku přitáhnúti a jeho dobyti, protož Vlastislav, obá- vaje se Němcuov, nesměl Neklanovi škody činiti. Roku toho Krasník, syn Dolisuov, kníže kouřimský, jinak zlický, mládenec více všeteč- ný než statečný, Neklana, kníže pražského, znaje býti strašlivého a již od Vlastislava sú- ženého, počal v jeho knížetství škodu činiti a pravě před svými zemany, že on má na Vyšehradě seděti. Neklan poslal k němu své posly, jeho přátelsky žádaje, aby jeho knížet- ství nehubil, že jemu chce nětco mezí svých ustúpiti. Krasník odpověděl, že ne o meze, ale o všecko knížetství chce s Neklanem boj vésti, a tak hned obořiv se na jeho knížetství, dobyl slavných dvoruov Drastiny, Škvorče a Židomíře. Drastina, Škvoreč, Zidomíř Léta osmistého šedesátého Muž jeden, jménem Horák, kterýž měl svuoj dvuor ve vsi, kteráž slula Dubinka, nedaleko od knížetství Krasníkova, věda, že má oby- čej kníže kouřimský každého dne jednak na kratochvíl z města vyjížděti a tu, kterak jeho služebníci své k boji cvičí koně, aby se podí- val, uhlédav čas příhodný a povolav s sebú dvanáct mužuov statečných, Krasníka v lese čekal, chtě jej od Kouřimě zastihnúti a zabiti. Po malé chvíli kníže Krasník z města jede na svém bujném koni a služebníci za ním, žádného oděvu bezpečného na sobě nemajíce, počnú svú kratochvíl provozovati. Horák s svý- mi, lesem se k městu přiblíživ, rychle a ne- nadále na ně okřik učiniv vyskočil, služebníci, domnívajíce se jich v lese větší počet býti, na utíkaní se oddali a kníže v předním špícu bě- žal. Tu Horák s svými pomocníky Krasníka po polích stíhaje osm jich zabil a samého kní- že on Horák v ruku ranil a by byl pod svú Kníže kouřimský raněn 146
Strana 147
plstěnicí neměl tak pevné přilbice kníže a rychlého koně, byl by tu konec života vzal. Horák uhlédav, ano jich mnoho z brány městské k němu běží, pokřik na své, rychle kuoň svuoj obrátil a k horám pospíšil. Žádný z Horákových tam neostal, jedinký toliko byl, však neškodně, v nohu raněn. Neklan o tom uslyšav po Horáka poslal, aby s těmi všemi dvanácti bojovníky na Vyšehrad přijel, roz- kázal. Kterýž když tak učinil, kníže jemu dě- kování veliké učinil a dal jemu i jiným všem veliké dary. Léta osmistého šedesátého prvního Vládyky a zemané sjeli jsú se k Neklanovi, knížeti svému, na Vyšehrad a jemu z vuole jednostajné, aby táhl na Krasníka kouřim- ského, radili, a jej jako nepřítele svého zkrotil. A on uposlechl jích v tom rady a sebrav lidu nemalý počet, Všeboje, syna Kladovcova, muže velmi statečného, správci a hajtmana nad ními učiniv, poslal je, aby jakúžkoli budou moci škodu kouřimskému Krasníkovi v jeho knížetství činili. Všeboj s lidem sobě poručeným hned ne- meškaje a chtivě táhl a nejprvé dobyl Hruo- bova a Zásmuka a Vitice, dobyl také hradu pevného, řečeného Tříšov, a pána, kterýž na něm byl, jménem Zlobec, jal a svázaného Neklanovi knížeti přivedl a s ním jiných mno- ho. Kořisti také mnohé odtuď jsou přineseny a všecky položeny před knížetem, kterýž na to pohledav, Všebojovi to za dar dal, ale Vše- boj to všecko mezi své bojovníky rozdělil. Hruobov, Zásmuka, Vitice Léta osmistého šedesátého druhého Statečný muž jeden, kterýž byl také i velikého vzrostu a krásné postavy, syn Pětiměruov ze vsi Hunatice, jménem Koldoj, kterýž roku 147
plstěnicí neměl tak pevné přilbice kníže a rychlého koně, byl by tu konec života vzal. Horák uhlédav, ano jich mnoho z brány městské k němu běží, pokřik na své, rychle kuoň svuoj obrátil a k horám pospíšil. Žádný z Horákových tam neostal, jedinký toliko byl, však neškodně, v nohu raněn. Neklan o tom uslyšav po Horáka poslal, aby s těmi všemi dvanácti bojovníky na Vyšehrad přijel, roz- kázal. Kterýž když tak učinil, kníže jemu dě- kování veliké učinil a dal jemu i jiným všem veliké dary. Léta osmistého šedesátého prvního Vládyky a zemané sjeli jsú se k Neklanovi, knížeti svému, na Vyšehrad a jemu z vuole jednostajné, aby táhl na Krasníka kouřim- ského, radili, a jej jako nepřítele svého zkrotil. A on uposlechl jích v tom rady a sebrav lidu nemalý počet, Všeboje, syna Kladovcova, muže velmi statečného, správci a hajtmana nad ními učiniv, poslal je, aby jakúžkoli budou moci škodu kouřimskému Krasníkovi v jeho knížetství činili. Všeboj s lidem sobě poručeným hned ne- meškaje a chtivě táhl a nejprvé dobyl Hruo- bova a Zásmuka a Vitice, dobyl také hradu pevného, řečeného Tříšov, a pána, kterýž na něm byl, jménem Zlobec, jal a svázaného Neklanovi knížeti přivedl a s ním jiných mno- ho. Kořisti také mnohé odtuď jsou přineseny a všecky položeny před knížetem, kterýž na to pohledav, Všebojovi to za dar dal, ale Vše- boj to všecko mezi své bojovníky rozdělil. Hruobov, Zásmuka, Vitice Léta osmistého šedesátého druhého Statečný muž jeden, kterýž byl také i velikého vzrostu a krásné postavy, syn Pětiměruov ze vsi Hunatice, jménem Koldoj, kterýž roku 147
Strana 148
Kouřim dobyt předešlého také s Všebojem na škodách kou- řimských byl, ten vida, že jest velikú obdržal Všeboj chválu i milost před knížetem Nekla- nem i přede vším lidem a také že jest lepšími kořistmi obohacen, předstoupil před kníže, jeho žádaje, aby mu tři sta lidu bojovného dal, že chce Krasníka z Kouřimě vypuditi a to knížetství jemu podmaniti. Kníže Neklan, uradiv se s vladykami a ze- many, učinil to na žádost jeho a dal jemu tři sta výborných a dobře oděných mužův, kte- réž Koldoj pojav táhl s nimi a položil se u měs- ta Kouřima nenadále a počal jeho pilně a u- krutně dobývati. Za čtyři dni ve dne i v noci nepřestávaje z prakuov kamení jako hustý déšť do města přes zdi házeli, takže se žádný nemohl nikdýž ukryti. Pátého dne chtěli Kouřimští na bojovníky z města vnáhle vy- běhnúti, ale starší nechtěli k tomu svoliti, zlé příhody se obávajíce. A noci té Krasníka, kníže svého, spustili jsú tajně přes zed, kterýž ušel až na jeden pevný hrad, jménem Skalici, a tu byl tajně chován. Osmého dne Kouřimané vidúce, že se ne- mohú obrániti, chtěli se rádi smluviti a statky své všecky dáti, toliko při životích aby zůsta- veni byli. Koldoj odpověděl: „Vaši statkové i životové již jsú v našich rukú.“ A vtom sta- tečně kázal dobývati. Brták, syn Horákův, bránu hořejší vysekav s svými do města vsko- čil, potom Koldoj hajtman a jiní. A tu hned, kteréž v městě nalezli, mordovali, některé zjímavše svázali a Neklanovi je poslali na Vyšehrad. A což tam nalezli, všecko vybrali a tím se bitovali, města ovšem nespálili ani rozbořili. Léta osmistého šedesátého třetího Lucký kníže Vlastislav znamenav, že již Něm- ci na ten čas žádné škody nečiní, povolav ně- kterých rad svých, pověděl k ním a řka: „By 148
Kouřim dobyt předešlého také s Všebojem na škodách kou- řimských byl, ten vida, že jest velikú obdržal Všeboj chválu i milost před knížetem Nekla- nem i přede vším lidem a také že jest lepšími kořistmi obohacen, předstoupil před kníže, jeho žádaje, aby mu tři sta lidu bojovného dal, že chce Krasníka z Kouřimě vypuditi a to knížetství jemu podmaniti. Kníže Neklan, uradiv se s vladykami a ze- many, učinil to na žádost jeho a dal jemu tři sta výborných a dobře oděných mužův, kte- réž Koldoj pojav táhl s nimi a položil se u měs- ta Kouřima nenadále a počal jeho pilně a u- krutně dobývati. Za čtyři dni ve dne i v noci nepřestávaje z prakuov kamení jako hustý déšť do města přes zdi házeli, takže se žádný nemohl nikdýž ukryti. Pátého dne chtěli Kouřimští na bojovníky z města vnáhle vy- běhnúti, ale starší nechtěli k tomu svoliti, zlé příhody se obávajíce. A noci té Krasníka, kníže svého, spustili jsú tajně přes zed, kterýž ušel až na jeden pevný hrad, jménem Skalici, a tu byl tajně chován. Osmého dne Kouřimané vidúce, že se ne- mohú obrániti, chtěli se rádi smluviti a statky své všecky dáti, toliko při životích aby zůsta- veni byli. Koldoj odpověděl: „Vaši statkové i životové již jsú v našich rukú.“ A vtom sta- tečně kázal dobývati. Brták, syn Horákův, bránu hořejší vysekav s svými do města vsko- čil, potom Koldoj hajtman a jiní. A tu hned, kteréž v městě nalezli, mordovali, některé zjímavše svázali a Neklanovi je poslali na Vyšehrad. A což tam nalezli, všecko vybrali a tím se bitovali, města ovšem nespálili ani rozbořili. Léta osmistého šedesátého třetího Lucký kníže Vlastislav znamenav, že již Něm- ci na ten čas žádné škody nečiní, povolav ně- kterých rad svých, pověděl k ním a řka: „By 148
Strana 149
tito západní Němci mně nebyli překážky uči- nili a tak ukrutně do knížetství mého ne- vskakovali, byl bych dávno sobě to knížetství pražské podmanil a k vašemu knížetství tomu- to luckému je připojil. Nyní chci něco lidu poslati, aby pomalu jeho hubiti počali, potom větší houfy vypravím a Vyšehrad i Prahu vezmu. Vládyky vyslyšavše dali k tomu povolení a někteří i radili. Kníže poslal tři sta a dvacet mužuov a rozkázal jím, aby i lid hubili a žád- nému, starému ani mladému, neodpouštěli. Tu skrze takové zhoubce mnoho tvrzí krásných a dvoruov pevných vypáleno a rozbořeno. Neklan o tom uslyšav, poslal mnoho lidu; poručil jej Koldojovi, rozkázal, aby ten lid Vlastislavuov z knížetství jeho vyhnal a vy- plénil. I byl jest lid Vlastislavuov na tři strany rozdělen. Uslyšavše, že Neklanovi na ně táh- nou, sešli se vjedno u vsi Tuhaně a tu bitva veliká byla a Neklanovi jsú přemoženi, Kol- doj, muž statečný, také v té bitvě zahynul. Bitva u Tuhaně Y Léta osmistého šedesátého čtvrtého Postaven jest v jednom velikém lese tajně hrad jeden velmi pevný skrze jednoho bohatého 149
tito západní Němci mně nebyli překážky uči- nili a tak ukrutně do knížetství mého ne- vskakovali, byl bych dávno sobě to knížetství pražské podmanil a k vašemu knížetství tomu- to luckému je připojil. Nyní chci něco lidu poslati, aby pomalu jeho hubiti počali, potom větší houfy vypravím a Vyšehrad i Prahu vezmu. Vládyky vyslyšavše dali k tomu povolení a někteří i radili. Kníže poslal tři sta a dvacet mužuov a rozkázal jím, aby i lid hubili a žád- nému, starému ani mladému, neodpouštěli. Tu skrze takové zhoubce mnoho tvrzí krásných a dvoruov pevných vypáleno a rozbořeno. Neklan o tom uslyšav, poslal mnoho lidu; poručil jej Koldojovi, rozkázal, aby ten lid Vlastislavuov z knížetství jeho vyhnal a vy- plénil. I byl jest lid Vlastislavuov na tři strany rozdělen. Uslyšavše, že Neklanovi na ně táh- nou, sešli se vjedno u vsi Tuhaně a tu bitva veliká byla a Neklanovi jsú přemoženi, Kol- doj, muž statečný, také v té bitvě zahynul. Bitva u Tuhaně Y Léta osmistého šedesátého čtvrtého Postaven jest v jednom velikém lese tajně hrad jeden velmi pevný skrze jednoho bohatého 149
Strana 150
Hrad Kukla Kněžnu čarodějnou hrom zabil a velmi statečného muže, jemuž bylo jméno Halúz, a dal jest tomu hradu jméno Kukla, a to proto, neb kdož jest v kukle, těžce bývá poznán, též i Halúz dlúho se na tom hradě tajil a odtuď Lučanům a Vlastislavovi činil veliké škody a zájmy dobytkuov a najvíce časy nočními, takže byl ten hrad těmi loupe- žemi velmi našpižován a opatřen. Ale kníže Neklan o tom dobře věděl, neb se to všecko dálo s jeho vědomím a povolením. Roku toho také kníže Vlastislav rozkázal sobě hrad pevný i pěkný postaviti a dal jemu jméno Lovín, a tu jest žena jeho své sedění měla a po některým času dala jej velmi krásně vystavěti, že se tomu mnozí divili. A ta byla dcera Březkova z Proutku, jejíž bylo jméno Vidislávka; tu na tom hradě rozličná kouzla provozovala, potom pak rok před smrtí Vlasti- slavovú tu jest velmi hanebně od hromu zabita a na kusy rozmetána. Léta osmistého šedesátého pátého Krasník, kterýž někdy knížetství kouřimské spravoval a přemožen sa od Koldoje byl tajně z města ušel na hrad Skalici a odtuď do Vele- hradu k králi moravskému, kterémuž pravil, že jest knížetem a rodu starožitného a Neklan, kníže pražský, bezprávně že jej vyhnal z jeho knížetství, i namluvil jest na to krále, aby svůj lid poslal k Kouřimu a jemu toho zase dopo- mohl knížetství, že chce jemu býti poddán a plat roční platiti. I učinil král na žádost jeho a mnoho lidu s ním poslal z Moravy. To když bylo oznámeno Neklanovi, rychle poslal do kraje čáslavského a přikázal, aby Moravanům do země nedali. I položili se Moravané u jednoho potoka a tu se přihotovali až do dne třetího. Vtom Čáslavané se sebrali a nedaleko od nich také se položili. Druhého dne přitáhli sú Neklanovi houfové dva Čáslavanům na pomoc. Stala se 150
Hrad Kukla Kněžnu čarodějnou hrom zabil a velmi statečného muže, jemuž bylo jméno Halúz, a dal jest tomu hradu jméno Kukla, a to proto, neb kdož jest v kukle, těžce bývá poznán, též i Halúz dlúho se na tom hradě tajil a odtuď Lučanům a Vlastislavovi činil veliké škody a zájmy dobytkuov a najvíce časy nočními, takže byl ten hrad těmi loupe- žemi velmi našpižován a opatřen. Ale kníže Neklan o tom dobře věděl, neb se to všecko dálo s jeho vědomím a povolením. Roku toho také kníže Vlastislav rozkázal sobě hrad pevný i pěkný postaviti a dal jemu jméno Lovín, a tu jest žena jeho své sedění měla a po některým času dala jej velmi krásně vystavěti, že se tomu mnozí divili. A ta byla dcera Březkova z Proutku, jejíž bylo jméno Vidislávka; tu na tom hradě rozličná kouzla provozovala, potom pak rok před smrtí Vlasti- slavovú tu jest velmi hanebně od hromu zabita a na kusy rozmetána. Léta osmistého šedesátého pátého Krasník, kterýž někdy knížetství kouřimské spravoval a přemožen sa od Koldoje byl tajně z města ušel na hrad Skalici a odtuď do Vele- hradu k králi moravskému, kterémuž pravil, že jest knížetem a rodu starožitného a Neklan, kníže pražský, bezprávně že jej vyhnal z jeho knížetství, i namluvil jest na to krále, aby svůj lid poslal k Kouřimu a jemu toho zase dopo- mohl knížetství, že chce jemu býti poddán a plat roční platiti. I učinil král na žádost jeho a mnoho lidu s ním poslal z Moravy. To když bylo oznámeno Neklanovi, rychle poslal do kraje čáslavského a přikázal, aby Moravanům do země nedali. I položili se Moravané u jednoho potoka a tu se přihotovali až do dne třetího. Vtom Čáslavané se sebrali a nedaleko od nich také se položili. Druhého dne přitáhli sú Neklanovi houfové dva Čáslavanům na pomoc. Stala se 150
Strana 151
bitva, Čáslavští a Neklanovi porazili sú lid krále moravského tak, že jich málo z toho boje ušlo a tu také Krasník s Moravany zahynul. Moravané poraženi Léta osmistého šedesátého šestého Němci opět počali v knížetství Vlastislavo- vě škodu činiti a tak, ač se byl Vlastislav na Neklana připravil, musil doma zuostati a Něm- cuom se brániti. Toho léta Neklan kníže kázal jednu velmi širokú a vysokú věži na Vyšehradě postaviti a malováním svého rodu, počav od Přemysla, krásně jí dal ozdobiti. Kteráž potom tu za dlúhý čas stála, vždycky slula Neklanka. Léta toho ryžovníci a kovkopové Nekla- novi mnoho zlata okolo hradu Tetína nalezli a berúce písky na horách k vodě je vozili a prali; veliké kusy zlata vybírajíce ohněm v hromadu spouštěli a knížeti svému toho na Vyšehrad podávali. Kterýž tím velmi jsa obohacen novou zlatou a stříbrnou minci zaraziti rozkázal; z zlata kázal groše, peníze i haléře dělati a na každém groši, penízi i ha- léři kázal svuoj obraz slévati. To když bylo oznámeno Vlastislavovi, velmi jemu toho zá- viděl a na každý den hrozil a pravil, že chce jemu to knížetství všecko odjíti. Neklan se toho boje kázal Vyšehrad dobře obezditi. Věže na Vyšehradě Zlato u Tetína Mince Léta osmistého šedesátého sedmého Vlastislav rozváživ, že Němcí, ač častokrát se oň pokoušejí, však malú jemu činí škodu, urozuměl tomu, že lidu mnoho nemají aneb potkati se s ním nesmějí. I rozkázal dne jed- noho všemu lidu svému se před sebú na jedné široké louce postaviti a sám sedě na místě velmi vysokém a jako nad lidmi na stolici, ptal se jích, chtěli-li by jemu všickni věrně a právě pomáhati, že by on chtěl s Neklanem Sněm u Žatče 151
bitva, Čáslavští a Neklanovi porazili sú lid krále moravského tak, že jich málo z toho boje ušlo a tu také Krasník s Moravany zahynul. Moravané poraženi Léta osmistého šedesátého šestého Němci opět počali v knížetství Vlastislavo- vě škodu činiti a tak, ač se byl Vlastislav na Neklana připravil, musil doma zuostati a Něm- cuom se brániti. Toho léta Neklan kníže kázal jednu velmi širokú a vysokú věži na Vyšehradě postaviti a malováním svého rodu, počav od Přemysla, krásně jí dal ozdobiti. Kteráž potom tu za dlúhý čas stála, vždycky slula Neklanka. Léta toho ryžovníci a kovkopové Nekla- novi mnoho zlata okolo hradu Tetína nalezli a berúce písky na horách k vodě je vozili a prali; veliké kusy zlata vybírajíce ohněm v hromadu spouštěli a knížeti svému toho na Vyšehrad podávali. Kterýž tím velmi jsa obohacen novou zlatou a stříbrnou minci zaraziti rozkázal; z zlata kázal groše, peníze i haléře dělati a na každém groši, penízi i ha- léři kázal svuoj obraz slévati. To když bylo oznámeno Vlastislavovi, velmi jemu toho zá- viděl a na každý den hrozil a pravil, že chce jemu to knížetství všecko odjíti. Neklan se toho boje kázal Vyšehrad dobře obezditi. Věže na Vyšehradě Zlato u Tetína Mince Léta osmistého šedesátého sedmého Vlastislav rozváživ, že Němcí, ač častokrát se oň pokoušejí, však malú jemu činí škodu, urozuměl tomu, že lidu mnoho nemají aneb potkati se s ním nesmějí. I rozkázal dne jed- noho všemu lidu svému se před sebú na jedné široké louce postaviti a sám sedě na místě velmi vysokém a jako nad lidmi na stolici, ptal se jích, chtěli-li by jemu všickni věrně a právě pomáhati, že by on chtěl s Neklanem Sněm u Žatče 151
Strana 152
v boj vjíti a jej zahubiti a obojího knížetství býti pánem. I vzkřikli jako hlasem jedním všickni spolu: „Hotovi sme s tebú na Neklana táhnúti a tobě podmaniti tu všecku pražskou neb vyšehradskou krajinu, protož pospěš se s Neklanem zavražditi.“ To slyše Vlastislav, učinil jím poděkování a rozpustiv lid, dnem i nocí o to myslil, aby Neklana z toho kní- žetství vypudil. Léta osmistého šedesátého osmého Poselství k Neklanovi Vlastislav kázal sobě meč udělati a ten po všem svém knížetství rozkázal ten celý rok nositi přikazuje, aby všickni jeho poddaní kázali sobě takové meče dělati, nic kratší ani delší. A druhého roku ktožkoli mužského po- hlaví byl by na meč vzdýli neb zvajši, aby, jakž kníže na vojnu zavolá, každý s svým me- čem v smolníku a v přilbici, někteří v proší- vanicech, a na hlavách ať mají dvénásobní plstěnice, jiní pobočníky a palubice a někteří lučiště, tak aby každý, jakž muož najlépe se opatře, na svém podsedelníku neb popravní- ku hotov byl, a ktož mohú míti masojedné ptáky, jako jestřáby, rarohy, sokoly, krvo- střeby a bělozory, aby je s sebú nesli, že budú je nepřáteluov svých masem krmiti. Tu vuoli a rozkaz knížete svého všickni slyšíce slíbili se tak zachovati. Z toho byl Vlas- tislav velmi radosten a hned toho času poslal posly své, muže znamenité a velmi výmluvné, také i hrozné postavy, k Neklanovi, aby mu pověďali, že Vlastislav jemu trojí věc vzka- zuje: jedno, chce-li jemu dobrovolně kní- žetství svého postúpiti, že je chce od něho rád vděčně přijíti; druhé, chce-li se s ním osobně sám toliko o knížetství bíti, ktož koho zabí, že bude oboje knížetství míti; třetí, chce-li v jakýmžkoli počtu lidí se s ním potka- ti, že to chce všecko Vlastislav rád učiniti. Pakli by toho žádného předřečených artiku- Meč Vlastislavů 152
v boj vjíti a jej zahubiti a obojího knížetství býti pánem. I vzkřikli jako hlasem jedním všickni spolu: „Hotovi sme s tebú na Neklana táhnúti a tobě podmaniti tu všecku pražskou neb vyšehradskou krajinu, protož pospěš se s Neklanem zavražditi.“ To slyše Vlastislav, učinil jím poděkování a rozpustiv lid, dnem i nocí o to myslil, aby Neklana z toho kní- žetství vypudil. Léta osmistého šedesátého osmého Poselství k Neklanovi Vlastislav kázal sobě meč udělati a ten po všem svém knížetství rozkázal ten celý rok nositi přikazuje, aby všickni jeho poddaní kázali sobě takové meče dělati, nic kratší ani delší. A druhého roku ktožkoli mužského po- hlaví byl by na meč vzdýli neb zvajši, aby, jakž kníže na vojnu zavolá, každý s svým me- čem v smolníku a v přilbici, někteří v proší- vanicech, a na hlavách ať mají dvénásobní plstěnice, jiní pobočníky a palubice a někteří lučiště, tak aby každý, jakž muož najlépe se opatře, na svém podsedelníku neb popravní- ku hotov byl, a ktož mohú míti masojedné ptáky, jako jestřáby, rarohy, sokoly, krvo- střeby a bělozory, aby je s sebú nesli, že budú je nepřáteluov svých masem krmiti. Tu vuoli a rozkaz knížete svého všickni slyšíce slíbili se tak zachovati. Z toho byl Vlas- tislav velmi radosten a hned toho času poslal posly své, muže znamenité a velmi výmluvné, také i hrozné postavy, k Neklanovi, aby mu pověďali, že Vlastislav jemu trojí věc vzka- zuje: jedno, chce-li jemu dobrovolně kní- žetství svého postúpiti, že je chce od něho rád vděčně přijíti; druhé, chce-li se s ním osobně sám toliko o knížetství bíti, ktož koho zabí, že bude oboje knížetství míti; třetí, chce-li v jakýmžkoli počtu lidí se s ním potka- ti, že to chce všecko Vlastislav rád učiniti. Pakli by toho žádného předřečených artiku- Meč Vlastislavů 152
Strana 153
ulov učiniti nechtěl, aby to věděl a na to se jistě ubezpečil, že Vlastislav chce jej i lid jeho všecken zahubiti a svým lidem pražské osaditi knížetství. Poselství když vyslyšal Neklan, jenž byl muž nad ženu strašlivější, velmi se ulekl a povolav vladyk a starších zemanuov, rady od nich žádal, co by za odpověd Vlasti- slavovi dáno býti mělo. Starší uradivše se dali odpověd poslům řkúce: „Kníže a pán náš Neklan toto na místě svém i nás všech knížeti vašemu Vlastislavovi i vám všem, téhož knížetství obyvateluom, dáti za odpověd rozkázal: By měl knížetství svého Vlastislavovi dobrovolně postúpiti, toho že se jemu nezdá učiniti, a to pro tuto příčinu, poněvadž ho žádná potřeba k tomu nenutí. Zná to on dobře, že by na čas budúcí netoliko od Vlastislava, ale i od vás také od každého múdrého za bláznovství jemu to počteno bylo. By se měl samotně s Vlastislavem bíti, on praví, Neklan, že není žádostiv bitvy, neb bláznová věc jest o to se bíti, bez čehož muož člověk býti; a on nežádá vašeho knížete smrti, ani vaše knížetství míti. Rovným počtem lidu aby o knížetství bitva býti měla, jemu i nám všem nezdá se toho učiniti, neb jestliže by deset Pražanuov deset Lučanuov zabilo, jaká by z toho poctivost jim byla, neb by to snad ne jich statečnosti, ale štěstí přičteno bylo. Protož chce-li Vlastislav, pán váš, vojensky s svým lidem na záhubu naši do pražského knížetství vtrhnúti, smíť kníže Neklan, pán náš, jako muž statečný jeho ven i s vámi z svého knížetství vypuditi. A nechť za zlé nemá pán váš, tak jemu povězte, dostane-liť mu se v tomto knížetství pána našeho umříti. Poslové vyslyšavše odpověd odjeli a to všec- ko Vlastislavovi pořádně vypravili, kterýž tak se rozhněval, až na sobě svýma rukama svuoj oděv trhal. Odpověd Neklanova 153
ulov učiniti nechtěl, aby to věděl a na to se jistě ubezpečil, že Vlastislav chce jej i lid jeho všecken zahubiti a svým lidem pražské osaditi knížetství. Poselství když vyslyšal Neklan, jenž byl muž nad ženu strašlivější, velmi se ulekl a povolav vladyk a starších zemanuov, rady od nich žádal, co by za odpověd Vlasti- slavovi dáno býti mělo. Starší uradivše se dali odpověd poslům řkúce: „Kníže a pán náš Neklan toto na místě svém i nás všech knížeti vašemu Vlastislavovi i vám všem, téhož knížetství obyvateluom, dáti za odpověd rozkázal: By měl knížetství svého Vlastislavovi dobrovolně postúpiti, toho že se jemu nezdá učiniti, a to pro tuto příčinu, poněvadž ho žádná potřeba k tomu nenutí. Zná to on dobře, že by na čas budúcí netoliko od Vlastislava, ale i od vás také od každého múdrého za bláznovství jemu to počteno bylo. By se měl samotně s Vlastislavem bíti, on praví, Neklan, že není žádostiv bitvy, neb bláznová věc jest o to se bíti, bez čehož muož člověk býti; a on nežádá vašeho knížete smrti, ani vaše knížetství míti. Rovným počtem lidu aby o knížetství bitva býti měla, jemu i nám všem nezdá se toho učiniti, neb jestliže by deset Pražanuov deset Lučanuov zabilo, jaká by z toho poctivost jim byla, neb by to snad ne jich statečnosti, ale štěstí přičteno bylo. Protož chce-li Vlastislav, pán váš, vojensky s svým lidem na záhubu naši do pražského knížetství vtrhnúti, smíť kníže Neklan, pán náš, jako muž statečný jeho ven i s vámi z svého knížetství vypuditi. A nechť za zlé nemá pán váš, tak jemu povězte, dostane-liť mu se v tomto knížetství pána našeho umříti. Poslové vyslyšavše odpověd odjeli a to všec- ko Vlastislavovi pořádně vypravili, kterýž tak se rozhněval, až na sobě svýma rukama svuoj oděv trhal. Odpověd Neklanova 153
Strana 154
Léta osmistého šedesátého devátého Vlastislav u Budče lid svuoj napomínal času jarního Vlastislav všemu lidu svému roz- kázal, aby pohotově byli, a když rozkáže, aby se na Bozděchovském poli postavili a odtuď aby jeli, kdež jim rozkáže. Tu hned svého posla poslal k Neklanovi, aby jeho desátý den máje měsíce na Turském poli čekal. Neklan, více nábožný než statečný, jakž posla s zna- mením Vlastislavovým uhlédal, velmi se ulekl, avšak přijav poselství, z ponuknutí i přinuce- ní rad svých Vlastislavovi, že chce sám svým mečem jeho hlavu stíti, vzkázal. Nazajtří hned Neklan všecky zemany i měšťany i ves- níky, to jest sedláky, obeslal a všem hned bez meškání pohotově býti rozkázal. Tu se všick- ni připravili v pevné prošívanice a tvrdé smol- níky, železné i ocelivé obruče majíce na svých přilbicích, s meči, s lučišti i s jinú k tomu ná- ležitú zbrojí a braní pěkně se a ozdobně uká- zali a osmý den máje položili se na rovině nad potokem bruským a tu všickni knížeti svému věrně a právě se brániti slibovali. Téhož dne osmého máje měsíce Vlastislav s svými houfy položil se okolo spáleného města Budče a nazajtří ráno, vstúpiv na vyšší místo a nahý meč v rukú drže, svému lidu napome- nutí učinil těmito slovy: „Nuže, milí rytiři a stateční bojovníci, víte dobře, že sme již častokrát nad těmito strašlivými lidmi zvítězi- li a jich krví naše zbarvili meče. Bojujtež sta- tečně, neb těchto dnuov váše vítězství jest; vímť já to jistě, že se na Pražany bohové hně- vají a nám Mars netoliko milostivým, ale i pomocníkem býti slíbil. Ó byšte byli netoli- ko tyto jestřáby, rarohy a sokoly, ale i supy, gryfy neb nohy i vorly s sebú nesli, abyšte je nepřáteluov vašich těly krmili i nasytili. Přísahám já dnes skrze Marsovu velebnost a skrze meč muoj, kterýž teď v mých rukú držím, že jakž nad nimi zvítězím, z mužského pohlaví ani jednoho nenechám: i ty děti zmorduji a místo dětí štěňata k prsům jich 154
Léta osmistého šedesátého devátého Vlastislav u Budče lid svuoj napomínal času jarního Vlastislav všemu lidu svému roz- kázal, aby pohotově byli, a když rozkáže, aby se na Bozděchovském poli postavili a odtuď aby jeli, kdež jim rozkáže. Tu hned svého posla poslal k Neklanovi, aby jeho desátý den máje měsíce na Turském poli čekal. Neklan, více nábožný než statečný, jakž posla s zna- mením Vlastislavovým uhlédal, velmi se ulekl, avšak přijav poselství, z ponuknutí i přinuce- ní rad svých Vlastislavovi, že chce sám svým mečem jeho hlavu stíti, vzkázal. Nazajtří hned Neklan všecky zemany i měšťany i ves- níky, to jest sedláky, obeslal a všem hned bez meškání pohotově býti rozkázal. Tu se všick- ni připravili v pevné prošívanice a tvrdé smol- níky, železné i ocelivé obruče majíce na svých přilbicích, s meči, s lučišti i s jinú k tomu ná- ležitú zbrojí a braní pěkně se a ozdobně uká- zali a osmý den máje položili se na rovině nad potokem bruským a tu všickni knížeti svému věrně a právě se brániti slibovali. Téhož dne osmého máje měsíce Vlastislav s svými houfy položil se okolo spáleného města Budče a nazajtří ráno, vstúpiv na vyšší místo a nahý meč v rukú drže, svému lidu napome- nutí učinil těmito slovy: „Nuže, milí rytiři a stateční bojovníci, víte dobře, že sme již častokrát nad těmito strašlivými lidmi zvítězi- li a jich krví naše zbarvili meče. Bojujtež sta- tečně, neb těchto dnuov váše vítězství jest; vímť já to jistě, že se na Pražany bohové hně- vají a nám Mars netoliko milostivým, ale i pomocníkem býti slíbil. Ó byšte byli netoli- ko tyto jestřáby, rarohy a sokoly, ale i supy, gryfy neb nohy i vorly s sebú nesli, abyšte je nepřáteluov vašich těly krmili i nasytili. Přísahám já dnes skrze Marsovu velebnost a skrze meč muoj, kterýž teď v mých rukú držím, že jakž nad nimi zvítězím, z mužského pohlaví ani jednoho nenechám: i ty děti zmorduji a místo dětí štěňata k prsům jich 154
Strana 155
mateří přisazovati budu a zbitých všech ne- pohřbených nechám, aby všickni psi jich se těly nasytili. A tak zlé a nezbedné sousedy vypléním a vás všecky jejích stříbrem a zla- tem obohatím. Zítra v tuto hodinu, což pra- vím, to se všecko vyplní. Toho času v luckém knížetství byla žena jedna, kteráž měla pastorka jménem Straba, kterýž když měl jeti také do toho boje, jeho k sobě zavolavši jemu tajně toto mluvila: „Strabo, synu milý, ač však není věc přiro- zená macechám, aby dobře činily svým pas- torkům, ale já majíci v paměti manžela mého dobrého, tvého otce, výstrahu tobě dávám i radu, kterouž ač chceš-li zachovati, budeš moci živ býti a v tom boji jistě nezahyneš. Podtají tobě pravím, že Pražané vítězství míti budú a zmordují naše všecky, chaternější toliko snad někto z toho boje ujde. Protož ty, kohožkoli v tom boji najprvé utkáš, daj jemu hned tuhú a silnú, buď sečenú aneb bodenú, tvým mečem ránu, a když on z koně spadne, ty ssedna uřež jemu obě uši a vlož je do tvé tobolky, a učině mečem kříž na zemi před nohy přední tvého koně, rychle vsedna po- spěš pryč, byť pak byl hřmot za tebú nevím jaký, neohlédaj se. A tak ty, když jiní všickni zbiti budú, jedva sám utečeš, neb bohové, kteříž vás tam budú provoditi, v boji obrátí se vašim na pomoc nepřátelům.“ Straba pak věda, že macecha jeho věštby a kouzlův plna jest, jakž ona radila, tak učiniti slíbil. Neklan, kníže pražský, člověk jsa nad oby- čej strašlivý, povolal k sobě Štyra z Chajnova, muže velmi statečného a v bojovných věcech dobře zvyklého, oznámiv jemu tajně svého srdce nedostatek, i žádal jeho, aby vezma na se lsknutú knížecí zbroji, aby byl vuodcí lidu bojovného na místě knížete svého. A při tom malý některý byl počet zemanuov, neb to jako v tajné radě se jednalo. I otázal se Štyr knížete Neklana, co jemu za tu práci, kterúž on na místě jeho podnikne, dáno bude. Odpověděl kníže: Straba Štyr 155
mateří přisazovati budu a zbitých všech ne- pohřbených nechám, aby všickni psi jich se těly nasytili. A tak zlé a nezbedné sousedy vypléním a vás všecky jejích stříbrem a zla- tem obohatím. Zítra v tuto hodinu, což pra- vím, to se všecko vyplní. Toho času v luckém knížetství byla žena jedna, kteráž měla pastorka jménem Straba, kterýž když měl jeti také do toho boje, jeho k sobě zavolavši jemu tajně toto mluvila: „Strabo, synu milý, ač však není věc přiro- zená macechám, aby dobře činily svým pas- torkům, ale já majíci v paměti manžela mého dobrého, tvého otce, výstrahu tobě dávám i radu, kterouž ač chceš-li zachovati, budeš moci živ býti a v tom boji jistě nezahyneš. Podtají tobě pravím, že Pražané vítězství míti budú a zmordují naše všecky, chaternější toliko snad někto z toho boje ujde. Protož ty, kohožkoli v tom boji najprvé utkáš, daj jemu hned tuhú a silnú, buď sečenú aneb bodenú, tvým mečem ránu, a když on z koně spadne, ty ssedna uřež jemu obě uši a vlož je do tvé tobolky, a učině mečem kříž na zemi před nohy přední tvého koně, rychle vsedna po- spěš pryč, byť pak byl hřmot za tebú nevím jaký, neohlédaj se. A tak ty, když jiní všickni zbiti budú, jedva sám utečeš, neb bohové, kteříž vás tam budú provoditi, v boji obrátí se vašim na pomoc nepřátelům.“ Straba pak věda, že macecha jeho věštby a kouzlův plna jest, jakž ona radila, tak učiniti slíbil. Neklan, kníže pražský, člověk jsa nad oby- čej strašlivý, povolal k sobě Štyra z Chajnova, muže velmi statečného a v bojovných věcech dobře zvyklého, oznámiv jemu tajně svého srdce nedostatek, i žádal jeho, aby vezma na se lsknutú knížecí zbroji, aby byl vuodcí lidu bojovného na místě knížete svého. A při tom malý některý byl počet zemanuov, neb to jako v tajné radě se jednalo. I otázal se Štyr knížete Neklana, co jemu za tu práci, kterúž on na místě jeho podnikne, dáno bude. Odpověděl kníže: Straba Štyr 155
Strana 156
Chajnov Baba na skále Obět oslice Štyr své bojovníky nabomenul „Začkoli slušného žádati budeš, všecko učiním.“ I řekl Štyr: „Když se zase vrátím, čehož zaslou- žím, za to mi učiníš. Pakli já tam na tvém místě zahynu, prosím tebe, kaž mi udělati v tom pří- c vrší hrob, z něhož by mohl vidín býti Chajnov." Kníže slíbil to učiniti. Tu Štyr, vzav na se tajně knížecí zbroji, vsede rychle na výborný knížecí kuoň, jel s některými vládykami a zemany z Vyšehradu až na Brusku. I hnuli se pražští houfové a táhli za Štyrem, svým vůdcí, a on napřed vesele. A když sou řeky dojeli, tu jest stála baba na jedné veliké skále a hlasem veli- kým volala pravěci: „Nebude-li mezi vámi má rada, stane se vašemu vojsku veliká škoda. Protož chcete-li vy vítězství míti, musíte vuoli a rozkaz bohuov vyplniti. I obětujtež bohuom oslici, tuť chtí od vás obět bohové míti. Najvyšší Jupiter i Mars, také Céres, mátě jeho, i ona Bellona to jsú vám kázali pověděti.“ Tu jsú hned osličku zabili a na mnoho tisíc kouskuov ji rozdělili, tak aby každý z bojovníkuov jeden kousek snědl. To když jsou učinili, tím pokrmem divnú zmužilost na se vzali nad obyčej a tak všickni veselou tváří spolu táhnúce až na místo najpříhodnější a při jednom výborném přívrší jsú se u Turska položili a opatřivše se strážnými a špehéři, celou tu noc veseli byli. Toť ráno, dřív než slunce vzešlo, vojska Vlastislavova ukázala se, a na nižším místě se položivše, hned se proti Pražanuom k bitvě šikovali a velmi se ozdobně měli v svém odění. Styr sezřev vojska nepřátelská velmi krátkými slovy své rytíře napomenul a řka: „Bratří moji najmilejší, hle, zdaliž nevidíte, jak jsú se onino na nás slavně připravili, neb s námi pro svú pajchu chtí bojovati. My zajisté pro svú vlast a pro naše životy, toho obhajujíc, bojovati budeme Protož posilňte sebe a buďte muží, neb bohy váše, kteréž jste prvé měli ne- milostivé, ukrotili jste je tím, čímž oni chtěli býti ukroceni. Budete-li muží, mužnost ta bude vám jako zed, neb mužným a udatným oni bohové pomáhají a nestatečné strach trápiti 156
Chajnov Baba na skále Obět oslice Štyr své bojovníky nabomenul „Začkoli slušného žádati budeš, všecko učiním.“ I řekl Štyr: „Když se zase vrátím, čehož zaslou- žím, za to mi učiníš. Pakli já tam na tvém místě zahynu, prosím tebe, kaž mi udělati v tom pří- c vrší hrob, z něhož by mohl vidín býti Chajnov." Kníže slíbil to učiniti. Tu Štyr, vzav na se tajně knížecí zbroji, vsede rychle na výborný knížecí kuoň, jel s některými vládykami a zemany z Vyšehradu až na Brusku. I hnuli se pražští houfové a táhli za Štyrem, svým vůdcí, a on napřed vesele. A když sou řeky dojeli, tu jest stála baba na jedné veliké skále a hlasem veli- kým volala pravěci: „Nebude-li mezi vámi má rada, stane se vašemu vojsku veliká škoda. Protož chcete-li vy vítězství míti, musíte vuoli a rozkaz bohuov vyplniti. I obětujtež bohuom oslici, tuť chtí od vás obět bohové míti. Najvyšší Jupiter i Mars, také Céres, mátě jeho, i ona Bellona to jsú vám kázali pověděti.“ Tu jsú hned osličku zabili a na mnoho tisíc kouskuov ji rozdělili, tak aby každý z bojovníkuov jeden kousek snědl. To když jsou učinili, tím pokrmem divnú zmužilost na se vzali nad obyčej a tak všickni veselou tváří spolu táhnúce až na místo najpříhodnější a při jednom výborném přívrší jsú se u Turska položili a opatřivše se strážnými a špehéři, celou tu noc veseli byli. Toť ráno, dřív než slunce vzešlo, vojska Vlastislavova ukázala se, a na nižším místě se položivše, hned se proti Pražanuom k bitvě šikovali a velmi se ozdobně měli v svém odění. Styr sezřev vojska nepřátelská velmi krátkými slovy své rytíře napomenul a řka: „Bratří moji najmilejší, hle, zdaliž nevidíte, jak jsú se onino na nás slavně připravili, neb s námi pro svú pajchu chtí bojovati. My zajisté pro svú vlast a pro naše životy, toho obhajujíc, bojovati budeme Protož posilňte sebe a buďte muží, neb bohy váše, kteréž jste prvé měli ne- milostivé, ukrotili jste je tím, čímž oni chtěli býti ukroceni. Budete-li muží, mužnost ta bude vám jako zed, neb mužným a udatným oni bohové pomáhají a nestatečné strach trápiti 156
Strana 157
má obyčej. Budete-li pak utiekati, smrti jistě neutečete, ale dvoje smrt vám bude. Jedna, když budete viděti, ani vaše děti před vámi hanebně mordují, také ani k prsuom manželek vašich (jakž jsú slíbili) psy neb štěňata přisa- zují, a vy byšte radějí zemřeli, než na to patřili. Naposledy pak tak vás již přemožené svobodně mordovati budou. Protož aby se toho nestalo, raději vší pilností snažme se na ně a zbíme je všecky až do jednoho. Z toho budeme míti radost, veselé i poctivost. Vímť já zajisté, že knížetství lucké obdržíme dnes. Vlastislav pak upřímo s svým vojskem proti Pražanuom táhl a vida je, ani se z místa nehajbí, hned svému vojsku maličko kázal se pozasta- viti a tu jako lítost maje nad nepřátely, a aby zostřil mužnost vojska svého, řekl: „O bídná nebožátka, ó strašlivá srdce, nic vám ten vršek, na kterémž stojíte, neprospěje.“ A obrátiv se k svým řekl: „Hle, zdaliž toho neznáte, že jsú se s námi v rovni potkati nesměli? Pohleďte, zdá mi se, že se již utiekati strojí; jakž k ním maličko blíže přistúpíme, tak se s kým potkati míti nebudeme, leč jsú se tu za nohy přivázali. Jestliže nás dočekají, nebíte jích meči, ale tlačte je nohami jako strniště, a to proto, abyšte sebe, ani mečuov svých, ani šípuov krví lidu toho nestatečného nepoškvrnili. Nyní pusťte ptáky, kteréž máte; již je těmi dokonce zastra- šíte.“ To když jsú učinili, tu ti ptáci nejinák než jako by černí a deštoví oblakové přišli, slunce a nebe svým létaním zastínili. To vida nestrašlivý Štyr, tímto svou řeč dokonal: „Rytíři moji milí, vím jistě, že zvítě- zíte, ale jestliže by se pak přihodilo mně tuto zuostati, prosím, na tomto vršku kažte mne pohřebiti a učiňte pamětný hrob a dlúho trva- jící, neb já dnes musím mnoho Lučanuov tuto nechati a Vlastislava svú vlastní rukú (a vy to uzříte) zabiti.“ Vtom když již od sebe velmi blízko byli, Štyr uhlédav čas i zpuosob příhod- ný, vzkřikl na své: „Nuže, moji, bíte tím stateč- nějí!“ A hned hnul se z svého místa a Pražané Vlastislav mluvil Ptáky pustili 157
má obyčej. Budete-li pak utiekati, smrti jistě neutečete, ale dvoje smrt vám bude. Jedna, když budete viděti, ani vaše děti před vámi hanebně mordují, také ani k prsuom manželek vašich (jakž jsú slíbili) psy neb štěňata přisa- zují, a vy byšte radějí zemřeli, než na to patřili. Naposledy pak tak vás již přemožené svobodně mordovati budou. Protož aby se toho nestalo, raději vší pilností snažme se na ně a zbíme je všecky až do jednoho. Z toho budeme míti radost, veselé i poctivost. Vímť já zajisté, že knížetství lucké obdržíme dnes. Vlastislav pak upřímo s svým vojskem proti Pražanuom táhl a vida je, ani se z místa nehajbí, hned svému vojsku maličko kázal se pozasta- viti a tu jako lítost maje nad nepřátely, a aby zostřil mužnost vojska svého, řekl: „O bídná nebožátka, ó strašlivá srdce, nic vám ten vršek, na kterémž stojíte, neprospěje.“ A obrátiv se k svým řekl: „Hle, zdaliž toho neznáte, že jsú se s námi v rovni potkati nesměli? Pohleďte, zdá mi se, že se již utiekati strojí; jakž k ním maličko blíže přistúpíme, tak se s kým potkati míti nebudeme, leč jsú se tu za nohy přivázali. Jestliže nás dočekají, nebíte jích meči, ale tlačte je nohami jako strniště, a to proto, abyšte sebe, ani mečuov svých, ani šípuov krví lidu toho nestatečného nepoškvrnili. Nyní pusťte ptáky, kteréž máte; již je těmi dokonce zastra- šíte.“ To když jsú učinili, tu ti ptáci nejinák než jako by černí a deštoví oblakové přišli, slunce a nebe svým létaním zastínili. To vida nestrašlivý Štyr, tímto svou řeč dokonal: „Rytíři moji milí, vím jistě, že zvítě- zíte, ale jestliže by se pak přihodilo mně tuto zuostati, prosím, na tomto vršku kažte mne pohřebiti a učiňte pamětný hrob a dlúho trva- jící, neb já dnes musím mnoho Lučanuov tuto nechati a Vlastislava svú vlastní rukú (a vy to uzříte) zabiti.“ Vtom když již od sebe velmi blízko byli, Štyr uhlédav čas i zpuosob příhod- ný, vzkřikl na své: „Nuže, moji, bíte tím stateč- nějí!“ A hned hnul se z svého místa a Pražané Vlastislav mluvil Ptáky pustili 157
Strana 158
Bitva se začala za ním velmi prudce, jako by včely za svou matkou letaly, na Lučany se z toho vršku valili, všecko, s čím se potkali, porážejíce, bili a mor- dovali, a Štyr nejinák, než jako by někdo ostrou kosou v zahradě potínal makovice, hlavy stínal svých nepřátel. ITe- Bitva se dlúho prodlévala, vítězství sem i tam se nachylovalo, hřmot od lidu, loskot od mečuov, dusot od koní daleko slyšán byl. V houfě pak pěknějších koní a oděnějšího lidu uhlédal Štyr muže jednoho krásné postavy, jenž byl ozdobnější v své zbroji, maje přilbici s ocelivými a pozlacenými obruči a jiní jeho ani naň zření mají, urozuměl, že jest to Vlasti- slav, k němu se přiblížiti pospíšil. Ale že jsou jeho zemané statečně bránili, za dvě hodině se k němu probiti nemohl, až mezitím na sto mužuov lučanských jest od jeho ran padlo. Ještě se počal Vlastislav od Štyra uchylovati a za jinými krajti. I zvolal Štyr a řka: „Vidímť já tě tu, zkrvavý ukrutníče, a ty tu, jakožs chtěl našimi těly své ptáky krmiti, shledáš to, že ty musíš dnes svým ptákuom za pokrm býti; hned muoj meč tvú krví napojím a ty létající ptáky tvým masem nakrmím.“ A vtom naň prudce, jiné porážeje, s svým koněm doskočil, štít jeho na dvé přetav, druhou ranou jemu 158
Bitva se začala za ním velmi prudce, jako by včely za svou matkou letaly, na Lučany se z toho vršku valili, všecko, s čím se potkali, porážejíce, bili a mor- dovali, a Štyr nejinák, než jako by někdo ostrou kosou v zahradě potínal makovice, hlavy stínal svých nepřátel. ITe- Bitva se dlúho prodlévala, vítězství sem i tam se nachylovalo, hřmot od lidu, loskot od mečuov, dusot od koní daleko slyšán byl. V houfě pak pěknějších koní a oděnějšího lidu uhlédal Štyr muže jednoho krásné postavy, jenž byl ozdobnější v své zbroji, maje přilbici s ocelivými a pozlacenými obruči a jiní jeho ani naň zření mají, urozuměl, že jest to Vlasti- slav, k němu se přiblížiti pospíšil. Ale že jsou jeho zemané statečně bránili, za dvě hodině se k němu probiti nemohl, až mezitím na sto mužuov lučanských jest od jeho ran padlo. Ještě se počal Vlastislav od Štyra uchylovati a za jinými krajti. I zvolal Štyr a řka: „Vidímť já tě tu, zkrvavý ukrutníče, a ty tu, jakožs chtěl našimi těly své ptáky krmiti, shledáš to, že ty musíš dnes svým ptákuom za pokrm býti; hned muoj meč tvú krví napojím a ty létající ptáky tvým masem nakrmím.“ A vtom naň prudce, jiné porážeje, s svým koněm doskočil, štít jeho na dvé přetav, druhou ranou jemu 158
Strana 159
hlavu jeho i s přilbicí na dvé rozvrátil a on upadl z koně na zemi. Tu všickni Lučanští se na Štyra obořili, bili, sekali, stříleli a mnoho ran jemu učinili. Pražané jeho dostatečně bránili. Tu veliká hromada zbitých na tom místě byla a Štyr, svrchu na ně upadev, umřel. Kdo by jej smrtedlně ranil aneb jej obvláštně zabil, toho žádný pověděti neumí. A tak tu mnoho Neklanových zbito a z Lučanských málo jích ušlo. První z těch, kteříž jsú utekli, byl jest Strába, kterýž naučením své macechy domuov se navrátil. A tu jest nalezl svú vlastní ženu, ana již k smrti boj vede a má v svých prsech velikú od meče ránu. Pilně jí ohledav, poznal, že ta rána jí od něho jest učiněna. Tomu se stoje počal velmi diviti a řka: „Tímto se musím lépe ujistiti.“ Vyňav uši z své tobolky, k hlavě její přiměřil, a tak poznal, že žena jeho nepřítel ten, kteréhož jest on v boji zabil. A ona hned duši z těla vypustila. I poznal Strába, že jeho vlastní žena s Pražany proti svému muži na vojnu jela proto, neb jest rodem byla z Prahy a mnoho přátel měla v knížetství Neklanově, i z té příčiny chtěla svým přáteluom pomoci a svého muže tajně zabiti. Po takovém vítězství loupežové a kořisti, kteříž při zbitých sú nalezeny, všecky jsú při- neseny a přivezeny do Menšího Města Prahy a tu na rovný díl bojovníkům rozdělovány. Nazajtří pak na tom bojišti přátel i nepřátel těla spolu jsú pohřebována. Štyrovi pak z roz- kázaní Neklanova na najvyšším místě hrob nad Chajnovem u jednoho dubu krásný a slavný učiněn, kteréž místo až dodnes slove „Dub silné- ho rytíře“. Potom brzo Neklan, sebrav vojsko, táhl osobně do luckého knížetství a v té krajině chtěl mnohých měst a hraduov dobývati, ale vida, an jích žádný nebrání, snadně je sobě osoboval. Vyšli jsú také proti němu Lučané, jinák Žatečští, jeho žádajíce, aby svuoj hněv ukrotil a více své krajiny nehubil, že se jemu všickni poddávají, jeho a nižádného jiného Straba svou nalezl ženu Neklan táhl do Žatče 159
hlavu jeho i s přilbicí na dvé rozvrátil a on upadl z koně na zemi. Tu všickni Lučanští se na Štyra obořili, bili, sekali, stříleli a mnoho ran jemu učinili. Pražané jeho dostatečně bránili. Tu veliká hromada zbitých na tom místě byla a Štyr, svrchu na ně upadev, umřel. Kdo by jej smrtedlně ranil aneb jej obvláštně zabil, toho žádný pověděti neumí. A tak tu mnoho Neklanových zbito a z Lučanských málo jích ušlo. První z těch, kteříž jsú utekli, byl jest Strába, kterýž naučením své macechy domuov se navrátil. A tu jest nalezl svú vlastní ženu, ana již k smrti boj vede a má v svých prsech velikú od meče ránu. Pilně jí ohledav, poznal, že ta rána jí od něho jest učiněna. Tomu se stoje počal velmi diviti a řka: „Tímto se musím lépe ujistiti.“ Vyňav uši z své tobolky, k hlavě její přiměřil, a tak poznal, že žena jeho nepřítel ten, kteréhož jest on v boji zabil. A ona hned duši z těla vypustila. I poznal Strába, že jeho vlastní žena s Pražany proti svému muži na vojnu jela proto, neb jest rodem byla z Prahy a mnoho přátel měla v knížetství Neklanově, i z té příčiny chtěla svým přáteluom pomoci a svého muže tajně zabiti. Po takovém vítězství loupežové a kořisti, kteříž při zbitých sú nalezeny, všecky jsú při- neseny a přivezeny do Menšího Města Prahy a tu na rovný díl bojovníkům rozdělovány. Nazajtří pak na tom bojišti přátel i nepřátel těla spolu jsú pohřebována. Štyrovi pak z roz- kázaní Neklanova na najvyšším místě hrob nad Chajnovem u jednoho dubu krásný a slavný učiněn, kteréž místo až dodnes slove „Dub silné- ho rytíře“. Potom brzo Neklan, sebrav vojsko, táhl osobně do luckého knížetství a v té krajině chtěl mnohých měst a hraduov dobývati, ale vida, an jích žádný nebrání, snadně je sobě osoboval. Vyšli jsú také proti němu Lučané, jinák Žatečští, jeho žádajíce, aby svuoj hněv ukrotil a více své krajiny nehubil, že se jemu všickni poddávají, jeho a nižádného jiného Straba svou nalezl ženu Neklan táhl do Žatče 159
Strana 160
Vlastislavů syn Duryňk za kníže a pána přijímajíce. A když se ty všecky věci upokojily, Neklan posadil se na knížetské stolici a otázal se na čeled Vlastisla- vovu. Mezitím povědíno jemu, že v Bitozevsi u jedné baby jest tajně Zbislav, syn Vlastisla- vuov, mládenček v pěti letech, kteréhož Neklan kázal před sebe přivésti. A když byl přiveden, tak, jakž byl naučen, nízko se před Neklanem poklonil. Tu Neklan, jako otcovským milo- srdenstvím hnut sa, optal se, kdo jest byl naj- věrnější Vlastislavovi, otci jeho. I řekl jeden z přistojících: „Srb jeden, jménem Duryňk, ten jest Vlastislavovi milý a věrný služebník byl, kterýž jako toto děťátko vychoval, neb od otce jeho byl nad ním strážným ustanoven.“ Neklan vyslyšav ty řeči kázal na jedné rovině na břehu řeky, jenž Ohře slove, blízko Postoloprt město založiti, jménem Duryňk, a tomu jisté- mu Duryňkovi je darem dal a řka: „Prosím tebe, rozpomínaj se na Vlastislava, otce Zbisla- vova, kterýž tobě (jakž slyším) činil mnoho dobrého. Chovajž tohoto mládenečka poctivě jako knížete svého a buď vládařem toho kraje postoloprtského.“ Duryňk, vyslyšav od Neklana ty řeči, to k sobě vděčně přijal a slíbil se tak věrně a právě zachovati. Kníže Neklan jezdil tu dlouhý čas, ohleduje a sobě podmaňuje ty všecky krajiny. Léta osmistého sedmdesátého Stochov obrátil se Neklan s svým lidem do knížetství pražského a přijel až na svůj hrad, řečený Stochov, a tu spatřiv, že jest tak hanebně vypálený někdy od Lučanuov a rozbořený, rozkázal jej znovu postaviti. A odtuď obrátil se na Vyšehrad a tu jest od svých vladyk vděčně a milostivě přivítán a kovkopové neb horníci veliké dary zlaté jemu přinesli, neb toho času velikú hojnost zlata a stříbra česká země z sebe vydávala a měli jeho lidé jako bez nedostatku, neb mnohem více lidé chleba než zlata žádostivi 160
Vlastislavů syn Duryňk za kníže a pána přijímajíce. A když se ty všecky věci upokojily, Neklan posadil se na knížetské stolici a otázal se na čeled Vlastisla- vovu. Mezitím povědíno jemu, že v Bitozevsi u jedné baby jest tajně Zbislav, syn Vlastisla- vuov, mládenček v pěti letech, kteréhož Neklan kázal před sebe přivésti. A když byl přiveden, tak, jakž byl naučen, nízko se před Neklanem poklonil. Tu Neklan, jako otcovským milo- srdenstvím hnut sa, optal se, kdo jest byl naj- věrnější Vlastislavovi, otci jeho. I řekl jeden z přistojících: „Srb jeden, jménem Duryňk, ten jest Vlastislavovi milý a věrný služebník byl, kterýž jako toto děťátko vychoval, neb od otce jeho byl nad ním strážným ustanoven.“ Neklan vyslyšav ty řeči kázal na jedné rovině na břehu řeky, jenž Ohře slove, blízko Postoloprt město založiti, jménem Duryňk, a tomu jisté- mu Duryňkovi je darem dal a řka: „Prosím tebe, rozpomínaj se na Vlastislava, otce Zbisla- vova, kterýž tobě (jakž slyším) činil mnoho dobrého. Chovajž tohoto mládenečka poctivě jako knížete svého a buď vládařem toho kraje postoloprtského.“ Duryňk, vyslyšav od Neklana ty řeči, to k sobě vděčně přijal a slíbil se tak věrně a právě zachovati. Kníže Neklan jezdil tu dlouhý čas, ohleduje a sobě podmaňuje ty všecky krajiny. Léta osmistého sedmdesátého Stochov obrátil se Neklan s svým lidem do knížetství pražského a přijel až na svůj hrad, řečený Stochov, a tu spatřiv, že jest tak hanebně vypálený někdy od Lučanuov a rozbořený, rozkázal jej znovu postaviti. A odtuď obrátil se na Vyšehrad a tu jest od svých vladyk vděčně a milostivě přivítán a kovkopové neb horníci veliké dary zlaté jemu přinesli, neb toho času velikú hojnost zlata a stříbra česká země z sebe vydávala a měli jeho lidé jako bez nedostatku, neb mnohem více lidé chleba než zlata žádostivi 160
Strana 161
byli. V krajinách poledních, zvláště okolo Krámů a Lojice, veliké kusy zlata lámajíce knížeti na Vyšehrad přinášeli a darem dávali. Téhož léta pro předešlého roku takové mezi knížaty nevole a lidem rozbroje, války i bitvy, takže lidé nemohli vorati, veliký byl nedostatek chlebův; více lidé ovocem lesním a polním než chlebem živi byli. Krámy, Lojice Léta osmistého sedmdesátého prvního Neklan kníže žádostí veden sa aneb chtě svých synuov, totiž Hostivíta prvorozeného a Mstiboje třetirozeného (neb jest již byl Nebyhost druho- rozený umřel) slušně poděliti, dosáhl knížetství druhého, chtěl ještě i třetí míti. Povolav svých vládyk, lopotuov a zemanuov radil se s nimi, kterak by mohl knížetství kouřimské k pražské- mu přispojiti. Vladyky jemu radili aby kouřim- ského knížetství na ten čas v pokoji nechal a pražské sobě upevnil a všecken lid aby svolati kázal na horu Vidovli, tu aby všickni pražského i lučanského knížetství obyvatelé jemu věrnost slíbili. I tak se jest stalo a na Vidovli bylo mnoho o věci potřebné zemské rokováno, a když se rozjeti měli, kníže sám všemu lidu rozkázal i přikázal, aby dědin neopouštěli, ale pilně je vorali a osívali tak, aby chlebuov nebyl žádný nedostatek. Přitom rozkázal, aby doluov zlatých a stříbrných pilni byli, na rajžích snažně dělali, tudy země aby se sílila a bohatla. Dědi- níci, kovkopové a ryžovníci i flosovníci slíbili se tak zachovati. Sněm na Vidovli Léta osmistého sedmdesátého druhého Času zimního rybáři postoloprtští oznámili sú Duryňkovi vladaři, že mnoho ryb se sběhlo pod led na místo jedno. I kázal Duryňk na několiko místech led prosekati a prohlubní nadělati a tak sítmi ryby loviti. Tehdy Duryňk nešlechetný, zlý maje v svém srdci úmysl, 161
byli. V krajinách poledních, zvláště okolo Krámů a Lojice, veliké kusy zlata lámajíce knížeti na Vyšehrad přinášeli a darem dávali. Téhož léta pro předešlého roku takové mezi knížaty nevole a lidem rozbroje, války i bitvy, takže lidé nemohli vorati, veliký byl nedostatek chlebův; více lidé ovocem lesním a polním než chlebem živi byli. Krámy, Lojice Léta osmistého sedmdesátého prvního Neklan kníže žádostí veden sa aneb chtě svých synuov, totiž Hostivíta prvorozeného a Mstiboje třetirozeného (neb jest již byl Nebyhost druho- rozený umřel) slušně poděliti, dosáhl knížetství druhého, chtěl ještě i třetí míti. Povolav svých vládyk, lopotuov a zemanuov radil se s nimi, kterak by mohl knížetství kouřimské k pražské- mu přispojiti. Vladyky jemu radili aby kouřim- ského knížetství na ten čas v pokoji nechal a pražské sobě upevnil a všecken lid aby svolati kázal na horu Vidovli, tu aby všickni pražského i lučanského knížetství obyvatelé jemu věrnost slíbili. I tak se jest stalo a na Vidovli bylo mnoho o věci potřebné zemské rokováno, a když se rozjeti měli, kníže sám všemu lidu rozkázal i přikázal, aby dědin neopouštěli, ale pilně je vorali a osívali tak, aby chlebuov nebyl žádný nedostatek. Přitom rozkázal, aby doluov zlatých a stříbrných pilni byli, na rajžích snažně dělali, tudy země aby se sílila a bohatla. Dědi- níci, kovkopové a ryžovníci i flosovníci slíbili se tak zachovati. Sněm na Vidovli Léta osmistého sedmdesátého druhého Času zimního rybáři postoloprtští oznámili sú Duryňkovi vladaři, že mnoho ryb se sběhlo pod led na místo jedno. I kázal Duryňk na několiko místech led prosekati a prohlubní nadělati a tak sítmi ryby loviti. Tehdy Duryňk nešlechetný, zlý maje v svém srdci úmysl, 161
Strana 162
Duryňk zabil kníže mladého zavolal Zbislava, mládenečka v sedmém létě, a pojal jej s sebú na led k jedné prohlubni, kdež odtuď nedaleko rybáři lovili, řka: „Zbisláv- ku, milý kníže, pohleď, kterak tam jest mnoho drobných rybiček!“ A on poklek na kolena a svú hlavu doluov do prohlubně sklonil. Toť ten nešlechetný a zrádný Jidáš, vyňav pod pláštěm sekeru bradatici, děťátku hlavu srou- bil, avšak jednú ranú jeho nestal, ale vyňav nůž ostatek dořezal. Rybáři to vidúce hrozně se ulekli a v svých srdcích toho velmi litujíce, sítí tu i ryb nechavše, od toho zlého skutku se všickni rozběhli. A on tu hlavu v čisté prostěradlo jako k pocti- vosti pána svého obvinul a vzav tajně pod plášť šel do Prahy, tu naději maje, že bude za tu statečnost od Neklana velmi a velikými dary darován. A když přišel na Vyšehrad, nalez Neklana kníže, an sedí s svými vladykami a staršími na soudě a v radě. I počal mluviti Duryňk přede všemi k knížeti a řka: „Ctný kníže, znáš dobře, že častokrát jedna jiskra v domu neopatrně zanechaná veliký vzbuzuje oheň a spálí dům netoliko ten, v kterýmž se tajně zachovala, ale i jiné domy a někdy i těch domuov pány. A dávné jest přísloví: Kto chce škody zbýti, nedaj jiskře ohněm býti. Tu jiskru já jako vnuknutím některých bohuov sem zhasil a tebe, veleslavný kníže, předkem, i vás, páni, všecky jedním kynutím mé sekery bezpečné sem učinil. Ty pak, kníže, jako hlava, a vy, páni, jako oudové poněvadž ste této země, rozvažte, prosím, jakých daruov a jaké zasloužil sem odplaty. Ač snad někto z bláznův řekl by, že sem hanebnú věc učinil v tom, že sem dítěti neodpustil, ale vy jako múdří praviti toho nebudete, neb všickni víte, kterak otec jeho Vlastislav chtěl vás všecky z země vyhladiti a hanebně k prsům žen vašich místo vašich synuov chtěl štěňata přisazovati. Syn jeho Zbislav, byť došel mužského věku, jistěť by mstil otce svého. Protož lucké knížetství držte mocně a na obú uších spěte bezpečně.“ 162
Duryňk zabil kníže mladého zavolal Zbislava, mládenečka v sedmém létě, a pojal jej s sebú na led k jedné prohlubni, kdež odtuď nedaleko rybáři lovili, řka: „Zbisláv- ku, milý kníže, pohleď, kterak tam jest mnoho drobných rybiček!“ A on poklek na kolena a svú hlavu doluov do prohlubně sklonil. Toť ten nešlechetný a zrádný Jidáš, vyňav pod pláštěm sekeru bradatici, děťátku hlavu srou- bil, avšak jednú ranú jeho nestal, ale vyňav nůž ostatek dořezal. Rybáři to vidúce hrozně se ulekli a v svých srdcích toho velmi litujíce, sítí tu i ryb nechavše, od toho zlého skutku se všickni rozběhli. A on tu hlavu v čisté prostěradlo jako k pocti- vosti pána svého obvinul a vzav tajně pod plášť šel do Prahy, tu naději maje, že bude za tu statečnost od Neklana velmi a velikými dary darován. A když přišel na Vyšehrad, nalez Neklana kníže, an sedí s svými vladykami a staršími na soudě a v radě. I počal mluviti Duryňk přede všemi k knížeti a řka: „Ctný kníže, znáš dobře, že častokrát jedna jiskra v domu neopatrně zanechaná veliký vzbuzuje oheň a spálí dům netoliko ten, v kterýmž se tajně zachovala, ale i jiné domy a někdy i těch domuov pány. A dávné jest přísloví: Kto chce škody zbýti, nedaj jiskře ohněm býti. Tu jiskru já jako vnuknutím některých bohuov sem zhasil a tebe, veleslavný kníže, předkem, i vás, páni, všecky jedním kynutím mé sekery bezpečné sem učinil. Ty pak, kníže, jako hlava, a vy, páni, jako oudové poněvadž ste této země, rozvažte, prosím, jakých daruov a jaké zasloužil sem odplaty. Ač snad někto z bláznův řekl by, že sem hanebnú věc učinil v tom, že sem dítěti neodpustil, ale vy jako múdří praviti toho nebudete, neb všickni víte, kterak otec jeho Vlastislav chtěl vás všecky z země vyhladiti a hanebně k prsům žen vašich místo vašich synuov chtěl štěňata přisazovati. Syn jeho Zbislav, byť došel mužského věku, jistěť by mstil otce svého. Protož lucké knížetství držte mocně a na obú uších spěte bezpečně.“ 162
Strana 163
To když pověděl, vyňav z bílé rúchy položil před nimi na stuol syna Vlastislavova hlavu ještě krvavú, kteráž ještě způsob jako živého člověka měla, jedné toliko že nemluvila. Užasl se kníže, ulekli se přisedící všickni, na tak ha- nebný účinek patřiti nemohúce; i kníže od- vrátil svú hlavu od toho daru a otevřev usta svá řekl: „Vezmi tvé, kteréž si nám přinesl, dary, ať na ně nehledíme. Ó nešlechetníče, však sem já kázal jeho tobě dobře chovati a opatrovati, ale ne zabiti, a za to tobě učinil sem veliké dobrodiní, tě učiniv vladařem krajiny postoloprtské. Již věřím, že zrady žádná dobro- diní nepřemáhají. Což ty mníš, arcinešlechet- níče, že sem já nemohl učiniti, což si ty učinil, kdybych chtěl? Jáť sem mohl spravedlivě zabiti nepřítele, ale tobě jest nebylo slušné zabiti svého pána. Ale že si se domníval ode mne dary vzíti, tento dar a milost chci tobě učiniti, ze tří jednu vyvol sobě smrt: neb z této vyšehradské skály sám spadna hlavu zlom, aneb se sám svým přede mnú mečem zabí, aneb se sám svú rukú oběs. To vyslyšav Duryňk, vzdechl a řka: „O jak sem měl od mého srdce zlú radu! Sen mi sli- boval, že budu v Čechách mnoho dědin míti, a já pak musím hanebnú smrt vzíti.“ A již vida, že širší rady není, i zvolil sobě oběšení. Tu sú jeho popravcové hned pojali a jemu to na vóli dali, na kterémž by koli dřevu chtěl se pověsiti. Duryňk dlúho chodil na každý dřevo vzhlédaje, ale žádné se jemu trefiti nemohlo, až potom vstúpiv na jednu olši, tu se dlúhú chvíli přivazoval, tak až se vždy oběsil. Ta potom kterak dlúho trvala, vždycky Duryň- kova olše slula. Jan Klipta v své kronice píše, že by ta olše tu stála, kdež nyní stojí pod Vyšehradem kostel svatého Vojtěcha. Duryňk se oběsil 163
To když pověděl, vyňav z bílé rúchy položil před nimi na stuol syna Vlastislavova hlavu ještě krvavú, kteráž ještě způsob jako živého člověka měla, jedné toliko že nemluvila. Užasl se kníže, ulekli se přisedící všickni, na tak ha- nebný účinek patřiti nemohúce; i kníže od- vrátil svú hlavu od toho daru a otevřev usta svá řekl: „Vezmi tvé, kteréž si nám přinesl, dary, ať na ně nehledíme. Ó nešlechetníče, však sem já kázal jeho tobě dobře chovati a opatrovati, ale ne zabiti, a za to tobě učinil sem veliké dobrodiní, tě učiniv vladařem krajiny postoloprtské. Již věřím, že zrady žádná dobro- diní nepřemáhají. Což ty mníš, arcinešlechet- níče, že sem já nemohl učiniti, což si ty učinil, kdybych chtěl? Jáť sem mohl spravedlivě zabiti nepřítele, ale tobě jest nebylo slušné zabiti svého pána. Ale že si se domníval ode mne dary vzíti, tento dar a milost chci tobě učiniti, ze tří jednu vyvol sobě smrt: neb z této vyšehradské skály sám spadna hlavu zlom, aneb se sám svým přede mnú mečem zabí, aneb se sám svú rukú oběs. To vyslyšav Duryňk, vzdechl a řka: „O jak sem měl od mého srdce zlú radu! Sen mi sli- boval, že budu v Čechách mnoho dědin míti, a já pak musím hanebnú smrt vzíti.“ A již vida, že širší rady není, i zvolil sobě oběšení. Tu sú jeho popravcové hned pojali a jemu to na vóli dali, na kterémž by koli dřevu chtěl se pověsiti. Duryňk dlúho chodil na každý dřevo vzhlédaje, ale žádné se jemu trefiti nemohlo, až potom vstúpiv na jednu olši, tu se dlúhú chvíli přivazoval, tak až se vždy oběsil. Ta potom kterak dlúho trvala, vždycky Duryň- kova olše slula. Jan Klipta v své kronice píše, že by ta olše tu stála, kdež nyní stojí pod Vyšehradem kostel svatého Vojtěcha. Duryňk se oběsil 163
Strana 164
T Léta osmistého sedmdesátého třetího Hostivít volen Lopotové co jsú byli Kníže Neklan umřel, tak jakž někteří o tom píší, že by před modlú veliké oběti činil času nočního a ta jistá modla, kteráž z zlata byla, že se jest jemu tak hrozná ukázala a on, sa strašlivého srdce, z velikého uleknutí že jest v velikú a těžkú upadl nemoc a čtvrtého dne umřel. Jehož sú lidé velmi plakali a tělo jeho vedlé otce jeho Křezomysla poctivě tu na Hrobce pod Vyšehradem položili a na jeho hrobě nad- míru veliký oheň učinivše okolo něho chodili a velikými hlasy volajíce: „Dajte nám vítězství, bohové neumírající, dajte nám kníže, aby brá- nil naší země!“ Tak sú pravili a vlasy z brad svých střihajíce na oheň metali a sšedše se na místo jedno blízko studnice Jezerky, tu Hosti- víta, syna Neklanova, sobě za kníže volili. A uvedše jej na Vyšehrad, na knížetské je posadili stolici, čepici krásnú vzavše Přemysla, někdy knížete prvního, na hlavu jemu vstavili a pomíjejíce jej poklonu a poctivost jemu tak, jakž knížeti náleží, činili, všickni společně věr- nost slibujíce. Roku toho také lopotové, jenž byli najvyšší starší a jako hajtmanové v krajích, kteříž neto- liko lid obecný aneb zemany, ale i vladyky Neklan umřel 164
T Léta osmistého sedmdesátého třetího Hostivít volen Lopotové co jsú byli Kníže Neklan umřel, tak jakž někteří o tom píší, že by před modlú veliké oběti činil času nočního a ta jistá modla, kteráž z zlata byla, že se jest jemu tak hrozná ukázala a on, sa strašlivého srdce, z velikého uleknutí že jest v velikú a těžkú upadl nemoc a čtvrtého dne umřel. Jehož sú lidé velmi plakali a tělo jeho vedlé otce jeho Křezomysla poctivě tu na Hrobce pod Vyšehradem položili a na jeho hrobě nad- míru veliký oheň učinivše okolo něho chodili a velikými hlasy volajíce: „Dajte nám vítězství, bohové neumírající, dajte nám kníže, aby brá- nil naší země!“ Tak sú pravili a vlasy z brad svých střihajíce na oheň metali a sšedše se na místo jedno blízko studnice Jezerky, tu Hosti- víta, syna Neklanova, sobě za kníže volili. A uvedše jej na Vyšehrad, na knížetské je posadili stolici, čepici krásnú vzavše Přemysla, někdy knížete prvního, na hlavu jemu vstavili a pomíjejíce jej poklonu a poctivost jemu tak, jakž knížeti náleží, činili, všickni společně věr- nost slibujíce. Roku toho také lopotové, jenž byli najvyšší starší a jako hajtmanové v krajích, kteříž neto- liko lid obecný aneb zemany, ale i vladyky Neklan umřel 164
Strana 165
A spravovali, ti sjevše se spolu v radu vešli a třetí- ho dne, vzavše krásnú pannu, jménem Milosla- vu, dceru Hraboslavovu ze Dvorce, dali ji za manželku Hostivítovi, synu Neklanovu. A přitom učinili veliké hodování a pozvali mnohých, také i Mstiboje, syna někdy Nekla- nova a bratra mladšího Hostivítova, kterýž nechtěl přijeti proto, neb se domníval, že on bude na pražské aneb jistě na lucké knížetství volen. A když se toho nestalo, měl k bratru svému i k jiným některým vladykám velikú nenávist, o to se s některými radil, aby bratra svého z toho vyhnal knížetství. Mstiboj kníže Léta osmistého sedmdesátého čtvrtého Mstiboj, spřízniv se s Krosmělem Vršovským a s některými, kteříž nevelmi přáli Hostivítovi, ustavičně byl s nimi v radách o to, aby on byl knížetem. Jednoho času odšel Mstiboj na polední stranu a tu sobě hrad krásný a velmi pevný na jedné přetvrdé a vysoké skále postaviti dal mezi řekami Vhltavú a Sázavú a dal jemu jméno Mstibín a odtuď Hostivítovi i Pražanům počal velikých škod činiti ohněm i mečem. Ale uslyšav, že by Pražané chtěli naň s svým knížetem mocně táhnúti, a také že má hrad Mstibín hrad 165
A spravovali, ti sjevše se spolu v radu vešli a třetí- ho dne, vzavše krásnú pannu, jménem Milosla- vu, dceru Hraboslavovu ze Dvorce, dali ji za manželku Hostivítovi, synu Neklanovu. A přitom učinili veliké hodování a pozvali mnohých, také i Mstiboje, syna někdy Nekla- nova a bratra mladšího Hostivítova, kterýž nechtěl přijeti proto, neb se domníval, že on bude na pražské aneb jistě na lucké knížetství volen. A když se toho nestalo, měl k bratru svému i k jiným některým vladykám velikú nenávist, o to se s některými radil, aby bratra svého z toho vyhnal knížetství. Mstiboj kníže Léta osmistého sedmdesátého čtvrtého Mstiboj, spřízniv se s Krosmělem Vršovským a s některými, kteříž nevelmi přáli Hostivítovi, ustavičně byl s nimi v radách o to, aby on byl knížetem. Jednoho času odšel Mstiboj na polední stranu a tu sobě hrad krásný a velmi pevný na jedné přetvrdé a vysoké skále postaviti dal mezi řekami Vhltavú a Sázavú a dal jemu jméno Mstibín a odtuď Hostivítovi i Pražanům počal velikých škod činiti ohněm i mečem. Ale uslyšav, že by Pražané chtěli naň s svým knížetem mocně táhnúti, a také že má hrad Mstibín hrad 165
Strana 166
Bořivoj se narodil Třebušnice Příbramské hory nedobře našpižovaný rozváživ, poslal k nim, jim oznamuje, že chce pokoj zachovati. Téhož léta Miloslava urodila Hostivítovi krásného syna. I sezval Hostivít na radovánky mnoho vladyk a zemanův a učinil jim slavné ho- dování až za tři dni a synu dáno jméno Bořivoj. Roku toho také muž jeden velmi mocný ze vsi Dušníka, jménem Přibík, chodě po zvěři nalezl pod horou, jenž Třebušnice slove, vysoký prut stříbra, an vyrostl z jedné skály, i kopal pod ním se vší svou čeledí a tu mnoho stříbra nalezl, kteréž spustiv v hromadu poslal je Hostivítovi, knížeti novému, přitom jeho žá- daje, aby tu mohl svobodně kopati. Kníže dal k tomu povolení. Přibík, shromáždiv mnoho peněz a chlebuov, také i jiných k tomu potřebných věcí, umínil netoliko pod Třebušnicí dáti dělati, ale i doly příbramské, zvláště na Březovém vrchu, od- kryti a tu hory ty, někdy od Horymíře Neumě- telského za dnův Křezomysla knížete zkažené a zapuštěné, zase vyzdvihnúti. Ale toho roku jsa smrtí zachvácen, nemohl toho vykonati. Po smrti pak téhož Přibíka mnozí se o to pokoušeli, ale protože častí morové a hladové v té zemi bývali, musili toho tak zanechati. Léta osmistého sedmdesátého pátého Mstiboj, shromáždiv nemalý počet lidu bojov- ného, počal jednoho města na vysoké hoře postaveného dobývati, jemuž bylo jméno Kášín, chtě se jeho zmocniti pro tu příčinu, aby odtuď mohl snáze Hostivítovi a Pražanům škodu činiti. To zvěďav Hostivít, svolav lidu okolo osmi set, táhl Kášanuom na pomoc. I přitáhli jsú nenadále na Mstiboje a na lid jeho, a když se z lesa ukázali, tu jest hned Mstiboj proti Hostivítovi, bratru svému, šikoval, a tu pod vrchem jsú se houfové potkali a bitva veliká byla, mnoho zbitých na poli zuostalo. Kníže Hostivít v ruku levú byl raněn ve vsi, kteráž 166
Bořivoj se narodil Třebušnice Příbramské hory nedobře našpižovaný rozváživ, poslal k nim, jim oznamuje, že chce pokoj zachovati. Téhož léta Miloslava urodila Hostivítovi krásného syna. I sezval Hostivít na radovánky mnoho vladyk a zemanův a učinil jim slavné ho- dování až za tři dni a synu dáno jméno Bořivoj. Roku toho také muž jeden velmi mocný ze vsi Dušníka, jménem Přibík, chodě po zvěři nalezl pod horou, jenž Třebušnice slove, vysoký prut stříbra, an vyrostl z jedné skály, i kopal pod ním se vší svou čeledí a tu mnoho stříbra nalezl, kteréž spustiv v hromadu poslal je Hostivítovi, knížeti novému, přitom jeho žá- daje, aby tu mohl svobodně kopati. Kníže dal k tomu povolení. Přibík, shromáždiv mnoho peněz a chlebuov, také i jiných k tomu potřebných věcí, umínil netoliko pod Třebušnicí dáti dělati, ale i doly příbramské, zvláště na Březovém vrchu, od- kryti a tu hory ty, někdy od Horymíře Neumě- telského za dnův Křezomysla knížete zkažené a zapuštěné, zase vyzdvihnúti. Ale toho roku jsa smrtí zachvácen, nemohl toho vykonati. Po smrti pak téhož Přibíka mnozí se o to pokoušeli, ale protože častí morové a hladové v té zemi bývali, musili toho tak zanechati. Léta osmistého sedmdesátého pátého Mstiboj, shromáždiv nemalý počet lidu bojov- ného, počal jednoho města na vysoké hoře postaveného dobývati, jemuž bylo jméno Kášín, chtě se jeho zmocniti pro tu příčinu, aby odtuď mohl snáze Hostivítovi a Pražanům škodu činiti. To zvěďav Hostivít, svolav lidu okolo osmi set, táhl Kášanuom na pomoc. I přitáhli jsú nenadále na Mstiboje a na lid jeho, a když se z lesa ukázali, tu jest hned Mstiboj proti Hostivítovi, bratru svému, šikoval, a tu pod vrchem jsú se houfové potkali a bitva veliká byla, mnoho zbitých na poli zuostalo. Kníže Hostivít v ruku levú byl raněn ve vsi, kteráž 166
Strana 167
Bitva u Pístnice AY slula Pístnice, a Mstiboj s malým počtem se na Mstibín navrátil. Pražané, ač pole obdržali, však jích tu mnoho zuostalo. Léta osmistého sedmdesátého šestého Leslav, pán kouřimský, umřel. I sešli jsú se zemané k Hostivítovi a jemu radili, aby s brat- rem svým Mstibojem smlouvu učinil a v mír všel. A poněvadž Leslav, pán kouřimský, žád- ných nepozůstaviv dědicuov umřel, slušné jest, aby jemu Mstibojovi ta krajina zlická dána byla a tudy aby byl pokoj v obojím učiněn knížetství. Hostivít vyslyšav radu vděčně k tomu svolil a poslav pro bratra svého Mstiboje, bezpečnost jemu (skrze Jupiterovu velebnost a Zelú, služebníka jeho) slíbil. Na takové ubezpečení přijel Mstiboj až na Vyšehrad. Tu jsú se hned vládyky a starší mezi ty bratry vložili a smlouvu mezi ními učinili dokonalou tak, aby Hostivít v pražském knížetství zuostal a Mstiboj jako mladší vzal za díl knížetství zlické a cožkoli zlata a stříbra zuostalo po Leslavovi, to aby všec- ko Mstibojovi dáno bylo; nadto, jestliže by Hos- tivít prvé než Mstiboj umřel a dědice některé zuo- stavil, ne dědicové, ale Mstiboj bez odporu aby Zlicko 167
Bitva u Pístnice AY slula Pístnice, a Mstiboj s malým počtem se na Mstibín navrátil. Pražané, ač pole obdržali, však jích tu mnoho zuostalo. Léta osmistého sedmdesátého šestého Leslav, pán kouřimský, umřel. I sešli jsú se zemané k Hostivítovi a jemu radili, aby s brat- rem svým Mstibojem smlouvu učinil a v mír všel. A poněvadž Leslav, pán kouřimský, žád- ných nepozůstaviv dědicuov umřel, slušné jest, aby jemu Mstibojovi ta krajina zlická dána byla a tudy aby byl pokoj v obojím učiněn knížetství. Hostivít vyslyšav radu vděčně k tomu svolil a poslav pro bratra svého Mstiboje, bezpečnost jemu (skrze Jupiterovu velebnost a Zelú, služebníka jeho) slíbil. Na takové ubezpečení přijel Mstiboj až na Vyšehrad. Tu jsú se hned vládyky a starší mezi ty bratry vložili a smlouvu mezi ními učinili dokonalou tak, aby Hostivít v pražském knížetství zuostal a Mstiboj jako mladší vzal za díl knížetství zlické a cožkoli zlata a stříbra zuostalo po Leslavovi, to aby všec- ko Mstibojovi dáno bylo; nadto, jestliže by Hos- tivít prvé než Mstiboj umřel a dědice některé zuo- stavil, ne dědicové, ale Mstiboj bez odporu aby Zlicko 167
Strana 168
Dcky zemské byl pražským knížetem, a když by on Mstiboj život vykonal, syn najstarší Hostivítův v též pražské knížetství aby se uvázal, Mstiboj zuosta- vil-li by dědice, ti také posloupně knížetství zlické, jinák kouřimské aby spravovali. Takové narovnání a smlúvu tu zemané kázali jsú pro budoucí pamět a zachování pokoje v kníhy pamětné zapsati, tu kdež jsú práva od předešlých knížat, totiž od Přemysla a od Libuše i jiných, popsána byla. To zapsání stalo se skrze Rosana, žáka a písáka velmi opatrného, na knihách telecích, dckami dubo- vými upevněných, kteřížto spisové věcí zemských velmi pilně a opatrně v jednom tvrdém sklepě před božnicí chováni a ostříháni byli; starší lopotové toliko od ních klíče měli. Léta osmistého sedmdesátého sedmého Mělník Hostivít na Mělník přijel Jeden z lopotuov, muž velmi znamenitý i bo- hatý z rodu Bešova, jménem Slavibor, maje výbornú krajinu, ležící okolo Labe řeky, a město na vysokém vrchu postavené, s povolením knížete Hostivíta rozkázal je zdí obezdíti. Hostivít, maje zprávu o tom městě a o jeho položení, času letního pojav své služebníky jel s ními, chtěje Bšov město ohledati. A když tam přijel, velmi se divil a řka: „By Vyšehrad měl takové položení, netoliko knížata česká, ale i bohové nesmrtedlní mohli by na něm bydliti." Čtvrtého dne, rozžehnavše se spolu přátelsky, Hostivít s svými ku Praze se obrátil. Slavibor, pojav své služebníky a vsed na svuoj kuoň, jej poctivě provodil. A když jsú k Labi řece přijeli, ta voda mnohém větší a hlubší byla než na ten čas, když jsú tam jeli; prudkost vody zachvátila je všecky a velmi daleko doluov nesla je i s jejích koňmi. Kníže Hostivít zbyv koně těžce z té vody vyplynul, Slaviborovi s velikou těžkostí pomohli; z Hostivítových pět krásných mládencův utonulo a dva z Slavibo- rových. Slavibor přijel až s knížetem na Vyše- 168
Dcky zemské byl pražským knížetem, a když by on Mstiboj život vykonal, syn najstarší Hostivítův v též pražské knížetství aby se uvázal, Mstiboj zuosta- vil-li by dědice, ti také posloupně knížetství zlické, jinák kouřimské aby spravovali. Takové narovnání a smlúvu tu zemané kázali jsú pro budoucí pamět a zachování pokoje v kníhy pamětné zapsati, tu kdež jsú práva od předešlých knížat, totiž od Přemysla a od Libuše i jiných, popsána byla. To zapsání stalo se skrze Rosana, žáka a písáka velmi opatrného, na knihách telecích, dckami dubo- vými upevněných, kteřížto spisové věcí zemských velmi pilně a opatrně v jednom tvrdém sklepě před božnicí chováni a ostříháni byli; starší lopotové toliko od ních klíče měli. Léta osmistého sedmdesátého sedmého Mělník Hostivít na Mělník přijel Jeden z lopotuov, muž velmi znamenitý i bo- hatý z rodu Bešova, jménem Slavibor, maje výbornú krajinu, ležící okolo Labe řeky, a město na vysokém vrchu postavené, s povolením knížete Hostivíta rozkázal je zdí obezdíti. Hostivít, maje zprávu o tom městě a o jeho položení, času letního pojav své služebníky jel s ními, chtěje Bšov město ohledati. A když tam přijel, velmi se divil a řka: „By Vyšehrad měl takové položení, netoliko knížata česká, ale i bohové nesmrtedlní mohli by na něm bydliti." Čtvrtého dne, rozžehnavše se spolu přátelsky, Hostivít s svými ku Praze se obrátil. Slavibor, pojav své služebníky a vsed na svuoj kuoň, jej poctivě provodil. A když jsú k Labi řece přijeli, ta voda mnohém větší a hlubší byla než na ten čas, když jsú tam jeli; prudkost vody zachvátila je všecky a velmi daleko doluov nesla je i s jejích koňmi. Kníže Hostivít zbyv koně těžce z té vody vyplynul, Slaviborovi s velikou těžkostí pomohli; z Hostivítových pět krásných mládencův utonulo a dva z Slavibo- rových. Slavibor přijel až s knížetem na Vyše- 168
Strana 169
hrad, a když takové vody pominuly, do Bšova se navrátil. Léta osmistého sedmdesátého osmého Slavibor Bšovský, jinák Mělnický, kterémuž proto, že byl z rodu Hrabova, někteří Hrabě a jiní Hrabovec říkali, maje syna krásného vzrostu a mužné postavy, velmi jej miloval, jemuž bylo jméno Housek. Protož rozkázal na jedné vysoké skále hrad pevný postaviti a od jména syna svého kázal jej Housek neb Houskov jmenovati. A když byl dokonán, nalezena jest nedaleko od toho hradu díra jedna u veliké skále, v kteréžto díře množství rozličných duchuov obývalo, kteříž pomalu více a více lidem tu obývajícím překážku činili a někdy v rozličných hovad tvářnosti proměňu- jíce se lidem po cestách chodícím se ukazovali tak hrozně, že tudy lidé nesměli choditi, takže pro rozličné lidem od týchž duchuov překážky a přístrachy ten hrad byl pustý zuostaven. Houska hrad Duchové zlí překáželi 169
hrad, a když takové vody pominuly, do Bšova se navrátil. Léta osmistého sedmdesátého osmého Slavibor Bšovský, jinák Mělnický, kterémuž proto, že byl z rodu Hrabova, někteří Hrabě a jiní Hrabovec říkali, maje syna krásného vzrostu a mužné postavy, velmi jej miloval, jemuž bylo jméno Housek. Protož rozkázal na jedné vysoké skále hrad pevný postaviti a od jména syna svého kázal jej Housek neb Houskov jmenovati. A když byl dokonán, nalezena jest nedaleko od toho hradu díra jedna u veliké skále, v kteréžto díře množství rozličných duchuov obývalo, kteříž pomalu více a více lidem tu obývajícím překážku činili a někdy v rozličných hovad tvářnosti proměňu- jíce se lidem po cestách chodícím se ukazovali tak hrozně, že tudy lidé nesměli choditi, takže pro rozličné lidem od týchž duchuov překážky a přístrachy ten hrad byl pustý zuostaven. Houska hrad Duchové zlí překáželi 169
Strana 170
Léta osmistého sedmdesátého devátého Sukoslav se knížeti zprotivil Povstal jeden z rodu a z knížetství bílinského, pravnuk někdy Košálů, jemuž bylo jméno Sukoslav. Ten maje velikú krajinu hojnú i úrodnú, zlata a stříbra dosti, počal se velmi knížeti Hostivítovi s svými pěti syny protiviti; vsi mnohé vybíjeje, lidi šacovati kázal. Slavibor jako přítel Hostivíta knížete poslal k němu své služebníky, jeho žádaje a prose, aby těch škod nečinil a knížeti svému se zúmyslně nepro- tivil. Kterýž odpověděl řka: „Povězte Slavibo- rovi, žeť jsou v mém tomto příbytku také někdy knížata obývali, z jíchžto kmene já sem vyšel i synové moji. Protož chci toho dovésti, aby sláva mého knížetství zase rozšířena byla. A poněvadž se Slavibor o Hostivíta proti mně postavuje, pověztež jemu, že já chci Slavibo- ra i Houska, syna jeho, najprvé z Bšova vypu- diti. Poslové věrní navrátivše se to, což slyšali od Sukoslava, Slaviborovi, pánu svému, ozná- mili. Slavibor, maje naději v pánu svém, knížeti Hostivítovi, nic se té pohruožky nestrašil. Léta osmistého osmdesátého Sukoslav hrad Miléšov hrad Klapaj hrad, Hospozín Sukoslav Bilínský, vyhledav místo jedno, dosti nepřáteluom nepřístupné, kázal sobě na něm hrad pevný postaviti a dvénásobními obrubami dal jej ohraditi. A dal jemu jméno Sukoslav. Téhož roku syn jeho najstarší, jménem Miléš, s povolením otce svého dal sobě také pod hora- mi na jednom přívrší na tu stranu k knížetství Hostivítovu hrad tvrdý a jako nedobytý udělati. Otec jeho, když jej spatřil, velmi se tomu hradu divil. I kázal jej Miléš velmi mocně ohraditi netoliko dřívím, ale i kamením velmi tvrdým, a svým všem, aby Miléšuov hrad jmenován byl, přikázal. A když byl dobře opatřen a obilím našpižován, Sukoslav a Miléš veliké škody okolo Klapého hradu a Hospozína 170
Léta osmistého sedmdesátého devátého Sukoslav se knížeti zprotivil Povstal jeden z rodu a z knížetství bílinského, pravnuk někdy Košálů, jemuž bylo jméno Sukoslav. Ten maje velikú krajinu hojnú i úrodnú, zlata a stříbra dosti, počal se velmi knížeti Hostivítovi s svými pěti syny protiviti; vsi mnohé vybíjeje, lidi šacovati kázal. Slavibor jako přítel Hostivíta knížete poslal k němu své služebníky, jeho žádaje a prose, aby těch škod nečinil a knížeti svému se zúmyslně nepro- tivil. Kterýž odpověděl řka: „Povězte Slavibo- rovi, žeť jsou v mém tomto příbytku také někdy knížata obývali, z jíchžto kmene já sem vyšel i synové moji. Protož chci toho dovésti, aby sláva mého knížetství zase rozšířena byla. A poněvadž se Slavibor o Hostivíta proti mně postavuje, pověztež jemu, že já chci Slavibo- ra i Houska, syna jeho, najprvé z Bšova vypu- diti. Poslové věrní navrátivše se to, což slyšali od Sukoslava, Slaviborovi, pánu svému, ozná- mili. Slavibor, maje naději v pánu svém, knížeti Hostivítovi, nic se té pohruožky nestrašil. Léta osmistého osmdesátého Sukoslav hrad Miléšov hrad Klapaj hrad, Hospozín Sukoslav Bilínský, vyhledav místo jedno, dosti nepřáteluom nepřístupné, kázal sobě na něm hrad pevný postaviti a dvénásobními obrubami dal jej ohraditi. A dal jemu jméno Sukoslav. Téhož roku syn jeho najstarší, jménem Miléš, s povolením otce svého dal sobě také pod hora- mi na jednom přívrší na tu stranu k knížetství Hostivítovu hrad tvrdý a jako nedobytý udělati. Otec jeho, když jej spatřil, velmi se tomu hradu divil. I kázal jej Miléš velmi mocně ohraditi netoliko dřívím, ale i kamením velmi tvrdým, a svým všem, aby Miléšuov hrad jmenován byl, přikázal. A když byl dobře opatřen a obilím našpižován, Sukoslav a Miléš veliké škody okolo Klapého hradu a Hospozína 170
Strana 171
činili, lidi jímajíce na Sukoslav a Miléšov je vodili a tam je trápili a šacovali. Léta osmistého osmdesátého prvního Hostivít kníže svolav vladyky a zemany bral s nimi radu, kterak by měl svému nepříteli i jich Sukoslavovi se brániti, neb Sukoslav o to tajně i zjevně jedná, aby jej Hostivíta o hrdlo beze vší příčiny připravil. Vládyky vyslyšavše potazu žádali a uradivše se, dali sú knížeti svému radu, aby kázal na Ohři řece pilně a tajně brody osaditi, aby Sukoslav s svými nemohl takových sjezduov do kraje a škod činiti. Hostivít vedlé jich rady tak učinil a osadil Slavětín, Jivínku, Budyňku, Moury a Dolánky. Toť jedné noci přitáhli s svými Sukoslav a Miléš a tu hned na ty, jenž broduov ostříhali, udeřili. Kteříž statečně se bránili, ale takové jich moci nemohúce odolati, na běh se oddali, po lesích a luzích se rozběhli. Sukoslav a Miléš stíhajíce je na sedmdesát jich zabili. Hostivítovi to když oznámeno bylo, velmi se rozhněval a o tom, kterak by se pomstil, každého dne přemajšlel. Téhož roku kázal kníže Hostivít jednu ves velikú jménem Budyni zdí tlustú odělati a lidu mnoho poslav, kázal se jim tu budovati a osa- diti, poručiv to dílo i ten lid muži jednomu velmi statečnému, jménem Křes, a jeho za to snažně prosil, aby tu více Sukoslavovi a Milé- šovi nedopúštěl škody činiti. Křes, chtě se knížeti svému zalíbiti, hubil krajinu Sukosla- vovu beze vší lítosti železem i ohněm. Slavětín Léta osmistého osmdesátého druhého Křes, sebrav mnoho lidu dobře oděného, umínil táhnúti na Miléše a odtuď až na Sukoslava, aby jemu tu mezihorní krajinu pohubil. Suko- slav s synem svým o tom uslyšav, chtěl prvé pohubiti krajinu Křesovu. A tak táhnúce na Bitva u Třebusice 171
činili, lidi jímajíce na Sukoslav a Miléšov je vodili a tam je trápili a šacovali. Léta osmistého osmdesátého prvního Hostivít kníže svolav vladyky a zemany bral s nimi radu, kterak by měl svému nepříteli i jich Sukoslavovi se brániti, neb Sukoslav o to tajně i zjevně jedná, aby jej Hostivíta o hrdlo beze vší příčiny připravil. Vládyky vyslyšavše potazu žádali a uradivše se, dali sú knížeti svému radu, aby kázal na Ohři řece pilně a tajně brody osaditi, aby Sukoslav s svými nemohl takových sjezduov do kraje a škod činiti. Hostivít vedlé jich rady tak učinil a osadil Slavětín, Jivínku, Budyňku, Moury a Dolánky. Toť jedné noci přitáhli s svými Sukoslav a Miléš a tu hned na ty, jenž broduov ostříhali, udeřili. Kteříž statečně se bránili, ale takové jich moci nemohúce odolati, na běh se oddali, po lesích a luzích se rozběhli. Sukoslav a Miléš stíhajíce je na sedmdesát jich zabili. Hostivítovi to když oznámeno bylo, velmi se rozhněval a o tom, kterak by se pomstil, každého dne přemajšlel. Téhož roku kázal kníže Hostivít jednu ves velikú jménem Budyni zdí tlustú odělati a lidu mnoho poslav, kázal se jim tu budovati a osa- diti, poručiv to dílo i ten lid muži jednomu velmi statečnému, jménem Křes, a jeho za to snažně prosil, aby tu více Sukoslavovi a Milé- šovi nedopúštěl škody činiti. Křes, chtě se knížeti svému zalíbiti, hubil krajinu Sukosla- vovu beze vší lítosti železem i ohněm. Slavětín Léta osmistého osmdesátého druhého Křes, sebrav mnoho lidu dobře oděného, umínil táhnúti na Miléše a odtuď až na Sukoslava, aby jemu tu mezihorní krajinu pohubil. Suko- slav s synem svým o tom uslyšav, chtěl prvé pohubiti krajinu Křesovu. A tak táhnúce na Bitva u Třebusice 171
Strana 172
Miléš zabit se potkali se spolu u vsi řečené Třebusice. Tu hned jedni na druhé chtivě pospíchali a sjevše se, tak se z obú stran bili mužně a jako beze všeho strachu, tak až jich tu tři sta z obú stran zbitých na tom poli zuostalo a Křes, ač byl parkamečicí v hlavu raněn, však jest tu bitvu obdržal. A v té bitvě tu Miléš zabit nenadále, neb žádný neví od koho, žádný ho ovšem neznal proto, neb maje do bitvy jeti, byl svuoj oděv změnil a prošívanici toliko chaternú na sobě měl. Sukoslav s malým počtem některým těžce skrze husté lesy z té bitvy ujel, a když přijel na Sukoslav, nevděčné noviny jemu oznámeny, že syn jeho Miléš v té bitvě zahynul. Tu on uslyšav velmi se hněvem roznítil a tu hned 14 O s0 v *S skrze Mársovu stolici učinil velikú přísahu, že chce najprv Křesa, potom Slavibora, také i Hostivíta i jeho všecken rod z té země krom Mstiboje Kouřimského vyhladiti, Mstibojovi samému toliko že chce býti milostiv. Léta osmistého osmdesátého třetího Krosměl Vršovský zprávu maje, že by Sukoslav léta předešlého takovú proti Hostivítovi knížeti 172
Miléš zabit se potkali se spolu u vsi řečené Třebusice. Tu hned jedni na druhé chtivě pospíchali a sjevše se, tak se z obú stran bili mužně a jako beze všeho strachu, tak až jich tu tři sta z obú stran zbitých na tom poli zuostalo a Křes, ač byl parkamečicí v hlavu raněn, však jest tu bitvu obdržal. A v té bitvě tu Miléš zabit nenadále, neb žádný neví od koho, žádný ho ovšem neznal proto, neb maje do bitvy jeti, byl svuoj oděv změnil a prošívanici toliko chaternú na sobě měl. Sukoslav s malým počtem některým těžce skrze husté lesy z té bitvy ujel, a když přijel na Sukoslav, nevděčné noviny jemu oznámeny, že syn jeho Miléš v té bitvě zahynul. Tu on uslyšav velmi se hněvem roznítil a tu hned 14 O s0 v *S skrze Mársovu stolici učinil velikú přísahu, že chce najprv Křesa, potom Slavibora, také i Hostivíta i jeho všecken rod z té země krom Mstiboje Kouřimského vyhladiti, Mstibojovi samému toliko že chce býti milostiv. Léta osmistého osmdesátého třetího Krosměl Vršovský zprávu maje, že by Sukoslav léta předešlého takovú proti Hostivítovi knížeti 172
Strana 173
přísahu i proti jeho pomocníkům učinil a Msti- boje Kouřimského při tom obvláštně vymínil, hned toho Mstibojovi nemeškal oznámiti, přitom jeho žádaje, aby jemu Sukoslavovi jako příteli tajně pomoc učinil. Tak dlúho jednal, až na to Mstiboje navedl, a pojav od něho tři sta výborných mužuov a dostatečně oděných i k bitvě hotových, nočně vyšel s nimi od Msti- boje z Kouřima a šel s nimi tajně lesem do lesa, až je přivedl k Sukoslavovi na pomoc proti Hostivítovi knížeti. Sukoslav, tím sa potěšen a v své pýše pozdvi- žen, poslal list na hrdlo odpovědný knížeti vyšehradskému. Kterýž když jej přečetl, ač byl z strašlivého Neklana narozený, však stateč- nými slovy Sukoslavovi po poslu odpověďal, že chce sám svým mečem to nešlechetné srdce Sukoslavovo probodnúti. A hned sebrav vojsko táhl na Sukoslava, svého nepřítele a odpovědní- ka, a položiv se u řeky Ohře, poslal po Křesa Budynského a Slavibora Bšovského, jim přiká- zav, aby hned bez meškání s svým lidem k němu přijeli a s ním spolu jeli na jeho úhlavného nepřítele Sukoslava. A oni oba jako poslušní tak se zachovali. A dřív než co o tom Sukoslav zvěďal, až se hosté u Sukoslavě položili. Sukoslav, ač se byl na svém hradě pevně se třmi sty a padesáti muži statečnými zavřel, proto Hostivítovi sú jeho silně dobývali. Někteří pak z Kladoslavských a Bilínských Sukoslavovi přitáhli na pomoc, kteréž Pražané, Budynští a Bšovští, jak se položili, hned porazili, že jích málo ušlo. Sukoslav pak vida, že se takovému náhlému dobajvaní nemůž obrániti, volal, že chce rád s Hostivítem v mír vjíti a jemu slúžiti. Odpověděl kníže, že takových služebníkuov nepotřebuje, a Křes prosil, aby kníže nesvo- loval. Třetího dne dobyli sú hradu Sukoslavi a lid na něm zmordovali, samého toliko Sukoslava, jenž se byl do jedné schoval skály, nalezše před Hostivíta přivedli. Kterémuž on jako milostivý kníže chtěl milost učiniti, ale jiní Sukoslav hrad dobyt 173
přísahu i proti jeho pomocníkům učinil a Msti- boje Kouřimského při tom obvláštně vymínil, hned toho Mstibojovi nemeškal oznámiti, přitom jeho žádaje, aby jemu Sukoslavovi jako příteli tajně pomoc učinil. Tak dlúho jednal, až na to Mstiboje navedl, a pojav od něho tři sta výborných mužuov a dostatečně oděných i k bitvě hotových, nočně vyšel s nimi od Msti- boje z Kouřima a šel s nimi tajně lesem do lesa, až je přivedl k Sukoslavovi na pomoc proti Hostivítovi knížeti. Sukoslav, tím sa potěšen a v své pýše pozdvi- žen, poslal list na hrdlo odpovědný knížeti vyšehradskému. Kterýž když jej přečetl, ač byl z strašlivého Neklana narozený, však stateč- nými slovy Sukoslavovi po poslu odpověďal, že chce sám svým mečem to nešlechetné srdce Sukoslavovo probodnúti. A hned sebrav vojsko táhl na Sukoslava, svého nepřítele a odpovědní- ka, a položiv se u řeky Ohře, poslal po Křesa Budynského a Slavibora Bšovského, jim přiká- zav, aby hned bez meškání s svým lidem k němu přijeli a s ním spolu jeli na jeho úhlavného nepřítele Sukoslava. A oni oba jako poslušní tak se zachovali. A dřív než co o tom Sukoslav zvěďal, až se hosté u Sukoslavě položili. Sukoslav, ač se byl na svém hradě pevně se třmi sty a padesáti muži statečnými zavřel, proto Hostivítovi sú jeho silně dobývali. Někteří pak z Kladoslavských a Bilínských Sukoslavovi přitáhli na pomoc, kteréž Pražané, Budynští a Bšovští, jak se položili, hned porazili, že jích málo ušlo. Sukoslav pak vida, že se takovému náhlému dobajvaní nemůž obrániti, volal, že chce rád s Hostivítem v mír vjíti a jemu slúžiti. Odpověděl kníže, že takových služebníkuov nepotřebuje, a Křes prosil, aby kníže nesvo- loval. Třetího dne dobyli sú hradu Sukoslavi a lid na něm zmordovali, samého toliko Sukoslava, jenž se byl do jedné schoval skály, nalezše před Hostivíta přivedli. Kterémuž on jako milostivý kníže chtěl milost učiniti, ale jiní Sukoslav hrad dobyt 173
Strana 174
k tomu nikterakž svoliti nechtěli; ruce a nohy utíti kázavše, tělo s hlavú rozkázali do řeky uvrci. Mezi zbitými hledali sú Krosměla Vršovce. Pověžný pak, kterýž na ten čas, když k hradu šturmováno bylo, všecky věci pilně shledoval, pravil před Hostivítem, že jest viděl Krosměla, an se z vokna spustiv do lesa běžal. Tu kníže rozkázal ten hrad vybrati, zapáliti i rozbořiti. A tak se všecko stalo. Při tom času byl jest jeden jat z těch, kteříž byli přitáhli Sukoslavovi na pomoc, kterýž byl správce hradu bilínského a z rodu Sukoslavova, jménem Stuojmír, kterýž jsa u vězení počal knížeti hroziti. To když se doneslo Hostivíta, kázal jej ven z země vyhnati a až do bavorských lesuov provoditi, přikázav, aby se zase pod zbavením hrdla do Čech nenavracoval. Kterýž slíbil tak učiniti a v Němcích že chce zuostati a více knížatům nehroziti. Roku toho také Křes, muž statečný, s povo- lením knížete Hostivíta dal sobě v tom kraji dvuor krásný udělati a dědin k němu mnoho připojil a dal jemu jméno Křesov neb Křesín. Křesín Léta osmistého osmdesátého čtvrtého Hostivít hrad Byl pokoj ve vší české zemi a hojnost chleba bez nedostatku, neb lidé velmi lesy planili a dělali vorné dědiny. Hostivít kníže, chtě pamět jména svého zuostaviti, oblíbiv sobě místo jedno na západ slunce, kázal tu sobě hrad postaviti a dal jemu jméno Hostivít. Rozkázal také okolo něho po všech rovinách lesy vykopati a dědin nadělati, pravě, že chce tu syna svého najstar- šího osaditi. To když sú lopotové a vládyky uslyšali, sjeli sú se na Vyšehrad, žádajíce knížete, aby svých synův od sebe neodsazoval, neb by oni tam toliko dědin a svého zisku pilni byli, ale raději aby zůstali na Vyšehradě a tu aby se súditi a soud spravedlivý svým poddaným učili činiti. 174
k tomu nikterakž svoliti nechtěli; ruce a nohy utíti kázavše, tělo s hlavú rozkázali do řeky uvrci. Mezi zbitými hledali sú Krosměla Vršovce. Pověžný pak, kterýž na ten čas, když k hradu šturmováno bylo, všecky věci pilně shledoval, pravil před Hostivítem, že jest viděl Krosměla, an se z vokna spustiv do lesa běžal. Tu kníže rozkázal ten hrad vybrati, zapáliti i rozbořiti. A tak se všecko stalo. Při tom času byl jest jeden jat z těch, kteříž byli přitáhli Sukoslavovi na pomoc, kterýž byl správce hradu bilínského a z rodu Sukoslavova, jménem Stuojmír, kterýž jsa u vězení počal knížeti hroziti. To když se doneslo Hostivíta, kázal jej ven z země vyhnati a až do bavorských lesuov provoditi, přikázav, aby se zase pod zbavením hrdla do Čech nenavracoval. Kterýž slíbil tak učiniti a v Němcích že chce zuostati a více knížatům nehroziti. Roku toho také Křes, muž statečný, s povo- lením knížete Hostivíta dal sobě v tom kraji dvuor krásný udělati a dědin k němu mnoho připojil a dal jemu jméno Křesov neb Křesín. Křesín Léta osmistého osmdesátého čtvrtého Hostivít hrad Byl pokoj ve vší české zemi a hojnost chleba bez nedostatku, neb lidé velmi lesy planili a dělali vorné dědiny. Hostivít kníže, chtě pamět jména svého zuostaviti, oblíbiv sobě místo jedno na západ slunce, kázal tu sobě hrad postaviti a dal jemu jméno Hostivít. Rozkázal také okolo něho po všech rovinách lesy vykopati a dědin nadělati, pravě, že chce tu syna svého najstar- šího osaditi. To když sú lopotové a vládyky uslyšali, sjeli sú se na Vyšehrad, žádajíce knížete, aby svých synův od sebe neodsazoval, neb by oni tam toliko dědin a svého zisku pilni byli, ale raději aby zůstali na Vyšehradě a tu aby se súditi a soud spravedlivý svým poddaným učili činiti. 174
Strana 175
I odpověděl Hostivít: „Z vašich řečí tomu sem porozuměl, že po mé smrti chcete některého z mých synuov sobě za kníže voliti. Protož jakž žádáte, chci já rád tak učiniti. Léta osmistého osmdesátého pátého Sešli sú se zemané krajiny kouřimské k Msti- bojovi, knížeti svému, a radili jemu, aby svú krajinu rozšiřoval. Kterýž uposlech jich rady počal pomalu krajinu pražskú hubiti, vsi, kteréž jeho nebyly, hory i doly sobě osoboval. Hostivít slyše o tom poslal k němu své posly, jeho žádaje, aby toho nečinil a na svém dosti měl knížetství; kterýž, ač řekl, však od toho nepřestal. Hostivít sebrav mnoho lidu poslal jej na bratra svého. A učiniv nad nimi dva hajtmany, jednomu z nich bylo jméno Škramík a druhému Škvor, jim přikázal, aby pojmúce ten lid, Mstiboje, bratra jeho, jako člověka nepokojného aby z toho knížetství vyhnali. Kteříž pojavše lid táhli upřímo k Kouřimu a položili se mezi Kouřimem a Viticí a nazajtří chtěli město oblehnúti. Mstiboj znamenav, že se neobrání takovému množství lidu bojov- ného, rychle vsedl na svuoj kuoň, sám jedinaj přijel až na Vyšehrad a tu padl před bratrem svým Hostivítem na zemi, žádaje milosti a odpuštění. Tu Hostivít jako pán a kníže milostivý, vida bratra, zaplakal a jemu to všecko odpustil, tak však, aby toho více nečinil a na tom, což má, přestal. A poslal rychle k Škra- míkovi a Škvorovi, aby té krajiny více nehubili a lid rozpustili, a což sú koli dobyli, to aby sobě měli. Kníže kouřimské Skramík, Škvor Léta osmistého osmdesátého šestého Hostivít jako milovník pokoje, chtěje svým synům knížetství pražské pokojné zuostaviti, sebral mnoho lidu a jel s nimi až na jednu horu, 175
I odpověděl Hostivít: „Z vašich řečí tomu sem porozuměl, že po mé smrti chcete některého z mých synuov sobě za kníže voliti. Protož jakž žádáte, chci já rád tak učiniti. Léta osmistého osmdesátého pátého Sešli sú se zemané krajiny kouřimské k Msti- bojovi, knížeti svému, a radili jemu, aby svú krajinu rozšiřoval. Kterýž uposlech jich rady počal pomalu krajinu pražskú hubiti, vsi, kteréž jeho nebyly, hory i doly sobě osoboval. Hostivít slyše o tom poslal k němu své posly, jeho žádaje, aby toho nečinil a na svém dosti měl knížetství; kterýž, ač řekl, však od toho nepřestal. Hostivít sebrav mnoho lidu poslal jej na bratra svého. A učiniv nad nimi dva hajtmany, jednomu z nich bylo jméno Škramík a druhému Škvor, jim přikázal, aby pojmúce ten lid, Mstiboje, bratra jeho, jako člověka nepokojného aby z toho knížetství vyhnali. Kteříž pojavše lid táhli upřímo k Kouřimu a položili se mezi Kouřimem a Viticí a nazajtří chtěli město oblehnúti. Mstiboj znamenav, že se neobrání takovému množství lidu bojov- ného, rychle vsedl na svuoj kuoň, sám jedinaj přijel až na Vyšehrad a tu padl před bratrem svým Hostivítem na zemi, žádaje milosti a odpuštění. Tu Hostivít jako pán a kníže milostivý, vida bratra, zaplakal a jemu to všecko odpustil, tak však, aby toho více nečinil a na tom, což má, přestal. A poslal rychle k Škra- míkovi a Škvorovi, aby té krajiny více nehubili a lid rozpustili, a což sú koli dobyli, to aby sobě měli. Kníže kouřimské Skramík, Škvor Léta osmistého osmdesátého šestého Hostivít jako milovník pokoje, chtěje svým synům knížetství pražské pokojné zuostaviti, sebral mnoho lidu a jel s nimi až na jednu horu, 175
Strana 176
Mezovali knížetství Polský kníže řečenú Neklasovina, a odtuď poslal pro bratra svého, kníže kouřimského, a tu společně dlúhú chvíli rokujíce na tom zůstali, aby hned knížetství jedno od druhého oddělili. I kázali jsú příkop dlúhý a hluboký i široký vymetati nákladem obú knížat, pražského i kouřimského, a na několiko místech mosty přes příkop dřevěné dělati. A tak skrze takové dílo a jednoho kní- žetství od druhého odmezování bratří knížata upokojili se a od toho času mezi sebou více žádné války neměli. Toho času volen jest na knížetství polské ještě za živnosti otce svého Semovít, syn Píastuov, kterýž velmi mravný byl pohan a náchylný k skutkuom křesťanským; soudy spravedlivé činil a knížetství své slavně rozšiřoval. Lid všecken polský měl k němu velikú lásku a milost, takže jsou jej jeden každý jako otce svého miloval. Neklasovina hora Léta osmistého osmdesátého sedmého Někteří z rodu Vršovských, zvláště možnější a znamenitější, kteříž byli pošli z nějakého muže Vršovce hraběte, jenž měl své obydlí ve vsi Vršovici nedaleko Vyšehradu před lety sty padesáti a sedmi, a oni jako první rytíři nosili znamení, vrš zlatou v modrém poli, jeden každý na svém štítu, sešli jsú se spolu ve vsi řečené Sytolib nedaleko města Louny a tu se spolu dva dni radili a rozličně rokovali, kterak by mohli rod knížecí od Přemysla, prvního knížete, pošlý zahladiti a svuoj rod místo toho v knížetství uvésti. Po dlúhém rokování na tom zuostali, jakž budou moci, aby knížata buď sami skrze sebe, neb puovodem a nájmem trávili a mordovali. Toho na zdržení slavný hrad a město nedaleko Ohře řeky všech spolu nákladem rozkázali postaviti a dali jemu jméno Vršovice. K osazení toho hradu a k spravování města toho vyvolili z sebe Dluhoslava Vršovice, syna Borbojova Vršovský rod 176
Mezovali knížetství Polský kníže řečenú Neklasovina, a odtuď poslal pro bratra svého, kníže kouřimského, a tu společně dlúhú chvíli rokujíce na tom zůstali, aby hned knížetství jedno od druhého oddělili. I kázali jsú příkop dlúhý a hluboký i široký vymetati nákladem obú knížat, pražského i kouřimského, a na několiko místech mosty přes příkop dřevěné dělati. A tak skrze takové dílo a jednoho kní- žetství od druhého odmezování bratří knížata upokojili se a od toho času mezi sebou více žádné války neměli. Toho času volen jest na knížetství polské ještě za živnosti otce svého Semovít, syn Píastuov, kterýž velmi mravný byl pohan a náchylný k skutkuom křesťanským; soudy spravedlivé činil a knížetství své slavně rozšiřoval. Lid všecken polský měl k němu velikú lásku a milost, takže jsou jej jeden každý jako otce svého miloval. Neklasovina hora Léta osmistého osmdesátého sedmého Někteří z rodu Vršovských, zvláště možnější a znamenitější, kteříž byli pošli z nějakého muže Vršovce hraběte, jenž měl své obydlí ve vsi Vršovici nedaleko Vyšehradu před lety sty padesáti a sedmi, a oni jako první rytíři nosili znamení, vrš zlatou v modrém poli, jeden každý na svém štítu, sešli jsú se spolu ve vsi řečené Sytolib nedaleko města Louny a tu se spolu dva dni radili a rozličně rokovali, kterak by mohli rod knížecí od Přemysla, prvního knížete, pošlý zahladiti a svuoj rod místo toho v knížetství uvésti. Po dlúhém rokování na tom zuostali, jakž budou moci, aby knížata buď sami skrze sebe, neb puovodem a nájmem trávili a mordovali. Toho na zdržení slavný hrad a město nedaleko Ohře řeky všech spolu nákladem rozkázali postaviti a dali jemu jméno Vršovice. K osazení toho hradu a k spravování města toho vyvolili z sebe Dluhoslava Vršovice, syna Borbojova Vršovský rod 176
Strana 177
z Rvan. Jiní pak Vršovci, jako Hylboj, Zbislav a Horšek, vsedavše na své voře, jinák koně, jeli k knížeti Mstibojovi, chtíce jej na to navésti, aby se Hostivítovi, bratru svému, zprotivil a s ním v boj všel a pod tou nevolí aby oni mohli obé knížat o hrdlo připraviti a s dědici jich aby mohli hráti a nakládati, jakž by sami chtěli. Ale kníže kouřimské nechtěl s bratrem svým v žádnou vjíti nevoli a oni Vršovci žádným obyčejem jeho na to nemohli namluviti. I zna- jíce, že jest knížete Mstiboje najvětší rada v Prostivodovi, i jeli sú k němu do Chvatliny a jej na to namluvili, aby knížeti svému radil, aby své knížetství, nemuož-li od pražského knížetství, ale od moravského království rozši- řoval. Prostivod vedlé jích naučení dal jest tu radu knížeti svému a on Mstiboj, sebrav mnoho lidu, poslal jej na záhubu lidu Svatoplukova, krále moravského. Svatopluk nejsa žádostiv války toho, co se děje od kouřimského knížete, zanedbal, málo nětco lidu, aby vsí jeho bránil, vyslal. Mstiboj shromáždiv své na Moravany se obořil a nětco jích málo zbíti dopustil, větší díl zjímati rozkázal a ty zjímané (aby se vítěz- stvím pochlubil) všecky Hostivítovi, bratru svému, na Vyšehrad poslal. Hostivít jako kníže milostivý od bratra ty vězně vděčně přijal, ale nasytiv je, zase je navrátil králi moravskému. To když Mstiboj uslyšal, více proti králi se rozlítil a řka: „Nepostačíť muoj bratr jích na- vracovati, co já jích káži zbíti a zjímati.“ Král moravský Léta osmistého osmdesátého osmého požádal jest Mstiboj, kníže kouřimský, Hostivíta, bratra svého, aby jemu proti králi moravskému lidem pomoc učinil. A on odpověděl poslům: „Poněvadž král moravský nezačal války proti bratru mému, ale bratr můj proti němu svého pozdvihl meče, pro samu spravedlivost není mi to slušné učiniti. Ale však bude-li bratru 177
z Rvan. Jiní pak Vršovci, jako Hylboj, Zbislav a Horšek, vsedavše na své voře, jinák koně, jeli k knížeti Mstibojovi, chtíce jej na to navésti, aby se Hostivítovi, bratru svému, zprotivil a s ním v boj všel a pod tou nevolí aby oni mohli obé knížat o hrdlo připraviti a s dědici jich aby mohli hráti a nakládati, jakž by sami chtěli. Ale kníže kouřimské nechtěl s bratrem svým v žádnou vjíti nevoli a oni Vršovci žádným obyčejem jeho na to nemohli namluviti. I zna- jíce, že jest knížete Mstiboje najvětší rada v Prostivodovi, i jeli sú k němu do Chvatliny a jej na to namluvili, aby knížeti svému radil, aby své knížetství, nemuož-li od pražského knížetství, ale od moravského království rozši- řoval. Prostivod vedlé jích naučení dal jest tu radu knížeti svému a on Mstiboj, sebrav mnoho lidu, poslal jej na záhubu lidu Svatoplukova, krále moravského. Svatopluk nejsa žádostiv války toho, co se děje od kouřimského knížete, zanedbal, málo nětco lidu, aby vsí jeho bránil, vyslal. Mstiboj shromáždiv své na Moravany se obořil a nětco jích málo zbíti dopustil, větší díl zjímati rozkázal a ty zjímané (aby se vítěz- stvím pochlubil) všecky Hostivítovi, bratru svému, na Vyšehrad poslal. Hostivít jako kníže milostivý od bratra ty vězně vděčně přijal, ale nasytiv je, zase je navrátil králi moravskému. To když Mstiboj uslyšal, více proti králi se rozlítil a řka: „Nepostačíť muoj bratr jích na- vracovati, co já jích káži zbíti a zjímati.“ Král moravský Léta osmistého osmdesátého osmého požádal jest Mstiboj, kníže kouřimský, Hostivíta, bratra svého, aby jemu proti králi moravskému lidem pomoc učinil. A on odpověděl poslům: „Poněvadž král moravský nezačal války proti bratru mému, ale bratr můj proti němu svého pozdvihl meče, pro samu spravedlivost není mi to slušné učiniti. Ale však bude-li bratru 177
Strana 178
Bitva s Moravany mému jaká těžkost od krále moravského, také já svého lidu zavolaje Mstibojovi na pomoc pošli, a uznám-li toho potřebu, i životně poje- du. Když bylo pak oznámeno králi moravskému, že Mstiboj kníže se naň a na lid jeho silně strojí, vypravil mnoho lidu moravského, chtěje kní- žetství kouřimské kaziti. A ten všecken lid poručil k spravování Nosislavovi a Kozchovcovi, mužuom statečným, kteříž s tím lidem vtrhli do krajiny kouřimské měsíce března. I byli jsú velicí dešťové a zima, takže ten lid pro velikou studenost zimu i hlad trpěl. Toho času svolal Mstiboj mnoho lidu a učinil dvě vojska. Jedno poručil Chrudovi, muži opatrnému, rozkázav jemu, aby na lid Svatoplukuov zálohu učinil tak, aby žádný z jeho knížetství zase do Moravy nemohl ujíti. Chrud jako poslušný knížete svého tak jest učinil a s tím lidem sobě poručeným pod Ohbovú horú se položil. Mstiboj, shromáždiv ještě větší počet lidu, táhl upřímo na nepřátely a u Starkoče s ními bitvu svedl. Bitva tu silná mezi Moravany a Kouřimskými byla, tak až sú musili Kouřimští daleko zpátkem postúpiti. Třetího dne Mstiboj se s svými opravil a raným jitrem strojil se na Moravany. Toť rychle přiběhli Čáslavští a Malínští Mstibojovi na pomoc a Moravané již byli daleko od toho bojoviště odstúpili a položili se za Rudovém. Mstiboj, maje takovou podstatu, za ními pospí- šil. Král moravský skrze rychlé posly když o tom, co se v Čechách děje, uslyšal, poslal mnoho lidu svým na pomoc. Ale dřív, než sú se Moravané v hromadu sjeli, až na ně Mstiboj s svými udeřil. Vtom Chrud také s svým lidem přispěl knížeti na pomoc a tak tu spolu to vojsko moravské porazili a na tom bojišti zuosta- li až do dne třetího. Druhé vojsko krále moravského, nemajíce opatrných špehéřuov, domnívajíce se, že by tu Moravané ležali, nedaleko se odtuď položili. Opatrný Mstiboj kázal svému vojsku z toho 178
Bitva s Moravany mému jaká těžkost od krále moravského, také já svého lidu zavolaje Mstibojovi na pomoc pošli, a uznám-li toho potřebu, i životně poje- du. Když bylo pak oznámeno králi moravskému, že Mstiboj kníže se naň a na lid jeho silně strojí, vypravil mnoho lidu moravského, chtěje kní- žetství kouřimské kaziti. A ten všecken lid poručil k spravování Nosislavovi a Kozchovcovi, mužuom statečným, kteříž s tím lidem vtrhli do krajiny kouřimské měsíce března. I byli jsú velicí dešťové a zima, takže ten lid pro velikou studenost zimu i hlad trpěl. Toho času svolal Mstiboj mnoho lidu a učinil dvě vojska. Jedno poručil Chrudovi, muži opatrnému, rozkázav jemu, aby na lid Svatoplukuov zálohu učinil tak, aby žádný z jeho knížetství zase do Moravy nemohl ujíti. Chrud jako poslušný knížete svého tak jest učinil a s tím lidem sobě poručeným pod Ohbovú horú se položil. Mstiboj, shromáždiv ještě větší počet lidu, táhl upřímo na nepřátely a u Starkoče s ními bitvu svedl. Bitva tu silná mezi Moravany a Kouřimskými byla, tak až sú musili Kouřimští daleko zpátkem postúpiti. Třetího dne Mstiboj se s svými opravil a raným jitrem strojil se na Moravany. Toť rychle přiběhli Čáslavští a Malínští Mstibojovi na pomoc a Moravané již byli daleko od toho bojoviště odstúpili a položili se za Rudovém. Mstiboj, maje takovou podstatu, za ními pospí- šil. Král moravský skrze rychlé posly když o tom, co se v Čechách děje, uslyšal, poslal mnoho lidu svým na pomoc. Ale dřív, než sú se Moravané v hromadu sjeli, až na ně Mstiboj s svými udeřil. Vtom Chrud také s svým lidem přispěl knížeti na pomoc a tak tu spolu to vojsko moravské porazili a na tom bojišti zuosta- li až do dne třetího. Druhé vojsko krále moravského, nemajíce opatrných špehéřuov, domnívajíce se, že by tu Moravané ležali, nedaleko se odtuď položili. Opatrný Mstiboj kázal svému vojsku z toho 178
Strana 179
místa se pohnúti a k bitvě strojiti. Toť Moravané k samému se přiblížili bojišti. Mstibojovi, uhlédavše čas příhodný, hned se z jednoho vrchu, kterýž Skalík slove, doluov spustili a z lesa vyskočivše v ukrutný boj s Moravany (jehož se Moravané nenadáli) vešli a tu je hned přemohli. Neb Chrud s svými po boku do jích vojska vskočil a tudy jim učinil velikú škodu. A tak na tom místě od Mstibojových dvakrát jsú Moravané poraženi. Protož tu u toho potoka kázal kníže Mstiboj dvuor na tom bojišti založiti, kterémuž dáno jméno Bojanov. Moravané poraženi Bojanov Léta osmistého osmdesátého devátého Vládyky a zemané knížetství kouřimského sjeli jsú se k knížeti svému Mstibojovi. Velikú činíce před ním poklonu pravili: „O Mstiboji, kníže přešťastný, toběť bohové nad jiné přejí, z tvé statečnosti sme to poznali, že tebe Mars spravuje a Jupiter na své drahé stolici posaditi chce. Bohové jiní před tebú půjdou a tebe moravským učiní králem.“ Mstiboj tou chválou jsa pozdvižen, nemyslil jinák, než že král moravský i lid jeho před ním, jakž vtrhne do Moravy, uteče. Protož bez meškání kázal hrad Oheb pevnými zdmi opatřiti, také i po- krmy i jinú všelikterakú špíží, pravě, že druhého roku tu se chce posaditi a odtuď na krále mo- ravského časté a těžké činiti sjezdy, a jimi jej aby tak utrápil, že by se musil jemu z království pohnúti. Svatopluk když to uslyšal, ač měl veliká panství, proto nebyl bez strachu, ale však jako křesťan všecku svú naději položil v Pánu Bohu a v Pánu Kristu. A svolav své zemany přikázal jím, aby hrady pevné na horách nad vodami sobě stavěli a tu silně aby se mohli svým nepřá- teluom, těm kouřimským pohanuom, brániti. Oheb hrad 179
místa se pohnúti a k bitvě strojiti. Toť Moravané k samému se přiblížili bojišti. Mstibojovi, uhlédavše čas příhodný, hned se z jednoho vrchu, kterýž Skalík slove, doluov spustili a z lesa vyskočivše v ukrutný boj s Moravany (jehož se Moravané nenadáli) vešli a tu je hned přemohli. Neb Chrud s svými po boku do jích vojska vskočil a tudy jim učinil velikú škodu. A tak na tom místě od Mstibojových dvakrát jsú Moravané poraženi. Protož tu u toho potoka kázal kníže Mstiboj dvuor na tom bojišti založiti, kterémuž dáno jméno Bojanov. Moravané poraženi Bojanov Léta osmistého osmdesátého devátého Vládyky a zemané knížetství kouřimského sjeli jsú se k knížeti svému Mstibojovi. Velikú činíce před ním poklonu pravili: „O Mstiboji, kníže přešťastný, toběť bohové nad jiné přejí, z tvé statečnosti sme to poznali, že tebe Mars spravuje a Jupiter na své drahé stolici posaditi chce. Bohové jiní před tebú půjdou a tebe moravským učiní králem.“ Mstiboj tou chválou jsa pozdvižen, nemyslil jinák, než že král moravský i lid jeho před ním, jakž vtrhne do Moravy, uteče. Protož bez meškání kázal hrad Oheb pevnými zdmi opatřiti, také i po- krmy i jinú všelikterakú špíží, pravě, že druhého roku tu se chce posaditi a odtuď na krále mo- ravského časté a těžké činiti sjezdy, a jimi jej aby tak utrápil, že by se musil jemu z království pohnúti. Svatopluk když to uslyšal, ač měl veliká panství, proto nebyl bez strachu, ale však jako křesťan všecku svú naději položil v Pánu Bohu a v Pánu Kristu. A svolav své zemany přikázal jím, aby hrady pevné na horách nad vodami sobě stavěli a tu silně aby se mohli svým nepřá- teluom, těm kouřimským pohanuom, brániti. Oheb hrad 179
Strana 180
Léta osmistého devadesátého Velehradský kostel Hrom zabil Mstiboj umřel Giula nějaký, jenž byl hajtman a vůdce lidu uherského, obořil se s svými Uhry bez opovědi na Svatopluka, krále moravského, a škodu jemu v jeho království velikú ohněm a mečem činil a zhubil jemu mnoho lidu při svém pomezí. Uslyšav o tom Mstiboj, vnáhle sebrav lid, z strany druhé země moravské plundrovati a hubiti počal. A tak Svatopluk, jsa u velikém súžení, proto Pánu Bohu služby činiti a vele- hradského kostela stavěti nepřestal a svým poddaným snažně přikazoval, aby Pánu Bohu jakž najvíce mohou slúžili, a kněžím kázal, aby své oběti a modlitby za něho na každý den Pánu Kristu obětovali. Času jednoho přišly sú jemu vděčné noviny, že Giula, hajtman uherský, přitáhl k jednomu hradu jeho, kteréhož počal ukrutně dobývati, a tu že jest zabit od hromu a lid uherský že se do své země zase navrátil. Toho také času a téhož dne Mstiboj, kníže kouřimský, na hradě ohebském náhlú smrtí umřel. Někteří ovšem píší, jako Jaroslav, mnich strahovský, že by na ten hrad přišli dveřmi zavřenými dva muží velmi hrozné postavy a ti že sú Mstiboje zadá- vili. A tak hrdinský Mstiboj svuoj život vykonal, zuostaviv po sobě syna mladého, jemuž bylo jméno Drzslav. = 180
Léta osmistého devadesátého Velehradský kostel Hrom zabil Mstiboj umřel Giula nějaký, jenž byl hajtman a vůdce lidu uherského, obořil se s svými Uhry bez opovědi na Svatopluka, krále moravského, a škodu jemu v jeho království velikú ohněm a mečem činil a zhubil jemu mnoho lidu při svém pomezí. Uslyšav o tom Mstiboj, vnáhle sebrav lid, z strany druhé země moravské plundrovati a hubiti počal. A tak Svatopluk, jsa u velikém súžení, proto Pánu Bohu služby činiti a vele- hradského kostela stavěti nepřestal a svým poddaným snažně přikazoval, aby Pánu Bohu jakž najvíce mohou slúžili, a kněžím kázal, aby své oběti a modlitby za něho na každý den Pánu Kristu obětovali. Času jednoho přišly sú jemu vděčné noviny, že Giula, hajtman uherský, přitáhl k jednomu hradu jeho, kteréhož počal ukrutně dobývati, a tu že jest zabit od hromu a lid uherský že se do své země zase navrátil. Toho také času a téhož dne Mstiboj, kníže kouřimský, na hradě ohebském náhlú smrtí umřel. Někteří ovšem píší, jako Jaroslav, mnich strahovský, že by na ten hrad přišli dveřmi zavřenými dva muží velmi hrozné postavy a ti že sú Mstiboje zadá- vili. A tak hrdinský Mstiboj svuoj život vykonal, zuostaviv po sobě syna mladého, jemuž bylo jméno Drzslav. = 180
Strana 181
Téhož léta Hostivít, kníže vyšehradský, velikú a příliš ukrutnú zimnicí trápen byl, kterémuž ani lékaři, ani věštci nic nemohli spomoci. A tak nemocí přemožen sa umřel a od lidu svého s velikým pláčem na dolejší Hrobce vedlé Neklana, otce svého, položen. Na jehožto hrobě tři dni pořád páleno bylo, tu také muží i ženy okolo hrobu chodíce, své podolky řežíce po kusu vzhůru metali a velikými volajíce hlasy pravili: „Bohové naši, dajte nám kníže, kterýž by soudil spravedlivě naše hlavy.“ Hostivít umřel Bořivoj volen — I — ☞ * Po nedlúhém času sešli sú se vladykové a starší i všickni správcové lidu ponuknutím nějakého Krboše věštce a udělali na jedné skále před hradem vyšehradským oheň velmi veliký. A vloživše naň jednoho kozla velikého, mnoho dříví naň nametali a tu sú (tak jakž oni pravili) bohům svým vzácnú učinili obět. A hned při tom času mládence ušlechtilého, syna Hostivíto- va, jménem Bořivoje, za kníže vyzdvihli a po- sadivše jej na stolici knížecí, slavnú čepici Přemyslovu na hlavu jeho vstavili a jemu se všickni pořád klaněli. Kozla obětovali 181
Téhož léta Hostivít, kníže vyšehradský, velikú a příliš ukrutnú zimnicí trápen byl, kterémuž ani lékaři, ani věštci nic nemohli spomoci. A tak nemocí přemožen sa umřel a od lidu svého s velikým pláčem na dolejší Hrobce vedlé Neklana, otce svého, položen. Na jehožto hrobě tři dni pořád páleno bylo, tu také muží i ženy okolo hrobu chodíce, své podolky řežíce po kusu vzhůru metali a velikými volajíce hlasy pravili: „Bohové naši, dajte nám kníže, kterýž by soudil spravedlivě naše hlavy.“ Hostivít umřel Bořivoj volen — I — ☞ * Po nedlúhém času sešli sú se vladykové a starší i všickni správcové lidu ponuknutím nějakého Krboše věštce a udělali na jedné skále před hradem vyšehradským oheň velmi veliký. A vloživše naň jednoho kozla velikého, mnoho dříví naň nametali a tu sú (tak jakž oni pravili) bohům svým vzácnú učinili obět. A hned při tom času mládence ušlechtilého, syna Hostivíto- va, jménem Bořivoje, za kníže vyzdvihli a po- sadivše jej na stolici knížecí, slavnú čepici Přemyslovu na hlavu jeho vstavili a jemu se všickni pořád klaněli. Kozla obětovali 181
Strana 182
Léta osmistého devadesátého prvního Lidmila kněžna Modla Krosina Času jarního sešli se starší a lopotové k knížeti Bořivojovi na Vyšehrad a společně se uradivše dali jemu za ženu dceru Slaviborovu z Bšova, to jest z Mělníka, jménem Lidmilu. Kteráž, ač mladá byla, ale velmi rozšafná a krásné tváři nad obyčej a byla veliká svých bohuov mi- lovnice a těm modlám svým veliké a náklad- né oběti činila. Když pak byla na Vyšehrad přinesena, učinil Bořivoj vladykám a starším slavné hodování. Až za tři dny tu spolu kvasi- li, čtvrtého dne rozjeli se na svá obydlé. Téhož léta žádala jest Lidmila Bořivoje knížete, aby dal jednu velikú modlu z zlata udělati. Bořivoj povolav rypáka kázal slíti obraz ženské postavy, větší než který člověk. A Lidmila kněžna dala jí jméno Krosina, a ta jest hned do tajného místa postavena. Lidmila kněžna na každý den jí činieci oběti u veliké měla jí poctivosti, tak aby olejné svět- lo před ní hořalo ustavičně, připravila. Léta osmistého devadesátého druhého Spytihněv se narodil Lidmila kněžna, velmi nábožná pohanka, urodila Bořivojovi syna a dáno jemu jméno Spytihněv. I pozval Bořivoj na hody radostné Slavibora, bšovského hraběte, muže velmi vzácného, též i Lidoslavy, manželky jeho, jenž sú byli rodičové Lidmily kněžny, aby na svú novú rodinu pohleděli, totiž na Spytihněva, a přitom aby hodovali a radovali se. Pozváni sú byli také i jiní vladyky a zemané na Vyše- hrad a hodovali pět dní pořád zběhlých, masa zvířecího i rybího, také i medoviny bylo bez ne- dostatku, jedl jeden každý i pil, což mu se a po- kudž mu se líbilo, nechtějícího žádný nenutil. Při tom času, když hosté slavně hodujíce kratochvilné věci rozmlúvali, přišly sú noviny knížeti a dar od krále moravského Svatopluka, prvé v té zemi neslýchaný, totiž sud vína vý- 182
Léta osmistého devadesátého prvního Lidmila kněžna Modla Krosina Času jarního sešli se starší a lopotové k knížeti Bořivojovi na Vyšehrad a společně se uradivše dali jemu za ženu dceru Slaviborovu z Bšova, to jest z Mělníka, jménem Lidmilu. Kteráž, ač mladá byla, ale velmi rozšafná a krásné tváři nad obyčej a byla veliká svých bohuov mi- lovnice a těm modlám svým veliké a náklad- né oběti činila. Když pak byla na Vyšehrad přinesena, učinil Bořivoj vladykám a starším slavné hodování. Až za tři dny tu spolu kvasi- li, čtvrtého dne rozjeli se na svá obydlé. Téhož léta žádala jest Lidmila Bořivoje knížete, aby dal jednu velikú modlu z zlata udělati. Bořivoj povolav rypáka kázal slíti obraz ženské postavy, větší než který člověk. A Lidmila kněžna dala jí jméno Krosina, a ta jest hned do tajného místa postavena. Lidmila kněžna na každý den jí činieci oběti u veliké měla jí poctivosti, tak aby olejné svět- lo před ní hořalo ustavičně, připravila. Léta osmistého devadesátého druhého Spytihněv se narodil Lidmila kněžna, velmi nábožná pohanka, urodila Bořivojovi syna a dáno jemu jméno Spytihněv. I pozval Bořivoj na hody radostné Slavibora, bšovského hraběte, muže velmi vzácného, též i Lidoslavy, manželky jeho, jenž sú byli rodičové Lidmily kněžny, aby na svú novú rodinu pohleděli, totiž na Spytihněva, a přitom aby hodovali a radovali se. Pozváni sú byli také i jiní vladyky a zemané na Vyše- hrad a hodovali pět dní pořád zběhlých, masa zvířecího i rybího, také i medoviny bylo bez ne- dostatku, jedl jeden každý i pil, což mu se a po- kudž mu se líbilo, nechtějícího žádný nenutil. Při tom času, když hosté slavně hodujíce kratochvilné věci rozmlúvali, přišly sú noviny knížeti a dar od krále moravského Svatopluka, prvé v té zemi neslýchaný, totiž sud vína vý- 182
Strana 183
borného velmi veliký přivezen. Bořivoj, učiniv poděkování králi, mnohem větší a znameni- tější dary jemu od stříbra i zlata poslal. Slu- žebníci okusivše vína divili se tomu nápoji, prvé v té zemi nikdá neslýchanému; podali knížeti i jiným hodokvašenům, všickni ten nápoj chválili a od toho dne najprvé v Če- chách se víno píti začalo. Když sú se pak všickni hosté rozjeli, kněžna Lidmila na žá- dost manžela svého také toho chváleného nápoje, totiž vína, okusila a hned žádala Bořivoje, aby kázal kamennú nádobu udělati a do ní vína naliti a postaviti před Krosinu bohyni. Kníže na žádost její to učiniti rozká- zal. I nepršal jest předtím žádný déšť tři mě- síce, a jakž to učinili, té noci spadl hojný déšť na zemi, i domnívali se a tak všickni pravili, že by to Krosina za ten nápoj na bohu naj- vyšším Jupiterovi vyprosila, aby skrze obět toho vína jich země svlažena byla. Víno do Čech přivezeno Léta osmistého devadesátého třetího Svatopluk, král moravský, jenž byl v té zemi slavný a první král křesťanský, od svatého Cyrila, jemuž Charvati i Moravané Crhota říkali, víře křesťanské byl naučen i pokřtěn, byl se proti Arnolfovi císaři, pánu a švagru svému, pozdvihl proto, neb jest na ten čas on Svatopluk měl veliká zboží a město pevné Velehrad. A toho času ruská země náležela králi moravskému. Arnolfus pak císař psal a poslal listy velmi přátelské jemu, ale on jich nechtěl přijímati, ale raději chtěl bavorské země, jenž tehdáž k říši a k císařství náležela, dobývati aneb ji hubiti. Císař to slyše, umínil jest Svatopluka zkrotiti. Ale že toho času byla veliká rozepře v Římě o důstojenství naj- vyššího biskupství mezi Formosem a Ser- giem, i jel císař do Říma, aby toho sváru po- rovnal. A vtom Svatopluk proti císaři jednal sobě přátely a pomocníky. Král moravský protivil se císaři 183
borného velmi veliký přivezen. Bořivoj, učiniv poděkování králi, mnohem větší a znameni- tější dary jemu od stříbra i zlata poslal. Slu- žebníci okusivše vína divili se tomu nápoji, prvé v té zemi nikdá neslýchanému; podali knížeti i jiným hodokvašenům, všickni ten nápoj chválili a od toho dne najprvé v Če- chách se víno píti začalo. Když sú se pak všickni hosté rozjeli, kněžna Lidmila na žá- dost manžela svého také toho chváleného nápoje, totiž vína, okusila a hned žádala Bořivoje, aby kázal kamennú nádobu udělati a do ní vína naliti a postaviti před Krosinu bohyni. Kníže na žádost její to učiniti rozká- zal. I nepršal jest předtím žádný déšť tři mě- síce, a jakž to učinili, té noci spadl hojný déšť na zemi, i domnívali se a tak všickni pravili, že by to Krosina za ten nápoj na bohu naj- vyšším Jupiterovi vyprosila, aby skrze obět toho vína jich země svlažena byla. Víno do Čech přivezeno Léta osmistého devadesátého třetího Svatopluk, král moravský, jenž byl v té zemi slavný a první král křesťanský, od svatého Cyrila, jemuž Charvati i Moravané Crhota říkali, víře křesťanské byl naučen i pokřtěn, byl se proti Arnolfovi císaři, pánu a švagru svému, pozdvihl proto, neb jest na ten čas on Svatopluk měl veliká zboží a město pevné Velehrad. A toho času ruská země náležela králi moravskému. Arnolfus pak císař psal a poslal listy velmi přátelské jemu, ale on jich nechtěl přijímati, ale raději chtěl bavorské země, jenž tehdáž k říši a k císařství náležela, dobývati aneb ji hubiti. Císař to slyše, umínil jest Svatopluka zkrotiti. Ale že toho času byla veliká rozepře v Římě o důstojenství naj- vyššího biskupství mezi Formosem a Ser- giem, i jel císař do Říma, aby toho sváru po- rovnal. A vtom Svatopluk proti císaři jednal sobě přátely a pomocníky. Král moravský protivil se císaři 183
Strana 184
Léta osmistého devadesátého čtvrtého Moravský král žádostivými listy a věrnými posly obeslal k sobě Semovíta, kníže polského, a Bojaryna ruského a jiná knížata, také i Bo- řivoje, kníže českého, a učinil slavné hodová- ní, tak jako na krále sluší, a posaditi rozkázal za stuol jednoho každého vedlé jeho důsto- jenství. Knížeti pak českému prostřín jest koberec a ubrus na zemi a tu jest posazen. I optal se Bořivoj krále, když bylo po stole, proč by se jemu stala taková na králově dvoře neuctivost. Král odpověděl: „A mně se vidí, že jest v tom tobě poctivost učiněna, neb jsi ty pohan a víry nemáš. Pohané tak mají oby- čej sedati; jestliže ty chceš se mnou za stuol sésti, musíš v víře Kristově mně rovný býti.“ Otázal se Bořivoj řka: „Co by mi pak to dob- rého přineslo, kdybych já víru vaší přijal? Snad nic. A já kdybych to učinil, obávám se, že bych na se bohy rozhněval." Král tajně a rychle kázal zavolati biskupa svého Crhoty (neb na ten čas v Velehradě jako v hlavním městě i královská i biskupská stolice byla), kterýž když přišel, posadil se a Bořivoje před sebou stojícího vida, k němu řekl: „Což ty se za to stydíš, že jsi byl na zemi posazen, a za to se nestydíš, že skrze ty modly, kterýmž slúžíš, budeš těžce trestán od Boha všemohúcího a snad budeš u věčném posazen ohni?“ I odpověděl Bořivoj: „Co mám pak učiniti, abych toho všemohúcího (o němž pra- víš) Boha nehněval a jeho se uvaroval trestání, také i toho věčného ohně?“ Biskup odpově- děl: „Přijmi víru Ježíše Krista, věčného Boha, a řád křesťanský na se vezmi a opovrz své modly, v níchž jsú dáblové.“ I řekl Bořivoj: „Bych pak i tu víru i ten váš řád přijal, nevím, co by mi z toho dobrého přišlo, poněvadž žádný z mých předkuov jeho nedržal.“ Odpo- věděl biskup: „Bořivoji, toto tobě Pán Buoh ten, kterýž stvořil nebe i zemi, slunce, měsíc, hvězdy, také i tebe i všecky věci, kteréž jsú 184
Léta osmistého devadesátého čtvrtého Moravský král žádostivými listy a věrnými posly obeslal k sobě Semovíta, kníže polského, a Bojaryna ruského a jiná knížata, také i Bo- řivoje, kníže českého, a učinil slavné hodová- ní, tak jako na krále sluší, a posaditi rozkázal za stuol jednoho každého vedlé jeho důsto- jenství. Knížeti pak českému prostřín jest koberec a ubrus na zemi a tu jest posazen. I optal se Bořivoj krále, když bylo po stole, proč by se jemu stala taková na králově dvoře neuctivost. Král odpověděl: „A mně se vidí, že jest v tom tobě poctivost učiněna, neb jsi ty pohan a víry nemáš. Pohané tak mají oby- čej sedati; jestliže ty chceš se mnou za stuol sésti, musíš v víře Kristově mně rovný býti.“ Otázal se Bořivoj řka: „Co by mi pak to dob- rého přineslo, kdybych já víru vaší přijal? Snad nic. A já kdybych to učinil, obávám se, že bych na se bohy rozhněval." Král tajně a rychle kázal zavolati biskupa svého Crhoty (neb na ten čas v Velehradě jako v hlavním městě i královská i biskupská stolice byla), kterýž když přišel, posadil se a Bořivoje před sebou stojícího vida, k němu řekl: „Což ty se za to stydíš, že jsi byl na zemi posazen, a za to se nestydíš, že skrze ty modly, kterýmž slúžíš, budeš těžce trestán od Boha všemohúcího a snad budeš u věčném posazen ohni?“ I odpověděl Bořivoj: „Co mám pak učiniti, abych toho všemohúcího (o němž pra- víš) Boha nehněval a jeho se uvaroval trestání, také i toho věčného ohně?“ Biskup odpově- děl: „Přijmi víru Ježíše Krista, věčného Boha, a řád křesťanský na se vezmi a opovrz své modly, v níchž jsú dáblové.“ I řekl Bořivoj: „Bych pak i tu víru i ten váš řád přijal, nevím, co by mi z toho dobrého přišlo, poněvadž žádný z mých předkuov jeho nedržal.“ Odpo- věděl biskup: „Bořivoji, toto tobě Pán Buoh ten, kterýž stvořil nebe i zemi, slunce, měsíc, hvězdy, také i tebe i všecky věci, kteréž jsú 184
Strana 185
na světě, kázal skrze mne pověděti: Odpovíš- li se těch modl i dábluov těch, kteříž přebý- vají v ních, pánem pánuov tvých učiněn bu- deš, všickni nepřátelé tvoji báti se tebe budou a rod tvuoj na časy budoucí rozmnožen bude jako řeka, do kteréž vcházejí mnozí potokové. Neb království toto budoucím časem v rod tvuoj a v město, v kterémž ty obýváš, přene- seno bude. To slyše Bořivoj řekl: „Jestliže tak bude, jakž pravíš, proč já meškám se pokřtíti?“ Pro- to biskup řekl, aby najprvé věřil v Boha otce všemohúcího a v Ježíše Krista syna jeho, kte- rýž za nás umřel a vstal z mrtvých, a Ducha svatého, kterýž osvěcuje srdce věrných svú milostí. Těmi slovy sa napomenut Bořivoj po- spíchal k křtu svatému a služebníci jeho všick- ni padli sú k nohám biskupovým, též křtu sva- tého žádajíce. Biskup jim všem rozkázal, aby tu celú noc bedliví byli a Pánu Bohu se modlili a jeho za milost prosili. Když pak bylo ráno, biskup a král vedli sú Bořivoje a jeho služebníky do kostela, a tu biskup jeho najprv pokřtil a král jemu kmot- rem byl a s ním jiných jeho služebníkuov třid- cet pokřtěno s velikým náboženstvím, a to bylo u vigiljí svatého Jana Křtitele. Nazajtří pak biskup při mši svaté učinil o víře křesťanské krásné kázaní a král kázal na den svatého Jana slavné hody připraviti a kníže Bořivoje vedlé sebe nad jinými knížaty posadil a služebníky jeho nad jiných knížat služebníky kázal poctivě ctíti. Tu Bořivoj když jest to, očkoli byl od krále obeslán, zpuosobil, několik dní tu po křtu pobyv a víře křesťanské naučiv se, s krá- lem se i s knížaty rozžehnal, od biskupa také přijal požehnání, do Čech se strojil. Král je- mu veliké dal dary a domuov aby se navrátil, jej odpustil a dal jemu jednoho velmi v svatém Písmě učeného a nábožného kněze, jménem Kájch, aby s ním jel do Čech. A sám král jej s svými dvořany až na meze české do Svitav provodil. Kterýž když na svuoj hrad, jménem Bořivoj první křesťan Kněz Kájch 185
na světě, kázal skrze mne pověděti: Odpovíš- li se těch modl i dábluov těch, kteříž přebý- vají v ních, pánem pánuov tvých učiněn bu- deš, všickni nepřátelé tvoji báti se tebe budou a rod tvuoj na časy budoucí rozmnožen bude jako řeka, do kteréž vcházejí mnozí potokové. Neb království toto budoucím časem v rod tvuoj a v město, v kterémž ty obýváš, přene- seno bude. To slyše Bořivoj řekl: „Jestliže tak bude, jakž pravíš, proč já meškám se pokřtíti?“ Pro- to biskup řekl, aby najprvé věřil v Boha otce všemohúcího a v Ježíše Krista syna jeho, kte- rýž za nás umřel a vstal z mrtvých, a Ducha svatého, kterýž osvěcuje srdce věrných svú milostí. Těmi slovy sa napomenut Bořivoj po- spíchal k křtu svatému a služebníci jeho všick- ni padli sú k nohám biskupovým, též křtu sva- tého žádajíce. Biskup jim všem rozkázal, aby tu celú noc bedliví byli a Pánu Bohu se modlili a jeho za milost prosili. Když pak bylo ráno, biskup a král vedli sú Bořivoje a jeho služebníky do kostela, a tu biskup jeho najprv pokřtil a král jemu kmot- rem byl a s ním jiných jeho služebníkuov třid- cet pokřtěno s velikým náboženstvím, a to bylo u vigiljí svatého Jana Křtitele. Nazajtří pak biskup při mši svaté učinil o víře křesťanské krásné kázaní a král kázal na den svatého Jana slavné hody připraviti a kníže Bořivoje vedlé sebe nad jinými knížaty posadil a služebníky jeho nad jiných knížat služebníky kázal poctivě ctíti. Tu Bořivoj když jest to, očkoli byl od krále obeslán, zpuosobil, několik dní tu po křtu pobyv a víře křesťanské naučiv se, s krá- lem se i s knížaty rozžehnal, od biskupa také přijal požehnání, do Čech se strojil. Král je- mu veliké dal dary a domuov aby se navrátil, jej odpustil a dal jemu jednoho velmi v svatém Písmě učeného a nábožného kněze, jménem Kájch, aby s ním jel do Čech. A sám král jej s svými dvořany až na meze české do Svitav provodil. Kterýž když na svuoj hrad, jménem Bořivoj první křesťan Kněz Kájch 185
Strana 186
První mše v Čechách Hradec, přijel, tu hned kostel ve jméno svatého Klimenta kázal založiti, kterýž ještě až do dnešního dne v městě Hradci Králové stojí obrácený kuorem k půlnoci. A tu jest první mše byla v Čechách sloužena skrze kněze Kájcha. Když pak Bořivoj přijel na Vyšehrad, své manželce Lidmile a svým malým dítkám Spy- tihněvovi a Vratislavovi víru křesťanskú ozná- mil a křesťanem se býti chlubil, Lidmila toho velmi litovala, že i ona tam také nebyla, aby byla od toho dobrého biskupa té víře (skrze kterúž by mohla živa býti na věky) se na- učila. Tu pak starý nepřítel ďábel, znaje svú na tom těžkost, všecken jednak lid český proti kní- žeti zbouřil, kteříž sšedše se na dvuor vyše- hradský k němu mluvili: „Co si to učinil, že si mravy a obyčeje svých otcův opovrhl a nové i zde neslýchané věci si se přichytil?“ A tak jedni druhých proti němu pozdvihovali, až se všickni zbouřili a jej z země vyhnali. Kostel první Léta osmistého devadesátého pátého Kníže Bořivoj, pojav s sebou nětco věrných služebníkuov, do místa tajného jim rozkázal, aby se přihotovili, že má úmysl do Moravy odjeti. Povolav k sobě také Šlavibora, testě svého, věrného muže, manželku svú Lidmilu a dceru jeho, též i vnučátka jemu poručil. Kně- ze Kájcha s sebú pojav a služebníkův zavolav, do Moravy se obrátil, a co se jemu přihodilo, oznamoval králi i biskupu. Král chtěl lid v Mo- ravě sebrati a poslati jej do Čech, aby ten lid tvrdý mocí k víře Kristově nutili, ale Bořivoj nedal toho učiniti. Čechové pak jako hovada bez knížete a správce byli a nemajíce, koho by se báli, každý činil, což se jemu líbilo. A tak jedni druhým počali veliké nátisky i křivdy činiti a v tom země velmi hynula. Múdřejší toho trpěti nechtěli, než aby kníže buď ten neb Bořivoj vyhnán 186
První mše v Čechách Hradec, přijel, tu hned kostel ve jméno svatého Klimenta kázal založiti, kterýž ještě až do dnešního dne v městě Hradci Králové stojí obrácený kuorem k půlnoci. A tu jest první mše byla v Čechách sloužena skrze kněze Kájcha. Když pak Bořivoj přijel na Vyšehrad, své manželce Lidmile a svým malým dítkám Spy- tihněvovi a Vratislavovi víru křesťanskú ozná- mil a křesťanem se býti chlubil, Lidmila toho velmi litovala, že i ona tam také nebyla, aby byla od toho dobrého biskupa té víře (skrze kterúž by mohla živa býti na věky) se na- učila. Tu pak starý nepřítel ďábel, znaje svú na tom těžkost, všecken jednak lid český proti kní- žeti zbouřil, kteříž sšedše se na dvuor vyše- hradský k němu mluvili: „Co si to učinil, že si mravy a obyčeje svých otcův opovrhl a nové i zde neslýchané věci si se přichytil?“ A tak jedni druhých proti němu pozdvihovali, až se všickni zbouřili a jej z země vyhnali. Kostel první Léta osmistého devadesátého pátého Kníže Bořivoj, pojav s sebou nětco věrných služebníkuov, do místa tajného jim rozkázal, aby se přihotovili, že má úmysl do Moravy odjeti. Povolav k sobě také Šlavibora, testě svého, věrného muže, manželku svú Lidmilu a dceru jeho, též i vnučátka jemu poručil. Kně- ze Kájcha s sebú pojav a služebníkův zavolav, do Moravy se obrátil, a co se jemu přihodilo, oznamoval králi i biskupu. Král chtěl lid v Mo- ravě sebrati a poslati jej do Čech, aby ten lid tvrdý mocí k víře Kristově nutili, ale Bořivoj nedal toho učiniti. Čechové pak jako hovada bez knížete a správce byli a nemajíce, koho by se báli, každý činil, což se jemu líbilo. A tak jedni druhým počali veliké nátisky i křivdy činiti a v tom země velmi hynula. Múdřejší toho trpěti nechtěli, než aby kníže buď ten neb Bořivoj vyhnán 186
Strana 187
jiný v zemi byl. A tak skrze to a z toho veliké nechuti od jedněch k druhým pocházely, také i loupežové i mordové. Léta osmistého devadesátého šestého Lid český ten, jenž byl velmi tvrdý šíje, stál vždy neústupně v své nedověře a navyklosti pohanské. Času jednoho sšedše se v hromadu starší spolu se zavázali, aby nikoli zase do ze- mě nepřijímali Bořivoje. Někteří pak z nich radili pravíce: „Volme sobě kníže od pluhu jako předkové naši.“ Jiní řekli: „Pošleme pos- ly své do krajiny bavorský, aby hledali Stuojmí- ra, syna Hrutova, bratra někdy Sukoslavova, kteréhož byl Hostivít kníže z země vypověděl. Však i on jest z rodu a z knížetství bilínského, od Bíly a od Káši skrze Košála pošlý. I zuostavše na tom, poslali sú posly a hleda- li, až jej skrze rozličné tlumočníky nalezli. A když byl přiveden, velmi sú jej vděčně přijali a posadivše jej na knížetské stolici, činili jemu poklonu. Lid pak obecný to velmi těžce nesl, že sú se s svým knížetem neuměli smluviti, neb on skrze to, že již v Němcích třináct let byl a tam žádného Čecha neviděl ani slyšel, vší české řeči zapomenul tak, že ani jednomu slo- vu jích nerozuměl. Němci tomu Stůjmírovi byli dali jméno Štylfrýd a tak Čechové jedni Stuojmírem, jiní Štylfrýdem svého knížete jme- novali. A žádný z zemanuov u něho ani z lidu obecného nemohl nic sobě zjednati a on také lidu neuměl súditi ani jiným soudu poručiti, však proto lid ten za deset měsícuov kníže ně- mého snášel. Neméně se také Stůjmírovi stýs- kalo v tom, že žádnému z svých poddaných nic nerozuměl. Někteří pak chytřejší, chtíce jeho rádi prázd- ni býti, a zvláště ti, kteříž přáli Bořivojovi a jej zase míti žádostivi byli, mluvili jsú k lidu: „Jest věc divná v tom, co vy činíte. Bořivoje pro řády křesťanské, a že se pokřtil, sobě jste Štylfrýd kníže Štylfrýd 187
jiný v zemi byl. A tak skrze to a z toho veliké nechuti od jedněch k druhým pocházely, také i loupežové i mordové. Léta osmistého devadesátého šestého Lid český ten, jenž byl velmi tvrdý šíje, stál vždy neústupně v své nedověře a navyklosti pohanské. Času jednoho sšedše se v hromadu starší spolu se zavázali, aby nikoli zase do ze- mě nepřijímali Bořivoje. Někteří pak z nich radili pravíce: „Volme sobě kníže od pluhu jako předkové naši.“ Jiní řekli: „Pošleme pos- ly své do krajiny bavorský, aby hledali Stuojmí- ra, syna Hrutova, bratra někdy Sukoslavova, kteréhož byl Hostivít kníže z země vypověděl. Však i on jest z rodu a z knížetství bilínského, od Bíly a od Káši skrze Košála pošlý. I zuostavše na tom, poslali sú posly a hleda- li, až jej skrze rozličné tlumočníky nalezli. A když byl přiveden, velmi sú jej vděčně přijali a posadivše jej na knížetské stolici, činili jemu poklonu. Lid pak obecný to velmi těžce nesl, že sú se s svým knížetem neuměli smluviti, neb on skrze to, že již v Němcích třináct let byl a tam žádného Čecha neviděl ani slyšel, vší české řeči zapomenul tak, že ani jednomu slo- vu jích nerozuměl. Němci tomu Stůjmírovi byli dali jméno Štylfrýd a tak Čechové jedni Stuojmírem, jiní Štylfrýdem svého knížete jme- novali. A žádný z zemanuov u něho ani z lidu obecného nemohl nic sobě zjednati a on také lidu neuměl súditi ani jiným soudu poručiti, však proto lid ten za deset měsícuov kníže ně- mého snášel. Neméně se také Stůjmírovi stýs- kalo v tom, že žádnému z svých poddaných nic nerozuměl. Někteří pak chytřejší, chtíce jeho rádi prázd- ni býti, a zvláště ti, kteříž přáli Bořivojovi a jej zase míti žádostivi byli, mluvili jsú k lidu: „Jest věc divná v tom, co vy činíte. Bořivoje pro řády křesťanské, a že se pokřtil, sobě jste Štylfrýd kníže Štylfrýd 187
Strana 188
zošklivili. Zdaliž mníte, že jsou Bavořané to- hoto Stůjmíra u sebe bez křtu tak dlúhý čas trpěli? Znamení jest toho jisté, že jest křtěný, poněvadž i jméno jemu změněno; jistě žeť se jest on více řáduom křesťanským naučil ve tři- nácti letech než Bořivoj při Svatoplukovi v ně- kolika dnech. Jakžť se česky zase naučí, na- učíť nás také, jakž on bude chtíti, věřiti. Jest se jistě obávati toho, aby tento Němec, v nás se vkořeně, nekázal nám našich bohuov ztros- kotati. Lid obecný, pohnut jsa těmi slovy, zemanuom a vladykám na vuoli dali, aby což se jim líbí, s tím knížetem učinili. Tu zemané skrze jed- noho řečníka, jenž obojí řeč uměl, dali jsú po- věděti Štylfrýdovi, aby se zase do Bavor navrátil, kterýž také toho nebyl velmi nevděčen. I dali jsú jemu deset hřiven stříbra a tři hřivny zlata a poctivé posly s ním poslavše, jej jsou do Ba- vor provodili. Léta osmistého devadesátého sedmého Sjezd o kníže stalo se v české zemi v lidu veliké roztržení. Jedni k druhým mluvili: „Hle, teď jsme osiřalí jako včely bez matky. Nikdá prvé tato země bez knížete a správce nebyla; bude-li toho nadlouze, musíme zahynouti. Po takovém těžkém rokování a častém schá- zení zůstali jsú na tom, aby se všickni valně na dvuor vyšehradský sešli a tu kníže z jedno- stajné vuole aby sobě volili. To když jsú učinili, při tom sjezdu bylo mezi ními veliké rozdvo- jení, neb Bořivoj, ač byl již učiněn křesťanem, mnoho měl těch, ježto mu přáli pro jeho do- brotivost. A Slavibor byl jest jako první mezi zemany, ten chtěl rád zase svého zetě Bořivoje knížetem míti. A také měl Bořivoj od mnohých nepřízeň, však ti, kteříž byli z strany Bořivojo- vy, chtěli rádi ten prchlivý lid ukrotiti pěkný- mi slovy a lahodným napomínaním. Ale ukrutnost pohanská nic jest dobrého o straně 188
zošklivili. Zdaliž mníte, že jsou Bavořané to- hoto Stůjmíra u sebe bez křtu tak dlúhý čas trpěli? Znamení jest toho jisté, že jest křtěný, poněvadž i jméno jemu změněno; jistě žeť se jest on více řáduom křesťanským naučil ve tři- nácti letech než Bořivoj při Svatoplukovi v ně- kolika dnech. Jakžť se česky zase naučí, na- učíť nás také, jakž on bude chtíti, věřiti. Jest se jistě obávati toho, aby tento Němec, v nás se vkořeně, nekázal nám našich bohuov ztros- kotati. Lid obecný, pohnut jsa těmi slovy, zemanuom a vladykám na vuoli dali, aby což se jim líbí, s tím knížetem učinili. Tu zemané skrze jed- noho řečníka, jenž obojí řeč uměl, dali jsú po- věděti Štylfrýdovi, aby se zase do Bavor navrátil, kterýž také toho nebyl velmi nevděčen. I dali jsú jemu deset hřiven stříbra a tři hřivny zlata a poctivé posly s ním poslavše, jej jsou do Ba- vor provodili. Léta osmistého devadesátého sedmého Sjezd o kníže stalo se v české zemi v lidu veliké roztržení. Jedni k druhým mluvili: „Hle, teď jsme osiřalí jako včely bez matky. Nikdá prvé tato země bez knížete a správce nebyla; bude-li toho nadlouze, musíme zahynouti. Po takovém těžkém rokování a častém schá- zení zůstali jsú na tom, aby se všickni valně na dvuor vyšehradský sešli a tu kníže z jedno- stajné vuole aby sobě volili. To když jsú učinili, při tom sjezdu bylo mezi ními veliké rozdvo- jení, neb Bořivoj, ač byl již učiněn křesťanem, mnoho měl těch, ježto mu přáli pro jeho do- brotivost. A Slavibor byl jest jako první mezi zemany, ten chtěl rád zase svého zetě Bořivoje knížetem míti. A také měl Bořivoj od mnohých nepřízeň, však ti, kteříž byli z strany Bořivojo- vy, chtěli rádi ten prchlivý lid ukrotiti pěkný- mi slovy a lahodným napomínaním. Ale ukrutnost pohanská nic jest dobrého o straně 188
Strana 189
Bořivojově nesmajšlela, i zůstali jsú spolu na tom, aby zítra vyšli na pole a tu aby strany, scházejíce se i rozcházejíce, volně o kníže ro- kovati mohly. Ta strana pak, kteráž Bořivojovi na odpor byla, na tom jsou tajně se smluvivše zuostali, aby ty všecky, kteříž by Bořivoje míti chtěli, na tom poli zmordovali. I vzali jsú tajně pod pláště prošívanice a meče a uložili mezi sebou tajné znamení neb heslo, když by jeden z ních najznamenitější, jménem Hromil, zkřikl a řka „Proměňte se, proměňte se“, aby ihned ty, kteříž chtí Bořivoje míti za kníže, bez lítosti mordovali a všecky zbili. I nebyla jest také strany Bořivojovy ta a ta- ková věc tajná, co se o ních jedná. I vzali jsú také na se tajně prošívanice a někteří i brkvan- ty a meče neb poboční nože pod svým odě- vem měli. Tu jest na tom poli dlúho bylo ro- kováno, kdo by měl býti knížetem, strana stra- ně svoliti nechtěla a tak se strany častokrát rozcházely; spolu se rozejdúce radili a sejdou- ce se vadili. Naposledy pak strana odporná Bořivojovi knížeti, vidúci, že strana druhá ne- chce než Bořivoje zase za kníže míti, i zkřikl jest e Hromil hlasem vysokým a řka: „Proměňte se! Tu jeden z strany Bořivojovy stoje řekl: „Hnedjá tebe v jinú barvu proměním.“ A vytáh meč pod pláštěm, i sťal jemu hlavu. A tu hned strana Bořivojova počala velmi své nepřátely mordovati, takže někteří do Prahy a jiní do lesuov utíkali. Někteří pak k tomu svolili, aby Bořivoj knížetem byl, že chtí jemu rádi pod- dáni býti. Bitva na sněmě Léta osmistého devadesátého osmého měsíce března Čechové opět se sjeli na dvuor vyšehradský a tu z jednostajné vuole poslali sú pro kníže svého do Velehradu. A on kníže toho dne, dřív než poslové na Velehrad přijeli, byl učinil slib Pánu Bohu před králem a bisku- 189
Bořivojově nesmajšlela, i zůstali jsú spolu na tom, aby zítra vyšli na pole a tu aby strany, scházejíce se i rozcházejíce, volně o kníže ro- kovati mohly. Ta strana pak, kteráž Bořivojovi na odpor byla, na tom jsou tajně se smluvivše zuostali, aby ty všecky, kteříž by Bořivoje míti chtěli, na tom poli zmordovali. I vzali jsú tajně pod pláště prošívanice a meče a uložili mezi sebou tajné znamení neb heslo, když by jeden z ních najznamenitější, jménem Hromil, zkřikl a řka „Proměňte se, proměňte se“, aby ihned ty, kteříž chtí Bořivoje míti za kníže, bez lítosti mordovali a všecky zbili. I nebyla jest také strany Bořivojovy ta a ta- ková věc tajná, co se o ních jedná. I vzali jsú také na se tajně prošívanice a někteří i brkvan- ty a meče neb poboční nože pod svým odě- vem měli. Tu jest na tom poli dlúho bylo ro- kováno, kdo by měl býti knížetem, strana stra- ně svoliti nechtěla a tak se strany častokrát rozcházely; spolu se rozejdúce radili a sejdou- ce se vadili. Naposledy pak strana odporná Bořivojovi knížeti, vidúci, že strana druhá ne- chce než Bořivoje zase za kníže míti, i zkřikl jest e Hromil hlasem vysokým a řka: „Proměňte se! Tu jeden z strany Bořivojovy stoje řekl: „Hnedjá tebe v jinú barvu proměním.“ A vytáh meč pod pláštěm, i sťal jemu hlavu. A tu hned strana Bořivojova počala velmi své nepřátely mordovati, takže někteří do Prahy a jiní do lesuov utíkali. Někteří pak k tomu svolili, aby Bořivoj knížetem byl, že chtí jemu rádi pod- dáni býti. Bitva na sněmě Léta osmistého devadesátého osmého měsíce března Čechové opět se sjeli na dvuor vyšehradský a tu z jednostajné vuole poslali sú pro kníže svého do Velehradu. A on kníže toho dne, dřív než poslové na Velehrad přijeli, byl učinil slib Pánu Bohu před králem a bisku- 189
Strana 190
Dvuor královský v Praze Tajnský kostel Lidmila pokřtěna pem, pomůž-li jemu Pán Buoh na knížetství české zase dosednúti, že chce dobrý křesťan býti a blahoslavené Panně Marii k poctivosti kostel postaviti. Když poslové do jistby vkroči- li, vděčně je uhlédal, a vyslyšav poselství od svých Čechuov, hned se do Čech strojil s veli- kú vděčností. A žádal krále Svatopluka, aby jemu puojčil svého biskupa, aby jeho ženu Lidmilu svaté víře křesťanské naučil a ve jmé- no svaté Trojice pokřtil. Když se pak Bořivoj s králem rozžehnal a na Vyšehrad přijel, s ve- likú jest přijat poctivostí a vděčností, zvláště od milostivé kněžny Lidmily, manželky jeho. Třetího dne po svém příjezdu do svého do- mu aneb dvoru knížecího, kterýž byl v ohradě města Prahy někdy Křezomysl kníže sobě k bydlení i jiným budúcím knížatům dal na východ slunce postaviti, rozkázal jest kníže před tím dvorem u velikých vrat, kterémuž někteří Veselý dvuor a jiní Tajněný dvůr proto, že byl vysokým tajněným plotem ohrazený, ří- kali, krásný kostel k poctivosti Panny Marie, syna božího rodičky, na nebe vzetí (tak jakž slíbil) založiti a pilně stavěti i dokonati rozká- zal. Lidmila pak, žena Bořivojova, ta toho času divná vidění ve sních viděla, ano k ní mluveno, aby se pokřtiti dala, že z toho má míti milost od božího syna, Pána Krista. Kte- ráž to vděčně slyšeci slíbila to učiniti. Bořivoj poručiv kostela svého stavení jednomu z svých služebníkuov, aby svú manželku a své dítky opatřil, pojav biskupa, jeli spolu do Bšova, to jest do Mělníka. Lidmila manžela vděčně přivítala a po malé chvíli, padše k nohám biskupovým, křtu svatého žádala, a tu v Mělníce jest pokřtěna. Pokřtěn jest i Spytihněv i Vratislav, synové její, a jiných mnoho, a bylo času toho v tom lidu Pánu Bohu vzáctné náboženství a slovo boží u veliké vážnosti a lid mnohý učil se latinským literám, žáci a kněží velmi se množili a v měs- tě Budči veliké se učení začínalo. Latinské učení 190
Dvuor královský v Praze Tajnský kostel Lidmila pokřtěna pem, pomůž-li jemu Pán Buoh na knížetství české zase dosednúti, že chce dobrý křesťan býti a blahoslavené Panně Marii k poctivosti kostel postaviti. Když poslové do jistby vkroči- li, vděčně je uhlédal, a vyslyšav poselství od svých Čechuov, hned se do Čech strojil s veli- kú vděčností. A žádal krále Svatopluka, aby jemu puojčil svého biskupa, aby jeho ženu Lidmilu svaté víře křesťanské naučil a ve jmé- no svaté Trojice pokřtil. Když se pak Bořivoj s králem rozžehnal a na Vyšehrad přijel, s ve- likú jest přijat poctivostí a vděčností, zvláště od milostivé kněžny Lidmily, manželky jeho. Třetího dne po svém příjezdu do svého do- mu aneb dvoru knížecího, kterýž byl v ohradě města Prahy někdy Křezomysl kníže sobě k bydlení i jiným budúcím knížatům dal na východ slunce postaviti, rozkázal jest kníže před tím dvorem u velikých vrat, kterémuž někteří Veselý dvuor a jiní Tajněný dvůr proto, že byl vysokým tajněným plotem ohrazený, ří- kali, krásný kostel k poctivosti Panny Marie, syna božího rodičky, na nebe vzetí (tak jakž slíbil) založiti a pilně stavěti i dokonati rozká- zal. Lidmila pak, žena Bořivojova, ta toho času divná vidění ve sních viděla, ano k ní mluveno, aby se pokřtiti dala, že z toho má míti milost od božího syna, Pána Krista. Kte- ráž to vděčně slyšeci slíbila to učiniti. Bořivoj poručiv kostela svého stavení jednomu z svých služebníkuov, aby svú manželku a své dítky opatřil, pojav biskupa, jeli spolu do Bšova, to jest do Mělníka. Lidmila manžela vděčně přivítala a po malé chvíli, padše k nohám biskupovým, křtu svatého žádala, a tu v Mělníce jest pokřtěna. Pokřtěn jest i Spytihněv i Vratislav, synové její, a jiných mnoho, a bylo času toho v tom lidu Pánu Bohu vzáctné náboženství a slovo boží u veliké vážnosti a lid mnohý učil se latinským literám, žáci a kněží velmi se množili a v měs- tě Budči veliké se učení začínalo. Latinské učení 190
Strana 191
Léta osmistého devadesátého devátého Kníže Bořivoj skrze nějaké divné vidění aneb božské rozkázaní, kteréž svému biskupu ozná- mil, rozkázal jednu malú kaplu na jednom přívrší mezi Prahú a Vyšehradem založiti, vejmé- no svatých dvú apoštoluov, totiž svatého Petra a svatého Pavla ji posvětiti, tu kdež nyní slove na Zderazu. Druhú kaplu kázal na Vyšehradě udělati a ta jest ke cti svatému Klimentu po- svěcena, neb biskup ten tajně byl přinesl s se- bou z Moravy tělo svatého Klimenta, kteréž i on byl přinesl do Moravy, vzav je rozkázaním božím tu, kdež prvé v jedné skále prostřed moře ležalo. To na Vyšehradě poctivě od něho položeno bylo. Téhož léta taková hojnost chlebuov i všech jiných věcí, kteréž k pokrmům lidským i ho- vadským náležaly, byla, že se tomu noví křes- tané velmi divili a Pána Boha chválili, praví- ce, že by Pán Buoh jim takovú hojnost v té zemi dáti ráčil, kteráž od mnohých let neby- la, protože sú jeho svatú víru Kristovu přijali, a z toho pohany, aby se křtíti dali, nutili. Okolo města Prahy mnoho bylo křesťanův, ale v jiných krajích té země ještě pohanuov neústupných mnoho v své nevěře trvalo. Kapla na Zderazu Kapla svatého Klimenta Hojnost skrze víru Léta devietistého Svatopluk, král moravský, shromáždiv mnoho lidu, chtěl se s ními pustiti do Bavor na záhu- bu císaře Arnolfa, švagra svého, ale však tako- vá věc císaře tajna nebyla. Kterýž psal Sva- toplukovi listy přátelské a milostivé, jeho žáda- je, aby se upokojil, také i připomínaje jemu to, že manželka jeho jest sestra Arnolfova, také že jest jemu po dvakrát proti Uhruom on císař velikou učinil pomoc a jej před jích mocí jako obránil. Svatopluk, nevím, jakým duchem sa veden, lidu shromážděného nikterakž nechtěl roz- 191
Léta osmistého devadesátého devátého Kníže Bořivoj skrze nějaké divné vidění aneb božské rozkázaní, kteréž svému biskupu ozná- mil, rozkázal jednu malú kaplu na jednom přívrší mezi Prahú a Vyšehradem založiti, vejmé- no svatých dvú apoštoluov, totiž svatého Petra a svatého Pavla ji posvětiti, tu kdež nyní slove na Zderazu. Druhú kaplu kázal na Vyšehradě udělati a ta jest ke cti svatému Klimentu po- svěcena, neb biskup ten tajně byl přinesl s se- bou z Moravy tělo svatého Klimenta, kteréž i on byl přinesl do Moravy, vzav je rozkázaním božím tu, kdež prvé v jedné skále prostřed moře ležalo. To na Vyšehradě poctivě od něho položeno bylo. Téhož léta taková hojnost chlebuov i všech jiných věcí, kteréž k pokrmům lidským i ho- vadským náležaly, byla, že se tomu noví křes- tané velmi divili a Pána Boha chválili, praví- ce, že by Pán Buoh jim takovú hojnost v té zemi dáti ráčil, kteráž od mnohých let neby- la, protože sú jeho svatú víru Kristovu přijali, a z toho pohany, aby se křtíti dali, nutili. Okolo města Prahy mnoho bylo křesťanův, ale v jiných krajích té země ještě pohanuov neústupných mnoho v své nevěře trvalo. Kapla na Zderazu Kapla svatého Klimenta Hojnost skrze víru Léta devietistého Svatopluk, král moravský, shromáždiv mnoho lidu, chtěl se s ními pustiti do Bavor na záhu- bu císaře Arnolfa, švagra svého, ale však tako- vá věc císaře tajna nebyla. Kterýž psal Sva- toplukovi listy přátelské a milostivé, jeho žáda- je, aby se upokojil, také i připomínaje jemu to, že manželka jeho jest sestra Arnolfova, také že jest jemu po dvakrát proti Uhruom on císař velikou učinil pomoc a jej před jích mocí jako obránil. Svatopluk, nevím, jakým duchem sa veden, lidu shromážděného nikterakž nechtěl roz- 191
Strana 192
Král moravský v bitvě zahynul Císaře vši ujedly až do smrti pustiti, ale s osmi tisíci lidu dobře oděného u přímo k Bavoruom táhl. Císař také, sebrav nemalý počet lidu, poslal jej na švagra svého, krále moravského, a sám se také za ními v menším houfě pustil. Lid císařuov nedali jsú Svatoplukovi do Dunaje dotáhnúti. Potka- vše se u Hemlíku, tu jsú krále s jeho lidem po- razili, a tak král v té bitvě zahynul. Císař s menším houfem lidu táhl až k Velehradu a tu nalezl svú sestru a sestřence svého, syna Svatoplukova, mládence krásného, jemuž bylo jméno Svatoboj. I osobil jest sobě zemi mo- ravskú, učiniv v ní úředlníky a poručníky až do let toho mládence, odjel pokojně do říše. A br- zo potom roznemohl se Arnolfus císař tak divnou nemocí, že jemu žádní lékařové od ní pomoci nemohli, takže jej vši ujedly až do smrti. Léta devietistého prvního Kostel tajnský posvěcen Sněm, aby hrady stavěli Kníže Bořivoj tu kaplu blahoslavené Panny Marie před Veselým dvorem, jinák před Tajnem dokonal a Crhota, biskup velehrad- ský, jí posvětil s velikým náboženstvím. A to posvěcení stalo se na den Na nebe vzetí Panny Marie při přítomnosti Bořivoje knížete i kněž- ny Lidmily a jích synův i služebníkův mno- hých. Křesťanův také mnoho nábožných bylo se k tomu sešlo a měli z toho veliké potěšení. Při té slavnosti veliké množství pohanův se k víře svaté obrátilo a přitom jsú pokřtěni. Roku toho také kníže kázal zavolati na sněm toliko křesťanův a pohanům nebylo oznámeno. Při tom shromáždění Bořivoj možnější napo- mínal, aby hrady staré silně opravovali i také nové stavěli proto, neb on má toho jistú zprá- vu, že by se pohané proti křesťanuom i proti knížeti puntovali a zvláště v kraji luckém, ji- nak žateckém, chtíce víru křesťanskú zase z té země vypleniti. Slavibor Bšovský na místě jiných odpověděl: „Kníže ctný, synu milý! 192
Král moravský v bitvě zahynul Císaře vši ujedly až do smrti pustiti, ale s osmi tisíci lidu dobře oděného u přímo k Bavoruom táhl. Císař také, sebrav nemalý počet lidu, poslal jej na švagra svého, krále moravského, a sám se také za ními v menším houfě pustil. Lid císařuov nedali jsú Svatoplukovi do Dunaje dotáhnúti. Potka- vše se u Hemlíku, tu jsú krále s jeho lidem po- razili, a tak král v té bitvě zahynul. Císař s menším houfem lidu táhl až k Velehradu a tu nalezl svú sestru a sestřence svého, syna Svatoplukova, mládence krásného, jemuž bylo jméno Svatoboj. I osobil jest sobě zemi mo- ravskú, učiniv v ní úředlníky a poručníky až do let toho mládence, odjel pokojně do říše. A br- zo potom roznemohl se Arnolfus císař tak divnou nemocí, že jemu žádní lékařové od ní pomoci nemohli, takže jej vši ujedly až do smrti. Léta devietistého prvního Kostel tajnský posvěcen Sněm, aby hrady stavěli Kníže Bořivoj tu kaplu blahoslavené Panny Marie před Veselým dvorem, jinák před Tajnem dokonal a Crhota, biskup velehrad- ský, jí posvětil s velikým náboženstvím. A to posvěcení stalo se na den Na nebe vzetí Panny Marie při přítomnosti Bořivoje knížete i kněž- ny Lidmily a jích synův i služebníkův mno- hých. Křesťanův také mnoho nábožných bylo se k tomu sešlo a měli z toho veliké potěšení. Při té slavnosti veliké množství pohanův se k víře svaté obrátilo a přitom jsú pokřtěni. Roku toho také kníže kázal zavolati na sněm toliko křesťanův a pohanům nebylo oznámeno. Při tom shromáždění Bořivoj možnější napo- mínal, aby hrady staré silně opravovali i také nové stavěli proto, neb on má toho jistú zprá- vu, že by se pohané proti křesťanuom i proti knížeti puntovali a zvláště v kraji luckém, ji- nak žateckém, chtíce víru křesťanskú zase z té země vypleniti. Slavibor Bšovský na místě jiných odpověděl: „Kníže ctný, synu milý! 192
Strana 193
Tvůj rozkaz chtí všickni rádi vyplniti a hrady stavěti, ale majíť najvětší naději v obraně proti těm neznabohům v Pánu a stvořiteli všech věcí, v jehožto jménu jsú pokřtěni; ten tebe i nás všech obraňovati bude svú mocí.“ Kníže z té důvěrnosti k Pánu Bohu jím poděkování učiniv lid ten od sebe, aby jeli a šli na svá obydlé, rozpustil. Léta devietistého druhého Crhota biskup, muž jistě svatý, posvětiv žá- kuov na kněžství, nazajtří na den slavnosti Ducha svatého v kostele, jinák v kaple králov- ské Panny Marie před Tajnem učinil na to slovo Pána Krista, kteréž napsáno ve čtení svatého Lukáše v kapitole čtvrté: „Také i ji- ným městuom musím oznamovati království boží“, slavné kázaní. Od knížete i ode všech křesťanův vzav odpuštění a dav jím svaté požehnání, vzal tělo svatého Klimenta a bral se s ním až do Říma. A tu v Římě nalezl sva- tého Metudia, bratra svého, také biskupa. A ten jistý Metudius byl nedávných časuov mnoho Charvátuov a Bulgaruov na víru křes- ťanskú obrátil. Tu oba biskupové, rozváživše mezi sebou hlúpost lidu toho a obávajíce se, aby jích práce nadarmo nebyla, lid ten od ních vnově na víru obrácený aby se zase k po- hanským obyčejům neuchýlil, i předstúpivše před papeže a před jeho kardinály žádali jsú, aby dopuštěno bylo Charvatuom, Bulgaruom i jiným Slovákuom, aby při mšech svatých svého obecného, ale ne latinského jazyku užívali. I zdálo se to papeži i jeho kardiná- luom velmi odporné, i nechtěli jsú toho do- pustiti. Metudius pak, jsa v řeckém a latinském jazyku velmi učený, řekl: „Otcové milí, zdaliž nevíte, že Pán Buoh mluviti ráčil skrze usta Davidova: Každý duch chval Pána Boha? A svatý Pavel napsal k Korintuom: Jazykům mluviti nechtějte brániti. Proč by i oni neměli Kázaní slavné Mše slovanským jazykem 193
Tvůj rozkaz chtí všickni rádi vyplniti a hrady stavěti, ale majíť najvětší naději v obraně proti těm neznabohům v Pánu a stvořiteli všech věcí, v jehožto jménu jsú pokřtěni; ten tebe i nás všech obraňovati bude svú mocí.“ Kníže z té důvěrnosti k Pánu Bohu jím poděkování učiniv lid ten od sebe, aby jeli a šli na svá obydlé, rozpustil. Léta devietistého druhého Crhota biskup, muž jistě svatý, posvětiv žá- kuov na kněžství, nazajtří na den slavnosti Ducha svatého v kostele, jinák v kaple králov- ské Panny Marie před Tajnem učinil na to slovo Pána Krista, kteréž napsáno ve čtení svatého Lukáše v kapitole čtvrté: „Také i ji- ným městuom musím oznamovati království boží“, slavné kázaní. Od knížete i ode všech křesťanův vzav odpuštění a dav jím svaté požehnání, vzal tělo svatého Klimenta a bral se s ním až do Říma. A tu v Římě nalezl sva- tého Metudia, bratra svého, také biskupa. A ten jistý Metudius byl nedávných časuov mnoho Charvátuov a Bulgaruov na víru křes- ťanskú obrátil. Tu oba biskupové, rozváživše mezi sebou hlúpost lidu toho a obávajíce se, aby jích práce nadarmo nebyla, lid ten od ních vnově na víru obrácený aby se zase k po- hanským obyčejům neuchýlil, i předstúpivše před papeže a před jeho kardinály žádali jsú, aby dopuštěno bylo Charvatuom, Bulgaruom i jiným Slovákuom, aby při mšech svatých svého obecného, ale ne latinského jazyku užívali. I zdálo se to papeži i jeho kardiná- luom velmi odporné, i nechtěli jsú toho do- pustiti. Metudius pak, jsa v řeckém a latinském jazyku velmi učený, řekl: „Otcové milí, zdaliž nevíte, že Pán Buoh mluviti ráčil skrze usta Davidova: Každý duch chval Pána Boha? A svatý Pavel napsal k Korintuom: Jazykům mluviti nechtějte brániti. Proč by i oni neměli Kázaní slavné Mše slovanským jazykem 193
Strana 194
jazykem svým Pána Boha chváliti?“ I vida Otec svatý s svou radou stálost těch biskupuov, i dopustil, aby každá mše i všecky hodiny i vše- likteraká posluhování v kosteléch v království bulgarském a v Charvátích Slovákuom jazy- kam jích čteno i zpíváno bylo. Léta devietistého třetího Papež hněvivý Papež činil pokání Z dopuštění papežova tu v Římě biskup Me- tudius kostel svatému Klimentu k poctivosti postaviti rozkázal. A Cyrillus, učiniv se mni- chem, na sebe vzal ten svatého Benedikta oděv, při tom kostele zuostal a tělo to svatého Klimenta, kteréž také v Čechách bylo, tu poctivě položil. A tu svatý vedl život a mnohé i veliké divy činil. A když umřel, tu jest po- hřben a za svatého vyzdvižen. A od toho kostela vždy až dodnes píše se jeden kardinál svatého Cyrilla. Při tom času přihodilo se v Římě, že byl na ouřad najvyššího biskupství volen Štěpán, toho jména Šestý, jenž byl syn jednoho měště- nína římského, a ten měl u veliké nenávisti předka svého, Formosa papeže, že netoliko to, což on ustanovil, zrušil, ale kázal tělo jeho z hrobu vytáhnúti a z oděvu papežského svléci a obléci je v oděv laikovský, dal jemu ustřihnú- ti dva prsty u ruky pravé a vrci je do Tiberu řeky a tělo jeho na obecném krchově kázal zakopati. Taková věc nikdá se v Římě ne- přihodila, protož jemu všickni za zlé to měli a jemu to tak ztěžovali, že on hnut se toho skutku velkou lítostí ouřad papežský opustil dobrovolně, do najtvrdšího zákona kláštera všel a tu nad míru veliké za to činil pokání a častokrát s povolením staršího svého přichá- zeje na hrob Formosa, těžce plakal a lidí tudy jdúcích, aby se zaň Pánu Bohu modlili, prosil, aby mu ten hřích ráčil odpustiti. 194
jazykem svým Pána Boha chváliti?“ I vida Otec svatý s svou radou stálost těch biskupuov, i dopustil, aby každá mše i všecky hodiny i vše- likteraká posluhování v kosteléch v království bulgarském a v Charvátích Slovákuom jazy- kam jích čteno i zpíváno bylo. Léta devietistého třetího Papež hněvivý Papež činil pokání Z dopuštění papežova tu v Římě biskup Me- tudius kostel svatému Klimentu k poctivosti postaviti rozkázal. A Cyrillus, učiniv se mni- chem, na sebe vzal ten svatého Benedikta oděv, při tom kostele zuostal a tělo to svatého Klimenta, kteréž také v Čechách bylo, tu poctivě položil. A tu svatý vedl život a mnohé i veliké divy činil. A když umřel, tu jest po- hřben a za svatého vyzdvižen. A od toho kostela vždy až dodnes píše se jeden kardinál svatého Cyrilla. Při tom času přihodilo se v Římě, že byl na ouřad najvyššího biskupství volen Štěpán, toho jména Šestý, jenž byl syn jednoho měště- nína římského, a ten měl u veliké nenávisti předka svého, Formosa papeže, že netoliko to, což on ustanovil, zrušil, ale kázal tělo jeho z hrobu vytáhnúti a z oděvu papežského svléci a obléci je v oděv laikovský, dal jemu ustřihnú- ti dva prsty u ruky pravé a vrci je do Tiberu řeky a tělo jeho na obecném krchově kázal zakopati. Taková věc nikdá se v Římě ne- přihodila, protož jemu všickni za zlé to měli a jemu to tak ztěžovali, že on hnut se toho skutku velkou lítostí ouřad papežský opustil dobrovolně, do najtvrdšího zákona kláštera všel a tu nad míru veliké za to činil pokání a častokrát s povolením staršího svého přichá- zeje na hrob Formosa, těžce plakal a lidí tudy jdúcích, aby se zaň Pánu Bohu modlili, prosil, aby mu ten hřích ráčil odpustiti. 194
Strana 195
Léta devietistého čtvrtého Metudius neb Strachota biskup, vzav listy od papeže, do Bulgar a do Charvat se obrátil a jim ty bule neb listy papežské přines, aby všickni biskupové i kněží při službě boží jich jazyku požívali. A tu pobyv mezi nimi krátký čas, obrátil se k Svatobojovi, synu Svatoplukovu, králi moravskému. Tu král velmi rád jej uzřel a velikú žádostí žádal jeho, aby s ním zuostal, slibuje, že jemu chce rád jako otci svému du- chovnímu poddán býti. Strachota, uznav jeho býti slušnú žádost, pověděl, že chce s ním rád zuostati. I byl jest všecken lid ten moravský vděčen příští Strachoty biskupa, muže svatého, a biskup velikú milostí byl k tomu lidu naklo- něn. I byl jest tu jako puol léta, slovem božím králi i všem jiným svátostmi velebnými poslu- huje. Král ten mladý a velmi plachý, maje věku svého let dvadcet a čtyři, divné a vymyšlené neřády provozoval, proti Pánu Bohu a řádu křesťanskému rozličná rouhaní činil, lidem také duchovním neobyčejné posměchy a si- rotkuom křivdy, a na to na všecko vedli jej někteří pohané, služebníci jeho. I přihodilo se den svatých Petra a Pavla apoštoluov, že král opustiv službu boží umínil s svými služebníky na lov jeti do lesa jednoho, kterémuž Křečín říkají, a biskupu rozkázal, aby mše svaté nesloužil, až se on zase z lovu navrátí. I očeká- val biskup jeho navrácení až do poledne a roz- váživ, že práva duchovní ukazují, že žádná mše nemá býti po poledni slúžena, i přistúpil k oltáři, a král velmi dlúho prodléval, tak až již biskup těla božího pozdvihoval. Toť král přijel i oznámeno jemu, že biskup mši dokonává a jeho přikázaní že nevyplnil a krále, pána svého, nečekal. Těmi řečmi pohnut sa král hned na svém koni do kostela vskočil a v trúby lovecké trúbiti kázal a jiní za ním též do kostela na koních běžali. Tu byl hřmot a křik veliký, trúbení, psuov štěkání v tom kostele. A král Král moravský plachý Papež dopustil Slovákům 195
Léta devietistého čtvrtého Metudius neb Strachota biskup, vzav listy od papeže, do Bulgar a do Charvat se obrátil a jim ty bule neb listy papežské přines, aby všickni biskupové i kněží při službě boží jich jazyku požívali. A tu pobyv mezi nimi krátký čas, obrátil se k Svatobojovi, synu Svatoplukovu, králi moravskému. Tu král velmi rád jej uzřel a velikú žádostí žádal jeho, aby s ním zuostal, slibuje, že jemu chce rád jako otci svému du- chovnímu poddán býti. Strachota, uznav jeho býti slušnú žádost, pověděl, že chce s ním rád zuostati. I byl jest všecken lid ten moravský vděčen příští Strachoty biskupa, muže svatého, a biskup velikú milostí byl k tomu lidu naklo- něn. I byl jest tu jako puol léta, slovem božím králi i všem jiným svátostmi velebnými poslu- huje. Král ten mladý a velmi plachý, maje věku svého let dvadcet a čtyři, divné a vymyšlené neřády provozoval, proti Pánu Bohu a řádu křesťanskému rozličná rouhaní činil, lidem také duchovním neobyčejné posměchy a si- rotkuom křivdy, a na to na všecko vedli jej někteří pohané, služebníci jeho. I přihodilo se den svatých Petra a Pavla apoštoluov, že král opustiv službu boží umínil s svými služebníky na lov jeti do lesa jednoho, kterémuž Křečín říkají, a biskupu rozkázal, aby mše svaté nesloužil, až se on zase z lovu navrátí. I očeká- val biskup jeho navrácení až do poledne a roz- váživ, že práva duchovní ukazují, že žádná mše nemá býti po poledni slúžena, i přistúpil k oltáři, a král velmi dlúho prodléval, tak až již biskup těla božího pozdvihoval. Toť král přijel i oznámeno jemu, že biskup mši dokonává a jeho přikázaní že nevyplnil a krále, pána svého, nečekal. Těmi řečmi pohnut sa král hned na svém koni do kostela vskočil a v trúby lovecké trúbiti kázal a jiní za ním též do kostela na koních běžali. Tu byl hřmot a křik veliký, trúbení, psuov štěkání v tom kostele. A král Král moravský plachý Papež dopustil Slovákům 195
Strana 196
Klatba na krále moravského sskočiv z koně vytrhl meč, chtě biskupa tu u oltáře zamordovati. Služebníci aneb dvořané rychle z koní ssedavše jej chytili, toho jemu nedadúce učiniti, však s velikú těžkostí příliš- ným jeho hněvem jej od toho skutku odvedli. Když pak byl král do svého příbytku uveden, poslal hned k biskupu, jemu přikazuje, aby více před jeho oči nechodil. I učinil tak biskup a hned šel z toho kostela i z města upřímo k Boři- vojovi, knížeti českému. A tu slovo boží káže víru svatú křesťanskú rozmnožoval a lidu českého mnoho pokřtil. Po některém pak času, dav knížeti i lidu českému požehnání, toho na Pánu Bohu snažně žádaje, aby bylo Svatobo- jovi království odjato a do knížetství českého přeneseno, do Ríma se obrátil a tu před najvyšším biskupem křesťanským svú příhodu oznámil. Biskup římský krále moravského k sobě obeslal, kterýž jedno i druhé potupil, přijeti nechtěl. Papež pro tu nepoddanost a domu božího i řádu duchovního neuctivost dal klatbu na krále, přikázav osobám duchovním, aby žádná mše před králem nebyla sloužena. Kněží a žáci na větším díle obrátili se z Moravy do Čech a v Moravě zuostal lid neučený a hlúpý bez služby boží. Poznavše okolní národové, že král moravský jest v zlořečení a skrze to že jemu Pán Bůh žádného štěstí ani prospěchu nedá, vojensky naň a na lid jeho táhli Uhři, Poláci, Němci i Čechové a hanebně zemi jeho moravskú hubili a plundrovali. I poznav král, že již naň přišlo boží dopuštění a lid že chodí jako na mysli zmámený, povolav rad svých, ptal se jich, co má činiti. A oni žádné jemu rady dáti proti vuoli boží neuměli. Král, povolav časem večerním jednoho věrného služebníka, kázal sobě tajně kuoň osedlati, a připásav meč vsedl na kuoň a kázav most spustiti, jel pryč. A přijel do jednoho velikého lesa; a když již svítati počalo, ssed z koně zabil jej a odpásav meč, zakopal jej do země, i chodil po horách a lesích tak dlúho, až přišel k jedno- mu domu poustenickému, kdež sú tří velmi Král chtěl biskupa zabiti u oltáře 196
Klatba na krále moravského sskočiv z koně vytrhl meč, chtě biskupa tu u oltáře zamordovati. Služebníci aneb dvořané rychle z koní ssedavše jej chytili, toho jemu nedadúce učiniti, však s velikú těžkostí příliš- ným jeho hněvem jej od toho skutku odvedli. Když pak byl král do svého příbytku uveden, poslal hned k biskupu, jemu přikazuje, aby více před jeho oči nechodil. I učinil tak biskup a hned šel z toho kostela i z města upřímo k Boři- vojovi, knížeti českému. A tu slovo boží káže víru svatú křesťanskú rozmnožoval a lidu českého mnoho pokřtil. Po některém pak času, dav knížeti i lidu českému požehnání, toho na Pánu Bohu snažně žádaje, aby bylo Svatobo- jovi království odjato a do knížetství českého přeneseno, do Ríma se obrátil a tu před najvyšším biskupem křesťanským svú příhodu oznámil. Biskup římský krále moravského k sobě obeslal, kterýž jedno i druhé potupil, přijeti nechtěl. Papež pro tu nepoddanost a domu božího i řádu duchovního neuctivost dal klatbu na krále, přikázav osobám duchovním, aby žádná mše před králem nebyla sloužena. Kněží a žáci na větším díle obrátili se z Moravy do Čech a v Moravě zuostal lid neučený a hlúpý bez služby boží. Poznavše okolní národové, že král moravský jest v zlořečení a skrze to že jemu Pán Bůh žádného štěstí ani prospěchu nedá, vojensky naň a na lid jeho táhli Uhři, Poláci, Němci i Čechové a hanebně zemi jeho moravskú hubili a plundrovali. I poznav král, že již naň přišlo boží dopuštění a lid že chodí jako na mysli zmámený, povolav rad svých, ptal se jich, co má činiti. A oni žádné jemu rady dáti proti vuoli boží neuměli. Král, povolav časem večerním jednoho věrného služebníka, kázal sobě tajně kuoň osedlati, a připásav meč vsedl na kuoň a kázav most spustiti, jel pryč. A přijel do jednoho velikého lesa; a když již svítati počalo, ssed z koně zabil jej a odpásav meč, zakopal jej do země, i chodil po horách a lesích tak dlúho, až přišel k jedno- mu domu poustenickému, kdež sú tří velmi Král chtěl biskupa zabiti u oltáře 196
Strana 197
nábožní muží přebývali, i žádal jest u nich až do dne třetího odpočinutí. A potom prosil, aby jej mezi se přijali, že chce s nimi tu zůstati. Kteříž podivivše se osobě mládence řekli sú: „Snad duch boží jej sem poslal; bychme jej měli od nás odehnati, hříchem bychom vinní byli.“ Přijali sou jej a davše naň kápi poustenic- kú neb mnichovskú, jej oholili a snažně se zaň Pánu Bohu modlili, aby jemu Pán Bůh dal v začatém dobrém setrvání. On také Pánu Bohu se velmi modlil a posty s ními zachovával, motykou kopal a nic jiného než vody za nápoj užíval. A tak v té těžkosti a činění pokání trval na té poušti za let osmnáct. Když pak uznal svú těžkú nemoc a učil na svém těle, že živ nebude, povolav svých bratruov pousteníkuov a před nimi svých se hříchuov Pánu Bohu vyznával, a že jest on byl Svatoboj, král morav- ský, všem zjevně oznámil. Kteříž podivivše se, když umřel, jej tu, kdež jiné pousteníky pochovávali, pohřebili. Ta poušť kde jest byla, na tom místě klášter stojí Panny Marie na moravském a uherském pomezí, v kterémž sú bratří zákona svatého Benedikta, a klášteru jméno Zabor. Uhři pak a Poláci, Němci i Čechové králov- ství moravské, když jeho nebyl kto bráně, tak roztrhali a sobě osobili, že hlavy od toho času více pozdvihnúti nemohlo, až bylo do Čech vedlé proroctví biskupa Strachoty přeneseno, kdy aneb kterak, o tom bude léta božího tisícího sedmdesátého sedmého obšírněji napsáno. Král moravský mezi pousteníky
nábožní muží přebývali, i žádal jest u nich až do dne třetího odpočinutí. A potom prosil, aby jej mezi se přijali, že chce s nimi tu zůstati. Kteříž podivivše se osobě mládence řekli sú: „Snad duch boží jej sem poslal; bychme jej měli od nás odehnati, hříchem bychom vinní byli.“ Přijali sou jej a davše naň kápi poustenic- kú neb mnichovskú, jej oholili a snažně se zaň Pánu Bohu modlili, aby jemu Pán Bůh dal v začatém dobrém setrvání. On také Pánu Bohu se velmi modlil a posty s ními zachovával, motykou kopal a nic jiného než vody za nápoj užíval. A tak v té těžkosti a činění pokání trval na té poušti za let osmnáct. Když pak uznal svú těžkú nemoc a učil na svém těle, že živ nebude, povolav svých bratruov pousteníkuov a před nimi svých se hříchuov Pánu Bohu vyznával, a že jest on byl Svatoboj, král morav- ský, všem zjevně oznámil. Kteříž podivivše se, když umřel, jej tu, kdež jiné pousteníky pochovávali, pohřebili. Ta poušť kde jest byla, na tom místě klášter stojí Panny Marie na moravském a uherském pomezí, v kterémž sú bratří zákona svatého Benedikta, a klášteru jméno Zabor. Uhři pak a Poláci, Němci i Čechové králov- ství moravské, když jeho nebyl kto bráně, tak roztrhali a sobě osobili, že hlavy od toho času více pozdvihnúti nemohlo, až bylo do Čech vedlé proroctví biskupa Strachoty přeneseno, kdy aneb kterak, o tom bude léta božího tisícího sedmdesátého sedmého obšírněji napsáno. Král moravský mezi pousteníky
Strana 198
Strana 199
III Léta 905—964 (List 64b—83a) O prvních křesťanských knížatech
III Léta 905—964 (List 64b—83a) O prvních křesťanských knížatech
Strana 200
Strana 201
Léta devietistého pátého Bořivoj kníže a Lidmila, manželka jeho, velmi se od prací světských uchylovali z příčiny té, aby volněji mohli Pánu Kristu slúžiti; neb některého dne od jitra až do poledne spolu Pánu Bohu sloužíce a modléce se v kostele Panny Marie před Dvorem zůstávali. Lid obecný a zvláště pohané, ti, kteří se křtíti nechtěli, to velmi nesli těžce, pravíce, že by sobě Bořivoj peleš udělati dal, aby se v ní před lidmi scho- vával. Kníže pak, svolav na Vyšehrad vladyky a zemany i měšťany, tu před nimi vzdal své knížetství Spytihněvovi, synu svému prvoro- zenému, a Spytihněva poručil k spravování Dětovi, muži múdrému, a Miršovi, svému pří- teli, a to s povolením všeho lidu. A tu hned Spytihněvovi postúpil příbytku svého Vyšehra- du, jemu přikázav, aby křesťany miloval a víru Kristovu rozmnožoval vedlé vší své možnosti. A sám se hned s manželkú svú Lidmilú na hrad Tetín obrátil a ten kázal sobě dobře opra- viti a modly, kteréž tam nalezeny byly, zlámati a spáliti i vniveč obrátiti rozkázal. Toho také roku Spytihněv, mládenec opatrný, následuje šlépějí otce svého, dal kostel k pocti- vosti svatých Petra a Pavla apoštoluov v městě Budči postaviti. A toho času v tom městě veliké učení v literách latinských bylo. Toho města ještě se na jednom velikém vrchu mezi Prahú a Velvarem příkopové hlubocí nalézají a kostel svatých Petra a Pavla a druhý Panny Marie jako na ryňku stojí. Kostel na Budči 201
Léta devietistého pátého Bořivoj kníže a Lidmila, manželka jeho, velmi se od prací světských uchylovali z příčiny té, aby volněji mohli Pánu Kristu slúžiti; neb některého dne od jitra až do poledne spolu Pánu Bohu sloužíce a modléce se v kostele Panny Marie před Dvorem zůstávali. Lid obecný a zvláště pohané, ti, kteří se křtíti nechtěli, to velmi nesli těžce, pravíce, že by sobě Bořivoj peleš udělati dal, aby se v ní před lidmi scho- vával. Kníže pak, svolav na Vyšehrad vladyky a zemany i měšťany, tu před nimi vzdal své knížetství Spytihněvovi, synu svému prvoro- zenému, a Spytihněva poručil k spravování Dětovi, muži múdrému, a Miršovi, svému pří- teli, a to s povolením všeho lidu. A tu hned Spytihněvovi postúpil příbytku svého Vyšehra- du, jemu přikázav, aby křesťany miloval a víru Kristovu rozmnožoval vedlé vší své možnosti. A sám se hned s manželkú svú Lidmilú na hrad Tetín obrátil a ten kázal sobě dobře opra- viti a modly, kteréž tam nalezeny byly, zlámati a spáliti i vniveč obrátiti rozkázal. Toho také roku Spytihněv, mládenec opatrný, následuje šlépějí otce svého, dal kostel k pocti- vosti svatých Petra a Pavla apoštoluov v městě Budči postaviti. A toho času v tom městě veliké učení v literách latinských bylo. Toho města ještě se na jednom velikém vrchu mezi Prahú a Velvarem příkopové hlubocí nalézají a kostel svatých Petra a Pavla a druhý Panny Marie jako na ryňku stojí. Kostel na Budči 201
Strana 202
Léta devietistého šestého Spytihněv umřel Semovít kníže polský Spytihněv, jsa mládenec rozkošný, pojav s sebú některé své služebníky jel na Tetín, aby navští- vil své rodiče, kteříž milostivě jeho přijali. Když pak od nich chtěl odjeti, Bořivoj jako věrný křesťan, vždy maje věrný křesťany v pa- měti své, žádal syna i prosil, aby pohanům křivdy nečině křesťany rozšiřoval a Děta i Mirše jako věrných poručníkuov, poněvadž sú oba křesťané, poddaně poslušen byl, a což oni rozkáží na místě otcově, aby tak činil. Spyti- hněv otcova napomenutí jako by sobě nic nevážil, odpověděl: „Pohané i křesťané, oboji jsú moji poddaní, protož chci já oboje rozmno- žovati. A poněvadž jsem kníže, Dět a Mireš, což já rozkáži, oni tak musí udělati.“ Bořivoj a Lidmila to slyšíce z toho se velmi zarmoutili a oddali se hned na svaté modlitby. Spytihněv pak, vzav od ních odpuštění, na Vyšehrad se navracuje na té cestě v těžkú upadl nemoc a osmého dne na Vyšehradě umřel. A odtuď poctivě tělo jeho neseno až do kostela Panny Marie před Tajnem a tu od křesťanuov poctivě pochováno. Léta téhož kníže polský Semovít, syn Píastuov, umřel, zuostaviv po sobě syna, jenž slúl Lestko, toho jména Čtvrtý. Lestko mládenček velmi mravný byl, a když přišel k věku dokonalejší- mu, slavně knížetství polské rozšiřoval, Pomo- raný neb pomořské země dobyl a k svému knížetství jí přivlastnil. Léta devietistého sedmého Starší a lopotové, vladyky a zemané, sjevše se na Vyšehrad, dlúho spolu o kníže rokovali. I poslali jsú posly své poctivé do Tetína, žáda- jíce Bořivoje za kníže míti. Bořivoj vyslyšav poselství odpověděl, že z té milosti a lásky vlá- dykám i všem jiným na tom sjezdu shromáždě- ným velmi děkuje, ale že on na tomto světě 202
Léta devietistého šestého Spytihněv umřel Semovít kníže polský Spytihněv, jsa mládenec rozkošný, pojav s sebú některé své služebníky jel na Tetín, aby navští- vil své rodiče, kteříž milostivě jeho přijali. Když pak od nich chtěl odjeti, Bořivoj jako věrný křesťan, vždy maje věrný křesťany v pa- měti své, žádal syna i prosil, aby pohanům křivdy nečině křesťany rozšiřoval a Děta i Mirše jako věrných poručníkuov, poněvadž sú oba křesťané, poddaně poslušen byl, a což oni rozkáží na místě otcově, aby tak činil. Spyti- hněv otcova napomenutí jako by sobě nic nevážil, odpověděl: „Pohané i křesťané, oboji jsú moji poddaní, protož chci já oboje rozmno- žovati. A poněvadž jsem kníže, Dět a Mireš, což já rozkáži, oni tak musí udělati.“ Bořivoj a Lidmila to slyšíce z toho se velmi zarmoutili a oddali se hned na svaté modlitby. Spytihněv pak, vzav od ních odpuštění, na Vyšehrad se navracuje na té cestě v těžkú upadl nemoc a osmého dne na Vyšehradě umřel. A odtuď poctivě tělo jeho neseno až do kostela Panny Marie před Tajnem a tu od křesťanuov poctivě pochováno. Léta téhož kníže polský Semovít, syn Píastuov, umřel, zuostaviv po sobě syna, jenž slúl Lestko, toho jména Čtvrtý. Lestko mládenček velmi mravný byl, a když přišel k věku dokonalejší- mu, slavně knížetství polské rozšiřoval, Pomo- raný neb pomořské země dobyl a k svému knížetství jí přivlastnil. Léta devietistého sedmého Starší a lopotové, vladyky a zemané, sjevše se na Vyšehrad, dlúho spolu o kníže rokovali. I poslali jsú posly své poctivé do Tetína, žáda- jíce Bořivoje za kníže míti. Bořivoj vyslyšav poselství odpověděl, že z té milosti a lásky vlá- dykám i všem jiným na tom sjezdu shromáždě- ným velmi děkuje, ale že on na tomto světě 202
Strana 203
panovati nemíní, protož jich snážně žádá, aby syna jeho Vratislava na stolici knížetskou posadili. Starší a vládyky, vyslyšavše odpověď, povolali Vratislava mládence, a vidúce mladou býti osobu jeho, někteří jej za kníže strašili se přijíti, ale jiní pravili: „Bořivoj, otec jeho, bude jej též jako Spytihněva spravovati.“ A tak po dlúhém rokování na stolici knížetské Vratislav EE is EBy H A S slavně posazen a poklona jemu jako knížeti ode všech činěna. Třetího dne přijel Bořivoj, aby nového kníže opatřil. A toho času také byl do Čech Metudius neb Strachota biskup se zase navrátil a u svatého Klimenta na Vyše- hradě svatou mši sloužil. Bořivoj, povolav některých starších a znamenitějších vládyk, před ními synu svému mnohá činil napomínaní, jeho žádaje i přikazuje, aby se Pána Boha bál a jméno Krista Ježíše v poctivosti měl a víru svatú křesťanskú rozšiřoval a křesťany jako své milé bratry miloval. A tu hned poručil jej Dobrosynovi vladyce, příteli svému, a Stra- chotovi biskupu k spravování, přikazuje, aby jim byl poddán tak jednomu každému jako otci svému. Při tom času Bořivoj na Tetín odjel a biskup po některých krajích české země chodil, káže slovo boží a víru křesťanskú ozna- muje. Vtom někteří z vládyk sjevše se, a zvláště Vratislav volen 203
panovati nemíní, protož jich snážně žádá, aby syna jeho Vratislava na stolici knížetskou posadili. Starší a vládyky, vyslyšavše odpověď, povolali Vratislava mládence, a vidúce mladou býti osobu jeho, někteří jej za kníže strašili se přijíti, ale jiní pravili: „Bořivoj, otec jeho, bude jej též jako Spytihněva spravovati.“ A tak po dlúhém rokování na stolici knížetské Vratislav EE is EBy H A S slavně posazen a poklona jemu jako knížeti ode všech činěna. Třetího dne přijel Bořivoj, aby nového kníže opatřil. A toho času také byl do Čech Metudius neb Strachota biskup se zase navrátil a u svatého Klimenta na Vyše- hradě svatou mši sloužil. Bořivoj, povolav některých starších a znamenitějších vládyk, před ními synu svému mnohá činil napomínaní, jeho žádaje i přikazuje, aby se Pána Boha bál a jméno Krista Ježíše v poctivosti měl a víru svatú křesťanskú rozšiřoval a křesťany jako své milé bratry miloval. A tu hned poručil jej Dobrosynovi vladyce, příteli svému, a Stra- chotovi biskupu k spravování, přikazuje, aby jim byl poddán tak jednomu každému jako otci svému. Při tom času Bořivoj na Tetín odjel a biskup po některých krajích české země chodil, káže slovo boží a víru křesťanskú ozna- muje. Vtom někteří z vládyk sjevše se, a zvláště Vratislav volen 203
Strana 204
Drahomfra lopotové z krajuov, vzali jsú z krajiny lučanské z hradu, jemuž bylo jméno Lutice, jinak Tho- dor, dceru Brzoslavovu, pannu velmi krásnú, jíž bylo jméno Drahomíra, aby jí dali za manželku Vratislavovi. Kteráž chtieci jeho za manžela míti, pokřtiti se slibovala, ale potom křtem svatým pohrdala a den ode dne větší činila dábluom oběti. Bořivoj a Lidmila, ač to těžce nesli a jí často napomínali, nikterakž jí ovšem nemohli napraviti. Léta devietistého osmého Kněžna Drahomíra urodila manželu svému Vra- tislavovi syna, kterémuž dáno jméno Vácslav, to jest „větší sláva“. Toho Vratislav byl velmi vděčen a hned od toho dne velmi o to usiloval, aby manželka jeho Drahomíra víru křesťanskú přijela a křtíti se dala, a to proto, aby poněvadž jest on křesťan, syn jeho aby, ač jest byl z po- hanky narozený, z pohanky pokrmu prsního nepožíval a ona aby jeho potom od křesťanského řádu k modlám a k dáblům nevedla. Ale ona tvrdší než skála nikterakž sebou hnouti nedala. Biskup, ač mnohá kázaní před ní činil, nikoli srdce jejího nemohl obměkčiti, a to proto, neb ve vší zemi české nebylo lidu tvrdšího a víře křesťanské odpornějšího jako Lučanští, to jest Zatečtí, a zvláště okolo Thodor, kdež pak i po- tom najposléze a velmi těžce se ta krajina k víře Kristově obrátila. Vratislav pak a biskup, nemohúce žádnými té pohanky slovy oblomiti, oba se Pánu Bohu za to nábožně modlévali, aby z toho tvrdého a bodlivého trnu vyšlý květ to, což ona nechce, napravil, totiž Vácslav aby dobrý křesťan byl, a když přijde k věku mužskému, více víru svatú aby rozšířil. Vácslav se narodil 204
Drahomfra lopotové z krajuov, vzali jsú z krajiny lučanské z hradu, jemuž bylo jméno Lutice, jinak Tho- dor, dceru Brzoslavovu, pannu velmi krásnú, jíž bylo jméno Drahomíra, aby jí dali za manželku Vratislavovi. Kteráž chtieci jeho za manžela míti, pokřtiti se slibovala, ale potom křtem svatým pohrdala a den ode dne větší činila dábluom oběti. Bořivoj a Lidmila, ač to těžce nesli a jí často napomínali, nikterakž jí ovšem nemohli napraviti. Léta devietistého osmého Kněžna Drahomíra urodila manželu svému Vra- tislavovi syna, kterémuž dáno jméno Vácslav, to jest „větší sláva“. Toho Vratislav byl velmi vděčen a hned od toho dne velmi o to usiloval, aby manželka jeho Drahomíra víru křesťanskú přijela a křtíti se dala, a to proto, aby poněvadž jest on křesťan, syn jeho aby, ač jest byl z po- hanky narozený, z pohanky pokrmu prsního nepožíval a ona aby jeho potom od křesťanského řádu k modlám a k dáblům nevedla. Ale ona tvrdší než skála nikterakž sebou hnouti nedala. Biskup, ač mnohá kázaní před ní činil, nikoli srdce jejího nemohl obměkčiti, a to proto, neb ve vší zemi české nebylo lidu tvrdšího a víře křesťanské odpornějšího jako Lučanští, to jest Zatečtí, a zvláště okolo Thodor, kdež pak i po- tom najposléze a velmi těžce se ta krajina k víře Kristově obrátila. Vratislav pak a biskup, nemohúce žádnými té pohanky slovy oblomiti, oba se Pánu Bohu za to nábožně modlévali, aby z toho tvrdého a bodlivého trnu vyšlý květ to, což ona nechce, napravil, totiž Vácslav aby dobrý křesťan byl, a když přijde k věku mužskému, více víru svatú aby rozšířil. Vácslav se narodil 204
Strana 205
Léta devietistého devátého Bořivoj Tetínský času jednoho chtě sobě krato- chvíl učiniti, pojav některé služebníky své a psy, jel na lov přes řeku, jenž Míza slove, do jednoho velikého údolé. A tu sám kníže z svého lučiště postřelil jednu velmi velikú laní, kteráž jsúc postřelena běžala a kníže za ní s svými psy na koni běžal. A když přiběhla pod jednu vysokú a velikú skálu, z kteréž silný pramen vody teče, do vody vběhla a tu se psuom bránila. Toť Bořivoj přiběh a ssed z koně tu jistú laní svým mečem probodl, kteráž vyšedši z vody hned tu padla a umřela, a z jejího vymene velmi nad obyčej mléko teklo. Bořivoj tu stoje s svými služebníky tomu se počal velmi diviti. Toť muž jeden dosti veliké a velmi hrozné postavy s holí, v sukni dlúhé, bos, vlasy nad obyčej dlúhé maje, obočí až přes oči převěšené, vyšel z té skály a řka jemu: „Proč jsi mi zabil mé zvířátko?“ Bořivoj se velmi ulekl i všickni služebníci jeho, neb takové osoby člověka prvé nikdá neviděli, domnívajíce se býti nějakú šelmú, knížete svého, aby pryč utekl, pobízeli a poodstúpivše všickni se zase navrátili. Tu Bořivoj jako by se otřás, vzav zmužilost a blíže k němu přistúpiv, řekl jemu: „Zaklínám tě ve jméno Ježíše Krista, Syna božího, aby mi pověděl, zlé-li jsi čili dobré!“ Odpověděl muž: „Clověk sem a služebník nehodný Pána Ježíše, jenž tuto bydlím ve jméno Trojice svaté s po- mocí Krista Ježíše a matky jeho Panny Marie a svatého Jana Křtitele.“ I řekl Bořivoj: „Prosím tebe, uveď mě do svého příbytku. Řekl muž: „Podiž a ohlédaj,“ a obrátiv se šel do skály a Bořivoj s svými služebníky za ním. A když jsú tam vešli, divili se takovému pří- bytku. I řekl kníže k němu: „Prosím tebe, pověz mi, které jest tobě jméno?“ Odpověděl: „Na křtu dáno mi jméno Ivan.“ Řekl Bořivoj: „Odkud si sem přišel a z kterého jsi národu a dávno-li zde bydlíš?“ Odpověděl Ivan: „Z země char- Ivan 205
Léta devietistého devátého Bořivoj Tetínský času jednoho chtě sobě krato- chvíl učiniti, pojav některé služebníky své a psy, jel na lov přes řeku, jenž Míza slove, do jednoho velikého údolé. A tu sám kníže z svého lučiště postřelil jednu velmi velikú laní, kteráž jsúc postřelena běžala a kníže za ní s svými psy na koni běžal. A když přiběhla pod jednu vysokú a velikú skálu, z kteréž silný pramen vody teče, do vody vběhla a tu se psuom bránila. Toť Bořivoj přiběh a ssed z koně tu jistú laní svým mečem probodl, kteráž vyšedši z vody hned tu padla a umřela, a z jejího vymene velmi nad obyčej mléko teklo. Bořivoj tu stoje s svými služebníky tomu se počal velmi diviti. Toť muž jeden dosti veliké a velmi hrozné postavy s holí, v sukni dlúhé, bos, vlasy nad obyčej dlúhé maje, obočí až přes oči převěšené, vyšel z té skály a řka jemu: „Proč jsi mi zabil mé zvířátko?“ Bořivoj se velmi ulekl i všickni služebníci jeho, neb takové osoby člověka prvé nikdá neviděli, domnívajíce se býti nějakú šelmú, knížete svého, aby pryč utekl, pobízeli a poodstúpivše všickni se zase navrátili. Tu Bořivoj jako by se otřás, vzav zmužilost a blíže k němu přistúpiv, řekl jemu: „Zaklínám tě ve jméno Ježíše Krista, Syna božího, aby mi pověděl, zlé-li jsi čili dobré!“ Odpověděl muž: „Clověk sem a služebník nehodný Pána Ježíše, jenž tuto bydlím ve jméno Trojice svaté s po- mocí Krista Ježíše a matky jeho Panny Marie a svatého Jana Křtitele.“ I řekl Bořivoj: „Prosím tebe, uveď mě do svého příbytku. Řekl muž: „Podiž a ohlédaj,“ a obrátiv se šel do skály a Bořivoj s svými služebníky za ním. A když jsú tam vešli, divili se takovému pří- bytku. I řekl kníže k němu: „Prosím tebe, pověz mi, které jest tobě jméno?“ Odpověděl: „Na křtu dáno mi jméno Ivan.“ Řekl Bořivoj: „Odkud si sem přišel a z kterého jsi národu a dávno-li zde bydlíš?“ Odpověděl Ivan: „Z země char- Ivan 205
Strana 206
vatské sem přišel, otec muoj slúl Gestimulus a mátě Elzabeta. Slyšal jsem, že by Neklan kníže zemi tuto spravoval toho času, když sem já sem všel. Čtyřidcet a dvě létě zde bydlím; již jest let čtrnáct, jakž mne žádný člověk neviděl, aniž jsem z této skály ven vycházel. I řekl Bořivoj: „Co si měl pak za pokrm? Odpověděl: „Milost boží dala mi toto zvířátko, z něhož jsem mléka za pokrm užíval.“ Řek Bořivoj: „Vidím že jsi muž boží a svatý. Prosím tebe, vseď na muoj kuoň a pojeď do mého příbytku a vložíš ruku tvú na hlavu manželky a dáš jí požehnání.“ Odpověděl Ivan: „Neumímť já na koni jezditi, však bude-li vuole boží, tvuoj příbytek uzřím.“ Tu hned rozžehnali jsú se spolu žalostivě a Bořivoj zvířete vzíti nechtěl. I řekl Ivan: „Vezmi a rozděle na kusy obětuj chudým, ať za naše duše prosí Pána Boha. Bořivoj když se na Tetín navrátil, Lidmile, manželce své, strašlivě i žalostivě vypravoval o tom, co se jemu na tom lovu přihodilo. A ona to slyšeci plakala a žádostivě žádala viděti muže božího; a té noci oba sú se snažně k Pánu Bohu modlili. A ráno poslali sú kněze Pavla, kaplana svého, a s ním šest služebníkuov, aby vymluvil a přivedl do jich příbytku muže a člo- věka svatého. Oni pak přijevše k němu, jej sú na osla vsadili a na Tetín poctivě nesli. Bořivoj a Lidmila daleko sú vyšli proti němu, jemu se klanějíce, na svuoj hrad jej uvedli a mnohé před ním položili pokrmy. Nic nechtěl okusiti a po malém času hned toho dne, vzavše od něho požehnání, jej sú na jeho žádost pro- pustili a zase do jeho příbytku s týmiž služeb- níky poslali. Kterýž žádal kněze Pavla, aby se třetí den k němu navrátil a jemu tu v jeho příbytku svatú mši slúžil. I učinil tak kaplan na žádost jeho. Tu Ivan Pánu Bohu a knězi Pavlovi svých se hříchuov tajně vyznával, potom zjevně oznámil jemu, že jest syn krále charvatského, jemuž bylo jméno Gestimulus, a jsa při svém otci že jest bohomyslný a samotný 206
vatské sem přišel, otec muoj slúl Gestimulus a mátě Elzabeta. Slyšal jsem, že by Neklan kníže zemi tuto spravoval toho času, když sem já sem všel. Čtyřidcet a dvě létě zde bydlím; již jest let čtrnáct, jakž mne žádný člověk neviděl, aniž jsem z této skály ven vycházel. I řekl Bořivoj: „Co si měl pak za pokrm? Odpověděl: „Milost boží dala mi toto zvířátko, z něhož jsem mléka za pokrm užíval.“ Řek Bořivoj: „Vidím že jsi muž boží a svatý. Prosím tebe, vseď na muoj kuoň a pojeď do mého příbytku a vložíš ruku tvú na hlavu manželky a dáš jí požehnání.“ Odpověděl Ivan: „Neumímť já na koni jezditi, však bude-li vuole boží, tvuoj příbytek uzřím.“ Tu hned rozžehnali jsú se spolu žalostivě a Bořivoj zvířete vzíti nechtěl. I řekl Ivan: „Vezmi a rozděle na kusy obětuj chudým, ať za naše duše prosí Pána Boha. Bořivoj když se na Tetín navrátil, Lidmile, manželce své, strašlivě i žalostivě vypravoval o tom, co se jemu na tom lovu přihodilo. A ona to slyšeci plakala a žádostivě žádala viděti muže božího; a té noci oba sú se snažně k Pánu Bohu modlili. A ráno poslali sú kněze Pavla, kaplana svého, a s ním šest služebníkuov, aby vymluvil a přivedl do jich příbytku muže a člo- věka svatého. Oni pak přijevše k němu, jej sú na osla vsadili a na Tetín poctivě nesli. Bořivoj a Lidmila daleko sú vyšli proti němu, jemu se klanějíce, na svuoj hrad jej uvedli a mnohé před ním položili pokrmy. Nic nechtěl okusiti a po malém času hned toho dne, vzavše od něho požehnání, jej sú na jeho žádost pro- pustili a zase do jeho příbytku s týmiž služeb- níky poslali. Kterýž žádal kněze Pavla, aby se třetí den k němu navrátil a jemu tu v jeho příbytku svatú mši slúžil. I učinil tak kaplan na žádost jeho. Tu Ivan Pánu Bohu a knězi Pavlovi svých se hříchuov tajně vyznával, potom zjevně oznámil jemu, že jest syn krále charvatského, jemuž bylo jméno Gestimulus, a jsa při svém otci že jest bohomyslný a samotný 206
Strana 207
život oblíbil a dav svým rodičům políbení, že jest po rozličných pustinách, dolech a horách chodil, hledaje sobě příbytku, a nikdýž že jest nemohl naleznúti, až jej anděl boží na to místo a do té přivedl skály a jemu, aby tu zuostal, rozkázal. Dále pravil: „Když sem pak již dvě létě v tomto příbytku veliké a nesnesitedlné protivenství od zlých duchuov trpěl a od nich jako přemožen jsa šel sem odtuď, abych sobě jiné nalezl obydlé, i potkal mě svatý Jan Křtitel a řekl mi: „Ivane, kde jdeš?“ Řekl sem jemu: „Zlí duchové mi tu bydliti nedadí, puojdu a někde jinde bydliti budu.“ A on ke mně: „Navrať se zase,“ a dal mi tento kříž, abych jím žehnaje zlé duchy odtuď odehnal. I učinil sem tak a navrátil sem se, maje víru v Pánu Bohu a v slovích křtitele jeho, svatého Jana. Toť oni na mne vyhlédajíce z této skály hrozný- mi hlasy křičeli pravíce: „Ivane, nechoď sem, neb my tuto svú lázni a příbytek máme.“ I nesl sem kříž před sebú a oni všickni utíkali, jediný toliko a najlítější odjíti nechtěl a do skály se vtlačiv na mne velmi škaredě hledal a hrozně křičal a usta svá otevřel, jako by mne pohltiti chtěl. A já přiblíživ se k němu tento kříž hodil sem do jeho hrdla, a on ještě větší a hroznější křik učiniv, uprostřed této celé skály díru udělav okamžení ven vyleťal a s jinými se pryč bral. A od té chvíle sem neměl takového nepokoje. Protož tento kříž tobě poroučím; dajž jej knížeti svému.“ Když pak kněz mši svatú doko- nal, Ivan se tělem božím a krví posilnil, Pánu Bohu se snažně modlil a třetí den na cestu života věčného odšel a tu jest na tom místě v té skále (jakž žádal) pohřben. A Bořivoj tu hned klášter k poctivosti svatému Janu Křtiteli založiti rozkázal a platy nadal a dva kněze světská toliko tu na ten čas posadil. Potom pak uvedeni tam byli bratří řádu svatého Benedikta. Při tom času narodil se syn Vratislavovi druhý, kterémuž dáno jméno Boleslav. Bořivoj toho byl nemálo vděčen a kázav povolati kněží Klášter svatého Jana v Skále 207
život oblíbil a dav svým rodičům políbení, že jest po rozličných pustinách, dolech a horách chodil, hledaje sobě příbytku, a nikdýž že jest nemohl naleznúti, až jej anděl boží na to místo a do té přivedl skály a jemu, aby tu zuostal, rozkázal. Dále pravil: „Když sem pak již dvě létě v tomto příbytku veliké a nesnesitedlné protivenství od zlých duchuov trpěl a od nich jako přemožen jsa šel sem odtuď, abych sobě jiné nalezl obydlé, i potkal mě svatý Jan Křtitel a řekl mi: „Ivane, kde jdeš?“ Řekl sem jemu: „Zlí duchové mi tu bydliti nedadí, puojdu a někde jinde bydliti budu.“ A on ke mně: „Navrať se zase,“ a dal mi tento kříž, abych jím žehnaje zlé duchy odtuď odehnal. I učinil sem tak a navrátil sem se, maje víru v Pánu Bohu a v slovích křtitele jeho, svatého Jana. Toť oni na mne vyhlédajíce z této skály hrozný- mi hlasy křičeli pravíce: „Ivane, nechoď sem, neb my tuto svú lázni a příbytek máme.“ I nesl sem kříž před sebú a oni všickni utíkali, jediný toliko a najlítější odjíti nechtěl a do skály se vtlačiv na mne velmi škaredě hledal a hrozně křičal a usta svá otevřel, jako by mne pohltiti chtěl. A já přiblíživ se k němu tento kříž hodil sem do jeho hrdla, a on ještě větší a hroznější křik učiniv, uprostřed této celé skály díru udělav okamžení ven vyleťal a s jinými se pryč bral. A od té chvíle sem neměl takového nepokoje. Protož tento kříž tobě poroučím; dajž jej knížeti svému.“ Když pak kněz mši svatú doko- nal, Ivan se tělem božím a krví posilnil, Pánu Bohu se snažně modlil a třetí den na cestu života věčného odšel a tu jest na tom místě v té skále (jakž žádal) pohřben. A Bořivoj tu hned klášter k poctivosti svatému Janu Křtiteli založiti rozkázal a platy nadal a dva kněze světská toliko tu na ten čas posadil. Potom pak uvedeni tam byli bratří řádu svatého Benedikta. Při tom času narodil se syn Vratislavovi druhý, kterémuž dáno jméno Boleslav. Bořivoj toho byl nemálo vděčen a kázav povolati kněží Klášter svatého Jana v Skále 207
Strana 208
a přátel na Tetín, kázal jej pokřtiti a přitom učinil slavné hodování. Léta devietistého desátého Kostel svatého Michala na Tetíně, svaté Kateřiny Bořivoj umřel Kníže Bořivoj založiti rozkázal mezi městem Tetínem a týmž hradem kostel ve jméno sva- tého Michala archanděla a Lidmila, manželka jeho, odtuď nedaleko kostel k poctivosti Pánu Bohu a svatý panně Kateřině také dala posta- viti. A svatý Strachota biskup jich posvětiv odšel do Říma a tam život dokonal. Bořivoj kníže a první křesťan, jenž byl muž ctnostného obcování, vykonav věku svého let třidcet a šest, umřel a Vratislavovi, synu svému, knížetství pražské zuostavil. Tělo jeho tu na Tetíně v kostele svatého Michala, kterýž on postaviti dal, s knížetskú poctivostí a s pláčem velikým Lidmily kněžny i všeho lidu pochováno. Toho času všecken lid český, tak křesťané jako pohané, po polích, po lesích mrtvá těla obyčej měli pohřebovati. Spytihněv, syn Boři- vojův, v kostele Panny Marie před Tajnem v Praze a Bořivoj v kostele svatého Michala na Tetíně jsú oni první v kosteléch pohřbeni. Roku toho Drahomíra urodila dceru a manžel její Vratislav toho byl velmi vděčen a jako svú K 208
a přátel na Tetín, kázal jej pokřtiti a přitom učinil slavné hodování. Léta devietistého desátého Kostel svatého Michala na Tetíně, svaté Kateřiny Bořivoj umřel Kníže Bořivoj založiti rozkázal mezi městem Tetínem a týmž hradem kostel ve jméno sva- tého Michala archanděla a Lidmila, manželka jeho, odtuď nedaleko kostel k poctivosti Pánu Bohu a svatý panně Kateřině také dala posta- viti. A svatý Strachota biskup jich posvětiv odšel do Říma a tam život dokonal. Bořivoj kníže a první křesťan, jenž byl muž ctnostného obcování, vykonav věku svého let třidcet a šest, umřel a Vratislavovi, synu svému, knížetství pražské zuostavil. Tělo jeho tu na Tetíně v kostele svatého Michala, kterýž on postaviti dal, s knížetskú poctivostí a s pláčem velikým Lidmily kněžny i všeho lidu pochováno. Toho času všecken lid český, tak křesťané jako pohané, po polích, po lesích mrtvá těla obyčej měli pohřebovati. Spytihněv, syn Boři- vojův, v kostele Panny Marie před Tajnem v Praze a Bořivoj v kostele svatého Michala na Tetíně jsú oni první v kosteléch pohřbeni. Roku toho Drahomíra urodila dceru a manžel její Vratislav toho byl velmi vděčen a jako svú K 208
Strana 209
zvláštní z toho měl vděčnost a rozkoš, pravě: „Již mi Pán Buoh dal dva syny a jednu dceru; z toho bude má i všeho křesťanstva sláva roz- šířena,“ i rozkázal jí na křtu dáti jméno Při- byslava. Léta devietistého jedenáctého Lidmila, kněžna tetínská, kázala se vézti na Vyšehrad, aby svú nevěstu Drahomíru navští- vila, a přitom jí žádala, poněvadž již má dru- hého syna, jménem Boleslava, aby jí jednoho k jejímu potěšení dala. Drahomíra uradivši se s Vratislavem, svým manželem, učinila tak a dala jí Vácslava a ona, súci jemu bába, velmi jeho milovala a pilna byla toho, aby se naučil obyčejům křesťanským. Kněz Pavel, kaplan knížecí, ten jeho pěstounem byl a na svém loži vedlé sebe Vácslava maje, každého dne ráno pateřům a jiným modlitbám jeho učil. A on kněz na každý den když vstal ráno, poklekl na svá kolena, Pánu Bohu se modlil, za to pro- se, aby Vácslav dobrý kníže a věrný lidu svého správce byl. Kněz Pavel pěstoun Léta devietistého dvanáctého Vratislav kníže, jsa milovník svaté víry křesťan- ské, myslil všemi obyčeji o to, aby ji rozmnožil, i oblíbiv sobě místo jedno na vrchu, kteréž mělo jméno Svině aneb Svinský vrch, na kterým byla někdy Libuše dům veliký postaviti kázala, duom boží krásný ve jméno svatého Jiří, mučedlníka božího, a při něm duom veliký k obývání pannám služebnicem božím posta- viti dal. A toho času velmi se křesťanstvo v Če- chách původem knížete Vratislava rozmáhalo a mezi osobami duchovními veliké bylo a svaté náboženství. Kostel svatého Jiří 209
zvláštní z toho měl vděčnost a rozkoš, pravě: „Již mi Pán Buoh dal dva syny a jednu dceru; z toho bude má i všeho křesťanstva sláva roz- šířena,“ i rozkázal jí na křtu dáti jméno Při- byslava. Léta devietistého jedenáctého Lidmila, kněžna tetínská, kázala se vézti na Vyšehrad, aby svú nevěstu Drahomíru navští- vila, a přitom jí žádala, poněvadž již má dru- hého syna, jménem Boleslava, aby jí jednoho k jejímu potěšení dala. Drahomíra uradivši se s Vratislavem, svým manželem, učinila tak a dala jí Vácslava a ona, súci jemu bába, velmi jeho milovala a pilna byla toho, aby se naučil obyčejům křesťanským. Kněz Pavel, kaplan knížecí, ten jeho pěstounem byl a na svém loži vedlé sebe Vácslava maje, každého dne ráno pateřům a jiným modlitbám jeho učil. A on kněz na každý den když vstal ráno, poklekl na svá kolena, Pánu Bohu se modlil, za to pro- se, aby Vácslav dobrý kníže a věrný lidu svého správce byl. Kněz Pavel pěstoun Léta devietistého dvanáctého Vratislav kníže, jsa milovník svaté víry křesťan- ské, myslil všemi obyčeji o to, aby ji rozmnožil, i oblíbiv sobě místo jedno na vrchu, kteréž mělo jméno Svině aneb Svinský vrch, na kterým byla někdy Libuše dům veliký postaviti kázala, duom boží krásný ve jméno svatého Jiří, mučedlníka božího, a při něm duom veliký k obývání pannám služebnicem božím posta- viti dal. A toho času velmi se křesťanstvo v Če- chách původem knížete Vratislava rozmáhalo a mezi osobami duchovními veliké bylo a svaté náboženství. Kostel svatého Jiří 209
Strana 210
Léta devietistého třináctého Dokonán jest kostel svatého Jiří skrze nějakého Miroboje, výborného kameníka, na kteréhož kníže velmi byl laskav pro jeho umění a mistrov- ství. Ten zajisté kostel líbil se Vratislavovi, protož povolav svých milých přátel prosebně jich žádal, když by umřel, aby tělo jeho tu v tom kostele milého svatého Jiří pohřebiti dali a ne jinde. Také jest rád chtěl za času svého to zpuosobiti, aby ten duom boží mohl býti posvěcen, ale nemohl toho nikterakž vy- konati, neb biskupa v své zemi nemaje, jiného odjinud žádného zjednati nemohl, ač na to mnohé a veliké náklady činil. Léta devietistého čtrnáctého Vácslav dán na učení Velikú maje on Vratislav milost a lásku k svým synům, a zvláště k Vácslavovi, z vuole matky své Lidmily vzav Vácslava, dal jej na učení na Budeč, neb toho času v tom městě, kteréž někdy byl Vlastislav, žatecký kníže, vypáliti dal, veliké učení literám latinským bylo. Vácslav, kníže mladý, jako poslušný otce svého i své babky, také i svých mistruov, velmi se pilně učil, takže sú se tomu všickni divili. A jakžkoli- věk učení pilen byl, však proto modliteb svých obyčejných Pánu Bohu obětovati nepřestával a na každý den při mši tu na Budči v kostele svatého Petra vínem a světlem posluhovati jest nezmeškal. Léta devietistého patnáctého Boleslavský kostel Vratislav kníže skrze nějaká božská vnuknutí, kteráž měl (jakž sám to oznamoval) u vidění nočním, založiti a postaviti kázal kostel ve jménu dvú svatých, Crhoty a Strachoty, neb jsú oni mnoho Čechuov na víru Kristovu obrá- tili. A tu, kdež ten kostel postaven, pro svého 210
Léta devietistého třináctého Dokonán jest kostel svatého Jiří skrze nějakého Miroboje, výborného kameníka, na kteréhož kníže velmi byl laskav pro jeho umění a mistrov- ství. Ten zajisté kostel líbil se Vratislavovi, protož povolav svých milých přátel prosebně jich žádal, když by umřel, aby tělo jeho tu v tom kostele milého svatého Jiří pohřebiti dali a ne jinde. Také jest rád chtěl za času svého to zpuosobiti, aby ten duom boží mohl býti posvěcen, ale nemohl toho nikterakž vy- konati, neb biskupa v své zemi nemaje, jiného odjinud žádného zjednati nemohl, ač na to mnohé a veliké náklady činil. Léta devietistého čtrnáctého Vácslav dán na učení Velikú maje on Vratislav milost a lásku k svým synům, a zvláště k Vácslavovi, z vuole matky své Lidmily vzav Vácslava, dal jej na učení na Budeč, neb toho času v tom městě, kteréž někdy byl Vlastislav, žatecký kníže, vypáliti dal, veliké učení literám latinským bylo. Vácslav, kníže mladý, jako poslušný otce svého i své babky, také i svých mistruov, velmi se pilně učil, takže sú se tomu všickni divili. A jakžkoli- věk učení pilen byl, však proto modliteb svých obyčejných Pánu Bohu obětovati nepřestával a na každý den při mši tu na Budči v kostele svatého Petra vínem a světlem posluhovati jest nezmeškal. Léta devietistého patnáctého Boleslavský kostel Vratislav kníže skrze nějaká božská vnuknutí, kteráž měl (jakž sám to oznamoval) u vidění nočním, založiti a postaviti kázal kostel ve jménu dvú svatých, Crhoty a Strachoty, neb jsú oni mnoho Čechuov na víru Kristovu obrá- tili. A tu, kdež ten kostel postaven, pro svého 210
Strana 211
syna mladšího dal tomu místu jméno Boleslav, kteréž až do této chvíle slove Starý Boleslav. A tu u toho kostela posadil probošta, děkana a dva kanovníky. První probošt toho kostela slúl Bohuslav a děkanovi jméno bylo Všemil. A tu se při tom kostele začalo veliké nábožen- ství, neb on kníže sám bohobojný jsa, všecky lidi ty, jenž se líbiti chtěli Pánu Bohu, miloval. Léta devietistého šestnáctého Vratislav, kníže český, syn Bořivojuov, křesťan velmi nábožný, svolav starší, vládyky a zemany, oznámil jím těla svého velikú nemoc a zdraví nedostatek, žádal jích prosebně, jestliže by jeho Pán Buoh z tohoto světa zavolal, aby jeho syny Vácslava a Boleslava k dobrému vedli a napomínali tak, aby se Pána Boha báli, své poddané milovali a řádu se přidržali křesťan- ského a jej rozmnožovali, poněvadž jsou oba jeho rozkázaním ve jméno svaté Trojice pokřtě- ni, a pohanuom těm rúhavým, a zvláště lučan- ským, jinák žateckým, aby vuole nedali. Oni vyslyšavše kníže svého tak učiniti slíbili. Kníže pak takové své dobré vykonav žádosti, těžkú přemožen jsa nemocí dne sedmého umřel a v kostele svatého Jiří (tak, jakž žádal) s ve- likým pláčem lidu křesťanského pochován. Vratislav kníže umřel — 211
syna mladšího dal tomu místu jméno Boleslav, kteréž až do této chvíle slove Starý Boleslav. A tu u toho kostela posadil probošta, děkana a dva kanovníky. První probošt toho kostela slúl Bohuslav a děkanovi jméno bylo Všemil. A tu se při tom kostele začalo veliké nábožen- ství, neb on kníže sám bohobojný jsa, všecky lidi ty, jenž se líbiti chtěli Pánu Bohu, miloval. Léta devietistého šestnáctého Vratislav, kníže český, syn Bořivojuov, křesťan velmi nábožný, svolav starší, vládyky a zemany, oznámil jím těla svého velikú nemoc a zdraví nedostatek, žádal jích prosebně, jestliže by jeho Pán Buoh z tohoto světa zavolal, aby jeho syny Vácslava a Boleslava k dobrému vedli a napomínali tak, aby se Pána Boha báli, své poddané milovali a řádu se přidržali křesťan- ského a jej rozmnožovali, poněvadž jsou oba jeho rozkázaním ve jméno svaté Trojice pokřtě- ni, a pohanuom těm rúhavým, a zvláště lučan- ským, jinák žateckým, aby vuole nedali. Oni vyslyšavše kníže svého tak učiniti slíbili. Kníže pak takové své dobré vykonav žádosti, těžkú přemožen jsa nemocí dne sedmého umřel a v kostele svatého Jiří (tak, jakž žádal) s ve- likým pláčem lidu křesťanského pochován. Vratislav kníže umřel — 211
Strana 212
Léta devietistého sedmnáctého Pořízení o knížetství Drahomíra vdova, manželka někdy Vratisla- vova, obeslala vladyky, zemany i jiné úředníky, žádajíci jich, poněvadž jest ona rodu znameni- tého a po Vratislavovi, manželu svém, pozuo- stalá kněžna, aby jí toho půjčeno bylo, ona aby zemi spravovala, a přitom k nim pověděla řkúc: „Však vy sobě knížete žádného voliti nemůžete, poněvadž synové moji po mém manželu sú pozůstali, oniť nápad k knížetství mají. Ale poněvadž ještě let nemají, komuž ji- nému má spravování země náležeti až do let jich rozumných, jediné mně jako kněžně, jenž sem mátě jejich.“ Vladyky a poručníci kšaftu Vratislavova, o to se s staršími poradivše, na tom sú zůstali, aby Drahomíra zemi spravovala až do let sirotčích, a hned při tom sjezdu mezi sirotky zemi rozdělili, Vácslavovi pražské knížetství a tu stranu polední všecku až do mezí kouřimských, Boleslavovi krajiny puol- noční všecky, kteréž sú za Labem, a tak aby se vuole Vratislavova, otce jich, vyplnila, řeka Labe aby jim jako meze byla, Lidmila pak, bába jich, aby na Tetíně na svém věně seděla a po smrti její aby k pražskému knížetství Tetín připojen byl, Drahomíra aby Boleslava při sobě na Vyšehradě měla a Vácslav při učení na Budči aby zuostaven byl. Drahomíra pak, jsúci žena velmi lstivá, ve dne i v noci o to smajšlela, aby syna svého Vácslava a s ním jiné křesťany všecky z českého knížetství vyple- nila a na svú svekruši Lidmilu (protože jest Vácslava křesťanským obyčejům učila) velmi ukrutně nevražila. Sjezd Léta devietistého osmnáctého Pohané křesťany mordovali Křesťané puovodem Drahomíry kněžny v Praze i okolo Prahy od pohanův veliké nátisky trpěli, neb sú je pohané nočně a úkladně na cestách i v městě, také i v jich domích divnými pod- 212
Léta devietistého sedmnáctého Pořízení o knížetství Drahomíra vdova, manželka někdy Vratisla- vova, obeslala vladyky, zemany i jiné úředníky, žádajíci jich, poněvadž jest ona rodu znameni- tého a po Vratislavovi, manželu svém, pozuo- stalá kněžna, aby jí toho půjčeno bylo, ona aby zemi spravovala, a přitom k nim pověděla řkúc: „Však vy sobě knížete žádného voliti nemůžete, poněvadž synové moji po mém manželu sú pozůstali, oniť nápad k knížetství mají. Ale poněvadž ještě let nemají, komuž ji- nému má spravování země náležeti až do let jich rozumných, jediné mně jako kněžně, jenž sem mátě jejich.“ Vladyky a poručníci kšaftu Vratislavova, o to se s staršími poradivše, na tom sú zůstali, aby Drahomíra zemi spravovala až do let sirotčích, a hned při tom sjezdu mezi sirotky zemi rozdělili, Vácslavovi pražské knížetství a tu stranu polední všecku až do mezí kouřimských, Boleslavovi krajiny puol- noční všecky, kteréž sú za Labem, a tak aby se vuole Vratislavova, otce jich, vyplnila, řeka Labe aby jim jako meze byla, Lidmila pak, bába jich, aby na Tetíně na svém věně seděla a po smrti její aby k pražskému knížetství Tetín připojen byl, Drahomíra aby Boleslava při sobě na Vyšehradě měla a Vácslav při učení na Budči aby zuostaven byl. Drahomíra pak, jsúci žena velmi lstivá, ve dne i v noci o to smajšlela, aby syna svého Vácslava a s ním jiné křesťany všecky z českého knížetství vyple- nila a na svú svekruši Lidmilu (protože jest Vácslava křesťanským obyčejům učila) velmi ukrutně nevražila. Sjezd Léta devietistého osmnáctého Pohané křesťany mordovali Křesťané puovodem Drahomíry kněžny v Praze i okolo Prahy od pohanův veliké nátisky trpěli, neb sú je pohané nočně a úkladně na cestách i v městě, také i v jich domích divnými pod- 212
Strana 213
vody mordovali. Taková věc když byla kněžně Drahomíře oznámena, ona to slyšeci křesťanský mordy velmi lehce u sebe vážila; byl-li jest kdy který pohan zabit, za to ona nad křesťany či- nila veliké pomsty, takže za jednoho pohana deset křesťanuov umříti musilo. Roku toho také Lestko, toho jména Čtvrtý, kníže polský, umřel a hned toho času syn jeho Zemanyslav knížetskú stolici otce svého přijal, a žena jeho jménem Gorka když jemu syna urodila, povolal mnohých starostuov a vladyk do Gnizna dne dvanáctého a jim hody slavné připraviti dal, jich žádaje i prose, aby se s ním radovali i rmútili proto, neb se jemu syn narodil, ale slepý. Když sú pak seděli za stolem hodujíce, vtom posel přiběhl, oznamuje Zemanyslavovi, že syn jeho prohlédl a vidí. I rozkázal jej při- nésti, aby naň ti hodokvašené všickni pohleděli, a dáno jemu jméno Míesko, a přitom radoval se otec a mátě i všickni hodovníci i služebníci jich. Kníže polský měl syna slepého Léta devietistého devatenáctého Drahomíra kněžna, jsúci zuořiva proti křesťa- nům, povolala k sobě z Prahy znamenitějších těch, kteříž sú se obyčejuov pohanských při- držali, a v tajné radě s nimi na tom zuostala, aby toho roku aneb konečně druhého všecky křesťany zkazili a jich, jakžkoli budú moci, aby se zmocnili. I učinila jest v Praze soudci neb rychtáře jednoho pohana na křesťany velmi ukrutného, jménem Palhoje, kterýž jedný noci, svolav k sobě do svého domu rychtářského na šest set lidu se zbrojí, kázal vybíjeti domy křesťanské a v nich křesťany mordovati. Takové tajné a úkladné jednání od některých tajně bylo křesťanuom oznámeno, kterýchž také do jednoho domu se sešlo okolo čtyř set spolu, hotovi jsúce s svou braní, toliko očeká- vajíce počátku. Toť pohané z rychty vyskočivše, okolních domuov počali vybíjeti. Křesťané 213
vody mordovali. Taková věc když byla kněžně Drahomíře oznámena, ona to slyšeci křesťanský mordy velmi lehce u sebe vážila; byl-li jest kdy který pohan zabit, za to ona nad křesťany či- nila veliké pomsty, takže za jednoho pohana deset křesťanuov umříti musilo. Roku toho také Lestko, toho jména Čtvrtý, kníže polský, umřel a hned toho času syn jeho Zemanyslav knížetskú stolici otce svého přijal, a žena jeho jménem Gorka když jemu syna urodila, povolal mnohých starostuov a vladyk do Gnizna dne dvanáctého a jim hody slavné připraviti dal, jich žádaje i prose, aby se s ním radovali i rmútili proto, neb se jemu syn narodil, ale slepý. Když sú pak seděli za stolem hodujíce, vtom posel přiběhl, oznamuje Zemanyslavovi, že syn jeho prohlédl a vidí. I rozkázal jej při- nésti, aby naň ti hodokvašené všickni pohleděli, a dáno jemu jméno Míesko, a přitom radoval se otec a mátě i všickni hodovníci i služebníci jich. Kníže polský měl syna slepého Léta devietistého devatenáctého Drahomíra kněžna, jsúci zuořiva proti křesťa- nům, povolala k sobě z Prahy znamenitějších těch, kteříž sú se obyčejuov pohanských při- držali, a v tajné radě s nimi na tom zuostala, aby toho roku aneb konečně druhého všecky křesťany zkazili a jich, jakžkoli budú moci, aby se zmocnili. I učinila jest v Praze soudci neb rychtáře jednoho pohana na křesťany velmi ukrutného, jménem Palhoje, kterýž jedný noci, svolav k sobě do svého domu rychtářského na šest set lidu se zbrojí, kázal vybíjeti domy křesťanské a v nich křesťany mordovati. Takové tajné a úkladné jednání od některých tajně bylo křesťanuom oznámeno, kterýchž také do jednoho domu se sešlo okolo čtyř set spolu, hotovi jsúce s svou braní, toliko očeká- vajíce počátku. Toť pohané z rychty vyskočivše, okolních domuov počali vybíjeti. Křesťané 213
Strana 214
A Bitva v Praze to skrze stráž uslyšavše, na ně sú se valně a ne- nadále vyřítili a hned jích mordovati ukrutně počali. A když křik tak veliký zšel v městě, tu se hned v něm všickni obyvatelé zbouřivše, někteří na pomoc křesťanuom a jiní pohanuom běželi. Tu byl takový křik a mord, kterýž v tom městě prvé se nikdá nestal. Ale však pomocí boží křesťané sú zvítězili a pohanuov po ulicech a v domích na čtyři sta zbili. Křesťa- nův také po domích okolo čtyř set zmordova- ných nalezeno. Domové a ulice města pražského té noci hanebně zkrvaveni byli. Nazajtří pohře- bové žalostiví se dáli, pláč a křik hrozný od žen a od dětí dál se po domích a ulicech. To když Drahomíře oznámeno bylo, ptala se na to velmi pilně, z které by strany padlo v té bitvě více lidu; pověděli jí, že málo více jedněch než druhých zmordováno. Otázala se: „Palhoj rychtář jest-li živ?“ Řekli: „On jest z té bitvy utekl a zavřev se v svém domě, tak jest život před křesťany zachoval.“ I řekla Drahomíra: „Přejiť já té smrti mým pohanuom, jediné aby se umdlila moc křesťanská.“ Potom v krátkém času opět se sešli pohané tajně do jednoho domu a udeřili nočně na domy křesťanské a zmordo- vali křesťanuov na tři sta. Drahomíra tím jsúci pozdvižená vítězstvím, vsedši na svuoj vuoz jela a přísahu učinila na hrobě otce svého Brzoslava, že chce všecky 214
A Bitva v Praze to skrze stráž uslyšavše, na ně sú se valně a ne- nadále vyřítili a hned jích mordovati ukrutně počali. A když křik tak veliký zšel v městě, tu se hned v něm všickni obyvatelé zbouřivše, někteří na pomoc křesťanuom a jiní pohanuom běželi. Tu byl takový křik a mord, kterýž v tom městě prvé se nikdá nestal. Ale však pomocí boží křesťané sú zvítězili a pohanuov po ulicech a v domích na čtyři sta zbili. Křesťa- nův také po domích okolo čtyř set zmordova- ných nalezeno. Domové a ulice města pražského té noci hanebně zkrvaveni byli. Nazajtří pohře- bové žalostiví se dáli, pláč a křik hrozný od žen a od dětí dál se po domích a ulicech. To když Drahomíře oznámeno bylo, ptala se na to velmi pilně, z které by strany padlo v té bitvě více lidu; pověděli jí, že málo více jedněch než druhých zmordováno. Otázala se: „Palhoj rychtář jest-li živ?“ Řekli: „On jest z té bitvy utekl a zavřev se v svém domě, tak jest život před křesťany zachoval.“ I řekla Drahomíra: „Přejiť já té smrti mým pohanuom, jediné aby se umdlila moc křesťanská.“ Potom v krátkém času opět se sešli pohané tajně do jednoho domu a udeřili nočně na domy křesťanské a zmordo- vali křesťanuov na tři sta. Drahomíra tím jsúci pozdvižená vítězstvím, vsedši na svuoj vuoz jela a přísahu učinila na hrobě otce svého Brzoslava, že chce všecky 214
Strana 215
křesťany dáti až do jednoho zmordovati, žád- ného, ani Vácslava, syna svého, neživiti. A navracujíci se zase pravila: „Již jsem jednu přísahu na záhubu křesťanům učinila. A když druhou učiním, málo jich zuostavím. Potřetí když k hrobu otce svého přistúpím, tu Marsovi a Belloně vzáctnú učiním obět a žádného křes- ťana v mém knížetství nezuostavím. Opět toho roku rozkázala Palhojovi, aby svedl bitvu s křesťany a žádného neživil. Palhoj ne tak úkladně jako prvé, ale jako zjevně sebrav, což najvíce mohl, pohanuov, na křesťany, aby všecky zbil, chtě se valně obořiti, zajtřejšího dne očekával. Křesťané znamenavše, že jím smrt nastává, také se k bránění přihotovili. I sešla se bitva najvětší na větším ryňku praž- ském, takže z obou stran na pět set lidu zbito. Křesťané ovšem, ač jích byl menší počet, však bitvu boží pomocí obdrželi a Palhoj v svém domu zamordován a tu také zakopán. Draho- míra o tom uslyšavši Palhoje najvíce litovala a hned bez meškání jela podruhé k hrobu otce svého a tu kázala udělati veliký oheň a bohuom svým tu rozličné činila oběti. A navrátivši se na Vyšehrad, kostel Panny Marie před Tajnem zapáliti rozkázala, též i kostel svatého Jiří i svatého Jana na nižším hradě pražském a některé rozbořiti a v některých dvéře zazditi. Vácslav, syn její, skrze některé dobré a nábožné křesťany o tom zprávu maje, co mátě jeho páše, z toho velmi byl teskliv a na každý den modle se Pánu Bohu, aby ta její moc zrušena byla a ten její zlý úmysl boží mocí byl přetržen a zrušen, prosil. Bitva v Praze Léta devietistého dvadcátého Ta ukrutná Jezabel nikterakž se nechtěla upokojiti, ale více zlého k zlému přidávala, chtieci svuoj zlý úmysl zlým skutkem vykonati. Dne jednoho povolavši k sobě tajně svých dvú služebníkuov, vlastních bratruov Tumana a Tuman a Kuman 215
křesťany dáti až do jednoho zmordovati, žád- ného, ani Vácslava, syna svého, neživiti. A navracujíci se zase pravila: „Již jsem jednu přísahu na záhubu křesťanům učinila. A když druhou učiním, málo jich zuostavím. Potřetí když k hrobu otce svého přistúpím, tu Marsovi a Belloně vzáctnú učiním obět a žádného křes- ťana v mém knížetství nezuostavím. Opět toho roku rozkázala Palhojovi, aby svedl bitvu s křesťany a žádného neživil. Palhoj ne tak úkladně jako prvé, ale jako zjevně sebrav, což najvíce mohl, pohanuov, na křesťany, aby všecky zbil, chtě se valně obořiti, zajtřejšího dne očekával. Křesťané znamenavše, že jím smrt nastává, také se k bránění přihotovili. I sešla se bitva najvětší na větším ryňku praž- ském, takže z obou stran na pět set lidu zbito. Křesťané ovšem, ač jích byl menší počet, však bitvu boží pomocí obdrželi a Palhoj v svém domu zamordován a tu také zakopán. Draho- míra o tom uslyšavši Palhoje najvíce litovala a hned bez meškání jela podruhé k hrobu otce svého a tu kázala udělati veliký oheň a bohuom svým tu rozličné činila oběti. A navrátivši se na Vyšehrad, kostel Panny Marie před Tajnem zapáliti rozkázala, též i kostel svatého Jiří i svatého Jana na nižším hradě pražském a některé rozbořiti a v některých dvéře zazditi. Vácslav, syn její, skrze některé dobré a nábožné křesťany o tom zprávu maje, co mátě jeho páše, z toho velmi byl teskliv a na každý den modle se Pánu Bohu, aby ta její moc zrušena byla a ten její zlý úmysl boží mocí byl přetržen a zrušen, prosil. Bitva v Praze Léta devietistého dvadcátého Ta ukrutná Jezabel nikterakž se nechtěla upokojiti, ale více zlého k zlému přidávala, chtieci svuoj zlý úmysl zlým skutkem vykonati. Dne jednoho povolavši k sobě tajně svých dvú služebníkuov, vlastních bratruov Tumana a Tuman a Kuman 215
Strana 216
a Kumana, jenž byli znamenití, jímž někteří Sviní hlavy říkali, ti jsú nosili za znamení sviní hlavu proto, neb jsú byli z rodu Bivojova, kterýž byl někdy před dvěma sty lety, totiž léta sedmi- stého šestnáctého, divokú svini za uši lapiv na Vyšehrad přinesl, jích žádala, aby na Tetín jeli a pod zpuosobem přátelství a jako by chtěli Tetín hrad a město, kteréž někdy jích předkové držali, ohledati, Lidmilu svekruši její aby, jakž budou moci, života zbavili, za to že jim veliké dary dáti chce. Oni jsúce pohané a daruov žádostiví, slíbili to učiniti. A když tam nemeška- jíce přijeli, ano slunce z hory vycházelo, Lidmila duchem božím, že jsú to nepřátelé její, poznala. Rychle povolavši svého starého a věrného kapla- na, kněze Pavla, žádala ho, aby v kaple svatého Michala archanděla svatú mši slúžil. A tu se hned Pánu Bohu před svým kaplanem hříchuov svých vyznávala a při té oběti, kteruož kněz Pánu Bohu obětoval, ona svú duši pánu svému, Kristu Ježíši, poručila a po vykonání té oběti na cestu života věčného se strojeci tělo a krev Pána Ježíše z rukou svého kaplana přijímala a zpravivši věci duchovní, oběd slavný rozká- zala připraviti a své vrahy s sebou za stuol posadivši, přátelsky s ními rozmlúvajíc, jím posluhovala. Když se oběd dokonal, vší své kázala zavolati čeledi a každému jeho službu zaplatila a každé- ho zvlášt objavši políbila a spolu se se všemi rozžehnavši, do svého odešla příbytku a Pánu Bohu se s velikým náboženstvím modlila. Času pak nočního na svém položivši se loži modliti se nepřestávala. Toť Tuman a Kuman, krevní nájemníci, znamenavše, v kterém příbytku ctná kněžna odpočinutí své mívá, přišli a dvéře na ní vyrazili. Jímžto ona řekla: „Bratří milí, proč s takovou prchlivostí jste přišli? Však já prvé než Drahomíra sem vám dary veliké dávala a jako milé své syny jsem vás na mém dvoře vychovala.“ A oni potupivše slova pokoj- ná, z lože jejího sú ji zstáhli. K nimžto ona řekla: „Prosím vás, maličko počkajte, až já Sviní hlava 216
a Kumana, jenž byli znamenití, jímž někteří Sviní hlavy říkali, ti jsú nosili za znamení sviní hlavu proto, neb jsú byli z rodu Bivojova, kterýž byl někdy před dvěma sty lety, totiž léta sedmi- stého šestnáctého, divokú svini za uši lapiv na Vyšehrad přinesl, jích žádala, aby na Tetín jeli a pod zpuosobem přátelství a jako by chtěli Tetín hrad a město, kteréž někdy jích předkové držali, ohledati, Lidmilu svekruši její aby, jakž budou moci, života zbavili, za to že jim veliké dary dáti chce. Oni jsúce pohané a daruov žádostiví, slíbili to učiniti. A když tam nemeška- jíce přijeli, ano slunce z hory vycházelo, Lidmila duchem božím, že jsú to nepřátelé její, poznala. Rychle povolavši svého starého a věrného kapla- na, kněze Pavla, žádala ho, aby v kaple svatého Michala archanděla svatú mši slúžil. A tu se hned Pánu Bohu před svým kaplanem hříchuov svých vyznávala a při té oběti, kteruož kněz Pánu Bohu obětoval, ona svú duši pánu svému, Kristu Ježíši, poručila a po vykonání té oběti na cestu života věčného se strojeci tělo a krev Pána Ježíše z rukou svého kaplana přijímala a zpravivši věci duchovní, oběd slavný rozká- zala připraviti a své vrahy s sebou za stuol posadivši, přátelsky s ními rozmlúvajíc, jím posluhovala. Když se oběd dokonal, vší své kázala zavolati čeledi a každému jeho službu zaplatila a každé- ho zvlášt objavši políbila a spolu se se všemi rozžehnavši, do svého odešla příbytku a Pánu Bohu se s velikým náboženstvím modlila. Času pak nočního na svém položivši se loži modliti se nepřestávala. Toť Tuman a Kuman, krevní nájemníci, znamenavše, v kterém příbytku ctná kněžna odpočinutí své mívá, přišli a dvéře na ní vyrazili. Jímžto ona řekla: „Bratří milí, proč s takovou prchlivostí jste přišli? Však já prvé než Drahomíra sem vám dary veliké dávala a jako milé své syny jsem vás na mém dvoře vychovala.“ A oni potupivše slova pokoj- ná, z lože jejího sú ji zstáhli. K nimžto ona řekla: „Prosím vás, maličko počkajte, až já Sviní hlava 216
Strana 217
svú modlitbu dokonám.“ Dokonavši řekla: „O milí synové, prosím vás, nezabíjejte mne tak hanebně, abyšte mne měli oběsiti, ale líbí-li se vám, setněte mi hlavu, ať já svú také krev vylém pro mého milého Pána Ježíše jako on pro mne, hříšnú ženu.“ Oni toho učiniti ne- chtěli, ale zavití její na jejím hrdle zavázavše, po komoře jí vláčeli. Na kterémž ona kamenu klekati před ložem obyčej měla, tu jí přivlekše, hlavou její o ten kámen bili, až krvavé krůpě skákaly, kteréž na tom kamenu až do dnešního dne zůstaly; kdo by tomu nechtěl věřiti, muož to každý tu na Tetíně svými opatřiti očima. Křesťané pak někteří z čeledi její, zvláště Pavel kaplan, tělo její na krchově při kostele svaté panny Kateřiny do truhly vloživše, s velikým náboženstvím a pláčem pohřebili. Tuman a Kuman, přijevše do Prahy, oznámili Draho- míře smrt svekruše její, milé svaté Lidmily, kteráž to slyšeci velmi se zradovala a těm nájem- ným mordéřuom stříbra i zlata mnoho dala. Kteřížto odšedše zase do té krajiny polední, neb jsú byli oba dva vychováni na dvoře kněžny Lidmily, i osobili jsú sobě s povolením Draho- míry v knížetství tetínském hory a lesy, rozdě- lávajíce je v dědiny. Tuman postaviti sobě roz- kázal dvuor a dal jemu jméno Vranovice, a někteří říkali Vranovská Huorka. Kuman také na jednom vrchu duom dřevěný postaviti rozkázal a proto, že jest sebe najprvnějším vládykú jmenoval, tomu domu dal jméno Vlá- dek, jemuž potom Němci Valdek převzděli. A od těch dvú bratruov ti, jenž se píší Vranovští z Valdeka, sú pošli a vždycky při věcech bojov- ných sviní hlavu černou za znamení obyčej měli v zlatém štítu nositi. Lidmila zamordována Vranovští z Valdeka Léta devietistého dvadcátého prvního Vácslav kníže, syn Vratislavuov z Drahomíry narozený, bratr starší Boleslavuov, přišed z Budče do Prahy, šel mezi věrné křesťany 217
svú modlitbu dokonám.“ Dokonavši řekla: „O milí synové, prosím vás, nezabíjejte mne tak hanebně, abyšte mne měli oběsiti, ale líbí-li se vám, setněte mi hlavu, ať já svú také krev vylém pro mého milého Pána Ježíše jako on pro mne, hříšnú ženu.“ Oni toho učiniti ne- chtěli, ale zavití její na jejím hrdle zavázavše, po komoře jí vláčeli. Na kterémž ona kamenu klekati před ložem obyčej měla, tu jí přivlekše, hlavou její o ten kámen bili, až krvavé krůpě skákaly, kteréž na tom kamenu až do dnešního dne zůstaly; kdo by tomu nechtěl věřiti, muož to každý tu na Tetíně svými opatřiti očima. Křesťané pak někteří z čeledi její, zvláště Pavel kaplan, tělo její na krchově při kostele svaté panny Kateřiny do truhly vloživše, s velikým náboženstvím a pláčem pohřebili. Tuman a Kuman, přijevše do Prahy, oznámili Draho- míře smrt svekruše její, milé svaté Lidmily, kteráž to slyšeci velmi se zradovala a těm nájem- ným mordéřuom stříbra i zlata mnoho dala. Kteřížto odšedše zase do té krajiny polední, neb jsú byli oba dva vychováni na dvoře kněžny Lidmily, i osobili jsú sobě s povolením Draho- míry v knížetství tetínském hory a lesy, rozdě- lávajíce je v dědiny. Tuman postaviti sobě roz- kázal dvuor a dal jemu jméno Vranovice, a někteří říkali Vranovská Huorka. Kuman také na jednom vrchu duom dřevěný postaviti rozkázal a proto, že jest sebe najprvnějším vládykú jmenoval, tomu domu dal jméno Vlá- dek, jemuž potom Němci Valdek převzděli. A od těch dvú bratruov ti, jenž se píší Vranovští z Valdeka, sú pošli a vždycky při věcech bojov- ných sviní hlavu černou za znamení obyčej měli v zlatém štítu nositi. Lidmila zamordována Vranovští z Valdeka Léta devietistého dvadcátého prvního Vácslav kníže, syn Vratislavuov z Drahomíry narozený, bratr starší Boleslavuov, přišed z Budče do Prahy, šel mezi věrné křesťany 217
Strana 218
Vácslav knížetem učiněn Stochov Podiven a obeslal k sobě své poručníky a vladyky i jiné zemany, oznámil jim, že jemu to možné není trpěti, aby se lidé tak hanebně měli puovodem jeho mateře vespolek mordovati. Byla jest také k tomu shromáždění povolána Drahomíra i Boleslav; Vácslav pak, stoje mezi jinými na síni paláce vyšehradského, řekl jest k své mateři: „Otec muoj dobré paměti Vratislav mne jest pořízením své vuole poslední dědicem zuostavil, lopotové, vladyky a zemané tito všickni sú mne za kníže volili. Ty, matko, seď a dosti měj na svém věně a já budu zemi spravovati. Obec všecka zkřikla jedním hlasem řkúc: „Tak míti chome, Vácslava za kníže míti chcme. Tu hned starší pojavše Vácslava na vyšehrad- ské stolici jej posadili, za kníže a pána vyhlásili všemu lidu. A jiní Boleslava do Boleslavi uvedli a té vší krajiny zálabské za pána a kníže vyhlá- sili, někteří pak Drahomíru do Stochova na její věno provodili. Kníže Vácslav, dřív než se vládyky a zemané rozjeli, hned své křesťan- ství přede všemi zjevně oznámil, pravě, že chce křesťany rozmnožovati v pražském kní- žetství, a ktož by se koli křtíti nechtěl, že má toho vůli, aby šel, kdekoli a kamkoli se jemu líbí; on, poněvadž jest sám křesťan, křesťany že chce míti v svém knížetství. Přitom hned rozkázal zase kostely, domy boží (kteréž mátě jeho zavřela, spáliti rozkázala i rozbořiti) opraviti. Kněží a žáky, kteréž byla rozehnala, kázal zase svolati a sám služby boží a svatých obětí velmi pilen byl, pšenici mlátil, oplatky pekl, víno tlačil a tak všecky věci k obětem připravoval, kněží v oděvy kostelní obláčel, při oltáři posluhování činil, žaltář pod paždí nosil a své služebníky žaltáři učil, bosýma no- hama nočního a zimního času chodil po koste- lech, své modlitby Pánu Bohu obětuje. Služeb- ník jeho Podiven, obuv na nohách maje, pro zimu jda za ním teskliv byl. Kníže Vácslav k němu pravil: „Stoupaj do mých šlápějí tu, kdež já kročím.“ Kterýž když to činil, ohříval se. 218
Vácslav knížetem učiněn Stochov Podiven a obeslal k sobě své poručníky a vladyky i jiné zemany, oznámil jim, že jemu to možné není trpěti, aby se lidé tak hanebně měli puovodem jeho mateře vespolek mordovati. Byla jest také k tomu shromáždění povolána Drahomíra i Boleslav; Vácslav pak, stoje mezi jinými na síni paláce vyšehradského, řekl jest k své mateři: „Otec muoj dobré paměti Vratislav mne jest pořízením své vuole poslední dědicem zuostavil, lopotové, vladyky a zemané tito všickni sú mne za kníže volili. Ty, matko, seď a dosti měj na svém věně a já budu zemi spravovati. Obec všecka zkřikla jedním hlasem řkúc: „Tak míti chome, Vácslava za kníže míti chcme. Tu hned starší pojavše Vácslava na vyšehrad- ské stolici jej posadili, za kníže a pána vyhlásili všemu lidu. A jiní Boleslava do Boleslavi uvedli a té vší krajiny zálabské za pána a kníže vyhlá- sili, někteří pak Drahomíru do Stochova na její věno provodili. Kníže Vácslav, dřív než se vládyky a zemané rozjeli, hned své křesťan- ství přede všemi zjevně oznámil, pravě, že chce křesťany rozmnožovati v pražském kní- žetství, a ktož by se koli křtíti nechtěl, že má toho vůli, aby šel, kdekoli a kamkoli se jemu líbí; on, poněvadž jest sám křesťan, křesťany že chce míti v svém knížetství. Přitom hned rozkázal zase kostely, domy boží (kteréž mátě jeho zavřela, spáliti rozkázala i rozbořiti) opraviti. Kněží a žáky, kteréž byla rozehnala, kázal zase svolati a sám služby boží a svatých obětí velmi pilen byl, pšenici mlátil, oplatky pekl, víno tlačil a tak všecky věci k obětem připravoval, kněží v oděvy kostelní obláčel, při oltáři posluhování činil, žaltář pod paždí nosil a své služebníky žaltáři učil, bosýma no- hama nočního a zimního času chodil po koste- lech, své modlitby Pánu Bohu obětuje. Služeb- ník jeho Podiven, obuv na nohách maje, pro zimu jda za ním teskliv byl. Kníže Vácslav k němu pravil: „Stoupaj do mých šlápějí tu, kdež já kročím.“ Kterýž když to činil, ohříval se. 218
Strana 219
Léta sedmistého dvadcátého druhého Rozpomenuv se kníže Vácslav na dobré skutky své báby Lidmily i na to také, že jest ho ona najprv dobrým křesťanským obyčejuom učiti počala, shromáždiv kněží radil se s ními o to, že by chtěl vzíti tělo své milé babky a položiti je blízko od syna jejího Vratislava, otce svého. I radili jsú jemu, aby tak učinil. Posláni jsú bez meškání kněží, osoby duchovní, i někteří světští na Tetín, aby vuoli a žádost knížete svého vyplnili, a pojali s sebou kněze Pavla, muže velmi starého, někdy jejího kaplana, on aby ukázal, kde jest to tělo pochoval. Kterýž když ukázal místo, kopali sú a nalezli prkno, jímž truhla přikryta byla, již zetlelé a napoly shnilé. I řekli jsú: „Poněvadž již toto dřevo tak velmi zetlelo, mnohém více tělo, to jest již jistě zpráchnivělo,“ i chtěli jsú jeho tak nechati. Jímžto řekl kněz Pavel: „Jáť otevru a ohledám, a najdu-li toliko prach toho těla, pánu a knížeti mému přinesu a vuoli jeho vyplním.“ I otevře- vše nalezli jsú tělo celé a beze vší poškvrny, tvář toliko něco maličko se proměnila. I vzkřikli jsú všickni řkúce: „Budiž Pánu Bohu našemu z toho daru chvála na výsosti,“ a vyňavše tělo, položili jsú je na oltáři svaté panny Kateřiny a tu mši svatú slúžili a všickni se radovali. A po vykonání služby boží, vloživše tělo s truh- lou do korby, mezi dvěma koňmi nesli poctivě až do kostela svatého Matouše, kterýž byl někdy kázal málo před svou smrtí Spytihněv před branou hradčanskou postaviti. I pověděli jsú to knížeti svému, že jest tělo celé nalezeno a při- neseno již až do kostela svatého Matúše. Nazajtří pak vyšel kníže s kněžími a zástup veliký lidu křesťanského, a vzavše tělo s velikou poctivostí a náboženstvím, nesli jsú je s krásným zpívaním, jdúce před tím tělem. A kníže šel v černém oděvu, v své knížetské ozdobě najblíže za tělem a za ním vladykové, starší a jeho slu- žebníci, potom lid obecný až do kostela svatého Jiří, a to bylo desátý den měsíce listopadu. Přenesení svaté Lidmily 219
Léta sedmistého dvadcátého druhého Rozpomenuv se kníže Vácslav na dobré skutky své báby Lidmily i na to také, že jest ho ona najprv dobrým křesťanským obyčejuom učiti počala, shromáždiv kněží radil se s ními o to, že by chtěl vzíti tělo své milé babky a položiti je blízko od syna jejího Vratislava, otce svého. I radili jsú jemu, aby tak učinil. Posláni jsú bez meškání kněží, osoby duchovní, i někteří světští na Tetín, aby vuoli a žádost knížete svého vyplnili, a pojali s sebou kněze Pavla, muže velmi starého, někdy jejího kaplana, on aby ukázal, kde jest to tělo pochoval. Kterýž když ukázal místo, kopali sú a nalezli prkno, jímž truhla přikryta byla, již zetlelé a napoly shnilé. I řekli jsú: „Poněvadž již toto dřevo tak velmi zetlelo, mnohém více tělo, to jest již jistě zpráchnivělo,“ i chtěli jsú jeho tak nechati. Jímžto řekl kněz Pavel: „Jáť otevru a ohledám, a najdu-li toliko prach toho těla, pánu a knížeti mému přinesu a vuoli jeho vyplním.“ I otevře- vše nalezli jsú tělo celé a beze vší poškvrny, tvář toliko něco maličko se proměnila. I vzkřikli jsú všickni řkúce: „Budiž Pánu Bohu našemu z toho daru chvála na výsosti,“ a vyňavše tělo, položili jsú je na oltáři svaté panny Kateřiny a tu mši svatú slúžili a všickni se radovali. A po vykonání služby boží, vloživše tělo s truh- lou do korby, mezi dvěma koňmi nesli poctivě až do kostela svatého Matouše, kterýž byl někdy kázal málo před svou smrtí Spytihněv před branou hradčanskou postaviti. I pověděli jsú to knížeti svému, že jest tělo celé nalezeno a při- neseno již až do kostela svatého Matúše. Nazajtří pak vyšel kníže s kněžími a zástup veliký lidu křesťanského, a vzavše tělo s velikou poctivostí a náboženstvím, nesli jsú je s krásným zpívaním, jdúce před tím tělem. A kníže šel v černém oděvu, v své knížetské ozdobě najblíže za tělem a za ním vladykové, starší a jeho slu- žebníci, potom lid obecný až do kostela svatého Jiří, a to bylo desátý den měsíce listopadu. Přenesení svaté Lidmily 219
Strana 220
Těla mrtvá na hrobích Tu pak v kostele svatého Jiří slavné zpívaní o svatých mučedlnících bylo zpíváno; netoliko pak věrní, ale i pohané k tomu divadlu mnozí sú běželi. Kníže pak s kněžími o to se snesli, aby to tělo bylo odkryto a zjevně bez truhly ležalo. Vidúce je všickni pravili, že Pán Ježíš Kristus, pro jehož jméno svaté trpěla smrt ukrutnú, zachoval tělo její od porušení, mnozí pak z pohanuov, ten div vidúce, uvěřili sú v Pána Ježíše a tu hned křest svatý přijali a modly němé opovrhše živému Bohu Pánu Ježíšovi slúžili. A tak tu jest tělo její svaté (jakož i dodnes leží) poctivě od vnuka jejího pochováno. Tu pak na tom krchově na Tetíně, kdež její svaté tělo najprv bylo pohřbeno, od té chvíle až do dnešního dne žádný pohřben býti nemůž, neb kohožkoli starého neb mladého i dítě tu do hrobu vloží, nazajtří ráno jej na hrobě ležeti najdú. A to jest jistě a v pravdě tak, neb i já, kterýž toto píši, byl sem těch kosteluov tetín- ských šest let v držení a od lidí víry hodných toho sem jistú vzal zprávu, neb se to častokrát i nedávno přihodilo. Od toho krchova a kostela svaté panny Kateřiny jest kostel svatého Micha- la archanděla míně než za půl honův vzdálí a tu se všickni Tetínští obecně a pokojně pohře- bují. Léta devietistého dvadcátého třetího Císař Jindřich znamenav, že se k smrti přibli- žuje, obeslal k sobě mnohé pány a knížata do Řezna, chtě s ními něco o obecné dobré roz- mluviti. Obeslán jest byl také k tomu sjezdu i Vácslav, kníže český neb pražský, a tu přivítán a přijat od císaře s nemalú poctivostí. A tu při tom sjezdu rokováno bylo o císaře budúcího a císař žádal knížat a pánuov, aby po jeho smrti císařem byl Otta, syn jeho najstarší, jakož pak i tak se stalo; a to rokování mezi císařem a knížaty trvalo za čtyřmezcítma dní. 220
Těla mrtvá na hrobích Tu pak v kostele svatého Jiří slavné zpívaní o svatých mučedlnících bylo zpíváno; netoliko pak věrní, ale i pohané k tomu divadlu mnozí sú běželi. Kníže pak s kněžími o to se snesli, aby to tělo bylo odkryto a zjevně bez truhly ležalo. Vidúce je všickni pravili, že Pán Ježíš Kristus, pro jehož jméno svaté trpěla smrt ukrutnú, zachoval tělo její od porušení, mnozí pak z pohanuov, ten div vidúce, uvěřili sú v Pána Ježíše a tu hned křest svatý přijali a modly němé opovrhše živému Bohu Pánu Ježíšovi slúžili. A tak tu jest tělo její svaté (jakož i dodnes leží) poctivě od vnuka jejího pochováno. Tu pak na tom krchově na Tetíně, kdež její svaté tělo najprv bylo pohřbeno, od té chvíle až do dnešního dne žádný pohřben býti nemůž, neb kohožkoli starého neb mladého i dítě tu do hrobu vloží, nazajtří ráno jej na hrobě ležeti najdú. A to jest jistě a v pravdě tak, neb i já, kterýž toto píši, byl sem těch kosteluov tetín- ských šest let v držení a od lidí víry hodných toho sem jistú vzal zprávu, neb se to častokrát i nedávno přihodilo. Od toho krchova a kostela svaté panny Kateřiny jest kostel svatého Micha- la archanděla míně než za půl honův vzdálí a tu se všickni Tetínští obecně a pokojně pohře- bují. Léta devietistého dvadcátého třetího Císař Jindřich znamenav, že se k smrti přibli- žuje, obeslal k sobě mnohé pány a knížata do Řezna, chtě s ními něco o obecné dobré roz- mluviti. Obeslán jest byl také k tomu sjezdu i Vácslav, kníže český neb pražský, a tu přivítán a přijat od císaře s nemalú poctivostí. A tu při tom sjezdu rokováno bylo o císaře budúcího a císař žádal knížat a pánuov, aby po jeho smrti císařem byl Otta, syn jeho najstarší, jakož pak i tak se stalo; a to rokování mezi císařem a knížaty trvalo za čtyřmezcítma dní. 220
Strana 221
A tu císař na každý den sedal v své císařské přípravě na stolici a knížata okolo něho v svém pořádku, jeden každý jakž náleželo na svém místě. I přihodilo se dne jednoho, že kníže Vácslav celú tu noc předešlú chodě po koste- léch obmeškal se tak, že svých hodin a modli- teb, kterýž měl obyčej na každý den činiti, dlúho nevykonal a tak prodlil do rady přijíti, až císař již se byl na stolici posadil a z knížat též již každý na svém místě seděl, a tak jednání pro nepřítomnost knížete českého se prodlévalo. Císař o to se velmi hněval; přikázal pod svú milostí všem knížatům, aby žádný proti Vácsla- vovi, knížeti českému, nevstával ani kterakého znamení poctivosti aby jemu nečinil pod uvaro- vání hněvu císařského. A tu hned sú začali věci obecné jednati. Toť kníže české otevřev dvéře vstúpí na palác a stojí a císař rychle vstav z své stolice císařské jde proti němu a přistúpiv k němu, velmi nízko se před ním uklonil a pojav jej na své stolici posadil a sám sedl níže. A tu jest v té radě ro- kováno bylo o věci k císařství náležité pořád až do hodiny nešporní. A opět ráno sešli sú se k císaři jako prvé knížata a kníže Vácslav prodlil. I otázali sú se císaře knížata, proč by včíra tak těžkú zápověd jim o českém knížeti učinil a sám že jest jemu velikú učinil poctivost. I řekl císař: „Snad ste vy neviděli, ale já sem viďal, že Vácslav kníže jda do dveří měl jest kříž zlatý velmi se stkvúcí na svém čele a dva andělé jej vedli, jdúce okolo něho. A když se on zastavil, z andělův těch dvú každý zdvih prst mně hrozil; nesměl sem toho jinak učiniti, než jej na svém místě posaditi. A z toho sem jistě poznal, že jest to člověk svatý.“ Hned toho dne pozval císař knížete Vácslava k svému obědu a při stole na svém jej posadil místě. A když bylo po obědě, uvedl jej císař do svého příbytku mezi své klenoty a snažně jeho prosil, aby před Pánem Bohem i před lidmi byl jeho přítelem; přitom jeho žádal a prosil, aby z těch klenotuov jeho vzal sobě, cožkoli chce, ale Císař Vácslava na svém místě posadil 221
A tu císař na každý den sedal v své císařské přípravě na stolici a knížata okolo něho v svém pořádku, jeden každý jakž náleželo na svém místě. I přihodilo se dne jednoho, že kníže Vácslav celú tu noc předešlú chodě po koste- léch obmeškal se tak, že svých hodin a modli- teb, kterýž měl obyčej na každý den činiti, dlúho nevykonal a tak prodlil do rady přijíti, až císař již se byl na stolici posadil a z knížat též již každý na svém místě seděl, a tak jednání pro nepřítomnost knížete českého se prodlévalo. Císař o to se velmi hněval; přikázal pod svú milostí všem knížatům, aby žádný proti Vácsla- vovi, knížeti českému, nevstával ani kterakého znamení poctivosti aby jemu nečinil pod uvaro- vání hněvu císařského. A tu hned sú začali věci obecné jednati. Toť kníže české otevřev dvéře vstúpí na palác a stojí a císař rychle vstav z své stolice císařské jde proti němu a přistúpiv k němu, velmi nízko se před ním uklonil a pojav jej na své stolici posadil a sám sedl níže. A tu jest v té radě ro- kováno bylo o věci k císařství náležité pořád až do hodiny nešporní. A opět ráno sešli sú se k císaři jako prvé knížata a kníže Vácslav prodlil. I otázali sú se císaře knížata, proč by včíra tak těžkú zápověd jim o českém knížeti učinil a sám že jest jemu velikú učinil poctivost. I řekl císař: „Snad ste vy neviděli, ale já sem viďal, že Vácslav kníže jda do dveří měl jest kříž zlatý velmi se stkvúcí na svém čele a dva andělé jej vedli, jdúce okolo něho. A když se on zastavil, z andělův těch dvú každý zdvih prst mně hrozil; nesměl sem toho jinak učiniti, než jej na svém místě posaditi. A z toho sem jistě poznal, že jest to člověk svatý.“ Hned toho dne pozval císař knížete Vácslava k svému obědu a při stole na svém jej posadil místě. A když bylo po obědě, uvedl jej císař do svého příbytku mezi své klenoty a snažně jeho prosil, aby před Pánem Bohem i před lidmi byl jeho přítelem; přitom jeho žádal a prosil, aby z těch klenotuov jeho vzal sobě, cožkoli chce, ale Císař Vácslava na svém místě posadil 221
Strana 222
Ruka svatého Víta Kostel pražský posvěcen on pravil, že zlata a stříbra nepotřebuje. Tu císař velikými jej k tomu nutil prosbami, aby něco aspoň pro památku (na to potom vzhlédaje, aby jej císaře měl v své paměti) sobě vzal. I uzřel kníže Vácslav mezi jinými klenoty v stříbře svatého Víta mučedlníka ruku i žádal jest za ni císaře. A císař s velikú ochotností vzav jí políbil a knížeti hned do jeho rukú dal; kníže to od něho s vděčností přijal. A třetího dne rozžehnal se s císařem a s knížaty, do Čech se obrátil, a jakž rychle do Prahy přijel, hned kázal kostel krásný založiti a v něm hrob vysoký učiniti a tu jest položil poctivě ruku svatého Víta. A hned poslal listy své a posly věrné k Wolfgankovi, biskupu řezenskému, aby k němu přijel a kostel založený a postavený k poctivosti Pánu Bohu a svatému Vítu posvětil. Biskup toho učiniti nemeškal, ale hned se s týmiž posly do Prahy přijel a od knížete Vácslava velmi milostivě přivítán a ctěn. I prosil jest kníže s velikým náboženstvím biskupa, aby toho kostela svými modlitbami vedlé řádu křesťanského posvětil. I řekl biskup: „Nepros, milý kníže, však já to musím učiniti, neb sem u vidění nočním ten kostel viděl od Pána Boha mého požehnaný a posvěcený, a řekl ke mně Pán Buoh: „Jediž tam do Prahy a dokonajž mé požehnání, neb ten kostel blahoslaveného Víta bude vší české země hlava a biskupství a v budúcím času i arcibiskupství.““ A tak jest ten kostel posvěcen od svatého Wolfganka. 222
Ruka svatého Víta Kostel pražský posvěcen on pravil, že zlata a stříbra nepotřebuje. Tu císař velikými jej k tomu nutil prosbami, aby něco aspoň pro památku (na to potom vzhlédaje, aby jej císaře měl v své paměti) sobě vzal. I uzřel kníže Vácslav mezi jinými klenoty v stříbře svatého Víta mučedlníka ruku i žádal jest za ni císaře. A císař s velikú ochotností vzav jí políbil a knížeti hned do jeho rukú dal; kníže to od něho s vděčností přijal. A třetího dne rozžehnal se s císařem a s knížaty, do Čech se obrátil, a jakž rychle do Prahy přijel, hned kázal kostel krásný založiti a v něm hrob vysoký učiniti a tu jest položil poctivě ruku svatého Víta. A hned poslal listy své a posly věrné k Wolfgankovi, biskupu řezenskému, aby k němu přijel a kostel založený a postavený k poctivosti Pánu Bohu a svatému Vítu posvětil. Biskup toho učiniti nemeškal, ale hned se s týmiž posly do Prahy přijel a od knížete Vácslava velmi milostivě přivítán a ctěn. I prosil jest kníže s velikým náboženstvím biskupa, aby toho kostela svými modlitbami vedlé řádu křesťanského posvětil. I řekl biskup: „Nepros, milý kníže, však já to musím učiniti, neb sem u vidění nočním ten kostel viděl od Pána Boha mého požehnaný a posvěcený, a řekl ke mně Pán Buoh: „Jediž tam do Prahy a dokonajž mé požehnání, neb ten kostel blahoslaveného Víta bude vší české země hlava a biskupství a v budúcím času i arcibiskupství.““ A tak jest ten kostel posvěcen od svatého Wolfganka. 222
Strana 223
Léta devietistého dvadcátého čtvrtého Vidúci ukrutná Drahomíra, že se její moc umenšuje a křesťané že se velmi skrze syna jejího Vácslava rozmnožují, počala lstivé úkla- dy o něm jednati, chtieci jej o jeho život při- praviti. Času jednoho přijela do příbytku někdy manžela svého Vratislava, jenž byl na nižším hradě, a nalezši tu Vácslava, syna svého, velmi přátelsky s ním rozmlúvala, víru křesťanskú nad obyčej vychvalujíc, že se ráda chce dáti pokřtiti, pravila, a majíci s sebú lahvici Vlasti- ným obyčejem připraveného traňku a kouzedl- ného, toho nápoje častokrát synu svému ku pití podávala. Ale on plný jsa Ducha svatého jí jest odpověděl: „Znám to, že si ty mne na svět tento vyvedla a že chceš také mne z světa svésti. Ještě čas nepřišel, aby se tvá vuole vy- plnila, odejdiž v pokoji.“ Kteráž rozhněvavši se naň poslala své věrné posly pohany, kteréž při sobě měla, k Boleslavovi, synu svému, aby nikterakž nedopouštěl živu býti Vácslavovi, bratru svému, ale jakž může, aby jej z světa sprovodil. A v tom rozhněvání velikú a prokletú přísahu učinila, že hned pojede k hrobu otce svého a bohům tu že chce obět vzácnú učiniti a s jich pomocí všecky křesťany že chce dáti 223
Léta devietistého dvadcátého čtvrtého Vidúci ukrutná Drahomíra, že se její moc umenšuje a křesťané že se velmi skrze syna jejího Vácslava rozmnožují, počala lstivé úkla- dy o něm jednati, chtieci jej o jeho život při- praviti. Času jednoho přijela do příbytku někdy manžela svého Vratislava, jenž byl na nižším hradě, a nalezši tu Vácslava, syna svého, velmi přátelsky s ním rozmlúvala, víru křesťanskú nad obyčej vychvalujíc, že se ráda chce dáti pokřtiti, pravila, a majíci s sebú lahvici Vlasti- ným obyčejem připraveného traňku a kouzedl- ného, toho nápoje častokrát synu svému ku pití podávala. Ale on plný jsa Ducha svatého jí jest odpověděl: „Znám to, že si ty mne na svět tento vyvedla a že chceš také mne z světa svésti. Ještě čas nepřišel, aby se tvá vuole vy- plnila, odejdiž v pokoji.“ Kteráž rozhněvavši se naň poslala své věrné posly pohany, kteréž při sobě měla, k Boleslavovi, synu svému, aby nikterakž nedopouštěl živu býti Vácslavovi, bratru svému, ale jakž může, aby jej z světa sprovodil. A v tom rozhněvání velikú a prokletú přísahu učinila, že hned pojede k hrobu otce svého a bohům tu že chce obět vzácnú učiniti a s jich pomocí všecky křesťany že chce dáti 223
Strana 224
Propadla se zmordovati. A vsedši na svuoj vuoz formanu svému (jenž velmi nábožný křesťan byl) kázala se do Lucka vézti. A když od svatého Víta k Pohořalé vsi jeli, na té cestě stál kostel svatého Matúše a jeden kněz v něm mši svatú slúžil a k pozdvihání těla božího se strojil; forman kněžnin, že křesťan byl, zvonček v kostele uslyšav z koně skočil a položil bič na zemi, do kostela vběhl a rychle poklekl na kolena. To vidúci zlořečená pohanka, nadmíru hanebně zlořečiti počala a prokletým jazykem lála, tak až hlas její se v tom kostele rozhlašoval. Forman po pozdvihání z kostela vykročil, toť země se hrozně otevřela a vůz ten i s koňmi i s tou zlořečenou Drahomírou v se požřela. Vtom z té propasti ukázal se dajm a oheň a smrad nesnesitedlný vyšel, toť země ta rychle se zase zavřela. Bič toliko formanuov tu zuostal na zemi, kterýž vzav poklekl na kolena, Pánu Bohu děkoval, že jest jeho od té náhlé smrti zachoval. Kněz když mši dokonal a z koste- la vyšel, tu jest s jinými křesťany divný křik a hrozný hlas pod zemí v té jámě slyšal. Kteráž potom byla za dlouhý čas plotem opletená a kdožkoli zúmyslně přes ten plot na to zloře- čené místo všel, zlořečenství toho vždycky toho dne bylo na něm nějaké znamení ukázáno, aneb jakž někteří chtí, že jest ten den nějakú hanbu světskú trpěl. Toho času přišly jsú lživé noviny do Boleslavi k Boleslavovi knížeti, kterak by Vácslav, kníže pražský, úkladně kázal svou a jeho máteř zamordovati a do nějaké hluboké (kteruož udělati kázal) jámy s vozem i s koňmi vmetati a tam jí zasypati. Boleslav těm řečem u sebe místo dav, slíbil toho účiňku nad svým bratrem pomstiti. Léta devietistého dvadcátého pátého Kníže Vácslav, již maje pokoj před svú mateří, počal domy boží rozmnožovati a službu 224
Propadla se zmordovati. A vsedši na svuoj vuoz formanu svému (jenž velmi nábožný křesťan byl) kázala se do Lucka vézti. A když od svatého Víta k Pohořalé vsi jeli, na té cestě stál kostel svatého Matúše a jeden kněz v něm mši svatú slúžil a k pozdvihání těla božího se strojil; forman kněžnin, že křesťan byl, zvonček v kostele uslyšav z koně skočil a položil bič na zemi, do kostela vběhl a rychle poklekl na kolena. To vidúci zlořečená pohanka, nadmíru hanebně zlořečiti počala a prokletým jazykem lála, tak až hlas její se v tom kostele rozhlašoval. Forman po pozdvihání z kostela vykročil, toť země se hrozně otevřela a vůz ten i s koňmi i s tou zlořečenou Drahomírou v se požřela. Vtom z té propasti ukázal se dajm a oheň a smrad nesnesitedlný vyšel, toť země ta rychle se zase zavřela. Bič toliko formanuov tu zuostal na zemi, kterýž vzav poklekl na kolena, Pánu Bohu děkoval, že jest jeho od té náhlé smrti zachoval. Kněz když mši dokonal a z koste- la vyšel, tu jest s jinými křesťany divný křik a hrozný hlas pod zemí v té jámě slyšal. Kteráž potom byla za dlouhý čas plotem opletená a kdožkoli zúmyslně přes ten plot na to zloře- čené místo všel, zlořečenství toho vždycky toho dne bylo na něm nějaké znamení ukázáno, aneb jakž někteří chtí, že jest ten den nějakú hanbu světskú trpěl. Toho času přišly jsú lživé noviny do Boleslavi k Boleslavovi knížeti, kterak by Vácslav, kníže pražský, úkladně kázal svou a jeho máteř zamordovati a do nějaké hluboké (kteruož udělati kázal) jámy s vozem i s koňmi vmetati a tam jí zasypati. Boleslav těm řečem u sebe místo dav, slíbil toho účiňku nad svým bratrem pomstiti. Léta devietistého dvadcátého pátého Kníže Vácslav, již maje pokoj před svú mateří, počal domy boží rozmnožovati a službu 224
Strana 225
boží slavně vésti. Šatlavy a žaláře všecky chtěl zrušiti, šibenice kázal posekati, soudcuom, aby soudy spravedlivé činili, přísně přikazoval, o to vždycky najvětší péči měl, aby žádná ne- vinná krev v knížetství jeho nebyla vylita, a tak všecky tiché a pokojné měl do sebe obyčeje. Vida jej Drzslav, syn někdy Mstiboje, knížete kouřimského, též kníže kouřimský, jenž prvé Zlicko slúlo, tak pokojného a tichého, i počal své knížetství kouřimské rozšiřovati a přes meze dřív vyměřené a příkopy vymetané daleko sahati. Kníže Vácslav k němu poslal, prose jeho, aby toho nečinil. I vzkázal jemu Drzslav a řka: „Povězte tomu pletinohovi, ať on hledí na své kníhy, a já zatím jeho knížetství sobě pod- máním.“ A vtom ihned počal velmi násilně zidomiřského dvoru dobývati. Kníže Vácslav, ač byl tich, hned kázal svým všem pohotově býti, pravě, že chce svého knížetství brániti, a pojav lidu sedm set, sám životně bral se s ními na obranu zidomiřského dvoru. Drzslav to uslyšav, také mnoho lidu z svého knížetství sebral a hned s tím lidem upřímo táhl proti knížeti pražskému. Uhlédav to kníže Vácslav, řekl k těm, kteříž okolo něho byli: „O, jaké tuto bude krve prolití a lidí těchto pro jeho nezbedné srdce zahynutí! Jeďte rychle a po- vězte jemu, ať lidu svého i mého nedává v za- hynutí. Ale poněvadž mu se mého knížetství tak velmi chce, nechť se se mnou o ně sám osob- ně tepe a přemůže-li mne, obojím knížetstvím vládnúti bude. Pakli já boží pomocí nad ním zvítězím, také knížetství jeho sobě osobě jím vládnúti budu.“ Když to Drslavovi oznámeno bylo, velmi se ulekl, ale však, ač nerád, dal jest k tomu své povolení. A tak skrze posly smluvili, aby žádnému z ních jeho lidé nepo- máhali. I sjeli sú se lid obojí proti vsi, kteráž slove Hruškoklaty; jedni od druhých tak daleko, jako by mohl z lučiště dostřeliti, se položili. Toť na svém krásném koni v krásném odění vyjede kníže Vácslav bez meškání, také z svých vytočí se krásně ozdobený Drzslav. A dřív než Kníže kouřimské 225
boží slavně vésti. Šatlavy a žaláře všecky chtěl zrušiti, šibenice kázal posekati, soudcuom, aby soudy spravedlivé činili, přísně přikazoval, o to vždycky najvětší péči měl, aby žádná ne- vinná krev v knížetství jeho nebyla vylita, a tak všecky tiché a pokojné měl do sebe obyčeje. Vida jej Drzslav, syn někdy Mstiboje, knížete kouřimského, též kníže kouřimský, jenž prvé Zlicko slúlo, tak pokojného a tichého, i počal své knížetství kouřimské rozšiřovati a přes meze dřív vyměřené a příkopy vymetané daleko sahati. Kníže Vácslav k němu poslal, prose jeho, aby toho nečinil. I vzkázal jemu Drzslav a řka: „Povězte tomu pletinohovi, ať on hledí na své kníhy, a já zatím jeho knížetství sobě pod- máním.“ A vtom ihned počal velmi násilně zidomiřského dvoru dobývati. Kníže Vácslav, ač byl tich, hned kázal svým všem pohotově býti, pravě, že chce svého knížetství brániti, a pojav lidu sedm set, sám životně bral se s ními na obranu zidomiřského dvoru. Drzslav to uslyšav, také mnoho lidu z svého knížetství sebral a hned s tím lidem upřímo táhl proti knížeti pražskému. Uhlédav to kníže Vácslav, řekl k těm, kteříž okolo něho byli: „O, jaké tuto bude krve prolití a lidí těchto pro jeho nezbedné srdce zahynutí! Jeďte rychle a po- vězte jemu, ať lidu svého i mého nedává v za- hynutí. Ale poněvadž mu se mého knížetství tak velmi chce, nechť se se mnou o ně sám osob- ně tepe a přemůže-li mne, obojím knížetstvím vládnúti bude. Pakli já boží pomocí nad ním zvítězím, také knížetství jeho sobě osobě jím vládnúti budu.“ Když to Drslavovi oznámeno bylo, velmi se ulekl, ale však, ač nerád, dal jest k tomu své povolení. A tak skrze posly smluvili, aby žádnému z ních jeho lidé nepo- máhali. I sjeli sú se lid obojí proti vsi, kteráž slove Hruškoklaty; jedni od druhých tak daleko, jako by mohl z lučiště dostřeliti, se položili. Toť na svém krásném koni v krásném odění vyjede kníže Vácslav bez meškání, také z svých vytočí se krásně ozdobený Drzslav. A dřív než Kníže kouřimské 225
Strana 226
Vácslava dojel, až rychle skočil z svého koně a klekl na svá kolena před ním, meč svuoj vyňav nahý na zemi položil, řka: „Buď milostiv služebníku svému, muži svatý, život můj v tvých rukú jest, zachovaj mi život, vezmi mé kní- žetství a mne učiň jedním z menších svých služebníkuov! To slyše kníže Vácslav jemu odpověděl: „Bratře muoj, z této milosti ne mně, ale Pánu nebeskému děkuj, své knížetství sobě měj a mého mně v pokoji nechaj.“ Lid pražský se domuov navrátil, Drzslavuov se také do Kouřimska obrátil. Drzslav s Vácslavem jeli spolu do Zidomíře a tu se do konce o všecko smluvili, tak aby nebývali nikdá proti sobě. Kníže Vácslav Drzslava, tu tajně s ním roz- mlúvaje, u víře napravil, takže se s svým se vším lidem slíbil pokřtiti, jakož jest potom tak učinil. Když se pak Drzslav do kouřimského navrátil knížetství, ptali jsú se jeho zemané, proč jest se tak lehce poddal knížeti pražskému. I odpověděl jím: „Jakž jsem vyjel z mého houfu proti němu, tak ruce mé i nohy byly svázaný, neb jsem se velmi ulekl, vida kříž zlatý na jeho čele a dva muží jako svaté postavy, ani jej vedú z obou strán držíce. Velikou od ních hrů- zou přinucen jsa musil sem se před ním po- kořiti.“ Léta devietistého dvadcátého šestého Kostel svatého Antonína Kníže Vácslav kázal duom jeden veliký u Šá- recké brány postaviti a při něm kostel ve jméno svatého Antonína a do toho domu všecky sirot- ky chudé kázal uvésti a z knížecí kuchyně jim pokrmy dávati. Neb jest Vácslav ženy neměl, i měl jest ty sirotky za syny a dcery a od chudých pohanuov kázal děti kupovati, dal je křtíti a tak víru křesťanskú snažně rozmnožoval. Ale bratr jeho Boleslav, což on dobrého činil, všemu tomu byl na odpor a skrze ponukání zlých pohanův, den ode dne vždycky o jeho smrt smajšleje, příčiny k tomu hledal. 226
Vácslava dojel, až rychle skočil z svého koně a klekl na svá kolena před ním, meč svuoj vyňav nahý na zemi položil, řka: „Buď milostiv služebníku svému, muži svatý, život můj v tvých rukú jest, zachovaj mi život, vezmi mé kní- žetství a mne učiň jedním z menších svých služebníkuov! To slyše kníže Vácslav jemu odpověděl: „Bratře muoj, z této milosti ne mně, ale Pánu nebeskému děkuj, své knížetství sobě měj a mého mně v pokoji nechaj.“ Lid pražský se domuov navrátil, Drzslavuov se také do Kouřimska obrátil. Drzslav s Vácslavem jeli spolu do Zidomíře a tu se do konce o všecko smluvili, tak aby nebývali nikdá proti sobě. Kníže Vácslav Drzslava, tu tajně s ním roz- mlúvaje, u víře napravil, takže se s svým se vším lidem slíbil pokřtiti, jakož jest potom tak učinil. Když se pak Drzslav do kouřimského navrátil knížetství, ptali jsú se jeho zemané, proč jest se tak lehce poddal knížeti pražskému. I odpověděl jím: „Jakž jsem vyjel z mého houfu proti němu, tak ruce mé i nohy byly svázaný, neb jsem se velmi ulekl, vida kříž zlatý na jeho čele a dva muží jako svaté postavy, ani jej vedú z obou strán držíce. Velikou od ních hrů- zou přinucen jsa musil sem se před ním po- kořiti.“ Léta devietistého dvadcátého šestého Kostel svatého Antonína Kníže Vácslav kázal duom jeden veliký u Šá- recké brány postaviti a při něm kostel ve jméno svatého Antonína a do toho domu všecky sirot- ky chudé kázal uvésti a z knížecí kuchyně jim pokrmy dávati. Neb jest Vácslav ženy neměl, i měl jest ty sirotky za syny a dcery a od chudých pohanuov kázal děti kupovati, dal je křtíti a tak víru křesťanskú snažně rozmnožoval. Ale bratr jeho Boleslav, což on dobrého činil, všemu tomu byl na odpor a skrze ponukání zlých pohanův, den ode dne vždycky o jeho smrt smajšleje, příčiny k tomu hledal. 226
Strana 227
Roku toho v krajinách východních mezi křesťany veliké byly války a mnohá krve prolití, a zvláště mezi Řeky a Bulgary, neb Simeon, král bulgarský, Řekům činil veliké škody. Ale Romanus, císař řecký, jenž byl muž velmi milostivý, chtě takové krve prolévání přetrhnúti a pokoj způsobiti, poslal své orátory k Simeo- novi, kteříž tak jednali, že dcera Krištofova, syna jeho, jménem Irene (aneb jakž Liutheran- dus v knihách svých třetích v kapitole deváté píše, že by ji na ten čas Irene jméno dáno bylo) usnúbena byla Petrovi, synu Simeonovu, krále bulgarského, za manželku, a tak že sú ty nevole přetrženy. Léta devietistého dvadcátého sedmého Vácslav, kníže český, měl velikú o to pilnost, aby apoštoluov a jiných svatých jména v jeho knížetství rozhlášena byla. I rozkázal jest s povolením najvyššího biskupa křesťanského, na ten čas Jana Desátého, kostel slavný k pocti- vosti svatému Petrovi a Pavlovi apoštoluom postaviti blízko řeky Vhltavy nad městem pražským. A hned toho roku poslal druhé posly k témuž římskému biskupu, žádaje, aby tomu kostelu milost učinil: kdož by koli na pút pro svých hříchuov odpuštění do Říma jíti nemohl, aby přijda do toho kostela a milosti hledaje, aby jí mohl naleznúti a svých míti hříchuov odpuštění tak jako v kostele svatého Petra v Římě. To když jest skrze listy obdržal, tomu kostelu dal jméno kostel svatého Petra v Římě. A ten kostel byl postaven nedaleko řeky Vhltavy nad městem pražským, tu kdež nyní voda teče z Nového Města pražského do řeky na západ slunce, mezi struhami, a také někteří říkali svatého Petra Na strouze a nyní slove V jir- chářích. Druhý kázal postaviti k poctivosti Bohu a svatému Vavřinci, mučedlníku božímu, v Starém Městě pražském, tu kdež nyní jest klášter svaté Anny, a tu ustanovil kněze jedno- Kostel svatého Petra Na strouze Kostel svatého Vavřince 227
Roku toho v krajinách východních mezi křesťany veliké byly války a mnohá krve prolití, a zvláště mezi Řeky a Bulgary, neb Simeon, král bulgarský, Řekům činil veliké škody. Ale Romanus, císař řecký, jenž byl muž velmi milostivý, chtě takové krve prolévání přetrhnúti a pokoj způsobiti, poslal své orátory k Simeo- novi, kteříž tak jednali, že dcera Krištofova, syna jeho, jménem Irene (aneb jakž Liutheran- dus v knihách svých třetích v kapitole deváté píše, že by ji na ten čas Irene jméno dáno bylo) usnúbena byla Petrovi, synu Simeonovu, krále bulgarského, za manželku, a tak že sú ty nevole přetrženy. Léta devietistého dvadcátého sedmého Vácslav, kníže český, měl velikú o to pilnost, aby apoštoluov a jiných svatých jména v jeho knížetství rozhlášena byla. I rozkázal jest s povolením najvyššího biskupa křesťanského, na ten čas Jana Desátého, kostel slavný k pocti- vosti svatému Petrovi a Pavlovi apoštoluom postaviti blízko řeky Vhltavy nad městem pražským. A hned toho roku poslal druhé posly k témuž římskému biskupu, žádaje, aby tomu kostelu milost učinil: kdož by koli na pút pro svých hříchuov odpuštění do Říma jíti nemohl, aby přijda do toho kostela a milosti hledaje, aby jí mohl naleznúti a svých míti hříchuov odpuštění tak jako v kostele svatého Petra v Římě. To když jest skrze listy obdržal, tomu kostelu dal jméno kostel svatého Petra v Římě. A ten kostel byl postaven nedaleko řeky Vhltavy nad městem pražským, tu kdež nyní voda teče z Nového Města pražského do řeky na západ slunce, mezi struhami, a také někteří říkali svatého Petra Na strouze a nyní slove V jir- chářích. Druhý kázal postaviti k poctivosti Bohu a svatému Vavřinci, mučedlníku božímu, v Starém Městě pražském, tu kdež nyní jest klášter svaté Anny, a tu ustanovil kněze jedno- Kostel svatého Petra Na strouze Kostel svatého Vavřince 227
Strana 228
ho, jemuž bylo jméno Letomil, aby tu za kníže i za všecken lid jeho Pánu Bohu na každý den prosebné i posvátné oběti obětoval a hněv boží krotil. Léta devietistého dvadcátého osmého Kostel svatých Kozmy a Damiana Kostel svatého Michala Navrátili sú se poslové knížete pražského z Říma a jemu od Jana, najvyššího biskupa, listy a na nich mnohé milosti přinesli, kteréž on přijav s poctivostí, pilně se na nich vyptával o nábo- ženství římským a o řádu při poctivosti Pánu Bohu a svatým jeho. Kteříž když sú jemu mnoho pravili o tom, všecko to rád vděčně a milostivě slyšal. A ptal se jich, kterého sú času byli v Římě; i řekli jemu: „Ctyřmezcítmý den měsíce září tam sme přijeli a třetího dne velikú sme a slav- nú poctivost Pánu Bohu činiti viděli v kostele dvou mučedlníkuov, svatého Kozmy a svatého Damiana. Neb ti někdy byvše lékaři, lidská i hovadská těla hojili a za to žádné časné ne- chtěli bráti záplaty a mnohých pohanuov duše, obrátivše je na víru křesťanskú, k spasení při- vedli a skrze to své životy složili a najvíce pro jméno Pána Ježíše. A toho dne byla jest jich smrt pamatována. Opět třetího dne potom byli sme v kostele svatého Michala archanděla a tu toho dne na sto aneb více mší svatých a obětí Pánu Bohu k poctivosti a anděluom jeho uči- něno bylo. To slyše kníže Vácslav zaplakal a řka: „Dajž to milý Pán Buoh, aby muoj také den mezi těmi svatými počten byl a v tomto knížetství aby tak hojné služby Pánu Bohu k poctivosti a sva- tým jeho aby činěny byly jako v Římě.“ A od- šed hned kázal kostel jeden mezi Prahou a Vy- šehradem na vysoké skále k poctivosti Pánu Bohu a ve jméno svatých jeho Kozmy a Damia- na postaviti, a to s velikou pilností, takže jest ve čtyřidcíti dnech dokonán. Druhý také kázal hned založiti a pilně stavěti pod Petřínem proti Pohořelici ve jméno svatého Michala archandě- 228
ho, jemuž bylo jméno Letomil, aby tu za kníže i za všecken lid jeho Pánu Bohu na každý den prosebné i posvátné oběti obětoval a hněv boží krotil. Léta devietistého dvadcátého osmého Kostel svatých Kozmy a Damiana Kostel svatého Michala Navrátili sú se poslové knížete pražského z Říma a jemu od Jana, najvyššího biskupa, listy a na nich mnohé milosti přinesli, kteréž on přijav s poctivostí, pilně se na nich vyptával o nábo- ženství římským a o řádu při poctivosti Pánu Bohu a svatým jeho. Kteříž když sú jemu mnoho pravili o tom, všecko to rád vděčně a milostivě slyšal. A ptal se jich, kterého sú času byli v Římě; i řekli jemu: „Ctyřmezcítmý den měsíce září tam sme přijeli a třetího dne velikú sme a slav- nú poctivost Pánu Bohu činiti viděli v kostele dvou mučedlníkuov, svatého Kozmy a svatého Damiana. Neb ti někdy byvše lékaři, lidská i hovadská těla hojili a za to žádné časné ne- chtěli bráti záplaty a mnohých pohanuov duše, obrátivše je na víru křesťanskú, k spasení při- vedli a skrze to své životy složili a najvíce pro jméno Pána Ježíše. A toho dne byla jest jich smrt pamatována. Opět třetího dne potom byli sme v kostele svatého Michala archanděla a tu toho dne na sto aneb více mší svatých a obětí Pánu Bohu k poctivosti a anděluom jeho uči- něno bylo. To slyše kníže Vácslav zaplakal a řka: „Dajž to milý Pán Buoh, aby muoj také den mezi těmi svatými počten byl a v tomto knížetství aby tak hojné služby Pánu Bohu k poctivosti a sva- tým jeho aby činěny byly jako v Římě.“ A od- šed hned kázal kostel jeden mezi Prahou a Vy- šehradem na vysoké skále k poctivosti Pánu Bohu a ve jméno svatých jeho Kozmy a Damia- na postaviti, a to s velikou pilností, takže jest ve čtyřidcíti dnech dokonán. Druhý také kázal hned založiti a pilně stavěti pod Petřínem proti Pohořelici ve jméno svatého Michala archandě- 228
Strana 229
la. Ten když byl dokonán, kníže všed do něho knězi Radoslavovi jej k opatrování poručil a sám kníže častokrát nočním časem s služební- kem svým Podivínem do něho přicházeje Pánu Bohu se modlil a svatého Michala, aby po vy- konání jeho života duši jeho před Pánem Bo- hem obětoval, snážně prosil. Léta devietistého dvadcátého devátého Kníže Vácslav, nechtěje svého náboženství umenšiti, ale více rozmnožiti, bratra svého Bo- leslava napomínal, poněvadž jest křesťan, aby byl dobrý křesťan a milostivý. A to jestliže uči- ní a tu svú ukrutnost, kterúž má obyčej nad svými poddanými provozovati, promění v mi- lostivost, že jemu chce svého knížetství pražské- ho postúpiti, a klášter dada postaviti, tu že chce pod kápí Pánu Bohu se kořiti a jemu až do své smrti tu slúžiti. Boleslav chtěl jest ovšem rád knížetství pražskému, ale ukrutnosti, kterouž měl z přirození a z naučení své mateře, ač sli- boval, však neopustil. Vácslav pak povolav k sobě Křezoboje a Blažislava, svých věrných posluov, dav jím listy, žádal jích, aby šli do Říma a najvyššího biskupa křesťanského za to aby žádali, kníže Vácslav aby mohl svuoj stav proměniti, postoupě bratru svému Boleslavovi knížetství pražského, sám vezma na se zákon a řeholu svatého Benedikta, aby mohl Pánu Bohu svému volně slúžiti. Když jsou pak poslové k jednání té věci do Říma odešli, Boleslav jako muž zuořivý a snad ponuknutím dábelským toho nikterakž čekati nechtěl, ale když jeho žena jménem Brzena, jenž byla dcera Krajsla- vova z Stochova, k porodu se přibližovala, chytrost lstivú vymyslil, tak aby bratra svého na křestné hody pozval a tu jakž bude moci, buď tajně neb zjevně, o jeho život připravil. Kníže Vácslav jako muž Bohu milý, věda o všem, co se o něm jedná při bratru jeho, dobrovolně pozván jsa šel k své smrti do Boleslavě a na té 229
la. Ten když byl dokonán, kníže všed do něho knězi Radoslavovi jej k opatrování poručil a sám kníže častokrát nočním časem s služební- kem svým Podivínem do něho přicházeje Pánu Bohu se modlil a svatého Michala, aby po vy- konání jeho života duši jeho před Pánem Bo- hem obětoval, snážně prosil. Léta devietistého dvadcátého devátého Kníže Vácslav, nechtěje svého náboženství umenšiti, ale více rozmnožiti, bratra svého Bo- leslava napomínal, poněvadž jest křesťan, aby byl dobrý křesťan a milostivý. A to jestliže uči- ní a tu svú ukrutnost, kterúž má obyčej nad svými poddanými provozovati, promění v mi- lostivost, že jemu chce svého knížetství pražské- ho postúpiti, a klášter dada postaviti, tu že chce pod kápí Pánu Bohu se kořiti a jemu až do své smrti tu slúžiti. Boleslav chtěl jest ovšem rád knížetství pražskému, ale ukrutnosti, kterouž měl z přirození a z naučení své mateře, ač sli- boval, však neopustil. Vácslav pak povolav k sobě Křezoboje a Blažislava, svých věrných posluov, dav jím listy, žádal jích, aby šli do Říma a najvyššího biskupa křesťanského za to aby žádali, kníže Vácslav aby mohl svuoj stav proměniti, postoupě bratru svému Boleslavovi knížetství pražského, sám vezma na se zákon a řeholu svatého Benedikta, aby mohl Pánu Bohu svému volně slúžiti. Když jsou pak poslové k jednání té věci do Říma odešli, Boleslav jako muž zuořivý a snad ponuknutím dábelským toho nikterakž čekati nechtěl, ale když jeho žena jménem Brzena, jenž byla dcera Krajsla- vova z Stochova, k porodu se přibližovala, chytrost lstivú vymyslil, tak aby bratra svého na křestné hody pozval a tu jakž bude moci, buď tajně neb zjevně, o jeho život připravil. Kníže Vácslav jako muž Bohu milý, věda o všem, co se o něm jedná při bratru jeho, dobrovolně pozván jsa šel k své smrti do Boleslavě a na té 229
Strana 230
cestě s svými služebníky měl jest o víře křesťan- ské mnohá rozmlúvaní. A když se k Labi při- bližoval, jeden bohobojný křesťan, jménem Srosť, jeda na koni s ním se potkal a ssed z koně před knížetem se poklonil a odved jej málo na stranu, pošepmo jemu pověděl a řka: „Rychle vsedni na tento kůň a jeď zase do Prahy, neb bratr tvuoj na tom se postavil, jakž k němu při- jedeš, aby tebe od sebe nepustil, ale jakžkoli bude moci, aby tě života zbavil.“ I řekl jemu kníže: „Příteli milý, z této víry a lásky tobě dě- kuji, znám to, že by nerad, aby křesťanská krev a zvláště knížetská měla býti vylita na zemi. Vímť já to, co bratr muoj o mně ukládá, ale jistě mi věř, že všecko jeho jednání v rukú bo- žích jest. Položil jest Pán Buoh cíl životu mému, kteréhož já pominúti nemohu; dosti sem byl živ na tomto bídném světě, již na něm více ne- jsem žádostiv býti.“ A tak sú se spolu rozešli. A když přišel k Boleslavovi do jeho domu, tu jest od něho ochotně, ale lstivě přivítán. Když pak přišel čas večeře, kníže Vácslav s některý- mi znamenitějšími obvláštně na stuol byl po- sazen. Tu maličko pojedl a vždy v svém srdci tajně se Pánu Bohu modlil; a otevřev usta svá, k spolu sedícím za stolem svým služebníkům jest mluvil řka: „Přátelé milí moji, jezte, píte a hodujte ve jméno Pána Ježíše se mnú dnes, neb více zajisté s vámi pokrmu tělesného na tomto světě požívati nebudu. Zítra, dá-li Pán Buoh, to jest u vigiljí svatého Michala, probošta rajského, pro milost krále nebeského, jenž za nás všecky na svatém kříži umříti ráčil, bratří moji milí, smrt umučení mého trpěti budu a svatý Michal duši mú, když jí z těla vypustím, Bohu mému, Pánu Ježíši Kristu, ji do života věčného donese a ohlásí. Protož i z vás každý vypíte tento koflíček vína pro milost Michala svatého archanděla, ať vaše duše také donese do příbytku věčného. Tu pak vstav od večeře šel do modlitebnice a tam se velmi snažně a nábožně Pánu Bohu svému modlil a služebníka svého nejmilejšího, 230
cestě s svými služebníky měl jest o víře křesťan- ské mnohá rozmlúvaní. A když se k Labi při- bližoval, jeden bohobojný křesťan, jménem Srosť, jeda na koni s ním se potkal a ssed z koně před knížetem se poklonil a odved jej málo na stranu, pošepmo jemu pověděl a řka: „Rychle vsedni na tento kůň a jeď zase do Prahy, neb bratr tvuoj na tom se postavil, jakž k němu při- jedeš, aby tebe od sebe nepustil, ale jakžkoli bude moci, aby tě života zbavil.“ I řekl jemu kníže: „Příteli milý, z této víry a lásky tobě dě- kuji, znám to, že by nerad, aby křesťanská krev a zvláště knížetská měla býti vylita na zemi. Vímť já to, co bratr muoj o mně ukládá, ale jistě mi věř, že všecko jeho jednání v rukú bo- žích jest. Položil jest Pán Buoh cíl životu mému, kteréhož já pominúti nemohu; dosti sem byl živ na tomto bídném světě, již na něm více ne- jsem žádostiv býti.“ A tak sú se spolu rozešli. A když přišel k Boleslavovi do jeho domu, tu jest od něho ochotně, ale lstivě přivítán. Když pak přišel čas večeře, kníže Vácslav s některý- mi znamenitějšími obvláštně na stuol byl po- sazen. Tu maličko pojedl a vždy v svém srdci tajně se Pánu Bohu modlil; a otevřev usta svá, k spolu sedícím za stolem svým služebníkům jest mluvil řka: „Přátelé milí moji, jezte, píte a hodujte ve jméno Pána Ježíše se mnú dnes, neb více zajisté s vámi pokrmu tělesného na tomto světě požívati nebudu. Zítra, dá-li Pán Buoh, to jest u vigiljí svatého Michala, probošta rajského, pro milost krále nebeského, jenž za nás všecky na svatém kříži umříti ráčil, bratří moji milí, smrt umučení mého trpěti budu a svatý Michal duši mú, když jí z těla vypustím, Bohu mému, Pánu Ježíši Kristu, ji do života věčného donese a ohlásí. Protož i z vás každý vypíte tento koflíček vína pro milost Michala svatého archanděla, ať vaše duše také donese do příbytku věčného. Tu pak vstav od večeře šel do modlitebnice a tam se velmi snažně a nábožně Pánu Bohu svému modlil a služebníka svého nejmilejšího, 230
Strana 231
jménem Podivena, kterýž jako ustavičně při něm byl, zavolav pro kněze jej poslal. A tu hned Pánu Bohu se a tomu knězi svých hříchův srdcem zkrúšeným vyznával, a tak od úřadu knězského rozhříšení a s Pánem Bohem smíře- ní přijal a odstúpiv od kněze, opět se Pánu Bohu až do jitřně modlil. A pobyv při celé jitř- ni, s kněžími se rozžehnal a u kostelních dveří poklekl na holá kolena, svých rukú k nebi po- zdvihaje, aby Pán Buoh duši jeho v své ruce přijíti ráčil, nábožně prosil. Vtom jeden z kně- ží do kostela přišel, když svítati počalo. Tu kníže Vácslav žalostivě poklekl před oltářem na holá kolena a kněz jemu podal tělo Pána Ježíše v svátosti velebné na posílení cesty ži- vota věčného. Opět odšel a klekl na to místo u dveří kostelních jako prvé a řka: „Již jsem všecky strachy smrti přemohl, již mne samého Pánu Bohu mému obětovati hotov jsem. A ohledl se, uzřel, ano se béře ukrutný Kájn na bratra svého Abele spravedlivého, ochot- nou myslí jeho, dobré jitro jemu vinšuje, po- zdravil. A Boleslav vytáh meč, služebníka bo- žího chtě zamordovati, ránu jemu učinil, až jemu ucho jeho utal, a hned zpátkem postúpiv padl a meč z rukou vypustil, takže žádné moci nad ním neměl. A Vácslav, vzav meč za konec, podal jemu a řka: „Vuole tvá budiž v tvých rukou.“ A on Boleslav přijav meč od něho, udělal jemu v jeho hřbet bodenou ránu a po- nukl Štyrsy a Hněvsy, svých služebníkuov, a sám pryč běžal do svého příbytku, an ho žád- ný nehoní, strašlivě utíkaje. Štyrsa a Hněvsa toho muže svatého, bratra pána svého, jsú nemilostivě bili, tak až duši jeho k Pánu Bohu poslavše a tělo tu na zemi zůstavivše, pryč jsú odešli. Krev pak, kteráž z těla jeho až na stěnu vyskočila, žádným obyčejem nemohla býti zahlazena. Vidúce, že již muž boží umrt- ven, vzkřikli jsú služebníci ti nešlechetní veli- kými hlasy pravíce: „Toť chtěl Vácslav, stoje s dobytým mečem u dveří, úkladně bratra své- ho Boleslava, pána našeho, jdúcího do modliteb- 231
jménem Podivena, kterýž jako ustavičně při něm byl, zavolav pro kněze jej poslal. A tu hned Pánu Bohu se a tomu knězi svých hříchův srdcem zkrúšeným vyznával, a tak od úřadu knězského rozhříšení a s Pánem Bohem smíře- ní přijal a odstúpiv od kněze, opět se Pánu Bohu až do jitřně modlil. A pobyv při celé jitř- ni, s kněžími se rozžehnal a u kostelních dveří poklekl na holá kolena, svých rukú k nebi po- zdvihaje, aby Pán Buoh duši jeho v své ruce přijíti ráčil, nábožně prosil. Vtom jeden z kně- ží do kostela přišel, když svítati počalo. Tu kníže Vácslav žalostivě poklekl před oltářem na holá kolena a kněz jemu podal tělo Pána Ježíše v svátosti velebné na posílení cesty ži- vota věčného. Opět odšel a klekl na to místo u dveří kostelních jako prvé a řka: „Již jsem všecky strachy smrti přemohl, již mne samého Pánu Bohu mému obětovati hotov jsem. A ohledl se, uzřel, ano se béře ukrutný Kájn na bratra svého Abele spravedlivého, ochot- nou myslí jeho, dobré jitro jemu vinšuje, po- zdravil. A Boleslav vytáh meč, služebníka bo- žího chtě zamordovati, ránu jemu učinil, až jemu ucho jeho utal, a hned zpátkem postúpiv padl a meč z rukou vypustil, takže žádné moci nad ním neměl. A Vácslav, vzav meč za konec, podal jemu a řka: „Vuole tvá budiž v tvých rukou.“ A on Boleslav přijav meč od něho, udělal jemu v jeho hřbet bodenou ránu a po- nukl Štyrsy a Hněvsy, svých služebníkuov, a sám pryč běžal do svého příbytku, an ho žád- ný nehoní, strašlivě utíkaje. Štyrsa a Hněvsa toho muže svatého, bratra pána svého, jsú nemilostivě bili, tak až duši jeho k Pánu Bohu poslavše a tělo tu na zemi zůstavivše, pryč jsú odešli. Krev pak, kteráž z těla jeho až na stěnu vyskočila, žádným obyčejem nemohla býti zahlazena. Vidúce, že již muž boží umrt- ven, vzkřikli jsú služebníci ti nešlechetní veli- kými hlasy pravíce: „Toť chtěl Vácslav, stoje s dobytým mečem u dveří, úkladně bratra své- ho Boleslava, pána našeho, jdúcího do modliteb- 231
Strana 232
Svatý Vácslav nice zamordovati, a my nemohúce jinak pána cc svého obrániti, musili jsme Vácslava raniti." Uzřevše služebníci knížete pražského, že jest jích pán tu úkladně zamordován, všickni téhož 1r49 ☞ Král dacký se bojíce utekli jsú, jediný Podiven komorník při těle pána svého zůstal, s ním umříti žádaje, od něho odjíti nikterakž nechtěl. Z rozkázaní Boleslavova služebníci jeho Podivena od mrtvé- ho těla odtáhše, ven vyvedli a na jednom dubu na houžvi za hrdlo pověsili. Pro takový pak hanebný účinek všickni lidé, tak Boleslavovi jako Vácslavovi, tak zstrašeni byli, že chodili jako omámení. I on Boleslav sám se svého skut- ku zděsil, že jest tak hanebně zabil bratra své- ho, zvav jej na kvas, i kázal dáti jméno synu svému, kterýž se jemu na ten čas narodil, Strachkvas, to jest jako strašlivý kvas. Toho času, když se to dálo, král dacký jmé- ném Erikus jel na vojnu proti svému nepříteli Edvardovi, králi britanskému. I ukázal se jemu Pán Kristus na kříži a řka k němu: „Dnes ví- tězství tobě dám nad tvým nepřítelem, jestliže mi slíbíš k poctivosti svatého Vácslava, mého mučedlníka, kostel postaviti, kterýž v Čechách smrt pro mé jméno trpěl dnes.“ Král Erikus slíbil to učiniti a hned po vítězství navrátiv se, kostel krásný kázal založiti a svatému Vácslavo- 232
Svatý Vácslav nice zamordovati, a my nemohúce jinak pána cc svého obrániti, musili jsme Vácslava raniti." Uzřevše služebníci knížete pražského, že jest jích pán tu úkladně zamordován, všickni téhož 1r49 ☞ Král dacký se bojíce utekli jsú, jediný Podiven komorník při těle pána svého zůstal, s ním umříti žádaje, od něho odjíti nikterakž nechtěl. Z rozkázaní Boleslavova služebníci jeho Podivena od mrtvé- ho těla odtáhše, ven vyvedli a na jednom dubu na houžvi za hrdlo pověsili. Pro takový pak hanebný účinek všickni lidé, tak Boleslavovi jako Vácslavovi, tak zstrašeni byli, že chodili jako omámení. I on Boleslav sám se svého skut- ku zděsil, že jest tak hanebně zabil bratra své- ho, zvav jej na kvas, i kázal dáti jméno synu svému, kterýž se jemu na ten čas narodil, Strachkvas, to jest jako strašlivý kvas. Toho času, když se to dálo, král dacký jmé- ném Erikus jel na vojnu proti svému nepříteli Edvardovi, králi britanskému. I ukázal se jemu Pán Kristus na kříži a řka k němu: „Dnes ví- tězství tobě dám nad tvým nepřítelem, jestliže mi slíbíš k poctivosti svatého Vácslava, mého mučedlníka, kostel postaviti, kterýž v Čechách smrt pro mé jméno trpěl dnes.“ Král Erikus slíbil to učiniti a hned po vítězství navrátiv se, kostel krásný kázal založiti a svatému Vácslavo- 232
Strana 233
vi k poctivosti jej posvětiti. A hned poslal posly své do Čech, aby se vyptali, kdo jest byl a ja- kou smrtí i proč jest a skrze koho umřel ten svatý mučedlník Vácslav. Poslové navrátivše se, co se stalo tomu muži a ctnému knížeti od bratra jeho, to všecko pořádně králi, pánu své- mu, vypravili, kterýž ustanovil, aby ten den ve jméno svatého Vácslava slavně byl pamato- ván. Jakož pak až do dnešního dne ta slavnost v dacké zemi na den svatého Vácslava neméně než jako v Čechách se pamatuje. Po smrti pak bratra svého Boleslav v knížetství pražské se uvázal a strašliv jsa pro svuoj zlý účinek, po- kojně je spravoval a kostely stavěl a stavené opravovati i rozšiřovati kázal a toho, co jest zlou myslí a lakomou žádostí jsa veden učinil, tajně litoval, ale však zjevně toho zlého účiňku se vyznati nechtěl. Léta devietistého třidcátého Při těle a hrobu knížete Vácslava tu v kaple, kdež pohřben byl, velicí ukazovali sú se zá- zrakové, nemocní mnozí netoliko křesťané, ale i pohané, hrob jeho navštěvujíce, Pána Boha a svatého Vácslava za zdraví prosíce uzdravová- ni bývali. Jednoho času Brzena, manželka ukrutného Boleslava, velikú a těžkú zimnicí trápena byla. I vešla do toho příbytku tajně, kdež svaté tělo odpočívalo, obávajíci se ukrut- nosti svého manžela, a tu aby se také Pánu Bohu modlila a prosila za zdraví a svatého Vácslava v tom před Pánem Bohem za přímluvu. I uká- zal se jí svatý Vácslav v té osobě, v kteréž od ní prvé vídán byl, a zdvih ruku dal jí požehnání. Kteráž před ním uklonivši se až na kolena po- děkovala, a tu jest hned za toho vidění na svém těle zdraví počila. Kteráž když ze dveří toho příbytku vycházela, potkal se s ní lítý Boleslav, ptaje se, co by tam dělala. Kteráž odpověděla: „Jakž jsem tam vešla, hned sem od mé ukrutné nemoci uzdravena.“ A on k ní řekl: „Nikoli Kněžna od zimnice uzdravena 233
vi k poctivosti jej posvětiti. A hned poslal posly své do Čech, aby se vyptali, kdo jest byl a ja- kou smrtí i proč jest a skrze koho umřel ten svatý mučedlník Vácslav. Poslové navrátivše se, co se stalo tomu muži a ctnému knížeti od bratra jeho, to všecko pořádně králi, pánu své- mu, vypravili, kterýž ustanovil, aby ten den ve jméno svatého Vácslava slavně byl pamato- ván. Jakož pak až do dnešního dne ta slavnost v dacké zemi na den svatého Vácslava neméně než jako v Čechách se pamatuje. Po smrti pak bratra svého Boleslav v knížetství pražské se uvázal a strašliv jsa pro svuoj zlý účinek, po- kojně je spravoval a kostely stavěl a stavené opravovati i rozšiřovati kázal a toho, co jest zlou myslí a lakomou žádostí jsa veden učinil, tajně litoval, ale však zjevně toho zlého účiňku se vyznati nechtěl. Léta devietistého třidcátého Při těle a hrobu knížete Vácslava tu v kaple, kdež pohřben byl, velicí ukazovali sú se zá- zrakové, nemocní mnozí netoliko křesťané, ale i pohané, hrob jeho navštěvujíce, Pána Boha a svatého Vácslava za zdraví prosíce uzdravová- ni bývali. Jednoho času Brzena, manželka ukrutného Boleslava, velikú a těžkú zimnicí trápena byla. I vešla do toho příbytku tajně, kdež svaté tělo odpočívalo, obávajíci se ukrut- nosti svého manžela, a tu aby se také Pánu Bohu modlila a prosila za zdraví a svatého Vácslava v tom před Pánem Bohem za přímluvu. I uká- zal se jí svatý Vácslav v té osobě, v kteréž od ní prvé vídán byl, a zdvih ruku dal jí požehnání. Kteráž před ním uklonivši se až na kolena po- děkovala, a tu jest hned za toho vidění na svém těle zdraví počila. Kteráž když ze dveří toho příbytku vycházela, potkal se s ní lítý Boleslav, ptaje se, co by tam dělala. Kteráž odpověděla: „Jakž jsem tam vešla, hned sem od mé ukrutné nemoci uzdravena.“ A on k ní řekl: „Nikoli Kněžna od zimnice uzdravena 233
Strana 234
Zimnice na Boleslava přestúpila tomu nevěřím, aby ta těžká zimnice tebe tak lehce ostati měla, leč já jí na svém těle, tu kte- rouž si ty trpěla, a tím obyčejem učiji.“ Tu hned té hodiny zimnice přísná Boleslava těžce trápiti počela a tak za celý rok od něho odstúpi- ti a jeho ostati nechtěla. Někteří kronikáři píší, a zvláště Racek Dobrohorský, že by on Boleslav také byl všel tajně do příbytku, kdež svaté tělo ležalo, a tu že jest uzdraven od té zimnice. Léta devietistého třidcátého prvního Kostel pražský posvěcen Boleslav vida skutečně, kterak divné a v té zemi nikdá neslýchané se věci při tom těle bratra jeho ukazují, počal jako odpolu o svatosti Vác- slava, bratra svého, věřiti. Také obávaje se, aby pro jeho zamordování některé těžkosti od Pána Boha naň dopuštěny nebyly, rozkázal kostely, boleslavský svatého Strachoty, pražský Panny Marie před Tajnem a svatého Víta na hradě pražském, opravovati, a co nebylo doko- náno, to dodělati a kaply některé při témž kos- telu dal znovu postaviti. A hned poslal své posly a veliké dary k Michalovi, biskupu řezen- skému, žádaje, aby k němu přijel a to, co jest on dal postaviti při kostele svatého Víta, aby posvětil. Biskup, protože jest on bratra svého lstivě a úkladně zabil, toho na žádost jeho ne- chtěl učinit. Svatý Vácslav se jemu ve snách ukázal, jeho žádaje, aby to učinil. Tím pohnut sa biskup do Prahy se obrátil. A lid mnohý křes- ťanský z Prahy vyšel proti němu a tak s velikú poctivostí od kněží a žákův přijat. A tu jest při kostele svatého Víta, co nebylo od Wolfganka, blahoslaveného biskupa, posvěceno, posvětil první den října měsíce. Při tom posvěcování Boleslav, obávaje se nějaké od Boha pomsty aneb zázraku, nebyl, ale když po posvěcení do Prahy přijel, biskup jemu napomenutí učinil a řka: „Z té příčiny, poněvadž jsi bratrobijec, nechtěl jsem toho na tvou žádost, abych sem jel, učiniti, ale na žádost bratra tvého, kterýž 234
Zimnice na Boleslava přestúpila tomu nevěřím, aby ta těžká zimnice tebe tak lehce ostati měla, leč já jí na svém těle, tu kte- rouž si ty trpěla, a tím obyčejem učiji.“ Tu hned té hodiny zimnice přísná Boleslava těžce trápiti počela a tak za celý rok od něho odstúpi- ti a jeho ostati nechtěla. Někteří kronikáři píší, a zvláště Racek Dobrohorský, že by on Boleslav také byl všel tajně do příbytku, kdež svaté tělo ležalo, a tu že jest uzdraven od té zimnice. Léta devietistého třidcátého prvního Kostel pražský posvěcen Boleslav vida skutečně, kterak divné a v té zemi nikdá neslýchané se věci při tom těle bratra jeho ukazují, počal jako odpolu o svatosti Vác- slava, bratra svého, věřiti. Také obávaje se, aby pro jeho zamordování některé těžkosti od Pána Boha naň dopuštěny nebyly, rozkázal kostely, boleslavský svatého Strachoty, pražský Panny Marie před Tajnem a svatého Víta na hradě pražském, opravovati, a co nebylo doko- náno, to dodělati a kaply některé při témž kos- telu dal znovu postaviti. A hned poslal své posly a veliké dary k Michalovi, biskupu řezen- skému, žádaje, aby k němu přijel a to, co jest on dal postaviti při kostele svatého Víta, aby posvětil. Biskup, protože jest on bratra svého lstivě a úkladně zabil, toho na žádost jeho ne- chtěl učinit. Svatý Vácslav se jemu ve snách ukázal, jeho žádaje, aby to učinil. Tím pohnut sa biskup do Prahy se obrátil. A lid mnohý křes- ťanský z Prahy vyšel proti němu a tak s velikú poctivostí od kněží a žákův přijat. A tu jest při kostele svatého Víta, co nebylo od Wolfganka, blahoslaveného biskupa, posvěceno, posvětil první den října měsíce. Při tom posvěcování Boleslav, obávaje se nějaké od Boha pomsty aneb zázraku, nebyl, ale když po posvěcení do Prahy přijel, biskup jemu napomenutí učinil a řka: „Z té příčiny, poněvadž jsi bratrobijec, nechtěl jsem toho na tvou žádost, abych sem jel, učiniti, ale na žádost bratra tvého, kterýž 234
Strana 235
stojí před Pánem Bohem, musil jsem se zde po- staviti a posvětiti místa tyto. A musím také na- vštieviti místo to, kdež jeho svatá krev jest vyli- ta a tělo jeho svaté odpočívá.“ A tak hned bral se do Boleslavě a vykonav své náboženství zase do Prahy a odtuď do Rezna se navrátil. Léta devietistého třidcátého druhého Mnoho lidí pro uzdravování svých neduhův již k tělu svatého Vácslava jíti počalo a někteří své nemocné tam na vozích do Boleslavi vezli a tu Pánu Bohu pomodléce se a súce uzdraveni, zase se pěšky navracovali. Boleslav kníže tajně svých některých služebníkuov povolav, kázal jim, aby to tělo bratra jeho vykopajíce a na vuoz vložíce do Prahy nočně dovezli a tajně v kostele svatého Víta pohřebili, a to proto, aby se tu v Boleslavi pro přítomnost toho těla žádní více nedáli divové, a jestliže by se pak dáli v kostele svatého Víta, poněvadž tu téhož svatého Víta ruka jest položena, to aby moci svatého Víta přičteno bylo. Služebníci pak vuoli a rozkaz pána svého aby vyplnili, času večerního tělo svaté z hrobu vynímajíce, vuoni přechutnú sú učili a rány zahojené uzřeli; jedi- ná toliko rána, kterúž byl sám Boleslav nejprvé svú rukú učinil a ucho jemu utal, ta jako krvavá se ukázala. Vloživše tělo svaté na vůz, k Praze se obrátili a potmě pospíchajíce k řece, jenž slove Labe, přijeli; a tu žádný z nich neví, ja- kým zpuosobem sú se přes tu širokú vodu pře- pravili, až poznali, že sú z druhé strany vody. A odtuď jeli až na jedno přívrší, na kterémž se volové zastavili a dále jíti nechtěli, až tu nedlú- hú chvíli odpočinuli. Toho času jarního potok, jenž slove Rokytnice, byl se velmi rozvodnil, a oni s tím tělem, ano již svítali počalo, k němu přijevše, jak by přes ten potok přejeti mohli, rozmlúvali. A vtom se jako ohlédli a vuoz s tě- lem i voly i sebe z druhé strany toho potoka uhlédali a vzdavše chválu Pánu Bohu z toho, Přenesení těla svatého Vácslava 235
stojí před Pánem Bohem, musil jsem se zde po- staviti a posvětiti místa tyto. A musím také na- vštieviti místo to, kdež jeho svatá krev jest vyli- ta a tělo jeho svaté odpočívá.“ A tak hned bral se do Boleslavě a vykonav své náboženství zase do Prahy a odtuď do Rezna se navrátil. Léta devietistého třidcátého druhého Mnoho lidí pro uzdravování svých neduhův již k tělu svatého Vácslava jíti počalo a někteří své nemocné tam na vozích do Boleslavi vezli a tu Pánu Bohu pomodléce se a súce uzdraveni, zase se pěšky navracovali. Boleslav kníže tajně svých některých služebníkuov povolav, kázal jim, aby to tělo bratra jeho vykopajíce a na vuoz vložíce do Prahy nočně dovezli a tajně v kostele svatého Víta pohřebili, a to proto, aby se tu v Boleslavi pro přítomnost toho těla žádní více nedáli divové, a jestliže by se pak dáli v kostele svatého Víta, poněvadž tu téhož svatého Víta ruka jest položena, to aby moci svatého Víta přičteno bylo. Služebníci pak vuoli a rozkaz pána svého aby vyplnili, času večerního tělo svaté z hrobu vynímajíce, vuoni přechutnú sú učili a rány zahojené uzřeli; jedi- ná toliko rána, kterúž byl sám Boleslav nejprvé svú rukú učinil a ucho jemu utal, ta jako krvavá se ukázala. Vloživše tělo svaté na vůz, k Praze se obrátili a potmě pospíchajíce k řece, jenž slove Labe, přijeli; a tu žádný z nich neví, ja- kým zpuosobem sú se přes tu širokú vodu pře- pravili, až poznali, že sú z druhé strany vody. A odtuď jeli až na jedno přívrší, na kterémž se volové zastavili a dále jíti nechtěli, až tu nedlú- hú chvíli odpočinuli. Toho času jarního potok, jenž slove Rokytnice, byl se velmi rozvodnil, a oni s tím tělem, ano již svítali počalo, k němu přijevše, jak by přes ten potok přejeti mohli, rozmlúvali. A vtom se jako ohlédli a vuoz s tě- lem i voly i sebe z druhé strany toho potoka uhlédali a vzdavše chválu Pánu Bohu z toho, Přenesení těla svatého Vácslava 235
Strana 236
že sú ty vody přejeli suchú nohú beze vší škody, pospíšili ke vsi, jenž slula Poříčany. A odtuď majíce vjeti do Města pražského Většího, zdálo se jim, že sú v vytržení mysli a že nevědí, kam jedú, sem i tam počali se ohlédati, a uhlédavše kostely svatého Víta a svatého Jiří, k hradu pražskému pospíšili a vtom obrátivše se řeku Vhltavu za sebú uzřeli. A tu jedni druhým řek- li: „Jistě divové boží sú toto, že sme již třetí vodu bez mostu i bez lodí přejeli.“ Když pak k jednomu žaláři v Menším Městě pražském, v němž mnoho vězňův bylo zavříno, ano slunce z hory vychodí, tělo přivezeno bylo, volové se zastavili a vozem s tím tělem hnúti nemohli. Tu sú mnoho volův i koní připřáhli a nic sú neprospěli. Tu se jest mnoho lidí k tomu di- vadlu sběhlo, ptajíce se, co by tak těžkého vezli. Služebníci odpověděli: „Tajné věci pána na- šeho knížete Boleslava z Boleslavě na tento hrad vezeme.“ A když na tom místě těžce pracujíce dlúhú chvíli stáli, někteří z Pražanuov řekli „By netoliko najtěžší kamení, ale i volovo vezli, tito volové a koni připřežení tímto vozem by 6c snadně hnúti mohli, ale něco tuto divného jest. R T A přistúpivše k vozu, pozdvihli sú přikrytí a truhlu odevřeli a uzřevše tělo svaté, svého kní- žete Vácslava sú tu ležeti poznali, vzkřikli sú 236
že sú ty vody přejeli suchú nohú beze vší škody, pospíšili ke vsi, jenž slula Poříčany. A odtuď majíce vjeti do Města pražského Většího, zdálo se jim, že sú v vytržení mysli a že nevědí, kam jedú, sem i tam počali se ohlédati, a uhlédavše kostely svatého Víta a svatého Jiří, k hradu pražskému pospíšili a vtom obrátivše se řeku Vhltavu za sebú uzřeli. A tu jedni druhým řek- li: „Jistě divové boží sú toto, že sme již třetí vodu bez mostu i bez lodí přejeli.“ Když pak k jednomu žaláři v Menším Městě pražském, v němž mnoho vězňův bylo zavříno, ano slunce z hory vychodí, tělo přivezeno bylo, volové se zastavili a vozem s tím tělem hnúti nemohli. Tu sú mnoho volův i koní připřáhli a nic sú neprospěli. Tu se jest mnoho lidí k tomu di- vadlu sběhlo, ptajíce se, co by tak těžkého vezli. Služebníci odpověděli: „Tajné věci pána na- šeho knížete Boleslava z Boleslavě na tento hrad vezeme.“ A když na tom místě těžce pracujíce dlúhú chvíli stáli, někteří z Pražanuov řekli „By netoliko najtěžší kamení, ale i volovo vezli, tito volové a koni připřežení tímto vozem by 6c snadně hnúti mohli, ale něco tuto divného jest. R T A přistúpivše k vozu, pozdvihli sú přikrytí a truhlu odevřeli a uzřevše tělo svaté, svého kní- žete Vácslava sú tu ležeti poznali, vzkřikli sú 236
Strana 237
velikými hlasy Boha chváléce. Když to uslyšal kněz najvyšší a správce kostela svatého Víta, přišel jest tu s svými kněžími a řekl k lidu: „Víte dobře, že tento svatý kníže, dokavadž jeho sva- tá duše v tomto těle obývala, rád činil skutky milosrdné, zvláště lidem v úzkostech postave- ným a žalářným. Protož kažte vězně z vězení to- hoto propustiti, vinné i nevinné, neb tento svatý kníže chce i po smrti jim milosrdenství učiniti. To když sú učinili, hned tělo svaté až do kostela svatého Víta dvěma toliko voly přivezli. Vězňo- vé chválu Pánu Bohu vzdávali, svatému Vácsla- vu děkujíce, dva pak z nich, otec a syn, poha- né byvše, tu hned se pokřtiti dali a za svatým tělem šli. Když sú pak tělo to svaté z vozu složili a do kostela svatého Víta vnesli, mnozí divové se tu dáli a mnoho lidí od rozličných nemocí uzdra- veno, neb tři dni a tři noci to tělo svaté tu od- kryté a nepoškvrněné ležalo. Vidúce pak lidé rány jeho všecky zahojené, sama toliko jediná rána na straně hlavy jeho krvavá a jako vnově učiněná zuostala, tomu se velmi divili, a kde by ucho jeho bylo, s pilností se ptali. Přibyslava, sestra svatého Vácslava, panna velmi šlechetná a nábožná, přistúpivši pověděla řkúc: „Této noci, když sem se Pánu Bohu modlila, oznámeno mi od anděla božího, že na tom místě, kdež jest zamordován, ucho jeho mezi stěnu a odřví vloženo jest a tu zůsta- lo.“ Kněží kostela svatého Víta rychle sú do Boleslavi poslali, a že to ucho, jakž ona praví, přineseno bude, věřili. Vtom kněz jeden velmi nábožný a bohabojící, jménem Hostivod, při- stúpiv k tělu knížete svatého, poklekl před ním, an na to všecken lid patří, a zaplakav počal s velikým náboženstvím svatého Vácslava pro- siti, aby jemu pro svú svatost a jeho snažnú žá- dost ráčil díl těla svého pro budúcí památku uděliti. Tu hned jeden článek neb hnátek z prs- tu ruky jeho pravé počal se (an na to všecken lid hledí) viklati, až se ven z těla dobyl, a on vzav jej Pánu Bohu chválu vzdal a svatému Vácslavovi z té milosti poděkování učinil. Když 237
velikými hlasy Boha chváléce. Když to uslyšal kněz najvyšší a správce kostela svatého Víta, přišel jest tu s svými kněžími a řekl k lidu: „Víte dobře, že tento svatý kníže, dokavadž jeho sva- tá duše v tomto těle obývala, rád činil skutky milosrdné, zvláště lidem v úzkostech postave- ným a žalářným. Protož kažte vězně z vězení to- hoto propustiti, vinné i nevinné, neb tento svatý kníže chce i po smrti jim milosrdenství učiniti. To když sú učinili, hned tělo svaté až do kostela svatého Víta dvěma toliko voly přivezli. Vězňo- vé chválu Pánu Bohu vzdávali, svatému Vácsla- vu děkujíce, dva pak z nich, otec a syn, poha- né byvše, tu hned se pokřtiti dali a za svatým tělem šli. Když sú pak tělo to svaté z vozu složili a do kostela svatého Víta vnesli, mnozí divové se tu dáli a mnoho lidí od rozličných nemocí uzdra- veno, neb tři dni a tři noci to tělo svaté tu od- kryté a nepoškvrněné ležalo. Vidúce pak lidé rány jeho všecky zahojené, sama toliko jediná rána na straně hlavy jeho krvavá a jako vnově učiněná zuostala, tomu se velmi divili, a kde by ucho jeho bylo, s pilností se ptali. Přibyslava, sestra svatého Vácslava, panna velmi šlechetná a nábožná, přistúpivši pověděla řkúc: „Této noci, když sem se Pánu Bohu modlila, oznámeno mi od anděla božího, že na tom místě, kdež jest zamordován, ucho jeho mezi stěnu a odřví vloženo jest a tu zůsta- lo.“ Kněží kostela svatého Víta rychle sú do Boleslavi poslali, a že to ucho, jakž ona praví, přineseno bude, věřili. Vtom kněz jeden velmi nábožný a bohabojící, jménem Hostivod, při- stúpiv k tělu knížete svatého, poklekl před ním, an na to všecken lid patří, a zaplakav počal s velikým náboženstvím svatého Vácslava pro- siti, aby jemu pro svú svatost a jeho snažnú žá- dost ráčil díl těla svého pro budúcí památku uděliti. Tu hned jeden článek neb hnátek z prs- tu ruky jeho pravé počal se (an na to všecken lid hledí) viklati, až se ven z těla dobyl, a on vzav jej Pánu Bohu chválu vzdal a svatému Vácslavovi z té milosti poděkování učinil. Když 237
Strana 238
pak bylo ucho jeho přineseno, tu jsú je přede všemi přistojícími křesťany kněží k jeho hlavě a k té ráně přiměřili a ono se hned chytilo a za- celalo. To když jsú všeckni lidé viděli, Pánu Bohu chválu vzdavše tělo to svaté s pláčem ve- likým jsú do hrobu (jemu poctivě připraveného) položili sedmý den měsíce března. Třetího pak dne potom přivezeno jest tělo komorníka jeho, jemuž bylo jméno Podiven, kteréhož byl kázal ukrutný Boleslav (jakž se nahoře píše) oběsiti. To tělo jest tři léta u Boleslavě na jednom dubu visalo a zuostalo beze vší poškvrny, vlasové hlavy jeho a nehtové u rukou i u noh dlouzí jsú byli vzrostli. Také to tělo blízko od těla sva- tého Vácslava poctivě jest položeno. Kteří jsú se pak divové při těle toho svatého knížete dáli na ten čas, to všecko v knihách, jenž Pašionál slovú, obšírnějí jest popsáno; pro tesknost čtú- cích zdálo mi se o tom tuto ukrátiti. Léta devietistého třidcátého třetího Žatečtí pohané Pro ty divy, kteříž se dáli při těle svatého Vácslava v Praze i okolo Prahy, mnozí pohané k víře Kristově se nachylovali a dobrovolně křest svatý přijímali. Ale v krajině lucké, jinák žatecké, zatvrdilí byli pohané a to slyšíce snážně o to smajšleli, aby ty divy přetrhli a víru křes- tanskú zahladili. Času jednoho sšedše se v Lou- nech společně, a zvláště mocnější, o tom radu tři dni pořád drželi a naposledy na tom zůstali, aby posláno bylo od ních k Boleslavovi knížeti do Boleslavě a rada aby jemu dána byla, jakž by mohl, aby ty divy přetrhl, zdálo-li by se jemu, svolaje všecken lid pohanský i křesťanský, jím obojím aby rozkázal, o smrti a o divích bratra jeho aby všickni mlčeli a žádný aby jeho nechválil, ale každý aby pravil, že jest Boleslav dobře a spravedlivě učinil, že bratra svého za- hubil. To poselství když se vykonalo, líbila se ta rada Boleslavovi. Svoláno bylo lidu velmi mnoho k dubu statečného rytíře, to jest na 238
pak bylo ucho jeho přineseno, tu jsú je přede všemi přistojícími křesťany kněží k jeho hlavě a k té ráně přiměřili a ono se hned chytilo a za- celalo. To když jsú všeckni lidé viděli, Pánu Bohu chválu vzdavše tělo to svaté s pláčem ve- likým jsú do hrobu (jemu poctivě připraveného) položili sedmý den měsíce března. Třetího pak dne potom přivezeno jest tělo komorníka jeho, jemuž bylo jméno Podiven, kteréhož byl kázal ukrutný Boleslav (jakž se nahoře píše) oběsiti. To tělo jest tři léta u Boleslavě na jednom dubu visalo a zuostalo beze vší poškvrny, vlasové hlavy jeho a nehtové u rukou i u noh dlouzí jsú byli vzrostli. Také to tělo blízko od těla sva- tého Vácslava poctivě jest položeno. Kteří jsú se pak divové při těle toho svatého knížete dáli na ten čas, to všecko v knihách, jenž Pašionál slovú, obšírnějí jest popsáno; pro tesknost čtú- cích zdálo mi se o tom tuto ukrátiti. Léta devietistého třidcátého třetího Žatečtí pohané Pro ty divy, kteříž se dáli při těle svatého Vácslava v Praze i okolo Prahy, mnozí pohané k víře Kristově se nachylovali a dobrovolně křest svatý přijímali. Ale v krajině lucké, jinák žatecké, zatvrdilí byli pohané a to slyšíce snážně o to smajšleli, aby ty divy přetrhli a víru křes- tanskú zahladili. Času jednoho sšedše se v Lou- nech společně, a zvláště mocnější, o tom radu tři dni pořád drželi a naposledy na tom zůstali, aby posláno bylo od ních k Boleslavovi knížeti do Boleslavě a rada aby jemu dána byla, jakž by mohl, aby ty divy přetrhl, zdálo-li by se jemu, svolaje všecken lid pohanský i křesťanský, jím obojím aby rozkázal, o smrti a o divích bratra jeho aby všickni mlčeli a žádný aby jeho nechválil, ale každý aby pravil, že jest Boleslav dobře a spravedlivě učinil, že bratra svého za- hubil. To poselství když se vykonalo, líbila se ta rada Boleslavovi. Svoláno bylo lidu velmi mnoho k dubu statečného rytíře, to jest na 238
Strana 239
Tursko k hrobu Štyrovu. Kníže Boleslav ovšem sám osobně na ten den k tomu místu určenému nepřijel, ale poslal své služebníky, svú vuoli jím oznámiv, rozkázal lidu tak pověděti, že kníže a pán jích Boleslav tak míti chce, aby žádný o jeho bratru mrtvém žádné zmínky nečinil, ale všecka pamět jeho aby zahynula. Pohané slyšíce to, a zvláště Lučanští, toho nemálo vděčni byli, ale křesťané, a zvláště Pražané, to těžce nesli a na takový rozkaz knížete svého počali se od- šedše na stranu raditi a jedni druhým řekli: „Bratří milí, jest velmi těžká věc knížete svého vůli a rozkazu se zprotiviti, a také jest věc ne- slušná pravdy nepraviti.“ Při tom rokování uzřeli jsú všickni, tak pohané jako křesťané, an u povětří muž krásný v zlaté zbroji jede na bílém koni a za ním veliký černý oblak od zá- padní strany slunce vzhuoru vstupuje. Tu hned z toho ukázalo se veliké blýskaní a hromobití a příval deště náhlý, takže každý z toho sněmu utíkal, kdo kam věděl, aby se té ukrutné bouři schoval. Tak někteří píší, a zvláště Racek Do- brohorský, že by tu okolo čtyřidcíti osob od hromu zhynulo. A od té chvíle žádný proti svatosti svatého Vácslava více se nesměl po- staviti a Boleslav, sám jsa jeho mordéř, jej sva- tého před některými býti pravil. Svatý Vácslav se ukázal lidu Hromobití Léta devietistého třidcátého čtvrtého Boleslav bratrobijec, ač častokrát veselou tvář ukazoval před lidmi, však na svém srdci žalost maje, té nemohl zatajiti. Někdy před svými slu- žebníky říkával: „Jest mi toho jistě líto, že jsem se tak unáhlil na bratra svého; má mátě Dra- homíra jest tím najvinnější.“ Napomínán jsa ovšem od některých svých věrných nábožněj- ších křesťanuov, aby se toho hříchu Pánu Bohu vyznal a činil pokání, toho nikterakž nechtěl učiniti a Pánu Bohu se pokořiti, ač častokrát těžká činil vzdychání, obávaje se věčného za- tracení, však více vážil hanbu světskú než po- 239
Tursko k hrobu Štyrovu. Kníže Boleslav ovšem sám osobně na ten den k tomu místu určenému nepřijel, ale poslal své služebníky, svú vuoli jím oznámiv, rozkázal lidu tak pověděti, že kníže a pán jích Boleslav tak míti chce, aby žádný o jeho bratru mrtvém žádné zmínky nečinil, ale všecka pamět jeho aby zahynula. Pohané slyšíce to, a zvláště Lučanští, toho nemálo vděčni byli, ale křesťané, a zvláště Pražané, to těžce nesli a na takový rozkaz knížete svého počali se od- šedše na stranu raditi a jedni druhým řekli: „Bratří milí, jest velmi těžká věc knížete svého vůli a rozkazu se zprotiviti, a také jest věc ne- slušná pravdy nepraviti.“ Při tom rokování uzřeli jsú všickni, tak pohané jako křesťané, an u povětří muž krásný v zlaté zbroji jede na bílém koni a za ním veliký černý oblak od zá- padní strany slunce vzhuoru vstupuje. Tu hned z toho ukázalo se veliké blýskaní a hromobití a příval deště náhlý, takže každý z toho sněmu utíkal, kdo kam věděl, aby se té ukrutné bouři schoval. Tak někteří píší, a zvláště Racek Do- brohorský, že by tu okolo čtyřidcíti osob od hromu zhynulo. A od té chvíle žádný proti svatosti svatého Vácslava více se nesměl po- staviti a Boleslav, sám jsa jeho mordéř, jej sva- tého před některými býti pravil. Svatý Vácslav se ukázal lidu Hromobití Léta devietistého třidcátého čtvrtého Boleslav bratrobijec, ač častokrát veselou tvář ukazoval před lidmi, však na svém srdci žalost maje, té nemohl zatajiti. Někdy před svými slu- žebníky říkával: „Jest mi toho jistě líto, že jsem se tak unáhlil na bratra svého; má mátě Dra- homíra jest tím najvinnější.“ Napomínán jsa ovšem od některých svých věrných nábožněj- ších křesťanuov, aby se toho hříchu Pánu Bohu vyznal a činil pokání, toho nikterakž nechtěl učiniti a Pánu Bohu se pokořiti, ač častokrát těžká činil vzdychání, obávaje se věčného za- tracení, však více vážil hanbu světskú než po- 239
Strana 240
Strachkvas dán na učení kutu božskú. Času jednoho uradiv se s svými přátely kázal kostel boleslavský nákladně ozdo- biti a přitom pomysliv, moh-li by jemu syn jeho, jménem Strachkvas, jenž byl mládenček v pátém létě, nětco při spasení jeho prospěti, že by jej chtěl duchovním člověkem učiniti a bis- kupství v svém knížetství slavně zpuosobiti a bohatě nadati. I povolav Sudivlada a Kře- soboje, svých věrných služebníkuov, dav jím dvadcet hřiven, poslal je a s ními Strachkvasa do Řezna, jím rozkázav, aby toho dítěte pilně šetřili a ostříhali a jej k tomu vedli, aby se li- terám latinským snážně učil. Kteříž na žádost a rozkaz pána svého tak jsú učinili. A toho času již byl Wolfgank, biskup řezenský, muž domně- ním svatý, kterýž někdy na žádost Vácslava knížete kostel pražský svatého Víta světil, umřel a na jeho místo za biskupa volen byl Emeram- mus, jenž také byl muž dobrého i svatého ob- cování. Léta devietistého třidcátého pátého Třebenice Vlastislav město zbořeno Boleslav kníže, nevím jakým ponuknutím, po- volav mnoho dělníkuov poslal je do krajiny puolnoční a kázal jim město jedno, jenž bylo v knížetství jeho někdy od Vlastislava knížete začato, ale nedostaveno, obořiti, tak aby ani znamení tu nezuostalo, by město bylo, a oby- vatele jeho pohany kázal rozehnati. Pohané vlastislavští, jenž byli lidé velmi zuo- řiví, v jedné vsi, kteráž Dřevnice slula a nyní Třebenice, na ty bořitele města jich čekali, a když tudy šli, toliko motyky a nosatce v rukú majíce, na ně nenadále vyskočili a dvadcet a pět jich tu zabili. Boleslavovi když to oznáme- no bylo, velmi se rozhněval, a poslav tři sta mužuov statečnějších, obyvatele města toho a ty mordéře všecky kázal zbíti a město jich vy- páliti i rozbořiti tak, aby nezuostal kámen na kameni. Měšťané ti a jiní obyvatelé znamenavše, že by se té moci obrániti nemohli, nočním časem 240
Strachkvas dán na učení kutu božskú. Času jednoho uradiv se s svými přátely kázal kostel boleslavský nákladně ozdo- biti a přitom pomysliv, moh-li by jemu syn jeho, jménem Strachkvas, jenž byl mládenček v pátém létě, nětco při spasení jeho prospěti, že by jej chtěl duchovním člověkem učiniti a bis- kupství v svém knížetství slavně zpuosobiti a bohatě nadati. I povolav Sudivlada a Kře- soboje, svých věrných služebníkuov, dav jím dvadcet hřiven, poslal je a s ními Strachkvasa do Řezna, jím rozkázav, aby toho dítěte pilně šetřili a ostříhali a jej k tomu vedli, aby se li- terám latinským snážně učil. Kteříž na žádost a rozkaz pána svého tak jsú učinili. A toho času již byl Wolfgank, biskup řezenský, muž domně- ním svatý, kterýž někdy na žádost Vácslava knížete kostel pražský svatého Víta světil, umřel a na jeho místo za biskupa volen byl Emeram- mus, jenž také byl muž dobrého i svatého ob- cování. Léta devietistého třidcátého pátého Třebenice Vlastislav město zbořeno Boleslav kníže, nevím jakým ponuknutím, po- volav mnoho dělníkuov poslal je do krajiny puolnoční a kázal jim město jedno, jenž bylo v knížetství jeho někdy od Vlastislava knížete začato, ale nedostaveno, obořiti, tak aby ani znamení tu nezuostalo, by město bylo, a oby- vatele jeho pohany kázal rozehnati. Pohané vlastislavští, jenž byli lidé velmi zuo- řiví, v jedné vsi, kteráž Dřevnice slula a nyní Třebenice, na ty bořitele města jich čekali, a když tudy šli, toliko motyky a nosatce v rukú majíce, na ně nenadále vyskočili a dvadcet a pět jich tu zabili. Boleslavovi když to oznáme- no bylo, velmi se rozhněval, a poslav tři sta mužuov statečnějších, obyvatele města toho a ty mordéře všecky kázal zbíti a město jich vy- páliti i rozbořiti tak, aby nezuostal kámen na kameni. Měšťané ti a jiní obyvatelé znamenavše, že by se té moci obrániti nemohli, nočním časem 240
Strana 241
všickni sú ušli a město Vlastislav jest vypáleno a rozbořeno a tak svuoj konec vzalo. A od toho času žádný jeho zase nestavěl. Léta devietistého třidcátého šestého Národ uherský nepokojný, sebravše se spolu na jedné rovině nedaleko města Budína počet mužuov jako čtyřmezcietma tisíc a tu vyvolivše sobě dva hajtmany, z nichž jeden sloul Lél a druhý Bulchu, táhli sú do krajin bavorských a okolo Aušpurku velikú činili škodu, lidi úklad- ně a napořád mordujíce, věku ani pohlaví žádnému neodpouštějíce, až do Burgundý a do franské země protáhli a zase navracujíce se Štrospurk město oblehli. A tu Erhard, kníže lotarinský, a Pertolt, kníže brabantský, mnoho sebravše lidu na ty Uhry se obořili a mnoho jich zbili a některé zjímali; hajtmany Léle a Bul- chu javše u Štrospurku, na šibenici oběsiti roz- kázali. Po malém času zjímané všecky dali na nových šibenicech a některé na dubí zvěsiti. Sedm jich toliko zuostavivše kázali jim uši obře- zati a do Uher je poslali, jim rozkázavše jiným Uhrům všem pověděti, aby více do jich země táhnúti se nepokoušeli; pakli by se tak neza- chovali, že by chtěli dáti všecky ty, kteříž by přitáhli, u Štrospurku též zvěsiti. Uhří takové poselství od bezouchých posluov vyslyšavše, nemálo se rozhněvavše, hned je zjímati roz- kázali a nazajtří zvěsiti, pravíce: „Poněvadž ste nám zlú a nevděčnú přinesli novinu, protož vám za to nevděčnú učiníme odplatu.“ Uhři zvěšeni Léta devietistého třidcátého sedmého Boleslav kníže obeslal k sobě vladyky (neb na ten čas sluli vladyky ti, kteří po knížeti první místo drželi a jinými obecními lidmi vládli, a od toho, že vládli, vladyky sluli) a rozkázal jim, aby k němu do Boleslavě všecken lid svolali 241
všickni sú ušli a město Vlastislav jest vypáleno a rozbořeno a tak svuoj konec vzalo. A od toho času žádný jeho zase nestavěl. Léta devietistého třidcátého šestého Národ uherský nepokojný, sebravše se spolu na jedné rovině nedaleko města Budína počet mužuov jako čtyřmezcietma tisíc a tu vyvolivše sobě dva hajtmany, z nichž jeden sloul Lél a druhý Bulchu, táhli sú do krajin bavorských a okolo Aušpurku velikú činili škodu, lidi úklad- ně a napořád mordujíce, věku ani pohlaví žádnému neodpouštějíce, až do Burgundý a do franské země protáhli a zase navracujíce se Štrospurk město oblehli. A tu Erhard, kníže lotarinský, a Pertolt, kníže brabantský, mnoho sebravše lidu na ty Uhry se obořili a mnoho jich zbili a některé zjímali; hajtmany Léle a Bul- chu javše u Štrospurku, na šibenici oběsiti roz- kázali. Po malém času zjímané všecky dali na nových šibenicech a některé na dubí zvěsiti. Sedm jich toliko zuostavivše kázali jim uši obře- zati a do Uher je poslali, jim rozkázavše jiným Uhrům všem pověděti, aby více do jich země táhnúti se nepokoušeli; pakli by se tak neza- chovali, že by chtěli dáti všecky ty, kteříž by přitáhli, u Štrospurku též zvěsiti. Uhří takové poselství od bezouchých posluov vyslyšavše, nemálo se rozhněvavše, hned je zjímati roz- kázali a nazajtří zvěsiti, pravíce: „Poněvadž ste nám zlú a nevděčnú přinesli novinu, protož vám za to nevděčnú učiníme odplatu.“ Uhři zvěšeni Léta devietistého třidcátého sedmého Boleslav kníže obeslal k sobě vladyky (neb na ten čas sluli vladyky ti, kteří po knížeti první místo drželi a jinými obecními lidmi vládli, a od toho, že vládli, vladyky sluli) a rozkázal jim, aby k němu do Boleslavě všecken lid svolali 241
Strana 242
a tak aby čtrnáctý den dubna měsíce všickni se před ním postavili. To když se stalo, kázal za sebú mocnějším jíti a lid obecný aby šel zzadu, i přivedl je na jednu rovinu blízko Labe, tu kdež byl les vysekán, a na tom majtě za- staviv se i řekl jim: „Tuto chci a rozkazuji vám, abyšte mi postavili město z kamene tesaného okrúhle, na zpuosob města římského, tak veli- ké, jako tato paseka ukazuje. Zed toliko vyso- kú postavíte a já svým nákladem domy stavěti budu.“ Starší a zemané maličko odšedše pora- dili sú se a jednomu, kterýž jiné múdrostí a vý- mluvností i zbožím převyšoval, jemuž bylo jméno Bratromil, obecné vůle potřebu poru- čili sú před knížetem pověděti. Kterýž stoje i řekl: „Ctný kníže, vladyky, jenž sú správce lidu, též i zemanstvo tvé a nápravníci toto sú tobě poručili od sebe i od obce pověděti, že jest prvé v této zemi nikdá taková věc nebyla na žádné obyvatele od knížat vzkládána a žádný nikdá z knížat nevelel sobě města stavěti, a že by lid tím byl velmi obtížen. Protož praví, že se jim toho nezdá učiniti, přitom prosí, aby nebyli k tomu nuceni, poněvadž otcové naši nikdá toho nečinili.“ I vzkřikli jsou někteří řkúce: „Chtěli bychom radějí tvým mečem zmordováni býti než tuto nám nesnesitedlnou práci podniknúti.“ To uslyšav Boleslav, pří- lišnou prchlivostí se rozlítiv, na jeden pařez tu stojící vskočil a vytrhl svuoj meč a řka:„O ne- šlechetní a nestateční otcuov nešlechetných synové, že jste kdy směli se knížeti svému opří- ti, pravíce, že chcete radějí mým mečem býti zmordováni nežli té služebnosti se poddati, což pravíte, hned abyšte skutkem vykonali! Tu hned zvíte, co jest snáze jednomu každému z vás, tu-li práci podniknúti, čili hlavu ztrati- ti!“ Těch slov uleklo se všecko množství lidu a strachem velikým všickni byli poraženi nic méně, než jako by kníže tisíc rukú a tolikéž mečuov při sobě měl, před ním se třásli. Vida to Boleslav v mužnosti pozdvižen jest a pohledav na stranu, uhlédal, an Bratromil najblíže od 242
a tak aby čtrnáctý den dubna měsíce všickni se před ním postavili. To když se stalo, kázal za sebú mocnějším jíti a lid obecný aby šel zzadu, i přivedl je na jednu rovinu blízko Labe, tu kdež byl les vysekán, a na tom majtě za- staviv se i řekl jim: „Tuto chci a rozkazuji vám, abyšte mi postavili město z kamene tesaného okrúhle, na zpuosob města římského, tak veli- ké, jako tato paseka ukazuje. Zed toliko vyso- kú postavíte a já svým nákladem domy stavěti budu.“ Starší a zemané maličko odšedše pora- dili sú se a jednomu, kterýž jiné múdrostí a vý- mluvností i zbožím převyšoval, jemuž bylo jméno Bratromil, obecné vůle potřebu poru- čili sú před knížetem pověděti. Kterýž stoje i řekl: „Ctný kníže, vladyky, jenž sú správce lidu, též i zemanstvo tvé a nápravníci toto sú tobě poručili od sebe i od obce pověděti, že jest prvé v této zemi nikdá taková věc nebyla na žádné obyvatele od knížat vzkládána a žádný nikdá z knížat nevelel sobě města stavěti, a že by lid tím byl velmi obtížen. Protož praví, že se jim toho nezdá učiniti, přitom prosí, aby nebyli k tomu nuceni, poněvadž otcové naši nikdá toho nečinili.“ I vzkřikli jsou někteří řkúce: „Chtěli bychom radějí tvým mečem zmordováni býti než tuto nám nesnesitedlnou práci podniknúti.“ To uslyšav Boleslav, pří- lišnou prchlivostí se rozlítiv, na jeden pařez tu stojící vskočil a vytrhl svuoj meč a řka:„O ne- šlechetní a nestateční otcuov nešlechetných synové, že jste kdy směli se knížeti svému opří- ti, pravíce, že chcete radějí mým mečem býti zmordováni nežli té služebnosti se poddati, což pravíte, hned abyšte skutkem vykonali! Tu hned zvíte, co jest snáze jednomu každému z vás, tu-li práci podniknúti, čili hlavu ztrati- ti!“ Těch slov uleklo se všecko množství lidu a strachem velikým všickni byli poraženi nic méně, než jako by kníže tisíc rukú a tolikéž mečuov při sobě měl, před ním se třásli. Vida to Boleslav v mužnosti pozdvižen jest a pohledav na stranu, uhlédal, an Bratromil najblíže od 242
Strana 243
něho stojí, hned jednú ranú jemu hlavu sťal a řka: „Tak učiním a tak chci míti.“ A obrátiv se k lidu řekl: „Kto více z vás chce se mému rozkázaní protiviti?“ Všickni padli sú na zemi před nohy knížete svého, milosti od něho žá- dajíce pravili: „O milý kníže, odpust naši vinu, již více tobě nebudem se protiviti; všecko, což nám kážeš, rádi chcme učiniti.“ A tu hned zed velikú a vysokú na zpuosob města Římu po- čali dělati, a jakž byla vuole knížete, dokonali. A jméno tomu městu od knížete svého dali Bo- leslav. Zed okolo Staré Boleslavi Léta devietistého třidcátého osmého Předstúpili sú před kníže Boleslava dva bratří vlastní, služebníci jeho ti, kteříž sú pomáhali jemu Boleslavovi zamordovati bratra jeho mi- lého, svatého Vácslava, jichžto jména byla sú jednomu Štyrsa a druhému Hněvsa, žádajíce, aby jim za jích věrnú službu učinil slušnú od- platu a dal jim někde zemskú dědinu. I dal jest kníže Hněvsovi dědinu na cestě jdúc do Prahy od Boleslavi. A tu sobě Hněvsa dvuor při jed- nom přívrší postavil, a protože někteří Hněv- sovi bijec a jiní vrah říkali, tomu dvoru dáno jméno Vrahbí. Kterýžto Hněvsa dlúhý čas na tom dvoře seďal a na každý rok jednoho času za čtyři neděle se zblázňoval a ten nedostatek až do své smrti trpěl. Potom rod jeho, jenž Vrahbští sluli, vždycky touž těžkost na sobě snad až do dnešního dne mívali. Někteří také píší, jako Jindřich Duchcovský v své kronice, že vždycky jeden z toho rodu bez rozumu a jako omámený býti musil a že na památku vylití nevinné krve svatého Vácslava vlasové jich červení na hlavách některých toho rodu zuosta- li. Druhému pak vrahovi, to jest Štyrsovi, za ten mord dána jest od Boleslavi dědina na puolnoci, kdež jest sobě dvuor nedaleko řeky, jenž Jizera slove, na jedné stráni postavil a dal Vrábští 243
něho stojí, hned jednú ranú jemu hlavu sťal a řka: „Tak učiním a tak chci míti.“ A obrátiv se k lidu řekl: „Kto více z vás chce se mému rozkázaní protiviti?“ Všickni padli sú na zemi před nohy knížete svého, milosti od něho žá- dajíce pravili: „O milý kníže, odpust naši vinu, již více tobě nebudem se protiviti; všecko, což nám kážeš, rádi chcme učiniti.“ A tu hned zed velikú a vysokú na zpuosob města Římu po- čali dělati, a jakž byla vuole knížete, dokonali. A jméno tomu městu od knížete svého dali Bo- leslav. Zed okolo Staré Boleslavi Léta devietistého třidcátého osmého Předstúpili sú před kníže Boleslava dva bratří vlastní, služebníci jeho ti, kteříž sú pomáhali jemu Boleslavovi zamordovati bratra jeho mi- lého, svatého Vácslava, jichžto jména byla sú jednomu Štyrsa a druhému Hněvsa, žádajíce, aby jim za jích věrnú službu učinil slušnú od- platu a dal jim někde zemskú dědinu. I dal jest kníže Hněvsovi dědinu na cestě jdúc do Prahy od Boleslavi. A tu sobě Hněvsa dvuor při jed- nom přívrší postavil, a protože někteří Hněv- sovi bijec a jiní vrah říkali, tomu dvoru dáno jméno Vrahbí. Kterýžto Hněvsa dlúhý čas na tom dvoře seďal a na každý rok jednoho času za čtyři neděle se zblázňoval a ten nedostatek až do své smrti trpěl. Potom rod jeho, jenž Vrahbští sluli, vždycky touž těžkost na sobě snad až do dnešního dne mívali. Někteří také píší, jako Jindřich Duchcovský v své kronice, že vždycky jeden z toho rodu bez rozumu a jako omámený býti musil a že na památku vylití nevinné krve svatého Vácslava vlasové jich červení na hlavách některých toho rodu zuosta- li. Druhému pak vrahovi, to jest Štyrsovi, za ten mord dána jest od Boleslavi dědina na puolnoci, kdež jest sobě dvuor nedaleko řeky, jenž Jizera slove, na jedné stráni postavil a dal Vrábští 243
Strana 244
Stranovští jemu jméno Stranov. Štyrsa pak pro mord muže svatého velmi bolestné nohy měl, takže sám svých noh smradu snésti nemohl. Ten jed- noho času vsed na kůň a pojav psa a vzav jes- třáb na ruku, aby sobě v své bolesti potěšení učinil, jel z svého dvoru Stranova k knížeti svému do Boleslavi. A zase se navracuje, jel skrze les borový, a když na té cestě veliké a ukrutné bolesti noh svých nemoha vytrpěti, z koně ssedl a hanebně lál Pánu Bohu a svaté- mu Vácslavovi. Služebníci jeho zdaleka stojíce jej trestali a on více počal se zlobiti a vtom země se otevřela a jeho s koněm, se psem i s jestřábem živého požřela a zase se zavřela, duol toliko toho skutku zuostal na znamení. Služebníci se domuov na Stranov navrátivše, ženě jeho a synům to, co se přihodilo, oznámili. Synové pak jeho Bojsa a Dolislav hned toho roku při- jali neduh otce svého a potom všickni z toho rodu zlé nohy a bolestné mívali a na památku smrti nevinné svatého Vácslava vždycky je- den člověk mužského pohlaví z toho rodu, jednú toliko v padesáti letech, zlú smrtí za- hynul. Racek Dobrohorský, kanovník kostela boleslavského, v své kronice píše, že obyčej měli lidé na den svatého Vácslava při východu slunce na tu jámu, kdež se Štyrsa propadl, choditi, a tu pilně poslúchajíc že jsú v té jámě, an kuoň zařehtal, pes zaštěkal a jestřáb zvon- cem zazvonil, uslyšali. Léta devietistého třidcátého devátého Kníže Boleslav, přijev na Vyšehrad, svolati kázal všecky vladyky a starší, kterýmž hned rozkázal na vojnu se připraviti, ale však žádné- mu neoznámil, kam by se obrátiti chtěl. Oni jako poddaní dne osmého u velikém počtu před vyšehradskou branou se postavili a on Boleslav, pojav z ních toliko šest set ozdobnějších, obrátil se s ními na západ slunce a počal luckou kraji- nu velmi hubiti a plundrovati. Jeho ukrutnosti 244
Stranovští jemu jméno Stranov. Štyrsa pak pro mord muže svatého velmi bolestné nohy měl, takže sám svých noh smradu snésti nemohl. Ten jed- noho času vsed na kůň a pojav psa a vzav jes- třáb na ruku, aby sobě v své bolesti potěšení učinil, jel z svého dvoru Stranova k knížeti svému do Boleslavi. A zase se navracuje, jel skrze les borový, a když na té cestě veliké a ukrutné bolesti noh svých nemoha vytrpěti, z koně ssedl a hanebně lál Pánu Bohu a svaté- mu Vácslavovi. Služebníci jeho zdaleka stojíce jej trestali a on více počal se zlobiti a vtom země se otevřela a jeho s koněm, se psem i s jestřábem živého požřela a zase se zavřela, duol toliko toho skutku zuostal na znamení. Služebníci se domuov na Stranov navrátivše, ženě jeho a synům to, co se přihodilo, oznámili. Synové pak jeho Bojsa a Dolislav hned toho roku při- jali neduh otce svého a potom všickni z toho rodu zlé nohy a bolestné mívali a na památku smrti nevinné svatého Vácslava vždycky je- den člověk mužského pohlaví z toho rodu, jednú toliko v padesáti letech, zlú smrtí za- hynul. Racek Dobrohorský, kanovník kostela boleslavského, v své kronice píše, že obyčej měli lidé na den svatého Vácslava při východu slunce na tu jámu, kdež se Štyrsa propadl, choditi, a tu pilně poslúchajíc že jsú v té jámě, an kuoň zařehtal, pes zaštěkal a jestřáb zvon- cem zazvonil, uslyšali. Léta devietistého třidcátého devátého Kníže Boleslav, přijev na Vyšehrad, svolati kázal všecky vladyky a starší, kterýmž hned rozkázal na vojnu se připraviti, ale však žádné- mu neoznámil, kam by se obrátiti chtěl. Oni jako poddaní dne osmého u velikém počtu před vyšehradskou branou se postavili a on Boleslav, pojav z ních toliko šest set ozdobnějších, obrátil se s ními na západ slunce a počal luckou kraji- nu velmi hubiti a plundrovati. Jeho ukrutnosti 244
Strana 245
bojíce se, žádný se nesměl protiviti ani nikterakž opříti. Najvyšší pak správce té krajiny, jménem Dobromír, posly své poslal k Boleslavovi pravě, že se chce před ním pokořiti a jemu se vším mocně poddati. Boleslav toho od něho přijíti nechtěl, pravě, že on má sám svou rukou Dobro- mírovu krev vyliti. Dobromír poselstvím tím zstrašen jsa do bavorské krajiny s ženou a s dět- mi svými se obrátil. A Boleslav zholdovav tu všecku krajinu lucskou do města vjel, kteréž Zateč slove. Tu hned na místo Dobromíra jednoho z svých služebníkuov jménem Vorsu posadil, přikázav jemu, aby mu na každý rok z té krajiny sto a třidcet hřiven dobrých peněz platil; pakli by kterého roku nedal, to hrdlem aby zaplatil. A odtuď lid rozpustiv obrátil se k Boleslavi, aby zhlédl, kterak se zed města toho vzdělává. Žateč Léta devietistého čtyřidcátého Vorsa, vládař kraje žateckého, chtě se pánu svému knížeti Boleslavovi zalíbiti, lidi v té krajině velmi obtěžoval berněmi a rozličnými šacuňky. Lid sprostný, toho sužování snésti nemohúce, poslali sú k Boleslavovi, žádajíce prosebně, aby je od té zprostil těžkosti. Kterýž vyslyšav žádost poslal k Vorsovi, aby dvojími berněmi je obtěžoval a jemu dvénásobní sumu vydával. A on tak učinil. Lid žatecký sšedše se spolu uradili se tak a Vorsu úkladně zabili. To když bylo oznámeno Boleslavovi, jiného a mno- hém ukrutnějšího vládaře jím dáti slíbil, ale žádný nechtěl (smrti úkladné se obávaje) té práce na se vzíti. A tak jsú Zatčané bez správce za dlúhý čas zuostali. Roku toho také dokonána jest zed města Boleslavě a dělníci bojíce se, aby k domuom stavení a tu k bydlení nuceni nebyli, nočním časem pryč se rozkradli. Neb kníže měl při sobě pohanuov služebníkuov více než křesťa- nův a ti jsú křesťany sužovali a návodem Berně v žateckém kraji 245
bojíce se, žádný se nesměl protiviti ani nikterakž opříti. Najvyšší pak správce té krajiny, jménem Dobromír, posly své poslal k Boleslavovi pravě, že se chce před ním pokořiti a jemu se vším mocně poddati. Boleslav toho od něho přijíti nechtěl, pravě, že on má sám svou rukou Dobro- mírovu krev vyliti. Dobromír poselstvím tím zstrašen jsa do bavorské krajiny s ženou a s dět- mi svými se obrátil. A Boleslav zholdovav tu všecku krajinu lucskou do města vjel, kteréž Zateč slove. Tu hned na místo Dobromíra jednoho z svých služebníkuov jménem Vorsu posadil, přikázav jemu, aby mu na každý rok z té krajiny sto a třidcet hřiven dobrých peněz platil; pakli by kterého roku nedal, to hrdlem aby zaplatil. A odtuď lid rozpustiv obrátil se k Boleslavi, aby zhlédl, kterak se zed města toho vzdělává. Žateč Léta devietistého čtyřidcátého Vorsa, vládař kraje žateckého, chtě se pánu svému knížeti Boleslavovi zalíbiti, lidi v té krajině velmi obtěžoval berněmi a rozličnými šacuňky. Lid sprostný, toho sužování snésti nemohúce, poslali sú k Boleslavovi, žádajíce prosebně, aby je od té zprostil těžkosti. Kterýž vyslyšav žádost poslal k Vorsovi, aby dvojími berněmi je obtěžoval a jemu dvénásobní sumu vydával. A on tak učinil. Lid žatecký sšedše se spolu uradili se tak a Vorsu úkladně zabili. To když bylo oznámeno Boleslavovi, jiného a mno- hém ukrutnějšího vládaře jím dáti slíbil, ale žádný nechtěl (smrti úkladné se obávaje) té práce na se vzíti. A tak jsú Zatčané bez správce za dlúhý čas zuostali. Roku toho také dokonána jest zed města Boleslavě a dělníci bojíce se, aby k domuom stavení a tu k bydlení nuceni nebyli, nočním časem pryč se rozkradli. Neb kníže měl při sobě pohanuov služebníkuov více než křesťa- nův a ti jsú křesťany sužovali a návodem Berně v žateckém kraji 245
Strana 246
Pražané se knížeti opřeli jích kníže se na křesťany velmi zlobil a tak jest žádný v těch zdech domuov stavěti nechtěl. Času jednoho přijel kníže na Vyšehrad a po- volav k sobě Pražanuov, jím, aby ve zdech bo- leslavských domy stavěli, rozkázal. Pražanuom se to odporné zdálo a poradivše se spolu, dali jsú knížeti svému odpověd, že jím to není slušné ani možné učiniti proto, že v Praze mnoho sta- věti mají, a jestliže by Prahu i Boleslav stavěti měli, že by nemohli obému dosti učiniti. Kníže se z toho velmi rozhněval a povolav k sobě taj- ně některých pohanuov, vzbudil je na křesťany a slíbil, že chce dáti Prahu zbořiti a do Bole- slavě přenésti. Léta devietistého čtyřidcátého prvního Bitva v Praze Boleslav oblehl Prahu Pohané sebravše se tajně v Kajském lese a ča- sem nočním vešli jsú do Prahy a učinivše křik a hřmot, počali domuov křesťanských vybíjeti (a to, co se dálo, ne bez vědomí knížete Bole- slava). Křesťané to uslyšavše spolu se sběhli a tomu násilí se snažně bránili a na ty své zhoub- ce se velmi silně valili. Pohané nechavše domuov vybíjení svým odporníkuom se statečně brániti počali, však moci křesťanské nemohouce odolati na utíkaní se oddali, ale však málo jích ušlo. Křesťané pak rozlítivše se pohanuom, kteříž v Praze bydlili, také domuov mnoho vybili a statky pobrali, a kteréž mohli shledati, zmor- dovali. Když slunce z hory vycházeti počalo, taková bouřka se upokojila, zbité po ryňku a po ulicech, také i v domích shledávali. Křesťanuov tu dobrých mužuov té noci v té potržce třidcet a sedm zamordováno a pohanuov tři sta a tři- náct. A ti všickni spolu, křesťané i pohané, na východní hrobce v jedné jámě jsú pohrabáni. Kníže to uslyšav z toho se rozhněval a sebrav okolo patnácti set lidu, na Letni stráni na ro- vině se položil, chtěje Prahu zahubiti, kázal velmi hustě z lučišť do Prahy střéleti. Pátého dne přišly jsou noviny k Boleslavovi, že by Pra- 246
Pražané se knížeti opřeli jích kníže se na křesťany velmi zlobil a tak jest žádný v těch zdech domuov stavěti nechtěl. Času jednoho přijel kníže na Vyšehrad a po- volav k sobě Pražanuov, jím, aby ve zdech bo- leslavských domy stavěli, rozkázal. Pražanuom se to odporné zdálo a poradivše se spolu, dali jsú knížeti svému odpověd, že jím to není slušné ani možné učiniti proto, že v Praze mnoho sta- věti mají, a jestliže by Prahu i Boleslav stavěti měli, že by nemohli obému dosti učiniti. Kníže se z toho velmi rozhněval a povolav k sobě taj- ně některých pohanuov, vzbudil je na křesťany a slíbil, že chce dáti Prahu zbořiti a do Bole- slavě přenésti. Léta devietistého čtyřidcátého prvního Bitva v Praze Boleslav oblehl Prahu Pohané sebravše se tajně v Kajském lese a ča- sem nočním vešli jsú do Prahy a učinivše křik a hřmot, počali domuov křesťanských vybíjeti (a to, co se dálo, ne bez vědomí knížete Bole- slava). Křesťané to uslyšavše spolu se sběhli a tomu násilí se snažně bránili a na ty své zhoub- ce se velmi silně valili. Pohané nechavše domuov vybíjení svým odporníkuom se statečně brániti počali, však moci křesťanské nemohouce odolati na utíkaní se oddali, ale však málo jích ušlo. Křesťané pak rozlítivše se pohanuom, kteříž v Praze bydlili, také domuov mnoho vybili a statky pobrali, a kteréž mohli shledati, zmor- dovali. Když slunce z hory vycházeti počalo, taková bouřka se upokojila, zbité po ryňku a po ulicech, také i v domích shledávali. Křesťanuov tu dobrých mužuov té noci v té potržce třidcet a sedm zamordováno a pohanuov tři sta a tři- náct. A ti všickni spolu, křesťané i pohané, na východní hrobce v jedné jámě jsú pohrabáni. Kníže to uslyšav z toho se rozhněval a sebrav okolo patnácti set lidu, na Letni stráni na ro- vině se položil, chtěje Prahu zahubiti, kázal velmi hustě z lučišť do Prahy střéleti. Pátého dne přišly jsou noviny k Boleslavovi, že by Pra- 246
Strana 247
žané a jiní křesťané tajně a nočně chtěli zed boleslavskú podkopati a obořiti. I obrátil se kníže s svým lidem k Boleslavi. Tu opět jiné knížeti oznámeny noviny, že by chtěli Lučanští Pražanuom pomoc lidem proti knížeti učiniti. Z těch řečí (ač byly jalové) kníže nebvl bez strachu a hned nazajtří rozkázal lidu svemu na jedné vysoké nad Labem skále hrad přepevný založiti a pilně jej ve dne i v noci stavěti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Brannaj hrad aneb Brandajs, a tu pravil, že se chce Praža- nuom a Lučanuom i všem Čechům brániti. ☞ 22 S Léta devietistého čtyřidcátého druhého Někteří z vladyk a zvláště ti, jenž byli milovníci pokoje, kníže svého pilně namlúvali, aby k svým poddaným pokoj zachoval, až jej k tomu při- vedli, že jest jel na Vyšehrad a odtuď do Prahy do domu rychtářova, jenž byl u polední brány, a Pražané jej poctivě jako pána svého přivítali a slavný jemu učinili oběd a s ním spolu hodo- vali. Po takovém hodování vladyky a Pražané milostivými slovy Boleslava napomínali, po- něvadž jest křesťan, aby víru křesťanskú cele držal a ji rozšiřoval, že za to od Pána Boha svého bude míti věčnú odplatu. Boleslav to na- Boleslav se s svými poddanými smluvil 247
žané a jiní křesťané tajně a nočně chtěli zed boleslavskú podkopati a obořiti. I obrátil se kníže s svým lidem k Boleslavi. Tu opět jiné knížeti oznámeny noviny, že by chtěli Lučanští Pražanuom pomoc lidem proti knížeti učiniti. Z těch řečí (ač byly jalové) kníže nebvl bez strachu a hned nazajtří rozkázal lidu svemu na jedné vysoké nad Labem skále hrad přepevný založiti a pilně jej ve dne i v noci stavěti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Brannaj hrad aneb Brandajs, a tu pravil, že se chce Praža- nuom a Lučanuom i všem Čechům brániti. ☞ 22 S Léta devietistého čtyřidcátého druhého Někteří z vladyk a zvláště ti, jenž byli milovníci pokoje, kníže svého pilně namlúvali, aby k svým poddaným pokoj zachoval, až jej k tomu při- vedli, že jest jel na Vyšehrad a odtuď do Prahy do domu rychtářova, jenž byl u polední brány, a Pražané jej poctivě jako pána svého přivítali a slavný jemu učinili oběd a s ním spolu hodo- vali. Po takovém hodování vladyky a Pražané milostivými slovy Boleslava napomínali, po- něvadž jest křesťan, aby víru křesťanskú cele držal a ji rozšiřoval, že za to od Pána Boha svého bude míti věčnú odplatu. Boleslav to na- Boleslav se s svými poddanými smluvil 247
Strana 248
Boubín hora Čížová Zlata hledali pomenutí vděčně přijav, tak učiniti slíbil a toho na znamení a dokonalé potvrzení blízko hradu Brandajsu kostel krásný na jednom přívrší k poctivosti Pánu Bohu a svatému Petru kázal postaviti. A ty pohany, kteréž při sobě měl na Boleslavi a na Brandajse, jíchžto bylo okolo patnácti set, poslal je na hory, kteréž jsou v čes- ké zemi mezi polednem a západem slunce okolo Starého hradu, jinák Boubína, a Čižové, aby zlata dobývali, buďto v skalí aneb píscích, a knížeti svému z toho aby desátý díl zlata dá- vali. A skrze to v krátkém času kníže Boleslav jest velmi obohacen a hrad vyšehradský zna- menitě kázal vystavěti. A tu jest toho roku nová mínce zlatá i stříbrná na Vyšehradě s obrazem knížete Boleslava zaražena. Léta devietistého čtyřidcátého třetího Divy činil svatý Vácslav Kníže od svého bratra zamordovaný, milý svatý Vácslav, divnými a rozličnými obyčeji před svým národem českým svú svatost skrze mno- hé divy ukazoval netoliko při uzdravování Če- chuov, ale i z rozličných krajin němecských lidé hlučně přicházejíce do kostela svatého Víta na pouť, pravili mnozí, že by měli nějaké vnuk- nutí božské i rozkázaní, aby šli k hrobu jeho mučedlníka svatého milého Vácslava, dědice a obránce českého, a tu aby se modlili, prosíce Pána Boha za milost a svatého Vácslava za přímluvu, že budú od svých nemocí a neduhuov uzdraveni. Vše toho roku: Přišlo padesát mužuov a třid- cet a pět žen z franské země bolevokých, hlu- chých, němých a uschlé ruce majíce, ti spo- lečně přistúpivše k hrobu muže svatého s plá- čem Pána Boha prosili, aby byli uzdraveni, a pra- vili: „Pane Bože, stvořiteli nebe i země, jenž si nás nedostatečné obrátil do této krajiny, smiluj se nad námi, a milý svatý Vácslave, jenž jsi trpěl pro Pána Boha svého těžké múky, přimluv se za nás před jeho svatú milostí, aby- 248
Boubín hora Čížová Zlata hledali pomenutí vděčně přijav, tak učiniti slíbil a toho na znamení a dokonalé potvrzení blízko hradu Brandajsu kostel krásný na jednom přívrší k poctivosti Pánu Bohu a svatému Petru kázal postaviti. A ty pohany, kteréž při sobě měl na Boleslavi a na Brandajse, jíchžto bylo okolo patnácti set, poslal je na hory, kteréž jsou v čes- ké zemi mezi polednem a západem slunce okolo Starého hradu, jinák Boubína, a Čižové, aby zlata dobývali, buďto v skalí aneb píscích, a knížeti svému z toho aby desátý díl zlata dá- vali. A skrze to v krátkém času kníže Boleslav jest velmi obohacen a hrad vyšehradský zna- menitě kázal vystavěti. A tu jest toho roku nová mínce zlatá i stříbrná na Vyšehradě s obrazem knížete Boleslava zaražena. Léta devietistého čtyřidcátého třetího Divy činil svatý Vácslav Kníže od svého bratra zamordovaný, milý svatý Vácslav, divnými a rozličnými obyčeji před svým národem českým svú svatost skrze mno- hé divy ukazoval netoliko při uzdravování Če- chuov, ale i z rozličných krajin němecských lidé hlučně přicházejíce do kostela svatého Víta na pouť, pravili mnozí, že by měli nějaké vnuk- nutí božské i rozkázaní, aby šli k hrobu jeho mučedlníka svatého milého Vácslava, dědice a obránce českého, a tu aby se modlili, prosíce Pána Boha za milost a svatého Vácslava za přímluvu, že budú od svých nemocí a neduhuov uzdraveni. Vše toho roku: Přišlo padesát mužuov a třid- cet a pět žen z franské země bolevokých, hlu- chých, němých a uschlé ruce majíce, ti spo- lečně přistúpivše k hrobu muže svatého s plá- čem Pána Boha prosili, aby byli uzdraveni, a pra- vili: „Pane Bože, stvořiteli nebe i země, jenž si nás nedostatečné obrátil do této krajiny, smiluj se nad námi, a milý svatý Vácslave, jenž jsi trpěl pro Pána Boha svého těžké múky, přimluv se za nás před jeho svatú milostí, aby- 248
Strana 249
chom byli od našich neduhův uzdraveni! A tak žádný z nich odtuď neodšel, aby svého neduhu tu nebyl zbaven. Boleslav kníže tu byl přistojící a vida to, co se děje, srdečně plakal a dav jednomu každému z nich hojné dary zla- té mince, do jich vlastí je zase propustil. Léta devietistého čtyřidcátého čtvrtého Kníže Boleslav, oblíbiv sobě byt při Větším Městě pražském, rozkázal dvuor knížetský starý opravovati a dvuor tajněný rozšířiti a tu proti dvoru tajnskému blíže brány Boleslavské duom jeden krásný sobě k bydlení dal postaviti. Pražané ovšem, ač to strašlivě snášeli, však mi- losti u něho hledajíce, toho všeho díla a stavení jemu pomáhali, času pak zimního pilně roz- kázali kamení z Letně a z Petřína voziti. Kníže to vida, ano lid s velikú chtivostí toho díla jemu pomáhá, upokojiv se v své zuořivosti, všemu lidu českému svú milost připověděl a obvláštně že chce města Prahy obyvatele milovati pravil, a ač byl umínil příkop veliký a hluboký mezi svým domem a městem udělati, znamenav lid k sobě náchylný, od toho úmyslu přestal a čes- ké knížetství pokojně spravoval. Dvuor knížecí v Praze Léta devietistého čtyřidcátého pátého Kněžna Přibyslava, ctná a velmi šlechetná i sva- tá kněžna, dcera někdy Vratislavova a sestra milého svatého Vácslava a Boleslava, kteráž v krajině puolnoční české země bydlila a veliké i mnohé divy v svým životě i po smrti činila, jednu ves velikú, kteráž Jablonná Ves slula, vysokú a širokú z přetvrdého kamene zdí káza- la byla obehnati. A tu jest odtuď nedaleko svuoj život roku tohoto vykonavši umřela a služebni- ce její tělo vzavše při její modlitebnici, kteráž byla pod horú, kteráž Krutina slula, postavena, pohřebili, kteréž tu za dlúhý čas leželo. Při Svatá Přibyslava 249
chom byli od našich neduhův uzdraveni! A tak žádný z nich odtuď neodšel, aby svého neduhu tu nebyl zbaven. Boleslav kníže tu byl přistojící a vida to, co se děje, srdečně plakal a dav jednomu každému z nich hojné dary zla- té mince, do jich vlastí je zase propustil. Léta devietistého čtyřidcátého čtvrtého Kníže Boleslav, oblíbiv sobě byt při Větším Městě pražském, rozkázal dvuor knížetský starý opravovati a dvuor tajněný rozšířiti a tu proti dvoru tajnskému blíže brány Boleslavské duom jeden krásný sobě k bydlení dal postaviti. Pražané ovšem, ač to strašlivě snášeli, však mi- losti u něho hledajíce, toho všeho díla a stavení jemu pomáhali, času pak zimního pilně roz- kázali kamení z Letně a z Petřína voziti. Kníže to vida, ano lid s velikú chtivostí toho díla jemu pomáhá, upokojiv se v své zuořivosti, všemu lidu českému svú milost připověděl a obvláštně že chce města Prahy obyvatele milovati pravil, a ač byl umínil příkop veliký a hluboký mezi svým domem a městem udělati, znamenav lid k sobě náchylný, od toho úmyslu přestal a čes- ké knížetství pokojně spravoval. Dvuor knížecí v Praze Léta devietistého čtyřidcátého pátého Kněžna Přibyslava, ctná a velmi šlechetná i sva- tá kněžna, dcera někdy Vratislavova a sestra milého svatého Vácslava a Boleslava, kteráž v krajině puolnoční české země bydlila a veliké i mnohé divy v svým životě i po smrti činila, jednu ves velikú, kteráž Jablonná Ves slula, vysokú a širokú z přetvrdého kamene zdí káza- la byla obehnati. A tu jest odtuď nedaleko svuoj život roku tohoto vykonavši umřela a služebni- ce její tělo vzavše při její modlitebnici, kteráž byla pod horú, kteráž Krutina slula, postavena, pohřebili, kteréž tu za dlúhý čas leželo. Při Svatá Přibyslava 249
Strana 250
něm se dáli mnozí divové: časy některými roz- ličná se ukazovala světla, někdy i andělská zpívaní tu byla slýchána a skrze takové divy z mnohých ukrutných pohanuov dobří a ná- božní křesťané sú učiněni. Potom po mnohých letech odtuď nedaleko jeden člověk znamenitý, bohatý a nábožný křesťan, jménem Chotislav, dal klášter ve jméno svaté Přibyslavy postaviti a tu v témž kostele rozkázal poctivě položiti tělo svaté milé Přibyslavy. 40 Léta devietistého čtyřidcátého šestého Boleslav kníže, povolav k sobě Divyslava a ji- ných rad svých velmi opatrných, radil se s nimi, kterak by mohl zemi svú obohatiti. I dali jemu radu, aby rozkázal v starých letopisích a v ji- ných kronikách písma hledati, co jest někdy Libuše, první kněžna, s Přemyslem knížetem o zlatých a stříbrných pokladích podzemných prorokovala a lidu budúcímu země této ozna- movala, neb Přemysl byl to všecko literami slo- vanskými dal a rozkázal pisákům zapsati. Pro- tož bude-li se moci toho doptati, tudy a tak že bude moci svú zemi obohatiti. Boleslav takovú radu vděčně přijav, kázal se vší pilností se ptáti, po některým pak času nalezeni sú takoví análo- 250
něm se dáli mnozí divové: časy některými roz- ličná se ukazovala světla, někdy i andělská zpívaní tu byla slýchána a skrze takové divy z mnohých ukrutných pohanuov dobří a ná- božní křesťané sú učiněni. Potom po mnohých letech odtuď nedaleko jeden člověk znamenitý, bohatý a nábožný křesťan, jménem Chotislav, dal klášter ve jméno svaté Přibyslavy postaviti a tu v témž kostele rozkázal poctivě položiti tělo svaté milé Přibyslavy. 40 Léta devietistého čtyřidcátého šestého Boleslav kníže, povolav k sobě Divyslava a ji- ných rad svých velmi opatrných, radil se s nimi, kterak by mohl zemi svú obohatiti. I dali jemu radu, aby rozkázal v starých letopisích a v ji- ných kronikách písma hledati, co jest někdy Libuše, první kněžna, s Přemyslem knížetem o zlatých a stříbrných pokladích podzemných prorokovala a lidu budúcímu země této ozna- movala, neb Přemysl byl to všecko literami slo- vanskými dal a rozkázal pisákům zapsati. Pro- tož bude-li se moci toho doptati, tudy a tak že bude moci svú zemi obohatiti. Boleslav takovú radu vděčně přijav, kázal se vší pilností se ptáti, po některým pak času nalezeni sú takoví análo- 250
Strana 251
vé v pokladnici Přemyslově na Vyšehradě, i na- lezlo se v těch knihách mnoho o vrchu Jílovém, o vrchu Tříhřbetém, o vrchu Krupnatém a o vrchu Březovém. Tu hned kníže poslal na vrch Jílovaj, jenž jest méně než puol dne cesty od Prahy k straně polední, a v brzkém času v jámě někdy Rymbošově, kteráž slula Tobola, nalezli sú dělníci širokú vrstvu zlata a odtuď dávali Boleslavovi veliké užitky. A tím jest dolem česká země toho času byla zbohacena. Léta devietistého čtyřidcátého sedmého Kníže poslal dělníky na vrch Březový, jenž jest jdúce od Prahy na západ slunce vzdáli cesty dne jednoho, a tu rozkázal pilně starých dolův dobývati těch, kteříž sú byli někdy od Horymí- ře Neumětelského zkaženi a zametáni. A tu sú se jim ukázali hojní pramenové stříbra, netoli- ko tu, ale i okolo Tisové hory a Třebušné i Lázu, takže se tomu všickni divili. Přišlo jest také toho času k tomu dílu i jiných dělníkuov mnoho, kteříž tou službou a prací knížeti svému slúžili a za to od něho brali hojné dary. A tak odtuď zlatem a stříbrem země nadmíru bohatla. Téhož léta přišly sú noviny k knížeti Bole- slavovi, že by Uhří v Moravě škodu činili a od- tuď že by se chtěli obrátiti do knížetství jeho. Kterýž kázal hned všem spolu, tak pohanům jako křesťanům, pohotově býti. Pohané obáva- jíce se, aby to nebyly omylné noviny, pod tím aby snad kníže nebyl naveden od křesťanuov a tudy pohané zahlazeni aby nebyli, sešli sú se spolu u velikém počtu v břevňovským lese a tu se spolu proti křesťanům i proti knížeti svému spuntovali. To když kníže zvěděl, od toho času k pohanům chuti neměl, ale křesťany rozmno- žovati slíbil a syna svého Boleslava, aby více křesťany než pohany miloval, učil a často napo- mínal. O horách příbramských Uhři Moravu hubili 251
vé v pokladnici Přemyslově na Vyšehradě, i na- lezlo se v těch knihách mnoho o vrchu Jílovém, o vrchu Tříhřbetém, o vrchu Krupnatém a o vrchu Březovém. Tu hned kníže poslal na vrch Jílovaj, jenž jest méně než puol dne cesty od Prahy k straně polední, a v brzkém času v jámě někdy Rymbošově, kteráž slula Tobola, nalezli sú dělníci širokú vrstvu zlata a odtuď dávali Boleslavovi veliké užitky. A tím jest dolem česká země toho času byla zbohacena. Léta devietistého čtyřidcátého sedmého Kníže poslal dělníky na vrch Březový, jenž jest jdúce od Prahy na západ slunce vzdáli cesty dne jednoho, a tu rozkázal pilně starých dolův dobývati těch, kteříž sú byli někdy od Horymí- ře Neumětelského zkaženi a zametáni. A tu sú se jim ukázali hojní pramenové stříbra, netoli- ko tu, ale i okolo Tisové hory a Třebušné i Lázu, takže se tomu všickni divili. Přišlo jest také toho času k tomu dílu i jiných dělníkuov mnoho, kteříž tou službou a prací knížeti svému slúžili a za to od něho brali hojné dary. A tak odtuď zlatem a stříbrem země nadmíru bohatla. Téhož léta přišly sú noviny k knížeti Bole- slavovi, že by Uhří v Moravě škodu činili a od- tuď že by se chtěli obrátiti do knížetství jeho. Kterýž kázal hned všem spolu, tak pohanům jako křesťanům, pohotově býti. Pohané obáva- jíce se, aby to nebyly omylné noviny, pod tím aby snad kníže nebyl naveden od křesťanuov a tudy pohané zahlazeni aby nebyli, sešli sú se spolu u velikém počtu v břevňovským lese a tu se spolu proti křesťanům i proti knížeti svému spuntovali. To když kníže zvěděl, od toho času k pohanům chuti neměl, ale křesťany rozmno- žovati slíbil a syna svého Boleslava, aby více křesťany než pohany miloval, učil a často napo- mínal. O horách příbramských Uhři Moravu hubili 251
Strana 252
Léta devietistého čtyřidcátého os mého Hlad pro hory Hlad veliký počal českú zemi hubiti tak, že sú lidé a zvláště chudí pro nedostatek chlebuov hladem mřeli. Lopotové a starší z vladyk sjeli sú se na Vyšehrad, neb toho času byl tu kníže přijel z Boleslavi, a žádali jeho, aby ten nedosta- tek opatřil a napravil. Kterýž odpověděl: „Ten nedostatek nepřišel na tuto zemi mú neopatrností, ale z božího dopuštění.“ K němu oni řekli: „Pán Buoh toho neučinil, ale tvé lakomství, neb všecken lid ten, kterýž měl obyčej dědiny vorati, kázal si obrátiti na zlaté a stříbrné doly a odtuď ty sám aby měl hojnost zlata a stříbra a lid tvuoj všecken aby hladem hynul.“ Tu hned kníže rozkázal obeslati všecky kovkopy i jiné ryžovníky, také i všecky horní a dolové dělníky a přísně jim přikázal, aby od toho díla přestali a dědiny aby pilně voříce osévali. Mnozí z nich, ač neradi, musili se tak, jakž kníže míti chce, zachovati a k svým pluhům se navrátiti. A hned od toho času česká země počala se chlebem sytiti. Léta devietistého čtyřidcátého devátého Uhří velmi silnú mocí vtrhli do Moravy a velikú činili škodu, vsí, městeček i hraduov dobývajíce. A odtuď pustili se až do Čech, lidi zajímajíce a statky jim berúce. To když uslyšal Boleslav, sebrav lid položil se u Čáslavi a Sudislav Hrob- ský, hajtman jeho, s druhým vojskem u Ohbí, a na tom se postavili, aby Uhrům do země nedali. Uhří ač častokrát se o ta vojska česká pokoušeli, však sú jich nemohli přemoci. Osmnácte dní uherské vojsko proti českému leželo, až jednoho času Čechové bitvu začali a Uhruov mnoho zjímali a zbili. Uhří zname- navše, že by tu nezvítězili, obrátili se do Rakús a odtuď do Korytan, všudy škody činíce. Vtom druhé vojsko uherské jím na pomoc do Uher přitáhlo a strhše se spolu u jednoho hradu, 252
Léta devietistého čtyřidcátého os mého Hlad pro hory Hlad veliký počal českú zemi hubiti tak, že sú lidé a zvláště chudí pro nedostatek chlebuov hladem mřeli. Lopotové a starší z vladyk sjeli sú se na Vyšehrad, neb toho času byl tu kníže přijel z Boleslavi, a žádali jeho, aby ten nedosta- tek opatřil a napravil. Kterýž odpověděl: „Ten nedostatek nepřišel na tuto zemi mú neopatrností, ale z božího dopuštění.“ K němu oni řekli: „Pán Buoh toho neučinil, ale tvé lakomství, neb všecken lid ten, kterýž měl obyčej dědiny vorati, kázal si obrátiti na zlaté a stříbrné doly a odtuď ty sám aby měl hojnost zlata a stříbra a lid tvuoj všecken aby hladem hynul.“ Tu hned kníže rozkázal obeslati všecky kovkopy i jiné ryžovníky, také i všecky horní a dolové dělníky a přísně jim přikázal, aby od toho díla přestali a dědiny aby pilně voříce osévali. Mnozí z nich, ač neradi, musili se tak, jakž kníže míti chce, zachovati a k svým pluhům se navrátiti. A hned od toho času česká země počala se chlebem sytiti. Léta devietistého čtyřidcátého devátého Uhří velmi silnú mocí vtrhli do Moravy a velikú činili škodu, vsí, městeček i hraduov dobývajíce. A odtuď pustili se až do Čech, lidi zajímajíce a statky jim berúce. To když uslyšal Boleslav, sebrav lid položil se u Čáslavi a Sudislav Hrob- ský, hajtman jeho, s druhým vojskem u Ohbí, a na tom se postavili, aby Uhrům do země nedali. Uhří ač častokrát se o ta vojska česká pokoušeli, však sú jich nemohli přemoci. Osmnácte dní uherské vojsko proti českému leželo, až jednoho času Čechové bitvu začali a Uhruov mnoho zjímali a zbili. Uhří zname- navše, že by tu nezvítězili, obrátili se do Rakús a odtuď do Korytan, všudy škody činíce. Vtom druhé vojsko uherské jím na pomoc do Uher přitáhlo a strhše se spolu u jednoho hradu, 252
Strana 253
kterýž Leopoch slove, tu se položili a v té ve vší krajině činili veliké škody a lid hubili a svými Uhry osazovali, tu krajinu k své zemi přivlast- ňujíce. Tu kníže meranský Gotfridus, kníže korytanský Ebrhardus a kníže tyrolský a s nimi spolu Rehoř, aquilegianský patriarcha, lid mnohý sebravše, s Uhry sú v boj vešli a tu jim mnoho lidu z obú stran zmordováno, však Uhří sú přemoženi a zmordováni tak, že se jich málo do jich země navrátilo. A loupež, kteráž byla skrze Uhry z Moravy i z Čech vynesena, tu v Korytanech zuostala. Čechové také, kteříž byli od Uhruov zjímaní, od toho hradu Leopo- chu jsú se domuov (jsúce od Korytanských pro- puštěni) navrátili. Uhři do Čech chtěli Léta devietistého padesátého Ukázala se opět veliká hojnost stříbra v české zemi na východ slunce, nad Lipnickým poto- kem, kteréhož lidé z té krajiny velmi bohatě počali užívati. To když Boleslavovi oznámeno bylo, poslav mnoho dělníkuov, kázal třidcet nových doluov udělati a v ních pilně hledati, takže ve třech letech velikou hojností stříbra od Pána Boha byla obdařena a zbohacena, neb knížeti do Prahy odtuď jednak na každý den stříbro vezeno bylo. Takovou hojnost kníže znamenav i rozkázal tajných skrajší na Vyše- hradě v zemi nadělati a stříbro, kteréž jemu zbývalo, tam rozkázal schovati a pilně, aby žádný toho nenalezl, opatřiti. To když starší a vládyky uslyšali, sešli jsou se k knížeti svému na Vyšehrad a jeho se ptali, proč by takové poklady, kterýchž jeho poddaní s velikou těžkostí z země dobývají, zase do země klásti rozkázal. Kníže odpověděl: „Jestliže by kdy stříbrní dolové zhynuli, potomkové naši toto za útočiště míti budou.“ Starší jeho prosili, aby toho nečinil, ale radějí aby hojnou mínci dělati kázal a hrady stavěti dal a dělníkuom denní mzdy polepšil. Někteří píší, že by se Hory stříbrné u Lipnice 253
kterýž Leopoch slove, tu se položili a v té ve vší krajině činili veliké škody a lid hubili a svými Uhry osazovali, tu krajinu k své zemi přivlast- ňujíce. Tu kníže meranský Gotfridus, kníže korytanský Ebrhardus a kníže tyrolský a s nimi spolu Rehoř, aquilegianský patriarcha, lid mnohý sebravše, s Uhry sú v boj vešli a tu jim mnoho lidu z obú stran zmordováno, však Uhří sú přemoženi a zmordováni tak, že se jich málo do jich země navrátilo. A loupež, kteráž byla skrze Uhry z Moravy i z Čech vynesena, tu v Korytanech zuostala. Čechové také, kteříž byli od Uhruov zjímaní, od toho hradu Leopo- chu jsú se domuov (jsúce od Korytanských pro- puštěni) navrátili. Uhři do Čech chtěli Léta devietistého padesátého Ukázala se opět veliká hojnost stříbra v české zemi na východ slunce, nad Lipnickým poto- kem, kteréhož lidé z té krajiny velmi bohatě počali užívati. To když Boleslavovi oznámeno bylo, poslav mnoho dělníkuov, kázal třidcet nových doluov udělati a v ních pilně hledati, takže ve třech letech velikou hojností stříbra od Pána Boha byla obdařena a zbohacena, neb knížeti do Prahy odtuď jednak na každý den stříbro vezeno bylo. Takovou hojnost kníže znamenav i rozkázal tajných skrajší na Vyše- hradě v zemi nadělati a stříbro, kteréž jemu zbývalo, tam rozkázal schovati a pilně, aby žádný toho nenalezl, opatřiti. To když starší a vládyky uslyšali, sešli jsou se k knížeti svému na Vyšehrad a jeho se ptali, proč by takové poklady, kterýchž jeho poddaní s velikou těžkostí z země dobývají, zase do země klásti rozkázal. Kníže odpověděl: „Jestliže by kdy stříbrní dolové zhynuli, potomkové naši toto za útočiště míti budou.“ Starší jeho prosili, aby toho nečinil, ale radějí aby hojnou mínci dělati kázal a hrady stavěti dal a dělníkuom denní mzdy polepšil. Někteří píší, že by se Hory stříbrné u Lipnice 253
Strana 254
jemu svatý Vácslav ukázal a rozkázal mínci dělati, tak aby obraz knížete Vácslava na ní byl vyražen. Léta devietistého padesátého prvního Mínce nová Boleslav kníže vedlé rady svých vladyk rozkázal v Praze duom jeden zvláštní a hojný postaviti a uvedl do něho najmísternější dělníky, litce a rypáky, to jest kteří měď líti uměli, a zlatníky a kázal jím novou mínci zaraziti, to jest peníz z obou strán cajchovaný, z jedné strany obraz Boleslavův a z druhé strany obraz bratra jeho, knížete Vácslava již mrtvého, tak aby tři peníze jeden lot vážily. A povolav mnoho dělníkuov, kázal několik krásných domuov v Praze posta- viti, na Vyšehradě také několik rozkázal skle- puov v skále udělati a jednu věži velmi vysokú, jíž bylo dáno jméno Boleslavka. Mnoho také dal lesuov okolo Prahy vykopati a spáliti a místo lesuov dědin vorných nadělati. A toho času byla hojnost chleba, stříbra i zlata. Léta devietistého padesátého druhého Muž jeden knížeti Boleslavovi velmi milý, jenž byl z rodu Horbojova, syna Květošova, jemuž bylo jméno Dalimil, chtě knížeti svému libost učiniti, se vší pilností oddal se i s svou čeledí na hledání pramenův stříbrných a zvláště okolo potoka Lipnického. Času jednoho ponuknutím své ženy, jenž (jakž Klipta píše v své kronice) věštkyně byla, rozkázal duol v jednom údolí, kdež Ostrý kámen slove, udělati a tu byl od kovkopuov jeho silný pramen stříbra nalezen, po kterémž berúce se do hlubokosti nalezli jsú veliký kus stříbra k podobenství koně velikého, jenž byl velmi místerný a samorostlý, takže jest (jakž píší) žádného mistra tak místerného neby- lo ve vší té zemi, který by uměl takovú formu učiniti a takový kuoň slíti. Kterýž když jsú 254
jemu svatý Vácslav ukázal a rozkázal mínci dělati, tak aby obraz knížete Vácslava na ní byl vyražen. Léta devietistého padesátého prvního Mínce nová Boleslav kníže vedlé rady svých vladyk rozkázal v Praze duom jeden zvláštní a hojný postaviti a uvedl do něho najmísternější dělníky, litce a rypáky, to jest kteří měď líti uměli, a zlatníky a kázal jím novou mínci zaraziti, to jest peníz z obou strán cajchovaný, z jedné strany obraz Boleslavův a z druhé strany obraz bratra jeho, knížete Vácslava již mrtvého, tak aby tři peníze jeden lot vážily. A povolav mnoho dělníkuov, kázal několik krásných domuov v Praze posta- viti, na Vyšehradě také několik rozkázal skle- puov v skále udělati a jednu věži velmi vysokú, jíž bylo dáno jméno Boleslavka. Mnoho také dal lesuov okolo Prahy vykopati a spáliti a místo lesuov dědin vorných nadělati. A toho času byla hojnost chleba, stříbra i zlata. Léta devietistého padesátého druhého Muž jeden knížeti Boleslavovi velmi milý, jenž byl z rodu Horbojova, syna Květošova, jemuž bylo jméno Dalimil, chtě knížeti svému libost učiniti, se vší pilností oddal se i s svou čeledí na hledání pramenův stříbrných a zvláště okolo potoka Lipnického. Času jednoho ponuknutím své ženy, jenž (jakž Klipta píše v své kronice) věštkyně byla, rozkázal duol v jednom údolí, kdež Ostrý kámen slove, udělati a tu byl od kovkopuov jeho silný pramen stříbra nalezen, po kterémž berúce se do hlubokosti nalezli jsú veliký kus stříbra k podobenství koně velikého, jenž byl velmi místerný a samorostlý, takže jest (jakž píší) žádného mistra tak místerného neby- lo ve vší té zemi, který by uměl takovú formu učiniti a takový kuoň slíti. Kterýž když jsú 254
Strana 255
z toho dolu rozkázaním Dalimilovým vcele s ve- likou těžkostí vytáhli, na pevný vuoz vloživše knížeti jej na Vyšehrad poslali. Kníže Boleslav to vida velmi se divil a pro veliký a v té zemi neslýchaný div, kterýž chtěl aby i jiní Čechové viděli, i rozkázal jej vprostřed hradu na jednom kamenu velmi velikém postaviti a řka: „Rímané jsou mívali caballos neb koně z mědi v svém městě postavené a Čechové z stříbra. Čím dražší stříbro nad měď jest, tím Čechové nad Rímany vzáctnější budou, neb v slávě i v bohatství větší jméno budou míti.“ Když pak ten kuoň stříbrný na ten kámen mistrovstvím řemeslní- kuov byl postaven, mnozí přicházejíce divili se. Jednoho času sešlo se množství lidu, mezi nimiž byl muž jeden, maje ducha věštčího, a ten odevřev usta svá pověděl a řka: „Po čtyřech stech a desíti letech na horách jílov- ských mnohém větší kus zlata nalezen bude. Kůň stříbrný Léta devietistého padesátého třetího Moravané, kteříž byli ještě zuostali po někdy Svatobojovi, králi moravském, v Moravě okolo Květnice a Bobrového potoku, ti tajně a v ne- malém počtu všedše na Žďárské hory, odtuď některé špehéře poslali, aby přezvěděli, mnoho- li dělníkuov tu na stříbrných dolech a jaký zpuosob při ních jest. Špehéři Moravcuom ozná- mili, že dělníkuov jest na čtyři sta, ale že jích ustavičně vždycky třetina jest pod zemí ve dne i v noci. Tu Moravané uhlédavše čas příhodný jedné noci se na ty dělníky obořili a mnoho jích zbili a rozehnali, a zvláště ty, kteříž jsú toho času z těch doluov lezli, napořád je mor- dovali, takže zbitých šedesát do jednoho hlubo- kého dolu uvrhli. I bylo se tu toho lidu morav- ského sběhlo okolo sedmi set a tu jsou hned počali velmi náhle a pilně dělati, a stříbro vybírajíce, do Moravy je na koních i na vozích posílali. To když uslyšal kníže Boleslav, poslal na ty Moravany více než tisíc lidu českého Moravané v Čechách havéře zbili 255
z toho dolu rozkázaním Dalimilovým vcele s ve- likou těžkostí vytáhli, na pevný vuoz vloživše knížeti jej na Vyšehrad poslali. Kníže Boleslav to vida velmi se divil a pro veliký a v té zemi neslýchaný div, kterýž chtěl aby i jiní Čechové viděli, i rozkázal jej vprostřed hradu na jednom kamenu velmi velikém postaviti a řka: „Rímané jsou mívali caballos neb koně z mědi v svém městě postavené a Čechové z stříbra. Čím dražší stříbro nad měď jest, tím Čechové nad Rímany vzáctnější budou, neb v slávě i v bohatství větší jméno budou míti.“ Když pak ten kuoň stříbrný na ten kámen mistrovstvím řemeslní- kuov byl postaven, mnozí přicházejíce divili se. Jednoho času sešlo se množství lidu, mezi nimiž byl muž jeden, maje ducha věštčího, a ten odevřev usta svá pověděl a řka: „Po čtyřech stech a desíti letech na horách jílov- ských mnohém větší kus zlata nalezen bude. Kůň stříbrný Léta devietistého padesátého třetího Moravané, kteříž byli ještě zuostali po někdy Svatobojovi, králi moravském, v Moravě okolo Květnice a Bobrového potoku, ti tajně a v ne- malém počtu všedše na Žďárské hory, odtuď některé špehéře poslali, aby přezvěděli, mnoho- li dělníkuov tu na stříbrných dolech a jaký zpuosob při ních jest. Špehéři Moravcuom ozná- mili, že dělníkuov jest na čtyři sta, ale že jích ustavičně vždycky třetina jest pod zemí ve dne i v noci. Tu Moravané uhlédavše čas příhodný jedné noci se na ty dělníky obořili a mnoho jích zbili a rozehnali, a zvláště ty, kteříž jsú toho času z těch doluov lezli, napořád je mor- dovali, takže zbitých šedesát do jednoho hlubo- kého dolu uvrhli. I bylo se tu toho lidu morav- ského sběhlo okolo sedmi set a tu jsou hned počali velmi náhle a pilně dělati, a stříbro vybírajíce, do Moravy je na koních i na vozích posílali. To když uslyšal kníže Boleslav, poslal na ty Moravany více než tisíc lidu českého Moravané v Čechách havéře zbili 255
Strana 256
branného a dobře prošívanicemi oděného. Moravané to uslyšavše pryč jsú utekli a kníže jinými svými osadil doly dělníky. Léta devietistého padesátého čtvrtého Uhří do Čech vtrhli Přišly sú noviny k Boleslavovi, že by Moravané a spolu s ními Uhří se sebrali a že chtí táhnúti na záhubu knížetství českého. Boleslav kníže hned bez meškání kázal svým Čechuom se připraviti a pohotově býti, kázal také všecky doly stříbrné i zlaté tajně zapěniti, tak aby jich cizí národové nemohli naleznúti. I přitáhli sú Němci a Uhří a položili se u vsi Opočnice a počali velmi pilně dolův hledati, ale však nesměli v nich pro Čechy dělati svobodně. Tu posekavše mnoho lesu kázali sobě velikú udělati obrubu jako město a tu se Čechuov obávajíc zavřeli a té obrubě dali jméno Borov- sko. Ač velikú škodu v tom kraji činili, však kníže rozkázal Malínským i Čáslavským, aby jim dále do země jíti nebránili, že on s Pražany a s jinými lidmi svými bude moci je snadně poraziti. Moravané a Uhří snad sú to skrze své špehéře zvěděli, neb sú toho roku tu zůstali a dolův dobývaní pilni byli. Ale že pro dlúhé tu jich ležení byli tu krajinu východní všecku pohubili, z Moravy jim za stříbro dodávali chlebuov a jiných obrokuov. Léta devietistého padesátého pátého Času jarního přibylo jest těm Moravanům a Uhrům na pomoc lidu z Uher okolo dvú tisíc, i poslali sú oni ten lid vnově přišlý, aby v Če- chách škodu činili. Opět aspoň po třidcíti dnech přijelo lidu jízdného z Uher bezmála dva tisíce, ti se také do Čech obrátili a v zlické, to jest v kouřimské krajině činili velikú škodu. Lid ten uherský předešlý, jenž byl pěší, tu sú krajinu okolo Labe plundrovali a Libici, hrad někdy 256
branného a dobře prošívanicemi oděného. Moravané to uslyšavše pryč jsú utekli a kníže jinými svými osadil doly dělníky. Léta devietistého padesátého čtvrtého Uhří do Čech vtrhli Přišly sú noviny k Boleslavovi, že by Moravané a spolu s ními Uhří se sebrali a že chtí táhnúti na záhubu knížetství českého. Boleslav kníže hned bez meškání kázal svým Čechuom se připraviti a pohotově býti, kázal také všecky doly stříbrné i zlaté tajně zapěniti, tak aby jich cizí národové nemohli naleznúti. I přitáhli sú Němci a Uhří a položili se u vsi Opočnice a počali velmi pilně dolův hledati, ale však nesměli v nich pro Čechy dělati svobodně. Tu posekavše mnoho lesu kázali sobě velikú udělati obrubu jako město a tu se Čechuov obávajíc zavřeli a té obrubě dali jméno Borov- sko. Ač velikú škodu v tom kraji činili, však kníže rozkázal Malínským i Čáslavským, aby jim dále do země jíti nebránili, že on s Pražany a s jinými lidmi svými bude moci je snadně poraziti. Moravané a Uhří snad sú to skrze své špehéře zvěděli, neb sú toho roku tu zůstali a dolův dobývaní pilni byli. Ale že pro dlúhé tu jich ležení byli tu krajinu východní všecku pohubili, z Moravy jim za stříbro dodávali chlebuov a jiných obrokuov. Léta devietistého padesátého pátého Času jarního přibylo jest těm Moravanům a Uhrům na pomoc lidu z Uher okolo dvú tisíc, i poslali sú oni ten lid vnově přišlý, aby v Če- chách škodu činili. Opět aspoň po třidcíti dnech přijelo lidu jízdného z Uher bezmála dva tisíce, ti se také do Čech obrátili a v zlické, to jest v kouřimské krajině činili velikú škodu. Lid ten uherský předešlý, jenž byl pěší, tu sú krajinu okolo Labe plundrovali a Libici, hrad někdy 256
Strana 257
Libušin, vypálili a rozbořili. A tak těch Uhrův jízdných i pěších vždycky více a více den ode dne do Čech přibývalo. Vladyky a Pražané kníže napomínali, poněvadž má lid svuoj po- hotově, aby Uhrům tak hanebně své země plundrovati nedal. Kterýž uposlech jich rady, sebrav rychle lid, poslal jej na pěší. A Uhří skrze své špehéře to zvěděvše, proti Čechům sšikovav- še se táhli a v jednom lese se tajně položili u vsi, kteráž Lhotice slove. A když se Čechové přes Labe přepravili, Uhři vyskočili na ně nenadále a tak je bili, že jich velmi málo ušlo, že jednak všecky zmordovali. A hned se vedlé Labe dolův pustili a tu tepruv činili veliké škody na lidech a na statcích, lidi zajímajíce do Uher je posílali. Ale ohněm žádné nečinili škody proto, neb sú se tu chtěli osazovati. Jízdní pak uherští, kteří v kouřimském kraji byli, když o tom, že sú jích pěší nad Čechy zví- tězili, uslyšali, tím jsúce pozdviženi hubiti té krajiny přestali a města sobě tu blízko od Kouřimi na jednom přívrší stavěti počali a dali jemu jméno Feyrvar, to jest Bílé Město. Kou- řimští pak pro Uhry nikam z města vyjíti nesměli. Uhří Čechy porazili Léta devietistého padesátého šestého Kníže český Boleslav, nemalý strach maje při sobě, sebral mnohý počet lidu českého, a učiniv nad nimi hajtmana Zvykoše, syna Krábova, muže velmi statečného, poslal je na ty nezbedné Uhry do kraje kouřimského. Kteříž když na jednu horu, jenž Neklasovina slove, přitáhli, tu se Uhří s nimi potkali a vokřik veliký učinivše hned do jich vojska vskočili a napořád Čechy mordovali. Někteří z Čechuov obrátili se k lesům, před Uhry utíkajíce, však se jich málo k Bole- slavovi navrátilo; zahynul také v tom boji Zvykoš hajtman, muž velmi statečný, a Hlaváč, hrabě v bojích dosti zvyklý. To knížeti Bole- slavovi když oznámeno bylo, ještě více strašliv Čechové od Uhrů poraženi 257
Libušin, vypálili a rozbořili. A tak těch Uhrův jízdných i pěších vždycky více a více den ode dne do Čech přibývalo. Vladyky a Pražané kníže napomínali, poněvadž má lid svuoj po- hotově, aby Uhrům tak hanebně své země plundrovati nedal. Kterýž uposlech jich rady, sebrav rychle lid, poslal jej na pěší. A Uhří skrze své špehéře to zvěděvše, proti Čechům sšikovav- še se táhli a v jednom lese se tajně položili u vsi, kteráž Lhotice slove. A když se Čechové přes Labe přepravili, Uhři vyskočili na ně nenadále a tak je bili, že jich velmi málo ušlo, že jednak všecky zmordovali. A hned se vedlé Labe dolův pustili a tu tepruv činili veliké škody na lidech a na statcích, lidi zajímajíce do Uher je posílali. Ale ohněm žádné nečinili škody proto, neb sú se tu chtěli osazovati. Jízdní pak uherští, kteří v kouřimském kraji byli, když o tom, že sú jích pěší nad Čechy zví- tězili, uslyšali, tím jsúce pozdviženi hubiti té krajiny přestali a města sobě tu blízko od Kouřimi na jednom přívrší stavěti počali a dali jemu jméno Feyrvar, to jest Bílé Město. Kou- řimští pak pro Uhry nikam z města vyjíti nesměli. Uhří Čechy porazili Léta devietistého padesátého šestého Kníže český Boleslav, nemalý strach maje při sobě, sebral mnohý počet lidu českého, a učiniv nad nimi hajtmana Zvykoše, syna Krábova, muže velmi statečného, poslal je na ty nezbedné Uhry do kraje kouřimského. Kteříž když na jednu horu, jenž Neklasovina slove, přitáhli, tu se Uhří s nimi potkali a vokřik veliký učinivše hned do jich vojska vskočili a napořád Čechy mordovali. Někteří z Čechuov obrátili se k lesům, před Uhry utíkajíce, však se jich málo k Bole- slavovi navrátilo; zahynul také v tom boji Zvykoš hajtman, muž velmi statečný, a Hlaváč, hrabě v bojích dosti zvyklý. To knížeti Bole- slavovi když oznámeno bylo, ještě více strašliv Čechové od Uhrů poraženi 257
Strana 258
byl. A Uhří se velmi veselili a v té krajině dědiny mezi sebú dělili a je osívati počali, na tom se postavivše, že chtí Čechy z té vší země vyple- niti. Léta téhož Uhří pěší od Labe a od Labkovic se na západ slunce obrátili, chtějíce se k Solné- mu neb Slánskému vrchu přiblížiti, neb majíce o té krajině od svých špehéřuov i o tom vrchu zprávu, na tom se postavili, aby sobě tu hrad pevný udělali. Když sú pod jednu ves, kteráž Chyržín slove, přišli, v jednom údolí sú odpo- čívali a nocovali. Nazajtří pak když slunce z hory vycházelo, hajtman jich, jménem Jichan, povolav k sobě starších, řekl k nim: „Měl sem této noci ve spaní vidění, an muž velmi veliký ke mně přišel a přede mnú stál a střídy chleba čistého mi podával, a abych tuto město založil, tak mi rozkázal.“ Uhří to uslyšavše, k tomu sú svolili a dřevěnú obrubu učinivše, tak město založili. A protože tu malá véska byla, kteráž Huha slula, tomu městu aby jméno dáno bylo Huha, chtěli. Jichan k tomu nechtěl svo- liti a řka: „Poněvadž mi muž ve snách chlebné střídy podával, Střídové Město ať jméno má.“ I tak sú učinili, že uhersky Belvar, to jest Stří- dové Město, jemu jméno dali, kterémuž potom Čechové Velvar říkali. Velvary město Léta devietistého padesátého sedmého Času jarního kníže Boleslav obeslal k sobě na Vyšehrad vladyky, lopoty a zemany starší z kra- jiny lučanské, to jest žatecské, a jim rozkázal, aby se, což budú moci najsilněji, na vojnu první den máje měsíce vypravili a k Praze táhli. Kteříž tak učiniti slíbili a učinili, a položili se nad Prahú na Letni. I vyjel jest Boleslav, aby zhléd bojovníky, a vida je jim poděkování učinil a některými osadiv Brandajs a Nehody, sám se obrátil s pražským a žatecským lidem na Uhry belvarské. Uhří, ač byli pěší, však v boji zvyklí, proti knížeti a lidu jeho českému 258
byl. A Uhří se velmi veselili a v té krajině dědiny mezi sebú dělili a je osívati počali, na tom se postavivše, že chtí Čechy z té vší země vyple- niti. Léta téhož Uhří pěší od Labe a od Labkovic se na západ slunce obrátili, chtějíce se k Solné- mu neb Slánskému vrchu přiblížiti, neb majíce o té krajině od svých špehéřuov i o tom vrchu zprávu, na tom se postavili, aby sobě tu hrad pevný udělali. Když sú pod jednu ves, kteráž Chyržín slove, přišli, v jednom údolí sú odpo- čívali a nocovali. Nazajtří pak když slunce z hory vycházelo, hajtman jich, jménem Jichan, povolav k sobě starších, řekl k nim: „Měl sem této noci ve spaní vidění, an muž velmi veliký ke mně přišel a přede mnú stál a střídy chleba čistého mi podával, a abych tuto město založil, tak mi rozkázal.“ Uhří to uslyšavše, k tomu sú svolili a dřevěnú obrubu učinivše, tak město založili. A protože tu malá véska byla, kteráž Huha slula, tomu městu aby jméno dáno bylo Huha, chtěli. Jichan k tomu nechtěl svo- liti a řka: „Poněvadž mi muž ve snách chlebné střídy podával, Střídové Město ať jméno má.“ I tak sú učinili, že uhersky Belvar, to jest Stří- dové Město, jemu jméno dali, kterémuž potom Čechové Velvar říkali. Velvary město Léta devietistého padesátého sedmého Času jarního kníže Boleslav obeslal k sobě na Vyšehrad vladyky, lopoty a zemany starší z kra- jiny lučanské, to jest žatecské, a jim rozkázal, aby se, což budú moci najsilněji, na vojnu první den máje měsíce vypravili a k Praze táhli. Kteříž tak učiniti slíbili a učinili, a položili se nad Prahú na Letni. I vyjel jest Boleslav, aby zhléd bojovníky, a vida je jim poděkování učinil a některými osadiv Brandajs a Nehody, sám se obrátil s pražským a žatecským lidem na Uhry belvarské. Uhří, ač byli pěší, však v boji zvyklí, proti knížeti a lidu jeho českému 258
Strana 259
mužně se postavili a jeho v ohradě městské čekati nechtějíce, proti bojovníkům na pastviště vytáhli a s nimi bez meškání a jako žádostiví jsúce toho potkání hned v boj ukrutný hřmotně a s velikým křikem vešli, domnívajíce se jako prvé Čechy samým křikem zastrašiti a přemoci. Tu dlúho bojováno bylo. Čechové jich hbitosti nemohúce vytrpěti, utiekati počali a Uhří je svým dřívím bodúce a sekajíce přeostrými šavlemi silně mordovali. To vida Boleslav kníže hned se třmi sty oděnějších z lesa sám v předním špicu na ty Uhry vyskočil a v bok jim vskočiv, svých Čechuov, kteříž při něm byli, pilně pobízel, pravě, aby se statečně bránili. Čechové utíkající to slyšíce zase se obrátili a ty Uhry rozrazivše bili bez lítosti. Hajtman uherský s svými vskočiv do města neb do té ohrady, velel rychle zavříti, ale Čechové toho učiniti nedali, ale smísivše se spolu s utíkajícími a vskočivše do té ohrady, tu je ukrutně mordo- “ vali, pravíce: „Do Uher, do Uher, psí hlavy!“ a zmocnivše se jich všecky zbili, ani jednoho živého v té ohradě nenechali. Jízdní pak Uhří, kteříž byli v kouřimském kraji, to uslyšavše, co se Belvarským přihodilo, ulekli se, ale však odtuď bráti se pryč nechtěli, ale města svého nového pevnú zdí počali ohrazovati. Uhři u Belvaru poraženi Léta devietistého padesátého osmého Znamenav Boleslav, že vždycky den ode dne Uhruov a Moravanuov do jeho knížetství přibývá, neb času předešlého zimního mnoho jich do Čech tajně prvním na pomoc přišlo, sebrav opět nemalý počet lidu českého, táhl s ními na Uhry. Chtěje jim, aby toho města nestavěli, překážku učiniti, položil se s Čechy na Neklasovině. I řekli jsú Čechové: „OÓ dobrý kníže, však to místo Čechuom nešťastné jest. A on odpověděl: „Ale den bude štastný nám k bojování, zítra raným jitrem přemuožeme naše všecky nepřátely.“ Uhří, jsouce boje 259
mužně se postavili a jeho v ohradě městské čekati nechtějíce, proti bojovníkům na pastviště vytáhli a s nimi bez meškání a jako žádostiví jsúce toho potkání hned v boj ukrutný hřmotně a s velikým křikem vešli, domnívajíce se jako prvé Čechy samým křikem zastrašiti a přemoci. Tu dlúho bojováno bylo. Čechové jich hbitosti nemohúce vytrpěti, utiekati počali a Uhří je svým dřívím bodúce a sekajíce přeostrými šavlemi silně mordovali. To vida Boleslav kníže hned se třmi sty oděnějších z lesa sám v předním špicu na ty Uhry vyskočil a v bok jim vskočiv, svých Čechuov, kteříž při něm byli, pilně pobízel, pravě, aby se statečně bránili. Čechové utíkající to slyšíce zase se obrátili a ty Uhry rozrazivše bili bez lítosti. Hajtman uherský s svými vskočiv do města neb do té ohrady, velel rychle zavříti, ale Čechové toho učiniti nedali, ale smísivše se spolu s utíkajícími a vskočivše do té ohrady, tu je ukrutně mordo- “ vali, pravíce: „Do Uher, do Uher, psí hlavy!“ a zmocnivše se jich všecky zbili, ani jednoho živého v té ohradě nenechali. Jízdní pak Uhří, kteříž byli v kouřimském kraji, to uslyšavše, co se Belvarským přihodilo, ulekli se, ale však odtuď bráti se pryč nechtěli, ale města svého nového pevnú zdí počali ohrazovati. Uhři u Belvaru poraženi Léta devietistého padesátého osmého Znamenav Boleslav, že vždycky den ode dne Uhruov a Moravanuov do jeho knížetství přibývá, neb času předešlého zimního mnoho jich do Čech tajně prvním na pomoc přišlo, sebrav opět nemalý počet lidu českého, táhl s ními na Uhry. Chtěje jim, aby toho města nestavěli, překážku učiniti, položil se s Čechy na Neklasovině. I řekli jsú Čechové: „OÓ dobrý kníže, však to místo Čechuom nešťastné jest. A on odpověděl: „Ale den bude štastný nám k bojování, zítra raným jitrem přemuožeme naše všecky nepřátely.“ Uhří, jsouce boje 259
Strana 260
Uhří u Kouřimě poraženi žádostiví, bez meškání toho dne také přitáhli a od Čechuov se položili nedaleko, majíce veliký počet lidu, kteréhož se Čechové nenadáli. Ale však jích obyčej Čechové již, kterýž měli v bitvě, znali a nadělali jsú nočním časem mnoho v svém vojště příkopuov dosti hlubokých a širo- kých. Ráno pak když svítati počalo, Uhří ne- vědúce o těch příkopích, křik a hřmot veliký učinivše, do českého vojska rychle jsú vskočili a Čechové se jím rozstúpili. Toť koňové jích na hlavy do těch příkopuov padali a Čechové je řemdihy bili a mlátili a rychle zásek od Kouřimska učinivše, utéci jízdným nedali. A tak obdržavše bitvu nazajtří brali se poodpo- činuvše k městu uherskému. A když se blízko položili, žádného odporu neznajíce, špehéře tam poslali, kteříž žádného ve zdech nenalezše, oznámili to knížeti, že jsú všickni nočně Uhří pryč utekli. Kníže kázal všecko, což tam zuosta- lo, pobrati a mezi bojovníky rozděliti a ty zdi i chalupy rozmetati. Léta devietistého padesátého devátého Kouřimští obyvatelé z svého města vyšedše knížeti Boleslavovi veliké činili děkování z toho, že jest ty Uhry jích úhlavné od ních odehnal nepřátely, pro kteréž jsú nesměli ani z města svého svobodně vyhlednúti. Kníže jim odpo- věděl a řka: „Pro vás bych toho, poněvadž máte pána jiného, jistě neučinil, ale pro svého knížet- " ství obyvatele i hrdla mého jsem nelitoval. A oni řekli: „Pán náš Hostivod, kníže kouřimský dávno od nás odjel a nevíme, jest-li živ čili není. A jestliže již jest umřel, tobě jako knížeti jest naším pánem býti, neb i Lučané měli jsú pána jiného, a když zahynul, všickni tobě jsú poddáni.“ Kníže Boleslav, znamenav kouřim- ských měšťanuov k sobě takovú náchylnost, rozkázal jím, aby z Nového Města, kteréž byli Uhří založili, všecko kamení i dříví pobrali a své město tím aby opravovali. A oni hned jsú Kouřimští 260
Uhří u Kouřimě poraženi žádostiví, bez meškání toho dne také přitáhli a od Čechuov se položili nedaleko, majíce veliký počet lidu, kteréhož se Čechové nenadáli. Ale však jích obyčej Čechové již, kterýž měli v bitvě, znali a nadělali jsú nočním časem mnoho v svém vojště příkopuov dosti hlubokých a širo- kých. Ráno pak když svítati počalo, Uhří ne- vědúce o těch příkopích, křik a hřmot veliký učinivše, do českého vojska rychle jsú vskočili a Čechové se jím rozstúpili. Toť koňové jích na hlavy do těch příkopuov padali a Čechové je řemdihy bili a mlátili a rychle zásek od Kouřimska učinivše, utéci jízdným nedali. A tak obdržavše bitvu nazajtří brali se poodpo- činuvše k městu uherskému. A když se blízko položili, žádného odporu neznajíce, špehéře tam poslali, kteříž žádného ve zdech nenalezše, oznámili to knížeti, že jsú všickni nočně Uhří pryč utekli. Kníže kázal všecko, což tam zuosta- lo, pobrati a mezi bojovníky rozděliti a ty zdi i chalupy rozmetati. Léta devietistého padesátého devátého Kouřimští obyvatelé z svého města vyšedše knížeti Boleslavovi veliké činili děkování z toho, že jest ty Uhry jích úhlavné od ních odehnal nepřátely, pro kteréž jsú nesměli ani z města svého svobodně vyhlednúti. Kníže jim odpo- věděl a řka: „Pro vás bych toho, poněvadž máte pána jiného, jistě neučinil, ale pro svého knížet- " ství obyvatele i hrdla mého jsem nelitoval. A oni řekli: „Pán náš Hostivod, kníže kouřimský dávno od nás odjel a nevíme, jest-li živ čili není. A jestliže již jest umřel, tobě jako knížeti jest naším pánem býti, neb i Lučané měli jsú pána jiného, a když zahynul, všickni tobě jsú poddáni.“ Kníže Boleslav, znamenav kouřim- ských měšťanuov k sobě takovú náchylnost, rozkázal jím, aby z Nového Města, kteréž byli Uhří založili, všecko kamení i dříví pobrali a své město tím aby opravovali. A oni hned jsú Kouřimští 260
Strana 261
domy městské nákladně stavěli a jiní Čechové také tu v Kouřimi se osazovali. A duom krásný prostřed města dali postaviti a dali jemu jméno soudný neb radný dům a tu jsú také práva někdy od Přemysla a Libuše zřízená položili a jimi se spravovali, kterýchž jsú také na ten čas netoliko Pražané, ale i jiná mnohá města potře- bovali. A tak v krátkém času město se to velmi pěkným stavením ozdobilo a mezi jinými městy bylo jako slavnější. Práva v Kouřimi Léta devietistého šedesátého Boleslav kníže, uznav svuoj lid český býti tak statečný, umínil s ními vtrhnúti do Moravy i do Uher. Rozděliv lid na dvě vojska, jedno poručil Bojslavovi, synu Hrošovu, kterýž při bitvách s Uhry vždycky statečnější mimo jiné nalezen býval, a druhé vojsko Stoškovi, synu Brzomírovu ze Pšova, kázav jím všem jeho jako otce poslušnu býti. I vtrhl jest s lidem sobě poručeným Bojslav do Moravy a tu Moravany a jích zemi hubil, a dobyv hradu Deblínu a Lomnice, s velikou se kořistí a loupežem do Čech navrátil a sedm set vězňuov svému knížeti z Moravy přivedl. Vůdce pak druhého vojska, Stošek, ten také veliký zájem v Moravě učinil a Dřevíče hradu dobyl a odtuď mnoho stříbra přivezl, kteréž jsú byli Moravané zbivše Čechy na dolech okolo Německého Brodu pobrali. Deblín, Lomnice Morava oblúpena Dřevíč nebo Třebíč Léta devietistého šedesátého prvního Času jarního umínil kníže Boleslav sám osobně vtrhnúti do Moravy, chtě jí hubiti i zahubiti z té příčiny, aby se jemu a jeho takovými sjezdy tak časté nedály škody. A sebrav lidu bojovného nětco přes dva tisíce, položil se pod hradem řečeným Oheb a tu očekával ještě více lidu českého. Třetího dne, jakž se tu položil, přišel na lid velmi veliký a náhlý mor, takže v šestnácti Mor na Čechy 261
domy městské nákladně stavěli a jiní Čechové také tu v Kouřimi se osazovali. A duom krásný prostřed města dali postaviti a dali jemu jméno soudný neb radný dům a tu jsú také práva někdy od Přemysla a Libuše zřízená položili a jimi se spravovali, kterýchž jsú také na ten čas netoliko Pražané, ale i jiná mnohá města potře- bovali. A tak v krátkém času město se to velmi pěkným stavením ozdobilo a mezi jinými městy bylo jako slavnější. Práva v Kouřimi Léta devietistého šedesátého Boleslav kníže, uznav svuoj lid český býti tak statečný, umínil s ními vtrhnúti do Moravy i do Uher. Rozděliv lid na dvě vojska, jedno poručil Bojslavovi, synu Hrošovu, kterýž při bitvách s Uhry vždycky statečnější mimo jiné nalezen býval, a druhé vojsko Stoškovi, synu Brzomírovu ze Pšova, kázav jím všem jeho jako otce poslušnu býti. I vtrhl jest s lidem sobě poručeným Bojslav do Moravy a tu Moravany a jích zemi hubil, a dobyv hradu Deblínu a Lomnice, s velikou se kořistí a loupežem do Čech navrátil a sedm set vězňuov svému knížeti z Moravy přivedl. Vůdce pak druhého vojska, Stošek, ten také veliký zájem v Moravě učinil a Dřevíče hradu dobyl a odtuď mnoho stříbra přivezl, kteréž jsú byli Moravané zbivše Čechy na dolech okolo Německého Brodu pobrali. Deblín, Lomnice Morava oblúpena Dřevíč nebo Třebíč Léta devietistého šedesátého prvního Času jarního umínil kníže Boleslav sám osobně vtrhnúti do Moravy, chtě jí hubiti i zahubiti z té příčiny, aby se jemu a jeho takovými sjezdy tak časté nedály škody. A sebrav lidu bojovného nětco přes dva tisíce, položil se pod hradem řečeným Oheb a tu očekával ještě více lidu českého. Třetího dne, jakž se tu položil, přišel na lid velmi veliký a náhlý mor, takže v šestnácti Mor na Čechy 261
Strana 262
dnech přes polovici jemu lidu zemřelo. Tu se všickni v jednom lese, kterýž Hrobice slove, pohřebovali. Vida kníže, co se děje, nechav vojny obrátil se do Boleslavě, lid pak jeho v malým počtu do Prahy se navrátil. A tu hned při jich navracení též mor veliký začal se v Praze, v Kouřimi a v jiných městech, také i v Lutště, to jest v Žatči, také i ve vsech, a trval celý rok, tak jakž Klipta píše, že ve vší zemi dva díly lidu že by zemřelo a třetí zuostal, aneb ještě někteří domnívali se, že méně. Léta devietistého šedesátého druhého, Sníh veliký Jih náhlý Povodeň jenž byl první rok po moru, byla velmi veliká suchota, neb celý ten rok žádný déšť nepršal ve všem knížetství českém. Voda labská i vhltav- ská byla se zkazila, pramenové přeschli, stud- nice vyschly, jezera vyprahly, takže netoliko hovada lesní, ale i lidé vody k pití míti nemohli. Listopadu pak měsíce den třetí napadl veliký sníh na českú zemi, takže lidé mnozí z příbytkuov svých vyjíti nemohli, zvěř lesní pro hlubokost sněhu žádná z svého místa se hnúti nemohla, dříví lesní i stromoví se lámalo, krovové mnozí i jiná stavení se bořila. Osmého dne, to jest jedenáctý den téhož měsíce, velmi náhlý přišel jih, že bylo z toho veliké rozvodnění, takže neto- liko na potocích aneb na řekách, ale najvíce na Labi až do moře vody lidem velikú činily škodu. Takové věci když se dály, rozkázal je kníže Boleslav pro budúcí pamět písaři svému pilně sepsati a v tajném místě písmo to mezi poklady knížecími položiti. Suchota Léta devietistého šedesátého třetího Otta císař, toho jména První, jenž byl syn Jindřicha císaře z Machyldy narozený, chtě své císařství rozšířiti a upokojiti, mnohá k sobě obeslal knížata. Obeslal také i Boleslava, 262
dnech přes polovici jemu lidu zemřelo. Tu se všickni v jednom lese, kterýž Hrobice slove, pohřebovali. Vida kníže, co se děje, nechav vojny obrátil se do Boleslavě, lid pak jeho v malým počtu do Prahy se navrátil. A tu hned při jich navracení též mor veliký začal se v Praze, v Kouřimi a v jiných městech, také i v Lutště, to jest v Žatči, také i ve vsech, a trval celý rok, tak jakž Klipta píše, že ve vší zemi dva díly lidu že by zemřelo a třetí zuostal, aneb ještě někteří domnívali se, že méně. Léta devietistého šedesátého druhého, Sníh veliký Jih náhlý Povodeň jenž byl první rok po moru, byla velmi veliká suchota, neb celý ten rok žádný déšť nepršal ve všem knížetství českém. Voda labská i vhltav- ská byla se zkazila, pramenové přeschli, stud- nice vyschly, jezera vyprahly, takže netoliko hovada lesní, ale i lidé vody k pití míti nemohli. Listopadu pak měsíce den třetí napadl veliký sníh na českú zemi, takže lidé mnozí z příbytkuov svých vyjíti nemohli, zvěř lesní pro hlubokost sněhu žádná z svého místa se hnúti nemohla, dříví lesní i stromoví se lámalo, krovové mnozí i jiná stavení se bořila. Osmého dne, to jest jedenáctý den téhož měsíce, velmi náhlý přišel jih, že bylo z toho veliké rozvodnění, takže neto- liko na potocích aneb na řekách, ale najvíce na Labi až do moře vody lidem velikú činily škodu. Takové věci když se dály, rozkázal je kníže Boleslav pro budúcí pamět písaři svému pilně sepsati a v tajném místě písmo to mezi poklady knížecími položiti. Suchota Léta devietistého šedesátého třetího Otta císař, toho jména První, jenž byl syn Jindřicha císaře z Machyldy narozený, chtě své císařství rozšířiti a upokojiti, mnohá k sobě obeslal knížata. Obeslal také i Boleslava, 262
Strana 263
kníže českého, do Řezna k osmnáctému dni března měsíce, jemu přísně přikazuje, aby se před ním postavil, kterýž toho učiniti zanedbal. Císař znamenav nedbanlivost Boleslavovu, hned své k němu poslal posly, aby jemu pověděli, že císař na něm žádá, aby jemu poddanost, jako jiná knížata činí, učinil a službou hodnou aby císaři svému sloužil. Odpověděl Boleslav: „Knížata česká, předkové moji, nikdá sú žád- nému neslúžili ani komu jaké činili poddanosti, též i já žádnému nejsem slúžiti povinen. Císař, pán váš, jestliže služebníkuov nemá, nechť sobě zjedná. Český kníže jemu slúžiti nebude.“ Poslové sdívše poselství a odpověď vyslyšavše navrátili se a císaři to vše pořád oznámili. Císař se z toho rozhněval. I pověděli sú poslové před císařem, kterak ten český kníže velmi zuořivý jest a vzhlednutí hrozného a zabiv úkladně bratra svého vlastního, jménem Vácsla- va, muže jistě svatého, tak sobě knížetství jeho osobil a je drží bez povolení císařského. To slyše císař, ještě se více hněvem rozpálil a více té nevinné smrti muže svatého nežli té nepodda- nosti pomstiti slíbil. A hned nemeškaje sebral vojsko, chtě je bez meškání na záhubu knížete českého i všeho lidu jeho poslati. Ale že v ten čas přišli jsú k němu listové z Říma, kterak veliká i škodlivá jest nevole o ouřad najvyššího biskupství mezi Janem Dvanáctým a Benedik- tem Šestým, i obrátil se hned s tím se vším lidem do Říma, chtě tu nevoli mezi týmiž papeži srovnati. Ale Římané jeho pustiti do města nechtěli a on oblehl Řím a jeho mocí dobyl, Lva papežem učiniv do německých se zemí zase navrátil. ísař se rozhněval na Boleslava Léta devietistého šedesátého čtvrtého Císař maje v paměti nezbedná a zůřivá slova knížete českého, kteráž mluvil před posly jeho, času jarního vojsko veliké z Bavor do Čech vypravil a tu mezi českú hubiti a kníže Boleslava 263
kníže českého, do Řezna k osmnáctému dni března měsíce, jemu přísně přikazuje, aby se před ním postavil, kterýž toho učiniti zanedbal. Císař znamenav nedbanlivost Boleslavovu, hned své k němu poslal posly, aby jemu pověděli, že císař na něm žádá, aby jemu poddanost, jako jiná knížata činí, učinil a službou hodnou aby císaři svému sloužil. Odpověděl Boleslav: „Knížata česká, předkové moji, nikdá sú žád- nému neslúžili ani komu jaké činili poddanosti, též i já žádnému nejsem slúžiti povinen. Císař, pán váš, jestliže služebníkuov nemá, nechť sobě zjedná. Český kníže jemu slúžiti nebude.“ Poslové sdívše poselství a odpověď vyslyšavše navrátili se a císaři to vše pořád oznámili. Císař se z toho rozhněval. I pověděli sú poslové před císařem, kterak ten český kníže velmi zuořivý jest a vzhlednutí hrozného a zabiv úkladně bratra svého vlastního, jménem Vácsla- va, muže jistě svatého, tak sobě knížetství jeho osobil a je drží bez povolení císařského. To slyše císař, ještě se více hněvem rozpálil a více té nevinné smrti muže svatého nežli té nepodda- nosti pomstiti slíbil. A hned nemeškaje sebral vojsko, chtě je bez meškání na záhubu knížete českého i všeho lidu jeho poslati. Ale že v ten čas přišli jsú k němu listové z Říma, kterak veliká i škodlivá jest nevole o ouřad najvyššího biskupství mezi Janem Dvanáctým a Benedik- tem Šestým, i obrátil se hned s tím se vším lidem do Říma, chtě tu nevoli mezi týmiž papeži srovnati. Ale Římané jeho pustiti do města nechtěli a on oblehl Řím a jeho mocí dobyl, Lva papežem učiniv do německých se zemí zase navrátil. ísař se rozhněval na Boleslava Léta devietistého šedesátého čtvrtého Císař maje v paměti nezbedná a zůřivá slova knížete českého, kteráž mluvil před posly jeho, času jarního vojsko veliké z Bavor do Čech vypravil a tu mezi českú hubiti a kníže Boleslava 263
Strana 264
Boleslav se pokořil zahubiti rozkázal. Čechové to uslyšavše, před Vyšehrad se všickni znamenitější k Boleslavovi shromáždili a s ním v radu vešli, mají-li se císaři brániti čili se jemu pokořiti. Boleslav, jsa muž plný zuřivosti, nikoli se nechtěl kořiti ani jaké od něho prositi milosti, pravě, než by císaři sloužil, že chce radějí hrdlo ztratiti. Vládyky a zemané, ač nerádi, však proto vojsko na rozkaz knížete svého sebrali a proti císaři je až k horám pomezním bavorským poslali. Císař znamenav skrze své špehéře, že se chtí Čechové brániti, poslav do Bavor kázal druhé vojsko sebrati a druhú stranou do Čech vtrhnúti. To zvěděvše Čechové, že Němci a rozliční náro- dové se na ně tak silně sbírají, ulekli se a před- stúpivše před pána svého jemu radili, poněvadž tak mnohý lid, jakž se slyší, táhne na záhubu české země, aby radějí se císaři pokořil. A že to žádná není hanba, pravili, nižšímu pokořiti se vyššímu, a tak jej k tomu nutili prosbami i hruozami, o jeho zkáze i bezživotí jemu mnoho vypravujíce, až jej na to namluvili, že jest své posly poslal k císaři, aby jemu oznámili, že se chce pokořiti i službu činiti. Císař vyslyšav posly nechtěl toho od Boleslava přijíti, ale více a více hubil českého knížetství pomezí. Poslové navrátivše se oznámili Boleslavovi velikú císař- skú proti němu i proti všem Čechuom prchlivost. Kníže to slyše, na jiném než prvé svou mysl postavil a pojav malý počet svých služebníkuov, jel proti císaři. A rozkázav služebníkům v jedné vsi zůstati, sám toliko na svém koni jel před císaře a ssedev z koně, padl před ním na zemi, milosti žádaje. Císař se kázal optati, kdo by byl a proč by žádal milosti a co by učinil. Odpověděl Boleslav: „Kníže český jsem a za milost prosím, neb jsem se proti Pánu Bohu a pánu mému císaři provinil; již chci Jeho Milosti slúžiti a všecko, což mi koli Jeho Milost císařská rozkáže, rád učiniti. Knížata a hrabata i jiní páni zaň se před císařem snážně přimlúvali, milosti mu žádajíce. Císař po dlúhém mlčení odpověděl, že toho 264
Boleslav se pokořil zahubiti rozkázal. Čechové to uslyšavše, před Vyšehrad se všickni znamenitější k Boleslavovi shromáždili a s ním v radu vešli, mají-li se císaři brániti čili se jemu pokořiti. Boleslav, jsa muž plný zuřivosti, nikoli se nechtěl kořiti ani jaké od něho prositi milosti, pravě, než by císaři sloužil, že chce radějí hrdlo ztratiti. Vládyky a zemané, ač nerádi, však proto vojsko na rozkaz knížete svého sebrali a proti císaři je až k horám pomezním bavorským poslali. Císař znamenav skrze své špehéře, že se chtí Čechové brániti, poslav do Bavor kázal druhé vojsko sebrati a druhú stranou do Čech vtrhnúti. To zvěděvše Čechové, že Němci a rozliční náro- dové se na ně tak silně sbírají, ulekli se a před- stúpivše před pána svého jemu radili, poněvadž tak mnohý lid, jakž se slyší, táhne na záhubu české země, aby radějí se císaři pokořil. A že to žádná není hanba, pravili, nižšímu pokořiti se vyššímu, a tak jej k tomu nutili prosbami i hruozami, o jeho zkáze i bezživotí jemu mnoho vypravujíce, až jej na to namluvili, že jest své posly poslal k císaři, aby jemu oznámili, že se chce pokořiti i službu činiti. Císař vyslyšav posly nechtěl toho od Boleslava přijíti, ale více a více hubil českého knížetství pomezí. Poslové navrátivše se oznámili Boleslavovi velikú císař- skú proti němu i proti všem Čechuom prchlivost. Kníže to slyše, na jiném než prvé svou mysl postavil a pojav malý počet svých služebníkuov, jel proti císaři. A rozkázav služebníkům v jedné vsi zůstati, sám toliko na svém koni jel před císaře a ssedev z koně, padl před ním na zemi, milosti žádaje. Císař se kázal optati, kdo by byl a proč by žádal milosti a co by učinil. Odpověděl Boleslav: „Kníže český jsem a za milost prosím, neb jsem se proti Pánu Bohu a pánu mému císaři provinil; již chci Jeho Milosti slúžiti a všecko, což mi koli Jeho Milost císařská rozkáže, rád učiniti. Knížata a hrabata i jiní páni zaň se před císařem snážně přimlúvali, milosti mu žádajíce. Císař po dlúhém mlčení odpověděl, že toho 264
Strana 265
nemuož učiniti; na jích žádost chce jemu svú vinu odpustiti, ale pro mord muže svatého, bratra jeho, že chce nad ním těžkú pomstu učiniti. Odpověděla jsú knížata řkúce: „O slav- ný císaři, ta a taková pomsta nechť jest Pánu Bohu poručena.“ Císař, takových přímluv nemohla oslyšeti, i ten mord jemu odpustil, ale aby on jemu službu činil i jeho budúcím, rozkázal. Tu hned rozkázal císař Boleslavovi, aby kotel nad ohněm v kuchyni císařské držel a tu službu aby vždycky císaři činil. To jest hned tu Boleslav učiniti musil. A když jej dajm mezi oči zarazil a kníže se na špalku drže kotel posadil, císař řekl jemu: „Tu sta“, to jest „Ty stuoj“. I musil jest tu státi a ten kotel držeti, dokudž se císaři líbilo. Kotel nad ohněm - Kdež císař s svým vojskem ležal, ta ves slúla Drastov, a císař tu z té vsi kázal město učiniti; i dáno jemu jméno Tusta a do dnešního dne latiníci je jmenují Tusta. A Čechové Domazlice jemu říkají, a to proto, neb byl císař svým při- kázal, aby tu od toho dne, jakž se Boleslav pokořil, více žádné škody nečinili. A Čechové v to úfajíce, Němce jsú velmi sužovali, a Němci pravili: „Byšte byli u nás, ne tak byšte jako zde doma zlí byli.“ Protož Domazlice městu převzděli. Tusta město Domazlice 265
nemuož učiniti; na jích žádost chce jemu svú vinu odpustiti, ale pro mord muže svatého, bratra jeho, že chce nad ním těžkú pomstu učiniti. Odpověděla jsú knížata řkúce: „O slav- ný císaři, ta a taková pomsta nechť jest Pánu Bohu poručena.“ Císař, takových přímluv nemohla oslyšeti, i ten mord jemu odpustil, ale aby on jemu službu činil i jeho budúcím, rozkázal. Tu hned rozkázal císař Boleslavovi, aby kotel nad ohněm v kuchyni císařské držel a tu službu aby vždycky císaři činil. To jest hned tu Boleslav učiniti musil. A když jej dajm mezi oči zarazil a kníže se na špalku drže kotel posadil, císař řekl jemu: „Tu sta“, to jest „Ty stuoj“. I musil jest tu státi a ten kotel držeti, dokudž se císaři líbilo. Kotel nad ohněm - Kdež císař s svým vojskem ležal, ta ves slúla Drastov, a císař tu z té vsi kázal město učiniti; i dáno jemu jméno Tusta a do dnešního dne latiníci je jmenují Tusta. A Čechové Domazlice jemu říkají, a to proto, neb byl císař svým při- kázal, aby tu od toho dne, jakž se Boleslav pokořil, více žádné škody nečinili. A Čechové v to úfajíce, Němce jsú velmi sužovali, a Němci pravili: „Byšte byli u nás, ne tak byšte jako zde doma zlí byli.“ Protož Domazlice městu převzděli. Tusta město Domazlice 265
Strana 266
Kotel za erb Boleslav k hajtmanuom vojska svého poslal, aby se s lidem do Prahy navrátili, a císař roz- kázal Boleslavovi s dvadcíti toliko jízdnými do Řezna jeti. A tam opět Boleslav musil za hodinu kotel na sochoře a sochor na rameni v kuchyni nad ohněm držeti. Knížata opět se zaň (protože byl mužné postavy) k císaři velmi snážně při- mlúvali, aby jemu polehčení učinil. Císař rozkázal Boleslava povolati a optal se jeho, jakého by znamení ode vší své země na věcech bojovných požíval. A on řekl: „Vorla černého v bílém štítu vždycky moji předkové požívali. Císař se otázal řka: „Od koho pak aneb od kterého císaře aneb z jaké příčiny tomu knížeti takové znamení dáno?“ Boleslav odpověděl: „Komu neb od koho by takové znamení dáno bylo, toho já nevím, než za to mám, že jest kníže Čech to znamení s sebou do této krajiny přinesl, kterýž najprvé před třmi sty a čtyřidcíti lety tuto krajinu sobě, do ní vjev, podmanil a svým lidem, kterýž s sebou z charvátské země přivedl, osadil. A toho jsú znamení požívali i jiní potomkové jeho až do tohoto času. I řekl císař: „Ale pro tvuoj zlý účinek a pro tvou nepoddanost nebudou více požívati. Knížata předpověděná opět potřetí za Bole- slava přímluvu činili. Císař odpověděl: „Chci to na přímluvu vaší učiniti, tak aby se vojska zase bez škody do Bavor obrátila, a Boleslava také chci propustiti, tak však, aby on Boleslav i jeho budúcí, knížata česká, když by koli který císař rozkázal, někoho na svém místě každý k císařovu dvoru poslal a ten aby tu službu císaři v jeho kuchyni činiti povinen byl. A toho na znamení aby každé kníže český kotel své obyčejné barvy v červeném neb ohnivém poli za erb měl.“ A s tím Boleslava od sebe propustil, kterýž na štítu i na korouhvi kotel namalovaný do Prahy přinesl a vorel černý s císařem zaletal.
Kotel za erb Boleslav k hajtmanuom vojska svého poslal, aby se s lidem do Prahy navrátili, a císař roz- kázal Boleslavovi s dvadcíti toliko jízdnými do Řezna jeti. A tam opět Boleslav musil za hodinu kotel na sochoře a sochor na rameni v kuchyni nad ohněm držeti. Knížata opět se zaň (protože byl mužné postavy) k císaři velmi snážně při- mlúvali, aby jemu polehčení učinil. Císař rozkázal Boleslava povolati a optal se jeho, jakého by znamení ode vší své země na věcech bojovných požíval. A on řekl: „Vorla černého v bílém štítu vždycky moji předkové požívali. Císař se otázal řka: „Od koho pak aneb od kterého císaře aneb z jaké příčiny tomu knížeti takové znamení dáno?“ Boleslav odpověděl: „Komu neb od koho by takové znamení dáno bylo, toho já nevím, než za to mám, že jest kníže Čech to znamení s sebou do této krajiny přinesl, kterýž najprvé před třmi sty a čtyřidcíti lety tuto krajinu sobě, do ní vjev, podmanil a svým lidem, kterýž s sebou z charvátské země přivedl, osadil. A toho jsú znamení požívali i jiní potomkové jeho až do tohoto času. I řekl císař: „Ale pro tvuoj zlý účinek a pro tvou nepoddanost nebudou více požívati. Knížata předpověděná opět potřetí za Bole- slava přímluvu činili. Císař odpověděl: „Chci to na přímluvu vaší učiniti, tak aby se vojska zase bez škody do Bavor obrátila, a Boleslava také chci propustiti, tak však, aby on Boleslav i jeho budúcí, knížata česká, když by koli který císař rozkázal, někoho na svém místě každý k císařovu dvoru poslal a ten aby tu službu císaři v jeho kuchyni činiti povinen byl. A toho na znamení aby každé kníže český kotel své obyčejné barvy v červeném neb ohnivém poli za erb měl.“ A s tím Boleslava od sebe propustil, kterýž na štítu i na korouhvi kotel namalovaný do Prahy přinesl a vorel černý s císařem zaletal.
Strana 267
IV Léta 1002—1037 (List 98a — 113b) Doba zrad a úkladů
IV Léta 1002—1037 (List 98a — 113b) Doba zrad a úkladů
Strana 268
Strana 269
Léta tisícího druhého Tak častí dešťové v knížetství českém pršali, že sobě lidé velmi stýskali a zvláště času letního všecka obilé vsitá nemohla se sžíti, zůstala na poli. Povodňové velicí byli na pražské řece i na Labi. Lidé pro přílišnou vlhkost povětří i také hladem mřeli. Toho času byl obyčej v křesťanství, že císař- ství římské šlo po rodích, to jest od otce mrtvého přicházelo na syna, tak jakž se čte v kronikách císařských, že císař Otta Třetí, jenž byl syn Otty císaře, syna Ottova. I zdálo se tomu císaři Ottovi Třetímu, že po jeho smrti veliké roz- tržky a války v křesťanství budou, protože jest žádného syna neměl, ani přítele, ani erbov- níka, ani jakého nápadníka, a že by mnozí císařství chtěli sobě osobovati a tudy že by mohla říše snad i k pádu přijíti. Jakož by se bylo jistě tak stalo, kdyby byl on toho tak ne- opatřil. Protož obeslal k sobě mnohé potestáty, to jest najmocnější knížata, hrabata a pány říše, duchovní i světské, a předkládal jím to, že po jeho smrti budou mnozí chtíti důstojenství císařské na sebe vztahovati a skrze to že budú války a mordové a tudy země křesťanské budou hynouti a jest se obávati, aby tudy křesťanstvo k pádu nepřišlo. Přitom radil jim, aby z sebe některé volili knížata hned bez odtahuov a ti v malém počtu aby mohli bez hadruňkuov a dalších o to nesnází císaře voliti. Tu po mno- hém o to rokování a dlúhém té věci rozvažo- vání společně jsou se o to snesli a urovnali, aby ze vší říše šest osob bylo voleno a zřízeno, 269
Léta tisícího druhého Tak častí dešťové v knížetství českém pršali, že sobě lidé velmi stýskali a zvláště času letního všecka obilé vsitá nemohla se sžíti, zůstala na poli. Povodňové velicí byli na pražské řece i na Labi. Lidé pro přílišnou vlhkost povětří i také hladem mřeli. Toho času byl obyčej v křesťanství, že císař- ství římské šlo po rodích, to jest od otce mrtvého přicházelo na syna, tak jakž se čte v kronikách císařských, že císař Otta Třetí, jenž byl syn Otty císaře, syna Ottova. I zdálo se tomu císaři Ottovi Třetímu, že po jeho smrti veliké roz- tržky a války v křesťanství budou, protože jest žádného syna neměl, ani přítele, ani erbov- níka, ani jakého nápadníka, a že by mnozí císařství chtěli sobě osobovati a tudy že by mohla říše snad i k pádu přijíti. Jakož by se bylo jistě tak stalo, kdyby byl on toho tak ne- opatřil. Protož obeslal k sobě mnohé potestáty, to jest najmocnější knížata, hrabata a pány říše, duchovní i světské, a předkládal jím to, že po jeho smrti budou mnozí chtíti důstojenství císařské na sebe vztahovati a skrze to že budú války a mordové a tudy země křesťanské budou hynouti a jest se obávati, aby tudy křesťanstvo k pádu nepřišlo. Přitom radil jim, aby z sebe některé volili knížata hned bez odtahuov a ti v malém počtu aby mohli bez hadruňkuov a dalších o to nesnází císaře voliti. Tu po mno- hém o to rokování a dlúhém té věci rozvažo- vání společně jsou se o to snesli a urovnali, aby ze vší říše šest osob bylo voleno a zřízeno, 269
Strana 270
Císař Otta umřel Král český kurfěršt Boleslav Chrabrý, král polský to jím i jích budúcím a náměstkuom aby bylo poručeno a mocí papežskou, císařskou i vší říše utvrzeno. Ti aby moc měli císaře voliti, a kdož by koli od ních zvolen a naň že by od ních ukázáno neb zavoláno bylo, ten a ne jiný aby důstojenství císařské obdržel. A ti aby sluli korfěrštové neb volenci, a aby byli tří duchovní a tří světští. První z ních aby byl arcibiskup mohutský, ten aby byl najvyšší kancléř říský a těch všech krajin v Germaný mezi uherskou zemí a Římem. Druhý aby byl arcibiskup treverský a ten aby byl najvyšší v též Germaný kancléř všech zemí a krajin, jenž sou mezi frantskou zemí a Lombardý. Třetí pak arcibiskup kolínský, ten též aby byl kancléř najvyšší krajin a zemí od hor tyrolských až po všech zemiech vlaských. Jiní pak světští korfirštové aby byli tito: první falckrabě z Rajnu, ten aby byl najvyšší při volení císaře truksas říský; druhý korfěršt aby byl kníže saský a ten aby slul najvyšší maršálek říský, kterýž meč nosí; třetí pak volenec aby byl markrabě bramburský, ten aby slul naj- vyšší komorník říský a císařský. A těch šest aby byli a sluli najvyšší ouředníci v říši a ti toliko aby moc měli císaře voliti vždycky, kolikrát by toho koli potřeba byla. Toho roku, když se ty všecky věci obecné zřídily a narovnaly, Otta císař, kterýž byl syn Otty císaře a císařoval let osmnáct, umřel. Král pak český potom po dvú stech letech, po osmdesáti a osmi letech od Rudolfa císaře také korfěrštem učiněn, tak jakž toho na po- tvrzení list jest od téhož Rudolfa učiněn, které- hož hledaj léta tisícího dvústého devadesátého. Téhož léta král polský Boleslav Chrabrý, maje již Krakov v své moci a vida, že se jemu všecky věci vedou pokojně a po jeho vuoli, sebrav nějaký počet lidu vtrhl do slézské krajiny a tu činil nemalú škodu loupežem a šacuňkem i rozličným holdováním lidu toho slézského. Boleslav pak, kníže český, zprávu o tom maje, co se děje v Slezích, počal vojska sbierati, aby 270
Císař Otta umřel Král český kurfěršt Boleslav Chrabrý, král polský to jím i jích budúcím a náměstkuom aby bylo poručeno a mocí papežskou, císařskou i vší říše utvrzeno. Ti aby moc měli císaře voliti, a kdož by koli od ních zvolen a naň že by od ních ukázáno neb zavoláno bylo, ten a ne jiný aby důstojenství císařské obdržel. A ti aby sluli korfěrštové neb volenci, a aby byli tří duchovní a tří světští. První z ních aby byl arcibiskup mohutský, ten aby byl najvyšší kancléř říský a těch všech krajin v Germaný mezi uherskou zemí a Římem. Druhý aby byl arcibiskup treverský a ten aby byl najvyšší v též Germaný kancléř všech zemí a krajin, jenž sou mezi frantskou zemí a Lombardý. Třetí pak arcibiskup kolínský, ten též aby byl kancléř najvyšší krajin a zemí od hor tyrolských až po všech zemiech vlaských. Jiní pak světští korfirštové aby byli tito: první falckrabě z Rajnu, ten aby byl najvyšší při volení císaře truksas říský; druhý korfěršt aby byl kníže saský a ten aby slul najvyšší maršálek říský, kterýž meč nosí; třetí pak volenec aby byl markrabě bramburský, ten aby slul naj- vyšší komorník říský a císařský. A těch šest aby byli a sluli najvyšší ouředníci v říši a ti toliko aby moc měli císaře voliti vždycky, kolikrát by toho koli potřeba byla. Toho roku, když se ty všecky věci obecné zřídily a narovnaly, Otta císař, kterýž byl syn Otty císaře a císařoval let osmnáct, umřel. Král pak český potom po dvú stech letech, po osmdesáti a osmi letech od Rudolfa císaře také korfěrštem učiněn, tak jakž toho na po- tvrzení list jest od téhož Rudolfa učiněn, které- hož hledaj léta tisícího dvústého devadesátého. Téhož léta král polský Boleslav Chrabrý, maje již Krakov v své moci a vida, že se jemu všecky věci vedou pokojně a po jeho vuoli, sebrav nějaký počet lidu vtrhl do slézské krajiny a tu činil nemalú škodu loupežem a šacuňkem i rozličným holdováním lidu toho slézského. Boleslav pak, kníže český, zprávu o tom maje, co se děje v Slezích, počal vojska sbierati, aby 270
Strana 271
bránil svých zemí. Ale že byl veliký peněz a pokladuov milovník a nadmíru skúpý, ta skoupost, což umínil, nedala mu toho vykonati. Vtom král polský poslal do Prahy posly své k knížeti Boleslavovi, kteříž oznamovali, že chce král Chrabrý rád s Boleslavem, českým knížetem, příměří učiniti a pokoj na věčnost utvrditi, toliko aby on Boleslav kníže přijel osobně v malém počtu, jemu věře, na místo jemu jmenované nedaleko od Krakova. Boleslav kníže, rozličné příhody rozvažuje, z strany jedné obával se krále polského a jemu nedůvěřil, z strany druhé, aby tam jel a příměří učinil a na bojovníky nenakládal, vedla jej k tomu jeho přílišná skoupost. A Vršovci, rádce jeho, ale neupřímí, aby tam jel, k tomu jemu radili, a on jích ponuknu- tím, ustavičným nabádaním jsa přemožen, všecky starší a vladyky české země k sobě obeslal a jím svuoj úmysl oznámil. Kteříž vyslyšavše a na to se uradivše, jemu, aby tam do jiné země na smlouvu nejezdil, radili i přikazovali. Ale Vršovci s svou zlou radou ustavičně jemu v uších ležali. Kterýž pověděl: „Již jsem se na tom postavil a toho nemohu změniti. Však jestliže by mi se tam v Polště něco mimo mú naději přihodilo, syna mého Jaromíra a jiného žádné- ho abyšte sobě za kníže volili.“ To oni vysly- šavše učiniti slíbili. Boleslav, způsobiv své knížetství české a vzav s sebou nemalý počet lidu výborného, přijel až do městečka řečeného Čarnice a odtuď hned druhého dne poslal výborné orátory k Bolesla- vovi králi do Krakova, listuov glajtovních od něho žádaje. I dáni jsú jemu listové a glajt bezpečný. Třetího pak dne přijel král polský do Čarnice osobně, svého souseda a hostě vítaje velmi přívětivě. A když všel král do krásného stanu knížete českého, dal knížeti českému políbení a tu jest bylo mezi ními přá- telsky za celá dva dni rokováno. A vtom žádal král knížete, aby s ním jel až do Krakova, pravě, že jej chce ctíti přátelsky. A on přiloživ Polský král glajtu nezdržel 271
bránil svých zemí. Ale že byl veliký peněz a pokladuov milovník a nadmíru skúpý, ta skoupost, což umínil, nedala mu toho vykonati. Vtom král polský poslal do Prahy posly své k knížeti Boleslavovi, kteříž oznamovali, že chce král Chrabrý rád s Boleslavem, českým knížetem, příměří učiniti a pokoj na věčnost utvrditi, toliko aby on Boleslav kníže přijel osobně v malém počtu, jemu věře, na místo jemu jmenované nedaleko od Krakova. Boleslav kníže, rozličné příhody rozvažuje, z strany jedné obával se krále polského a jemu nedůvěřil, z strany druhé, aby tam jel a příměří učinil a na bojovníky nenakládal, vedla jej k tomu jeho přílišná skoupost. A Vršovci, rádce jeho, ale neupřímí, aby tam jel, k tomu jemu radili, a on jích ponuknu- tím, ustavičným nabádaním jsa přemožen, všecky starší a vladyky české země k sobě obeslal a jím svuoj úmysl oznámil. Kteříž vyslyšavše a na to se uradivše, jemu, aby tam do jiné země na smlouvu nejezdil, radili i přikazovali. Ale Vršovci s svou zlou radou ustavičně jemu v uších ležali. Kterýž pověděl: „Již jsem se na tom postavil a toho nemohu změniti. Však jestliže by mi se tam v Polště něco mimo mú naději přihodilo, syna mého Jaromíra a jiného žádné- ho abyšte sobě za kníže volili.“ To oni vysly- šavše učiniti slíbili. Boleslav, způsobiv své knížetství české a vzav s sebou nemalý počet lidu výborného, přijel až do městečka řečeného Čarnice a odtuď hned druhého dne poslal výborné orátory k Bolesla- vovi králi do Krakova, listuov glajtovních od něho žádaje. I dáni jsú jemu listové a glajt bezpečný. Třetího pak dne přijel král polský do Čarnice osobně, svého souseda a hostě vítaje velmi přívětivě. A když všel král do krásného stanu knížete českého, dal knížeti českému políbení a tu jest bylo mezi ními přá- telsky za celá dva dni rokováno. A vtom žádal král knížete, aby s ním jel až do Krakova, pravě, že jej chce ctíti přátelsky. A on přiloživ Polský král glajtu nezdržel 271
Strana 272
Boleslav kníže v Polště oslepen svou víru k jeho nevěře, jel za ním. A když do Krakova přijeli, skvostný i slavný byl jím oběd připraven a tu společné jích bylo za jedním stolem hodování. Po vykonání pak obědu, dřív než od stolu vstali, až služebníci královští Boleslava jali a svázavše do temného žaláře zavřeli, služebníky jeho též zjímavše, stínati a jinák zmordovati král rozkázal. Vršovci, kteříž sú na ten čas při králi byli, toho skutku byli jsú přední původové; jiní pak z téhož rodu vršovského, kteříž s Boleslavem přijeli, při zdraví jsú zachováni. Vtom přišli jsú listové z Čech, také od Vršov- cuov (a zvláště od Kochana, jenž byl přední toho skutku pachatel a mezi jinými mocnější), aby Boleslav kníže nikterakž nebyl ve zdraví do Čech navrácen. Třetí den kníže český vy- veden jest z toho vězení na jednu síň, kdež uhlé rozpáleného veliká hromada byla, v tom železné rozpalujíce plechy, Boleslavovi před oči blízko předkládali a aby na ně otevřenýma očima hleděl, přísně přikázali, jej k tomu slovy, hrůzami i bitím nutili, a tím jemu všecko vidění z ztřítedlnic bleskem a horkem vytáhli, takže jest hleděl a nic neviděl. Potom byl z Polsky již slepý jsa propuštěn a do Čech se navrátiv, v té slepotě dlouhý čas trval. Ti, kteříž byli s ním tam do Polsky jeli, málo se jích do Čech navrátilo. Léta tisícího třetího Jaromír knížetem učiněn Vršovských rod Čechové, aby naplnili žádost již slepého knížete svého Boleslava, spolu jsú se na Vyšehrad sebrali a s povolením i rozkázaním téhož Boleslava, knížete svého, volili jsú sobě za pána a kníže Jaromíra, syna Boleslavova, a posadivše jej na knížetské stolici činili jemu poctivost. Času toho byli sú mezi Čechy Vršovci páni najzna- menitější a bohatstvím i rodem nad jiné vyvaj- šeni, neb jsú byli od nějakého Vrše hraběte pošli, kterýž byl někdy mnohými před lety 272
Boleslav kníže v Polště oslepen svou víru k jeho nevěře, jel za ním. A když do Krakova přijeli, skvostný i slavný byl jím oběd připraven a tu společné jích bylo za jedním stolem hodování. Po vykonání pak obědu, dřív než od stolu vstali, až služebníci královští Boleslava jali a svázavše do temného žaláře zavřeli, služebníky jeho též zjímavše, stínati a jinák zmordovati král rozkázal. Vršovci, kteříž sú na ten čas při králi byli, toho skutku byli jsú přední původové; jiní pak z téhož rodu vršovského, kteříž s Boleslavem přijeli, při zdraví jsú zachováni. Vtom přišli jsú listové z Čech, také od Vršov- cuov (a zvláště od Kochana, jenž byl přední toho skutku pachatel a mezi jinými mocnější), aby Boleslav kníže nikterakž nebyl ve zdraví do Čech navrácen. Třetí den kníže český vy- veden jest z toho vězení na jednu síň, kdež uhlé rozpáleného veliká hromada byla, v tom železné rozpalujíce plechy, Boleslavovi před oči blízko předkládali a aby na ně otevřenýma očima hleděl, přísně přikázali, jej k tomu slovy, hrůzami i bitím nutili, a tím jemu všecko vidění z ztřítedlnic bleskem a horkem vytáhli, takže jest hleděl a nic neviděl. Potom byl z Polsky již slepý jsa propuštěn a do Čech se navrátiv, v té slepotě dlouhý čas trval. Ti, kteříž byli s ním tam do Polsky jeli, málo se jích do Čech navrátilo. Léta tisícího třetího Jaromír knížetem učiněn Vršovských rod Čechové, aby naplnili žádost již slepého knížete svého Boleslava, spolu jsú se na Vyšehrad sebrali a s povolením i rozkázaním téhož Boleslava, knížete svého, volili jsú sobě za pána a kníže Jaromíra, syna Boleslavova, a posadivše jej na knížetské stolici činili jemu poctivost. Času toho byli sú mezi Čechy Vršovci páni najzna- menitější a bohatstvím i rodem nad jiné vyvaj- šeni, neb jsú byli od nějakého Vrše hraběte pošli, kterýž byl někdy mnohými před lety 272
Strana 273
s knížaty charvatskými, totiž Čechem a Lechem, bratry vlastními, do té zemi z Charvat přijel. A ten jistý hrabě na svém štítu zlaté vrše v mod- rém poli požíval; a když byl v české zemi, rod jeho velmi se rozšířil a zmocnil i nad jiné vyvajšil, neb mnoho tvrzí i některé hrady držali a velmi příliš důstojenství knížetského byli žádostiví a vždycky den ode dne se spolu o to radili, aby někdo z ních zemi spravoval. A zvláště Kochanovi to všickni vinšovali, tudy a tak chtíce knížetský rod všecken udusiti a zahladiti. Přihodilo se dne jednoho letního, když de- nice z hory vycházela, přijeli jsú Vršovci na dvuor knížete svého velmi vesele, žádajíce Jaromíra knížete, aby se na projížku a na lov vypravil, pravíce, že světlost denice ten den jasný znamenává. Mládenec upřímý dal se namluviti, pojav svá dva myslivce, Hovoru a Hřivce, jel s Vršovci do lesuov až přes řeku, jenž Míza slove. Po odjetí pak knížete manželka jeho Střizka sama toliko na loži ležeci usnula. I viděla jest u vidění, an svatý Jan Křtitel před ní stojí mluvě k ní: „Rychle vstaň a pošli do Prahy a rozkaž, ať padesát mužuov za kníže- tem bez meškání až do Heskova jedou a odtuď jím cesta až k knížeti ukázána bude. Neb tohoto dne veliká a hrozná osidla Jaromírovi jsú při- pravena.“ Střizka, davši místo v svém srdci slovům muže svatého, bez meškání Pražany, aby knížete hledali, vypravila. Když jsú se lovci po lesích rozjeli, Vršovci knížete velmi šetřili, a když na jedné hoře, kteráž Veliz slove, s ním se potkali, kuoň pod ním chytivše z koně jej strhli a svlékše jej až do nahoty, ruce i nohy jemu svázali. Kolé do země vbivše kníže na hřbet položili a k tomu kolí přivázavše na koně vsedali a rozbíhajíce se počali přes kníže skákati, v tom velikou a radostnou kratochvíl sobě zakládajíce. Ja- romír nevěda, co by měl učiniti, k Pánu Bohu a k svatému Janu Křtiteli, kterémuž obvláštně mimo jiné svaté poctivost činíval, počal volati. Vršovci jemu se posmívajíce pravili: „Ani Jan, Vršovci kníže na lov namluvili 273
s knížaty charvatskými, totiž Čechem a Lechem, bratry vlastními, do té zemi z Charvat přijel. A ten jistý hrabě na svém štítu zlaté vrše v mod- rém poli požíval; a když byl v české zemi, rod jeho velmi se rozšířil a zmocnil i nad jiné vyvajšil, neb mnoho tvrzí i některé hrady držali a velmi příliš důstojenství knížetského byli žádostiví a vždycky den ode dne se spolu o to radili, aby někdo z ních zemi spravoval. A zvláště Kochanovi to všickni vinšovali, tudy a tak chtíce knížetský rod všecken udusiti a zahladiti. Přihodilo se dne jednoho letního, když de- nice z hory vycházela, přijeli jsú Vršovci na dvuor knížete svého velmi vesele, žádajíce Jaromíra knížete, aby se na projížku a na lov vypravil, pravíce, že světlost denice ten den jasný znamenává. Mládenec upřímý dal se namluviti, pojav svá dva myslivce, Hovoru a Hřivce, jel s Vršovci do lesuov až přes řeku, jenž Míza slove. Po odjetí pak knížete manželka jeho Střizka sama toliko na loži ležeci usnula. I viděla jest u vidění, an svatý Jan Křtitel před ní stojí mluvě k ní: „Rychle vstaň a pošli do Prahy a rozkaž, ať padesát mužuov za kníže- tem bez meškání až do Heskova jedou a odtuď jím cesta až k knížeti ukázána bude. Neb tohoto dne veliká a hrozná osidla Jaromírovi jsú při- pravena.“ Střizka, davši místo v svém srdci slovům muže svatého, bez meškání Pražany, aby knížete hledali, vypravila. Když jsú se lovci po lesích rozjeli, Vršovci knížete velmi šetřili, a když na jedné hoře, kteráž Veliz slove, s ním se potkali, kuoň pod ním chytivše z koně jej strhli a svlékše jej až do nahoty, ruce i nohy jemu svázali. Kolé do země vbivše kníže na hřbet položili a k tomu kolí přivázavše na koně vsedali a rozbíhajíce se počali přes kníže skákati, v tom velikou a radostnou kratochvíl sobě zakládajíce. Ja- romír nevěda, co by měl učiniti, k Pánu Bohu a k svatému Janu Křtiteli, kterémuž obvláštně mimo jiné svaté poctivost činíval, počal volati. Vršovci jemu se posmívajíce pravili: „Ani Jan, Vršovci kníže na lov namluvili 273
Strana 274
Hovora myslivec Vršovci k knížeti stříleli Kochan Vršovský ani Buoh tebe z našich rukou již nemuož vy- svoboditi.“ Když se pak té kratochvíle dosti na- páchali, knížeti nohy rozvázavše vzhuoru od země jej vyzdvihli. V ten čas přiběhl náhodou myslivec jeden knížecí, jménem Hovora, a uzřev knížete nahého velmi se ulekl, a zabod svuoj kuoň pryč běžal hledaje, moh-li by jaký knížeti svému retuňk učiniti. I potkal se vnáhle s Pra- žany, ani koně své v jedné vsi zvázavše po hus- tých lesích pěšky hledají knížete svého. I řekl jím: „Rychle za mnou pospěšte, neb se pánu našemu zle děje. Já na koni rychlejí poběhnu 6 a na tuto mú trúbu loveckú trúbiti budu. Vtom Vršovci kníže k jednomu dubu nahého přivázavše, k němu z lučišť jako k cíli stříleli. Ale on kníže viděl svatého Jana Křtitele, an před ním stojí a všecky šípy Vršovcův na svůj plášť béře, takže žádná rána jích nic knížeti uškoditi nemohla. Toť Hovora na svém koni- ukáže se a Vršovci chytivše jej, aby toho skutku jích najevo nevynesl, Hřivcovi, knížecímu dru- hému myslivcovi (kterýž byl také k zahubení knížete Vršovcuom povolil), Hovoru věrného v moc dali, a aby jej tu před ními na jednom dubu oběsil, rozkázali. Hovora prosil Vršov- cuov za milost, a to v tom, že chce jích vuoli rád vyplniti, toliko aby jemu dopustili, třikrát aby mohl na svú trúbu trúbiti. A oni zasmávše se k tomu svolili. Když jest trúbil jednú, hned po trúbení houžev a smečka lýčená jemu na hrdlo vložena, a aby na dub vstúpil, rozkázali. A sami Vršovci jemu tam pomáhajíc, aby svým trúbením nemeškal, jeho pobízeli. Po druhém trúbení počal kšaft činiti a svému kmotru Hřivcovi své dítky poroučeje, musil hned vajše vstúpiti. Kochán hněvivě přistúpiv k němu počal mluviti a řka: „Kdes ty byl této hodiny, aby oznámil? Neb jsem já tě nedávno zazřel, a ty k nám přiběhl a zase kuoň obrátiv pryč si běžal. Neoznámíš-li a pravdy nepovíš, arcinešlechetníče, hned tuto mú střelu (lu- čiště natáhna) do tvého vstřelím srdce.“ Hovora dlúhými slovy vypravoval svú nevinu, tu Hřivec 274
Hovora myslivec Vršovci k knížeti stříleli Kochan Vršovský ani Buoh tebe z našich rukou již nemuož vy- svoboditi.“ Když se pak té kratochvíle dosti na- páchali, knížeti nohy rozvázavše vzhuoru od země jej vyzdvihli. V ten čas přiběhl náhodou myslivec jeden knížecí, jménem Hovora, a uzřev knížete nahého velmi se ulekl, a zabod svuoj kuoň pryč běžal hledaje, moh-li by jaký knížeti svému retuňk učiniti. I potkal se vnáhle s Pra- žany, ani koně své v jedné vsi zvázavše po hus- tých lesích pěšky hledají knížete svého. I řekl jím: „Rychle za mnou pospěšte, neb se pánu našemu zle děje. Já na koni rychlejí poběhnu 6 a na tuto mú trúbu loveckú trúbiti budu. Vtom Vršovci kníže k jednomu dubu nahého přivázavše, k němu z lučišť jako k cíli stříleli. Ale on kníže viděl svatého Jana Křtitele, an před ním stojí a všecky šípy Vršovcův na svůj plášť béře, takže žádná rána jích nic knížeti uškoditi nemohla. Toť Hovora na svém koni- ukáže se a Vršovci chytivše jej, aby toho skutku jích najevo nevynesl, Hřivcovi, knížecímu dru- hému myslivcovi (kterýž byl také k zahubení knížete Vršovcuom povolil), Hovoru věrného v moc dali, a aby jej tu před ními na jednom dubu oběsil, rozkázali. Hovora prosil Vršov- cuov za milost, a to v tom, že chce jích vuoli rád vyplniti, toliko aby jemu dopustili, třikrát aby mohl na svú trúbu trúbiti. A oni zasmávše se k tomu svolili. Když jest trúbil jednú, hned po trúbení houžev a smečka lýčená jemu na hrdlo vložena, a aby na dub vstúpil, rozkázali. A sami Vršovci jemu tam pomáhajíc, aby svým trúbením nemeškal, jeho pobízeli. Po druhém trúbení počal kšaft činiti a svému kmotru Hřivcovi své dítky poroučeje, musil hned vajše vstúpiti. Kochán hněvivě přistúpiv k němu počal mluviti a řka: „Kdes ty byl této hodiny, aby oznámil? Neb jsem já tě nedávno zazřel, a ty k nám přiběhl a zase kuoň obrátiv pryč si běžal. Neoznámíš-li a pravdy nepovíš, arcinešlechetníče, hned tuto mú střelu (lu- čiště natáhna) do tvého vstřelím srdce.“ Hovora dlúhými slovy vypravoval svú nevinu, tu Hřivec 274
Strana 275
kázal jemu potřetí trúbiti a on velmi dlouho tím troubením prodlil, až jemu Hřivec trúbu z ruky vytrhl. Toť Hovora počal se sem i tam a tak na všecky strany ohlédati. Vtom Pražané slyšíce troubení blízko se přiblížili a rychle vy- skočivše, Vršovce narůzno rozrazili a některé zajímali, jiné utíkajíce sstíhali. A tak všech Vr- šovských tu třináct jali; Hřivce čtrnáctého, kterýž byl jsa strachem poražen doluov z dubu upadl a nohu zlámal, vésti jeho s sebú do Prahy nemohúce, Hovorovi jej na tom dubu, na kte- rémž měl Hovora od Hřivce, svého kmotra, býti oběšen, oběsiti rozkázali. Kochan pak, jenž byl té vší nešlechetnosti původ najvětší, vryl se pod jednu velikú skálu a listím se při- hrabav, tak se tu ukryl. Pražané velmi rychle počali se Hovory, kde by kníže byl, ptáti, a jest-li živ, že by rádi vědě- li. Hovora s ními na jedno místo v lese běžev, kníže Jaromíra u dubu přivázaného ukázal. Když sú k němu všickni přišli, nahého a napo- ly mrtvého kníže sú uzřeli, neb jej byli k tomu dubu tuze smečkami přivázali a velmi ukrutně jej byli mouchy a hovadové uštípali. Odvázav- še jej sú oblekli a s velikú radostí s ním jeli do Prahy. Tu hned na té cestě kníže Hovorovi za tu věrnost a pomoc mnoho sliboval a potom více skutkem vyplnil, vsi od svého dvora Kub- lov, Broumy, Trubín a Hudlice jemu darem dal. Když sú pak s knížetem do Prahy přijeli, klaněli se jemu všeckni, a jako by se znovu na svět narodil, tak se radovali. Kníže Jaromír, aby dobrodiní nebyl nevděčen, kázal všudy biřicům provolati, aby všickni Hovoru ctili a jemu se klaněli, neb jej kníže i s jeho potomky za pána vyzdvihuje, prvního mezi jinými činí, tak aby on slul druhý po knížeti a rod jeho tú chvalú aby se radoval až na věky. Nadto úřad lovcovství, kteréž prvé k Stebnu bylo, to jest Hovorovi a jeho rodu na věčnost zapsáno. Po malém pak času kázal kníže svolati vlady- ky a zemany, oznamuje jim, kterak věrný Ho- vora byl těžce a nebezpečně svého hrdla pro Pražané kníže od smrti obránili První pán v Čechách 275
kázal jemu potřetí trúbiti a on velmi dlouho tím troubením prodlil, až jemu Hřivec trúbu z ruky vytrhl. Toť Hovora počal se sem i tam a tak na všecky strany ohlédati. Vtom Pražané slyšíce troubení blízko se přiblížili a rychle vy- skočivše, Vršovce narůzno rozrazili a některé zajímali, jiné utíkajíce sstíhali. A tak všech Vr- šovských tu třináct jali; Hřivce čtrnáctého, kterýž byl jsa strachem poražen doluov z dubu upadl a nohu zlámal, vésti jeho s sebú do Prahy nemohúce, Hovorovi jej na tom dubu, na kte- rémž měl Hovora od Hřivce, svého kmotra, býti oběšen, oběsiti rozkázali. Kochan pak, jenž byl té vší nešlechetnosti původ najvětší, vryl se pod jednu velikú skálu a listím se při- hrabav, tak se tu ukryl. Pražané velmi rychle počali se Hovory, kde by kníže byl, ptáti, a jest-li živ, že by rádi vědě- li. Hovora s ními na jedno místo v lese běžev, kníže Jaromíra u dubu přivázaného ukázal. Když sú k němu všickni přišli, nahého a napo- ly mrtvého kníže sú uzřeli, neb jej byli k tomu dubu tuze smečkami přivázali a velmi ukrutně jej byli mouchy a hovadové uštípali. Odvázav- še jej sú oblekli a s velikú radostí s ním jeli do Prahy. Tu hned na té cestě kníže Hovorovi za tu věrnost a pomoc mnoho sliboval a potom více skutkem vyplnil, vsi od svého dvora Kub- lov, Broumy, Trubín a Hudlice jemu darem dal. Když sú pak s knížetem do Prahy přijeli, klaněli se jemu všeckni, a jako by se znovu na svět narodil, tak se radovali. Kníže Jaromír, aby dobrodiní nebyl nevděčen, kázal všudy biřicům provolati, aby všickni Hovoru ctili a jemu se klaněli, neb jej kníže i s jeho potomky za pána vyzdvihuje, prvního mezi jinými činí, tak aby on slul druhý po knížeti a rod jeho tú chvalú aby se radoval až na věky. Nadto úřad lovcovství, kteréž prvé k Stebnu bylo, to jest Hovorovi a jeho rodu na věčnost zapsáno. Po malém pak času kázal kníže svolati vlady- ky a zemany, oznamuje jim, kterak věrný Ho- vora byl těžce a nebezpečně svého hrdla pro Pražané kníže od smrti obránili První pán v Čechách 275
Strana 276
Vršovci stínáni zachování knížecího života povážil, a přitom jich, kterak by ještě výše Hovoru i s jeho rodem mohl vyzdvihnúti, za radu žádal. A oni jemu radili, aby netoliko knížetskú milostí, ale i cí- sařskú byl obdarován. Jaromír vedlé jich rady učinil a posly své s Hovorú bez odtahuov do Řezna na svuoj náklad poslal, Jindřicha, toho jména Druhého, císaře žádaje, aby on pro ten skutek a pro tu službu, kterúž učinil knížeti svému Hovora, jej svú milostí obdařil. Císař nový, jenž byl velmi milostivý, rád a vděčně to na žádost Jaromírovu učinil a Hovorovo pan- ství svú milostí a majestátem obdařil, jemu rozkázal, aby na svém štítu nosil dvě černé os- trvi na kříž přeložené tak, aby každá ostrev měla pět sukův, a to v zlatém poli, a to zname- ní on aby užíval i s svými budúcími až na věky pro budúcí věčnú tohoto skutku pamět. Když se ty věci vykonaly, kázal kníže Ja- romír ten dub, k kterémuž byl přivázán, vy- kopati a na tom místě oltář a klášter k pocti- vosti Pánu Bohu a svatému Janu Křtiteli po- staviti. A dal tam uvésti kněží řádu svatého Benedikta, opatřiv je dostatečně tělesnú po- třebú, žádal jich, aby tu oni i jich budúcí na tom místě Pána Boha prosili. Ten klášter stál v své celosti až do času krále Vácslava, syna Karlova, a tu rozbořen, jehožto ještě se ukazují veliké zříceniny. A slul svatého klášter Jana na Velizu. Kníže opět svolav zemany s nimi v radu všel, dotazuje se jich, co má s těmi Vršovci činiti. A tak z vuole jednostajné kázali Vršovce po jednom na louku Bořinu voditi a každému se- kerou stíti hlavu. Kochan pak zdaleka veliké knížeti pohrůžky činil, pravě, že se chce po- mstiti. Léta tisícího čtvrtého Kníže Oldřich, kterýž byl při císaři Ottovi od dávného času až do jeho smrti, když Otta umřel, poddal se v službu Jindřichovi Bavorskému, 276
Vršovci stínáni zachování knížecího života povážil, a přitom jich, kterak by ještě výše Hovoru i s jeho rodem mohl vyzdvihnúti, za radu žádal. A oni jemu radili, aby netoliko knížetskú milostí, ale i cí- sařskú byl obdarován. Jaromír vedlé jich rady učinil a posly své s Hovorú bez odtahuov do Řezna na svuoj náklad poslal, Jindřicha, toho jména Druhého, císaře žádaje, aby on pro ten skutek a pro tu službu, kterúž učinil knížeti svému Hovora, jej svú milostí obdařil. Císař nový, jenž byl velmi milostivý, rád a vděčně to na žádost Jaromírovu učinil a Hovorovo pan- ství svú milostí a majestátem obdařil, jemu rozkázal, aby na svém štítu nosil dvě černé os- trvi na kříž přeložené tak, aby každá ostrev měla pět sukův, a to v zlatém poli, a to zname- ní on aby užíval i s svými budúcími až na věky pro budúcí věčnú tohoto skutku pamět. Když se ty věci vykonaly, kázal kníže Ja- romír ten dub, k kterémuž byl přivázán, vy- kopati a na tom místě oltář a klášter k pocti- vosti Pánu Bohu a svatému Janu Křtiteli po- staviti. A dal tam uvésti kněží řádu svatého Benedikta, opatřiv je dostatečně tělesnú po- třebú, žádal jich, aby tu oni i jich budúcí na tom místě Pána Boha prosili. Ten klášter stál v své celosti až do času krále Vácslava, syna Karlova, a tu rozbořen, jehožto ještě se ukazují veliké zříceniny. A slul svatého klášter Jana na Velizu. Kníže opět svolav zemany s nimi v radu všel, dotazuje se jich, co má s těmi Vršovci činiti. A tak z vuole jednostajné kázali Vršovce po jednom na louku Bořinu voditi a každému se- kerou stíti hlavu. Kochan pak zdaleka veliké knížeti pohrůžky činil, pravě, že se chce po- mstiti. Léta tisícího čtvrtého Kníže Oldřich, kterýž byl při císaři Ottovi od dávného času až do jeho smrti, když Otta umřel, poddal se v službu Jindřichovi Bavorskému, 276
Strana 277
novému císaři. A byl muž velmi vtipný a z té příčiny velice milován byl od císaře a byl na jeho dvoře jako první mezi knížaty. Ten když uslyšel od některých poslův z české země, co se přihodilo otci jeho Boleslavovi a jeho bratru Jaromírovi, nemálo z toho teskliv byl. Času jednoho otázal se jeho císař a řka: „Oldřiše, kníže český, pověz mi, proč já tebe od několiko dnuov již mimo předešlý tvůj obyčej smutnější- ho vidím?“ A on odpověděl: „Císaři milostivý, kterak mohu vesel býti, ano král polský Bo- leslav, vymluviv k sobě otce mého, podvodně a pod glajtem dal jej oslepiti, domácí pak české země obyvatelé, lstivě na lov vymluvivše bratra mého Jaromíra, tam jej chtěli úkladně a haneb- " ně zamordovati? Císař odpověděl: „Bratr tvuoj dobře i spra- vedlivě muož sám své poddané takové nešle- chetníky trestati, a byla-li by jemu toho ta po- třeba, že by s ně nemohl býti, chci já jemu po- moc učiniti. Otec pak tvuoj, bude-li mi toho, co se jemu od krále polského přihodilo, žalo- vati, chci já sám osobně sbera vojsko na tako- vého úkladníka a slibuov nedržitele táhnouti a jej zahubiti.“ Oldřich učiniv poděkování nízko se uklonil. Toho času Kochan Vršovský poddal se v služ- bu Boleslavovi, králi polskému, a jemu pilně radil, aby knížetství české sobě podmanil. Král častým jeho nabádaním pohnut sa, dal k tomu své povolení, aby své království mohl rozšířiti. Dne jednoho povolav Kochana do svého příbytku, s ním se o to radil, kterak by mohl k tomu českému knížetství přijíti. Ko- chan odpověděl: „Chceš-li to pořádně učiniti, musíš najprvé Oldřicha, kníže českého, syna Boleslavova a bratra Jaromírova (kterýž nyní jest při císaři Jindřichovi), o jeho hlavu připra- viti, neb ač Jaromír mdel jest, ale však někteří Čechové v Oldřichovi naději mají.“ Král tou radou sa pohnut, shromáždiv mnoho zlata a způsobiv věrné posly, císaři poslal veliké a mnohé zlaté dary a nadto ještě mnohem větší 277
novému císaři. A byl muž velmi vtipný a z té příčiny velice milován byl od císaře a byl na jeho dvoře jako první mezi knížaty. Ten když uslyšel od některých poslův z české země, co se přihodilo otci jeho Boleslavovi a jeho bratru Jaromírovi, nemálo z toho teskliv byl. Času jednoho otázal se jeho císař a řka: „Oldřiše, kníže český, pověz mi, proč já tebe od několiko dnuov již mimo předešlý tvůj obyčej smutnější- ho vidím?“ A on odpověděl: „Císaři milostivý, kterak mohu vesel býti, ano král polský Bo- leslav, vymluviv k sobě otce mého, podvodně a pod glajtem dal jej oslepiti, domácí pak české země obyvatelé, lstivě na lov vymluvivše bratra mého Jaromíra, tam jej chtěli úkladně a haneb- " ně zamordovati? Císař odpověděl: „Bratr tvuoj dobře i spra- vedlivě muož sám své poddané takové nešle- chetníky trestati, a byla-li by jemu toho ta po- třeba, že by s ně nemohl býti, chci já jemu po- moc učiniti. Otec pak tvuoj, bude-li mi toho, co se jemu od krále polského přihodilo, žalo- vati, chci já sám osobně sbera vojsko na tako- vého úkladníka a slibuov nedržitele táhnouti a jej zahubiti.“ Oldřich učiniv poděkování nízko se uklonil. Toho času Kochan Vršovský poddal se v služ- bu Boleslavovi, králi polskému, a jemu pilně radil, aby knížetství české sobě podmanil. Král častým jeho nabádaním pohnut sa, dal k tomu své povolení, aby své království mohl rozšířiti. Dne jednoho povolav Kochana do svého příbytku, s ním se o to radil, kterak by mohl k tomu českému knížetství přijíti. Ko- chan odpověděl: „Chceš-li to pořádně učiniti, musíš najprvé Oldřicha, kníže českého, syna Boleslavova a bratra Jaromírova (kterýž nyní jest při císaři Jindřichovi), o jeho hlavu připra- viti, neb ač Jaromír mdel jest, ale však někteří Čechové v Oldřichovi naději mají.“ Král tou radou sa pohnut, shromáždiv mnoho zlata a způsobiv věrné posly, císaři poslal veliké a mnohé zlaté dary a nadto ještě mnohem větší 277
Strana 278
Oldřich kníže dán do vězení Král polský dobyl Prahy Oldřich kníže vyšel z vězení Berkovec na Dřevíči dáti slibuje, toliko aby Oldřichovi knížeti čes- kému život odjíti rozkázal. Císař, ač byl muž dobrý, potom i svatý, těž- kostí zlata porušen sa, kázal Oldřicha nevinné- ho do věže jedné hluboké spustiti a králi pol- skému odpověděti, že Oldřich nikdá více nemá z té věže vyjíti a nevyjde. Král polský, když jemu to bylo oznámeno, s radú a pomocí Vršov- ských sebrav mnoho lidu polského i táhl silně do Čech a dobyl mnoho měst a tvrzí, až se do- bral do Prahy, města hlavního, a té jest také skrze zradu dobyl a všecko okolo pohubil; Vy- šehrad toliko sám v své ohradě a celosti zůstal a kníže Jaromír na něm strašlivě seděl, neb odnikudž nečekal pomoci. Oldřich sa v zámutku postaven a znaje, že žádná ruka lidská z moci císařovy a z toho věze- ní jeho nemůž vysvoboditi, i počal velmi snaž- ně Pánu Bohu slúžiti a svatého Jana Křtitele prositi za pomoc, a aby ho jako bratra jeho od té úkladné smrti vysvoboditi ráčil. V tom modle- ní byl jako v vytržení mysli a hned té noci po- staven jest v Čechách na jedné rovině. A když slunce z hory vycházelo, uhlédal kníže voráče a přistúpiv k němu ptal se jeho, jaká by to kra- jina byla a kto by z lidí povýšených tu blízko bydlil. A on ukázal jemu hrad velmi pevný, jménem Dřevíč, a pána na něm jménem Berkov- ce býti oznámil. Oldřich s doufaním všel na ten hrad a pánu tomu pod svěřením knížetem se českým skrze pečet býti oznámil. Berkovec jako věrný věrně a vděčně pána svého přijal a poctivú jemu činil službu. I radili sú se spolu o Poláky, kterak by Poláky z Prahy vyhnali. V brzkém času mnoho lidu sebravše, táhli spolu kníže Oldřich a Berkovec a tajně se ně- kolika cestami skrze husté lesy pustili, tak jakž je jich vuodcové vedli, a na jedné hoře, kteráž slula Žíži, proti Pohořelci se v hustých lesích položili. A někteří na Petříně ležali a stráž držali na té hoře, kteráž na ten čas slúla Stráž a nyní Strahov jmenuje se. A odtuď kníže a Berkovec tajně poslali své špehéře dva do 278
Oldřich kníže dán do vězení Král polský dobyl Prahy Oldřich kníže vyšel z vězení Berkovec na Dřevíči dáti slibuje, toliko aby Oldřichovi knížeti čes- kému život odjíti rozkázal. Císař, ač byl muž dobrý, potom i svatý, těž- kostí zlata porušen sa, kázal Oldřicha nevinné- ho do věže jedné hluboké spustiti a králi pol- skému odpověděti, že Oldřich nikdá více nemá z té věže vyjíti a nevyjde. Král polský, když jemu to bylo oznámeno, s radú a pomocí Vršov- ských sebrav mnoho lidu polského i táhl silně do Čech a dobyl mnoho měst a tvrzí, až se do- bral do Prahy, města hlavního, a té jest také skrze zradu dobyl a všecko okolo pohubil; Vy- šehrad toliko sám v své ohradě a celosti zůstal a kníže Jaromír na něm strašlivě seděl, neb odnikudž nečekal pomoci. Oldřich sa v zámutku postaven a znaje, že žádná ruka lidská z moci císařovy a z toho věze- ní jeho nemůž vysvoboditi, i počal velmi snaž- ně Pánu Bohu slúžiti a svatého Jana Křtitele prositi za pomoc, a aby ho jako bratra jeho od té úkladné smrti vysvoboditi ráčil. V tom modle- ní byl jako v vytržení mysli a hned té noci po- staven jest v Čechách na jedné rovině. A když slunce z hory vycházelo, uhlédal kníže voráče a přistúpiv k němu ptal se jeho, jaká by to kra- jina byla a kto by z lidí povýšených tu blízko bydlil. A on ukázal jemu hrad velmi pevný, jménem Dřevíč, a pána na něm jménem Berkov- ce býti oznámil. Oldřich s doufaním všel na ten hrad a pánu tomu pod svěřením knížetem se českým skrze pečet býti oznámil. Berkovec jako věrný věrně a vděčně pána svého přijal a poctivú jemu činil službu. I radili sú se spolu o Poláky, kterak by Poláky z Prahy vyhnali. V brzkém času mnoho lidu sebravše, táhli spolu kníže Oldřich a Berkovec a tajně se ně- kolika cestami skrze husté lesy pustili, tak jakž je jich vuodcové vedli, a na jedné hoře, kteráž slula Žíži, proti Pohořelci se v hustých lesích položili. A někteří na Petříně ležali a stráž držali na té hoře, kteráž na ten čas slúla Stráž a nyní Strahov jmenuje se. A odtuď kníže a Berkovec tajně poslali své špehéře dva do 278
Strana 279
Prahy, aby město i obyvatele v něm spatřili. Špehéři, aby věc sobě poručenú dobře zřídili, času poledního do pastýřovy chalupy vešli a na něm činili mnohé otázky a v dlúhú řeč s nim všedše, smlúvu s ním činili, mnohé dary jemu slibujíce, chtěl-li by Prahu zraditi. Pastýř ten byl Čech a na Poláky byl velmi hněviv, také stříbra a zlata nemálo sa žádostiv jim slí- bil, že to chce učiniti, a toho velikými sliby po- tvrdil. Špehéřové navrátivše se knížeti a Berkov- covi oznámili, že v Praze pokoj a Poláci sú bez- pečni, také na nižádného nepřítele že péče ne- mají, aniž o něm co vědí. Přitom oznámili, že již s pastýřem narovnání učinili, aby tím raněji stádo žena kázal most spustiti. To slyšíce hajt- mané Oldřichovi, jakž denice vzešla, kázali se lidu přihotoviti. Když pak svítati počalo, lid ten český jízdný i pěší pomaličku sstupoval z hory skrze Menší Město pražské až na most dřevěný a Berkovec s nimi. A tu stáli pokojně blízko od mostu zdvih- nutého (neb byla mlha), očekávajíce spuštění mostu. Lid, kterýž byl pod hradem v Menším Městě, také se byl upokojil, takže jich málo o tom, co se děje, vědělo. Toť pastýř na bran- ného volá, stádo žena, aby most spustil bez meškání, a on jemu počal velmi horlivě domlú- vati, proč by směl tak rano stádo hnáti. Když most spuštěn byl, pastýř vstúpiv na most počal velmi hlasitě trúbiti, Čechům ná- věští dávaje. Vtom rychle Čechové na most vsko- čivše a majíce veliké bubny, hřmot učinili, vy- sokými hlasy volajíce: „Poláci běží, Poláci běží,“ tak sú pravili. Poláci to slyšíce velmi se ulekli a strach takový na ně přišel, že větší jich polovice nazí utíkajíce pryč sú běžali, brani i vší zbroje zapomněvše, toliko aby životy za- chovali; někteří pak do vody běžíce, mnozí sú ztonuli. Sám ten pastucha na ně volal a utíkaní “ jejich se posmíval a řka: „Běgajtě, běgajtě!“ Mnozí také tu zuostali a někteří ležali nazí, zvláště ti, kteříž ulekše se toho hřmotu, ven z oken místo dveří skákali, ruce neb nohy a ně- Pastýř zradil Prahu 279
Prahy, aby město i obyvatele v něm spatřili. Špehéři, aby věc sobě poručenú dobře zřídili, času poledního do pastýřovy chalupy vešli a na něm činili mnohé otázky a v dlúhú řeč s nim všedše, smlúvu s ním činili, mnohé dary jemu slibujíce, chtěl-li by Prahu zraditi. Pastýř ten byl Čech a na Poláky byl velmi hněviv, také stříbra a zlata nemálo sa žádostiv jim slí- bil, že to chce učiniti, a toho velikými sliby po- tvrdil. Špehéřové navrátivše se knížeti a Berkov- covi oznámili, že v Praze pokoj a Poláci sú bez- pečni, také na nižádného nepřítele že péče ne- mají, aniž o něm co vědí. Přitom oznámili, že již s pastýřem narovnání učinili, aby tím raněji stádo žena kázal most spustiti. To slyšíce hajt- mané Oldřichovi, jakž denice vzešla, kázali se lidu přihotoviti. Když pak svítati počalo, lid ten český jízdný i pěší pomaličku sstupoval z hory skrze Menší Město pražské až na most dřevěný a Berkovec s nimi. A tu stáli pokojně blízko od mostu zdvih- nutého (neb byla mlha), očekávajíce spuštění mostu. Lid, kterýž byl pod hradem v Menším Městě, také se byl upokojil, takže jich málo o tom, co se děje, vědělo. Toť pastýř na bran- ného volá, stádo žena, aby most spustil bez meškání, a on jemu počal velmi horlivě domlú- vati, proč by směl tak rano stádo hnáti. Když most spuštěn byl, pastýř vstúpiv na most počal velmi hlasitě trúbiti, Čechům ná- věští dávaje. Vtom rychle Čechové na most vsko- čivše a majíce veliké bubny, hřmot učinili, vy- sokými hlasy volajíce: „Poláci běží, Poláci běží,“ tak sú pravili. Poláci to slyšíce velmi se ulekli a strach takový na ně přišel, že větší jich polovice nazí utíkajíce pryč sú běžali, brani i vší zbroje zapomněvše, toliko aby životy za- chovali; někteří pak do vody běžíce, mnozí sú ztonuli. Sám ten pastucha na ně volal a utíkaní “ jejich se posmíval a řka: „Běgajtě, běgajtě!“ Mnozí také tu zuostali a někteří ležali nazí, zvláště ti, kteříž ulekše se toho hřmotu, ven z oken místo dveří skákali, ruce neb nohy a ně- Pastýř zradil Prahu 279
Strana 280
Berkovec kteří i hlavy zlámali. Boleslav Chrabrý s malým počtem Polákův skrze Poříčany utíkaje běžal, neb se jemu zdálo, že kamení i skalé, tráva, listí i dříví za ním křičeci běží. A tak král pol- ský neupřímý, kterýž pod glajtem bezpečnosti kníže české Boleslava dal oslepiti, z dopuštění božího strachem velikým sa poražen, s svými některými z Prahy ušel, šeradně usmradiv své nohavice, přisáhl, že nepojede do Prahy více. Oldřich pak kníže s nějakým počtem lidu nevelikým zuostal byl v stanu na Strahově, ale že jemu z kraje žateckého mnoho lidu přibýva- lo, nazajtří poctivě přijel do Prahy a od Jaro- míra, bratra svého, a od otce svého Boleslava, také i od Berkovce, statečného rytíře, jest mi- lostivě přivítán. A tu bylo slavné hodování. Ouředníci pak najvyšší města Prahy přišli sú na Vyšehrad, poctivě vítajíce kníže Oldři- cha a jemu z toho, že jest je od toho ukrutníka Boleslava, krále polského, vysvobodil, děkovali. Takové děkování učinili i Berkovcovi rytíři z toho, že jest svú mužností takového jich ne- přítele od nich odehnal, a přitom dali jemu veliké zlaté dary. Oldřich kníže, jsa toho velmi od Pána Boha vděčen, že jest jej ráčil skrze přímluvu svatého Jana z toho císařského věze- ní vysvoboditi a nadto že mu ráčil dáti tu mi- lost, že jest v malém počtu lidu takového moc- ného krále polského z Prahy i z české země vy- strašil, chtěje, aby taková věc i císaře tajná ne- byla, poslal k němu své posly, jeho žádaje od sebe i od Jaromíra, bratra svého, aby Berkovce svú milostí obdařil, tak aby on byl ve všech zemích císařství římskému poddaných pánem jmenován a jednostajného spolu s pánem Ho- vorú znamení na štítu aby mohl užívati. Císař obávaje se Pána Boha toho, kterýž Oldřicha z vězení vysvobodil a krále polského před ním takovým porazil strachem, vděčně vyslyšav posly, pověděl, že to chce rád učiniti. A tak Berkovec s velikú poctivostí se do Čech od cí- saře navrátil. A knížata Jaromír a Oldřich dali jemu tu všecku krajinu puolnoční zálabskú od Poláci z Prahy utekli pánem učiněn 280
Berkovec kteří i hlavy zlámali. Boleslav Chrabrý s malým počtem Polákův skrze Poříčany utíkaje běžal, neb se jemu zdálo, že kamení i skalé, tráva, listí i dříví za ním křičeci běží. A tak král pol- ský neupřímý, kterýž pod glajtem bezpečnosti kníže české Boleslava dal oslepiti, z dopuštění božího strachem velikým sa poražen, s svými některými z Prahy ušel, šeradně usmradiv své nohavice, přisáhl, že nepojede do Prahy více. Oldřich pak kníže s nějakým počtem lidu nevelikým zuostal byl v stanu na Strahově, ale že jemu z kraje žateckého mnoho lidu přibýva- lo, nazajtří poctivě přijel do Prahy a od Jaro- míra, bratra svého, a od otce svého Boleslava, také i od Berkovce, statečného rytíře, jest mi- lostivě přivítán. A tu bylo slavné hodování. Ouředníci pak najvyšší města Prahy přišli sú na Vyšehrad, poctivě vítajíce kníže Oldři- cha a jemu z toho, že jest je od toho ukrutníka Boleslava, krále polského, vysvobodil, děkovali. Takové děkování učinili i Berkovcovi rytíři z toho, že jest svú mužností takového jich ne- přítele od nich odehnal, a přitom dali jemu veliké zlaté dary. Oldřich kníže, jsa toho velmi od Pána Boha vděčen, že jest jej ráčil skrze přímluvu svatého Jana z toho císařského věze- ní vysvoboditi a nadto že mu ráčil dáti tu mi- lost, že jest v malém počtu lidu takového moc- ného krále polského z Prahy i z české země vy- strašil, chtěje, aby taková věc i císaře tajná ne- byla, poslal k němu své posly, jeho žádaje od sebe i od Jaromíra, bratra svého, aby Berkovce svú milostí obdařil, tak aby on byl ve všech zemích císařství římskému poddaných pánem jmenován a jednostajného spolu s pánem Ho- vorú znamení na štítu aby mohl užívati. Císař obávaje se Pána Boha toho, kterýž Oldřicha z vězení vysvobodil a krále polského před ním takovým porazil strachem, vděčně vyslyšav posly, pověděl, že to chce rád učiniti. A tak Berkovec s velikú poctivostí se do Čech od cí- saře navrátil. A knížata Jaromír a Oldřich dali jemu tu všecku krajinu puolnoční zálabskú od Poláci z Prahy utekli pánem učiněn 280
Strana 281
Boleslavi až do hor srbských, aby ji držal na časy budúcí. Kochan pak Vršovský, jenž byl člověk velmi lstivý, ten jako liška lísal se pomalu k knížeti Oldřichovi a jaks nenadále v brzkém času všecky Vršovce s Oldřichem spříznil, kteříž počali na Jaromíra před Oldřichem sočiti, pra- více, že by Jaromír nebyl toho vděčen, že jest Oldřich Poláky z země vyhnal, ale že by byl raději viděl, aby zuostal tam v té věži, do kteréž jest jej dal císař Jindřich vsaditi. Oldřich, sa mládenec upřímý, všemu tomu, což neupřímí mluvili, dav víru, proti bratru svému velikú měl jest nenávist, a oni to znamenavše, ještě více zlého ke zlému přidávali, tak až je dokonce spolu zkyselili. Najposléze pak pravili Oldřicho- vi, že by jej chtěl Jaromír úkladně zamordova- ti. Oldřich, uhlédav čas příhodný, rozkázal jíti Jaromíra a nazajtří jej dal oslepiti. Tu hned Vršovci k němu mluvili: „Již, milý Oldřiše, sám budeš bezpečně knížetství české spravova- ti.“ Ale o to se Vršovci pilně a tajně radili, kte- rak by tím dřív z světa Oldřicha svedli a sami sobě osobili duostojenství knížetské. Jaromír nebohý, sa v té bídě a slepotě postavený, velmi byl teskliv a častokrát mluvil bratru svému: „Bratře milý, ač ty si mne mého zbavil zraku, však víš, že sem proti tobě nic nezavinil. Vím, Jaromír oslepen U S 281
Boleslavi až do hor srbských, aby ji držal na časy budúcí. Kochan pak Vršovský, jenž byl člověk velmi lstivý, ten jako liška lísal se pomalu k knížeti Oldřichovi a jaks nenadále v brzkém času všecky Vršovce s Oldřichem spříznil, kteříž počali na Jaromíra před Oldřichem sočiti, pra- více, že by Jaromír nebyl toho vděčen, že jest Oldřich Poláky z země vyhnal, ale že by byl raději viděl, aby zuostal tam v té věži, do kteréž jest jej dal císař Jindřich vsaditi. Oldřich, sa mládenec upřímý, všemu tomu, což neupřímí mluvili, dav víru, proti bratru svému velikú měl jest nenávist, a oni to znamenavše, ještě více zlého ke zlému přidávali, tak až je dokonce spolu zkyselili. Najposléze pak pravili Oldřicho- vi, že by jej chtěl Jaromír úkladně zamordova- ti. Oldřich, uhlédav čas příhodný, rozkázal jíti Jaromíra a nazajtří jej dal oslepiti. Tu hned Vršovci k němu mluvili: „Již, milý Oldřiše, sám budeš bezpečně knížetství české spravova- ti.“ Ale o to se Vršovci pilně a tajně radili, kte- rak by tím dřív z světa Oldřicha svedli a sami sobě osobili duostojenství knížetské. Jaromír nebohý, sa v té bídě a slepotě postavený, velmi byl teskliv a častokrát mluvil bratru svému: „Bratře milý, ač ty si mne mého zbavil zraku, však víš, že sem proti tobě nic nezavinil. Vím, Jaromír oslepen U S 281
Strana 282
Král polský navštívil pět bratrův že sú tebe Vršovci vzbudili proti mně, hleď pilně, ať by tobě zle neposlúžili. Roku toho a při tom času v Větší Polště v jednom lese obývalo spolu šest mužuov velmi nábožných pousteníkuov, jichžto jméno sú byla Benedikt, Matúš, Isák, Jan, Kristin a Barnabáš. Odkuď by byli aneb kto by byli jejich rodičové neb přirození přátelé, toho žádný nepravil ani nepsal, než Klipta v své kronice pokládá, že by ti byli, kteréž Vojtěch, biskup český, s sebú z Ríma z kláštera svatého Alexí do Čech přivedl a za některý čas zanechal jich v klášteře sva- tého Jana na Ostrově. A když se do Polsky a do Prus obrátil, že jest jich tu zanechal a jim rozkázal, poustenický život aby vedli a odtuď neodcházeli, až se on k nim zase navrátí. Kte- řížto tak se zachovali a velmi úzký a trpký vedli život, žádného masa, chleba toliko časem a ze- líčka aneb bylin lesních za pokrm požívali, vodu za nápoj měli a nic jiného, vždycky jako ustavičně se Pánu Bohu modlili, na zemi toliko na rohožích a kamení pod hlavy podkládajíce, tak léhali. Když se mezi lidi takové jich nábo- ženství rozhlašovalo, Boleslav, syn Mečislavův, král polský, širokú o jich náboženství a té bo- homyslnosti zprávu maje, žádostiv byl jích viděti osoby i příbytky. Pojav toliko dva svá služebníky, do těch lesuov změniv oděv se obrá- til, a když před jich příbytek přijel, žádal, aby ho do svého obydlé pustili. Oni, ač neradi mimo své náboženství koho jiného v svém obydlí vi- děli, otevřevše dveře mládence přivítali. Tu král rozmluviv s nimi podivil se jich obcování a trpkému životu a chtě od nich odjíti, řekl: „Bratří milí a otcové, jest-li vám to možné učiniti, vyjděte z tohoto příbytku a na jiné místo se obraťte. Já, poněvadž sem král, chci vám poctivý klášter rozkázati postaviti a živ- ností vám náležitú opatřiti.“ Oni odpověděli: „Ctný králi, nikoli toho nemůžeme změniti, neb sme slíbili Pánu Bohu a Pánu Kristu, spa- siteli našemu, na místě tomto slúžiti a za náše nepravosti činiti pokání a tu máme také zemří- 282
Král polský navštívil pět bratrův že sú tebe Vršovci vzbudili proti mně, hleď pilně, ať by tobě zle neposlúžili. Roku toho a při tom času v Větší Polště v jednom lese obývalo spolu šest mužuov velmi nábožných pousteníkuov, jichžto jméno sú byla Benedikt, Matúš, Isák, Jan, Kristin a Barnabáš. Odkuď by byli aneb kto by byli jejich rodičové neb přirození přátelé, toho žádný nepravil ani nepsal, než Klipta v své kronice pokládá, že by ti byli, kteréž Vojtěch, biskup český, s sebú z Ríma z kláštera svatého Alexí do Čech přivedl a za některý čas zanechal jich v klášteře sva- tého Jana na Ostrově. A když se do Polsky a do Prus obrátil, že jest jich tu zanechal a jim rozkázal, poustenický život aby vedli a odtuď neodcházeli, až se on k nim zase navrátí. Kte- řížto tak se zachovali a velmi úzký a trpký vedli život, žádného masa, chleba toliko časem a ze- líčka aneb bylin lesních za pokrm požívali, vodu za nápoj měli a nic jiného, vždycky jako ustavičně se Pánu Bohu modlili, na zemi toliko na rohožích a kamení pod hlavy podkládajíce, tak léhali. Když se mezi lidi takové jich nábo- ženství rozhlašovalo, Boleslav, syn Mečislavův, král polský, širokú o jich náboženství a té bo- homyslnosti zprávu maje, žádostiv byl jích viděti osoby i příbytky. Pojav toliko dva svá služebníky, do těch lesuov změniv oděv se obrá- til, a když před jich příbytek přijel, žádal, aby ho do svého obydlé pustili. Oni, ač neradi mimo své náboženství koho jiného v svém obydlí vi- děli, otevřevše dveře mládence přivítali. Tu král rozmluviv s nimi podivil se jich obcování a trpkému životu a chtě od nich odjíti, řekl: „Bratří milí a otcové, jest-li vám to možné učiniti, vyjděte z tohoto příbytku a na jiné místo se obraťte. Já, poněvadž sem král, chci vám poctivý klášter rozkázati postaviti a živ- ností vám náležitú opatřiti.“ Oni odpověděli: „Ctný králi, nikoli toho nemůžeme změniti, neb sme slíbili Pánu Bohu a Pánu Kristu, spa- siteli našemu, na místě tomto slúžiti a za náše nepravosti činiti pokání a tu máme také zemří- 282
Strana 283
ti.“ Král znamenav, že jich odtuď on ani žádný nevymluví, žádal jich, aby jej do svého bra- trství přijali a zaň Pána Boha prosili a že se v jejich poroučí modlitby. A vyňav opasek peněz jako sto hřiven, jich snážně prosil, aby to od něho přijali a tím aby svým životům pokrmuov polepšili. A oni to uzřevše, hned od toho daru odvrátili své oči. Král pak rozžehnav se s nimi, těch peněz jim tu nechal. Oni uhlédavše, že tu peníze zuostaly, pravili vespolek: „Čemuž jest nám tato zátopa duše? Však my toho nepotře- bujem.“ I žádali sú společně bratra Barnabáše, aby tu mamonu odnesl a králi zase navrátil. A on vzav bral se s tím až do Krakova. I jest věc obyčejná, což činí páni znamenití, že to vědí mnozí. Ač král tajně to činil, vyšlo najevo, že král pousteníkům mnoho donesl peněz. Sedláci někteří v té krajině o tom usly- šavše, na ně se sebrali, nočně a nenadále vsko- čivše do jich příbytku peněz hledali. A oni jim pověděli, že sú Barnabáše, bratra svého šestého, s těmi penězi do Krakova, aby je králi navrátil, poslali. Sedláci tomu nechtíce věřiti, hned na ně hřmot učinivše, svázali je a po jednom je ohněm mučili a bodúce noži i špicemi přeostrý- mi, na peníze se ptali. Oni nebozí byli by se rádi tím, což jim nenáleželo, vyplatili. A sedlá- ci jim toho věřiti nechtíce, po dlúhých mukách každému z nich hrdlo podřezali a tak těch pět svatých pousteníkuov poslali k Pánu Bohu. Kto by chtěl o nich čísti, najde to obšírněji v jich legendě napsáno, kteráž se čte na den jejich umučení, to jest ten den po svatým Mar- tinu. Pět bratrův svatých Léta tisícího pátého Rozpomenuv se kníže Oldřich na dobrodiní sobě učiněné od milého svatého Jana, že jest jej z toho vězení císařského vysvobodil, i roz- kázal kostel velmi veliký a krásně ozdobený k poctivosti Pánu Bohu a svatému Janu, křtiteli Kostel v Oldříši 283
ti.“ Král znamenav, že jich odtuď on ani žádný nevymluví, žádal jich, aby jej do svého bra- trství přijali a zaň Pána Boha prosili a že se v jejich poroučí modlitby. A vyňav opasek peněz jako sto hřiven, jich snážně prosil, aby to od něho přijali a tím aby svým životům pokrmuov polepšili. A oni to uzřevše, hned od toho daru odvrátili své oči. Král pak rozžehnav se s nimi, těch peněz jim tu nechal. Oni uhlédavše, že tu peníze zuostaly, pravili vespolek: „Čemuž jest nám tato zátopa duše? Však my toho nepotře- bujem.“ I žádali sú společně bratra Barnabáše, aby tu mamonu odnesl a králi zase navrátil. A on vzav bral se s tím až do Krakova. I jest věc obyčejná, což činí páni znamenití, že to vědí mnozí. Ač král tajně to činil, vyšlo najevo, že král pousteníkům mnoho donesl peněz. Sedláci někteří v té krajině o tom usly- šavše, na ně se sebrali, nočně a nenadále vsko- čivše do jich příbytku peněz hledali. A oni jim pověděli, že sú Barnabáše, bratra svého šestého, s těmi penězi do Krakova, aby je králi navrátil, poslali. Sedláci tomu nechtíce věřiti, hned na ně hřmot učinivše, svázali je a po jednom je ohněm mučili a bodúce noži i špicemi přeostrý- mi, na peníze se ptali. Oni nebozí byli by se rádi tím, což jim nenáleželo, vyplatili. A sedlá- ci jim toho věřiti nechtíce, po dlúhých mukách každému z nich hrdlo podřezali a tak těch pět svatých pousteníkuov poslali k Pánu Bohu. Kto by chtěl o nich čísti, najde to obšírněji v jich legendě napsáno, kteráž se čte na den jejich umučení, to jest ten den po svatým Mar- tinu. Pět bratrův svatých Léta tisícího pátého Rozpomenuv se kníže Oldřich na dobrodiní sobě učiněné od milého svatého Jana, že jest jej z toho vězení císařského vysvobodil, i roz- kázal kostel velmi veliký a krásně ozdobený k poctivosti Pánu Bohu a svatému Janu, křtiteli Kostel v Oldříši 283
Strana 284
Tanečníci rok tancovali Mohutský arcibiskup proč nese kolo božímu, v Oldříši postaviti a služebníky boží v něm ustanoviv, poctivú živností tělesnú je opatřiti rozkázal. Téhož léta přihodilo se v saské zemi v biskup- ství magdeburském v jedné vsi, prostřed kteréž byl kostel postaven ve jméno svatého Magna, že jest farář tu v kostele svatú mši sloužil. Toho času přišlo osmnáct mládencuov a s nimi pat- náct mladic, i začali tanec na tom krchově a vy- sokými hlasy počali výskati, knězi tomu při službě boží překážku činíce. Kterýž poslal k ním služebníka oltářního, jich žádaje, aby od toho křiku přestali. Kteříž dali za odpověd, aby on své dílo puosobil a oni že chtí svého hleděti tance. I řekl kněz: „Dajž Pán Buoh a svatý Magnus, abyšte tak až do roka vajskali tancujíce.“ I stalo se tak, že sú tu zůstali tancu- jíce bezmála rok a za ten všecken čas ani rosa, ani déšť na ně nepršel, aniž jest kto z nich ustal, ani hlad, ani žížeň na ně nepřišel, oděvové a rúcha jich sú nezvetšela, aniž se jim ztrhaly střevíce. Herebertus pak biskup, v jehož taková věc biskupství se přihodila, nad nimi maje lí- tost, na to místo šel a mocí sobě od Pána Boha půjčenou od toho svazku, kterýmž je Pán Buoh, svatý Magnus a farář svázal, rozvázal je, takže sú tancovati přestali. A hned toho dne dcera téhož faráře s jinými dvěma umřela, někteří z nich pořád tři dni a tři noci spali, někteří pak brzo potom zemřeli, některým se nohy jich až do smrti třásly a tak všickni nedlúhý čas trvali. Toho času byl jest Villegisius, arcibiskup mohutský, kterýž stkvěl se dobrými a svatými skutky a byl nízkého řádu, syn jednoho koláře, kterýž kázal sobě tu v Mohuci zvláštní příby- tek postaviti, a od něho toliko sám klíč měl a kázal v něm mnoho kol vozních namalovati a jedno kolo od vozu na straně pověsiti a nad ním napsati tato slova: „Villegise, pamatuj, odkuď si přišel, a nepajchaj.“ A to písmo často četl proto, aby z kterého jest byl stavu k tomu duostojenství povolán, pamatoval. A od toho 284
Tanečníci rok tancovali Mohutský arcibiskup proč nese kolo božímu, v Oldříši postaviti a služebníky boží v něm ustanoviv, poctivú živností tělesnú je opatřiti rozkázal. Téhož léta přihodilo se v saské zemi v biskup- ství magdeburském v jedné vsi, prostřed kteréž byl kostel postaven ve jméno svatého Magna, že jest farář tu v kostele svatú mši sloužil. Toho času přišlo osmnáct mládencuov a s nimi pat- náct mladic, i začali tanec na tom krchově a vy- sokými hlasy počali výskati, knězi tomu při službě boží překážku činíce. Kterýž poslal k ním služebníka oltářního, jich žádaje, aby od toho křiku přestali. Kteříž dali za odpověd, aby on své dílo puosobil a oni že chtí svého hleděti tance. I řekl kněz: „Dajž Pán Buoh a svatý Magnus, abyšte tak až do roka vajskali tancujíce.“ I stalo se tak, že sú tu zůstali tancu- jíce bezmála rok a za ten všecken čas ani rosa, ani déšť na ně nepršel, aniž jest kto z nich ustal, ani hlad, ani žížeň na ně nepřišel, oděvové a rúcha jich sú nezvetšela, aniž se jim ztrhaly střevíce. Herebertus pak biskup, v jehož taková věc biskupství se přihodila, nad nimi maje lí- tost, na to místo šel a mocí sobě od Pána Boha půjčenou od toho svazku, kterýmž je Pán Buoh, svatý Magnus a farář svázal, rozvázal je, takže sú tancovati přestali. A hned toho dne dcera téhož faráře s jinými dvěma umřela, někteří z nich pořád tři dni a tři noci spali, někteří pak brzo potom zemřeli, některým se nohy jich až do smrti třásly a tak všickni nedlúhý čas trvali. Toho času byl jest Villegisius, arcibiskup mohutský, kterýž stkvěl se dobrými a svatými skutky a byl nízkého řádu, syn jednoho koláře, kterýž kázal sobě tu v Mohuci zvláštní příby- tek postaviti, a od něho toliko sám klíč měl a kázal v něm mnoho kol vozních namalovati a jedno kolo od vozu na straně pověsiti a nad ním napsati tato slova: „Villegise, pamatuj, odkuď si přišel, a nepajchaj.“ A to písmo často četl proto, aby z kterého jest byl stavu k tomu duostojenství povolán, pamatoval. A od toho 284
Strana 285
času každý arcibiskup mohutský, znamení rodu svého opustě, kolo za znamení až do dnešního dne míti musí. Léta tisícího šestého Kněžna vdova, pozůstalá po někdy Boleslavovi Milostivém, jménem Hemma, umřela, jenž byla mátě Boleslava Třetího, a ta byla žena poctivé postavy, milosrdná, nábožná i svatá, a poctivě a jako s královskú poctivostí pohřbena v kostele svatého Víta na hradě pražském. Nad jejímžto hrobem byl nápis, jenž slove epitaphium, těmito slovy: Hemma kněžna umřela Que fuit ut gemma Vilis iacet en cinis Hemma. Dic, precor: Huic animae Da veniam Domine. Jenž se česky vykládá takto: Kteráž byla jako perla, mrzký leží, hle, popel Hemma. Rci, prosím: Této duši bud milostiv, Pane. Téhož léta veliká byla bitva mezi Štěpánem, králem uherským, a Giulou, vajvodú záleským, kteréhož král uherský v té bitvě jal a do Uher jej poslal. Toho hradu, na kterémž on seděl, dobyl, kterémuž Uhři říkali Erdeelen, a tu nalez manželku Giulovu a dva syny jeho a zmocniv se té vší země, najprvé Giulu a ženu jeho, také i jeho syny, potom i ten všecken lid transsylvan- ský k víře Kristově obrátil. 285
času každý arcibiskup mohutský, znamení rodu svého opustě, kolo za znamení až do dnešního dne míti musí. Léta tisícího šestého Kněžna vdova, pozůstalá po někdy Boleslavovi Milostivém, jménem Hemma, umřela, jenž byla mátě Boleslava Třetího, a ta byla žena poctivé postavy, milosrdná, nábožná i svatá, a poctivě a jako s královskú poctivostí pohřbena v kostele svatého Víta na hradě pražském. Nad jejímžto hrobem byl nápis, jenž slove epitaphium, těmito slovy: Hemma kněžna umřela Que fuit ut gemma Vilis iacet en cinis Hemma. Dic, precor: Huic animae Da veniam Domine. Jenž se česky vykládá takto: Kteráž byla jako perla, mrzký leží, hle, popel Hemma. Rci, prosím: Této duši bud milostiv, Pane. Téhož léta veliká byla bitva mezi Štěpánem, králem uherským, a Giulou, vajvodú záleským, kteréhož král uherský v té bitvě jal a do Uher jej poslal. Toho hradu, na kterémž on seděl, dobyl, kterémuž Uhři říkali Erdeelen, a tu nalez manželku Giulovu a dva syny jeho a zmocniv se té vší země, najprvé Giulu a ženu jeho, také i jeho syny, potom i ten všecken lid transsylvan- ský k víře Kristově obrátil. 285
Strana 286
Léta tisícího sedmého Božena prala Kníže český Oldřich, času jarního chtě sobě a svým služebníkům kratochvíl učiniti, jel až do Postoloprt a odtuď častokrát vyjížděje do lesuov, s jeleny a s jinú lesní zvěří mnohé pro- vozoval kratochvíle. I přihodilo se dne jednoho, když se z lovu navracoval a jel skrze jednu ves, jížto bylo jmé- no Opučná, i uhlédal prostřed vsi, ana stojí u studnice dívka velmi krásné postavy, praní šatuov nechavši, tvář svú na knížete a jeho slu- žebníky obrátila. I řekl jest kníže svým služeb- níkům: „Vidíte-li tuto krásnú pannu?“ I odpo- věděli: „Ctný kníže a pane náš, vidíme.“ A on jim řekl: „Věřte mi jistě, že jest toto div nemalý, že tato véska velmi chaterná mohla takové krásné stvoření uroditi. Optajte se jí, prosím vás, které jest její jméno.“ To oni když jsú učini- li, ochotnú tváří odpověděla řkúc: „Jest mé jméno Božena.“ Obrátiv se kníže k svým slu- žebníkům řekl: „Jistě vám pravím, že tato Božena bude má žena.“ Druhého pak dne kníže, povolav k sobě vla- dyk znamenitějších, rozkázal jim jeti do vsi tu, kdež jest stála děvečka perúci. I řekli jemu: „Nevíme, které jest té vsi jméno.“ A on jim řekl: „Ptajte se, kde jest stála včíra dívka u studnice jménem Božena toho času, když jsem já se s lovčími a s holoty z lovu navracoval.“ A oni přijevše do Opučné, ptali se obyvateluov řkúce: „Včíra když kníže, pán náš, jel skrze tuto ves, která jest dívka majíci na sobě čechel stála po u studnice perúci, jenž má jméno Božena? A oni řekli: „Dcera Domarodova, souseda našeho.“ A povolavše jí, jím ji ukázali. Kteřížto opověděvše se Domarodovi, otci jejímu, a Sa- moborce, její mateři, a vuoli knížete oznámivše dívku chtěj aneb nechtěj na kuoň přistřený vsadivše, na dvuor knížete do Postoloprt při- nesli. A že se zalíbila knížeti perúc, té vsi dali jméno Perúc. Ženy pak poctivější oblékly sú ji v rúcho, kteréž kněžnám náleží, a před Old- Ves Perúc 286
Léta tisícího sedmého Božena prala Kníže český Oldřich, času jarního chtě sobě a svým služebníkům kratochvíl učiniti, jel až do Postoloprt a odtuď častokrát vyjížděje do lesuov, s jeleny a s jinú lesní zvěří mnohé pro- vozoval kratochvíle. I přihodilo se dne jednoho, když se z lovu navracoval a jel skrze jednu ves, jížto bylo jmé- no Opučná, i uhlédal prostřed vsi, ana stojí u studnice dívka velmi krásné postavy, praní šatuov nechavši, tvář svú na knížete a jeho slu- žebníky obrátila. I řekl jest kníže svým služeb- níkům: „Vidíte-li tuto krásnú pannu?“ I odpo- věděli: „Ctný kníže a pane náš, vidíme.“ A on jim řekl: „Věřte mi jistě, že jest toto div nemalý, že tato véska velmi chaterná mohla takové krásné stvoření uroditi. Optajte se jí, prosím vás, které jest její jméno.“ To oni když jsú učini- li, ochotnú tváří odpověděla řkúc: „Jest mé jméno Božena.“ Obrátiv se kníže k svým slu- žebníkům řekl: „Jistě vám pravím, že tato Božena bude má žena.“ Druhého pak dne kníže, povolav k sobě vla- dyk znamenitějších, rozkázal jim jeti do vsi tu, kdež jest stála děvečka perúci. I řekli jemu: „Nevíme, které jest té vsi jméno.“ A on jim řekl: „Ptajte se, kde jest stála včíra dívka u studnice jménem Božena toho času, když jsem já se s lovčími a s holoty z lovu navracoval.“ A oni přijevše do Opučné, ptali se obyvateluov řkúce: „Včíra když kníže, pán náš, jel skrze tuto ves, která jest dívka majíci na sobě čechel stála po u studnice perúci, jenž má jméno Božena? A oni řekli: „Dcera Domarodova, souseda našeho.“ A povolavše jí, jím ji ukázali. Kteřížto opověděvše se Domarodovi, otci jejímu, a Sa- moborce, její mateři, a vuoli knížete oznámivše dívku chtěj aneb nechtěj na kuoň přistřený vsadivše, na dvuor knížete do Postoloprt při- nesli. A že se zalíbila knížeti perúc, té vsi dali jméno Perúc. Ženy pak poctivější oblékly sú ji v rúcho, kteréž kněžnám náleží, a před Old- Ves Perúc 286
Strana 287
řicha ji přivedly. A on pojav ji za ruku, hned s ní před kněze předstúpil a tu hned vstúpil v svatý stav manželský. A povolav některých vladyk obojího pohlaví, skvostný jím učinil oběd. Třetího pak dne na Vyšehrad se obrátil a na- zajtří svolav starší a znamenitější, oznamoval jím i ukázal, kterak jest od Pána Boha krásnou manželkou obdařen. Zemané odstúpivše a málo se poradivše poručili sú Hořinovi Borovskému (jenž byl muž krásomluvný) obecnú potřebu před knížetem oznámiti. Kterýž stoje před ji- nými řekl: „Veleslavný kníže a pane náš, všec- ka společnost tuto shromážděných poručila jest tobě obecnú potřebu pověděti, že jest jím to s nemalým podivením, že řádové za tvého spravování již takového průchodu jako prvé nemají. Neb počnúc od Nezamysla, syna Pře- myslova, vždycky byl ten obyčej, že jsú lopo- tové a starší z vladyk knížata svá dobrými, hod- nými a jim náležitými manželkami opatrovali až do tohoto času. A poněvadž se ten řád (jenž jest chvalitebný) zachovával za pohanuov, mnohém více za křesťanuov měl by v své celosti držán býti. Protož aby jistě věděl, že jsi směl tak kvapně, zúmyslně i svévolně sobě manželku bez jích rady a povolení vzíti, a nadto sedlákovu dceru, tím že jsi veliké duostojenství knížetské- mu učinil polehčení a svým poddaným nema- lou protimyslnost. Zdaliž není hrabat, vladyk v tvém knížetství? Však již i pány máš v své zemi; byl by mohl duostojnějším obdařen býti cc manželstvím i ještě muožeš to slušně učiniti. Kníže vyslyšav to, co se k němu mluvilo, ne- málo se hněvem zapáliv odpověděl: „Ó ne- smyslní Čechové, ale dlúho-li vás taková hlú- post spravovati bude, že minulých věcí ani budúcích nechcete rozvážiti? Pohleďte na mé a vaše předky a považte, prosím, pilně, kdo a odkuď jest byl Krok, první soudce a správce této země? Kdo jest byl předek muoj Přemysl, zdali jest nebyl z rodu chlapského? A proto se Libušinému knížetství připojil a knížetem uči- Zemané kněžny sedlky míti nechtěli Odpověd knížete 287
řicha ji přivedly. A on pojav ji za ruku, hned s ní před kněze předstúpil a tu hned vstúpil v svatý stav manželský. A povolav některých vladyk obojího pohlaví, skvostný jím učinil oběd. Třetího pak dne na Vyšehrad se obrátil a na- zajtří svolav starší a znamenitější, oznamoval jím i ukázal, kterak jest od Pána Boha krásnou manželkou obdařen. Zemané odstúpivše a málo se poradivše poručili sú Hořinovi Borovskému (jenž byl muž krásomluvný) obecnú potřebu před knížetem oznámiti. Kterýž stoje před ji- nými řekl: „Veleslavný kníže a pane náš, všec- ka společnost tuto shromážděných poručila jest tobě obecnú potřebu pověděti, že jest jím to s nemalým podivením, že řádové za tvého spravování již takového průchodu jako prvé nemají. Neb počnúc od Nezamysla, syna Pře- myslova, vždycky byl ten obyčej, že jsú lopo- tové a starší z vladyk knížata svá dobrými, hod- nými a jim náležitými manželkami opatrovali až do tohoto času. A poněvadž se ten řád (jenž jest chvalitebný) zachovával za pohanuov, mnohém více za křesťanuov měl by v své celosti držán býti. Protož aby jistě věděl, že jsi směl tak kvapně, zúmyslně i svévolně sobě manželku bez jích rady a povolení vzíti, a nadto sedlákovu dceru, tím že jsi veliké duostojenství knížetské- mu učinil polehčení a svým poddaným nema- lou protimyslnost. Zdaliž není hrabat, vladyk v tvém knížetství? Však již i pány máš v své zemi; byl by mohl duostojnějším obdařen býti cc manželstvím i ještě muožeš to slušně učiniti. Kníže vyslyšav to, co se k němu mluvilo, ne- málo se hněvem zapáliv odpověděl: „Ó ne- smyslní Čechové, ale dlúho-li vás taková hlú- post spravovati bude, že minulých věcí ani budúcích nechcete rozvážiti? Pohleďte na mé a vaše předky a považte, prosím, pilně, kdo a odkuď jest byl Krok, první soudce a správce této země? Kdo jest byl předek muoj Přemysl, zdali jest nebyl z rodu chlapského? A proto se Libušinému knížetství připojil a knížetem uči- Zemané kněžny sedlky míti nechtěli Odpověd knížete 287
Strana 288
něn. I poněvadž jest také její neurozenost s mým knížetstvím smíšena, jistě vězte, že tato Božena musí býti až do smrti má milá žena. Méněť jsem vám uškodil, že jsem českou sedlku pojal, než bych německého císaře dceru sobě za man- želku vzal. Kde byšte chtěli bráti tlumočníky, kdybyšte měli každý z vás (když bych já doma nebyl) nětco před svú kněžnou činiti? Němkyně chtěla by německou čeled míti a já z vašich statkův musil bych jím hojnou platiti službu. Pro hojnou službu mnoho by Němcův naběhlo do této země, kteréž bych já potom i s vámi těžce (jako řepíky z konské hřívy) z této země vyplenil. Ač jste dali od sebe pověděti, že jsem mohl některého hraběte, pána neb vladyky českého dceru pojíti: poněvadž jest vám, abyšte sobě manželky volili, ta svoboda půjčena, proč bych já, jsa kníže, neměl té svobody užiti? Vladyky urozuměvše, že toho nemohou roz- rušiti, knížete svého při jeho vuoli zanechali. Božena kněžna velmi šlechetná byla, kteráž tak mravně a poctivě uměla se k jednomu kaž- dému zachovati, jako by od svého dětinství ne- toliko na knížecím, ale i na císařském dvoře byla vychována. Hned toho roku Božena, ctná kněžna, Oldři- chovi krásného syna urodila, kterémuž dáno jméno Břetislav. Břetislav se narodil Léta tisícého osmého Oldřich kníže znamenav, že otec jeho, poněvadž jest zraku zbaven, nebude moci spravovati, též i Jaromír, umínil se dokonále v knížetství české jako dědic uvázati a knížetství to rozšířiti. Dne jednoho povolav měšťanuov města Prahy těch, kteří jsú byli na západní straně řeky Vhltavy, rozkázal jím, aby se na druhou stranu řeky, opustíce své domy aneb jinými osadíce oby- vateli, stěhovali a tu aby sobě stavěli domy pev- nější a širší, než jsú prvé byly, žádných od ních poplatuov že bráti nechce, jím sliboval, nadto 288
něn. I poněvadž jest také její neurozenost s mým knížetstvím smíšena, jistě vězte, že tato Božena musí býti až do smrti má milá žena. Méněť jsem vám uškodil, že jsem českou sedlku pojal, než bych německého císaře dceru sobě za man- želku vzal. Kde byšte chtěli bráti tlumočníky, kdybyšte měli každý z vás (když bych já doma nebyl) nětco před svú kněžnou činiti? Němkyně chtěla by německou čeled míti a já z vašich statkův musil bych jím hojnou platiti službu. Pro hojnou službu mnoho by Němcův naběhlo do této země, kteréž bych já potom i s vámi těžce (jako řepíky z konské hřívy) z této země vyplenil. Ač jste dali od sebe pověděti, že jsem mohl některého hraběte, pána neb vladyky českého dceru pojíti: poněvadž jest vám, abyšte sobě manželky volili, ta svoboda půjčena, proč bych já, jsa kníže, neměl té svobody užiti? Vladyky urozuměvše, že toho nemohou roz- rušiti, knížete svého při jeho vuoli zanechali. Božena kněžna velmi šlechetná byla, kteráž tak mravně a poctivě uměla se k jednomu kaž- dému zachovati, jako by od svého dětinství ne- toliko na knížecím, ale i na císařském dvoře byla vychována. Hned toho roku Božena, ctná kněžna, Oldři- chovi krásného syna urodila, kterémuž dáno jméno Břetislav. Břetislav se narodil Léta tisícého osmého Oldřich kníže znamenav, že otec jeho, poněvadž jest zraku zbaven, nebude moci spravovati, též i Jaromír, umínil se dokonále v knížetství české jako dědic uvázati a knížetství to rozšířiti. Dne jednoho povolav měšťanuov města Prahy těch, kteří jsú byli na západní straně řeky Vhltavy, rozkázal jím, aby se na druhou stranu řeky, opustíce své domy aneb jinými osadíce oby- vateli, stěhovali a tu aby sobě stavěli domy pev- nější a širší, než jsú prvé byly, žádných od ních poplatuov že bráti nechce, jím sliboval, nadto 288
Strana 289
i most dřevěný a velmi pevný že chce dáti uděla- ti. Oni vyslyšavše kníže a jeho k sobě takovú přívětivost rozváživše, to hned slíbili učiniti a učinili a to Město Větší pražské velmi roz- šiřovali. A kníže pro takové jich poslušenství mimo jích všecku naději pomoci jím veliké činil, neb toho času dolové zlatí velikou hojnost z sebe zlata vydávali. Jednoho času Oldřich přišed mezi dělníky povolal všech měšťanuov a rozkázal jím delší i širší ryňk udělati, ulice také aby rozšířeny byly, přikázal a sám vymě- řoval. Zdi domové vysoké se stavěly, sklepové pevní se vzdělávali, takže jiní lidé tam přijdú- ce tomu dílu nemálo se divili. Toho roku také Oldřich kníže dal na Vyše- hradě krásný palác postaviti, na němž byl stuol z bílého mramoru a na vyšším místě postaven a lavice z červeného mramoru krásným dílem kamenickým ozdobené. Léta tisícého devátého Kníže Oldřich času letního vypravil se na lov do dalekých lesuov, neb on té kratochvíle velmi pilen byl. Jeden z vládyk velmi bohatý uvedl jest kníže na svuoj hrad, kterýž slul Drštka, a od- tuď častokrát spolu na lov jezdili. I přihodilo se dne jednoho, že kníže žena se po zvířeti od svých služebníkův se v lese raným jitrem odrazil tak, až v tom lese zabloudil. I vyjev na jeden vrch pilně hleděl, zdali by kde mohl jakú ves uhlé- dati. A nemoha pro vysoké a husté dříví nic spatřiti, svuoj kuoň přivázav vlezl na jedno vy- soké dřevo smrkové a na něm jsa, pilně se po- čal ohlédati, až uzřel jeden hrad na vysoké hoře postavený. Upamatovav se a položení jeho dobře sobě znamenav, vsedl na svuoj kuoň, rych- le k němu pospíšil, ale však že všudy okolo něho hustí byli lesové, opět ssedl z koně a přivázav jej, mečem cestu sobě klestil. A když byl blízko od hradu, počal vysokým hlasem volati, ale žádný se jemu neozval. A on vzav jednu velikú Hrad Drštka Kníže Oldřich zabloudil 289
i most dřevěný a velmi pevný že chce dáti uděla- ti. Oni vyslyšavše kníže a jeho k sobě takovú přívětivost rozváživše, to hned slíbili učiniti a učinili a to Město Větší pražské velmi roz- šiřovali. A kníže pro takové jich poslušenství mimo jích všecku naději pomoci jím veliké činil, neb toho času dolové zlatí velikou hojnost z sebe zlata vydávali. Jednoho času Oldřich přišed mezi dělníky povolal všech měšťanuov a rozkázal jím delší i širší ryňk udělati, ulice také aby rozšířeny byly, přikázal a sám vymě- řoval. Zdi domové vysoké se stavěly, sklepové pevní se vzdělávali, takže jiní lidé tam přijdú- ce tomu dílu nemálo se divili. Toho roku také Oldřich kníže dal na Vyše- hradě krásný palác postaviti, na němž byl stuol z bílého mramoru a na vyšším místě postaven a lavice z červeného mramoru krásným dílem kamenickým ozdobené. Léta tisícého devátého Kníže Oldřich času letního vypravil se na lov do dalekých lesuov, neb on té kratochvíle velmi pilen byl. Jeden z vládyk velmi bohatý uvedl jest kníže na svuoj hrad, kterýž slul Drštka, a od- tuď častokrát spolu na lov jezdili. I přihodilo se dne jednoho, že kníže žena se po zvířeti od svých služebníkův se v lese raným jitrem odrazil tak, až v tom lese zabloudil. I vyjev na jeden vrch pilně hleděl, zdali by kde mohl jakú ves uhlé- dati. A nemoha pro vysoké a husté dříví nic spatřiti, svuoj kuoň přivázav vlezl na jedno vy- soké dřevo smrkové a na něm jsa, pilně se po- čal ohlédati, až uzřel jeden hrad na vysoké hoře postavený. Upamatovav se a položení jeho dobře sobě znamenav, vsedl na svuoj kuoň, rych- le k němu pospíšil, ale však že všudy okolo něho hustí byli lesové, opět ssedl z koně a přivázav jej, mečem cestu sobě klestil. A když byl blízko od hradu, počal vysokým hlasem volati, ale žádný se jemu neozval. A on vzav jednu velikú Hrad Drštka Kníže Oldřich zabloudil 289
Strana 290
Hrad Přimda ostrev, přistaviv jí, lezl po ní až k jednomu skle- povému oknu a tudy všel do toho hradu. A naj- prv šel k bráně a nalezl tu zdvižený most, po- tom všel do sklepuov a suduov mnoho vína tam uhlédal, zbroje a roucha zetlelého tu také mnoho nalezl. Ohledav to všecko, zase se týmž spustil oknem a navrátiv se k tomu místu, z kte- réhož najprv spatřil ten hrad, po paměti k stra- ně východní jel a tak času večerního k svým na hrad Drštku se navrátil. Kteříž ač málo předtím pro nepřítomnost knížete smutni byli, vidouce jej, z toho se všickni radovali. Kníže posadiv se za stuol počal večeřeti, a tu se ptal Vepřka, držitele hradu Drštky, věděl-li by co o jakém pustém hradu. A on odpověděl, že neví, aniž jest kdy od koho slyšel, aby tu v těch lesích a puštinách jaký měl hrad býti. A kníže hned tu přede všemi všecku svú pří- hodu pořád vypravoval; tomu se všickni divili. Jsa tu z přistojících jeho služebníkuov jeden jménem Přím, nízko se poklonil, mnohými budúcími se knížeti svému službami zakazuje, jeho za ten hrad prosil. Oldřich jako pán štědrý služebníka svého nechtě oslyšeti, jemu jej da- rem dal, a od toho služebníka knížecího tomu hradu dáno jméno Přím a potom Přimda. Kdo by pak ten hrad stavěti dal, zpráva se o tom činí v kronikách německých tak, že by císař Jindřich, toho jména První, kteréhožto Jindřicha někteří kronikáři nepíší, ale Eusebius a Paulus Konstantinus, také i Achilles Gassa- rus jeho nepominuli, pravíce, že by císařovati počal léta od narození Kristova devietistého dvadcátého a císařoval let osmnáct, a ten měl dceru velmi pěknú, jménem Elenku, jížto frejo- val Albrecht, hrabě z Aldemburku, kterýž toho času sloužil na císařově dvoře, a ona neméně jeho milovala a ráda chtěla jej za manžela míti. On pak znamenav, že svým rodem dceři cí- sařově není roven a že by se taková věc nikoli sjíti nemohla, aldemburské zboží císaři prodal a shromaždiv peníze, i počal po lesích a po puštinách jezditi, příhodného místa, kde by 290
Hrad Přimda ostrev, přistaviv jí, lezl po ní až k jednomu skle- povému oknu a tudy všel do toho hradu. A naj- prv šel k bráně a nalezl tu zdvižený most, po- tom všel do sklepuov a suduov mnoho vína tam uhlédal, zbroje a roucha zetlelého tu také mnoho nalezl. Ohledav to všecko, zase se týmž spustil oknem a navrátiv se k tomu místu, z kte- réhož najprv spatřil ten hrad, po paměti k stra- ně východní jel a tak času večerního k svým na hrad Drštku se navrátil. Kteříž ač málo předtím pro nepřítomnost knížete smutni byli, vidouce jej, z toho se všickni radovali. Kníže posadiv se za stuol počal večeřeti, a tu se ptal Vepřka, držitele hradu Drštky, věděl-li by co o jakém pustém hradu. A on odpověděl, že neví, aniž jest kdy od koho slyšel, aby tu v těch lesích a puštinách jaký měl hrad býti. A kníže hned tu přede všemi všecku svú pří- hodu pořád vypravoval; tomu se všickni divili. Jsa tu z přistojících jeho služebníkuov jeden jménem Přím, nízko se poklonil, mnohými budúcími se knížeti svému službami zakazuje, jeho za ten hrad prosil. Oldřich jako pán štědrý služebníka svého nechtě oslyšeti, jemu jej da- rem dal, a od toho služebníka knížecího tomu hradu dáno jméno Přím a potom Přimda. Kdo by pak ten hrad stavěti dal, zpráva se o tom činí v kronikách německých tak, že by císař Jindřich, toho jména První, kteréhožto Jindřicha někteří kronikáři nepíší, ale Eusebius a Paulus Konstantinus, také i Achilles Gassa- rus jeho nepominuli, pravíce, že by císařovati počal léta od narození Kristova devietistého dvadcátého a císařoval let osmnáct, a ten měl dceru velmi pěknú, jménem Elenku, jížto frejo- val Albrecht, hrabě z Aldemburku, kterýž toho času sloužil na císařově dvoře, a ona neméně jeho milovala a ráda chtěla jej za manžela míti. On pak znamenav, že svým rodem dceři cí- sařově není roven a že by se taková věc nikoli sjíti nemohla, aldemburské zboží císaři prodal a shromaždiv peníze, i počal po lesích a po puštinách jezditi, příhodného místa, kde by 290
Strana 291
tajně hrad sobě mohl postaviti, hledaje. A když se jemu zdálo místo to najpříhodnější, přivedl mnoho dělníkuov a tu kázal lesy planiti, kame- ní lámati, vápno páliti, zdi a sklepy, věže i jiné příbytky na rychlost stavěti. A když byl ten hrad dokonán, rozkázal jej dobře špíží opatři- ti, tak aby tu mohl sám desát za sto let o té stravě živ býti. Když pak všecky věci k tomu náležité, braně i střelby připraveny byly, jedno- ho dne svolav všecky dělníky i jinú čeled do jedné jizdby na předhradí, zavřev je pevně i zapálil svou vlastní rukou. A tak všecky zhu- biv, sám toliko jediný na tom hradě zuostal, a to proto učinil, aby žádný o tom hradu ne- věděl. A pobyv tam málo, na dvuor císařský se navrátil a tu opět počal císaři jako prvé dvo- řiti. Času jednoho, když dcera císařova (majíci s hrabětem srozumění) před hrad ten, na kte- rémž císař bydlil, vyšla, tu jest od toho hraběte polapena a vsedši ráda zaň na jeho kůň, jeho se pilně držala a jeho, aby rychle pryč pospíšil, pilně napomínala, otce ani mateře nepožehnav- ši, jako by z nějakého ohně utíkajíc pospíchala. Když sú pak po lesích blúdíce toho hradu (neb k němu cesty nebylo) dlúho hledali, v jeden den velmi ráno přijeli až k vratuom jeho. Všedše tam jsou s veselím přebývali, a což sobě byl hrabě prvé připravil, toho požívali. A to se sta- lo léta devietistého dvadcátého pátého. Po pěti pak letech císař Jindřich byl dvorem v Řezně a jednoho času vyjel na lov s svými dvořany na veliké lesy a hory. I přihodilo se jemu, že jest na svém koni za jedním nadmíru rohatým zvířetem běžel tak dlúho, až své všecky dvořany roztratil a sám zase nikterakž k ním nemohl uhoditi a pro den mračný nevěda, na kterou by se stranu obrátiti měl, přijev k jed- nomu potoku, jel po něm nahoru, zdali by kde jakou mohl nalézti ves. I udá se jemu nahoru skrze husté lesy pohleděti, i uzřel hrad zdaleka. Zradovav se k němu (aby ho tma večerní ne- zachvátila) pospíšil, ale však pro husté lesy a veliké skalé nebrzo jeho dojel. Když se pak 291
tajně hrad sobě mohl postaviti, hledaje. A když se jemu zdálo místo to najpříhodnější, přivedl mnoho dělníkuov a tu kázal lesy planiti, kame- ní lámati, vápno páliti, zdi a sklepy, věže i jiné příbytky na rychlost stavěti. A když byl ten hrad dokonán, rozkázal jej dobře špíží opatři- ti, tak aby tu mohl sám desát za sto let o té stravě živ býti. Když pak všecky věci k tomu náležité, braně i střelby připraveny byly, jedno- ho dne svolav všecky dělníky i jinú čeled do jedné jizdby na předhradí, zavřev je pevně i zapálil svou vlastní rukou. A tak všecky zhu- biv, sám toliko jediný na tom hradě zuostal, a to proto učinil, aby žádný o tom hradu ne- věděl. A pobyv tam málo, na dvuor císařský se navrátil a tu opět počal císaři jako prvé dvo- řiti. Času jednoho, když dcera císařova (majíci s hrabětem srozumění) před hrad ten, na kte- rémž císař bydlil, vyšla, tu jest od toho hraběte polapena a vsedši ráda zaň na jeho kůň, jeho se pilně držala a jeho, aby rychle pryč pospíšil, pilně napomínala, otce ani mateře nepožehnav- ši, jako by z nějakého ohně utíkajíc pospíchala. Když sú pak po lesích blúdíce toho hradu (neb k němu cesty nebylo) dlúho hledali, v jeden den velmi ráno přijeli až k vratuom jeho. Všedše tam jsou s veselím přebývali, a což sobě byl hrabě prvé připravil, toho požívali. A to se sta- lo léta devietistého dvadcátého pátého. Po pěti pak letech císař Jindřich byl dvorem v Řezně a jednoho času vyjel na lov s svými dvořany na veliké lesy a hory. I přihodilo se jemu, že jest na svém koni za jedním nadmíru rohatým zvířetem běžel tak dlúho, až své všecky dvořany roztratil a sám zase nikterakž k ním nemohl uhoditi a pro den mračný nevěda, na kterou by se stranu obrátiti měl, přijev k jed- nomu potoku, jel po něm nahoru, zdali by kde jakou mohl nalézti ves. I udá se jemu nahoru skrze husté lesy pohleděti, i uzřel hrad zdaleka. Zradovav se k němu (aby ho tma večerní ne- zachvátila) pospíšil, ale však pro husté lesy a veliké skalé nebrzo jeho dojel. Když se pak 291
Strana 292
Císař nalezl dceru smrkati a tmíti počalo, dobral se vrat a mostu toho hradu; počal volati jako bez přestání proto, neb již byl tři dni nic nejedl a studeným deštěm velmi umokl. Albrecht a Elenka, obyvatelé zámku toho, uslyšavše ulekli se, avšak hrabě vyšed na parkán a nad mostnici k němu promluvil, a koho by hledal, se otázal. A on odpověděl: „Zabloudil jsem, prosím vás, chleba mi toliko dnes dajte, ať se maličko posilním, a zítra mi cestu, po kteréž já se ptám, ukažte.“ Elenka také žádosti- vá jsúci člověka viděti vyběhla a tu spolu ura- divše se pustili hostě na zámek, jenž měl veli- kou, hustou a dlúhou bradu. Neb těch pět let, jakž dceru ztratil, brady své holiti pro zámutek nedal. Protož jsú oni jeho nepoznali, ale on dceru i zetě velmi dobře poznal, však jest sebe jím nikoli oznámiti nesměl, obávaje se od ních zlé příhody. I osvítivše světlo, ctili jsú jej s veli- kú ochotností, neb jím již člověk velmi vděčen byl. I ptali sú se jeho, kdo by on a odkud byl. Kterýž pozměniv hlasu pravil se býti rytířem z uherské země, a že jest po dobrodružství jezdil a peníze všecky utratil a do své krajiny že by se rád navrátiti chtěl. I optali jsú se jeho na noviny a Elenka jemu řekla: „Prosím tebe, ctný rytíři, pověz nám, co slyšíš o Jindřichovi císaři?“ Kterýžto chytře od- povídaje řekl: „A což toho nevíte? Však již tomu jest rok minul, jakž císař umřel.“ Elenka odpověděla: „O co to velmi ráda slyším, že jsi mi tak dobrou pověděl novinu. Chciť za to sama svou rukou krásné lože ustlati, aby na něm jako ctný rytíř odpočinul a dobrý sen maje spal až do zajtří. Neb jistě jemu toho ráda přeji, to- likéž bych přála i všemu rodu mému, neb by mému milému i mně nastala taková svoboda, v níž bych se radovala, tak jako bych se znovu na svět narodila.“ I řekl císař: „Jižť jest císař dávno, kde milý Pán Buoh jeho duši obrátil. Ale prosím, paní milá, nerač mi jako hosti za zlé míti, že jsa s tebou v neznámosti a snad jsem tebe (a bezpochyby) jakživ neviděl, že se všeteč- 292
Císař nalezl dceru smrkati a tmíti počalo, dobral se vrat a mostu toho hradu; počal volati jako bez přestání proto, neb již byl tři dni nic nejedl a studeným deštěm velmi umokl. Albrecht a Elenka, obyvatelé zámku toho, uslyšavše ulekli se, avšak hrabě vyšed na parkán a nad mostnici k němu promluvil, a koho by hledal, se otázal. A on odpověděl: „Zabloudil jsem, prosím vás, chleba mi toliko dnes dajte, ať se maličko posilním, a zítra mi cestu, po kteréž já se ptám, ukažte.“ Elenka také žádosti- vá jsúci člověka viděti vyběhla a tu spolu ura- divše se pustili hostě na zámek, jenž měl veli- kou, hustou a dlúhou bradu. Neb těch pět let, jakž dceru ztratil, brady své holiti pro zámutek nedal. Protož jsú oni jeho nepoznali, ale on dceru i zetě velmi dobře poznal, však jest sebe jím nikoli oznámiti nesměl, obávaje se od ních zlé příhody. I osvítivše světlo, ctili jsú jej s veli- kú ochotností, neb jím již člověk velmi vděčen byl. I ptali sú se jeho, kdo by on a odkud byl. Kterýž pozměniv hlasu pravil se býti rytířem z uherské země, a že jest po dobrodružství jezdil a peníze všecky utratil a do své krajiny že by se rád navrátiti chtěl. I optali jsú se jeho na noviny a Elenka jemu řekla: „Prosím tebe, ctný rytíři, pověz nám, co slyšíš o Jindřichovi císaři?“ Kterýžto chytře od- povídaje řekl: „A což toho nevíte? Však již tomu jest rok minul, jakž císař umřel.“ Elenka odpověděla: „O co to velmi ráda slyším, že jsi mi tak dobrou pověděl novinu. Chciť za to sama svou rukou krásné lože ustlati, aby na něm jako ctný rytíř odpočinul a dobrý sen maje spal až do zajtří. Neb jistě jemu toho ráda přeji, to- likéž bych přála i všemu rodu mému, neb by mému milému i mně nastala taková svoboda, v níž bych se radovala, tak jako bych se znovu na svět narodila.“ I řekl císař: „Jižť jest císař dávno, kde milý Pán Buoh jeho duši obrátil. Ale prosím, paní milá, nerač mi jako hosti za zlé míti, že jsa s tebou v neznámosti a snad jsem tebe (a bezpochyby) jakživ neviděl, že se všeteč- 292
Strana 293
ně optám, kdyby ty v své moci, tak jakž mne máš, císaře nebožtíka míti mohla, kterak by chtěla jeho ctíti?“ A ona odpověděla: „Chtěla bych to s svým milým zpuosobiti, že by do zajtř- ka nemohl živ býti. Druhého dne když jsú ráno vstali, host po- děkování hospodáři a hospodyni z té přívěti- vosti učiniv, vzal od ních odpuštění a oni jej poctivě až před vrata hradu svého provodivše, přátelsky se s ním rozžehnali a jej od sebe pustili. Císař, znamenav místo a hor položení dobře spatřiv, neb ten den již jasnější byl, k poledni se obrátil. A když do Řezna přijel, s velikou radostí vše- ho lidu přijat. I sjeli sou se k němu mnohá kní- žata, aby jej jako ztraceného vítali a jeho se navrácení radovali. A on poděkování jim uči- niv, po několika dnech požádal jích, aby s ním na vojnu jeli, že on chce jednoho hradu dobýva- ti. Kteříž bez meškání tak jsou učinili. I rozká- zal císař mnoho seker nabrati, a když se lid spolu sjel do Řezna, sám císař toho lidu vůdcí byl. A když lid ten byl přiveden až na to místo, kdež žádných cest nebylo, kázal císař dříví ve- liké potínati a tak cestu klestiti až k tomu hra- du. Když jsou se pak u toho hradu položili, ptali jsou se knížata císaře, kdo by tu byl na tom hradě jeho nepřítel. A on jím odpověděl: „Tu máte mého bezděčného zetě s mou mě nepo- slušnou a nepoddanou dcerou. Hrabě uslyšav hřmot běžal nad most a ptal se, co by to bylo. Povědíno jemu, že „císař Jindřich, kterýž nedávno byl u tebe na tomto hradě, kteréhož jsi ty pro dlúhost brady ne- poznal, když jest s tebou tvuoj jedl chléb, tobě “ i své dceři rozkázal hned na hrdlo odpověděti. Odpověděl hrabě, že se brániti chce, ale neměl čím, neb všecky kuše zetlely a tětivy shnily, a z čeho by jiné udělal, neměl; kamením toliko se brániti počal. Elenka rychle na zábradla nad most běžavši, vysokým hlasem volati počala, řkúci: „Vězte to všickni, že já po svém milém pánu hraběti živa býti nechci, nezabí-li mne Hradu Přimdy císař Jindřich dobýval 293
ně optám, kdyby ty v své moci, tak jakž mne máš, císaře nebožtíka míti mohla, kterak by chtěla jeho ctíti?“ A ona odpověděla: „Chtěla bych to s svým milým zpuosobiti, že by do zajtř- ka nemohl živ býti. Druhého dne když jsú ráno vstali, host po- děkování hospodáři a hospodyni z té přívěti- vosti učiniv, vzal od ních odpuštění a oni jej poctivě až před vrata hradu svého provodivše, přátelsky se s ním rozžehnali a jej od sebe pustili. Císař, znamenav místo a hor položení dobře spatřiv, neb ten den již jasnější byl, k poledni se obrátil. A když do Řezna přijel, s velikou radostí vše- ho lidu přijat. I sjeli sou se k němu mnohá kní- žata, aby jej jako ztraceného vítali a jeho se navrácení radovali. A on poděkování jim uči- niv, po několika dnech požádal jích, aby s ním na vojnu jeli, že on chce jednoho hradu dobýva- ti. Kteříž bez meškání tak jsou učinili. I rozká- zal císař mnoho seker nabrati, a když se lid spolu sjel do Řezna, sám císař toho lidu vůdcí byl. A když lid ten byl přiveden až na to místo, kdež žádných cest nebylo, kázal císař dříví ve- liké potínati a tak cestu klestiti až k tomu hra- du. Když jsou se pak u toho hradu položili, ptali jsou se knížata císaře, kdo by tu byl na tom hradě jeho nepřítel. A on jím odpověděl: „Tu máte mého bezděčného zetě s mou mě nepo- slušnou a nepoddanou dcerou. Hrabě uslyšav hřmot běžal nad most a ptal se, co by to bylo. Povědíno jemu, že „císař Jindřich, kterýž nedávno byl u tebe na tomto hradě, kteréhož jsi ty pro dlúhost brady ne- poznal, když jest s tebou tvuoj jedl chléb, tobě “ i své dceři rozkázal hned na hrdlo odpověděti. Odpověděl hrabě, že se brániti chce, ale neměl čím, neb všecky kuše zetlely a tětivy shnily, a z čeho by jiné udělal, neměl; kamením toliko se brániti počal. Elenka rychle na zábradla nad most běžavši, vysokým hlasem volati počala, řkúci: „Vězte to všickni, že já po svém milém pánu hraběti živa býti nechci, nezabí-li mne Hradu Přimdy císař Jindřich dobýval 293
Strana 294
kdo jiný, chci se sama zabiti.“ Knížata počali se před císařem za ně přimlúvati, aby jím ráčil dáti milost. Tak dlouho prosba trvala, až císař (neb sám také frejíř byl) zaplakal a řka: „O mi- losti, jak máš mnoho rozličných příhod!“ Tu příměří učiněno, smlouva hraběti oznámena. Hrabě a Elenka spustivše most předstúpili před císaře a padše na své tváři, milosti prosili. Císař jako pán milostivý všecku vinu jím odpustil a hned, aby s ním jeli do Řezna, rozkázal. A oni vzavše své poklady, kteréž měli před síní za- kopané, zdvihli sú most a hrad po sobě (vyšedše ven) zavřeli, s císařem a s knížaty obrátili se k Bavorům. A to se dálo léta devietistého třidcá- tého. A tak ten hrad byl pustý zůstaven, až jej kníže Oldřich též zablúdiv nalezl a potom, jakž se nahoře píše, služebníku svému Přímovi da- rem dal. Léta tisícého desátého Král polský chtěl táhnouti do Čech Boleslav Chrabrý, první král polský, pamětliv jsa, co se jemu od Oldřicha, knížete českého, v Čechách přihodilo, uradiv se s radami svými, pomstiti se umínil, a sebrav mnoho lidu v Kra- kově a okolo Krakova, času postního s nimi se vypravil, pravě, že chce všecku českú zemi v popel obrátiti. Taková ovšem věc Oldřicha tajná nebyla, kterýž znamenitější obeslav, kázal jím pohotově býti a řka: „Času předešlého toho pyšného Poláka jsem z této země horlivě vy- provodil, již jeho musím i s jeho pomocníky zde nechati.“ Král polský, když byl již s svým lidem devět mil od Krakova, upadl v těžkú nemoc, kterúž sa těžce trápen proto Čechům hroziti nepřestal, pravě, že chce zbíti všecky Čechy. A Poláci též mluvili, že chtí Prahu z ko- řen vyvrátiti. Ale jakž král Boleslav pro svú velikú nemoc zase se obrátil, tak ty všecky po- hruožky přestaly a každý se do svého příbytku navrátil. Téhož léta král polský, k zdraví jsa navrácen, opět lid u velikém počtu shromáždil a upřímo 294
kdo jiný, chci se sama zabiti.“ Knížata počali se před císařem za ně přimlúvati, aby jím ráčil dáti milost. Tak dlouho prosba trvala, až císař (neb sám také frejíř byl) zaplakal a řka: „O mi- losti, jak máš mnoho rozličných příhod!“ Tu příměří učiněno, smlouva hraběti oznámena. Hrabě a Elenka spustivše most předstúpili před císaře a padše na své tváři, milosti prosili. Císař jako pán milostivý všecku vinu jím odpustil a hned, aby s ním jeli do Řezna, rozkázal. A oni vzavše své poklady, kteréž měli před síní za- kopané, zdvihli sú most a hrad po sobě (vyšedše ven) zavřeli, s císařem a s knížaty obrátili se k Bavorům. A to se dálo léta devietistého třidcá- tého. A tak ten hrad byl pustý zůstaven, až jej kníže Oldřich též zablúdiv nalezl a potom, jakž se nahoře píše, služebníku svému Přímovi da- rem dal. Léta tisícého desátého Král polský chtěl táhnouti do Čech Boleslav Chrabrý, první král polský, pamětliv jsa, co se jemu od Oldřicha, knížete českého, v Čechách přihodilo, uradiv se s radami svými, pomstiti se umínil, a sebrav mnoho lidu v Kra- kově a okolo Krakova, času postního s nimi se vypravil, pravě, že chce všecku českú zemi v popel obrátiti. Taková ovšem věc Oldřicha tajná nebyla, kterýž znamenitější obeslav, kázal jím pohotově býti a řka: „Času předešlého toho pyšného Poláka jsem z této země horlivě vy- provodil, již jeho musím i s jeho pomocníky zde nechati.“ Král polský, když byl již s svým lidem devět mil od Krakova, upadl v těžkú nemoc, kterúž sa těžce trápen proto Čechům hroziti nepřestal, pravě, že chce zbíti všecky Čechy. A Poláci též mluvili, že chtí Prahu z ko- řen vyvrátiti. Ale jakž král Boleslav pro svú velikú nemoc zase se obrátil, tak ty všecky po- hruožky přestaly a každý se do svého příbytku navrátil. Téhož léta král polský, k zdraví jsa navrácen, opět lid u velikém počtu shromáždil a upřímo 294
Strana 295
do Čech táhl. A když se Kladska dobral, počal jeho ukrutně dobývati, ale že na Kladště byl hajtman knížete Oldřicha muž velmi statečný z rodu Vladeckých, jinák Valdeckých, jménem Rodek, ten se tu mužně a statečně se všemi svý- mi bránil. A vtom přišla jemu od Pána Boha pomoc, že jsou ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali mříti, takže jich v osmnácti dnech umřelo půl druhého tisíce. Král, obávaje se té náhlé smrti, napřed před jinými se do Polsky obrátil a lidu všemu tomu bojovnému také se kázal zase navrátiti. Léta tisícého jedenáctého Volen byl na království franské nějaký Ro- bertus, kterýž jistě tak svatý jako královský život vedl a uměním Písem svatých všecky jiné krále křesťanské převyšoval, neb v vykládaní svatých Písem toho času žádný jemu rovný ne- byl. A takový služby boží byl milovník, koli- krátž koli pro válku uprázdniti se mohl, vždyc- ky s kněžími hodiny v kuoru zpíval. Když byl jednoho času s vojskem svým oblehl jedno město, kteréž se jemu protivilo, jednoho dne, když slun- ce z hory vycházelo, své hodiny s velikým ná- boženstvím říkal. Hned toho času všecky zdi okolo toho města padly a bojovníci jeho bez odporu do něho vešli a jeho se zmocnili, kterýž rychle ne mordovati, ale jímati rozkázal. A po takovém vítězství domův se navrátiv, učinil zpívaní o Duchu svatém, kteréhož při mši sva- té svatá církev křesťanská až do dnešního dne užívá, té prosy neb sekvencí, jenž se počíná „Sancti Spiritus assit nobis gratia“. Neb se o něm také čte, že jest byl výborný musicus, to jest skladatel zpívaní. Král franský svatý 295
do Čech táhl. A když se Kladska dobral, počal jeho ukrutně dobývati, ale že na Kladště byl hajtman knížete Oldřicha muž velmi statečný z rodu Vladeckých, jinák Valdeckých, jménem Rodek, ten se tu mužně a statečně se všemi svý- mi bránil. A vtom přišla jemu od Pána Boha pomoc, že jsou ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali mříti, takže jich v osmnácti dnech umřelo půl druhého tisíce. Král, obávaje se té náhlé smrti, napřed před jinými se do Polsky obrátil a lidu všemu tomu bojovnému také se kázal zase navrátiti. Léta tisícého jedenáctého Volen byl na království franské nějaký Ro- bertus, kterýž jistě tak svatý jako královský život vedl a uměním Písem svatých všecky jiné krále křesťanské převyšoval, neb v vykládaní svatých Písem toho času žádný jemu rovný ne- byl. A takový služby boží byl milovník, koli- krátž koli pro válku uprázdniti se mohl, vždyc- ky s kněžími hodiny v kuoru zpíval. Když byl jednoho času s vojskem svým oblehl jedno město, kteréž se jemu protivilo, jednoho dne, když slun- ce z hory vycházelo, své hodiny s velikým ná- boženstvím říkal. Hned toho času všecky zdi okolo toho města padly a bojovníci jeho bez odporu do něho vešli a jeho se zmocnili, kterýž rychle ne mordovati, ale jímati rozkázal. A po takovém vítězství domův se navrátiv, učinil zpívaní o Duchu svatém, kteréhož při mši sva- té svatá církev křesťanská až do dnešního dne užívá, té prosy neb sekvencí, jenž se počíná „Sancti Spiritus assit nobis gratia“. Neb se o něm také čte, že jest byl výborný musicus, to jest skladatel zpívaní. Král franský svatý 295
Strana 296
Léta tisícího dvanáctého Poláci v Moravě škodu činili Král polský Boleslav, sa předešle nemocí a mo- rem utrápen, však od válek a loupežuov ne- chtěl přestati. Shromáždiv lid polský pustil se s ním do Moravy a tu činil vsí pálením a lou- pežem i rozličnými šacuňky velikú škodu, až jednák všecku moravskú zemi zplundroval. Uhří o tom uslyšavše a zvláště ti, kteříž naj- bližší byli pomezí moravského, sebravše se ve- likú škodu Polákuom činili, a to proto, neb jsú se byli Poláci daleko jedni od druhých rozjeli. Ale však pro roztržitost víry Uhří doma válku začavše, Polákuov z Moravy vyhnati nemohli. Čechové, jaké se od Polákuov škody dějí v Mo- ravě, o tom uslyšavše, s povolením knížete své- ho Oldřicha do Moravy se Moravanům na po- moc vypravili, a svedše bitvu u Bystrého, s han- bou se do Čech navrátili. Léta tisícího třináctého Znamení a zázrakové V krajinách poledních divní a neobyčejní se divové ukazovali na slunci a na měsíci mimo jích běh přirozený a země třesení veliké bylo. Měsíc po několik nocí v krev se proměňoval. Času jednoho letního veliká jako svíce neb po- chodně hořící světlost, jako by nějaká věže ho- řala, ukazovala se a stála jako za třidcet dní každé noci a potom hrozně doluov zasvítivši se upadla. A toho najvětčí spatření bylo v vlaské zemi a okolo Římu a v Neapoli. V vajchodních pak krajinách také mnoho hrozných světel bylo vidíno, kteráž doluov na zemi padala. V Če- chách a v zemích puolnočních ovšem nebylo těch exalací tak mnoho, však proto lidem v noci i ve dne rozličné se i strašlivé obludy ukazovaly.
Léta tisícího dvanáctého Poláci v Moravě škodu činili Král polský Boleslav, sa předešle nemocí a mo- rem utrápen, však od válek a loupežuov ne- chtěl přestati. Shromáždiv lid polský pustil se s ním do Moravy a tu činil vsí pálením a lou- pežem i rozličnými šacuňky velikú škodu, až jednák všecku moravskú zemi zplundroval. Uhří o tom uslyšavše a zvláště ti, kteříž naj- bližší byli pomezí moravského, sebravše se ve- likú škodu Polákuom činili, a to proto, neb jsú se byli Poláci daleko jedni od druhých rozjeli. Ale však pro roztržitost víry Uhří doma válku začavše, Polákuov z Moravy vyhnati nemohli. Čechové, jaké se od Polákuov škody dějí v Mo- ravě, o tom uslyšavše, s povolením knížete své- ho Oldřicha do Moravy se Moravanům na po- moc vypravili, a svedše bitvu u Bystrého, s han- bou se do Čech navrátili. Léta tisícího třináctého Znamení a zázrakové V krajinách poledních divní a neobyčejní se divové ukazovali na slunci a na měsíci mimo jích běh přirozený a země třesení veliké bylo. Měsíc po několik nocí v krev se proměňoval. Času jednoho letního veliká jako svíce neb po- chodně hořící světlost, jako by nějaká věže ho- řala, ukazovala se a stála jako za třidcet dní každé noci a potom hrozně doluov zasvítivši se upadla. A toho najvětčí spatření bylo v vlaské zemi a okolo Římu a v Neapoli. V vajchodních pak krajinách také mnoho hrozných světel bylo vidíno, kteráž doluov na zemi padala. V Če- chách a v zemích puolnočních ovšem nebylo těch exalací tak mnoho, však proto lidem v noci i ve dne rozličné se i strašlivé obludy ukazovaly.
Strana 297
Léta tisícího čtrnáctého V české zemi veliká suchota byla a toho celého času letního veliká byla horkost. Od slavnosti velikonoční až do svatého Jana hlavy stětí žádný déšť nepršal, obilé vsitá velmi ztenčela, trávy uschly, dobytkuov mnoho zemřelo, potokové i studnice přeschly mnohé, v jezerách a rybní- cích, někde i v řekách vody se zsmradily, ryby zemřely, lidé sobě velmi stýskali, země na mno- hých místech se pro horkost zapalovala a hořa- la. Biskup. Deodatus, svolav všecky kněží do kostela svatého Víta na hradě pražském dolej- ším, rozkázal jim čísti žaltář vysokými hlasy, kteříž to činili trvajíce v kostele ve dne i v noci bez přestání od osmnáctého dne července až do dvadcátého osmého dne měsíce srpna. A tu na den svatého Augustina dal Pán Buoh hojný déšť na zemi, kterémuž všecko stvoření v té zemi se radovalo. Roku toho také kníže Oldřich rozkázal slavný kostel ve vsi Kyjích postaviti, a to proto, neb jest nějaké skrze ducha božího měl oznámení i rozkázaní, aby tak učinil. Suchota Léta tisícího patnáctého Boleslav, král polský, jako nepokojný shromáž- div mnoho lidu bojovného obrátil se do saské krajiny a tu od Veliké Polsky skrze německú zemi mimo Brandeburk častokrát vskakuje, činil veliké škody. Saský markrabě, obávaje se polské moci, vznesl takovú svú těžkost na Jind- řicha císaře, kterýž posly své znamenité poslal k králi polskému, jeho žádaje, aby škody svévol- ně a zúmyslně markrabí saskému, poddanému jeho, nečinil. Král polský, neuctiv posluov jakž náleželo, císaři rozkázal pověděti, že chce své království polský rozšiřovati tak, jakž jest jemu někdy puojčeno a dopuštěno od Otty císaře, toho jména Třetího, předka Jindřichova, a že jest té naděje, že v brzkém času k svému krá- 297
Léta tisícího čtrnáctého V české zemi veliká suchota byla a toho celého času letního veliká byla horkost. Od slavnosti velikonoční až do svatého Jana hlavy stětí žádný déšť nepršal, obilé vsitá velmi ztenčela, trávy uschly, dobytkuov mnoho zemřelo, potokové i studnice přeschly mnohé, v jezerách a rybní- cích, někde i v řekách vody se zsmradily, ryby zemřely, lidé sobě velmi stýskali, země na mno- hých místech se pro horkost zapalovala a hořa- la. Biskup. Deodatus, svolav všecky kněží do kostela svatého Víta na hradě pražském dolej- ším, rozkázal jim čísti žaltář vysokými hlasy, kteříž to činili trvajíce v kostele ve dne i v noci bez přestání od osmnáctého dne července až do dvadcátého osmého dne měsíce srpna. A tu na den svatého Augustina dal Pán Buoh hojný déšť na zemi, kterémuž všecko stvoření v té zemi se radovalo. Roku toho také kníže Oldřich rozkázal slavný kostel ve vsi Kyjích postaviti, a to proto, neb jest nějaké skrze ducha božího měl oznámení i rozkázaní, aby tak učinil. Suchota Léta tisícího patnáctého Boleslav, král polský, jako nepokojný shromáž- div mnoho lidu bojovného obrátil se do saské krajiny a tu od Veliké Polsky skrze německú zemi mimo Brandeburk častokrát vskakuje, činil veliké škody. Saský markrabě, obávaje se polské moci, vznesl takovú svú těžkost na Jind- řicha císaře, kterýž posly své znamenité poslal k králi polskému, jeho žádaje, aby škody svévol- ně a zúmyslně markrabí saskému, poddanému jeho, nečinil. Král polský, neuctiv posluov jakž náleželo, císaři rozkázal pověděti, že chce své království polský rozšiřovati tak, jakž jest jemu někdy puojčeno a dopuštěno od Otty císaře, toho jména Třetího, předka Jindřichova, a že jest té naděje, že v brzkém času k svému krá- 297
Strana 298
Král polský byl jat lovství připojí ty všecky země západní až do mezí franského království a nadto ještě i do Britaný, takže i moře, kteréž slove oceanus Germanicus, pod jeho správú bude, aby jeho panování poddána byla ta strana světa půlnoční od východu až do západu slunce. Poslové vy- slyšavše slova taková císaři, pánu svému, to oznámili, kterýž z toho nemálo se rozhněval a hned téhož léta sebrav lid na Boleslava táhl a v polské zemi až nedaleko Krakova činil veliké škody až za dva měsíce. Boleslav v tom času přihotoviv se, s svými Poláky naň se obořil a mužně se s císařem potkal a tak byla z obú stran veliká bitva; ale že se před večerem začala, noc bitvu rozvedla. Nazajtří ráno císař, nemaje k vítězství naděje, neb Livanuov ku pomoci Polákům přibývalo, svú osobú v osmde- sáti koních pryč ujel a hajtmanům svým bitvu poručil. Tu opět bitva dlúho trvala tak, že sú císařští byli Němci od Polákuov na hlavu pora- ženi. Vtom některak opravivše se na Poláky silně třeli, až v té poslední bitvě, žádný neví jakým způsobem, jali krále Boleslava a počali s ním utíkati. Poláci někteří domnívajíce se, že by ještě král byl mezi svými, Němcův honiti přestali. I přivedli sú jej až k císaři a tu byl dán do vězení. A druhého roku, se- bravše z sebe velikú sumu peněz, od císaře jej vyplatili. Léta tisícího šestnáctého Mor veliký (tak jakž se tomu z mnohých kronik vyrozumělo) jednak byl po všem světě. V české zemi pak taková rána boží byla, že lidé vnáhle mřeli a živí mrtvé pohřebujíce na ně padali a tu mřeli, vsí i městeček mnoho pustých zůstalo, jakž Jaroslav Hradištský, bratr kláštera strahov- ského, v své kronice píše, že taková náhlost moru v Praze začala se den čtvrtý února měsíce a trvala až do měsíce září. A někteří že by se tak domnívali, desátý díl lidu že by po moru 298
Král polský byl jat lovství připojí ty všecky země západní až do mezí franského království a nadto ještě i do Britaný, takže i moře, kteréž slove oceanus Germanicus, pod jeho správú bude, aby jeho panování poddána byla ta strana světa půlnoční od východu až do západu slunce. Poslové vy- slyšavše slova taková císaři, pánu svému, to oznámili, kterýž z toho nemálo se rozhněval a hned téhož léta sebrav lid na Boleslava táhl a v polské zemi až nedaleko Krakova činil veliké škody až za dva měsíce. Boleslav v tom času přihotoviv se, s svými Poláky naň se obořil a mužně se s císařem potkal a tak byla z obú stran veliká bitva; ale že se před večerem začala, noc bitvu rozvedla. Nazajtří ráno císař, nemaje k vítězství naděje, neb Livanuov ku pomoci Polákům přibývalo, svú osobú v osmde- sáti koních pryč ujel a hajtmanům svým bitvu poručil. Tu opět bitva dlúho trvala tak, že sú císařští byli Němci od Polákuov na hlavu pora- ženi. Vtom některak opravivše se na Poláky silně třeli, až v té poslední bitvě, žádný neví jakým způsobem, jali krále Boleslava a počali s ním utíkati. Poláci někteří domnívajíce se, že by ještě král byl mezi svými, Němcův honiti přestali. I přivedli sú jej až k císaři a tu byl dán do vězení. A druhého roku, se- bravše z sebe velikú sumu peněz, od císaře jej vyplatili. Léta tisícího šestnáctého Mor veliký (tak jakž se tomu z mnohých kronik vyrozumělo) jednak byl po všem světě. V české zemi pak taková rána boží byla, že lidé vnáhle mřeli a živí mrtvé pohřebujíce na ně padali a tu mřeli, vsí i městeček mnoho pustých zůstalo, jakž Jaroslav Hradištský, bratr kláštera strahov- ského, v své kronice píše, že taková náhlost moru v Praze začala se den čtvrtý února měsíce a trvala až do měsíce září. A někteří že by se tak domnívali, desátý díl lidu že by po moru 298
Strana 299
toliko v tom hlavním městě zůstal, neb mnozí domové pustí zůstaveni byli. Roku toho a času morního kníže Oldřich rozkázal mnoho lesuov okolo Prahy a zvláště okolo Vyšehradu posekati a to dříví zapalovati proto, aby ti dýmové lesní a smolnatí to naka- žené povětří opravovali. A když se ti dýmové najvíce rozmohli, taková náhlost moru přestala. Mnozí se domnívali, že by ten mor od toho kouření přestal. Léta tisícího sedmnáctého Deodatus, jinak Bohdal, třetí biskup pražský, kterýž byl první po svatém Vojtěchu, umřel. A byl jistě muž velikého náboženství a v mno- hých skutcích následoval předka svého, svatého Vojtěcha. Čechové ovšem někteří měli jej v nenávisti, zvláště ti, kteříž po zlé cestě chodili, a on je od ní odvozoval a byl veliký protivník hříchuov a příkrý kazatel na hříchy. Někteří o něm tak psali, že mnohem přísněji trestal slovy neposlušné Čechy než svatý Vojtěch. * Času jednoho byli se proti němu někteří spuntovali, aby jej zabili. Taková věc když byla zvědína, Oldřich kníže chtěl je dáti jako úklad- níky na hrdlech jich trestati, ale biskup jako muž milostivý nedopustil. Kteříž jsúce slovy příkrými od knížete trestáni, nenapravili, ale vymyslivše jinú cestu jako tajnější, chtěli to, což umínili, vykonati. Kníže zvěďav kázal je zjímati a do temného žaláře zavříti, a než biskup, že jsú zjímáni, zvěděl, až sú oni tam hladem zmořeni. Biskup o tom uslyšav toho želel a plač- tivé pokání činil. Statek pak, kterýž byl shro- máždil, biskup Deodatus dřív než umřel všecken na kostel svatého Víta a na chudé křesťany a potřebné řemeslníky vynaloživ, duši Pánu Bohu poručiv a v kostele svatého Víta pochován třináctý den měsíce června. Biskup Bohdal umřel 299
toliko v tom hlavním městě zůstal, neb mnozí domové pustí zůstaveni byli. Roku toho a času morního kníže Oldřich rozkázal mnoho lesuov okolo Prahy a zvláště okolo Vyšehradu posekati a to dříví zapalovati proto, aby ti dýmové lesní a smolnatí to naka- žené povětří opravovali. A když se ti dýmové najvíce rozmohli, taková náhlost moru přestala. Mnozí se domnívali, že by ten mor od toho kouření přestal. Léta tisícího sedmnáctého Deodatus, jinak Bohdal, třetí biskup pražský, kterýž byl první po svatém Vojtěchu, umřel. A byl jistě muž velikého náboženství a v mno- hých skutcích následoval předka svého, svatého Vojtěcha. Čechové ovšem někteří měli jej v nenávisti, zvláště ti, kteříž po zlé cestě chodili, a on je od ní odvozoval a byl veliký protivník hříchuov a příkrý kazatel na hříchy. Někteří o něm tak psali, že mnohem přísněji trestal slovy neposlušné Čechy než svatý Vojtěch. * Času jednoho byli se proti němu někteří spuntovali, aby jej zabili. Taková věc když byla zvědína, Oldřich kníže chtěl je dáti jako úklad- níky na hrdlech jich trestati, ale biskup jako muž milostivý nedopustil. Kteříž jsúce slovy příkrými od knížete trestáni, nenapravili, ale vymyslivše jinú cestu jako tajnější, chtěli to, což umínili, vykonati. Kníže zvěďav kázal je zjímati a do temného žaláře zavříti, a než biskup, že jsú zjímáni, zvěděl, až sú oni tam hladem zmořeni. Biskup o tom uslyšav toho želel a plač- tivé pokání činil. Statek pak, kterýž byl shro- máždil, biskup Deodatus dřív než umřel všecken na kostel svatého Víta a na chudé křesťany a potřebné řemeslníky vynaloživ, duši Pánu Bohu poručiv a v kostele svatého Víta pochován třináctý den měsíce června. Biskup Bohdal umřel 299
Strana 300
Léta tisícého osmnáctého Biskup Helikardus volen měsíce března Oldřich kníže, povolav k sobě vládyk a jiných znamenitějších, oznamoval jim, že jest té vůle, aby v knížetství českém jiný biskup byl volen. A oni odpověděli: „Poněvadž sme křesťané, jest nám slušné, abychom měli hlavu duchovní.“ I oznámeno od knížete osobám duchovním, aby se spolu sešli v kostele svatého Víta, že se tu také kníže Oldřich i s star- šími nalézti dá, tu z vůle jednostajné aby byl volen biskup. Když sú se pak spolu sešli, veliké rozepře mezi nimi byly, neb duchovní chtěli míti Helikarda Němce a kníže chtěl míti Přibu, jinak Přibyslava, kaplana svého, lid obecný míti chtěl Horše z Budče, také muže učeného. Po dlúhém pak rokování na tom zůstali, aby byl Helikardus z té příčiny, že jest byl člověk velmi učený, ač Němec, ale však jazyk slovan- ský velmi dobře uměl, slovo boží dobře, nábožně i užitečně rozsíval. Lid obecný říkali jemu Okard. Brzo po zvolení davše jemu listy od stavu duchovního, od knížete i od stavu svět- ského a průvod poctivý, jej k Jindřichovi císaři vypravili. Kterýž když tam přijel, listy císaři ukázav, ukázal od knížete svého zlaté dary, kteréž císař vděčně přijav, berlú a prstenem jej obdařiv, k arcibiskupu mohutskému vypra- vil, od kteréhož sa Helikardus přijat milostivě a posvěcen řádně, do Čech se vděčně navrá- til. Léta tisícého devatenáctého Vršovci Litoměřice Vršovci, rod nezkrocený, nikterakž se nemohli proti knížecí krvi v svých srdcích upokojiti, ale častokrát se scházejíce na místa sobě uložená po tvrzích, časem některým i po lesích, o to se radili a na tom společně zůstali, aby Oldřicha kníže i s jeho rodem vyhladili, ale však aby prvé město své Litoměřice pevnú zdí ohradili, jestliže by na ně přišla nějaká těžkost, tu aby se knížeti i vší zemi brániti mohli. Knížete 300
Léta tisícého osmnáctého Biskup Helikardus volen měsíce března Oldřich kníže, povolav k sobě vládyk a jiných znamenitějších, oznamoval jim, že jest té vůle, aby v knížetství českém jiný biskup byl volen. A oni odpověděli: „Poněvadž sme křesťané, jest nám slušné, abychom měli hlavu duchovní.“ I oznámeno od knížete osobám duchovním, aby se spolu sešli v kostele svatého Víta, že se tu také kníže Oldřich i s star- šími nalézti dá, tu z vůle jednostajné aby byl volen biskup. Když sú se pak spolu sešli, veliké rozepře mezi nimi byly, neb duchovní chtěli míti Helikarda Němce a kníže chtěl míti Přibu, jinak Přibyslava, kaplana svého, lid obecný míti chtěl Horše z Budče, také muže učeného. Po dlúhém pak rokování na tom zůstali, aby byl Helikardus z té příčiny, že jest byl člověk velmi učený, ač Němec, ale však jazyk slovan- ský velmi dobře uměl, slovo boží dobře, nábožně i užitečně rozsíval. Lid obecný říkali jemu Okard. Brzo po zvolení davše jemu listy od stavu duchovního, od knížete i od stavu svět- ského a průvod poctivý, jej k Jindřichovi císaři vypravili. Kterýž když tam přijel, listy císaři ukázav, ukázal od knížete svého zlaté dary, kteréž císař vděčně přijav, berlú a prstenem jej obdařiv, k arcibiskupu mohutskému vypra- vil, od kteréhož sa Helikardus přijat milostivě a posvěcen řádně, do Čech se vděčně navrá- til. Léta tisícého devatenáctého Vršovci Litoměřice Vršovci, rod nezkrocený, nikterakž se nemohli proti knížecí krvi v svých srdcích upokojiti, ale častokrát se scházejíce na místa sobě uložená po tvrzích, časem některým i po lesích, o to se radili a na tom společně zůstali, aby Oldřicha kníže i s jeho rodem vyhladili, ale však aby prvé město své Litoměřice pevnú zdí ohradili, jestliže by na ně přišla nějaká těžkost, tu aby se knížeti i vší zemi brániti mohli. Knížete 300
Strana 301
ovšem takové jich schůze i rady tajné nebyly, ale jako milostivý pán, moha to přetrhnúti a zastaviti, všecko to milostivě snášel. Času jednoho Šíba Vršovský, jenž byl muž slušné postavy a krásomluvný nade všecky jiné toho rodu, přijel na Vyšehrad, žádaje i prose knížete svého, aby k němu přijel do Střížovic, že jej chce poctivě jako pána svého milostivého ctíti. Oldřich rozváživ mnohé předešlé příhody, kteréž sú se jeho předkům přiházely od toho rodu Vršovského, učiniv Šíbovi poděkování pravil, že chce raději doma chleba s tvaro- hem pojésti než u souseda mnohými a rozličný- mi krměmi býti nasycen: „Neb mohla by mi se některá ta krmě nelíbiti, že bych mohl z ní až do smrti nechutenství míti.“ Šíba Střížovský porozuměv slovům do svého (rozžehnav se s knížetem) příbytku se navrátil, slova ta všecka knížete svého jiným Vršovcům oznámil. To slyše Brzoslav Vršovský odpověděl: „Bratří milí, já sám chci té cesty pohledati, že Oldřichovi ty krmě netoliko nechutné, ale i přesedavé až do smrti musí býti.“ Léta tisícého dvadcátého Helikardus neb Okard, biskup pražský, uradiv se s knížetem a s staršími z stavu duchovního a vzav od nich listy, do Říma se obrátil a tu při Benediktovi, jenž byl toho jména Osmý, mnohé obecné a potřebné knížetství českého věci jednal. A vykonav svá putování i jiné všecky věci, zase když se navracoval, kníže Oldřich vyjel proti němu poctivě až na Bílou horu, též i kněží i žáci vyšli s poctivú procesí a při tom lid mnohý. A dočkavše jeho, kníže ssedl z svého koně a biskup také. Kníže pojav biskupa za ruku, vedl jej až do kostela svatého Víta, kněží a žáci jdúce před nimi zpívali „Te Deum laudamus“ a lid obecný, jda za ním, velikými hlasy volali „Hospodine, pomiluj ný“ V kostele pak biskup vstúpiv na kazatelnici Biskup Okard přijel do Říma 301
ovšem takové jich schůze i rady tajné nebyly, ale jako milostivý pán, moha to přetrhnúti a zastaviti, všecko to milostivě snášel. Času jednoho Šíba Vršovský, jenž byl muž slušné postavy a krásomluvný nade všecky jiné toho rodu, přijel na Vyšehrad, žádaje i prose knížete svého, aby k němu přijel do Střížovic, že jej chce poctivě jako pána svého milostivého ctíti. Oldřich rozváživ mnohé předešlé příhody, kteréž sú se jeho předkům přiházely od toho rodu Vršovského, učiniv Šíbovi poděkování pravil, že chce raději doma chleba s tvaro- hem pojésti než u souseda mnohými a rozličný- mi krměmi býti nasycen: „Neb mohla by mi se některá ta krmě nelíbiti, že bych mohl z ní až do smrti nechutenství míti.“ Šíba Střížovský porozuměv slovům do svého (rozžehnav se s knížetem) příbytku se navrátil, slova ta všecka knížete svého jiným Vršovcům oznámil. To slyše Brzoslav Vršovský odpověděl: „Bratří milí, já sám chci té cesty pohledati, že Oldřichovi ty krmě netoliko nechutné, ale i přesedavé až do smrti musí býti.“ Léta tisícého dvadcátého Helikardus neb Okard, biskup pražský, uradiv se s knížetem a s staršími z stavu duchovního a vzav od nich listy, do Říma se obrátil a tu při Benediktovi, jenž byl toho jména Osmý, mnohé obecné a potřebné knížetství českého věci jednal. A vykonav svá putování i jiné všecky věci, zase když se navracoval, kníže Oldřich vyjel proti němu poctivě až na Bílou horu, též i kněží i žáci vyšli s poctivú procesí a při tom lid mnohý. A dočkavše jeho, kníže ssedl z svého koně a biskup také. Kníže pojav biskupa za ruku, vedl jej až do kostela svatého Víta, kněží a žáci jdúce před nimi zpívali „Te Deum laudamus“ a lid obecný, jda za ním, velikými hlasy volali „Hospodine, pomiluj ný“ V kostele pak biskup vstúpiv na kazatelnici Biskup Okard přijel do Říma 301
Strana 302
oznamoval lidu všecky ty milosti a svobody, kteréž jest zjednal v Římě kostelu pražskému, a tu dal všemu lidu papežské požehnání. Léta tisícího jedenmezcítmého Kníže chtěli zastřeliti Jeruzalém dobyt Přihodilo se, že obyčej měl Oldřich kníže, časem nočním vstana a osvítě světlo, žaltář čísti a Pánu Bohu se modliti. Toť někdo nenadále, přistaviv velikú ostrev k jeho oknu, jízlivú a s nálepem střelu tím oknem naň vstřelil a mimo samú hlavu jeho do jednoho sloupu vstřelil tak silně, až se tomu všickni divili. Kníže se nemálo ulekl, a zhasiv světlo a Pánu Bohu poděkovav, zase se na svém loži položil. Při tom skutku Vršovci nebyli bez podezření, neb málo předtím, když již bylo slunce zapadlo, Herouš Vršovský vidín byl, an odtuď nedaleko chodil. Kníže nemeškav kázal sobě jiný příby- tek na skále vyšehradské blíže k vodě stavěti, chtě tomu, aby žádnému nepříteli přístup k němu nemohl býti. Téhož léta město svaté Jeruzalém dopuště- ním božím od Turkuov dobyto a křesťanuov v něm mnoho tisícův pro svatú víru křesťanskú zmordováno. Tu hanebně pro nedbanlivost křesťanskú hrob Pána našeho Ježíše Krista v ruce a v moc nevěrných pohanův přišel. Chrám postavený na hoře Sion a Betlém vybo- jovavše, k svým mrzkým a hanebným skutkům sú je oddali, židé někteří sú z těch krajin vy- hnáni a jiní zmordováni. Strach veliký byl po všech krajinách toho času na židech; mnoho tisíc se jich pokřtilo, někteří pak z nich opustivše křest k své nedověře se navrátili a křtu svatému se rouhali. 302
oznamoval lidu všecky ty milosti a svobody, kteréž jest zjednal v Římě kostelu pražskému, a tu dal všemu lidu papežské požehnání. Léta tisícího jedenmezcítmého Kníže chtěli zastřeliti Jeruzalém dobyt Přihodilo se, že obyčej měl Oldřich kníže, časem nočním vstana a osvítě světlo, žaltář čísti a Pánu Bohu se modliti. Toť někdo nenadále, přistaviv velikú ostrev k jeho oknu, jízlivú a s nálepem střelu tím oknem naň vstřelil a mimo samú hlavu jeho do jednoho sloupu vstřelil tak silně, až se tomu všickni divili. Kníže se nemálo ulekl, a zhasiv světlo a Pánu Bohu poděkovav, zase se na svém loži položil. Při tom skutku Vršovci nebyli bez podezření, neb málo předtím, když již bylo slunce zapadlo, Herouš Vršovský vidín byl, an odtuď nedaleko chodil. Kníže nemeškav kázal sobě jiný příby- tek na skále vyšehradské blíže k vodě stavěti, chtě tomu, aby žádnému nepříteli přístup k němu nemohl býti. Téhož léta město svaté Jeruzalém dopuště- ním božím od Turkuov dobyto a křesťanuov v něm mnoho tisícův pro svatú víru křesťanskú zmordováno. Tu hanebně pro nedbanlivost křesťanskú hrob Pána našeho Ježíše Krista v ruce a v moc nevěrných pohanův přišel. Chrám postavený na hoře Sion a Betlém vybo- jovavše, k svým mrzkým a hanebným skutkům sú je oddali, židé někteří sú z těch krajin vy- hnáni a jiní zmordováni. Strach veliký byl po všech krajinách toho času na židech; mnoho tisíc se jich pokřtilo, někteří pak z nich opustivše křest k své nedověře se navrátili a křtu svatému se rouhali. 302
Strana 303
Léta tisícého dvamezcítmého Okard biskup a kníže Oldřich rozkázali sú všecky dědiny vorné ve vší české zemi měřiti, a to proto, neb Dětmar, biskup předešlý, byl ustanovil, aby každý, ktož voře, dával svému faráři desátú kuopu a kůpa aby měla v sobě padesát snopuov jakéhožkoli obilé. I rozměřeno jest na lány a k tomu měření ustanoven byl měřič knížecí, velikú přísahú obtížený. Tu hned jest ustanoveno i rozkázáno knížetským a biskup- ským rozkázaním, aby z každého lánu dáno bylo faráři jeden strych pšenice a druhý ovsa. A strych aby byla nádoba okrúhlá tří piedí zšíří a pěti piedí zvajší a nadto dvú prstův. A ta míra aby byla knížecím z jedné strany a z druhé biskupovým znamením horkým železem znamenána. Roku toho svatý Štěpán, král uherský, synu svému Emerýkovi vyžádal na Pánu Bohu, aby jemu dána byla koruna z nebe. Kterážto až do dnešního dne v uherský zemi zůstala a tou svatou korunou králové uherští obyčej mají se korunovati. Desátky Míry v Čechách Koruna uherská Léta tisícého třimezcítmého Biskup pražský, jsa muž velmi opatrný a pilný náboženství kostelního, chtěje pomalu řád rozmnožiti, ustanovil, aby každý farář najméně jednou v rok se před ním postavil osobně a jako pastýř dobrý z svých ovcí počet učinil a od každého hospodáře z své fary vezma dva peníze, biskupovi od nich na znamení přiznání přinesl a před ním položil. A ty peníze sluly fumalia neb podymné peníze, kolik dvorův v té faře bylo neb dýmů vycházelo, aby bisku- povi známo bylo, mnoho-li má poddaných pod svú správú v svém biskupství. A za to každý farář aby vzal od biskupa křižmo a olej posvát- ný k pomazování těch, jenž se křtí, i těch, kteříž z tohoto světa vykročiti mají. Fumalia neb podymné 303
Léta tisícého dvamezcítmého Okard biskup a kníže Oldřich rozkázali sú všecky dědiny vorné ve vší české zemi měřiti, a to proto, neb Dětmar, biskup předešlý, byl ustanovil, aby každý, ktož voře, dával svému faráři desátú kuopu a kůpa aby měla v sobě padesát snopuov jakéhožkoli obilé. I rozměřeno jest na lány a k tomu měření ustanoven byl měřič knížecí, velikú přísahú obtížený. Tu hned jest ustanoveno i rozkázáno knížetským a biskup- ským rozkázaním, aby z každého lánu dáno bylo faráři jeden strych pšenice a druhý ovsa. A strych aby byla nádoba okrúhlá tří piedí zšíří a pěti piedí zvajší a nadto dvú prstův. A ta míra aby byla knížecím z jedné strany a z druhé biskupovým znamením horkým železem znamenána. Roku toho svatý Štěpán, král uherský, synu svému Emerýkovi vyžádal na Pánu Bohu, aby jemu dána byla koruna z nebe. Kterážto až do dnešního dne v uherský zemi zůstala a tou svatou korunou králové uherští obyčej mají se korunovati. Desátky Míry v Čechách Koruna uherská Léta tisícého třimezcítmého Biskup pražský, jsa muž velmi opatrný a pilný náboženství kostelního, chtěje pomalu řád rozmnožiti, ustanovil, aby každý farář najméně jednou v rok se před ním postavil osobně a jako pastýř dobrý z svých ovcí počet učinil a od každého hospodáře z své fary vezma dva peníze, biskupovi od nich na znamení přiznání přinesl a před ním položil. A ty peníze sluly fumalia neb podymné peníze, kolik dvorův v té faře bylo neb dýmů vycházelo, aby bisku- povi známo bylo, mnoho-li má poddaných pod svú správú v svém biskupství. A za to každý farář aby vzal od biskupa křižmo a olej posvát- ný k pomazování těch, jenž se křtí, i těch, kteříž z tohoto světa vykročiti mají. Fumalia neb podymné 303
Strana 304
Císař Jindřich umřel Téhož léta císař Jindřich, toho jména Druhý (ač někteří onoho prvního, kterýž byl po Konrádovi císařem, mezi císaři nepočítají, ale Eusebius a jiní jej v počtu položili), umřel, po jehožto smrti pro roztržitost korferstuov volení císaře jiného se prodlilo. Léta tisícého čtyrmezcítmého Biskupem učiněn Yzo Císařem Konrád Helikardus neb Okard, biskup pražský, umřel, jenž byl člověk nábožný a dobrého obcování, štědrý a lítostivý. Kteréhožto Oldřich kníže želel, kněží velmi litovali a lid obecný plakal proto, neb jest byl slova božího výborný rozse- vač, a což jiným kázal, to že jest sám skutečně plnil a svým poddaným byl upřímý vůdce, pravú ukazuje cestu k životu věčnému. Na jeho pak stolici biskupskú sšedše se kněží s knížetem a staršími volili sú pořádně jednoho muže velmi v Písmích svatých zběhlého a učeného, jemuž bylo jméno Yzo; obecný lid jemu říkal Hýza. Ten hned jakž byl na biskupství pražské volen, od knížete, od kněží i od starších byl k mohut- skému arcibiskupu vypraven proto, neb císaře římského na ten čas nebylo. Když se pak zase zdravě a šťastně navrátil, kníže opět proti němu vyšel s kněžími i lid obecný, poctivě jej vítajíce a jeho radujíce se příští zpívali „Te Deum laudamus“ a lid obecný „Hospodine, pomiluj ný“ a „Krlešu“. Posazen sa pak na biskupské stolici, výborně to biskupství spravoval, ten toliko nedostatek při něm byl, že neměl pro- stranné a svobodné řeči. Toho roku také při konci po dlúhých roz- tržkách snesli sú se o to kurferštové a z vůle jednostajné volili za císaře Konráda, jenž byl rodem z Šváb a při císaři Jindřichovi předešlém sa mnoho rytířských skutkuov v bojích provo- zoval. Biskup Okard umřel učiněn 304
Císař Jindřich umřel Téhož léta císař Jindřich, toho jména Druhý (ač někteří onoho prvního, kterýž byl po Konrádovi císařem, mezi císaři nepočítají, ale Eusebius a jiní jej v počtu položili), umřel, po jehožto smrti pro roztržitost korferstuov volení císaře jiného se prodlilo. Léta tisícého čtyrmezcítmého Biskupem učiněn Yzo Císařem Konrád Helikardus neb Okard, biskup pražský, umřel, jenž byl člověk nábožný a dobrého obcování, štědrý a lítostivý. Kteréhožto Oldřich kníže želel, kněží velmi litovali a lid obecný plakal proto, neb jest byl slova božího výborný rozse- vač, a což jiným kázal, to že jest sám skutečně plnil a svým poddaným byl upřímý vůdce, pravú ukazuje cestu k životu věčnému. Na jeho pak stolici biskupskú sšedše se kněží s knížetem a staršími volili sú pořádně jednoho muže velmi v Písmích svatých zběhlého a učeného, jemuž bylo jméno Yzo; obecný lid jemu říkal Hýza. Ten hned jakž byl na biskupství pražské volen, od knížete, od kněží i od starších byl k mohut- skému arcibiskupu vypraven proto, neb císaře římského na ten čas nebylo. Když se pak zase zdravě a šťastně navrátil, kníže opět proti němu vyšel s kněžími i lid obecný, poctivě jej vítajíce a jeho radujíce se příští zpívali „Te Deum laudamus“ a lid obecný „Hospodine, pomiluj ný“ a „Krlešu“. Posazen sa pak na biskupské stolici, výborně to biskupství spravoval, ten toliko nedostatek při něm byl, že neměl pro- stranné a svobodné řeči. Toho roku také při konci po dlúhých roz- tržkách snesli sú se o to kurferštové a z vůle jednostajné volili za císaře Konráda, jenž byl rodem z Šváb a při císaři Jindřichovi předešlém sa mnoho rytířských skutkuov v bojích provo- zoval. Biskup Okard umřel učiněn 304
Strana 305
Léta tisícého pětmezcítmého Kunrád císař volený shromáždiv lid obrátil se do Ríma, a jakž tam přijel, hned bez odporu od Jana papeže, jenž byl toho jména Dvadcátý, poctivě korunován. Tu mezi papežem a císařem mnoho bylo o rozmnožení svaté víry křesťanské rokováno a zvláště o vysvobození města Jeru- zaléma a hrobu Pána našeho. Když sú se pak spolu rozžehnali a císař se do německých zemí navrátil, velmi snažně císařství rozmnožovati počal. A hned toho roku město jedno znamenité blízku Rajnu založil a Spira neb Špajr je nazval a biskupství v něm vyzdvihl a znameni- tými platy nadal. On také mnohá práva a řády v říši ustanovil proto, neb pokoje byl veliký milovník. A také za jeho dnuov v křesťanství bylo veliké upokojení. Od mnohých ovšem k válkám byl napomínán, zvláště od švábských knížat; nikoli se nechtěl dáti na mordy navésti, žádný jím pohnúti nemohl. A potom nějaký Otto hrabě, kterýž slul Otta Bílý, ten jej na Čechy vzbudil, ale však i tu krve prolití se žádného nestalo. Téhož léta slavný a první král polský Boleslav umřel třetí den měsíce dubna, věku svého léta padesátého osmého a kralování svého léta dvadcátého pátého; v poznanském kostele pochován. Ten byl za svých dnuov první v pol- ském lidu rozmnožitel víry křesťanské a výborný klášter svatého Kříže na Lysé hoře dal postaviti a druhý v Častochově a uvedl do něho bratří zákona a řádu svatého Benedikta. Hned toho roku na království polský volen jest syn jeho Měsko, jinak Měčislav, a v gníz- něnském kostele na den slavnosti Ducha sva- tého slavně skrze Ypolita arcibiskupa na krá- lovství polský korunú, kteráž byla dána od císaře otci jeho, korunován on i Rychza, man- želka jeho. Král polský Boleslav umřel Král polský Měčislav Kunrád na císařství korunován 305
Léta tisícého pětmezcítmého Kunrád císař volený shromáždiv lid obrátil se do Ríma, a jakž tam přijel, hned bez odporu od Jana papeže, jenž byl toho jména Dvadcátý, poctivě korunován. Tu mezi papežem a císařem mnoho bylo o rozmnožení svaté víry křesťanské rokováno a zvláště o vysvobození města Jeru- zaléma a hrobu Pána našeho. Když sú se pak spolu rozžehnali a císař se do německých zemí navrátil, velmi snažně císařství rozmnožovati počal. A hned toho roku město jedno znamenité blízku Rajnu založil a Spira neb Špajr je nazval a biskupství v něm vyzdvihl a znameni- tými platy nadal. On také mnohá práva a řády v říši ustanovil proto, neb pokoje byl veliký milovník. A také za jeho dnuov v křesťanství bylo veliké upokojení. Od mnohých ovšem k válkám byl napomínán, zvláště od švábských knížat; nikoli se nechtěl dáti na mordy navésti, žádný jím pohnúti nemohl. A potom nějaký Otto hrabě, kterýž slul Otta Bílý, ten jej na Čechy vzbudil, ale však i tu krve prolití se žádného nestalo. Téhož léta slavný a první král polský Boleslav umřel třetí den měsíce dubna, věku svého léta padesátého osmého a kralování svého léta dvadcátého pátého; v poznanském kostele pochován. Ten byl za svých dnuov první v pol- ském lidu rozmnožitel víry křesťanské a výborný klášter svatého Kříže na Lysé hoře dal postaviti a druhý v Častochově a uvedl do něho bratří zákona a řádu svatého Benedikta. Hned toho roku na království polský volen jest syn jeho Měsko, jinak Měčislav, a v gníz- něnském kostele na den slavnosti Ducha sva- tého slavně skrze Ypolita arcibiskupa na krá- lovství polský korunú, kteráž byla dána od císaře otci jeho, korunován on i Rychza, man- želka jeho. Král polský Boleslav umřel Král polský Měčislav Kunrád na císařství korunován 305
Strana 306
Léta tisícého šestmezcítmého Otto Bílý hrabě Břetislav, syn Oldřicha, knížete českého, mlá- denec krásné postavy a nad jiné ctnostmi i všemi jinými dobrými skutky a mravy od Pána Boha obdařený, vždycky svú šlechetnost před jinými sobě rovného věku mládenci ukazoval, v kol- bách a v honbách i jiných rytířských skutcích velmi se cvičil a své služebníky témuž učil. Toho času byl jest v německých krajinách hrabě jeden velmi mocný, z císařské krve naro- zený, jemuž bylo jméno Otto Bílý. Ten měl dceru velmi krásnú, kteráž jiné jednak všecky té krajiny panny krásou a pokorou převyšovala, jménem Judyt, jinak Jitka. To vidúce otec její a mátě, dali sú jí do města Řezna do jednoho kláštera velmi ohrazeného, řečeného Zumprod, tam aby se literám a žaltáři mezi jinými pannami učila. Krása pak její a ctnostných mravův obyčejové i v jiných krajinách se rozhlašovali. To když od mnohých a zvláště poutníkuov slyšal Břetislav, syn Oldřichův, přemyšloval v svém srdci ustavičně, kterak by mohl tu tak krásnú pannu viděti a že by ještě tomu radše byl, aby jí mohl za manželku míti. Času jednoho uvážil to v své mysli, aby od otce jeho Oldřicha byli o tu pannu k témuž hraběti Ottovi poctiví snoubce posláni, aby jemu Břetislavovi za manželku dána byla. Z strany druhé rozvažoval, kterak lidé bavorské krajiny sú velmi pyšní a Němci ti že velikú nechut k slovanskému ja- zyku mají; náklad i práce poslův že by byla nadarmo učiněna, urozuměl. Přistúpiv před otce svého, že chce k císaři jeti, jemu oznámil. Otec, aby syn jeho prohléd ty krajiny a obyčej jiných národův spatřil, dal k tomu své povolení. Břetislav, vybrav třidcet mužuov statečněj- ších, s chvátaním se k Bavorům obrátil a na té cestě služebníkům svým všem, aby ho žádný knížetem nejmenoval, ani kto (aby on byl kníže) komu pravil, také žádného znamení poctivosti aby jemu před Němci nečinili, ale jako by on jeden z nich byl a jim rovný, tak 306
Léta tisícého šestmezcítmého Otto Bílý hrabě Břetislav, syn Oldřicha, knížete českého, mlá- denec krásné postavy a nad jiné ctnostmi i všemi jinými dobrými skutky a mravy od Pána Boha obdařený, vždycky svú šlechetnost před jinými sobě rovného věku mládenci ukazoval, v kol- bách a v honbách i jiných rytířských skutcích velmi se cvičil a své služebníky témuž učil. Toho času byl jest v německých krajinách hrabě jeden velmi mocný, z císařské krve naro- zený, jemuž bylo jméno Otto Bílý. Ten měl dceru velmi krásnú, kteráž jiné jednak všecky té krajiny panny krásou a pokorou převyšovala, jménem Judyt, jinak Jitka. To vidúce otec její a mátě, dali sú jí do města Řezna do jednoho kláštera velmi ohrazeného, řečeného Zumprod, tam aby se literám a žaltáři mezi jinými pannami učila. Krása pak její a ctnostných mravův obyčejové i v jiných krajinách se rozhlašovali. To když od mnohých a zvláště poutníkuov slyšal Břetislav, syn Oldřichův, přemyšloval v svém srdci ustavičně, kterak by mohl tu tak krásnú pannu viděti a že by ještě tomu radše byl, aby jí mohl za manželku míti. Času jednoho uvážil to v své mysli, aby od otce jeho Oldřicha byli o tu pannu k témuž hraběti Ottovi poctiví snoubce posláni, aby jemu Břetislavovi za manželku dána byla. Z strany druhé rozvažoval, kterak lidé bavorské krajiny sú velmi pyšní a Němci ti že velikú nechut k slovanskému ja- zyku mají; náklad i práce poslův že by byla nadarmo učiněna, urozuměl. Přistúpiv před otce svého, že chce k císaři jeti, jemu oznámil. Otec, aby syn jeho prohléd ty krajiny a obyčej jiných národův spatřil, dal k tomu své povolení. Břetislav, vybrav třidcet mužuov statečněj- ších, s chvátaním se k Bavorům obrátil a na té cestě služebníkům svým všem, aby ho žádný knížetem nejmenoval, ani kto (aby on byl kníže) komu pravil, také žádného znamení poctivosti aby jemu před Němci nečinili, ale jako by on jeden z nich byl a jim rovný, tak 306
Strana 307
aby se k němu chovali, přikázal. Služebníci jako poslušní zachovali se tak, jak jim rozkázá- no, ale tomu se jeho chvátaní převelmi divili. Když pak jsú přijeli tu, kdež mysl knížete ustavičně byla, hned prvního noclehu kníže sám (jako vlk lačný obyčej má ovčín obcházeti, chtě některú ovci polapiti) obcházel klášter, hledaje do něho přístupu aneb zdali by mohl tu krásnú uhlédati pannu. Mysl jedna byla, aby mocí klášter vybil, ale nesměl proto, neb v malém počtu přijel. Druhá pak mysl jeho byla, aby tajně vejda do kláštera pannu polapil a s ní jakž bude moci pryč utekl. Vtom nazajtří štěstí svůj obličej k němu obrátilo, že byl den sváteční a abatyše pannám mladším rozkázala, aby nešpor zvonily, s nimiž jest také šla Jitka. Všel jest také toho času i kníže do kostela a tu hned poznal pannu Jitku po její kráse a po šarlatové kápi; na kterúž počal velmi mile zhlédati a okem, že ji miluje, návěští dávat. A ona také vidúci krásného mládence neméně naň vzhlédala a veselú ukazovala jemu svú tvář, tak jako by jej dávno znala. Kterýž přiblíživ se pannu pochytil a s ní z kostela ven běžal, kteráž tomu velmi maličko na odpor byla. A rychle vsed na svuoj kůň, pannu za sebú posadil a z toho kláštera pospíšil. To když ho- lomci a jiní klášterští služebníci uslyšali, kteříž toho času na klášteře byli, dolův sběhše řetěz velmi tlustý přes vrata přeložili a zamkli. Kníže jiné rady neznaje vytrhl svůj meč a jím ten řetěz přetlustý jako třísku přetal a rychle utíkaje na běh se s pannú oddal. Vidúce a sly- šíce to, co se děje, jeho služebníci, pospíchajíc na koně vsedali, aby za svým knížetem také běžali. Klášterští holomci již v zbroji byli a služebníkuov Břetislavových počali bíti, ale oni dopadše koní statečně se těm Němcům bránili a mnoho jich zranili a uhlédavše, že Němcův přibajvá, jedním skokem týmiž vraty, kdež byl řetěz přetat, ven pospíšili. Dřív než holomci k koňům dospěli, až Břetislavovi v hus- tých lesích byli. Vtom noc temná honícím pře- Břetislav vzal Jitku v klášteře 307
aby se k němu chovali, přikázal. Služebníci jako poslušní zachovali se tak, jak jim rozkázá- no, ale tomu se jeho chvátaní převelmi divili. Když pak jsú přijeli tu, kdež mysl knížete ustavičně byla, hned prvního noclehu kníže sám (jako vlk lačný obyčej má ovčín obcházeti, chtě některú ovci polapiti) obcházel klášter, hledaje do něho přístupu aneb zdali by mohl tu krásnú uhlédati pannu. Mysl jedna byla, aby mocí klášter vybil, ale nesměl proto, neb v malém počtu přijel. Druhá pak mysl jeho byla, aby tajně vejda do kláštera pannu polapil a s ní jakž bude moci pryč utekl. Vtom nazajtří štěstí svůj obličej k němu obrátilo, že byl den sváteční a abatyše pannám mladším rozkázala, aby nešpor zvonily, s nimiž jest také šla Jitka. Všel jest také toho času i kníže do kostela a tu hned poznal pannu Jitku po její kráse a po šarlatové kápi; na kterúž počal velmi mile zhlédati a okem, že ji miluje, návěští dávat. A ona také vidúci krásného mládence neméně naň vzhlédala a veselú ukazovala jemu svú tvář, tak jako by jej dávno znala. Kterýž přiblíživ se pannu pochytil a s ní z kostela ven běžal, kteráž tomu velmi maličko na odpor byla. A rychle vsed na svuoj kůň, pannu za sebú posadil a z toho kláštera pospíšil. To když ho- lomci a jiní klášterští služebníci uslyšali, kteříž toho času na klášteře byli, dolův sběhše řetěz velmi tlustý přes vrata přeložili a zamkli. Kníže jiné rady neznaje vytrhl svůj meč a jím ten řetěz přetlustý jako třísku přetal a rychle utíkaje na běh se s pannú oddal. Vidúce a sly- šíce to, co se děje, jeho služebníci, pospíchajíc na koně vsedali, aby za svým knížetem také běžali. Klášterští holomci již v zbroji byli a služebníkuov Břetislavových počali bíti, ale oni dopadše koní statečně se těm Němcům bránili a mnoho jich zranili a uhlédavše, že Němcův přibajvá, jedním skokem týmiž vraty, kdež byl řetěz přetat, ven pospíšili. Dřív než holomci k koňům dospěli, až Břetislavovi v hus- tých lesích byli. Vtom noc temná honícím pře- Břetislav vzal Jitku v klášteře 307
Strana 308
Poláci z Moravy vyhnáni kážku učinila. Kníže pak první i druhý nocleh měl v hustém lese, třetího pak dne na české meze přijel a z toho i s pannú byl velmi radosten. Holomci pak, vzavše článek přetatého řetězu, jej sú všem lidem ukazovali a divnú sílu takové- ho rytíře (ktož jest koli) vypravovali. Ten článek potom v témž klášteře za mnohá léta chován byl a ukazován, takže i potomní lidé takovému se skutku divili. Břetislav když přijel k otci svému, všecku tu příhodu, která se jemu stala, pořád vypravo- val. Oldřich jako milostivý otec, že syn jeho z takových nebezpečenství vyšel, velmi se radoval a biskupa žádal, aby jeho syna Břetisla- va s pannú Jitkú k svatému manželství po- tvrdil. Kterýž toho nemeškal učiniti. Poslal jest rychle Břetislav do Řezna posly své tajně, aby vyšpehovali tam, co o tom skutku neb účinku jeho lidé smajšlejí. Kteříž navrátivše se pověděli, že hrabě Otto Bílý velmi své dcery lituje a císaře žádá snažně, aby té, která se jemu stala, křivdy pomstil. Císař Jindřich, ač byl muž pokojný, ale ustavičnými prosbami Otty hraběte přemožen sa, slíbil to učiniti a pro tu milost, kterúž k Ottovi měl, i pro ten posměch, kterýž se stal jemu i dceři jeho, pří- sahou se zavázal, že chce otce i syna z Čech vypuditi a svou stolici prostřed české země postaviti a sám se na ní mocně posaditi. To uslyšav Oldřich kníže, velmi se ulekl, ale Břeti- slav mužské maje srdce nic se z toho nestracho- val, avšak aby příčiny ke zlému nedal, požehnav otce s manželkú svou Jitkú (jíž někteří Juditka a jiný Gutka říkali) do Moravy se obrátil, kte- rúžto málo předtím jemu otec jeho darem dal. Toho času a málo předtím Poláci sebravše se jednák vší Moravy jako někdy Prahy dobyli a města hrazená, kterých zdobajvali, osadili. Slyšíce pak o příjezdu Břetislavovu, silně se strojili jemu odpierati. Toho on jistú maje zprávu, shromáždiv z Čech mnoho lidu s po- volením otce svého, na ty Poláky se rozlítil a vnáhle jích na městech dobajval. Tu Polá- 308
Poláci z Moravy vyhnáni kážku učinila. Kníže pak první i druhý nocleh měl v hustém lese, třetího pak dne na české meze přijel a z toho i s pannú byl velmi radosten. Holomci pak, vzavše článek přetatého řetězu, jej sú všem lidem ukazovali a divnú sílu takové- ho rytíře (ktož jest koli) vypravovali. Ten článek potom v témž klášteře za mnohá léta chován byl a ukazován, takže i potomní lidé takovému se skutku divili. Břetislav když přijel k otci svému, všecku tu příhodu, která se jemu stala, pořád vypravo- val. Oldřich jako milostivý otec, že syn jeho z takových nebezpečenství vyšel, velmi se radoval a biskupa žádal, aby jeho syna Břetisla- va s pannú Jitkú k svatému manželství po- tvrdil. Kterýž toho nemeškal učiniti. Poslal jest rychle Břetislav do Řezna posly své tajně, aby vyšpehovali tam, co o tom skutku neb účinku jeho lidé smajšlejí. Kteříž navrátivše se pověděli, že hrabě Otto Bílý velmi své dcery lituje a císaře žádá snažně, aby té, která se jemu stala, křivdy pomstil. Císař Jindřich, ač byl muž pokojný, ale ustavičnými prosbami Otty hraběte přemožen sa, slíbil to učiniti a pro tu milost, kterúž k Ottovi měl, i pro ten posměch, kterýž se stal jemu i dceři jeho, pří- sahou se zavázal, že chce otce i syna z Čech vypuditi a svou stolici prostřed české země postaviti a sám se na ní mocně posaditi. To uslyšav Oldřich kníže, velmi se ulekl, ale Břeti- slav mužské maje srdce nic se z toho nestracho- val, avšak aby příčiny ke zlému nedal, požehnav otce s manželkú svou Jitkú (jíž někteří Juditka a jiný Gutka říkali) do Moravy se obrátil, kte- rúžto málo předtím jemu otec jeho darem dal. Toho času a málo předtím Poláci sebravše se jednák vší Moravy jako někdy Prahy dobyli a města hrazená, kterých zdobajvali, osadili. Slyšíce pak o příjezdu Břetislavovu, silně se strojili jemu odpierati. Toho on jistú maje zprávu, shromáždiv z Čech mnoho lidu s po- volením otce svého, na ty Poláky se rozlítil a vnáhle jích na městech dobajval. Tu Polá- 308
Strana 309
kuov (jakž Filipus Calimachus, též i Cricius píší) mnoho zbito a zjímáno jích mnoho tisíců, kteréž Břetislav kázal po stu vázati a do Uher je hnáti, tam aby byli k věčné robotě prodáváni. A tak je všecky z Moravy vyplenil. Léta tisícého dvadcátého sedmého V české zemi veliká hojnost byla obilé, takže se tomu mnozí divili, neb míra ustanovená, to jest strych neb korec žíta, platil půl třetího groše, húsce chleba, kteréž se šest mužuov mohlo najésti, byla za jeden peníz. A v uherské zemi byla taková drahota, že za jeden zlatý uherský chleba osoba jedna pojednou najésti se ne- mohla až do sytosti; mnoho lidu okolo Nitry a Šemnice hladem zemřelo. Roku toho také biskup pražský Yzo mnoho žákuov na kněžství posvětil a každého opatřil s povolením knížete svého poctivou živností. Lacino v Čechách Léta tisícého dvadcátého osmého Času jarního v Čechách veliké husté a tmavé mlhy jednak každého dne bývaly, postního pak času veliký z ních pocházel smrad. Z toho po slavnosti velikonoční nadmíru mnoho narodilo se housenek, kobylek a bílých motajluov. Hou- senky listí všecko na štěpí i na dříví lesním objedly, kobylky trávu na lukách i jednák kaž- dou bylinu zahubily a potom kobylky i housen- ky do domuov k lidem lezly a ohyzdně smrděly. Motajlové pak, kde na bláto připadli, tu zůstali, jako by sněhu na to místo napadlo, tak jích mnoho bylo. A když mřeli, též velmi smrděli, až všecko povětří tím smradem bylo nakaženo. Při času svatého Havla lidé velmi hustě a vná- hle mříti počali, též i hovada, neb se byla od trávy nakažené a smrduté také hovada na- kazila; potom od těch dobytkův zmrlých i psi mřeli. Housenky, kobylky a motejlové 309
kuov (jakž Filipus Calimachus, též i Cricius píší) mnoho zbito a zjímáno jích mnoho tisíců, kteréž Břetislav kázal po stu vázati a do Uher je hnáti, tam aby byli k věčné robotě prodáváni. A tak je všecky z Moravy vyplenil. Léta tisícého dvadcátého sedmého V české zemi veliká hojnost byla obilé, takže se tomu mnozí divili, neb míra ustanovená, to jest strych neb korec žíta, platil půl třetího groše, húsce chleba, kteréž se šest mužuov mohlo najésti, byla za jeden peníz. A v uherské zemi byla taková drahota, že za jeden zlatý uherský chleba osoba jedna pojednou najésti se ne- mohla až do sytosti; mnoho lidu okolo Nitry a Šemnice hladem zemřelo. Roku toho také biskup pražský Yzo mnoho žákuov na kněžství posvětil a každého opatřil s povolením knížete svého poctivou živností. Lacino v Čechách Léta tisícého dvadcátého osmého Času jarního v Čechách veliké husté a tmavé mlhy jednak každého dne bývaly, postního pak času veliký z ních pocházel smrad. Z toho po slavnosti velikonoční nadmíru mnoho narodilo se housenek, kobylek a bílých motajluov. Hou- senky listí všecko na štěpí i na dříví lesním objedly, kobylky trávu na lukách i jednák kaž- dou bylinu zahubily a potom kobylky i housen- ky do domuov k lidem lezly a ohyzdně smrděly. Motajlové pak, kde na bláto připadli, tu zůstali, jako by sněhu na to místo napadlo, tak jích mnoho bylo. A když mřeli, též velmi smrděli, až všecko povětří tím smradem bylo nakaženo. Při času svatého Havla lidé velmi hustě a vná- hle mříti počali, též i hovada, neb se byla od trávy nakažené a smrduté také hovada na- kazila; potom od těch dobytkův zmrlých i psi mřeli. Housenky, kobylky a motejlové 309
Strana 310
Léta tisícého dvadcátého devátého Povodeň Ovotci hojnost Mor v Čechách Obludy chodily Zima ukrutná byla, sněhu nadmíru mnoho napadlo, vod rozhojnění bylo veliké, takže mnoho mlýnův při větších řekách voda zachvá- tivši pryč nesla a zvláště okolo Prahy a Berouna. Času pak jarního velmi rozkvetli štěpové, ježto taková věc byla lidem s nemalým podivením, že po housenkách, jenž byly roku předešlého velmi štěpí objedly, tak mnoho se květu ukázalo; Pána Boha z toho chválili. Ovotce veliká hoj- nost byla času letního, kůš hrušek dosti veliký jako ve tři vědra na zahradách i na ryňku pražském dával se za dva peníze, jablek za jeden peníz. Při slavnosti svatého Vácslava lidé zhusta mříti počali na červenou nemoc a úplavici, okolo svatého Martina všudy v Čechách obecně na bolesti morní lidé mřeli. A trval ten mor až do středopostí. Při tom času morním mnoho lidí rozličných vídali obludností choditi po městech i po vsech, takže sú se jích někteří lidé děsívali až na smrt. Léta tisícého třidcátého měsíce února Yzo neb Hyza, biskup pražský pátý, umřel, kteréhož všickni kněží i žáci pla- kali jeden každý jako svého otce proto, neb byl velmi milosrdný, a cožkoli jiným činiti velel, to vždycky sám prvé činil. Chudí lidé také jeho velmi plakali a jeho smrt svým hříchům přičítali, neboť vždycky na každý den u svého dvoru na stravě čtyřidcet chudých měl a sám vždycky v šesti neb v sedmi dnech k ním při- hlídal, aby poctivě oděvem a pokrmem opatřeni byli a při svých nemocech aby netrpěli žádných těžkostí a nedostatkuov. A časem vejda mezi ně, činil jím požehnání a na stoly pokrmuov častokrát svou rukou podával, žaláře i šatlavy sám často navštěvoval a vězňuom veliké činil pohodlé. A byl muž starý a výborné postavy Biskup Yzo umřel 310
Léta tisícého dvadcátého devátého Povodeň Ovotci hojnost Mor v Čechách Obludy chodily Zima ukrutná byla, sněhu nadmíru mnoho napadlo, vod rozhojnění bylo veliké, takže mnoho mlýnův při větších řekách voda zachvá- tivši pryč nesla a zvláště okolo Prahy a Berouna. Času pak jarního velmi rozkvetli štěpové, ježto taková věc byla lidem s nemalým podivením, že po housenkách, jenž byly roku předešlého velmi štěpí objedly, tak mnoho se květu ukázalo; Pána Boha z toho chválili. Ovotce veliká hoj- nost byla času letního, kůš hrušek dosti veliký jako ve tři vědra na zahradách i na ryňku pražském dával se za dva peníze, jablek za jeden peníz. Při slavnosti svatého Vácslava lidé zhusta mříti počali na červenou nemoc a úplavici, okolo svatého Martina všudy v Čechách obecně na bolesti morní lidé mřeli. A trval ten mor až do středopostí. Při tom času morním mnoho lidí rozličných vídali obludností choditi po městech i po vsech, takže sú se jích někteří lidé děsívali až na smrt. Léta tisícého třidcátého měsíce února Yzo neb Hyza, biskup pražský pátý, umřel, kteréhož všickni kněží i žáci pla- kali jeden každý jako svého otce proto, neb byl velmi milosrdný, a cožkoli jiným činiti velel, to vždycky sám prvé činil. Chudí lidé také jeho velmi plakali a jeho smrt svým hříchům přičítali, neboť vždycky na každý den u svého dvoru na stravě čtyřidcet chudých měl a sám vždycky v šesti neb v sedmi dnech k ním při- hlídal, aby poctivě oděvem a pokrmem opatřeni byli a při svých nemocech aby netrpěli žádných těžkostí a nedostatkuov. A časem vejda mezi ně, činil jím požehnání a na stoly pokrmuov častokrát svou rukou podával, žaláře i šatlavy sám často navštěvoval a vězňuom veliké činil pohodlé. A byl muž starý a výborné postavy Biskup Yzo umřel 310
Strana 311
a hlavu měl bílú jako sníh, protož jemu někteří „bílý Hyza“ říkali. Potom hned toho roku času letního volen na biskupství pražské Severus, a ten byl šestý biskup kostela pražského, jemuž laikové neb lid obecný říkali Šebíř. Léta téhož po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista Uhří silnou mocí vskočivše do Moravy lidu mnoho zajali a vedli jej do své země. To když oznámeno bylo Břetislavovi knížeti, nemálo se rozhněval a sebrav mnoho lidu v Čechách i v Moravě, vtrhl také beze vší opovědi do uherského království a tu činil velikú škodu, takže až do Ostřehoma všecko vybral a spálil a lid do Moravy zajal a v věčnú je podrobil službu. Štěpán, král uherský, toho, co se děje, zprávu maje, hned posly do Moravy vypravil, žádaje Břetislava, aby v jeho králov- ství té a takové škody více nečinil. Kníže posluom odpověděl: „Povězte pánu svému, ať svým Uhruom rozkáže, aby oni mně a poddaným mým v Moravě škody nečinili; a to když se stane, také já se k králi a k poddaným jeho pokojně zachovám. Pakli ještě jedinou Uhří takovou svou vuoli budou chtíti v Moravě provozovati, pomyslím já o to s pomocí boží, že já toho pána vašeho i s vámi z té země vyže- nu.“ Poslové pověděli, že to chtí králi Štěpá- novi rádi oznámiti a jemu raditi, aby pokoj za- choval. Biskup Severus volen Uhří zlúpili Moravu Břetislav zlúpil uherskú zemi Léta tisícého třidcátého prvního Jeden z Vršovských, jménem Přeslav, žádostiv sa knížetství českého, původem Kochanovým a jiných Vršovcův umínil zabiti kníže Břetislava. A obrátiv se do Moravy, blízko Velehradu dlúhý čas se pokrýval, hledaje přístupu, aby svůj úmysl vykonal; mezi sedláky ve vsech i v lesích své stanoviště maje, času příhodného očekával. To když oznámeno bylo Břetislavovi, že by nějakých osob šest po lesích líhali a z lesův časem po jednom vycházejíce zase se schovávali, Vršovci chtěli Břetislava zabiti 311
a hlavu měl bílú jako sníh, protož jemu někteří „bílý Hyza“ říkali. Potom hned toho roku času letního volen na biskupství pražské Severus, a ten byl šestý biskup kostela pražského, jemuž laikové neb lid obecný říkali Šebíř. Léta téhož po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista Uhří silnou mocí vskočivše do Moravy lidu mnoho zajali a vedli jej do své země. To když oznámeno bylo Břetislavovi knížeti, nemálo se rozhněval a sebrav mnoho lidu v Čechách i v Moravě, vtrhl také beze vší opovědi do uherského království a tu činil velikú škodu, takže až do Ostřehoma všecko vybral a spálil a lid do Moravy zajal a v věčnú je podrobil službu. Štěpán, král uherský, toho, co se děje, zprávu maje, hned posly do Moravy vypravil, žádaje Břetislava, aby v jeho králov- ství té a takové škody více nečinil. Kníže posluom odpověděl: „Povězte pánu svému, ať svým Uhruom rozkáže, aby oni mně a poddaným mým v Moravě škody nečinili; a to když se stane, také já se k králi a k poddaným jeho pokojně zachovám. Pakli ještě jedinou Uhří takovou svou vuoli budou chtíti v Moravě provozovati, pomyslím já o to s pomocí boží, že já toho pána vašeho i s vámi z té země vyže- nu.“ Poslové pověděli, že to chtí králi Štěpá- novi rádi oznámiti a jemu raditi, aby pokoj za- choval. Biskup Severus volen Uhří zlúpili Moravu Břetislav zlúpil uherskú zemi Léta tisícého třidcátého prvního Jeden z Vršovských, jménem Přeslav, žádostiv sa knížetství českého, původem Kochanovým a jiných Vršovcův umínil zabiti kníže Břetislava. A obrátiv se do Moravy, blízko Velehradu dlúhý čas se pokrýval, hledaje přístupu, aby svůj úmysl vykonal; mezi sedláky ve vsech i v lesích své stanoviště maje, času příhodného očekával. To když oznámeno bylo Břetislavovi, že by nějakých osob šest po lesích líhali a z lesův časem po jednom vycházejíce zase se schovávali, Vršovci chtěli Břetislava zabiti 311
Strana 312
Zlata mnoho na Jílovým nalezeno i rozkázal kníže takové špehéře honiti a je zjímati. Ale Přeslav byl v své věci dosti opatrný; když jízdné i pěší zdaleka uzřel, utečením sobě poradil. Však proto jeden z služebníkuov jeho od honících polapen, kterýž všecko pořád (trápen sa cvečky za nehty) oznámil, že jest Přeslav Břetislava buď tajně neb zjevně umínil zamordovati. Břetislav toho hned oznámiti nemeškal Oldřichovi, knížeti českému, otci svému, žádaje, aby pilen byl toho, zdali by mohl jíti Přeslava, toho úkladníka. Ale však což činí velikomocní, nerádo tajné bývá; protož taková věc skrze Vršovce Přeslavovi byla oznámena. Kochan pak dal jemu radu, aby se k císaři obrátil a nějakou žalobu na těžkost Oldřicha i Břetislava učinil. I bylo se přihodilo toho času, že sú horníci na Jílovém vrchu kopajíce velikú hojnost zlata nalezli a přepalujíce je do knížecí podávali komory. I povědíno jest to Kunrádovi císaři do Přeslava Vršovského a nadto, že by mnoho centnýřuov zlata bylo v komoře a v pokladnici knížete českého a že by proto chovati je roz- kázal, když by uhlédal čas příhodný, aby sbera lid do německých jej zemí obrátil. Také že pozdvižen jsa tou hojností zlata, že o to myslí a s svými radami jedná, aby císaře z císařské ssadil stolice. Císař, dav v svém srdci místo řečem Přeslavovým, velmi se hněvem rozlítil. Ač byl pokoje milovník, však obával se toho, aby o císařství nepřišel, protož lid sbierati rozkázal a slib ten (že nebude proti knížeti českému) zrušiti umínil, ale proč by to učinil, slušné příčiny neměl. Hned toho času Přeslav obrátil se k Ottovi hraběti Bílému, radu jemu dávaje, aby k císaři jel za radu a pomoc aby jeho žádal, vždy té křivdy a hanby, která se jemu stala od Břetisla- va, syna Oldřichova, knížete českého, aby litoval, že jest jemu bezprávně a bezděčně i neslušným způsobem dcera jeho z kláštera vzata. Otta hrabě, maje ponuknutí od jednoho Čecha, znamenitého hraběte Vršovskýho, hned 312
Zlata mnoho na Jílovým nalezeno i rozkázal kníže takové špehéře honiti a je zjímati. Ale Přeslav byl v své věci dosti opatrný; když jízdné i pěší zdaleka uzřel, utečením sobě poradil. Však proto jeden z služebníkuov jeho od honících polapen, kterýž všecko pořád (trápen sa cvečky za nehty) oznámil, že jest Přeslav Břetislava buď tajně neb zjevně umínil zamordovati. Břetislav toho hned oznámiti nemeškal Oldřichovi, knížeti českému, otci svému, žádaje, aby pilen byl toho, zdali by mohl jíti Přeslava, toho úkladníka. Ale však což činí velikomocní, nerádo tajné bývá; protož taková věc skrze Vršovce Přeslavovi byla oznámena. Kochan pak dal jemu radu, aby se k císaři obrátil a nějakou žalobu na těžkost Oldřicha i Břetislava učinil. I bylo se přihodilo toho času, že sú horníci na Jílovém vrchu kopajíce velikú hojnost zlata nalezli a přepalujíce je do knížecí podávali komory. I povědíno jest to Kunrádovi císaři do Přeslava Vršovského a nadto, že by mnoho centnýřuov zlata bylo v komoře a v pokladnici knížete českého a že by proto chovati je roz- kázal, když by uhlédal čas příhodný, aby sbera lid do německých jej zemí obrátil. Také že pozdvižen jsa tou hojností zlata, že o to myslí a s svými radami jedná, aby císaře z císařské ssadil stolice. Císař, dav v svém srdci místo řečem Přeslavovým, velmi se hněvem rozlítil. Ač byl pokoje milovník, však obával se toho, aby o císařství nepřišel, protož lid sbierati rozkázal a slib ten (že nebude proti knížeti českému) zrušiti umínil, ale proč by to učinil, slušné příčiny neměl. Hned toho času Přeslav obrátil se k Ottovi hraběti Bílému, radu jemu dávaje, aby k císaři jel za radu a pomoc aby jeho žádal, vždy té křivdy a hanby, která se jemu stala od Břetisla- va, syna Oldřichova, knížete českého, aby litoval, že jest jemu bezprávně a bezděčně i neslušným způsobem dcera jeho z kláštera vzata. Otta hrabě, maje ponuknutí od jednoho Čecha, znamenitého hraběte Vršovskýho, hned 312
Strana 313
toho učiniti vedlé rady jeho nemeškal a císaře za pomstu žádaje velikými prosbami prosil. Léta tisícého třidcátého druhého Kunrád císař, pohnut jsa přílišnými žádostmi a prosbami Otty Bílého, hraběte svého, a na zprávu Přeslava Vršovce také i žádostí zlata jsa pozdvižen, vzav za příčinu, že chce dobyti Jitky, dcery hraběte svého, poslal posly své k knížeti Břetislavovi a k otci jeho Oldřichovi, rozkazuje jím, aby dceru Ottovi navrátili a jemu jako pánu svému a císaři dva centnéře zlata za vinu poslali. Pakli by toho nechtěli učiniti, že on chce Jitky mocí dobyti a českou zemi všecku popleniti ohněm a železem a svou císařskou stolici v Starém Boleslavi, jenž pro- střed české země jest, postaviti. Poselství vysly- šavše otec a syn, knížata česká, v radu jsú vešli. I mluvil jest Oldřich Břetislavovi, synu svému: „O milý synu, jak mi veliké nastává nebezpečen- ství pro tvé manželství neslušné, neb slyším, že císař shromáždil mnoho lidu od západu slunce, chtěje mne i tebe i všecken lid náš český zahladiti.“ Břetislav odpověděl: „Otče milý, není to neslušné manželství, poněvadž jsem té panně své panictví zachoval do toho času a dne, až jsem s ní vedlé řádu křesťanského knězem řádným řádně potvrzen. I vidí mi se, že sem ne neslušně, ale slušně a pořádně učinil, neb mně knížeti slušnějí bylo za manželku vzíti dceru hrabětovu než tobě, jenž jsi též kníže, sedlákovu. Nebojímť já se hruozy císařovy, poněvadž na tvú a mú i všeho lidu našeho zá- hubu do naší země lid vede bez příčiny, toliko praví, že na žádost hraběte. Ale jistě věz, otče milý, žeť mu není Jitka tak milá, neb ji za ženu míti nebude, aby měl pro ní s námi bojovati, ale žádostiv jest tvého zlata. Daj mi lid, jistě to poznáš, žeť já ty Němce jako sršeň mouchy z Čech vystraším a ty německé země mečem a ohněm poplením, a bude-li vuole boží, že 313
toho učiniti vedlé rady jeho nemeškal a císaře za pomstu žádaje velikými prosbami prosil. Léta tisícého třidcátého druhého Kunrád císař, pohnut jsa přílišnými žádostmi a prosbami Otty Bílého, hraběte svého, a na zprávu Přeslava Vršovce také i žádostí zlata jsa pozdvižen, vzav za příčinu, že chce dobyti Jitky, dcery hraběte svého, poslal posly své k knížeti Břetislavovi a k otci jeho Oldřichovi, rozkazuje jím, aby dceru Ottovi navrátili a jemu jako pánu svému a císaři dva centnéře zlata za vinu poslali. Pakli by toho nechtěli učiniti, že on chce Jitky mocí dobyti a českou zemi všecku popleniti ohněm a železem a svou císařskou stolici v Starém Boleslavi, jenž pro- střed české země jest, postaviti. Poselství vysly- šavše otec a syn, knížata česká, v radu jsú vešli. I mluvil jest Oldřich Břetislavovi, synu svému: „O milý synu, jak mi veliké nastává nebezpečen- ství pro tvé manželství neslušné, neb slyším, že císař shromáždil mnoho lidu od západu slunce, chtěje mne i tebe i všecken lid náš český zahladiti.“ Břetislav odpověděl: „Otče milý, není to neslušné manželství, poněvadž jsem té panně své panictví zachoval do toho času a dne, až jsem s ní vedlé řádu křesťanského knězem řádným řádně potvrzen. I vidí mi se, že sem ne neslušně, ale slušně a pořádně učinil, neb mně knížeti slušnějí bylo za manželku vzíti dceru hrabětovu než tobě, jenž jsi též kníže, sedlákovu. Nebojímť já se hruozy císařovy, poněvadž na tvú a mú i všeho lidu našeho zá- hubu do naší země lid vede bez příčiny, toliko praví, že na žádost hraběte. Ale jistě věz, otče milý, žeť mu není Jitka tak milá, neb ji za ženu míti nebude, aby měl pro ní s námi bojovati, ale žádostiv jest tvého zlata. Daj mi lid, jistě to poznáš, žeť já ty Němce jako sršeň mouchy z Čech vystraším a ty německé země mečem a ohněm poplením, a bude-li vuole boží, že 313
Strana 314
mi ten císař v mé přijde ruce, vlastním jej zahladím mečem. Toť rychle noviny přijdou, že císař s bezčísl- ným počtem Bavoruov, Sasicuov, Mišnaruov a jiných rozličných Němcuov se přes řeku u Be- rouna plaví. Druhého pak dne vojska císařská položila sú se na jednom vysokém vrchu, jenž slove Kozel, mezi Hostyní a Tetínem, a tu se okopali a osypali valy širokými a vysokými. To když se oznámilo od špehéřův Břetislavovi, s velikými húfy Čechů vypravil se proti císaři a lidu jeho až pod horu a ke vsi, kteráž Vraž slove, a řka: „Tuto se s nimi zavraždíme a málo dále všecky Němce porazíme, císaři ani Ottovi neodpustíme. Císař skrze špehéře znamenav, že síla veliká Čechuov proti němu se valí, nemálo se ulekl a příliš se divil, neb se domníval, že Čechové nikdíž ve zdech městských jeho nebudou smíti dočekati, a oni pak velmi mužně vyjeli proti němu, žádostiví jsúce se s ním potkati. Tu Bře- tislav nedaleko od vojska císařova se s svým vojskem přiblíživ položil, tak jako by mohl po třikrát z kuše dostřeliti. Obávaje se ovšem, aby od císaře nebyl přemožen, na své mysli mnoho rozvažoval a znaje, že štěstí boje a vítězství jest na omylu. V tom jeho přemyšlování rychle přijela Jitka, manželka jeho, a před ním se uprostřed vojska jeho postavila, žádajíci, aby bitvy svésti nepospíchal. A odtuď hned k císaři a k Ottovi, otci svému, posly své věrné (žádajíc od ních glajtu bezpečného přijeti i odjeti) poslala. Otta hrabě, uslyšav jméno dcery své, nemálo se zradoval, neb se také zavedení lidu a vojska císařova obával. A tak císař i Otta neby- li před Břetislavem a lidem jeho, jsúce v jeho zemi, bez velikého strachu; byli by se rádi s Břetislavem smluvili a ještě radějí zase navrá- tili, ale neuměli žádné cesty slušné k tomu vymysliti. Uslyšavše, že Jitka glejtu žádá, hned jsú to vděčně učinili a císař sám svými usty skrze též posly Jitce bezpečnost připověděl, kteráž když před císaře předstúpila, německými Císař Kunrád vtrhl do Čech 314
mi ten císař v mé přijde ruce, vlastním jej zahladím mečem. Toť rychle noviny přijdou, že císař s bezčísl- ným počtem Bavoruov, Sasicuov, Mišnaruov a jiných rozličných Němcuov se přes řeku u Be- rouna plaví. Druhého pak dne vojska císařská položila sú se na jednom vysokém vrchu, jenž slove Kozel, mezi Hostyní a Tetínem, a tu se okopali a osypali valy širokými a vysokými. To když se oznámilo od špehéřův Břetislavovi, s velikými húfy Čechů vypravil se proti císaři a lidu jeho až pod horu a ke vsi, kteráž Vraž slove, a řka: „Tuto se s nimi zavraždíme a málo dále všecky Němce porazíme, císaři ani Ottovi neodpustíme. Císař skrze špehéře znamenav, že síla veliká Čechuov proti němu se valí, nemálo se ulekl a příliš se divil, neb se domníval, že Čechové nikdíž ve zdech městských jeho nebudou smíti dočekati, a oni pak velmi mužně vyjeli proti němu, žádostiví jsúce se s ním potkati. Tu Bře- tislav nedaleko od vojska císařova se s svým vojskem přiblíživ položil, tak jako by mohl po třikrát z kuše dostřeliti. Obávaje se ovšem, aby od císaře nebyl přemožen, na své mysli mnoho rozvažoval a znaje, že štěstí boje a vítězství jest na omylu. V tom jeho přemyšlování rychle přijela Jitka, manželka jeho, a před ním se uprostřed vojska jeho postavila, žádajíci, aby bitvy svésti nepospíchal. A odtuď hned k císaři a k Ottovi, otci svému, posly své věrné (žádajíc od ních glajtu bezpečného přijeti i odjeti) poslala. Otta hrabě, uslyšav jméno dcery své, nemálo se zradoval, neb se také zavedení lidu a vojska císařova obával. A tak císař i Otta neby- li před Břetislavem a lidem jeho, jsúce v jeho zemi, bez velikého strachu; byli by se rádi s Břetislavem smluvili a ještě radějí zase navrá- tili, ale neuměli žádné cesty slušné k tomu vymysliti. Uslyšavše, že Jitka glejtu žádá, hned jsú to vděčně učinili a císař sám svými usty skrze též posly Jitce bezpečnost připověděl, kteráž když před císaře předstúpila, německými Císař Kunrád vtrhl do Čech 314
Strana 315
slovy tuto řeč k němu učinila: „Ó císařská velebnosti, odpust služebnici své před sebou slovo pověděti. Prosím, pověz, odkuď tobě ta smělost přišla, že jsi sebe samého vydal dnes na zahubení, lid svuoj přivedl jsi do země této; zdaliž jím v tvém císařství hrobuov se nedostá- valo? Za jiné nemám, než že jsi Pána Boha svého některým účiňkem proti sobě hněvivě vzbudil, takže jest tobě dnes a životu tvému i všemu lidu tomuto konec a cíl smrti položil. Ó nesmyslný člověk ten, kterýž tobě k tomu radil, aby ty svuoj život i lid tento nešťastný v toto uvedl nebezpečenství! Zdaliž nevidíš, kterak manžel muoj bezčislný počet lidu českého a moravského výborného jest proti tobě vypra- vil? Hle, hyn stojí, obnažené majíce meče, všickni tvé a tvého lidu žádostiví jsúce krve. Zdaliž toho neznáš, že tvoji špehéři tobě po- věděti nesmějí, že lid český mnohý již za tebou jest a cesty zasekali, aniž muožeš již, by chtěl, se zase s lidem tímto do svých zemí navrátiti.“ A ohlédši se na otce svého, řekla jemu: „Pro tvou prchlivost a zlou žádost císařská krev bude vylita na zemi dnes; nyní tebe, otče muoj, živého vidím, dnes tebe mrtvého plakati budu. A obrátivše se k císaři řekla: „Prosím tebe, ohlédni se na svou císařskú velebnost, zacho- vaj život; jestliže pak která vina jest při mém muži aneb při mně, vypust hněv z srdce tvého a já to způsobím, že manžel muoj a já (ač sme již jisti vítězstvím) před Tvou Milostí i před otcem mým se pokoříme.“ Císař k ní odpověděl: „Nebojímť já se moci lidu českého, ale to jistě znám, že císaři jest věc náležitá ty, jenž se před ním koří, přijímati k milosti. Chtěl bych to učiniti, manžela tvého i tebe přijíti na milost, ale velikú jsem přísahu učinil, že chci českou zemi sobě podmaniti a stolici mú císařskú uprostřed té země v Boleslavi postaviti, a pří- saha císařská měniti se nemuož.“ Jitka jemu odpověděla: „Zdaliž jest i manžel muoj tak veliké neučinil přísahy, že chce všecky země německé ohněm zahubiti? Však takové přísahy, Jitka výmluvná 315
slovy tuto řeč k němu učinila: „Ó císařská velebnosti, odpust služebnici své před sebou slovo pověděti. Prosím, pověz, odkuď tobě ta smělost přišla, že jsi sebe samého vydal dnes na zahubení, lid svuoj přivedl jsi do země této; zdaliž jím v tvém císařství hrobuov se nedostá- valo? Za jiné nemám, než že jsi Pána Boha svého některým účiňkem proti sobě hněvivě vzbudil, takže jest tobě dnes a životu tvému i všemu lidu tomuto konec a cíl smrti položil. Ó nesmyslný člověk ten, kterýž tobě k tomu radil, aby ty svuoj život i lid tento nešťastný v toto uvedl nebezpečenství! Zdaliž nevidíš, kterak manžel muoj bezčislný počet lidu českého a moravského výborného jest proti tobě vypra- vil? Hle, hyn stojí, obnažené majíce meče, všickni tvé a tvého lidu žádostiví jsúce krve. Zdaliž toho neznáš, že tvoji špehéři tobě po- věděti nesmějí, že lid český mnohý již za tebou jest a cesty zasekali, aniž muožeš již, by chtěl, se zase s lidem tímto do svých zemí navrátiti.“ A ohlédši se na otce svého, řekla jemu: „Pro tvou prchlivost a zlou žádost císařská krev bude vylita na zemi dnes; nyní tebe, otče muoj, živého vidím, dnes tebe mrtvého plakati budu. A obrátivše se k císaři řekla: „Prosím tebe, ohlédni se na svou císařskú velebnost, zacho- vaj život; jestliže pak která vina jest při mém muži aneb při mně, vypust hněv z srdce tvého a já to způsobím, že manžel muoj a já (ač sme již jisti vítězstvím) před Tvou Milostí i před otcem mým se pokoříme.“ Císař k ní odpověděl: „Nebojímť já se moci lidu českého, ale to jistě znám, že císaři jest věc náležitá ty, jenž se před ním koří, přijímati k milosti. Chtěl bych to učiniti, manžela tvého i tebe přijíti na milost, ale velikú jsem přísahu učinil, že chci českou zemi sobě podmaniti a stolici mú císařskú uprostřed té země v Boleslavi postaviti, a pří- saha císařská měniti se nemuož.“ Jitka jemu odpověděla: „Zdaliž jest i manžel muoj tak veliké neučinil přísahy, že chce všecky země německé ohněm zahubiti? Však takové přísahy, Jitka výmluvná 315
Strana 316
Boleslav Starý prostřed české zemi jenž se ke zlému vztahují, držány býti nemají. Já při manželu mém té pohledám cesty a za to mám, že jeho ukrotím prchlivost a to že způsobím, že budeš dobrovolně puštěn až do Boleslavi, jenž prostřed české země jest, a tu tvou stolici mocně postavíš a na ní se slavně posadíš a tudy své dosti učiníš přísaze. Z strany druhé také manžel můj některé vsi v tvé zemi " ohněm pohubí a tak svú vyplní přísahu.“ Císaři i Ottovi hraběti ta řeč příjemná i vděčná byla, slíbil jí, že to chce učiniti, tak však, jestliže se chce manžel její před ním pokořiti skutečně, učině jemu poklonu jako císaři, pánu svému. Jitka pověděla, že to chce manželu svému oznámiti, a bude-li to jemu příjemné i učiniti slušné, že bez meškání se k císaři navrátí a vůli Břetislavovu oznámí. Kteráž když se navrátila k manželu svému, jemu pořád všecko vypravovala, netoliko pří- měří, ale smlúvu dokonalú mezi ním a císařem že jest způsobila. On též jako i císař, obávaje se neštastného pádu, to vděčně přijal a povolav svých rad, s nimi o tu pokoru rozmlúval. Starší Čechové uradivše se dali odpověď knížeti svému řkúce: „Lépe jest se pokořiti než krev křesťanskú vylévati, nadto pak že nevíme, komu jest Pán Bůh přisoudil vítězství dnes. To když podáno bylo na některé hajtmany, nikoli k tomu nechtěli svoliti, aby kníže a pán jích, maje císaře v své moci, měl se před ním kořiti, že se chtí radějí hned s těmi Němci potka- ti a že jsou se tím velmi dobře v svých srdcích ujistili, že vítězství míti budou. Když o to v vojště českém počal veliký rozbroj a hluk jíti, císař slyše hlučení lidu českého velmi strašliv byl, sedě v svém stanu. Hajtmané, setníci a desátníci lid upokojivše, starším to (aby, jakž se líbí knížeti, učinili) poručili. Smlouva aby učiněna byla, proti tomu že nejsou, ale kníže jích aby se měl (poněvadž jest císař na jeho záhubu do jeho země přijel) před ním kořiti, k tomu svoliti že nechtí nikoli. Jitka opět se k císaři navrátila, oznamujíci, že manžel její 316
Boleslav Starý prostřed české zemi jenž se ke zlému vztahují, držány býti nemají. Já při manželu mém té pohledám cesty a za to mám, že jeho ukrotím prchlivost a to že způsobím, že budeš dobrovolně puštěn až do Boleslavi, jenž prostřed české země jest, a tu tvou stolici mocně postavíš a na ní se slavně posadíš a tudy své dosti učiníš přísaze. Z strany druhé také manžel můj některé vsi v tvé zemi " ohněm pohubí a tak svú vyplní přísahu.“ Císaři i Ottovi hraběti ta řeč příjemná i vděčná byla, slíbil jí, že to chce učiniti, tak však, jestliže se chce manžel její před ním pokořiti skutečně, učině jemu poklonu jako císaři, pánu svému. Jitka pověděla, že to chce manželu svému oznámiti, a bude-li to jemu příjemné i učiniti slušné, že bez meškání se k císaři navrátí a vůli Břetislavovu oznámí. Kteráž když se navrátila k manželu svému, jemu pořád všecko vypravovala, netoliko pří- měří, ale smlúvu dokonalú mezi ním a císařem že jest způsobila. On též jako i císař, obávaje se neštastného pádu, to vděčně přijal a povolav svých rad, s nimi o tu pokoru rozmlúval. Starší Čechové uradivše se dali odpověď knížeti svému řkúce: „Lépe jest se pokořiti než krev křesťanskú vylévati, nadto pak že nevíme, komu jest Pán Bůh přisoudil vítězství dnes. To když podáno bylo na některé hajtmany, nikoli k tomu nechtěli svoliti, aby kníže a pán jích, maje císaře v své moci, měl se před ním kořiti, že se chtí radějí hned s těmi Němci potka- ti a že jsou se tím velmi dobře v svých srdcích ujistili, že vítězství míti budou. Když o to v vojště českém počal veliký rozbroj a hluk jíti, císař slyše hlučení lidu českého velmi strašliv byl, sedě v svém stanu. Hajtmané, setníci a desátníci lid upokojivše, starším to (aby, jakž se líbí knížeti, učinili) poručili. Smlouva aby učiněna byla, proti tomu že nejsou, ale kníže jích aby se měl (poněvadž jest císař na jeho záhubu do jeho země přijel) před ním kořiti, k tomu svoliti že nechtí nikoli. Jitka opět se k císaři navrátila, oznamujíci, že manžel její 316
Strana 317
dal vuoli ke všemu tomu, což jest ona prvé mluvila, než pokořiti se nechce proto, jako by se měl vinného neb přemoženého lidu svému ukázati. Rady císařské to slyšíce v to se vložili takto, aby vuole císařská i knížete českého, kteráž jest skrze Jitku učiněna, aby v své celosti zůstala, před lidem českým i německým aby dnes světle byla vyhlášena, pokoj i dokonalé přátelství, a nazajtří Břetislav přijda v malém počtu poklonu před císařem učinil, tak jakž náleží. Jitka k tomu pro upokojení lidu českého svolila, svolil také i kníže Břetislav. V tu hodinu vojska česká a německá, kteráž se potýkati měla, vespolek přátelsky se pozdravovala, špíže hojná od Čechuov Němcuom podávána byla do jích vojska, neb již Čechové od Něm- cuov toliko ob jeden neveliký příkop ležali. Nazajtří pak Břetislav, jenž byl muž ve- likého vzrostu a výborné postavy, všel slavně do císařského stanu a uhlédal císaře se- dícího na vysokém místě, jemu z prken při- praveném, více než člověka zvajši, a drahými koberci přistříno bylo, i ta stolice, na kteréž seděl císař. Uveden jest Břetislav od komorní- kuov císařských po stupních osmi až před císaře a tu jemu rozkázali, aby se svému pánu pokořil a poklekl na holá kolena. Kterýž pro upokojení obecného dobrého tak učinil. Vtom hned lstiví Němci potrhli stanem, kterýž byl na to a k tomu připraven, že všecken spadl doluov, takže jest císař sedící a Břetislav před ním klečící byl obnažen a ode všeho lidu českého i německého vidín, že se před císařem koří. To vida všecken lid český tu přítomný, takovú se prchlivostí zapálil, takže sú se hned s Němci potýkati chtěli a křičali vysokými hlasy: „Na Němce, na Něm- ce!“ Tu opět císař nebyl bez strachu i všecken lid jeho. Břetislav nechav poklony mezi své do českého vojska běžel a tu starším rozkázav lid krotiti, sám také napomínal i prosil, aby se lid krotil; a tak s velikou těžkostí Čechové se upokojili. Břetislav rozkázal hned toho dne lid ne- Němci knížeti českému posměch učinili 317
dal vuoli ke všemu tomu, což jest ona prvé mluvila, než pokořiti se nechce proto, jako by se měl vinného neb přemoženého lidu svému ukázati. Rady císařské to slyšíce v to se vložili takto, aby vuole císařská i knížete českého, kteráž jest skrze Jitku učiněna, aby v své celosti zůstala, před lidem českým i německým aby dnes světle byla vyhlášena, pokoj i dokonalé přátelství, a nazajtří Břetislav přijda v malém počtu poklonu před císařem učinil, tak jakž náleží. Jitka k tomu pro upokojení lidu českého svolila, svolil také i kníže Břetislav. V tu hodinu vojska česká a německá, kteráž se potýkati měla, vespolek přátelsky se pozdravovala, špíže hojná od Čechuov Němcuom podávána byla do jích vojska, neb již Čechové od Něm- cuov toliko ob jeden neveliký příkop ležali. Nazajtří pak Břetislav, jenž byl muž ve- likého vzrostu a výborné postavy, všel slavně do císařského stanu a uhlédal císaře se- dícího na vysokém místě, jemu z prken při- praveném, více než člověka zvajši, a drahými koberci přistříno bylo, i ta stolice, na kteréž seděl císař. Uveden jest Břetislav od komorní- kuov císařských po stupních osmi až před císaře a tu jemu rozkázali, aby se svému pánu pokořil a poklekl na holá kolena. Kterýž pro upokojení obecného dobrého tak učinil. Vtom hned lstiví Němci potrhli stanem, kterýž byl na to a k tomu připraven, že všecken spadl doluov, takže jest císař sedící a Břetislav před ním klečící byl obnažen a ode všeho lidu českého i německého vidín, že se před císařem koří. To vida všecken lid český tu přítomný, takovú se prchlivostí zapálil, takže sú se hned s Němci potýkati chtěli a křičali vysokými hlasy: „Na Němce, na Něm- ce!“ Tu opět císař nebyl bez strachu i všecken lid jeho. Břetislav nechav poklony mezi své do českého vojska běžel a tu starším rozkázav lid krotiti, sám také napomínal i prosil, aby se lid krotil; a tak s velikou těžkostí Čechové se upokojili. Břetislav rozkázal hned toho dne lid ne- Němci knížeti českému posměch učinili 317
Strana 318
pokojný rozpustiti a všickni aby se do svých příbytkuov navrátili. A pojav s sebou císaře, do Prahy a na Vyšehrad jej slavně uvedl a ctil poctivě, tak jakž knížeti císaře ctíti náležalo. Nazajtří pak přijeli jsú spolu do Starého Bole- slavi a tu císař posadil se na kamenné stolici, jemu k tomu připravené, a Břetislav se před ním nízko uklonil. Tu císař Břetislava k milosti přijal a mnohými milostmi i novým štítem jej obdařil, kuchynné služby a kotla jej zbavil, tak aby on v bílém štítu černú orlici jako pla- menem prorážející na věčnou pamět jako před- kové jeho nosil. Poslal jest Břetislav hned své rytíře, aby jeho slib vyplnili a v Němcích ně- které vsi dvě neb tři ohněm spálili. A tak se císař Kunrád a Otta hrabě přátelsky s Břetisla- vem a Jitkou rozžehnavše, se pokojně domuov navrátili. A Přeslav Vršovský, když se vedlé rady a vuole jeho nestalo, do Polsky se obrátil. Léta tisícého třidcátého třetího Prokop z Chotouně Kněz jeden světský, rodem ze vsi Chotouně, jménem Prokop, přijal na se zákon a oděv svatého Benedikta a oblíbiv sobě místo jedno v skále nad řekou Sázavú, odtuď tisíc dáblův, jenž tu přebývali, vypudil, a shromáždiv ně- které nábožnější kněží, týmž oděvem je odíl a pod řeholou jím býti ustanovil a spolu s nimi tu klášter ve jméno blahoslavené Panny Marie, svaté královny, a svatého Jana Křtitele založil a velmi trpký a nábožný život vedl, takže se tomu bratří tu s ním obývajíce divili a jeho svatým modlitbám se poroučeli. Léta tisícého třidcátého čtvrtého Podivnovy kosti nalezeny Biskup pražský Severus (aneb, jakž jej někteří jmenovali, Šebíř), velikú milost maje k tělu svatého knížete Vácslava, dal tu kaplu, v kteréž byl hrob téhož knížete, rozšířiti a krásně vysta- 318
pokojný rozpustiti a všickni aby se do svých příbytkuov navrátili. A pojav s sebou císaře, do Prahy a na Vyšehrad jej slavně uvedl a ctil poctivě, tak jakž knížeti císaře ctíti náležalo. Nazajtří pak přijeli jsú spolu do Starého Bole- slavi a tu císař posadil se na kamenné stolici, jemu k tomu připravené, a Břetislav se před ním nízko uklonil. Tu císař Břetislava k milosti přijal a mnohými milostmi i novým štítem jej obdařil, kuchynné služby a kotla jej zbavil, tak aby on v bílém štítu černú orlici jako pla- menem prorážející na věčnou pamět jako před- kové jeho nosil. Poslal jest Břetislav hned své rytíře, aby jeho slib vyplnili a v Němcích ně- které vsi dvě neb tři ohněm spálili. A tak se císař Kunrád a Otta hrabě přátelsky s Břetisla- vem a Jitkou rozžehnavše, se pokojně domuov navrátili. A Přeslav Vršovský, když se vedlé rady a vuole jeho nestalo, do Polsky se obrátil. Léta tisícého třidcátého třetího Prokop z Chotouně Kněz jeden světský, rodem ze vsi Chotouně, jménem Prokop, přijal na se zákon a oděv svatého Benedikta a oblíbiv sobě místo jedno v skále nad řekou Sázavú, odtuď tisíc dáblův, jenž tu přebývali, vypudil, a shromáždiv ně- které nábožnější kněží, týmž oděvem je odíl a pod řeholou jím býti ustanovil a spolu s nimi tu klášter ve jméno blahoslavené Panny Marie, svaté královny, a svatého Jana Křtitele založil a velmi trpký a nábožný život vedl, takže se tomu bratří tu s ním obývajíce divili a jeho svatým modlitbám se poroučeli. Léta tisícého třidcátého čtvrtého Podivnovy kosti nalezeny Biskup pražský Severus (aneb, jakž jej někteří jmenovali, Šebíř), velikú milost maje k tělu svatého knížete Vácslava, dal tu kaplu, v kteréž byl hrob téhož knížete, rozšířiti a krásně vysta- 318
Strana 319
věti. Tu jsú nalezeny nedaleko od toho hrobu kosti Podivnovy, jenž byl služebník věrný sva- tého Vácslava. Ty kázal vzíti a do jedné truhly v zákřiště položiti, pravě, že chce dáti tomu služebníku zvláštní hrob udělati. Téhož léta při slavnosti svatých Petra a Pavla apoštoluov duha velmi veliká a jasná ukázala se nad Vyšehradem a trvala tři dni pořád bez proměny. To lidé vidúce všickni divili a mod- lili se Pánu Bohu, žádajíce, aby takový zázrak ráčil v dobré obrátiti. A hned okolo svatého Bartoloměje velicí dešťové pršali a z toho veliké rozhojnění vod trvalo až do svatého Vácslava. Roku toho také Měčislav, jinák Měsko, král polský druhý, umřel, na jehožto místo volen syn jeho jménem Kazimír, krásný mládenec, let maje věku svého dvadcet. Ten byl velmi nábožný a k milosrdným skutkuom náchylný, ale válek nedbanlivý, za jehožto času Čechové v Polště velikú činili škodu. Duha nad Vyšehradem Král polský Měsko umřel Léta tisícého třidcátého pátého Břetislav kníže dne jednoho povolav k sobě milostníka svého biskupa Šebíře, oznamoval jemu svú velikú a hroznú příhodu, která se jemu té předešlé noci přihodila tak, že jest k němu přišel anděl boží, jemu vuoli božskú oznamuje i přikazuje, aby hned bez meškání rozkázal kostel Panny Marie a svatého Jana Křtitele na Sázavě svým nákladem dostavěti. Biskup vyslyšav to všecko obšírně od Břetislava, jemu řekl: „Milý synu, vzdaj chválu Pánu Bohu a učiň tak. Jisté jest znamení, žeť Pán Buoh chce za ten časný náklad příbytek věčný dáti.“ A on kníže, vedlé rozkazu anděla božího a rady biskupovy svolav dělníky jednák ze vší české země, kázal tu slavný a velmi nákladný klášter postaviti a dal k němu mnoho vsí a městeček a listy svými to dostatečně upevnil a biskupovi Severovi toho potvrditi rozkázal a bratra Prokopa chotounského tu hned on biskup opa- Klášter u svatého Prokopa vystaven 319
věti. Tu jsú nalezeny nedaleko od toho hrobu kosti Podivnovy, jenž byl služebník věrný sva- tého Vácslava. Ty kázal vzíti a do jedné truhly v zákřiště položiti, pravě, že chce dáti tomu služebníku zvláštní hrob udělati. Téhož léta při slavnosti svatých Petra a Pavla apoštoluov duha velmi veliká a jasná ukázala se nad Vyšehradem a trvala tři dni pořád bez proměny. To lidé vidúce všickni divili a mod- lili se Pánu Bohu, žádajíce, aby takový zázrak ráčil v dobré obrátiti. A hned okolo svatého Bartoloměje velicí dešťové pršali a z toho veliké rozhojnění vod trvalo až do svatého Vácslava. Roku toho také Měčislav, jinák Měsko, král polský druhý, umřel, na jehožto místo volen syn jeho jménem Kazimír, krásný mládenec, let maje věku svého dvadcet. Ten byl velmi nábožný a k milosrdným skutkuom náchylný, ale válek nedbanlivý, za jehožto času Čechové v Polště velikú činili škodu. Duha nad Vyšehradem Král polský Měsko umřel Léta tisícého třidcátého pátého Břetislav kníže dne jednoho povolav k sobě milostníka svého biskupa Šebíře, oznamoval jemu svú velikú a hroznú příhodu, která se jemu té předešlé noci přihodila tak, že jest k němu přišel anděl boží, jemu vuoli božskú oznamuje i přikazuje, aby hned bez meškání rozkázal kostel Panny Marie a svatého Jana Křtitele na Sázavě svým nákladem dostavěti. Biskup vyslyšav to všecko obšírně od Břetislava, jemu řekl: „Milý synu, vzdaj chválu Pánu Bohu a učiň tak. Jisté jest znamení, žeť Pán Buoh chce za ten časný náklad příbytek věčný dáti.“ A on kníže, vedlé rozkazu anděla božího a rady biskupovy svolav dělníky jednák ze vší české země, kázal tu slavný a velmi nákladný klášter postaviti a dal k němu mnoho vsí a městeček a listy svými to dostatečně upevnil a biskupovi Severovi toho potvrditi rozkázal a bratra Prokopa chotounského tu hned on biskup opa- Klášter u svatého Prokopa vystaven 319
Strana 320
Klatba na držitele zboží klášterského tem učinil, bratří a ten klášter k spravování jemu poručil. Břetislav stoje tu v kostele Panny Marie řekl: „Otče poctivý Prokope a bratře řádu svatého Benedikta, vám dávám i vašim budúcím všecky tyto listy mými pečetmi utvrzené a teď je na oltář kladu blahoslavené Panny Marie, abyšte je odtuď v své ruce přijali a všecka zboží v nich napsaná a ode mne vám daná abyšte držali, jich užívali vy i vaši budúcí až na věky. Jestliže by pak kto této mé vám učiněné milosti na odpor býti chtěl a vám toto zboží buď na díle aneb všecko odjíti a sobě osobiti chtěl aneb osobil a je držal, takový aby upadl v hněv boží a Pán Buoh aby jej slepotú a chudobú trestal, tak aby nedostatek na zdraví on i rod jeho, též i na statku on i rod jeho aby trpěl dotuď, dokudž by neuznal Pána Boha svého a jemu jeho zboží ode mne nadaného zase nedal a nenavrátil." Biskup Severus tu přítomen sa plakal. A když kníže řeč svú dokonal, biskup řekl: „Amen, staň se tak." Léta tisícého třidcátého šestého Hrabě Otta umřel Země třesení veliké v české zemi bylo měsíce listopadu, takže sú se lidé skonání světa býti domnívali; a trvalo tři dni a tři noci. Severus biskup lidem půst uložil a sám se na zemi pro- střev Pánu Bohu se modlil, nejedl ani pil, až Pán Buoh svůj hněv ukrotiti ráčil. Tím země třesením padla věže velmi vysoká, kterúž byl někdy Neklan kníže dal postaviti nad branú vyšehradskú a ta až do toho času slula Neklanka. Roku toho také Otta, hrabě bavorský, otec kněžny Jitky, umřel a v Gumpochu pochován. Jitka o tom uslyšavši mnoho kněží a žákův do kostela svatého Víta na hrad pražský kázala zavolati, a tu aby se za otce jejího, hrabi Ottu Bílého, Pánu Bohu modlili, jich prosila a sama také, položivši se před oltářem svatého Víta, Země třesení 320
Klatba na držitele zboží klášterského tem učinil, bratří a ten klášter k spravování jemu poručil. Břetislav stoje tu v kostele Panny Marie řekl: „Otče poctivý Prokope a bratře řádu svatého Benedikta, vám dávám i vašim budúcím všecky tyto listy mými pečetmi utvrzené a teď je na oltář kladu blahoslavené Panny Marie, abyšte je odtuď v své ruce přijali a všecka zboží v nich napsaná a ode mne vám daná abyšte držali, jich užívali vy i vaši budúcí až na věky. Jestliže by pak kto této mé vám učiněné milosti na odpor býti chtěl a vám toto zboží buď na díle aneb všecko odjíti a sobě osobiti chtěl aneb osobil a je držal, takový aby upadl v hněv boží a Pán Buoh aby jej slepotú a chudobú trestal, tak aby nedostatek na zdraví on i rod jeho, též i na statku on i rod jeho aby trpěl dotuď, dokudž by neuznal Pána Boha svého a jemu jeho zboží ode mne nadaného zase nedal a nenavrátil." Biskup Severus tu přítomen sa plakal. A když kníže řeč svú dokonal, biskup řekl: „Amen, staň se tak." Léta tisícého třidcátého šestého Hrabě Otta umřel Země třesení veliké v české zemi bylo měsíce listopadu, takže sú se lidé skonání světa býti domnívali; a trvalo tři dni a tři noci. Severus biskup lidem půst uložil a sám se na zemi pro- střev Pánu Bohu se modlil, nejedl ani pil, až Pán Buoh svůj hněv ukrotiti ráčil. Tím země třesením padla věže velmi vysoká, kterúž byl někdy Neklan kníže dal postaviti nad branú vyšehradskú a ta až do toho času slula Neklanka. Roku toho také Otta, hrabě bavorský, otec kněžny Jitky, umřel a v Gumpochu pochován. Jitka o tom uslyšavši mnoho kněží a žákův do kostela svatého Víta na hrad pražský kázala zavolati, a tu aby se za otce jejího, hrabi Ottu Bílého, Pánu Bohu modlili, jich prosila a sama také, položivši se před oltářem svatého Víta, Země třesení 320
Strana 321
více než tři hodiny ležala, slzavé modlitby zaň před Pánem Bohem vylévajíc, co jest proti němu kvůli Břetislavovi učinila, toho želela. Léta tisícého třidcátého sedmého Boleslav, kníže český slepý, otec Oldřichuov a Jaromírův a děd Břetislavuov, kteréhož někdy král polský Boleslav Chrabrý návodem Vršov- ských dal oslepiti, v té slepotě živ sa let třidcet a čtyři, umřel. Boleslav slepý umřel A A Téhož léta měsíce listopadu druhý kníže český Oldřich, bratr Jaromírův a otec Břeti- slavův, kterýž byl dal puovodem Vršovských bratra svého Jaromíra oslepiti, umřel. Jaromír pak slepý, o němž napřed mnoho psáno stojí, byl na ten čas na Lysé u vězení. Jakž uslyšal, že Oldřich, bratr jeho, umřel, hned se kázal do Prahy na voze vézti a tu nalezl Oldřicha, bratra svého, již do kláštera svatého Jiří na hradě praž- ském přineseného a ležícího na marách. A po- makav rukú jeho obličej, vzkřikl a řka: „Ach muoj milý bratře, ach přeukrutná smrti, ach již ležíš na marách, ty mne ani já tebe viděti nemohu. Dnes třetí den byl si kníže znamenitý a již teď ležíš jako špalek nepohnutedlný, zítra Oldřich kníže umřel Naříkaní Jaromíra slepého 321
více než tři hodiny ležala, slzavé modlitby zaň před Pánem Bohem vylévajíc, co jest proti němu kvůli Břetislavovi učinila, toho želela. Léta tisícého třidcátého sedmého Boleslav, kníže český slepý, otec Oldřichuov a Jaromírův a děd Břetislavuov, kteréhož někdy král polský Boleslav Chrabrý návodem Vršov- ských dal oslepiti, v té slepotě živ sa let třidcet a čtyři, umřel. Boleslav slepý umřel A A Téhož léta měsíce listopadu druhý kníže český Oldřich, bratr Jaromírův a otec Břeti- slavův, kterýž byl dal puovodem Vršovských bratra svého Jaromíra oslepiti, umřel. Jaromír pak slepý, o němž napřed mnoho psáno stojí, byl na ten čas na Lysé u vězení. Jakž uslyšal, že Oldřich, bratr jeho, umřel, hned se kázal do Prahy na voze vézti a tu nalezl Oldřicha, bratra svého, již do kláštera svatého Jiří na hradě praž- ském přineseného a ležícího na marách. A po- makav rukú jeho obličej, vzkřikl a řka: „Ach muoj milý bratře, ach přeukrutná smrti, ach již ležíš na marách, ty mne ani já tebe viděti nemohu. Dnes třetí den byl si kníže znamenitý a již teď ležíš jako špalek nepohnutedlný, zítra Oldřich kníže umřel Naříkaní Jaromíra slepého 321
Strana 322
Břetislav knížetem učiněn pokrm červův budeš, pozajtří v prach se obrá- tíš, potom toliko marná pověst v ustech lid- ských o tobě zuostane. Světla si mne zbavil, nemiloval si bratra, jakž náležalo bratru; ne- učinil by nyní, by i živ byl, co si učinil prvé, znám to jistě, by mohl, že by mi rád navrátil oči, neb již zjevně vidíš, dobře-lis čili zle učinil. Všecko to já tobě z celého odpouštím srdce, aby svú milostivostí Pán Buoh všemohúcí tvé tobě odpustil hříchy a duše tvá aby u věčném odpo- čívala pokoji, žádám. Když pak ten pohřeb vykonal se pořádně, Břetislav ujav strajce svého Jaromíra za ruku, vedl jej a posadil na knížetské stolici. A vtom, jakž vždycky obyčej jest, že při volení knížete z hořejších oken palácových sypí peníze lidem až do desíti tisícuov aneb více proto, aby se lidé na kníže sedícího na stolici netlačili a překážky nečinili, ale radějí peníze chvátali, též rozká- zal sypati. Jaromír sedě na stolici a drže levú rukú Břetislava, syna bratra svého, pravú rukú naň ukázal a řka k lidu: „Hle, toť váš kníže. e I zkřikli tu všickni: „Břetislav, kníže náš! a začali píseň svatého Vojtěcha „Hospodine, pomiluj ný“ a zpívali až do konce řkúce: „Krleš, krleš, krleš.“ A když dokonali, řekl Jaromír: „Přistupte sem blíže!“ A kteréž znal býti věr- nější, múdřejší a mocnější, zejména jich zavolal. A jakž učil, že jsú tu přistúpili, řekl: „Poněvadž " 10 Z 322
Břetislav knížetem učiněn pokrm červův budeš, pozajtří v prach se obrá- tíš, potom toliko marná pověst v ustech lid- ských o tobě zuostane. Světla si mne zbavil, nemiloval si bratra, jakž náležalo bratru; ne- učinil by nyní, by i živ byl, co si učinil prvé, znám to jistě, by mohl, že by mi rád navrátil oči, neb již zjevně vidíš, dobře-lis čili zle učinil. Všecko to já tobě z celého odpouštím srdce, aby svú milostivostí Pán Buoh všemohúcí tvé tobě odpustil hříchy a duše tvá aby u věčném odpo- čívala pokoji, žádám. Když pak ten pohřeb vykonal se pořádně, Břetislav ujav strajce svého Jaromíra za ruku, vedl jej a posadil na knížetské stolici. A vtom, jakž vždycky obyčej jest, že při volení knížete z hořejších oken palácových sypí peníze lidem až do desíti tisícuov aneb více proto, aby se lidé na kníže sedícího na stolici netlačili a překážky nečinili, ale radějí peníze chvátali, též rozká- zal sypati. Jaromír sedě na stolici a drže levú rukú Břetislava, syna bratra svého, pravú rukú naň ukázal a řka k lidu: „Hle, toť váš kníže. e I zkřikli tu všickni: „Břetislav, kníže náš! a začali píseň svatého Vojtěcha „Hospodine, pomiluj ný“ a zpívali až do konce řkúce: „Krleš, krleš, krleš.“ A když dokonali, řekl Jaromír: „Přistupte sem blíže!“ A kteréž znal býti věr- nější, múdřejší a mocnější, zejména jich zavolal. A jakž učil, že jsú tu přistúpili, řekl: „Poněvadž " 10 Z 322
Strana 323
mně moji osudové sú toho nedopustili, abych byl na tento čas knížetem vaším, tohoto vám ustanovuji za kníže a prosím, jeho poslouchajte a jemu věrnost zachovajte, tak jakž náleží kní- žeti svému.“ A obrátiv se k Břetislavovi řekl: „A tebe, milý synu, napomínám: tyto cti jako své milé otce a miluj jako bratry a ve všech tvých potřebách jich užívaj rady, neb skrze tebe a tyto knížetství české státi bude až na věky. Ty pak, jenž slovú Vršovští, ježto sú nepravých otcův nešlechetní synové, našeho rodu domácí nepřátelé, v nenávisti měj a jich se jako ublátě- ného kola střez, neb mne nevinného a svého knížete najprvé sú svázali, posměch ze mne měli, k dřevu přivázali, cílstat ze mne učinivše ke mně stříleli, naposledy svými lstivými radami to zjednali, že jest bratr bratra mne mého zba- vil zraku. Synu můj, měj to v paměti, že svatý Vojtěch klatbu na ně vydal pro jich ukrutné skutky, aby třikrát padli. Pádové jich zpuoso- bem božím již sú se jednou těžce vykonali, takže sú o své životy hanebně přišli; ještě se dvakrát vykonají.“ Vršovští přítomni súce a to slyšíce velmi se hněvali a zubami skřípěli na něho. Když se pak ten pohřeb Oldřichuov i slav- nost knížete Břetislava vykonala, toť ne po mnohých dnech starý nešlechetník Kochan Klatba na Vršovce Vršovští 323
mně moji osudové sú toho nedopustili, abych byl na tento čas knížetem vaším, tohoto vám ustanovuji za kníže a prosím, jeho poslouchajte a jemu věrnost zachovajte, tak jakž náleží kní- žeti svému.“ A obrátiv se k Břetislavovi řekl: „A tebe, milý synu, napomínám: tyto cti jako své milé otce a miluj jako bratry a ve všech tvých potřebách jich užívaj rady, neb skrze tebe a tyto knížetství české státi bude až na věky. Ty pak, jenž slovú Vršovští, ježto sú nepravých otcův nešlechetní synové, našeho rodu domácí nepřátelé, v nenávisti měj a jich se jako ublátě- ného kola střez, neb mne nevinného a svého knížete najprvé sú svázali, posměch ze mne měli, k dřevu přivázali, cílstat ze mne učinivše ke mně stříleli, naposledy svými lstivými radami to zjednali, že jest bratr bratra mne mého zba- vil zraku. Synu můj, měj to v paměti, že svatý Vojtěch klatbu na ně vydal pro jich ukrutné skutky, aby třikrát padli. Pádové jich zpuoso- bem božím již sú se jednou těžce vykonali, takže sú o své životy hanebně přišli; ještě se dvakrát vykonají.“ Vršovští přítomni súce a to slyšíce velmi se hněvali a zubami skřípěli na něho. Když se pak ten pohřeb Oldřichuov i slav- nost knížete Břetislava vykonala, toť ne po mnohých dnech starý nešlechetník Kochan Klatba na Vršovce Vršovští 323
Strana 324
Jaromír slepý zabit na záchodě Kochan Vršovský konec vzal Vršovský, kterýž byl vždycky všech zlých věcí najvětší puovod, způsobil jednoho nešlechetní- ka, aby pod záchodem čekal. A když času noč- ního kníže Jaromír Slepý šel, aby svému živo- tu polehčení učinil, a když se na stolici záchodní posadil, toť ten nešlechetník oštípem velmi břitkým jej hanebně promrštil tak, až tu padl a hned umřel. Tím zpuosobem ten muž dobrý a spravedlivý, kníže český Jaromír, jako mu- čedlník boží svůj život vykonal. Opět po některém dni přišla řeč tajná k Bře- tislavovi knížeti, že by Kochan Vršovský chtěl jeho úkladně a tajně zabiti. Břetislav jako muž múdrý doptav se toho v pravdě a to skutečně vyhledav, z toho se velmi rozhněval a poslav mocnú rukú pro Kochana, kázal jej vnáhle (aby opět do Polsky neujel) jíti. A když byl předeň přiveden, řekl k němu: „Víš-liž, ty arci- nešlechetníče, že já o tom dobrú mám vědomost, žes ty mne zbavil děda i strajce mého a mne také že si chtěl zbaviti mého života? Věziž nyní, žeť já se toho nedopustím, ale tebe hned zba- vím života tvého.“ A tu bez meškání kázav jej chytiti, dal jemu nos uřezati a oči vylúpiti a po- tom do vody uvrci a jej tam pohřížiti, ale ne utopiti. Potom kázal jemu pupek vyřezati a k sloupu přibiti a jej okolo toho sloupu vodi- ti tak dlúho, až sú všecka jeho střeva z něho vytažena. Vršovci tu stojíce to sú viděli, však se k tomu nesměli mnoho přimluviti. Kochan když okolo sloupu chodil, ke všem tu přistojí- cím mluvil tato slova: „Páni a přátelé milí, přijměte ode mne radu v tuto mú poslední hodinu. Neúfaj žádný z vás v svůj statek ani v veliký rod ani v svú chytrost! Já sem se do- mníval, že v Čechách všecky zmorduji a zahubím knížata, protož mi dána za to slušná tato od- plata.
Jaromír slepý zabit na záchodě Kochan Vršovský konec vzal Vršovský, kterýž byl vždycky všech zlých věcí najvětší puovod, způsobil jednoho nešlechetní- ka, aby pod záchodem čekal. A když času noč- ního kníže Jaromír Slepý šel, aby svému živo- tu polehčení učinil, a když se na stolici záchodní posadil, toť ten nešlechetník oštípem velmi břitkým jej hanebně promrštil tak, až tu padl a hned umřel. Tím zpuosobem ten muž dobrý a spravedlivý, kníže český Jaromír, jako mu- čedlník boží svůj život vykonal. Opět po některém dni přišla řeč tajná k Bře- tislavovi knížeti, že by Kochan Vršovský chtěl jeho úkladně a tajně zabiti. Břetislav jako muž múdrý doptav se toho v pravdě a to skutečně vyhledav, z toho se velmi rozhněval a poslav mocnú rukú pro Kochana, kázal jej vnáhle (aby opět do Polsky neujel) jíti. A když byl předeň přiveden, řekl k němu: „Víš-liž, ty arci- nešlechetníče, že já o tom dobrú mám vědomost, žes ty mne zbavil děda i strajce mého a mne také že si chtěl zbaviti mého života? Věziž nyní, žeť já se toho nedopustím, ale tebe hned zba- vím života tvého.“ A tu bez meškání kázav jej chytiti, dal jemu nos uřezati a oči vylúpiti a po- tom do vody uvrci a jej tam pohřížiti, ale ne utopiti. Potom kázal jemu pupek vyřezati a k sloupu přibiti a jej okolo toho sloupu vodi- ti tak dlúho, až sú všecka jeho střeva z něho vytažena. Vršovci tu stojíce to sú viděli, však se k tomu nesměli mnoho přimluviti. Kochan když okolo sloupu chodil, ke všem tu přistojí- cím mluvil tato slova: „Páni a přátelé milí, přijměte ode mne radu v tuto mú poslední hodinu. Neúfaj žádný z vás v svůj statek ani v veliký rod ani v svú chytrost! Já sem se do- mníval, že v Čechách všecky zmorduji a zahubím knížata, protož mi dána za to slušná tato od- plata.
Strana 325
Léta 1269—1305 (List 249a—274a) Časy utrpení a slávy
Léta 1269—1305 (List 249a—274a) Časy utrpení a slávy
Strana 326
Strana 327
Léta tisícého dvústého šedesátého devátého Král Přemysl, upokojiv se v svém království českém, rozkázal všecky hrady i tvrze v Če- chách opravovati, také několik hraduov i tvrzí nových v místech příhodných kázal na svuoj náklad postaviti. Města česká také znamenitě se opravovala, některá jsú při tom času zdmi odělána. Téhož léta veliké množství v Čechách bylo vlkův, takže sobě lidé s nimi velmi stajskali, neb skrze vsi a městečka nehrazená v noci i ve dne běhajíce na dobytcích činili velikú škodu, také i lidi kousali a některé dávili až do smrti. Král Přemysl, o tom zprávu maje, rozkázal okolo vsí a městeček jámy dělati a na ně husy, kačice neb prasata sázeti; a tak jest jích mnoho pohubeno. Roku toho na den svatého Martina biskup Jan světil oltáře ty, kteréž dal na svuoj náklad udělati a postaviti k poctivosti svatého Matěje a svatých doktoruov Jeronýma, Rehoře, Ambro- že a Augustina a jiných svatých v kostele sva- tého Víta na hradě pražským. Vlkův mnoho v Čechách Oltáře světil biskup Léta tisícého dvústého sedmdesátého na den Nalezení svatého Štěpána Béla, král uherský, umřel a v klášteře Panny Marie men- ších bratruov v Ostřehomi poctivě pochován, neb on ten klášter za dnuov života svého svým nákladem postaviti rozkázal a tu sobě a manžel- ce své, jenž slula Maria, kteráž byla dcera cí- saře řeckého, též i synu svému Bélovi pohřeb vyvolil a připravil. Král uherský Béla umřel 327
Léta tisícého dvústého šedesátého devátého Král Přemysl, upokojiv se v svém království českém, rozkázal všecky hrady i tvrze v Če- chách opravovati, také několik hraduov i tvrzí nových v místech příhodných kázal na svuoj náklad postaviti. Města česká také znamenitě se opravovala, některá jsú při tom času zdmi odělána. Téhož léta veliké množství v Čechách bylo vlkův, takže sobě lidé s nimi velmi stajskali, neb skrze vsi a městečka nehrazená v noci i ve dne běhajíce na dobytcích činili velikú škodu, také i lidi kousali a některé dávili až do smrti. Král Přemysl, o tom zprávu maje, rozkázal okolo vsí a městeček jámy dělati a na ně husy, kačice neb prasata sázeti; a tak jest jích mnoho pohubeno. Roku toho na den svatého Martina biskup Jan světil oltáře ty, kteréž dal na svuoj náklad udělati a postaviti k poctivosti svatého Matěje a svatých doktoruov Jeronýma, Rehoře, Ambro- že a Augustina a jiných svatých v kostele sva- tého Víta na hradě pražským. Vlkův mnoho v Čechách Oltáře světil biskup Léta tisícého dvústého sedmdesátého na den Nalezení svatého Štěpána Béla, král uherský, umřel a v klášteře Panny Marie men- ších bratruov v Ostřehomi poctivě pochován, neb on ten klášter za dnuov života svého svým nákladem postaviti rozkázal a tu sobě a manžel- ce své, jenž slula Maria, kteráž byla dcera cí- saře řeckého, též i synu svému Bélovi pohřeb vyvolil a připravil. Král uherský Béla umřel 327
Strana 328
Vácslav se narodil Přemyslovi Čechové uherské klenoty pobrali Téhož léta Štěpán, syn Béluov, na království uherské slavně jest korunován a při tom koru- nování slib učinil pánuom uherským, že chce uherskou zemi rozšířiti a jinak než otec jeho zbohatiti. A hned potom, brzo sebrav neveliký počet lidu, poslal jej, aby hubili moravskou zemi. Kteříž udělavše zájem na pomezí mo- ravském zase do Uher ujeli. Po ních hned při- táhli Kumánové a učinili tolikéž. Takové věci když oznámeny byly Otakaro- vi, on hned bez meškání poslal posly své k Ště- pánovi, králi uherskému novému, jeho žádaje, aby těch těžkostí na jeho poddané nedopouštěl. Štěpán odpověděl poslům a řka: „Povězte králi svému, že já nejsem povinen jeho poddaných opatrovati, nechť on je opatruje, jakž umí.“ To když jsú poslové navrátivše se oznámili, Otakar se rozhněval. Poslové dále pověděli, že Štěpán má mnoho lidu pohotově a tak že jest hlas v uherské zemi, že by chtěl nenadále vtrhnúti silnú mocí do Moravy. Vtom královna Kunhuta urodila Otakarovi syna ten den před slavností svatého Vácslava a dáno jemu jméno Vácslav. A král kázal uči- niti slavné hodování. Po vykonání pak toho kvasu, hned což mohl najrychlejí sebrav vojsko, táhl a oblehl Prešpurk, a to učinil pro trojí příčinu: najprvé, že král uherský tu vojnu začal a škodu činiti svým v Moravě dopustil, druhé, že jest skrze posly jeho jemu, aby své poddané sám opatroval, vzkázal, a třetí, že jest o tom měl dobrou vědomost Otakar, že jsú tu na Pre- špurce všickni pokladové a klenotové krále uherského položeni. I dobyl jeho velmi rychle a pobral mnoho od stříbra a zlata i od jiných rozličných klenotuov. A tak všecku komoru krále uherského obloudil a ty všecky věci na vozích do Prahy vézti kázal a hrad ten z kořen vyvrátil. A odtuď pustil se dále do uherské země a přitáhl k jedné řece, jenž slove Rapcha, a tu nalezl Štěpána s Uhry pohotově. Čechové málo pozastavivše se k bitvě se šikovali, Uhří, neb prvé pohotově byli, prvé bitvu začali a také Král uherský Štěpán Bitva mezi Čechy a Uhry 328
Vácslav se narodil Přemyslovi Čechové uherské klenoty pobrali Téhož léta Štěpán, syn Béluov, na království uherské slavně jest korunován a při tom koru- nování slib učinil pánuom uherským, že chce uherskou zemi rozšířiti a jinak než otec jeho zbohatiti. A hned potom, brzo sebrav neveliký počet lidu, poslal jej, aby hubili moravskou zemi. Kteříž udělavše zájem na pomezí mo- ravském zase do Uher ujeli. Po ních hned při- táhli Kumánové a učinili tolikéž. Takové věci když oznámeny byly Otakaro- vi, on hned bez meškání poslal posly své k Ště- pánovi, králi uherskému novému, jeho žádaje, aby těch těžkostí na jeho poddané nedopouštěl. Štěpán odpověděl poslům a řka: „Povězte králi svému, že já nejsem povinen jeho poddaných opatrovati, nechť on je opatruje, jakž umí.“ To když jsú poslové navrátivše se oznámili, Otakar se rozhněval. Poslové dále pověděli, že Štěpán má mnoho lidu pohotově a tak že jest hlas v uherské zemi, že by chtěl nenadále vtrhnúti silnú mocí do Moravy. Vtom královna Kunhuta urodila Otakarovi syna ten den před slavností svatého Vácslava a dáno jemu jméno Vácslav. A král kázal uči- niti slavné hodování. Po vykonání pak toho kvasu, hned což mohl najrychlejí sebrav vojsko, táhl a oblehl Prešpurk, a to učinil pro trojí příčinu: najprvé, že král uherský tu vojnu začal a škodu činiti svým v Moravě dopustil, druhé, že jest skrze posly jeho jemu, aby své poddané sám opatroval, vzkázal, a třetí, že jest o tom měl dobrou vědomost Otakar, že jsú tu na Pre- špurce všickni pokladové a klenotové krále uherského položeni. I dobyl jeho velmi rychle a pobral mnoho od stříbra a zlata i od jiných rozličných klenotuov. A tak všecku komoru krále uherského obloudil a ty všecky věci na vozích do Prahy vézti kázal a hrad ten z kořen vyvrátil. A odtuď pustil se dále do uherské země a přitáhl k jedné řece, jenž slove Rapcha, a tu nalezl Štěpána s Uhry pohotově. Čechové málo pozastavivše se k bitvě se šikovali, Uhří, neb prvé pohotově byli, prvé bitvu začali a také Král uherský Štěpán Bitva mezi Čechy a Uhry 328
Strana 329
prvé utekli. Čechové když silnou mocí počali se na ně valiti, Uhří nechavše po zemi utíkaní do vody z břehův padali a tu se jích mnoho ztopilo. Štěpán král k Budínu pospíšil, ale Ota- kar jeho honiti nechtěl, neb zima byla, radějí se s svým lidem do Vídně obrátil. Roku toho přihodilo se v Polště nedaleko od Krakova, že jedna dobrá a ctná žena řádu ry- tířského, jménem Markéta, manželka Virosla- vova, ve vsi, kteráž slove Nakel, třidcet a šest dětí jednoho dne urodila, kteréž všecky živé byly a toho dne také všecky zemřely. Tak mistr Matěj Měchovský píše v své kronice. Dětí se mnoho pojednou narodilo Léta tisícého dvústého sedmdesátého prvního první den máje měsíce, to jest den svatých apo- štoluov Filipa a Jakuba, poctivý a nábožný v Kristu otec, kněz Vít, děkan kostela pražské- ho, umřel a tu v témž kostele poctivě pocho- ván. O jehožto obcování pro příklad jiným umí- nil jsem nětco pověděti. Ten děkan zajisté měl jest zvláštní milost při rozsívaní slova božího od Pána Boha, neb všickni, tak urození jako neurození, páni jako řemeslníci, do kostela svatého Víta s velikým náboženstvím běželi, od něho aby slyšeli slovo boží. A on vydal se všecken k posluhování kostelnímu pro jméno Krista Ježíše a pro odplatu života věčného, neb za času ouřadu svého mnoho dobrého kostelu pražskému učinil i jiným. Najprvé udělal kni- hy, kteréž slovou leccionarius, potom na svuoj vlastní náklad kázal mnoho napsati mšáluov, žaltářuov, graduálův, antifonářuov, domati- kuov, breviářuov a kázaní, kteráž sám skládal a psal svú vlastní rukú, a těmi kněhami ozdo- bil kostel pražský i jiné kostely farní i kláštery mnohé. Při kostele pak pražském dal na svuoj vlastní náklad postaviti kaplu svatého Michala, v kteréž se kněží obláčejí, a sklep pod ní a v ní oltář, též k poctivosti svatého Michala, a tu ustanovil oltářníka a koupil jemu plat, totiž Děkan kostela pražského kněz Vit Sakrista kostela pražského 329
prvé utekli. Čechové když silnou mocí počali se na ně valiti, Uhří nechavše po zemi utíkaní do vody z břehův padali a tu se jích mnoho ztopilo. Štěpán král k Budínu pospíšil, ale Ota- kar jeho honiti nechtěl, neb zima byla, radějí se s svým lidem do Vídně obrátil. Roku toho přihodilo se v Polště nedaleko od Krakova, že jedna dobrá a ctná žena řádu ry- tířského, jménem Markéta, manželka Virosla- vova, ve vsi, kteráž slove Nakel, třidcet a šest dětí jednoho dne urodila, kteréž všecky živé byly a toho dne také všecky zemřely. Tak mistr Matěj Měchovský píše v své kronice. Dětí se mnoho pojednou narodilo Léta tisícého dvústého sedmdesátého prvního první den máje měsíce, to jest den svatých apo- štoluov Filipa a Jakuba, poctivý a nábožný v Kristu otec, kněz Vít, děkan kostela pražské- ho, umřel a tu v témž kostele poctivě pocho- ván. O jehožto obcování pro příklad jiným umí- nil jsem nětco pověděti. Ten děkan zajisté měl jest zvláštní milost při rozsívaní slova božího od Pána Boha, neb všickni, tak urození jako neurození, páni jako řemeslníci, do kostela svatého Víta s velikým náboženstvím běželi, od něho aby slyšeli slovo boží. A on vydal se všecken k posluhování kostelnímu pro jméno Krista Ježíše a pro odplatu života věčného, neb za času ouřadu svého mnoho dobrého kostelu pražskému učinil i jiným. Najprvé udělal kni- hy, kteréž slovou leccionarius, potom na svuoj vlastní náklad kázal mnoho napsati mšáluov, žaltářuov, graduálův, antifonářuov, domati- kuov, breviářuov a kázaní, kteráž sám skládal a psal svú vlastní rukú, a těmi kněhami ozdo- bil kostel pražský i jiné kostely farní i kláštery mnohé. Při kostele pak pražském dal na svuoj vlastní náklad postaviti kaplu svatého Michala, v kteréž se kněží obláčejí, a sklep pod ní a v ní oltář, též k poctivosti svatého Michala, a tu ustanovil oltářníka a koupil jemu plat, totiž Děkan kostela pražského kněz Vit Sakrista kostela pražského 329
Strana 330
Pán Číč postavil kaplu Všech svatých ves Hornotice a Přeboje. A ustanovil také jedno- ho vikáře k děkanství pražskému a koupil jemu ves Bykoš. Namluvil také na to pána Číče, su- dího zemského, aby dal postaviti znovu a pěk- něji, než prvé byla postavena, kaplu Všech svatých na hradě pražským proti domu králov- skému, a on tak učinil. Týž děkan ustanovil dva kněží korály a kou- pil jim dvě vsi, Vyšín a Drchkov. Měl také u svého stolu tři chudé světské na každý den a v neděli čtyři, almužny hojné rozdával súkro- mí, ohlédaje se, aby žádný neviděl, neb v tom nehledal chvály světské, ale odplaty boží. Noč- ním časem sám zvoníky budíval, aby jitřni o puolnoci zvonili, po komorách knězských chodě tloukl na dveře, aby vstanouc jitřni ří- kali a modlili se Pánu Bohu, neb on v službě boží svú zvláštní rozkoš měl; při světském sou- du nikdá nebyl. Zpuosobil také dvanáct žákuov, kteříž slovú bonifantes, ti aby ustavičně čtli žaltář v kostele svatého Víta ve dne i v noci, a koupil jim spolu ves, kteráž slove Veliká ves, toho platu užívajíce aby na to živi byli. Také on kněz Vít děkan nějakým (jakž sám pravil) ponuknutím ve snách svatého Vavřince roz- kázal opraviti a vyklenúti kostel svatého Vav- řince na Petříně. Postaviti také rozkázal na svůj náklad krásný kostel v své vsi Kojeticích k poc- tivosti svatého Víta. Také postaviti dal na své vlastní peníze kostel ve vsi Sluhách ve jméno svatého Vojtěcha a na Strahově oltář ve jméno svatého Matěje a to všecko pěkně ozdobil a pla- ty nadal. A tak učiniv mnoho dobrého Pánu Bohu k poctivosti a lidem k užitku, svuoj život dokonal a skrze ty skutky milosrdné milosrden- ství božího bezpochyby došel. Téhož léta měsíce srpna přijel do Čech arci- biskup kolínský a mnozí páni znamenití s ním, posláni súce od korferštův k Přemyslovi Otaga- rovi, králi českému, od týchž volencuov, jeho žádajíce, aby duostojenství císařské na se při- jal, přitom oznamujíce, že sú se o to všickni snesli a na tom postavili, že jej a žádného jiného Král český Otagar aby byl císařem 330
Pán Číč postavil kaplu Všech svatých ves Hornotice a Přeboje. A ustanovil také jedno- ho vikáře k děkanství pražskému a koupil jemu ves Bykoš. Namluvil také na to pána Číče, su- dího zemského, aby dal postaviti znovu a pěk- něji, než prvé byla postavena, kaplu Všech svatých na hradě pražským proti domu králov- skému, a on tak učinil. Týž děkan ustanovil dva kněží korály a kou- pil jim dvě vsi, Vyšín a Drchkov. Měl také u svého stolu tři chudé světské na každý den a v neděli čtyři, almužny hojné rozdával súkro- mí, ohlédaje se, aby žádný neviděl, neb v tom nehledal chvály světské, ale odplaty boží. Noč- ním časem sám zvoníky budíval, aby jitřni o puolnoci zvonili, po komorách knězských chodě tloukl na dveře, aby vstanouc jitřni ří- kali a modlili se Pánu Bohu, neb on v službě boží svú zvláštní rozkoš měl; při světském sou- du nikdá nebyl. Zpuosobil také dvanáct žákuov, kteříž slovú bonifantes, ti aby ustavičně čtli žaltář v kostele svatého Víta ve dne i v noci, a koupil jim spolu ves, kteráž slove Veliká ves, toho platu užívajíce aby na to živi byli. Také on kněz Vít děkan nějakým (jakž sám pravil) ponuknutím ve snách svatého Vavřince roz- kázal opraviti a vyklenúti kostel svatého Vav- řince na Petříně. Postaviti také rozkázal na svůj náklad krásný kostel v své vsi Kojeticích k poc- tivosti svatého Víta. Také postaviti dal na své vlastní peníze kostel ve vsi Sluhách ve jméno svatého Vojtěcha a na Strahově oltář ve jméno svatého Matěje a to všecko pěkně ozdobil a pla- ty nadal. A tak učiniv mnoho dobrého Pánu Bohu k poctivosti a lidem k užitku, svuoj život dokonal a skrze ty skutky milosrdné milosrden- ství božího bezpochyby došel. Téhož léta měsíce srpna přijel do Čech arci- biskup kolínský a mnozí páni znamenití s ním, posláni súce od korferštův k Přemyslovi Otaga- rovi, králi českému, od týchž volencuov, jeho žádajíce, aby duostojenství císařské na se při- jal, přitom oznamujíce, že sú se o to všickni snesli a na tom postavili, že jej a žádného jiného Král český Otagar aby byl císařem 330
Strana 331
chtí za císaře a pána všeho křesťanstva vy- voliti. Král přijav poselství obeslal pány české, rady své, a jim to, co jemu od posluov říských podáno, oznámil, přitom od nich žádaje rady, co má týmž poslům dáti za odpověd. Páni takovú otázku královskú u sebe dlúho rozva- žujíce a rozjímajíce věci minulé, přítomné i budúcí o to se snesli, aby král toho nečinil. A Ondřej z Ríčan, komorník království české- ho, jenž byl výmluvností od Pána Boha nad jiné obdařený, panský potaz vynesl těmi- to slovy: „O veleslavný a najnepřemoženější králi český a pane náš, rozvaž, prosím, sám u sebe, kto z lidí smrtedlných muož se tvé při- rovnati moci. Pán Buoh na nebi kraluje a ty na zemi povolením jeho panuješ i nad knížaty a není žádného, kto by se mohl a směl tvé zpro- tiviti vůli. Neznámé a nepříjemné sú tuto tobě věci, k kterýmž tě potahují cizí národové; při takových věcech divné bývají příhody. Seď na stolici otcův tvých, však moc kralování tvého po všech stranách světa se rozhlašuje. Tvé jméno slavné i po březích mořských jest oznámeno. Co jest nad to tobě více potřebí, ano i knížata tobě poddanost zachovávají! Zda- liž i císař neučiní tobě pomoci lidem k tvému rozkázaní, ač byla-li by tobě toho potřeba?“ Otagar slyše chválu svú, také i království svého mocnost, přivolil k těm řečem a na ten čas k takovému důstojenství císařskému volně a svobodně přijíti moha, tím od sebe strčil, dav odpověd slovy těmito: „Páni a přátelé moji milí! Z této práce, kterúž ste ke mně sem do tohoto mého království mně dobrého žá- dajíce učinili, vám veliké činím děkování, tolikéž i těm všem, z jichžto vuole sem ste přijeli. Vás žádám i prosím, vuoli mú, kterúž vám oznamuji, jim také oznámíte: poněvadž Pán Buoh z své milosti mně toho, což mám, popříti ráčil, z toho svaté milosti jeho děkuji, na tom dosti míti žádostiv sem a kdožkoli na to důstojenství volen bude, já jemu také tak, pokudž mi jest náležité, poddanost zachovám.“ Páni čeští králi radili aby nebajval císařem 3331
chtí za císaře a pána všeho křesťanstva vy- voliti. Král přijav poselství obeslal pány české, rady své, a jim to, co jemu od posluov říských podáno, oznámil, přitom od nich žádaje rady, co má týmž poslům dáti za odpověd. Páni takovú otázku královskú u sebe dlúho rozva- žujíce a rozjímajíce věci minulé, přítomné i budúcí o to se snesli, aby král toho nečinil. A Ondřej z Ríčan, komorník království české- ho, jenž byl výmluvností od Pána Boha nad jiné obdařený, panský potaz vynesl těmi- to slovy: „O veleslavný a najnepřemoženější králi český a pane náš, rozvaž, prosím, sám u sebe, kto z lidí smrtedlných muož se tvé při- rovnati moci. Pán Buoh na nebi kraluje a ty na zemi povolením jeho panuješ i nad knížaty a není žádného, kto by se mohl a směl tvé zpro- tiviti vůli. Neznámé a nepříjemné sú tuto tobě věci, k kterýmž tě potahují cizí národové; při takových věcech divné bývají příhody. Seď na stolici otcův tvých, však moc kralování tvého po všech stranách světa se rozhlašuje. Tvé jméno slavné i po březích mořských jest oznámeno. Co jest nad to tobě více potřebí, ano i knížata tobě poddanost zachovávají! Zda- liž i císař neučiní tobě pomoci lidem k tvému rozkázaní, ač byla-li by tobě toho potřeba?“ Otagar slyše chválu svú, také i království svého mocnost, přivolil k těm řečem a na ten čas k takovému důstojenství císařskému volně a svobodně přijíti moha, tím od sebe strčil, dav odpověd slovy těmito: „Páni a přátelé moji milí! Z této práce, kterúž ste ke mně sem do tohoto mého království mně dobrého žá- dajíce učinili, vám veliké činím děkování, tolikéž i těm všem, z jichžto vuole sem ste přijeli. Vás žádám i prosím, vuoli mú, kterúž vám oznamuji, jim také oznámíte: poněvadž Pán Buoh z své milosti mně toho, což mám, popříti ráčil, z toho svaté milosti jeho děkuji, na tom dosti míti žádostiv sem a kdožkoli na to důstojenství volen bude, já jemu také tak, pokudž mi jest náležité, poddanost zachovám.“ Páni čeští králi radili aby nebajval císařem 3331
Strana 332
Oldřich Zajíc umřel Poslové to slyšíce zarmútili se. Král ty posly uctiv poctivě, dary jim dal veliké od zlata i stříbra i drahého kamení, koně krásné a jiné mnohé ozdoby, nadto i novým oděvem odíl jich všecky služebníky, při rozžehnání pak kázal učiniti od sebe i ode všeho svého krá- lovství korferštům přátelské pozdravení a z té milosti poděkování. Při tom času páni někteří a zvláště ti, kteříž v té radě nebyli, takovú radu i odpověd těžce nesli, a zvláště Oldřich Zajíc, tak, jakž na ten čas tomu někteří chtěli, že jest proto teskností a hořem umřel na Valdece a v klášteře Panny Marie pod Valdekem, jenž slove Na ostrově, kterýž on na svuoj náklad postaviti dal, po- chován. Kterýž když měl umříti, dal k tomu klášteru s povolením královským dvuor po- plužní, jenž slove Všeradice. Léta tisícého dvústého sedmdesátého druhého Sníh veliký v Čechách Most pražský voda zlámala Císařem učiněn Rudolf v českém království veliké pršky byly času zimního a sněhuov mnoho napadlo. V neděli pak masopustní na to na všecko spadl sníh velmi veliký. První tajden v postě počalo vnáh- le jihnouti, potom i déšť pršal, z toho řeka pražská velmi se rozvodnila, až na den svatého Rehoře most pražský zlámala, takže mnoho kamení od něho s sebú pryč odnesla. Téhož léta měsíce října po mnohých a roz- ličných hadruncích, kteříž se dáli v říši, Ru- dolf hrabě z Habspurku, muž jistě opatrný, z vůle všech korferštuov na císařství jest volen, tak aby hned bez meškání římského krále korunu přijal a druhého roku času jarního aby jel do Říma a tu aby byl potvrzen, a tak aby ty všecky nevole v Germaný tím dřív pře- staly. To dobré aby se neprodlévalo, hned sú korferštové s Rudolfem a s manželkú jeho Annú, jenž byla dcera hraběte z Heigerlachu, jeli do Cách a tu jest Rudolf i s manželkú svú 332
Oldřich Zajíc umřel Poslové to slyšíce zarmútili se. Král ty posly uctiv poctivě, dary jim dal veliké od zlata i stříbra i drahého kamení, koně krásné a jiné mnohé ozdoby, nadto i novým oděvem odíl jich všecky služebníky, při rozžehnání pak kázal učiniti od sebe i ode všeho svého krá- lovství korferštům přátelské pozdravení a z té milosti poděkování. Při tom času páni někteří a zvláště ti, kteříž v té radě nebyli, takovú radu i odpověd těžce nesli, a zvláště Oldřich Zajíc, tak, jakž na ten čas tomu někteří chtěli, že jest proto teskností a hořem umřel na Valdece a v klášteře Panny Marie pod Valdekem, jenž slove Na ostrově, kterýž on na svuoj náklad postaviti dal, po- chován. Kterýž když měl umříti, dal k tomu klášteru s povolením královským dvuor po- plužní, jenž slove Všeradice. Léta tisícého dvústého sedmdesátého druhého Sníh veliký v Čechách Most pražský voda zlámala Císařem učiněn Rudolf v českém království veliké pršky byly času zimního a sněhuov mnoho napadlo. V neděli pak masopustní na to na všecko spadl sníh velmi veliký. První tajden v postě počalo vnáh- le jihnouti, potom i déšť pršal, z toho řeka pražská velmi se rozvodnila, až na den svatého Rehoře most pražský zlámala, takže mnoho kamení od něho s sebú pryč odnesla. Téhož léta měsíce října po mnohých a roz- ličných hadruncích, kteříž se dáli v říši, Ru- dolf hrabě z Habspurku, muž jistě opatrný, z vůle všech korferštuov na císařství jest volen, tak aby hned bez meškání římského krále korunu přijal a druhého roku času jarního aby jel do Říma a tu aby byl potvrzen, a tak aby ty všecky nevole v Germaný tím dřív pře- staly. To dobré aby se neprodlévalo, hned sú korferštové s Rudolfem a s manželkú jeho Annú, jenž byla dcera hraběte z Heigerlachu, jeli do Cách a tu jest Rudolf i s manželkú svú 332
Strana 333
na království římské vedlé starodávního oby- čeje korunován. Roku toho měsíce září pršení dešťuov veliké bylo a řeky se byly v Čechách nad obyčej roz- vodnily, takže u města, jenž Písek slove, po- vodeň vzala dva kostely, jeden kamenný a dru- hý dřevěný. U Prahy také všecky mlýny po- lámala a pobrala i mnoho lidí ztopila, zahrad okolo Prahy mnoho zkazila, do Většího Města pražského vkročila až na práh kostela svatého Jiljí. Šla také mimo kostel svatého Mikuláše, jenž slove na Kurném trhu, a skrze všecku ulici Židovskú až do kláštera panenského svatého Františka. Voda veliká u Prahy Léta tisícého dvústého sedmdesátého třetího papež Rehoř, toho jména Desátý a v počtu papežuov stý devadesátý a první, držal koncili- um neb sněm duchovní v Lugdunu, jenž jest město v franské zemi. Ač ten sjezd byl prvé před dvěma lety vyhlášen a všudy v ze- miech křesťanských oznamován, ale tepruv začal se první den máje měsíce. A tu najprv o to, aby křesťanům hrob boží mohl navrácen býti, jednáno bylo. Při tom času a k tomu jednání do Lugdunu přijel také císař řecký z Konstantinopolis, jenž slul Michal, s velikými lodími po moři, maje s sebú mnoho biskupuov řeckých, a tu jest ši- roce o to rokováno, kdež sú prvé držali Reko- vé, že Duch svatý nepochází od Syna božího, než toliko od Boha Otce, ale tu jest se stalo na- rovnání tak, že sú se s latiníky srovnali a uvě- řili, že Duch svatý pochází od Boha Otce i od Syna a tak od obého. Přitom i některé jiné arti- kule s týmiž Řeky sú narovnány pro rozšíření a upevnění svaté víry křesťanské. Kto by čísti chtěl, co sú Rekové na tom sněmě více jednali, Emilius v knihách sedmých a Blondus v kni- hách osmých o tom šíře vypisují. Císař Rudolf, jenž byl vnově volený, přijev Sněm duchovní Koncilium v Lugdunu 333
na království římské vedlé starodávního oby- čeje korunován. Roku toho měsíce září pršení dešťuov veliké bylo a řeky se byly v Čechách nad obyčej roz- vodnily, takže u města, jenž Písek slove, po- vodeň vzala dva kostely, jeden kamenný a dru- hý dřevěný. U Prahy také všecky mlýny po- lámala a pobrala i mnoho lidí ztopila, zahrad okolo Prahy mnoho zkazila, do Většího Města pražského vkročila až na práh kostela svatého Jiljí. Šla také mimo kostel svatého Mikuláše, jenž slove na Kurném trhu, a skrze všecku ulici Židovskú až do kláštera panenského svatého Františka. Voda veliká u Prahy Léta tisícého dvústého sedmdesátého třetího papež Rehoř, toho jména Desátý a v počtu papežuov stý devadesátý a první, držal koncili- um neb sněm duchovní v Lugdunu, jenž jest město v franské zemi. Ač ten sjezd byl prvé před dvěma lety vyhlášen a všudy v ze- miech křesťanských oznamován, ale tepruv začal se první den máje měsíce. A tu najprv o to, aby křesťanům hrob boží mohl navrácen býti, jednáno bylo. Při tom času a k tomu jednání do Lugdunu přijel také císař řecký z Konstantinopolis, jenž slul Michal, s velikými lodími po moři, maje s sebú mnoho biskupuov řeckých, a tu jest ši- roce o to rokováno, kdež sú prvé držali Reko- vé, že Duch svatý nepochází od Syna božího, než toliko od Boha Otce, ale tu jest se stalo na- rovnání tak, že sú se s latiníky srovnali a uvě- řili, že Duch svatý pochází od Boha Otce i od Syna a tak od obého. Přitom i některé jiné arti- kule s týmiž Řeky sú narovnány pro rozšíření a upevnění svaté víry křesťanské. Kto by čísti chtěl, co sú Rekové na tom sněmě více jednali, Emilius v knihách sedmých a Blondus v kni- hách osmých o tom šíře vypisují. Císař Rudolf, jenž byl vnově volený, přijev Sněm duchovní Koncilium v Lugdunu 333
Strana 334
Hron z Náchoda, muž múdrý a výmluvný také na to koncilium, rozkázal k sobě povolati všech potestátuov. Král český, maje mnohá zanepráždnění a rovnání v svém na ten čas království, vypraviti se tam bezelstně nemohl, neb se opět Uhrům chtělo do Moravy, však na svém místě poslal některé rady své znameni- tější, kteříž tam přijevše, poctivú učinili omlu- vu, pravíce, že pán jich Přemysl Otagar, král český, z hodných příčin se nemuož před Jeho císařskú Milostí postaviti. Rudolfus vyslyšav posly přijal to, co se od pána jich skrze ně mlu- vilo, vděčně a ctíti rozkázal ty posly poctivě. Na- zajtří pak, to jest den svatého Víta, Rudolfus posadiv se všem knížatům okolo sebe kázal se (tak jakž obyčej) posaditi. A stolice krále české- ho, kteráž po pravé straně postavena byla, ta prázdna zuostala. Tu bylo mnoho o rozmno- žení víry křesťanské rokováno, též také o vysvo- bození města Jeruzaléma, a jakým zpuosobem takové přes moře tažení před sebe vzato býti mělo. Jedni takto, jiní jinak radu k tomu dáva- li. Když to také na radu krále českého podáno bylo, i oni také při tom své zdání oznámili a ta- ková rada jich jest od knížat a hrabat přijata. Druhého pak dne opět v témž místě takové věci byly rozvažovány a jakým zpuosobem by měla vojska býti shromážděna a žold odkud by jim placen býti měl. Tu také jest rada posluov českých schválena. Třetího dne, když se císař posadil a jiní všick- ni, císař znamenav přemúdrú radu posluov krále českého a výbornú výmluvnost, přitom jednoho z nich, jenž slul Hron z Náchoda, po- volav ho k sobě kázal se jemu posaditi na stolici pána svého, krále českého, a tu opět vyhledává- no, kudy by takové tažení k Jeruzalému býti mělo, po moři-li toliko na lodech čili také po zemi. Po dlúhém těch věcí rozjímaní rada Hro- nova jest ode všech i od Rudolfa vychválena. A když se to všecko vykonalo, zavřelo a sepsalo, císař chtě sobě i jiným kratochvíl učiniti, kázal se strojiti do turnaje. V tom turnaji mnozí z kní- žat a z hrabat poctivě svú statečnost ukazovali, Císař byl na koncilium v Lugdunu 334
Hron z Náchoda, muž múdrý a výmluvný také na to koncilium, rozkázal k sobě povolati všech potestátuov. Král český, maje mnohá zanepráždnění a rovnání v svém na ten čas království, vypraviti se tam bezelstně nemohl, neb se opět Uhrům chtělo do Moravy, však na svém místě poslal některé rady své znameni- tější, kteříž tam přijevše, poctivú učinili omlu- vu, pravíce, že pán jich Přemysl Otagar, král český, z hodných příčin se nemuož před Jeho císařskú Milostí postaviti. Rudolfus vyslyšav posly přijal to, co se od pána jich skrze ně mlu- vilo, vděčně a ctíti rozkázal ty posly poctivě. Na- zajtří pak, to jest den svatého Víta, Rudolfus posadiv se všem knížatům okolo sebe kázal se (tak jakž obyčej) posaditi. A stolice krále české- ho, kteráž po pravé straně postavena byla, ta prázdna zuostala. Tu bylo mnoho o rozmno- žení víry křesťanské rokováno, též také o vysvo- bození města Jeruzaléma, a jakým zpuosobem takové přes moře tažení před sebe vzato býti mělo. Jedni takto, jiní jinak radu k tomu dáva- li. Když to také na radu krále českého podáno bylo, i oni také při tom své zdání oznámili a ta- ková rada jich jest od knížat a hrabat přijata. Druhého pak dne opět v témž místě takové věci byly rozvažovány a jakým zpuosobem by měla vojska býti shromážděna a žold odkud by jim placen býti měl. Tu také jest rada posluov českých schválena. Třetího dne, když se císař posadil a jiní všick- ni, císař znamenav přemúdrú radu posluov krále českého a výbornú výmluvnost, přitom jednoho z nich, jenž slul Hron z Náchoda, po- volav ho k sobě kázal se jemu posaditi na stolici pána svého, krále českého, a tu opět vyhledává- no, kudy by takové tažení k Jeruzalému býti mělo, po moři-li toliko na lodech čili také po zemi. Po dlúhém těch věcí rozjímaní rada Hro- nova jest ode všech i od Rudolfa vychválena. A když se to všecko vykonalo, zavřelo a sepsalo, císař chtě sobě i jiným kratochvíl učiniti, kázal se strojiti do turnaje. V tom turnaji mnozí z kní- žat a z hrabat poctivě svú statečnost ukazovali, Císař byl na koncilium v Lugdunu 334
Strana 335
ale Havel Jablonský nade všecky jiné při tom jméno a chválu od Rudolfa i ode všech jiných obdržal. Nazajtří opět na témž placu knížata a páni honbami a kolbami své ukazovali hrdin- stvo, mezi nimiž Smil Světlický najvětší obdržal chválu a poctivost, a to proto, neb jest toho dne třináctkrát se s ostrým hrotem potkal a vždycky na svém koni oseděl a svého odporníka z koně svalil. Najposléze pak kníže brabantský, hně- vem se rozlítiv, proti témuž Smilovi se postavil a velmi tuze rozběhl, kteréhož Smil velmi dale- ko za kuoň vyhodil. Císař to vida, hned té kra- tochvíli kázal konec učiniti. Smil, vida císaře na pavlači státi, zabodl svuoj kuoň k jedné zdi tak silně, až své dřevo nadmíru tlusté na tři kusy přelomil. Císař to vida tomu se velmi po- divil, též i jiní všickni. Po vykonání pak toho všeho rady krále českého, předstúpivše před Rudolfa, od něho žádali odpuštění. Kterýmž on najprvé štíty změniv, Hronovi z Náchoda místo ostrve kázal nositi na štítu v zlatém poli lva černého a Havlovi Jablonskému kázal uží- vati štítu zlatého, napoly rozděleného, a Smilo- vi Světlickému kázal užívati na všech svých věcech bojovných v červeném poli kapra stří- brného. Při tom dav jim veliké dary, od sebe je (přátelsky se s nimi rozžehnav) propustil a Otagara jim od sebe pozdraviti rozkázal. Jan, biskup český, kterýž také byl toho času na tom koncilium, a někteří kanovníci kostela pražského s ním, všickni spolu s týmiž pány ra- dami krále českého do Prahy se navrátili. A tu hned biskup kázal všudy sloupy dřevěné po kosteléch stavěti, aby lidé do nich peníze kladli a tu svatú almužnu na vysvobození země svaté dávali. Smil Světlický, kolec výborný Sloupy v českých kostelech. Havel Jablonský v turnaji poctivost obdržal Léta tisícého dvústého sedmdesátého čtvrtého Rudolfus císař položil sněm v Normberce a tu se sjelo mnoho knížat a hrabí a pánuov, Rudolfo- vi jako králi římskému a císaři novému se pod- Sněm v Normberce 335
ale Havel Jablonský nade všecky jiné při tom jméno a chválu od Rudolfa i ode všech jiných obdržal. Nazajtří opět na témž placu knížata a páni honbami a kolbami své ukazovali hrdin- stvo, mezi nimiž Smil Světlický najvětší obdržal chválu a poctivost, a to proto, neb jest toho dne třináctkrát se s ostrým hrotem potkal a vždycky na svém koni oseděl a svého odporníka z koně svalil. Najposléze pak kníže brabantský, hně- vem se rozlítiv, proti témuž Smilovi se postavil a velmi tuze rozběhl, kteréhož Smil velmi dale- ko za kuoň vyhodil. Císař to vida, hned té kra- tochvíli kázal konec učiniti. Smil, vida císaře na pavlači státi, zabodl svuoj kuoň k jedné zdi tak silně, až své dřevo nadmíru tlusté na tři kusy přelomil. Císař to vida tomu se velmi po- divil, též i jiní všickni. Po vykonání pak toho všeho rady krále českého, předstúpivše před Rudolfa, od něho žádali odpuštění. Kterýmž on najprvé štíty změniv, Hronovi z Náchoda místo ostrve kázal nositi na štítu v zlatém poli lva černého a Havlovi Jablonskému kázal uží- vati štítu zlatého, napoly rozděleného, a Smilo- vi Světlickému kázal užívati na všech svých věcech bojovných v červeném poli kapra stří- brného. Při tom dav jim veliké dary, od sebe je (přátelsky se s nimi rozžehnav) propustil a Otagara jim od sebe pozdraviti rozkázal. Jan, biskup český, kterýž také byl toho času na tom koncilium, a někteří kanovníci kostela pražského s ním, všickni spolu s týmiž pány ra- dami krále českého do Prahy se navrátili. A tu hned biskup kázal všudy sloupy dřevěné po kosteléch stavěti, aby lidé do nich peníze kladli a tu svatú almužnu na vysvobození země svaté dávali. Smil Světlický, kolec výborný Sloupy v českých kostelech. Havel Jablonský v turnaji poctivost obdržal Léta tisícého dvústého sedmdesátého čtvrtého Rudolfus císař položil sněm v Normberce a tu se sjelo mnoho knížat a hrabí a pánuov, Rudolfo- vi jako králi římskému a císaři novému se pod- Sněm v Normberce 335
Strana 336
dávajíce. Otagar, král český, a Jindřich, kníže bavorský, ti sú k tomu sjezdu nepřijeli a tu sú před Rudolfem od některých knížat za nepo- slušné položeni; a jiní pravili, že by se Rudolfovi zprotiviti chtěli. Téhož léta opět Rudolf uložil sjezd v Aušpur- ku a tu skrze poctivé posly Rudolfovy Otakar povolán jest na ten sjezd poctivě, též i Jindřich Bavorský. A když přišel den, v kterémž měli se před císařem voleným postaviti, on posadiv se slavně na své stolici očekával, zdali by Otakar a Jindřich jakú svého neposlušenství před ním výmluvu učinili. Jindřich, předstúpiv před Ru- dolfa, ač dlúhými slovy, však dosti poctivě se vymlúval a na čas potomní se velmi zakazuje a to slibuje nahraditi. Orátorové pak Otakarovi také sú předstúpili a Bernart, jenž byl jako první mezi orátory královskými, učinil řeč latinským jazykem, pravě, že by Rudolf byl nepořádně volen na stolici císařskú a z té příčiny že by jemu nemělo poslušenství zachováno býti; a mnoho jiného mluvil na potupu Rudolfovi. Jemužto Rudolfus sám odpověděl: „Máte-li při vésti proti některé osobě duchovní aneb před biskupem, mluvte latině, pakli proti mně neb proti císař- ství, mluvte řečí, kteréž by všickni mohli po- rozuměti. Rozumím tomu, že to činíte pro posly římské, chtíce proti mně papeže zbúřiti.“ Kní- žata tu přisedící, ač někteří, co se mluví, nero- zuměli, ale od jiných majíce zprávu, velmi se o to na téhož orátora i na Otagara tu přistojí- cího pohnuli. A tak Otagar s svými Čechy, ne- rozžehnav se s Rudolfem, do Čech se navrátil. Léta tisícého dvústého sedmdesátého pátého král český obeslal k sobě všecky pány a rytířstvo do Prahy k slavnosti svatého Víta a tu se s nimi o to pilně radil, Rudolfovi má-li učiniti pod- danost čili jemu mocnú rukú odpierati. I byl jest toho času v království českém muž jeden velmi znamenitý, kterýž múdrostí, radou i vě- 336
dávajíce. Otagar, král český, a Jindřich, kníže bavorský, ti sú k tomu sjezdu nepřijeli a tu sú před Rudolfem od některých knížat za nepo- slušné položeni; a jiní pravili, že by se Rudolfovi zprotiviti chtěli. Téhož léta opět Rudolf uložil sjezd v Aušpur- ku a tu skrze poctivé posly Rudolfovy Otakar povolán jest na ten sjezd poctivě, též i Jindřich Bavorský. A když přišel den, v kterémž měli se před císařem voleným postaviti, on posadiv se slavně na své stolici očekával, zdali by Otakar a Jindřich jakú svého neposlušenství před ním výmluvu učinili. Jindřich, předstúpiv před Ru- dolfa, ač dlúhými slovy, však dosti poctivě se vymlúval a na čas potomní se velmi zakazuje a to slibuje nahraditi. Orátorové pak Otakarovi také sú předstúpili a Bernart, jenž byl jako první mezi orátory královskými, učinil řeč latinským jazykem, pravě, že by Rudolf byl nepořádně volen na stolici císařskú a z té příčiny že by jemu nemělo poslušenství zachováno býti; a mnoho jiného mluvil na potupu Rudolfovi. Jemužto Rudolfus sám odpověděl: „Máte-li při vésti proti některé osobě duchovní aneb před biskupem, mluvte latině, pakli proti mně neb proti císař- ství, mluvte řečí, kteréž by všickni mohli po- rozuměti. Rozumím tomu, že to činíte pro posly římské, chtíce proti mně papeže zbúřiti.“ Kní- žata tu přisedící, ač někteří, co se mluví, nero- zuměli, ale od jiných majíce zprávu, velmi se o to na téhož orátora i na Otagara tu přistojí- cího pohnuli. A tak Otagar s svými Čechy, ne- rozžehnav se s Rudolfem, do Čech se navrátil. Léta tisícého dvústého sedmdesátého pátého král český obeslal k sobě všecky pány a rytířstvo do Prahy k slavnosti svatého Víta a tu se s nimi o to pilně radil, Rudolfovi má-li učiniti pod- danost čili jemu mocnú rukú odpierati. I byl jest toho času v království českém muž jeden velmi znamenitý, kterýž múdrostí, radou i vě- 336
Strana 337
kem jiné převyšoval, jménem Boreš, syn Boršův z Oseka, kterýž rozkázaním královským a po- nuknutím jiných první vystúpiv, dal radu králi a řka: „Králi, pane náš, jistě mi se vidí za sluš- né býti, aby ty se s Rudolfem smluvil a s ním všel v přátelství, neb poněvadž jest od korfer- štuov a od říše (tak jakž se slyší) pořádně za cí- saře vyzdvižen, budeš-li se chtíti s ním zavraždi- ti a boj vésti, ti, ktož sú jej sobě za pána volili, jeho neopustí, a by to učiniti chtěli, nebylo by jim slušné, a on vezma k tobě nechut, potáhne s nimi na tvú i naši záhubu. Poněvadž si ty král a on císař, však není žádná hanba nižšímu po- kořiti se vyššímu; ale aby někto neřekl, že to mlu- vím proto, jako bych se bál, nebojímť se za mú osobu, ale za tebe, pane muoj, aby se tobě tudy a skrze to nestal nějaký posměch. Avšak když ra- du jiných vyslyšíš, učiníš, což se tobě líbiti bude.“ Jiní mnozí radili, aby král byl králem v Če- chách a císař císařem v Němcích, dokládajíce i to, kterak sú Čechové, předkové jich, císaře někdy z Čech vyháněli. Přitom někteří, chtíce radu Boršovu zlehčiti a ji z nepřízně zrušiti, vše- mi obyčeji jej i radu jeho před králem ošklivili, dokládajíce, že by on snad měl míti s Němci (s kterýmiž drží pomezí), snad i s Rudolfem srozumění. A tak král jejich ponuknutím Borše do věže mostské na hradě pražském vsaditi roz- kázal a po dvadcíti dnech jej z země vypověděl. Boreš radil dobře a jiní zle Léta tisícého dvústého sedmdesátého šestého času jarního přijeli sú do Prahy od císaře pocti- ví poslové, mezi nimiž byl Jindřich, purkrabě normberský, a předstúpivše před Otagara krá- le, pozdravení poctivé od císaře učinili a při- tom oznámili, že Jeho Milost císařská má toho žádost a přátelsky prosí, aby on Otagar jemu navrátil knížetství rakúské, Štyrsko, Korutany, Karneolí, Břeh Naonský, Fioletum, Forum Julii, přitom dokládajíce, že by to všecko k cí- sařství náležalo a Otagar že by toho již pět- Poslové od císaře Rudolfa k Otagarovi 337
kem jiné převyšoval, jménem Boreš, syn Boršův z Oseka, kterýž rozkázaním královským a po- nuknutím jiných první vystúpiv, dal radu králi a řka: „Králi, pane náš, jistě mi se vidí za sluš- né býti, aby ty se s Rudolfem smluvil a s ním všel v přátelství, neb poněvadž jest od korfer- štuov a od říše (tak jakž se slyší) pořádně za cí- saře vyzdvižen, budeš-li se chtíti s ním zavraždi- ti a boj vésti, ti, ktož sú jej sobě za pána volili, jeho neopustí, a by to učiniti chtěli, nebylo by jim slušné, a on vezma k tobě nechut, potáhne s nimi na tvú i naši záhubu. Poněvadž si ty král a on císař, však není žádná hanba nižšímu po- kořiti se vyššímu; ale aby někto neřekl, že to mlu- vím proto, jako bych se bál, nebojímť se za mú osobu, ale za tebe, pane muoj, aby se tobě tudy a skrze to nestal nějaký posměch. Avšak když ra- du jiných vyslyšíš, učiníš, což se tobě líbiti bude.“ Jiní mnozí radili, aby král byl králem v Če- chách a císař císařem v Němcích, dokládajíce i to, kterak sú Čechové, předkové jich, císaře někdy z Čech vyháněli. Přitom někteří, chtíce radu Boršovu zlehčiti a ji z nepřízně zrušiti, vše- mi obyčeji jej i radu jeho před králem ošklivili, dokládajíce, že by on snad měl míti s Němci (s kterýmiž drží pomezí), snad i s Rudolfem srozumění. A tak král jejich ponuknutím Borše do věže mostské na hradě pražském vsaditi roz- kázal a po dvadcíti dnech jej z země vypověděl. Boreš radil dobře a jiní zle Léta tisícého dvústého sedmdesátého šestého času jarního přijeli sú do Prahy od císaře pocti- ví poslové, mezi nimiž byl Jindřich, purkrabě normberský, a předstúpivše před Otagara krá- le, pozdravení poctivé od císaře učinili a při- tom oznámili, že Jeho Milost císařská má toho žádost a přátelsky prosí, aby on Otagar jemu navrátil knížetství rakúské, Štyrsko, Korutany, Karneolí, Břeh Naonský, Fioletum, Forum Julii, přitom dokládajíce, že by to všecko k cí- sařství náležalo a Otagar že by toho již pět- Poslové od císaře Rudolfa k Otagarovi 337
Strana 338
Vojsko císařské a Otagarovo u Lince mezcítma let požíval a císaři že se líbí toho také na ten čas nětco užiti. Otagar vyslyšav poselství takovú (praví, že by) dal poslům odpověd: „Ty země, kteréž Rudolf ode mne míti žádá, však jest jich nikdá nedržal a ještě držeti ne- bude, ale mně sú dány u věně na onen čas, když sem já byl pojal sobě za manželku Marké- tu, dceru Leopoldovu, knížete rakúského, a ně- kterých sem, obraňuje jich před nepřátely jich a násilníky, mocnú rukú dosáhl. I oznamtež jemu, ať on v zemiech svého císařství jest cí- sařem, v zemiech těchto mně poddaných on nikdá nebude císařovati. Poslové krátce s králem se rozžehnavše odjeli a to, co jim od Otagara za odpověd dáno, po- řádně oznámili Rudolfovi. Rudolf rozváživ slova porozuměl tomu, že slovy málo zjedná; rozkázal hned vojsko sbierati a vésti je až k Pa- sovu a tu aby se všickni bojovníci sčekali. Ota- gar o tom zprávu maje hned poslal vojsko až k Teplé, tu rozkázav, aby se položili a nepřáte- luom do země přes hory vtrhnúti nedali. Ru- dolf zvěděv, že král hory pomezní dobře osadil, aby on do země jemu vtrhnúti nemohl, i obrá- til svuoj úmysl a táhl po oné straně Dunaje k Rakousům a tu hubil vsi, tvrze, hrady i klášte- ry, až přitáhl k Linci a tu se s svými vojsky moc- ně položil. To když bylo povědíno Otagarovi, hned rychle poslal, aby se vojska bez meškání hnula, aby táhli chvátajíce od Teplé k Drozdo- vicuom. A oni, aby vuoli a rozkaz krále, pána svého, vyplnili, plzenský, prachenský a bechyn- ský kraj táhli upřímo přes hory a lesy s velikú těžkostí a škody ve vsech neobyčejné činili. A když přitáhli na místo jim uložené, položili se na dél i na šíř za čtyři míle a tu své prostran- ně roztáhli stany a páni čeští najznamenitější měli své stany na břehu nad Dunajem a Otagar mezi nimi uprostředka. Z druhé strany také nad Dunajem Rudolfus byl osobně nedaleko od Lince. Když již pak tu za sedm nedělí ležali, nic sobě neškodíce, neb jedni k druhým ne- mohli, a z obú stran trpěli veliký hlad, takže 338
Vojsko císařské a Otagarovo u Lince mezcítma let požíval a císaři že se líbí toho také na ten čas nětco užiti. Otagar vyslyšav poselství takovú (praví, že by) dal poslům odpověd: „Ty země, kteréž Rudolf ode mne míti žádá, však jest jich nikdá nedržal a ještě držeti ne- bude, ale mně sú dány u věně na onen čas, když sem já byl pojal sobě za manželku Marké- tu, dceru Leopoldovu, knížete rakúského, a ně- kterých sem, obraňuje jich před nepřátely jich a násilníky, mocnú rukú dosáhl. I oznamtež jemu, ať on v zemiech svého císařství jest cí- sařem, v zemiech těchto mně poddaných on nikdá nebude císařovati. Poslové krátce s králem se rozžehnavše odjeli a to, co jim od Otagara za odpověd dáno, po- řádně oznámili Rudolfovi. Rudolf rozváživ slova porozuměl tomu, že slovy málo zjedná; rozkázal hned vojsko sbierati a vésti je až k Pa- sovu a tu aby se všickni bojovníci sčekali. Ota- gar o tom zprávu maje hned poslal vojsko až k Teplé, tu rozkázav, aby se položili a nepřáte- luom do země přes hory vtrhnúti nedali. Ru- dolf zvěděv, že král hory pomezní dobře osadil, aby on do země jemu vtrhnúti nemohl, i obrá- til svuoj úmysl a táhl po oné straně Dunaje k Rakousům a tu hubil vsi, tvrze, hrady i klášte- ry, až přitáhl k Linci a tu se s svými vojsky moc- ně položil. To když bylo povědíno Otagarovi, hned rychle poslal, aby se vojska bez meškání hnula, aby táhli chvátajíce od Teplé k Drozdo- vicuom. A oni, aby vuoli a rozkaz krále, pána svého, vyplnili, plzenský, prachenský a bechyn- ský kraj táhli upřímo přes hory a lesy s velikú těžkostí a škody ve vsech neobyčejné činili. A když přitáhli na místo jim uložené, položili se na dél i na šíř za čtyři míle a tu své prostran- ně roztáhli stany a páni čeští najznamenitější měli své stany na břehu nad Dunajem a Otagar mezi nimi uprostředka. Z druhé strany také nad Dunajem Rudolfus byl osobně nedaleko od Lince. Když již pak tu za sedm nedělí ležali, nic sobě neškodíce, neb jedni k druhým ne- mohli, a z obú stran trpěli veliký hlad, takže 338
Strana 339
lidem i hovadům se pokrmův nedostávalo, skrze posly příměří mezi nimi učiněno a bez- pečnost jedni druhým slíbili a místo jedno k ro- kování na jednom ostrově v Dunaji, jenž Kam- berk slove, vyvolili. Ke dni uloženému přeplaviti se rozkázal v malém počtu na ten ostrov Rudolfus a Ota- gar s týmž počtem, tak jakž smlouva ukazovala, tu se také postavil a tu oba spolu sšedše se roko- vali dlúhú chvíli a takto sú mezi sebú narovna- li, aby Vácslav, syn krále českého, dceru Ru- dolfovu pojal sobě za manželku a syn Rudolfuov dceru Otagarovu; a tu smlúvu sobě před bisku- py a pány některými držeti slíbili a toho pří- sahami pojistili a listy i také pečetmi pro lepší toho pevnost utvrdili. Otagar pak pro doko- nalejší toho stálost a chtě tomu, aby to srovnání i láskou upevněno bylo, vzav o to radu s někte- rými pány českými, Rudolfovi pět korouhví vrátil na znamení poddanosti, té ovšem sa na- děje, že jemu Rudolf také z té milosti je zase i s zeměmi navrátí. Ale Rudolf, uradiv se s Něm- ci, dvě toliko korouhve i s zeměmi, totiž českou a moravskou, zase navrátil a jiné sobě zuostavil, pravě, že jich na ten čas velmi potřebuje; ale když se dokonale v císařství uváže, že mu je na- vrátiti chce. A tak sú se rozjeli, Otagar do Čech a Rudolf do říše se navrátil. Mnozí pak a zvláš- tě ti, jenž z zlých příhod lidských potěšení mí- vají, před krále předstupujíc mnohé nepravé věci před ním oznamovali, pravíce, že Rudolf má z toho posměch, že krále českého pod sebe podmanil, Rakúsy, Styrsko, Korytany bez boje jemu že sú navráceny. Eneas Silvius píše, že by manželka Otagarova to najvíce jednala a těch ruoznic najvětší byla příčina. Téhož léta Vítkovci z Rožmberka, nevím, z jakých příčin, odstúpili od krále Otagara, pána svého, a shromáždivše nemalý počet lidu sběřičného velikú sjezdy činili v Čechách ško- du, po vsech chudinu trápíce; i kostelům ne- odpúštěli. A král z toho byl velmi zamúcen, neb na ten čas byl by jich pomoci potřeboval, Smlouva mezi Rudolſem a Otagarem Vítkovci od krále Otagara odstúpili 339
lidem i hovadům se pokrmův nedostávalo, skrze posly příměří mezi nimi učiněno a bez- pečnost jedni druhým slíbili a místo jedno k ro- kování na jednom ostrově v Dunaji, jenž Kam- berk slove, vyvolili. Ke dni uloženému přeplaviti se rozkázal v malém počtu na ten ostrov Rudolfus a Ota- gar s týmž počtem, tak jakž smlouva ukazovala, tu se také postavil a tu oba spolu sšedše se roko- vali dlúhú chvíli a takto sú mezi sebú narovna- li, aby Vácslav, syn krále českého, dceru Ru- dolfovu pojal sobě za manželku a syn Rudolfuov dceru Otagarovu; a tu smlúvu sobě před bisku- py a pány některými držeti slíbili a toho pří- sahami pojistili a listy i také pečetmi pro lepší toho pevnost utvrdili. Otagar pak pro doko- nalejší toho stálost a chtě tomu, aby to srovnání i láskou upevněno bylo, vzav o to radu s někte- rými pány českými, Rudolfovi pět korouhví vrátil na znamení poddanosti, té ovšem sa na- děje, že jemu Rudolf také z té milosti je zase i s zeměmi navrátí. Ale Rudolf, uradiv se s Něm- ci, dvě toliko korouhve i s zeměmi, totiž českou a moravskou, zase navrátil a jiné sobě zuostavil, pravě, že jich na ten čas velmi potřebuje; ale když se dokonale v císařství uváže, že mu je na- vrátiti chce. A tak sú se rozjeli, Otagar do Čech a Rudolf do říše se navrátil. Mnozí pak a zvláš- tě ti, jenž z zlých příhod lidských potěšení mí- vají, před krále předstupujíc mnohé nepravé věci před ním oznamovali, pravíce, že Rudolf má z toho posměch, že krále českého pod sebe podmanil, Rakúsy, Styrsko, Korytany bez boje jemu že sú navráceny. Eneas Silvius píše, že by manželka Otagarova to najvíce jednala a těch ruoznic najvětší byla příčina. Téhož léta Vítkovci z Rožmberka, nevím, z jakých příčin, odstúpili od krále Otagara, pána svého, a shromáždivše nemalý počet lidu sběřičného velikú sjezdy činili v Čechách ško- du, po vsech chudinu trápíce; i kostelům ne- odpúštěli. A král z toho byl velmi zamúcen, neb na ten čas byl by jich pomoci potřeboval, Smlouva mezi Rudolſem a Otagarem Vítkovci od krále Otagara odstúpili 339
Strana 340
Vikuov mnoho v Čechách ale že ten obyčej jest, když se knížata vadí, v tu chvíli nepřáteluom jich dobře se děje. Roku toho divný zázrak byl v české zemi. Množství veliké vlkuov bylo, takže lidé a zvláště ženy po cestách neb po polích choditi nesměli, muží zbrojně a houfně choditi musili. Časem nočním veliké množství jich jednak každú noc před brány hradu pražského přicházeli a tu vajli tak hrozně, že se lidé strašili; a múdřejší pravili, že ten zázrak nětco budúcího zlého Čechům znamenává. Léta tisícého dvústého sedmdesátého sedmého Král Otagar litoval císařství Otagar, rozvažuje rozličné příhody, tak budúcí jako minulé, i tu smlúvu také, kterúž učinil s Rudolfem, a najvíce to, kterak jest měl široké panství a již jemu nezůstala než česká a mo- ravská země, rozvažoval také zlú radu svých pánuov těch, kteříž jemu radili, aby se v cí- sařství neuvazoval a na tom, což má, dosti měl, častokrát říkával: „Bych byl sám svého rozumu užíval a mého srdce radou se spravoval a tím, což mi štěstí podávalo, od sebe nestrkal a zlé rádce dal stínati, byl bych pánem všeho křes- ťanstva, byl bych českú zemi zvelebil i zbohatil i nad jiné země slavnú učinil. Syn muoj i bu- dúcí moji byli by posloupně císařovali, byl bych tak jednal, aby z české země kmen císařský ne- vyšel na věky. Již na tento čas znám, že sem mnoho zlého české zemi učinil, znám i to také, co sú na onen čas myslili a tím mínili ti, kteříž mi takovú zlú radu dávali; musím se nad nimi pomstiti, bych měl hrdlo ztratiti.“ Páni někte- ří, jichž se to dotajkalo, slyšíce to myslili o to, kterak by zlého ke zlému přičinili, i jednali tak, že těm pánům, kterýmž král najvíce věřil, těm tajně radu dávali, aby krále na to navedli, aby Rudolfovi smlouvy nedržal a jemu se zprotivil, že oni chtí vojsko sebrati a Rudolfa z těch ze všech zemí, kteréž králi odjal, vyhnati, a tak že budú k Čechům zase snadně připojeny a na- 340
Vikuov mnoho v Čechách ale že ten obyčej jest, když se knížata vadí, v tu chvíli nepřáteluom jich dobře se děje. Roku toho divný zázrak byl v české zemi. Množství veliké vlkuov bylo, takže lidé a zvláště ženy po cestách neb po polích choditi nesměli, muží zbrojně a houfně choditi musili. Časem nočním veliké množství jich jednak každú noc před brány hradu pražského přicházeli a tu vajli tak hrozně, že se lidé strašili; a múdřejší pravili, že ten zázrak nětco budúcího zlého Čechům znamenává. Léta tisícého dvústého sedmdesátého sedmého Král Otagar litoval císařství Otagar, rozvažuje rozličné příhody, tak budúcí jako minulé, i tu smlúvu také, kterúž učinil s Rudolfem, a najvíce to, kterak jest měl široké panství a již jemu nezůstala než česká a mo- ravská země, rozvažoval také zlú radu svých pánuov těch, kteříž jemu radili, aby se v cí- sařství neuvazoval a na tom, což má, dosti měl, častokrát říkával: „Bych byl sám svého rozumu užíval a mého srdce radou se spravoval a tím, což mi štěstí podávalo, od sebe nestrkal a zlé rádce dal stínati, byl bych pánem všeho křes- ťanstva, byl bych českú zemi zvelebil i zbohatil i nad jiné země slavnú učinil. Syn muoj i bu- dúcí moji byli by posloupně císařovali, byl bych tak jednal, aby z české země kmen císařský ne- vyšel na věky. Již na tento čas znám, že sem mnoho zlého české zemi učinil, znám i to také, co sú na onen čas myslili a tím mínili ti, kteříž mi takovú zlú radu dávali; musím se nad nimi pomstiti, bych měl hrdlo ztratiti.“ Páni někte- ří, jichž se to dotajkalo, slyšíce to myslili o to, kterak by zlého ke zlému přičinili, i jednali tak, že těm pánům, kterýmž král najvíce věřil, těm tajně radu dávali, aby krále na to navedli, aby Rudolfovi smlouvy nedržal a jemu se zprotivil, že oni chtí vojsko sebrati a Rudolfa z těch ze všech zemí, kteréž králi odjal, vyhnati, a tak že budú k Čechům zase snadně připojeny a na- 340
Strana 341
vráceny. Král, nevěda se tam obrátiti, kterýmž prvé nic nevěřil, ty již za najvěrnější rádce měl. Po tak dlúhých radách král dceru svú, kterúž měl míti syn Rudolfuov, rozkázal s jinými de- síti pannami uvésti do kláštera svatého Fran- tiška a tu jest Pánu Bohu obětována. To usly- šavše netoliko múdřejší, ale i všecken lid obec- ný, z toho skutku že bude veliká nevole, pravili. Ale král pravil, že jest jí radějí dal Pánu Bohu než synu Rudolfovu. Rudolfus o tom uslyšav psaním napomenutí Otagarovi učinil, aby v smlouvě stál a jí držal a dceru svú zase z toho kláštera vyvésti rozkázal. Král z toho psaní byl velmi hněviv a z po- nuknutí některých neupřímných rádcuov horli- vé psaní Rudolfovi učinil, pravě, že jedva muož toho dne dočekati, v kterémž by se nad Ru- dolfem pomstil. Rudolf, ač se do Čech táhnúti vojensky nestrojil, však proto měl lid německý na hotově. Téhož léta opat kláštera strahovského i s kon- ventem svým uradivše se povolali jednoho velmi misterného mlynáře, kázali sobě postaviti v své zahradě mlajn větrný velmi misterně udělaný, takže se tomu dílu všickni lidé divili. A ten mlajn dával dosti mouky všem obývajícím v témž klášteře strahovským. Král Otagar dal svú dceru do kláštera Mlajn větrný na Strahově Léta tisícého dvústého sedmdesátého osmého Král Otagar, shromáždiv mnoho lidu českého, vytáhl z Prahy s tím lidem třetí den mě- síce července a táhl upřímo k Moravě a po- ložil se u Brna, tu očekávaje Boleslava, knížete polského, vedlé jeho přirčení, také i lidu mo- ravského, z jíchžto shromáždění jisté domníval se míti vítězství a těch zemí, kteréž dobro- volně dal Rudolfovi, že zase dobude. A když přijeli Poláci, ale však menší počet, než se král nadál, u Modřic se položili. Položili se také i Moravané odtuď nedaleko. A král učinil nad lidem moravským hejtmanem Milotu z Dědic, 341
vráceny. Král, nevěda se tam obrátiti, kterýmž prvé nic nevěřil, ty již za najvěrnější rádce měl. Po tak dlúhých radách král dceru svú, kterúž měl míti syn Rudolfuov, rozkázal s jinými de- síti pannami uvésti do kláštera svatého Fran- tiška a tu jest Pánu Bohu obětována. To usly- šavše netoliko múdřejší, ale i všecken lid obec- ný, z toho skutku že bude veliká nevole, pravili. Ale král pravil, že jest jí radějí dal Pánu Bohu než synu Rudolfovu. Rudolfus o tom uslyšav psaním napomenutí Otagarovi učinil, aby v smlouvě stál a jí držal a dceru svú zase z toho kláštera vyvésti rozkázal. Král z toho psaní byl velmi hněviv a z po- nuknutí některých neupřímných rádcuov horli- vé psaní Rudolfovi učinil, pravě, že jedva muož toho dne dočekati, v kterémž by se nad Ru- dolfem pomstil. Rudolf, ač se do Čech táhnúti vojensky nestrojil, však proto měl lid německý na hotově. Téhož léta opat kláštera strahovského i s kon- ventem svým uradivše se povolali jednoho velmi misterného mlynáře, kázali sobě postaviti v své zahradě mlajn větrný velmi misterně udělaný, takže se tomu dílu všickni lidé divili. A ten mlajn dával dosti mouky všem obývajícím v témž klášteře strahovským. Král Otagar dal svú dceru do kláštera Mlajn větrný na Strahově Léta tisícého dvústého sedmdesátého osmého Král Otagar, shromáždiv mnoho lidu českého, vytáhl z Prahy s tím lidem třetí den mě- síce července a táhl upřímo k Moravě a po- ložil se u Brna, tu očekávaje Boleslava, knížete polského, vedlé jeho přirčení, také i lidu mo- ravského, z jíchžto shromáždění jisté domníval se míti vítězství a těch zemí, kteréž dobro- volně dal Rudolfovi, že zase dobude. A když přijeli Poláci, ale však menší počet, než se král nadál, u Modřic se položili. Položili se také i Moravané odtuď nedaleko. A král učinil nad lidem moravským hejtmanem Milotu z Dědic, 341
Strana 342
domnívaje se, že jest to velmi dobře učinil, ale na to nepomyslil, že on Milota od dávních ča- suov k králi má velikú nechut. I pojal Otagar lid ten všecken a položil se s ním u Lávy blízko od řeky, jenž slove Dyje, a tu pobyvše dotuď, dokudž obrokové koňům a jím strava z toho kraje a z loupežuov chudých lidí vystačiti moh- la, potom se hnuli odtuď a oblehli tvrz a měs- tečko, kteréž Němci jmenovali Drosendorf, jinak po moravsku Drozdovice, a tu děla po- ložili, chtíce dobývati. Ale Messenar, kterýž toho městečka v držení byl, vida, že se obrániti nemuož, poddal se se vším králi Otagarovi. Rudolfovi pak když to oznámeno bylo, maje vojska dávno pohotově přitáhl a položil se u Du- naje, maje veliké vojsko Bavoruov. Přitáhli také jemu na pomoc Uhří, Tatarové, Rakušané, Švábi, Sasové i Mišnaři a pomalu přeplavili se přes Dunaj. A král již byl se s svými Čechy, Moravany a Poláky položil u toho místa, kteréž slove Sad, nedaleko od té hory, jíž říkají Králo- vo loviště, blízko od řeky Moravy, o Rudolfo- vi nic nevěda, ale maje úmysl země rakouské pomalu dobývati. Toť přišli špehéři Rudolfovi, o kterýchž Milota neupřímý dobře věděl, a zhlédli zpuosob vojska Otagarova. Otagar pak ubezpečiv se žádné vědomosti ani naděje neměl o nepřátelech a Čechové byli se rozjeli na picování a na braní po vsech, tak jakž jich obyčej, takže král s malým počtem v staních zuostal. Milota, uhlédav čas příhodný, rychle k Rudolfovi poslal, aby nemeškaje k bitvě se strojil. Tot Rudolfus nenadále s svými houfy se přitočil a vojsko Otagarovo obklíčil, takže po- jednou se řítili a české převraceli vozy i stany, ale moravskému vojsku, jehož byl Milota hajt- manem, nic neškodili. Poláci vidúce, že se Moravané nehajbí, také stáli pohotově. Z toho hřmotu přišel veliký strach na rytíře královské, neb již tomu všickni porozuměli, že mezi ními jest neupřímnost, poněvadž jím Moravané a Poláci nepomáhají, než stojí, jejích neštěstí se dívajíce. I nemohou- 342
domnívaje se, že jest to velmi dobře učinil, ale na to nepomyslil, že on Milota od dávních ča- suov k králi má velikú nechut. I pojal Otagar lid ten všecken a položil se s ním u Lávy blízko od řeky, jenž slove Dyje, a tu pobyvše dotuď, dokudž obrokové koňům a jím strava z toho kraje a z loupežuov chudých lidí vystačiti moh- la, potom se hnuli odtuď a oblehli tvrz a měs- tečko, kteréž Němci jmenovali Drosendorf, jinak po moravsku Drozdovice, a tu děla po- ložili, chtíce dobývati. Ale Messenar, kterýž toho městečka v držení byl, vida, že se obrániti nemuož, poddal se se vším králi Otagarovi. Rudolfovi pak když to oznámeno bylo, maje vojska dávno pohotově přitáhl a položil se u Du- naje, maje veliké vojsko Bavoruov. Přitáhli také jemu na pomoc Uhří, Tatarové, Rakušané, Švábi, Sasové i Mišnaři a pomalu přeplavili se přes Dunaj. A král již byl se s svými Čechy, Moravany a Poláky položil u toho místa, kteréž slove Sad, nedaleko od té hory, jíž říkají Králo- vo loviště, blízko od řeky Moravy, o Rudolfo- vi nic nevěda, ale maje úmysl země rakouské pomalu dobývati. Toť přišli špehéři Rudolfovi, o kterýchž Milota neupřímý dobře věděl, a zhlédli zpuosob vojska Otagarova. Otagar pak ubezpečiv se žádné vědomosti ani naděje neměl o nepřátelech a Čechové byli se rozjeli na picování a na braní po vsech, tak jakž jich obyčej, takže král s malým počtem v staních zuostal. Milota, uhlédav čas příhodný, rychle k Rudolfovi poslal, aby nemeškaje k bitvě se strojil. Tot Rudolfus nenadále s svými houfy se přitočil a vojsko Otagarovo obklíčil, takže po- jednou se řítili a české převraceli vozy i stany, ale moravskému vojsku, jehož byl Milota hajt- manem, nic neškodili. Poláci vidúce, že se Moravané nehajbí, také stáli pohotově. Z toho hřmotu přišel veliký strach na rytíře královské, neb již tomu všickni porozuměli, že mezi ními jest neupřímnost, poněvadž jím Moravané a Poláci nepomáhají, než stojí, jejích neštěstí se dívajíce. I nemohou- 342
Strana 343
14 Bitva mezi císařem Rudolfem a Otagarem den svatého Rufa ce sami Čechové té síle a moci přílišné odpierati, utiekati počali a Rudolfovi houfové na ně silně tiskli, tepouce je a mordujíce, některé ovšem jímali. Naposledy pak mnoho Čechuov Němci do vody vtlačili, kteříž se tam musili ztopiti. Otagar král kterak jest tu zahynul, žádný o tom vpravdě pověděti neumí, ač mnozí z Němcuov pravili (jakož o tom i Jan Nauklerus Tubingen- ský píše), že by Bertold z Emerverku, truksas Rudolfuov, jej svým dřevem jezdeckým z koně svalil. Jiní pak tomu na odpor píší, pravíce, že by on sám ten truksas to o sobě pravil a sobě k poctivosti to připisoval. Když se pak bitva vykonala, král mezi svými rytíři zbitými mrtvý jest nalezen. Jehož smrti Rudolfus velmi lito- val a tělo jeho pod Znojmo do kláštera vézti a poctivě před oltářem pochovati rozkázal. Po některém pak času též tělo odtuď vzato a veze- no do Prahy a v klášteře svatého Františka a sva- té Anežky v krásném hrobě žalostivě pohřbeno. A tu mezi těmi dvěma kláštery pod prampou- chem přes hrob překlenutým leží až do dnešní- ho dne. Ta bitva Čechuom nešťastná stala se dvadcátý a sedmý den měsíce srpna, to jest den svatého Rufa. Tu Němci mnoho kořistí a lou- pežuov nabrali, zvláště od stříbra a od zlata, také i od jiných drahých věcí. Taková zlá příhoda když byla v Čechách 343
14 Bitva mezi císařem Rudolfem a Otagarem den svatého Rufa ce sami Čechové té síle a moci přílišné odpierati, utiekati počali a Rudolfovi houfové na ně silně tiskli, tepouce je a mordujíce, některé ovšem jímali. Naposledy pak mnoho Čechuov Němci do vody vtlačili, kteříž se tam musili ztopiti. Otagar král kterak jest tu zahynul, žádný o tom vpravdě pověděti neumí, ač mnozí z Němcuov pravili (jakož o tom i Jan Nauklerus Tubingen- ský píše), že by Bertold z Emerverku, truksas Rudolfuov, jej svým dřevem jezdeckým z koně svalil. Jiní pak tomu na odpor píší, pravíce, že by on sám ten truksas to o sobě pravil a sobě k poctivosti to připisoval. Když se pak bitva vykonala, král mezi svými rytíři zbitými mrtvý jest nalezen. Jehož smrti Rudolfus velmi lito- val a tělo jeho pod Znojmo do kláštera vézti a poctivě před oltářem pochovati rozkázal. Po některém pak času též tělo odtuď vzato a veze- no do Prahy a v klášteře svatého Františka a sva- té Anežky v krásném hrobě žalostivě pohřbeno. A tu mezi těmi dvěma kláštery pod prampou- chem přes hrob překlenutým leží až do dnešní- ho dne. Ta bitva Čechuom nešťastná stala se dvadcátý a sedmý den měsíce srpna, to jest den svatého Rufa. Tu Němci mnoho kořistí a lou- pežuov nabrali, zvláště od stříbra a od zlata, také i od jiných drahých věcí. Taková zlá příhoda když byla v Čechách 343
Strana 344
Klášter vilémovský měl mnoho mnichuov Klášter ostrovský dobyt Klášter zderazský vypálen Klášter svaté Koruny oznámena, divný a neobyčejný strach přišel na lidi, kterýž nebyl nikdá od toho času, jakž kníže Čech s svým houfem vjel do té země. Neb ti všickni houfové valili se do toho zarmúcené- ho a osiřalého království a Čechové, ztrativše krále svého, jako ovce bez pastýře, kam kdo věděl, před nepřátely utíkali, a oni zemi hubili, plundrovali, páléce vsi i městečka. O města a hrady ovšem nesměli se pokusiti, než klášte- ruov nadmíru pilni byli, chtíce je zlúpiti a jako z kořen vyvrátiti. U kláštera vilémovského Rudolfus dvakráte se zastavil, chtěje jeho dobyti, ale že na něm bylo samých toliko mnichuov sto a osmdesát a ti se velmi mužně bránili, takže Němcí jim nemohli nic uškoditi, ač se dvakrát o ně štur- mem pokoušeli, nic nemohli jím udělati, více než na puol druhého sta tu Němcuov od mni- chuov kamením až do smrti ubito, Rudolf kázal dále do země táhnúti. Klášter ostrovský, kterýž ležal uprostřed řeky Vhltavy, ten jsú také Němci silně oblehli a jeho velmi ukrutně dobajvali a čtvrtého dne jeho se zmocnili, neb mniší před týmž dnem časem nočním z něho byli se přes vodu na lodí vykrad- li. Němci vlezše tam nic v něm nenalezli krom toho, což k jídlu náleželo. I zuostali tu za šest nedělí, a když odešli, ani jedna srst, ani jedno zrno obilné po ních nebylo nalezeno. A pokudž tu byli, veliké sjezdem okolo Prahy činili škody tak dlúho, až klášter zderazský skrze zradu vy- brali i vypálili, a Pražané na ně přes zdi měst- ské vyhlednúti nesměli. Klášter svaté Koruny, kterýž byl na ten čas Otagar dal vnově postaviti, také oblehli, a jeho se zmocnivše, mnichy v něm zbili a některé spá- lili, ježto se při tom jích pálení divní dáli divové a někteří zuostali až do této chvíle. Naposledy pak i klášter vypálili a rozbořili tak hanebně, že nebylo znáti, kde jest byl duom konventský. Klášter osecký také, kterýž týž Otagar byl z hor stříbrných hrobských slavně a nákladně vy- stavěti dal, ten od týchž Němcuov z gruntu Klášter osecký Klášter teplický 344
Klášter vilémovský měl mnoho mnichuov Klášter ostrovský dobyt Klášter zderazský vypálen Klášter svaté Koruny oznámena, divný a neobyčejný strach přišel na lidi, kterýž nebyl nikdá od toho času, jakž kníže Čech s svým houfem vjel do té země. Neb ti všickni houfové valili se do toho zarmúcené- ho a osiřalého království a Čechové, ztrativše krále svého, jako ovce bez pastýře, kam kdo věděl, před nepřátely utíkali, a oni zemi hubili, plundrovali, páléce vsi i městečka. O města a hrady ovšem nesměli se pokusiti, než klášte- ruov nadmíru pilni byli, chtíce je zlúpiti a jako z kořen vyvrátiti. U kláštera vilémovského Rudolfus dvakráte se zastavil, chtěje jeho dobyti, ale že na něm bylo samých toliko mnichuov sto a osmdesát a ti se velmi mužně bránili, takže Němcí jim nemohli nic uškoditi, ač se dvakrát o ně štur- mem pokoušeli, nic nemohli jím udělati, více než na puol druhého sta tu Němcuov od mni- chuov kamením až do smrti ubito, Rudolf kázal dále do země táhnúti. Klášter ostrovský, kterýž ležal uprostřed řeky Vhltavy, ten jsú také Němci silně oblehli a jeho velmi ukrutně dobajvali a čtvrtého dne jeho se zmocnili, neb mniší před týmž dnem časem nočním z něho byli se přes vodu na lodí vykrad- li. Němci vlezše tam nic v něm nenalezli krom toho, což k jídlu náleželo. I zuostali tu za šest nedělí, a když odešli, ani jedna srst, ani jedno zrno obilné po ních nebylo nalezeno. A pokudž tu byli, veliké sjezdem okolo Prahy činili škody tak dlúho, až klášter zderazský skrze zradu vy- brali i vypálili, a Pražané na ně přes zdi měst- ské vyhlednúti nesměli. Klášter svaté Koruny, kterýž byl na ten čas Otagar dal vnově postaviti, také oblehli, a jeho se zmocnivše, mnichy v něm zbili a některé spá- lili, ježto se při tom jích pálení divní dáli divové a někteří zuostali až do této chvíle. Naposledy pak i klášter vypálili a rozbořili tak hanebně, že nebylo znáti, kde jest byl duom konventský. Klášter osecký také, kterýž týž Otagar byl z hor stříbrných hrobských slavně a nákladně vy- stavěti dal, ten od týchž Němcuov z gruntu Klášter osecký Klášter teplický 344
Strana 345
vypálen, též klášter teplický, světecký, dogsan- ský a jiných mnoho. Rudolfus, již maje v své moci českou i moravskou zemi, rozděloval jí a rozdával, tak jak se jemu líbilo. Bramburský markrabě obdržal hrad pražský a větší díl české země, kníže polský Kladsko a tu krajinu všecku sobě osobil. Králová s synem Otagarovým Vácslavem, jenž byl pacholátko v osmi letech, také kus české země obdržala. A tak to království rozdělené velmi pustlo a hy- nulo. Morava také velmi šeredně roztrhána byla. Pán Milota také za svú službu jí díl obdržal a Němci vždy hubili a plundrovali. A tak veliký a nevýmluvný strach a hruoza na lidech v Če- chách i v Moravě byla, neb Němci, na těch škodách, kteréž činili, dosti nemajíce, ještě že budou v Čechách i v Moravě větší činiti, hrozi- li, pravíce, že se chtí časem jarním navrátiti a ostatek dokaziti a pohubiti, měst a hraduov všech dobyti, všecky Čechy i Moravany zbíti, žádnému věku ani pohlaví že nechtí odpustiti. Roku toho také biskup Jan, jenž byl muž ná- božný, dobrý a spravedlivý, vida, co se děje v Čechách, z toho byl velmi zarmúcen a jako ustavičně se Pánu Bohu modlil, až skrze usta- vičnou tesknost, tak jakž se někteří domnívali, upadl v těžkú nemoc a měsíce prasince umřel a v pražském kostele pochován. Království české roztrháno Klášter světecký Klášter dogsanský Biskup Jan umřel Léta tisícého dvústého sedmdesátého devátého Tobiáš, probošt kostela pražského, volen jest za biskupa od kapitoly téhož kostela, ale však s povolením arcibiskupa mohutského. Biskup pak moravský, vzav moc a povolení od téhož arcibiskupa, jeho Tobiáše na též biskupství pražské neb české posvětil. Téhož léta a při tom času Otta, markrabě bramburský, jenž byl švagr dobré paměti krále Otagara, přijev na hrad pražský a tu shromáž- div jednak všecky Čechy, mluvil k ním tato Biskupem učiněn Tobiáš 345
vypálen, též klášter teplický, světecký, dogsan- ský a jiných mnoho. Rudolfus, již maje v své moci českou i moravskou zemi, rozděloval jí a rozdával, tak jak se jemu líbilo. Bramburský markrabě obdržal hrad pražský a větší díl české země, kníže polský Kladsko a tu krajinu všecku sobě osobil. Králová s synem Otagarovým Vácslavem, jenž byl pacholátko v osmi letech, také kus české země obdržala. A tak to království rozdělené velmi pustlo a hy- nulo. Morava také velmi šeredně roztrhána byla. Pán Milota také za svú službu jí díl obdržal a Němci vždy hubili a plundrovali. A tak veliký a nevýmluvný strach a hruoza na lidech v Če- chách i v Moravě byla, neb Němci, na těch škodách, kteréž činili, dosti nemajíce, ještě že budou v Čechách i v Moravě větší činiti, hrozi- li, pravíce, že se chtí časem jarním navrátiti a ostatek dokaziti a pohubiti, měst a hraduov všech dobyti, všecky Čechy i Moravany zbíti, žádnému věku ani pohlaví že nechtí odpustiti. Roku toho také biskup Jan, jenž byl muž ná- božný, dobrý a spravedlivý, vida, co se děje v Čechách, z toho byl velmi zarmúcen a jako ustavičně se Pánu Bohu modlil, až skrze usta- vičnou tesknost, tak jakž se někteří domnívali, upadl v těžkú nemoc a měsíce prasince umřel a v pražském kostele pochován. Království české roztrháno Klášter světecký Klášter dogsanský Biskup Jan umřel Léta tisícého dvústého sedmdesátého devátého Tobiáš, probošt kostela pražského, volen jest za biskupa od kapitoly téhož kostela, ale však s povolením arcibiskupa mohutského. Biskup pak moravský, vzav moc a povolení od téhož arcibiskupa, jeho Tobiáše na též biskupství pražské neb české posvětil. Téhož léta a při tom času Otta, markrabě bramburský, jenž byl švagr dobré paměti krále Otagara, přijev na hrad pražský a tu shromáž- div jednak všecky Čechy, mluvil k ním tato Biskupem učiněn Tobiáš 345
Strana 346
Císař lítost měl nad českou zemí slova: „Čechové milí, víte všickni, co jest byl někdy král Otagar, pán váš, kterýž za vás za všecky bojoval statečně až do přemožení. Ale poněvadž se jest tak líbilo Pánu Bohu, aby on snad pro vaše rozhněvání jeho milosti svaté tu padl a zahynul, a mládenček, na tento čas let maje věku svého devět, vám ani sám sobě rady dáti neumí, jistě jest za slušné, abychom jemu jako sirotku já i vy pomoc učinili. Protož zdá-li se vám, já, poněvadž mám za manželku sestru někdy otce jeho Otagara a tohoto Vácslava vlastní tetku, abych se zaň životně a osobně i spo- lu s vámi postavil proti takovému úhlavnímu jeho nepříteli a vrahu otce jeho, také i zhoubci tohoto osiřalého království, Rudolfovi císaři za odporníka a nepřítele, tak abych vás maje na pomoc s ním se polem potkal statečně a jej i s těmi jeho Němci z této země vyhnal a tomu sirotku jí očistil a vám učinil pokoj." Čechové, slyšíce ta slova a pokoje jsúce žá- dostiví, na to se krátce uradivše, k tomu svolili a jemu Ottovi, markrabí bramburskému, k spra- vování a opatrování pána svého Vácslava po- ručili a sami se hned strojili, aby se s Rudolfo- vými Němci statečně potkali. Vtom markrabě, maje již dědice českého i všecky Čechy v své moci, tajně a rychle poslal k císaři Rudolfovi, kterýž na ten čas s svými Němci dobýval klášte- ra kladrubského, aby shromáždě Němcuov, jakž muož najvětší počet míti, k Praze se obrá- til, a on markrabě že chce s strašlivými Čechy proti němu až na Bílou horu vyjeti a potkati se vojensky tak, aby tu byli všickni Čechové zbiti, i ten dědic také aby zahynul, a tu zemi aby Němci osadili a jí vládli až na věky. Císař Rudolf jako pán milostivý vyslyšav poselství odpověděl: „Poněvadž jest mi Pán Buoh z své božské dobrotivosti toho puojčiti ráčil, že jsem vítězství obdržal nad Otagarem, králem českým, z toho jeho svaté milosti děkuji. A jest mi toho velmi líto, že jest ten a takový dobrý muž tak hanebně zahynul a krev královská že jest vylita na zemi, z toho mne mé srdce bolí, nadto pak, že Markrabě bramburgský lstivý 346
Císař lítost měl nad českou zemí slova: „Čechové milí, víte všickni, co jest byl někdy král Otagar, pán váš, kterýž za vás za všecky bojoval statečně až do přemožení. Ale poněvadž se jest tak líbilo Pánu Bohu, aby on snad pro vaše rozhněvání jeho milosti svaté tu padl a zahynul, a mládenček, na tento čas let maje věku svého devět, vám ani sám sobě rady dáti neumí, jistě jest za slušné, abychom jemu jako sirotku já i vy pomoc učinili. Protož zdá-li se vám, já, poněvadž mám za manželku sestru někdy otce jeho Otagara a tohoto Vácslava vlastní tetku, abych se zaň životně a osobně i spo- lu s vámi postavil proti takovému úhlavnímu jeho nepříteli a vrahu otce jeho, také i zhoubci tohoto osiřalého království, Rudolfovi císaři za odporníka a nepřítele, tak abych vás maje na pomoc s ním se polem potkal statečně a jej i s těmi jeho Němci z této země vyhnal a tomu sirotku jí očistil a vám učinil pokoj." Čechové, slyšíce ta slova a pokoje jsúce žá- dostiví, na to se krátce uradivše, k tomu svolili a jemu Ottovi, markrabí bramburskému, k spra- vování a opatrování pána svého Vácslava po- ručili a sami se hned strojili, aby se s Rudolfo- vými Němci statečně potkali. Vtom markrabě, maje již dědice českého i všecky Čechy v své moci, tajně a rychle poslal k císaři Rudolfovi, kterýž na ten čas s svými Němci dobýval klášte- ra kladrubského, aby shromáždě Němcuov, jakž muož najvětší počet míti, k Praze se obrá- til, a on markrabě že chce s strašlivými Čechy proti němu až na Bílou horu vyjeti a potkati se vojensky tak, aby tu byli všickni Čechové zbiti, i ten dědic také aby zahynul, a tu zemi aby Němci osadili a jí vládli až na věky. Císař Rudolf jako pán milostivý vyslyšav poselství odpověděl: „Poněvadž jest mi Pán Buoh z své božské dobrotivosti toho puojčiti ráčil, že jsem vítězství obdržal nad Otagarem, králem českým, z toho jeho svaté milosti děkuji. A jest mi toho velmi líto, že jest ten a takový dobrý muž tak hanebně zahynul a krev královská že jest vylita na zemi, z toho mne mé srdce bolí, nadto pak, že Markrabě bramburgský lstivý 346
Strana 347
taková slavná země skrze mne jest zhubena, ano i mnohá místa svatá v ní jsú hanebně poruše- na. Nedajž mi toho Pán Buoh, abych měl lid ten tak krásný a mužný vykořeniti, nadto abych měl zahubiti i toho mládence bez viny, an mi nic zlého neučinil; za jiné nemám, než že by Pán Bůh nade mnú těžkú skrze to učinil po- mstu. A poněvadž jest Otta na se přijal správu toho království a opatrování toho sirotka, nechť hospodařuje lépe, než myslí.“ A hned toho dne kázal se svému vojsku odtuď hnouti a ven z země české vystěhovati. Poslové když se navrátili a oznámili to Ottovi, co dal za odpověd Ru- dolfus, z toho se velmi rozhněval a najvíce pro- to, že Rudolfus nechtěl toho poselství tajně sly- šeti, ale zjevně vyslyšav, zjevnou také dal odpověd, kterouž někteří Čechové, jsúce při cí- saři Rudolfovi, také slyšali a hned to všecko, co se zdálo, Čechuom jiným a zvláště mocněj- ším oznámili. Otta, pro takový úklad obávaje se v Čechách nějakého nebezpečenství, někte- rým svým hajtmanuom Němcuom na místě svém správu zemskú poručiv, do Bramburk odjel. A hned od toho dne počal českou zemi Němcuom svoboditi, chtě z ní vytisknouti všecky Čechy a Němcuov v ní nasaditi jak mo- tajl housenek. Němci pak vuoli jeho znamenavše, a zvláště Bramburci, Sasové, Mišnaři, Durynci, Hessové, Frízové a Vestfalané i jiní mnozí z krajin zá- padních, do Čech sjezdy činili a tu zemi hubili loupežem, ohněm i rozličnými mordy. Oby- vatelé pak té země a zvláště lid veský, opustivše své příbytky, s manželkami a s dítkami v ska- lách a v hustých lesích bydlili a tak dědin žádný nevoral a z toho hlad veliký přišel na tu všecku zemi. Roku toho času postního Tobiáš, biskup čes- ký, již jsa na duostojenství biskupské posvěcen, umínil svou první mši biskupskú na den Zvěsto- vání Panny Marie v kostele pražském svatého Víta slúžiti, ale toho jemu ouředníci Otty Bram- burského nechtěli dopustiti. Neb jakž přijel Němci českou zemi hubili Mše první biskupova na Strahově 347
taková slavná země skrze mne jest zhubena, ano i mnohá místa svatá v ní jsú hanebně poruše- na. Nedajž mi toho Pán Buoh, abych měl lid ten tak krásný a mužný vykořeniti, nadto abych měl zahubiti i toho mládence bez viny, an mi nic zlého neučinil; za jiné nemám, než že by Pán Bůh nade mnú těžkú skrze to učinil po- mstu. A poněvadž jest Otta na se přijal správu toho království a opatrování toho sirotka, nechť hospodařuje lépe, než myslí.“ A hned toho dne kázal se svému vojsku odtuď hnouti a ven z země české vystěhovati. Poslové když se navrátili a oznámili to Ottovi, co dal za odpověd Ru- dolfus, z toho se velmi rozhněval a najvíce pro- to, že Rudolfus nechtěl toho poselství tajně sly- šeti, ale zjevně vyslyšav, zjevnou také dal odpověd, kterouž někteří Čechové, jsúce při cí- saři Rudolfovi, také slyšali a hned to všecko, co se zdálo, Čechuom jiným a zvláště mocněj- ším oznámili. Otta, pro takový úklad obávaje se v Čechách nějakého nebezpečenství, někte- rým svým hajtmanuom Němcuom na místě svém správu zemskú poručiv, do Bramburk odjel. A hned od toho dne počal českou zemi Němcuom svoboditi, chtě z ní vytisknouti všecky Čechy a Němcuov v ní nasaditi jak mo- tajl housenek. Němci pak vuoli jeho znamenavše, a zvláště Bramburci, Sasové, Mišnaři, Durynci, Hessové, Frízové a Vestfalané i jiní mnozí z krajin zá- padních, do Čech sjezdy činili a tu zemi hubili loupežem, ohněm i rozličnými mordy. Oby- vatelé pak té země a zvláště lid veský, opustivše své příbytky, s manželkami a s dítkami v ska- lách a v hustých lesích bydlili a tak dědin žádný nevoral a z toho hlad veliký přišel na tu všecku zemi. Roku toho času postního Tobiáš, biskup čes- ký, již jsa na duostojenství biskupské posvěcen, umínil svou první mši biskupskú na den Zvěsto- vání Panny Marie v kostele pražském svatého Víta slúžiti, ale toho jemu ouředníci Otty Bram- burského nechtěli dopustiti. Neb jakž přijel Němci českou zemi hubili Mše první biskupova na Strahově 347
Strana 348
Biskup bramburský uvázal se v biskupství české Polský kníže umřel k hradu pražskému, most před ním byl zdvižen a dvéře hradové zavříny. A on obrátiv se odtuď jel na Strahov a tu své prvotiny Pánu Bohu obě- toval při přítomnosti mnohých pánuov českých a rytířuov. A lidu obecného k té slavnosti bylo se sešlo velmi mnoho a tu s velikým nábožen- stvím i s pláčem Pána Boha, aby je od těch ukrut- ných Němcuov vysvoboditi ráčil, prosili. Po slavnosti pak velikonoční přijel do Čech biskup bramburský a slavně na hrad pražský puštěn i poctivě uveden. Po osmi dnech přijel také Otta, markrabě bramburský a českého království gubernátor, a na hradě pražském slavně se posadil. A hned čtvrtého dne příjezdu svého témuž biskupu bramburskému správu biskupství českého poručil. A Tobiáš, biskup český, při kostele Panny Marie konec mostu mezi křižovníky tíše seděl. Téhož léta Boleslav, kníže polský, jemuž ří- kali Stydlivý Boleslav, kterýž nedávno byl se v Kladsko a v tu krajinu uvázal, v Krakově umřel. A hned jakž byl pohřben, páni a rytíř- stvo sjeli se do Krakova a tu spolu s Pavlem, biskupem krakovským, namluvivše se, z vuole jednostajné za pána sobě volili jednoho z kní- žat, jenž slúl Lestko Černý. Léta tisícého dvústého osmdesátého Větrové v Čechách Jindřich kníže, jenž byl pánem vší slézské země, uvázal se v zámek Kladsko i v město, také i v tu ve všecku krajinu, a to z té příčiny, neb předtím měl smlouvu s Otagarem králem dobré paměti, a to takovou, jestliže by on Jindřich umřel prvé než Otagar, aby knížetství slezské všecko při- padlo na krále Otagara i jeho potomky až na budúcí věčné časy. Pakli by Otagar prvé než Jindřich smrtí zachvácen byl, on Jindřich aby se v Kladsko a v tu krajinu uvázal a jí držal až do svého života. Téhož léta času letního větrové velicí a ne- obyčejní v Čechách byli, mnoho hraduov, kos- Kladsko 348
Biskup bramburský uvázal se v biskupství české Polský kníže umřel k hradu pražskému, most před ním byl zdvižen a dvéře hradové zavříny. A on obrátiv se odtuď jel na Strahov a tu své prvotiny Pánu Bohu obě- toval při přítomnosti mnohých pánuov českých a rytířuov. A lidu obecného k té slavnosti bylo se sešlo velmi mnoho a tu s velikým nábožen- stvím i s pláčem Pána Boha, aby je od těch ukrut- ných Němcuov vysvoboditi ráčil, prosili. Po slavnosti pak velikonoční přijel do Čech biskup bramburský a slavně na hrad pražský puštěn i poctivě uveden. Po osmi dnech přijel také Otta, markrabě bramburský a českého království gubernátor, a na hradě pražském slavně se posadil. A hned čtvrtého dne příjezdu svého témuž biskupu bramburskému správu biskupství českého poručil. A Tobiáš, biskup český, při kostele Panny Marie konec mostu mezi křižovníky tíše seděl. Téhož léta Boleslav, kníže polský, jemuž ří- kali Stydlivý Boleslav, kterýž nedávno byl se v Kladsko a v tu krajinu uvázal, v Krakově umřel. A hned jakž byl pohřben, páni a rytíř- stvo sjeli se do Krakova a tu spolu s Pavlem, biskupem krakovským, namluvivše se, z vuole jednostajné za pána sobě volili jednoho z kní- žat, jenž slúl Lestko Černý. Léta tisícého dvústého osmdesátého Větrové v Čechách Jindřich kníže, jenž byl pánem vší slézské země, uvázal se v zámek Kladsko i v město, také i v tu ve všecku krajinu, a to z té příčiny, neb předtím měl smlouvu s Otagarem králem dobré paměti, a to takovou, jestliže by on Jindřich umřel prvé než Otagar, aby knížetství slezské všecko při- padlo na krále Otagara i jeho potomky až na budúcí věčné časy. Pakli by Otagar prvé než Jindřich smrtí zachvácen byl, on Jindřich aby se v Kladsko a v tu krajinu uvázal a jí držal až do svého života. Téhož léta času letního větrové velicí a ne- obyčejní v Čechách byli, mnoho hraduov, kos- Kladsko 348
Strana 349
teluov i domuov v městech zbořili, vsi některé po polích a po lesích se roznesly, lesové mnozí se z kořen vyvraceli. Roku toho páni čeští a rytířstvo, položivše sobě sněm, sjeli se do Prahy ke dni svaté panny Kateřiny, a tu všedše do domu křižovnického k biskupu, s ním spolu rokovali, a snesše se, na- zajtří z vůle jednostajné poslali na hrad pražský Bohuslava z Ledec a Maršíka z Kruhlova a Jana Baštu z Psár k Ottovi gubernátorovi, jeho žáda- jíce, najprvé aby kněží do kostela svatého Víta na hradě pražském pustil, tak aby mohli služ- bu boží činiti svobodně, druhé, aby jím dědice vydal, aby oni jej i mateř jeho spravovali a opa- trovali, třetí, aby ta lotrovství a loupeže v Če- chách přetrhl a zastavil. Otta vyslyšav poselství, zač žádají, to učiniti a ve čtyřech nedělích pořád zběhlých vyplniti slíbil, ale tomu ničemuž, když se oni rozjeli, dosti neučinil. Sněm u křižovníkuov v Praze Léta tisícého dvústého osmdesátého prvního Markrabě bramburský, zlý správce české země, tu noc před svatým Pavlem na víru obrácení kázal povolati před sebe tu na hradě pražském Kunhuty, manželky někdy Otagarovy, a Vác- slava, syna jejího, dědice českého, přikázav jim tu, kdež budú podáni, odtuď aby nevycházeli bez povolení hajtmana téhož hradu. A vtom hned kázal je na vuoz vsaditi a na hrad, jenž Bezdězí slove, tajně vézti. Čechy služebníky jích všecky od ních odloučiv, dal jím za čeledí- ny Němce, přikázav jím, aby jích pilně ostří- hali, tak aby bez odpuštění jích nikam neodchá- zeli. I vezli jsou je v chaterném oděvu, ano je veliká zima i tma trápila. Jaký pak pláč byl od královny a od syna jejího i ode všech jích věr- ných služebníkuov, žádný toho nemuož vy- praviti. Když sú je pak na Bezdězí přivezli, po německu ztenka jím jísti dávali, jedinký toliko služebník, kterýž jim jísti nosil, česky uměl; Král mladý jat i s mateří 349
teluov i domuov v městech zbořili, vsi některé po polích a po lesích se roznesly, lesové mnozí se z kořen vyvraceli. Roku toho páni čeští a rytířstvo, položivše sobě sněm, sjeli se do Prahy ke dni svaté panny Kateřiny, a tu všedše do domu křižovnického k biskupu, s ním spolu rokovali, a snesše se, na- zajtří z vůle jednostajné poslali na hrad pražský Bohuslava z Ledec a Maršíka z Kruhlova a Jana Baštu z Psár k Ottovi gubernátorovi, jeho žáda- jíce, najprvé aby kněží do kostela svatého Víta na hradě pražském pustil, tak aby mohli služ- bu boží činiti svobodně, druhé, aby jím dědice vydal, aby oni jej i mateř jeho spravovali a opa- trovali, třetí, aby ta lotrovství a loupeže v Če- chách přetrhl a zastavil. Otta vyslyšav poselství, zač žádají, to učiniti a ve čtyřech nedělích pořád zběhlých vyplniti slíbil, ale tomu ničemuž, když se oni rozjeli, dosti neučinil. Sněm u křižovníkuov v Praze Léta tisícého dvústého osmdesátého prvního Markrabě bramburský, zlý správce české země, tu noc před svatým Pavlem na víru obrácení kázal povolati před sebe tu na hradě pražském Kunhuty, manželky někdy Otagarovy, a Vác- slava, syna jejího, dědice českého, přikázav jim tu, kdež budú podáni, odtuď aby nevycházeli bez povolení hajtmana téhož hradu. A vtom hned kázal je na vuoz vsaditi a na hrad, jenž Bezdězí slove, tajně vézti. Čechy služebníky jích všecky od ních odloučiv, dal jím za čeledí- ny Němce, přikázav jím, aby jích pilně ostří- hali, tak aby bez odpuštění jích nikam neodchá- zeli. I vezli jsou je v chaterném oděvu, ano je veliká zima i tma trápila. Jaký pak pláč byl od královny a od syna jejího i ode všech jích věr- ných služebníkuov, žádný toho nemuož vy- praviti. Když sú je pak na Bezdězí přivezli, po německu ztenka jím jísti dávali, jedinký toliko služebník, kterýž jim jísti nosil, česky uměl; Král mladý jat i s mateří 349
Strana 350
Páni čeští mluvili k markrabovi a tak v velikém zámutku a trápení ctná králov- na i s synem byla. Páni zemští, takové věci sly- šíce, častokrát před Ottu předstupujíce milosti jím prosili, přitom také žádajíce, aby Vácslav, dědic a pán jích, v jích moc jím vydán byl, sli- bujíce, že chtí jeho dobře a poctivě i chvalitebně chovati. Těmi a takovými prosbami nic jiného nezjednali, než že více Ottu k hněvu popudili. Jednoho času páni a rytířstvo, sšedše se spolu, o to se uradili a na tom zuostali, aby předstú- píce před markrabí, buď vděk neb nevděk, aby mluvili bez strachu to, což jím jest i naší zemi za potřebné. I učinivše tak, vešli do jizby markrabovy na hradě pražském bez opovědi. A postavivše se před ním, Zdislav Berka z Dubé z ponuknutí jiných mluvil k němu tato slova: „Slavný markrabě a pane, toto jsou tobě kázali Čechové pověděti, že jsou již za tvého spravo- vání české země mnoho zlého zkusili a snášeli a toho již déle snésti a trpěti nemohú a nechtí, a toho pak najvajše, aby pán jích dědičný takovú křivdu neobyčejnú a nadto i vězení trpěti měl. Poněvadž se jest v Praze narodil a tu vychován a Praha jest stolice královská, ne Bezdězí, tu ať jest posazen. Pakli by se toho nestalo, již by Čechové v té věci musili se jinak spraviti a opa- třiti. Otta vyslyšav žádost jich i všecka slova, od- pověděl, že to všecko, zač žádají, chce rád mi- lostivě a bez odtahuov vyplniti, ale nevyplnil, ale když sú se rozjeli, poslal některé své lotry do kostela pražského, kteříž pravili, aby jim skle- pové odemčeni byli, že by nějakých listuov neb privilejí hledati chtěli. A všedše do zákřišty, uzřeli tam mnoho truhel, neb mnozí páni zem- ští, obávajíce se lotrův a loupežníkuov a pali- čuov, své statky, peníze i klenoty, kteréž měli na stříbře a zlatě, byli svezli do kostela pražské- ho. I oznámili to služebníci Ottovi, a on poslal více Němcuov, kázal ty truhly vysekati a pe- níze pobrati, též i jiné všecky věci, kteréž tam byly nalezeny od stříbra i od zlata a drahého kamení. A oni tak učinili a všecko to přinesše Kostel pražský od Němcuov zloupen 350
Páni čeští mluvili k markrabovi a tak v velikém zámutku a trápení ctná králov- na i s synem byla. Páni zemští, takové věci sly- šíce, častokrát před Ottu předstupujíce milosti jím prosili, přitom také žádajíce, aby Vácslav, dědic a pán jích, v jích moc jím vydán byl, sli- bujíce, že chtí jeho dobře a poctivě i chvalitebně chovati. Těmi a takovými prosbami nic jiného nezjednali, než že více Ottu k hněvu popudili. Jednoho času páni a rytířstvo, sšedše se spolu, o to se uradili a na tom zuostali, aby předstú- píce před markrabí, buď vděk neb nevděk, aby mluvili bez strachu to, což jím jest i naší zemi za potřebné. I učinivše tak, vešli do jizby markrabovy na hradě pražském bez opovědi. A postavivše se před ním, Zdislav Berka z Dubé z ponuknutí jiných mluvil k němu tato slova: „Slavný markrabě a pane, toto jsou tobě kázali Čechové pověděti, že jsou již za tvého spravo- vání české země mnoho zlého zkusili a snášeli a toho již déle snésti a trpěti nemohú a nechtí, a toho pak najvajše, aby pán jích dědičný takovú křivdu neobyčejnú a nadto i vězení trpěti měl. Poněvadž se jest v Praze narodil a tu vychován a Praha jest stolice královská, ne Bezdězí, tu ať jest posazen. Pakli by se toho nestalo, již by Čechové v té věci musili se jinak spraviti a opa- třiti. Otta vyslyšav žádost jich i všecka slova, od- pověděl, že to všecko, zač žádají, chce rád mi- lostivě a bez odtahuov vyplniti, ale nevyplnil, ale když sú se rozjeli, poslal některé své lotry do kostela pražského, kteříž pravili, aby jim skle- pové odemčeni byli, že by nějakých listuov neb privilejí hledati chtěli. A všedše do zákřišty, uzřeli tam mnoho truhel, neb mnozí páni zem- ští, obávajíce se lotrův a loupežníkuov a pali- čuov, své statky, peníze i klenoty, kteréž měli na stříbře a zlatě, byli svezli do kostela pražské- ho. I oznámili to služebníci Ottovi, a on poslal více Němcuov, kázal ty truhly vysekati a pe- níze pobrati, též i jiné všecky věci, kteréž tam byly nalezeny od stříbra i od zlata a drahého kamení. A oni tak učinili a všecko to přinesše Kostel pražský od Němcuov zloupen 350
Strana 351
před jeho očima položili. Děkan a kanovníci to vidúce nic říci nesměli, ale všedše do kostela, klekli na holá kolena před oltářem svatého Víta, Pánu Bohu svému toho násilé žalujíce. A ti ne- šlechetníci nosili všecky věci ven z kostela do domu Ottova jako bez přestání a služebníky kostelní uhaněli a některé ubili bez lítosti. A bě- žavše do kaply svatého Vácslava, na jeho hrob se obořili, jeho svatým tělem hajbajíce, pod ním pokladuov hledali, ale tu nic nenalezli. Jeden pak z těch lotruov ukradl kaditedlnici stříbrnú v kaple svatého Vácslava, ale nočním časem jsa skrze svatého Vácslava napomenut, nazajt- ří ji vcele zase navrátil. Skrajši také svatých Kozmy a Damiána otevřeli a tak celý den a celú noc, opět nazajtří celý den běhajíce brali a k pánu svému nosili, ani knihám, ani svícnům, ani svícem voskovým neodpustili; brali všecko napořád. Tu sú vzaty a vysekány pánu Prosin- covi dvě truhly velmi veliké, v kterýchž praví, že bylo od zlata a stříbra a od rozličných kle- notuov více než za padesát tisíc. A tak počítali preláti i jiní, kteříž o tom, co jest tu pobráno bylo, dobrou vědomost měli, že od toho kostela kostelního i panského i jiných dobrých lidí po- bráno a odneseno více než za dvakrát sto tisíc a to všecko do Bramburk dovezeno. Téhož léta královna Kunhuta, súci v tom vě- zení v veliké tesknosti, žádala Heřmana, kterýž toho času hejtmanem byl na Bezdězí, aby ji odpustil do městečka, kteréž slove Vryštot, jenž jest nedaleko od Bezdězí, v němž jest kostel sva- tého Jiří mučedlníka, aby na ten den tu v božím domě Pánu Bohu své mohla obětovati modlit- by. A on Heřman tak učinil a jí odpustil, aby šla neb jela, kdež se jí koli líbí, ale aby tu ne- chala svých dětí a zvláště Vácslava dědice, a zjednajíc svú potřebu aby se zase k dětem na- vrátila. A ona to slíbila učiniti, i šla a navrátila se. Opět po některém času žádala téhož hajt- mana, aby ji odpustil k bratřím řádu svatého Františka do kláštera Hradiště, a on tak učinil; i šla, a pomodlivši se tam a pojedši, navrátila se Hrob svatého Vácslava přehledán 351
před jeho očima položili. Děkan a kanovníci to vidúce nic říci nesměli, ale všedše do kostela, klekli na holá kolena před oltářem svatého Víta, Pánu Bohu svému toho násilé žalujíce. A ti ne- šlechetníci nosili všecky věci ven z kostela do domu Ottova jako bez přestání a služebníky kostelní uhaněli a některé ubili bez lítosti. A bě- žavše do kaply svatého Vácslava, na jeho hrob se obořili, jeho svatým tělem hajbajíce, pod ním pokladuov hledali, ale tu nic nenalezli. Jeden pak z těch lotruov ukradl kaditedlnici stříbrnú v kaple svatého Vácslava, ale nočním časem jsa skrze svatého Vácslava napomenut, nazajt- ří ji vcele zase navrátil. Skrajši také svatých Kozmy a Damiána otevřeli a tak celý den a celú noc, opět nazajtří celý den běhajíce brali a k pánu svému nosili, ani knihám, ani svícnům, ani svícem voskovým neodpustili; brali všecko napořád. Tu sú vzaty a vysekány pánu Prosin- covi dvě truhly velmi veliké, v kterýchž praví, že bylo od zlata a stříbra a od rozličných kle- notuov více než za padesát tisíc. A tak počítali preláti i jiní, kteříž o tom, co jest tu pobráno bylo, dobrou vědomost měli, že od toho kostela kostelního i panského i jiných dobrých lidí po- bráno a odneseno více než za dvakrát sto tisíc a to všecko do Bramburk dovezeno. Téhož léta královna Kunhuta, súci v tom vě- zení v veliké tesknosti, žádala Heřmana, kterýž toho času hejtmanem byl na Bezdězí, aby ji odpustil do městečka, kteréž slove Vryštot, jenž jest nedaleko od Bezdězí, v němž jest kostel sva- tého Jiří mučedlníka, aby na ten den tu v božím domě Pánu Bohu své mohla obětovati modlit- by. A on Heřman tak učinil a jí odpustil, aby šla neb jela, kdež se jí koli líbí, ale aby tu ne- chala svých dětí a zvláště Vácslava dědice, a zjednajíc svú potřebu aby se zase k dětem na- vrátila. A ona to slíbila učiniti, i šla a navrátila se. Opět po některém času žádala téhož hajt- mana, aby ji odpustil k bratřím řádu svatého Františka do kláštera Hradiště, a on tak učinil; i šla, a pomodlivši se tam a pojedši, navrátila se Hrob svatého Vácslava přehledán 351
Strana 352
Královna ušla z vězení Drahota, dvě vajce za peníz, a padesát zase. Potřetí prosila, aby ji odpustil do Mělníka, neb to její město bylo. Tři dni tam pobyvši, na Bezdězí se navrátila. Potom pak prosila, aby ji odpustil do Prahy k sestře Anýžce, kteráž byla jeptiška v klášteře svatého Františka; a on to učinil a na voze ji tam poslal, a ona tu zpuo- sobivši své věci pravila, že chce jeti do Mora- vy, tam že chce navštieviti v znojemském kláš- teře hrob manžela svého, krále Otagara. I ma- jíci jeti z Prahy do Moravy, i jela do Opavy a tu přijevši k Mikulášovi knížeti, synu také někdy Otagarovu, u něho zůstala a tak ušla z rukú těch Němcuov nemilostivých. Roku toho veliká drahota v české zemi byla, takže jedva mohl dvě vajce za peníze kúpiti, a nedávných let předtím, ježto to lidé dobře v paměti měli, že jich bylo padesát za jeden peníz. Léta tisícého dvústého osmdesátého druhého Biskup bramburský zle v Čechách hospodařil Čechové měli velikú úzkost od Němcuov Otta markrabě, povolav k sobě Ebrharda, bi- skupa bramburského, mocným jej poručníkem na svém místě nade vší českú zemí učinil, při- kázav jemu, aby zlé věci stavoval a lotrům vuole nedal a nad zloději aby světským právem činil pomstu. I odjel pravě, že má v Sasích mnoho činiti a potřebné jednati věci. Biskup to poručenství na se od markrabě přijav, tak se zachovati slíbil, ale žádostiv sa zlých věcí čes- kých, vida, ano se zle děje, všecko, jakž mar- krabě odjel, přehlédl a jakoby o tom nic ne- věděl, ač věděl, ale věděti nechtěl. Toho času zloupeni sú jednak všickni v české zemi klášterové i farní kostelové, také i vsi, ko- ňové, krávy i jiní dobytkové pobráni i jiné všecko, což mohlo nalezeno býti, některé pak vsi netoliko vybrány, ale i spáleny. Děkan kostela pražského, jménem Rehoř, pojav s sebú některé kanovníky, pokorně předstúpil před téhož bi- skupa Ebrharta, žádaje i prose i pro Pána Boha, aby aspoň těch vsí nedopúštěl kaziti a páliti, 352
Královna ušla z vězení Drahota, dvě vajce za peníz, a padesát zase. Potřetí prosila, aby ji odpustil do Mělníka, neb to její město bylo. Tři dni tam pobyvši, na Bezdězí se navrátila. Potom pak prosila, aby ji odpustil do Prahy k sestře Anýžce, kteráž byla jeptiška v klášteře svatého Františka; a on to učinil a na voze ji tam poslal, a ona tu zpuo- sobivši své věci pravila, že chce jeti do Mora- vy, tam že chce navštieviti v znojemském kláš- teře hrob manžela svého, krále Otagara. I ma- jíci jeti z Prahy do Moravy, i jela do Opavy a tu přijevši k Mikulášovi knížeti, synu také někdy Otagarovu, u něho zůstala a tak ušla z rukú těch Němcuov nemilostivých. Roku toho veliká drahota v české zemi byla, takže jedva mohl dvě vajce za peníze kúpiti, a nedávných let předtím, ježto to lidé dobře v paměti měli, že jich bylo padesát za jeden peníz. Léta tisícého dvústého osmdesátého druhého Biskup bramburský zle v Čechách hospodařil Čechové měli velikú úzkost od Němcuov Otta markrabě, povolav k sobě Ebrharda, bi- skupa bramburského, mocným jej poručníkem na svém místě nade vší českú zemí učinil, při- kázav jemu, aby zlé věci stavoval a lotrům vuole nedal a nad zloději aby světským právem činil pomstu. I odjel pravě, že má v Sasích mnoho činiti a potřebné jednati věci. Biskup to poručenství na se od markrabě přijav, tak se zachovati slíbil, ale žádostiv sa zlých věcí čes- kých, vida, ano se zle děje, všecko, jakž mar- krabě odjel, přehlédl a jakoby o tom nic ne- věděl, ač věděl, ale věděti nechtěl. Toho času zloupeni sú jednak všickni v české zemi klášterové i farní kostelové, také i vsi, ko- ňové, krávy i jiní dobytkové pobráni i jiné všecko, což mohlo nalezeno býti, některé pak vsi netoliko vybrány, ale i spáleny. Děkan kostela pražského, jménem Rehoř, pojav s sebú některé kanovníky, pokorně předstúpil před téhož bi- skupa Ebrharta, žádaje i prose i pro Pána Boha, aby aspoň těch vsí nedopúštěl kaziti a páliti, 352
Strana 353
kteréž náležejí k proboštství kostela pražského, neb jich jest mnoho pohubeno. Biskup vyslyšav prosbu, řečí velmi prchlivú odpověděl: „Ne- toliko vsi Gotfrida probošta, ale i všech kanov- níkův a kaplanův, také i té kněžny Kunhuty musí zkaženy a vniveč obráceny býti; i toho Tobiáše, biskupa vašeho, netoliko vsi a tvrze kázal sem pohubiti, ale i ohněm spáliti. A osoba jeho, kterýž den nalezena a postižena bude, ten den musí konec života vzíti. Oni to slyšíce odešli, jsúce smutni, a všedše opět do kostela, před oltářem svatého Víta pad- še rozprostřeli se a své tváři na zemi položivše plakali, volajíce k Pánu Bohu a pravíce: „Smi- luj se nad námi, Pane, smiluj se nad lidem tím- to a nedaj dědictví tvého v zahubení!“ Když pak bylo při slavnosti Na nebe vzetí Panny Ma- rie, biskup kázal svým Němcuom, aby se v hou- fích po vší zemi rozešli a rozjeli a všecky Čechy hubili a mordovali. Čechové to slyšíce a zvláště ti, kteříž ve vsech neohrazených bydlili, opustiv- še své příbytky s ženami a s dětmi a s svými do- bytky v hustých lesích a skrýších obývali tak dlúho, až zima přišla a sněhové spadli. Tu je tepruv Němci jako slédní psi zvěř lesní vyhle- dali a je jímali, loupili, svláčeli, mučili rozličný- mi mukami, chtíc od nich peníze míti; kteříž co dáti neměli, šaty z nich pobrali, netoliko sukně neb kytle, ale i košile, a oni v pytlích a v rohožích a někteří v sítěných toliko šorcích chodíce tak svú hanbu přikrývali. Někteří pak při velikých horách a skalách s ženami a s dít- kami bydleli, tu, kdež měli naději, že se před Němci ukryjí, při ohních léhali a tak se ohří- vali, až na nich oděvové shnili a opálili se, že musili nazí choditi, a ti také hlad veliký trpěli. Časem někdy z hor scházejíce vyhlédali, moh- li-li by koho jdúcího cestú uzříti, aby naň vy- stúpili a jej jali a přivedli do svého příbytku a tu zabijíce jej na kusy rozsekali, vařili neb pekli a jedli a jeho oděvem se rozdělili. A tak mnoho zlého nad obyčej dálo se skrze ty Němce v českém království. Okolo Mělníka Němci Němci těžce trápili českou zemi Lidé lidi jedli hladem 353
kteréž náležejí k proboštství kostela pražského, neb jich jest mnoho pohubeno. Biskup vyslyšav prosbu, řečí velmi prchlivú odpověděl: „Ne- toliko vsi Gotfrida probošta, ale i všech kanov- níkův a kaplanův, také i té kněžny Kunhuty musí zkaženy a vniveč obráceny býti; i toho Tobiáše, biskupa vašeho, netoliko vsi a tvrze kázal sem pohubiti, ale i ohněm spáliti. A osoba jeho, kterýž den nalezena a postižena bude, ten den musí konec života vzíti. Oni to slyšíce odešli, jsúce smutni, a všedše opět do kostela, před oltářem svatého Víta pad- še rozprostřeli se a své tváři na zemi položivše plakali, volajíce k Pánu Bohu a pravíce: „Smi- luj se nad námi, Pane, smiluj se nad lidem tím- to a nedaj dědictví tvého v zahubení!“ Když pak bylo při slavnosti Na nebe vzetí Panny Ma- rie, biskup kázal svým Němcuom, aby se v hou- fích po vší zemi rozešli a rozjeli a všecky Čechy hubili a mordovali. Čechové to slyšíce a zvláště ti, kteříž ve vsech neohrazených bydlili, opustiv- še své příbytky s ženami a s dětmi a s svými do- bytky v hustých lesích a skrýších obývali tak dlúho, až zima přišla a sněhové spadli. Tu je tepruv Němci jako slédní psi zvěř lesní vyhle- dali a je jímali, loupili, svláčeli, mučili rozličný- mi mukami, chtíc od nich peníze míti; kteříž co dáti neměli, šaty z nich pobrali, netoliko sukně neb kytle, ale i košile, a oni v pytlích a v rohožích a někteří v sítěných toliko šorcích chodíce tak svú hanbu přikrývali. Někteří pak při velikých horách a skalách s ženami a s dít- kami bydleli, tu, kdež měli naději, že se před Němci ukryjí, při ohních léhali a tak se ohří- vali, až na nich oděvové shnili a opálili se, že musili nazí choditi, a ti také hlad veliký trpěli. Časem někdy z hor scházejíce vyhlédali, moh- li-li by koho jdúcího cestú uzříti, aby naň vy- stúpili a jej jali a přivedli do svého příbytku a tu zabijíce jej na kusy rozsekali, vařili neb pekli a jedli a jeho oděvem se rozdělili. A tak mnoho zlého nad obyčej dálo se skrze ty Němce v českém království. Okolo Mělníka Němci Němci těžce trápili českou zemi Lidé lidi jedli hladem 353
Strana 354
Mor velmi náhlý Bouřka v Praze sedláčky chudé takto mučili: svížíce je kladli je na kolesa jako snopy pět neb šest spolu a z naj- vyššího vrchu pouštěli je do Labe, aby se šaco- vali, a když neměli co dáti, ztopili je; a tak Ně- mečkové sobě kratochvíl činili. Dědin žádný nevoral, z toho hlad velmi veliký v zemi byl. Zpráva se činí, že by na mnohých místech mateře své vlastní děti jedly. Téhož léta počal býti veliký a náhlý mor a Němci počali velmi mříti na morní bolesti. To vidúce jiní, hned se počali ven z země české hos- titi, také i toho ukrutného biskupa ten mor ven z země vyhnal. Taková rána boží když se více a více rozmáhala, v Praze někteří domové, z kterýchž lidé vymřeli, pusti zůstali. Konšelé města pražského na větším díle ze- mřeli a ti, kteříž pozuostali, na rathouz k soudu se scházeti nechtěli, pravíce, že by jich byl malý počet. Obec pražská, opustivše soud konšelský, jiné správce sobě volili jím rozkázavše, aby se při soudu chovali spravedlivě. Vtom stala se přího- da, že ti noví soudce obcí ustanovení, truhly obecní přehledujíc, práv napsaných města toho nemohli naleznúti. To když obci oznámeno bylo, povolali jsú prvnějších pěti konšeluov a jích se ptali, kam jsú práva poděli. A oni pravili, že sú tu v truhle křížové zuostaveny. Soudce pak obcí ustanovení pravili, že sú jích tu nenalezli a neviděli. Z toho nemalé přišlo zbouření, tak až jsú někteří z prvních i posledních konšeluov zvěšeni, a zvláště Hans Flašar, kterémuž klíč od té truhly byl poručen. Město pražské na ten čas žádného rychtáře, purgmístra ani konšela nemělo, každý činil, což se jemu zdálo. Dobrým a spravedlivým lidem času toho živu býti staj- skalo se, neb se již byly všecky zlé věci zběhly, mordové rozliční a přílišná nebezpečenství, drahota veliká a hlad neobyčejný, k tomu také i mor. Roku toho Starší neb Menší Město pražské, ač bylo také těžkostmi od Němcuov, morem i hladem trápeno, však těch a takových roztr- žitostí mezi měšťany nebylo, a tak stálo dobře 354
Mor velmi náhlý Bouřka v Praze sedláčky chudé takto mučili: svížíce je kladli je na kolesa jako snopy pět neb šest spolu a z naj- vyššího vrchu pouštěli je do Labe, aby se šaco- vali, a když neměli co dáti, ztopili je; a tak Ně- mečkové sobě kratochvíl činili. Dědin žádný nevoral, z toho hlad velmi veliký v zemi byl. Zpráva se činí, že by na mnohých místech mateře své vlastní děti jedly. Téhož léta počal býti veliký a náhlý mor a Němci počali velmi mříti na morní bolesti. To vidúce jiní, hned se počali ven z země české hos- titi, také i toho ukrutného biskupa ten mor ven z země vyhnal. Taková rána boží když se více a více rozmáhala, v Praze někteří domové, z kterýchž lidé vymřeli, pusti zůstali. Konšelé města pražského na větším díle ze- mřeli a ti, kteříž pozuostali, na rathouz k soudu se scházeti nechtěli, pravíce, že by jich byl malý počet. Obec pražská, opustivše soud konšelský, jiné správce sobě volili jím rozkázavše, aby se při soudu chovali spravedlivě. Vtom stala se přího- da, že ti noví soudce obcí ustanovení, truhly obecní přehledujíc, práv napsaných města toho nemohli naleznúti. To když obci oznámeno bylo, povolali jsú prvnějších pěti konšeluov a jích se ptali, kam jsú práva poděli. A oni pravili, že sú tu v truhle křížové zuostaveny. Soudce pak obcí ustanovení pravili, že sú jích tu nenalezli a neviděli. Z toho nemalé přišlo zbouření, tak až jsú někteří z prvních i posledních konšeluov zvěšeni, a zvláště Hans Flašar, kterémuž klíč od té truhly byl poručen. Město pražské na ten čas žádného rychtáře, purgmístra ani konšela nemělo, každý činil, což se jemu zdálo. Dobrým a spravedlivým lidem času toho živu býti staj- skalo se, neb se již byly všecky zlé věci zběhly, mordové rozliční a přílišná nebezpečenství, drahota veliká a hlad neobyčejný, k tomu také i mor. Roku toho Starší neb Menší Město pražské, ač bylo také těžkostmi od Němcuov, morem i hladem trápeno, však těch a takových roztr- žitostí mezi měšťany nebylo, a tak stálo dobře 354
Strana 355
a pokojně v svém pořádku, neb Mařík Krásek, první z konšeluov, to město svú opatrností dobře spravoval a rada jeho, též i soudové jeho spra- vedliví líbili se všem. Obyvatelé Většího Města pražského častokrát se, k rozeznání svých od- poruov a těžkých rozepří do Menšího Města přicházejíce, jeho soudu poddávali. Někteří pak z pozůstalých konšeluov Většího Města pro ta- kovou věc, že se k jinému právu obec jích utíká, velmi hněviví byli a lidu pražského popúzeli, aby sberúce se mocně to město petřínské a svin- ské vybrali a rozbořili. A toho byli najvětší puovodové Matěj Bouře a Hans Longkfedr, ti s některými na vořích raným jítrem přeplavivše se přes vodu na den Narození Panny Marie do brány Podhradské, jinak Písecké vskočili, kte- rých bylo okolo puol třetího sta, a tu počali do- muov vybíjeti a statkuov lidem bráti. Menšího Města obyvatelé srotivše se za pavezami proti ním se postavili a kázavše bránu zavříti, aby ti loupežníci ujíti nemohli, snáženě jích bíti počali. Ale ti, kteříž jsú šli na braní, mnoho jsú s sebú zbroje a zvláště kuší a lučišť neměli, a tak jích tu osmnáct jali a jiné smrtedlně postříleli a jinak zmordovali, a ty zjímané dne třetího kázal Mařík Krásek na krásném dubí na Letni nad Prahou zvěsiti. Z toho opět pošla nová a veliká ruoznice a váda v lidu v Větším Městě, neb někteří (a zvláště jíchž jsú přátelé zbiti a zvěšeni) chtěli s větším počtem lidu do Men- šího Města vskočiti a napořád mordovati, jiní múdřejší toho učiniti nedali. V tom obyvatelé Menšího Města pražského, také hladem a morem jsúce utrápeni, bez velikého nebyli strachu. Na den svatého Matúše obec pražská všecka sešla se na rathouz a tu múdřejší nepokojné ukrotili a smířili, a tak spolu na tom zůstali, aby Mařík Krásek z Menšího Města s některými z Většího Města k němu přidanými jako muž moudrý a spravedlivý v pondělí, v středu a v pátek na rathúze Většího Města všecku obec soudil a v Menším Městě také v outerý a ve čtvrtek aby s svými na soudě seděl. Někteří Pražané z Většího Města pražského vskočili do Menšího Krásek z Malý Strany soudil v Větší Praze 355
a pokojně v svém pořádku, neb Mařík Krásek, první z konšeluov, to město svú opatrností dobře spravoval a rada jeho, též i soudové jeho spra- vedliví líbili se všem. Obyvatelé Většího Města pražského častokrát se, k rozeznání svých od- poruov a těžkých rozepří do Menšího Města přicházejíce, jeho soudu poddávali. Někteří pak z pozůstalých konšeluov Většího Města pro ta- kovou věc, že se k jinému právu obec jích utíká, velmi hněviví byli a lidu pražského popúzeli, aby sberúce se mocně to město petřínské a svin- ské vybrali a rozbořili. A toho byli najvětší puovodové Matěj Bouře a Hans Longkfedr, ti s některými na vořích raným jítrem přeplavivše se přes vodu na den Narození Panny Marie do brány Podhradské, jinak Písecké vskočili, kte- rých bylo okolo puol třetího sta, a tu počali do- muov vybíjeti a statkuov lidem bráti. Menšího Města obyvatelé srotivše se za pavezami proti ním se postavili a kázavše bránu zavříti, aby ti loupežníci ujíti nemohli, snáženě jích bíti počali. Ale ti, kteříž jsú šli na braní, mnoho jsú s sebú zbroje a zvláště kuší a lučišť neměli, a tak jích tu osmnáct jali a jiné smrtedlně postříleli a jinak zmordovali, a ty zjímané dne třetího kázal Mařík Krásek na krásném dubí na Letni nad Prahou zvěsiti. Z toho opět pošla nová a veliká ruoznice a váda v lidu v Větším Městě, neb někteří (a zvláště jíchž jsú přátelé zbiti a zvěšeni) chtěli s větším počtem lidu do Men- šího Města vskočiti a napořád mordovati, jiní múdřejší toho učiniti nedali. V tom obyvatelé Menšího Města pražského, také hladem a morem jsúce utrápeni, bez velikého nebyli strachu. Na den svatého Matúše obec pražská všecka sešla se na rathouz a tu múdřejší nepokojné ukrotili a smířili, a tak spolu na tom zůstali, aby Mařík Krásek z Menšího Města s některými z Většího Města k němu přidanými jako muž moudrý a spravedlivý v pondělí, v středu a v pátek na rathúze Většího Města všecku obec soudil a v Menším Městě také v outerý a ve čtvrtek aby s svými na soudě seděl. Někteří Pražané z Většího Města pražského vskočili do Menšího Krásek z Malý Strany soudil v Větší Praze 355
Strana 356
ovšem všetečnější, ač k tomu svolili, však to těžce nesli. Múdřejší pak, jích všetečnosti a zlé příhody se obávajíce, proti témuž Kráskovi až k kaple svatého Ducha, kteráž jest na břehu, s zbrojí vycházeli a jej poctivě až na rathouz, též i zase provodili. A on Krásek spravedlivě se k jednomu každému zachoval a dary měl u veliké ošklivosti; a v té spravedlivosti a pocti- vosti trval až do své smrti. Potom lid obojího města jeho smrt za dlúhý čas připomínaje želel. Někteří pak pravili, by byl Pán Buoh jeho na ten čas lidu tomu hladovitému za správci nedal, snad že by obě ta města k pádu a k zkáze byla přivedena, protož jeho múdrost a spravedlivost, kterúž měl při soudu, za dlúhý čas v těch městech připomínána byla. Léta tisícého dvústého osmdesátého třetího Biskup Tobiáš a Teobald správce první den ledna měsíce Otta Bramburský přijel do Prahy a Němcí ustavičně za ním z němec- kých zemí běželi, až opět českou zemi jako mouchy naplnili. I rozkázal všech Čechuov na sněm do Prahy zavolati, aby se všickni na den slavnosti Tří králuov páni i rytířstvo, vla- dyky i jiní znamenitější před ním na hradě pražském postavili. To když se stalo, markrabě oznámil Čechuom, že má úmysl v brzkém času ven z české země vyjeti a že neví, kterého času se zase navrátí, protož aby mu oznámili, chtějí-li jemu a tomu, kohož by on na svém místě z Cechuov postavil, poddanost zachovati. A oni uradivše se dali odpověd skrze Zbynka Dubského, že to chtí rádi učiniti. A on markrabě ustanovil jím dva správce, totiž biskupa Tobiáše a Teobalda neb Děpolta, sudího zemského, přikázav jím, aby lotry a loupežníky trestali a té země více nedali hubiti. Čechové ty pány za správce vděčně přijavše poděkovali. Ale biskup jako muž opatrný svolav pány a starší namluvil je na to, aby markrabě žádali, aby roz- 356
ovšem všetečnější, ač k tomu svolili, však to těžce nesli. Múdřejší pak, jích všetečnosti a zlé příhody se obávajíce, proti témuž Kráskovi až k kaple svatého Ducha, kteráž jest na břehu, s zbrojí vycházeli a jej poctivě až na rathouz, též i zase provodili. A on Krásek spravedlivě se k jednomu každému zachoval a dary měl u veliké ošklivosti; a v té spravedlivosti a pocti- vosti trval až do své smrti. Potom lid obojího města jeho smrt za dlúhý čas připomínaje želel. Někteří pak pravili, by byl Pán Buoh jeho na ten čas lidu tomu hladovitému za správci nedal, snad že by obě ta města k pádu a k zkáze byla přivedena, protož jeho múdrost a spravedlivost, kterúž měl při soudu, za dlúhý čas v těch městech připomínána byla. Léta tisícého dvústého osmdesátého třetího Biskup Tobiáš a Teobald správce první den ledna měsíce Otta Bramburský přijel do Prahy a Němcí ustavičně za ním z němec- kých zemí běželi, až opět českou zemi jako mouchy naplnili. I rozkázal všech Čechuov na sněm do Prahy zavolati, aby se všickni na den slavnosti Tří králuov páni i rytířstvo, vla- dyky i jiní znamenitější před ním na hradě pražském postavili. To když se stalo, markrabě oznámil Čechuom, že má úmysl v brzkém času ven z české země vyjeti a že neví, kterého času se zase navrátí, protož aby mu oznámili, chtějí-li jemu a tomu, kohož by on na svém místě z Cechuov postavil, poddanost zachovati. A oni uradivše se dali odpověd skrze Zbynka Dubského, že to chtí rádi učiniti. A on markrabě ustanovil jím dva správce, totiž biskupa Tobiáše a Teobalda neb Děpolta, sudího zemského, přikázav jím, aby lotry a loupežníky trestali a té země více nedali hubiti. Čechové ty pány za správce vděčně přijavše poděkovali. Ale biskup jako muž opatrný svolav pány a starší namluvil je na to, aby markrabě žádali, aby roz- 356
Strana 357
kázal pro uvarování budúcího zlého Němcuom z Čech vyjíti. Markrabě maje zprávu netoliko od Čechuov, ale i od Němcuov, co se v Čechách páchalo, hned bez meškání rozeslal posly po všech měs- tech českých, jím přikazuje, aby kázali biřicuom volati, že markrabě přísně rozkazuje, aby všickni Němci i jiní cizozemci z české země ve třech dnech se ven vyhostili a bez překážky vyšli. A kteříž by koli přes třetí den zuostali, aby byli jímáni a jako jiní zlodějí a loupežníci zvěšeni. Němci to uslyšavše hned z Čech běžali a jako netopajřové, když svítá, se rozkryli. A Čechové se brali pomalu z hor a z lesuov a strojili se k vorání, též i řemeslníci svá řemesla napravovali. Při témž sněmu bylo rokováno a mezi mark- rabí a Čechy tak narovnáno, aby Čechové markrabovi jako pánu svému (na ten čas) vrchnímu poddanost zachovali a při slavnosti svatých Filipa a Jakuba apoštolův aby sebrali berni a markrabovi patnáct tisíc hřiven stří- brných dali a on markrabě aby jim Vácslava dědice přivezl a na stolici otce jeho, krále Otagara, posadil a Tobiášovi biskupu a někte- rým pánům českým, také i některým osobám z markrabství bramburského, též i z měšťanův pražských aby jej k opatrování poručil, na tom se rozjeli. Přišel čas svatých Filipa a Jakuba, markrabě poslal posly své a přitom listy, omlú- vaje se a pravě, že z hodných příčin Vácslava dědice postaviti nemuož a že by rád, aby jemu ta suma přirčená poslána byla a že on konečně při slavnosti svatého Jana Křtitele s ním do Prahy přijede a to, což má učiniti, že učiní. To slyšíce Čechové velmi se búřiti počali, ale múdřejší rozváživše věci budúcí skrze též posly markrabovi dali odpověd, že jeho prosebně žádají, aby tomu, což jím slíbil, dosti učinil, že oni také při též slavnosti svatého Jana, což dáti mají, rádi chtí vyplniti. Přišel den svatého Jana, opět markrabě tomu dosti neučinil. Při tom času hlad velmi veliký a neobyčejný Němci z Čech jíti musili Berně markrabovi bramburskému 357
kázal pro uvarování budúcího zlého Němcuom z Čech vyjíti. Markrabě maje zprávu netoliko od Čechuov, ale i od Němcuov, co se v Čechách páchalo, hned bez meškání rozeslal posly po všech měs- tech českých, jím přikazuje, aby kázali biřicuom volati, že markrabě přísně rozkazuje, aby všickni Němci i jiní cizozemci z české země ve třech dnech se ven vyhostili a bez překážky vyšli. A kteříž by koli přes třetí den zuostali, aby byli jímáni a jako jiní zlodějí a loupežníci zvěšeni. Němci to uslyšavše hned z Čech běžali a jako netopajřové, když svítá, se rozkryli. A Čechové se brali pomalu z hor a z lesuov a strojili se k vorání, též i řemeslníci svá řemesla napravovali. Při témž sněmu bylo rokováno a mezi mark- rabí a Čechy tak narovnáno, aby Čechové markrabovi jako pánu svému (na ten čas) vrchnímu poddanost zachovali a při slavnosti svatých Filipa a Jakuba apoštolův aby sebrali berni a markrabovi patnáct tisíc hřiven stří- brných dali a on markrabě aby jim Vácslava dědice přivezl a na stolici otce jeho, krále Otagara, posadil a Tobiášovi biskupu a někte- rým pánům českým, také i některým osobám z markrabství bramburského, též i z měšťanův pražských aby jej k opatrování poručil, na tom se rozjeli. Přišel čas svatých Filipa a Jakuba, markrabě poslal posly své a přitom listy, omlú- vaje se a pravě, že z hodných příčin Vácslava dědice postaviti nemuož a že by rád, aby jemu ta suma přirčená poslána byla a že on konečně při slavnosti svatého Jana Křtitele s ním do Prahy přijede a to, což má učiniti, že učiní. To slyšíce Čechové velmi se búřiti počali, ale múdřejší rozváživše věci budúcí skrze též posly markrabovi dali odpověd, že jeho prosebně žádají, aby tomu, což jím slíbil, dosti učinil, že oni také při též slavnosti svatého Jana, což dáti mají, rádi chtí vyplniti. Přišel den svatého Jana, opět markrabě tomu dosti neučinil. Při tom času hlad velmi veliký a neobyčejný Němci z Čech jíti musili Berně markrabovi bramburskému 357
Strana 358
Královna polská od služebnic zamordována Záviš, pán z Rožmberka Duha jasná nad Prahou ještě trápil českú zemi, a to tak ukrutně, že lidé někteří, vynaloživše na stravu všecko, což měli, již sobě chleba zač ani kde kúpiti nema- jíce, jiné lidi a hosti do svých domuov přijímají- ce, tajně je mordovali, vařili a jedli. Mor také ač byl popřestal, opět času zimního vnáhle lidé mříti počali. Téhož času královna Kunhuta, manželka někdy Otagarova, kteráž v Slezích byla, navrátila se do Čech, majíci úmysl tu zuostati, ale znamenavši veliký nedostatek pokrmuov, také i mor, obrátila se do Moravy, a přijevši do Znojma, tu zuostala. Léta téhož Lukarda, Přemysla knížete (jenž byl v Větší Polště) manželka, čtrnáctý den měsíce listopadu skrze nenávist (tak jakž se někteří domnívali) svého manžela od svých služebnic na hradě poznanském jest udušena. Skrze to manžel její byl ode všech lidí v velikém podezření, že žádné z týchž služebnic pro takovú úkladnú smrt své manželky nekázal trestati. Času toho byl jeden z rodu Vítkovcuov muž velmi znamenitý a nad jiné bohatý, jménem Záviš, kteréhož někdy král Otagar měl v ne- návisti a byl jemu i některá zboží (jakž o tom zpráva byla) bez příčiny odjal. Ten domnívaje se, že skrze královnu zase k svému zboží přijde, i jel k ní do Moravy a počal jí snažně slúžiti a mimo jiné všecky rytíře měl k ní volnější přístup, častější také míval s ní rozmlúvaní. Králová, znamenavši jej býti nad jiné všecky krašší tváři a výborné postavy a že vždycky vesel jest, žádala s ním míti účastenství v veselí a jeho při sobě zdržala tak dlúho, až z něho synem počala a porodivši rozkázala jemu na křtu dáti jméno Jan. Kterýžto Jan potom po mnohých letech byl křižovníkem a pánem strakonickým zákona rodýzského. Roku toho při konci den svatého Štěpána mučedlníka duha velmi veliká a jasná ukázala se a všecko město pražské obklíčila; ode zdí, kteréž sú na poledne, až k Letni se ztáhla. Tako- vá věc že se času zimního ukázala, všickni se Hlad a mor trápil českou zemí 358
Královna polská od služebnic zamordována Záviš, pán z Rožmberka Duha jasná nad Prahou ještě trápil českú zemi, a to tak ukrutně, že lidé někteří, vynaloživše na stravu všecko, což měli, již sobě chleba zač ani kde kúpiti nema- jíce, jiné lidi a hosti do svých domuov přijímají- ce, tajně je mordovali, vařili a jedli. Mor také ač byl popřestal, opět času zimního vnáhle lidé mříti počali. Téhož času královna Kunhuta, manželka někdy Otagarova, kteráž v Slezích byla, navrátila se do Čech, majíci úmysl tu zuostati, ale znamenavši veliký nedostatek pokrmuov, také i mor, obrátila se do Moravy, a přijevši do Znojma, tu zuostala. Léta téhož Lukarda, Přemysla knížete (jenž byl v Větší Polště) manželka, čtrnáctý den měsíce listopadu skrze nenávist (tak jakž se někteří domnívali) svého manžela od svých služebnic na hradě poznanském jest udušena. Skrze to manžel její byl ode všech lidí v velikém podezření, že žádné z týchž služebnic pro takovú úkladnú smrt své manželky nekázal trestati. Času toho byl jeden z rodu Vítkovcuov muž velmi znamenitý a nad jiné bohatý, jménem Záviš, kteréhož někdy král Otagar měl v ne- návisti a byl jemu i některá zboží (jakž o tom zpráva byla) bez příčiny odjal. Ten domnívaje se, že skrze královnu zase k svému zboží přijde, i jel k ní do Moravy a počal jí snažně slúžiti a mimo jiné všecky rytíře měl k ní volnější přístup, častější také míval s ní rozmlúvaní. Králová, znamenavši jej býti nad jiné všecky krašší tváři a výborné postavy a že vždycky vesel jest, žádala s ním míti účastenství v veselí a jeho při sobě zdržala tak dlúho, až z něho synem počala a porodivši rozkázala jemu na křtu dáti jméno Jan. Kterýžto Jan potom po mnohých letech byl křižovníkem a pánem strakonickým zákona rodýzského. Roku toho při konci den svatého Štěpána mučedlníka duha velmi veliká a jasná ukázala se a všecko město pražské obklíčila; ode zdí, kteréž sú na poledne, až k Letni se ztáhla. Tako- vá věc že se času zimního ukázala, všickni se Hlad a mor trápil českou zemí 358
Strana 359
divili a z toho mnozí pravili, že bude pokoj v české zemi, neb jako duha bouře zastavuje, tak Pán Buoh všemohúcí svú milostí takové bouřky a těžkosti lidské že zastaviti a přetrhnúti ráčí. Léta tisícého dvústého osmdesátého čtvrtého ukázalo se druhé znamení pátý den měsíce dubna, to jest tu noc po svatém Ambroži, hvězda velmi jasná na jednom rohu měsíce stojící velmi svítila. To vidúce lidé múdřejší, příští Vácslava, syna Otagarova, dědice českého, v brzkém času býti pravili a z toho se radovali pravíce: „Již pán náš božskú pomocí z vězení a z rukú ukrutného markrabě bramburského bude vysvobozen. Téhož léta osmnáctý den měsíce června při- jeli poslové do Prahy pravíce, že Otta Brambur- ský a kníže Vácslav Český do Čech jedou. To uslyšav biskup, rychle všecky pány a rytíře i města obeslal, kteříž bez meškání do Prahy přijeli a všickni v svém pořádku dvamezcítmý den toho měsíce proti pánu svému velmi poctivě a pořádně vyšli až před brány hradu pražského. Biskup, kanovníci, kněží a páni jej slavně a velmi poctivě vítali, Ottu Bramburského ne tak. Potom opatové břevnovský, ostrovský, sázav- ský, strahovský, sedlecký, skalský a jiní mnozí, všickni s svými bratřími, též i predikátoro- vé, františkové, farářové, kaplanové, oltářníci i všickni žáci zpívajíce „Advenisti desiderabilis, te enim expectabamus“ etc. a jiná zpívaní mnohá. Lid obecný také zpíval píseň svatého Vojtěcha „Hospodine, pomiluj ný“, řemeslníci všickni pod svými korouhvemi a praporci řádně šli a poctivě se svému pánu klaněli. Markrabě pak, správce a poručník Vácslava knížete, vedlé pořádku práva z ouřadu svého počet maje učiniti, tak jakž práva císařská o poruční- cích ukazují, vzav patnáct tisíc hřiven stříbr- ných z berně obecní, ještě lakomstvím sa veden Markrabě bramburský kníže Vácslava Čechům vrátil Hvězda na měsíci 359
divili a z toho mnozí pravili, že bude pokoj v české zemi, neb jako duha bouře zastavuje, tak Pán Buoh všemohúcí svú milostí takové bouřky a těžkosti lidské že zastaviti a přetrhnúti ráčí. Léta tisícého dvústého osmdesátého čtvrtého ukázalo se druhé znamení pátý den měsíce dubna, to jest tu noc po svatém Ambroži, hvězda velmi jasná na jednom rohu měsíce stojící velmi svítila. To vidúce lidé múdřejší, příští Vácslava, syna Otagarova, dědice českého, v brzkém času býti pravili a z toho se radovali pravíce: „Již pán náš božskú pomocí z vězení a z rukú ukrutného markrabě bramburského bude vysvobozen. Téhož léta osmnáctý den měsíce června při- jeli poslové do Prahy pravíce, že Otta Brambur- ský a kníže Vácslav Český do Čech jedou. To uslyšav biskup, rychle všecky pány a rytíře i města obeslal, kteříž bez meškání do Prahy přijeli a všickni v svém pořádku dvamezcítmý den toho měsíce proti pánu svému velmi poctivě a pořádně vyšli až před brány hradu pražského. Biskup, kanovníci, kněží a páni jej slavně a velmi poctivě vítali, Ottu Bramburského ne tak. Potom opatové břevnovský, ostrovský, sázav- ský, strahovský, sedlecký, skalský a jiní mnozí, všickni s svými bratřími, též i predikátoro- vé, františkové, farářové, kaplanové, oltářníci i všickni žáci zpívajíce „Advenisti desiderabilis, te enim expectabamus“ etc. a jiná zpívaní mnohá. Lid obecný také zpíval píseň svatého Vojtěcha „Hospodine, pomiluj ný“, řemeslníci všickni pod svými korouhvemi a praporci řádně šli a poctivě se svému pánu klaněli. Markrabě pak, správce a poručník Vácslava knížete, vedlé pořádku práva z ouřadu svého počet maje učiniti, tak jakž práva císařská o poruční- cích ukazují, vzav patnáct tisíc hřiven stříbr- ných z berně obecní, ještě lakomstvím sa veden Markrabě bramburský kníže Vácslava Čechům vrátil Hvězda na měsíci 359
Strana 360
dvadcet tisíc hřiven stříbrných od téhož Vácsla- va za své spravování míti požádal. Vácslav, žádostiv sa býti svoboden, byl by rád dal, ale neměl odkud. Páni poradivše se smlouvu s mar- krabí učinili, jedné aby jeho prázdni byli, tyto zámky i s městy až do vyplnění té sumy v zákla- dě dali, totiž Děčín, Oustí, Most, Ronov a Bez- dězí. A tak markrabě bramburský s svými Němci z české země vyjel a Čechové ho slavně i vděč- ně požehnali a za to prosili Pána Boha, aby se do ní zase i s svými potomky na věky ne- navrátil. Léta tisícého dvústého osmdesátého pátého Závišovi královna milost uprosila Léta toho královna, obávajíci se syna svého, posly poctivé s velikými prosbami za milost žádajíci k němu poslala. Vácslav kníže, již zbaven sa otce, za dlúhý čas pobyv v cizí zemi v úzkos- tech bez mateře milostivý, jako dítě matku svú tu, kteráž jeho porodila, žádostiv sa viděti, milostivě jí to všecko odpustil, a aby k němu přijela, rozkázal. Kteráž hned bez odtahuov vsedši na vuoz přijela do Prahy a před synem se velmi pokořila. Ale Záviš, Vácslava se boje, aby jemu toho, co proti němu i proti otci jeho zavinil, zlým nezpomenul, v Moravě zůstal. Královna pak časem příhodným s pány někte- rými a přímluvci před kníže, syna svého, před- stúpila, za milost Závišovi snažně proseci. Vácslav mateře své lahodnými a pánuov veli- kými prosbami sa obměkčen, též Závišovi to všecko z srdce odpustil. Záviš přijev z Moravy a před kníže přistúpiv, nízko se uklonil a slovy vel- mi lahodnými se pokořil. Kníže, slyše jeho snaž- nou prosbu a vida jeho výbornú postavu, přijal jej za dvořenína a mnohá dobrodiní jemu činil a po malém času učinil jej svého dvoru hajtma- nem. Po některém pak času mnozí jemu více sloužili a poddáni byli než samému knížeti a on mnohé nadával a některým ouřady rozdá- val, toho purkrabí, onoho komorníkem, jiného 360
dvadcet tisíc hřiven stříbrných od téhož Vácsla- va za své spravování míti požádal. Vácslav, žádostiv sa býti svoboden, byl by rád dal, ale neměl odkud. Páni poradivše se smlouvu s mar- krabí učinili, jedné aby jeho prázdni byli, tyto zámky i s městy až do vyplnění té sumy v zákla- dě dali, totiž Děčín, Oustí, Most, Ronov a Bez- dězí. A tak markrabě bramburský s svými Němci z české země vyjel a Čechové ho slavně i vděč- ně požehnali a za to prosili Pána Boha, aby se do ní zase i s svými potomky na věky ne- navrátil. Léta tisícého dvústého osmdesátého pátého Závišovi královna milost uprosila Léta toho královna, obávajíci se syna svého, posly poctivé s velikými prosbami za milost žádajíci k němu poslala. Vácslav kníže, již zbaven sa otce, za dlúhý čas pobyv v cizí zemi v úzkos- tech bez mateře milostivý, jako dítě matku svú tu, kteráž jeho porodila, žádostiv sa viděti, milostivě jí to všecko odpustil, a aby k němu přijela, rozkázal. Kteráž hned bez odtahuov vsedši na vuoz přijela do Prahy a před synem se velmi pokořila. Ale Záviš, Vácslava se boje, aby jemu toho, co proti němu i proti otci jeho zavinil, zlým nezpomenul, v Moravě zůstal. Královna pak časem příhodným s pány někte- rými a přímluvci před kníže, syna svého, před- stúpila, za milost Závišovi snažně proseci. Vácslav mateře své lahodnými a pánuov veli- kými prosbami sa obměkčen, též Závišovi to všecko z srdce odpustil. Záviš přijev z Moravy a před kníže přistúpiv, nízko se uklonil a slovy vel- mi lahodnými se pokořil. Kníže, slyše jeho snaž- nou prosbu a vida jeho výbornú postavu, přijal jej za dvořenína a mnohá dobrodiní jemu činil a po malém času učinil jej svého dvoru hajtma- nem. Po některém pak času mnozí jemu více sloužili a poddáni byli než samému knížeti a on mnohé nadával a některým ouřady rozdá- val, toho purkrabí, onoho komorníkem, jiného 360
Strana 361
maršálkem a jiného truksasem učinil a kníže samého dětinským hrám hráti učil. Páni, vzavše od něho ouřady, před knížetem jej vychvalovali a nadmíru velebili tak dlúho, až to, že královú za manželku pojal, zjednali a věno, kteréž králo- vé náleží, při nich zuostalo. Kníže, dav jemu mateř svú za manželku, již jeho poslouchal jako otce. Múdřejší toho ovšem nechválili pravíce, že taková věc jest v té zemi neslýchaná, aniž se to kdy přihodilo, aby pán měl pojíti královnu s povolením jejího syna. Téhož léta Jitka, dcera Rudolfova, krále římského (vedlé předešlé smlouvy, kteráž někdy stala se mezi týmž Rudolfem a králem Otaga- rem léta etc. sedmdesátého šestého na ostrově řečeném Kamberk), přinesena jest za manželku Vácslavovi knížeti až na pomezí české do města, jenž slove Cheb. Tu Vácslav, pojav mateř svú, též i Záviše, jel až do téhož města, aby té smlouvě otce svého dosti učinil. A přijev tam, nalezl tu Rudolfa s jeho manželkú, také i s dcerkú, a tu sú se přátelsky a milostivě vítali a pozdravovali, ale Záviš, obávaje se snad od Rudolfa nějaké puotky, do města nechtěl vjeti, ale zuostal v jedné vsi, sedlané vždycky maje koně, byla-li by toho potřeba, aby zase pospíšil. Mezi Rudolfem a jeho radami, též i Vácslavem a radami jeho tak dlúho rokováno bylo, až Vácslav a Jitka v manželství řádně vstúpili. Ale Rudolfus pro mladost jich obú nechtěl toho, aby se spolu skládali, dopustiti, neb Vácslav toliko v patnáctém létě byl a panna v dvanáctém. A tak svatbu vykonavše, Rudol- fus, král římský, mateř Vácslavovu maje v nějakém podezření, snad aby se od ní nětco dceři jeho nenadálého nepřihodilo, Jitku zase s sebú vzal a Vácslav se s mateří do Čech na- vrátil. Roku toho nábožní muží, bratří pousteníci zákona svatého Augustina, s povolením Tobiáše biskupa uvedeni jsú do Prahy a klášter svatého Tomáše v Menším Městě pražském přijali, kterýžto někdy Otagar, otec Vácslava knížete, Záviš z Rožmberka pojal královú za manželku Vácslav, syn Přemysluov, pojal dceru Rudolfa císaře Klášter svatého Tomáše v Menším Městě pražským 361
maršálkem a jiného truksasem učinil a kníže samého dětinským hrám hráti učil. Páni, vzavše od něho ouřady, před knížetem jej vychvalovali a nadmíru velebili tak dlúho, až to, že královú za manželku pojal, zjednali a věno, kteréž králo- vé náleží, při nich zuostalo. Kníže, dav jemu mateř svú za manželku, již jeho poslouchal jako otce. Múdřejší toho ovšem nechválili pravíce, že taková věc jest v té zemi neslýchaná, aniž se to kdy přihodilo, aby pán měl pojíti královnu s povolením jejího syna. Téhož léta Jitka, dcera Rudolfova, krále římského (vedlé předešlé smlouvy, kteráž někdy stala se mezi týmž Rudolfem a králem Otaga- rem léta etc. sedmdesátého šestého na ostrově řečeném Kamberk), přinesena jest za manželku Vácslavovi knížeti až na pomezí české do města, jenž slove Cheb. Tu Vácslav, pojav mateř svú, též i Záviše, jel až do téhož města, aby té smlouvě otce svého dosti učinil. A přijev tam, nalezl tu Rudolfa s jeho manželkú, také i s dcerkú, a tu sú se přátelsky a milostivě vítali a pozdravovali, ale Záviš, obávaje se snad od Rudolfa nějaké puotky, do města nechtěl vjeti, ale zuostal v jedné vsi, sedlané vždycky maje koně, byla-li by toho potřeba, aby zase pospíšil. Mezi Rudolfem a jeho radami, též i Vácslavem a radami jeho tak dlúho rokováno bylo, až Vácslav a Jitka v manželství řádně vstúpili. Ale Rudolfus pro mladost jich obú nechtěl toho, aby se spolu skládali, dopustiti, neb Vácslav toliko v patnáctém létě byl a panna v dvanáctém. A tak svatbu vykonavše, Rudol- fus, král římský, mateř Vácslavovu maje v nějakém podezření, snad aby se od ní nětco dceři jeho nenadálého nepřihodilo, Jitku zase s sebú vzal a Vácslav se s mateří do Čech na- vrátil. Roku toho nábožní muží, bratří pousteníci zákona svatého Augustina, s povolením Tobiáše biskupa uvedeni jsú do Prahy a klášter svatého Tomáše v Menším Městě pražském přijali, kterýžto někdy Otagar, otec Vácslava knížete, Záviš z Rožmberka pojal královú za manželku Vácslav, syn Přemysluov, pojal dceru Rudolfa císaře Klášter svatého Tomáše v Menším Městě pražským 361
Strana 362
Červí jedovatí v Prusích Královna Kunhuta umřela byl dal slavně vystavěti. To místo také byli jsú někdy držali bratří zákona svatého Benedikta a byl tu jejích klášter maličký, postavený ve jméno svaté panny Doroty. Toho času jsú odtuď do kláštera svaté panny Markéty na Břevňov podáni a augustinarové na místo jich uvedeni. Téhož roku v Prusích a v jiných krajinách puolnočních měsíce června dopuštěním božím mnoho škodlivých červuov se zplodilo, kteříž byli nápodobní k štíruom a každý měl ocas jako rak, a kohožkoli jeden uštípl, hned ten člověk druhého neb třetího dne umřel. A tak sobě lidé velmi s ními stýskali, neb netoliko po lesích aneb po polích, ale i do příbytkuov lidských lezli. Zimního pak času všickni zhynuli. Toho také roku při konci králová Kunhuta, mátě Vácslavova, umřela a u svatého Františka v klášteře v Větším Městě pražském slavně pochována. Léta tisícého dvústého osmdesátého šestého Jitka Vácslavovi přinesena Páni věrní a znamenitější, před pána svého Vácslava předstúpivše, jemu radili, aby pro Jitku, svú manželku, poslal, předkládajíce jemu, že oni z té milosti a lásky, kterouž k němu mají jako ku pánu svému milostivému, rádi by jeho v dobrém štěstí a v dlúhém zdraví viděli. Ale rozvažujíce rozličné příhody světa tohoto, obávají se, aby mu se snad nětco mimo jeho i jích naději od Záviše nepřihodilo, ježto by oni z toho byli těžce zarmúceni a země česká mohla by snad kmene královského býti zba- vena. Vácslav, rozváživ jích slova i žádost, odpověděl, že to chce hned učiniti. I posláni jsú poctiví poslové k Rudolfovi, kteří od pána svého Vácslava žádali jeho, aby mu svou dceru, jeho manželku, vydal. Rudolf vyslyšav prosby a zprávu o tom jistou maje, že Kunhuta, mátě Vácslavova, umřela, hned všecky věci k tomu náležité připraviv, zeti svému manželku jeho poslal. Vácslav proti Jitce, své manželce, pocti- 362
Červí jedovatí v Prusích Královna Kunhuta umřela byl dal slavně vystavěti. To místo také byli jsú někdy držali bratří zákona svatého Benedikta a byl tu jejích klášter maličký, postavený ve jméno svaté panny Doroty. Toho času jsú odtuď do kláštera svaté panny Markéty na Břevňov podáni a augustinarové na místo jich uvedeni. Téhož roku v Prusích a v jiných krajinách puolnočních měsíce června dopuštěním božím mnoho škodlivých červuov se zplodilo, kteříž byli nápodobní k štíruom a každý měl ocas jako rak, a kohožkoli jeden uštípl, hned ten člověk druhého neb třetího dne umřel. A tak sobě lidé velmi s ními stýskali, neb netoliko po lesích aneb po polích, ale i do příbytkuov lidských lezli. Zimního pak času všickni zhynuli. Toho také roku při konci králová Kunhuta, mátě Vácslavova, umřela a u svatého Františka v klášteře v Větším Městě pražském slavně pochována. Léta tisícého dvústého osmdesátého šestého Jitka Vácslavovi přinesena Páni věrní a znamenitější, před pána svého Vácslava předstúpivše, jemu radili, aby pro Jitku, svú manželku, poslal, předkládajíce jemu, že oni z té milosti a lásky, kterouž k němu mají jako ku pánu svému milostivému, rádi by jeho v dobrém štěstí a v dlúhém zdraví viděli. Ale rozvažujíce rozličné příhody světa tohoto, obávají se, aby mu se snad nětco mimo jeho i jích naději od Záviše nepřihodilo, ježto by oni z toho byli těžce zarmúceni a země česká mohla by snad kmene královského býti zba- vena. Vácslav, rozváživ jích slova i žádost, odpověděl, že to chce hned učiniti. I posláni jsú poctiví poslové k Rudolfovi, kteří od pána svého Vácslava žádali jeho, aby mu svou dceru, jeho manželku, vydal. Rudolf vyslyšav prosby a zprávu o tom jistou maje, že Kunhuta, mátě Vácslavova, umřela, hned všecky věci k tomu náležité připraviv, zeti svému manželku jeho poslal. Vácslav proti Jitce, své manželce, pocti- 362
Strana 363
vě až na pomezí vyjel a odtuď jí slavně až do Prahy uvedl a na stolici královské v kostele svatého Víta posaditi rozkázal a odtuď do dvoru královského, a tu bylo slavné hodování. Téhož léta roztržka byla divná mezi lidmi v říši, neb jeden velmi chytrý Němec, kterýž byl velmi podobný obličejem k někdy Fridri- chovi císaři, mluviti počal a řka: „Já sem Frid- rich císař.“ A knížata i hrabata některá, majíce nechut k Rudolfovi, toho jemu potvrzovali. A ten jistý Němec bydlil blízko Rajnu v jednom městečku, kteréž slove Maisen, až za dvě létě. I jelo k němu mnoho pánuov, též i z měst, a on svú chytrú řečí přivedl je k tomu, že mu se holdovali a někteří jemu dobrovolně dávali veliké dary. Takové noviny když přišly k Ru- dolfovi, smál se tomu a pravil: „Jest nějaký blázen a ti sú také blázni, kteříž jemu dary dávají.“ Po malém času ten jistý svú chytrostí, lstivými a lahodnými řečmi způsobil takový blud v lidu, takže větší strana lidu nevěděli, kterého z těch dvú mají míti za císaře a kterého za blázna. Vtom přišlo k Rudolfovi od někte- rých knížat poselství, aby takové omylné řeči zastavil a ten blud z lidí vyvedl a takovú věc přetrhl; neb jestliže toho v brzkém času ne- opatří, že všecky země německé jemu se poddadí. Toť hned při tom času ten císař omylný poslal k Rudolfovi, aby před něho přijel a léno od něho jako od pravého římského císaře přijal. Pakli by toho neučinil, že by se on věděl k němu kterak vedlé práva císařského zachovati. Z toho Rudolfus se velmi rozhněval a jel tam k němu pospíchaje a nalezl jej v tom městě, jenž slove Vetflor, a hned oblehl to město. Třetího pak dne dali se jemu měštané na milost a toho fa- lešného císaře jemu vydali a on vyslyšav ho, i kázal jej spáliti jako falešníka, a tak zase k sobě lid obrátil. A odtud táhl k Kolínu, neb Kolínští byli se také tomu člověku holdovali. I vyšli jsú Kolínští proti Rudolfovi prosíce za milost a dali jemu čtyři tisíce hřiven stříbra a on tím jích potrestav odjel. Císařem se nějaký člověk činil 363
vě až na pomezí vyjel a odtuď jí slavně až do Prahy uvedl a na stolici královské v kostele svatého Víta posaditi rozkázal a odtuď do dvoru královského, a tu bylo slavné hodování. Téhož léta roztržka byla divná mezi lidmi v říši, neb jeden velmi chytrý Němec, kterýž byl velmi podobný obličejem k někdy Fridri- chovi císaři, mluviti počal a řka: „Já sem Frid- rich císař.“ A knížata i hrabata některá, majíce nechut k Rudolfovi, toho jemu potvrzovali. A ten jistý Němec bydlil blízko Rajnu v jednom městečku, kteréž slove Maisen, až za dvě létě. I jelo k němu mnoho pánuov, též i z měst, a on svú chytrú řečí přivedl je k tomu, že mu se holdovali a někteří jemu dobrovolně dávali veliké dary. Takové noviny když přišly k Ru- dolfovi, smál se tomu a pravil: „Jest nějaký blázen a ti sú také blázni, kteříž jemu dary dávají.“ Po malém času ten jistý svú chytrostí, lstivými a lahodnými řečmi způsobil takový blud v lidu, takže větší strana lidu nevěděli, kterého z těch dvú mají míti za císaře a kterého za blázna. Vtom přišlo k Rudolfovi od někte- rých knížat poselství, aby takové omylné řeči zastavil a ten blud z lidí vyvedl a takovú věc přetrhl; neb jestliže toho v brzkém času ne- opatří, že všecky země německé jemu se poddadí. Toť hned při tom času ten císař omylný poslal k Rudolfovi, aby před něho přijel a léno od něho jako od pravého římského císaře přijal. Pakli by toho neučinil, že by se on věděl k němu kterak vedlé práva císařského zachovati. Z toho Rudolfus se velmi rozhněval a jel tam k němu pospíchaje a nalezl jej v tom městě, jenž slove Vetflor, a hned oblehl to město. Třetího pak dne dali se jemu měštané na milost a toho fa- lešného císaře jemu vydali a on vyslyšav ho, i kázal jej spáliti jako falešníka, a tak zase k sobě lid obrátil. A odtud táhl k Kolínu, neb Kolínští byli se také tomu člověku holdovali. I vyšli jsú Kolínští proti Rudolfovi prosíce za milost a dali jemu čtyři tisíce hřiven stříbra a on tím jích potrestav odjel. Císařem se nějaký člověk činil 363
Strana 364
Léta tisícého dvústého osmdesátého sedmého Klášter Rajhrad dobyt Třebová Moravská dobyta Páni někteří čeští, znamenavše přílišnou pajchu a zpurnost mysli Závišovy, těžce to u sebe vážili, a aby on jím měl více rozkazovati než pán jich král, toho nikoli nemohli vytrpěti a na krále takové své těžkosti častokrát vznášeli. Někteří pak z přátel Závišových proti těm pánuom povstali a tak bylo v Čechách nemalé rozdvojení, až jedni druhým loupežem i ohněm počali rozličných škod činiti a zvláště ti, kteříž byli z strany Závišovy, majíce v něm (že jest najbližší při králi) naději, i oheň v zemi pouště- li. Ti pak, kteříž tu od ních trpěli škodu, takové své těžkosti na pána svého vznášeti chtěli, ale nebylo jím to od Záviše dopuštěno. Mocnější pak někteří čas příhodný uhlédajíce, a zvláště když tu Záviše nebylo, veliké a hrozné žaloby činili na něho. Vácslav pravil, že to chce opatři- ti. Času jednoho vojsko Závišovi sebrati kázal a s tím vojskem do Moravy na zloděje a zhoub- ce zemské aby se vypravil a tam je hubil, přísně přikázal. Záviš, ne tak poslušenstvím hnut jsa, jako tím, aby se nad některými svými nepřátely pomstil, hned bez meškání to učinil. A když přitáhl i klášteru řečenému Rajhrad, nalezl v něm mnoho lotrův a loupežníkův, neb oni vyhnavše a některé zmordovavše mnichy, klášter byli osadili. Záviš dobyv jích kázal je všecky zvěsiti. Vácslav kníže také s svým houfem okolo Litomyšle zemi čistil, tak až Třebové Moravské dobyl a mnoho při tom městě lou- pežníkuov zvěsiti rozkázal a pána města toho, Fridricha z Homburku, jíti kázal a před sebe přivésti. Tu přátelé jeho zaň se přimlúvali, aby dán nebyl do vězení. I slíbil jest on Fridrich, že takových loupežuov chce přestati a loupež- níkuom že nedá u sebe stanoviště, a za to posta- vil knížeti Vácslavovi rukojmě, a hned brzo potom se tak nezachoval. Ti rukojmové jej vzavše, před knížetem v Praze postavili. Kníže rozváživ to, že jest on skrze své zlé skutky v po- kutu smrti upadl, ale milosrdenstvím hnut sa Páni proti Závišovi 364
Léta tisícého dvústého osmdesátého sedmého Klášter Rajhrad dobyt Třebová Moravská dobyta Páni někteří čeští, znamenavše přílišnou pajchu a zpurnost mysli Závišovy, těžce to u sebe vážili, a aby on jím měl více rozkazovati než pán jich král, toho nikoli nemohli vytrpěti a na krále takové své těžkosti častokrát vznášeli. Někteří pak z přátel Závišových proti těm pánuom povstali a tak bylo v Čechách nemalé rozdvojení, až jedni druhým loupežem i ohněm počali rozličných škod činiti a zvláště ti, kteříž byli z strany Závišovy, majíce v něm (že jest najbližší při králi) naději, i oheň v zemi pouště- li. Ti pak, kteříž tu od ních trpěli škodu, takové své těžkosti na pána svého vznášeti chtěli, ale nebylo jím to od Záviše dopuštěno. Mocnější pak někteří čas příhodný uhlédajíce, a zvláště když tu Záviše nebylo, veliké a hrozné žaloby činili na něho. Vácslav pravil, že to chce opatři- ti. Času jednoho vojsko Závišovi sebrati kázal a s tím vojskem do Moravy na zloděje a zhoub- ce zemské aby se vypravil a tam je hubil, přísně přikázal. Záviš, ne tak poslušenstvím hnut jsa, jako tím, aby se nad některými svými nepřátely pomstil, hned bez meškání to učinil. A když přitáhl i klášteru řečenému Rajhrad, nalezl v něm mnoho lotrův a loupežníkův, neb oni vyhnavše a některé zmordovavše mnichy, klášter byli osadili. Záviš dobyv jích kázal je všecky zvěsiti. Vácslav kníže také s svým houfem okolo Litomyšle zemi čistil, tak až Třebové Moravské dobyl a mnoho při tom městě lou- pežníkuov zvěsiti rozkázal a pána města toho, Fridricha z Homburku, jíti kázal a před sebe přivésti. Tu přátelé jeho zaň se přimlúvali, aby dán nebyl do vězení. I slíbil jest on Fridrich, že takových loupežuov chce přestati a loupež- níkuom že nedá u sebe stanoviště, a za to posta- vil knížeti Vácslavovi rukojmě, a hned brzo potom se tak nezachoval. Ti rukojmové jej vzavše, před knížetem v Praze postavili. Kníže rozváživ to, že jest on skrze své zlé skutky v po- kutu smrti upadl, ale milosrdenstvím hnut sa Páni proti Závišovi 364
Strana 365
a prosbú některých přemožen jsa, rozkázal jemu toliko u levé ruky jeden prst utíti; a on jsa tak potrestán, knížeti věrně sloužil, potom mimo jiné všecky byl milostníkem. Téhož léta Jitka, manželka Vácslavova, po- rodila Vácslavovi, manželu svému, k potěšení syna velmi krásného, kterémuž aby byl kmot- rem, žádal biskupa Tobiáše a Jaroslava, ko- morníka zemského; a dal jemu jméno otce svého Otagar. Kterýž potom, dřív než rok při- šel, umřel a u svatého Františka v klášteře pochován. Roku toho času podzimního opět Vácslav sebrav vojsko musil táhnúti do Moravy a ty lotry, kteříž od své loupežné zvyklosti přestati nechtěli, zkrotiti. To oni uslyšavše sběhli se na jeden hrad, jménem Helfenštajn, a tu se zavřeli. Kníže děla k ním zasaditi a jako bez přestání střéleti rozkázal. Dne osmého Čechové toho hradu jsú dobyli a ty loupežníky zjímali a nazajtří všecky dali zvěsiti. A tak se kníže opět do Čech navrátil. Vácslav loupežníky dal věsiti Léta tisícího dvústého osmdesátého osmého Kníže aneb král Vácslav Český, znamenav Rudolfa, krále římského a císaře voleného, testě svého, velikú a přílišnú milostí k sobě nachýleného, vždycky o to přemyšloval, kterak by mu se zachoval a žádné ani najmenší aby jemu nedal k rozhněvání příčiny, chtě tomu, aby takové mezi nimi učiněné přátelství a pří- buzností krve spojené trvalo na věky. S pilností o to stál, aby i ta smlouva někdy mezi týmž Rudolfem a otcem jeho Otagarem na ostrově dunajském učiněná v své celosti zuostala, kázal sestru svú Kunhutu z kláštera svatého Františka (kteráž byla od otce svého tam dána) vzíti a synu císařovu dáti jí za manželku, aby tu smlouvu, kterúž otec jeho zrušil, vyplnil. Však potom táž Kunhuta po smrti manžela svého zase se do téhož kláštera (vdovou jsúc) 365
a prosbú některých přemožen jsa, rozkázal jemu toliko u levé ruky jeden prst utíti; a on jsa tak potrestán, knížeti věrně sloužil, potom mimo jiné všecky byl milostníkem. Téhož léta Jitka, manželka Vácslavova, po- rodila Vácslavovi, manželu svému, k potěšení syna velmi krásného, kterémuž aby byl kmot- rem, žádal biskupa Tobiáše a Jaroslava, ko- morníka zemského; a dal jemu jméno otce svého Otagar. Kterýž potom, dřív než rok při- šel, umřel a u svatého Františka v klášteře pochován. Roku toho času podzimního opět Vácslav sebrav vojsko musil táhnúti do Moravy a ty lotry, kteříž od své loupežné zvyklosti přestati nechtěli, zkrotiti. To oni uslyšavše sběhli se na jeden hrad, jménem Helfenštajn, a tu se zavřeli. Kníže děla k ním zasaditi a jako bez přestání střéleti rozkázal. Dne osmého Čechové toho hradu jsú dobyli a ty loupežníky zjímali a nazajtří všecky dali zvěsiti. A tak se kníže opět do Čech navrátil. Vácslav loupežníky dal věsiti Léta tisícího dvústého osmdesátého osmého Kníže aneb král Vácslav Český, znamenav Rudolfa, krále římského a císaře voleného, testě svého, velikú a přílišnú milostí k sobě nachýleného, vždycky o to přemyšloval, kterak by mu se zachoval a žádné ani najmenší aby jemu nedal k rozhněvání příčiny, chtě tomu, aby takové mezi nimi učiněné přátelství a pří- buzností krve spojené trvalo na věky. S pilností o to stál, aby i ta smlouva někdy mezi týmž Rudolfem a otcem jeho Otagarem na ostrově dunajském učiněná v své celosti zuostala, kázal sestru svú Kunhutu z kláštera svatého Františka (kteráž byla od otce svého tam dána) vzíti a synu císařovu dáti jí za manželku, aby tu smlouvu, kterúž otec jeho zrušil, vyplnil. Však potom táž Kunhuta po smrti manžela svého zase se do téhož kláštera (vdovou jsúc) 365
Strana 366
Záviš žádal míti dceru krále uherského Záviš na Železných horách oblúpen navrátila a tu nabožně sloužila Pánu Bohu až do své smrti a tu jest také pohřbena. Při tom času Záviš z Rožmberka, sám u sebe to uvažuje, že má velikú nepřízeň pro svou zpurnost mezi pány českými, znamenav také, že i kníže Vácslav naň chuten není, ale že jej má netoliko v nenávisti, ale i v podezření proto, neb se to již podvakrát uznamenalo, že jest chtěl kníže Vácslava, pána svého, života zba- viti, ale nemohl toho vykonati, však proto mysli jeho vysokost nikoli nechtěla od své paj- chy pustiti, a to proto, neb jest to často na své mysli rozvažoval, že jest byl mocně v rod krá- lovský vkročil, mateř knížete a manželku někdy krále českého za manželku měl. I nezdálo se jemu z těch příčin žádné panny ani vdovy z panského stavu pojíti, aby tím ponížen nebyl, ale posly poctivé do Uher vypraviv, sestru krále Ladislava Uherského, kteráž dávno v kláš- teře oblečena, profesována i oblečena byla, za manželku sobě míti žádal. Poslové když se navrátili, dobré noviny, že král k tomu svolil, oznámili. Ale Záviš, že netoliko manželku, ale i také poklady, ale i přípravu všecku někdy krále Otagara dobré paměti byl sobě osobil, slavně a královským zpuosobem umínil se do Uher vypraviti z té příčiny, poněvadž sestru královú sobě za manželku vzíti a do Čech jí přinésti měl, v královské také ozdobě v cizí zemi chtěl se ukázati. Protož maje neveliký počet lidu, toliko osmdesát výborných mužuov jízdných a dvanáct vozuov, druhý den měsíce máje z Prahy vyjel, an na to král i králová hledí, a táhl upřímo k Moravě, odtuď chtěje k Budínu. A když přijel na Železné hory, toť muž jeden znamenitý z Čechuov, jménem Haj- man z Lichtenburka, lidem jej přemnoživ a tu jeho čekaje, naň vyskočil a služebníky jeho (jenž na žádného péče neměli) rozraziv rozehnal, a kteréž mohl postihnúti, zloupil, truhly i s vozy pobral, klenotuov od zlata a stříbra mno- ho nabral. Záviš, s svým toliko utíkaje životem s pěti toliko služebníky, nezastavil se až v vilé- 366
Záviš žádal míti dceru krále uherského Záviš na Železných horách oblúpen navrátila a tu nabožně sloužila Pánu Bohu až do své smrti a tu jest také pohřbena. Při tom času Záviš z Rožmberka, sám u sebe to uvažuje, že má velikú nepřízeň pro svou zpurnost mezi pány českými, znamenav také, že i kníže Vácslav naň chuten není, ale že jej má netoliko v nenávisti, ale i v podezření proto, neb se to již podvakrát uznamenalo, že jest chtěl kníže Vácslava, pána svého, života zba- viti, ale nemohl toho vykonati, však proto mysli jeho vysokost nikoli nechtěla od své paj- chy pustiti, a to proto, neb jest to často na své mysli rozvažoval, že jest byl mocně v rod krá- lovský vkročil, mateř knížete a manželku někdy krále českého za manželku měl. I nezdálo se jemu z těch příčin žádné panny ani vdovy z panského stavu pojíti, aby tím ponížen nebyl, ale posly poctivé do Uher vypraviv, sestru krále Ladislava Uherského, kteráž dávno v kláš- teře oblečena, profesována i oblečena byla, za manželku sobě míti žádal. Poslové když se navrátili, dobré noviny, že král k tomu svolil, oznámili. Ale Záviš, že netoliko manželku, ale i také poklady, ale i přípravu všecku někdy krále Otagara dobré paměti byl sobě osobil, slavně a královským zpuosobem umínil se do Uher vypraviti z té příčiny, poněvadž sestru královú sobě za manželku vzíti a do Čech jí přinésti měl, v královské také ozdobě v cizí zemi chtěl se ukázati. Protož maje neveliký počet lidu, toliko osmdesát výborných mužuov jízdných a dvanáct vozuov, druhý den měsíce máje z Prahy vyjel, an na to král i králová hledí, a táhl upřímo k Moravě, odtuď chtěje k Budínu. A když přijel na Železné hory, toť muž jeden znamenitý z Čechuov, jménem Haj- man z Lichtenburka, lidem jej přemnoživ a tu jeho čekaje, naň vyskočil a služebníky jeho (jenž na žádného péče neměli) rozraziv rozehnal, a kteréž mohl postihnúti, zloupil, truhly i s vozy pobral, klenotuov od zlata a stříbra mno- ho nabral. Záviš, s svým toliko utíkaje životem s pěti toliko služebníky, nezastavil se až v vilé- 366
Strana 367
movském klášteře. Však proto od věci začaté nezdálo mu se přestati, ale zpuosobiv služební- ky a to, což k té cestě náležalo, do Uher přijel a tam svatbu okvasiv do Čech se navrátil, svú s sebú veza manželku, kteruož na zámku, kterýž Vuršternberch slove, posadil a tu s ní slavně přebýval. Léta tisícího dvústého osmdesátého devátého Veliká milost a láska byla všech knížat a pánuov okolních k Vácslavovi, synu Otagarovu, knížeti českému, takže mnozí, i nepřátelé byvše před- kuov jeho, jemu se dobrovolně poddávali, mezi nímižto Kazimír, kníže opolský, netoliko jemu, ale i jeho budúcím dobrovolně se i s svým knížetstvím poddal, list na to učiniv v tato slova: „Velebnému a slavnému knížeti a pánu své- mu, králi Vácslavovi, služba má věrná. Mi- nulé i nynější, také i potomní věci rozvažuje, kterak někdy slavný král český Otagar dobré paměti i předkové jeho otci mému i jiným předkuom jeho radni a pomocni jsú bývali v jích potřebách, protož já, chtě otce svého šlépějí následovati a chtěje mně a synuom mým i mým poddaným i všemu knížetství mému pokoj zpuosobiti, neb znám, že předkové moji i já častokrát jsme násilé trpěli, i z té příčiny s dobrým rozmyslem a radou i povolením pánuov a přátel mých i jiných poddaných knížetství mé bez všeho přinucení, ale dobro- volně, tím chtě způsobiti pokoj i všecko dobré synuom mým i všem poddaným, dal jsem a dávám knížetství opolské i poddávám Vácsla- vovi králi a jeho budúcím, králuom českým, s hrady, s městy hrazenými i nehrazenými i se vším jměním mým i s pány a poddanými mými nynějšími i budúcími. A manství všecka, kteráž jsú k mým předkům i ke mně náležala, všecka propouštím a svobodna činím od sebe i od svých budúcích a králi českému i jeho List na knížetství opolské 367
movském klášteře. Však proto od věci začaté nezdálo mu se přestati, ale zpuosobiv služební- ky a to, což k té cestě náležalo, do Uher přijel a tam svatbu okvasiv do Čech se navrátil, svú s sebú veza manželku, kteruož na zámku, kterýž Vuršternberch slove, posadil a tu s ní slavně přebýval. Léta tisícího dvústého osmdesátého devátého Veliká milost a láska byla všech knížat a pánuov okolních k Vácslavovi, synu Otagarovu, knížeti českému, takže mnozí, i nepřátelé byvše před- kuov jeho, jemu se dobrovolně poddávali, mezi nímižto Kazimír, kníže opolský, netoliko jemu, ale i jeho budúcím dobrovolně se i s svým knížetstvím poddal, list na to učiniv v tato slova: „Velebnému a slavnému knížeti a pánu své- mu, králi Vácslavovi, služba má věrná. Mi- nulé i nynější, také i potomní věci rozvažuje, kterak někdy slavný král český Otagar dobré paměti i předkové jeho otci mému i jiným předkuom jeho radni a pomocni jsú bývali v jích potřebách, protož já, chtě otce svého šlépějí následovati a chtěje mně a synuom mým i mým poddaným i všemu knížetství mému pokoj zpuosobiti, neb znám, že předkové moji i já častokrát jsme násilé trpěli, i z té příčiny s dobrým rozmyslem a radou i povolením pánuov a přátel mých i jiných poddaných knížetství mé bez všeho přinucení, ale dobro- volně, tím chtě způsobiti pokoj i všecko dobré synuom mým i všem poddaným, dal jsem a dávám knížetství opolské i poddávám Vácsla- vovi králi a jeho budúcím, králuom českým, s hrady, s městy hrazenými i nehrazenými i se vším jměním mým i s pány a poddanými mými nynějšími i budúcími. A manství všecka, kteráž jsú k mým předkům i ke mně náležala, všecka propouštím a svobodna činím od sebe i od svých budúcích a králi českému i jeho List na knížetství opolské 367
Strana 368
Drahota v Čechách Krále Vácslava chtěli života zbaviti budúcím je poddávám, též i jiné všecky svo- body a listy i vajsady mé země i mých předkuov, v manství se poddávaje na budúcí věčné časy. Toho na utvrzení list tento mou vlastní pečetí jsem kázal upevniti, požádav, aby k tomu své pečeti přitiskli důstojní muží pražský a olomúc- ký biskupové, břevňovský, strahovský, klad- rubský a osecký opatové, proboštové mnozí i děkanové. Dálo se to v Praze na králově síni přede všemi pány a ouředníky mé země, též i před pány českými i zákoníky i měšťany i ji- nými mnohými lidmi, jenž k tomu byli povo- láni. Léta božího tisícího dvústého osmdesátého devátého, měsíce ledna.“ Toho času drahota velmi veliká v Čechách i v Polště byla, takže lidé hladem mřeli. Někteří se pak muží z lidu obecného do Uher (slyšíce tam o hojnosti chleba) obrátili a Uhří je jíma- jíce, Tataruom i jiným pohanským národům v věčnou službu prodávali; a ten hlad dvě létě českou zemi trápil. Potom veliká hojnost byla netoliko chleba, ale i jiných všech věcí. Roku toho manželka Závišova, dcera krále uherského, porodila syna a Záviš z toho byl velmi potěšen a položil den, chtě slavné hody učiniti, v kterémž by syn jeho byl pokřtěn. I žádal obou králuov, Vladislava Uherského, testě svého, též i Vácslava Českého, pastorka svého, také i Jindřicha, vratislavského knížete, aby na ten den té slavnosti přítomni byli. I dal odpověd Vácslav skrze posly jeho, že ho žádá, aby k němu přijel do Prahy a odtuď že chce s ním až na jeho hrad jeti. Záviš maje v srdci zlé svědomí toho učiniti nesměl, neb se již byli předtím král uherský a kníže vratislavský i Záviš o to snesli a zuostali na tom, aby na tom kvasu, jakž budou moci, Vácslava krále života zbavili. Ale takový úklad tajný nebyl krále Vácslava. Z toho velmi zarmúcen jsa nesměl toho zámutku příčiny žádnému oznámiti, neb všickni jeho rádce strajcové a přátelé Závišovi byli a příbuznému svému byli by rádi dopo- mohli, aby byl českým králem. Tu kníže Vácslav 368
Drahota v Čechách Krále Vácslava chtěli života zbaviti budúcím je poddávám, též i jiné všecky svo- body a listy i vajsady mé země i mých předkuov, v manství se poddávaje na budúcí věčné časy. Toho na utvrzení list tento mou vlastní pečetí jsem kázal upevniti, požádav, aby k tomu své pečeti přitiskli důstojní muží pražský a olomúc- ký biskupové, břevňovský, strahovský, klad- rubský a osecký opatové, proboštové mnozí i děkanové. Dálo se to v Praze na králově síni přede všemi pány a ouředníky mé země, též i před pány českými i zákoníky i měšťany i ji- nými mnohými lidmi, jenž k tomu byli povo- láni. Léta božího tisícího dvústého osmdesátého devátého, měsíce ledna.“ Toho času drahota velmi veliká v Čechách i v Polště byla, takže lidé hladem mřeli. Někteří se pak muží z lidu obecného do Uher (slyšíce tam o hojnosti chleba) obrátili a Uhří je jíma- jíce, Tataruom i jiným pohanským národům v věčnou službu prodávali; a ten hlad dvě létě českou zemi trápil. Potom veliká hojnost byla netoliko chleba, ale i jiných všech věcí. Roku toho manželka Závišova, dcera krále uherského, porodila syna a Záviš z toho byl velmi potěšen a položil den, chtě slavné hody učiniti, v kterémž by syn jeho byl pokřtěn. I žádal obou králuov, Vladislava Uherského, testě svého, též i Vácslava Českého, pastorka svého, také i Jindřicha, vratislavského knížete, aby na ten den té slavnosti přítomni byli. I dal odpověd Vácslav skrze posly jeho, že ho žádá, aby k němu přijel do Prahy a odtuď že chce s ním až na jeho hrad jeti. Záviš maje v srdci zlé svědomí toho učiniti nesměl, neb se již byli předtím král uherský a kníže vratislavský i Záviš o to snesli a zuostali na tom, aby na tom kvasu, jakž budou moci, Vácslava krále života zbavili. Ale takový úklad tajný nebyl krále Vácslava. Z toho velmi zarmúcen jsa nesměl toho zámutku příčiny žádnému oznámiti, neb všickni jeho rádce strajcové a přátelé Závišovi byli a příbuznému svému byli by rádi dopo- mohli, aby byl českým králem. Tu kníže Vácslav 368
Strana 369
již jsa ode vší rady lidské opuštěn, všel do svého pokoje a rozprostřel se na zemi, slzami svými ji smáčeje, Pána Boha za milost a za prodlení života prosil a od té úkladné smrti aby byl vysvobozen, přitom žádaje blahosla- vené Panny Marie, rodičky boží, před Synem jejím za přímluvu, slibuje Její svaté Milosti, že chce rozkázati Pánu Bohu k poctivosti ve jméno Její svaté Milosti slavný klášter postaviti. Když pak- Záviš do Prahy přijeti zanedbal, král Vácslav k němu také jeti se nestrojil. Jindřich Vratislavský porozuměv, co se tu děje, do Čech jeti nesměl, král uherský také doma zuostal a tak se ten kvas zrušil a Záviš byl z toho velmi hněviv. Při tom času maje o těch o všech věcech Ru- dolfus, král římský, zprávu, nemálo z toho byl teskliv a Vácslavovi pro potěšení častá činil psaní, o to vždycky smajšleje, kterak by českou zemi zbohatil a Vácslava, krále českého, pan- ství rozšířil. I přihodilo se toho času, že markra- bě míšenský vzdal některá manství jemu Rudol- fovi a on je dal králi Vácslavovi, dav jemu na to list v tato slova: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list viděti budou, milost svou i všecko dobré! Všem spolu vám aby vě- domé bylo, žádáme, že předstúpiv před duosto- jenství našeho přítomnost osvícený Fridrich, míšenské vajchodní krajiny markrabě, dědic země lužické, osvíceného někdy Jindřicha, markrabě míšenského, syn mladší, věrný náš milý, nás jest pokorně prosil, abychom vzhled- núce na jeho prosby všecka zboží manská, kteráž drží od císařství, kdežkoli položená, od něho v ruce naše přijíti ráčili. My pak k takovým jeho snažným prosbám nakloněni jsúce, takové jeho vzdání v ruce naše přijíti jsme ráčili na žádost pověděného markrabě a prosby. Jmenovaná zboží nám vzdaná slav- nému králi českému Vácslavovi, knížeti a synu našemu najmilejšímu, jích právem manským Závišuov kvas se zrušil List císařský na manství na pomezí míšenském 369
již jsa ode vší rady lidské opuštěn, všel do svého pokoje a rozprostřel se na zemi, slzami svými ji smáčeje, Pána Boha za milost a za prodlení života prosil a od té úkladné smrti aby byl vysvobozen, přitom žádaje blahosla- vené Panny Marie, rodičky boží, před Synem jejím za přímluvu, slibuje Její svaté Milosti, že chce rozkázati Pánu Bohu k poctivosti ve jméno Její svaté Milosti slavný klášter postaviti. Když pak- Záviš do Prahy přijeti zanedbal, král Vácslav k němu také jeti se nestrojil. Jindřich Vratislavský porozuměv, co se tu děje, do Čech jeti nesměl, král uherský také doma zuostal a tak se ten kvas zrušil a Záviš byl z toho velmi hněviv. Při tom času maje o těch o všech věcech Ru- dolfus, král římský, zprávu, nemálo z toho byl teskliv a Vácslavovi pro potěšení častá činil psaní, o to vždycky smajšleje, kterak by českou zemi zbohatil a Vácslava, krále českého, pan- ství rozšířil. I přihodilo se toho času, že markra- bě míšenský vzdal některá manství jemu Rudol- fovi a on je dal králi Vácslavovi, dav jemu na to list v tato slova: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list viděti budou, milost svou i všecko dobré! Všem spolu vám aby vě- domé bylo, žádáme, že předstúpiv před duosto- jenství našeho přítomnost osvícený Fridrich, míšenské vajchodní krajiny markrabě, dědic země lužické, osvíceného někdy Jindřicha, markrabě míšenského, syn mladší, věrný náš milý, nás jest pokorně prosil, abychom vzhled- núce na jeho prosby všecka zboží manská, kteráž drží od císařství, kdežkoli položená, od něho v ruce naše přijíti ráčili. My pak k takovým jeho snažným prosbám nakloněni jsúce, takové jeho vzdání v ruce naše přijíti jsme ráčili na žádost pověděného markrabě a prosby. Jmenovaná zboží nám vzdaná slav- nému králi českému Vácslavovi, knížeti a synu našemu najmilejšímu, jích právem manským Závišuov kvas se zrušil List císařský na manství na pomezí míšenském 369
Strana 370
jsme propuojčili. Ty věci když se tak vykonaly, týž markrabé opět znovu naší velebnosti prosil, abychom takové změnění neb frajmark o ze- miech, městech, hradích, stříbrných dolích aneb o jakýchžkoli jinych věcech k němu vlast- ně náležitých buď po otci neb po mateři ob- držených aneb nadaných aneb jakýmžkoli zpuosobem dosažených jemu z naší obyčejné dobrotivosti potvrdili. Jehožto žádostem milos- tivě povolivše, pověděné změnění tvrdíme a tímto listem na svědomí schvalujeme. Svěd- kové toho jsú poctiví Kunrad, štrospurgský biskup, osvícený Rudolf, kníže rakúský, syn náš najmilejší, a znamenití muží Ludvík z Ottingu a Emich z Linigen, hrabata, Jan z Lichtenberku a Valtýř z Geroldseku, stateční pak muží Ota, purkrabě z Donína, Ranold z Nemaus, Heřman z Grunbochu, Heřman z Maletic a Heřman písař a jiní mnozí. Toho na svědomí list tento majestátu našeho pečetí kázali jsme upevniti. Dán ve Chbě den třináctý měsíce března léta Páně tisícího dvústého osmdesátého devátého, království našeho léta šestnáctého. Léta tisícého dvústého devadesátého Páni proti králi Vácslavovi Když taková zúmyslná zlobivost proti Vácsla- vovi králi v Závišovi i v jiných den ode dne více a více se rozněcovala, neb on mnohých pánuov srdcí tak pozdvihl proti Vácslavovi, že netoliko aby jemu poslušni nebyli, o to se radili, ale i společně se sjíždějíce o to, kterak by Vácslava, pána svého, tajně a úkladně života zbavili, rozmlúvali. Někteří pak z ních, ne bez vuole jiných pánuov a rytířstva, k knížeti Jindřichovi Vratislavskému, jenž měl příjmí Statečný, jezdili a jemu, aby do Čech přijel, radili, pravíce, jestliže to bez meškání učiní, království české bez odporu že míti bude. Kníže Jindřich z toho slibování jích nemálo byl potěšen a s svými pány a radami na to se 370
jsme propuojčili. Ty věci když se tak vykonaly, týž markrabé opět znovu naší velebnosti prosil, abychom takové změnění neb frajmark o ze- miech, městech, hradích, stříbrných dolích aneb o jakýchžkoli jinych věcech k němu vlast- ně náležitých buď po otci neb po mateři ob- držených aneb nadaných aneb jakýmžkoli zpuosobem dosažených jemu z naší obyčejné dobrotivosti potvrdili. Jehožto žádostem milos- tivě povolivše, pověděné změnění tvrdíme a tímto listem na svědomí schvalujeme. Svěd- kové toho jsú poctiví Kunrad, štrospurgský biskup, osvícený Rudolf, kníže rakúský, syn náš najmilejší, a znamenití muží Ludvík z Ottingu a Emich z Linigen, hrabata, Jan z Lichtenberku a Valtýř z Geroldseku, stateční pak muží Ota, purkrabě z Donína, Ranold z Nemaus, Heřman z Grunbochu, Heřman z Maletic a Heřman písař a jiní mnozí. Toho na svědomí list tento majestátu našeho pečetí kázali jsme upevniti. Dán ve Chbě den třináctý měsíce března léta Páně tisícího dvústého osmdesátého devátého, království našeho léta šestnáctého. Léta tisícého dvústého devadesátého Páni proti králi Vácslavovi Když taková zúmyslná zlobivost proti Vácsla- vovi králi v Závišovi i v jiných den ode dne více a více se rozněcovala, neb on mnohých pánuov srdcí tak pozdvihl proti Vácslavovi, že netoliko aby jemu poslušni nebyli, o to se radili, ale i společně se sjíždějíce o to, kterak by Vácslava, pána svého, tajně a úkladně života zbavili, rozmlúvali. Někteří pak z ních, ne bez vuole jiných pánuov a rytířstva, k knížeti Jindřichovi Vratislavskému, jenž měl příjmí Statečný, jezdili a jemu, aby do Čech přijel, radili, pravíce, jestliže to bez meškání učiní, království české bez odporu že míti bude. Kníže Jindřich z toho slibování jích nemálo byl potěšen a s svými pány a radami na to se 370
Strana 371
uradiv, do Čech bez prodlení přijeti slíbil. Ale však o své síle a moci pochybuje, tak veliké věci před sebe vzíti nesměl, avšak vzav s svými radu, poslal rychle posly své k Ladislavovi, králi uherskému, od něho v tom netoliko rady, ale i pomoci žádaje. Král uherský, povolav svých rad, takovou žádost Jindřichovu jím oznámil. Tu dlúho rokováno bylo i rozvažováno a zvláště to, kterak někdy Uhří byli jeli proti Otagarovi, otci Vácslavovu, Rudolfovi, řím- skému králi, na pomoc. Jestliže by oni jeli Jindřichovi na pomoc a Vácslav, král český, že by (buď svú mocí aneb Rudolfovú pomocí) vítězství obdržal, snad by pro tuto pomoc i pro smrt otce svého, vezma Rudolfa, testě svého, na pomoc, nad Uhry se pomstil. Vladislav vyslyšav tu radu řekl k svým radám uherským: „Mějte to v tajnosti, mámť já jinú a snadnější cestu z naučení některých Čechův, kterak bude moci ten Vácslav zbaven býti života.“ I povolav posluov Jindřichových, dal jím odpověd, že chce rád pánu jích, knížeti, pomoc učiniti. Po malém pak času skrze častá poselství snesli se o to, aby na čas určený oba mocně do Čech vtrhli a silnou mocí bojujíce Vácslava aby přemohli a království české aby sobě osobili. A již počali v Uhřích vojska sbierati, též i v Slezště. Vtom přihodilo se, že kníže polský Léstko Černý umřel a v klášteře svaté Trojice u predi- kátoruov s knížetskou poctivostí pochován. Ale Poláci někteří a zvláště měšťané krakovští volili jsú na místo jeho Jindřicha, kníže vratislav- ského. Ale že Vácslav vždycky od své mladosti svú naději zakládal v Pánu Bohu, kterýž nikdá v se doufajících neopouští, a tak jakýms div- ným zpuosobem téhož Vácslava Jeho svatá Milost od těch osidel jeho nepřáteluov vysvo- boditi ráčil, neb po té radě v jednom měsíci král uherský Ladislav od svých vlastních pánuov uherských mečem jest zamordován a Jindřich, vratislavský kníže, od služebníkuov svých jedem otráven a v kostele svatého Kříže ve Vratislavi, 371
uradiv, do Čech bez prodlení přijeti slíbil. Ale však o své síle a moci pochybuje, tak veliké věci před sebe vzíti nesměl, avšak vzav s svými radu, poslal rychle posly své k Ladislavovi, králi uherskému, od něho v tom netoliko rady, ale i pomoci žádaje. Král uherský, povolav svých rad, takovou žádost Jindřichovu jím oznámil. Tu dlúho rokováno bylo i rozvažováno a zvláště to, kterak někdy Uhří byli jeli proti Otagarovi, otci Vácslavovu, Rudolfovi, řím- skému králi, na pomoc. Jestliže by oni jeli Jindřichovi na pomoc a Vácslav, král český, že by (buď svú mocí aneb Rudolfovú pomocí) vítězství obdržal, snad by pro tuto pomoc i pro smrt otce svého, vezma Rudolfa, testě svého, na pomoc, nad Uhry se pomstil. Vladislav vyslyšav tu radu řekl k svým radám uherským: „Mějte to v tajnosti, mámť já jinú a snadnější cestu z naučení některých Čechův, kterak bude moci ten Vácslav zbaven býti života.“ I povolav posluov Jindřichových, dal jím odpověd, že chce rád pánu jích, knížeti, pomoc učiniti. Po malém pak času skrze častá poselství snesli se o to, aby na čas určený oba mocně do Čech vtrhli a silnou mocí bojujíce Vácslava aby přemohli a království české aby sobě osobili. A již počali v Uhřích vojska sbierati, též i v Slezště. Vtom přihodilo se, že kníže polský Léstko Černý umřel a v klášteře svaté Trojice u predi- kátoruov s knížetskou poctivostí pochován. Ale Poláci někteří a zvláště měšťané krakovští volili jsú na místo jeho Jindřicha, kníže vratislav- ského. Ale že Vácslav vždycky od své mladosti svú naději zakládal v Pánu Bohu, kterýž nikdá v se doufajících neopouští, a tak jakýms div- ným zpuosobem téhož Vácslava Jeho svatá Milost od těch osidel jeho nepřáteluov vysvo- boditi ráčil, neb po té radě v jednom měsíci král uherský Ladislav od svých vlastních pánuov uherských mečem jest zamordován a Jindřich, vratislavský kníže, od služebníkuov svých jedem otráven a v kostele svatého Kříže ve Vratislavi, 371
Strana 372
List na knížetství vratislavské kterýž on na svuoj náklad postaviti dal a bohatě nadal, slavně pochován. A Vácslav Záviše jíti kázal a na Bílú věži nad branú hradu pražského do vězení vsaditi, v kterémž dvě létě seděl a tu mnoho rozličných písní složil, neb byl muž dosti učený a výborný zpěvák. Téhož léta král Vácslav vedlé předešlé smlouvy, kteráž byla učiněna mezi Otagarem, otcem jeho, a Jindřichem Vratislavským o kní- žetství slézské, též i o Kladsko, chtěl se uvázati v též knížetství, ale Rudolfus k němu poslal, aby toho nečinil, že to jemu po témž Jindřichovi náleží jako císaři. Tu hned Vácslav, vzav svú manželku, jel k němu do Erfordu a tu král Vácslav ukázal jemu listy smluvní a pečeti. Vida to Rudolfus, hned od toho pustil a Vácslavovi králi, aby se v to knížetství slezské jako pravý nápadník uvá- zal, mocně dopustil a toho potvrdil listem tímto: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list uzří, svú milost i všecko dobré vzkazuje. Společnosti vaší aby oznámeno bylo, že my to způsobení a nařízení o zemi aneb knížetství vratislavském a slezském, kteréž nám a císařství náleží v manství, viděli jsme, kterak někdy osvícený Jindřich, kníže vrati- slavský, náš milý, s osvíceným Otagarem, krá- lem českým, totiž že týž král český v knížetství slezské má se uvázati, jestliže by téhož Jindřicha Pán Buoh smrtí ráčil zachvátiti, a tu krajinu slezskú sobě i svým potomkům osobiti. I poně- vadž taková věc a též právo vedlé též smlouvy připadlo na tento čas na Vácslava, syna našeho najmilejšího, a on v to vkročiti chce, protož my toho vděčni jsúce, jemu toho potvrzujeme a pevné činíme z plnosti naší království římské- ho a na to jemu tento list náš vydáváme, pečetí naší utvrzený a upevněný. Dán v Erfordě den pětmezcítmý měsíce, jenž slove září, léta božího tisícího dvústého devadesátého, království pak našeho léta sedm- náctého.“ 372
List na knížetství vratislavské kterýž on na svuoj náklad postaviti dal a bohatě nadal, slavně pochován. A Vácslav Záviše jíti kázal a na Bílú věži nad branú hradu pražského do vězení vsaditi, v kterémž dvě létě seděl a tu mnoho rozličných písní složil, neb byl muž dosti učený a výborný zpěvák. Téhož léta král Vácslav vedlé předešlé smlouvy, kteráž byla učiněna mezi Otagarem, otcem jeho, a Jindřichem Vratislavským o kní- žetství slézské, též i o Kladsko, chtěl se uvázati v též knížetství, ale Rudolfus k němu poslal, aby toho nečinil, že to jemu po témž Jindřichovi náleží jako císaři. Tu hned Vácslav, vzav svú manželku, jel k němu do Erfordu a tu král Vácslav ukázal jemu listy smluvní a pečeti. Vida to Rudolfus, hned od toho pustil a Vácslavovi králi, aby se v to knížetství slezské jako pravý nápadník uvá- zal, mocně dopustil a toho potvrdil listem tímto: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list uzří, svú milost i všecko dobré vzkazuje. Společnosti vaší aby oznámeno bylo, že my to způsobení a nařízení o zemi aneb knížetství vratislavském a slezském, kteréž nám a císařství náleží v manství, viděli jsme, kterak někdy osvícený Jindřich, kníže vrati- slavský, náš milý, s osvíceným Otagarem, krá- lem českým, totiž že týž král český v knížetství slezské má se uvázati, jestliže by téhož Jindřicha Pán Buoh smrtí ráčil zachvátiti, a tu krajinu slezskú sobě i svým potomkům osobiti. I poně- vadž taková věc a též právo vedlé též smlouvy připadlo na tento čas na Vácslava, syna našeho najmilejšího, a on v to vkročiti chce, protož my toho vděčni jsúce, jemu toho potvrzujeme a pevné činíme z plnosti naší království římské- ho a na to jemu tento list náš vydáváme, pečetí naší utvrzený a upevněný. Dán v Erfordě den pětmezcítmý měsíce, jenž slove září, léta božího tisícího dvústého devadesátého, království pak našeho léta sedm- náctého.“ 372
Strana 373
Druhý list, také od téhož Rudolfa, krále římského, vydán a dán témuž králi Vácslavovi a království českému, jenž jest psán v tato slova: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list uzří, milost naši i všecko dobré! Když se listové od důstojenství našeho vydávají, pilně to má vyhledáno býti, aby z toho budúcích půtek nebylo, ale to aby se na ten čas pilně vyhledalo, co při volení císaře náleží králi českému, knížeti a synu našemu najmilejšímu, a dědicuom jeho. A tak dostatečně od knížat, pánův a rytířů našich v císařství od starodávna obývajících sme se gruntu pravdy doptali, to že sú před námi jednosvorně vyznali, že král český jest šeňk císařský při volení císaře a ten ouřad šeňkství má při něm a při budúcích jeho na časy věčné zůstati. Protož se to světle vyhlašuje, že český král i jeho dědicové sú a býti mají římských králuov na císařství volenci, spolu s jinými aby volili tak jako jiný který a v tom volení aby měli plnú moc a plné právo i hlas. A toho práva i hlasu aby on mohl poží- vati i jeho budúcí tak, jakž jest prvé toho bylo požíváno od jeho děduov a praděduov, tak aby se žádný v ten ouřad jeho a v právo jich nevpletl všetečně. Jestliže by pak nětco tuto nebylo doloženo, to všecko vůlí naší královské velebnosti doplňujeme. Toho všeho na svědomí list tento zpuosobili sme, jejž sme kázali pečetí naší utvrditi. Dáno v Erfordě, den pětmezcítmý měsíce září, léta božího tisícího dvoustého devadesátého, království našeho léta sedmnác- tého." List na šeňkství a volení císaře králi českému Léta tisícého dvústého devadesátého prvního Uhří sjeli se na rákuš a tu po smrti krále Ladi- slava, kteréhož úkladně zamordovali, rokovali, kto by jich pánem býti měl, a při tom byly mezi nimi veliké nesnáze. Potom pak po dlúhých hadruncích volili na stolici královskú Ondřeje 373
Druhý list, také od téhož Rudolfa, krále římského, vydán a dán témuž králi Vácslavovi a království českému, jenž jest psán v tato slova: „Rudolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, všem svatého římského císařství věrným, jenž tento list uzří, milost naši i všecko dobré! Když se listové od důstojenství našeho vydávají, pilně to má vyhledáno býti, aby z toho budúcích půtek nebylo, ale to aby se na ten čas pilně vyhledalo, co při volení císaře náleží králi českému, knížeti a synu našemu najmilejšímu, a dědicuom jeho. A tak dostatečně od knížat, pánův a rytířů našich v císařství od starodávna obývajících sme se gruntu pravdy doptali, to že sú před námi jednosvorně vyznali, že král český jest šeňk císařský při volení císaře a ten ouřad šeňkství má při něm a při budúcích jeho na časy věčné zůstati. Protož se to světle vyhlašuje, že český král i jeho dědicové sú a býti mají římských králuov na císařství volenci, spolu s jinými aby volili tak jako jiný který a v tom volení aby měli plnú moc a plné právo i hlas. A toho práva i hlasu aby on mohl poží- vati i jeho budúcí tak, jakž jest prvé toho bylo požíváno od jeho děduov a praděduov, tak aby se žádný v ten ouřad jeho a v právo jich nevpletl všetečně. Jestliže by pak nětco tuto nebylo doloženo, to všecko vůlí naší královské velebnosti doplňujeme. Toho všeho na svědomí list tento zpuosobili sme, jejž sme kázali pečetí naší utvrditi. Dáno v Erfordě, den pětmezcítmý měsíce září, léta božího tisícího dvoustého devadesátého, království našeho léta sedmnác- tého." List na šeňkství a volení císaře králi českému Léta tisícého dvústého devadesátého prvního Uhří sjeli se na rákuš a tu po smrti krále Ladi- slava, kteréhož úkladně zamordovali, rokovali, kto by jich pánem býti měl, a při tom byly mezi nimi veliké nesnáze. Potom pak po dlúhých hadruncích volili na stolici královskú Ondřeje 373
Strana 374
Král český a uherský sjeli se spolu Polská kněžna Gryfina, tetka Vácslava krále, umřela Král Vácslav knížetem polským učiněn Město Menší pražské shořalo z Escen, jenž byl také z rodu králův uherských narozený. Ten přijav království uherské, poznal divný zpuosob uherský, ano ho žádný poslú- chati nechce, chudí a súžení nebožátka ani před ním pláčí prosíce, aby jim za spravedlivé učinil, on pak ani mohl koho nezbedného tres- tati, ani křivdu trpícímu jakú nápravu učiniti. Od věrných některých sa napomenut, k králi Vácslavovi Českému poslal, jeho žádaje, aby k němu na pomezí moravské a uherské přijel. Vácslav z své přirozené dobrotivosti to učinil, a když se spolu sjeli u Hodonína, tu se přátelsky pozdravili a spolu rokovali a tak narovnali, aby jeden proti druhému nikdá nebýval, a byla- li by jaká potřeba, aby jeden druhému pomoc učinil. Od toho dne Uhři, jakž to uslyšali, hned zkrotli a pánu svému poddanější byli a žádný z nich tak jako prvé nesměl se Ondře- jovi králi opříti. Téhož léta Gryfina, krakovská a sandomirská kněžna, jenž byla někdy dcera krále bulgar- ského a sestra Kunhuty, manželky někdy Ota- garovy, mateře krále Vácslava Českého, ne- mající žádného s manželem svým plodu, a man- žel její, on Lestko Černý, nad těmi knížetstvími byl ji mocnú poručnicí učinil až do jejího života, a ona povolavši k sobě do Krakova Vácslava, krále českého, své sestry syna, mocně jemu to všecko vzdala. A on uvázav se v krakovské i v sandomiřské knížetství a učiniv na svém místě poručníka mocného Tobiáše, biskupa českého, jemu rozkázal, aby tu spravoval až do jeho zase do Polsky šťastného navrácení, a sám se i s kněžnú Gryfinú do Prahy obrátil. Kterážto Gry- fina potom mnoho let v Praze jsúci živa byla, a když umřela, v klášteře svatého Františka vedlé své sestry Kunhuty poctivě jest pochována. Roku toho tu noc před svatým Ambrožem Praha Menší všecka domácím ohněm vyhořala, takže ani jeden duom nezuostal. Král nad měšťany lítost maje všech platuov je zprostil a to jim na budoucí věčné časy svým majestá- tem utvrdil. 374
Král český a uherský sjeli se spolu Polská kněžna Gryfina, tetka Vácslava krále, umřela Král Vácslav knížetem polským učiněn Město Menší pražské shořalo z Escen, jenž byl také z rodu králův uherských narozený. Ten přijav království uherské, poznal divný zpuosob uherský, ano ho žádný poslú- chati nechce, chudí a súžení nebožátka ani před ním pláčí prosíce, aby jim za spravedlivé učinil, on pak ani mohl koho nezbedného tres- tati, ani křivdu trpícímu jakú nápravu učiniti. Od věrných některých sa napomenut, k králi Vácslavovi Českému poslal, jeho žádaje, aby k němu na pomezí moravské a uherské přijel. Vácslav z své přirozené dobrotivosti to učinil, a když se spolu sjeli u Hodonína, tu se přátelsky pozdravili a spolu rokovali a tak narovnali, aby jeden proti druhému nikdá nebýval, a byla- li by jaká potřeba, aby jeden druhému pomoc učinil. Od toho dne Uhři, jakž to uslyšali, hned zkrotli a pánu svému poddanější byli a žádný z nich tak jako prvé nesměl se Ondře- jovi králi opříti. Téhož léta Gryfina, krakovská a sandomirská kněžna, jenž byla někdy dcera krále bulgar- ského a sestra Kunhuty, manželky někdy Ota- garovy, mateře krále Vácslava Českého, ne- mající žádného s manželem svým plodu, a man- žel její, on Lestko Černý, nad těmi knížetstvími byl ji mocnú poručnicí učinil až do jejího života, a ona povolavši k sobě do Krakova Vácslava, krále českého, své sestry syna, mocně jemu to všecko vzdala. A on uvázav se v krakovské i v sandomiřské knížetství a učiniv na svém místě poručníka mocného Tobiáše, biskupa českého, jemu rozkázal, aby tu spravoval až do jeho zase do Polsky šťastného navrácení, a sám se i s kněžnú Gryfinú do Prahy obrátil. Kterážto Gry- fina potom mnoho let v Praze jsúci živa byla, a když umřela, v klášteře svatého Františka vedlé své sestry Kunhuty poctivě jest pochována. Roku toho tu noc před svatým Ambrožem Praha Menší všecka domácím ohněm vyhořala, takže ani jeden duom nezuostal. Král nad měšťany lítost maje všech platuov je zprostil a to jim na budoucí věčné časy svým majestá- tem utvrdil. 374
Strana 375
Při tom času král český poslal k Mikulášovi, knížeti opavskýmu, aby jemu to knížetství opavské dobrovolně pustil (neb někdy Otagar král, otec Václavuov, měl toho syna Mikuláše, ale ne s pořádnú manželkú, a odloučiv od Moravy díl země, i učinil z něho knížetství opavské i dal je Mikulášovi v manství a tím jej jako nepořádně zplozeného syna oddělil). Mikuláš, vyslyšav posly, učiniti toho nechtěl. Vácslav král sebrav vojsko naň se obořil a jej vyhnal z toho knížetství a sám se v ně uvázal. Vše toho roku: Rudolfus, král římský, u vigiljí Svatých apoštoluov rozeslání jsa velmi nemocen přijel do Špajru a nazajtří při přítom- nosti své manželky a své dcery Jitky, české krá- lovny, umřel a tu den svatého Arnolfa poctivě pochován. Roku toho hned po smrti Rudolfově korferš- tové z nabádaní některých knížat říských o to mezi sebú jednali, aby stolice císařská prázdna nebyla, pro všelikteraká nebezpečen- ství, neb mnozí z povýšených lidí žádostivi byli takové duostojenství na se vztáhnúti, zvláště pak arcibiskup mohutský jako jeden korferšt korferštu druhému psaní o to učinil v tato slova: „Velikomocnému knížeti a pánu Vácslavovi, knížeti krakovskému a sandomířskému, mark- rabí moravskému. Gerhard, z boží milosti mohutského kostela arcibiskup, svatého římské- ho císařství po zemiech německých arcikanclíř, služby hotové k vašemu rozkázaní vzkazuje. Matka církev svatá, duchovními a časnými věcmi jsúci obdařena, dvojím mečem před těmi, jenž by jí netoliko rukama, ale i škřípíce na ni zubami chtěli uškoditi, má obraňována býti, totiž mečem pokuty duchovní, též i mečem světským, aby trápeni a pokutováni byli tak, jestliže by některých nezbedných strach pekelní duchovními ranami od zlých skutkuov nemohl odvésti, aspoň takoví mečem světské pokuty a ukrutnosti aby mohli býti ztrestáni a napra- veni. I poněvadž skrze smrt a odjití z tohoto Rudolf, král římský, umřel List králi Vácslavovi od arcibiskupa mohutského 375
Při tom času král český poslal k Mikulášovi, knížeti opavskýmu, aby jemu to knížetství opavské dobrovolně pustil (neb někdy Otagar král, otec Václavuov, měl toho syna Mikuláše, ale ne s pořádnú manželkú, a odloučiv od Moravy díl země, i učinil z něho knížetství opavské i dal je Mikulášovi v manství a tím jej jako nepořádně zplozeného syna oddělil). Mikuláš, vyslyšav posly, učiniti toho nechtěl. Vácslav král sebrav vojsko naň se obořil a jej vyhnal z toho knížetství a sám se v ně uvázal. Vše toho roku: Rudolfus, král římský, u vigiljí Svatých apoštoluov rozeslání jsa velmi nemocen přijel do Špajru a nazajtří při přítom- nosti své manželky a své dcery Jitky, české krá- lovny, umřel a tu den svatého Arnolfa poctivě pochován. Roku toho hned po smrti Rudolfově korferš- tové z nabádaní některých knížat říských o to mezi sebú jednali, aby stolice císařská prázdna nebyla, pro všelikteraká nebezpečen- ství, neb mnozí z povýšených lidí žádostivi byli takové duostojenství na se vztáhnúti, zvláště pak arcibiskup mohutský jako jeden korferšt korferštu druhému psaní o to učinil v tato slova: „Velikomocnému knížeti a pánu Vácslavovi, knížeti krakovskému a sandomířskému, mark- rabí moravskému. Gerhard, z boží milosti mohutského kostela arcibiskup, svatého římské- ho císařství po zemiech německých arcikanclíř, služby hotové k vašemu rozkázaní vzkazuje. Matka církev svatá, duchovními a časnými věcmi jsúci obdařena, dvojím mečem před těmi, jenž by jí netoliko rukama, ale i škřípíce na ni zubami chtěli uškoditi, má obraňována býti, totiž mečem pokuty duchovní, též i mečem světským, aby trápeni a pokutováni byli tak, jestliže by některých nezbedných strach pekelní duchovními ranami od zlých skutkuov nemohl odvésti, aspoň takoví mečem světské pokuty a ukrutnosti aby mohli býti ztrestáni a napra- veni. I poněvadž skrze smrt a odjití z tohoto Rudolf, král římský, umřel List králi Vácslavovi od arcibiskupa mohutského 375
Strana 376
List Vácslavovi králi od knížete saského světa dobré paměti někdy pána Rudolfa, krále římského (tak jakž se Pánu Bohu líbilo), církev křesťanská toho meče světského nebez- pečně jest zbavena, protož poněvadž z přítom- nosti císařské v císařství uznává se kvísti pokoj, zápalové nenávisti že se daleko zahánějí, za slušné i za potřebné býti věříme, aby kníže krajinám německým ustanoven byl, kterýž by je v společné lásce ozdobuje obraňoval a ne- pokojné uzdou moci světské zdržoval. Protož to rozváživše, k volení budúcího krále římského čas nazajtří po slavnosti svatého Filipa a Jakuba apoštoluov jednou, druhé, třetí i místo v Frank- furtě, tak jak knížetskému našemu ouřadu, též i arcikanclířství císařství římského náležité jest, tímto listem oznamujeme, vám čas i místo vyhlašujíce. Dán v Novém Domu, den sedmý měsíce listopadu léta Páně tisícího dvústého devadesátého prvního. Druhý také list Vácslavovi, králi českému, přinesen a podán byl o touž věc, v kterémž se čte toto: „My, Albrecht, z boží milosti kníže saský, durynský a vestfalský, hrabě bremenský, purk- rabě majtburský, svatého římského císařství kníže a maršálek etc.,“ v kterémžto listu toto se zavírá, že týž Albrecht žádá krále českého, jestliže by on Albrecht při zvolení krále římské- ho na ten čas v Frankfurtě přítomen býti ne- mohl, sumy té, kteráž se dává volencuom od krále římského voleného, díl jeho a jemu nále- žitý, totiž puol páta tisíce hřiven čistého stříbra, aby jemu listem ujistil a posly jeho, kteříž na jeho místě budú posláni k tomu volení, totiž deset rytířuov, dva kaplanové a osm dvořanuov, král český aby je tam oděvem, stravou a obro- kem opatřil a on že na žádného jiného hlasu svého nedá a dáti neporučí než na toho, kohož on král český voliti bude etc. „Dán v Sictauie léta Páně tisícého dvústého devadesátého prvního u vigiljí svatého Ondřeje apošto- la. Třetí pak list též při tom času Vácslavovi 376
List Vácslavovi králi od knížete saského světa dobré paměti někdy pána Rudolfa, krále římského (tak jakž se Pánu Bohu líbilo), církev křesťanská toho meče světského nebez- pečně jest zbavena, protož poněvadž z přítom- nosti císařské v císařství uznává se kvísti pokoj, zápalové nenávisti že se daleko zahánějí, za slušné i za potřebné býti věříme, aby kníže krajinám německým ustanoven byl, kterýž by je v společné lásce ozdobuje obraňoval a ne- pokojné uzdou moci světské zdržoval. Protož to rozváživše, k volení budúcího krále římského čas nazajtří po slavnosti svatého Filipa a Jakuba apoštoluov jednou, druhé, třetí i místo v Frank- furtě, tak jak knížetskému našemu ouřadu, též i arcikanclířství císařství římského náležité jest, tímto listem oznamujeme, vám čas i místo vyhlašujíce. Dán v Novém Domu, den sedmý měsíce listopadu léta Páně tisícího dvústého devadesátého prvního. Druhý také list Vácslavovi, králi českému, přinesen a podán byl o touž věc, v kterémž se čte toto: „My, Albrecht, z boží milosti kníže saský, durynský a vestfalský, hrabě bremenský, purk- rabě majtburský, svatého římského císařství kníže a maršálek etc.,“ v kterémžto listu toto se zavírá, že týž Albrecht žádá krále českého, jestliže by on Albrecht při zvolení krále římské- ho na ten čas v Frankfurtě přítomen býti ne- mohl, sumy té, kteráž se dává volencuom od krále římského voleného, díl jeho a jemu nále- žitý, totiž puol páta tisíce hřiven čistého stříbra, aby jemu listem ujistil a posly jeho, kteříž na jeho místě budú posláni k tomu volení, totiž deset rytířuov, dva kaplanové a osm dvořanuov, král český aby je tam oděvem, stravou a obro- kem opatřil a on že na žádného jiného hlasu svého nedá a dáti neporučí než na toho, kohož on král český voliti bude etc. „Dán v Sictauie léta Páně tisícého dvústého devadesátého prvního u vigiljí svatého Ondřeje apošto- la. Třetí pak list též při tom času Vácslavovi 376
Strana 377
králi přinesen od hraběte z Rajnu, jehož jest počátek těmito slovy: „Velikomocnému knížeti, bratru svému naj- milejšímu, Vácslavovi, králi českému, knížeti krakovskému a sandomiřskému, markrabí mo- ravskému Ludvík, z boží milosti hrabě z Rajnu a kníže bavorský, víru a lásku vzkazuje“ etc., v kterémž listu on Ludvík oznamuje králi českému, též jako v prvním, o volení nového krále římského v Frankfurtě, žádaje, aby on Vácslav král též k tomu času se tu najíti dal a spolu s jinými k tomu zřízenými volil. „Dán v Ingolštotu léta Páně tisícého dvústého deva- desátého prvního nazajtří po svatém Mikuláši.“ List králi Vácslavovi od hraběte z Rajnu Léta tisícého dvústého devadesátého druhého král Vácslav položil sněm v Praze při středo- postí, rozkázav všem pánům, rytířům, vlady- kám i zemanům, aby se tu a na ten čas sjeli. To když se na rozkaz královský vyplnilo, král všed mezi své poddané počal s nimi jednati najprvé o pokoj, aby učiněn byl v české zemi, a loupežové, kteříž ještě od některých tajně a oukradí dějí se, aby přestali. Přitom všecky nevole, ruoznice a vády, kteréž sú mezi pový- šenými, aby přestaly; pakli by kto mimo to jaké věci takové, ježto by se k ruoznici vztahovaly, před sebe bral aneb bráti chtěl, na takového každého že chce král (jako na odbojníka pokoje táhnúti. Při témž také rokování povolán byl z vězení Záviš a tu také páni mnozí jemu radili, aby se králi, pánu svému, pokořil, ale on toho nikoli nechtěl učiniti. Král vida jeho neústup- nost, kázal jej na všecky zámky, kteréž držal, i ty, ježto královna jemu po sobě věnovala, svázaného voditi a ty musil všecky králi vzdáti a jich zúplna v jeho moc postúpiti. A když byl zase přiveden, opět páni jemu radili, aby se pokořil, a on maje doufaní v svých přátelích nechtěl toho učiniti. Bratří i přátelé jeho počali se na krále i na ty, kteříž jemu k tomu radili, Záviš nechtěl se králi svému pokořiti 377
králi přinesen od hraběte z Rajnu, jehož jest počátek těmito slovy: „Velikomocnému knížeti, bratru svému naj- milejšímu, Vácslavovi, králi českému, knížeti krakovskému a sandomiřskému, markrabí mo- ravskému Ludvík, z boží milosti hrabě z Rajnu a kníže bavorský, víru a lásku vzkazuje“ etc., v kterémž listu on Ludvík oznamuje králi českému, též jako v prvním, o volení nového krále římského v Frankfurtě, žádaje, aby on Vácslav král též k tomu času se tu najíti dal a spolu s jinými k tomu zřízenými volil. „Dán v Ingolštotu léta Páně tisícého dvústého deva- desátého prvního nazajtří po svatém Mikuláši.“ List králi Vácslavovi od hraběte z Rajnu Léta tisícého dvústého devadesátého druhého král Vácslav položil sněm v Praze při středo- postí, rozkázav všem pánům, rytířům, vlady- kám i zemanům, aby se tu a na ten čas sjeli. To když se na rozkaz královský vyplnilo, král všed mezi své poddané počal s nimi jednati najprvé o pokoj, aby učiněn byl v české zemi, a loupežové, kteříž ještě od některých tajně a oukradí dějí se, aby přestali. Přitom všecky nevole, ruoznice a vády, kteréž sú mezi pový- šenými, aby přestaly; pakli by kto mimo to jaké věci takové, ježto by se k ruoznici vztahovaly, před sebe bral aneb bráti chtěl, na takového každého že chce král (jako na odbojníka pokoje táhnúti. Při témž také rokování povolán byl z vězení Záviš a tu také páni mnozí jemu radili, aby se králi, pánu svému, pokořil, ale on toho nikoli nechtěl učiniti. Král vida jeho neústup- nost, kázal jej na všecky zámky, kteréž držal, i ty, ježto královna jemu po sobě věnovala, svázaného voditi a ty musil všecky králi vzdáti a jich zúplna v jeho moc postúpiti. A když byl zase přiveden, opět páni jemu radili, aby se pokořil, a on maje doufaní v svých přátelích nechtěl toho učiniti. Bratří i přátelé jeho počali se na krále i na ty, kteříž jemu k tomu radili, Záviš nechtěl se králi svému pokořiti 377
Strana 378
Záviš vzal konec svého života Klášter Vyšší Brod búřiti a král kázal jej zase na Bílú věži vésti a tam mnohem pilněji než prvé zavříti a ostří- hati. Po slavnosti pak velikonoční král poslal své rady k Závišovi rozkázav, aby se jeho otázali, chce-li se jemu pokořiti, že on chce jemu všecky zámky navrátiti, tak aby je on Záviš mohl až do svého života držeti a jich užívati a po jeho smrti aby mohly přijíti na královnu, manželku jeho Jitku, neb jí spraved- livě k věnu českých královen náležejí. Záviš vyslyšav poselství zpurnými slovy odpověděl: „Pověztež tomu knížeti, že já toho nechci uči- niti a neučiním, neb vím dobře, že ten čas při- jde, že ten kníže chtěj neb nechtěj musí mne z toho vězení propustiti.“ Král vzav radu s věrnými a sebrav vojsko lidu, táhl k Budějo- vicuom a potom před tím hradem, jenž Froburk slove, jinak Hluboká, kázal své rozbiti stany; a tu bylo rokováno s přátely Závišovými, aby od nich v moc králi hrad ten puštěn byl a král že hned chce kázati jim v jejich moc Záviše pustiti. Ale oni dali odpověd, že toho nechtí učiniti a neučiní. Král poradiv se kázal do Prahy pro Záviše jeti a tu jej přinesli a tu ještě bylo jemu od některých rad královských mnoho předkládáno, ale on když stál na svém úmyslu neústupně, tu kázal jej pod zámek přivésti a tu jemu (ani na to přátelé jeho hledí) prknem hlavu sraziti. Ale té smrti jeho byla najvětší příčina, že jest směl o královú Kunhutu se pokusiti a ji poškvrniti a potom za manželku pojíti. Odtuď Záviš slavně vezen k pohřebu do kláštera, jenž Višňový, jinak Vyšší Brod slove, kterýž on sám založil, postavil, nadal i pohřeb sobě v něm zvolil. Nazajtří pak kázal král Hluboké nelítostivě dobývati. Přátelé Závišovi, vidúce, že se nemohú obrániti, toho zámku králi postoupili. Od té chvíle počal v Čechách pokoj ruosti. Téhož léta král Vácslav, povolav pánuov najznamenitějších do své rady, radil se s nimi, co má učiniti s tím knížetstvím polským. Po dlúhém o to rokování a rozvažování na tom jest 378
Záviš vzal konec svého života Klášter Vyšší Brod búřiti a král kázal jej zase na Bílú věži vésti a tam mnohem pilněji než prvé zavříti a ostří- hati. Po slavnosti pak velikonoční král poslal své rady k Závišovi rozkázav, aby se jeho otázali, chce-li se jemu pokořiti, že on chce jemu všecky zámky navrátiti, tak aby je on Záviš mohl až do svého života držeti a jich užívati a po jeho smrti aby mohly přijíti na královnu, manželku jeho Jitku, neb jí spraved- livě k věnu českých královen náležejí. Záviš vyslyšav poselství zpurnými slovy odpověděl: „Pověztež tomu knížeti, že já toho nechci uči- niti a neučiním, neb vím dobře, že ten čas při- jde, že ten kníže chtěj neb nechtěj musí mne z toho vězení propustiti.“ Král vzav radu s věrnými a sebrav vojsko lidu, táhl k Budějo- vicuom a potom před tím hradem, jenž Froburk slove, jinak Hluboká, kázal své rozbiti stany; a tu bylo rokováno s přátely Závišovými, aby od nich v moc králi hrad ten puštěn byl a král že hned chce kázati jim v jejich moc Záviše pustiti. Ale oni dali odpověd, že toho nechtí učiniti a neučiní. Král poradiv se kázal do Prahy pro Záviše jeti a tu jej přinesli a tu ještě bylo jemu od některých rad královských mnoho předkládáno, ale on když stál na svém úmyslu neústupně, tu kázal jej pod zámek přivésti a tu jemu (ani na to přátelé jeho hledí) prknem hlavu sraziti. Ale té smrti jeho byla najvětší příčina, že jest směl o královú Kunhutu se pokusiti a ji poškvrniti a potom za manželku pojíti. Odtuď Záviš slavně vezen k pohřebu do kláštera, jenž Višňový, jinak Vyšší Brod slove, kterýž on sám založil, postavil, nadal i pohřeb sobě v něm zvolil. Nazajtří pak kázal král Hluboké nelítostivě dobývati. Přátelé Závišovi, vidúce, že se nemohú obrániti, toho zámku králi postoupili. Od té chvíle počal v Čechách pokoj ruosti. Téhož léta král Vácslav, povolav pánuov najznamenitějších do své rady, radil se s nimi, co má učiniti s tím knížetstvím polským. Po dlúhém o to rokování a rozvažování na tom jest 378
Strana 379
zuostáno, aby králi rada dána byla, aby od toho pustil, i mluveno jest od pana Tobiáše, českého biskupa, slovy těmito: „Králi, pane náš, kmetové tvoji poručili sú tobě obecnú potřebu oznámiti, že se jim jistě vidí za slušné, aby těch knížetství polských zanechal a od nich pustil. Král vyslyšav radu odpověděl: „Ano mi se samému zdá býti za slušné, abych na tom dosti měl, což mi Pán Buoh z své milosti v tom krá- lovství českém a markrabství moravském z své milosti popříti ráčil.“ A tu hned poslán jest do Polsky Tobiáš biskup, aby to na místě královském spravil a od toho pustil. Roku toho když se přibližoval čas volení krále římského, Vácslav, král český, pro svá mnohá zanepráždění k tomu času a volení vypraviti se nemoha, na místě svém poslal některé z pánuov českých, rad svých, kteříž tam na místě pána svého krále všecky věci poctivě vykonavše, s radostí se do Čech navrátili a listy některé s sebú odtuď králi přinesli jako ten najprvé od arcibiskupa mohutského, jenž jest psán v tato slova: „My, Gerhard, z boží milosti mohutské sto- lice arcibiskup, svatého římského císařství po zemiech německých arcikancléř, oznamujem tímto listem, že léta božího tisícého dvústého devadesátého druhého v pátek první po slav- nosti svatých Filipa a Jakuba, apoštoluov bo- žích, uložili jsme byli den a cíl spoluknížatům našim v Frankfurtě k volení krále římského, kterýžto čas prodlil se až do pondělího po slavnosti týchž svatých Filipa a Jakuba, však s povolením naším a spoluknížat našich, kte- rýmž takové náleží volení, při kostele v domu bratruov kazateluov řádu svatého Dominika v Frankfurtě. Poctiví muži Bernart, probošt míšenský, Heřman z Lipého, najvyšší komor- ník království českého, Albrecht z Žebráku, purkrabě na Kadani, a Tobiáš z Bechyně, purkrabě na Froburku, postavili se poslové a správce obvláštní k tomu s plnú mocí roz- Král Vácslav pustil od knížetství polského Volení krále římského List od mohutského arcibiskupa 379
zuostáno, aby králi rada dána byla, aby od toho pustil, i mluveno jest od pana Tobiáše, českého biskupa, slovy těmito: „Králi, pane náš, kmetové tvoji poručili sú tobě obecnú potřebu oznámiti, že se jim jistě vidí za slušné, aby těch knížetství polských zanechal a od nich pustil. Král vyslyšav radu odpověděl: „Ano mi se samému zdá býti za slušné, abych na tom dosti měl, což mi Pán Buoh z své milosti v tom krá- lovství českém a markrabství moravském z své milosti popříti ráčil.“ A tu hned poslán jest do Polsky Tobiáš biskup, aby to na místě královském spravil a od toho pustil. Roku toho když se přibližoval čas volení krále římského, Vácslav, král český, pro svá mnohá zanepráždění k tomu času a volení vypraviti se nemoha, na místě svém poslal některé z pánuov českých, rad svých, kteříž tam na místě pána svého krále všecky věci poctivě vykonavše, s radostí se do Čech navrátili a listy některé s sebú odtuď králi přinesli jako ten najprvé od arcibiskupa mohutského, jenž jest psán v tato slova: „My, Gerhard, z boží milosti mohutské sto- lice arcibiskup, svatého římského císařství po zemiech německých arcikancléř, oznamujem tímto listem, že léta božího tisícého dvústého devadesátého druhého v pátek první po slav- nosti svatých Filipa a Jakuba, apoštoluov bo- žích, uložili jsme byli den a cíl spoluknížatům našim v Frankfurtě k volení krále římského, kterýžto čas prodlil se až do pondělího po slavnosti týchž svatých Filipa a Jakuba, však s povolením naším a spoluknížat našich, kte- rýmž takové náleží volení, při kostele v domu bratruov kazateluov řádu svatého Dominika v Frankfurtě. Poctiví muži Bernart, probošt míšenský, Heřman z Lipého, najvyšší komor- ník království českého, Albrecht z Žebráku, purkrabě na Kadani, a Tobiáš z Bechyně, purkrabě na Froburku, postavili se poslové a správce obvláštní k tomu s plnú mocí roz- Král Vácslav pustil od knížetství polského Volení krále římského List od mohutského arcibiskupa 379
Strana 380
List Vácslavovi od Adolfa, krále římského kázaní majíce od krále českého, oznamujíce před naší a jiných knížat našich přítomností výmluvu velikomocného knížete a pána Vác- slava, krále českého, markrabí moravského, knížete krakovského a sandomiřského, že pro nedostatek zdraví svého takovému volení krále římského přítomen býti nemuož, a toho skuteč- nou potvrdili přísahú. A téhož krále svého hlas, kteréhož on jako kníže císařství a šeňk při volení krále římského obyčej má požívati, nám poručili a na nás vzložili, a my sme místo jeho přijali s povolením spoluknížat našich. Tu my tak naším jménem jako jménem krále českého pověděného najjasnějšího pána Adolfa, hrabí násovského, za krále římského sme vy- volili. Toho na svědomí a pro lepší pamět tento list způsobiti sme rozkázali a pečetí naší upev- niti. Dán v Frankfurtu desátý den měsíce máje léta božího tisícého dvústého devadesá- tého druhého." Druhý také list skrze též pány posly od nového římského krále Adolfa přinesen byl, kterýž jest psán těmito slovy: „Adolf, z boží milosti král římský, vždycky rozmnožitel, všem svatého císařství věrným milost svú i všecko dobré! Pro mnohá zaslou- žení a slavné skutky, kterýmižto při nás a svatém císařství osvícený pán Vácslav, král český, slavný kníže náš a šeňk, rozličně se stkvěl, jeho chtíce pracem a nákladům uskrovniti, všeli- kteraká manství, kdežkoli aneb jakýmižkoli by jmény jmenována byla, kteréž od nás a svatého římského císařství pověděný král má a drží, vládne aneb vládnouti má, témuž králi skrze znamenitého muže Rubina z Konruj, příbuzného našeho, kterýž toho listu podává, zvláštní naší královské velebnosti milosti, ač však nepřítomnému, kázali sme poslati. Chcme tomu však, aby osvícený král již jmenovaný, když se uprázdní a s námi osobně se shledá, potvrzení na svá manství tak, jakž obyčej jest, aby přijal. Dán v Frankfurtu měsíce máje den desátý léta božího tisícího dvústého devadesáté- 380
List Vácslavovi od Adolfa, krále římského kázaní majíce od krále českého, oznamujíce před naší a jiných knížat našich přítomností výmluvu velikomocného knížete a pána Vác- slava, krále českého, markrabí moravského, knížete krakovského a sandomiřského, že pro nedostatek zdraví svého takovému volení krále římského přítomen býti nemuož, a toho skuteč- nou potvrdili přísahú. A téhož krále svého hlas, kteréhož on jako kníže císařství a šeňk při volení krále římského obyčej má požívati, nám poručili a na nás vzložili, a my sme místo jeho přijali s povolením spoluknížat našich. Tu my tak naším jménem jako jménem krále českého pověděného najjasnějšího pána Adolfa, hrabí násovského, za krále římského sme vy- volili. Toho na svědomí a pro lepší pamět tento list způsobiti sme rozkázali a pečetí naší upev- niti. Dán v Frankfurtu desátý den měsíce máje léta božího tisícého dvústého devadesá- tého druhého." Druhý také list skrze též pány posly od nového římského krále Adolfa přinesen byl, kterýž jest psán těmito slovy: „Adolf, z boží milosti král římský, vždycky rozmnožitel, všem svatého císařství věrným milost svú i všecko dobré! Pro mnohá zaslou- žení a slavné skutky, kterýmižto při nás a svatém císařství osvícený pán Vácslav, král český, slavný kníže náš a šeňk, rozličně se stkvěl, jeho chtíce pracem a nákladům uskrovniti, všeli- kteraká manství, kdežkoli aneb jakýmižkoli by jmény jmenována byla, kteréž od nás a svatého římského císařství pověděný král má a drží, vládne aneb vládnouti má, témuž králi skrze znamenitého muže Rubina z Konruj, příbuzného našeho, kterýž toho listu podává, zvláštní naší královské velebnosti milosti, ač však nepřítomnému, kázali sme poslati. Chcme tomu však, aby osvícený král již jmenovaný, když se uprázdní a s námi osobně se shledá, potvrzení na svá manství tak, jakž obyčej jest, aby přijal. Dán v Frankfurtu měsíce máje den desátý léta božího tisícího dvústého devadesáté- 380
Strana 381
ho druhého, království našeho léta prvního. Třetí pak list, také při témž času od téhož Adolfa, krále římského, skrze též posly přinesen a jemu Vácslavovi králi podán, jenž jest napsán slovy těmito: „My, Adolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, oznamujem tímto listem a vysvědčujem, že osvícený Vácslav, král český, markrabě moravský, kníže krakovský a sando- miřský, deset tisíc hřiven stříbra, kteréž za věno dcery své slavnému Rupertovi, synu na- šemu, dáti povinen jest, z strany přátelství abychom předešli čas ten, v kterémž dluh ten plniti se měl, totiž při slavnosti Na nebe vzetí Panny Marie a při slavnosti Tří králuov najprv příštích tak jakž se mělo dáti a položiti, my pak kraj plzenský, totiž hrad a městečko Aldem- burk, Kempnici, Cvikavu i všecken kraj plzen- ský s jeho many, lidmi, zbožím manským neb nemanským, s soudy, cly, právy a poctivostmi i s jinými příležitostmi k tomu náležitými tím právem, tak jakž králům římským náležeti se uznává, také i Cheb město i zámek s jeho krajinou, s zámky, lidmi, s manstvími, many i nápravníky, kteréžto všecky věci k králi římskému náležeti se uznávají, pod výminkú zastavujeme a to zastavení tímto listem ozna- mujeme a dáváme pověděnému pánu Vácsla- vovi, králi českému, i jeho dědicům v penězích předpověděných, kterážto zástava zmizí a zhyne i pomine na ten čas, když svatba ta mezi synem naším a dcerou učiněna bude a vykoná se. Toto také jest vymíněno, jestliže tu co aneb jaké právo králi českému při témž panství chebském náležeti bude a to že by mohl slušně listy ukázati aneb jiným hodným pruovodem, to jemu všecko propustiti chcme bez nesnáze a odporu. Toho na svědomí tento list napsati sme rozkázali a jej pečetí naší utvrditi. Dán v Frankfurtu devátý den měsíce máje léta bo- žího tisícího dvústého devadesátého druhého, kralování našeho léta prvního.“ List od Adolfa, krále římského 381
ho druhého, království našeho léta prvního. Třetí pak list, také při témž času od téhož Adolfa, krále římského, skrze též posly přinesen a jemu Vácslavovi králi podán, jenž jest napsán slovy těmito: „My, Adolf, z boží milosti římský král, vždycky rozmnožitel, oznamujem tímto listem a vysvědčujem, že osvícený Vácslav, král český, markrabě moravský, kníže krakovský a sando- miřský, deset tisíc hřiven stříbra, kteréž za věno dcery své slavnému Rupertovi, synu na- šemu, dáti povinen jest, z strany přátelství abychom předešli čas ten, v kterémž dluh ten plniti se měl, totiž při slavnosti Na nebe vzetí Panny Marie a při slavnosti Tří králuov najprv příštích tak jakž se mělo dáti a položiti, my pak kraj plzenský, totiž hrad a městečko Aldem- burk, Kempnici, Cvikavu i všecken kraj plzen- ský s jeho many, lidmi, zbožím manským neb nemanským, s soudy, cly, právy a poctivostmi i s jinými příležitostmi k tomu náležitými tím právem, tak jakž králům římským náležeti se uznává, také i Cheb město i zámek s jeho krajinou, s zámky, lidmi, s manstvími, many i nápravníky, kteréžto všecky věci k králi římskému náležeti se uznávají, pod výminkú zastavujeme a to zastavení tímto listem ozna- mujeme a dáváme pověděnému pánu Vácsla- vovi, králi českému, i jeho dědicům v penězích předpověděných, kterážto zástava zmizí a zhyne i pomine na ten čas, když svatba ta mezi synem naším a dcerou učiněna bude a vykoná se. Toto také jest vymíněno, jestliže tu co aneb jaké právo králi českému při témž panství chebském náležeti bude a to že by mohl slušně listy ukázati aneb jiným hodným pruovodem, to jemu všecko propustiti chcme bez nesnáze a odporu. Toho na svědomí tento list napsati sme rozkázali a jej pečetí naší utvrditi. Dán v Frankfurtu devátý den měsíce máje léta bo- žího tisícího dvústého devadesátého druhého, kralování našeho léta prvního.“ List od Adolfa, krále římského 381
Strana 382
Léta tisícého dvústého devadesátého třetího Král římský se poškvrnil Král český nábožný Války veliké byly mezi Filipem, králem fran- ským, a Edvardem, králem englickým. Král englický byl poslal sto tisíc hřiven stříbra Adol- fovi, králi římskému, jeho žádaje, aby s někte- rými knížaty a hrabaty přijel jemu na pomoc. A on vzav slíbil to učiniti, i koupil za né jedno hrabství k říši. Potom, ač byl lid sebral, ale nemaje čím žoldnéřům platiti a hrabata také s ním darmo a na svuoj náklad nechtěli táhnú- ti, a on musil služebný lid rozpustiti, i obmeškal velmi krále englického, ježto on na tom měl velikú škodu a skrze to mnoho lidu ztratil, protož jemu mnozí lidé múdří v tom velmi za zlé měli a pravili, že jest tím účinkem netoliko sebe, ale i říše poškvrnil. Téhož léta Vácslav, král český, velmi snažně Pánu Bohu slúžiti počal a službu boží v koste- léch Pánu Bohu a svatým jeho k poctivosti vždycky den ode dne rozmnožoval. V kostele když byl a Pánu Bohu svému počal se modliti, vedlé svého obyčeje nikdá nechtěl s žádným nic mluviti; páni, rytířstvo, také i lid obecný, jeho takové dobré i chvalitebné vidúce obyčeje při činění poctivosti Pánu Bohu, také se tak za- chovávali. Král pak mimo jiné chtě více Pánu Bohu svému se zachovati, někdy jednoho dne při mšech svatých dvanácti neb šestnácti byl a neodešel, až se poslední dokonala. Svého pak náboženství chtě pamět věčnú zůstaviti a k tomu ve snách sa napomenut od blahoslavené Panny Marie, klášter někde v příhodném místě k poctivosti rodičky boží postaviti umínil. Pro- tož k opatovi do Sedlce bez meškání jel a s ním i s jeho konventem se o to radil. Léta tisícého dvústého devadesátého čtvrtého Adolfus, římský král, přijel do Míšně a tu obe- slal k sobě Vácslava, krále českého, i sjeli se spolu v Grumhain a tajně nětco rozmlúvali 382
Léta tisícého dvústého devadesátého třetího Král římský se poškvrnil Král český nábožný Války veliké byly mezi Filipem, králem fran- ským, a Edvardem, králem englickým. Král englický byl poslal sto tisíc hřiven stříbra Adol- fovi, králi římskému, jeho žádaje, aby s někte- rými knížaty a hrabaty přijel jemu na pomoc. A on vzav slíbil to učiniti, i koupil za né jedno hrabství k říši. Potom, ač byl lid sebral, ale nemaje čím žoldnéřům platiti a hrabata také s ním darmo a na svuoj náklad nechtěli táhnú- ti, a on musil služebný lid rozpustiti, i obmeškal velmi krále englického, ježto on na tom měl velikú škodu a skrze to mnoho lidu ztratil, protož jemu mnozí lidé múdří v tom velmi za zlé měli a pravili, že jest tím účinkem netoliko sebe, ale i říše poškvrnil. Téhož léta Vácslav, král český, velmi snažně Pánu Bohu slúžiti počal a službu boží v koste- léch Pánu Bohu a svatým jeho k poctivosti vždycky den ode dne rozmnožoval. V kostele když byl a Pánu Bohu svému počal se modliti, vedlé svého obyčeje nikdá nechtěl s žádným nic mluviti; páni, rytířstvo, také i lid obecný, jeho takové dobré i chvalitebné vidúce obyčeje při činění poctivosti Pánu Bohu, také se tak za- chovávali. Král pak mimo jiné chtě více Pánu Bohu svému se zachovati, někdy jednoho dne při mšech svatých dvanácti neb šestnácti byl a neodešel, až se poslední dokonala. Svého pak náboženství chtě pamět věčnú zůstaviti a k tomu ve snách sa napomenut od blahoslavené Panny Marie, klášter někde v příhodném místě k poctivosti rodičky boží postaviti umínil. Pro- tož k opatovi do Sedlce bez meškání jel a s ním i s jeho konventem se o to radil. Léta tisícého dvústého devadesátého čtvrtého Adolfus, římský král, přijel do Míšně a tu obe- slal k sobě Vácslava, krále českého, i sjeli se spolu v Grumhain a tajně nětco rozmlúvali 382
Strana 383
a radám královským (že se to bez nich děje) bylo to s nemalým podivením, ale však proto větší strana lidí domnívali se, že by tu bylo roz- mlúváno a jednáno, jakým by se to zpuosobem vykonalo, když by dána býti měla dcera krále Vácslava za Ruprechta, syna Adolfova. Téhož léta, když se z Míšně král Vácslav navrátil do Prahy, hned se upokojil a chtě svuoj slib, kterýž učinil Pánu Bohu a blahoslave- né Panně Marii, vyplniti, vydal se na půst a na plačtivé modlitby, žádaje Pana Boha, aby mu ráčil zjeviti a místo ukázati, na kterémž by měl k poctivosti jména jeho svatého a matky jeho, rodičky svaté, klášter rozkazati postaviti. Po vykonání pak toho na den svatého Floriána pojav s sebú Jetřicha, opata sedleckého, a Kun- ráda, převora téhož kláštera, i jiných mnoho bratří téhož řádu cistercienského, i vsedl s ními na jednu velikú lodí a plavil se s ními od Pra- hy vzhuoru po řece Vhltavě až do kláštera ostrovského, kdež jsú bývali bratří řádu svaté- ho Benedikta. A když jsú to místo shlédli a obe- šli všecken ostrov, zase sú na lodí vsedli, však nebyli jsú toho úmyslu, aby ten klášter prvé Pánu Bohu a svatému Janu oddaný měli zbo- řiti neb zrušiti, ale chtěl král řádu cistercien- skému jej poddati a tomu řádu svatého Bene- dikta klášter jinde dáti postaviti. I plavíce se doluov vystoupili na břeh tu, kdež byl někdy mnohými před lety nějaký rytíř jménem Zbra- slav dvuor sobě postavil a v něm až do své smrti seděl. A když se k smrti přibližoval, ka- novníkuom kostela pražského jej kšaftem po- řádným mocně poručil a dal. Potom král Ota- gar ten dvůr na týchž kanovnících za ves Butovice vyfrajmarčil a z toho dvoru Zbraslavo- va dvuor lovecký sobě i budúcím králuom uči- nil, jestliže by kdy na lov jeli, tu aby mívali noclehy a odpočinutí. Spatřivše zpuosob toho dvoru a položení toho místa, opět vešli na lodí a po řece, kteráž Miza slove, až do Radotína se plavili a tu též místo zhlédli a na lodí vsedše plavili se až do Prahy. Klášter ostrovský Zbraslav dvuor Radotín dvuor 383
a radám královským (že se to bez nich děje) bylo to s nemalým podivením, ale však proto větší strana lidí domnívali se, že by tu bylo roz- mlúváno a jednáno, jakým by se to zpuosobem vykonalo, když by dána býti měla dcera krále Vácslava za Ruprechta, syna Adolfova. Téhož léta, když se z Míšně král Vácslav navrátil do Prahy, hned se upokojil a chtě svuoj slib, kterýž učinil Pánu Bohu a blahoslave- né Panně Marii, vyplniti, vydal se na půst a na plačtivé modlitby, žádaje Pana Boha, aby mu ráčil zjeviti a místo ukázati, na kterémž by měl k poctivosti jména jeho svatého a matky jeho, rodičky svaté, klášter rozkazati postaviti. Po vykonání pak toho na den svatého Floriána pojav s sebú Jetřicha, opata sedleckého, a Kun- ráda, převora téhož kláštera, i jiných mnoho bratří téhož řádu cistercienského, i vsedl s ními na jednu velikú lodí a plavil se s ními od Pra- hy vzhuoru po řece Vhltavě až do kláštera ostrovského, kdež jsú bývali bratří řádu svaté- ho Benedikta. A když jsú to místo shlédli a obe- šli všecken ostrov, zase sú na lodí vsedli, však nebyli jsú toho úmyslu, aby ten klášter prvé Pánu Bohu a svatému Janu oddaný měli zbo- řiti neb zrušiti, ale chtěl král řádu cistercien- skému jej poddati a tomu řádu svatého Bene- dikta klášter jinde dáti postaviti. I plavíce se doluov vystoupili na břeh tu, kdež byl někdy mnohými před lety nějaký rytíř jménem Zbra- slav dvuor sobě postavil a v něm až do své smrti seděl. A když se k smrti přibližoval, ka- novníkuom kostela pražského jej kšaftem po- řádným mocně poručil a dal. Potom král Ota- gar ten dvůr na týchž kanovnících za ves Butovice vyfrajmarčil a z toho dvoru Zbraslavo- va dvuor lovecký sobě i budúcím králuom uči- nil, jestliže by kdy na lov jeli, tu aby mívali noclehy a odpočinutí. Spatřivše zpuosob toho dvoru a položení toho místa, opět vešli na lodí a po řece, kteráž Miza slove, až do Radotína se plavili a tu též místo zhlédli a na lodí vsedše plavili se až do Prahy. Klášter ostrovský Zbraslav dvuor Radotín dvuor 383
Strana 384
Nazajtří dal král opatovi a bratřím těm prodlení až za tři dni, aby se dobře rozmyslili a z těch tří míst vyvolili sobě jedno, a poslav do všech kostelův pražských, kázal na den svatého Stanislava o Duchu svatém a o Panně Marii všem kněžím mše svaté slúžiti a prositi snážně Pána Boha, aby on sám ráčil sobě místo k stavení kláštera vyvoliti. Po vykonání pak těch tří dnův opat a bratří před krále předstú- pivše, to místo, kdež dvuor Zbraslav jest, aby jím dáno bylo, za to žádali. Král k tomu svolil milostivě, ale jakž oni odešli, někteří z dvořanuov královských, duchem dáblovým súce vedeni, předstúpivše žádali, aby toho král nečinil, neb v tom dvoře výborná že jsú králi i jeho lovcům odpočinutí a stanoviště, pravili, a že tu Otagar, otec jeho, míval své zvláštní potě- šení. A tak jsú jeho na to namluvili, že jest svú mysl od dobrého začatého odvrátil. Léta tisícého dvústého devadesátého pátého Učení pražské Král Vácslav jako pán milostivý a milovník pokoje a spravedlivosti, času postního povolav některých starších a znamenitějších rad svých na palác vyšehradský, tu se posadil, a když oni všickni žádostivi byli slyšeti příčinu toho shro- máždění, král jím oznámil pravě, že se jest na tom postavil, že chce nespravedlivost kaziti a spravedlivosti pomocníkem býti a ji rozmno- žovati a práva země české s radou jích že chce kázati sepsati a zříditi tak, aby božská spravedlivost pod jeho spravováním také svuoj průchod měla. Druhé oznámil jím, že chce do Prahy učení uvésti, tak aby tu byla škola k podobenství pařížského učení, a tu Čechové učíce se latině doma zuostanou a v své zemi utráceti budou peníze, ježto tudy česká země o mnoho set zlatých každého roku bohatější bude. Páni a starší, vyslyšavše takové vznešení a tu vůli královskú, dali odpověd skrze pana Maříka z Častolovic, kterýž na místě všech 384
Nazajtří dal král opatovi a bratřím těm prodlení až za tři dni, aby se dobře rozmyslili a z těch tří míst vyvolili sobě jedno, a poslav do všech kostelův pražských, kázal na den svatého Stanislava o Duchu svatém a o Panně Marii všem kněžím mše svaté slúžiti a prositi snážně Pána Boha, aby on sám ráčil sobě místo k stavení kláštera vyvoliti. Po vykonání pak těch tří dnův opat a bratří před krále předstú- pivše, to místo, kdež dvuor Zbraslav jest, aby jím dáno bylo, za to žádali. Král k tomu svolil milostivě, ale jakž oni odešli, někteří z dvořanuov královských, duchem dáblovým súce vedeni, předstúpivše žádali, aby toho král nečinil, neb v tom dvoře výborná že jsú králi i jeho lovcům odpočinutí a stanoviště, pravili, a že tu Otagar, otec jeho, míval své zvláštní potě- šení. A tak jsú jeho na to namluvili, že jest svú mysl od dobrého začatého odvrátil. Léta tisícého dvústého devadesátého pátého Učení pražské Král Vácslav jako pán milostivý a milovník pokoje a spravedlivosti, času postního povolav některých starších a znamenitějších rad svých na palác vyšehradský, tu se posadil, a když oni všickni žádostivi byli slyšeti příčinu toho shro- máždění, král jím oznámil pravě, že se jest na tom postavil, že chce nespravedlivost kaziti a spravedlivosti pomocníkem býti a ji rozmno- žovati a práva země české s radou jích že chce kázati sepsati a zříditi tak, aby božská spravedlivost pod jeho spravováním také svuoj průchod měla. Druhé oznámil jím, že chce do Prahy učení uvésti, tak aby tu byla škola k podobenství pařížského učení, a tu Čechové učíce se latině doma zuostanou a v své zemi utráceti budou peníze, ježto tudy česká země o mnoho set zlatých každého roku bohatější bude. Páni a starší, vyslyšavše takové vznešení a tu vůli královskú, dali odpověd skrze pana Maříka z Častolovic, kterýž na místě všech 384
Strana 385
prosil krále, aby toho nečinil, a řka: „Ctný králi, kmetové tvoji to jsú tobě poručili ozná- miti, že země tato česká má svá práva od Přemysla a Libuše zřízená a jím vydaná, kterých není potřebí opravovati ani jiných potřebí ustanovovati. Byl-li by ovšem jaký při těch právích nedostatek, že se to muož z vlastních jejich hlav a rozumuov vyplniti a napraviti. Učení toho také v Čechách že potřebí není, a to z příčin těch, že by Němci i jiní národové pod zpuosobem učení sem do této české země vešli a tak by snad Prahu i jiná města sobě mohli osobiti, ježto bychom je potom musili s velikou prací ven vyhnati a vypleniti. Protož, králi, pane náš, páni tito a tvoji poddaní tak praví, že k jednomu ani k druhému nemohou a nechtí svoliti.“ Král vyslyšav odpověd a tu omluvu, poro- zuměl tomu, že nechtí k pořádku práva křesťan- ského svoliti proto, že by musili to, což drží, ježto králi spravedlivě náleží, pustiti. A tak král tím prodlil až do jiného času. Téhož léta nábožná panna, jistě v boží naději i svatá, panna Anežka, dcera někdy krále Otagara a sestra Vácslava, krále přítomného, v klášteře svatého Františka umřela a tu poctivě pochována. Při tom také času páni polští sšedše se vespo- lek radili se společně, kterak by to předešli a spravili, aby království polské k dalším těž- kostem a záhubám nebylo přivedeno. A po dlúhém rokování na tom se postavili, aby sobě krále a pána pořádně volili. Tu pak třetí den po svatém Janu Křtiteli volili jsou a vyhlásili za krále Přemysla, jenž byl kníže Veliké Polsky a Pomeraný. A ten jest bez odtahuov od Ja- kuba arcibiskupa v gneznenském kostele i s manželkou svou Rychsou na království polské korunován. Toho roku také měsíce listopadu umřela ctná a velmi nábožná vdova, jenž byla také dcera Otagarova, jménem Kunhuta, kdež byla někdy mocí krále Vácslava z téhož kláš- Svatá panna Anežka druhá Poláci volili za Vladislava Přemysla Svatá Kunhuta 385
prosil krále, aby toho nečinil, a řka: „Ctný králi, kmetové tvoji to jsú tobě poručili ozná- miti, že země tato česká má svá práva od Přemysla a Libuše zřízená a jím vydaná, kterých není potřebí opravovati ani jiných potřebí ustanovovati. Byl-li by ovšem jaký při těch právích nedostatek, že se to muož z vlastních jejich hlav a rozumuov vyplniti a napraviti. Učení toho také v Čechách že potřebí není, a to z příčin těch, že by Němci i jiní národové pod zpuosobem učení sem do této české země vešli a tak by snad Prahu i jiná města sobě mohli osobiti, ježto bychom je potom musili s velikou prací ven vyhnati a vypleniti. Protož, králi, pane náš, páni tito a tvoji poddaní tak praví, že k jednomu ani k druhému nemohou a nechtí svoliti.“ Král vyslyšav odpověd a tu omluvu, poro- zuměl tomu, že nechtí k pořádku práva křesťan- ského svoliti proto, že by musili to, což drží, ježto králi spravedlivě náleží, pustiti. A tak král tím prodlil až do jiného času. Téhož léta nábožná panna, jistě v boží naději i svatá, panna Anežka, dcera někdy krále Otagara a sestra Vácslava, krále přítomného, v klášteře svatého Františka umřela a tu poctivě pochována. Při tom také času páni polští sšedše se vespo- lek radili se společně, kterak by to předešli a spravili, aby království polské k dalším těž- kostem a záhubám nebylo přivedeno. A po dlúhém rokování na tom se postavili, aby sobě krále a pána pořádně volili. Tu pak třetí den po svatém Janu Křtiteli volili jsou a vyhlásili za krále Přemysla, jenž byl kníže Veliké Polsky a Pomeraný. A ten jest bez odtahuov od Ja- kuba arcibiskupa v gneznenském kostele i s manželkou svou Rychsou na království polské korunován. Toho roku také měsíce listopadu umřela ctná a velmi nábožná vdova, jenž byla také dcera Otagarova, jménem Kunhuta, kdež byla někdy mocí krále Vácslava z téhož kláš- Svatá panna Anežka druhá Poláci volili za Vladislava Přemysla Svatá Kunhuta 385
Strana 386
tera vzata a dána za manželku synu Rudol- fovu, knížeti švábskému. Ta po smrti manžela svého do téhož kláštera navrátivši se, tu svatě Pánu Bohu sloužila. Tu jest také od čtyř bisku- puov klášterským neb jeptiščím obyčejem v oděvě svaté Kláry pochována. Léta tisícého dvústého devadesátého šestého Židé mordováni v německých krajinách Nedaleko od Frankfurtu přihodilo se v městeč- ku jednom, jménem Rotýl, že lotr jeden všed nočně do kostela farního, i ukradl tam částku těla božího v svátosti velebné a po některém času prodal to židuom. Kteříž majíce to v své moci, divně s tím nakládali, rozličný z toho činíce posměch. Jeden z ních vzav nuož i bodl tak, až z toho ukázala se krev. A oni ulekše se odtuď pryč běžali. To když zvědíno bylo od křesťanuov a od kněží, ta svátost těla božího zase poctivě jest do téhož kostela donesena. Tu jeden řezník, sa člověk chudý, jenž měl příjmí Ryntslajch, rodem z Frankfurtu, těžce váže takový účinek židovský, vzkřikl a zbouřil lid v Rotýli na židy, takže se mnoho lidu obec- ného sběhlo na ryňk toho městečka a někteří z ních vběhše do kostela pochytili korouhev, na níž byl namalován obraz umučení božího, i ká- zali jej před sebú nositi. A sami za ním běhajíce domy židovské vybíjeli a židy mordovali. V brz- kém času veliké množství lidu sběhlo se k tomu mordéři židovskému, takže jích byl veliký houf učiněn, a jdúce za tou korouhví a za svým hajtmanem Ryntslajsem, jeho jako pána svého poslouchali. Odtuď pak obrátili se do Vircbur- ku, do Rotemburku i do Normberku, také i do jiných mnohých měst a městeček, v kterýchžto židy tepúce, žádnému pohlaví ani věku neodpus- tili. Píší ovšem někteří, že jsú jích zbili okolo desíti tisíc; kteříž pak k zámkuom a ke vsem utíkali, proto smrti neušli. Z toho veliký byl připadl strach na všecky židy, kteříž jsú i v da- lekých obývali krajinách. 386
tera vzata a dána za manželku synu Rudol- fovu, knížeti švábskému. Ta po smrti manžela svého do téhož kláštera navrátivši se, tu svatě Pánu Bohu sloužila. Tu jest také od čtyř bisku- puov klášterským neb jeptiščím obyčejem v oděvě svaté Kláry pochována. Léta tisícého dvústého devadesátého šestého Židé mordováni v německých krajinách Nedaleko od Frankfurtu přihodilo se v městeč- ku jednom, jménem Rotýl, že lotr jeden všed nočně do kostela farního, i ukradl tam částku těla božího v svátosti velebné a po některém času prodal to židuom. Kteříž majíce to v své moci, divně s tím nakládali, rozličný z toho činíce posměch. Jeden z ních vzav nuož i bodl tak, až z toho ukázala se krev. A oni ulekše se odtuď pryč běžali. To když zvědíno bylo od křesťanuov a od kněží, ta svátost těla božího zase poctivě jest do téhož kostela donesena. Tu jeden řezník, sa člověk chudý, jenž měl příjmí Ryntslajch, rodem z Frankfurtu, těžce váže takový účinek židovský, vzkřikl a zbouřil lid v Rotýli na židy, takže se mnoho lidu obec- ného sběhlo na ryňk toho městečka a někteří z ních vběhše do kostela pochytili korouhev, na níž byl namalován obraz umučení božího, i ká- zali jej před sebú nositi. A sami za ním běhajíce domy židovské vybíjeli a židy mordovali. V brz- kém času veliké množství lidu sběhlo se k tomu mordéři židovskému, takže jích byl veliký houf učiněn, a jdúce za tou korouhví a za svým hajtmanem Ryntslajsem, jeho jako pána svého poslouchali. Odtuď pak obrátili se do Vircbur- ku, do Rotemburku i do Normberku, také i do jiných mnohých měst a městeček, v kterýchžto židy tepúce, žádnému pohlaví ani věku neodpus- tili. Píší ovšem někteří, že jsú jích zbili okolo desíti tisíc; kteříž pak k zámkuom a ke vsem utíkali, proto smrti neušli. Z toho veliký byl připadl strach na všecky židy, kteříž jsú i v da- lekých obývali krajinách. 386
Strana 387
Téhož léta někteří nešlechetníci závistiví, vidúce, že se Přemyslovi, králi polskému, v jeho království dobře a šťastně děje, velmi jemu toho záviděli a okolních knížat pozdvihovali proti němu a zvláště markrabuov bramburských tak dlúho, až se o to snesli, aby, jakž budou moci, jej života zbavili. Přemysl král, snad že jej jeho osudové táhli, oznámil některým, že chce čas masopustní okvasiti v Rohožně, a tak učinil. Toť Otta Dlúhý a druhý Otta a Jan, mar- krabové bramburští, spikše se tajně táhli skrze lesy oukradí časem nočním a přibravše se k Ro- hožnu raným jitrem první středu v postě, jenž byl den svaté panny Doroty, ani se opověděvše, ani své poctivosti ohradivše vnáhle na královský dvuor se obořili. Páni polští a dvořané královští jsúce včerajšími pokrmy, snad i pitím obtíženi, ještě spali. Král ovšem, některý malý počet svých věrných maje při sobě, bránil se statečně a mnohé zranil a některé Němce, ty své nepřá- tely, vlastní rukou zmordoval. Ale však jsa svých nepřáteluov množstvím obklíčen a velmi mnohými ranami zraněn, padl, kteréhož pochy- tivše na jeden kuoň vsadili, chtíce živého pryč odnésti. Ale on velikými a mnohými jsa ubit ranami pro mdlobu upadl z toho koně na zemi a oni znamenavše, že živ nebude, meči svými několikrát jej probodše, tu ukrutně zamordova- li a odjeli. Tělo jeho nazajtří vezeno bylo do Poznaní a v hlavním kostele v hrobích předkuov jeho poctivě pochováno. Páni někteří polští takového úkladu a hanebného skutku, píše Matěj Měchovský v své kronice, že by také příčina a první puovodové byli. Týž Přemysl žádného dědice po sobě nezuostavil, než toliko jedinkú v osmi letech dcerku, jížto jméno bylo Rychsa. Preláti a páni království polského, obávajíce se nějaké větší aneb snad horší přího- dy, při slavnosti svatého Vojtěcha sjeli jsú se spolu v Poznaní a tu z vuole jednostajné volili sobě za pána jednoho z kmene předešlých krá- luov polských, totiž Vladislava, příjmím Lok- tek, kníže kujavského, syna někdy kujavského Král polský Přemysl zamordován Poláci volili za pána Loketka 387
Téhož léta někteří nešlechetníci závistiví, vidúce, že se Přemyslovi, králi polskému, v jeho království dobře a šťastně děje, velmi jemu toho záviděli a okolních knížat pozdvihovali proti němu a zvláště markrabuov bramburských tak dlúho, až se o to snesli, aby, jakž budou moci, jej života zbavili. Přemysl král, snad že jej jeho osudové táhli, oznámil některým, že chce čas masopustní okvasiti v Rohožně, a tak učinil. Toť Otta Dlúhý a druhý Otta a Jan, mar- krabové bramburští, spikše se tajně táhli skrze lesy oukradí časem nočním a přibravše se k Ro- hožnu raným jitrem první středu v postě, jenž byl den svaté panny Doroty, ani se opověděvše, ani své poctivosti ohradivše vnáhle na královský dvuor se obořili. Páni polští a dvořané královští jsúce včerajšími pokrmy, snad i pitím obtíženi, ještě spali. Král ovšem, některý malý počet svých věrných maje při sobě, bránil se statečně a mnohé zranil a některé Němce, ty své nepřá- tely, vlastní rukou zmordoval. Ale však jsa svých nepřáteluov množstvím obklíčen a velmi mnohými ranami zraněn, padl, kteréhož pochy- tivše na jeden kuoň vsadili, chtíce živého pryč odnésti. Ale on velikými a mnohými jsa ubit ranami pro mdlobu upadl z toho koně na zemi a oni znamenavše, že živ nebude, meči svými několikrát jej probodše, tu ukrutně zamordova- li a odjeli. Tělo jeho nazajtří vezeno bylo do Poznaní a v hlavním kostele v hrobích předkuov jeho poctivě pochováno. Páni někteří polští takového úkladu a hanebného skutku, píše Matěj Měchovský v své kronice, že by také příčina a první puovodové byli. Týž Přemysl žádného dědice po sobě nezuostavil, než toliko jedinkú v osmi letech dcerku, jížto jméno bylo Rychsa. Preláti a páni království polského, obávajíce se nějaké větší aneb snad horší přího- dy, při slavnosti svatého Vojtěcha sjeli jsú se spolu v Poznaní a tu z vuole jednostajné volili sobě za pána jednoho z kmene předešlých krá- luov polských, totiž Vladislava, příjmím Lok- tek, kníže kujavského, syna někdy kujavského Král polský Přemysl zamordován Poláci volili za pána Loketka 387
Strana 388
Král Vácslav židy šacoval Král Otagar přenesen do Prahy Klášter zbraslavský založen knížete Kazimíra, jehožto děd byl někdy Kundrád, mazovetský a kujavský kníže. A ten Kunrád byl bratr Lestky Bílého, jenž byl šestý správce Polsky po Boleslavovi, králi polském, kterýž zabil svatého Stanislava. Z toho volení domnívali se Poláci, že bude jích království polské zase napraveno. Neb Vácslav, král český, ještě některé zámky, ale málo, okolo Krakova držal a po ních psal se knížetem krakovským a sandomiřským. A on Loktek z té příčiny nechtěl se dáti korunovati, až by to všecko zase spraveno a navráceno by- lo. A tak psal se knížetem a dědicem království polského. Král Vácslav Český o tom, co se v jiných zemích děje, uslyšav, kázal všecky židy v Praze i ve všem království zjímati; ač jích životuov nezbavil, ale nesčíslný počet peněz a zlatých od ních vzal. Též i jiná okolní knížata činili. Vácslav král při tom času oznamoval kapla- nu svému i jiným kněžím, že by ve snách vidění viďal, an otec jeho Otagar, přistúpiv k němu, žádal i rozkázal, aby tělo jeho vzato bylo z kláštera znojemského a do Prahy přeneseno. Kterýž vzav o to radu, rychle pospíšil tam do Moravy a kázav jako tajně tělo to vykopati, kteréž tam osmnáct let ležalo, vzal je poctivě a položiti rozkázal v kostele svatého Víta na hra- dě pražském s velikým náboženstvím. Téhož léta král, poslav některé své rady, kázal založiti klášter zbraslavský, a dav tam uvésti mnoho zedníkuov, kameníkuov a tesa- řuov i jiných dělníkuov, pilně a spěšně kázal stavěti domy toliko k obývaní opatovi a jiným bratřím, a místo, kde by kostel státi měl, sám vyměřil a krumfešty převelmi hluboké kopati dal. I sběhlo se veliké množství k tomu dílu dělníkuov, někteří z nich z peněz a jiní pro Pána Boha dělali. Formanuov a sedlákuov na každý den velmi mnoho s vozy přijelo, někteří také z peněz a jiní pro odplatu boží kamení, vápno, hlínu, cihly, dříví a jiné potřeby k tomu dílu náležité vezli. Někteří pak lidé chlebuov 388
Král Vácslav židy šacoval Král Otagar přenesen do Prahy Klášter zbraslavský založen knížete Kazimíra, jehožto děd byl někdy Kundrád, mazovetský a kujavský kníže. A ten Kunrád byl bratr Lestky Bílého, jenž byl šestý správce Polsky po Boleslavovi, králi polském, kterýž zabil svatého Stanislava. Z toho volení domnívali se Poláci, že bude jích království polské zase napraveno. Neb Vácslav, král český, ještě některé zámky, ale málo, okolo Krakova držal a po ních psal se knížetem krakovským a sandomiřským. A on Loktek z té příčiny nechtěl se dáti korunovati, až by to všecko zase spraveno a navráceno by- lo. A tak psal se knížetem a dědicem království polského. Král Vácslav Český o tom, co se v jiných zemích děje, uslyšav, kázal všecky židy v Praze i ve všem království zjímati; ač jích životuov nezbavil, ale nesčíslný počet peněz a zlatých od ních vzal. Též i jiná okolní knížata činili. Vácslav král při tom času oznamoval kapla- nu svému i jiným kněžím, že by ve snách vidění viďal, an otec jeho Otagar, přistúpiv k němu, žádal i rozkázal, aby tělo jeho vzato bylo z kláštera znojemského a do Prahy přeneseno. Kterýž vzav o to radu, rychle pospíšil tam do Moravy a kázav jako tajně tělo to vykopati, kteréž tam osmnáct let ležalo, vzal je poctivě a položiti rozkázal v kostele svatého Víta na hra- dě pražském s velikým náboženstvím. Téhož léta král, poslav některé své rady, kázal založiti klášter zbraslavský, a dav tam uvésti mnoho zedníkuov, kameníkuov a tesa- řuov i jiných dělníkuov, pilně a spěšně kázal stavěti domy toliko k obývaní opatovi a jiným bratřím, a místo, kde by kostel státi měl, sám vyměřil a krumfešty převelmi hluboké kopati dal. I sběhlo se veliké množství k tomu dílu dělníkuov, někteří z nich z peněz a jiní pro Pána Boha dělali. Formanuov a sedlákuov na každý den velmi mnoho s vozy přijelo, někteří také z peněz a jiní pro odplatu boží kamení, vápno, hlínu, cihly, dříví a jiné potřeby k tomu dílu náležité vezli. Někteří pak lidé chlebuov 388
Strana 389
napekouce vezli na vozích a dělníkuom pro Pána Boha rozdávali. Na každý den ženy ze vsí koláče v břemenách nesly a mezi dělníky je rozdělovaly pro Pána Boha. Každého dne byl mezi dělníky trh všech věcí; což k pokrmuom a jích potřebám náleželo, mohl sobě každý kúpiti, což mu se líbilo. Z toho Pražané se obá- vali, aby tam trhové a jiná sláva města jích nebyla přenesena. Roku toho poctivý a nábožný muž Tobiáš, biskup kostela pražského, jenž byl pán z Bechy- ně, umřel a v pražském kostele poctivě pohř- ben. Ten za dnuov života svého mnoho dobrého učinil v svém biskupství. Kostely farní mno- hé postavil, jako v Roudnici, v Tajně Horšově, v Tajně na Vltavě, v Rokycanech, v Rečici, v Štěpánově, v Křivsoudově, v Vyskytné, v He- rači. A kněh také mnoho, jako mšáluov a jiných kostelních, dal pražskému kostelu i jiným. Po jehožto slavném pohřbu kanovníci kostela pražského, sšedše se v jedno, požádavše k to- mu milosti a pomoci Ducha svatého, z vuole jednostajné volili jsú na místo jeho za biskupa mistra Rehoře, děkana kostela pražského, jenž byl muž krásné postavy a rodu znamenitého, však ne pro jeho postavu ani urození, ale že byl člověk opatrný a poctivý a bál se Pána Boha; a měl již věku svého let šedesát. Král o tom uslyšav s vděčností jej za biskupa přijal a pravil: „Onť jest toho ouřadu jistě hoden.“ Toho roku také Poláci spolu se sšedše Vladisla- va, kterýž sloul Loktek, kníže kujavský, jenž byl syn Kazimíruov, knížete kujavského, sobě za pána zvolili, kterýž vděčně to přijav, po malém času byl velmi nedbanlivý učiněn a svých zemí a krajuov obraňovati nechtěl, toliko fre- jův a porušování panen a vdov pilen byl. Z toho když od duchovních i od světských napomínán i trestán byl, slíbil napraviti a chu- dým za spravedlivé činiti; potom nečinil a tudy Polákuom všel v velikú ošklivost. Biskup Tobiáš umřel Biskupem učiněn Rehoř Polský kníže neřádný 389
napekouce vezli na vozích a dělníkuom pro Pána Boha rozdávali. Na každý den ženy ze vsí koláče v břemenách nesly a mezi dělníky je rozdělovaly pro Pána Boha. Každého dne byl mezi dělníky trh všech věcí; což k pokrmuom a jích potřebám náleželo, mohl sobě každý kúpiti, což mu se líbilo. Z toho Pražané se obá- vali, aby tam trhové a jiná sláva města jích nebyla přenesena. Roku toho poctivý a nábožný muž Tobiáš, biskup kostela pražského, jenž byl pán z Bechy- ně, umřel a v pražském kostele poctivě pohř- ben. Ten za dnuov života svého mnoho dobrého učinil v svém biskupství. Kostely farní mno- hé postavil, jako v Roudnici, v Tajně Horšově, v Tajně na Vltavě, v Rokycanech, v Rečici, v Štěpánově, v Křivsoudově, v Vyskytné, v He- rači. A kněh také mnoho, jako mšáluov a jiných kostelních, dal pražskému kostelu i jiným. Po jehožto slavném pohřbu kanovníci kostela pražského, sšedše se v jedno, požádavše k to- mu milosti a pomoci Ducha svatého, z vuole jednostajné volili jsú na místo jeho za biskupa mistra Rehoře, děkana kostela pražského, jenž byl muž krásné postavy a rodu znamenitého, však ne pro jeho postavu ani urození, ale že byl člověk opatrný a poctivý a bál se Pána Boha; a měl již věku svého let šedesát. Král o tom uslyšav s vděčností jej za biskupa přijal a pravil: „Onť jest toho ouřadu jistě hoden.“ Toho roku také Poláci spolu se sšedše Vladisla- va, kterýž sloul Loktek, kníže kujavský, jenž byl syn Kazimíruov, knížete kujavského, sobě za pána zvolili, kterýž vděčně to přijav, po malém času byl velmi nedbanlivý učiněn a svých zemí a krajuov obraňovati nechtěl, toliko fre- jův a porušování panen a vdov pilen byl. Z toho když od duchovních i od světských napomínán i trestán byl, slíbil napraviti a chu- dým za spravedlivé činiti; potom nečinil a tudy Polákuom všel v velikú ošklivost. Biskup Tobiáš umřel Biskupem učiněn Rehoř Polský kníže neřádný 389
Strana 390
Léta tisícého dvústého devadesátého sedmého Korunování krále Vácslava Vácslav, jsa král český rozený, také i pořádně volený, korunováním svým prodlil až do toho času. Na ten čas pak uradiv se s Pánem Bohem a s svými najmilejšími a najvěrnějšími přátely a radami, poslal posly své věrné k stolici apoštol- ské do Ríma, k Bonifaciovi Osmému, od něho žádaje požehnání a chtě tomu, aby v církvi svaté nebylo tajné učiněno jeho korunování. Poslové když se navrátili a bule přinesli, hned opět poslal jiné posly pro Gerarda, arcibiskupa mohutského, jeho žádaje, aby vedlé úřadu svého jej na království pomazal a korunoval. Rozeslal i jiné posly po všech krajinách okol- ních, všem den svého korunování oznamuje, chudého i bohatého při tom každého přítomna míti žádaje. Když se pak přibližoval den ulo- žený, sjelo se lidu velmi mnoho znamenitého a rozličných řádův a důstojenství do Prahy, totiž pán Gerard, arcibiskup mohutský, a Be- rohardus, arcibiskup majdburský, Rehoř praž- ský, Jetřich olomúcký, Albrecht míšenský, Jindřich konstantský, Petr bazilejský, Kunrád frisingenský, Jan krakovský, Ondřej poznanský, Jan vratislavský, Jan lublinský biskupové, opato- vé řádu cistercienského, premonstratenského, svatého Benedikta a jiných jednak všech záko- nův, opatové a převorové, proboštové, děka- nové, farářové, kaplanové, oltářníci a tak vel- mi veliký počet lidí duchovních. Také i osví- cený Albrecht rakúský, Bolek slezský, hlohov- ský, opolský knížata a jiných mnoho knížat, velikomocní pak Heřman bramburský, Otík durynský, Fridrich míšenský markrabové, hra- bat a pánuov znamenitých z rozličných zemí. A těch všech bylo srdce jedno a vuole jedna. Tu na den slavný letniční, to jest v neděli den Ducha svatého, jenž byl druhý den června mě- síce, to jest den svatého Marcellina, král Vác- slav, maje věku svého let dvadcet a sedm, všel slavně do kostela svatého Víta na hradě praž- ském a s ním předpovědění arcibiskupové a jiní 390
Léta tisícého dvústého devadesátého sedmého Korunování krále Vácslava Vácslav, jsa král český rozený, také i pořádně volený, korunováním svým prodlil až do toho času. Na ten čas pak uradiv se s Pánem Bohem a s svými najmilejšími a najvěrnějšími přátely a radami, poslal posly své věrné k stolici apoštol- ské do Ríma, k Bonifaciovi Osmému, od něho žádaje požehnání a chtě tomu, aby v církvi svaté nebylo tajné učiněno jeho korunování. Poslové když se navrátili a bule přinesli, hned opět poslal jiné posly pro Gerarda, arcibiskupa mohutského, jeho žádaje, aby vedlé úřadu svého jej na království pomazal a korunoval. Rozeslal i jiné posly po všech krajinách okol- ních, všem den svého korunování oznamuje, chudého i bohatého při tom každého přítomna míti žádaje. Když se pak přibližoval den ulo- žený, sjelo se lidu velmi mnoho znamenitého a rozličných řádův a důstojenství do Prahy, totiž pán Gerard, arcibiskup mohutský, a Be- rohardus, arcibiskup majdburský, Rehoř praž- ský, Jetřich olomúcký, Albrecht míšenský, Jindřich konstantský, Petr bazilejský, Kunrád frisingenský, Jan krakovský, Ondřej poznanský, Jan vratislavský, Jan lublinský biskupové, opato- vé řádu cistercienského, premonstratenského, svatého Benedikta a jiných jednak všech záko- nův, opatové a převorové, proboštové, děka- nové, farářové, kaplanové, oltářníci a tak vel- mi veliký počet lidí duchovních. Také i osví- cený Albrecht rakúský, Bolek slezský, hlohov- ský, opolský knížata a jiných mnoho knížat, velikomocní pak Heřman bramburský, Otík durynský, Fridrich míšenský markrabové, hra- bat a pánuov znamenitých z rozličných zemí. A těch všech bylo srdce jedno a vuole jedna. Tu na den slavný letniční, to jest v neděli den Ducha svatého, jenž byl druhý den června mě- síce, to jest den svatého Marcellina, král Vác- slav, maje věku svého let dvadcet a sedm, všel slavně do kostela svatého Víta na hradě praž- ském a s ním předpovědění arcibiskupové a jiní 390
Strana 391
všickni preláti. Za ním vedena jest Jitka, man- želka jeho, jenž byla dcera někdy Rudolfa cí- saře, velmi poctivě, a tu jsú oba před oltářem svatého Víta postaveni a od předpověděného arcibiskupa mohutského přede vším lidem při- stojícím tak, jakž obyčej jest, slavně koruno- váni. A po vykonání mší svatých i toho všeho jeli jsú všickni k obědu na místo jím připravené, kteréž bylo na poli a lukách mezi Petřínem a Zléchovem na břehu řeky Vhltavy, a to pro- to, neb toho lidu pražské město snésti nemohlo. Tu byli připraveni domové a palácové divným zpuosobem z dříví tesaného a železy spojováno, prkny hoblovanými obito a táflováno, tak jako by to mělo tu za mnohá léta trvati, schodové, stolové, stolice, všeho toho bez nedostatku. Stěny některé rozličných barev sukny a postavy byly obestřené. Pokrmuov mnohých a rozkoš- ných všem dáno do sytosti, vína rozličného z jiných i z zámořských zemí přivezeného dáno k pití bez nedostatku, trubačuov, bubeníkuov, pištcuov a hudcuov několik set při tom bylo. Po vykonání pak obědu páni a rytíři, rychle připravivše se v své zbroje, kolby a honby divné provozovali, takže každý, komuž byl míl svět, měl se tu čemu podívati. A tak ten den od obě- duov až do večera v rozličném kratochvílení strávili a vykonali. Hodování slavné krále Vácslava 391
všickni preláti. Za ním vedena jest Jitka, man- želka jeho, jenž byla dcera někdy Rudolfa cí- saře, velmi poctivě, a tu jsú oba před oltářem svatého Víta postaveni a od předpověděného arcibiskupa mohutského přede vším lidem při- stojícím tak, jakž obyčej jest, slavně koruno- váni. A po vykonání mší svatých i toho všeho jeli jsú všickni k obědu na místo jím připravené, kteréž bylo na poli a lukách mezi Petřínem a Zléchovem na břehu řeky Vhltavy, a to pro- to, neb toho lidu pražské město snésti nemohlo. Tu byli připraveni domové a palácové divným zpuosobem z dříví tesaného a železy spojováno, prkny hoblovanými obito a táflováno, tak jako by to mělo tu za mnohá léta trvati, schodové, stolové, stolice, všeho toho bez nedostatku. Stěny některé rozličných barev sukny a postavy byly obestřené. Pokrmuov mnohých a rozkoš- ných všem dáno do sytosti, vína rozličného z jiných i z zámořských zemí přivezeného dáno k pití bez nedostatku, trubačuov, bubeníkuov, pištcuov a hudcuov několik set při tom bylo. Po vykonání pak obědu páni a rytíři, rychle připravivše se v své zbroje, kolby a honby divné provozovali, takže každý, komuž byl míl svět, měl se tu čemu podívati. A tak ten den od obě- duov až do večera v rozličném kratochvílení strávili a vykonali. Hodování slavné krále Vácslava 391
Strana 392
I. Korintům 3 Nazajtří pak, to jest v pondělí svatodušní, raným jitrem král vnově korunovaný jel slavně na Zbraslav do kláštera a přijel tam, ano slunce z hory vycházeti počalo. A ssedavše z koní on i biskupové, přistúpili jsú k příkopuom hlubo- kým, kteříž byli vymetáni proto, aby se v nich gruntové kostelní zakládali. I všel jest tam do toho dolu najprv arcibiskup mohutský a za ním král Vácslav a po ních Kunrád, první opat téhož kláštera, a vzavše kámen, na němž bylo napsáno zlatými literami „Jezus Kristus“, všickni tří spolu položili jsú jej jako základ a prv- ní kámen toho kláštera Panny Marie. A arcibi- skup tu stoje toho kamene požehnal a řka: „Fundamentum enim nemo potest aliud ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Jesus. Základu zajisté žádný nemuož jiného položiti krom toho, což jest položeno, jenž jest Kristus Ježíš.“ A vyšedše ven, tu arcibiskup předpověděný v biskupské mešné rúcho sa oblečen na tom místě, kdež veliký oltář býti měl, při přítomnosti krále, an stojí v královské ozdobě, a jiných všech biskupuov, knížat, hrabí a pánuov i všeho lidu obecného mši o Panně Marii, totiž „Rorate celi desuper“ etc. s veli- kou slavností slúžil. A tu sedm biskupuov spolu zpívali „Alleluja“; tak za to mám, že žádný, kdož jest koli byl při korunování, tohoto zaklá- daní kláštera nezmeškal. Po vykonání pak mše té slavné král v koruně, sceptrum v ruce nesa, šel okolo toho všeho příkopu, to jest gruntu kos- telního již založeného a za ním šlo dvě stě a čtyřidcet pánuov a rytířuov českých pasova- ných. A vtom přivezeny jsú na vozích rozličné svátosti, monstrancí, kalichové, pacifikálové, ornátové, mšálové, graduálové, antifonářové, žaltářové, domatikové, breviářové. To všecko král dal darem opatovi a bratřím téhož kláštera. A hned potom posazen jest král slavně na stolici a tu mnoho pánuov a vladyk z rozličných zemí na rytířství pasoval a každému u nich dal štědré dary. A vykonav to všecko vstal a roz- kázal, aby více tu dvůr Zbraslav nebyl jmeno- Klášter zbraslavský slavně zakládán 392
I. Korintům 3 Nazajtří pak, to jest v pondělí svatodušní, raným jitrem král vnově korunovaný jel slavně na Zbraslav do kláštera a přijel tam, ano slunce z hory vycházeti počalo. A ssedavše z koní on i biskupové, přistúpili jsú k příkopuom hlubo- kým, kteříž byli vymetáni proto, aby se v nich gruntové kostelní zakládali. I všel jest tam do toho dolu najprv arcibiskup mohutský a za ním král Vácslav a po ních Kunrád, první opat téhož kláštera, a vzavše kámen, na němž bylo napsáno zlatými literami „Jezus Kristus“, všickni tří spolu položili jsú jej jako základ a prv- ní kámen toho kláštera Panny Marie. A arcibi- skup tu stoje toho kamene požehnal a řka: „Fundamentum enim nemo potest aliud ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Jesus. Základu zajisté žádný nemuož jiného položiti krom toho, což jest položeno, jenž jest Kristus Ježíš.“ A vyšedše ven, tu arcibiskup předpověděný v biskupské mešné rúcho sa oblečen na tom místě, kdež veliký oltář býti měl, při přítomnosti krále, an stojí v královské ozdobě, a jiných všech biskupuov, knížat, hrabí a pánuov i všeho lidu obecného mši o Panně Marii, totiž „Rorate celi desuper“ etc. s veli- kou slavností slúžil. A tu sedm biskupuov spolu zpívali „Alleluja“; tak za to mám, že žádný, kdož jest koli byl při korunování, tohoto zaklá- daní kláštera nezmeškal. Po vykonání pak mše té slavné král v koruně, sceptrum v ruce nesa, šel okolo toho všeho příkopu, to jest gruntu kos- telního již založeného a za ním šlo dvě stě a čtyřidcet pánuov a rytířuov českých pasova- ných. A vtom přivezeny jsú na vozích rozličné svátosti, monstrancí, kalichové, pacifikálové, ornátové, mšálové, graduálové, antifonářové, žaltářové, domatikové, breviářové. To všecko král dal darem opatovi a bratřím téhož kláštera. A hned potom posazen jest král slavně na stolici a tu mnoho pánuov a vladyk z rozličných zemí na rytířství pasoval a každému u nich dal štědré dary. A vykonav to všecko vstal a roz- kázal, aby více tu dvůr Zbraslav nebyl jmeno- Klášter zbraslavský slavně zakládán 392
Strana 393
ván, a dal jméno klášteru tomu „Aula regia“, to jest palác královský, a od toho času aby králové tu svuoj pohřeb měli. A jav Kunráda opata sám svou rukou král uvedl jej s jeho sedmdesáti bratřími do konventu a tu jemu mocně správu toho kláštera a týchž bratří poručil a vsed na svuoj kuoň, v zlaté koruně jel mezi houfy věr- ných Čechuov. A hosté všickni za ním jeli až zase na to místo, kdež jsou prvé slavně hodova- li. Čtvrtého a pátého dne po korunování hosté počali se rozjížděti. Vtom králová Jitka upadla v těžkú nemoc a po korunování sedmnáctý den umřela a v pražském kostele před kaplú svatého Marti- na vedle hrobu krále Otagara s velikým pláčem všeho lidu pohřbena. Jejíž potom tělo do kaply svatých Šimona a Judy apoštoluov bylo přelo- ženo. Ta ctná královna Jitka zůstavila po sobě Vácslavovi králi, manželu svému, syna jménem Vácslava, kterýž potom byl na uherské králov- ství korunován, a tři dcery; první Annu, kte- ráž potom dána byla Jindřichovi, knížeti ko- rytanskému, za manželku, jenž byl hrabě z Ty- rolí; druhú Markétu, kteráž potom byla od- dána Boleslavovi, slezskému knížeti, a třetí Alžbětu, kterúž měl Jan z Lucemburku, syn Jindřicha císaře. Král Vácslav po smrti své manželky svým některým radám byl to tajně oznámil, že chce tělo otce svého a manželky své i jiných některých předkuov svých, jakž kostel kláštera zbraslavského doklenut bude, hned tam dáti přenésti, ale toho potom (ač se častokrát pokoušel) pro jiná zaneprázdnění nemohl vykonati. Téhož léta bratří menší řádu svatého Fran- tiška uvedeni jsú do nového kláštera, kterýž jim byl postaven v Novém Plzni. Času toho Vladislav Loktek, král polský volený, sebrav nětco lidu obrátil jej na ouřední- ky krále českého, kteříž držali zámky některé okolo Krakova k ruce králi Vácslavovi, přitom také na některé pány polské, kteréž znal býti náchylné milostí k témuž českému králi. Po Králová Jitka den sedmnáctý po korunování umřela 393
ván, a dal jméno klášteru tomu „Aula regia“, to jest palác královský, a od toho času aby králové tu svuoj pohřeb měli. A jav Kunráda opata sám svou rukou král uvedl jej s jeho sedmdesáti bratřími do konventu a tu jemu mocně správu toho kláštera a týchž bratří poručil a vsed na svuoj kuoň, v zlaté koruně jel mezi houfy věr- ných Čechuov. A hosté všickni za ním jeli až zase na to místo, kdež jsou prvé slavně hodova- li. Čtvrtého a pátého dne po korunování hosté počali se rozjížděti. Vtom králová Jitka upadla v těžkú nemoc a po korunování sedmnáctý den umřela a v pražském kostele před kaplú svatého Marti- na vedle hrobu krále Otagara s velikým pláčem všeho lidu pohřbena. Jejíž potom tělo do kaply svatých Šimona a Judy apoštoluov bylo přelo- ženo. Ta ctná královna Jitka zůstavila po sobě Vácslavovi králi, manželu svému, syna jménem Vácslava, kterýž potom byl na uherské králov- ství korunován, a tři dcery; první Annu, kte- ráž potom dána byla Jindřichovi, knížeti ko- rytanskému, za manželku, jenž byl hrabě z Ty- rolí; druhú Markétu, kteráž potom byla od- dána Boleslavovi, slezskému knížeti, a třetí Alžbětu, kterúž měl Jan z Lucemburku, syn Jindřicha císaře. Král Vácslav po smrti své manželky svým některým radám byl to tajně oznámil, že chce tělo otce svého a manželky své i jiných některých předkuov svých, jakž kostel kláštera zbraslavského doklenut bude, hned tam dáti přenésti, ale toho potom (ač se častokrát pokoušel) pro jiná zaneprázdnění nemohl vykonati. Téhož léta bratří menší řádu svatého Fran- tiška uvedeni jsú do nového kláštera, kterýž jim byl postaven v Novém Plzni. Času toho Vladislav Loktek, král polský volený, sebrav nětco lidu obrátil jej na ouřední- ky krále českého, kteříž držali zámky některé okolo Krakova k ruce králi Vácslavovi, přitom také na některé pány polské, kteréž znal býti náchylné milostí k témuž českému králi. Po Králová Jitka den sedmnáctý po korunování umřela 393
Strana 394
malém pak času obrátil se do slezské krajiny a tu krajinu vratislavskú velmi hubil a tím činil Vácslavovi Českému nemalú protimyslnost. Kterýž poslav nětco lidu českého, téhož Vladi- slava i s jeho pomocníky z slezské krajiny vyhnal, kterýž obrátil se do Větší Polsky, roz- kázav svým, aby se upokojili. Ale oni činili doma svým Polákům mnohem větší než ne- přátelům škody, netoliko chudým lidem, ale ani kostelům neodpouštějíce; přitom zemanuov mnoho na jich tvrzech zdobajvali. Vladislav Loktek, o tom zprávu maje, všemu tomu se po- smíval, sousedé pak o tom, co se děje, uslyšavše, a zvláště Mišnaři a Sasové, vtrhli silnú mocí do pomořské krajiny a škod těch činiti pomáhali. Vladislav na ten čas vydal se na freje a na hodo- vání i ožralství a o tom, co se děje poddaným jeho, věděti nechtěl. Ač byl častokrát od bi- skupuov a pánuov, aby toho zanechal, napo- mínán, sliboval ovšem, ale nevyplnil. Ondřej, biskup kostela poznanského, déle té křivdy, kte- ráž se děje poddaným jeho od bojovníkuov Vladislavových, vytrpěti nemoha, vydal na téhož Vladislava i na jeho loupežníky klatbu, kterýž to slyše kázal přestati a smluviv se s bi- skupem, odtuď kázal odtrhnúti a táhnúti do Menší Polsky. Bojovníci jeho znamenavše, že se jim žádná od Vladislava služba neplatí, oko- lo Krakova loupežem živi byli. Páni polští, vidúce, že svého pána svými ra- dami ani prosbami nemohú napraviti, sšedše se spolu o jiného pána rokovali. Polský kníže Loktek zle spravoval Léta tisícého dvústého devadesátého osmého Korferštové, sjevše se do Mohuce, tu spolu rozvažovali nedbanlivost Adolfovu, také i ne- zbednost, pravíce, že by on poddán býti ne- chtěl najvyššímu biskupu římskému a císařských věcí že by zanedbával, nadto pak i tu neupří- mnost, kterúž učinil králi englickému před pěti lety, jakž o tom stojí napřed psáno léta tisícího 394
malém pak času obrátil se do slezské krajiny a tu krajinu vratislavskú velmi hubil a tím činil Vácslavovi Českému nemalú protimyslnost. Kterýž poslav nětco lidu českého, téhož Vladi- slava i s jeho pomocníky z slezské krajiny vyhnal, kterýž obrátil se do Větší Polsky, roz- kázav svým, aby se upokojili. Ale oni činili doma svým Polákům mnohem větší než ne- přátelům škody, netoliko chudým lidem, ale ani kostelům neodpouštějíce; přitom zemanuov mnoho na jich tvrzech zdobajvali. Vladislav Loktek, o tom zprávu maje, všemu tomu se po- smíval, sousedé pak o tom, co se děje, uslyšavše, a zvláště Mišnaři a Sasové, vtrhli silnú mocí do pomořské krajiny a škod těch činiti pomáhali. Vladislav na ten čas vydal se na freje a na hodo- vání i ožralství a o tom, co se děje poddaným jeho, věděti nechtěl. Ač byl častokrát od bi- skupuov a pánuov, aby toho zanechal, napo- mínán, sliboval ovšem, ale nevyplnil. Ondřej, biskup kostela poznanského, déle té křivdy, kte- ráž se děje poddaným jeho od bojovníkuov Vladislavových, vytrpěti nemoha, vydal na téhož Vladislava i na jeho loupežníky klatbu, kterýž to slyše kázal přestati a smluviv se s bi- skupem, odtuď kázal odtrhnúti a táhnúti do Menší Polsky. Bojovníci jeho znamenavše, že se jim žádná od Vladislava služba neplatí, oko- lo Krakova loupežem živi byli. Páni polští, vidúce, že svého pána svými ra- dami ani prosbami nemohú napraviti, sšedše se spolu o jiného pána rokovali. Polský kníže Loktek zle spravoval Léta tisícého dvústého devadesátého osmého Korferštové, sjevše se do Mohuce, tu spolu rozvažovali nedbanlivost Adolfovu, také i ne- zbednost, pravíce, že by on poddán býti ne- chtěl najvyššímu biskupu římskému a císařských věcí že by zanedbával, nadto pak i tu neupří- mnost, kterúž učinil králi englickému před pěti lety, jakž o tom stojí napřed psáno léta tisícího 394
Strana 395
dvústého devadesátého třetího, těžce vážilí, a po dlúhém rokování Gerard, arcibiskup mo- hutský, u vigiljí svatého Jana Křtitele, posadiv se na arcibiskupské stolici v mohutském kostele, ne bez povolení Bonifacia papeže při přítomnos- ti všech volencuov téhož Adolfa z království římského ssadil a na místo jeho jich rozkázaním Albrechta, kníže rakúského, syna někdy Ru- dolfova, krále římského, na ten ouřad králov- ství římského vyhlásil. Najvětší příčinu tohoto složení Adolfova tito korferštové pokládali pra- více, že jest králi englickému víry nezachoval a že jest za slušné, aby ta nad ním pokuta byla učiněna. Ale však to muož každý světle uznati, že tuto pomstu tito korferštové nad tímto Adol- fem více z nepřízně než z dobrého pořádku sú učinili, neb král englický jich za to nežádal. A tak jakž někteří kronikáři o tom píší, že sú se byli někteří z nepřízně proti němu spuntova- li a na jeho smrt spikli i přísahami zavázali, jako Gerardus, arcibiskup mohutský, Kunrád, biskup štrospurský, Albrecht, kníže rakúský, Albrecht, hrabě z Hajgerlochu, hrabě z Linin- gen, hrabě z Vajburku, Otta z Ochsenštajna. A sebravše tajně vojsko, Albrecht Rakúský se nedaleko od Vormací s Adolfem vojensky po- tkal, a tak že jest v té bitvě Adolfus poněkud úkladně přemožen, ač bitva tu veliká byla, kteráž letního puol dne trvala. Adolfus jest po bitvě mrtvý mezi mrtvými nalezen a tak se tomu vyrozumělo, že jest od svých vlastních bojovníkuov tu úkladně zamordován. Potom žádný z těch úkladníkuov dobrú smrtí nesšel, neb najprv Albrecht, hrabě z Haj- gerlochu, na té cestě, když se domuov navraco- val od Otty, markrabě bramburgského, zetě svého, úkladně zabit. Hrabě z Ochsenštajnu v té bitvě ač málo raněn byl, však od té rány nenadále umřel. Gerardus, arcibiskup mohut- ský, ten sedě na své stolici, při přítomnosti svých služebníkuov a přátel hned téhož roku v náhle umřel. Hrabě z Vajburku v jednom malém potoce nenadále se utopil. Hrabě z Li- Král římský Adolſ ssazen Kníže Albrecht Rakúský králem římským učiněn Král římský Adolf v bitvě úkladně zahynul Ukladníci zlú smrtí zhynuli 395
dvústého devadesátého třetího, těžce vážilí, a po dlúhém rokování Gerard, arcibiskup mo- hutský, u vigiljí svatého Jana Křtitele, posadiv se na arcibiskupské stolici v mohutském kostele, ne bez povolení Bonifacia papeže při přítomnos- ti všech volencuov téhož Adolfa z království římského ssadil a na místo jeho jich rozkázaním Albrechta, kníže rakúského, syna někdy Ru- dolfova, krále římského, na ten ouřad králov- ství římského vyhlásil. Najvětší příčinu tohoto složení Adolfova tito korferštové pokládali pra- více, že jest králi englickému víry nezachoval a že jest za slušné, aby ta nad ním pokuta byla učiněna. Ale však to muož každý světle uznati, že tuto pomstu tito korferštové nad tímto Adol- fem více z nepřízně než z dobrého pořádku sú učinili, neb král englický jich za to nežádal. A tak jakž někteří kronikáři o tom píší, že sú se byli někteří z nepřízně proti němu spuntova- li a na jeho smrt spikli i přísahami zavázali, jako Gerardus, arcibiskup mohutský, Kunrád, biskup štrospurský, Albrecht, kníže rakúský, Albrecht, hrabě z Hajgerlochu, hrabě z Linin- gen, hrabě z Vajburku, Otta z Ochsenštajna. A sebravše tajně vojsko, Albrecht Rakúský se nedaleko od Vormací s Adolfem vojensky po- tkal, a tak že jest v té bitvě Adolfus poněkud úkladně přemožen, ač bitva tu veliká byla, kteráž letního puol dne trvala. Adolfus jest po bitvě mrtvý mezi mrtvými nalezen a tak se tomu vyrozumělo, že jest od svých vlastních bojovníkuov tu úkladně zamordován. Potom žádný z těch úkladníkuov dobrú smrtí nesšel, neb najprv Albrecht, hrabě z Haj- gerlochu, na té cestě, když se domuov navraco- val od Otty, markrabě bramburgského, zetě svého, úkladně zabit. Hrabě z Ochsenštajnu v té bitvě ač málo raněn byl, však od té rány nenadále umřel. Gerardus, arcibiskup mohut- ský, ten sedě na své stolici, při přítomnosti svých služebníkuov a přátel hned téhož roku v náhle umřel. Hrabě z Vajburku v jednom malém potoce nenadále se utopil. Hrabě z Li- Král římský Adolſ ssazen Kníže Albrecht Rakúský králem římským učiněn Král římský Adolf v bitvě úkladně zahynul Ukladníci zlú smrtí zhynuli 395
Strana 396
Krále Adolfa římského smrti příčiny ningen, ten se zbláznil, až do smrti nebyl k ro- zumu navrácen. Biskup štrospurgský od jednoho sedláka u Fridburku proboden a od toho umřel. Albrecht Rakúský potom sa císařem od Jana, bratrance svého, také úkladně zamordován. Jiní pak píší, že by to Buoh na Adolfa do- pustiti ráčil pro tyto příčiny: jedno, že jest vzal od krále englického sto tisíc hřiven stříbra, a což jemu slíbil, že tomu dosti neučinil; druhé, že jest tajně kázal bíti falešnú minci a tím podvo- dem chudil všecky lidi; třetí, že jest dal jedno- ho znamenitého kníže na křivé obžalování stíti; čtvrté, že jest loupil kostely, bera od nich zlato a stříbro. Ti-li sú pak artikulové byli za příčinu jeho smrti, Pán Buoh, kterýž všecky věci zná, jako soudce spravedlivý nechť to roz- súditi ráčí. Léta tisícého dvústého devadesátého devátého List českým králuom od Albrechta, krále římského Albrecht, král římský vnově volený, aby ozná- men byl v říši, páni volenci, snesše se s ním spolu, položili dvuor v Normberce. Tu když sú se sjeli, on, král římský, Vácslav, král český, i knížata jiná všecka, jimž tu býti náležalo, Albrecht král když byl na majestátu posazen, korferštové všickni, též i jiná knížata vedlé svých ouřaduov jemu když sú služebnost činili, též i král český svým ouřadem, to jest šeňkstvím, jemu v své koruně královské sloužil, ježto tak (aby měl korunu na hlavě) povinen slúžiti ne- byl, ale však aby ten a takový skutek nebyl učiněn na pohoršení budúcím králům českým, Albrecht, král římský, ráčil to svým listem ohra- diti takto: „Albrecht, z boží milosti římský král, vždyc- ky rozmnožitel, všem svatého římského cí- sařství věrným, jenž tento list uzří, milost naši i všecko dobré! Tak nám sluší, knížatům a vo- lencům našim, přáteluom našim milým, aby- chom nějaké pohodlé učinili, poněvadž nám od nich zřízena a zpuosobena jest poctivost, 396
Krále Adolfa římského smrti příčiny ningen, ten se zbláznil, až do smrti nebyl k ro- zumu navrácen. Biskup štrospurgský od jednoho sedláka u Fridburku proboden a od toho umřel. Albrecht Rakúský potom sa císařem od Jana, bratrance svého, také úkladně zamordován. Jiní pak píší, že by to Buoh na Adolfa do- pustiti ráčil pro tyto příčiny: jedno, že jest vzal od krále englického sto tisíc hřiven stříbra, a což jemu slíbil, že tomu dosti neučinil; druhé, že jest tajně kázal bíti falešnú minci a tím podvo- dem chudil všecky lidi; třetí, že jest dal jedno- ho znamenitého kníže na křivé obžalování stíti; čtvrté, že jest loupil kostely, bera od nich zlato a stříbro. Ti-li sú pak artikulové byli za příčinu jeho smrti, Pán Buoh, kterýž všecky věci zná, jako soudce spravedlivý nechť to roz- súditi ráčí. Léta tisícého dvústého devadesátého devátého List českým králuom od Albrechta, krále římského Albrecht, král římský vnově volený, aby ozná- men byl v říši, páni volenci, snesše se s ním spolu, položili dvuor v Normberce. Tu když sú se sjeli, on, král římský, Vácslav, král český, i knížata jiná všecka, jimž tu býti náležalo, Albrecht král když byl na majestátu posazen, korferštové všickni, též i jiná knížata vedlé svých ouřaduov jemu když sú služebnost činili, též i král český svým ouřadem, to jest šeňkstvím, jemu v své koruně královské sloužil, ježto tak (aby měl korunu na hlavě) povinen slúžiti ne- byl, ale však aby ten a takový skutek nebyl učiněn na pohoršení budúcím králům českým, Albrecht, král římský, ráčil to svým listem ohra- diti takto: „Albrecht, z boží milosti římský král, vždyc- ky rozmnožitel, všem svatého římského cí- sařství věrným, jenž tento list uzří, milost naši i všecko dobré! Tak nám sluší, knížatům a vo- lencům našim, přáteluom našim milým, aby- chom nějaké pohodlé učinili, poněvadž nám od nich zřízena a zpuosobena jest poctivost, 396
Strana 397
tak aby oni i jich budúcí, od nás milostí jsúce obdařeni, z toho se více radovali. I protož všem to vědomé aby bylo, žádáme a tímto listem oznamujeme, že osvícení králové čeští, když by skrze císaře aneb krále římské ke dvoru povolá- ni byli a král římský neb císař seděl by v koru- ně, též oni mohú, ač chtí-li, korunu při svém posluhování císaři šeňkstvím nositi; pakli by nechtěli, nemají k tomu nuceni býti. Ač však Vácslav, král český, bratr náš najmilejší, v Norm- berce když sme dvuor držali v neděli po sva- tém Martinu a pod korunú sme seděli, k žá- dosti naší pod svú korunú nám sloužil ouřadem šeňkství, ale ne z práva, ani z povinnosti, ale z pravé lásky, kterúž měl a má k osobě naší, protož aby on ani budúcí jeho nebyli tím více povinni ani k tomu zavázáni ani potahováni od budúcích králuov římských a císařuov, ná- městkuov našich; neb jim nemá to nic na škodu býti. Dán v Normberce léta tisícího dvústého devadesátého devátého, měsíce prasince, krá- lovství našeho léta prvního. Druhý list dán od téhož krále římského v tato slova: „Albrecht, z boží milosti král římský, vždycky rozmnožitel, tímto listem všem oznamujem, že my k tomu trhu, kterýž se stal mezi biskupem míšenským a kapitolú jeho a mezi králem Vác- slavem Českým a knížetem krakovským a san- domiřským, markrabí moravským, bratrem naším najmilejším, a dědici jeho o město, jenž slove Perno, i s hradem i se všemi, což k tomu přísluší, jakož jemu na to list od téhož biskupa a kapitoly pod pečetmi učiněný to v sobě plněji obsahuje, to vděčné a pevné majíce, k tomu dali sme své povolení a toho potvrzujeme, chtíce, aby to město k království českému na budúcí věčné časy náležalo a jemu připojeno bylo. Toho na svědomí list tento zpuosobiti a psáti sme rozkázali a pečetí majestátu našeho jej sme utvrdili. Dán v Normberce léta božího tisícího dvústého devadesátého devátého, měsíce pra- since, království našeho léta prvního.“ List Vácslavovi králi od Albrechta, krále římského 397
tak aby oni i jich budúcí, od nás milostí jsúce obdařeni, z toho se více radovali. I protož všem to vědomé aby bylo, žádáme a tímto listem oznamujeme, že osvícení králové čeští, když by skrze císaře aneb krále římské ke dvoru povolá- ni byli a král římský neb císař seděl by v koru- ně, též oni mohú, ač chtí-li, korunu při svém posluhování císaři šeňkstvím nositi; pakli by nechtěli, nemají k tomu nuceni býti. Ač však Vácslav, král český, bratr náš najmilejší, v Norm- berce když sme dvuor držali v neděli po sva- tém Martinu a pod korunú sme seděli, k žá- dosti naší pod svú korunú nám sloužil ouřadem šeňkství, ale ne z práva, ani z povinnosti, ale z pravé lásky, kterúž měl a má k osobě naší, protož aby on ani budúcí jeho nebyli tím více povinni ani k tomu zavázáni ani potahováni od budúcích králuov římských a císařuov, ná- městkuov našich; neb jim nemá to nic na škodu býti. Dán v Normberce léta tisícího dvústého devadesátého devátého, měsíce prasince, krá- lovství našeho léta prvního. Druhý list dán od téhož krále římského v tato slova: „Albrecht, z boží milosti král římský, vždycky rozmnožitel, tímto listem všem oznamujem, že my k tomu trhu, kterýž se stal mezi biskupem míšenským a kapitolú jeho a mezi králem Vác- slavem Českým a knížetem krakovským a san- domiřským, markrabí moravským, bratrem naším najmilejším, a dědici jeho o město, jenž slove Perno, i s hradem i se všemi, což k tomu přísluší, jakož jemu na to list od téhož biskupa a kapitoly pod pečetmi učiněný to v sobě plněji obsahuje, to vděčné a pevné majíce, k tomu dali sme své povolení a toho potvrzujeme, chtíce, aby to město k království českému na budúcí věčné časy náležalo a jemu připojeno bylo. Toho na svědomí list tento zpuosobiti a psáti sme rozkázali a pečetí majestátu našeho jej sme utvrdili. Dán v Normberce léta božího tisícího dvústého devadesátého devátého, měsíce pra- since, království našeho léta prvního.“ List Vácslavovi králi od Albrechta, krále římského 397
Strana 398
Léta tisícého třístého Mince nová zaražena krále Vácslava Znamenav král Vácslav, ano se jemu všecko z vuole božské dobře děje, království české za jeho spravování jako ktve a nadmíru velmi bohatne a Hory Kutny any z sebe velmi velikú hojnost stříbra vydávají, umínil kostely roz- množiti, řád duchovní a službu boží v svém království českém rozšířiti, mimo všecka jiná předešlá knížata i krále české, předky své, chtě zemi českú zbohatiti, rad svých k sobě povolav na nich dotázku učinil, čím najvíce a kterak najsnáze země ta mohla by se zbožími roz- hojniti, tak aby netoliko povýšení, ale i ob- chodníci a řemeslníci, také i všickni z lidu obec- ného každý aby se v svém jmění rozmnožil. Rady královské daly odpověd, že taková věc není v moci královské, ale v moci boží a v pil- nosti jedné každé osoby. Král odpověděl: „Moji věrní milí, přišlo mi na pamět to, co se čte v spisích předkuov našich, kterak (již jest tomu nyní tři sta let) Boleslav Milostivý, vzdá- vaje knížetství české Boleslavovi, synu své- mu, jemu oznamoval, čím by najsnáze mohlo to knížetství vzděláno a vyzdviženo býti, při- tom také, čím by najvíce zavedeno a zlehčeno býti mohlo, pověděl, že knížetem tím, kterýž by své poddané daněmi a berněmi častými obtě- žoval a lehkou dělal minci. I vidí mi se za sluš- né, aby naše mince česká byla zlepšena.“ Rady to slyšíce dali tomu místo a k tomu svolivše to schválili. Tu král hned poslal do Florencí a od- tuď přivedli jemu šest mužuov mincířuov v pro- bířství velmi dospělých, kterýmž on kázal nový groš dobrý stříbrný beze vší přísady zaraziti, na němž také rozkázal, aby text napsán byl „Venceslaus Secundus Rex Bohemie“. Kázal také dělati i haléře stříbrné, aby jich platilo dvanáct za ten groš. A ta byla najlepší mince v Čechách a toho lidé všickni, tak chudí jako bohatí, byli velmi vděčni a zvláště kupci. Potom pak po smrti jeho tu minci přísadami měděný- mi velmi zlehčili, a lidé to vidúce, tu všecku 398
Léta tisícého třístého Mince nová zaražena krále Vácslava Znamenav král Vácslav, ano se jemu všecko z vuole božské dobře děje, království české za jeho spravování jako ktve a nadmíru velmi bohatne a Hory Kutny any z sebe velmi velikú hojnost stříbra vydávají, umínil kostely roz- množiti, řád duchovní a službu boží v svém království českém rozšířiti, mimo všecka jiná předešlá knížata i krále české, předky své, chtě zemi českú zbohatiti, rad svých k sobě povolav na nich dotázku učinil, čím najvíce a kterak najsnáze země ta mohla by se zbožími roz- hojniti, tak aby netoliko povýšení, ale i ob- chodníci a řemeslníci, také i všickni z lidu obec- ného každý aby se v svém jmění rozmnožil. Rady královské daly odpověd, že taková věc není v moci královské, ale v moci boží a v pil- nosti jedné každé osoby. Král odpověděl: „Moji věrní milí, přišlo mi na pamět to, co se čte v spisích předkuov našich, kterak (již jest tomu nyní tři sta let) Boleslav Milostivý, vzdá- vaje knížetství české Boleslavovi, synu své- mu, jemu oznamoval, čím by najsnáze mohlo to knížetství vzděláno a vyzdviženo býti, při- tom také, čím by najvíce zavedeno a zlehčeno býti mohlo, pověděl, že knížetem tím, kterýž by své poddané daněmi a berněmi častými obtě- žoval a lehkou dělal minci. I vidí mi se za sluš- né, aby naše mince česká byla zlepšena.“ Rady to slyšíce dali tomu místo a k tomu svolivše to schválili. Tu král hned poslal do Florencí a od- tuď přivedli jemu šest mužuov mincířuov v pro- bířství velmi dospělých, kterýmž on kázal nový groš dobrý stříbrný beze vší přísady zaraziti, na němž také rozkázal, aby text napsán byl „Venceslaus Secundus Rex Bohemie“. Kázal také dělati i haléře stříbrné, aby jich platilo dvanáct za ten groš. A ta byla najlepší mince v Čechách a toho lidé všickni, tak chudí jako bohatí, byli velmi vděčni a zvláště kupci. Potom pak po smrti jeho tu minci přísadami měděný- mi velmi zlehčili, a lidé to vidúce, tu všecku 398
Strana 399
minci lepší rozkryli a do země rozschovávali. Téhož léta páni znamenitější království polského, vidúce v své zemi býti takový neřád, jedni druhým oznámili, že sněm obecní držán bude u města Poznaní. Tu sjevše se, přílišnú nezbednost pána svého, knížete Loketka, roz- važovali a vyhledavše k tomu mnohé příčiny, i to také, že není ještě jich králem korunova- ným, o to se snesli, aby jej opustíce jako neuži- tečného, jiného sobě za pána volili. Po dlúhém rokování vyhlásili sú Vácslava, krále českého, i vzkřikl lid všecken, že toho míti chtí a ne ji- ného. I vysláni sú do Čech slavní poslové, kteříž předstúpivše před Vácslava krále oznamovali, kterak někdy pán jejich, král Přemysl, zahynul bez dědicuov, nezuostaviv po sobě než toliko jedinú dědičku, jménem Rychsu, jinak Rajčku, kteráž také slula Alžběta, kteráž toliko osm let věku svého má. I prosili sú snažně, aby ji ráčil za manželku pojíti a v zemi polskú se uvá- zati a obraňovati je od nepřátel. A Vladislav Loktek, kníže kujavský, jenž byl od nich za krále volen, on že jich pánem není a více nebude, neb všickni obyvatelé polské země na tom se posta- vili, že z hodných příčin jeho nechtí míti. Král vyslyšav poselství pánův českých, rad svých, povolati kázal a s nimi se posadiv rozkázal, aby opět tíž poslové poselství své opáčili. To když se stalo, král na to s týmiž radami svými uradiv se, dal sám posluom odpověd těmito slovy: „Prosby vaše slyšali sme, kterýmiž nás, abychom království polského správu na se při- jali, napomínáte. Víte dobře, že sme časuov předešlých v jeho držení byli, však zdálo nám se to za obtížné, protož sme od něho dobrovol- ně pustili. Poněvadž pak na tento čas opět, abychom je v svú obranu přijali, nás žádáte, aniž by nám slušné bylo vás i těch, kteříž sú vás k nám poslali, oslyšeti, i oznamujem vám, přiříkajíce, že k vám silnú mocí přijedeme. Protož vy napřed jeďte, a kteréž věci k tomu ná- ležejí, připravte. Pannu také a dědičku králov- ství vašeho na žádost vaši a pro potěšení lidu Poslové z království polského do Čech 399
minci lepší rozkryli a do země rozschovávali. Téhož léta páni znamenitější království polského, vidúce v své zemi býti takový neřád, jedni druhým oznámili, že sněm obecní držán bude u města Poznaní. Tu sjevše se, přílišnú nezbednost pána svého, knížete Loketka, roz- važovali a vyhledavše k tomu mnohé příčiny, i to také, že není ještě jich králem korunova- ným, o to se snesli, aby jej opustíce jako neuži- tečného, jiného sobě za pána volili. Po dlúhém rokování vyhlásili sú Vácslava, krále českého, i vzkřikl lid všecken, že toho míti chtí a ne ji- ného. I vysláni sú do Čech slavní poslové, kteříž předstúpivše před Vácslava krále oznamovali, kterak někdy pán jejich, král Přemysl, zahynul bez dědicuov, nezuostaviv po sobě než toliko jedinú dědičku, jménem Rychsu, jinak Rajčku, kteráž také slula Alžběta, kteráž toliko osm let věku svého má. I prosili sú snažně, aby ji ráčil za manželku pojíti a v zemi polskú se uvá- zati a obraňovati je od nepřátel. A Vladislav Loktek, kníže kujavský, jenž byl od nich za krále volen, on že jich pánem není a více nebude, neb všickni obyvatelé polské země na tom se posta- vili, že z hodných příčin jeho nechtí míti. Král vyslyšav poselství pánův českých, rad svých, povolati kázal a s nimi se posadiv rozkázal, aby opět tíž poslové poselství své opáčili. To když se stalo, král na to s týmiž radami svými uradiv se, dal sám posluom odpověd těmito slovy: „Prosby vaše slyšali sme, kterýmiž nás, abychom království polského správu na se při- jali, napomínáte. Víte dobře, že sme časuov předešlých v jeho držení byli, však zdálo nám se to za obtížné, protož sme od něho dobrovol- ně pustili. Poněvadž pak na tento čas opět, abychom je v svú obranu přijali, nás žádáte, aniž by nám slušné bylo vás i těch, kteříž sú vás k nám poslali, oslyšeti, i oznamujem vám, přiříkajíce, že k vám silnú mocí přijedeme. Protož vy napřed jeďte, a kteréž věci k tomu ná- ležejí, připravte. Pannu také a dědičku králov- ství vašeho na žádost vaši a pro potěšení lidu Poslové z království polského do Čech 399
Strana 400
Polským králem učiněn Vácslav, král český Berka hajtmanem prvním, Boskovec druhým vešeho, kterýž vás sem poslal, za manželku řádně přijmeme a míti budeme. Poslové, přijavše od krále odpověd i dary, s radostí se do Polsky navrátili a těm, od nichž byli posláni, vděčné přinesli noviny. Tu hned brzo za nimi král Vácslav, sebrav vojsko, jel až na pomezí polské a slezské a tu mnoho po- sádek loupežných kázal zdobývati, z nichž činili do krajin slezských veliké škody. Ty lou- pežníky kázal stínati, a kteříž pokojni byli, ti se jemu poddávali dobrovolně. A tak milostí i mocí všecku tu zemi sobě podmaniv, táhl s tím se vším lidem do Větší Polsky do města hlavní- ho, kteréž slove Gnizdno, a tu sú k němu všick- ni mocnější polské země shromážděni, jej slav- ně jako pána svého vítajíce. Čtvrtého pak dne jeho příjezdu uveden jest poctivě do kostela hlavního a tu skrze Jakuba, řečeného Sviňka, arcibiskupa gnizdnenského, jenž byl z rodu Vepřkuov, slavně jest koruno- ván při přítomnosti Vojslava vladislavského, Ondřeje poznanského, Jana Romky vratislav- ského biskupuov. A po vykonání toho koruno- vání mnoho pánuov a vladyk polských na ry- tířství pasoval. Odtuď nazajtří vyjev, obrátil se do Poznaní a tu nalezl krásnú pannu Rychsu, jinak Alžbětu, království polského dědičku, a s tou řádně v svaté vstúpil manželství a byla jim tu slavná svatba učiněna. Ale však věk její mladý manželského spojení nedopustil, ale po vykonání té svatby týž král Vácslav hned se uvázal v Polsko i v pomořské země všecky a jich se zmocnil. Též i zámky, kteříž Vladislavovi Loketkovi k ruce držáni byli, všecky sobě oso- bil, také i knížetství kujavské a lancicienské jemu odjal a jej ven z těch ze všech vyhnal zemí. A tak upokojiv ty všecky krajiny, Hynka Berku z Dubé na místě svém hajtmanem učiniv, do českého království se obrátil. Loktek pak od toho času, jakž král Vácslav v království polské vpuštěn, nikdýž na jednom místě nebyl, ale po lesích a po puštinách s některými svými jezdě pokrýval se, Čechův i Polákův se boje, aby ne- 400
Polským králem učiněn Vácslav, král český Berka hajtmanem prvním, Boskovec druhým vešeho, kterýž vás sem poslal, za manželku řádně přijmeme a míti budeme. Poslové, přijavše od krále odpověd i dary, s radostí se do Polsky navrátili a těm, od nichž byli posláni, vděčné přinesli noviny. Tu hned brzo za nimi král Vácslav, sebrav vojsko, jel až na pomezí polské a slezské a tu mnoho po- sádek loupežných kázal zdobývati, z nichž činili do krajin slezských veliké škody. Ty lou- pežníky kázal stínati, a kteříž pokojni byli, ti se jemu poddávali dobrovolně. A tak milostí i mocí všecku tu zemi sobě podmaniv, táhl s tím se vším lidem do Větší Polsky do města hlavní- ho, kteréž slove Gnizdno, a tu sú k němu všick- ni mocnější polské země shromážděni, jej slav- ně jako pána svého vítajíce. Čtvrtého pak dne jeho příjezdu uveden jest poctivě do kostela hlavního a tu skrze Jakuba, řečeného Sviňka, arcibiskupa gnizdnenského, jenž byl z rodu Vepřkuov, slavně jest koruno- ván při přítomnosti Vojslava vladislavského, Ondřeje poznanského, Jana Romky vratislav- ského biskupuov. A po vykonání toho koruno- vání mnoho pánuov a vladyk polských na ry- tířství pasoval. Odtuď nazajtří vyjev, obrátil se do Poznaní a tu nalezl krásnú pannu Rychsu, jinak Alžbětu, království polského dědičku, a s tou řádně v svaté vstúpil manželství a byla jim tu slavná svatba učiněna. Ale však věk její mladý manželského spojení nedopustil, ale po vykonání té svatby týž král Vácslav hned se uvázal v Polsko i v pomořské země všecky a jich se zmocnil. Též i zámky, kteříž Vladislavovi Loketkovi k ruce držáni byli, všecky sobě oso- bil, také i knížetství kujavské a lancicienské jemu odjal a jej ven z těch ze všech vyhnal zemí. A tak upokojiv ty všecky krajiny, Hynka Berku z Dubé na místě svém hajtmanem učiniv, do českého království se obrátil. Loktek pak od toho času, jakž král Vácslav v království polské vpuštěn, nikdýž na jednom místě nebyl, ale po lesích a po puštinách s některými svými jezdě pokrýval se, Čechův i Polákův se boje, aby ne- 400
Strana 401
upadl v ruce jejich, a najvíce před Oldřichem Boskovcem, jenž byl hajtmanem po Berkovi prvním v Krakově, a jemu bylo o tom obvláštně od krále poručeno, aby Loketka, jakž bude moci, jal a oběsiti rozkázal. Loktek o tom o všem od svých špehéřův zprávu maje, a co se o něm jedná, slyše, obrátil se do uherské země a při- jel k pánu jednomu uherskému učenému Ama- deus a tu při něm zuostal, aby štěstí svým kolem hnulo, očekávaje. Toho roku král Vácslav vypravil své posly poctivě k Albrechtovi, králi římskému, kterýmž poručil, aby na místě jeho žádali téhož Albrech- ta, aby k tomu, že jest Vácslav učiněn králem polským na žádost pánuov i všech obyvateluov království polského, ráčil dáti své povolení. Král římský vyslyšav posly byl toho velmi vdě- čen a pravil, že chce dáti a dává Vácslavovi, králi českému, švagru svému milému, v tom své povolení. A to hned svým listem pod pečetí těmito slovy upevnil: „Albrecht, z boží milosti římský král, vždyc- ky rozmnožitel, velikomocnému knížeti Vácsla- vovi, králi českému, osvícenému bratru našemu najmilejšímu milost naši i všecko dobré! Ne- omylná tvé pravé víry upřímnost, kterúž nade všecky krále a římského císařství knížata při nás a témž císařství uznalo se, že máš, a to nás vzbuzuje a k tomu vede, což by k rozmnožení tvé poctivosti bylo, abychom to činili. I uznavši to naše velebnost, tobě zvláštní milostí naší toho puojčiti a příti ráčíme, aby ty země, kterýchž si dosáhl v Větší Polště po někdy Vladislavovi knížeti, kteréž držíš, aby je mohl rozšířiti, od nás i od císařství římského toho tobě, aby je mohl držeti i s svými dědici a potomky, půjču- jeme a míti chcme na věčné časy zpuosobem manským. Toho na svědomí tento list sme uči- nili a jej pečetí naší upevniti rozkázali. Dán v Mohuci měsíce července léta božího tisícího třístého, království našeho léta druhého.“ Roku toho začalo se turecké panování, neb předešlých let od Machometa až do toho času List na království polské Turecká moc se začala 401
upadl v ruce jejich, a najvíce před Oldřichem Boskovcem, jenž byl hajtmanem po Berkovi prvním v Krakově, a jemu bylo o tom obvláštně od krále poručeno, aby Loketka, jakž bude moci, jal a oběsiti rozkázal. Loktek o tom o všem od svých špehéřův zprávu maje, a co se o něm jedná, slyše, obrátil se do uherské země a při- jel k pánu jednomu uherskému učenému Ama- deus a tu při něm zuostal, aby štěstí svým kolem hnulo, očekávaje. Toho roku král Vácslav vypravil své posly poctivě k Albrechtovi, králi římskému, kterýmž poručil, aby na místě jeho žádali téhož Albrech- ta, aby k tomu, že jest Vácslav učiněn králem polským na žádost pánuov i všech obyvateluov království polského, ráčil dáti své povolení. Král římský vyslyšav posly byl toho velmi vdě- čen a pravil, že chce dáti a dává Vácslavovi, králi českému, švagru svému milému, v tom své povolení. A to hned svým listem pod pečetí těmito slovy upevnil: „Albrecht, z boží milosti římský král, vždyc- ky rozmnožitel, velikomocnému knížeti Vácsla- vovi, králi českému, osvícenému bratru našemu najmilejšímu milost naši i všecko dobré! Ne- omylná tvé pravé víry upřímnost, kterúž nade všecky krále a římského císařství knížata při nás a témž císařství uznalo se, že máš, a to nás vzbuzuje a k tomu vede, což by k rozmnožení tvé poctivosti bylo, abychom to činili. I uznavši to naše velebnost, tobě zvláštní milostí naší toho puojčiti a příti ráčíme, aby ty země, kterýchž si dosáhl v Větší Polště po někdy Vladislavovi knížeti, kteréž držíš, aby je mohl rozšířiti, od nás i od císařství římského toho tobě, aby je mohl držeti i s svými dědici a potomky, půjču- jeme a míti chcme na věčné časy zpuosobem manským. Toho na svědomí tento list sme uči- nili a jej pečetí naší upevniti rozkázali. Dán v Mohuci měsíce července léta božího tisícího třístého, království našeho léta druhého.“ Roku toho začalo se turecké panování, neb předešlých let od Machometa až do toho času List na království polské Turecká moc se začala 401
Strana 402
jednak za šest set let Saracenové neb Turci byli sú jako ovce bez pastýře bloudíce, ale roku toho přihodilo se v Azí v té krajině, kteráž slove Oky- azí, že sedlák jeden lehkého řádu, jménem Ottoman, syn Zichuov, kterýž měl veliký okrš- lek země a byl pilný hospodář při dědinách a dobytcích, maje pacholkuov třidcet správ- ných, kterýmž dědiny vorání voly porúčel, také i pastvy, sám častokrát posadě se na pařezu přemajšlel, kterak by mohl své panování roz- šířiti a na těch polích mezi lesy nebydleti. I bylo jest nedaleko od jeho příbytku město jedno a zámek při něm, jménem Zrné, a na tom zám- ku jedna paní vdova, jménem Karavida, mocná, na zlato a stříbro velmi bohatá, ale obilé v tom městě byl vždycky nedostatek. I šel času jedno- ho Ottoman, aby zhlédl město to i zámek, a tak chodil sám druhý toliko, ohleduje zpuosob toho města i jeho položení, také i pevnost. Zname- navši paní skrze své služebníky, že on se tu prochází, kázala ho odtuď nepoctivě odehnati. Ottoman rozváživ, co mu se tu bez jeho pro- vinění (té paní rozkázaním) přihodilo, myslil na to, kterak by se mohl pomstiti a města toho i hradu se zmocniti. Ale však zdála se jemu k tomu cesta velmi nesnadná z té příčiny, po- něvadž ta paní i její služebníci ten obyčej za- chovávají, že žádnému netoliko na zámek, ale i do města s zbrojí neb s braní jíti nedadí. I uhlédav čas příhodný, kázal mnoho pytluov obilím naplniti a pojav doma sto a dvadcet koní a nětco velblouduov, rozkázal na ně py- tluov s obilím naklásti a do padesáti pytluov padesát kyjův vložiti a zavázati. I pojav ty koně s tím obilím, dal je až k tomu městu vésti a tu pod zámkem se na jedněch lukách jako kupec položil. Měšťané to vidúce to obilé od něho ku- povali a paní též poslala, aby jí od něho pa- desát pytluov mírných toho obilé koupili a na zámek je nésti rozkázali. Ottoman, když se trh stal, padesáti svým pacholkuom na zámek pa- desát pytluov, v nichž kyjové duboví byli, nésti rozkázal a sám s nimi (aby za obilé peníze vzal) 402
jednak za šest set let Saracenové neb Turci byli sú jako ovce bez pastýře bloudíce, ale roku toho přihodilo se v Azí v té krajině, kteráž slove Oky- azí, že sedlák jeden lehkého řádu, jménem Ottoman, syn Zichuov, kterýž měl veliký okrš- lek země a byl pilný hospodář při dědinách a dobytcích, maje pacholkuov třidcet správ- ných, kterýmž dědiny vorání voly porúčel, také i pastvy, sám častokrát posadě se na pařezu přemajšlel, kterak by mohl své panování roz- šířiti a na těch polích mezi lesy nebydleti. I bylo jest nedaleko od jeho příbytku město jedno a zámek při něm, jménem Zrné, a na tom zám- ku jedna paní vdova, jménem Karavida, mocná, na zlato a stříbro velmi bohatá, ale obilé v tom městě byl vždycky nedostatek. I šel času jedno- ho Ottoman, aby zhlédl město to i zámek, a tak chodil sám druhý toliko, ohleduje zpuosob toho města i jeho položení, také i pevnost. Zname- navši paní skrze své služebníky, že on se tu prochází, kázala ho odtuď nepoctivě odehnati. Ottoman rozváživ, co mu se tu bez jeho pro- vinění (té paní rozkázaním) přihodilo, myslil na to, kterak by se mohl pomstiti a města toho i hradu se zmocniti. Ale však zdála se jemu k tomu cesta velmi nesnadná z té příčiny, po- něvadž ta paní i její služebníci ten obyčej za- chovávají, že žádnému netoliko na zámek, ale i do města s zbrojí neb s braní jíti nedadí. I uhlédav čas příhodný, kázal mnoho pytluov obilím naplniti a pojav doma sto a dvadcet koní a nětco velblouduov, rozkázal na ně py- tluov s obilím naklásti a do padesáti pytluov padesát kyjův vložiti a zavázati. I pojav ty koně s tím obilím, dal je až k tomu městu vésti a tu pod zámkem se na jedněch lukách jako kupec položil. Měšťané to vidúce to obilé od něho ku- povali a paní též poslala, aby jí od něho pa- desát pytluov mírných toho obilé koupili a na zámek je nésti rozkázali. Ottoman, když se trh stal, padesáti svým pacholkuom na zámek pa- desát pytluov, v nichž kyjové duboví byli, nésti rozkázal a sám s nimi (aby za obilé peníze vzal) 402
Strana 403
také šel. A když obilé všickni na místo uložené vysypali, kyje pochytivše všecky, jenž na tom hradě byli, napořád tepúce tak ukrutně, až je všecky umrtvili, a tak se Ottoman toho hradu zmocnil a paní Karavidu z najvyšší věže sstrčiti rozkázal. Měšťané to slyšíce i vidúce, co se děje, Ottomanovi se poddali. Ottoman hned bez prodlení kázal ten hrad i město pilně opravo- vati a své panství rozšiřovati. A tomu hradu dal jméno Ottoman, kterýž tak jmenuje se až do dnešního dne. Sebe pak rozkázal králem jme- novati a byl k svým poddaným velmi milostivý, ale sousedům okolním loupežem činil veliké škody. Za dnuov života svého mnoho tvrzí, hraduov i měst zdobýval a kralování své zna- menitě rozšířil. Kraloval let dvadcet a osm; zuostaviv dědictví svému synu, kterémuž bylo jméno Orchanes neb Orkan, umřel. Od něho jednak všickni kronikáři o to se snášejí, že sú vzali Turci počátek svého kralování. Král turecký první Ottoman Léta tisícého třístého prvního Rehoř, biskup pražský, jenž byl muž velmi do- brotivý a nábožný a kostel pražský velmi dobře a pořádně spravoval a kázal v něm lidu slovo boží, umřel. Tu hned brzo potom na místo jeho volen jest Jan, kanovník kostela pražské- ho, jenž byl syn pána Rehoře z Dražic, a ten byl toho jména čtvrtý a biskup český v pořádku dvadcátý a sedmý. Téhož léta král uherský Ondřej umřel a v Bu- díně u svatého Jana v klášteře menších bratruov pochován. Hned po jeho smrti Uhři se na dvé rozdělili. Někteří chtěli míti za krále Karla, kterýž byl z rodu králuov uherských, jiní chtěli Vácslava, syna Otagarova, krále českého, pra- více jej býti k tomu království nápadníkem, a to tak, že někdy Otagar, otec jeho, měl za manželku dceru Anny, dcery Bély, Ctvrtého toho jména krále uherského; kterýžto Otagar měl s ní tohoto syna Vácslava, jenž nyní jest Biskupem učiněn Jan Biskup Rehoř umřel 403
také šel. A když obilé všickni na místo uložené vysypali, kyje pochytivše všecky, jenž na tom hradě byli, napořád tepúce tak ukrutně, až je všecky umrtvili, a tak se Ottoman toho hradu zmocnil a paní Karavidu z najvyšší věže sstrčiti rozkázal. Měšťané to slyšíce i vidúce, co se děje, Ottomanovi se poddali. Ottoman hned bez prodlení kázal ten hrad i město pilně opravo- vati a své panství rozšiřovati. A tomu hradu dal jméno Ottoman, kterýž tak jmenuje se až do dnešního dne. Sebe pak rozkázal králem jme- novati a byl k svým poddaným velmi milostivý, ale sousedům okolním loupežem činil veliké škody. Za dnuov života svého mnoho tvrzí, hraduov i měst zdobýval a kralování své zna- menitě rozšířil. Kraloval let dvadcet a osm; zuostaviv dědictví svému synu, kterémuž bylo jméno Orchanes neb Orkan, umřel. Od něho jednak všickni kronikáři o to se snášejí, že sú vzali Turci počátek svého kralování. Král turecký první Ottoman Léta tisícého třístého prvního Rehoř, biskup pražský, jenž byl muž velmi do- brotivý a nábožný a kostel pražský velmi dobře a pořádně spravoval a kázal v něm lidu slovo boží, umřel. Tu hned brzo potom na místo jeho volen jest Jan, kanovník kostela pražské- ho, jenž byl syn pána Rehoře z Dražic, a ten byl toho jména čtvrtý a biskup český v pořádku dvadcátý a sedmý. Téhož léta král uherský Ondřej umřel a v Bu- díně u svatého Jana v klášteře menších bratruov pochován. Hned po jeho smrti Uhři se na dvé rozdělili. Někteří chtěli míti za krále Karla, kterýž byl z rodu králuov uherských, jiní chtěli Vácslava, syna Otagarova, krále českého, pra- více jej býti k tomu království nápadníkem, a to tak, že někdy Otagar, otec jeho, měl za manželku dceru Anny, dcery Bély, Ctvrtého toho jména krále uherského; kterýžto Otagar měl s ní tohoto syna Vácslava, jenž nyní jest Biskupem učiněn Jan Biskup Rehoř umřel 403
Strana 404
králem českým. A tak po dlúhém rokování o to se snesli, aby do Čech bylo posláno k Vácslavo- vi, aby jich pánem milostivým býti ráčil. I při- jeli sú páni poslové uherští do Prahy tito: Ma- těj z Trenčína, Amodeus a Demetrius a Verve- rus s mnohými jinými pány a rytíři uherské země. A předstúpivše před krále snažně sú jeho žádali i prosili, aby na se království uherské vstaviti dopustil a lidu všeho uherského správu na se přijal. Kterýž vyslyšav žádost jích a s svý- mi radami na to se uradiv, dal jím odpověd, že jemu to není slušné učiniti, poněvadž drží české i polské království. Uherského jemu že se nezdá přijíti proto, že by tomu všemu nemohl dosti učiniti. Poslové vyslyšavše odpor a chtíce tomu, aby jích práce do království českého nebyla nadarmo učiněna, prosili jsú, poněvadž sám král Vácslav toho k sobě přijíti neráčí, ale aspoň aby jím dal za pána Vácslava, syna svého. Vácslav král, rozvažuje na své mysli, že má dvoje království a jednoho syna, dlouho jím odpovědí prodlil, a pomysliv, také s radami svými učiniv o to rozmluvení, dal jím odpověd, že syn jeho mládenec jest a že v tom věku tomu by dosti nemohl učiniti, aby tak znamenitého správcí byl království. Poslové jemu odpověděli a řekli: „Známe to, milostivý králi, že jest zna- menité a velmi mocné uherské království, je- hožto moc nemuož změřena býti. Ale jistě rač věděti, že české království lépe a více nemuož býti zvelebeno, jediné když tvuoj syn v Uhřích kralovati bude. A tak v uherském, českém i pol- ském království kralovati bude jedna moc a jed- na vuole.“ Král opět vyslyšav je, třetí den že jím odpověd dáti chce konečnú, pověděl. A ura- div se na to dostatečně s radami svými, dal jím syna svého a uctiv je dary poctivě, do jích země je propustil a syna svého s ními pustil jako bez vesla na moře, dav jemu mnoho lidu českého, kteříž s ním jeli až do Budína. A král sám osobně provodil jej až do Hodonína. Po nedlúhém pak času, den svatého Rufa mučedlníka, od arcibiskupa kolocenského v Bělehradě Králov- 404
králem českým. A tak po dlúhém rokování o to se snesli, aby do Čech bylo posláno k Vácslavo- vi, aby jich pánem milostivým býti ráčil. I při- jeli sú páni poslové uherští do Prahy tito: Ma- těj z Trenčína, Amodeus a Demetrius a Verve- rus s mnohými jinými pány a rytíři uherské země. A předstúpivše před krále snažně sú jeho žádali i prosili, aby na se království uherské vstaviti dopustil a lidu všeho uherského správu na se přijal. Kterýž vyslyšav žádost jích a s svý- mi radami na to se uradiv, dal jím odpověd, že jemu to není slušné učiniti, poněvadž drží české i polské království. Uherského jemu že se nezdá přijíti proto, že by tomu všemu nemohl dosti učiniti. Poslové vyslyšavše odpor a chtíce tomu, aby jích práce do království českého nebyla nadarmo učiněna, prosili jsú, poněvadž sám král Vácslav toho k sobě přijíti neráčí, ale aspoň aby jím dal za pána Vácslava, syna svého. Vácslav král, rozvažuje na své mysli, že má dvoje království a jednoho syna, dlouho jím odpovědí prodlil, a pomysliv, také s radami svými učiniv o to rozmluvení, dal jím odpověd, že syn jeho mládenec jest a že v tom věku tomu by dosti nemohl učiniti, aby tak znamenitého správcí byl království. Poslové jemu odpověděli a řekli: „Známe to, milostivý králi, že jest zna- menité a velmi mocné uherské království, je- hožto moc nemuož změřena býti. Ale jistě rač věděti, že české království lépe a více nemuož býti zvelebeno, jediné když tvuoj syn v Uhřích kralovati bude. A tak v uherském, českém i pol- ském království kralovati bude jedna moc a jed- na vuole.“ Král opět vyslyšav je, třetí den že jím odpověd dáti chce konečnú, pověděl. A ura- div se na to dostatečně s radami svými, dal jím syna svého a uctiv je dary poctivě, do jích země je propustil a syna svého s ními pustil jako bez vesla na moře, dav jemu mnoho lidu českého, kteříž s ním jeli až do Budína. A král sám osobně provodil jej až do Hodonína. Po nedlúhém pak času, den svatého Rufa mučedlníka, od arcibiskupa kolocenského v Bělehradě Králov- 404
Strana 405
ském svatú uherskú korunú ten mládenec Vác- slav, věku svého maje let třináct, jest koruno- ván. Uhří ovšem počali naň laskavi býti, pro- tože byl mládenec velmi ctnostný a v jazyku latinském též jako i jeho otec nad obyčej vy- cvičený. Roku toho času podzimního hvězda vlasatá, kteráž kometa slove, na znamení Štíra ukázala se; paprslky své jednak k vajchodu, jednak k poledni obracujíc, za jeden měsíc trvala. Toho roku také při konci začal mor v Polště, v Moravě, také i v Čechách; lidu v městech i ve vsech mnoho zemřelo. Králem uherským učiněn syn krále českého Kometa, hvězda ocasatá Léta tisícého třístého druhého Papež Bonifacius toho jména Osmý, maje ně- jaké s Albrechtem, králem římským, srozumě- ní, Karla mládence, syna někdy Karlova, krá- le sicilského, do Uher Uhruom za krále poslal. K němužto některý počet Uhruov svolil a zvláš- tě mocnější, kteříž (tak jakž se někteří domníva- li) měli poselství od Albrechta, krále římského, aby tak učinili. Neb on Albrecht jednal to spo- lu s papežem pro nic jiného, než že sú oba zá- viděli králi českému, že se jemu tak dobře a šťast- ně i po vuoli jeho všecko vede a že již pod jeho správú jest netoliko království české, ale polské, uherské i míšenská krajina jemu vešla v držení a nad to nade všecko že Hory Kutny velikú nadmíru hojnost stříbra z sebe vydávají. Albrecht, ač se k němu přátelsky ukazoval, ale přílišným lakomstvím sa veden toho jemu ne- přál a na protimyslnost byl by rád syna jeho Vácslava z uherského království vybyl. Král český, ač to všecko, co se o něm jedná, velmi dobře znal a věďal, však proto tím prodlil až do jiného času. Téhož léta Bonifacius, snad pro svú neupřím- nost, jakýms divným způsobem od Filipa, krále franského, byl jat a dán do vězení. Potom brzo bez vědomí téhož krále byl propuštěn a navrátiv Králi českému římský král záviděl 405
ském svatú uherskú korunú ten mládenec Vác- slav, věku svého maje let třináct, jest koruno- ván. Uhří ovšem počali naň laskavi býti, pro- tože byl mládenec velmi ctnostný a v jazyku latinském též jako i jeho otec nad obyčej vy- cvičený. Roku toho času podzimního hvězda vlasatá, kteráž kometa slove, na znamení Štíra ukázala se; paprslky své jednak k vajchodu, jednak k poledni obracujíc, za jeden měsíc trvala. Toho roku také při konci začal mor v Polště, v Moravě, také i v Čechách; lidu v městech i ve vsech mnoho zemřelo. Králem uherským učiněn syn krále českého Kometa, hvězda ocasatá Léta tisícého třístého druhého Papež Bonifacius toho jména Osmý, maje ně- jaké s Albrechtem, králem římským, srozumě- ní, Karla mládence, syna někdy Karlova, krá- le sicilského, do Uher Uhruom za krále poslal. K němužto některý počet Uhruov svolil a zvláš- tě mocnější, kteříž (tak jakž se někteří domníva- li) měli poselství od Albrechta, krále římského, aby tak učinili. Neb on Albrecht jednal to spo- lu s papežem pro nic jiného, než že sú oba zá- viděli králi českému, že se jemu tak dobře a šťast- ně i po vuoli jeho všecko vede a že již pod jeho správú jest netoliko království české, ale polské, uherské i míšenská krajina jemu vešla v držení a nad to nade všecko že Hory Kutny velikú nadmíru hojnost stříbra z sebe vydávají. Albrecht, ač se k němu přátelsky ukazoval, ale přílišným lakomstvím sa veden toho jemu ne- přál a na protimyslnost byl by rád syna jeho Vácslava z uherského království vybyl. Král český, ač to všecko, co se o něm jedná, velmi dobře znal a věďal, však proto tím prodlil až do jiného času. Téhož léta Bonifacius, snad pro svú neupřím- nost, jakýms divným způsobem od Filipa, krále franského, byl jat a dán do vězení. Potom brzo bez vědomí téhož krále byl propuštěn a navrátiv Králi českému římský král záviděl 405
Strana 406
Abatyše Kunhuta se do Říma, upadl v těžkú nemoc, z kteréž ne- povstal, až umřel. Někteří ovšem píší, jako Pulkava v své kronice, že by byl v té nemoci od Rímanuov skrze nějaké zbouření lidu zamordo- ván. Roku toho Rajčka neb Alžběta, dcera někdy Přemysla, krále polského, a manželka krále Vácslava Českého, do Prahy slavně přinesena a tu poctivě chována. Toho roku sestra krále Vácslava Druhého vstoupila v zákon a řád svatého Benedikta v klášteře svatého Jiří na hradě pražském a tu jest oblečena. Kteráž potom po mnohých le- tech byla abatyší v témž klášteře a tomu klášte- ru mnoho dobrého učinila a znamenitě jej s po- volením bratra svého nadala. Léta tisícého třístého třetího Králová Alžběta korunována Král Vácslav Druhý toho jména, jenž byl král český korunovaný šestý, rozkázal, aby byla man- želka jeho Rajčka slavně na den slavnosti Ducha svatého korunována v kostele svatého Víta na hradě pražském. To korunování dálo se skrze Jindřicha, biskupa vratislavského, ale však s po- volením mohutského arcibiskupa. A tu (ač bylo té panně dáno jméno na křtu Rychsa neb Rejč- ka) královským rozkázaním skrze téhož bisku- pa stala se vajpověd, aby jí žádný tím jménem nejmenoval, ale tak, jakž jsú jí Poláci jmenovati počali, aby slula Alžběta. A po vykonání toho korunování šel král i s manželkou svou na místo jím (mezi kostelem svatého Víta a klášterem svatého Jiří) připravené z prken na vysokých podlahách, na nichž stáli stolové a stolice velmi misterně k tomu připravené, a tu hodovali slavně. A po vykonání toho hodování král vzav jeden koflík do své ruky, napil se a podal také své manželce na znamení lásky. A tu hned řekl: „Tohoto toliko koflíku sobě zanechávám“ a jiný všecken kredenc kázal dáti kostelu svaté- ho Víta, kterýž vážil osm tisíc hřiven stříbra. Kredenc dán kostelu pražskému 406
Abatyše Kunhuta se do Říma, upadl v těžkú nemoc, z kteréž ne- povstal, až umřel. Někteří ovšem píší, jako Pulkava v své kronice, že by byl v té nemoci od Rímanuov skrze nějaké zbouření lidu zamordo- ván. Roku toho Rajčka neb Alžběta, dcera někdy Přemysla, krále polského, a manželka krále Vácslava Českého, do Prahy slavně přinesena a tu poctivě chována. Toho roku sestra krále Vácslava Druhého vstoupila v zákon a řád svatého Benedikta v klášteře svatého Jiří na hradě pražském a tu jest oblečena. Kteráž potom po mnohých le- tech byla abatyší v témž klášteře a tomu klášte- ru mnoho dobrého učinila a znamenitě jej s po- volením bratra svého nadala. Léta tisícého třístého třetího Králová Alžběta korunována Král Vácslav Druhý toho jména, jenž byl král český korunovaný šestý, rozkázal, aby byla man- želka jeho Rajčka slavně na den slavnosti Ducha svatého korunována v kostele svatého Víta na hradě pražském. To korunování dálo se skrze Jindřicha, biskupa vratislavského, ale však s po- volením mohutského arcibiskupa. A tu (ač bylo té panně dáno jméno na křtu Rychsa neb Rejč- ka) královským rozkázaním skrze téhož bisku- pa stala se vajpověd, aby jí žádný tím jménem nejmenoval, ale tak, jakž jsú jí Poláci jmenovati počali, aby slula Alžběta. A po vykonání toho korunování šel král i s manželkou svou na místo jím (mezi kostelem svatého Víta a klášterem svatého Jiří) připravené z prken na vysokých podlahách, na nichž stáli stolové a stolice velmi misterně k tomu připravené, a tu hodovali slavně. A po vykonání toho hodování král vzav jeden koflík do své ruky, napil se a podal také své manželce na znamení lásky. A tu hned řekl: „Tohoto toliko koflíku sobě zanechávám“ a jiný všecken kredenc kázal dáti kostelu svaté- ho Víta, kterýž vážil osm tisíc hřiven stříbra. Kredenc dán kostelu pražskému 406
Strana 407
Léta téhož přihodilo se v Čechách, že sú byli dva sousedé spolu, jednomu jméno Tas z Wai- senburku, a ten byl království českého komorník a nad jiné bohatý, a druhý slul Jan, příjmím Vlk, a ten byl člověk sprostný a upřímý a ne- velmi bohatý, kterýž měl své zbožíčko blízko při zboží Tasově, na kteréž často vzhlédal Tas žádostivými očima. Některého času Tas, žádostí toho zbožíčka Vlkova přemožen sa, pravil, že jest on Jan Vlk se jemu s tím se vším poddal a že to zbožíčko již jeho vlastní spravedlivě jest. Vlk tomu odpíral pravě, že jest mu toho nikdá ne- poddával, a tak Tas, což uchvatl, to držal. Jan Vlk, maje takovú od souseda těžkost, na oprávce zemské takovú věc vznesl. Kteříž slyšíce jeho žalobu a Tasův odpor, poznavše, že jest chudý Vlk spravedliv a bohatý Tas že jest mu to bez- právně vzal, všecko to mlčením pominuli a nad- to chudému, aby mlčal a pána při tom nechal, tajně rozkázali. Jan Vlk lítostí hnut sa, téhož Tasa častokrát potkávaje, aby jemu jeho zbo- žíčko navrátil, pro Pána Boha prosil, ale nic nezjednal. I předstúpiv před krále jednú i dru- hé, prosil, aby Tasovi jemu jeho stateček na- vrátiti rozkázal. Král, nechtěje bohatému ublí- žiti, chudého oslyšal, a tak Vlk svůj čas darmo zmařil. Najposléze pak, když král byl v klášteře svatého Klimenta u predikátorův, Jan Vlk, plný sa žalosti, před krále předstúpiv, v tom pro Pána Boha za milost prosil, aby jemu jeho chudý statček navrácen byl, a uslyšav od krále sobě danú nepříjemnú odpověd, velikým hla- sem přede všemi vzkřikl: „Ztratil sem můj sta- tek, nebude-li mi Pán Bůh pomocníkem, jistě že dnes i můj život ztratím.“ A hned šel k kně- zi, svých se hříchův Pánu Bohu před ním vy- znával a tělo boží od něho přijímal s velikým náboženstvím. A všecko, což měl, chudým roz- dal, jediný toliko meč, kterýž měl pod sukní, ten sobě zůstavil. Naděje k životu nemaje, stál před kostelem svatého Klimenta, hotov sa umří- ti. Toť nepřítel jeho vedlé boku králova jde z kostela a za ním houf služebníkuov. A odšed Vlk zabil pana Tasa před klášterem svatého Klimenta 407
Léta téhož přihodilo se v Čechách, že sú byli dva sousedé spolu, jednomu jméno Tas z Wai- senburku, a ten byl království českého komorník a nad jiné bohatý, a druhý slul Jan, příjmím Vlk, a ten byl člověk sprostný a upřímý a ne- velmi bohatý, kterýž měl své zbožíčko blízko při zboží Tasově, na kteréž často vzhlédal Tas žádostivými očima. Některého času Tas, žádostí toho zbožíčka Vlkova přemožen sa, pravil, že jest on Jan Vlk se jemu s tím se vším poddal a že to zbožíčko již jeho vlastní spravedlivě jest. Vlk tomu odpíral pravě, že jest mu toho nikdá ne- poddával, a tak Tas, což uchvatl, to držal. Jan Vlk, maje takovú od souseda těžkost, na oprávce zemské takovú věc vznesl. Kteříž slyšíce jeho žalobu a Tasův odpor, poznavše, že jest chudý Vlk spravedliv a bohatý Tas že jest mu to bez- právně vzal, všecko to mlčením pominuli a nad- to chudému, aby mlčal a pána při tom nechal, tajně rozkázali. Jan Vlk lítostí hnut sa, téhož Tasa častokrát potkávaje, aby jemu jeho zbo- žíčko navrátil, pro Pána Boha prosil, ale nic nezjednal. I předstúpiv před krále jednú i dru- hé, prosil, aby Tasovi jemu jeho stateček na- vrátiti rozkázal. Král, nechtěje bohatému ublí- žiti, chudého oslyšal, a tak Vlk svůj čas darmo zmařil. Najposléze pak, když král byl v klášteře svatého Klimenta u predikátorův, Jan Vlk, plný sa žalosti, před krále předstúpiv, v tom pro Pána Boha za milost prosil, aby jemu jeho chudý statček navrácen byl, a uslyšav od krále sobě danú nepříjemnú odpověd, velikým hla- sem přede všemi vzkřikl: „Ztratil sem můj sta- tek, nebude-li mi Pán Bůh pomocníkem, jistě že dnes i můj život ztratím.“ A hned šel k kně- zi, svých se hříchův Pánu Bohu před ním vy- znával a tělo boží od něho přijímal s velikým náboženstvím. A všecko, což měl, chudým roz- dal, jediný toliko meč, kterýž měl pod sukní, ten sobě zůstavil. Naděje k životu nemaje, stál před kostelem svatého Klimenta, hotov sa umří- ti. Toť nepřítel jeho vedlé boku králova jde z kostela a za ním houf služebníkuov. A odšed Vlk zabil pana Tasa před klášterem svatého Klimenta 407
Strana 408
málo, chtěl vsísti na kuoň, aby jel do své hospo- dy. A když jednu nohu vstrčil do střimenu, přistúpiv k němu Vlk řekl jemu: „Počkaj, zlý a loupežný člověče, mne jsi chudého zbavil mého statečku, a já tebe zbavím dnes života tvého.“ I trhl jím za kuklu, až jej převrhl na zemi, a vytrhl svuoj vostrý meč, vstrčil jej v srdce Tasovo; a než on odšel, až duše vyšla z těla jeho. Vtom obrátiv se běžel (ano na to všickni služebníci Tasovi hledí) tak, jako by z nějakého ohně utíkal, a tím utečením svuoj život zachoval. Léta tisícého třístého čtvrtého Král Vácslav vzal Uhrům krále, syna svého Vácslav, král český, maje toho zprávu, že se v Uhřích děje a kterak ten Karel s některými pány uherskými o to dnem i nocí usiluje, aby Vácslava, krále uherského řádně voleného a slavně korunovaného, z stolice královské stiskl a sám na ní seděl, obávaje se nadto, aby synu jeho jednorozenému nětco v tom nenadálého se nepřihodilo, sebrav vojsko lidu výborného a povolav Heřmana, markrabí bramburgského, krevního svého přítele, své země jemu (až do svého šťastného navrácení) poručiv a nad ními jej hajtmanem učiniv, do Uher se s tím se vším lidem obrátil. Pána Boha za vuodci maje, na Uhry se mocně a hrozně valil, ptaje se, kde by byl syn jeho. A když se před Budínem položil, nechtěl král otec (v tom opatrnosti užívaje) krále syna viděti, jediné v koruně a v tom ve všem oděvu, jehož mají obyčej králové uherští při svém korunování požívati. I ozdoben jest korunou syn tak, jakž otec rozkázal, a Uhří to (obávajíce se vojska českého) učiniti musili. I bylo jest místo ozdobně připravené tu, kdež se sjíti spolu měli, v jednom nadmíru velikém stanu. A když jsú okolo ních stáli všickni páni čeští i uherští, syn najprvé přistúpiv k otci po- ctivě se poklonil a řekl k němu latinským ja- zykem: „Advenisti desiderabilis, quem exspec- 408
málo, chtěl vsísti na kuoň, aby jel do své hospo- dy. A když jednu nohu vstrčil do střimenu, přistúpiv k němu Vlk řekl jemu: „Počkaj, zlý a loupežný člověče, mne jsi chudého zbavil mého statečku, a já tebe zbavím dnes života tvého.“ I trhl jím za kuklu, až jej převrhl na zemi, a vytrhl svuoj vostrý meč, vstrčil jej v srdce Tasovo; a než on odšel, až duše vyšla z těla jeho. Vtom obrátiv se běžel (ano na to všickni služebníci Tasovi hledí) tak, jako by z nějakého ohně utíkal, a tím utečením svuoj život zachoval. Léta tisícého třístého čtvrtého Král Vácslav vzal Uhrům krále, syna svého Vácslav, král český, maje toho zprávu, že se v Uhřích děje a kterak ten Karel s některými pány uherskými o to dnem i nocí usiluje, aby Vácslava, krále uherského řádně voleného a slavně korunovaného, z stolice královské stiskl a sám na ní seděl, obávaje se nadto, aby synu jeho jednorozenému nětco v tom nenadálého se nepřihodilo, sebrav vojsko lidu výborného a povolav Heřmana, markrabí bramburgského, krevního svého přítele, své země jemu (až do svého šťastného navrácení) poručiv a nad ními jej hajtmanem učiniv, do Uher se s tím se vším lidem obrátil. Pána Boha za vuodci maje, na Uhry se mocně a hrozně valil, ptaje se, kde by byl syn jeho. A když se před Budínem položil, nechtěl král otec (v tom opatrnosti užívaje) krále syna viděti, jediné v koruně a v tom ve všem oděvu, jehož mají obyčej králové uherští při svém korunování požívati. I ozdoben jest korunou syn tak, jakž otec rozkázal, a Uhří to (obávajíce se vojska českého) učiniti musili. I bylo jest místo ozdobně připravené tu, kdež se sjíti spolu měli, v jednom nadmíru velikém stanu. A když jsú okolo ních stáli všickni páni čeští i uherští, syn najprvé přistúpiv k otci po- ctivě se poklonil a řekl k němu latinským ja- zykem: „Advenisti desiderabilis, quem exspec- 408
Strana 409
tabamus quasi constituti in tenebris, te nostra vocabant suspiria ac requirebant lamenta. Tu factus es spes, qui tuam exspectabant presenci- am, universis.“ A to se naší českou řečí takto vykládá: „Přišel jsi, žádostivý, kteréhož jsme očekávali jako ve tmách postaveni, tebe naše volaly vzdychání i také hledaly naříkaní. Ty učiněn jsi naděje všem, kteříž očekávali tvé pří- tomnosti. Otec také pohleděv na syna a blíže k němu přistúpiv, políbil jej a řka též latinským jazy- kem: „Fili, omnia mea tua sunt. Solacium uni- cum vite mee, sufficit michi te vidisse. Solicitu- dinem postpone. Ego enim tibi consolacio et tu michi eris.“ A to se takto rozumí: „Synu, všecky mé věci tvé jsú, tys jedinké potěšení života mého, dostiť mám na tom, že jsem tě uhlídal. Již nepe- čuj. Já tobě za potěšení a ty mně budeš.“ A tak v tom rozmlúvaní oba nemohli se od pláče zdržeti. A po nedlúhém času král český se do Čech strojil a pojav s sebú syna svého, se vší tou královskou přípravou, syn s otcem jsú se do Čech navrátili a do Prahy přijeli vesele. Téhož léta Albrecht, král římský, jenž byl švagr krále Vácslava Českého, nerozvažuje těch dobrodiní, kteráž jemu činil týž Vácslav, švagr jeho, ježto by on byl nikdá k důstojenství císařskému tomu nepřišel, kdyby on Vácslav naň hlasu nedal a o to tak pilně nestál, poslal posly své znamenité, žádaje na něm, aby jemu Hor Guten s těmi doly stříbrnými za šest let k držení postúpil aneb osmdesát tisíc hřiven dal a zaplatil dluh a plat za léta předešlá za- držalý, kterýž jemu platiti a vyplniti že by po- vinen byl na zpuosob desátku, kterýž k císař- ství příleží. K tomu také aby jemu pustil a na- vrátil město, jenž Egra slove, jinak Cheb, a měs- to Míšeň, také uherské i polské království. Na takovú neupřímnú žádost toho krále ně- meckého dal Vácslav poslům tuto odpověd: „Jistě a cele to znám, že Albrecht, švagr náš milý, jest král římský volený a pán říše. Česká země nikdá k němu nenáležala a nenáleží. Kní- Král římský od krále českého 409
tabamus quasi constituti in tenebris, te nostra vocabant suspiria ac requirebant lamenta. Tu factus es spes, qui tuam exspectabant presenci- am, universis.“ A to se naší českou řečí takto vykládá: „Přišel jsi, žádostivý, kteréhož jsme očekávali jako ve tmách postaveni, tebe naše volaly vzdychání i také hledaly naříkaní. Ty učiněn jsi naděje všem, kteříž očekávali tvé pří- tomnosti. Otec také pohleděv na syna a blíže k němu přistúpiv, políbil jej a řka též latinským jazy- kem: „Fili, omnia mea tua sunt. Solacium uni- cum vite mee, sufficit michi te vidisse. Solicitu- dinem postpone. Ego enim tibi consolacio et tu michi eris.“ A to se takto rozumí: „Synu, všecky mé věci tvé jsú, tys jedinké potěšení života mého, dostiť mám na tom, že jsem tě uhlídal. Již nepe- čuj. Já tobě za potěšení a ty mně budeš.“ A tak v tom rozmlúvaní oba nemohli se od pláče zdržeti. A po nedlúhém času král český se do Čech strojil a pojav s sebú syna svého, se vší tou královskou přípravou, syn s otcem jsú se do Čech navrátili a do Prahy přijeli vesele. Téhož léta Albrecht, král římský, jenž byl švagr krále Vácslava Českého, nerozvažuje těch dobrodiní, kteráž jemu činil týž Vácslav, švagr jeho, ježto by on byl nikdá k důstojenství císařskému tomu nepřišel, kdyby on Vácslav naň hlasu nedal a o to tak pilně nestál, poslal posly své znamenité, žádaje na něm, aby jemu Hor Guten s těmi doly stříbrnými za šest let k držení postúpil aneb osmdesát tisíc hřiven dal a zaplatil dluh a plat za léta předešlá za- držalý, kterýž jemu platiti a vyplniti že by po- vinen byl na zpuosob desátku, kterýž k císař- ství příleží. K tomu také aby jemu pustil a na- vrátil město, jenž Egra slove, jinak Cheb, a měs- to Míšeň, také uherské i polské království. Na takovú neupřímnú žádost toho krále ně- meckého dal Vácslav poslům tuto odpověd: „Jistě a cele to znám, že Albrecht, švagr náš milý, jest král římský volený a pán říše. Česká země nikdá k němu nenáležala a nenáleží. Kní- Král římský od krále českého 409
Strana 410
Němci chtěli Horu Kutnu opanovati žata česká, též i králové české země nikdá jsú jemu tributáři nebyli, z kovuov žádných, kteréž jím i nám Pán Buoh z své milosti v této zemi dáti ráčil, nikdá předkuom jeho nic neplatili, aniž se kdy předkové jeho o to (aby toho žádali) pokusiti směli. On toliko sám na tento čas praví, že jemu tu při horách stříbrných desátek náleží, však všickni víme, že desátek jest plat lidem duchovním. Albrecht, římský král, nikdá bi- skupem nebyl, aniž jest kdy svaté mše sloužil, protož jemu tu nic nenáleží spravedlivě a od- tuď také (tak jemu povězte) že nic míti nebude. Co se pak měst a krajin i království těch dotýče, však některé u věně držíme a některé jsme kou- pili a zaplatili, některé pak nápadem jsou spra- vedlivě na nás přišly. I z těch příčin není nám náležité ani možné, abychom jemu na jeho holá slova a nějakú hruozu tak lehce jích po- " stúpiti a od ních pustiti měli. Taková odpověd když Albrechtovi oznámena byla, velmi jím pohnula a k hněvu jej vzbudila. A hned povolav některých k sobě náchylných knížat, radu s nimi vzal, a což mohl najrychle- jí vojsko shromáždiv, skrze bavorskú zemi táhl k Linci a odtuď přes Dunaj až k Budějovicuom a tu roztáhnúti rozkázal své stany, syna svého, knížete rakúského, s lidem jeho sobě na pomoc očekávaje. Vtom bez meškání přitáhl syn jeho, maje s sebú Uhry, Bulgary i pohany, kteříž táhnúce v Moravě i v Čechách činili veliké škody neto- liko loupežem, ale i mordy rozličnými tak, jakž někteří píší, že více než na čtyři tisíce lidu obo- jího pohlaví ti ukrutní pohané zmordovali. A když se tu všecka sjela vojska, táhli odtuď až k Hoře Kutně, chtíce jí i s těmi doly stříbr- nými sobě a Albrechtovi, králi římskému, pánu svému, osobiti. I položila jsú se všecka vojska ta na půlnoci okolo kláštera sedleckého a Malína při potoku, kterýž Pách slove, toho vděčni jsú- ce, že ten potok tak bystrý, kterýž s sebú písek i kamení nese, jím i jích koňuom k pití příhod- ný bude. I myslili jsú z obou strán, kterak by 410
Němci chtěli Horu Kutnu opanovati žata česká, též i králové české země nikdá jsú jemu tributáři nebyli, z kovuov žádných, kteréž jím i nám Pán Buoh z své milosti v této zemi dáti ráčil, nikdá předkuom jeho nic neplatili, aniž se kdy předkové jeho o to (aby toho žádali) pokusiti směli. On toliko sám na tento čas praví, že jemu tu při horách stříbrných desátek náleží, však všickni víme, že desátek jest plat lidem duchovním. Albrecht, římský král, nikdá bi- skupem nebyl, aniž jest kdy svaté mše sloužil, protož jemu tu nic nenáleží spravedlivě a od- tuď také (tak jemu povězte) že nic míti nebude. Co se pak měst a krajin i království těch dotýče, však některé u věně držíme a některé jsme kou- pili a zaplatili, některé pak nápadem jsou spra- vedlivě na nás přišly. I z těch příčin není nám náležité ani možné, abychom jemu na jeho holá slova a nějakú hruozu tak lehce jích po- " stúpiti a od ních pustiti měli. Taková odpověd když Albrechtovi oznámena byla, velmi jím pohnula a k hněvu jej vzbudila. A hned povolav některých k sobě náchylných knížat, radu s nimi vzal, a což mohl najrychle- jí vojsko shromáždiv, skrze bavorskú zemi táhl k Linci a odtuď přes Dunaj až k Budějovicuom a tu roztáhnúti rozkázal své stany, syna svého, knížete rakúského, s lidem jeho sobě na pomoc očekávaje. Vtom bez meškání přitáhl syn jeho, maje s sebú Uhry, Bulgary i pohany, kteříž táhnúce v Moravě i v Čechách činili veliké škody neto- liko loupežem, ale i mordy rozličnými tak, jakž někteří píší, že více než na čtyři tisíce lidu obo- jího pohlaví ti ukrutní pohané zmordovali. A když se tu všecka sjela vojska, táhli odtuď až k Hoře Kutně, chtíce jí i s těmi doly stříbr- nými sobě a Albrechtovi, králi římskému, pánu svému, osobiti. I položila jsú se všecka vojska ta na půlnoci okolo kláštera sedleckého a Malína při potoku, kterýž Pách slove, toho vděčni jsú- ce, že ten potok tak bystrý, kterýž s sebú písek i kamení nese, jím i jích koňuom k pití příhod- ný bude. I myslili jsú z obou strán, kterak by 410
Strana 411
mohli snáze a spěšnějí zkaziti své nepřátely. Němci, Uhří, Bulgaří, přibližujíce se k domuom hornickým, na ně stříleli a urburéři, jinak Hor- níci, týmž se jím zase odplacovali. Horníci zna- menavše tak veliká a silná býti vojska nepřátel- ská okolo sebe, bez velikého nebyli strachu a scházejíce se spolu o to častá mívali rozmlúva- ní, kterak by své nepřátely mohli přemoci aneb zahnati. I vymyslili sobě tuto chytrost: berúce hutrajch, kteréhož byli mnoho nachovali, a k tomu faul a jiné od stříbra trůsky jedovaté, to spolu v kotlech vařili a někdy potok zasta- více, místo vody to do potoka lili. Nepřátelé jích ten jed (ač byl sladký) pijíce mřeli napo- řád i hovada jích a tak se jích mnoho tisícuov tím otrávilo a zemřelo. Neb to za spravedlivú věc jím Horníkuom se býti zdálo, nemilosti- vým nepřáteluom nemilostivě se ukázati, a ti, jenž jsú stříbra žížnili, trůsky od stříbra aby pili, že slušná věc jest. Král český, chtě svým pomoc učiniti, mnoho lidu sebral z Čech a z Polsky. Markrabě bramburský Heřman s pěti tisíci lidu jízdného u Nymburka pohotově stál, oče- kávaje, co má dále činiti, v tom rozkazu krále českého. Král Vácslav s svými byl se pod Kaň- kem s svým lidem českým a polským položil a oznámiv skrze posly markrabovi, aby rychle táhl jemu na pomoc, nazajtří s nepřátely bitvu svésti chtěl. Ale oni Albrechtovi hladu, zimy a toho kousaní v svých životích snésti nemohúce a nadto obávajíce se moci krále českého, nočně se odtuď hnuli. Král, ač se již byl na ně při- pravil, chtě se s ními raným jitrem povaditi, ale když jsú se hanebně pryč ukradli, neměl se s kým potkati. Němci a Uhří utíkajíce, Če- chové a Poláci domuov se navracujíce, všickni veliké škody v Čechách činili po vsech. Horníci hutrajchem Němce trávili 411
mohli snáze a spěšnějí zkaziti své nepřátely. Němci, Uhří, Bulgaří, přibližujíce se k domuom hornickým, na ně stříleli a urburéři, jinak Hor- níci, týmž se jím zase odplacovali. Horníci zna- menavše tak veliká a silná býti vojska nepřátel- ská okolo sebe, bez velikého nebyli strachu a scházejíce se spolu o to častá mívali rozmlúva- ní, kterak by své nepřátely mohli přemoci aneb zahnati. I vymyslili sobě tuto chytrost: berúce hutrajch, kteréhož byli mnoho nachovali, a k tomu faul a jiné od stříbra trůsky jedovaté, to spolu v kotlech vařili a někdy potok zasta- více, místo vody to do potoka lili. Nepřátelé jích ten jed (ač byl sladký) pijíce mřeli napo- řád i hovada jích a tak se jích mnoho tisícuov tím otrávilo a zemřelo. Neb to za spravedlivú věc jím Horníkuom se býti zdálo, nemilosti- vým nepřáteluom nemilostivě se ukázati, a ti, jenž jsú stříbra žížnili, trůsky od stříbra aby pili, že slušná věc jest. Král český, chtě svým pomoc učiniti, mnoho lidu sebral z Čech a z Polsky. Markrabě bramburský Heřman s pěti tisíci lidu jízdného u Nymburka pohotově stál, oče- kávaje, co má dále činiti, v tom rozkazu krále českého. Král Vácslav s svými byl se pod Kaň- kem s svým lidem českým a polským položil a oznámiv skrze posly markrabovi, aby rychle táhl jemu na pomoc, nazajtří s nepřátely bitvu svésti chtěl. Ale oni Albrechtovi hladu, zimy a toho kousaní v svých životích snésti nemohúce a nadto obávajíce se moci krále českého, nočně se odtuď hnuli. Král, ač se již byl na ně při- pravil, chtě se s ními raným jitrem povaditi, ale když jsú se hanebně pryč ukradli, neměl se s kým potkati. Němci a Uhří utíkajíce, Če- chové a Poláci domuov se navracujíce, všickni veliké škody v Čechách činili po vsech. Horníci hutrajchem Němce trávili 411
Strana 412
Léta tisícého třístého pátého Kšaſt krále Vácslava Král Vácslav, znamenav při svém zdraví býti nedostatek, povolav k sobě do Prahy Kunráda, opata kláštera zbraslavského, mluvil k němu tato slova: „Otče muoj, oznamuji tobě, že se neduh rozmáhá v mém těle, a znám to jistě na sobě, že živ dlúho nebudu. A snad již osudo- vé moji mne táhnou a Pánu Bohu, stvořiteli mému, tak se líbí; Jeho Milosti svaté buď v tom vuole. A poněvadž sem se tobě své duše svěřil, i toho také duověrně se svěřuji a věřím, že tak učiníš, když já umru, že mé tělo v kápi konvrsskú oblečeš vedlé zpuosobu a řádu cister- cienského a v tom místě, kdež se mniší neb kon- vrši pochovávají, pohřbíš; pakliť se zdá, někde v lehčejším místě neb na dešti, toliko v ohradě kláštera zbraslavského, za to prosím. Neb já jistě znám, že nejsem hoden pro své hříchy mezi dobrými křesťany býti pohřben. Také prosím, když budu umierati, aby ty tu s tvými bratřími přítomen sa Pána Boha za mne prosil tak, aby mi jako milostivý Pán ráčil milostiv býti. A s tím rozžehnav se s ním, od sebe jej pro- pustil, nazajtří povolav k sobě Jana, probošta vyšehradského, Jindřicha, opata sedleckého, Hynka z Dubé, komorníka zemského, Jaro- slava z Lipého, sudího, a některých také mo- ravských ouředníkuov, kteříž na ten čas v Praze byli, jako Tobiáše z Černé Hory, hajtmana mo- ravského, Jindřicha Šturma písaře, Přemysla, syna Oldřichova z Vickova, ouředníka soudu brněnského, a Matěje Zvolského z Rataj, ouřed- níka dvoru markrabského. A ti když stáli před králem, kázal povolati syna svého, rozkázav také, aby s ním přišli Petr kancléř a Hajman Berka z Dubé a Tobiáš z Bechyně a Jindřich z Rožmberka. To když se stalo, obrátiv se k synu svému řekl: „Tobě, synu muoj, porou- čím království mé, poněvadž jsi pravý a pořád- ný plod břicha mého, ty seděti budeš na mé sto- lici a kralovati místo mne, otce svého. Bojž se Pána Boha a zachovávaj ieho přikázaní! Víš 412
Léta tisícého třístého pátého Kšaſt krále Vácslava Král Vácslav, znamenav při svém zdraví býti nedostatek, povolav k sobě do Prahy Kunráda, opata kláštera zbraslavského, mluvil k němu tato slova: „Otče muoj, oznamuji tobě, že se neduh rozmáhá v mém těle, a znám to jistě na sobě, že živ dlúho nebudu. A snad již osudo- vé moji mne táhnou a Pánu Bohu, stvořiteli mému, tak se líbí; Jeho Milosti svaté buď v tom vuole. A poněvadž sem se tobě své duše svěřil, i toho také duověrně se svěřuji a věřím, že tak učiníš, když já umru, že mé tělo v kápi konvrsskú oblečeš vedlé zpuosobu a řádu cister- cienského a v tom místě, kdež se mniší neb kon- vrši pochovávají, pohřbíš; pakliť se zdá, někde v lehčejším místě neb na dešti, toliko v ohradě kláštera zbraslavského, za to prosím. Neb já jistě znám, že nejsem hoden pro své hříchy mezi dobrými křesťany býti pohřben. Také prosím, když budu umierati, aby ty tu s tvými bratřími přítomen sa Pána Boha za mne prosil tak, aby mi jako milostivý Pán ráčil milostiv býti. A s tím rozžehnav se s ním, od sebe jej pro- pustil, nazajtří povolav k sobě Jana, probošta vyšehradského, Jindřicha, opata sedleckého, Hynka z Dubé, komorníka zemského, Jaro- slava z Lipého, sudího, a některých také mo- ravských ouředníkuov, kteříž na ten čas v Praze byli, jako Tobiáše z Černé Hory, hajtmana mo- ravského, Jindřicha Šturma písaře, Přemysla, syna Oldřichova z Vickova, ouředníka soudu brněnského, a Matěje Zvolského z Rataj, ouřed- níka dvoru markrabského. A ti když stáli před králem, kázal povolati syna svého, rozkázav také, aby s ním přišli Petr kancléř a Hajman Berka z Dubé a Tobiáš z Bechyně a Jindřich z Rožmberka. To když se stalo, obrátiv se k synu svému řekl: „Tobě, synu muoj, porou- čím království mé, poněvadž jsi pravý a pořád- ný plod břicha mého, ty seděti budeš na mé sto- lici a kralovati místo mne, otce svého. Bojž se Pána Boha a zachovávaj ieho přikázaní! Víš 412
Strana 413
dobře, muoj milý synu, žeť jsem byl té vuole, abych postavil duom k poctivosti Pána Boha mého ve jméno svaté rodičky jeho, blahoslave- né Panny Marie, na Zbraslavi, ale toho jsem nemohl vykonati, snad pro mé hříchy aneb snad božím zpuosobem, to aby tobě k dokonání zachováno a zanecháno bylo. Prosím tebe, dokonajž to dílo, ať Pán Buoh tebe v tvém království ostříhá od zlé příhody, tak jako mne ostříhal. Pána Boha tvého se boj, ctnosti miluj, žádnému křivdy nečiň, k poddaným svým cho- vaj se spravedlivě a přísahu mi učiň, že ty všec- ky dluhy, kteréž jsem já dlužen, zaplatíš, a což komu káži dáti, že tak učiníš.“ Pohleďav pak na pány a rady své tu okolo sebe stojící, řekl: „A vás, moji věrní milí, žádám i prosím a věřím, že tak učiníte, túž poddanost a poslu- šenství, kteréž jste mi z lásky činili, že mému synu také budete činiti a k němu jako ku pánu svému dědičnému že se budete chovati tak, jakž náleží, při tom což já tuto synu mému a vám poroučím a rozkazuji, že tak učiníte.“ Tu Vácslav mládenec srdnatě zaplakav i oni všickni, řekli jako usty jedněmi: „Chome rádi všecko učiniti!“ Král povolav kaplanuov, roz- kázal jim přinésti hlavu svatého Vácslava, kte- ráž když na stole před králem postavena byla, řekl synu svému i všem těm radám svým svrchu jmenovaným: „Synu milý, i každý z vás polož dva prsty na tuto svatú hlavu milého svatého Vácslava, českého někdy knížete a mučedlní- ka.“ Tu všickni učinivše přísahu pořádnú, ten kšaft že chtí vyplniti, slíbili. I řekl král: „Tohoto žádám, kdyžkoli Pán Bůh všemohúcí mne z to- hoto světa povolati ráčí a duši mú do věčných přijme příbytkuov, tělo mé ať jest položeno v klášteře zbraslavském tak, jakž jsem o tom o všem poručení učinil otci mému milému, opatovi téhož kláštera, a ten klášter ať jest nákladem syna mého dodělán. Sedmý díl z důchodův Hory Kutny ať se dává každého týhodne na zaplacení mých dluhův mým věři- telům. Alžbětě, manželce mé milé, ať se dá 413
dobře, muoj milý synu, žeť jsem byl té vuole, abych postavil duom k poctivosti Pána Boha mého ve jméno svaté rodičky jeho, blahoslave- né Panny Marie, na Zbraslavi, ale toho jsem nemohl vykonati, snad pro mé hříchy aneb snad božím zpuosobem, to aby tobě k dokonání zachováno a zanecháno bylo. Prosím tebe, dokonajž to dílo, ať Pán Buoh tebe v tvém království ostříhá od zlé příhody, tak jako mne ostříhal. Pána Boha tvého se boj, ctnosti miluj, žádnému křivdy nečiň, k poddaným svým cho- vaj se spravedlivě a přísahu mi učiň, že ty všec- ky dluhy, kteréž jsem já dlužen, zaplatíš, a což komu káži dáti, že tak učiníš.“ Pohleďav pak na pány a rady své tu okolo sebe stojící, řekl: „A vás, moji věrní milí, žádám i prosím a věřím, že tak učiníte, túž poddanost a poslu- šenství, kteréž jste mi z lásky činili, že mému synu také budete činiti a k němu jako ku pánu svému dědičnému že se budete chovati tak, jakž náleží, při tom což já tuto synu mému a vám poroučím a rozkazuji, že tak učiníte.“ Tu Vácslav mládenec srdnatě zaplakav i oni všickni, řekli jako usty jedněmi: „Chome rádi všecko učiniti!“ Král povolav kaplanuov, roz- kázal jim přinésti hlavu svatého Vácslava, kte- ráž když na stole před králem postavena byla, řekl synu svému i všem těm radám svým svrchu jmenovaným: „Synu milý, i každý z vás polož dva prsty na tuto svatú hlavu milého svatého Vácslava, českého někdy knížete a mučedlní- ka.“ Tu všickni učinivše přísahu pořádnú, ten kšaft že chtí vyplniti, slíbili. I řekl král: „Tohoto žádám, kdyžkoli Pán Bůh všemohúcí mne z to- hoto světa povolati ráčí a duši mú do věčných přijme příbytkuov, tělo mé ať jest položeno v klášteře zbraslavském tak, jakž jsem o tom o všem poručení učinil otci mému milému, opatovi téhož kláštera, a ten klášter ať jest nákladem syna mého dodělán. Sedmý díl z důchodův Hory Kutny ať se dává každého týhodne na zaplacení mých dluhův mým věři- telům. Alžbětě, manželce mé milé, ať se dá 413
Strana 414
Král Vácslav umřel věno jí náležité aneb místo věna dvadcet tisíc hřiven. Osobám kostelním při mém pohřbu ať se dá jeden tisíc. Z oděvův mých všech ať nadělají oděvův kostelních, kterýchž větší počet ať se dá klášteru zbraslavskému.“ Když král přestal mluviti, páni pokynuli na opata sedleckého Jindřicha, kterýž stoje řekl: „Dajž Pán Buoh všemohúcí, aby král, pán náš, božskú mocí byl uzdraven a povstana z této nemoci, dlúho a šťasně kraloval nad námi. Pakli by vůle Jeho svaté Milosti byla, aby král, pán náš, z tohoto světa povolán byl do onoho svrchovaného a věčného příbytku, tu kdež andělé Pána Boha svého chválí a chvá- liti budú na věky, chcme to vedlé našich přísah všecko rádi učiniti a vyplniti." Král v té nemoci trvaje více než šest měsícův a vida, ano mu se hodina přibližuje, svú duši v ruce Pána Boha svého poručiv, umřel měsíce června den jedenmezcítmý, na den jako hodinu první. A třetí den na lodí vnesen a od Prahy až na Zbraslav plaven s pláčem všeho lidu a tu slavně pochován; kterýž byl živ třidcet let a čtyři méně tří měsícuov. T Roku toho času podzimního páni a rytířstvo polského království, uslyšavše, že král český a polský Vácslav umřel, spolu se sešli a o to, 414
Král Vácslav umřel věno jí náležité aneb místo věna dvadcet tisíc hřiven. Osobám kostelním při mém pohřbu ať se dá jeden tisíc. Z oděvův mých všech ať nadělají oděvův kostelních, kterýchž větší počet ať se dá klášteru zbraslavskému.“ Když král přestal mluviti, páni pokynuli na opata sedleckého Jindřicha, kterýž stoje řekl: „Dajž Pán Buoh všemohúcí, aby král, pán náš, božskú mocí byl uzdraven a povstana z této nemoci, dlúho a šťasně kraloval nad námi. Pakli by vůle Jeho svaté Milosti byla, aby král, pán náš, z tohoto světa povolán byl do onoho svrchovaného a věčného příbytku, tu kdež andělé Pána Boha svého chválí a chvá- liti budú na věky, chcme to vedlé našich přísah všecko rádi učiniti a vyplniti." Král v té nemoci trvaje více než šest měsícův a vida, ano mu se hodina přibližuje, svú duši v ruce Pána Boha svého poručiv, umřel měsíce června den jedenmezcítmý, na den jako hodinu první. A třetí den na lodí vnesen a od Prahy až na Zbraslav plaven s pláčem všeho lidu a tu slavně pochován; kterýž byl živ třidcet let a čtyři méně tří měsícuov. T Roku toho času podzimního páni a rytířstvo polského království, uslyšavše, že král český a polský Vácslav umřel, spolu se sešli a o to, 414
Strana 415
kdo by pánem jích býti měl, dlúho radu držali, tito toho, oni jiného hodného býti pravili, a tak o žádnú osobu se nesnesše rozjeli se. Po malém času páni Větší Polsky sjevše se do Poznaní Jindřicha, kníže hlohovského, syna někdy Kunrádova, hlohovského knížete, sobě za pána volili proto, neb jest on byl někdy z Salomé, sestry vlastní Přemysla, krále pol- ského, narozený, a on předtím vždycky psal se po svém otci knížetem slezským, po mateři a po svém ujci Přemyslovi knížetem psal se poznanským a kališienským. Jakž o tom usly- šali jiní Poláci, totiž Krakovští, Sandomiřenští, Siradienští, Lancicienští, Kujavští, Dobřínští, Pomořští a jiní, všickni zbouřili se a shromáž- divše se skrze posly do Krakova, tu z vůle jednostajné Vladislava, jenž slúl Loktek, zase do království přijali, kterýž potom druhého roku Jindřichovi v Slezště činil veliké škody. Poláci za krále přijali Loketka
kdo by pánem jích býti měl, dlúho radu držali, tito toho, oni jiného hodného býti pravili, a tak o žádnú osobu se nesnesše rozjeli se. Po malém času páni Větší Polsky sjevše se do Poznaní Jindřicha, kníže hlohovského, syna někdy Kunrádova, hlohovského knížete, sobě za pána volili proto, neb jest on byl někdy z Salomé, sestry vlastní Přemysla, krále pol- ského, narozený, a on předtím vždycky psal se po svém otci knížetem slezským, po mateři a po svém ujci Přemyslovi knížetem psal se poznanským a kališienským. Jakž o tom usly- šali jiní Poláci, totiž Krakovští, Sandomiřenští, Siradienští, Lancicienští, Kujavští, Dobřínští, Pomořští a jiní, všickni zbouřili se a shromáž- divše se skrze posly do Krakova, tu z vůle jednostajné Vladislava, jenž slúl Loktek, zase do království přijali, kterýž potom druhého roku Jindřichovi v Slezště činil veliké škody. Poláci za krále přijali Loketka
Strana 416
Strana 417
VI Léta 1336—1347 (List 304b—317a) Počátky velkého krále
VI Léta 1336—1347 (List 304b—317a) Počátky velkého krále
Strana 418
Strana 419
Léta tisícého třístého třidcátého šestého Uslyšav Karel, markrabě moravský, že knížata rakouská bratru jeho Janovi, knížeti korytan- skému a hrabí tyrolskému, znamenitú škodu činí a jeho země plundrují, pojav lid z Čech i táhl jemu na pomoc a týmž knížatům na jich zboží velikú činil škodu. Téhož léta Ludvík Bavorský, již ne tajný, ale zjevný nepřítel krále českého a markrabí moravského, poslal posly své, aby jemu město Cheb i s tú krajinú navrátil, a pakli by toho hned neučinil, že on toho chce mocí dobývati. Král Jan, vyslyšav posly, dal odpověd řka: „Pověztež tomu Ludvíkovi, že já jeho nic nedržím a také jemu nic nevrátím; a bude-li on mého vlastního mocí dobývati, budu já jemu mocí brániti. Roku toho král Jan znamenav, že knížata rakúská Korytan a Tyrolí i krajin těch Janovi, synu jeho, náležitých hubiti nepřestávají, se- brav lid český táhl do Rakús a od Moravy po té straně Dunaje všecku tu zemi pohubil. A uslyšav, že knížata polem leží a mají lidu čtrnáct tisíc, k nim se přibližoval; a oni to uslyšavše, před ním pryč ujeli. A by se byli odtuď nehnuli, ač měl toliko puol sedma tisíce, ve třech dnech byl by s nimi bitvu svedl a bylo by na den svatého Jiří. Tu on osadiv města a zámky, kterýchž zdobýval, svými hajtmany, do Prahy se navrátil. Času toho pro přílišnú zuřivost krále Jana Českého všickni okolní sousedé byli jeho nepřá- telé: najprv Ludvík Bavorský, kterýž císařství dosti mocně spravoval, také knížata rakúská, Král římský opět se králi Janovi protivil Čechuov se všickni okolní báli 419
Léta tisícého třístého třidcátého šestého Uslyšav Karel, markrabě moravský, že knížata rakouská bratru jeho Janovi, knížeti korytan- skému a hrabí tyrolskému, znamenitú škodu činí a jeho země plundrují, pojav lid z Čech i táhl jemu na pomoc a týmž knížatům na jich zboží velikú činil škodu. Téhož léta Ludvík Bavorský, již ne tajný, ale zjevný nepřítel krále českého a markrabí moravského, poslal posly své, aby jemu město Cheb i s tú krajinú navrátil, a pakli by toho hned neučinil, že on toho chce mocí dobývati. Král Jan, vyslyšav posly, dal odpověd řka: „Pověztež tomu Ludvíkovi, že já jeho nic nedržím a také jemu nic nevrátím; a bude-li on mého vlastního mocí dobývati, budu já jemu mocí brániti. Roku toho král Jan znamenav, že knížata rakúská Korytan a Tyrolí i krajin těch Janovi, synu jeho, náležitých hubiti nepřestávají, se- brav lid český táhl do Rakús a od Moravy po té straně Dunaje všecku tu zemi pohubil. A uslyšav, že knížata polem leží a mají lidu čtrnáct tisíc, k nim se přibližoval; a oni to uslyšavše, před ním pryč ujeli. A by se byli odtuď nehnuli, ač měl toliko puol sedma tisíce, ve třech dnech byl by s nimi bitvu svedl a bylo by na den svatého Jiří. Tu on osadiv města a zámky, kterýchž zdobýval, svými hajtmany, do Prahy se navrátil. Času toho pro přílišnú zuřivost krále Jana Českého všickni okolní sousedé byli jeho nepřá- telé: najprv Ludvík Bavorský, kterýž císařství dosti mocně spravoval, také knížata rakúská, Král římský opět se králi Janovi protivil Čechuov se všickni okolní báli 419
Strana 420
Ungelt král Jan zamyslil Cla, berně, šacuňky Židovské poklady král Jan pobral Němci krále Jana navedli, aby bral kostelní poklady též i některá slezská knížata, markrabě bram- burský, syn Ludvíkuov, a jiní mnozí. Ale však nikdá žádný z těch nepřátel na záhubu české země nesměl se pustiti, neb se toho zuřivého krále a lidu českého bitevného nemálo obávali, protož on všem okolním těžkost činil a někdy z malých příčin a snad i zúmyslně. A lid slu- žebný ustavičně choval, a na ten čas jim čím služby platiti nemaje, divné věci vymajšlel. Ungelt zpuosobil, o kterém prvé nikdá v Če- chách slýcháno nebylo, cla z formanuov, z vína, z soli a z jiných kupeckých věcí těžká po všem království bráti kázal, kláštery a města rozličně šacoval, berně na lid obecný časté pokládal, protož na sebe od lidu veliký měl pokřik. Ale někteří pravili, že jest ten pokřik nepořádný a že jest lépe nětco peněz na pomoc proti ne- přáteluom dáti, než by měli sami nepřátelé všecko mocí a násilím bráti. Toho roku přihodilo se, že židé pražští někteří spolu se svadivše, jedni na druhé mnoho tajných a nešlechetných věcí vynášeli. Král o tom vzav, co se mezi židy děje, zprávu, a že oni křesťanských dětí krev vylévají, kostely kradmo a nočně odmykají a kostelní věci ven vynášejí, mnozí z ních zdělavše se lékaři lidi hojí a pod tím je hubiti a tráviti obyčej mají, kázal jich osm najznamenitějších jíti a mučiti a oni mnohé divné své nešlechetnosti na sebe i na jiné vyznali. I zjímáno jich čtyřicet a pět, kteříž když se též ve všem seznali, kázal je král všecky ohněm spáliti a jiní se všickni roz- běhli. Třetího dne kázal král v jich škole kopati a hledati pokladuov. A nalezeno jest sto a pat- náct hřiven zlata, tři tisíce hřiven stříbra a sedm tisíc hřiven české mince a jiných mnoho kleno- tuov. To všecko král kázal do své komory po- brati a odtuď štědře daroval své Němečky. A Čechové vidúce, že se to ven z země nese, těžce to vážili, ale Němci uvnadivše se v to na tom dosti míti nechtěli, na to krále navedli, aby kázal okolo hrobuov svatého Vojtěcha i svatého Vácslava kopati, také i v zákřiště 420
Ungelt král Jan zamyslil Cla, berně, šacuňky Židovské poklady král Jan pobral Němci krále Jana navedli, aby bral kostelní poklady též i některá slezská knížata, markrabě bram- burský, syn Ludvíkuov, a jiní mnozí. Ale však nikdá žádný z těch nepřátel na záhubu české země nesměl se pustiti, neb se toho zuřivého krále a lidu českého bitevného nemálo obávali, protož on všem okolním těžkost činil a někdy z malých příčin a snad i zúmyslně. A lid slu- žebný ustavičně choval, a na ten čas jim čím služby platiti nemaje, divné věci vymajšlel. Ungelt zpuosobil, o kterém prvé nikdá v Če- chách slýcháno nebylo, cla z formanuov, z vína, z soli a z jiných kupeckých věcí těžká po všem království bráti kázal, kláštery a města rozličně šacoval, berně na lid obecný časté pokládal, protož na sebe od lidu veliký měl pokřik. Ale někteří pravili, že jest ten pokřik nepořádný a že jest lépe nětco peněz na pomoc proti ne- přáteluom dáti, než by měli sami nepřátelé všecko mocí a násilím bráti. Toho roku přihodilo se, že židé pražští někteří spolu se svadivše, jedni na druhé mnoho tajných a nešlechetných věcí vynášeli. Král o tom vzav, co se mezi židy děje, zprávu, a že oni křesťanských dětí krev vylévají, kostely kradmo a nočně odmykají a kostelní věci ven vynášejí, mnozí z ních zdělavše se lékaři lidi hojí a pod tím je hubiti a tráviti obyčej mají, kázal jich osm najznamenitějších jíti a mučiti a oni mnohé divné své nešlechetnosti na sebe i na jiné vyznali. I zjímáno jich čtyřicet a pět, kteříž když se též ve všem seznali, kázal je král všecky ohněm spáliti a jiní se všickni roz- běhli. Třetího dne kázal král v jich škole kopati a hledati pokladuov. A nalezeno jest sto a pat- náct hřiven zlata, tři tisíce hřiven stříbra a sedm tisíc hřiven české mince a jiných mnoho kleno- tuov. To všecko král kázal do své komory po- brati a odtuď štědře daroval své Němečky. A Čechové vidúce, že se to ven z země nese, těžce to vážili, ale Němci uvnadivše se v to na tom dosti míti nechtěli, na to krále navedli, aby kázal okolo hrobuov svatého Vojtěcha i svatého Vácslava kopati, také i v zákřiště 420
Strana 421
i v divizoři, a on tak učinil. A když nic ne- nalezl, rozhněval se a kázal vzíti z kostela pražského dvanáct obrazuov apoštolských, jenž byli stříbrní, tak velicí jako veliký člověk, kteréž nedávno Karel, syn jeho, shromáždiv peníze z almužen a z odúmrtí, kázal slíti a u hrobu svatého Vácslava je postaviti. Nějaký pak Jindřich z Alttorfu, rodem z Němec, jenž byl jako přední rada královská, ten těch věcí byl najpilnější puovod a sám těch obrazuov pomáhal do komory královské nositi. Toho dne řekl jemu jeden z služebníkuov jeho: „Pane, obloupení toho kostela jistě jest věc neslušná, neměl si k tomu raditi ani toho pomáhati." A on rozhněvav se pro to trestání počal ho bíti. Tu služebník zbránil se pánu svému a on jej ještě více bil; a vtom, než se pán nadál, až jej služebník dékou probodl a utekl, a tak zlý rádce a pomocník toho skutku do západu slunce umřel. Král Jan pak, ač častokrát na svých očích nedostatek trpěl, toho dne hned oslepl a od té chvíle až do své smrti světla nebeského neviděl. A to snad naň přišla od Pána Boha těžká pomsta, neb posílal pro mnohé a rozličné lékaře i do jiných zemí, avšak žádný nemohl jeho uzdraviti; a on hněvaje se na ně kázal jich několik tajně do pražské řeky uvrci a uto- piti. Ale však před lidmi kryl té slepoty všemi obyčeji a ukazoval se, jako by viděl. Mnozí zajisté naň hledíce domnívali se, že on vidí jako jiný zdravého zraku člověk. Léta téhož Jan, biskup pražský, znamenav obtížení lidu svého, jednal to skrze listy a posly při stolici apoštolské s velikú pilností, aby vigi- lia božího křtění, též i vigilia svatého Víta mocí náměstka svatého Petra byla v království čes- kém složena tak, aby se lid v království českém v ty dva dni nepostil. Po dlúhém o to jednání přineseni sú listové od Benedikta toho jména Dvanáctého papeže, že se vše Čechům v tom dává povolení. Také toho roku král Jan, již sa slepý, shro- máždiv vojsko při slavnosti svatého Jakuba, do Rádce zlý zabit Král Jan svého zraku zbaven Puost v Čechách složen 421
i v divizoři, a on tak učinil. A když nic ne- nalezl, rozhněval se a kázal vzíti z kostela pražského dvanáct obrazuov apoštolských, jenž byli stříbrní, tak velicí jako veliký člověk, kteréž nedávno Karel, syn jeho, shromáždiv peníze z almužen a z odúmrtí, kázal slíti a u hrobu svatého Vácslava je postaviti. Nějaký pak Jindřich z Alttorfu, rodem z Němec, jenž byl jako přední rada královská, ten těch věcí byl najpilnější puovod a sám těch obrazuov pomáhal do komory královské nositi. Toho dne řekl jemu jeden z služebníkuov jeho: „Pane, obloupení toho kostela jistě jest věc neslušná, neměl si k tomu raditi ani toho pomáhati." A on rozhněvav se pro to trestání počal ho bíti. Tu služebník zbránil se pánu svému a on jej ještě více bil; a vtom, než se pán nadál, až jej služebník dékou probodl a utekl, a tak zlý rádce a pomocník toho skutku do západu slunce umřel. Král Jan pak, ač častokrát na svých očích nedostatek trpěl, toho dne hned oslepl a od té chvíle až do své smrti světla nebeského neviděl. A to snad naň přišla od Pána Boha těžká pomsta, neb posílal pro mnohé a rozličné lékaře i do jiných zemí, avšak žádný nemohl jeho uzdraviti; a on hněvaje se na ně kázal jich několik tajně do pražské řeky uvrci a uto- piti. Ale však před lidmi kryl té slepoty všemi obyčeji a ukazoval se, jako by viděl. Mnozí zajisté naň hledíce domnívali se, že on vidí jako jiný zdravého zraku člověk. Léta téhož Jan, biskup pražský, znamenav obtížení lidu svého, jednal to skrze listy a posly při stolici apoštolské s velikú pilností, aby vigi- lia božího křtění, též i vigilia svatého Víta mocí náměstka svatého Petra byla v království čes- kém složena tak, aby se lid v království českém v ty dva dni nepostil. Po dlúhém o to jednání přineseni sú listové od Benedikta toho jména Dvanáctého papeže, že se vše Čechům v tom dává povolení. Také toho roku král Jan, již sa slepý, shro- máždiv vojsko při slavnosti svatého Jakuba, do Rádce zlý zabit Král Jan svého zraku zbaven Puost v Čechách složen 421
Strana 422
Němci se s Čechy potkati nesměli Rakús táhl a tam velikú škodu činil. To uslyšav Ludvík Bavorský, jinak král římský, sebrav lidu mnohém větší vojsko vnáhle, i táhl na Jindřicha Bavorského, zetě Janova. Janovi pak když to povědíno bylo, hned nechav Rakušan, táhl na pomoc Jindřichovi. A když tam přitáhl, položil se u kláštera, jenž slove Adiršpach. A tak vojska ležala od sebe nedaleko dvadcet dní a časté harcování spolu činili, a tu jich z obú stran mnoho zbito. Vtom Otta, kníže rakúský, při- táhl Ludvíkovi na pomoc, maje devět tisíc Rakušanuov. Čechové o tom majíce zprávu k bitvě se připravili, té jsúce naděje, že bitva hned nazajtří svedena bude. Toť hned té noci Ludvík i Otta s svými se všemi z pole se tajně ukradli, Ludvík k Rajnšpurku a Otta mimo Pasov dolů až k Linci a odtuď chtě (tak jakž na tom s Ludvíkem zuostali) v Čechách škodu učiniti. Ale taková lest a jich tajné o to snešení krále tajno nebylo dřív ještě, než se byli z pole hnuli, i pojav Jindřicha, zetě svého, i s lidem jeho táhl k Čechuom pospěšně, chtě ty hosty přivítati. Ludvík, ač byl umínil také do Čech táhnúti a položiti se okolo Egry a odtuď dále do Čech činiti škodu, však znamenav, poněvadž se Čechové tak kvapně domuov navracují, že by málo prospěl, kázal lid rozpustiti a sám s malým počtem se do říše obrátil. Otta pak vida, že ani skrze Ludvíka, jenž císařství držal, ani skrze žádného jiného nic sobě nemuož pro- spěti ani Janovi jaké učiniti škody, dal se v jed- nání skrze krále uherského, aby s českým králem vjíti mohl v pokoj. I stala se smlúva tak, aby Jan, syn krále českého, hrabě tyrolský, nětco držal Korytan a kníže rakúský také některé hrady v Korytanech, a tak sú se o to přátelsky smluvili. Času toho Karel, markrabě moravský, s po- volením otce svého byl v Lombardý a ve Vlaších, tam čině mnohá narovnání. A vykonav to, což mu od otce, krále Jana, poručeno bylo, do Čech se navrátil, a vida otce svého již zraku zbave- ného, z toho byl velmi zarmúcen. A když malý 422
Němci se s Čechy potkati nesměli Rakús táhl a tam velikú škodu činil. To uslyšav Ludvík Bavorský, jinak král římský, sebrav lidu mnohém větší vojsko vnáhle, i táhl na Jindřicha Bavorského, zetě Janova. Janovi pak když to povědíno bylo, hned nechav Rakušan, táhl na pomoc Jindřichovi. A když tam přitáhl, položil se u kláštera, jenž slove Adiršpach. A tak vojska ležala od sebe nedaleko dvadcet dní a časté harcování spolu činili, a tu jich z obú stran mnoho zbito. Vtom Otta, kníže rakúský, při- táhl Ludvíkovi na pomoc, maje devět tisíc Rakušanuov. Čechové o tom majíce zprávu k bitvě se připravili, té jsúce naděje, že bitva hned nazajtří svedena bude. Toť hned té noci Ludvík i Otta s svými se všemi z pole se tajně ukradli, Ludvík k Rajnšpurku a Otta mimo Pasov dolů až k Linci a odtuď chtě (tak jakž na tom s Ludvíkem zuostali) v Čechách škodu učiniti. Ale taková lest a jich tajné o to snešení krále tajno nebylo dřív ještě, než se byli z pole hnuli, i pojav Jindřicha, zetě svého, i s lidem jeho táhl k Čechuom pospěšně, chtě ty hosty přivítati. Ludvík, ač byl umínil také do Čech táhnúti a položiti se okolo Egry a odtuď dále do Čech činiti škodu, však znamenav, poněvadž se Čechové tak kvapně domuov navracují, že by málo prospěl, kázal lid rozpustiti a sám s malým počtem se do říše obrátil. Otta pak vida, že ani skrze Ludvíka, jenž císařství držal, ani skrze žádného jiného nic sobě nemuož pro- spěti ani Janovi jaké učiniti škody, dal se v jed- nání skrze krále uherského, aby s českým králem vjíti mohl v pokoj. I stala se smlúva tak, aby Jan, syn krále českého, hrabě tyrolský, nětco držal Korytan a kníže rakúský také některé hrady v Korytanech, a tak sú se o to přátelsky smluvili. Času toho Karel, markrabě moravský, s po- volením otce svého byl v Lombardý a ve Vlaších, tam čině mnohá narovnání. A vykonav to, což mu od otce, krále Jana, poručeno bylo, do Čech se navrátil, a vida otce svého již zraku zbave- ného, z toho byl velmi zarmúcen. A když malý 422
Strana 423
čas v Čechách pobyl, přišly sú noviny, že opět vznikly veliké nevole mezi Benátčany a Florent- skými, Mediolanskými, Fararskými, Mantuan- skými, Bononientskými a některými jinými z jedné a Mastynem, správcí veronenským a padevským a jich pomocníky z strany druhé, pro kterúžto příčinu Karel musil se tam zase navrátiti. A pojav s sebú neveliký počet, chtěl skrze rakúskú zemi do Lombardý, ale obával se Rakušanův, aby mu se od nich nětco nepři- hodilo, i pustil se s svými na lodí po Dunaji až do Budína a král uherský dal jemu průvod skrze uherskú zemi, Charvaty a Slováky až do Segní; a tu vsedavše na moře, chtěli k Ariminu a odtuď k Bononý. Vtom hajtmané benátští, majíce mnoho velikých galeí a na nich několik set žoldnéřuov, obklíčili tu galeí, na kteréž byl markrabě moravský s svými Čechy, ze všech stran, chtíce jej jíti a plaviti se s ním do Benátek. Karel rozváživ, že s Benátčany nemá žádné nevole, však jim proto nedůvěřil a nebyl bez strachu. A když se oni ptali, kam by se ta lodí obrátiti chtěla, hajtmané Karlovi pravili, že k Benátkům, a oni táhli s svými lodími velikými okolo té lodí obávajíce se, aby jim ta lodí aneb galeí, na kteréž byl Karel, neutekla. Karel s svými uradiv se kázal, aby odevrúce okno jeho hajtmané dali se v rokování s hajtmany benát- skými těmito slovy: „Páni a přátelé milí, ro- zumíme tomu, že od nás odjeti nechcete, však my s vámi jeti chcme až do Benátek. Za to prosíme, pošlete napřed na menších lodech, aby přezvědíno bylo, na jaký zpuosob nás do města vašeho přijíti chcete.“ O to když tak přátelsky rokováno bylo, vtom Karel z té galeí zadkem tajně vystúpil, sám třetí toliko s Barto- lomějem, hrabětem z Segní, a s Janem Lipským a vpadl do jedné maličké bárky rybářské. Tu všickni tří se položili a rybář ten přikryl je nějakými pytli a sítmi, i jel s nimi skrze všecky lodí benátské, až je připlavil k jednomu břehu třtinatému a oni odtuď šli pěšky až do Akvilejí. A Benátčané všecky ty, kteříž byli na té lodi Karel vyšel z lodí tajně 423
čas v Čechách pobyl, přišly sú noviny, že opět vznikly veliké nevole mezi Benátčany a Florent- skými, Mediolanskými, Fararskými, Mantuan- skými, Bononientskými a některými jinými z jedné a Mastynem, správcí veronenským a padevským a jich pomocníky z strany druhé, pro kterúžto příčinu Karel musil se tam zase navrátiti. A pojav s sebú neveliký počet, chtěl skrze rakúskú zemi do Lombardý, ale obával se Rakušanův, aby mu se od nich nětco nepři- hodilo, i pustil se s svými na lodí po Dunaji až do Budína a král uherský dal jemu průvod skrze uherskú zemi, Charvaty a Slováky až do Segní; a tu vsedavše na moře, chtěli k Ariminu a odtuď k Bononý. Vtom hajtmané benátští, majíce mnoho velikých galeí a na nich několik set žoldnéřuov, obklíčili tu galeí, na kteréž byl markrabě moravský s svými Čechy, ze všech stran, chtíce jej jíti a plaviti se s ním do Benátek. Karel rozváživ, že s Benátčany nemá žádné nevole, však jim proto nedůvěřil a nebyl bez strachu. A když se oni ptali, kam by se ta lodí obrátiti chtěla, hajtmané Karlovi pravili, že k Benátkům, a oni táhli s svými lodími velikými okolo té lodí obávajíce se, aby jim ta lodí aneb galeí, na kteréž byl Karel, neutekla. Karel s svými uradiv se kázal, aby odevrúce okno jeho hajtmané dali se v rokování s hajtmany benát- skými těmito slovy: „Páni a přátelé milí, ro- zumíme tomu, že od nás odjeti nechcete, však my s vámi jeti chcme až do Benátek. Za to prosíme, pošlete napřed na menších lodech, aby přezvědíno bylo, na jaký zpuosob nás do města vašeho přijíti chcete.“ O to když tak přátelsky rokováno bylo, vtom Karel z té galeí zadkem tajně vystúpil, sám třetí toliko s Barto- lomějem, hrabětem z Segní, a s Janem Lipským a vpadl do jedné maličké bárky rybářské. Tu všickni tří se položili a rybář ten přikryl je nějakými pytli a sítmi, i jel s nimi skrze všecky lodí benátské, až je připlavil k jednomu břehu třtinatému a oni odtuď šli pěšky až do Akvilejí. A Benátčané všecky ty, kteříž byli na té lodi Karel vyšel z lodí tajně 423
Strana 424
Patriarcha ctil Karla markrabí tam připlaveni, zjímali a držali je několik dní u vězení; a nemohúce se Karla doptati i pro- pustili je. Karel jsa s hrabětem a Janem Lip- ským v Akvilejí, oznámil se hospodáři, u které- hož byl v hospodě, a hospodář vznes to na starší toho města a měšťané to oznámili patriarchovi a patriarcha sjev do města velmi poctivě a slav- ně vítal syna krále českého a vedl jej do svého domu, ctil jej velikú poctivostí, a vzav od něho zprávu o tom, co mu se přihodilo, poslal tajně do Benátek k hajtmanům a vězňům, jim ozna- muje, když budú svobodni, aby se k Akvilejí obrátili. I tak se jest stalo. Tu patriarcha ne- chtěl Karla od sebe propustiti, ale držal jej poctivě na své stravě i se všemi jeho žoldnéři až za čtyři neděle, čině na každý den veliké hodování. přitom mnoho slibuje a velmi se jako věrný přítel zakazuje. Po čtyřech pak nedělích, pojav mnoho lidu svého, sám osobně jel a pro- vedl Karla i s lidem jeho skrze údolé, jenž slove Gád. A tu rozžehnavše se, Karel s svými přitáh bezpečně až k bratru svému do hrabství tyrol- ského. Benátčané chtěli Karla jíti Léta tisícého třístého třidcátého sedmého Králi Janovi narodil se syn Vácslav Když se ukrotila ta nevole, kteráž byla mezi králem českým a rakúskými knížaty, král Jan, pojav s sebú Karla, syna svého, a Jindřicha, kníže bavorského, táhl do Prus, tam aby škodu činil, ježto se tam všickni divili, že jemu na tom dosti nebylo, že měl válku se všemi sousedy okolními a ještě se s nimi právě neupokojil, až proti pohanuom začal válku. Čechové toho ovšem někteří, a zvláště jeho žoldnéři, nebyli nevděčni, proto, aby se v cizích zemiech nabrali. Ale že zima velmi teplá byla, takže sú žádná jezera ani bahna nezamrzla, protož musili se všickni, ač neradi, nic tam nezpuosobivše zase navrátiti. Téhož léta královna Beatrix, manželka Janova, urodila syna, kterémuž dáno jméno 424
Patriarcha ctil Karla markrabí tam připlaveni, zjímali a držali je několik dní u vězení; a nemohúce se Karla doptati i pro- pustili je. Karel jsa s hrabětem a Janem Lip- ským v Akvilejí, oznámil se hospodáři, u které- hož byl v hospodě, a hospodář vznes to na starší toho města a měšťané to oznámili patriarchovi a patriarcha sjev do města velmi poctivě a slav- ně vítal syna krále českého a vedl jej do svého domu, ctil jej velikú poctivostí, a vzav od něho zprávu o tom, co mu se přihodilo, poslal tajně do Benátek k hajtmanům a vězňům, jim ozna- muje, když budú svobodni, aby se k Akvilejí obrátili. I tak se jest stalo. Tu patriarcha ne- chtěl Karla od sebe propustiti, ale držal jej poctivě na své stravě i se všemi jeho žoldnéři až za čtyři neděle, čině na každý den veliké hodování. přitom mnoho slibuje a velmi se jako věrný přítel zakazuje. Po čtyřech pak nedělích, pojav mnoho lidu svého, sám osobně jel a pro- vedl Karla i s lidem jeho skrze údolé, jenž slove Gád. A tu rozžehnavše se, Karel s svými přitáh bezpečně až k bratru svému do hrabství tyrol- ského. Benátčané chtěli Karla jíti Léta tisícého třístého třidcátého sedmého Králi Janovi narodil se syn Vácslav Když se ukrotila ta nevole, kteráž byla mezi králem českým a rakúskými knížaty, král Jan, pojav s sebú Karla, syna svého, a Jindřicha, kníže bavorského, táhl do Prus, tam aby škodu činil, ježto se tam všickni divili, že jemu na tom dosti nebylo, že měl válku se všemi sousedy okolními a ještě se s nimi právě neupokojil, až proti pohanuom začal válku. Čechové toho ovšem někteří, a zvláště jeho žoldnéři, nebyli nevděčni, proto, aby se v cizích zemiech nabrali. Ale že zima velmi teplá byla, takže sú žádná jezera ani bahna nezamrzla, protož musili se všickni, ač neradi, nic tam nezpuosobivše zase navrátiti. Téhož léta královna Beatrix, manželka Janova, urodila syna, kterémuž dáno jméno 424
Strana 425
Vácslav, a ona hned po porodu českú korunú korunována. Potom pak po některých letech císař Karel učinil toho Vácslava knížetem lucemburgským a on potom pak pojal za man- želku dceru knížete brabantského a po ní byl také učiněn brabantským knížetem. Roku toho hvězda ocasatá, jenž kometa slove, vycházeti počala a ta se každý noci ukazovala až za čtyři měsíce. A než ta od svého vzcházení přestala, až druhá nastala, kteráž také trvala za dva měsíce. Potom byl veliký nedostatek obilé i vína. Toho také roku přihodilo se v české zemi, tak jakž kronika opatovského kláštera ukazuje: V jedné vsi, kteráž slove Blov, míli jednu od města Kadaně, nějaký pastýř jménem Myslata umřel a při kostele pohřben. A ten každú noc vstával a chodil po vsech okolních a děsil lidi a mluvil s lidmi, jako by živ byl, a časem i dávil lidi až do smrti. A kohožkoli, přída k příbytku jeho, zejména zavolal, každý ten v osmi dnech umřel. I sešli sú se o to sousedé té vsi, též i ze vsí jiných, a na to se poradivše, kázali jej od- kopati a kolem dubovým probiti a tu jednak všickni přítomni byli. A když se to stalo, tu on hned, jako by se smál, promluvil a řka: „O co ste mi velmi uškodili, že ste mi dali ten kaj, abych se psuom bránil,“ a hned té noci opět vstal a lidi mnohem více strašil i dávil než prvé. Okolní obyvatelé toho vytrpěti nemohúce dva katy naň zjednali a kázali jej vykopati, kteříž vzavše jej vložili na vuoz, a on leže na něm znak a přivázán sa provazem v puoli, skrčoval i ztahoval své nohy jako živý. A když jej vezli, řval velmi hrozně, ne jako vuol, ale jako najhroznější hovado. A když ho pak vložili na hranici a kolé nabivše do země silně přivá- zali, toť jeden kat pšil ho v bok kolem dubovým obostřeným a krev z něho tak velmi tekla jako z nějakého hovada. A když ho pálili, řval jako osel. Když sú jeho pak spálili, hned to všecko zlé přestalo. Komety dvě vycházely Mrtvý pastýř vstával a dávil lidi 425
Vácslav, a ona hned po porodu českú korunú korunována. Potom pak po některých letech císař Karel učinil toho Vácslava knížetem lucemburgským a on potom pak pojal za man- želku dceru knížete brabantského a po ní byl také učiněn brabantským knížetem. Roku toho hvězda ocasatá, jenž kometa slove, vycházeti počala a ta se každý noci ukazovala až za čtyři měsíce. A než ta od svého vzcházení přestala, až druhá nastala, kteráž také trvala za dva měsíce. Potom byl veliký nedostatek obilé i vína. Toho také roku přihodilo se v české zemi, tak jakž kronika opatovského kláštera ukazuje: V jedné vsi, kteráž slove Blov, míli jednu od města Kadaně, nějaký pastýř jménem Myslata umřel a při kostele pohřben. A ten každú noc vstával a chodil po vsech okolních a děsil lidi a mluvil s lidmi, jako by živ byl, a časem i dávil lidi až do smrti. A kohožkoli, přída k příbytku jeho, zejména zavolal, každý ten v osmi dnech umřel. I sešli sú se o to sousedé té vsi, též i ze vsí jiných, a na to se poradivše, kázali jej od- kopati a kolem dubovým probiti a tu jednak všickni přítomni byli. A když se to stalo, tu on hned, jako by se smál, promluvil a řka: „O co ste mi velmi uškodili, že ste mi dali ten kaj, abych se psuom bránil,“ a hned té noci opět vstal a lidi mnohem více strašil i dávil než prvé. Okolní obyvatelé toho vytrpěti nemohúce dva katy naň zjednali a kázali jej vykopati, kteříž vzavše jej vložili na vuoz, a on leže na něm znak a přivázán sa provazem v puoli, skrčoval i ztahoval své nohy jako živý. A když jej vezli, řval velmi hrozně, ne jako vuol, ale jako najhroznější hovado. A když ho pak vložili na hranici a kolé nabivše do země silně přivá- zali, toť jeden kat pšil ho v bok kolem dubovým obostřeným a krev z něho tak velmi tekla jako z nějakého hovada. A když ho pálili, řval jako osel. Když sú jeho pak spálili, hned to všecko zlé přestalo. Komety dvě vycházely Mrtvý pastýř vstával a dávil lidi 425
Strana 426
Léta tisícého třístého třidcátého osmého Kostel svatého Ondřeje v Praze shořel Pán Buoh všemohúcí v království českém divné divy činiti ráčil, mezi nimiž taková se věc při- hodila. Když skrze nějaké neušetření zapálil se kostel svatého Ondřeje v Větším Městě pražském časem nočním, a lidu ač se mnoho sběhlo, však sú jeho nemohli obrániti, až všecken z gruntu vyhořal. Ráno pak, když sú tam vešli, nalezli sú tělo boží v svátosti velebné státi s puškou na oltáři, an jemu oheň nic neuškodil. Ač všickni ubrusové shořali, ta puška i svátost velebná bez poškvrny zuostala. Lidé mnozí to, co se tu přihodilo, vidúce, životuov svých polepšili. Téhož léta v jedné vsi blízko Hory Kutny, kteráž slove Pňovice, nalezena jest svátost těla božího, ana stojí s puškou pod jedním stromem v štěpnici; kterúž byli lotři, vylámavše kostel a oblúpivše, vynesli nočně a tu postavili. Žena jedna když to nalezla, muži svému oznámila a muž její jiným sousedům. I zavolavše faráře, jej na to místo přivedli a on poklekl poctivě, nalez to v celosti. Žena jedna, kteráž nedostatek obyčejný devět let na svém těle trpěla, k knězi přiklekši žádala, aby na to pohleděla, a on jí dopustil, kteráž hned tu od svého nedostatku uzdravena byla. Muž také nějaký jménem Jarošek, obyvatel též vsi, kteréhož byl vuoz potřel a polomil, takže plný rok ležal a na žádné noze státi nemohl, ten prosil svých sousedův, aby jeho tam donesli. A když to učinili, on kněz tu velebnú svátost jemu ukázal, kterýž tu hned vstal a poklekl, takže se tomu všickni divili. A poděkovav tu Pánu Bohu, do svého se dvoru navrátil, zdráv sa a poskakuje, všem, že o žádné bolesti ani o jakém svého zdraví nedostatku nic neví, pravil. Ti lidé pak všickni vidúce to Pána Boha chválili. Toho roku času letního přiletalo do Čech mnoho kobylek, kteréž v velikých houfích létaly, a kdež připadly, všecko obilé, trávu, listí, stromoví i lesní dříví objedly, a když vstaly Kobylky v Čechách 426
Léta tisícého třístého třidcátého osmého Kostel svatého Ondřeje v Praze shořel Pán Buoh všemohúcí v království českém divné divy činiti ráčil, mezi nimiž taková se věc při- hodila. Když skrze nějaké neušetření zapálil se kostel svatého Ondřeje v Větším Městě pražském časem nočním, a lidu ač se mnoho sběhlo, však sú jeho nemohli obrániti, až všecken z gruntu vyhořal. Ráno pak, když sú tam vešli, nalezli sú tělo boží v svátosti velebné státi s puškou na oltáři, an jemu oheň nic neuškodil. Ač všickni ubrusové shořali, ta puška i svátost velebná bez poškvrny zuostala. Lidé mnozí to, co se tu přihodilo, vidúce, životuov svých polepšili. Téhož léta v jedné vsi blízko Hory Kutny, kteráž slove Pňovice, nalezena jest svátost těla božího, ana stojí s puškou pod jedním stromem v štěpnici; kterúž byli lotři, vylámavše kostel a oblúpivše, vynesli nočně a tu postavili. Žena jedna když to nalezla, muži svému oznámila a muž její jiným sousedům. I zavolavše faráře, jej na to místo přivedli a on poklekl poctivě, nalez to v celosti. Žena jedna, kteráž nedostatek obyčejný devět let na svém těle trpěla, k knězi přiklekši žádala, aby na to pohleděla, a on jí dopustil, kteráž hned tu od svého nedostatku uzdravena byla. Muž také nějaký jménem Jarošek, obyvatel též vsi, kteréhož byl vuoz potřel a polomil, takže plný rok ležal a na žádné noze státi nemohl, ten prosil svých sousedův, aby jeho tam donesli. A když to učinili, on kněz tu velebnú svátost jemu ukázal, kterýž tu hned vstal a poklekl, takže se tomu všickni divili. A poděkovav tu Pánu Bohu, do svého se dvoru navrátil, zdráv sa a poskakuje, všem, že o žádné bolesti ani o jakém svého zdraví nedostatku nic neví, pravil. Ti lidé pak všickni vidúce to Pána Boha chválili. Toho roku času letního přiletalo do Čech mnoho kobylek, kteréž v velikých houfích létaly, a kdež připadly, všecko obilé, trávu, listí, stromoví i lesní dříví objedly, a když vstaly Kobylky v Čechách 426
Strana 427
a zdvihly se, tak velmi jich husto bylo, až jako oblak slunce zastínily a crčaly, jako by oděnci ve zbroji jeli. Velikú zajisté v Čechách učinily škodu, neb když na které pole připadly, hned tu potom co žíti neměli. A měly křídla rozličně malovaná a škaredě i ohyzdně smrděly a mnohé škody v Čechách zdělavše do krajin puolnočních se obrátily a tam někde zhy- nuly. Času toho také pravil kníže Karel, markrabě moravský, kterýž z Rakous přijel, že okolo Vídně tak jich mnoho bylo, že sú v některých místech připadly na zemi a ležaly za tři míle zšíři a za pět mil vzdýli, a když se dostalo tudy jeti, koni v nich brodili a pěší nemohli a nesměli pro ně choditi. A když jízdný ssedl z koně, mnohý ohledoval, že jich na dvě pídi ztlouští ležalo. Vše toho roku, ten den před svatým Vácsla- vem sešli se v Praze do jednoho domu tři muží střelci, ti, kteříž kuše dělali, a mezi jinú řečí řekl jeden k druhému: „Zítra budeme míti slavnost svatého Vácslava, našeho milého dědice, nebudeme nic dělati, ale půjdem spolu tím raněji do kostela svatého Vácslava, tu kdež jeho svaté leží tělo, a pomodlíme se Pánu Bohu a svatého Vácslava k němu za přímluvu poprosíme.“ I řekl k nim třetí, jenž byl Němec: „Neznal sem já toho troupa Vácslava, nevím já, kto jest byl, protož jeho dne ctíti ani světiti nebudu.“ A tu hned po té řeči oněměl a více nic nemluvil, ale s velikú těžkostí toliko rukama ukazoval. Vtom mnoho se lidí k němu sběhlo, ptajíce se, co by se jemu přihodilo; dva před- povědění jiným všecko pořád oznámili. Na- zajtří pak někteří vidúce jej, an v té němotě trvá, pojavše jej vedli ho k hrobu svatého Vácslava a tu kněží nad ním se modlili a vzavše hlavu svatého Vácslava, na hlavu jeho přede vším lidem vstavili. Kterýž hned promluvil, a že jej Pán Buoh a svatý Vácslav od té němoty vysvobodil, z toho Pánu Bohu a svatému Vácsla- vovi děkování s pláčem činil a divný skutek ten Div svatého Vácslava 427
a zdvihly se, tak velmi jich husto bylo, až jako oblak slunce zastínily a crčaly, jako by oděnci ve zbroji jeli. Velikú zajisté v Čechách učinily škodu, neb když na které pole připadly, hned tu potom co žíti neměli. A měly křídla rozličně malovaná a škaredě i ohyzdně smrděly a mnohé škody v Čechách zdělavše do krajin puolnočních se obrátily a tam někde zhy- nuly. Času toho také pravil kníže Karel, markrabě moravský, kterýž z Rakous přijel, že okolo Vídně tak jich mnoho bylo, že sú v některých místech připadly na zemi a ležaly za tři míle zšíři a za pět mil vzdýli, a když se dostalo tudy jeti, koni v nich brodili a pěší nemohli a nesměli pro ně choditi. A když jízdný ssedl z koně, mnohý ohledoval, že jich na dvě pídi ztlouští ležalo. Vše toho roku, ten den před svatým Vácsla- vem sešli se v Praze do jednoho domu tři muží střelci, ti, kteříž kuše dělali, a mezi jinú řečí řekl jeden k druhému: „Zítra budeme míti slavnost svatého Vácslava, našeho milého dědice, nebudeme nic dělati, ale půjdem spolu tím raněji do kostela svatého Vácslava, tu kdež jeho svaté leží tělo, a pomodlíme se Pánu Bohu a svatého Vácslava k němu za přímluvu poprosíme.“ I řekl k nim třetí, jenž byl Němec: „Neznal sem já toho troupa Vácslava, nevím já, kto jest byl, protož jeho dne ctíti ani světiti nebudu.“ A tu hned po té řeči oněměl a více nic nemluvil, ale s velikú těžkostí toliko rukama ukazoval. Vtom mnoho se lidí k němu sběhlo, ptajíce se, co by se jemu přihodilo; dva před- povědění jiným všecko pořád oznámili. Na- zajtří pak někteří vidúce jej, an v té němotě trvá, pojavše jej vedli ho k hrobu svatého Vácslava a tu kněží nad ním se modlili a vzavše hlavu svatého Vácslava, na hlavu jeho přede vším lidem vstavili. Kterýž hned promluvil, a že jej Pán Buoh a svatý Vácslav od té němoty vysvobodil, z toho Pánu Bohu a svatému Vácsla- vovi děkování s pláčem činil a divný skutek ten Div svatého Vácslava 427
Strana 428
přede všemi vypravoval. To slyšíce všickni poutníci, velebili Pána Boha. Při tom času Anna, dcera krále Jana, kterouž měl Otta, kníže rakúský, umřela. Umřel jest také i Otta po ní po šesti nedělích. Léta tisícého třístého třidcátého devátého Klatbu papežskú jedni držali a druhý nedržali Císař chudým kněžím dal pokoj, ale bohatým činil škodu mnozí a divní dáli se zázrakové na nebi, a na- zajtří po ochtábu svatých Petra a Pavla, apošto- luov božích, slunce se zatmělo tak, jako by umrklo. Léta téhož najvětší roztržka byla v křesťan- stvu o klatbu, kterúž někdy byl vydal papež Jan, toho jména Dvamezcítmý, proti Ludvíkovi, římskému králi, tak aby nebylo nikdýž mší slúženo, ani po kosteléch zpíváno, ani v zvony zvoněno. Někteří pak kněží v tom jsú vuoli papežovu plnili a zvláště ti zákona svatého Augustina a jiní mnozí, takže někteří kostelové stáli zavřeni za sedmnáct let. Někteří tako kněží světští i řeholní za papeže nedbali, jako ti řádu svatého Dominika predikátoři, bosáci a jiní. Ten Ludvík, římský král, jenž císařství držal, ač byl chytrý a lstivý, nerad držal smluv a sli- buov, však pro to žádného kněze, kterýž nechtěl slúžiti, nenutil a žádnému chudému knězi ani faráři nic překážeti nedopustil a desátky jím zúplna dávati přikázal a říkával: „Což jsú oni vinni, když jím jích starší tak činiti velejí? Dobře činí, že jsú sebe vyšším poddáni.“ Ale biskupuom a bohatým prelátuom postaviv se za najúhlavnějšího nepřítele, velmi se jím proti- vil a mnohé škody na jích panstvích dopustil činiti a některé k tomu přivedl, že sú musili od něho bezděčně léno přijímati a jemu se v manství poddati. Roku toho také Benediktus, Dvanáctý toho jména papež, jenž byl muž velmi dobrotivý, chtěl se rád s týmž Ludvíkem srovnati a upoko- jiti a jej z té klatby propustiti, ale kardinálové k tomu nikterakž přistúpiti nechtěli. Král 428
přede všemi vypravoval. To slyšíce všickni poutníci, velebili Pána Boha. Při tom času Anna, dcera krále Jana, kterouž měl Otta, kníže rakúský, umřela. Umřel jest také i Otta po ní po šesti nedělích. Léta tisícého třístého třidcátého devátého Klatbu papežskú jedni držali a druhý nedržali Císař chudým kněžím dal pokoj, ale bohatým činil škodu mnozí a divní dáli se zázrakové na nebi, a na- zajtří po ochtábu svatých Petra a Pavla, apošto- luov božích, slunce se zatmělo tak, jako by umrklo. Léta téhož najvětší roztržka byla v křesťan- stvu o klatbu, kterúž někdy byl vydal papež Jan, toho jména Dvamezcítmý, proti Ludvíkovi, římskému králi, tak aby nebylo nikdýž mší slúženo, ani po kosteléch zpíváno, ani v zvony zvoněno. Někteří pak kněží v tom jsú vuoli papežovu plnili a zvláště ti zákona svatého Augustina a jiní mnozí, takže někteří kostelové stáli zavřeni za sedmnáct let. Někteří tako kněží světští i řeholní za papeže nedbali, jako ti řádu svatého Dominika predikátoři, bosáci a jiní. Ten Ludvík, římský král, jenž císařství držal, ač byl chytrý a lstivý, nerad držal smluv a sli- buov, však pro to žádného kněze, kterýž nechtěl slúžiti, nenutil a žádnému chudému knězi ani faráři nic překážeti nedopustil a desátky jím zúplna dávati přikázal a říkával: „Což jsú oni vinni, když jím jích starší tak činiti velejí? Dobře činí, že jsú sebe vyšším poddáni.“ Ale biskupuom a bohatým prelátuom postaviv se za najúhlavnějšího nepřítele, velmi se jím proti- vil a mnohé škody na jích panstvích dopustil činiti a některé k tomu přivedl, že sú musili od něho bezděčně léno přijímati a jemu se v manství poddati. Roku toho také Benediktus, Dvanáctý toho jména papež, jenž byl muž velmi dobrotivý, chtěl se rád s týmž Ludvíkem srovnati a upoko- jiti a jej z té klatby propustiti, ale kardinálové k tomu nikterakž přistúpiti nechtěli. Král 428
Strana 429
franský, také jsa nepřítel téhož Ludvíka, psal papeži ustavičně, aby toho nikoli nečinil. A toho nepřátelství nebyla žádná jiná příčina než ta, že on Ludvík měl větší titul než král franský. Léta tisícého třístého čtyřidcátého Pohané ukrutní, sebravše se v Barbarý a v Mau- ritaný, jenž jsú krajiny za mořem v oné straně světa, jenž slove Afrika, umínili táhnúti přes moře, aby učinili škodu v Hispaný. To uslyšav král z Kastelle a král navarský a král z Majoriky spolu se sebrali a osadili břehy hispánské a tu se statečně bránili, nechtějíce pohanuov do své země vpustiti; mnoho tisícuov jích tu zbili a ztopili. Téhož léta biskup Jan pražský, dokonav klášter roudnický, povolal do něho mnoho prelátuov a pánuov, svých milých přátel, a tu při jích přítomnosti jej slavně posvětil a učinil jím veliké hodování. A to bylo na den Na nebe vzetí Panny Marie. Nazajtří pak, rozžehnávaje se s ními, oznamoval jim, že se má brzo s tímto světem rozlúčiti, žádaje jích, aby se zaň Pánu Bohu modlili, a on na onom světě živ jsa, že chce také snážně za ně Pána Boha prositi. Roku toho měštěnín jeden v Větším Městě pražském, jménem Mikuláš Rokcanar, vykou- pil několik domuov vedlé svého domu, tu kdež slove Na měštišti kláštera svatého Kříže vedlé Židovské ulice. A tu s povolením krále Jana založil klášter poctivý ve jméno Božího milo- srdenství, jinak svatého Ducha, a rozkázal do něho uvésti panny řádu svatého Ducha a věcmi časnými je velmi dobře opatřil a bohatě nadal. Potom třetího roku divy čině, tak jako by měl božských věcí poznání i budúcích vědění, umřel a tu pohřben. Bitva Hispanuov s Turky Klášter roudnický Klášter Božího milosrdenství, jinak svatého Ducha 429
franský, také jsa nepřítel téhož Ludvíka, psal papeži ustavičně, aby toho nikoli nečinil. A toho nepřátelství nebyla žádná jiná příčina než ta, že on Ludvík měl větší titul než král franský. Léta tisícého třístého čtyřidcátého Pohané ukrutní, sebravše se v Barbarý a v Mau- ritaný, jenž jsú krajiny za mořem v oné straně světa, jenž slove Afrika, umínili táhnúti přes moře, aby učinili škodu v Hispaný. To uslyšav král z Kastelle a král navarský a král z Majoriky spolu se sebrali a osadili břehy hispánské a tu se statečně bránili, nechtějíce pohanuov do své země vpustiti; mnoho tisícuov jích tu zbili a ztopili. Téhož léta biskup Jan pražský, dokonav klášter roudnický, povolal do něho mnoho prelátuov a pánuov, svých milých přátel, a tu při jích přítomnosti jej slavně posvětil a učinil jím veliké hodování. A to bylo na den Na nebe vzetí Panny Marie. Nazajtří pak, rozžehnávaje se s ními, oznamoval jim, že se má brzo s tímto světem rozlúčiti, žádaje jích, aby se zaň Pánu Bohu modlili, a on na onom světě živ jsa, že chce také snážně za ně Pána Boha prositi. Roku toho měštěnín jeden v Větším Městě pražském, jménem Mikuláš Rokcanar, vykou- pil několik domuov vedlé svého domu, tu kdež slove Na měštišti kláštera svatého Kříže vedlé Židovské ulice. A tu s povolením krále Jana založil klášter poctivý ve jméno Božího milo- srdenství, jinak svatého Ducha, a rozkázal do něho uvésti panny řádu svatého Ducha a věcmi časnými je velmi dobře opatřil a bohatě nadal. Potom třetího roku divy čině, tak jako by měl božských věcí poznání i budúcích vědění, umřel a tu pohřben. Bitva Hispanuov s Turky Klášter roudnický Klášter Božího milosrdenství, jinak svatého Ducha 429
Strana 430
Léta tisícého třístého čtyřidcátého prvního Litvané kníže svého i s kněžími otrávili Rusové a Litvané, jsúce pohané a majíce nechut pro víru křesťanskú k Kazimírovi, králi polské- mu, mocně vtrhli do jeho země a velikou činili škodu. Kterýž sebrav lid chtěl se s ními potkati, ale znaje jích býti jako bezčíslný počet, zase se do Krakova navrátil. Ale Pán Buoh na ty pohany takový strach dopustil, že jsú všeho tu nechavše ven z jeho země valem utíkali, ano jích žádný nehonil. Téhož léta kníže litevský Vasíle povolal k sobě kněží křesťanských a žádal jích tajně, aby ho víře křesťanské naučili. I porozuměvše tomu někteří pohané, služebníci jeho, kníže svého i s těmi kněžími tajně otrávili. Roku toho Ludvík Bavorský, kterýž držal císařství, jenž byl muž velmi chytrý, divné vymajšlel příčiny, hledaje cesty, kudy by mohl Jana, syna krále českého a bratra Karlova, jenž byl knížetem korytanským a hrabí tyrolským, o Korytany i o Tyrol připraviti. Ale však nic není tak tajného, aby nebylo zjeveno. To když došlo krále Jana a Karla, syna jeho, oni oba hned bez meškání jeli do Korytan a Jana kníže napomínali, aby se měl opatrně a Ludvíkovi ani žádnému Němci nic nevěřil. Kterýž ač slíbil to učiniti, ale však že byl mládenec a vrtké mysli, dal se oklamati, a to tímto obyčejem. Jakož on Jan kníže byl sobě pojal za manželku před některými lety dceru Jindřicha, knížete korytanského a hrabí tyrolského, po kteréžto manželce jeho jako po dědičce připadlo naň též knížetství a to hrabství, on Ludvík jednal to skrze posly své tejně, aby rozvod mezi týmiž manželi učinil, a připravě Jana o manželku, tak a tudy aby jej také o ty země připravil a aby jí dal za manželku Ludvíkovi, synu svému prvorozenému, jenž byl markrabí bram- burským. Jan pak jako mládenec sprostný a upřímý radami svých služebníkuov často sem i tam hejbán býval, ale však uznav při ních některé býti neupřímnosti, počal se zdalovati Rusové z Polsky utekli 430
Léta tisícého třístého čtyřidcátého prvního Litvané kníže svého i s kněžími otrávili Rusové a Litvané, jsúce pohané a majíce nechut pro víru křesťanskú k Kazimírovi, králi polské- mu, mocně vtrhli do jeho země a velikou činili škodu. Kterýž sebrav lid chtěl se s ními potkati, ale znaje jích býti jako bezčíslný počet, zase se do Krakova navrátil. Ale Pán Buoh na ty pohany takový strach dopustil, že jsú všeho tu nechavše ven z jeho země valem utíkali, ano jích žádný nehonil. Téhož léta kníže litevský Vasíle povolal k sobě kněží křesťanských a žádal jích tajně, aby ho víře křesťanské naučili. I porozuměvše tomu někteří pohané, služebníci jeho, kníže svého i s těmi kněžími tajně otrávili. Roku toho Ludvík Bavorský, kterýž držal císařství, jenž byl muž velmi chytrý, divné vymajšlel příčiny, hledaje cesty, kudy by mohl Jana, syna krále českého a bratra Karlova, jenž byl knížetem korytanským a hrabí tyrolským, o Korytany i o Tyrol připraviti. Ale však nic není tak tajného, aby nebylo zjeveno. To když došlo krále Jana a Karla, syna jeho, oni oba hned bez meškání jeli do Korytan a Jana kníže napomínali, aby se měl opatrně a Ludvíkovi ani žádnému Němci nic nevěřil. Kterýž ač slíbil to učiniti, ale však že byl mládenec a vrtké mysli, dal se oklamati, a to tímto obyčejem. Jakož on Jan kníže byl sobě pojal za manželku před některými lety dceru Jindřicha, knížete korytanského a hrabí tyrolského, po kteréžto manželce jeho jako po dědičce připadlo naň též knížetství a to hrabství, on Ludvík jednal to skrze posly své tejně, aby rozvod mezi týmiž manželi učinil, a připravě Jana o manželku, tak a tudy aby jej také o ty země připravil a aby jí dal za manželku Ludvíkovi, synu svému prvorozenému, jenž byl markrabí bram- burským. Jan pak jako mládenec sprostný a upřímý radami svých služebníkuov často sem i tam hejbán býval, ale však uznav při ních některé býti neupřímnosti, počal se zdalovati Rusové z Polsky utekli 430
Strana 431
od jích rady. A oni to seznavše, pravili k němu a to svými tvrdili přísahami, že otec jeho pro nic jiného i s Karlem nepřijel, než aby korytan- skou i tyrolskou zemi někomu zastavil. A tak těmi řečmi lstivými jej k sobě obrátili, takže již málo dbal na to napomenutí otce a bratra svého. I přihodilo se na den památky Dušiček, jenž jest ten den po slavnosti Všech svatých, že kníže Jan vyjel na projížďku s některým malým počtem svých služebníkuov z zámku svého, jenž slove Tyrolis, žádného ovšem nemaje do své manželky ani do svých znamenitých pánuov a služebníkuov podezření. Toť žena jeho, zapomenuvši se nad svú poctivostí, čeled jeho všecku, jenž byli Čechové, z toho zámku vypudivši, sama s radami svými se tam zavře- la a manžela svého, když přijel, nechtěla pus- titi. Kníže Jan z toho zarmúcen jsa k jiným zámkům svým se obrátil, ale však na žádný nebyl puštěn. Tu tepruv, že jest o něm lest složena, porozuměl. I uchýlil se k jednomu rytíři, kterýž slul Tegno z Willander, a u něho několik dní pobyv, k pánu Bertrandovi, patriarchovi akvilegianskému, se obrátil, kterýž jej milostivě přijal a jednak za pět měsícův u sebe zdržal, potom časem příhodným jej poctivě do Čech poslal. A tak kníže Jan proto, že více cizím než svým věřil, Tyroly i Korytany, též i man- želku ztratil. Žena pak jeho, opustivši stud, šlojíř z hlavy složila, a položivši jej na oltář, jako panna na svú hlavu věnec vstavila, pravěci (ale lživě), že by ještě pannou byla a že on Jan, manžel její, se k manželství nehodil a neho- dí, ale že jest toho pro svuoj stud prvé oznámiti nechtěla. Ale to se potom jinak (než ona pravi- la) nalezlo. A tak, jakž byl Ludvík Bavorský zpuosobil, ona se Ludvíkovi Bramburskému za manželku dala a on potom měl s ní syna. Ale hned brzo po tom syna zplození Ludvíkovi obou noh vlk jísti počal, takže žádného masa na svých lajtkách neb hnátích nemaje umřel. Syn také jeho z neřádného manželství pošlý Žena vyhnala manžela svého z Tyroli Ludvíkovi vlk snědl nohy 431
od jích rady. A oni to seznavše, pravili k němu a to svými tvrdili přísahami, že otec jeho pro nic jiného i s Karlem nepřijel, než aby korytan- skou i tyrolskou zemi někomu zastavil. A tak těmi řečmi lstivými jej k sobě obrátili, takže již málo dbal na to napomenutí otce a bratra svého. I přihodilo se na den památky Dušiček, jenž jest ten den po slavnosti Všech svatých, že kníže Jan vyjel na projížďku s některým malým počtem svých služebníkuov z zámku svého, jenž slove Tyrolis, žádného ovšem nemaje do své manželky ani do svých znamenitých pánuov a služebníkuov podezření. Toť žena jeho, zapomenuvši se nad svú poctivostí, čeled jeho všecku, jenž byli Čechové, z toho zámku vypudivši, sama s radami svými se tam zavře- la a manžela svého, když přijel, nechtěla pus- titi. Kníže Jan z toho zarmúcen jsa k jiným zámkům svým se obrátil, ale však na žádný nebyl puštěn. Tu tepruv, že jest o něm lest složena, porozuměl. I uchýlil se k jednomu rytíři, kterýž slul Tegno z Willander, a u něho několik dní pobyv, k pánu Bertrandovi, patriarchovi akvilegianskému, se obrátil, kterýž jej milostivě přijal a jednak za pět měsícův u sebe zdržal, potom časem příhodným jej poctivě do Čech poslal. A tak kníže Jan proto, že více cizím než svým věřil, Tyroly i Korytany, též i man- želku ztratil. Žena pak jeho, opustivši stud, šlojíř z hlavy složila, a položivši jej na oltář, jako panna na svú hlavu věnec vstavila, pravěci (ale lživě), že by ještě pannou byla a že on Jan, manžel její, se k manželství nehodil a neho- dí, ale že jest toho pro svuoj stud prvé oznámiti nechtěla. Ale to se potom jinak (než ona pravi- la) nalezlo. A tak, jakž byl Ludvík Bavorský zpuosobil, ona se Ludvíkovi Bramburskému za manželku dala a on potom měl s ní syna. Ale hned brzo po tom syna zplození Ludvíkovi obou noh vlk jísti počal, takže žádného masa na svých lajtkách neb hnátích nemaje umřel. Syn také jeho z neřádného manželství pošlý Žena vyhnala manžela svého z Tyroli Ludvíkovi vlk snědl nohy 431
Strana 432
Manželství bezděčné nestálé Král Jan slepý pravil, že vidí dlúho po něm živ nebyl. Kněžna pak také spra- vedlivým božím soudem ty své země ztratila a u veliké bídě a nouzi vykonala svuoj život; a země korytanská a tyrolská přišly v moc knížatuom rakúským. A skrze to potom mezi týmiž knížaty a Bavorským Ludvíkem veliké ruoznice a mnohá krve prolití dála se. V tom pak času kníže Jan v českém králov- ství bydlil a s jednou svobodnou ženou měl syna a dal jemu jméno Jan, kterýž potom byl proboštem vyšehradským. A tak tudy kníže Jan svú nevinu, kteruož ho vinila jeho manžel- ka, očistil. Toho léta Markéta, dcera krále Jana Ceské- ho, kteráž byla vdova pozůstalá po někdy Jindřichovi, knížeti bavorském, zamluvena byla skrze otce svého bezděčně k manželství svatému Kazimírovi, polskému králi, kteréhož ona (nevím, z jakých příčin) nikoli za manžela míti nechtěla. Ale že nic není bezděčného stálého a zvláště manželství bezděčné rádo mívá zlé skončení, rok byl položen králi pol- skému, aby do Prahy na den svaté panny Markéty své snúbce poslal pro svú manželku, a ona se vtom roznemohla a třetí den před slavností svaté panny Markéty v Praze umřela a na Zbraslavi pochována. Vše toho roku: Král Jan, ač byl muž velmi bojovný a zraku zbavený, kolby a honby velmi miloval a turnaje rozličným obyčejem provozo- val. A tu sám přítomen jsa, odevřenými očima se tomu díval a nic neviděl, snad z té příčiny, aby se někteří domnívali, poněvadž má svú zvláštní v tom rozkoš, že to vidí a že není slepý. Také služby boží velmi pilen byl, žádný den kostela a mší svatých nepominul. A chtě před- kuov svých, králuov a knížat českých, šlépějí následovati, k poctivosti Pánu Bohu a blaho- slavené Panně Marii rozkázal klášter poctivý a nákladný před Prahú pod Petřínem mezi Oujezdem a Smíchovem postaviti a divným dílem jej ozdobiti a uvésti do něho bratří řádu kartúského; a opatřil je poctivou živností, Klášter kartúský u Prahy 432
Manželství bezděčné nestálé Král Jan slepý pravil, že vidí dlúho po něm živ nebyl. Kněžna pak také spra- vedlivým božím soudem ty své země ztratila a u veliké bídě a nouzi vykonala svuoj život; a země korytanská a tyrolská přišly v moc knížatuom rakúským. A skrze to potom mezi týmiž knížaty a Bavorským Ludvíkem veliké ruoznice a mnohá krve prolití dála se. V tom pak času kníže Jan v českém králov- ství bydlil a s jednou svobodnou ženou měl syna a dal jemu jméno Jan, kterýž potom byl proboštem vyšehradským. A tak tudy kníže Jan svú nevinu, kteruož ho vinila jeho manžel- ka, očistil. Toho léta Markéta, dcera krále Jana Ceské- ho, kteráž byla vdova pozůstalá po někdy Jindřichovi, knížeti bavorském, zamluvena byla skrze otce svého bezděčně k manželství svatému Kazimírovi, polskému králi, kteréhož ona (nevím, z jakých příčin) nikoli za manžela míti nechtěla. Ale že nic není bezděčného stálého a zvláště manželství bezděčné rádo mívá zlé skončení, rok byl položen králi pol- skému, aby do Prahy na den svaté panny Markéty své snúbce poslal pro svú manželku, a ona se vtom roznemohla a třetí den před slavností svaté panny Markéty v Praze umřela a na Zbraslavi pochována. Vše toho roku: Král Jan, ač byl muž velmi bojovný a zraku zbavený, kolby a honby velmi miloval a turnaje rozličným obyčejem provozo- val. A tu sám přítomen jsa, odevřenými očima se tomu díval a nic neviděl, snad z té příčiny, aby se někteří domnívali, poněvadž má svú zvláštní v tom rozkoš, že to vidí a že není slepý. Také služby boží velmi pilen byl, žádný den kostela a mší svatých nepominul. A chtě před- kuov svých, králuov a knížat českých, šlépějí následovati, k poctivosti Pánu Bohu a blaho- slavené Panně Marii rozkázal klášter poctivý a nákladný před Prahú pod Petřínem mezi Oujezdem a Smíchovem postaviti a divným dílem jej ozdobiti a uvésti do něho bratří řádu kartúského; a opatřil je poctivou živností, Klášter kartúský u Prahy 432
Strana 433
klenoty mnohými a jinými kostelními ozdobami výborně okráslil. Toho roku také v království českém počali se zjevovati nějací lidé bludní, kteříž slouli jamníci, o kterýchž napřed psáno stojí léta tisí- cého stého sedmdesátého šestého v listu dvústém druhém. A ti vcházejíce tajně do měst hraze- ných lidi sprostnější odvozovali od řáduov křesťanských a zvláště v Praze jako v městě hlavním, v kterémž by se snáze ukryli, v ně- kterých domích kázali sobě, ale velmi tajně, ač je lidé někteří ovšem znali, ale však jím nic neříkali z té příčiny, neb se oni přikrývali šerým a velmi sprostným oděvem a ukazovali na sobě veliké náboženství. I přihodilo se, že toho času byl přijel do Prahy nějaký posel papežský Joannes de Musetis, jenž měl ouřad, kterémuž říkají exquisitor heretice prauitatis, to jest vyhledavač kacířských bluduov, a stál hospodou v klášteře svatého Klimenta a bylo času zimního. I přišli jsú někteří z těch jamní- kuov do kláštera dne jednoho velmi ráno. I předstúpiv jeden z ních před toho inkvizitora, oznamoval jemu latinským jazykem, že by ti všickni bratří žádost měli jemu se zpoviedati. A on vzav svíčku šel s ními do ambitu a oni uvedše jej do kouta, tu jej zabili a hned se pryč rozběhli a utekli. Jamníci, bludníci Bludníci zabili římského posla Léta tisícého třístého čtyřicátého druhého zima dosti tvrdá byla a sníh nadmíru veliký napadl a trval až čtvrtý den po svatém Pavlu na víru obrácení. A toho času přišel náhlý vítr od poledne, tak teplý jako času letního. A vtom dešťové velicí a náhlí počali pršeti, takže z toho přišlo náhlé rozvodnění, neb voda dešťová sněžnú s sebú pojala a led, jenž byl velmi tlustý, vnáhle lámala, tak až se ti ledové a kry veliké o most pražský, jenž byl kamenný, ale nízký, zastavily a voda se zastavila a zdula, až do Větší i Menší Prahy daleko sahala. Z toho sobě 433
klenoty mnohými a jinými kostelními ozdobami výborně okráslil. Toho roku také v království českém počali se zjevovati nějací lidé bludní, kteříž slouli jamníci, o kterýchž napřed psáno stojí léta tisí- cého stého sedmdesátého šestého v listu dvústém druhém. A ti vcházejíce tajně do měst hraze- ných lidi sprostnější odvozovali od řáduov křesťanských a zvláště v Praze jako v městě hlavním, v kterémž by se snáze ukryli, v ně- kterých domích kázali sobě, ale velmi tajně, ač je lidé někteří ovšem znali, ale však jím nic neříkali z té příčiny, neb se oni přikrývali šerým a velmi sprostným oděvem a ukazovali na sobě veliké náboženství. I přihodilo se, že toho času byl přijel do Prahy nějaký posel papežský Joannes de Musetis, jenž měl ouřad, kterémuž říkají exquisitor heretice prauitatis, to jest vyhledavač kacířských bluduov, a stál hospodou v klášteře svatého Klimenta a bylo času zimního. I přišli jsú někteří z těch jamní- kuov do kláštera dne jednoho velmi ráno. I předstúpiv jeden z ních před toho inkvizitora, oznamoval jemu latinským jazykem, že by ti všickni bratří žádost měli jemu se zpoviedati. A on vzav svíčku šel s ními do ambitu a oni uvedše jej do kouta, tu jej zabili a hned se pryč rozběhli a utekli. Jamníci, bludníci Bludníci zabili římského posla Léta tisícého třístého čtyřicátého druhého zima dosti tvrdá byla a sníh nadmíru veliký napadl a trval až čtvrtý den po svatém Pavlu na víru obrácení. A toho času přišel náhlý vítr od poledne, tak teplý jako času letního. A vtom dešťové velicí a náhlí počali pršeti, takže z toho přišlo náhlé rozvodnění, neb voda dešťová sněžnú s sebú pojala a led, jenž byl velmi tlustý, vnáhle lámala, tak až se ti ledové a kry veliké o most pražský, jenž byl kamenný, ale nízký, zastavily a voda se zastavila a zdula, až do Větší i Menší Prahy daleko sahala. Z toho sobě 433
Strana 434
Most drážďanský Kaple Všech svatých na hradě pražském lidé všickni, chudí i bohatí, počali velmi stýskati. A vtom tu noc před svatým Blažejem most na čtyřech místech se zlámal tak, že jeho ledva čtvrtý díl zůstal. Všecky jezy i mlýny voda pobrala, a protože vnáhle přišla, mnoho vsí s dobytky i s lidmi s sebou pojala. Mnozí lidé na vyšších stojíce březích viděli jsú, ani domové plynú a lidé z voken vyhlédajíce aneb na stře- chách sedíce volají, žádajíce pomoci, též i děti, any plynou s kolébkami, a žádný jím nemohl pomoci. Potom za dlúhé časy musili se lidé z jednoho města do druhého s velikú prací na lodech a na vořích plaviti, chudí pak zvláště velikou úzkost trpěli, kteříž co od přívozu dáti neměli. Toho také času most drážďanský, kterýž stál v Labi, skrze takové vod rozhojnění se zlámal, takže voda zastavivši se za ním jej převrhla. Roku toho Karel kníže a markrabě morav- ský, jenž byl horlivý milovník služby boží, s povolením otce svého, též i s povolením pocti- vého otce Jana, biskupa pražského, a kapitoly téhož kostela pražského kaplu královskú na hradě pražském, kteráž slove Všech svatých, zvelebil a v ní probošta a jedenáct kanovníkuov zpuosobil, tak zřídiv, aby probošta a týchž kanovníkův na jích prebendy k němu samému a k budúcím králuom českým podávaní náleža- lo, oni pak kanovníci a kapitola aby mohli společně děkana voliti, buď jednoho z sebe aneb kohož by se jím líbilo. Potom pak pape- žové budúcí toho také svými bulemi potvrdili. Léta téhož narodila se Karlovi dcera z man- želky jeho, jenž slula Blaňka, kterúžto kázal v pražském kostele pokřtiti a dáno jí jméno Kateřina. Kteráž potom dána byla za manželku Rudolfovi, knížeti rakúskému. Toho také roku Benedikt papež umřel na den svatého Marka a v Avioně pohřben. De- sátý pak den po smrti jeho volen na jeho místo skrze kardinály jeden z ních, Petr Rothomagen- ský, kterémuž dáno jméno Kliment Šestý. Ten byl veliký přítel krále Jana Českého a syna Most pražský se zlámal Čechové měli lásku i v Římě 434
Most drážďanský Kaple Všech svatých na hradě pražském lidé všickni, chudí i bohatí, počali velmi stýskati. A vtom tu noc před svatým Blažejem most na čtyřech místech se zlámal tak, že jeho ledva čtvrtý díl zůstal. Všecky jezy i mlýny voda pobrala, a protože vnáhle přišla, mnoho vsí s dobytky i s lidmi s sebou pojala. Mnozí lidé na vyšších stojíce březích viděli jsú, ani domové plynú a lidé z voken vyhlédajíce aneb na stře- chách sedíce volají, žádajíce pomoci, též i děti, any plynou s kolébkami, a žádný jím nemohl pomoci. Potom za dlúhé časy musili se lidé z jednoho města do druhého s velikú prací na lodech a na vořích plaviti, chudí pak zvláště velikou úzkost trpěli, kteříž co od přívozu dáti neměli. Toho také času most drážďanský, kterýž stál v Labi, skrze takové vod rozhojnění se zlámal, takže voda zastavivši se za ním jej převrhla. Roku toho Karel kníže a markrabě morav- ský, jenž byl horlivý milovník služby boží, s povolením otce svého, též i s povolením pocti- vého otce Jana, biskupa pražského, a kapitoly téhož kostela pražského kaplu královskú na hradě pražském, kteráž slove Všech svatých, zvelebil a v ní probošta a jedenáct kanovníkuov zpuosobil, tak zřídiv, aby probošta a týchž kanovníkův na jích prebendy k němu samému a k budúcím králuom českým podávaní náleža- lo, oni pak kanovníci a kapitola aby mohli společně děkana voliti, buď jednoho z sebe aneb kohož by se jím líbilo. Potom pak pape- žové budúcí toho také svými bulemi potvrdili. Léta téhož narodila se Karlovi dcera z man- želky jeho, jenž slula Blaňka, kterúžto kázal v pražském kostele pokřtiti a dáno jí jméno Kateřina. Kteráž potom dána byla za manželku Rudolfovi, knížeti rakúskému. Toho také roku Benedikt papež umřel na den svatého Marka a v Avioně pohřben. De- sátý pak den po smrti jeho volen na jeho místo skrze kardinály jeden z ních, Petr Rothomagen- ský, kterémuž dáno jméno Kliment Šestý. Ten byl veliký přítel krále Jana Českého a syna Most pražský se zlámal Čechové měli lásku i v Římě 434
Strana 435
jeho Karla, neb jest s ními obèma, jsa opatem i arcibiskupem, dobře byl znám a tak měl k ním velikú lásku. A kdožkoli přijel neb přišel z jích země do Říma, by byl najchudší poutník neb posel, a oznámil se papeži, hned byl v svých potřebách uslyšán a brzo domův vypraven. A kdož pak měl od kterého z ních listy, ten byl v Římě velmi ctěn a vždycky jím ten papež na znamení lásky nějaké zvláštní, ač malé, ale vděčné dary posílal. Toho ještě roku času podzimního Bavořané, kteříž obývali pod horami českými, shromáž- divše se u velikém počtu, vtrhli do Čech přes hory, tak jízdní jako pěší, a obořivše se na vsi, v kterýchž byli Chodové, velikú činili škodu. Ves, kteráž slově Bělá, a přitom jiných vsí několik vybravše, hned nazajtří pryč se hostili. Chodové té noci spolu se shromáždivše, raným jitrem na ně udeřiti chtěli, ale že Choduov nebylo než padesát pěších a šestnáct jízdných a Bavoruov více než tři sta, pokusiti se o ně nesměli, ale rychle a tajně velmi ráno běžali pod hory a tu těch loupežníkuov čekali, chtíce jím loupež odjíti. Vtom Němci hnuli se k horám, a když se k lesuom přiblížili, Chodové na ně vyskočivše nenadále a učinivše veliký okřik, bili je napořád. Němci velmi mnoho Choduov se býti domnívajíce, nic se nebránili. Tu Chodo- vé zabili jich okolo padesáti a zjímali jích puol třetího sta a sedm a hnali je zase do Bělé i s tím, což jsú tu pobrali, a tu je držali u vězení tak dlúho, až se jím někteří nad svú možnost musili šacovati. A kteříž co dáti neměli, kázali jích s povolením pána Oldřicha z Boru dvacet a sedm na tom místě, kdež jsú zjímáni, vedlé cesty silnice oběsiti. Chodové porazili Bavořany Léta tisícého třístého čtyřidcátého třetího V ochtáb Mladátek duostojný otec biskup Jan, toho jména Čtvrtý, biskup pražský v pořádku dvadcátý a sedmý, dobrou a chvalitebnú po 435
jeho Karla, neb jest s ními obèma, jsa opatem i arcibiskupem, dobře byl znám a tak měl k ním velikú lásku. A kdožkoli přijel neb přišel z jích země do Říma, by byl najchudší poutník neb posel, a oznámil se papeži, hned byl v svých potřebách uslyšán a brzo domův vypraven. A kdož pak měl od kterého z ních listy, ten byl v Římě velmi ctěn a vždycky jím ten papež na znamení lásky nějaké zvláštní, ač malé, ale vděčné dary posílal. Toho ještě roku času podzimního Bavořané, kteříž obývali pod horami českými, shromáž- divše se u velikém počtu, vtrhli do Čech přes hory, tak jízdní jako pěší, a obořivše se na vsi, v kterýchž byli Chodové, velikú činili škodu. Ves, kteráž slově Bělá, a přitom jiných vsí několik vybravše, hned nazajtří pryč se hostili. Chodové té noci spolu se shromáždivše, raným jitrem na ně udeřiti chtěli, ale že Choduov nebylo než padesát pěších a šestnáct jízdných a Bavoruov více než tři sta, pokusiti se o ně nesměli, ale rychle a tajně velmi ráno běžali pod hory a tu těch loupežníkuov čekali, chtíce jím loupež odjíti. Vtom Němci hnuli se k horám, a když se k lesuom přiblížili, Chodové na ně vyskočivše nenadále a učinivše veliký okřik, bili je napořád. Němci velmi mnoho Choduov se býti domnívajíce, nic se nebránili. Tu Chodo- vé zabili jich okolo padesáti a zjímali jích puol třetího sta a sedm a hnali je zase do Bělé i s tím, což jsú tu pobrali, a tu je držali u vězení tak dlúho, až se jím někteří nad svú možnost musili šacovati. A kteříž co dáti neměli, kázali jích s povolením pána Oldřicha z Boru dvacet a sedm na tom místě, kdež jsú zjímáni, vedlé cesty silnice oběsiti. Chodové porazili Bavořany Léta tisícého třístého čtyřidcátého třetího V ochtáb Mladátek duostojný otec biskup Jan, toho jména Čtvrtý, biskup pražský v pořádku dvadcátý a sedmý, dobrou a chvalitebnú po 435
Strana 436
Klášter roudnický Kostel svatého Jiljí v Praze Most kamenný v Roudnici Špitál v Roudnici Hrob svatého Vojtěcha Oltář svaté Marty Biskupem učiněn Arnošt sobě pověst zuostaviv, umřel a v kostele praž- ském před oltářem svatého Silvestra, kterýž byl on svým nákladem postaviti kázal a jej zname- nitě nadal i posvětil, pochován. Ten biskup Jan za dnuov života svého mnoho dobrých křesťanských skutkuov na sobě ukazoval, neb on založil i postavil, také i posvětil klášter roudnický k poctivosti Panny Marie a tu usta- novil probošta a bratří kanovníkův řeholních řádu svatého Augustina. A ten byl první klášter té řeholy v Čechách, a velmi znamenitě jej nadal klenoty a platy znamenitými. A založil i stavěl na svuoj náklad kostel svatého Jiljí v Praze. Týž biskup mnohá lidská obtížení i nebezpe- čenství při témž městě Roudnici na přívoze přes Labe vida, i rozkázal na svuoj vlastní ná- klad udělati most kamenný velmi nákladný. Kázal také na konci toho mostu slavný posta- viti špitál pro lidi chudé nemocné, aby tam byli přijímáni a z kláštera toho aby byli pocti- vou stravou opatrováni a v pokrmích i v nápoji, také i v oděvích i v jiných ve všech věcech jím náležitých aby žádného netrpěli nedostatku. On také biskup kázal na svuoj náklad v kostele pražském hrob svatého Vojtěcha stříbrnými plechy velmi nákladným dílem přikryti. Také dva oltáře na svůj náklad dal udělati a zname- nitě je nadal: jeden, jakž se svrchu píše, k pocti- vosti svatého Silvestra a druhý svaté Marty, a ten den svaté Marty rozkázal v svém biskup- ství slavně světiti. Po jeho pak pohřbu kanov- níci pražského kostela jedenáctého dne sšedše se a Pána Boha za milost Ducha svatého popro- sivše, poctivého muže Arnošta, na ten čas pražského kostela děkana, za biskupa vyvolili, kterýž byl syn statečného rytíře Arnošta z Pardu- bic. A byl muž krásné postavy a dobrých oby- čejuov, všem přívětivý i milostivý. Ale že na ten čas arcibiskup mohutský, jenž byl najvyšší správce kostela pražského, nemohl Arnošta voleného posvětiti na biskupství proto, neb se přidržal Ludvíka Bavorského a byl i s ním Biskup Jan pražský umřel 436
Klášter roudnický Kostel svatého Jiljí v Praze Most kamenný v Roudnici Špitál v Roudnici Hrob svatého Vojtěcha Oltář svaté Marty Biskupem učiněn Arnošt sobě pověst zuostaviv, umřel a v kostele praž- ském před oltářem svatého Silvestra, kterýž byl on svým nákladem postaviti kázal a jej zname- nitě nadal i posvětil, pochován. Ten biskup Jan za dnuov života svého mnoho dobrých křesťanských skutkuov na sobě ukazoval, neb on založil i postavil, také i posvětil klášter roudnický k poctivosti Panny Marie a tu usta- novil probošta a bratří kanovníkův řeholních řádu svatého Augustina. A ten byl první klášter té řeholy v Čechách, a velmi znamenitě jej nadal klenoty a platy znamenitými. A založil i stavěl na svuoj náklad kostel svatého Jiljí v Praze. Týž biskup mnohá lidská obtížení i nebezpe- čenství při témž městě Roudnici na přívoze přes Labe vida, i rozkázal na svuoj vlastní ná- klad udělati most kamenný velmi nákladný. Kázal také na konci toho mostu slavný posta- viti špitál pro lidi chudé nemocné, aby tam byli přijímáni a z kláštera toho aby byli pocti- vou stravou opatrováni a v pokrmích i v nápoji, také i v oděvích i v jiných ve všech věcech jím náležitých aby žádného netrpěli nedostatku. On také biskup kázal na svuoj náklad v kostele pražském hrob svatého Vojtěcha stříbrnými plechy velmi nákladným dílem přikryti. Také dva oltáře na svůj náklad dal udělati a zname- nitě je nadal: jeden, jakž se svrchu píše, k pocti- vosti svatého Silvestra a druhý svaté Marty, a ten den svaté Marty rozkázal v svém biskup- ství slavně světiti. Po jeho pak pohřbu kanov- níci pražského kostela jedenáctého dne sšedše se a Pána Boha za milost Ducha svatého popro- sivše, poctivého muže Arnošta, na ten čas pražského kostela děkana, za biskupa vyvolili, kterýž byl syn statečného rytíře Arnošta z Pardu- bic. A byl muž krásné postavy a dobrých oby- čejuov, všem přívětivý i milostivý. Ale že na ten čas arcibiskup mohutský, jenž byl najvyšší správce kostela pražského, nemohl Arnošta voleného posvětiti na biskupství proto, neb se přidržal Ludvíka Bavorského a byl i s ním Biskup Jan pražský umřel 436
Strana 437
v klatbě, protož Arnošt musil jeti pro potvrzení k najvyššímu biskupu římskému a nalezl jej v Avionu, kteréhožto on Kliment Šestý velmi vděčně a milostivě přijal a kardinálovi portuen- skému jej na biskupství české hned posvětiti rozkázal; a tak on Arnošt, vzav listy a bule na své potvrzení, šťastně se do Čech navrátil. Proti němu jsú král Jan a Karel i Jan, synové jeho, knížata, slavně vyjeli. Též i všecken stav duchovní s procesí poctivě vyšli i všecken lid obecný jeho příští se radoval, neméně jeden každý než jako otce svého vlastního vítali a jej do kostela svatého Víta s velikou uvedli pocti- vostí. Téhož léta Karel kníže, chtě za časné věci věčné vyfrajmarčiti, k poctivosti Pánu Bohu a Panně Marii Pána našeho, také i svatým dědicuom, aby službu kostelní rozmnožil, kázal jeden duom veliký při kostele svatého Víta postaviti, tu zpuosobiv, aby čtyřmezcítma osob duchovních mohlo se tu chovati, totiž dvanáct kněží, šest jáhnuov a šest podjáhnuov. A poněvadž on Karel tu sobě i svým budúcím pohřeb v tom kostele vyvolil, ty osoby aby tu ustavičně Pánu Bohu sloužily jitřně a jiné hodiny vedlé rubriky jích držaly a mši v svítaní každý den o Panně Marii aby zpívaly. A ty osoby dostatečně živností i všemi věcmi časnými opatřil. K tomu také vysazený Arnošt, pražský biskup, povolil a Kliment papež svými bulemi potvrdil. Roku toho povstala nevole mezi králem Janem a biskupem i vší kapitolú kostela vrati- slavského proto, neb král držal některá zboží a zámky, kteříž náleželi biskupu a kapitole téhož kostela. A častokrát jsa od nich napomí- nán jím postúpiti a navrátiti zanedbával, protož vzali naň z Říma klatbu a všudy po témž biskupství i jinde jej býti v klatbě vyhla- šovali. Uznav král, že taková věc papeže tajna není a že toho již žádný mezi ním a týmž bisku- pem urovnati nemuož než papež, pojav Karla, syna svého, do Říma se obrátil a tam byl od Král Jan a Karel jeli do Říma 437
v klatbě, protož Arnošt musil jeti pro potvrzení k najvyššímu biskupu římskému a nalezl jej v Avionu, kteréhožto on Kliment Šestý velmi vděčně a milostivě přijal a kardinálovi portuen- skému jej na biskupství české hned posvětiti rozkázal; a tak on Arnošt, vzav listy a bule na své potvrzení, šťastně se do Čech navrátil. Proti němu jsú král Jan a Karel i Jan, synové jeho, knížata, slavně vyjeli. Též i všecken stav duchovní s procesí poctivě vyšli i všecken lid obecný jeho příští se radoval, neméně jeden každý než jako otce svého vlastního vítali a jej do kostela svatého Víta s velikou uvedli pocti- vostí. Téhož léta Karel kníže, chtě za časné věci věčné vyfrajmarčiti, k poctivosti Pánu Bohu a Panně Marii Pána našeho, také i svatým dědicuom, aby službu kostelní rozmnožil, kázal jeden duom veliký při kostele svatého Víta postaviti, tu zpuosobiv, aby čtyřmezcítma osob duchovních mohlo se tu chovati, totiž dvanáct kněží, šest jáhnuov a šest podjáhnuov. A poněvadž on Karel tu sobě i svým budúcím pohřeb v tom kostele vyvolil, ty osoby aby tu ustavičně Pánu Bohu sloužily jitřně a jiné hodiny vedlé rubriky jích držaly a mši v svítaní každý den o Panně Marii aby zpívaly. A ty osoby dostatečně živností i všemi věcmi časnými opatřil. K tomu také vysazený Arnošt, pražský biskup, povolil a Kliment papež svými bulemi potvrdil. Roku toho povstala nevole mezi králem Janem a biskupem i vší kapitolú kostela vrati- slavského proto, neb král držal některá zboží a zámky, kteříž náleželi biskupu a kapitole téhož kostela. A častokrát jsa od nich napomí- nán jím postúpiti a navrátiti zanedbával, protož vzali naň z Říma klatbu a všudy po témž biskupství i jinde jej býti v klatbě vyhla- šovali. Uznav král, že taková věc papeže tajna není a že toho již žádný mezi ním a týmž bisku- pem urovnati nemuož než papež, pojav Karla, syna svého, do Říma se obrátil a tam byl od Král Jan a Karel jeli do Říma 437
Strana 438
Kostel pražský vyšel z moci arcibiskupa mohutského papeže přívětivě přivítán a přátelsky ctěn i darován. Vratislavský biskup, vzav o tom zprávu, že král český do Říma jel, hned za ním jeti nemeškal, kterýž také byl od papeže poctivě přivítán. Papež povolav rad svých učinil mezi týmž králem a biskupem narovnání tak, aby král Jan ta zboží, kteráž byl kostelu vratislavskému nepořádně odjal, navrátil a biskup aby tu hned krále z té klatby propustil; tu sú přátelsky smířeni. Vtom pak papež a kardinálové dali se v rokování s králem Janem a Karlem, synem jeho, o to, kterak Ludvík Bavorský, jenž drží císařství, jest úhlavní nepřítel svaté víry křesťan- ské, a že není hodné, aby on pro své zlé a ha- nebné skutky měl to místo držeti a titule cí- sařského požívati, ale aby byl složen a někto jiný lepší a hodnější na ten úřad vyvolen, kterýž by držal řády křesťanské a což by komu řekl, tak aby se nalezlo. Též i mohutský arcibiskup, jenž byl z rodu hrabat virtspurských, kterýž se toho Ludvíka přidrží římskému kostelu na odpor, aby byl z toho arcibiskupství složen. I zůstali sú na tom a to hned způsobili. A kardi- nálové, král Jan a syn jeho papeži, aby se o jiného krále římského staral, poručili. A mo- hutský arcibiskup tu hned ouřadem papežským svého duostojenství zbaven a na místo jeho Gerlakus, syn hraběte z Nassov, na žádost krále Jana a Karla knížete vyvolen. Tu Karel kníže, uhlídav čas příhodný, před papeže a radu jeho předstúpil a žádal snažně i prosil, poněvadž mnohá léta kostel pražský byl poddán arcibis- kupu mohutskému, již na ten čas aby byl z toho propuštěn a za hlavní vyzdvižen a kostel olo- múcký, jenž též poddán byl mohutskému, aby byl od něho odtržen a pražskému připojen, též i kostel litomyšlský aby byl v biskupství vyzdvižen a biskupové ti oba aby pražskému poddáni byli. A pražský biskup Arnošt aby byl arcibiskupem vyhlášen, on i jeho budúcí aby od toho času arcibiskupského titule i moci užívali a olomúcký i litomyšlský biskupové, Arcibiskupem učiněn Arnošt, biskup pražský 438
Kostel pražský vyšel z moci arcibiskupa mohutského papeže přívětivě přivítán a přátelsky ctěn i darován. Vratislavský biskup, vzav o tom zprávu, že král český do Říma jel, hned za ním jeti nemeškal, kterýž také byl od papeže poctivě přivítán. Papež povolav rad svých učinil mezi týmž králem a biskupem narovnání tak, aby král Jan ta zboží, kteráž byl kostelu vratislavskému nepořádně odjal, navrátil a biskup aby tu hned krále z té klatby propustil; tu sú přátelsky smířeni. Vtom pak papež a kardinálové dali se v rokování s králem Janem a Karlem, synem jeho, o to, kterak Ludvík Bavorský, jenž drží císařství, jest úhlavní nepřítel svaté víry křesťan- ské, a že není hodné, aby on pro své zlé a ha- nebné skutky měl to místo držeti a titule cí- sařského požívati, ale aby byl složen a někto jiný lepší a hodnější na ten úřad vyvolen, kterýž by držal řády křesťanské a což by komu řekl, tak aby se nalezlo. Též i mohutský arcibiskup, jenž byl z rodu hrabat virtspurských, kterýž se toho Ludvíka přidrží římskému kostelu na odpor, aby byl z toho arcibiskupství složen. I zůstali sú na tom a to hned způsobili. A kardi- nálové, král Jan a syn jeho papeži, aby se o jiného krále římského staral, poručili. A mo- hutský arcibiskup tu hned ouřadem papežským svého duostojenství zbaven a na místo jeho Gerlakus, syn hraběte z Nassov, na žádost krále Jana a Karla knížete vyvolen. Tu Karel kníže, uhlídav čas příhodný, před papeže a radu jeho předstúpil a žádal snažně i prosil, poněvadž mnohá léta kostel pražský byl poddán arcibis- kupu mohutskému, již na ten čas aby byl z toho propuštěn a za hlavní vyzdvižen a kostel olo- múcký, jenž též poddán byl mohutskému, aby byl od něho odtržen a pražskému připojen, též i kostel litomyšlský aby byl v biskupství vyzdvižen a biskupové ti oba aby pražskému poddáni byli. A pražský biskup Arnošt aby byl arcibiskupem vyhlášen, on i jeho budúcí aby od toho času arcibiskupského titule i moci užívali a olomúcký i litomyšlský biskupové, Arcibiskupem učiněn Arnošt, biskup pražský 438
Strana 439
ti oba aby jeho byli poddaní. Papež, přemožen sa přílišnú žádostí a prosbú ustavičnú Karla knížete, k tomu svolil a dal jemu hned nazajtří plášť arcibiskupský, v kterémž plnost moci arcibiskupské záležala. Král Jan pak ustavičně napomínal papeže, aby korferštům, jinak volen- cům císařským, psaní a napomenutí učinil, aby se bez odtahuov sjeli a jiného někoho volili za císaře, a to proto, že ten Ludvík mnoho neobyčejných věcí béře před sebe proti svatým řáduom křesťanským, jako to, že jest vzal synu jeho Janovi, hraběti tyrolskému, jeho manželku a dal ji Ludvíkovi Bramburskému, synu svému, toho mimo řád křesťanský učiniti nemaje. Papež s svú radú rozváživ radu i žádost Jana, krále českého, býti slušnú, tak učiniti slíbil. A hned, dřív než sú oni odjeli, psaní z Říma vyšlo tak, aby jiný byl na císařství volen. Král Jan a Karel, způsobivše při papeži své věci, s týmž papežem a kardinály přátelsky se roz- žehnavše, odjeli a navrátili se do Čech s vese- lím. Když pak ten plášť arcibiskupský byl od nich do Prahy přinesen, v tu neděli před adventem veliká slavnost v kostele pražském byla. Tu jest Arnošt biskup veň poctivě (tak jakž slušalo) oblečen, ani všickni duchovní „Te Deum laudamus“ zpívají a lid obecný „Hospodine, pomiluj ný“ vysokými hlasy křičí, Pánu Bohu děkujíce. A odtuď vyšli sú s slavnú procesí až na pří- kopy, kteréž byl kázal předtím Karel hluboko vykopati, aby v nich zakládáni byli nového kostela krumfeštové. I vešly sú do těch příko- puov toliko čtyři osoby, totiž arcibiskup, král a dva synové jeho, a tu všickni spolu s ve- likým náboženstvím a s pláčem poctivě položili první kámen toho krumfeštu neb základu toho kostela nového pražského a vyšedše ven po- klekli, a lid všecken z toho Pánu Bohu děkuje radoval se. Nazajtří pak král Jan s povolením svých synuov i vší země učinil nadání tomu kostelu, tak aby vydáváno bylo z Hory Kutny z mince královské na budúcí věčné časy desátý Krumfeštové kostela pražského Kostel pražský dal stavěti král Jan 439
ti oba aby jeho byli poddaní. Papež, přemožen sa přílišnú žádostí a prosbú ustavičnú Karla knížete, k tomu svolil a dal jemu hned nazajtří plášť arcibiskupský, v kterémž plnost moci arcibiskupské záležala. Král Jan pak ustavičně napomínal papeže, aby korferštům, jinak volen- cům císařským, psaní a napomenutí učinil, aby se bez odtahuov sjeli a jiného někoho volili za císaře, a to proto, že ten Ludvík mnoho neobyčejných věcí béře před sebe proti svatým řáduom křesťanským, jako to, že jest vzal synu jeho Janovi, hraběti tyrolskému, jeho manželku a dal ji Ludvíkovi Bramburskému, synu svému, toho mimo řád křesťanský učiniti nemaje. Papež s svú radú rozváživ radu i žádost Jana, krále českého, býti slušnú, tak učiniti slíbil. A hned, dřív než sú oni odjeli, psaní z Říma vyšlo tak, aby jiný byl na císařství volen. Král Jan a Karel, způsobivše při papeži své věci, s týmž papežem a kardinály přátelsky se roz- žehnavše, odjeli a navrátili se do Čech s vese- lím. Když pak ten plášť arcibiskupský byl od nich do Prahy přinesen, v tu neděli před adventem veliká slavnost v kostele pražském byla. Tu jest Arnošt biskup veň poctivě (tak jakž slušalo) oblečen, ani všickni duchovní „Te Deum laudamus“ zpívají a lid obecný „Hospodine, pomiluj ný“ vysokými hlasy křičí, Pánu Bohu děkujíce. A odtuď vyšli sú s slavnú procesí až na pří- kopy, kteréž byl kázal předtím Karel hluboko vykopati, aby v nich zakládáni byli nového kostela krumfeštové. I vešly sú do těch příko- puov toliko čtyři osoby, totiž arcibiskup, král a dva synové jeho, a tu všickni spolu s ve- likým náboženstvím a s pláčem poctivě položili první kámen toho krumfeštu neb základu toho kostela nového pražského a vyšedše ven po- klekli, a lid všecken z toho Pánu Bohu děkuje radoval se. Nazajtří pak král Jan s povolením svých synuov i vší země učinil nadání tomu kostelu, tak aby vydáváno bylo z Hory Kutny z mince královské na budúcí věčné časy desátý Krumfeštové kostela pražského Kostel pražský dal stavěti král Jan 439
Strana 440
List papežský na arcibiskupství pražské díl stříbra aneb mince a na to ten kostel aby byl staven a opravován na věčnost. A na to učiněn jest list pod pečetmi Jich Milostí a dán do rukú děkana téhož kostela pražského. Na den pak slavnosti svatého Mikuláše listové takoví všickni vnově do Čech přinesení čteni sú při přítomnosti všeho lidu a zvláště listové na vysazení arcibiskupství pražského pro tu příčinu, aby lid všecken z té milosti jim od Pána Boha učiněné radoval se. List první jest v tato slova: „Kliment, služebník služebníkuov božích, pro věčnú těch věcí pamět, zřízením svrchované velebnosti římský biskup, postavený na najvyš- ším místě duostojenství při stádu Páně jeho péči poručeném, tak jakž jemu z ouřadu pastýř- ského pilnost míti náleží, prohlédaje a opatruje, též i kostel i jich zpuosob proměňuje a napra- vuje, tak jakž kosteluov a míst těch ukazuje potřeba a příčiny se uznávají, pro lidu křesťan- ského nápravu a spasení jejich duší. Jakož jest nám z strany některé od najmilejšího v Kristu syna našeho Jana, krále českého, osvíceného a slavného muže Karla, markrabí moravského, prvorozeného syna jeho, před námi a bratřími našimi svatého římského kostela kardinály předloženo a poctivě oznámeno, kterak pražský a olomúcký kostelové a jich města i biskupství v království českém postavená náležela sú prá- vem hlavním arcibiskupu mohutskému, kterýž na tento čas jest, a témuž kostelu mohutskému, a město mohutské v svém položení odtuď jest vzdáli okolo dvanácti dní cesty, k tomu také že obyvatelé pověděného království, kteříž mlu- ví jazykem slovanským, obyvateluom těm, kte- říž sú v předpovědném arcibiskupství, nerozu- mějí a s těmi, kteříž pravú řeč německú mluví, nikterakž se smluviti neumějí, také že ti z praž- ského a olomúckého měst a biskupství skrze lotry a loupežníky na cestách mnohá nebezpečenství mívali, také že velicí lesové a hory sú mezi nimi a tak těžký přístup a častokrát chtíce do Mohuce přijíti, musí skrze jiné krajiny procházeti a da- 440
List papežský na arcibiskupství pražské díl stříbra aneb mince a na to ten kostel aby byl staven a opravován na věčnost. A na to učiněn jest list pod pečetmi Jich Milostí a dán do rukú děkana téhož kostela pražského. Na den pak slavnosti svatého Mikuláše listové takoví všickni vnově do Čech přinesení čteni sú při přítomnosti všeho lidu a zvláště listové na vysazení arcibiskupství pražského pro tu příčinu, aby lid všecken z té milosti jim od Pána Boha učiněné radoval se. List první jest v tato slova: „Kliment, služebník služebníkuov božích, pro věčnú těch věcí pamět, zřízením svrchované velebnosti římský biskup, postavený na najvyš- ším místě duostojenství při stádu Páně jeho péči poručeném, tak jakž jemu z ouřadu pastýř- ského pilnost míti náleží, prohlédaje a opatruje, též i kostel i jich zpuosob proměňuje a napra- vuje, tak jakž kosteluov a míst těch ukazuje potřeba a příčiny se uznávají, pro lidu křesťan- ského nápravu a spasení jejich duší. Jakož jest nám z strany některé od najmilejšího v Kristu syna našeho Jana, krále českého, osvíceného a slavného muže Karla, markrabí moravského, prvorozeného syna jeho, před námi a bratřími našimi svatého římského kostela kardinály předloženo a poctivě oznámeno, kterak pražský a olomúcký kostelové a jich města i biskupství v království českém postavená náležela sú prá- vem hlavním arcibiskupu mohutskému, kterýž na tento čas jest, a témuž kostelu mohutskému, a město mohutské v svém položení odtuď jest vzdáli okolo dvanácti dní cesty, k tomu také že obyvatelé pověděného království, kteříž mlu- ví jazykem slovanským, obyvateluom těm, kte- říž sú v předpovědném arcibiskupství, nerozu- mějí a s těmi, kteříž pravú řeč německú mluví, nikterakž se smluviti neumějí, také že ti z praž- ského a olomúckého měst a biskupství skrze lotry a loupežníky na cestách mnohá nebezpečenství mívali, také že velicí lesové a hory sú mezi nimi a tak těžký přístup a častokrát chtíce do Mohuce přijíti, musí skrze jiné krajiny procházeti a da- 440
Strana 441
leko obcházeti jinými cestami, buďto pro apela- cí aneb jiné potřeby, jich chtíce od arcibiskupa jako od vrchního správce dosáhnúti, mnohé práce, těžkosti a útraty mívali a také i nebezpe- čenství trpěli, a nadto že není žádná pamět lidská, aby kostelové a města biskupství praž- ského a olomúckého od téhož arcibiskupa mo- hutského (krom jedinú toliko) byla navštívena, ježto dobrému správci jest věc náležitá, aby k svým poddaným nahlédal pastýřuom, ale však i to za neřád se býti uznává, aby takové množství lidu tak daleko k jedinému toliko správci své zření míti mělo, i protož z těch pří- čin od předřečeného krále a syna jeho prvoro- zeného za to nás pokorně bylo prošeno, aby- chom pražský a olomúcký kostely od takového panství, moci a vrchností arcibiskupův a koste- la mohutského vysvobodili a ten kostel pražský za hlavní a jiné kostely v témž biskupství vy- zdvihnúti a zvláště olomúcký k témuž kostelu pražskému abychom přispojiti mocí apoštolskú ráčili. My pak jich takové prosby vyslyšavše a chtíce v těch věcech slušný zpuosob a pořá- dek zachovati a těch věcí dokonalejší vzíti správu, poctivému bratru, duostojnému bisku- pu ostienskému a milým synům našim Bern- hardovi, titulem svatého Cyriaka, v Tervisu správci, i také Rajmundovi, kostela nového Panny Marie jáhnu, kardinálům, poručili sme, aby o tom osobně z oust v uši lepší zprávu vzali, a což při tom za slušné býti uznají, to aby nám oznámili. Tu skrze oznámení biskupa ostien- ského a kardináluov vedlé poručení našeho jim, jakž sú zprávu o tom vzali, vyrozuměli sme příčiny hodné a poněkud i zjevné býti, takové žádosti jich že netoliko sú příhodné, ale potřebné i užitečné pro rozmnožení odplaty boží a duší lidských spasení, neb té sme naděje, že by skrze to mnoho spasitedlného přijíti mohlo. Tak jakž sme to s bratřími našimi před- řečenými bedlivě a pilně uvážili a na to také radu vzali, kostel a město i biskupství pražské předřečené z týchž bratruov našich rady a apo- 441
leko obcházeti jinými cestami, buďto pro apela- cí aneb jiné potřeby, jich chtíce od arcibiskupa jako od vrchního správce dosáhnúti, mnohé práce, těžkosti a útraty mívali a také i nebezpe- čenství trpěli, a nadto že není žádná pamět lidská, aby kostelové a města biskupství praž- ského a olomúckého od téhož arcibiskupa mo- hutského (krom jedinú toliko) byla navštívena, ježto dobrému správci jest věc náležitá, aby k svým poddaným nahlédal pastýřuom, ale však i to za neřád se býti uznává, aby takové množství lidu tak daleko k jedinému toliko správci své zření míti mělo, i protož z těch pří- čin od předřečeného krále a syna jeho prvoro- zeného za to nás pokorně bylo prošeno, aby- chom pražský a olomúcký kostely od takového panství, moci a vrchností arcibiskupův a koste- la mohutského vysvobodili a ten kostel pražský za hlavní a jiné kostely v témž biskupství vy- zdvihnúti a zvláště olomúcký k témuž kostelu pražskému abychom přispojiti mocí apoštolskú ráčili. My pak jich takové prosby vyslyšavše a chtíce v těch věcech slušný zpuosob a pořá- dek zachovati a těch věcí dokonalejší vzíti správu, poctivému bratru, duostojnému bisku- pu ostienskému a milým synům našim Bern- hardovi, titulem svatého Cyriaka, v Tervisu správci, i také Rajmundovi, kostela nového Panny Marie jáhnu, kardinálům, poručili sme, aby o tom osobně z oust v uši lepší zprávu vzali, a což při tom za slušné býti uznají, to aby nám oznámili. Tu skrze oznámení biskupa ostien- ského a kardináluov vedlé poručení našeho jim, jakž sú zprávu o tom vzali, vyrozuměli sme příčiny hodné a poněkud i zjevné býti, takové žádosti jich že netoliko sú příhodné, ale potřebné i užitečné pro rozmnožení odplaty boží a duší lidských spasení, neb té sme naděje, že by skrze to mnoho spasitedlného přijíti mohlo. Tak jakž sme to s bratřími našimi před- řečenými bedlivě a pilně uvážili a na to také radu vzali, kostel a město i biskupství pražské předřečené z týchž bratruov našich rady a apo- 441
Strana 442
štolské moci plnosti mocí apoštolskú s jistým naším vědomím od všelikteraké povinnosti, moci a poddanosti arcibiskupa, kterýž na ten čas jest, a milých synův kapitoly kostela mo- hutského vynímajíce a zhola vysvobozujíce i také je samému kostelu římskému, aby nále- žalo na věčnost, poddávajíce a ten pražský kostel k chvále boží a slávě, také i k vyvajšení víry křesťanské a služby boží pro rozšíření i lid- ských duší k prospěchu v hlavní kostel vyzdvi- hujeme a jej poctivostmi a znameními stolice hlavní ozdobujeme, mocí předpověděnú usta- novujíce, aby ten pražský kostel za hlavní na věčnost jmín byl a jeho správce arcibiskup také aby slul. I z té příčiny hodné jest, poně- vadž ten kostel pražský někdy byl jako dcera a nyní jest učiněn jako matka v hlavním duosto- jenství, aby sufragány a svú zvláštní krajinu aby měl, aby k soudu arcibiskupa pražského, kterýž na ten čas byl by, všecky pře sufragán- ské, biskupuov i osob duchovních i měst a týchž biskupství a kraje vedlé pořádku práva du- chovního vznášíny byly. Ves pak Lito- myšl, jenž jest místo znamenité v praž- ském biskupství, k chvále jména božího a k po- ctivosti pro vzdělání a vyvajšení v město vy- zdvihujeme a za město ji vysazujeme, též i kos- tel kláštera téhož nového města premonstra- tenského řádu v biskupský vyvyšujem, k které- mužto od kostela olomúckého, také i pražského některé slušné díly zboží aby odděleny byly, a tak olomúcký i litomyšlský kostelové i jich města pražského kostela sufraganství aby byli. Protož nebudiž žádnému slušné tohoto našeho vynětí a vysvobození, vysazení a ustanovení naší vuole a zápovědi přerušiti anebo nějakú všetečností tomu na odpor býti. Pakli by se kto o to pokusiti směl, v hněv všemohúcího Boha a svatého Petra a Pavla, apoštoluov jeho, aby znal, že jest upadl. Dán v Avioně, druhú ka- lendu měsíce máje, biskupství našeho léta dru- hého." Druhý pak list vyšel od téhož papeže na ko- 442
štolské moci plnosti mocí apoštolskú s jistým naším vědomím od všelikteraké povinnosti, moci a poddanosti arcibiskupa, kterýž na ten čas jest, a milých synův kapitoly kostela mo- hutského vynímajíce a zhola vysvobozujíce i také je samému kostelu římskému, aby nále- žalo na věčnost, poddávajíce a ten pražský kostel k chvále boží a slávě, také i k vyvajšení víry křesťanské a služby boží pro rozšíření i lid- ských duší k prospěchu v hlavní kostel vyzdvi- hujeme a jej poctivostmi a znameními stolice hlavní ozdobujeme, mocí předpověděnú usta- novujíce, aby ten pražský kostel za hlavní na věčnost jmín byl a jeho správce arcibiskup také aby slul. I z té příčiny hodné jest, poně- vadž ten kostel pražský někdy byl jako dcera a nyní jest učiněn jako matka v hlavním duosto- jenství, aby sufragány a svú zvláštní krajinu aby měl, aby k soudu arcibiskupa pražského, kterýž na ten čas byl by, všecky pře sufragán- ské, biskupuov i osob duchovních i měst a týchž biskupství a kraje vedlé pořádku práva du- chovního vznášíny byly. Ves pak Lito- myšl, jenž jest místo znamenité v praž- ském biskupství, k chvále jména božího a k po- ctivosti pro vzdělání a vyvajšení v město vy- zdvihujeme a za město ji vysazujeme, též i kos- tel kláštera téhož nového města premonstra- tenského řádu v biskupský vyvyšujem, k které- mužto od kostela olomúckého, také i pražského některé slušné díly zboží aby odděleny byly, a tak olomúcký i litomyšlský kostelové i jich města pražského kostela sufraganství aby byli. Protož nebudiž žádnému slušné tohoto našeho vynětí a vysvobození, vysazení a ustanovení naší vuole a zápovědi přerušiti anebo nějakú všetečností tomu na odpor býti. Pakli by se kto o to pokusiti směl, v hněv všemohúcího Boha a svatého Petra a Pavla, apoštoluov jeho, aby znal, že jest upadl. Dán v Avioně, druhú ka- lendu měsíce máje, biskupství našeho léta dru- hého." Druhý pak list vyšel od téhož papeže na ko- 442
Strana 443
runování králův českých, jenž jest psán v tato slova: „Kliment biskup, služebník služebníkův bo- žích, k věčné té věci paměti! Římský biskup od Pána Boha, skrze kteréhož králové kralují a knížata rozkazují a kterýž má sám moc v krá- lovství lidském, ustanoven nad národy a krá- lovstvími, ty věci, kteréž sú k užitku králům a knížatům, jedná a puosobí, pořádky staré změňuje, někdy, jakž způsob času ukazuje, v lepší z plnosti moci puosobí a řídí; jakož z strany najmilejšího v Kristu syna našeho Jana, krále českého osvíceného, prosba před námi učiněná v sobě obsahuje, kterak někdy králové čeští na království české vstupujíce z rukú arci- biskupa mohutského, na ten čas jich správci duchovního vrchního, svého mazání a koruno- vání slavnosti obyčej sú měli přijímati od stara- dávna, v nižádné jiné ovšem věci krom té vrch- nosti nečinili sú jim poddanosti. Tu my z hod- ných příčin uznavše ten kostel pražský v krá- lovství českém postavený na ten čas kostela mohutského býti sufraganství a jako hlavnímu že jest poddán, s rozvážením a bratrův našich, svatého římského kostela kardináluov, zdravú radú a mocí plnosti apoštolské od toho práva a poddanosti sme vyvedli a vyňali a stolici apoštolské hned sme v poddanost uvedli a za kostel hlavní vyzdvihli. Bylo jest nás také od té- hož krále snažně i pokorně žádáno, králové čeští, kteříž na čas potomní budú na též království voleni, svého mazání a korunování slavnost z rukú arcibiskupa pražského, kterýž na ten čas byl by, aby bráti mohli a on arcibiskup na časy budúcí to aby mohl činiti a jim toho udělo- vati, abychom jim toho z dobrotivosti apoštol- ské půjčiti ráčili. Tu my s dobrým rozvážením a z hodných příčin, kteréž nás k tomu potahují, k takovým prosbám dobrotivě sme se nachýlili, aby arcibiskup pražský, kterýž jest a bude na potomní časy, maje sobě od též stolice apoštol- ské puojčenú milost, krále předpověděné české u víře a v náboženství kostela římského se při- List papežský na korunování krále českého 443
runování králův českých, jenž jest psán v tato slova: „Kliment biskup, služebník služebníkův bo- žích, k věčné té věci paměti! Římský biskup od Pána Boha, skrze kteréhož králové kralují a knížata rozkazují a kterýž má sám moc v krá- lovství lidském, ustanoven nad národy a krá- lovstvími, ty věci, kteréž sú k užitku králům a knížatům, jedná a puosobí, pořádky staré změňuje, někdy, jakž způsob času ukazuje, v lepší z plnosti moci puosobí a řídí; jakož z strany najmilejšího v Kristu syna našeho Jana, krále českého osvíceného, prosba před námi učiněná v sobě obsahuje, kterak někdy králové čeští na království české vstupujíce z rukú arci- biskupa mohutského, na ten čas jich správci duchovního vrchního, svého mazání a koruno- vání slavnosti obyčej sú měli přijímati od stara- dávna, v nižádné jiné ovšem věci krom té vrch- nosti nečinili sú jim poddanosti. Tu my z hod- ných příčin uznavše ten kostel pražský v krá- lovství českém postavený na ten čas kostela mohutského býti sufraganství a jako hlavnímu že jest poddán, s rozvážením a bratrův našich, svatého římského kostela kardináluov, zdravú radú a mocí plnosti apoštolské od toho práva a poddanosti sme vyvedli a vyňali a stolici apoštolské hned sme v poddanost uvedli a za kostel hlavní vyzdvihli. Bylo jest nás také od té- hož krále snažně i pokorně žádáno, králové čeští, kteříž na čas potomní budú na též království voleni, svého mazání a korunování slavnost z rukú arcibiskupa pražského, kterýž na ten čas byl by, aby bráti mohli a on arcibiskup na časy budúcí to aby mohl činiti a jim toho udělo- vati, abychom jim toho z dobrotivosti apoštol- ské půjčiti ráčili. Tu my s dobrým rozvážením a z hodných příčin, kteréž nás k tomu potahují, k takovým prosbám dobrotivě sme se nachýlili, aby arcibiskup pražský, kterýž jest a bude na potomní časy, maje sobě od též stolice apoštol- ské puojčenú milost, krále předpověděné české u víře a v náboženství kostela římského se při- List papežský na korunování krále českého 443
Strana 444
Král Jan táhl na pohany do Prus držející, ježto by voleni byli, mazati i koruno- vati s slavností k tomu náležitú aby mohli. A oni králové na věčné budúcí časy slavnost téhož mazání a korunování od téhož arcibiskupa budú moci bráti a přijímati, mocí předpověděnú tímto listem jim toho dopouštíme. Protož žádnému člověku nebudiž slušné tomuto listu našemu přerušení učiniti ani jemu jakú všetečností na odpor býti. Jestliže by se kto o to pokusiti směl, v hněv všemohúcího Boha a svatých Petra a Pavla, apoštoluov jeho, aby věděl, že jest upadl. Dán v Avionu, ut supra, biskupství našeho léta druhého. Téhož roku, když sú se král a syn jeho z zemí vlaských do Čech navrátili, hned času podzim- ního král Jan Český, Karel, syn jeho, markrabě moravský, a Ludvík, král uherský, a jiná mno- há knížata silnú mocí táhli na pohany do Prus a do Litvy, také i na Prušany, ale že velmi měk- ká zima byla a jezera žádná nezamrzla, ne- mohli tam dojeti a přejevše k hradům, řeče- ným jednomu Belin a druhému Píest, tu veli- kú pohanům škodu učinivše, ve zdraví se zase navrátili. Léta tisícého třístého čtyřicátého čtvrtého Bolek, kníže svídnický, jenž byl muž neveliké postavy, ale velmi zuřivý a na své mysli mnoho zavíral, ten maje nějakú nechut v srdci svém proti Janovi, králi českému, jal jednoho zna- menitého rytíře bez příčiny, toliko že náležel k království českému, tím aby protimyslnost králi učinil. To když oznámeno bylo skrze syny téhož rytíře Janovi králi, hned rychle poslal k Bolkovi, jeho přátelsky žádaje, aby jeho pod- daného kázal z vězení propustiti, a jestliže by on jemu Bolkovi nětco vinen byl, že on chce jako pán jeho od něho spravedlivé učiniti. A on odpověděl a řka: „Pověztež tomu králi slepé- mu, že toho nechci učiniti.“ A tu hned při pří- tomnosti týchž posluov kázal toho rytíře do 444
Král Jan táhl na pohany do Prus držející, ježto by voleni byli, mazati i koruno- vati s slavností k tomu náležitú aby mohli. A oni králové na věčné budúcí časy slavnost téhož mazání a korunování od téhož arcibiskupa budú moci bráti a přijímati, mocí předpověděnú tímto listem jim toho dopouštíme. Protož žádnému člověku nebudiž slušné tomuto listu našemu přerušení učiniti ani jemu jakú všetečností na odpor býti. Jestliže by se kto o to pokusiti směl, v hněv všemohúcího Boha a svatých Petra a Pavla, apoštoluov jeho, aby věděl, že jest upadl. Dán v Avionu, ut supra, biskupství našeho léta druhého. Téhož roku, když sú se král a syn jeho z zemí vlaských do Čech navrátili, hned času podzim- ního král Jan Český, Karel, syn jeho, markrabě moravský, a Ludvík, král uherský, a jiná mno- há knížata silnú mocí táhli na pohany do Prus a do Litvy, také i na Prušany, ale že velmi měk- ká zima byla a jezera žádná nezamrzla, ne- mohli tam dojeti a přejevše k hradům, řeče- ným jednomu Belin a druhému Píest, tu veli- kú pohanům škodu učinivše, ve zdraví se zase navrátili. Léta tisícého třístého čtyřicátého čtvrtého Bolek, kníže svídnický, jenž byl muž neveliké postavy, ale velmi zuřivý a na své mysli mnoho zavíral, ten maje nějakú nechut v srdci svém proti Janovi, králi českému, jal jednoho zna- menitého rytíře bez příčiny, toliko že náležel k království českému, tím aby protimyslnost králi učinil. To když oznámeno bylo skrze syny téhož rytíře Janovi králi, hned rychle poslal k Bolkovi, jeho přátelsky žádaje, aby jeho pod- daného kázal z vězení propustiti, a jestliže by on jemu Bolkovi nětco vinen byl, že on chce jako pán jeho od něho spravedlivé učiniti. A on odpověděl a řka: „Pověztež tomu králi slepé- mu, že toho nechci učiniti.“ A tu hned při pří- tomnosti týchž posluov kázal toho rytíře do 444
Strana 445
najhlubší věže vsaditi a tam umořiti hladem. Poslové navrátivše se všecko pořád králi ozná- mili, kterýž velmi se rozhněval a najvíce proto, že jest jej Bolek slepým králem jmenoval. Neb on král Jan, ač všeho zraku byl zbaven a nic neviděl, však proto nikoli se v tom jiným znáti nedal, ale vždycky pravil, že vidí nětco, ač ne mnoho. A někdy se přiházelo, když někto při- šel před pokoj jeho, žádaje skrze komorníka vstúpiti před krále do jeho příbytku, král optal se, kto jest a kterak mu říkají aneb v kterém jest oděvu. A komorník odpověděl: „Takto jemu říkají a má červenú sukni,“ a když vstúpil do dveří, král jej přivítal jménem jeho, někdy doložil: „Hned sem tě poznal po té červené sukni.“ Někdy pak vezma kníhy neb list, držal před očima, jako by viděl. Z toho mnozí se do- mnívali, že by viděl, až potom komorníci, jeho, smích z něho činíce, oznamovali jemu někoho býti v černý sukni, a on byl v bílé, a jiného v červené, a on v šeré, a tak z toho uznáno, že jest všeho zbaven zraku. Když pak přijeli z Slezska někteří přátelé toho rytíře, oznamují- ce, že kníže Bolek rytíře toho v věži hladem umořil, král rychle sebrav vojsko táhl s oběma syny svými a vtrhl do jeho krajiny a činil velikú škodu. A když přitáhl k Svídnici, oblehl ji a tu předměstí všecka až do bran městských spálil, a odtuď táhl k Lanchutu a dobyl ho bez ne- snáze. A to všecko dálo se při slavnosti svatého Jiří. Kníže Bolek, obávaje se, aby se zase král k Svídnici neobrátil, poslal k němu o pokoj a tak skrze ubramany stalo se narovnání a král se do Čech navrátil. Uslyšav o tom král polský, jenž byl ujec knížete svídnického, že se král český i s svými syny do Čech navrátil, i shro- máždiv veliký lid z Polsky, z Litvy i z Uher, vtrhl do země knížete opavského, protože jest byl man krále českého, tu aby nad králem Ja- nem pro ujce svého pomstu učinil. Králi Jano- vi jakž to oznámeno (skrze posly) bylo, pojav mnoho lidu z Čech a z Moravy, táhl upřímo k Krakovu pospíchaje, velikú škodu činil králi Král Jan nechtěl býti slepý Král Jan činil v Polště škodu Král Jan činil v Polště škodu 445
najhlubší věže vsaditi a tam umořiti hladem. Poslové navrátivše se všecko pořád králi ozná- mili, kterýž velmi se rozhněval a najvíce proto, že jest jej Bolek slepým králem jmenoval. Neb on král Jan, ač všeho zraku byl zbaven a nic neviděl, však proto nikoli se v tom jiným znáti nedal, ale vždycky pravil, že vidí nětco, ač ne mnoho. A někdy se přiházelo, když někto při- šel před pokoj jeho, žádaje skrze komorníka vstúpiti před krále do jeho příbytku, král optal se, kto jest a kterak mu říkají aneb v kterém jest oděvu. A komorník odpověděl: „Takto jemu říkají a má červenú sukni,“ a když vstúpil do dveří, král jej přivítal jménem jeho, někdy doložil: „Hned sem tě poznal po té červené sukni.“ Někdy pak vezma kníhy neb list, držal před očima, jako by viděl. Z toho mnozí se do- mnívali, že by viděl, až potom komorníci, jeho, smích z něho činíce, oznamovali jemu někoho býti v černý sukni, a on byl v bílé, a jiného v červené, a on v šeré, a tak z toho uznáno, že jest všeho zbaven zraku. Když pak přijeli z Slezska někteří přátelé toho rytíře, oznamují- ce, že kníže Bolek rytíře toho v věži hladem umořil, král rychle sebrav vojsko táhl s oběma syny svými a vtrhl do jeho krajiny a činil velikú škodu. A když přitáhl k Svídnici, oblehl ji a tu předměstí všecka až do bran městských spálil, a odtuď táhl k Lanchutu a dobyl ho bez ne- snáze. A to všecko dálo se při slavnosti svatého Jiří. Kníže Bolek, obávaje se, aby se zase král k Svídnici neobrátil, poslal k němu o pokoj a tak skrze ubramany stalo se narovnání a král se do Čech navrátil. Uslyšav o tom král polský, jenž byl ujec knížete svídnického, že se král český i s svými syny do Čech navrátil, i shro- máždiv veliký lid z Polsky, z Litvy i z Uher, vtrhl do země knížete opavského, protože jest byl man krále českého, tu aby nad králem Ja- nem pro ujce svého pomstu učinil. Králi Jano- vi jakž to oznámeno (skrze posly) bylo, pojav mnoho lidu z Čech a z Moravy, táhl upřímo k Krakovu pospíchaje, velikú škodu činil králi Král Jan nechtěl býti slepý Král Jan činil v Polště škodu Král Jan činil v Polště škodu 445
Strana 446
Páni čeští pobiti a zjímáni v Polště polskému, neb vsi i městečka napořád kázal páliti a jako z kořen vyvraceti. Zprávu o tom maje Kazimír, opustiv pole táhl s některými k Krakovu, tu aby se ve zdech městských králi českému bránil. Ale že jest vojsko krále českého nenadále a kvapně přitáhlo a Poláci i Uhři ne- mohli k městu dospěti, bitva tu veliká byla. Ale lid krále polského, kterýž táhl pospíchaje bez šiku, více k městu běžení než bránění pilen byl, protož jich tu před Krakovem více než na pět set na poli zuostalo, neb sú byli někteří od Če- chuov a Moravanuov zbiti a mnozí se sami utí- kajíce v té řece, jenž Visla slove, ztopili. Tu král český, jakž se dobral Krakova, ten den před svatú pannú Markétú všecko před- městí okolo města popáliti rozkázal. Ale že tu byl veliký nedostatek pokrmuov lidem i ko- ňuom, čtvrtý den se odtuď hnúti musili a na jiná města krále polského táhli Čechové, též železem a ohněm je plundrujíce. V tom pak času přitáhli někteří čeští páni z Čech za svým králem, kterýmž byl král rozkázal doma zů- stati pro obranu země, ale oni jako všeteční mimo rozkaz pána svého to sú učinili. A při- táhše do Polsky u města, jenž Bytom slove, slavně se položili a prvního dne všedše do města, hodovali a veseli byli i tancovali a někteří nad obyčej pili. Když se pak noc přibližovala, do svých stanuov, jenž na polích byli, vešli a žádnú stráží se neopatřivše, po takových rozkošech a tancích i nemírném pití upracovavše se, tvrdě zesnuli. Toť služební krále polského, kteříž byli nedaleko odtuď na jednom zámku, kterýž slul Baudyn, tajně se skrze své špehéře k jich stanuom nočním časem přiblížili, a přezvěděvše je býti pi- tím a snem obtížené, nenadále a hřmotně se na ně obořili, oni pak probudivše se a nevědúce, co se děje, mnozí utíkali a Poláci je bili a mordova- li a některé jímali, a zvláště pány znamenitější, mezi nimiž byl Čeněk z Lipého, kterýž byl toho času i s svým rodem nade všecky české i moravské pány najslavnější obdržal jméno, v zboží, v moudrosti a v radě i v mužnosti 446
Páni čeští pobiti a zjímáni v Polště polskému, neb vsi i městečka napořád kázal páliti a jako z kořen vyvraceti. Zprávu o tom maje Kazimír, opustiv pole táhl s některými k Krakovu, tu aby se ve zdech městských králi českému bránil. Ale že jest vojsko krále českého nenadále a kvapně přitáhlo a Poláci i Uhři ne- mohli k městu dospěti, bitva tu veliká byla. Ale lid krále polského, kterýž táhl pospíchaje bez šiku, více k městu běžení než bránění pilen byl, protož jich tu před Krakovem více než na pět set na poli zuostalo, neb sú byli někteří od Če- chuov a Moravanuov zbiti a mnozí se sami utí- kajíce v té řece, jenž Visla slove, ztopili. Tu král český, jakž se dobral Krakova, ten den před svatú pannú Markétú všecko před- městí okolo města popáliti rozkázal. Ale že tu byl veliký nedostatek pokrmuov lidem i ko- ňuom, čtvrtý den se odtuď hnúti musili a na jiná města krále polského táhli Čechové, též železem a ohněm je plundrujíce. V tom pak času přitáhli někteří čeští páni z Čech za svým králem, kterýmž byl král rozkázal doma zů- stati pro obranu země, ale oni jako všeteční mimo rozkaz pána svého to sú učinili. A při- táhše do Polsky u města, jenž Bytom slove, slavně se položili a prvního dne všedše do města, hodovali a veseli byli i tancovali a někteří nad obyčej pili. Když se pak noc přibližovala, do svých stanuov, jenž na polích byli, vešli a žádnú stráží se neopatřivše, po takových rozkošech a tancích i nemírném pití upracovavše se, tvrdě zesnuli. Toť služební krále polského, kteříž byli nedaleko odtuď na jednom zámku, kterýž slul Baudyn, tajně se skrze své špehéře k jich stanuom nočním časem přiblížili, a přezvěděvše je býti pi- tím a snem obtížené, nenadále a hřmotně se na ně obořili, oni pak probudivše se a nevědúce, co se děje, mnozí utíkali a Poláci je bili a mordova- li a některé jímali, a zvláště pány znamenitější, mezi nimiž byl Čeněk z Lipého, kterýž byl toho času i s svým rodem nade všecky české i moravské pány najslavnější obdržal jméno, v zboží, v moudrosti a v radě i v mužnosti 446
Strana 447
všecky jiné pány z Lipého převyšoval, a oni jistě po králi a knížatech první slovo měli. A skrze to ožralství a při věci vojenské neroz- šafnost a proto, že sú v to vězení krále polského vešli, tak sú snížení, že netoliko jiným rovni byli, ale i od jiných pánův a rytířův v malé byli vážnosti a jednak všem za posměch byli. Král pak český, když o té příhodě a o jich zjímaní a vězení uslyšal, z toho byl velmi zarmůúcen, jedno pro jich neposlušenství, že sú doma ne- zuostali, druhé pro jich neopatrnost, a tak ač byl umínil dále táhnúti a králi polskému v jeho zemiech větší činiti škody, musil toho pro tu jich příhodu zanechati. I myslil, kterak by je z toho vězení vyjednal a svobodné učinil, neb jich tam bylo všech spolu osob sedmdesát a šest. Páni a hajtmané někteří králi radili, aby lidu nerozpůštěl ani jeho zase obracel, ale aby se pustil do Větší Polsky, tam že bude moci mno- hem větší Kazimírovi učiniti škodu a Čechy své zbohatiti. A on odpověděl: „Moji věrní milí, rád bych to z srdce učinil, ale obávám se, abych těm Cechuom, kteříž sú v vězení krále polské- ho, neučinil větší těžkosti.“ I učiniv skrze to smlúvu a pokoj s Kazimírem, do Čech se na- vrátil. Téhož léta Turci silnů mocí táhli po moři na krále cyprzského a vysedavše na břeh moř- ský šikovali se a připravili tak, aby jej ven z země vyhnali aneb zahladili. Ále on o tom uslyšav, táhl proti nim a potkal se s nimi velmi chtivě a ochotně a tak je silně a mužně pobil, že jich na čtyřidcet tisícův na poli zůstalo; kteří sú pak k lodím dospěli, okolo tří set jich počítají, ti sú štěstím dobrého větru ujeli. Křesťanuov pak cyprzských v tom boji počítají že okolo puol druhého sta zahynulo. Roku toho biskup Jan olomúcký rozkázaním někdy Mikuláše Rokcanara, měštěnína praž- ského, dostavěl a dokonal i posvětil klášter v Větším Městě pražském ležící k poctivosti Božího milosrdenství a svatému Duchu, usta- noviv v něm abatyši a panny zákona neb řádu 447 Páni z Lipého byli v velikém posměchu pro ožralství Turci od krále cyprzského poražení Klášter svatého Ducha v Větší Praze
všecky jiné pány z Lipého převyšoval, a oni jistě po králi a knížatech první slovo měli. A skrze to ožralství a při věci vojenské neroz- šafnost a proto, že sú v to vězení krále polského vešli, tak sú snížení, že netoliko jiným rovni byli, ale i od jiných pánův a rytířův v malé byli vážnosti a jednak všem za posměch byli. Král pak český, když o té příhodě a o jich zjímaní a vězení uslyšal, z toho byl velmi zarmůúcen, jedno pro jich neposlušenství, že sú doma ne- zuostali, druhé pro jich neopatrnost, a tak ač byl umínil dále táhnúti a králi polskému v jeho zemiech větší činiti škody, musil toho pro tu jich příhodu zanechati. I myslil, kterak by je z toho vězení vyjednal a svobodné učinil, neb jich tam bylo všech spolu osob sedmdesát a šest. Páni a hajtmané někteří králi radili, aby lidu nerozpůštěl ani jeho zase obracel, ale aby se pustil do Větší Polsky, tam že bude moci mno- hem větší Kazimírovi učiniti škodu a Čechy své zbohatiti. A on odpověděl: „Moji věrní milí, rád bych to z srdce učinil, ale obávám se, abych těm Cechuom, kteříž sú v vězení krále polské- ho, neučinil větší těžkosti.“ I učiniv skrze to smlúvu a pokoj s Kazimírem, do Čech se na- vrátil. Téhož léta Turci silnů mocí táhli po moři na krále cyprzského a vysedavše na břeh moř- ský šikovali se a připravili tak, aby jej ven z země vyhnali aneb zahladili. Ále on o tom uslyšav, táhl proti nim a potkal se s nimi velmi chtivě a ochotně a tak je silně a mužně pobil, že jich na čtyřidcet tisícův na poli zůstalo; kteří sú pak k lodím dospěli, okolo tří set jich počítají, ti sú štěstím dobrého větru ujeli. Křesťanuov pak cyprzských v tom boji počítají že okolo puol druhého sta zahynulo. Roku toho biskup Jan olomúcký rozkázaním někdy Mikuláše Rokcanara, měštěnína praž- ského, dostavěl a dokonal i posvětil klášter v Větším Městě pražském ležící k poctivosti Božího milosrdenství a svatému Duchu, usta- noviv v něm abatyši a panny zákona neb řádu 447 Páni z Lipého byli v velikém posměchu pro ožralství Turci od krále cyprzského poražení Klášter svatého Ducha v Větší Praze
Strana 448
Ducha svatého. Potom pak po některých letech též panny pro nedostatek jich sestr toho řádu svatého Ducha přijaly na se řád svatého Bene- dikta. Léta tisícého třístého čtyřicátého pátého Žena čarodějná po smrti lidi dávila veliké pokažení na slunci i na měsíci bylo, kte- réžto věci budúcí zlé znamenávaly. Jakož pak roku toho veliké nevole a ukrutné války byly mezi křesťany a zvláště na západ slunce, neb Frizové vtrhli do Holandý a tu v tom hrabství velikú činili škodu a mnoho lidí zmordovali. Hrabě z Holandý, nemoha se tomu dívati, shromáždil lid svuoj a potkal se s Frizy vojen- sky a v tom boji ukrutně zamordován a přitom mnoho tisíc lidu křesťanského zbito od křesťa- nuov. Téhož léta přihodilo se v Čechách v městeč- ku, jenž slove Levín: Byl jeden hrnčíř, jménem Ducháč, jenž měl ženu, kteráž slula Brodka, a ta byla žena divných čárův a kouzlův plná. Ta pověst když o ní šla, napomínána byla od kněží, svých správcuov, aby od těch ďábelských věcí se zdržala a přestala. Ona, ač někdy slíbi- la, ale však tajně to puosobieci přestati nechtě- la; pakli kdy přestala, potom uhlédajíci čas příhodný k tomu, zase se v to navrátila. Toť dne jednoho přihodilo se jí, když byla při svém duchuov volání, žádný toho pověděti neuměl, od nich-li jest zadávena čili božským dopuště- ním, tu vnáhle umřela. Z takové příhody nebyl jí dopuštěn pohřeb mezi věrnými křesťany, ale tu, kdež takové lidi pohřebují, mezi cestami jest pochována. V tom po několiku dnech vidína jest, ana chodí ve dne i v noci, a často přicháze- jíc mezi pastevce na pole, v divných hovad tvář- nosti se proměňujíc, rozličně je strašila, pastý- řovi ovce i jiný dobytek po polích rozháněla a někdy v témž zpuosobu, jako prvé byla, uka- zovala se, a tak za několik dní činila lidem i hovadům nepokoj. Potom pak nočním časem 448
Ducha svatého. Potom pak po některých letech též panny pro nedostatek jich sestr toho řádu svatého Ducha přijaly na se řád svatého Bene- dikta. Léta tisícého třístého čtyřicátého pátého Žena čarodějná po smrti lidi dávila veliké pokažení na slunci i na měsíci bylo, kte- réžto věci budúcí zlé znamenávaly. Jakož pak roku toho veliké nevole a ukrutné války byly mezi křesťany a zvláště na západ slunce, neb Frizové vtrhli do Holandý a tu v tom hrabství velikú činili škodu a mnoho lidí zmordovali. Hrabě z Holandý, nemoha se tomu dívati, shromáždil lid svuoj a potkal se s Frizy vojen- sky a v tom boji ukrutně zamordován a přitom mnoho tisíc lidu křesťanského zbito od křesťa- nuov. Téhož léta přihodilo se v Čechách v městeč- ku, jenž slove Levín: Byl jeden hrnčíř, jménem Ducháč, jenž měl ženu, kteráž slula Brodka, a ta byla žena divných čárův a kouzlův plná. Ta pověst když o ní šla, napomínána byla od kněží, svých správcuov, aby od těch ďábelských věcí se zdržala a přestala. Ona, ač někdy slíbi- la, ale však tajně to puosobieci přestati nechtě- la; pakli kdy přestala, potom uhlédajíci čas příhodný k tomu, zase se v to navrátila. Toť dne jednoho přihodilo se jí, když byla při svém duchuov volání, žádný toho pověděti neuměl, od nich-li jest zadávena čili božským dopuště- ním, tu vnáhle umřela. Z takové příhody nebyl jí dopuštěn pohřeb mezi věrnými křesťany, ale tu, kdež takové lidi pohřebují, mezi cestami jest pochována. V tom po několiku dnech vidína jest, ana chodí ve dne i v noci, a často přicháze- jíc mezi pastevce na pole, v divných hovad tvář- nosti se proměňujíc, rozličně je strašila, pastý- řovi ovce i jiný dobytek po polích rozháněla a někdy v témž zpuosobu, jako prvé byla, uka- zovala se, a tak za několik dní činila lidem i hovadům nepokoj. Potom pak nočním časem 448
Strana 449
vcházela do vsí okolních, též i do téhož městeč- ka a tu v příbytcích lidských skrze rozličné pří- strachy se ukazovala a s lidmi mluvila, potom pak i lidi dávila, a některé chvátajíc za hrdlo, škrtila je až do smrti. Sousedé a obyvatelé toho městečka a týchž vsí, snesše se o to, člověka k tomu zpuosobného nalezše, odkopati hrob její a zpuosob těla jejího odkryti a ohledati rozkázali. To když se stalo, všickni lidé, kteříž tu přítomni byli, na to hleděli, že jest té rouchy, kterúž na hlavě měla, polovici snědla; ta jest z úst jejích krvavá vytažena. I rozkázali sú její prsy naskrze kolem dubovým probiti, a tu se hned tak velmi z ní jako z hovada živého krev linula, že se tomu ti přistojící všickni divili. I kázavše ji touž zemí zase zahrabati, odešli. Kteráž po malém času ještě více než prvé lidem se ukazovala, s lidmi mluvila, je strašila a dávila a po každém, kohož zadávila, skákala. I po- volavše téhož člověka, kázali jí vykopati, i na- lezli, ana ten kuol z sebe vyňavši, v rukou drží. I rozkázali to tělo z hrobu vytáhnouti a tu nad hrobem i s tím kolem spáliti a ten prach i po- pel do toho vsypati dolu aneb hrobu a zakopa- ti. A hned potuď všecko to zlé přestalo. Než za mnoho dnův jest od lidí vidíno, an se vicher na tom místě, kdež jí pálili, a na tom hrobě točí; ale taková věc nic lidem neškodila. Léta tisícého třístého čtyřidcátého šestého Znamenav papež Kliment, jenž byl toho jména Šestý, že Ludvík Bavorský, kterýž držal císař- ství, nechce k žádné nápravě a jiným že jest za příklad neposlušenství, i učinil opět psaní všem volencuom, jím přísně přikazuje, poněvadž jest Pán Buoh toho Ludvíka zavrhl pro jeho neposlušenství jako krále Saule, aby hned bez meškání i všelikteraké výmluvy jiného lepšího jako Davida na místo jeho volili. K tomu i cíl jím uložil; jestliže by do toho času toho tak ne- vykonali, že on chce sám přijeda s některými 449
vcházela do vsí okolních, též i do téhož městeč- ka a tu v příbytcích lidských skrze rozličné pří- strachy se ukazovala a s lidmi mluvila, potom pak i lidi dávila, a některé chvátajíc za hrdlo, škrtila je až do smrti. Sousedé a obyvatelé toho městečka a týchž vsí, snesše se o to, člověka k tomu zpuosobného nalezše, odkopati hrob její a zpuosob těla jejího odkryti a ohledati rozkázali. To když se stalo, všickni lidé, kteříž tu přítomni byli, na to hleděli, že jest té rouchy, kterúž na hlavě měla, polovici snědla; ta jest z úst jejích krvavá vytažena. I rozkázali sú její prsy naskrze kolem dubovým probiti, a tu se hned tak velmi z ní jako z hovada živého krev linula, že se tomu ti přistojící všickni divili. I kázavše ji touž zemí zase zahrabati, odešli. Kteráž po malém času ještě více než prvé lidem se ukazovala, s lidmi mluvila, je strašila a dávila a po každém, kohož zadávila, skákala. I po- volavše téhož člověka, kázali jí vykopati, i na- lezli, ana ten kuol z sebe vyňavši, v rukou drží. I rozkázali to tělo z hrobu vytáhnouti a tu nad hrobem i s tím kolem spáliti a ten prach i po- pel do toho vsypati dolu aneb hrobu a zakopa- ti. A hned potuď všecko to zlé přestalo. Než za mnoho dnův jest od lidí vidíno, an se vicher na tom místě, kdež jí pálili, a na tom hrobě točí; ale taková věc nic lidem neškodila. Léta tisícého třístého čtyřidcátého šestého Znamenav papež Kliment, jenž byl toho jména Šestý, že Ludvík Bavorský, kterýž držal císař- ství, nechce k žádné nápravě a jiným že jest za příklad neposlušenství, i učinil opět psaní všem volencuom, jím přísně přikazuje, poněvadž jest Pán Buoh toho Ludvíka zavrhl pro jeho neposlušenství jako krále Saule, aby hned bez meškání i všelikteraké výmluvy jiného lepšího jako Davida na místo jeho volili. K tomu i cíl jím uložil; jestliže by do toho času toho tak ne- vykonali, že on chce sám přijeda s některými 449
Strana 450
Karel, markrabě moravský, římským králem volen dobrými křesťany to tak způsobiti a opatřiti, aby křesťanstvo pod tím neřádem tak hanebně nehynulo. Volenci, vyslyšavše najvyššího bi- skupa křesťanského vuoli, žádost i rozkaz, sjeli se spolu do Frankfurtu, totiž kolínský a trever- ský arcibiskupové, král Jan Český, Rudolf, kní- že saský, a hrabě z Rajnu. Dva ovšem volenci tu nebyli, totiž arcibiskup mohutský a markra- bě bramburský. Z té příčiny papež vzal jemu to arcibiskupství a dal je jinému. Tu volenci pilně a bedlivě uváživše zpuosob téhož Ludvíka, z skutkuov jeho to pořádně vyhledali, že jest slušné i spravedlivé, aby takový nepořádný člověk byl z toho ouřadu složen. Po mnohém pak a dlúhém jích spolu rokování a rozvažová- ní z vuole jednostajné volili jsú za krále římské- ho Karla, syna Janova, krále českého, jenž byl markrabí moravským, potom pak pořádně i na císařství jest volen na den svaté panny Markéty. Karel předřečený, ač se mnohými příčinami vymlúval, nehodným se toho duostojenství cí- sařského býti pravě, ale však jsa mnohými žá- dostmi těch knížat přemožen a k tomu jako bezděčně přinucen, a nadto božskému zřízení nemoha odepříti, k tomu volení musil dáti své povolení. Však ovšem nechtěl tomu, aby v to tak slavné duostojenství měl vkročiti jako pře- dek jeho jinudy než dveřmi. Tu hned z jeho povolení poslali jsú volenci k papeži posly své najvzácnější, pana Arnošta, pražského arci- biskupa prvního, a Mikuláše, kníže opavské a ratiborské, do Avionu, tu kdež byl papež dvorem. Kteříž když tam přijeli, poctivě jsú od papeže přijati, též i od jeho kardináluov, a zřídivše poselství, vzali listy od papeže k týmž volencuom, tak že Otec svatý rozkazuje, aby to Karlovo volení svuoj průchod mělo a ti arci- biskupové to aby pořádně stvrdili a jeho na krá- lovství římské pomazali a vykonali ten všecken pořádek tak, jakž náleží. A tak se ti poslové navrátili s veselím. Času toho, dřív než se ti poslové ze Vlach od papeže navrátili, vznikla veliká nevole mezi 450
Karel, markrabě moravský, římským králem volen dobrými křesťany to tak způsobiti a opatřiti, aby křesťanstvo pod tím neřádem tak hanebně nehynulo. Volenci, vyslyšavše najvyššího bi- skupa křesťanského vuoli, žádost i rozkaz, sjeli se spolu do Frankfurtu, totiž kolínský a trever- ský arcibiskupové, král Jan Český, Rudolf, kní- že saský, a hrabě z Rajnu. Dva ovšem volenci tu nebyli, totiž arcibiskup mohutský a markra- bě bramburský. Z té příčiny papež vzal jemu to arcibiskupství a dal je jinému. Tu volenci pilně a bedlivě uváživše zpuosob téhož Ludvíka, z skutkuov jeho to pořádně vyhledali, že jest slušné i spravedlivé, aby takový nepořádný člověk byl z toho ouřadu složen. Po mnohém pak a dlúhém jích spolu rokování a rozvažová- ní z vuole jednostajné volili jsú za krále římské- ho Karla, syna Janova, krále českého, jenž byl markrabí moravským, potom pak pořádně i na císařství jest volen na den svaté panny Markéty. Karel předřečený, ač se mnohými příčinami vymlúval, nehodným se toho duostojenství cí- sařského býti pravě, ale však jsa mnohými žá- dostmi těch knížat přemožen a k tomu jako bezděčně přinucen, a nadto božskému zřízení nemoha odepříti, k tomu volení musil dáti své povolení. Však ovšem nechtěl tomu, aby v to tak slavné duostojenství měl vkročiti jako pře- dek jeho jinudy než dveřmi. Tu hned z jeho povolení poslali jsú volenci k papeži posly své najvzácnější, pana Arnošta, pražského arci- biskupa prvního, a Mikuláše, kníže opavské a ratiborské, do Avionu, tu kdež byl papež dvorem. Kteříž když tam přijeli, poctivě jsú od papeže přijati, též i od jeho kardináluov, a zřídivše poselství, vzali listy od papeže k týmž volencuom, tak že Otec svatý rozkazuje, aby to Karlovo volení svuoj průchod mělo a ti arci- biskupové to aby pořádně stvrdili a jeho na krá- lovství římské pomazali a vykonali ten všecken pořádek tak, jakž náleží. A tak se ti poslové navrátili s veselím. Času toho, dřív než se ti poslové ze Vlach od papeže navrátili, vznikla veliká nevole mezi 450
Strana 451
Edvardem, králem anglickým, a Filipem, krá- lem frantským, pro nezdržení nějaké smlouvy, kterouž byl přerušil král frantský. Protož Edvardus dobyl jednak vší Flandrý proto, neb ten hrabě vedlé krále frantského byl na odpor témuž Edvardovi. I poslal rychle král frantský posly své do Lucemburku k Janovi, králi české- mu, a k Karlovi, králi římskému volenému, od nich žádaje pomoci. A vtom král englický táhl s svým vojskem pospíchaje a položil se u Paříže, jenž jest hlavní město vfrantské zemi, a král frantský nesměl ven vyhlédnúti. Král pak český a syn jeho Karel, sebravše na rychlost mnoho lidu z Čech i z Němec, táhli frantskému králi na pomoc a tak v brzkém času zpuosobil to král frantský, že měl více lidu než král englic- ký. A když ten lid krále englického tak dlúho frantskú zemi plundroval, až se jím špíže ne- dostávalo, i musili se hnúti pryč, jsúce hladem přinuceni, a táhli tak, jako by utíkali, až na jedno bezpečné místo mezi lesy a vodami. A král frantský i Jan, král český, také i nový král římský táhli po ních vždycky jedním noc- lehem. A když bylo k čtvrtému noclehu, lid krále frantského, neopatřivše se zpředu špehy a strážnými, táhli pospíchajíce beze všeho šiku, neb se domnívali, že by Engličští táhli předse a snad že utíkají. Ale oni v místě jím příhodném otočivše se vozy, tu se zakopali a tu hned šiko- vali se k bitvě; a napřed postavili více než třid- cet tisícuov střelcuov. A král frantský velmi blízko s svým lidem se k nim přiblížil a tu po- rozuměl, že král englický nechce dále utiekati. I rozkázal houfy své šikovati a hajtmané posta- vili napřed deset tisíc střelcuov a po ních třid- cet tisícův pěších. A král postaven byl mezi jízdnými, kterýchž bylo okolo šestnácti tisí- cuov. A tak stojíce již šikovaní počali se vaditi, neb Němci nechtěli příti Francúsuom, aby oni měli forštejt. A to bylo tu sobotu po svatým Bartoloměji, to jest na den svatého Rufa. A když se ta bitva začala, střelci krále frant- ského nejprvé utekli, potom i pěší, kterýchž Bitva krále frantského s králem englickým Král franský a král englický spolu váleli 451
Edvardem, králem anglickým, a Filipem, krá- lem frantským, pro nezdržení nějaké smlouvy, kterouž byl přerušil král frantský. Protož Edvardus dobyl jednak vší Flandrý proto, neb ten hrabě vedlé krále frantského byl na odpor témuž Edvardovi. I poslal rychle král frantský posly své do Lucemburku k Janovi, králi české- mu, a k Karlovi, králi římskému volenému, od nich žádaje pomoci. A vtom král englický táhl s svým vojskem pospíchaje a položil se u Paříže, jenž jest hlavní město vfrantské zemi, a král frantský nesměl ven vyhlédnúti. Král pak český a syn jeho Karel, sebravše na rychlost mnoho lidu z Čech i z Němec, táhli frantskému králi na pomoc a tak v brzkém času zpuosobil to král frantský, že měl více lidu než král englic- ký. A když ten lid krále englického tak dlúho frantskú zemi plundroval, až se jím špíže ne- dostávalo, i musili se hnúti pryč, jsúce hladem přinuceni, a táhli tak, jako by utíkali, až na jedno bezpečné místo mezi lesy a vodami. A král frantský i Jan, král český, také i nový král římský táhli po ních vždycky jedním noc- lehem. A když bylo k čtvrtému noclehu, lid krále frantského, neopatřivše se zpředu špehy a strážnými, táhli pospíchajíce beze všeho šiku, neb se domnívali, že by Engličští táhli předse a snad že utíkají. Ale oni v místě jím příhodném otočivše se vozy, tu se zakopali a tu hned šiko- vali se k bitvě; a napřed postavili více než třid- cet tisícuov střelcuov. A král frantský velmi blízko s svým lidem se k nim přiblížil a tu po- rozuměl, že král englický nechce dále utiekati. I rozkázal houfy své šikovati a hajtmané posta- vili napřed deset tisíc střelcuov a po ních třid- cet tisícův pěších. A král postaven byl mezi jízdnými, kterýchž bylo okolo šestnácti tisí- cuov. A tak stojíce již šikovaní počali se vaditi, neb Němci nechtěli příti Francúsuom, aby oni měli forštejt. A to bylo tu sobotu po svatým Bartoloměji, to jest na den svatého Rufa. A když se ta bitva začala, střelci krále frant- ského nejprvé utekli, potom i pěší, kterýchž Bitva krále frantského s králem englickým Král franský a král englický spolu váleli 451
Strana 452
Král Jan zabit v boji Král englický litoval smrti krále Jana napomínal maršálek krále frantského i pro- sebně prosil, aby se zase navrátili, ale nic plat- no nebylo, až přišlo na bitvu jízdným. A když se Francúzuom zle vésti počalo, maršálek před- řečený s prvními běžel. A král frantský, podržav se tu s Čechy a s Lucemburčany, po malé chvíli také za svými běžel. A když bylo oznámeno králi Janovi, že již Francúzové utíkají, hajtma- né radili, aby také utekl a sobě i svým pod- daným aby život zachoval; odpověděl: „To- hoť bohdá nebude, aby král český utíkal! Pro- tož tu mne veďte, kdež najvětší bitva jest, ale syna mého pilně šetřte, Pán Buoh bude s námi. A když byl na to místo (kdež chtěl) přiveden, řekl k okolo sebe stojícím: „Napravte mi muoj kuoň a dřevo!“ To když učinili, on zabodl svuoj kuoň a tam slepý hamtal se mezi své nepřátely. A když byl více než jednou smrtedlně postře- len, upadl z svého koně. Tu při něm také zbiti jsú hrabě z Blauzu, hrabě z Ulmu, Jindřich, syn Petruov z Rožmberka, a Jan, syn Jindři- chuov z Lichtemburka, a jiných mnoho z pá- nuov i z rytířstva. Vidúce pak někteří Čechové, že jích král padl v tom boji a umřel, aby obou svých pánuov nebyli zbaveni, syna jeho Karla, statečně bojujícího a již od nepřátel raněného (ač nechtěl a odpíral tomu) bezděčně z toho boje vyvedli a na bezpečné místo jej přivedli. A když se ten boj vykonal a král englický viděl, že jsú jeho nepřátelé všickni pryč, jel tam osobně, aby pohleděl na lid zbitý. A maje zprávu, že by tu také zahynul král český, kázal s pilností hledati těla jeho, a uhledav jej mezi jinými, an mrtvý leží, ssed z svého koně i pozdvihl ho sám svou rukou a řka k němu velmi žalostivě: „O milý králi český, slušelo by tobě jiné lože míti než tuto; že ležíš na zemi!“ A hned jej ká- zal odtuď vzíti a do svého vojska vnésti a z zbro- je vypnúti. A kázal tělo jeho poctivě ozdobiti a vézti je do Lucemburka a tam v klášteře Pan- ny Marie, kdež jsou bratří řádu svatého Be- nedikta, poctivě pochovati. Také Němcuov, kteříž tu zbití ležali, velmi litoval, pravě k ním: 452
Král Jan zabit v boji Král englický litoval smrti krále Jana napomínal maršálek krále frantského i pro- sebně prosil, aby se zase navrátili, ale nic plat- no nebylo, až přišlo na bitvu jízdným. A když se Francúzuom zle vésti počalo, maršálek před- řečený s prvními běžel. A král frantský, podržav se tu s Čechy a s Lucemburčany, po malé chvíli také za svými běžel. A když bylo oznámeno králi Janovi, že již Francúzové utíkají, hajtma- né radili, aby také utekl a sobě i svým pod- daným aby život zachoval; odpověděl: „To- hoť bohdá nebude, aby král český utíkal! Pro- tož tu mne veďte, kdež najvětší bitva jest, ale syna mého pilně šetřte, Pán Buoh bude s námi. A když byl na to místo (kdež chtěl) přiveden, řekl k okolo sebe stojícím: „Napravte mi muoj kuoň a dřevo!“ To když učinili, on zabodl svuoj kuoň a tam slepý hamtal se mezi své nepřátely. A když byl více než jednou smrtedlně postře- len, upadl z svého koně. Tu při něm také zbiti jsú hrabě z Blauzu, hrabě z Ulmu, Jindřich, syn Petruov z Rožmberka, a Jan, syn Jindři- chuov z Lichtemburka, a jiných mnoho z pá- nuov i z rytířstva. Vidúce pak někteří Čechové, že jích král padl v tom boji a umřel, aby obou svých pánuov nebyli zbaveni, syna jeho Karla, statečně bojujícího a již od nepřátel raněného (ač nechtěl a odpíral tomu) bezděčně z toho boje vyvedli a na bezpečné místo jej přivedli. A když se ten boj vykonal a král englický viděl, že jsú jeho nepřátelé všickni pryč, jel tam osobně, aby pohleděl na lid zbitý. A maje zprávu, že by tu také zahynul král český, kázal s pilností hledati těla jeho, a uhledav jej mezi jinými, an mrtvý leží, ssed z svého koně i pozdvihl ho sám svou rukou a řka k němu velmi žalostivě: „O milý králi český, slušelo by tobě jiné lože míti než tuto; že ležíš na zemi!“ A hned jej ká- zal odtuď vzíti a do svého vojska vnésti a z zbro- je vypnúti. A kázal tělo jeho poctivě ozdobiti a vézti je do Lucemburka a tam v klášteře Pan- ny Marie, kdež jsou bratří řádu svatého Be- nedikta, poctivě pochovati. Také Němcuov, kteříž tu zbití ležali, velmi litoval, pravě k ním: 452
Strana 453
„O vy Němcí, co jste sami nad sebou učinili, že jste s tím králem frantským na smrt jeli, ježto vám velmi malý žold dával a nikdá na vás las- kav nebyl. Po té porážce čtvrtého dne hnul se odtuď král englický z toho místa a do Englantu se obrátil a navrátil se domův, toho vítězství, kte- réž učinil nad Francúzy, vděčen jsa. Karel pak, král římský a císař volený, jel do Čech a tu svých poslův od římské stolice očekával. Roku toho také, když jsou se již poslové, Arnošt arcibiskup s jinými, od papeže navrátili a dobré noviny, vuoli i rozkaz oznámili Otce svatého a listy i bule od něho přinesli, i jel Karel s ním až na Rajn do města, jenž slově Bruma, a tu sjevše se k němu volenci, treverský a ko- línský arcibiskupové, jej jsú na království řím- ské mazali a korunovali s velikú slavností na den svaté panny Kateřiny. A Ludvík král ještě živ byl a císařství všecko držal. Času toho podzimního Vilém z Valdeka a Děpolt, jinak Teobald z Ryžmberka měli mezi sebú velikú nevoli. A Vilém Děpoltovi veliké činil na jeho zboží škody, ale jako tajně. Děpolt, uhlédav čas příhodný a shromáždiv nemalý počet lidu, přitáhl nočně a oblehl hrad Valdek, domnívaje se, že tam Viléma zastihne, svého nepřítele, ale Vilém byl na ten čas na Horách Kutnách. Děpolt kázal příkře toho hradu dobývati a třetího dne se jeho zmocnil, a kohož na něm nalez, všecky zjímal. A hrad vybrav zapáliti rozkázal. Hrad Valdek dobyt Léta tisícého třístého čtyřicátého sedmého Karel, král římský, chtě pomstiti té křivdy, kteráž se stala Janovi, bratru jeho, kterémuž odjal Ludvík hrabství tyrolské a nadto i man- želku jeho, a snad také aby dal Ludvíkovi pří- činu k nevoli, jel v malém počtu z Čech do Ty- rolí a tam shromáždiv mnoho lidu, tu zemi ka- zil ohněm i mečem. Též i na vinicích velikú 453
„O vy Němcí, co jste sami nad sebou učinili, že jste s tím králem frantským na smrt jeli, ježto vám velmi malý žold dával a nikdá na vás las- kav nebyl. Po té porážce čtvrtého dne hnul se odtuď král englický z toho místa a do Englantu se obrátil a navrátil se domův, toho vítězství, kte- réž učinil nad Francúzy, vděčen jsa. Karel pak, král římský a císař volený, jel do Čech a tu svých poslův od římské stolice očekával. Roku toho také, když jsou se již poslové, Arnošt arcibiskup s jinými, od papeže navrátili a dobré noviny, vuoli i rozkaz oznámili Otce svatého a listy i bule od něho přinesli, i jel Karel s ním až na Rajn do města, jenž slově Bruma, a tu sjevše se k němu volenci, treverský a ko- línský arcibiskupové, jej jsú na království řím- ské mazali a korunovali s velikú slavností na den svaté panny Kateřiny. A Ludvík král ještě živ byl a císařství všecko držal. Času toho podzimního Vilém z Valdeka a Děpolt, jinak Teobald z Ryžmberka měli mezi sebú velikú nevoli. A Vilém Děpoltovi veliké činil na jeho zboží škody, ale jako tajně. Děpolt, uhlédav čas příhodný a shromáždiv nemalý počet lidu, přitáhl nočně a oblehl hrad Valdek, domnívaje se, že tam Viléma zastihne, svého nepřítele, ale Vilém byl na ten čas na Horách Kutnách. Děpolt kázal příkře toho hradu dobývati a třetího dne se jeho zmocnil, a kohož na něm nalez, všecky zjímal. A hrad vybrav zapáliti rozkázal. Hrad Valdek dobyt Léta tisícého třístého čtyřicátého sedmého Karel, král římský, chtě pomstiti té křivdy, kteráž se stala Janovi, bratru jeho, kterémuž odjal Ludvík hrabství tyrolské a nadto i man- želku jeho, a snad také aby dal Ludvíkovi pří- činu k nevoli, jel v malém počtu z Čech do Ty- rolí a tam shromáždiv mnoho lidu, tu zemi ka- zil ohněm i mečem. Též i na vinicích velikú 453
Strana 454
Němý promluvil u hrobu svatého Vácslava Kamení barevné v kaple svatého Vácslava činil škodu, zámkuov a městeček mnoho dobyl a podmanil je svému panování. Ale učiniv Tyrolským takovú škodu, z té příčiny sebe sa- mého jím důvěřiti nesměl, ale radějí jel odtuď a do Prahy se obrátil a tu od arcibiskupa i ode všeho stavu duchovního, též i od pánuov přijat s velikou radostí a poctivostí. Času toho přihodilo se, že nějaký mládenec, věku svého maje okolo let dvadcíti a šesti, jmé- nem Erhard, syn Erharduov, měštěnína na Horách Kutnách, upadl v těžkú nemoc a v té nemoci maje nějaké vidění ulekl se, až oněměl, takže za dvadcet nedělí nic nemluvil. Rodičové lítost nad ním majíce slíbili jej obětovati Pánu Bohu a svatému Vácslavovi. I přivedli jej do Prahy k hrobu svatého Vácslava a tu se zaň arcibiskup modlil Pánu Bohu se všemi kněží- mi, též i všecken lid tu na ten čas přítomný. A Arnošt arcibiskup, vzav hlavu svatého Vácsla- va, při přítomnosti krále římského vstavil jí na hlavu toho němého, kterýž hned tu promlu- vil a velebil Pána Boha a blahoslaveného Vác- slava, mučedlníka jeho, takže se tomu podivil král i všecken lid, z toho chválu Pánu Bohu vzdávaje. A od toho času král počal větší a vět- ší milost míti k hrobu svatého Vácslava. Téhož léta velmi snážně a pilně i nákladně stavěl se kostel pražský a král Karel kázal hledati kamení barevného, pravě, že tím chce příbytek aneb kaplu svatého Vácslava ozdobiti. I nalezeno jest pod horami krkonošskými mno- ho velikých a tvrdých rozličných barev kame- nuov, ale velmi hluboko, a ti slovou jaspisové. I kázal je pulerovati a pěkně vyhladiti a stěny též kaply jími ozdobovati. Roku toho času letního Karel, král římský a český, shromáždiv mnoho zlata a drahého kamení výborného, i zpuosobil mistry zlatníky, rozkázav jím, aby udělali z té první koruny královské, jenž byla starodávním dílem dělaná, korunu novú výbornú k poctivosti jemu i bu- dúcím králům českým. A to všecko zlato i drahé kamení Blaňce, manželce své, a týmž zlatní- Královna Blaňka kázala dělati českú korunu 454
Němý promluvil u hrobu svatého Vácslava Kamení barevné v kaple svatého Vácslava činil škodu, zámkuov a městeček mnoho dobyl a podmanil je svému panování. Ale učiniv Tyrolským takovú škodu, z té příčiny sebe sa- mého jím důvěřiti nesměl, ale radějí jel odtuď a do Prahy se obrátil a tu od arcibiskupa i ode všeho stavu duchovního, též i od pánuov přijat s velikou radostí a poctivostí. Času toho přihodilo se, že nějaký mládenec, věku svého maje okolo let dvadcíti a šesti, jmé- nem Erhard, syn Erharduov, měštěnína na Horách Kutnách, upadl v těžkú nemoc a v té nemoci maje nějaké vidění ulekl se, až oněměl, takže za dvadcet nedělí nic nemluvil. Rodičové lítost nad ním majíce slíbili jej obětovati Pánu Bohu a svatému Vácslavovi. I přivedli jej do Prahy k hrobu svatého Vácslava a tu se zaň arcibiskup modlil Pánu Bohu se všemi kněží- mi, též i všecken lid tu na ten čas přítomný. A Arnošt arcibiskup, vzav hlavu svatého Vácsla- va, při přítomnosti krále římského vstavil jí na hlavu toho němého, kterýž hned tu promlu- vil a velebil Pána Boha a blahoslaveného Vác- slava, mučedlníka jeho, takže se tomu podivil král i všecken lid, z toho chválu Pánu Bohu vzdávaje. A od toho času král počal větší a vět- ší milost míti k hrobu svatého Vácslava. Téhož léta velmi snážně a pilně i nákladně stavěl se kostel pražský a král Karel kázal hledati kamení barevného, pravě, že tím chce příbytek aneb kaplu svatého Vácslava ozdobiti. I nalezeno jest pod horami krkonošskými mno- ho velikých a tvrdých rozličných barev kame- nuov, ale velmi hluboko, a ti slovou jaspisové. I kázal je pulerovati a pěkně vyhladiti a stěny též kaply jími ozdobovati. Roku toho času letního Karel, král římský a český, shromáždiv mnoho zlata a drahého kamení výborného, i zpuosobil mistry zlatníky, rozkázav jím, aby udělali z té první koruny královské, jenž byla starodávním dílem dělaná, korunu novú výbornú k poctivosti jemu i bu- dúcím králům českým. A to všecko zlato i drahé kamení Blaňce, manželce své, a týmž zlatní- Královna Blaňka kázala dělati českú korunu 454
Strana 455
kuom poručiv, jel do Moravy, tam aby někte- rých obecných věcí pořídil. A když tam dlouho prodléval, přišli jsú mistří k králové, jí oznamu- jíce, že se zlata k té koruně nedostává. A ona rozváživši, že na ten čas žádného zlata před rukama nemá, i vzpomenuvši, že jest ještě jedna korunka zlatá, kterúž někdy knížata obyčej měli na hlavě nositi, a ta byla ustavičně na hla- vě v hrobě svatého Vácslava, i rozkázala jí vzíti a k zlatníkuom dáti k rozdělání, kteříž z toho všeho udělali výborným dílem překrásnú korunu. Když se pak král do Čech navrátil, královna Blaňka ukázala jemu k jeho potěšení novú ko- runu, a on uhlédav jí, z toho nemálo byl vesel. I otázal se králové, dostalo-li se zlata čili nic. Kteráž odpověděla: „Mnoho se nedostalo.“ I řekl král: „Odkuď jsi ten nedostatek vyplni- la?“ A ona řekla: „Kázala jsem vzíti korunu knížetskú z hlavy svatého Vácslava.“ Těch slov velmi se ulekl král tak, že jednak jako mrtvý na lavici se posadil a řka: „Běda mně zarmúce- nému člověku. Mám zámutek, že jest mi ne- dávno muoj milý otec zahynul, ještě větší žalost z toho, že jest svatému muži a velebnému kní- žeti koruna z jeho hlavy vzata; však sem o to na té vší cestě přemyšloval, a čeho sem se bál, to se již přihodilo.“ Dvořané okolo něho při- stojící těšili ho, a zvláště arcibiskup, pravíce, že to všecko jináč muož býti napraveno. Při- tom aby ten hněv mimo se pustil a to, co man- želka jeho z nevědomí a z nedorozumění uči- nila, aby jí odpustil, prosili, kterýž řekl tak učiniti a učinil. Ale že již zdi překrásné okolo kaply svatého Vácslava byly vysoko vzdělány, rozkázal druhé zdi okolo též kaply z tvrdého kamene dělati a v ních sklepy tvrdé a pevné postaviti a v ních skrýše hluboké vzdělati. Koruna pak ta svrchu psaná takto jest uděla- ná, jejíž zpuosob jest tento: Najprvé jest koruna, tak jakž na zpuosob sluší koruny královské, z výborného zlata uděla- ná, kteráž má na sobě čtyři lilia jako na kříž. Kapla svatého Vácslava z tvrdého kamene Koruny české zpuosob se vypisuje 455
kuom poručiv, jel do Moravy, tam aby někte- rých obecných věcí pořídil. A když tam dlouho prodléval, přišli jsú mistří k králové, jí oznamu- jíce, že se zlata k té koruně nedostává. A ona rozváživši, že na ten čas žádného zlata před rukama nemá, i vzpomenuvši, že jest ještě jedna korunka zlatá, kterúž někdy knížata obyčej měli na hlavě nositi, a ta byla ustavičně na hla- vě v hrobě svatého Vácslava, i rozkázala jí vzíti a k zlatníkuom dáti k rozdělání, kteříž z toho všeho udělali výborným dílem překrásnú korunu. Když se pak král do Čech navrátil, královna Blaňka ukázala jemu k jeho potěšení novú ko- runu, a on uhlédav jí, z toho nemálo byl vesel. I otázal se králové, dostalo-li se zlata čili nic. Kteráž odpověděla: „Mnoho se nedostalo.“ I řekl král: „Odkuď jsi ten nedostatek vyplni- la?“ A ona řekla: „Kázala jsem vzíti korunu knížetskú z hlavy svatého Vácslava.“ Těch slov velmi se ulekl král tak, že jednak jako mrtvý na lavici se posadil a řka: „Běda mně zarmúce- nému člověku. Mám zámutek, že jest mi ne- dávno muoj milý otec zahynul, ještě větší žalost z toho, že jest svatému muži a velebnému kní- žeti koruna z jeho hlavy vzata; však sem o to na té vší cestě přemyšloval, a čeho sem se bál, to se již přihodilo.“ Dvořané okolo něho při- stojící těšili ho, a zvláště arcibiskup, pravíce, že to všecko jináč muož býti napraveno. Při- tom aby ten hněv mimo se pustil a to, co man- želka jeho z nevědomí a z nedorozumění uči- nila, aby jí odpustil, prosili, kterýž řekl tak učiniti a učinil. Ale že již zdi překrásné okolo kaply svatého Vácslava byly vysoko vzdělány, rozkázal druhé zdi okolo též kaply z tvrdého kamene dělati a v ních sklepy tvrdé a pevné postaviti a v ních skrýše hluboké vzdělati. Koruna pak ta svrchu psaná takto jest uděla- ná, jejíž zpuosob jest tento: Najprvé jest koruna, tak jakž na zpuosob sluší koruny královské, z výborného zlata uděla- ná, kteráž má na sobě čtyři lilia jako na kříž. Kapla svatého Vácslava z tvrdého kamene Koruny české zpuosob se vypisuje 455
Strana 456
Suma kamenův v české koruně V prvním lilium jsú čtyří rubínové výborní a jedna perla veliká a jeden veliký zafír a dva rubinpalasové. V druhém lilium jest sedm za- fírův velikých a jeden rubinpalas a perla veliká najvajš. V třetím lilium jest patnáct rubinuov a mezi nimi jsú výborní rubinpalasové a na vrchu veliká perla a uprostřed veliký zafír. V čtvrtém lilium jest sedm zafíruov velikých a čtyři menší v prostředku a v spodku jeden rubinpalas a najvajš jedna veliká perla. Na spojeních těch, kteříž spojují lilia, sú čtyři veli- cí rubinpalasové. Kříž svrchu na koruně, jenž má na sobě vyřezaný obraz umučení božího, z velikého zafíru. Na stranách téhož kříže dva rubinpalasové. Na vrchu toho kříže křížek malý z zafíru. Na spodku toho kříže zafír jeden dosti veliký. Nad čepičkou pak pod křížem na lištičce, kteráž jest od prvního lilium až do kříže, jsú tří rubinpalasové a osm smaragduov a čty- ři perly. Od druhého lilium na lištičce až do kříže jest pět rubinpalasuov, šest smaragduov a čtyři perly. Od třetího lilium až do kříže na lištičce jest též pět rubinpalasuov, šest smarag- duov a čtyři perly. Od čtvrtého lilium až do kříže na lištičce jest šest rubinpalasuov, pět smaragduov a čtyři perly; hřebíčkové zlatí čtyři, jimiž se zatykuje a zavírá všecka koruna. Jablko zlaté s křížem a sceptrum též zlaté. Prsten zlatý veliký a v něm veliký rubinpalas. To všecko dal udělati Karel k svému koruno- vání. Suma kamení v koruně: rubínuov devate- náct, rubinpalasuov dvadcet a osm, smaragduov dvadcet a pět, zafíruov devatenáct, perel veli- kých dvadcet. Suma všech kamenuov v koru- ně i s prstenem sto a dvanáct. Téhož roku Karel položil veliký sjezd v Praze a tu k rozkázaní jeho sjelo se mnoho lidu obojí- ho stavu, duchovního i světského, knížat, pá- nuov a rytířuov netoliko z Čech, ale i z říše. A tu skrze velebného otce Arnošta, arcibisku- pa pražského, v kostele svatého Víta na hradě pražském on Karel, král český, slavně jest no- Král Karel českou korunou korunován 456
Suma kamenův v české koruně V prvním lilium jsú čtyří rubínové výborní a jedna perla veliká a jeden veliký zafír a dva rubinpalasové. V druhém lilium jest sedm za- fírův velikých a jeden rubinpalas a perla veliká najvajš. V třetím lilium jest patnáct rubinuov a mezi nimi jsú výborní rubinpalasové a na vrchu veliká perla a uprostřed veliký zafír. V čtvrtém lilium jest sedm zafíruov velikých a čtyři menší v prostředku a v spodku jeden rubinpalas a najvajš jedna veliká perla. Na spojeních těch, kteříž spojují lilia, sú čtyři veli- cí rubinpalasové. Kříž svrchu na koruně, jenž má na sobě vyřezaný obraz umučení božího, z velikého zafíru. Na stranách téhož kříže dva rubinpalasové. Na vrchu toho kříže křížek malý z zafíru. Na spodku toho kříže zafír jeden dosti veliký. Nad čepičkou pak pod křížem na lištičce, kteráž jest od prvního lilium až do kříže, jsú tří rubinpalasové a osm smaragduov a čty- ři perly. Od druhého lilium na lištičce až do kříže jest pět rubinpalasuov, šest smaragduov a čtyři perly. Od třetího lilium až do kříže na lištičce jest též pět rubinpalasuov, šest smarag- duov a čtyři perly. Od čtvrtého lilium až do kříže na lištičce jest šest rubinpalasuov, pět smaragduov a čtyři perly; hřebíčkové zlatí čtyři, jimiž se zatykuje a zavírá všecka koruna. Jablko zlaté s křížem a sceptrum též zlaté. Prsten zlatý veliký a v něm veliký rubinpalas. To všecko dal udělati Karel k svému koruno- vání. Suma kamení v koruně: rubínuov devate- náct, rubinpalasuov dvadcet a osm, smaragduov dvadcet a pět, zafíruov devatenáct, perel veli- kých dvadcet. Suma všech kamenuov v koru- ně i s prstenem sto a dvanáct. Téhož roku Karel položil veliký sjezd v Praze a tu k rozkázaní jeho sjelo se mnoho lidu obojí- ho stavu, duchovního i světského, knížat, pá- nuov a rytířuov netoliko z Čech, ale i z říše. A tu skrze velebného otce Arnošta, arcibisku- pa pražského, v kostele svatého Víta na hradě pražském on Karel, král český, slavně jest no- Král Karel českou korunou korunován 456
Strana 457
vou korunou korunován i také Blaňka, manžel- ka jeho, v neděli před slavností Panny Marie narození. A odtuď jel král i králová do Města Většího pražského do jednoho domu velikého, kterýž leží blízko kaply svatého Havla a nyní slove Stará rychta. Tu bylo mnoho ozdob rozličných připraveno a kortén drahých po stě- nách i po zdech přibito a tu král slavně hodo- val. Páni pak čeští jeden každý vedlé ouřadu svého, duostojenství i věku králi novému, na koních drahým přikrytím přikrytých sedíce, k stolu, jakž obyčej, sloužili. A již po takovém zámutku, kterýž byl pro smrt krále Jana, uči- něno při tomto korunování veliké veselé všemu lidu českému. Koruna pak, kterouž byl král korunován, dána jest z ruky jeho hned po korunování sva- tému Vácslavovi, a hned aby byla na hlavu jeho vstavena. Přitom rozkázal král i přikázal a to svým majestátem utvrdil, aby budúcí králové čeští ne jinou, ale tou korunou byli korunováni a každý král hned po svém korunování k noci aby jí dal v ruce a v moc třem osobám kostela pražského, totiž děkanovi, kustošovi a sakristia- novi, a ty všecky osoby aby byly osoby přísežné, na to obvláštní přísahy majíce. Také aby byli praví rodilí Čechové, ne odjinud aneb z cizího národu pošlí a do té země přišlí. A oni tu koru- Koruna česká aby se prelátům v moc dávala Děkan kostela pražského aby byl Čech 457
vou korunou korunován i také Blaňka, manžel- ka jeho, v neděli před slavností Panny Marie narození. A odtuď jel král i králová do Města Většího pražského do jednoho domu velikého, kterýž leží blízko kaply svatého Havla a nyní slove Stará rychta. Tu bylo mnoho ozdob rozličných připraveno a kortén drahých po stě- nách i po zdech přibito a tu král slavně hodo- val. Páni pak čeští jeden každý vedlé ouřadu svého, duostojenství i věku králi novému, na koních drahým přikrytím přikrytých sedíce, k stolu, jakž obyčej, sloužili. A již po takovém zámutku, kterýž byl pro smrt krále Jana, uči- něno při tomto korunování veliké veselé všemu lidu českému. Koruna pak, kterouž byl král korunován, dána jest z ruky jeho hned po korunování sva- tému Vácslavovi, a hned aby byla na hlavu jeho vstavena. Přitom rozkázal král i přikázal a to svým majestátem utvrdil, aby budúcí králové čeští ne jinou, ale tou korunou byli korunováni a každý král hned po svém korunování k noci aby jí dal v ruce a v moc třem osobám kostela pražského, totiž děkanovi, kustošovi a sakristia- novi, a ty všecky osoby aby byly osoby přísežné, na to obvláštní přísahy majíce. Také aby byli praví rodilí Čechové, ne odjinud aneb z cizího národu pošlí a do té země přišlí. A oni tu koru- Koruna česká aby se prelátům v moc dávala Děkan kostela pražského aby byl Čech 457
Strana 458
Klášter Panny Marie Sněžné nu hned mají vstaviti na hlavu dědice svého a někdy knížete svatého Vácslava a odtuď aby sňata nebyla, leč by měla králi na hlavu vstave- na býti. Protož hned kázal král kaplu a hrob svatého Vácslava upevniti a dvéře železné zdělati, též i okna mřežemi železnými utvrditi. Pakli by který král aneb kdožkoli nechtěl toho učiniti a jím prelátuom té koruny navrátiti, hned pro ten účinek aby v klatbu upadl tak, jakž na to list od Klimenta Šestého vydán a to v sobě šíře ukazuje. Dále pak toto král Karel při tom času rozkázati a utvrditi ráčil: Když by koli král nový měl korunován býti, ta ko- runa od týchž prelátuov aby k té potřebě vy- dána a půjčena byla bez odporu a on král hned po korunování má dáti za půjčení též koruny děkanovi a kapitole tři sta kop grošuov českých a oni tu sumu mají obrátiti na stavení aneb opravu kostela tak, jakž tíž listové na to učinění to v sobě šíře obsahují. Po vykonání pak téhož korunování a toho slavného hodování hned nazajtří král nový vy- šel za bránu svatého Havla na místo, kteréž slove Na písku, a tu založil sám svou rukou klášter k poctivosti Pánu Bohu a blahoslavené Panně Marii a postavil v něm bratří řádu karme- litského. A ta všecka stavení, kteráž byla postavena na trhu k hodování královskému, kázal jím je dáti. A oni tu hned postavili sobě z něho kostel dřevěný a dělali jiné potřeby k stavení kostela kamenného. Léta téhož Karel, král římský a český, mark- rabě moravský, chtě tomu, aby se ty všecky věci dály pořádně, netoliko za dnuov života jeho, ale i na časy budúcí a věčné v království českém, zpuosobiti rozkázal list na potvrzení listu Klimenta papeže arcibiskupu pražskému, tak aby on mohl i jeho budúcí mohli všecky krále české mazati a korunovati a ten ouřad již aby byl z arcibiskupa mohutského složen a vložen na arcibiskupa českého, tak jakž týž list to v sobě svědčí a zavírá. Kterýž jest tuto psán slovo od slova takto: 458
Klášter Panny Marie Sněžné nu hned mají vstaviti na hlavu dědice svého a někdy knížete svatého Vácslava a odtuď aby sňata nebyla, leč by měla králi na hlavu vstave- na býti. Protož hned kázal král kaplu a hrob svatého Vácslava upevniti a dvéře železné zdělati, též i okna mřežemi železnými utvrditi. Pakli by který král aneb kdožkoli nechtěl toho učiniti a jím prelátuom té koruny navrátiti, hned pro ten účinek aby v klatbu upadl tak, jakž na to list od Klimenta Šestého vydán a to v sobě šíře ukazuje. Dále pak toto král Karel při tom času rozkázati a utvrditi ráčil: Když by koli král nový měl korunován býti, ta ko- runa od týchž prelátuov aby k té potřebě vy- dána a půjčena byla bez odporu a on král hned po korunování má dáti za půjčení též koruny děkanovi a kapitole tři sta kop grošuov českých a oni tu sumu mají obrátiti na stavení aneb opravu kostela tak, jakž tíž listové na to učinění to v sobě šíře obsahují. Po vykonání pak téhož korunování a toho slavného hodování hned nazajtří král nový vy- šel za bránu svatého Havla na místo, kteréž slove Na písku, a tu založil sám svou rukou klášter k poctivosti Pánu Bohu a blahoslavené Panně Marii a postavil v něm bratří řádu karme- litského. A ta všecka stavení, kteráž byla postavena na trhu k hodování královskému, kázal jím je dáti. A oni tu hned postavili sobě z něho kostel dřevěný a dělali jiné potřeby k stavení kostela kamenného. Léta téhož Karel, král římský a český, mark- rabě moravský, chtě tomu, aby se ty všecky věci dály pořádně, netoliko za dnuov života jeho, ale i na časy budúcí a věčné v království českém, zpuosobiti rozkázal list na potvrzení listu Klimenta papeže arcibiskupu pražskému, tak aby on mohl i jeho budúcí mohli všecky krále české mazati a korunovati a ten ouřad již aby byl z arcibiskupa mohutského složen a vložen na arcibiskupa českého, tak jakž týž list to v sobě svědčí a zavírá. Kterýž jest tuto psán slovo od slova takto: 458
Strana 459
„Karel, z boží milosti římský a český král, markrabě moravský etc., pro budúcí té věci pamět. Přirozená srdce našeho dobrotivost k věrných a nábožných našich poctivostem užitkuom ustavičnými bedlivostmi a prosbami jich nás k tomu vede a nutí, kolikrát koli prosba žádajících jest spravedlivá, v tom velebnosti naší úmysl nebloudí a královskému duostojen- ství učiniti to jest náležité. Před velebnost naší duostojní arcibiskup pražský, olomúcký, vra- tislavský a litomyšlský biskupové, také osvícení Jan, korytanský, tyrolský, goritský hrabě, bratr náš najmilejší, Mikuláš opavský a ratiborský, Bolek opolský, Vácslav slezský, Bolek slezský, Kazimír těšínský, Jindřich saganský a Jan slezský knížata, Jošt z Rosmberka, Vilém z Landštajna, Bertold a Čeněk, bratří z Lipého, Vaněk a Beneš, bratří z Vartmberka, Ješek z Michlsperku, Hynek z Náchoda, Ješek z Var- tmberka, Hynek z Sléven, Oldřich a Jindřich, syn jeho, z Hradce, Ješek z Kravar, Štěpán z Štermberka a Jaroslav z Štermberka a jiní preláti, knížata a páni znamenití a urození království našeho českého, předstúpivše před přítomnost naši, nás pokorně prosili, poněvadž kostel pražský skrze najsvětějšího Otce, pána Klimenta, božským způsobem papeže Šestého, na naši (když sme ještě v menším důstojenství byli) snažnú žádost za hlavní kostel s plností práva hlavního vyzdvižen, z té příčiny aby krá- lové čeští od toho času svaté mazání a koruno- vání skrze ruce arcibiskupa pražského nyněj- šího a budúcích arcibiskupuov pražských na věčnost aby přijímati mohli, abychom jim toho svobodně puojčiti ráčili. My pak rozváživše, kostel pražský předřečený kterak jest již vyzdvi- žen a vysazen, a to jistě s dobrým rozvážením, i jestliže by arcibiskup mohutský k kostelu praž- skému předpověděnému přistoupil z strany téhož mazání a korunování a v to se dal, tak jakž obyčej měl před vysazením, z té příčiny nemalé bylo by arcibiskupu pražskému zlehče- ní a bylo by snad srpu v cizí žeň vpuštění. Roz- List Karla, krále římského, na korunování králuov českých 459
„Karel, z boží milosti římský a český král, markrabě moravský etc., pro budúcí té věci pamět. Přirozená srdce našeho dobrotivost k věrných a nábožných našich poctivostem užitkuom ustavičnými bedlivostmi a prosbami jich nás k tomu vede a nutí, kolikrát koli prosba žádajících jest spravedlivá, v tom velebnosti naší úmysl nebloudí a královskému duostojen- ství učiniti to jest náležité. Před velebnost naší duostojní arcibiskup pražský, olomúcký, vra- tislavský a litomyšlský biskupové, také osvícení Jan, korytanský, tyrolský, goritský hrabě, bratr náš najmilejší, Mikuláš opavský a ratiborský, Bolek opolský, Vácslav slezský, Bolek slezský, Kazimír těšínský, Jindřich saganský a Jan slezský knížata, Jošt z Rosmberka, Vilém z Landštajna, Bertold a Čeněk, bratří z Lipého, Vaněk a Beneš, bratří z Vartmberka, Ješek z Michlsperku, Hynek z Náchoda, Ješek z Var- tmberka, Hynek z Sléven, Oldřich a Jindřich, syn jeho, z Hradce, Ješek z Kravar, Štěpán z Štermberka a Jaroslav z Štermberka a jiní preláti, knížata a páni znamenití a urození království našeho českého, předstúpivše před přítomnost naši, nás pokorně prosili, poněvadž kostel pražský skrze najsvětějšího Otce, pána Klimenta, božským způsobem papeže Šestého, na naši (když sme ještě v menším důstojenství byli) snažnú žádost za hlavní kostel s plností práva hlavního vyzdvižen, z té příčiny aby krá- lové čeští od toho času svaté mazání a koruno- vání skrze ruce arcibiskupa pražského nyněj- šího a budúcích arcibiskupuov pražských na věčnost aby přijímati mohli, abychom jim toho svobodně puojčiti ráčili. My pak rozváživše, kostel pražský předřečený kterak jest již vyzdvi- žen a vysazen, a to jistě s dobrým rozvážením, i jestliže by arcibiskup mohutský k kostelu praž- skému předpověděnému přistoupil z strany téhož mazání a korunování a v to se dal, tak jakž obyčej měl před vysazením, z té příčiny nemalé bylo by arcibiskupu pražskému zlehče- ní a bylo by snad srpu v cizí žeň vpuštění. Roz- List Karla, krále římského, na korunování králuov českých 459
Strana 460
važujíce také nevděčnosti poškvrnu, kterúž Jindřich z Virnbruku, někdy arcibiskup mo- hutský, s kapitolú kostela svého, přidržejíce se Ludvíka někdy Bavorského, skrze kostel římský tak, jakž zaslúžil, i s těmi, jenž se ho přidržali, potupu učinil proti svatému římskému kostelu a království českému i svatému římskému cí- sařství, i z té příčiny on Jindřich skrze svatý kostel jest složen a potupně odsouzen. S rozvá- žením a s dobrým rozmyslem, nato i s radú některých krále římského a budúcího císaře volencuov a knížat některých nám na ten čas přisedících, z jich plné rady pověděné království české přívětivú přízní a milostivú poctivostí, pokudž nám z božského opatření půjčuje se, slavně opatřiti chtíce, na žádost pověděných prelátuov, knížat, pánův a vladyk, kteréžto poctivé království českého a svatého císařství věrné a poctivé nad jiné uznavše i milovníky, k prosbě, kterúž oni tím úmyslem i z některých jiných příčin učinivše, nás k tomu rozumně vedli, že sme se k tomu dobrotivě nachýlili, aby arcibiskup pražský, kterýž jest a kterýž na budúcí čas bude, krále české předpověděné korunovati a na ně korunu vstavovati, také meč, jablko, sceptrum i jiné ozdoby královské jim dávati k tomu náležitú s slavností aby mohl, a oni králové na budúcí věčné časy takové ko- runování a koruny vstavení s mečem, sceptrum a jinými ozdobami královskými tak, jakž krá- lům náleží, z rukú téhož arcibiskupa a budúcích jeho s náboženstvím mohli přijímati, tak jakž skrze najsvětějšího Otce, pána našeho před- řečeného, a mazání a posvěcení a jiných zna- meních a slavnostech k tomu náležitých týmž králům a arcibiskupuom pražským i jich ná- městkuom při zvelebení a vysazení pověděného kostela pražského na snažnú naši žádost, jakž se napřed píše, puojčeno, z naší římského kra- lování plnosti a moci a naším jistým vědomím tímto listem svobodně puojčujeme i také do- pouštíme, každé právo i všelikú zvyklost a oby- čej, kteréhož a kterýchž kostel aneb arcibiskup 460
važujíce také nevděčnosti poškvrnu, kterúž Jindřich z Virnbruku, někdy arcibiskup mo- hutský, s kapitolú kostela svého, přidržejíce se Ludvíka někdy Bavorského, skrze kostel římský tak, jakž zaslúžil, i s těmi, jenž se ho přidržali, potupu učinil proti svatému římskému kostelu a království českému i svatému římskému cí- sařství, i z té příčiny on Jindřich skrze svatý kostel jest složen a potupně odsouzen. S rozvá- žením a s dobrým rozmyslem, nato i s radú některých krále římského a budúcího císaře volencuov a knížat některých nám na ten čas přisedících, z jich plné rady pověděné království české přívětivú přízní a milostivú poctivostí, pokudž nám z božského opatření půjčuje se, slavně opatřiti chtíce, na žádost pověděných prelátuov, knížat, pánův a vladyk, kteréžto poctivé království českého a svatého císařství věrné a poctivé nad jiné uznavše i milovníky, k prosbě, kterúž oni tím úmyslem i z některých jiných příčin učinivše, nás k tomu rozumně vedli, že sme se k tomu dobrotivě nachýlili, aby arcibiskup pražský, kterýž jest a kterýž na budúcí čas bude, krále české předpověděné korunovati a na ně korunu vstavovati, také meč, jablko, sceptrum i jiné ozdoby královské jim dávati k tomu náležitú s slavností aby mohl, a oni králové na budúcí věčné časy takové ko- runování a koruny vstavení s mečem, sceptrum a jinými ozdobami královskými tak, jakž krá- lům náleží, z rukú téhož arcibiskupa a budúcích jeho s náboženstvím mohli přijímati, tak jakž skrze najsvětějšího Otce, pána našeho před- řečeného, a mazání a posvěcení a jiných zna- meních a slavnostech k tomu náležitých týmž králům a arcibiskupuom pražským i jich ná- městkuom při zvelebení a vysazení pověděného kostela pražského na snažnú naši žádost, jakž se napřed píše, puojčeno, z naší římského kra- lování plnosti a moci a naším jistým vědomím tímto listem svobodně puojčujeme i také do- pouštíme, každé právo i všelikú zvyklost a oby- čej, kteréhož a kterýchž kostel aneb arcibiskup 460
Strana 461
mohutský měl nebo měli a míti mohli až do toho času při korunování předřečených králuov, týchž králův českých je odříkajíce, odvolávajíce a jich tu moc prázdnú činíce a římského kralo- vání mocí zhola odlučujíce a odcizujíce, nadto i z plnosti moci kralování českého tomu chtějí- ce, aby takové korunování a ozdob královských dávaní k arcibiskupu pražskému nynějšímu a k jeho náměstkuom budúcím na věčnost ná- leželo, tak aby skrze ruce jich koruna vstavena a ozdoby dávány byly, ne skrze arcibiskupa mohutského; a tomu dání našemu a ustanove- ní aby na odpor nebyla žádná zřízení, práva ani ustanovení, obyčej ani jaké zvyklosti žád- ným obyčejem. Byly-li sú pak které věci někdy, ty na tento čas, jako by tuto v list tento slovo od slova vloženy byly, rušíme, kazíme, prázdné a marné činíme a vniveč obracujeme. Žádné- mu ovšem nebudiž slušné tomuto našemu ob- daření, puojčení a odpuštění, odvolání, zmaře- ní, vniveč obracení na odpor býti; odporníci, jestliže by kteří nalezeni byli (čehož Pán Buoh nedej), v hněv našeho římského důstojenství z té příčiny aby věďali že sú upadli a v pokutu, tak aby tisíc hřiven zlata čistého do naší římské- ho království pokladnice vložili, jichžto polo- vice nám a náměstkům našim, králuom řím- ským, do komory císařské, a druhú polovici těm, jenž by křivdu trpěli, bez odpuštění aby položili. Těch všech věcí na svědectví a pro jistú a celú pevnost tento list sme kázali způsobiti a naší velebnosti pečeti přivěšením utvrdili. Svědkové pak těch věcí sú Jan míšenský a Petcko lubucenský biskupové, Rudolf starší Saský, sva- tého římského císařství maršálek, Rudolf, syn jeho, a Rudolf z Tek, knížata, Albrecht a Vol- demarus z Anhaltu, Voldřich z Helfenštejna, Hugo z Hoenberku, Fridrich z Zolerí, Albrecht a Gunterus z Barbey hrabata, Jan, pán v Meckel- burku, Krast z Hoenlochu, Jindřich z Bruneku, Oldřich, pán v Hanově, Jindřich z Ebirštajnu, Ebirhardus a Jindřich z Walse a Jiljí, pán z Rode- makyr, římského království knížata a páni. 461
mohutský měl nebo měli a míti mohli až do toho času při korunování předřečených králuov, týchž králův českých je odříkajíce, odvolávajíce a jich tu moc prázdnú činíce a římského kralo- vání mocí zhola odlučujíce a odcizujíce, nadto i z plnosti moci kralování českého tomu chtějí- ce, aby takové korunování a ozdob královských dávaní k arcibiskupu pražskému nynějšímu a k jeho náměstkuom budúcím na věčnost ná- leželo, tak aby skrze ruce jich koruna vstavena a ozdoby dávány byly, ne skrze arcibiskupa mohutského; a tomu dání našemu a ustanove- ní aby na odpor nebyla žádná zřízení, práva ani ustanovení, obyčej ani jaké zvyklosti žád- ným obyčejem. Byly-li sú pak které věci někdy, ty na tento čas, jako by tuto v list tento slovo od slova vloženy byly, rušíme, kazíme, prázdné a marné činíme a vniveč obracujeme. Žádné- mu ovšem nebudiž slušné tomuto našemu ob- daření, puojčení a odpuštění, odvolání, zmaře- ní, vniveč obracení na odpor býti; odporníci, jestliže by kteří nalezeni byli (čehož Pán Buoh nedej), v hněv našeho římského důstojenství z té příčiny aby věďali že sú upadli a v pokutu, tak aby tisíc hřiven zlata čistého do naší římské- ho království pokladnice vložili, jichžto polo- vice nám a náměstkům našim, králuom řím- ským, do komory císařské, a druhú polovici těm, jenž by křivdu trpěli, bez odpuštění aby položili. Těch všech věcí na svědectví a pro jistú a celú pevnost tento list sme kázali způsobiti a naší velebnosti pečeti přivěšením utvrdili. Svědkové pak těch věcí sú Jan míšenský a Petcko lubucenský biskupové, Rudolf starší Saský, sva- tého římského císařství maršálek, Rudolf, syn jeho, a Rudolf z Tek, knížata, Albrecht a Vol- demarus z Anhaltu, Voldřich z Helfenštejna, Hugo z Hoenberku, Fridrich z Zolerí, Albrecht a Gunterus z Barbey hrabata, Jan, pán v Meckel- burku, Krast z Hoenlochu, Jindřich z Bruneku, Oldřich, pán v Hanově, Jindřich z Ebirštajnu, Ebirhardus a Jindřich z Walse a Jiljí, pán z Rode- makyr, římského království knížata a páni. 461
Strana 462
Kníhy Konſessor Ludvík, císař volený, umřel Dán v Praze léta Páně tisícého třístého čty- řidcátého sedmého, indiku patnáctého, první den měsíce září, království našich léta druhého.“ Téhož roku při tom času Ludvík Bavorský, kterýž ještě držal císařství, svolati rozkázal všec- ka města a pány, kteříž byli po Rajnu i v Švá- bích, a zvláště měšťany z Špajru a z Štrosburku a jiné mnohé, i ptal se jich, jej-li mají za císaře a za pána svého čili Karla Čecha, kteréhož sú nedávno korferštové volili. I odpověděli sú páni i města všecka, že jej chtí míti za pána a za císaře a že se nechtí na korferštské Karla volení ani na listy papežovy nic obrátiti. Ludvík to slyše, byl toho velmi vděčen. Roku toho byly vyšly na světlo vnově nějaké knihy, jenž sluly Confessor pacis, kteréž byl vydal jeden bludný člověk, kterýž v týchž kni- hách položil, že císař jest většího duostojenství než papež a papež že má býti pod mocí cí- sařovú a jiného mnoho bludného proti řádu duchovnímu, přitom i rozličné neřády. Když se pak o to sjeli někteří potestátové a muží učení, uznavše tu býti neřád, kázali toho blud- níka ohněm spáliti, ač toho všeho pravil že odvolává. Soudcové odpověděli: „Takové od- volání budiž jemu k spasení,“ a tak konec ži- vota vzal. Toho také roku Karel, římský a český král, shromáždiv veliké vojsko lidu branného, táhl z Čech, chtě Ludvíkovi Bavorskému v jeho ze- miech i jiným svým nepřáteluom škodu činiti. A když již byl s tím lidem v Tachově, přišly jemu noviny, že Ludvík, nepřítel jeho i vší círk- ve svaté, vyjel byl z Mnichova, města svého, na lov do jednoho lesa, a tu zase se navracuje, spadl z koně a upadl na jeden pařez a od toho pádu že jest nazejtří umřel. Karel to slyše vzde- chl a řka: „Požehnaný Pán Buoh, kterýž činí divné věci sám! Budiž jemu chvála proto, že jest mi zabránil dnes, abych nejel křesťanské krve prolévat a abych se sám nemstil nad mými nepřátely mú rukú.“ A odtuď obrátil se hned do Řezna a tu jest přijat poctivě jako král řím- 462
Kníhy Konſessor Ludvík, císař volený, umřel Dán v Praze léta Páně tisícého třístého čty- řidcátého sedmého, indiku patnáctého, první den měsíce září, království našich léta druhého.“ Téhož roku při tom času Ludvík Bavorský, kterýž ještě držal císařství, svolati rozkázal všec- ka města a pány, kteříž byli po Rajnu i v Švá- bích, a zvláště měšťany z Špajru a z Štrosburku a jiné mnohé, i ptal se jich, jej-li mají za císaře a za pána svého čili Karla Čecha, kteréhož sú nedávno korferštové volili. I odpověděli sú páni i města všecka, že jej chtí míti za pána a za císaře a že se nechtí na korferštské Karla volení ani na listy papežovy nic obrátiti. Ludvík to slyše, byl toho velmi vděčen. Roku toho byly vyšly na světlo vnově nějaké knihy, jenž sluly Confessor pacis, kteréž byl vydal jeden bludný člověk, kterýž v týchž kni- hách položil, že císař jest většího duostojenství než papež a papež že má býti pod mocí cí- sařovú a jiného mnoho bludného proti řádu duchovnímu, přitom i rozličné neřády. Když se pak o to sjeli někteří potestátové a muží učení, uznavše tu býti neřád, kázali toho blud- níka ohněm spáliti, ač toho všeho pravil že odvolává. Soudcové odpověděli: „Takové od- volání budiž jemu k spasení,“ a tak konec ži- vota vzal. Toho také roku Karel, římský a český král, shromáždiv veliké vojsko lidu branného, táhl z Čech, chtě Ludvíkovi Bavorskému v jeho ze- miech i jiným svým nepřáteluom škodu činiti. A když již byl s tím lidem v Tachově, přišly jemu noviny, že Ludvík, nepřítel jeho i vší círk- ve svaté, vyjel byl z Mnichova, města svého, na lov do jednoho lesa, a tu zase se navracuje, spadl z koně a upadl na jeden pařez a od toho pádu že jest nazejtří umřel. Karel to slyše vzde- chl a řka: „Požehnaný Pán Buoh, kterýž činí divné věci sám! Budiž jemu chvála proto, že jest mi zabránil dnes, abych nejel křesťanské krve prolévat a abych se sám nemstil nad mými nepřátely mú rukú.“ A odtuď obrátil se hned do Řezna a tu jest přijat poctivě jako král řím- 462
Strana 463
ský. I pobyv tu málo jel do Normberka, a tu také přijat slavně a všickni měšťané věrnost jemu slibovali. Ale jakž on odjel, hned poslavše pro Ludvíka, markrabí bramburského, úhlav- ního krále českého nepřítele, jemu se poddali. Někteří pak, zvláště řemeslníci, byli k tomu vuo- le nedali, protož se na své konšely zbouřili a z města svého několik mnoho najznamenitěj- ších vyhnali. Jeden pak člověk, jenž byl velmi vzáctný a znamenitý, nedaleko od Normberka, jenž byl věrný Karlovi králi, pánu svému, kázal jich těch z města vyhnaných jednoho dne pa- desát oběsiti, někteří také z nich sú v městě a jiní jinde zmordováni. A ti věrní, jenž na své přísahy pamatovali a v tom, což sú Karlovi slibovali, věrně stáli, král jim poctivé psaní učinil, jim z věrnosti děkuje a na časy budúcí jim to slibuje svú milostí nahrazovati, jakož pak tak učinil. Od toho času on Karel hned jezdil po městech říšských, od nich povinnost přijímaje, a v tom ve všem se jemu šťastně vedlo.
ský. I pobyv tu málo jel do Normberka, a tu také přijat slavně a všickni měšťané věrnost jemu slibovali. Ale jakž on odjel, hned poslavše pro Ludvíka, markrabí bramburského, úhlav- ního krále českého nepřítele, jemu se poddali. Někteří pak, zvláště řemeslníci, byli k tomu vuo- le nedali, protož se na své konšely zbouřili a z města svého několik mnoho najznamenitěj- ších vyhnali. Jeden pak člověk, jenž byl velmi vzáctný a znamenitý, nedaleko od Normberka, jenž byl věrný Karlovi králi, pánu svému, kázal jich těch z města vyhnaných jednoho dne pa- desát oběsiti, někteří také z nich sú v městě a jiní jinde zmordováni. A ti věrní, jenž na své přísahy pamatovali a v tom, což sú Karlovi slibovali, věrně stáli, král jim poctivé psaní učinil, jim z věrnosti děkuje a na časy budúcí jim to slibuje svú milostí nahrazovati, jakož pak tak učinil. Od toho času on Karel hned jezdil po městech říšských, od nich povinnost přijímaje, a v tom ve všem se jemu šťastně vedlo.
Strana 464
Strana 465
VII Léta 1383—1420 (List 352b—386a) Na prahu bouře
VII Léta 1383—1420 (List 352b—386a) Na prahu bouře
Strana 466
Strana 467
Léta tisícého třístého osmdesátého třetího Vysláni sú byli z říše do Čech slavní poslové k Vácslavovi, králi římskému a českému, kteříž přijevše do Prahy a před krále poctivě před- stúpivše najprvé ode vší říše učinili slavné po- zdravení, jemu jakožto pánu svému dlúhého zdraví a šťastného kralování vinšujíce, toho pravili že žádají na Pánu Bohu, poddanost i hotovost všelikterakú nyní i na časy budúcí jemu činiti slibujíce. Přitom oznamovali všech v říši obyvateluov žádost, že toho mají i za to prosí, aby je ráčil svú přítomností navštieviti, že oni všelikteraké povinnosti, kterýmiž sú Jeho Milosti zavázáni, chtí učiniti a vyplniti a při- tom rádi by Jeho Milost viděli jako pána svého milostivého. Král vyslyšav poselství, z pánuov českých ani žádného jiného do své rady ne- povolav, ani orátorovi svému odpovědi dáti neporučiv, sám svými usty hned bez meškání dal tuto odpověd: „Říšané milí, víte vy i jiní všickni, že jsme my král římský korunovaný a není nám více potřebí nadto nic. Pakli by kto z říše žádostiv byl na náš obličej patřiti, do Čech při- jda, tu nás svobodně bude moci viděti.“ To poslové slyšíce zasmáli se takové odpově- di, a vzavše od krále poctivé dary, do říše se navrátili. A když přijeli do Kolína, mnoho kní- žat říských tu shromážděných nalezli, a co jsú v Čechách zpuosobili, oznámili. A oni vyslyšav- še dlúhú chvíli mlčali, až hrabě z Rajnu, pohle- děv na jiné, řekl: „Poněvadž se jemu tak líbí, nechť jest on pánem v Čechách a my také nad našimi panstvími panovati budeme. Téhož roku při slavnosti svatého Víta kníže Poslové z říše k králi Vácslavovi 467
Léta tisícého třístého osmdesátého třetího Vysláni sú byli z říše do Čech slavní poslové k Vácslavovi, králi římskému a českému, kteříž přijevše do Prahy a před krále poctivě před- stúpivše najprvé ode vší říše učinili slavné po- zdravení, jemu jakožto pánu svému dlúhého zdraví a šťastného kralování vinšujíce, toho pravili že žádají na Pánu Bohu, poddanost i hotovost všelikterakú nyní i na časy budúcí jemu činiti slibujíce. Přitom oznamovali všech v říši obyvateluov žádost, že toho mají i za to prosí, aby je ráčil svú přítomností navštieviti, že oni všelikteraké povinnosti, kterýmiž sú Jeho Milosti zavázáni, chtí učiniti a vyplniti a při- tom rádi by Jeho Milost viděli jako pána svého milostivého. Král vyslyšav poselství, z pánuov českých ani žádného jiného do své rady ne- povolav, ani orátorovi svému odpovědi dáti neporučiv, sám svými usty hned bez meškání dal tuto odpověd: „Říšané milí, víte vy i jiní všickni, že jsme my král římský korunovaný a není nám více potřebí nadto nic. Pakli by kto z říše žádostiv byl na náš obličej patřiti, do Čech při- jda, tu nás svobodně bude moci viděti.“ To poslové slyšíce zasmáli se takové odpově- di, a vzavše od krále poctivé dary, do říše se navrátili. A když přijeli do Kolína, mnoho kní- žat říských tu shromážděných nalezli, a co jsú v Čechách zpuosobili, oznámili. A oni vyslyšav- še dlúhú chvíli mlčali, až hrabě z Rajnu, pohle- děv na jiné, řekl: „Poněvadž se jemu tak líbí, nechť jest on pánem v Čechách a my také nad našimi panstvími panovati budeme. Téhož roku při slavnosti svatého Víta kníže Poslové z říše k králi Vácslavovi 467
Strana 468
Klášterové sedm tisíc lidu a devět kop vozů v osmnácti dnech sebrali Arcibiskup sebral králi na pomoc tři tisíce lidu bavorský, jenž slul Klem, maje úmysl, aby byl králem římským a odtuď i císařem, sebrav ve- liké vojsko lidu německého vtrhl do Čech přes hory a počal velikých škod činiti okolo Tusty, jinak Domažlic. O tom když zpráva od Cho- duov dána byla králi českému, byl z toho hně- viv a páni rady jeho jemu radili, aby sbera lid ty Němce škodlivé z Čech vyhnal. Král odpo- věděl: „Nechci toho mně k hanbě i vám všem Čechuom učiniti, abych měl na toho nuzného kníže bavorského lid sbierati a mé poddané tím obtížiti; jinak já to patřím.“ Vtom hned rychle poslal k knězi Sulkovi, proboštu chotěšov- skému, jemu rozkazuje i přikazuje, aby sbera lid a vezma na pomoc jiné kláštery hned bez meškání toho Klema s jeho Němci z země vy- hnal. Sulek probošt, aby vuoli královskú vypl- nil, poslal rychle do všech klášteruov, od nich pomoci žádaje. Opatové, proboštové, vikářové i převorové, znamenavše v tom býti vuoli krá- lovskú, hned v osmnácti dnech, sebravše sedm tisíc lidu pěšího dobře oděného a davše jim devět kop vozuov a některý dobře našpižova- ných stravú i jinými věcmi bojovnými, poslali je k Chotěšovu a odtuď k Domažlicuom a hned bez meškání vypravil král za nimi Zbynka, arcibiskupa kostela pražského, se třmi tisíci lidu jízdného. I položilo se vojsko mnichovské u Ronšperku a arcibiskupské u Domažlic. Klem o tom zprávu od svých špehéřuov maje, rychle s svým vojskem z Čech pospíšil. Tu najprvé mnichovští a potom arcibiskupští za nimi se přes hory až do Bavor pustili a tam přitáhše činili velmi znamenité škody. Arcibiskup na den svatého Jakuba položil se s svými na jedné rybničné hrázi, jenž byla velmi široká a rybník nadmíru veliký, kterýž slove Markrabine ryb- ník. I chtěli jej Čechové skopati, ale arcibiskup nedopustil proto, neb by byli velikú škodu na vsech i na lidech učinili. A tak zplundrovavše Čechové veliký díl bavorské země, s velikými a rozličnými kořistmi do Čech se navrátili a mnozí z Čechův od toho znamenitě zbohatli. 468
Klášterové sedm tisíc lidu a devět kop vozů v osmnácti dnech sebrali Arcibiskup sebral králi na pomoc tři tisíce lidu bavorský, jenž slul Klem, maje úmysl, aby byl králem římským a odtuď i císařem, sebrav ve- liké vojsko lidu německého vtrhl do Čech přes hory a počal velikých škod činiti okolo Tusty, jinak Domažlic. O tom když zpráva od Cho- duov dána byla králi českému, byl z toho hně- viv a páni rady jeho jemu radili, aby sbera lid ty Němce škodlivé z Čech vyhnal. Král odpo- věděl: „Nechci toho mně k hanbě i vám všem Čechuom učiniti, abych měl na toho nuzného kníže bavorského lid sbierati a mé poddané tím obtížiti; jinak já to patřím.“ Vtom hned rychle poslal k knězi Sulkovi, proboštu chotěšov- skému, jemu rozkazuje i přikazuje, aby sbera lid a vezma na pomoc jiné kláštery hned bez meškání toho Klema s jeho Němci z země vy- hnal. Sulek probošt, aby vuoli královskú vypl- nil, poslal rychle do všech klášteruov, od nich pomoci žádaje. Opatové, proboštové, vikářové i převorové, znamenavše v tom býti vuoli krá- lovskú, hned v osmnácti dnech, sebravše sedm tisíc lidu pěšího dobře oděného a davše jim devět kop vozuov a některý dobře našpižova- ných stravú i jinými věcmi bojovnými, poslali je k Chotěšovu a odtuď k Domažlicuom a hned bez meškání vypravil král za nimi Zbynka, arcibiskupa kostela pražského, se třmi tisíci lidu jízdného. I položilo se vojsko mnichovské u Ronšperku a arcibiskupské u Domažlic. Klem o tom zprávu od svých špehéřuov maje, rychle s svým vojskem z Čech pospíšil. Tu najprvé mnichovští a potom arcibiskupští za nimi se přes hory až do Bavor pustili a tam přitáhše činili velmi znamenité škody. Arcibiskup na den svatého Jakuba položil se s svými na jedné rybničné hrázi, jenž byla velmi široká a rybník nadmíru veliký, kterýž slove Markrabine ryb- ník. I chtěli jej Čechové skopati, ale arcibiskup nedopustil proto, neb by byli velikú škodu na vsech i na lidech učinili. A tak zplundrovavše Čechové veliký díl bavorské země, s velikými a rozličnými kořistmi do Čech se navrátili a mnozí z Čechův od toho znamenitě zbohatli. 468
Strana 469
Roku toho Vácslav král oddal se na veliké neřády, hry, tance rozličné provozuje. Manžel- ka jeho, jenž byla velmi ctná a šlechetná žena, za takové jeho nepořádné obyčeje se hanbila a jej samotně trestávala pravěci, aby se na svého dobrého otce rozpomenul, že jest on nikdá ta- kových věcí neprovozoval, a ktož by takové věci před sebe bral, že jej míval v ošklivosti. Skrze takové trestání král proti své manželce se pozdvihl a vzal ji v velikú nenávist, takže jest k ní hledal příčiny, aby ji mohl o její život připraviti. Nazajtří po slavnosti svatého Zig- munda, povolav k sobě kněze Jana Nepomucké- ho, jenž byl mistr učení pražského a kanovník pražského kostela a králové zpovědník, a on jistě bál se Pána Boha, i pilně se jeho vyptával, žádaje, podtají aby mu oznámil, jakých hří- chuov se králová před ním Pánu Bohu vyzná- vala; kterýž odpověděl: „Králi, pane muoj, já toho jistě v paměti nemám, a bych měl, ne- bylo by mi to slušné učiniti, a vám také jistě slušné není se na to ptáti.“ Král rozhněvav se kázal jej do těžkého podzemního vsaditi věze- ní, a nemoha na něm nic míti, poslal po kmotra svého, mistra popravného, kázal jej ukrutně mučiti, a nemoha se na něm ani tak nic dopta- ti, kázal jej nočním časem na most pražský vy- vésti a svázaného do vody svrci a utopiti. To když se stalo, té noci i druhé světla mnohá vidí- na sú nad tělem jeho ležícím u vodě. Král když o tom divu uslyšel, na hrad Žebrák odjel a pre- láti kostela pražského, vzavše tělo to z vody u kláštera svatého Kříže, na hrad pražský sú je slavně nesli a s velikým náboženstvím v koste- le svatého Víta proti oltáři Panny Marie na nebe vzetí pohřbili a kamenem přikryti roz- kázali. Potom mnozí a rozliční se tu divové dáli a skrze to mnozí jej mučedlníka božího a sva- tého býti pravili a ktožkoli jeho svatosti odpíral a svévolně na kříž vytesaný na kameni vstúpil, toho dne světskú hanbu trpěl. I rozkázali sú preláti ten hrob železnú mřeží odělati. Času toho Semovitus, mazovecký vývoda, Kněze zpovědníka králové král kázal utopiti 469
Roku toho Vácslav král oddal se na veliké neřády, hry, tance rozličné provozuje. Manžel- ka jeho, jenž byla velmi ctná a šlechetná žena, za takové jeho nepořádné obyčeje se hanbila a jej samotně trestávala pravěci, aby se na svého dobrého otce rozpomenul, že jest on nikdá ta- kových věcí neprovozoval, a ktož by takové věci před sebe bral, že jej míval v ošklivosti. Skrze takové trestání král proti své manželce se pozdvihl a vzal ji v velikú nenávist, takže jest k ní hledal příčiny, aby ji mohl o její život připraviti. Nazajtří po slavnosti svatého Zig- munda, povolav k sobě kněze Jana Nepomucké- ho, jenž byl mistr učení pražského a kanovník pražského kostela a králové zpovědník, a on jistě bál se Pána Boha, i pilně se jeho vyptával, žádaje, podtají aby mu oznámil, jakých hří- chuov se králová před ním Pánu Bohu vyzná- vala; kterýž odpověděl: „Králi, pane muoj, já toho jistě v paměti nemám, a bych měl, ne- bylo by mi to slušné učiniti, a vám také jistě slušné není se na to ptáti.“ Král rozhněvav se kázal jej do těžkého podzemního vsaditi věze- ní, a nemoha na něm nic míti, poslal po kmotra svého, mistra popravného, kázal jej ukrutně mučiti, a nemoha se na něm ani tak nic dopta- ti, kázal jej nočním časem na most pražský vy- vésti a svázaného do vody svrci a utopiti. To když se stalo, té noci i druhé světla mnohá vidí- na sú nad tělem jeho ležícím u vodě. Král když o tom divu uslyšel, na hrad Žebrák odjel a pre- láti kostela pražského, vzavše tělo to z vody u kláštera svatého Kříže, na hrad pražský sú je slavně nesli a s velikým náboženstvím v koste- le svatého Víta proti oltáři Panny Marie na nebe vzetí pohřbili a kamenem přikryti roz- kázali. Potom mnozí a rozliční se tu divové dáli a skrze to mnozí jej mučedlníka božího a sva- tého býti pravili a ktožkoli jeho svatosti odpíral a svévolně na kříž vytesaný na kameni vstúpil, toho dne světskú hanbu trpěl. I rozkázali sú preláti ten hrob železnú mřeží odělati. Času toho Semovitus, mazovecký vývoda, Kněze zpovědníka králové král kázal utopiti 469
Strana 470
Zigmund markrabě bramburský chtěl býti králem polským, ale Zigmund, mark- rabě bramburský, jenž byl bratr krále Vácsla- va Českého, tomu odpíral a v Mazuších s svým lidem jemu velikú činil škodu, téhož království žádostiv sa býti pánem. Léta tisícého třístého osmdesátého čtvrtého Neupřímnost v Čechách byla mezi pány Žleby hrad dobyt a rozbořen Pražané a jiná města království českého byla se velmi v pajše pozdvihla, takže sú na krále svého (vidúce jeho nedbanlivost) nic nedbali, nespravedlivosti veliké dály se v městech, král žalujícím žádné nápravy nechtěl učiniti. Páni také zemští a rytířstvo vespolek se vaditi počali, dotuď na krále nabíhali a rozličné činili žaloby, až král počal jich netoliko na statcích, ale i na hrdlích pokutovati. Oni to znamenavše všickni se proti němu pozdvihli, ale však žádný jeden druhému nic nevěřil, neb mnozí z nich k králi tajně přicházejíce společnú radu (jemu se chtíce zachovati) vynášeli, jiní to slyšíce, ty proradce po cestách mordovali, až z toho přišli mnozí loupežové a veliké po silnicech nesvobody a ne- bezpečenství. Téhož léta Markvart z Vartmberka, jenž byl muž velmi statečný a v válečných věcech zvyk- lý, nikoli se nechtěl upokojiti, ale časté z Žle- buov sjezdy čině s některými sebe se přidržejí- cími po cestách znamenité činil (a zvláště kupcuom) škody. Král o tom zprávu maje, nébrž i časté žaloby slyše, poslal k němu Jana Pabě- nického a Buriana Koloveckého z Břízy a Janka z Šanova, aby jeho žádali i slovem královským jemu přikázali, aby toho nečinil a války v zemi nezačínal. Kterémužto když oznámeno bylo, od- pověděl, že chce na to dáti králi zústní odpo- věd. Po odjezdu těch poslův zjímal kupce, zna- menité měšťany pražské. Pražané někteří před- stúpivše před krále na Vyšehradě horlivě o to mluvili, tak až krále k hněvu popudili. Tu hned nazajtří, povolav Jiříka Mutiny z Skalky a Ma- těje Dobrovodského, rozkázal jim lid sebrati, 470
Zigmund markrabě bramburský chtěl býti králem polským, ale Zigmund, mark- rabě bramburský, jenž byl bratr krále Vácsla- va Českého, tomu odpíral a v Mazuších s svým lidem jemu velikú činil škodu, téhož království žádostiv sa býti pánem. Léta tisícého třístého osmdesátého čtvrtého Neupřímnost v Čechách byla mezi pány Žleby hrad dobyt a rozbořen Pražané a jiná města království českého byla se velmi v pajše pozdvihla, takže sú na krále svého (vidúce jeho nedbanlivost) nic nedbali, nespravedlivosti veliké dály se v městech, král žalujícím žádné nápravy nechtěl učiniti. Páni také zemští a rytířstvo vespolek se vaditi počali, dotuď na krále nabíhali a rozličné činili žaloby, až král počal jich netoliko na statcích, ale i na hrdlích pokutovati. Oni to znamenavše všickni se proti němu pozdvihli, ale však žádný jeden druhému nic nevěřil, neb mnozí z nich k králi tajně přicházejíce společnú radu (jemu se chtíce zachovati) vynášeli, jiní to slyšíce, ty proradce po cestách mordovali, až z toho přišli mnozí loupežové a veliké po silnicech nesvobody a ne- bezpečenství. Téhož léta Markvart z Vartmberka, jenž byl muž velmi statečný a v válečných věcech zvyk- lý, nikoli se nechtěl upokojiti, ale časté z Žle- buov sjezdy čině s některými sebe se přidržejí- cími po cestách znamenité činil (a zvláště kupcuom) škody. Král o tom zprávu maje, nébrž i časté žaloby slyše, poslal k němu Jana Pabě- nického a Buriana Koloveckého z Břízy a Janka z Šanova, aby jeho žádali i slovem královským jemu přikázali, aby toho nečinil a války v zemi nezačínal. Kterémužto když oznámeno bylo, od- pověděl, že chce na to dáti králi zústní odpo- věd. Po odjezdu těch poslův zjímal kupce, zna- menité měšťany pražské. Pražané někteří před- stúpivše před krále na Vyšehradě horlivě o to mluvili, tak až krále k hněvu popudili. Tu hned nazajtří, povolav Jiříka Mutiny z Skalky a Ma- těje Dobrovodského, rozkázal jim lid sebrati, 470
Strana 471
kteříž pojavše dva tisíce lidu pěšího obehnali hrad Žleby a dobyli ho v osmnácti dnech a Markvarta javše králi jej do Prahy poslali. I byl tu držán u vězení na Vyšehradě a král jemu vzal Rohožec a Zbiroh a Žleby rozbořiti rozkázal. Při tom času Ješek z Kolovrat a na Kornhou- ze měl s týmž Markvartem nějaké srozumění, takže jeden k druhému těch berných pachol- kuov puojčoval, kteříž také z Kornhouzu časté sjezdy činíce nemalé činili po silnicech škody. Král povolav téhož Ješka na Vyšehrad kázal jej do těžkého vězení zavříti a poslav Bohuši Hanka z Pacova, kázal Kornhouz rozbořiti. Kornhauz hrad zbořen Léta tisícého třístého osmdesátého pátého Učení pražské velmi se rozmohlo a Němcuov studentuov bylo naběhlo tak velmi mnoho, že se s nimi Čechuom pražským stýskalo, ač Něm- ci mnoho stříbra i zlata do Čech nesli, ale však Čechové pravili, že jich snésti nemohli proto, neb sú od nich mnohá trpěli protivenství, neb kdyžkoli studenti měli jaký triumf, buďto že sú u vigiljí svatého Jana oheň pálili, žádný tu Čech nepřistupuj, aneb když měli masopust, žádný se tu z Čechuov nepřiměšuj. Jakážkoli měli bachynalia Němci, žádný se tu Čech ne- směl ukázati, také nočním časem mnohé Čechy úkladně mordovali, a od toho času mezi Čechy a Němci vznikla veliká nevole a nepřízeň. Téhož léta z ponuknutí některých rad krá- lovských, jenž byli Němci, král všecko Něm- cuov, jenž byli jinde zrození a v Praze se osadili, na úřad konšelský v Starém i v Novém Městě nasadil. Čechové, jenž byli králi věrní, z toho se velmi pohnuli a to, co král před se béře z po- nuknutí Němcuov, těžce vážili a časté i tajné (společně se někdy nočním časem scházejíce) rady mívali. Taková jich proti Němcům punto- vání od některých králi sú oznámena. Tu hned král v sobotu po slavnosti velikonoční kázal jíti Studenti Němci Čechům se protivili Němci v Praze konšelé 471
kteříž pojavše dva tisíce lidu pěšího obehnali hrad Žleby a dobyli ho v osmnácti dnech a Markvarta javše králi jej do Prahy poslali. I byl tu držán u vězení na Vyšehradě a král jemu vzal Rohožec a Zbiroh a Žleby rozbořiti rozkázal. Při tom času Ješek z Kolovrat a na Kornhou- ze měl s týmž Markvartem nějaké srozumění, takže jeden k druhému těch berných pachol- kuov puojčoval, kteříž také z Kornhouzu časté sjezdy činíce nemalé činili po silnicech škody. Král povolav téhož Ješka na Vyšehrad kázal jej do těžkého vězení zavříti a poslav Bohuši Hanka z Pacova, kázal Kornhouz rozbořiti. Kornhauz hrad zbořen Léta tisícého třístého osmdesátého pátého Učení pražské velmi se rozmohlo a Němcuov studentuov bylo naběhlo tak velmi mnoho, že se s nimi Čechuom pražským stýskalo, ač Něm- ci mnoho stříbra i zlata do Čech nesli, ale však Čechové pravili, že jich snésti nemohli proto, neb sú od nich mnohá trpěli protivenství, neb kdyžkoli studenti měli jaký triumf, buďto že sú u vigiljí svatého Jana oheň pálili, žádný tu Čech nepřistupuj, aneb když měli masopust, žádný se tu z Čechuov nepřiměšuj. Jakážkoli měli bachynalia Němci, žádný se tu Čech ne- směl ukázati, také nočním časem mnohé Čechy úkladně mordovali, a od toho času mezi Čechy a Němci vznikla veliká nevole a nepřízeň. Téhož léta z ponuknutí některých rad krá- lovských, jenž byli Němci, král všecko Něm- cuov, jenž byli jinde zrození a v Praze se osadili, na úřad konšelský v Starém i v Novém Městě nasadil. Čechové, jenž byli králi věrní, z toho se velmi pohnuli a to, co král před se béře z po- nuknutí Němcuov, těžce vážili a časté i tajné (společně se někdy nočním časem scházejíce) rady mívali. Taková jich proti Němcům punto- vání od některých králi sú oznámena. Tu hned král v sobotu po slavnosti velikonoční kázal jíti Studenti Němci Čechům se protivili Němci v Praze konšelé 471
Strana 472
Měšťany pražské král Vácslav bez příčiny dal stínati Učení pražské přeneseno z Židovské ulice Poláci za krále Němce míti nechtěli Jana, příjmím Hajtmánka, od Bílého nedvěda a Jiříka od Zlaté husy, měšťany Starého Města pražského, a hned v pondělí po Provodní ne- děli kázal je pod pranéřem vyšehradským stí- nati a tím skutkem učinil Němcům velikú po- chvalu a vděčnost a Čechuom všem v Praze obývajícím přílišnú protimyslnost. Roku toho také z vuole krále Vácslava pře- neseno jest učení pražské vrchní z domu La- zarova (kterýž jest v Židovské ulici na rohu, jdúce od koleje Všech svatých, dveřmi k puol- noci obrácený, v němž jest na tento čas žid Muňka) do domu Rutlevova proti kuoru kaply svatého Havla s velikú poctivostí a slavností a při tom bylo šestmezcítma doktoruov, mi- struov, bakalářuov a studentuov jako bezpočtu. Taková věc ač byla dávno skrze císaře Karla a Rutleva zpuosobena, však se nemohla až na ten čas vykonati, protože ten duom Rutlevův, z něhož jest Veliká kolej učiněna, nebyl doko- nán. Při tom času Jagelko, veliký kníže litevský, poslal posly slavné s velikým počtem lidu do Krakova k prelátuom a pánuom království polského, jich žádaje, aby jemu byla dána za manželku Hedvika, dcera někdy Ludvíka, uherského a polského krále, kteráž nedávno byla z uherské země do Krakova poctivě při- vezena. Páni polští uradivše se povolnú dali na to odpověd, ale Hedvika nevelmi toho byla vděčna, aby za manžela měla míti pohana; ra- ději chtěla míti Viléma, jenž byl kníže rakúský, kterémužto někdy Ludvík král, otec její, ji za manželku dáti slíbil, a on Vilém na ten čas, když poslové od Jagelky v Krakově byli, také do Krakova velmi ozdobně přijel, Hedviku za manželku míti žádostiv sa. Ale páni Poláci k tomu nikoli svoliti nechtěli, aby Němec nad nimi kralovati měl, a toho najvětší příčina byla, že se s ním smluviti neuměli. A on poznav, že v Krakově vděčen není, poctivě se s pannú Hedvikú rozžehnav do Rakús odjel. 472
Měšťany pražské král Vácslav bez příčiny dal stínati Učení pražské přeneseno z Židovské ulice Poláci za krále Němce míti nechtěli Jana, příjmím Hajtmánka, od Bílého nedvěda a Jiříka od Zlaté husy, měšťany Starého Města pražského, a hned v pondělí po Provodní ne- děli kázal je pod pranéřem vyšehradským stí- nati a tím skutkem učinil Němcům velikú po- chvalu a vděčnost a Čechuom všem v Praze obývajícím přílišnú protimyslnost. Roku toho také z vuole krále Vácslava pře- neseno jest učení pražské vrchní z domu La- zarova (kterýž jest v Židovské ulici na rohu, jdúce od koleje Všech svatých, dveřmi k puol- noci obrácený, v němž jest na tento čas žid Muňka) do domu Rutlevova proti kuoru kaply svatého Havla s velikú poctivostí a slavností a při tom bylo šestmezcítma doktoruov, mi- struov, bakalářuov a studentuov jako bezpočtu. Taková věc ač byla dávno skrze císaře Karla a Rutleva zpuosobena, však se nemohla až na ten čas vykonati, protože ten duom Rutlevův, z něhož jest Veliká kolej učiněna, nebyl doko- nán. Při tom času Jagelko, veliký kníže litevský, poslal posly slavné s velikým počtem lidu do Krakova k prelátuom a pánuom království polského, jich žádaje, aby jemu byla dána za manželku Hedvika, dcera někdy Ludvíka, uherského a polského krále, kteráž nedávno byla z uherské země do Krakova poctivě při- vezena. Páni polští uradivše se povolnú dali na to odpověd, ale Hedvika nevelmi toho byla vděčna, aby za manžela měla míti pohana; ra- ději chtěla míti Viléma, jenž byl kníže rakúský, kterémužto někdy Ludvík král, otec její, ji za manželku dáti slíbil, a on Vilém na ten čas, když poslové od Jagelky v Krakově byli, také do Krakova velmi ozdobně přijel, Hedviku za manželku míti žádostiv sa. Ale páni Poláci k tomu nikoli svoliti nechtěli, aby Němec nad nimi kralovati měl, a toho najvětší příčina byla, že se s ním smluviti neuměli. A on poznav, že v Krakově vděčen není, poctivě se s pannú Hedvikú rozžehnav do Rakús odjel. 472
Strana 473
Léta tisícého třístého osmdesátého šestého Zigmund, markrabě bramburský, syn někdy Karla císaře a bratr krále českého, vzal za manželku Marii, dceru Ludvíka, krále někdy uherského a polského, a to s povolením pánův uherských, a na den slavnosti Ducha svatého na zámku budínském uherskú korunú slavně korunován. A po vykonání těch slavností mě- síce druhého navrátil se do markrabství bram- burského a tu Jana, bratra svého, markrabí bramburským učinil a Vácslav král toho jako král římský a český potvrdil. Téhož léta byl purgmistrem v Starém Městě pražském Jiřík, jenž měl příjmí Šverhamr, je- hož duom byl blízko kaply neb kostela svatého Martina proti domu knížete burgundského na rohu té ulice, kteráž běží k Betlému. Ten jednoho času přišed z rathúzu, a žena jeho myla dítě v škopku a to dítě plakalo, a on nechav tu v světnici tobolky s pásem, i vyšel ven do sklepu, a ona chtieci to dítě ukrotiti, vyňala pečet městskú z té tobolky a dala jemu do vody, aby s ní hrálo, a potom vyňavši dítě z vody a za- pomenuvši na pečet, i vylila ven z okna na ulici vodu a s ní spolu i pečet. Po malém času jda tudy jeden měštěnín, i nalez tu pečet ležící na cestě, i nevěda, co má s ní činiti, šel k Jakubo- vi Wolflinovi, jenž byl toho času primasem, jinak hospodářem města aneb prvním konše- lem, dal ji jemu a on ráno přinesl ji na rathouz a oznámil to jiným konšelům. A když přišel on Jiřík Šverhamr purkmistr do rady, otázal se ho Jakub Wolflin a řka: „Kde máš pečet?“ A on chytiv se za tobolku hledal jí a nemoha naleznú- ti, pravil, že jí doma zapomněl, a konšelé řekli jemu: „Jdi a přines ji.“ A on šel, oni pak pojavše mistra popravného hned šli za ním, a on po- hledav a nenalez, chtěl se zase na rathúz na- vrátiti, i potkal se s ními v síni domu svého, kteříž hned jej tu kázali mistru vzíti a svázati, a když jej vyvedl před duom, z rozkázaní jich sťal jemu hlavu, i pochován jest u zdi krchova Purgmístr pražský sťat pro pečet Zigmund na království uherské korunován 473
Léta tisícého třístého osmdesátého šestého Zigmund, markrabě bramburský, syn někdy Karla císaře a bratr krále českého, vzal za manželku Marii, dceru Ludvíka, krále někdy uherského a polského, a to s povolením pánův uherských, a na den slavnosti Ducha svatého na zámku budínském uherskú korunú slavně korunován. A po vykonání těch slavností mě- síce druhého navrátil se do markrabství bram- burského a tu Jana, bratra svého, markrabí bramburským učinil a Vácslav král toho jako král římský a český potvrdil. Téhož léta byl purgmistrem v Starém Městě pražském Jiřík, jenž měl příjmí Šverhamr, je- hož duom byl blízko kaply neb kostela svatého Martina proti domu knížete burgundského na rohu té ulice, kteráž běží k Betlému. Ten jednoho času přišed z rathúzu, a žena jeho myla dítě v škopku a to dítě plakalo, a on nechav tu v světnici tobolky s pásem, i vyšel ven do sklepu, a ona chtieci to dítě ukrotiti, vyňala pečet městskú z té tobolky a dala jemu do vody, aby s ní hrálo, a potom vyňavši dítě z vody a za- pomenuvši na pečet, i vylila ven z okna na ulici vodu a s ní spolu i pečet. Po malém času jda tudy jeden měštěnín, i nalez tu pečet ležící na cestě, i nevěda, co má s ní činiti, šel k Jakubo- vi Wolflinovi, jenž byl toho času primasem, jinak hospodářem města aneb prvním konše- lem, dal ji jemu a on ráno přinesl ji na rathouz a oznámil to jiným konšelům. A když přišel on Jiřík Šverhamr purkmistr do rady, otázal se ho Jakub Wolflin a řka: „Kde máš pečet?“ A on chytiv se za tobolku hledal jí a nemoha naleznú- ti, pravil, že jí doma zapomněl, a konšelé řekli jemu: „Jdi a přines ji.“ A on šel, oni pak pojavše mistra popravného hned šli za ním, a on po- hledav a nenalez, chtěl se zase na rathúz na- vrátiti, i potkal se s ními v síni domu svého, kteříž hned jej tu kázali mistru vzíti a svázati, a když jej vyvedl před duom, z rozkázaní jich sťal jemu hlavu, i pochován jest u zdi krchova Purgmístr pražský sťat pro pečet Zigmund na království uherské korunován 473
Strana 474
Polským králem chtě býti Jagelo musil se prvé pokřtiti svatého Martina. A třetí den na budúcí toho skutku památku kázali tu, kdež jemu hlava sťata, na tom místě kříž kamenný postaviti a potom vždycky slul ten dům U křížků a tak ještě slove až do dnešního dne. Roku toho kníže litevský Jagelo z ponuknu- tí některých pánuov polských přijel do Krako- va s mnohým lidem i s vozy dvanáctý den mě- síce března a hned na zámek krakovský puštěn a nazajtří panně Hedvice veliké dary poslal, kteráž ač jich nic vděčna nebyla, však přijíti je musila. Čtrnáctý pak den téhož měsíce, to jest na den svatého Valentina, Jagelko se třmi bratry svými od Bodzanty, gneznenského arci- biskupa, pokřtěn. Jagelkovi dáno jméno Vla- dislav a Viguntovi Alexander, Korygalovi Kazimír, Svitrygalovi Boleslav, též i jiní všickni jich dvořané sú dvanácti článkuom víry křes- ťanské naučeni a pokřtěni. Po malém pak času skrze téhož arcibiskupa s pannú Hedvikú v stav manželský vstúpil, a že jeho lid litevský víru křesťanskú přijme a pokřtiti se dá a v ní setrvá, za to slíbil. A tu hned den sedmnáctý téhož mě- síce v neděli masopustní novú korunú (neb starú polskú korunu Ludvík byl vzal s sebú do Uher) korunován a přitom bylo slavné hodování. Léta tisícého třístého osmdesátého sedmého Oblak upadl u Žatče V českém království v mnohých krajinách a jednak ve všech veliká a rozličná byla hromo- bití a blýskaní ve dne i v noci, takže jsú lidé u velikém byli strachu a mnozí to znamenavše, že se děje proti přirození a proti běhu předešlé- ho zpuosobu, svých životuov polepšili, a tak Pán Buoh svuoj hněv ukrotiti ráčil. Téhož léta při slavnosti svatých Petra a Pav- la apoštoluov upadl veliký oblak dešťový ne- daleko od Žatče tak vnáhle, že několik vsí prudkostí porazil a potopil. Roku toho král turecký Bazaít velikú škodu činil v bosenské zemi i v Charvatích. Křesťané 474
Polským králem chtě býti Jagelo musil se prvé pokřtiti svatého Martina. A třetí den na budúcí toho skutku památku kázali tu, kdež jemu hlava sťata, na tom místě kříž kamenný postaviti a potom vždycky slul ten dům U křížků a tak ještě slove až do dnešního dne. Roku toho kníže litevský Jagelo z ponuknu- tí některých pánuov polských přijel do Krako- va s mnohým lidem i s vozy dvanáctý den mě- síce března a hned na zámek krakovský puštěn a nazajtří panně Hedvice veliké dary poslal, kteráž ač jich nic vděčna nebyla, však přijíti je musila. Čtrnáctý pak den téhož měsíce, to jest na den svatého Valentina, Jagelko se třmi bratry svými od Bodzanty, gneznenského arci- biskupa, pokřtěn. Jagelkovi dáno jméno Vla- dislav a Viguntovi Alexander, Korygalovi Kazimír, Svitrygalovi Boleslav, též i jiní všickni jich dvořané sú dvanácti článkuom víry křes- ťanské naučeni a pokřtěni. Po malém pak času skrze téhož arcibiskupa s pannú Hedvikú v stav manželský vstúpil, a že jeho lid litevský víru křesťanskú přijme a pokřtiti se dá a v ní setrvá, za to slíbil. A tu hned den sedmnáctý téhož mě- síce v neděli masopustní novú korunú (neb starú polskú korunu Ludvík byl vzal s sebú do Uher) korunován a přitom bylo slavné hodování. Léta tisícého třístého osmdesátého sedmého Oblak upadl u Žatče V českém království v mnohých krajinách a jednak ve všech veliká a rozličná byla hromo- bití a blýskaní ve dne i v noci, takže jsú lidé u velikém byli strachu a mnozí to znamenavše, že se děje proti přirození a proti běhu předešlé- ho zpuosobu, svých životuov polepšili, a tak Pán Buoh svuoj hněv ukrotiti ráčil. Téhož léta při slavnosti svatých Petra a Pav- la apoštoluov upadl veliký oblak dešťový ne- daleko od Žatče tak vnáhle, že několik vsí prudkostí porazil a potopil. Roku toho král turecký Bazaít velikú škodu činil v bosenské zemi i v Charvatích. Křesťané 474
Strana 475
jiní jako Uhři, Čechové, Poláci a Němci, zprá- vu dostatečnú o tom majíce, na to nic nedba- li, ač Zigmund, král uherský, často psaní činil Benátčanuom i jiným Vlachuom i jednak všem okolním národuom, však proto oni nad jinými křesťany, jenž byli od Turkuov těžce sužováni a mordováni, žádné lítosti míti nechtěli. Toho také roku u vigiljí svaté panny Markéty dokonán jest kuor kostela svatého Víta na hra- dě pražském a z toho lidé v Praze i jednak všickni Čechové se velmi radovali. Léta téhož Vladislav Jagelko, král polský nový, pojav Hedviku, svú manželku, a některé pány polské země, obrátil se do Litvy a s ním arcibiskup Bodzanta a jiných kněží velmi mno- ho. A když tam přijeli, najprvé rozkázal město založiti a dal jemu jméno od té řeky, kteráž tudy teče, Vilno. Potom kázal všecky modly zrušiti, oheň ten pohanský, kterýž slul posvát- ný oheň, zkaziti, háje neřádné posekati, hady, kterýmž se lidé klaněli, zbíti a zakopati. Divili se Litvané, že oheň ten ani ti hadové Polákuom nic neuškodili. Rozkázal také král lid ten po- hanský učiti dvanácti článkuom víry křesťan- ské, a když byli vyučeni, kázal je křtíti a každé- mu, kdož byl pokřtěn, kázal dáti novú sukni, neb byl s sebú mnoho dal sukna z Polsky při- vézti. Vidúce Litvané takový oděv, kterýž jím byl prvé jako neznámý, neb lid ten sprostný to- liko kytlemi se odíval, všickni, aby se křtili, běželi. A když nemohli kněží postačiti, každého aby obvláštně křtili, arcibiskup a král rozkázali, aby šli po houfích muží obvláštně a ženy také v svých houfě obvláštně. Některému houfu mužskému dáno jméno Petr a jinému Pavel a jinému Jan a tak dále a kněží na všecky spolu vodou posvěcenou kropáčem ve jméno Trojice svaté kropili. A ženy též šly v houfích, některé- mu houfu dáno jméno Kateřina, a v tom houfě všecko sluly Kateřiny, a jinému Markéta, a ty všecky sluly Markéty, a tak dále, a též na ně na všecky spolu vodou kropili. Znamenitější pak z ních, jako rytíři, ti se obvláštně křtili. Turci křestany hubili a jiní se dívali Král polský kázal křtíti Litvu 475
jiní jako Uhři, Čechové, Poláci a Němci, zprá- vu dostatečnú o tom majíce, na to nic nedba- li, ač Zigmund, král uherský, často psaní činil Benátčanuom i jiným Vlachuom i jednak všem okolním národuom, však proto oni nad jinými křesťany, jenž byli od Turkuov těžce sužováni a mordováni, žádné lítosti míti nechtěli. Toho také roku u vigiljí svaté panny Markéty dokonán jest kuor kostela svatého Víta na hra- dě pražském a z toho lidé v Praze i jednak všickni Čechové se velmi radovali. Léta téhož Vladislav Jagelko, král polský nový, pojav Hedviku, svú manželku, a některé pány polské země, obrátil se do Litvy a s ním arcibiskup Bodzanta a jiných kněží velmi mno- ho. A když tam přijeli, najprvé rozkázal město založiti a dal jemu jméno od té řeky, kteráž tudy teče, Vilno. Potom kázal všecky modly zrušiti, oheň ten pohanský, kterýž slul posvát- ný oheň, zkaziti, háje neřádné posekati, hady, kterýmž se lidé klaněli, zbíti a zakopati. Divili se Litvané, že oheň ten ani ti hadové Polákuom nic neuškodili. Rozkázal také král lid ten po- hanský učiti dvanácti článkuom víry křesťan- ské, a když byli vyučeni, kázal je křtíti a každé- mu, kdož byl pokřtěn, kázal dáti novú sukni, neb byl s sebú mnoho dal sukna z Polsky při- vézti. Vidúce Litvané takový oděv, kterýž jím byl prvé jako neznámý, neb lid ten sprostný to- liko kytlemi se odíval, všickni, aby se křtili, běželi. A když nemohli kněží postačiti, každého aby obvláštně křtili, arcibiskup a král rozkázali, aby šli po houfích muží obvláštně a ženy také v svých houfě obvláštně. Některému houfu mužskému dáno jméno Petr a jinému Pavel a jinému Jan a tak dále a kněží na všecky spolu vodou posvěcenou kropáčem ve jméno Trojice svaté kropili. A ženy též šly v houfích, některé- mu houfu dáno jméno Kateřina, a v tom houfě všecko sluly Kateřiny, a jinému Markéta, a ty všecky sluly Markéty, a tak dále, a též na ně na všecky spolu vodou kropili. Znamenitější pak z ních, jako rytíři, ti se obvláštně křtili. Turci křestany hubili a jiní se dívali Král polský kázal křtíti Litvu 475
Strana 476
Jestřáb černý za erb Král pak Vladislav tu v Vilně na tom místě, kdež byl věčnaj (tak jakž oni pravili) oheň, ká- zal slavný kostel založiti ve jméno svatého Sta- nislava, krakovského někdy biskupa, a tu bis- kupství znamenité aby bylo, bohatě nadal. A první biskup tu v Vilně byl postaven Ondřej Vazilo, jenž byl z rodu znamenitého znameni- tých rytířuov polských těch, jenž za znamení na svých štítích mají jestřába černého v zlatém poli, a ten byl bratr řádu svatého Františka. Léta tisícého třístého osmdesátého osmého Poutníci na sto tisíc zlatých v Praze nechali Dvanáctý den po slavnosti velikonoční, to jest na den Švátostí, taková síla lidu v Praze byla, že se tomu všickni obyvatelé měst pražských divili. Někteří se pak obávali, aby se ti hosté měst těch a lidu domácího nezmocnili, ale oni jako lid nezbrojný a poutníci pokojně se chovali a po kostelech chodíce almužny svaté hojné chudým lidem rozdávali a modlitby své pokorně Pánu Bohu obětujíce na mnohých místech a zvláště u hrobuov svatého Vácslava knížete a svatého Vojtěcha, též i Zigmunda slzy své mnozí vylévali, s velikým náboženstvím na své hříchy plakali. A spatřivše na Novém Městě pražském při kaple Těla božího Kristovy i jiné svátosti, Pánu Bohu z toho děkujíce pokojně do svých zemí odešli. Múdřejší pak z obyvateluov pražských, vidúce takové množství lidu, chvá- lili Pána Boha, a to proto, neb rozvažovali u sebe, jak znamenitý tu užitek byl městu pražskému, počítajíc, co by mohl jeden každý z těch hostí najvíce a najméně utratiti, počítali, že za těch několik dní ti hosté co jsú protrávili, na almužny rozdali, a do svých zemí aby při- nesli, nakoupili, že jsú více než sto tisíc v Praze nechali a tak tudy Praha velmi bohatla, neb jsú do ní jednak ze všech zemí poutníci a hosté na každý den peníze nesli. Téhož léta Johana, manželka krále Vácslava, 476
Jestřáb černý za erb Král pak Vladislav tu v Vilně na tom místě, kdež byl věčnaj (tak jakž oni pravili) oheň, ká- zal slavný kostel založiti ve jméno svatého Sta- nislava, krakovského někdy biskupa, a tu bis- kupství znamenité aby bylo, bohatě nadal. A první biskup tu v Vilně byl postaven Ondřej Vazilo, jenž byl z rodu znamenitého znameni- tých rytířuov polských těch, jenž za znamení na svých štítích mají jestřába černého v zlatém poli, a ten byl bratr řádu svatého Františka. Léta tisícého třístého osmdesátého osmého Poutníci na sto tisíc zlatých v Praze nechali Dvanáctý den po slavnosti velikonoční, to jest na den Švátostí, taková síla lidu v Praze byla, že se tomu všickni obyvatelé měst pražských divili. Někteří se pak obávali, aby se ti hosté měst těch a lidu domácího nezmocnili, ale oni jako lid nezbrojný a poutníci pokojně se chovali a po kostelech chodíce almužny svaté hojné chudým lidem rozdávali a modlitby své pokorně Pánu Bohu obětujíce na mnohých místech a zvláště u hrobuov svatého Vácslava knížete a svatého Vojtěcha, též i Zigmunda slzy své mnozí vylévali, s velikým náboženstvím na své hříchy plakali. A spatřivše na Novém Městě pražském při kaple Těla božího Kristovy i jiné svátosti, Pánu Bohu z toho děkujíce pokojně do svých zemí odešli. Múdřejší pak z obyvateluov pražských, vidúce takové množství lidu, chvá- lili Pána Boha, a to proto, neb rozvažovali u sebe, jak znamenitý tu užitek byl městu pražskému, počítajíc, co by mohl jeden každý z těch hostí najvíce a najméně utratiti, počítali, že za těch několik dní ti hosté co jsú protrávili, na almužny rozdali, a do svých zemí aby při- nesli, nakoupili, že jsú více než sto tisíc v Praze nechali a tak tudy Praha velmi bohatla, neb jsú do ní jednak ze všech zemí poutníci a hosté na každý den peníze nesli. Téhož léta Johana, manželka krále Vácslava, 476
Strana 477
jenž byla žena velmi nábožná a bála se Pána Boha a mnohá bezpráví od svého manžela trpělivě snášela, umřela a v klášteře na Zbraslavi pochována. Královna Johana, krále Vácslava manželka, umřela Léta tisícého třístého osmdesátého devátého Opět přijeli do Prahy slavní poslové z říše a vstúpivše před krále římského a českého Vácslava poctivé učinili od říských knížat a od hrabat a potom ode vší říše pozdravení, při- tom oznamujíce žádost všech v říši obyvateluov, aby Jeho Milost jako král římský volený i ko- runovaný a jako pán jich milostivý ráčil své poddané navštíviti a tam, že sú vznikly nějaké mezi knížaty nevole, aby ráčil mezi ními narov- nání učiniti; pakli by toho učiniti neráčil, že oni se obávají, aby se tam nějaké jedněch proti druhým nestalo pozdvižení pro jeho jako císaře voleného nepřítomnost. Král vyslyšav žádost dal odpověd a řka: „Jakož nás žádáte, abychom do říše přijeli a mezi knížaty někte- rými učinili narovnání, i nevíme, jest-li nám to slušné učiniti, poněvadž sme jích nevadili, abychom je měli mířiti. Obáváme se, aby se nám nepřihodilo jako onomu vlku, kterýž vida berany dva bojující chtěl (tak jakž Ezop píše) mezi nimi narovnání učiniti. Avšak proto na tom sme se postavili, abychom shledali, kterak se má říše.“ I řekli poslové: „Kterého pak času máme Vaší císařské Milosti čekati, aneb brzo-li ráčíte přijeti?“ Král odpověděl: „Když- koli přijedem, brzo neb nebrzo, proto my říši na místě jejím budeme moci naleznúti.“ To sly- šíce poslové s králem se poctivě rozžehnali, a přijavše od něho dary, odjeli, jsúce smutni, protože sú od pána svého žádné jisté odpovědi míti nemohli. A přijevše do říše všecko to pořád, což jsou od krále slyšeli, těm, od kterýchž jsou posláni byli, oznámili; někteří se hněvali a jiní se smáli a někteří pravili: „Bychom zde měli pražské pivo a pražské ženy, také bychom Král Vácslav nechtěl do říše 477
jenž byla žena velmi nábožná a bála se Pána Boha a mnohá bezpráví od svého manžela trpělivě snášela, umřela a v klášteře na Zbraslavi pochována. Královna Johana, krále Vácslava manželka, umřela Léta tisícého třístého osmdesátého devátého Opět přijeli do Prahy slavní poslové z říše a vstúpivše před krále římského a českého Vácslava poctivé učinili od říských knížat a od hrabat a potom ode vší říše pozdravení, při- tom oznamujíce žádost všech v říši obyvateluov, aby Jeho Milost jako král římský volený i ko- runovaný a jako pán jich milostivý ráčil své poddané navštíviti a tam, že sú vznikly nějaké mezi knížaty nevole, aby ráčil mezi ními narov- nání učiniti; pakli by toho učiniti neráčil, že oni se obávají, aby se tam nějaké jedněch proti druhým nestalo pozdvižení pro jeho jako císaře voleného nepřítomnost. Král vyslyšav žádost dal odpověd a řka: „Jakož nás žádáte, abychom do říše přijeli a mezi knížaty někte- rými učinili narovnání, i nevíme, jest-li nám to slušné učiniti, poněvadž sme jích nevadili, abychom je měli mířiti. Obáváme se, aby se nám nepřihodilo jako onomu vlku, kterýž vida berany dva bojující chtěl (tak jakž Ezop píše) mezi nimi narovnání učiniti. Avšak proto na tom sme se postavili, abychom shledali, kterak se má říše.“ I řekli poslové: „Kterého pak času máme Vaší císařské Milosti čekati, aneb brzo-li ráčíte přijeti?“ Král odpověděl: „Když- koli přijedem, brzo neb nebrzo, proto my říši na místě jejím budeme moci naleznúti.“ To sly- šíce poslové s králem se poctivě rozžehnali, a přijavše od něho dary, odjeli, jsúce smutni, protože sú od pána svého žádné jisté odpovědi míti nemohli. A přijevše do říše všecko to pořád, což jsou od krále slyšeli, těm, od kterýchž jsou posláni byli, oznámili; někteří se hněvali a jiní se smáli a někteří pravili: „Bychom zde měli pražské pivo a pražské ženy, také bychom Král Vácslav nechtěl do říše 477
Strana 478
zde krále Vácslava měli, ale poněvadž toho zde není, jest tomu rozuměti, že on zde také nebude. I sluší nám o to, abychom bez pána nebyli, pomysliti." Téhož léta Leopold, syn Albrechtuov, kníže rakúský, umřel. Léta tisícého třístého devadesátého Židé v Praze zbiti na Velikú noc Měštěnín jeden v Starém Městě pražském, jenž měl duom nedaleko kláštera svatého Ducha, u Veliký pátek upadl v těžkú nemoc a v sobotu, poznav na sobě, že se jemu nemoc obtěžuje, ráno na Velikú noc poslal pro zpovědl- níka do kostela kanovnického svatého Mikuláše, kterýž přeslyšav jej pověděl k němu, že pro slav- nost kostelní a toho dne, ráno dřív než se mše vy- konají, k němu s svátostí velebnú přijíti nemuož, ale po samém obědě že žádost jeho vyplní, a tak učinil; vzav tělo boží i šel mimo Židovskú ulici a žáci před ním s sviecemi a s zvonečky vedlé obyčeje, muží někteří i ženy šli za ním. Ty zvonečky uslyšavše židé vyběhli a vidúce kněze, an nese svátost velebnú, počali naň kamením házeti. A on jim řekl: „Radím vám, přestaňte!“ A oni jemu odpověděli: „Nepřesta- neme, však máš s sebú Pána Boha, nechť tebe brání,“ a vtom házejíce naň, tak až jemu z rukú tělo boží na zemi vyrazili. To slyšíce a vidúce, co se stalo, ti, kteříž za knězem šli, na židy se obořili a židé málo pozastavivše se prchli a do své ulice vskočili a křesťané za ními pohlavku- jíce je běželi. Vtom jiní židé přiběhli i s braní, chtíce svých brániti. Zatím pak křesťanův přibývalo vždycky až do nešporní hodiny a v nešpory všecky jích domy vybili, židuov mnoho zbili, statky jích rozebrali, pohlaví ani věku neodpustili. Novina taková když byla králi oznámena, pověděl: „Proč sú židé na ten den, tak jakž od staradávna bývalo, doma v svých příbytcích neseděli, a poněvadž sú na křesťany počátek a zvláště na jích kněze a na 478
zde krále Vácslava měli, ale poněvadž toho zde není, jest tomu rozuměti, že on zde také nebude. I sluší nám o to, abychom bez pána nebyli, pomysliti." Téhož léta Leopold, syn Albrechtuov, kníže rakúský, umřel. Léta tisícého třístého devadesátého Židé v Praze zbiti na Velikú noc Měštěnín jeden v Starém Městě pražském, jenž měl duom nedaleko kláštera svatého Ducha, u Veliký pátek upadl v těžkú nemoc a v sobotu, poznav na sobě, že se jemu nemoc obtěžuje, ráno na Velikú noc poslal pro zpovědl- níka do kostela kanovnického svatého Mikuláše, kterýž přeslyšav jej pověděl k němu, že pro slav- nost kostelní a toho dne, ráno dřív než se mše vy- konají, k němu s svátostí velebnú přijíti nemuož, ale po samém obědě že žádost jeho vyplní, a tak učinil; vzav tělo boží i šel mimo Židovskú ulici a žáci před ním s sviecemi a s zvonečky vedlé obyčeje, muží někteří i ženy šli za ním. Ty zvonečky uslyšavše židé vyběhli a vidúce kněze, an nese svátost velebnú, počali naň kamením házeti. A on jim řekl: „Radím vám, přestaňte!“ A oni jemu odpověděli: „Nepřesta- neme, však máš s sebú Pána Boha, nechť tebe brání,“ a vtom házejíce naň, tak až jemu z rukú tělo boží na zemi vyrazili. To slyšíce a vidúce, co se stalo, ti, kteříž za knězem šli, na židy se obořili a židé málo pozastavivše se prchli a do své ulice vskočili a křesťané za ními pohlavku- jíce je běželi. Vtom jiní židé přiběhli i s braní, chtíce svých brániti. Zatím pak křesťanův přibývalo vždycky až do nešporní hodiny a v nešpory všecky jích domy vybili, židuov mnoho zbili, statky jích rozebrali, pohlaví ani věku neodpustili. Novina taková když byla králi oznámena, pověděl: „Proč sú židé na ten den, tak jakž od staradávna bývalo, doma v svých příbytcích neseděli, a poněvadž sú na křesťany počátek a zvláště na jích kněze a na 478
Strana 479
svátost velebnú učinili, což jsú utržili, nechť sobě schovají.“ Téhož léta král Vácslav poselství učinil do Říma a zjednal to u najvyššího biskupa řím- ského Bonifacia, že jest toho půjčil, aby bylo léto milostivé v Praze, a to se počalo v čtvrtú neděli v postě, jenž slove Letare, a trvalo až do Povýšení svatého Kříže. A Praha roku toho a skrze to velmi zbohatla. Léta tisícého třístého devadesátého prvního Páni čeští znamenitější položili sobě sjezd při středopostí v Králové Hradci a tu rokovali o věci zemské a o tu těžkost, kteráž se na ně valí od jiných okolních národuov pro nedbanlivost krále jích. Někteří radili, aby o to posláno bylo k králi a jemu to oznámeno. Jiní pravili, aby to bylo skrze posla listem a psaním jemu po- vědíno a předloženo, ale však žádný o to ne- chtěl k králi jeti ani toho spisovati, neb se každý obával, aby to nebylo od krále zvědíno, a tak se rozjeli. Ale proto to od některých jejích shromáždění bylo králi oznámeno. I poslal tajně a kázal jíti Hrozka na Čbáně a Jiroše na Hradišti a ti byli dáni do vězení na Vyšehrad. Páni někteří, téhož se obávajíce, sjeli se do Berouna a odtuď učinili králi psaní, žádajíce jeho jako pána svého milostivého, aby je ráčil rozkázati z toho vězení propustiti. Král jím zase rozkázal odepsati, aby k němu přijeli a svú potřebu před ním oznámili, že je chce rád vyslyšeti; a po několiku dnech pány před- řečené Hrozka a Jiroše rozkázal v tom vězení stínati. Jiní to slyšíce těžce to nesli, ale však pro uvarování budúcího zlého mlčeti musili. Téhož léta král český pro svú ukrutnost málo pánům českým věřil, protož poslal a kázal místa příhodného k stavení zámku hledati. I nalezeno místo jedno v lese málo více než půl míle od Vyšehradu blízko od tvrzi, jenž slove Kundra- tice, a ohledav to král sám svú osobú, kázal tu Král Vácslav kázal pány dva stíti 479
svátost velebnú učinili, což jsú utržili, nechť sobě schovají.“ Téhož léta král Vácslav poselství učinil do Říma a zjednal to u najvyššího biskupa řím- ského Bonifacia, že jest toho půjčil, aby bylo léto milostivé v Praze, a to se počalo v čtvrtú neděli v postě, jenž slove Letare, a trvalo až do Povýšení svatého Kříže. A Praha roku toho a skrze to velmi zbohatla. Léta tisícého třístého devadesátého prvního Páni čeští znamenitější položili sobě sjezd při středopostí v Králové Hradci a tu rokovali o věci zemské a o tu těžkost, kteráž se na ně valí od jiných okolních národuov pro nedbanlivost krále jích. Někteří radili, aby o to posláno bylo k králi a jemu to oznámeno. Jiní pravili, aby to bylo skrze posla listem a psaním jemu po- vědíno a předloženo, ale však žádný o to ne- chtěl k králi jeti ani toho spisovati, neb se každý obával, aby to nebylo od krále zvědíno, a tak se rozjeli. Ale proto to od některých jejích shromáždění bylo králi oznámeno. I poslal tajně a kázal jíti Hrozka na Čbáně a Jiroše na Hradišti a ti byli dáni do vězení na Vyšehrad. Páni někteří, téhož se obávajíce, sjeli se do Berouna a odtuď učinili králi psaní, žádajíce jeho jako pána svého milostivého, aby je ráčil rozkázati z toho vězení propustiti. Král jím zase rozkázal odepsati, aby k němu přijeli a svú potřebu před ním oznámili, že je chce rád vyslyšeti; a po několiku dnech pány před- řečené Hrozka a Jiroše rozkázal v tom vězení stínati. Jiní to slyšíce těžce to nesli, ale však pro uvarování budúcího zlého mlčeti musili. Téhož léta král český pro svú ukrutnost málo pánům českým věřil, protož poslal a kázal místa příhodného k stavení zámku hledati. I nalezeno místo jedno v lese málo více než půl míle od Vyšehradu blízko od tvrzi, jenž slove Kundra- tice, a ohledav to král sám svú osobú, kázal tu Král Vácslav kázal pány dva stíti 479
Strana 480
Král Vácslav strašil Pražany les posekati a skálu lámati, sklepy hluboké dělati z cihel a zámek pevný na tom místě postaviti a dal jemu jméno Nový hrad. Kterýž když byl dokonán, kázal jej pilně obilím a ji- nými potřebami bez nedostatku opatřiti, pravě, že se tu chce (bude-li toho třeba) vší zemi brá- niti. Roku toho Vácslav král obeslal k sobě kon- šely z obou měst pražských na Vyšehrad, kteříž když přišli, žádal jích, aby s ním obědvali, a oni to rádi i neradi učinili pro tu příčinu, neb král měl obyčej časem vinné i nevinné trestati. Když jsú pak seděli za stolem, mistr popravný, jehož synu král byl kmotrem, před- stúpiv před krále řekl: „Králi milostivý, jaká jest mne zde potřeba?“ Král odpověděl: „Kmot- ře milý, málo tu vně počekaj, budeš míti dílo po samém obědě.“ Pražané králi přisedící těch slov nemálo se ulekli. Když se pak oběd dokonal, král na Pražanech rozličné činil otázky, ale Pražané jemu ve všem milostivě a poddaně odpovídali, mnohými se hotovostmi zakazujíce, tak byla-li by toho potřeba, že by chtěl jeden každý z ních zaň jako za svého milostivého pána své hrdlo dáti. Král to slyše poděkování jím učinil a od sebe je pokojně propustil. Nový hrad za Vyšehradem Léta tisícého třístého devadesátého druhého Kolby a honby na pražském ryňku Přijel do Prahy k králi Vácslavovi lantkrabě z Rajnu, maje v svém houfě osmdesát koní a deset vozuov, na kterýchž měl mnoho roz- ličných příprav kajkléřských, a honcuov i kol- cuov nemalý počet, též i šermířuov velmi mnoho. Tu na ryňku Starého Města pražského s povolením královským kázal dvůr volati, a tu kdož by koli buď z Čechuov neb z jiných národuov rytířským během směl se jakžkoli, kolbou, honbou, zápasem, kamenem aneb dřevem házením, šermem neb skokem, též i kajkléřstvím bez úrazu a vády se postaviti, že on chce svého také hned vystaviti, a to na 480
Král Vácslav strašil Pražany les posekati a skálu lámati, sklepy hluboké dělati z cihel a zámek pevný na tom místě postaviti a dal jemu jméno Nový hrad. Kterýž když byl dokonán, kázal jej pilně obilím a ji- nými potřebami bez nedostatku opatřiti, pravě, že se tu chce (bude-li toho třeba) vší zemi brá- niti. Roku toho Vácslav král obeslal k sobě kon- šely z obou měst pražských na Vyšehrad, kteříž když přišli, žádal jích, aby s ním obědvali, a oni to rádi i neradi učinili pro tu příčinu, neb král měl obyčej časem vinné i nevinné trestati. Když jsú pak seděli za stolem, mistr popravný, jehož synu král byl kmotrem, před- stúpiv před krále řekl: „Králi milostivý, jaká jest mne zde potřeba?“ Král odpověděl: „Kmot- ře milý, málo tu vně počekaj, budeš míti dílo po samém obědě.“ Pražané králi přisedící těch slov nemálo se ulekli. Když se pak oběd dokonal, král na Pražanech rozličné činil otázky, ale Pražané jemu ve všem milostivě a poddaně odpovídali, mnohými se hotovostmi zakazujíce, tak byla-li by toho potřeba, že by chtěl jeden každý z ních zaň jako za svého milostivého pána své hrdlo dáti. Král to slyše poděkování jím učinil a od sebe je pokojně propustil. Nový hrad za Vyšehradem Léta tisícého třístého devadesátého druhého Kolby a honby na pražském ryňku Přijel do Prahy k králi Vácslavovi lantkrabě z Rajnu, maje v svém houfě osmdesát koní a deset vozuov, na kterýchž měl mnoho roz- ličných příprav kajkléřských, a honcuov i kol- cuov nemalý počet, též i šermířuov velmi mnoho. Tu na ryňku Starého Města pražského s povolením královským kázal dvůr volati, a tu kdož by koli buď z Čechuov neb z jiných národuov rytířským během směl se jakžkoli, kolbou, honbou, zápasem, kamenem aneb dřevem házením, šermem neb skokem, též i kajkléřstvím bez úrazu a vády se postaviti, že on chce svého také hned vystaviti, a to na 480
Strana 481
den svatého Zigmunda, a ten dvuor trvati má až do osmi dní, a tak se stalo. Tu Čechové někteří mnohá rytířství provozovali a zvláště v kolbách, v honbách, v zápasích a v házení, takže sú Němci toho daleko z zadu měli, však proto v šermích a v kajklích nemohli Němcuov přemistrovati. Téhož léta času zimního byli velicí spadli sněhové a vtom přišlo náhlé odjižení a voda velmi veliká, takže ten den před svatým Miku- lášem i na den svatého Mikuláše na staroměst- ském ryňku na lodech se vozili a v sklepích bylo mnoho vody, kteráž na domích mnoho škody učinila. Povodeň byl veliký v Praze na svatého Mikuláše Léta tisícého třístého devadesátého třetího Patriarcha vyšehradský, jenž byl muž velmi nábožný a milovník lidského spasení, častá psaní čině do Říma způsobil to, že jest papež dal milostivé léto do Prahy do sedmi kostelův, k svatému Petru na Vyšehrad, k Božímu tělu na Nové Město, k Matce boží Sněžné, k svatému Petru na Zderaz, k svatému Vácslavu na hrad pražský, k premonstrátům na Strahov a k svaté panně Markétě na Břevňov, a to bylo časem postním, a tak putovali lidé po těch kostelech za sedm dní. A při tom času slit jest velmi veliký zvon na Vyšehradě a říkali jemu Patro- nus. Toho roku Alžběta, manželka někdy císaře Karla, v Hradci Králové umřela a odtuď vezena na hrad pražský a pohřbena v kostele svatého Víta v kůru Panny Marie, s velikú poctivostí a s pláčem všeho lidu v hrobě vedle manžela svého položena. Téhož léta ten den po Svátosti král Vácslav povolal k sobě sufragána arcibiskupova, jemuž jméno bylo doktor Johánek, i ptal se jeho, proč jest směl to učiniti a potvrditi na opatství klad- rubské Albrechta mnicha. I odpověděl sufragán: „Králi milostivý, proto sem to učinil, neb sú Zvon vyšehradský Král Vácslav kázal druhého kněze bez příčiny utopiti Milostivé léto v Praze 481
den svatého Zigmunda, a ten dvuor trvati má až do osmi dní, a tak se stalo. Tu Čechové někteří mnohá rytířství provozovali a zvláště v kolbách, v honbách, v zápasích a v házení, takže sú Němci toho daleko z zadu měli, však proto v šermích a v kajklích nemohli Němcuov přemistrovati. Téhož léta času zimního byli velicí spadli sněhové a vtom přišlo náhlé odjižení a voda velmi veliká, takže ten den před svatým Miku- lášem i na den svatého Mikuláše na staroměst- ském ryňku na lodech se vozili a v sklepích bylo mnoho vody, kteráž na domích mnoho škody učinila. Povodeň byl veliký v Praze na svatého Mikuláše Léta tisícého třístého devadesátého třetího Patriarcha vyšehradský, jenž byl muž velmi nábožný a milovník lidského spasení, častá psaní čině do Říma způsobil to, že jest papež dal milostivé léto do Prahy do sedmi kostelův, k svatému Petru na Vyšehrad, k Božímu tělu na Nové Město, k Matce boží Sněžné, k svatému Petru na Zderaz, k svatému Vácslavu na hrad pražský, k premonstrátům na Strahov a k svaté panně Markétě na Břevňov, a to bylo časem postním, a tak putovali lidé po těch kostelech za sedm dní. A při tom času slit jest velmi veliký zvon na Vyšehradě a říkali jemu Patro- nus. Toho roku Alžběta, manželka někdy císaře Karla, v Hradci Králové umřela a odtuď vezena na hrad pražský a pohřbena v kostele svatého Víta v kůru Panny Marie, s velikú poctivostí a s pláčem všeho lidu v hrobě vedle manžela svého položena. Téhož léta ten den po Svátosti král Vácslav povolal k sobě sufragána arcibiskupova, jemuž jméno bylo doktor Johánek, i ptal se jeho, proč jest směl to učiniti a potvrditi na opatství klad- rubské Albrechta mnicha. I odpověděl sufragán: „Králi milostivý, proto sem to učinil, neb sú Zvon vyšehradský Král Vácslav kázal druhého kněze bez příčiny utopiti Milostivé léto v Praze 481
Strana 482
jej všickni bratří kláštera toho sobě za opata zvolili a předkové moji též také jeho předkův tím způsobem potvrzovali.“ A král, slyše jeho slušnú výmluvu, kázal jej jíti a hned té noci dal jej na most pražský vyvésti a do vody svrci a utopiti. To uslyšav arcibiskup, poslal dva kanovníky kostela pražského k králi, aby se jeho otázali, z jakých příčin to jemu učiniti rozkázal. A když sú k němu přišli, otázali jsú se jeho a řekli: „Králi, pane náš milostivý, Tvé Milosti ozna- mujem, že jsme posláni od arcibiskupa, tvého kaplana, abychom se otázali, co jest ten dobrý muž Johánek doktor sufragán učinil, že jest konec života vzal skrze mistra popravného." Král odpověděl: „Poněvadž vy jeho chválíte po smrti a pravíte, že jest byl dobrý muž, chci tomu také, aby vás též jiní po smrti chválili.“ I rozkázal je hned vsázeti a vtom bez meškání poslal pro kmotra svého mistra popravného, chtě kázati jím jako doktorovi Johánkovi též učiniti, ale však na přímluvu některých svých dvořanuov nazajtří kázal je propustiti. Když jsú pak z toho vězení vyšli, uhlédali jsú státi mistra popravného s provazy; z toho nemálo byli zstrašeni. Uzřeli také krále, an stojí na pavlači; jeden z týchž kanovníkuov, jménem Jaroslav z Klinštajna, jenž byl muž jistě nábož- ný i svatý, pokloniv se řekl: „Králi, pane náš, my, tvoji kaplané, z tohoto vězení, v kterémž jsme byli bez našeho provinění, tobě děkujem, a že jsme my dva byli v tomto vězení, ty po dvakrát vězněm budeš, jednou roku tohoto a po druhé roku druhého, a protože jsi naše osoby tam v tom vězení držal za čtyřidcet hodin, čtyřidcet téhodnuov v těžkém vězení držán budeš, a kdyby Pán Buoh nad tebou ruky ne- " držal, tu by v tom vězení konec života vzal.“ Král zasmáv se řekl: „Dobře mluvíš, jdi předse a chval Pána Boha, žes posledního truňku v řece neučinil. Roku toho na den svatého Stanislava král Vácslav jel z Žebráku do Berouna a tu změniv 482
jej všickni bratří kláštera toho sobě za opata zvolili a předkové moji též také jeho předkův tím způsobem potvrzovali.“ A král, slyše jeho slušnú výmluvu, kázal jej jíti a hned té noci dal jej na most pražský vyvésti a do vody svrci a utopiti. To uslyšav arcibiskup, poslal dva kanovníky kostela pražského k králi, aby se jeho otázali, z jakých příčin to jemu učiniti rozkázal. A když sú k němu přišli, otázali jsú se jeho a řekli: „Králi, pane náš milostivý, Tvé Milosti ozna- mujem, že jsme posláni od arcibiskupa, tvého kaplana, abychom se otázali, co jest ten dobrý muž Johánek doktor sufragán učinil, že jest konec života vzal skrze mistra popravného." Král odpověděl: „Poněvadž vy jeho chválíte po smrti a pravíte, že jest byl dobrý muž, chci tomu také, aby vás též jiní po smrti chválili.“ I rozkázal je hned vsázeti a vtom bez meškání poslal pro kmotra svého mistra popravného, chtě kázati jím jako doktorovi Johánkovi též učiniti, ale však na přímluvu některých svých dvořanuov nazajtří kázal je propustiti. Když jsú pak z toho vězení vyšli, uhlédali jsú státi mistra popravného s provazy; z toho nemálo byli zstrašeni. Uzřeli také krále, an stojí na pavlači; jeden z týchž kanovníkuov, jménem Jaroslav z Klinštajna, jenž byl muž jistě nábož- ný i svatý, pokloniv se řekl: „Králi, pane náš, my, tvoji kaplané, z tohoto vězení, v kterémž jsme byli bez našeho provinění, tobě děkujem, a že jsme my dva byli v tomto vězení, ty po dvakrát vězněm budeš, jednou roku tohoto a po druhé roku druhého, a protože jsi naše osoby tam v tom vězení držal za čtyřidcet hodin, čtyřidcet téhodnuov v těžkém vězení držán budeš, a kdyby Pán Buoh nad tebou ruky ne- " držal, tu by v tom vězení konec života vzal.“ Král zasmáv se řekl: „Dobře mluvíš, jdi předse a chval Pána Boha, žes posledního truňku v řece neučinil. Roku toho na den svatého Stanislava král Vácslav jel z Žebráku do Berouna a tu změniv 482
Strana 483
oděv šel do kláštera berounského, aby zhlédl, jak se mniši v svém pořádku chovají. Tu, nevím, jakým puovodem, přišlo naň mužuov šestnáct a jali krále tajně a vedli jej do Prahy a dali jej na rathúz staroměstský do vězení, jenž slove Špinka, a tu držán byl patnáct nedělí, to jest do svatého Bartoloměje. Pro to vězení byli Pražané staroměstští od Pražanuov novoměst- ských v nemalém podezření, neb byl ten hlas mezi lidi puštěn, že by tam do toho vězení tajně králi pečet přinesena byla a že jsú se tu nějací majestátové psali Pražanuom staroměst- ským na jích svobody, k kterýmž král chtěj neb nechtěj musil svoliti, ale král potom tomu vždy- cky odpíral, pravě, že jím žádných majestátuov v tom sa vězení nedělal bezděčně ani dobrovol- ně, aniž sú ho za to žádali. Při času pak svatého Bartoloměje král v tom vězení velmi teskliv byl a chtěje toho vězení rád prázden býti, divné a rozličné vymajšlel cesty. Dne jednoho poslal k Pražanům, žádaje, aby jej pustili do lázně, která by najbližší byla od rathúzu, že jím sli- buje, že se chce, jakž se zmyje, do téhož vězení navrátiti. Pražané uradivše se dali k tomu své povolení a někteří z ních řekli: „Nechť nám slíbí svú čest a víru, že se zase dnes navrátí.“ Jiní pravili: „Není nám to slušné učiniti, abychom jej měli tak zavazovati, a kdyby tomu závazku dosti neučinil, komu bychom chtěli naň žalovati? Lépe jest, abychme s ním naše služebníky věrné poslali, kteříž by jeho, aby neušel, ostříhali.“ I šel jest král v neznámém oděvu z rathúzu, an ho žádný nezná, a čtyři služebníci měští při něm, a jakž vešli do té lázně, kteráž jest najbližší nad mostem praž- ským, tak jeden z služebníkův zůstal u sinných dveří a těch dveří pilně ostříhal, druhý služeb- ník zůstal při šatech královských, pilně jích ostříhaje. Dva pak služebníci vešli s králem do mytedlny a tu se s ním myli. Po dlúhém pak času král řekl k svým strážným: „Žádám vás, nechť se maličko prochladím,“ a oni dali povo- lení. Král uhlédav, ano jedna lodí stojí při Král seděl v Špince Král Vácslav jat v Berouně Král ušel z vězení v lázni 483
oděv šel do kláštera berounského, aby zhlédl, jak se mniši v svém pořádku chovají. Tu, nevím, jakým puovodem, přišlo naň mužuov šestnáct a jali krále tajně a vedli jej do Prahy a dali jej na rathúz staroměstský do vězení, jenž slove Špinka, a tu držán byl patnáct nedělí, to jest do svatého Bartoloměje. Pro to vězení byli Pražané staroměstští od Pražanuov novoměst- ských v nemalém podezření, neb byl ten hlas mezi lidi puštěn, že by tam do toho vězení tajně králi pečet přinesena byla a že jsú se tu nějací majestátové psali Pražanuom staroměst- ským na jích svobody, k kterýmž král chtěj neb nechtěj musil svoliti, ale král potom tomu vždy- cky odpíral, pravě, že jím žádných majestátuov v tom sa vězení nedělal bezděčně ani dobrovol- ně, aniž sú ho za to žádali. Při času pak svatého Bartoloměje král v tom vězení velmi teskliv byl a chtěje toho vězení rád prázden býti, divné a rozličné vymajšlel cesty. Dne jednoho poslal k Pražanům, žádaje, aby jej pustili do lázně, která by najbližší byla od rathúzu, že jím sli- buje, že se chce, jakž se zmyje, do téhož vězení navrátiti. Pražané uradivše se dali k tomu své povolení a někteří z ních řekli: „Nechť nám slíbí svú čest a víru, že se zase dnes navrátí.“ Jiní pravili: „Není nám to slušné učiniti, abychom jej měli tak zavazovati, a kdyby tomu závazku dosti neučinil, komu bychom chtěli naň žalovati? Lépe jest, abychme s ním naše služebníky věrné poslali, kteříž by jeho, aby neušel, ostříhali.“ I šel jest král v neznámém oděvu z rathúzu, an ho žádný nezná, a čtyři služebníci měští při něm, a jakž vešli do té lázně, kteráž jest najbližší nad mostem praž- ským, tak jeden z služebníkův zůstal u sinných dveří a těch dveří pilně ostříhal, druhý služeb- ník zůstal při šatech královských, pilně jích ostříhaje. Dva pak služebníci vešli s králem do mytedlny a tu se s ním myli. Po dlúhém pak času král řekl k svým strážným: „Žádám vás, nechť se maličko prochladím,“ a oni dali povo- lení. Král uhlédav, ano jedna lodí stojí při Král seděl v Špince Král Vácslav jat v Berouně Král ušel z vězení v lázni 483
Strana 484
Lazebnice vyvedla krále Vácslava z vězení samé lázni u břehu a veslo na ní položeno, řekl jedné ženě mladé, kteráž tu v lázni posluho- vala: „Umíš-li lodí veslem táhnúti?“ A ona odpověděla: „A já umím.“ I řekl jí: „Prosím tebe, převez mne na druhou stranu řeky, chciť dobře zaplatiti.“ A ona to hned učinila. Když byli na puol řeky, řekl k ní: „Prosím tebe, pospěš!“ A ona rychle jej přeplavila, a když k břehu přistala, král, jakž se byl v lodí po- ložil, zchytiv se rychle ven vyskočil a vyvolav ven ženu, i strčil lodí od břehu. A ona jemu řekla: „Ale pročs to učinil, kterakž já se zase navrá- tím?“ A on odpověděl: „Není tobě slušné zase se navrátiti, vezmiž veslo a poď za mnou, já tobě ten přívoz dobře zaplatím, dnes tobě na tvou ruku sto zlatých položím.“ Žena, jsúci zlata žádostiva, šla za ním velmi rychle a časem spolu i pobíhali. A když jdúce po břehu řeky křovi- nami přišli až proti vsi, kteráž slove Chuchel, tu nalezli jednu lodí prázdnú stojící při břehu a vstúpivše na ní převezli se opět na druhú stranu, a všedše do lesuov, šli upřímo až k No- vému hradu. A vtom přišel čas večerní, takže jsú potmě přišli k tomu zámku, volajíce na vrátného, kterýž když otevřel, podivil se a po- věděl hajtmanovi, jenž byl Velislav z Duban, a on kázal ty hosti na zámek pustiti a vida pána svého nahého a služebníka jeho toliko v košili, i vzav výborný oděv odíl jím krále. Ženě té, kteráž slula Zuzana, král kázal dáti oděv ženský poctivý, a tu jím na rychlost hojná večeře při- pravena byla a král Zuzanu vedlé sebe posadil. Po vykonání pak večeře kázal král přinésti sobě sto zlatých českých, kteréž vzav dal do ruky Zuzaně a řka: „Toto tobě jsem dnes od přívozu dáti slíbil.“ Tu všichni z toho, že pán jích jim zase navrácen, radujíce se na tom zám- ku veseli byli. Po vykonání toho veselé na od- počívaní se rozešli a král řekl k Zuzaně: „Poně- vadž si mně na cestě tovaryškú byla a při večeři se mnú za stolem seděla, jest jistě slušné, aby ta- ké této noci vedlé mého boku ležala.“ Zuzana ja- ko poslušná nesměla se vuoli královské zprotiviti. 484
Lazebnice vyvedla krále Vácslava z vězení samé lázni u břehu a veslo na ní položeno, řekl jedné ženě mladé, kteráž tu v lázni posluho- vala: „Umíš-li lodí veslem táhnúti?“ A ona odpověděla: „A já umím.“ I řekl jí: „Prosím tebe, převez mne na druhou stranu řeky, chciť dobře zaplatiti.“ A ona to hned učinila. Když byli na puol řeky, řekl k ní: „Prosím tebe, pospěš!“ A ona rychle jej přeplavila, a když k břehu přistala, král, jakž se byl v lodí po- ložil, zchytiv se rychle ven vyskočil a vyvolav ven ženu, i strčil lodí od břehu. A ona jemu řekla: „Ale pročs to učinil, kterakž já se zase navrá- tím?“ A on odpověděl: „Není tobě slušné zase se navrátiti, vezmiž veslo a poď za mnou, já tobě ten přívoz dobře zaplatím, dnes tobě na tvou ruku sto zlatých položím.“ Žena, jsúci zlata žádostiva, šla za ním velmi rychle a časem spolu i pobíhali. A když jdúce po břehu řeky křovi- nami přišli až proti vsi, kteráž slove Chuchel, tu nalezli jednu lodí prázdnú stojící při břehu a vstúpivše na ní převezli se opět na druhú stranu, a všedše do lesuov, šli upřímo až k No- vému hradu. A vtom přišel čas večerní, takže jsú potmě přišli k tomu zámku, volajíce na vrátného, kterýž když otevřel, podivil se a po- věděl hajtmanovi, jenž byl Velislav z Duban, a on kázal ty hosti na zámek pustiti a vida pána svého nahého a služebníka jeho toliko v košili, i vzav výborný oděv odíl jím krále. Ženě té, kteráž slula Zuzana, král kázal dáti oděv ženský poctivý, a tu jím na rychlost hojná večeře při- pravena byla a král Zuzanu vedlé sebe posadil. Po vykonání pak večeře kázal král přinésti sobě sto zlatých českých, kteréž vzav dal do ruky Zuzaně a řka: „Toto tobě jsem dnes od přívozu dáti slíbil.“ Tu všichni z toho, že pán jích jim zase navrácen, radujíce se na tom zám- ku veseli byli. Po vykonání toho veselé na od- počívaní se rozešli a král řekl k Zuzaně: „Poně- vadž si mně na cestě tovaryškú byla a při večeři se mnú za stolem seděla, jest jistě slušné, aby ta- ké této noci vedlé mého boku ležala.“ Zuzana ja- ko poslušná nesměla se vuoli královské zprotiviti. 484
Strana 485
Král pobyv tu několik dní jel odtuď na Žeb- rák a Zuzanu s sebú vzal, pravě, že nikdá žádného věrnějšího služebníka neměl než Zu- zanu, kteráž jej z pražského vězení vysvobodila. Jsa již na Žebráku, obeslal k sobě Pražany, jích žádaje, aby s ním jedli hrách, ale oni jeho obědem pohrdali, pravíce, že lepší hrách bajvá v Praze než na Žebráce. Léta tisícého třístého devadesátého čtvrtého Páni čeští najznamenitější spuntovali se s krá- lem Zigmundem Uherským a s Joštem, markra- bí moravským, proti králi Vácslavovi, pánu svému. A když bylo v ochtáb Svátostí, král Vácslav, jsa bytem na zámku Žebráce, rozličné své kratochvíle provozoval a po lovích jezdil. A když přijel z lovu do svého dvoru puol míle od Berouna, páni někteří, osadivše Popovice, měli po něm špeh, a když počal obědvati, vsko- čili do dvora vnáhle a jali krále a odtuď jej nesli na hrad pražský a dali jej vsaditi do sklép- ku, jenž jest v Bílé věži, kteráž jest nad branú, jdúc od Hradčan do zámku po levé ruce, a tu jeho pilně ostříhati rozkázali a po pěti nedělích odtuď nesen k panu Jindřichovi z Rožmberka na zámek Přibenice a odtuď na Krumlov. Potom pak podán byl do Rakous a Albrecht, kníže rakúský, přijal jej a kázal vsaditi v Vídni na jednu věži. Vtom pak Jan, markrabě lužický a bramburský, bratr téhož Vácslava, a Prokop, strajc téhož krále českého, přejíce Vácslavovi svobody radějí než vězení, přitáhli s velikým počtem lidu, chtíce hrad svatého Vácslava oblehnúti a krále Vácslava mocí dobyti, a zvěděvše, že ho tu není, táhli dále a u Budě- jovic se položili. A Jindřich z Rožmberka, jsa protivník královský, sebral vojsko a položil se mezi Budějovici a Vodňany a Vodňan dobyl a zámek Kuklvajt zbořil. Vojsko předpověděné, jenž bylo z strany krále Vácslava, nemohúce Král Vácslav jat v svém dvoře za Berounem Král Vácslav dán do Vídně do vězení Hrad Kuklvajt zbořen 485
Král pobyv tu několik dní jel odtuď na Žeb- rák a Zuzanu s sebú vzal, pravě, že nikdá žádného věrnějšího služebníka neměl než Zu- zanu, kteráž jej z pražského vězení vysvobodila. Jsa již na Žebráku, obeslal k sobě Pražany, jích žádaje, aby s ním jedli hrách, ale oni jeho obědem pohrdali, pravíce, že lepší hrách bajvá v Praze než na Žebráce. Léta tisícého třístého devadesátého čtvrtého Páni čeští najznamenitější spuntovali se s krá- lem Zigmundem Uherským a s Joštem, markra- bí moravským, proti králi Vácslavovi, pánu svému. A když bylo v ochtáb Svátostí, král Vácslav, jsa bytem na zámku Žebráce, rozličné své kratochvíle provozoval a po lovích jezdil. A když přijel z lovu do svého dvoru puol míle od Berouna, páni někteří, osadivše Popovice, měli po něm špeh, a když počal obědvati, vsko- čili do dvora vnáhle a jali krále a odtuď jej nesli na hrad pražský a dali jej vsaditi do sklép- ku, jenž jest v Bílé věži, kteráž jest nad branú, jdúc od Hradčan do zámku po levé ruce, a tu jeho pilně ostříhati rozkázali a po pěti nedělích odtuď nesen k panu Jindřichovi z Rožmberka na zámek Přibenice a odtuď na Krumlov. Potom pak podán byl do Rakous a Albrecht, kníže rakúský, přijal jej a kázal vsaditi v Vídni na jednu věži. Vtom pak Jan, markrabě lužický a bramburský, bratr téhož Vácslava, a Prokop, strajc téhož krále českého, přejíce Vácslavovi svobody radějí než vězení, přitáhli s velikým počtem lidu, chtíce hrad svatého Vácslava oblehnúti a krále Vácslava mocí dobyti, a zvěděvše, že ho tu není, táhli dále a u Budě- jovic se položili. A Jindřich z Rožmberka, jsa protivník královský, sebral vojsko a položil se mezi Budějovici a Vodňany a Vodňan dobyl a zámek Kuklvajt zbořil. Vojsko předpověděné, jenž bylo z strany krále Vácslava, nemohúce Král Vácslav jat v svém dvoře za Berounem Král Vácslav dán do Vídně do vězení Hrad Kuklvajt zbořen 485
Strana 486
Hrad Skalice se doptati, kde by král český byl, zase se obráti- li a táhli až do lužické země. Času toho velicí neřádové a mnozí loupe- žové dáli se v království českém a zvláště Racek Kobyla velikou škodu v zemi činil. Král uherský Zigmund, obávaje se, aby se země česká bez přítomnosti královské nezbúřila aneb snad k pádu nepřišla, pojav Uhry i táhl do Čech, aby tu Kobylu zkrotil, a Kobyla to uslyšav zavřel se na zámku Skalici nedaleko od kláštera svatého Prokopa. A když Uhři položili se před zámkem, z zámku počali na ně velmi hustě z kuší střéleti. Nazajtří pak strojil se, aby k zámku šturmoval. Kobyla tomu poro- zuměv nočním časem zkradl se svými se všemi a ušel na zámek Rataje. Ráno pak kázal král Zigmund k šturmu jíti, a když žádný ne- bránil, Uhři bránu vysekali, a skočivše tam, žádného nenalezli než jednu babu a svini, a tu hned ten hrad Skalici rozbořili a rozmetali. Král Vácslav pak, sa již tak dlúhý čas v tom vězení, teskliv byl obávaje se, aby tu nevzal konec života svého, neb jich málo o tom v Če- chách vědělo, kam se jich král poděl; v Vídni o tom žádný nevěděl, aby král český tam v věze- ní byl, krom kníže Albrecht a jeden hajtman jeho, než všickni vuobec pravili, že nějaký vězeň jest tu znamenitý. Byl toho času na předměstí vídenském jeden starý a chudý rybář, ale nábožný, jménem Hans Grundel, ten na každý den z příčiny náboženství do kostela chodil, a když po mši bylo, navaře rybiček vězňům je nosil a pro Pána Boha rozdával, a chodil k vězňům skrze tu věži, na kteréž byl u vězení král Vácslav. I zastavoval ho často- krát Vácslav při sobě, ptaje se jeho, kto by byl, a on pravil: „Sem jeden chudý rybář.“ A tak dlúho spolu a často rokovali, až některého času řekl k němu Vácslav: „Milý Grundel, vidím a znám z tvých řečí, že si muž dobrý a spra- vedlivý, protož vidí mi se za slušné, ať bych se svých věcí svěřil, a poněvadž jiným vězňům činíš milosrdenství, věřím, že i mně je také Kobyla Racek 486
Hrad Skalice se doptati, kde by král český byl, zase se obráti- li a táhli až do lužické země. Času toho velicí neřádové a mnozí loupe- žové dáli se v království českém a zvláště Racek Kobyla velikou škodu v zemi činil. Král uherský Zigmund, obávaje se, aby se země česká bez přítomnosti královské nezbúřila aneb snad k pádu nepřišla, pojav Uhry i táhl do Čech, aby tu Kobylu zkrotil, a Kobyla to uslyšav zavřel se na zámku Skalici nedaleko od kláštera svatého Prokopa. A když Uhři položili se před zámkem, z zámku počali na ně velmi hustě z kuší střéleti. Nazajtří pak strojil se, aby k zámku šturmoval. Kobyla tomu poro- zuměv nočním časem zkradl se svými se všemi a ušel na zámek Rataje. Ráno pak kázal král Zigmund k šturmu jíti, a když žádný ne- bránil, Uhři bránu vysekali, a skočivše tam, žádného nenalezli než jednu babu a svini, a tu hned ten hrad Skalici rozbořili a rozmetali. Král Vácslav pak, sa již tak dlúhý čas v tom vězení, teskliv byl obávaje se, aby tu nevzal konec života svého, neb jich málo o tom v Če- chách vědělo, kam se jich král poděl; v Vídni o tom žádný nevěděl, aby král český tam v věze- ní byl, krom kníže Albrecht a jeden hajtman jeho, než všickni vuobec pravili, že nějaký vězeň jest tu znamenitý. Byl toho času na předměstí vídenském jeden starý a chudý rybář, ale nábožný, jménem Hans Grundel, ten na každý den z příčiny náboženství do kostela chodil, a když po mši bylo, navaře rybiček vězňům je nosil a pro Pána Boha rozdával, a chodil k vězňům skrze tu věži, na kteréž byl u vězení král Vácslav. I zastavoval ho často- krát Vácslav při sobě, ptaje se jeho, kto by byl, a on pravil: „Sem jeden chudý rybář.“ A tak dlúho spolu a často rokovali, až některého času řekl k němu Vácslav: „Milý Grundel, vidím a znám z tvých řečí, že si muž dobrý a spra- vedlivý, protož vidí mi se za slušné, ať bych se svých věcí svěřil, a poněvadž jiným vězňům činíš milosrdenství, věřím, že i mně je také Kobyla Racek 486
Strana 487
učiníš. Věziž jistě, že sem já jeden člověk zname- nitý a pán z české země, přátelé moji beze vší příčiny, toliko z nenávisti, dali mne do tohoto vězení, protož muožeš-li mi kterak pomoci, abych byl svoboden, když bych do Čech přišel, chtěl bych tobě dobře učiniti, tebe, tvú manžel- ku i tvé dítky obohatiti.“ Mnohými těmi a tako- vými řečmi rybář sa nakloněn, i řekl: „Poněvadž tak pravíš, já jistě chtěl bych to na žádost tvú učiniti, ale není mi možné, neb to jistě věz, když já koli nesu rybičky vězňům, vždycky mne holomci hradští přehledují, obávajíce se, abych nějakých příprav aneb želez s sebú nenesl a vězňům nedodal, jimiž by se mohli z toho vězení dobyti.“ I řekl král: „Jinú sem já cestu vymyslil. Prosím tebe pověz mi, mnoho-li máš svého statku?“ Řekl rybář: „Kdybych všecko prodal, mohl bych osm zlatých utržiti.“ I řekl Vácslav: „Nětco vždy prodaj a kup tajně hedbáví pevného a udělaj jednu šňuoru zdélí na šedesát sáhův a ztlouští jako malý prst a opaš se jí po nahém životě, a tak jí u tebe, když se jí otočíš, nenajdú.“ I učinil tak rybář a tu šňůru přinesl. I řekl jemu Vácslav: „Již já po této šňůře se z této věže spustím o půlnoci a ty mne tu pod věží čekati budeš a odtuď mne přivedeš až k Dunaji a přes vodu přeplavíš. A tak se stalo, že rybář krále přes Dunaj pře- plavil a přived jej k jedné hnojné hromadě, tu jej položil a hnojem přiklad. Vtom zšel křik od strážných, že vězeň ušel. Albrecht, když to uslyšal, kázal na všecky strany honiti po zemi i po Dunaji, a té noci velmi jasně měsíc svítil. Honící když se s rybářem na Dunaji potkávali, ptali se jeho řkúce: „Viděl-li jsi jakého člověka, an se plaví?“ A on pravil: „Jakž já tuto ryby lovím, žádného jsem neviděl, a by se pak i kdo plavil, jáť jsem jeho nemohl potmě viděti.“ A tak to honění celý den trvalo. Druhé noci p přišel rybář k Vácslavovi a řka: „Živ-lis? A on řekl: „Živ.“ I vstav pojedl chleba, kterýž jemu přinesl rybář, a napil se vody. I šli spolu jedním oudolím tiše rozmlúvajíce, i přišedše Rybář vyvedl krále Vácslava z vězení 487
učiníš. Věziž jistě, že sem já jeden člověk zname- nitý a pán z české země, přátelé moji beze vší příčiny, toliko z nenávisti, dali mne do tohoto vězení, protož muožeš-li mi kterak pomoci, abych byl svoboden, když bych do Čech přišel, chtěl bych tobě dobře učiniti, tebe, tvú manžel- ku i tvé dítky obohatiti.“ Mnohými těmi a tako- vými řečmi rybář sa nakloněn, i řekl: „Poněvadž tak pravíš, já jistě chtěl bych to na žádost tvú učiniti, ale není mi možné, neb to jistě věz, když já koli nesu rybičky vězňům, vždycky mne holomci hradští přehledují, obávajíce se, abych nějakých příprav aneb želez s sebú nenesl a vězňům nedodal, jimiž by se mohli z toho vězení dobyti.“ I řekl král: „Jinú sem já cestu vymyslil. Prosím tebe pověz mi, mnoho-li máš svého statku?“ Řekl rybář: „Kdybych všecko prodal, mohl bych osm zlatých utržiti.“ I řekl Vácslav: „Nětco vždy prodaj a kup tajně hedbáví pevného a udělaj jednu šňuoru zdélí na šedesát sáhův a ztlouští jako malý prst a opaš se jí po nahém životě, a tak jí u tebe, když se jí otočíš, nenajdú.“ I učinil tak rybář a tu šňůru přinesl. I řekl jemu Vácslav: „Již já po této šňůře se z této věže spustím o půlnoci a ty mne tu pod věží čekati budeš a odtuď mne přivedeš až k Dunaji a přes vodu přeplavíš. A tak se stalo, že rybář krále přes Dunaj pře- plavil a přived jej k jedné hnojné hromadě, tu jej položil a hnojem přiklad. Vtom zšel křik od strážných, že vězeň ušel. Albrecht, když to uslyšal, kázal na všecky strany honiti po zemi i po Dunaji, a té noci velmi jasně měsíc svítil. Honící když se s rybářem na Dunaji potkávali, ptali se jeho řkúce: „Viděl-li jsi jakého člověka, an se plaví?“ A on pravil: „Jakž já tuto ryby lovím, žádného jsem neviděl, a by se pak i kdo plavil, jáť jsem jeho nemohl potmě viděti.“ A tak to honění celý den trvalo. Druhé noci p přišel rybář k Vácslavovi a řka: „Živ-lis? A on řekl: „Živ.“ I vstav pojedl chleba, kterýž jemu přinesl rybář, a napil se vody. I šli spolu jedním oudolím tiše rozmlúvajíce, i přišedše Rybář vyvedl krále Vácslava z vězení 487
Strana 488
Král Vácslav sám se zmocnil Vyšehradu Pražané stínáni na Vyšehradě Rybáři dán červený kapr v zlatém poli k lesu, oba chválili Pána Boha. Na té cestě častokrát rybář chtěl se do Vídně k své manžel- ce a k dítkám navrátiti, ale Vácslav nechtěl jeho nikoli pustiti, slibuje, že chce jemu i jeho dětem (tak, jakž prvé přiříkal) dobře učiniti. A když přišli spolu na Vyšehrad na den svatého Martina a všedše do zámku, hned král sám svú rukú zavřel dveře hradové a řka: „Kto ste moji věrní, poďte ke mně!“ I přiběhlo k němu a stálo při něm jako dvadcet mužuov a klaně- jíce se jemu poctivě jej vítali. I řekl jim: „Kto jest zde hajtmanem?“ A oni řekli: „Štípka řezník, ten jest nám zde ustanoven od pánuov Pražanuov za hajtmana.“ I kázal tu hned toho hajtmana vzíti a vsaditi a dveře hradové závo- rami upevniti tak, aby žádný z zámku doluov ani na zámek nemohl jíti. I poslal rychle slovem hajtmanovým pro mistra popravného, a když přišel, kázal král psáti list purgmistru a konše- lům Starého Města pražského jako od hajtmana, aby hned bez meškání na Vyšehrad přijeli, a zapečetil jej sekretem hajtmanovým. Oni pak vidúce list a sekret, domnívajíce se, že jest pilná potřeba, ihned jeli, a jakž sú byli na hrad puštěni, dveře po nich zavřeli a král kázal je všecky zjímati a svázati a tu hned v zámku stí- nati, naposledy i Štípka hajtmana. Král pak, kteréž své věrné v Praze býti znal, hned pro ně poslav s ními hodoval a rybáře, svého pocest- ného tovaryše, vedlé sebe posadil a velikú mu činil poctivost, potom jej mnohým zbožím obda- řil a nadal, červený kapr v zlatém štítu, ano dvé dítek ten štít drží, jemu i jeho budúcím za znamení nositi rozkázal. Po nedlúhém času král to zpuosobil, že manželka rybářova i dítky jeho byly do Prahy přivezeny a král je daroval a ctil velikú poctivostí a on rybář na budúcí časy psal se Jan Grundel z Vídně. A té věži, na kteréž seděl král Vácslav v Vídni, dáno jméno Pražka, a tak se až do dnešního dne jmenuje, protože král pražský neb český seděl tak dlúhý čas na ní u vězení. 488
Král Vácslav sám se zmocnil Vyšehradu Pražané stínáni na Vyšehradě Rybáři dán červený kapr v zlatém poli k lesu, oba chválili Pána Boha. Na té cestě častokrát rybář chtěl se do Vídně k své manžel- ce a k dítkám navrátiti, ale Vácslav nechtěl jeho nikoli pustiti, slibuje, že chce jemu i jeho dětem (tak, jakž prvé přiříkal) dobře učiniti. A když přišli spolu na Vyšehrad na den svatého Martina a všedše do zámku, hned král sám svú rukú zavřel dveře hradové a řka: „Kto ste moji věrní, poďte ke mně!“ I přiběhlo k němu a stálo při něm jako dvadcet mužuov a klaně- jíce se jemu poctivě jej vítali. I řekl jim: „Kto jest zde hajtmanem?“ A oni řekli: „Štípka řezník, ten jest nám zde ustanoven od pánuov Pražanuov za hajtmana.“ I kázal tu hned toho hajtmana vzíti a vsaditi a dveře hradové závo- rami upevniti tak, aby žádný z zámku doluov ani na zámek nemohl jíti. I poslal rychle slovem hajtmanovým pro mistra popravného, a když přišel, kázal král psáti list purgmistru a konše- lům Starého Města pražského jako od hajtmana, aby hned bez meškání na Vyšehrad přijeli, a zapečetil jej sekretem hajtmanovým. Oni pak vidúce list a sekret, domnívajíce se, že jest pilná potřeba, ihned jeli, a jakž sú byli na hrad puštěni, dveře po nich zavřeli a král kázal je všecky zjímati a svázati a tu hned v zámku stí- nati, naposledy i Štípka hajtmana. Král pak, kteréž své věrné v Praze býti znal, hned pro ně poslav s ními hodoval a rybáře, svého pocest- ného tovaryše, vedlé sebe posadil a velikú mu činil poctivost, potom jej mnohým zbožím obda- řil a nadal, červený kapr v zlatém štítu, ano dvé dítek ten štít drží, jemu i jeho budúcím za znamení nositi rozkázal. Po nedlúhém času král to zpuosobil, že manželka rybářova i dítky jeho byly do Prahy přivezeny a král je daroval a ctil velikú poctivostí a on rybář na budúcí časy psal se Jan Grundel z Vídně. A té věži, na kteréž seděl král Vácslav v Vídni, dáno jméno Pražka, a tak se až do dnešního dne jmenuje, protože král pražský neb český seděl tak dlúhý čas na ní u vězení. 488
Strana 489
Léta tisícého třístého devadesátého pátého Jakž král Vácslav pro svú velikú a přílišnú nezbednú zůřivost, tak král uherský Zigmund, bratr jeho, pro svú nemírnú pajchu a bláznovú milost, kterúž měl k své manželce, žádného štěstí neměli. Zigmund roku toho nabádaním své manželky, jenž byla chtivá k vylévaní krve, kázal jednoho pána uherského, krásného mlá- dence a výborného rytíře, jenž slul Štefan Kont, a s ním jiných třicet v Budíně v ulici svatého Jiří stíti a toho žádná jiná nebyla pří- čina, než že se tak líbilo manželce jeho. Král Vácslav také, jsa k štěstí navrácen, jiných v Pra- ze konšeluov sobě k libosti nasadiv, kterýž z nich se jemu nelíbil, přijeda před jeho duom s kmotrem svým, mistrem popravným, povolaje jeho kázal jej tu hned na prahu domu jeho stíti, a to častokrát činil; žádný z měšťanův praž- ských, by i najspravedlivější a najlepší byl, před ním bezpečen nebyl. A někdy povolaje k sobě některého z pánuov neb z rytířuov na Vyšehrad buď na hrách aneb na staré pivo, a někdy zval do lázně, i dal jemu tam konec učiniti. V tom i v jiném neřádu páni i rytířstvo a jiná města, a zvláště Pražané, jej sobě velmi stěžovali. Téhož léta moc turecká velmi se rozmáhala. Bazaites, král jich, neveliký maje počet lidu toho pohanského, činil okolo Konstantinopole veliké škody císaři řeckému a pustil se i do Sarví a tu dobyl jednoho města velmi velikého, ležícího při Dunaji, řečeného Nikopolis. Císař řecký, jenž slul (tak jakž píše Blondus, též i Paulus Konstantinus) Andronicus, toho snésti nemoha, častá psaní činil do západních zemí, také i sám osobně se po moři až do Genuy vypravil a odtuď po zemi až do franské země, od krále Karla žádaje pomoci. Karel, lítost maje nad křesťany a žádosti Andronikovy nemohla oslyšeti, poslal k němu na pomoc tisíc výbor- ných kyrysarův a nadto tři sta v lehčejší zbroji, a ten všecken lid Jan, hrabě nivernenský, při- Zigmund, král uherský, dal pány uherské stínati Král Vácslav dal stínati konšely bez příčiny Zigmund, král uherský, od Turkuov poražen 489
Léta tisícého třístého devadesátého pátého Jakž král Vácslav pro svú velikú a přílišnú nezbednú zůřivost, tak král uherský Zigmund, bratr jeho, pro svú nemírnú pajchu a bláznovú milost, kterúž měl k své manželce, žádného štěstí neměli. Zigmund roku toho nabádaním své manželky, jenž byla chtivá k vylévaní krve, kázal jednoho pána uherského, krásného mlá- dence a výborného rytíře, jenž slul Štefan Kont, a s ním jiných třicet v Budíně v ulici svatého Jiří stíti a toho žádná jiná nebyla pří- čina, než že se tak líbilo manželce jeho. Král Vácslav také, jsa k štěstí navrácen, jiných v Pra- ze konšeluov sobě k libosti nasadiv, kterýž z nich se jemu nelíbil, přijeda před jeho duom s kmotrem svým, mistrem popravným, povolaje jeho kázal jej tu hned na prahu domu jeho stíti, a to častokrát činil; žádný z měšťanův praž- ských, by i najspravedlivější a najlepší byl, před ním bezpečen nebyl. A někdy povolaje k sobě některého z pánuov neb z rytířuov na Vyšehrad buď na hrách aneb na staré pivo, a někdy zval do lázně, i dal jemu tam konec učiniti. V tom i v jiném neřádu páni i rytířstvo a jiná města, a zvláště Pražané, jej sobě velmi stěžovali. Téhož léta moc turecká velmi se rozmáhala. Bazaites, král jich, neveliký maje počet lidu toho pohanského, činil okolo Konstantinopole veliké škody císaři řeckému a pustil se i do Sarví a tu dobyl jednoho města velmi velikého, ležícího při Dunaji, řečeného Nikopolis. Císař řecký, jenž slul (tak jakž píše Blondus, též i Paulus Konstantinus) Andronicus, toho snésti nemoha, častá psaní činil do západních zemí, také i sám osobně se po moři až do Genuy vypravil a odtuď po zemi až do franské země, od krále Karla žádaje pomoci. Karel, lítost maje nad křesťany a žádosti Andronikovy nemohla oslyšeti, poslal k němu na pomoc tisíc výbor- ných kyrysarův a nadto tři sta v lehčejší zbroji, a ten všecken lid Jan, hrabě nivernenský, při- Zigmund, král uherský, dal pány uherské stínati Král Vácslav dal stínati konšely bez příčiny Zigmund, král uherský, od Turkuov poražen 489
Strana 490
vedl až do uherské země, a Zigmund, král uherský, poslav je napřed do rácké země, sebrav lid uherský statečnější táhl za nimi, a strhše se spolu nedaleko od Skopí, táhli až k Nikopoli, chtíce toho města velikého násilím a mocí dobyti, ale Turci jeho nadmíru statečně bránili. Vtom Bazaít, sebrav vojsko lidu turec- kého, táhl obleženým na pomoc. Křesťané když o nepřáteléch uslyšali, radili se velmi pilně a v té radě bylo zavříno, aby všickni společně, totiž Uhři, Rácové, Charvati i Francúzové proti nepřáteluom se postavili, ale Francúzové, žádostiví jsúce poctivosti, sami s svým houfem proti Turkům táhli a Bazaítes svú chytrostí je všecky obklíčiv porazil; se zmužile bránili, však sú tu krom tří set všickni zmordováni. Uhři a Rácové vidúce, že by se turecké moci neobránili, všickni se rozběhli. Král uherský na malé lodí s malým počtem po Dunaji utekl velmi těžce, neb Turci běžíce vedlé Dunaje po břehu z lukuov až do lodí jemu dostřelovali. A ta porážka stala se den dvadcátý a devátý měsíce září. Léta tisícého třístého devadesátého šestého Páni zbiti na Karlštajně Hanuš, kníže ratibořský, přidržal se krále Vácslava a mnoho činil jemu k vuoli, někdy i to, což slušné nebylo, a král, znaje jej býti svého pomocníka, poručil jemu zámek Karl- štajn k spravování. I poslal on kníže Hanuš pro některé pány české, jich žádaje, aby na den slavný Ducha svatého s ním jedli na Karlštajně polévku, a oni to na žádost jeho učinili. A když bylo po obědě, kázal se kníže vší své čeledi v zbroj připraviti a kázal jim ty pány zbíti a hanebně zmordovati, totiž Štěpána, jenž slul Poduška z Martinic, Mutinu, Strnada, Markvarta, mistra převorství strakonického, i čeled jich některú. Jiní páni o tom uslyšavše těžce to vážili a velmi jemu za zlé měli a od toho času žádný jemu nic nechtěl věřiti a již mu 490
vedl až do uherské země, a Zigmund, král uherský, poslav je napřed do rácké země, sebrav lid uherský statečnější táhl za nimi, a strhše se spolu nedaleko od Skopí, táhli až k Nikopoli, chtíce toho města velikého násilím a mocí dobyti, ale Turci jeho nadmíru statečně bránili. Vtom Bazaít, sebrav vojsko lidu turec- kého, táhl obleženým na pomoc. Křesťané když o nepřáteléch uslyšali, radili se velmi pilně a v té radě bylo zavříno, aby všickni společně, totiž Uhři, Rácové, Charvati i Francúzové proti nepřáteluom se postavili, ale Francúzové, žádostiví jsúce poctivosti, sami s svým houfem proti Turkům táhli a Bazaítes svú chytrostí je všecky obklíčiv porazil; se zmužile bránili, však sú tu krom tří set všickni zmordováni. Uhři a Rácové vidúce, že by se turecké moci neobránili, všickni se rozběhli. Král uherský na malé lodí s malým počtem po Dunaji utekl velmi těžce, neb Turci běžíce vedlé Dunaje po břehu z lukuov až do lodí jemu dostřelovali. A ta porážka stala se den dvadcátý a devátý měsíce září. Léta tisícého třístého devadesátého šestého Páni zbiti na Karlštajně Hanuš, kníže ratibořský, přidržal se krále Vácslava a mnoho činil jemu k vuoli, někdy i to, což slušné nebylo, a král, znaje jej býti svého pomocníka, poručil jemu zámek Karl- štajn k spravování. I poslal on kníže Hanuš pro některé pány české, jich žádaje, aby na den slavný Ducha svatého s ním jedli na Karlštajně polévku, a oni to na žádost jeho učinili. A když bylo po obědě, kázal se kníže vší své čeledi v zbroj připraviti a kázal jim ty pány zbíti a hanebně zmordovati, totiž Štěpána, jenž slul Poduška z Martinic, Mutinu, Strnada, Markvarta, mistra převorství strakonického, i čeled jich některú. Jiní páni o tom uslyšavše těžce to vážili a velmi jemu za zlé měli a od toho času žádný jemu nic nechtěl věřiti a již mu 490
Strana 491
Čechové více neříkali kníže Hanuš, ale mistr Hanuš, protože tu nedobře mistroval, a někteří jemu říkali nechutný kuchař, protože těm pánuom dal nechutnú polévku. Téhož léta Bazaítes, král turecký, již nemaje žádné naděje, aby křesťané ani kto jiný směl do zemí těch, kteréž on sobě málo předtím osobil, vtrhnúti a jemu nějakú učiniti překážku, i se- brav lid znamenitý poslal jej k městu Konstan- tinopoli, chtě se toho slavného města i císařství křesťanského řeckého zmocniti. A když se k městu přiložil, rozkázal všecky zahrady výbor- né, kteréž byly okolo města, poplaniti a pohubi- ti, některá také stavení, kteráž byla starodáv- ním dílem, ale velmi nákladně tu někdy od starých Řekův postavena a vzdělána, zbořiti a s zemí srovnati, a pravě, že chce odtuď neod- jeti, až toho města dobude a císaře sám svú ruku setne. Vtom přišly jemu nevděčné noviny, že by lidu velmi mnoho a jako nesčíslný počet, jízdného i pěšího, z scytické země a z Tartarý do Natolí přitáhlo a ti že velikú škodu činí, jichžto hajtman jest nějaký Tamberlanes, kterýž jest s tím lidem poslán od kána, velikého tatar- ského císaře. Bazaítes to všecko pořádně vysly- šav a všed o to v radu s svými bašemi, kázal od Konstantinopole odtrhnouti a všemu lidu přeplaviti se z Romaný do Bithyný, tu kdež mořská zátoka najužší jest, proti městu, jenž slove Kalcedon, a odtuď táhl s svými Turky pospíchaje až k hoře, kteráž slove Stella. To když bylo Scytům neb Tatarům skrze jich špehé- ře oznámeno, hned se proti nepřáteluom stro- jili. Bazaítes domnívaje se, že je přemuož jako Francúzy aneb že budú utíkati jako Uhři, při- kázal svým, aby statečně bojovali a žádného neživili. Ale Tamberlanes jako muž v bojích zvyklý svedl bitvu jako bez strachu, a tak bitva se začala, když slunce z hory vycházeti počalo v středu, a trvala až v pátek do nešporní hodiny aneb, jakž Egnacius píše, do západu slunce; v té bitvě Bazaítes jat a Turkuov zbito okolo dvakrát sto tisíc. Tamberlanes, Bazaíta maje Král turecký chtěl dobyti Konstantinopole Tataři Turky porazili 491
Čechové více neříkali kníže Hanuš, ale mistr Hanuš, protože tu nedobře mistroval, a někteří jemu říkali nechutný kuchař, protože těm pánuom dal nechutnú polévku. Téhož léta Bazaítes, král turecký, již nemaje žádné naděje, aby křesťané ani kto jiný směl do zemí těch, kteréž on sobě málo předtím osobil, vtrhnúti a jemu nějakú učiniti překážku, i se- brav lid znamenitý poslal jej k městu Konstan- tinopoli, chtě se toho slavného města i císařství křesťanského řeckého zmocniti. A když se k městu přiložil, rozkázal všecky zahrady výbor- né, kteréž byly okolo města, poplaniti a pohubi- ti, některá také stavení, kteráž byla starodáv- ním dílem, ale velmi nákladně tu někdy od starých Řekův postavena a vzdělána, zbořiti a s zemí srovnati, a pravě, že chce odtuď neod- jeti, až toho města dobude a císaře sám svú ruku setne. Vtom přišly jemu nevděčné noviny, že by lidu velmi mnoho a jako nesčíslný počet, jízdného i pěšího, z scytické země a z Tartarý do Natolí přitáhlo a ti že velikú škodu činí, jichžto hajtman jest nějaký Tamberlanes, kterýž jest s tím lidem poslán od kána, velikého tatar- ského císaře. Bazaítes to všecko pořádně vysly- šav a všed o to v radu s svými bašemi, kázal od Konstantinopole odtrhnouti a všemu lidu přeplaviti se z Romaný do Bithyný, tu kdež mořská zátoka najužší jest, proti městu, jenž slove Kalcedon, a odtuď táhl s svými Turky pospíchaje až k hoře, kteráž slove Stella. To když bylo Scytům neb Tatarům skrze jich špehé- ře oznámeno, hned se proti nepřáteluom stro- jili. Bazaítes domnívaje se, že je přemuož jako Francúzy aneb že budú utíkati jako Uhři, při- kázal svým, aby statečně bojovali a žádného neživili. Ale Tamberlanes jako muž v bojích zvyklý svedl bitvu jako bez strachu, a tak bitva se začala, když slunce z hory vycházeti počalo v středu, a trvala až v pátek do nešporní hodiny aneb, jakž Egnacius píše, do západu slunce; v té bitvě Bazaítes jat a Turkuov zbito okolo dvakrát sto tisíc. Tamberlanes, Bazaíta maje Král turecký chtěl dobyti Konstantinopole Tataři Turky porazili 491
Strana 492
v své moci, kázal vložiti zlatá pouta na jeho ruce i na jeho nohy, též i hrdlo jeho dal zlatým okovem zamknúti a do jedné veliké železné klece neb posady jej vsaditi, kteráž byla k tomu připravena, a na voze jej voziti, a tu dobývaje měst a hraduov jednak všecku Azí Menší aneb Natolí sobě podmanil, a protáhl až do země syrské, však v Syrý tak veliké škody jako v Ka- padocí a v Menší Armený nečinil. Když pak ty všecky země a krajiny zloupil a vyplundro- val, zase se obrátil, a Bazaíta vždycky s sebú v té kleci (aby naň všickni hleděli) vozil až za dvě létě, a když přitáhli do Kamasitu, chtíce se odtuď přes moře do Kaffy a do Příkopí pla- viti, Bazaítes v tom vězení umřel. Synové pak Bazaítovi jako Ciriscelebes, kteréhož Paulus Konstantinus, také i Secundi- nus Kalepinem jmenují, s jinými, uslyšavše o neštasné otce svého porážce, také i o jeho jetí, rychle zase do Europy přes moře pospíšili a přijeli až do trácké země do města Adriano- polis řečeného a tu lepšího štěstí očekávali. Král turecký do klece vsazen Léta tisícého třístého devadesátého sedmého Král Vácslav chudých nadělal ouředníkuov Vácslav, král český, znaje k sobě od mnohých pánův a rytířův i měst a zvláště pražských velikú nepřízeň, povolav některých osob duchov- ních i světských řádu obecného, učinil sobě z nich kaplany, některým dal bohaté prebendy, světským rozdával znamenité ouřady i jiné rozličné dary, pravě jim: „Moji milí přátelé, vám věřím, že ke mně věrnost zachováte jinak než onino, jimž sem činil mnohá dobrodiní a oni mi se zlým odplacovali.“ Tu z nich jeden každý králi sliboval zaň, jestliže by toho potřeba byla, i své hrdlo dáti. Potom ti chudí, vzavše od krále mnohá dobrodiní, jej sú z mnohých nebezpečenství i nejednou od smrti vysvobodili. Téhož léta sjeli se páni zemští a rytířstvo do Prahy a tu spolu s Pražany rozvažovali mnohá obtížení, kteráž byla na ten čas na obyvatelích 492
v své moci, kázal vložiti zlatá pouta na jeho ruce i na jeho nohy, též i hrdlo jeho dal zlatým okovem zamknúti a do jedné veliké železné klece neb posady jej vsaditi, kteráž byla k tomu připravena, a na voze jej voziti, a tu dobývaje měst a hraduov jednak všecku Azí Menší aneb Natolí sobě podmanil, a protáhl až do země syrské, však v Syrý tak veliké škody jako v Ka- padocí a v Menší Armený nečinil. Když pak ty všecky země a krajiny zloupil a vyplundro- val, zase se obrátil, a Bazaíta vždycky s sebú v té kleci (aby naň všickni hleděli) vozil až za dvě létě, a když přitáhli do Kamasitu, chtíce se odtuď přes moře do Kaffy a do Příkopí pla- viti, Bazaítes v tom vězení umřel. Synové pak Bazaítovi jako Ciriscelebes, kteréhož Paulus Konstantinus, také i Secundi- nus Kalepinem jmenují, s jinými, uslyšavše o neštasné otce svého porážce, také i o jeho jetí, rychle zase do Europy přes moře pospíšili a přijeli až do trácké země do města Adriano- polis řečeného a tu lepšího štěstí očekávali. Král turecký do klece vsazen Léta tisícého třístého devadesátého sedmého Král Vácslav chudých nadělal ouředníkuov Vácslav, král český, znaje k sobě od mnohých pánův a rytířův i měst a zvláště pražských velikú nepřízeň, povolav některých osob duchov- ních i světských řádu obecného, učinil sobě z nich kaplany, některým dal bohaté prebendy, světským rozdával znamenité ouřady i jiné rozličné dary, pravě jim: „Moji milí přátelé, vám věřím, že ke mně věrnost zachováte jinak než onino, jimž sem činil mnohá dobrodiní a oni mi se zlým odplacovali.“ Tu z nich jeden každý králi sliboval zaň, jestliže by toho potřeba byla, i své hrdlo dáti. Potom ti chudí, vzavše od krále mnohá dobrodiní, jej sú z mnohých nebezpečenství i nejednou od smrti vysvobodili. Téhož léta sjeli se páni zemští a rytířstvo do Prahy a tu spolu s Pražany rozvažovali mnohá obtížení, kteráž byla na ten čas na obyvatelích 492
Strana 493
království českého, přitom přílišnú nezbednost královskú, kterúž provozuje, i ukrutnost nad pány i nad měšťany. Na tom zuostali, aby byl napomenut, těch věcí aby zanechal a své podda- né spravoval pokojně, a co se Němcuov dotýče, aby jich do země nevnadil, neb netoliko v Praze, ale i v jiných některých městech se osazují, také i ve vsech, a zvláště při horách pomezních, ježto by skrze to národu českému mohlo přijíti nějaké nebezpečenství. I snesli se o to, aby hned šli všickni spolu na Vyšehrad a tu svolení to aby králi oznámili. Král o tom uslyšav hned kázal sedlati a vsedl na kuoň, pokřikl na své řka: „Za mnou,“ i jel vedlé vody až k klášteru zbraslavskému, a tu přepraviv se přes vodu, jel až na Točník pospíchaje, neb se domníval, že by jeho jíti chtěli, i zůstal na Točníku a na Žebráku na těch hradích od svatého Martina až do vánoc a Zuzana lazebnice ustavičně při něm. Léta tisícého třístého devadesátého osmého Král Vácslav od slavnosti Nového léta, jinak Obřezování Pána Krista, jezdil po městech českých některých až za čtyři neděle. Někteří pravili, že by ta města pro tu příčinu navště- voval, aby přezvěděl, co se o něm jedná, a když nic takového nemohl se doptati, přijel na Vyše- hrad dvě neděle za masopustu a znamenav, že tu žádných není nebezpečenství, na konec masopustu rozkázal učiniti slavné hodování a zval k sobě purgmistra a konšely Starého i Nového měst pražských a některé z pánuov, též i z rytířstva. Mnozí z nich obávali se za své životy, ale král snad na to nemyslil, ale po vy- konání toho obědu smířil se s ními, přátelsky jích žádaje, aby jemu v jeho potřebách radni i pomocni byli a on že se chce k nim pokojně chovati a jako pán jich ukazovati svou milost, křivdy nečiniti žádnému ani jí komu jinému dopúštěti. A oni slíbili věrně a právě se k němu Král Vácslav zval pány a Pražany na masopust 493
království českého, přitom přílišnú nezbednost královskú, kterúž provozuje, i ukrutnost nad pány i nad měšťany. Na tom zuostali, aby byl napomenut, těch věcí aby zanechal a své podda- né spravoval pokojně, a co se Němcuov dotýče, aby jich do země nevnadil, neb netoliko v Praze, ale i v jiných některých městech se osazují, také i ve vsech, a zvláště při horách pomezních, ježto by skrze to národu českému mohlo přijíti nějaké nebezpečenství. I snesli se o to, aby hned šli všickni spolu na Vyšehrad a tu svolení to aby králi oznámili. Král o tom uslyšav hned kázal sedlati a vsedl na kuoň, pokřikl na své řka: „Za mnou,“ i jel vedlé vody až k klášteru zbraslavskému, a tu přepraviv se přes vodu, jel až na Točník pospíchaje, neb se domníval, že by jeho jíti chtěli, i zůstal na Točníku a na Žebráku na těch hradích od svatého Martina až do vánoc a Zuzana lazebnice ustavičně při něm. Léta tisícého třístého devadesátého osmého Král Vácslav od slavnosti Nového léta, jinak Obřezování Pána Krista, jezdil po městech českých některých až za čtyři neděle. Někteří pravili, že by ta města pro tu příčinu navště- voval, aby přezvěděl, co se o něm jedná, a když nic takového nemohl se doptati, přijel na Vyše- hrad dvě neděle za masopustu a znamenav, že tu žádných není nebezpečenství, na konec masopustu rozkázal učiniti slavné hodování a zval k sobě purgmistra a konšely Starého i Nového měst pražských a některé z pánuov, též i z rytířstva. Mnozí z nich obávali se za své životy, ale král snad na to nemyslil, ale po vy- konání toho obědu smířil se s ními, přátelsky jích žádaje, aby jemu v jeho potřebách radni i pomocni byli a on že se chce k nim pokojně chovati a jako pán jich ukazovati svou milost, křivdy nečiniti žádnému ani jí komu jinému dopúštěti. A oni slíbili věrně a právě se k němu Král Vácslav zval pány a Pražany na masopust 493
Strana 494
Poutníci učinili v Praze draho i hlad chovati jako k pánu svému a jemu ve všem radni a pomocni býti. To když uslyšal lid obecný, všickni se radovali, pravíce: „Bud Pán Buoh pochválen z toho, že jest on sám " z nemilostivého krále milostivého nám učinil." A tak od té chvíle již k svým poddaným se pokojněji a spravedlivěji zachovával. Téhož léta po slavnosti velikonoční tak mnoho poutníkuov přišlo do Prahy k opatření svátostí, že byli veliké draho udělali, neb byl skrze ně přišel veliký nedostatek chleba, piva i vína. Z toho lid chudý počal se velmi na ty poutníky búřiti, ale Pražané, osadivše dobře města svá žoldnéři, poslali mnoho vozuov do Zřipska a okolo Roudnice koupili obilé za sedm set zlatých a ouředníci, kteří to přivezli, prodávali chudině, tak jakž sú sami tam na místě kupova- li, a hned na všech mlýních mleti kázali a tak se lid chudý upokojil. Léta tisícého třístého devadesátého devátého Fortna V prolomeném dodělán je duom křižovníkův zderazských rozkázaním královským na tom místě, kdež slove Na břežské, tak jakž byla o tom předešle mezi týmž králem a křižovníky smlouva učiněna, a král rozkázal své věci některé převézti tam z Vyšehradu a tu své zvláštní rozkoše s mla- dými paními míval. Téhož léta rozkázaním královským prolomena jest fortna z Starého Města do Nového proti Černé ruoži, a to proto, neb tu byl duom jed- noho měštěnína znamenitého, jenž slul Hanuš Havíř, a ten byl toho roku konšelem, když se král z Vídně z vězení na Vyšehrad navrátil, a tu také s jinými konšely ten Hanuš na Vyše- hradě v zámku hlavu ztratil, a tak ten duom jeho stál pustý, až jej král kázal všecken zbořiti a fortnu tudy udělati, kteráž až dodnes slove fortna V prolomeném. Toho roku Hedvika, královna polská, dcera krále Ludvíka uherského a polského, manželka 494
Poutníci učinili v Praze draho i hlad chovati jako k pánu svému a jemu ve všem radni a pomocni býti. To když uslyšal lid obecný, všickni se radovali, pravíce: „Bud Pán Buoh pochválen z toho, že jest on sám " z nemilostivého krále milostivého nám učinil." A tak od té chvíle již k svým poddaným se pokojněji a spravedlivěji zachovával. Téhož léta po slavnosti velikonoční tak mnoho poutníkuov přišlo do Prahy k opatření svátostí, že byli veliké draho udělali, neb byl skrze ně přišel veliký nedostatek chleba, piva i vína. Z toho lid chudý počal se velmi na ty poutníky búřiti, ale Pražané, osadivše dobře města svá žoldnéři, poslali mnoho vozuov do Zřipska a okolo Roudnice koupili obilé za sedm set zlatých a ouředníci, kteří to přivezli, prodávali chudině, tak jakž sú sami tam na místě kupova- li, a hned na všech mlýních mleti kázali a tak se lid chudý upokojil. Léta tisícého třístého devadesátého devátého Fortna V prolomeném dodělán je duom křižovníkův zderazských rozkázaním královským na tom místě, kdež slove Na břežské, tak jakž byla o tom předešle mezi týmž králem a křižovníky smlouva učiněna, a král rozkázal své věci některé převézti tam z Vyšehradu a tu své zvláštní rozkoše s mla- dými paními míval. Téhož léta rozkázaním královským prolomena jest fortna z Starého Města do Nového proti Černé ruoži, a to proto, neb tu byl duom jed- noho měštěnína znamenitého, jenž slul Hanuš Havíř, a ten byl toho roku konšelem, když se král z Vídně z vězení na Vyšehrad navrátil, a tu také s jinými konšely ten Hanuš na Vyše- hradě v zámku hlavu ztratil, a tak ten duom jeho stál pustý, až jej král kázal všecken zbořiti a fortnu tudy udělati, kteráž až dodnes slove fortna V prolomeném. Toho roku Hedvika, královna polská, dcera krále Ludvíka uherského a polského, manželka 494
Strana 495
Vladislava Jagelo, umřela a v krakovském kos- tele poctivě pohřbena. Vše toho roku: Na den svatého Mikuláše shořala světnice radní v staroměstském rathou- ze a přitom mnoho zbroje a mnoho rozličných a potřebných listuov a privilejí také shořalo, a tak počítali ti, kteříž toho, co tam bylo, vě- domi byli, že ten oheň více než za čtyřidceti tisíc škody učinil. Léta toho také Ciriscelebes, náměstek Bazaí- tuov, sebrav svú všecku moc táhl k Nikopoli a odtuď velikých počal škod činiti netoliko v Sarví a okolo Skopí, ale jednak všecku ráckú zemi okolo Mostu Tragianova hubil. Králi pak uherskému Zigmundovi hajtmané, kteříž byli na zámcích na Golumbci a na Zeverinu, i jiní ustavičná psaní činili, od něho žádajíce pomoci. Zigmund král poslal své posly k tomu ukrutníku, žádal ho, aby přestal a více jemu v panství jeho škody nečinil. Odpověděl Turek, že jemu nic nečiní a že ta všecka země jeho jest spravedlivě. Zigmund to uslyšav, sebrav veliké vojsko z Uher, z Čech a z Moravy i z Němec a tu u Bělehradu přeplavivše se počali se šiko- vati, aby táhli skrze ráckú zemi až k Nikopolí. Tu jim oznámeno, že jest Turkuov okolo Niko- polí na sto tisíc a nedaleko od Adrianopoli tolikéž, v Macedoný také že sú dvě vojska veliká. Král uherský na to se, co má činiti, uradiv, obrátil se zase do uherské země a lid ten slu- žebný kázal rozpustiti. Rathouz pražský shořal Léta tisícého čtyřstého sjeli se spolu korferštové a tu rozváživše lenivost a nedbanlivost i hovadský život krále Vácslava a že nečiní toho, což císaři náleží, i složili jej z císařství bez jeho přítomnosti a vědomí a na místo jeho volili Roberta, kníže z Bavor, jenž byl také hrabě z Rajnu, kterýž potom velmi brzo od Bonifacia papeže korunu císařskú přijal. To když oznámeno bylo Vácslavovi Císař jiný volen za živnosti krále Vácslava 495
Vladislava Jagelo, umřela a v krakovském kos- tele poctivě pohřbena. Vše toho roku: Na den svatého Mikuláše shořala světnice radní v staroměstském rathou- ze a přitom mnoho zbroje a mnoho rozličných a potřebných listuov a privilejí také shořalo, a tak počítali ti, kteříž toho, co tam bylo, vě- domi byli, že ten oheň více než za čtyřidceti tisíc škody učinil. Léta toho také Ciriscelebes, náměstek Bazaí- tuov, sebrav svú všecku moc táhl k Nikopoli a odtuď velikých počal škod činiti netoliko v Sarví a okolo Skopí, ale jednak všecku ráckú zemi okolo Mostu Tragianova hubil. Králi pak uherskému Zigmundovi hajtmané, kteříž byli na zámcích na Golumbci a na Zeverinu, i jiní ustavičná psaní činili, od něho žádajíce pomoci. Zigmund král poslal své posly k tomu ukrutníku, žádal ho, aby přestal a více jemu v panství jeho škody nečinil. Odpověděl Turek, že jemu nic nečiní a že ta všecka země jeho jest spravedlivě. Zigmund to uslyšav, sebrav veliké vojsko z Uher, z Čech a z Moravy i z Němec a tu u Bělehradu přeplavivše se počali se šiko- vati, aby táhli skrze ráckú zemi až k Nikopolí. Tu jim oznámeno, že jest Turkuov okolo Niko- polí na sto tisíc a nedaleko od Adrianopoli tolikéž, v Macedoný také že sú dvě vojska veliká. Král uherský na to se, co má činiti, uradiv, obrátil se zase do uherské země a lid ten slu- žebný kázal rozpustiti. Rathouz pražský shořal Léta tisícého čtyřstého sjeli se spolu korferštové a tu rozváživše lenivost a nedbanlivost i hovadský život krále Vácslava a že nečiní toho, což císaři náleží, i složili jej z císařství bez jeho přítomnosti a vědomí a na místo jeho volili Roberta, kníže z Bavor, jenž byl také hrabě z Rajnu, kterýž potom velmi brzo od Bonifacia papeže korunu císařskú přijal. To když oznámeno bylo Vácslavovi Císař jiný volen za živnosti krále Vácslava 495
Strana 496
Mistr Jeroným z Prahy králi, císaři volenému, pověděl: „Rád sem té práce prázden, užitečnějí mi se zdá v Čechách kralovati než v Němcích císařovati. Téhož léta přijel do Prahy z englické země mládenec jeden, jenž tam do Englí byl šel na učení, jemuž bylo jméno Jeroným, rodem z No- vého Města pražského, syn nějakého Vojtěcha, jenž měl příjmí Faulfiš, jinak Shnilá ryba. Ten Jeroným přinesl s sebú z Englantu do Prahy kníhy, vypsané z knih Jana Englického, jemuž říkali Viklef, kterýž byl svým bludným učením nakazil najprv v Englí město jedno, jenž slove Oksa neb Oksonia, a potom jednak všecko království englické. A tito sú byli arti- kulové najznamenitější z kněh Viklefových vypsaní a od Jeronýma do Prahy přinesení: IV. VI. VII. VIII. IX. I. Najprvé, papež že žádné větší moci nemá, než jako jiný biskup aneb kněz. II. Očistec v budúcím životě že nic není, a kto se zde neočistí, tam že očištěn nebude. III. Modliti se za mrtvé že jest daremná práce a to že jest pro užitek knězský vymyšleno. Panny Marie neb svatých za přímluvu před Pánem Bohem žádati že nic jiného není než těm svatým posměch činiti. V. Oltářové vyzdvižení k poctivosti Pánu Bohu neb Panně Marii aneb svatým že mají býti zkaženi a shlazeni. Zákony mnichovské, řády a řeholy že sú ďáblové vymyslili a ti všickni též mají zahlazeni býti. Kněží křesťanští že mají chudí býti a nic svého nemieti, toliko aby žebříce almuž- nami živi byli. Zpověd kněžím že býti nemá, každý jen sám když Pánu Bohu na sebe tajně žaluje, že na tom dosti. Na krchově pohřeb že jest zbyteční pajcha, neb jest všudy jednostajná země. X. Kněží že mají a mohou tělo boží posvě- 496
Mistr Jeroným z Prahy králi, císaři volenému, pověděl: „Rád sem té práce prázden, užitečnějí mi se zdá v Čechách kralovati než v Němcích císařovati. Téhož léta přijel do Prahy z englické země mládenec jeden, jenž tam do Englí byl šel na učení, jemuž bylo jméno Jeroným, rodem z No- vého Města pražského, syn nějakého Vojtěcha, jenž měl příjmí Faulfiš, jinak Shnilá ryba. Ten Jeroným přinesl s sebú z Englantu do Prahy kníhy, vypsané z knih Jana Englického, jemuž říkali Viklef, kterýž byl svým bludným učením nakazil najprv v Englí město jedno, jenž slove Oksa neb Oksonia, a potom jednak všecko království englické. A tito sú byli arti- kulové najznamenitější z kněh Viklefových vypsaní a od Jeronýma do Prahy přinesení: IV. VI. VII. VIII. IX. I. Najprvé, papež že žádné větší moci nemá, než jako jiný biskup aneb kněz. II. Očistec v budúcím životě že nic není, a kto se zde neočistí, tam že očištěn nebude. III. Modliti se za mrtvé že jest daremná práce a to že jest pro užitek knězský vymyšleno. Panny Marie neb svatých za přímluvu před Pánem Bohem žádati že nic jiného není než těm svatým posměch činiti. V. Oltářové vyzdvižení k poctivosti Pánu Bohu neb Panně Marii aneb svatým že mají býti zkaženi a shlazeni. Zákony mnichovské, řády a řeholy že sú ďáblové vymyslili a ti všickni též mají zahlazeni býti. Kněží křesťanští že mají chudí býti a nic svého nemieti, toliko aby žebříce almuž- nami živi byli. Zpověd kněžím že býti nemá, každý jen sám když Pánu Bohu na sebe tajně žaluje, že na tom dosti. Na krchově pohřeb že jest zbyteční pajcha, neb jest všudy jednostajná země. X. Kněží že mají a mohou tělo boží posvě- 496
Strana 497
covati krom kosteluov všudy a na kaž- dém místě. Hodin říkaní a jiných modliteb že jest daremné času zmaření. Postové od církve svaté ustanovení že žádné odplaty před Pánem Bohem ne- mají, a tak mnozí jiní artikulové. Času toho byl v učení pražském muž jeden a mistr téhož učení a kněz, tak jakž o něm pověst šla, dobrého života a ctnostného obcování, jménem Jan, jenž měl příjmí Hus proto, neb byl rodem z jedné vsi, kteráž slove Husinec. Jeroným předřečený přišed k němu, pod svě- řením jemu své knihy z englické země přinesené ukázal a přečísti dopustil. Mistr Jan velmi se těm artikuluom v týchž knichách položeným protivil a je jako bludné haněl a tupil, mistra Jeronýma žádaje i prose, nebo aby je spálil, aneb někde do jezera uvrhl, tak aby jích žádné oko lidské nevidělo, zvláště lid český, jenž jest nových věcí žádostivý, ten že by se mohl lehce a snadně nakaziti a těmi bludy porušiti, a zvláště co se pohřbu dotýče, neb z toho bludu Čechové nedávno sú vyvedeni. Mistr Jeroným odpověděl: „Ctný mistře, dobře mluvíš. Chci já tyto knihy a artikule mou vlastní rukou na- psané tak opatřiti a schovati, že jich Čechové nebudou ani žádný viděti. Ale obávám se, aby někdo týchž artikuluov, kteříž obecně v englické zemi se hlásají, do této země nepři- " nesl, neb tam někteří odsuď jsú ještě na učení.“ Řekl mistr Jan: „Poctivý mistře, již by to tvá ani má vina nebyla." Roku toho také učení krakovské se začalo a skrze Vladislava Jagelko, krále polského, slavně s povolením najvyššího biskupa římského Bonifacia, toho jména Devátého, vyzdviženo. XI. XII. Mistr Jan Hus z Husince Učení krakovské se začalo 497
covati krom kosteluov všudy a na kaž- dém místě. Hodin říkaní a jiných modliteb že jest daremné času zmaření. Postové od církve svaté ustanovení že žádné odplaty před Pánem Bohem ne- mají, a tak mnozí jiní artikulové. Času toho byl v učení pražském muž jeden a mistr téhož učení a kněz, tak jakž o něm pověst šla, dobrého života a ctnostného obcování, jménem Jan, jenž měl příjmí Hus proto, neb byl rodem z jedné vsi, kteráž slove Husinec. Jeroným předřečený přišed k němu, pod svě- řením jemu své knihy z englické země přinesené ukázal a přečísti dopustil. Mistr Jan velmi se těm artikuluom v týchž knichách položeným protivil a je jako bludné haněl a tupil, mistra Jeronýma žádaje i prose, nebo aby je spálil, aneb někde do jezera uvrhl, tak aby jích žádné oko lidské nevidělo, zvláště lid český, jenž jest nových věcí žádostivý, ten že by se mohl lehce a snadně nakaziti a těmi bludy porušiti, a zvláště co se pohřbu dotýče, neb z toho bludu Čechové nedávno sú vyvedeni. Mistr Jeroným odpověděl: „Ctný mistře, dobře mluvíš. Chci já tyto knihy a artikule mou vlastní rukou na- psané tak opatřiti a schovati, že jich Čechové nebudou ani žádný viděti. Ale obávám se, aby někdo týchž artikuluov, kteříž obecně v englické zemi se hlásají, do této země nepři- " nesl, neb tam někteří odsuď jsú ještě na učení.“ Řekl mistr Jan: „Poctivý mistře, již by to tvá ani má vina nebyla." Roku toho také učení krakovské se začalo a skrze Vladislava Jagelko, krále polského, slavně s povolením najvyššího biskupa římského Bonifacia, toho jména Devátého, vyzdviženo. XI. XII. Mistr Jan Hus z Husince Učení krakovské se začalo 497
Strana 498
Léta tisícého čtyřstého prvního Zigmund král poslal Uhry na Čechy Moravané Uhry porazili Němci domácí, jenž byli v učení pražském, vidúce nedbanlivost Vácslava, krále českého, počali velmi pajchati a Čechuom se velmi proti- vili a je rozličně hanějíce potupovali. Čechové, od ních trpíce mnohá bezpráví, těžce to u sebe vážili. Někteří pak z mistruov pražských, ti, kteříž byli přirození Čechové, Němcuom jsú odpírali a tak byla v učení pražském veliká roztržka. Taková rozepře když byla králi ozná- mena, král odpověděl: „Nám se jest najsnáze podívati, když se budou Čechové s Němci rváti.“ Téhož léta Zigmund, král uherský, Vácsla- vovi, bratru svému, psaní učinil, poněvadž království českého spravovati neumí aneb ne- chce, aby je jemu pustil. Pakli by toho neučinil, že by on chtěl s svými Uhry přijeti a mocí se v ně uvázati. Král Vácslav jemu odepsal, aby přijel, že ho chce přivítati a brzo zase z Čech do Uher provoditi. Zigmund, sebrav lidu uher- ského puol třetího tisíce, poslal je k Německé- mu Brodu a tu počal Čechuom velikých škod činiti. Král Vácslav, sebrav nětco lidu, poslal s lidem tím na ty Uhry Matěje Svadbu z Zbra- slavic. Uhří o tom uslyšavše nedočekali; zvě- děvše Mezeříčtí, že Uhři utíkají, cesty jím zasekali a okolo osmi set jích zbili a loupeže jím pobrali. Uhří pak chtěli vždy utáhnouti, ale nemohli, neb někteří z Moravy, jako Kravo- horští, Tasovští, Panovští, Mitrovští, Vickovští a Strážkovští, sebravše se na ně u Tasova je porazili, koně jím i všecko, což měli, pobravše, některé v košiléch a jiné nahé do Uher poslali. To uslyšav Zigmund Uherský, velmi se rozhně- val a nad moravskémi loupežníky pomstiti se slíbil, ale toho vykonati nemohl, neb mu Uhří v tom i v jiném na odpor byli. Němci se Čechuom protivili 498
Léta tisícého čtyřstého prvního Zigmund král poslal Uhry na Čechy Moravané Uhry porazili Němci domácí, jenž byli v učení pražském, vidúce nedbanlivost Vácslava, krále českého, počali velmi pajchati a Čechuom se velmi proti- vili a je rozličně hanějíce potupovali. Čechové, od ních trpíce mnohá bezpráví, těžce to u sebe vážili. Někteří pak z mistruov pražských, ti, kteříž byli přirození Čechové, Němcuom jsú odpírali a tak byla v učení pražském veliká roztržka. Taková rozepře když byla králi ozná- mena, král odpověděl: „Nám se jest najsnáze podívati, když se budou Čechové s Němci rváti.“ Téhož léta Zigmund, král uherský, Vácsla- vovi, bratru svému, psaní učinil, poněvadž království českého spravovati neumí aneb ne- chce, aby je jemu pustil. Pakli by toho neučinil, že by on chtěl s svými Uhry přijeti a mocí se v ně uvázati. Král Vácslav jemu odepsal, aby přijel, že ho chce přivítati a brzo zase z Čech do Uher provoditi. Zigmund, sebrav lidu uher- ského puol třetího tisíce, poslal je k Německé- mu Brodu a tu počal Čechuom velikých škod činiti. Král Vácslav, sebrav nětco lidu, poslal s lidem tím na ty Uhry Matěje Svadbu z Zbra- slavic. Uhří o tom uslyšavše nedočekali; zvě- děvše Mezeříčtí, že Uhři utíkají, cesty jím zasekali a okolo osmi set jích zbili a loupeže jím pobrali. Uhří pak chtěli vždy utáhnouti, ale nemohli, neb někteří z Moravy, jako Kravo- horští, Tasovští, Panovští, Mitrovští, Vickovští a Strážkovští, sebravše se na ně u Tasova je porazili, koně jím i všecko, což měli, pobravše, některé v košiléch a jiné nahé do Uher poslali. To uslyšav Zigmund Uherský, velmi se rozhně- val a nad moravskémi loupežníky pomstiti se slíbil, ale toho vykonati nemohl, neb mu Uhří v tom i v jiném na odpor byli. Němci se Čechuom protivili 498
Strana 499
Léta tisícého čtyřstého druhého Páni někteří uherští a zvláště znamenitější sjevše se spolu rozvažovali nepořádné skutky Zigmundovy, najprvé takové zúmyslné a nepo- řádné jeho tažení na pohany a tu porážku, kte- ráž se stala, že jsú tam zůstali jích mnozí přá- telé. Druhé, rozvažovali smrt bezprávnú Šte- fana Konta, kteráž se stala bez jeho provinění, a jiných třidceti mládencuov v Budíně stína- ných. Též také připomínali i druhé tažení na pohany, a tu že jsú se Uhří s pohany potkati nesměli; že jím taková věc jest k velikému po- směchu, pravili. Najposléze pak v své radě i toho nepominuli, že jest sebral bez vědomí jích puol třetího tisíce lidu uherského a poslal jej do Čech na záhubu bratra svého, ježto toho žádná potřeba nebyla, a ti jsú jednak všickni v Čechách zůstali. Přitom jiné mnohé skutky jemu nenáležité připomínajíce, uradivše se na tom spolu zuostali, že jeho nechtí za pána míti, a hned do Neapolí k Ladislavovi, synu někdy Karlovu, krále uherského, jenž byl dědic téhož království, poslali, jeho žádajíce, aby přijel, že jemu uherské království dáti slibují. A toho všeho najvětší byl puovod Štefan vývoda, syn Lackuov, a Štefan z Simontorný. Ladislav kníže, rozváživ nešťastnú příhodu otce svého, též i to, co se Zigmundovi od Uhruov děje, přijeti do Uher prodlil. Taková věc když se tak dlúho prodlévala, aniž jest Zigmunda tajná byla, ale však on jako člověk rozpustilý svých nepořádkuov a rozličných frejuov přestati nechtěl. Téhož léta na den svatého Vitališe páni uherští přijeli do Budína a šli k králi na zámek a nalezše krále na palácu, majíce spolu srozu- mění jej obstúpili, a učinivše k němu řeč, všecky skutky zlé a neřádné jemu předloživše, tu jej hned chytili a poslali jej do vězení na zámek řečený Soklos, na kterémž byli dva mládenci, synové někdy Nikonovi z Jarý, jednomu jméno Jan a druhému Nikon, jíchžto Zigmund, král uherský, jat od Uhruov 499
Léta tisícého čtyřstého druhého Páni někteří uherští a zvláště znamenitější sjevše se spolu rozvažovali nepořádné skutky Zigmundovy, najprvé takové zúmyslné a nepo- řádné jeho tažení na pohany a tu porážku, kte- ráž se stala, že jsú tam zůstali jích mnozí přá- telé. Druhé, rozvažovali smrt bezprávnú Šte- fana Konta, kteráž se stala bez jeho provinění, a jiných třidceti mládencuov v Budíně stína- ných. Též také připomínali i druhé tažení na pohany, a tu že jsú se Uhří s pohany potkati nesměli; že jím taková věc jest k velikému po- směchu, pravili. Najposléze pak v své radě i toho nepominuli, že jest sebral bez vědomí jích puol třetího tisíce lidu uherského a poslal jej do Čech na záhubu bratra svého, ježto toho žádná potřeba nebyla, a ti jsú jednak všickni v Čechách zůstali. Přitom jiné mnohé skutky jemu nenáležité připomínajíce, uradivše se na tom spolu zuostali, že jeho nechtí za pána míti, a hned do Neapolí k Ladislavovi, synu někdy Karlovu, krále uherského, jenž byl dědic téhož království, poslali, jeho žádajíce, aby přijel, že jemu uherské království dáti slibují. A toho všeho najvětší byl puovod Štefan vývoda, syn Lackuov, a Štefan z Simontorný. Ladislav kníže, rozváživ nešťastnú příhodu otce svého, též i to, co se Zigmundovi od Uhruov děje, přijeti do Uher prodlil. Taková věc když se tak dlúho prodlévala, aniž jest Zigmunda tajná byla, ale však on jako člověk rozpustilý svých nepořádkuov a rozličných frejuov přestati nechtěl. Téhož léta na den svatého Vitališe páni uherští přijeli do Budína a šli k králi na zámek a nalezše krále na palácu, majíce spolu srozu- mění jej obstúpili, a učinivše k němu řeč, všecky skutky zlé a neřádné jemu předloživše, tu jej hned chytili a poslali jej do vězení na zámek řečený Soklos, na kterémž byli dva mládenci, synové někdy Nikonovi z Jarý, jednomu jméno Jan a druhému Nikon, jíchžto Zigmund, král uherský, jat od Uhruov 499
Strana 500
Zoul na pražské šibenici oběšen otec byl málo předtím Zigmundovým puovo- dem zamordován a mátě jích s ními na témž zámku obývala. Ti mládenci jej pro smrt otce svého na svuoj zámek vděčně přijali, aby nad ním těžkú učinili pomstu, protož jeho pilně ostříhati rozkázali. Roku toho také byl jeden z rytířstva v krá- lovství českém, jenž byl jistě muž (avšak ne- pořádně) statečný, jménem Mikuláš Zoul, a ten způsobem zlodějským nemalé (spolu s svými pomocníky v království českém i v jiných okolních zemiech) škody činil. Vácslav král, o tom zprávu maje, povolav Zbynka arcibisku- pa, rozkázal jemu, aby svůj lid sbera poslal jej k Chajnovu a tu aby kázal mocně dobyti a vzíti Zoule loupežníka i s jeho tovaryši a pomocníky. To když se stalo, Zoul, ač se brániti počal na Chajnově, však nemohl se obrániti, jat jest a přivezen do Prahy a dán králi v moc; přivezeno s ním také jeho pomoc- níkuov padesát a všickni dáni do vězení. Čtvrtého pak dne král rozkázal na pražské šibenici Zoule i jeho pomocníky zvěsiti. Mistr Jan Hus z Husince velmi pilně počal v tom pracovati, chtě Zoule s jeho tovaryši od té smrti vysvoboditi. Král to zvěděv velmi se rozhněval a pravil: „Nechť ten mistr nemistruje a hledí toho, co jemu náleží, v kostele neb v koleji, ať já jeho nekáži s Zoulem pověsiti.“ Mistr Jan hned dal tomu pokoj, však proto mimo vuoli královskú provodil téhož Zoule až k šibe- nici, jeho napomínaje, aby se před Pánem Bohem kořil a jemu se modlil. A když bylo u šibenice, mistr Jan navedl na to Zoule, že obrátiv se ke všemu lidu tu přítomnému řekl: „Svatá obci, prosím vás, proste za mne Pána Boha,“ a tak ten loupežník s padesáti svými pomocníky na pražské šibenici ten den po svatém Lampertu oběšen. Protože byl na háku a na železném řetězu pověšen, visal sedm let. Toho roku Machomét, král turecký, veliké škody v Azí činil, mnoho měst znamenitých zdobýval, bitvu velikú měl s Valachy, stolici 500
Zoul na pražské šibenici oběšen otec byl málo předtím Zigmundovým puovo- dem zamordován a mátě jích s ními na témž zámku obývala. Ti mládenci jej pro smrt otce svého na svuoj zámek vděčně přijali, aby nad ním těžkú učinili pomstu, protož jeho pilně ostříhati rozkázali. Roku toho také byl jeden z rytířstva v krá- lovství českém, jenž byl jistě muž (avšak ne- pořádně) statečný, jménem Mikuláš Zoul, a ten způsobem zlodějským nemalé (spolu s svými pomocníky v království českém i v jiných okolních zemiech) škody činil. Vácslav král, o tom zprávu maje, povolav Zbynka arcibisku- pa, rozkázal jemu, aby svůj lid sbera poslal jej k Chajnovu a tu aby kázal mocně dobyti a vzíti Zoule loupežníka i s jeho tovaryši a pomocníky. To když se stalo, Zoul, ač se brániti počal na Chajnově, však nemohl se obrániti, jat jest a přivezen do Prahy a dán králi v moc; přivezeno s ním také jeho pomoc- níkuov padesát a všickni dáni do vězení. Čtvrtého pak dne král rozkázal na pražské šibenici Zoule i jeho pomocníky zvěsiti. Mistr Jan Hus z Husince velmi pilně počal v tom pracovati, chtě Zoule s jeho tovaryši od té smrti vysvoboditi. Král to zvěděv velmi se rozhněval a pravil: „Nechť ten mistr nemistruje a hledí toho, co jemu náleží, v kostele neb v koleji, ať já jeho nekáži s Zoulem pověsiti.“ Mistr Jan hned dal tomu pokoj, však proto mimo vuoli královskú provodil téhož Zoule až k šibe- nici, jeho napomínaje, aby se před Pánem Bohem kořil a jemu se modlil. A když bylo u šibenice, mistr Jan navedl na to Zoule, že obrátiv se ke všemu lidu tu přítomnému řekl: „Svatá obci, prosím vás, proste za mne Pána Boha,“ a tak ten loupežník s padesáti svými pomocníky na pražské šibenici ten den po svatém Lampertu oběšen. Protože byl na háku a na železném řetězu pověšen, visal sedm let. Toho roku Machomét, král turecký, veliké škody v Azí činil, mnoho měst znamenitých zdobýval, bitvu velikú měl s Valachy, stolici 500
Strana 501
svú královskú v Andrianopoli postavil, avšak nedlúho trval. Léta tisícého čtyřstého třetího Ladislav, král neapolský, povolán jsa do Uhruov, podruhé opět přijeti zanedbal. Král Zigmund, z velikých rozkoší přišed do toho vězení, velmi teskliv byl, až jednoho času, rozvažuje svú ne- šťastnú příhodu, srdečně plakal. Mátě před- řečených mládencuov stojeci před ním také plakala, kteréž on řekl: „Proč pláčeš, prosím tebe, pověz mi, co myslíš.“ A ona řekla: „Mys- lím to, jak jest Pán Bůh spravedlivý, kterýž svú spravedlivostí žádného nepomíjí, ani krále, a každému za jeho zlé skutky učiní slušnú od- platu. Druhé pláči proto, neb se toho obávám, abych já nebyla příčina tohoto tvého vězení a snad i smrti. Neb ty si ten, králi, kterýžs Ni- kona, manžela mého milého, úkladně a beze vší příčiny zamordovati rozkázal. Tys ze mne učinil smutnú ženu a sirú vdovu. Tys Jana a Nikona, syny mé milé, otce jích milého zbavil a je v sirobu uvedl a já, jsúci osiřalá vdova, syny mé v těžší sirobě, než jsem já, vidúci, srdeč- ně jsem plakala, syny mé k pláči sem zbuzova- la, hrozně naříkajíc volala jsem k Pánu Bohu mému, na tebe těžké žádajíc pomsty, a Pán Buoh, jenž jest milostivý, ráčil pohleděti na slzy, kteréž byly na lících mých, dal mi naj- hlavnějšího mého nepřítele v mú moc, na kte- réhož jsem pomsty žádala, abych se nad ním (ač chci-li) mú vlastní rukú pomstila. Synové moji, kteříž téhož žádali, to též mohú učiniti, chtí-li, jakož té sem naděje, že z našich rukou a z tohoto vězení nevyjdeš, až tu konec života vezmeš. Z té příčiny, rozvažujíc božskú spra- vedlivost, nemohla sem se od pláče zdržeti." A obrátivše se od něho hned ven vyšla a šedši k svým synuom, takto k ním mluvila: „Synové moji najmilejší, tento Zigmund, kterýž jest v vaší moci a v vašem vězení, jistě já za jiné Žena Zigmunda krále z vězení vysvobodila 501
svú královskú v Andrianopoli postavil, avšak nedlúho trval. Léta tisícého čtyřstého třetího Ladislav, král neapolský, povolán jsa do Uhruov, podruhé opět přijeti zanedbal. Král Zigmund, z velikých rozkoší přišed do toho vězení, velmi teskliv byl, až jednoho času, rozvažuje svú ne- šťastnú příhodu, srdečně plakal. Mátě před- řečených mládencuov stojeci před ním také plakala, kteréž on řekl: „Proč pláčeš, prosím tebe, pověz mi, co myslíš.“ A ona řekla: „Mys- lím to, jak jest Pán Bůh spravedlivý, kterýž svú spravedlivostí žádného nepomíjí, ani krále, a každému za jeho zlé skutky učiní slušnú od- platu. Druhé pláči proto, neb se toho obávám, abych já nebyla příčina tohoto tvého vězení a snad i smrti. Neb ty si ten, králi, kterýžs Ni- kona, manžela mého milého, úkladně a beze vší příčiny zamordovati rozkázal. Tys ze mne učinil smutnú ženu a sirú vdovu. Tys Jana a Nikona, syny mé milé, otce jích milého zbavil a je v sirobu uvedl a já, jsúci osiřalá vdova, syny mé v těžší sirobě, než jsem já, vidúci, srdeč- ně jsem plakala, syny mé k pláči sem zbuzova- la, hrozně naříkajíc volala jsem k Pánu Bohu mému, na tebe těžké žádajíc pomsty, a Pán Buoh, jenž jest milostivý, ráčil pohleděti na slzy, kteréž byly na lících mých, dal mi naj- hlavnějšího mého nepřítele v mú moc, na kte- réhož jsem pomsty žádala, abych se nad ním (ač chci-li) mú vlastní rukú pomstila. Synové moji, kteříž téhož žádali, to též mohú učiniti, chtí-li, jakož té sem naděje, že z našich rukou a z tohoto vězení nevyjdeš, až tu konec života vezmeš. Z té příčiny, rozvažujíc božskú spra- vedlivost, nemohla sem se od pláče zdržeti." A obrátivše se od něho hned ven vyšla a šedši k svým synuom, takto k ním mluvila: „Synové moji najmilejší, tento Zigmund, kterýž jest v vaší moci a v vašem vězení, jistě já za jiné Žena Zigmunda krále z vězení vysvobodila 501
Strana 502
nemám, než že Pán Bůh všemohúcí ráčil to způsobiti, aby váš nepřítel najúhlavnější a vrah otce vašeho dán byl v ruce vaše, abyšte s ním učinili to, což se vám líbí. Protož vás prosím, povězte mi, co s ním chcete učiniti.“ A oni oba jako usty jedněmi odpověděli: „Co jiného, matko naše najmilejší, učiniti máme, než to, co jest za spravedlivé: poněvadž jest on pří- čina smrti otce našeho najmilejšího, také i ji- ných mnohých, též abychom byli příčina smrti jeho.“ Odpověděla žena: „Dobře pravíte, že jest on příčina smrti otce vašeho, také i jiných mnohých, i poněvadž jest přišel v moc váší z vuole Pána Boha všemohúcího, již tu nic ji- ného není, než že vás chce zkusiti Pán Buoh, co s ním budete chtíti učiniti, a jistě že chce tomu, abyšte učinili s ním milosrdenství, neb on (jistě mi věřte) nic více a nic horšího vám neučinil než jiným tohoto království obyvatelům, kte- rýmž také otce zmordovati rozkázal, avšak pro- to jiní všickni se jeho zbavili a vám jej k ostří- haní, snad i k zamórdování vydali. Mámť já v paměti, kterak otec váš a manžel muoj milý dobré paměti někdy přede mnú říkával: „Král korunovaný, by se v hovado obrátil, nemá opu- štěn býti.“ Protož, milí synové, rozvažte pilně, co máte s tím králem učiniti. Jáť vám jistě pra- vím, že já žádným ani najmenším slovem nechci se k tomu přimluviti (neb se bojím Pána Boha), aby krev královská měla býti vylita na zemi, a vy také nevztahujte srdce svého na pomaza- ného božího, neb byšte pak, tak jakž se domníva- jí jeho nepřátelé, jemu jeho život odjíti kázali, vám i budúcím vašim věčně i rodu vašemu bude to vylití krve královské připsáno. Muožte tomu dobře rozuměti, že tato země bez krále nebude, a když v ní bude nový král, všickni z jeho pří- ští a z darův od něho jím daných budú se ra- dovati, ale z vás jednoho každého jako nějaké- ho ukrvaveného sloupu ten král bude se štítiti a bude vás míti v ošklivosti, obávaje se, aby mu se též od vás nepřihodilo, neb jaká poctivost vaše bude, když na vás ukazovati budou netoli- 502
nemám, než že Pán Bůh všemohúcí ráčil to způsobiti, aby váš nepřítel najúhlavnější a vrah otce vašeho dán byl v ruce vaše, abyšte s ním učinili to, což se vám líbí. Protož vás prosím, povězte mi, co s ním chcete učiniti.“ A oni oba jako usty jedněmi odpověděli: „Co jiného, matko naše najmilejší, učiniti máme, než to, co jest za spravedlivé: poněvadž jest on pří- čina smrti otce našeho najmilejšího, také i ji- ných mnohých, též abychom byli příčina smrti jeho.“ Odpověděla žena: „Dobře pravíte, že jest on příčina smrti otce vašeho, také i jiných mnohých, i poněvadž jest přišel v moc váší z vuole Pána Boha všemohúcího, již tu nic ji- ného není, než že vás chce zkusiti Pán Buoh, co s ním budete chtíti učiniti, a jistě že chce tomu, abyšte učinili s ním milosrdenství, neb on (jistě mi věřte) nic více a nic horšího vám neučinil než jiným tohoto království obyvatelům, kte- rýmž také otce zmordovati rozkázal, avšak pro- to jiní všickni se jeho zbavili a vám jej k ostří- haní, snad i k zamórdování vydali. Mámť já v paměti, kterak otec váš a manžel muoj milý dobré paměti někdy přede mnú říkával: „Král korunovaný, by se v hovado obrátil, nemá opu- štěn býti.“ Protož, milí synové, rozvažte pilně, co máte s tím králem učiniti. Jáť vám jistě pra- vím, že já žádným ani najmenším slovem nechci se k tomu přimluviti (neb se bojím Pána Boha), aby krev královská měla býti vylita na zemi, a vy také nevztahujte srdce svého na pomaza- ného božího, neb byšte pak, tak jakž se domníva- jí jeho nepřátelé, jemu jeho život odjíti kázali, vám i budúcím vašim věčně i rodu vašemu bude to vylití krve královské připsáno. Muožte tomu dobře rozuměti, že tato země bez krále nebude, a když v ní bude nový král, všickni z jeho pří- ští a z darův od něho jím daných budú se ra- dovati, ale z vás jednoho každého jako nějaké- ho ukrvaveného sloupu ten král bude se štítiti a bude vás míti v ošklivosti, obávaje se, aby mu se též od vás nepřihodilo, neb jaká poctivost vaše bude, když na vás ukazovati budou netoli- 502
Strana 503
ko Uhří domácí, ale i jiní národové, pravíce: „Hle, toť ti jako sami sobě za pomstu byli, sami krále o hrdlo připravili.“ Považte i toho: tento již králem naším jest mnoho let, ač těžkost na tento čas trpí, však proto, dokudž živ jest, král jest uherský. Onen, o kterémž se domníváte, že bude králem uherským, bude aneb nebude, aniž ví, kde jest uherské království. Zanechte toho, moji milí synové, rozpomeňte se na veli- kost rodu jeho, syn jest císařův a má bratra krále českého, má také syna, pacholátko malé, ten dojde-li svého věku a po svém otci někdy jako dědic v Uhřích aneb v Čechách po strajci kralovati bude, jest se toho obávati, aby smrti otce svého těžce nemstil nad vámi i nad vaši- mi dětmi. Jestliže pak tento vězeň z tohoto vě- zení vaším milosrdenstvím vysvobozen bude a zase k království navrácen, vaše všecky věci (jestliže to, což já radím, učiníte) na dobrém postaveny budou. On vaším pánem milosti- vým bude, cožkoli chtíti budete, to u něho zjed- náte." To slyšíce mládenci jako by se ulekli mlče- li, a co by měli dáti mateři za odpověd, nevěděli. Vtom mátě, aby se dobře rozmyslili, odešla a všedši k králi, řekla jemu: „Králi Zig- munde, věziž jistě, že tvoji nepřátelé o jiného krále, snad lepšího, nežs ty byl, jednají a tebe jako nezbedného a lidské krve prolévače aby prázdni byli a před tebou aby měli pokoj, o to se snášejí. Pohnulyť sú mnú zajisté tvé slzy, kte- réž sem viděla na tvých lících, pláč tvuoj usta- vičný vpustila jsem do mého srdce, nad tvým ještě mladým věkem srdečnú mám lítost. Jáť jsem jedinká žena na světě, kteráž o tvé vysvo- bození pracuji, ale jsúť některé věci, kteréž mě při té práci rozpakují a od toho táhnou skutku, neb se bojím, jestliže tě vysvobodím, abych mých obou synuov neztratila. Však jestliže mi chceš věrně a právě slíbiti a mne tím dostateč- ně ujistiti, když zase k království navrácen bu- deš, že toho dobrodiní a tvého života zachování (poněvadž já, hříšná žena, mám jej jako v mých 503
ko Uhří domácí, ale i jiní národové, pravíce: „Hle, toť ti jako sami sobě za pomstu byli, sami krále o hrdlo připravili.“ Považte i toho: tento již králem naším jest mnoho let, ač těžkost na tento čas trpí, však proto, dokudž živ jest, král jest uherský. Onen, o kterémž se domníváte, že bude králem uherským, bude aneb nebude, aniž ví, kde jest uherské království. Zanechte toho, moji milí synové, rozpomeňte se na veli- kost rodu jeho, syn jest císařův a má bratra krále českého, má také syna, pacholátko malé, ten dojde-li svého věku a po svém otci někdy jako dědic v Uhřích aneb v Čechách po strajci kralovati bude, jest se toho obávati, aby smrti otce svého těžce nemstil nad vámi i nad vaši- mi dětmi. Jestliže pak tento vězeň z tohoto vě- zení vaším milosrdenstvím vysvobozen bude a zase k království navrácen, vaše všecky věci (jestliže to, což já radím, učiníte) na dobrém postaveny budou. On vaším pánem milosti- vým bude, cožkoli chtíti budete, to u něho zjed- náte." To slyšíce mládenci jako by se ulekli mlče- li, a co by měli dáti mateři za odpověd, nevěděli. Vtom mátě, aby se dobře rozmyslili, odešla a všedši k králi, řekla jemu: „Králi Zig- munde, věziž jistě, že tvoji nepřátelé o jiného krále, snad lepšího, nežs ty byl, jednají a tebe jako nezbedného a lidské krve prolévače aby prázdni byli a před tebou aby měli pokoj, o to se snášejí. Pohnulyť sú mnú zajisté tvé slzy, kte- réž sem viděla na tvých lících, pláč tvuoj usta- vičný vpustila jsem do mého srdce, nad tvým ještě mladým věkem srdečnú mám lítost. Jáť jsem jedinká žena na světě, kteráž o tvé vysvo- bození pracuji, ale jsúť některé věci, kteréž mě při té práci rozpakují a od toho táhnou skutku, neb se bojím, jestliže tě vysvobodím, abych mých obou synuov neztratila. Však jestliže mi chceš věrně a právě slíbiti a mne tím dostateč- ně ujistiti, když zase k království navrácen bu- deš, že toho dobrodiní a tvého života zachování (poněvadž já, hříšná žena, mám jej jako v mých 503
Strana 504
rukou) nezapomeneš a synuov mých i mne ne- opustíš, já budu jistě o tvé vysvobození s pil- ností pracovati.“ Zigmund král k těmto ke všem řečem s pilností nachýlil svých uší a vy- slyšav jí hned na zemi padl křížem k nohám je- jím a odevřev usta svá s pláčem mluviti počal a řka: „O milá paní a matko má, jestliže mi to Pán Buoh dá a já zase k králování navrácen budu a budu živ, jestliže bych na tebe a na tvé syny zapomněl, ať na mne Pán Buoh větší těžkost, než tato jest, a těžší vězení i ohavnou smrt dopustiti ráčí. Teď tobě dnešní den pra- vím, že tebe za matku a je za bratří přijímám a věrným i upřímným srdcem přisahám na časy budúcí tobě i jím, že to budu dobrým od- " placovati, a slibuji to tak vpravdě zachovati.“ Opět šla žena k synům a ty všecky řeči jím oznámila a svú radú úmysl jejich první pře- mohla, a přivedši je k němu, spolu je smířila, a zpuosobivši věrné služebníky a davši jemu kuoň poctivý, s ním se přátelsky rozžehnala a při tom rozžehnání dvě stě uherských zla- tých dala do jeho ruky a řkúci: „Budeš-li dobře mysliti, dobře mi odplatíš.“ A od toho zámku v šestnácti koních jej do Moravy poctivě svým synuom provoditi rozkázala. Léta tisícého čtyřstého čtvrtého Dva muží přišli z englické země do Prahy Přišli jsú dva muží z englické země do Prahy pod zpuosobem tím, jako by na učení přišli, jednomu bylo jméno Jakub, a ten se pravil býti bakalářem Písma svatého; druhý slul Kun- rád z Kandelburku, jenž jest město znamenité v Englantu, a ti oba dali se připsati k učení pražskému a častokrát přicházejíce na síň, kdež se čtly Písma svatá, kvestý neb otázky mnohé činili na jiných, jenž byli v Písmě svatém vy- učeni, má-li papež větší moc než jiný kněz prostý aneb jest-li to duostojnější tělo boží při mši papežově než jiného prostého kněze, a ta- kových mnoho křivolakých a bludných arti- 504
rukou) nezapomeneš a synuov mých i mne ne- opustíš, já budu jistě o tvé vysvobození s pil- ností pracovati.“ Zigmund král k těmto ke všem řečem s pilností nachýlil svých uší a vy- slyšav jí hned na zemi padl křížem k nohám je- jím a odevřev usta svá s pláčem mluviti počal a řka: „O milá paní a matko má, jestliže mi to Pán Buoh dá a já zase k králování navrácen budu a budu živ, jestliže bych na tebe a na tvé syny zapomněl, ať na mne Pán Buoh větší těžkost, než tato jest, a těžší vězení i ohavnou smrt dopustiti ráčí. Teď tobě dnešní den pra- vím, že tebe za matku a je za bratří přijímám a věrným i upřímným srdcem přisahám na časy budúcí tobě i jím, že to budu dobrým od- " placovati, a slibuji to tak vpravdě zachovati.“ Opět šla žena k synům a ty všecky řeči jím oznámila a svú radú úmysl jejich první pře- mohla, a přivedši je k němu, spolu je smířila, a zpuosobivši věrné služebníky a davši jemu kuoň poctivý, s ním se přátelsky rozžehnala a při tom rozžehnání dvě stě uherských zla- tých dala do jeho ruky a řkúci: „Budeš-li dobře mysliti, dobře mi odplatíš.“ A od toho zámku v šestnácti koních jej do Moravy poctivě svým synuom provoditi rozkázala. Léta tisícého čtyřstého čtvrtého Dva muží přišli z englické země do Prahy Přišli jsú dva muží z englické země do Prahy pod zpuosobem tím, jako by na učení přišli, jednomu bylo jméno Jakub, a ten se pravil býti bakalářem Písma svatého; druhý slul Kun- rád z Kandelburku, jenž jest město znamenité v Englantu, a ti oba dali se připsati k učení pražskému a častokrát přicházejíce na síň, kdež se čtly Písma svatá, kvestý neb otázky mnohé činili na jiných, jenž byli v Písmě svatém vy- učeni, má-li papež větší moc než jiný kněz prostý aneb jest-li to duostojnější tělo boží při mši papežově než jiného prostého kněze, a ta- kových mnoho křivolakých a bludných arti- 504
Strana 505
kuluov vydávali. O to když byli od mistruov učených trestáni, pravili, že to činí proto, aby se víře naučili. Jednoho dne vystúpiv mistr Linhart Duha řekl jím: „Synáčkové, odkud jste vy?“ A oni řekli: „Z země englické sem jsme přišli na učení.“ I řekl jím: „Poněvadž jste odtuď vyšli, kdež (jakž máme zprávu) jest mno- ho bludných lidí, snad jste vy nějací bludníci, jakž se tomu z vašich otázek vyrozumělo. Pro- tož vidí mi se za slušné, abych vám z úřadu mého zapověděl a zapovídám, abyšte s těmi bludy na lektoř naši nechodili. Pakli byšte se toho dopustili, vedlé vajsad a statut dobré pa- měti císaře Karla byli byšte ohněm spáleni,“ a oni to slíbili učiniti. Ale však proto k mnohým a zvláště k mladým mistrům tajně přicházejíce a před ními své bludy prostírajíce, svými otázka- mi mnohé dobré Čechy při víře porušovali, a zvláště mistra Jana z Husince, ježto on byl člověk dobrý a nábožný a nových věcí slyšeti žádostivý. Jakub a Kunrád předřečení měli svuoj byt u jednoho hospodáře, kterýž slul Lu- káš Velenský, jehožto duom byl na Novém Městě pražském, kdež slulo U černých kos na Příkopě proti fortně, jenž slove V prolomeném. I žádali sú toho hospodáře, aby jím dopustil, že chtí dáti sobě mazhauz zmalovati, a on pro ozdobu domu svého tak učinil. I rozkázali na- malovati po jedné straně pašiji Pána Krista a po druhé straně obcování papežovo: najprvé, an papež jede slavně na koni v zlatohlavě do Říma a kardinálové za ním též na koních dra- hými oděvy přistřených, na druhé straně an jede Pán Ježíš pokorně do Jeruzaléma a učedl- níci jeho za ním pěšky bosýma nohama; opět an papež má trénásobní zlatú korunu a Pán Ježíš hlohovú a trnovú korunu, a tak jiného, což mohli papeži na potupu, dali to mnoho na- malovati a to ukazovali lidu sprostnému české- mu a tím mnohé odvedli od poslušenství a od řádu křesťanského. A mistr Jan z Husince, kte- rýž také přidržal se téhož Jakuba a Kundráda, také i učení Viklefova, ale ne zjevně, častokrát Duom U černých kos na příkopě 505
kuluov vydávali. O to když byli od mistruov učených trestáni, pravili, že to činí proto, aby se víře naučili. Jednoho dne vystúpiv mistr Linhart Duha řekl jím: „Synáčkové, odkud jste vy?“ A oni řekli: „Z země englické sem jsme přišli na učení.“ I řekl jím: „Poněvadž jste odtuď vyšli, kdež (jakž máme zprávu) jest mno- ho bludných lidí, snad jste vy nějací bludníci, jakž se tomu z vašich otázek vyrozumělo. Pro- tož vidí mi se za slušné, abych vám z úřadu mého zapověděl a zapovídám, abyšte s těmi bludy na lektoř naši nechodili. Pakli byšte se toho dopustili, vedlé vajsad a statut dobré pa- měti císaře Karla byli byšte ohněm spáleni,“ a oni to slíbili učiniti. Ale však proto k mnohým a zvláště k mladým mistrům tajně přicházejíce a před ními své bludy prostírajíce, svými otázka- mi mnohé dobré Čechy při víře porušovali, a zvláště mistra Jana z Husince, ježto on byl člověk dobrý a nábožný a nových věcí slyšeti žádostivý. Jakub a Kunrád předřečení měli svuoj byt u jednoho hospodáře, kterýž slul Lu- káš Velenský, jehožto duom byl na Novém Městě pražském, kdež slulo U černých kos na Příkopě proti fortně, jenž slove V prolomeném. I žádali sú toho hospodáře, aby jím dopustil, že chtí dáti sobě mazhauz zmalovati, a on pro ozdobu domu svého tak učinil. I rozkázali na- malovati po jedné straně pašiji Pána Krista a po druhé straně obcování papežovo: najprvé, an papež jede slavně na koni v zlatohlavě do Říma a kardinálové za ním též na koních dra- hými oděvy přistřených, na druhé straně an jede Pán Ježíš pokorně do Jeruzaléma a učedl- níci jeho za ním pěšky bosýma nohama; opět an papež má trénásobní zlatú korunu a Pán Ježíš hlohovú a trnovú korunu, a tak jiného, což mohli papeži na potupu, dali to mnoho na- malovati a to ukazovali lidu sprostnému české- mu a tím mnohé odvedli od poslušenství a od řádu křesťanského. A mistr Jan z Husince, kte- rýž také přidržal se téhož Jakuba a Kundráda, také i učení Viklefova, ale ne zjevně, častokrát Duom U černých kos na příkopě 505
Strana 506
činíval zmínku o tom malování na kázaní, pra- vě, že jest to pravá figura. Lid pak sprostný, kterýž prvé nikdá takového hanění neslýchal, velmi sobě to obliboval, někteří ovšem na tom se horšili, a tak bývaly mezi lidmi časté vády, někteří chválili papeže a jiní haněli. Ale mistr Jan z Husince a mistr Jeroným z Prahy, Jakub z Englantu a Kunrád z Kandelburku byli sú jako za jednoho člověka. Téhož léta Zigmund, král uherský, navrátiv se do svého království a od těch, kteříž jsú své víry při něm nezrušili, přijat milostivě a na zámek budínský slavně uveden, a ti vedlé krále svého proti těm jeho nepřáteluom velmi se ztužili a hledali příčiny, kterak by mohli krále svého pomstiti. Léta tisícého čtyřstého pátého Švamberk sťat v Praze na rathouze Měštěnín jeden v Starém Městě pražském, jenž slul Jan Milhajm, jsa obohacen z hor jílovských, dožádal se toho na arcibiskupu a na králi, též i na vší obci Starého Města, aby to jemu bylo dopuštěno, že z svého domu chce dáti kaplu udělati ve jméno svatých mučedlníkuov, jinak Mlaďátek. A když dokonal a platem třidcíti kopy groši českými kaplanu, jenž by tu kázal, nadal, dal jí jméno Betlém, protože jsú dítky ty zmordovány byly v Betlémě. A ustanovil v ní kaplana a kazatele mistra Jana z Husince, jenž byl muž nábožný a pokorné postavy i dobrého obcování. Téhož léta přihodilo se, že Pražané Starého Města pražského, povolavše k sobě na rathúz Zigmunda Švamberka z Orlíka, jenž byl pod- komoří království českého a muž dosti zname- nitý i v radách potřebný, tu v radě o některé věci s ním tajně rozmlúvajíce, rychle poslali pro mistra popravného a tu hned před světnicí jej vzíti a svázati rozkázali, a jakž na velikú síň přiveden, tu rozkázaním popravcuov kleknúti musil a tu jemu hlava sťata před dveřmi kaply Betlém kapla 506
činíval zmínku o tom malování na kázaní, pra- vě, že jest to pravá figura. Lid pak sprostný, kterýž prvé nikdá takového hanění neslýchal, velmi sobě to obliboval, někteří ovšem na tom se horšili, a tak bývaly mezi lidmi časté vády, někteří chválili papeže a jiní haněli. Ale mistr Jan z Husince a mistr Jeroným z Prahy, Jakub z Englantu a Kunrád z Kandelburku byli sú jako za jednoho člověka. Téhož léta Zigmund, král uherský, navrátiv se do svého království a od těch, kteříž jsú své víry při něm nezrušili, přijat milostivě a na zámek budínský slavně uveden, a ti vedlé krále svého proti těm jeho nepřáteluom velmi se ztužili a hledali příčiny, kterak by mohli krále svého pomstiti. Léta tisícého čtyřstého pátého Švamberk sťat v Praze na rathouze Měštěnín jeden v Starém Městě pražském, jenž slul Jan Milhajm, jsa obohacen z hor jílovských, dožádal se toho na arcibiskupu a na králi, též i na vší obci Starého Města, aby to jemu bylo dopuštěno, že z svého domu chce dáti kaplu udělati ve jméno svatých mučedlníkuov, jinak Mlaďátek. A když dokonal a platem třidcíti kopy groši českými kaplanu, jenž by tu kázal, nadal, dal jí jméno Betlém, protože jsú dítky ty zmordovány byly v Betlémě. A ustanovil v ní kaplana a kazatele mistra Jana z Husince, jenž byl muž nábožný a pokorné postavy i dobrého obcování. Téhož léta přihodilo se, že Pražané Starého Města pražského, povolavše k sobě na rathúz Zigmunda Švamberka z Orlíka, jenž byl pod- komoří království českého a muž dosti zname- nitý i v radách potřebný, tu v radě o některé věci s ním tajně rozmlúvajíce, rychle poslali pro mistra popravného a tu hned před světnicí jej vzíti a svázati rozkázali, a jakž na velikú síň přiveden, tu rozkázaním popravcuov kleknúti musil a tu jemu hlava sťata před dveřmi kaply Betlém kapla 506
Strana 507
Panny Marie a odtuď nesen k pohřbu do klášte- ra svatého Klimenta, a to bylo u vigiljí svatého Jana Křtitele. Co by bylo za příčinu smrti jeho, to není žádnému od konšeluov oznámeno, aniž se kdo na ten čas na to ptáti směl, však proto větší strana lidí a zvláště múdřejších za jiné nedržali, než že jest to přišlo rozkázaním toho plachého krále, kterýž žádného svým obyče- jům odporného nemohl snésti. Roku toho král Zigmund Uherský položil sněm Uhruom v jednom městě, kteréž slulo Revsudvarhel, na charvátském pomezí, a při tom sjezdu jat Štefan vývoda, syn Lackův, a do jednoho domu uveden a tu hned jemu hlava sťata pro tu příčinu, neb on Štefan vývoda byl se spuntoval s králem tureckým proti Zigmundovi, pánu svému, i všem Uhruom a měl Turka osob- ně s jeho vojsky přivésti na záhubu vší země uherské. To ač však dosti tajně se jednalo, ale božským zpuosobem vyšlo najevo a ten statek téhož Štefana i zboží jeho všecka rozkázaním královým dána jsú Janovi a Nikonovi bratřím z Jarý, kteříž někdy předtím Zigmunda krále měli v svém vězení. Stefan vajvoda sťat Léta tisícého čtyřstého šestého Kníže rakúský, otec Albrechtův, oblehl město Znojmo, na němžto byl se zavřel Hynek Suchý čert a Sokol, a dobýval ho od slavnosti svaté panny Markéty až do svatého Vavřince a tu před městem kníže rakúský náhodou z města zastřelen a hned té noci všecko vojsko rakúské, pobravše stany i jiné věci bojovné, do Rakús utáhli a nechali tu tří děl velikých a dvú pra- kuov. Potom pak po několiku nedělích Hynek a Sokol sjeli doluov z města, nechavše tam mnoho služebného lidu a nětco i své čeledi. Vtom Zno- jemští pustili na město Jošta, starého markrabí, pána svého dědičného, a zjímali žoldnéře i če- led Hynkovu i Sokolovu a kázali jích ve třech dnech oběsiti sedmdesát a dvanáct jích stíti Znojmo oblehli Rakušané 507
Panny Marie a odtuď nesen k pohřbu do klášte- ra svatého Klimenta, a to bylo u vigiljí svatého Jana Křtitele. Co by bylo za příčinu smrti jeho, to není žádnému od konšeluov oznámeno, aniž se kdo na ten čas na to ptáti směl, však proto větší strana lidí a zvláště múdřejších za jiné nedržali, než že jest to přišlo rozkázaním toho plachého krále, kterýž žádného svým obyče- jům odporného nemohl snésti. Roku toho král Zigmund Uherský položil sněm Uhruom v jednom městě, kteréž slulo Revsudvarhel, na charvátském pomezí, a při tom sjezdu jat Štefan vývoda, syn Lackův, a do jednoho domu uveden a tu hned jemu hlava sťata pro tu příčinu, neb on Štefan vývoda byl se spuntoval s králem tureckým proti Zigmundovi, pánu svému, i všem Uhruom a měl Turka osob- ně s jeho vojsky přivésti na záhubu vší země uherské. To ač však dosti tajně se jednalo, ale božským zpuosobem vyšlo najevo a ten statek téhož Štefana i zboží jeho všecka rozkázaním královým dána jsú Janovi a Nikonovi bratřím z Jarý, kteříž někdy předtím Zigmunda krále měli v svém vězení. Stefan vajvoda sťat Léta tisícého čtyřstého šestého Kníže rakúský, otec Albrechtův, oblehl město Znojmo, na němžto byl se zavřel Hynek Suchý čert a Sokol, a dobýval ho od slavnosti svaté panny Markéty až do svatého Vavřince a tu před městem kníže rakúský náhodou z města zastřelen a hned té noci všecko vojsko rakúské, pobravše stany i jiné věci bojovné, do Rakús utáhli a nechali tu tří děl velikých a dvú pra- kuov. Potom pak po několiku nedělích Hynek a Sokol sjeli doluov z města, nechavše tam mnoho služebného lidu a nětco i své čeledi. Vtom Zno- jemští pustili na město Jošta, starého markrabí, pána svého dědičného, a zjímali žoldnéře i če- led Hynkovu i Sokolovu a kázali jích ve třech dnech oběsiti sedmdesát a dvanáct jích stíti Znojmo oblehli Rakušané 507
Strana 508
Vodňany město dobyto Král Vácslav kratochvíle provozoval Lázně nad mostem vystavená dali a tak ti loupežové přestali, kteříž se od dáv- né chvíle dáli z Moravy do Rakús. Téhož léta v Praze na Ovocném trhu stala se sváda i bitva veliká mezi Čechy a Němci o nějaké pachole české, kteréž jeden Němec udeřil, a otec téhož pacholete přiběhl a dal tomu Němci pohlavek. Vtom jiní Čechové i Němci přiběhše tak se vespolek bili, až jích tu devět na místě zůstalo a jiných mnoho raně- ných bylo, však Němci z toho velikú pochlubu měli, že více Čechův zbitých a raněných než Němcuov v té bitvě bylo. Roku toho Heralt mladší z Kunstatu oblehl v malém počtu město Vodňany a měšťané se tomu smáli a jako za nic toho nepočítajíce pra- vili, že jej chtí od sebe měchajřem zastrašiti. Toť nějakým neštěstím jich aneb neopatrností vskočil do města a mnoho měšťanuov zjímal a šacoval a statky jím jich jednak všecky pobral. Času toho král Vácslav rozličné své krato- chvíle provozoval a o zemské dobré žádné péče neměl. Páni, rytířstvo i měšťané všickni své dobré obmýšleli a jedni druhé, a zvláště mocněj- ší mdlejší, těžce sužovali. Král o tom nic vědě- ti ani slyšeti nechtěl, někteří z toho se radovali a jiní tesklivi byli, někteří pravili, že jest dobrý a milostivý a že každého nechá při pokoji, aby každý činil, co se jemu líbí, někteří pak takovú jeho milostivost pravili býti nedbánlivost a pod tím že lid chudý velikú těžkost a křivdu trpí. Králi když to oznamováno bylo, pravil: „Komu těžko, nechť povrže, a komu dušno, nechť kašle." Při tom času král rozváživ pohodlé, kteréž mu se stalo v lázni nad mostem pražským skrze nějakú lazebnici Zuzanu, jakož o tom psáno napřed léta tisícého třístého devadesátého tře- tího, i rozkázal tu lázni zbořiti a jinú velikú a znamenitě nákladnú postaviti. A když doko- nána byla, povolav své Zuzany, kteráž při něm od onoho času na Žebráku ustavičně byla, dal jí tu lázni a k tomu dvadcet kop platu ročního a holého ve vsi Borovnici a řka přede všemi: Němci s Čechy bili se na Ovocném trhu 508
Vodňany město dobyto Král Vácslav kratochvíle provozoval Lázně nad mostem vystavená dali a tak ti loupežové přestali, kteříž se od dáv- né chvíle dáli z Moravy do Rakús. Téhož léta v Praze na Ovocném trhu stala se sváda i bitva veliká mezi Čechy a Němci o nějaké pachole české, kteréž jeden Němec udeřil, a otec téhož pacholete přiběhl a dal tomu Němci pohlavek. Vtom jiní Čechové i Němci přiběhše tak se vespolek bili, až jích tu devět na místě zůstalo a jiných mnoho raně- ných bylo, však Němci z toho velikú pochlubu měli, že více Čechův zbitých a raněných než Němcuov v té bitvě bylo. Roku toho Heralt mladší z Kunstatu oblehl v malém počtu město Vodňany a měšťané se tomu smáli a jako za nic toho nepočítajíce pra- vili, že jej chtí od sebe měchajřem zastrašiti. Toť nějakým neštěstím jich aneb neopatrností vskočil do města a mnoho měšťanuov zjímal a šacoval a statky jím jich jednak všecky pobral. Času toho král Vácslav rozličné své krato- chvíle provozoval a o zemské dobré žádné péče neměl. Páni, rytířstvo i měšťané všickni své dobré obmýšleli a jedni druhé, a zvláště mocněj- ší mdlejší, těžce sužovali. Král o tom nic vědě- ti ani slyšeti nechtěl, někteří z toho se radovali a jiní tesklivi byli, někteří pravili, že jest dobrý a milostivý a že každého nechá při pokoji, aby každý činil, co se jemu líbí, někteří pak takovú jeho milostivost pravili býti nedbánlivost a pod tím že lid chudý velikú těžkost a křivdu trpí. Králi když to oznamováno bylo, pravil: „Komu těžko, nechť povrže, a komu dušno, nechť kašle." Při tom času král rozváživ pohodlé, kteréž mu se stalo v lázni nad mostem pražským skrze nějakú lazebnici Zuzanu, jakož o tom psáno napřed léta tisícého třístého devadesátého tře- tího, i rozkázal tu lázni zbořiti a jinú velikú a znamenitě nákladnú postaviti. A když doko- nána byla, povolav své Zuzany, kteráž při něm od onoho času na Žebráku ustavičně byla, dal jí tu lázni a k tomu dvadcet kop platu ročního a holého ve vsi Borovnici a řka přede všemi: Němci s Čechy bili se na Ovocném trhu 508
Strana 509
„Zuzano milá, to tobě dávám za tvú věrnost, kterúž si nade mnú ukázala a mne zarmúcené- ho na ten čas na tomto místě tesknosti a vězení zbavila. Tak učiním každému, kdož mi věrně slúžiti bude.“ Nadto pak kázal napsati list slav- ný a velmi poctivý všem lazebníkuom a jich řemeslu, kterýmžto listem všem jiným řemeslní- kuom rovné je učinil, jich řemeslo a služby po- ctivé a čistotné, kteréž oni obyčej mají činiti králuom, knížatuom, pánuom, rytířům i jiným všech stavův lidem dobrým a poctivým, zapo- vídaje všem židuom, pohanuom i jiným nekře- sťanským a zlé pověsti lidem, aby netoliko do mytedlny, ale ani do jiných příbytků nevcháze- li a nadto aby žádný zúmyslně a všetečně ne- směl jich nařékati ani co proti jich poctivým službám mluviti. Pakli by kto nětco jim na ublí- žení a jich poctivému a čistotnému řemeslu na polehčení svévolně mluviti směl, takový aby hned bez milosti v hněv a nemilostivost krále českého netoliko přítomného, ale i budúcího upadl, tak aby své hrdlo ztratil a hlava aby jemu sťata byla a statek jeho všecken movitý i ne- movitý aby připadl spravedlivě na lazebníky, kteříž by byli toho času starší a správce v jich řemesle, a oni aby to obrátili na věci potřebné a k užitku téhož řemesla. Přitom týž král z též milosti dal jim, aby užívali za znamení všickni společně v zlatém štítu modré uzlem svázané točenice a uprostřed an stojí zelený papoušek. A toho všeho na potvrzení král sám svú vlastní rukú k listu tomu svuoj majestát v bílém vosku zavěsil a svým sekretem, na kterémž byl obraz lazebnice v podkytli, jinak v podtuchu, ana drží v levé ruce zavěšenú čbernici a v pravé ruce zelený věník, z zadu na červeném vosku připečetil. Lazebníkuom král Vácslav milost učinil Lazebnice sekret krále Vácslava Žuzana lazebnice 509
„Zuzano milá, to tobě dávám za tvú věrnost, kterúž si nade mnú ukázala a mne zarmúcené- ho na ten čas na tomto místě tesknosti a vězení zbavila. Tak učiním každému, kdož mi věrně slúžiti bude.“ Nadto pak kázal napsati list slav- ný a velmi poctivý všem lazebníkuom a jich řemeslu, kterýmžto listem všem jiným řemeslní- kuom rovné je učinil, jich řemeslo a služby po- ctivé a čistotné, kteréž oni obyčej mají činiti králuom, knížatuom, pánuom, rytířům i jiným všech stavův lidem dobrým a poctivým, zapo- vídaje všem židuom, pohanuom i jiným nekře- sťanským a zlé pověsti lidem, aby netoliko do mytedlny, ale ani do jiných příbytků nevcháze- li a nadto aby žádný zúmyslně a všetečně ne- směl jich nařékati ani co proti jich poctivým službám mluviti. Pakli by kto nětco jim na ublí- žení a jich poctivému a čistotnému řemeslu na polehčení svévolně mluviti směl, takový aby hned bez milosti v hněv a nemilostivost krále českého netoliko přítomného, ale i budúcího upadl, tak aby své hrdlo ztratil a hlava aby jemu sťata byla a statek jeho všecken movitý i ne- movitý aby připadl spravedlivě na lazebníky, kteříž by byli toho času starší a správce v jich řemesle, a oni aby to obrátili na věci potřebné a k užitku téhož řemesla. Přitom týž král z též milosti dal jim, aby užívali za znamení všickni společně v zlatém štítu modré uzlem svázané točenice a uprostřed an stojí zelený papoušek. A toho všeho na potvrzení král sám svú vlastní rukú k listu tomu svuoj majestát v bílém vosku zavěsil a svým sekretem, na kterémž byl obraz lazebnice v podkytli, jinak v podtuchu, ana drží v levé ruce zavěšenú čbernici a v pravé ruce zelený věník, z zadu na červeném vosku připečetil. Lazebníkuom král Vácslav milost učinil Lazebnice sekret krále Vácslava Žuzana lazebnice 509
Strana 510
Léta tisícého čtyřstého sedmého Studentuov mnoho v Praze Kolej Loudova Kolej Rejčkova Němci roku předešlého vítězstvím na Ovocném trhu byli se velmi pozdvihli, pravíce, že by moh- li svú mocí všecky Čechy z Prahy vyhnati. Če- chové slyšíce to těžce nesli a Němcův se nemálo obávali, neb samých kupcuov bohatých bylo Němcuov více než dvanáct set, kteříž popsáni byli a sluli ležáci, a to proto, neb nikam nevy- jížděli, ale pacholci jim kupectví ustavičně do Prahy vezli a oni v Praze v svých sklepích vždy- cky ležali, a ti sami na svuoj náklad kostel Panny Marie na nebe vzetí před Tajnem stavěli, a slul kupecký, a platy znamenitými jej nadali; a bylo na ten čas dvadcet a sedm kaplanův a dva kazatelé, jeden český a druhý německý, neb se kázalo jednu neděli česky a druhú ně- mecky. Času toho studentův bylo, jakž registra uka- zují, intitulovaných, to jest k učení přijatých a zapsaných zejména, čtyřidcet tisíc a čtyři ti- síce a nětco více krom Čechuov, toliko Něm- cuov a jiných cizozemcuov, jenž sú přišli na učení z rozličných zemí. Téhož léta dva muží slavní a učení, jenž byli rodem z Starého Města pražského, zjednali to na králi i na vší obci staroměstské, aby domové jich byli osvobozeni: najprv Matyáš Louda z Chlumčan, jenž byl mistr učení pražského, dal z svého domu udělati kolej svobodnú a při ní kapličku malú ve jméno Svatých apoštoluov rozeslání, a ta dodnes slove Loudova kolej; po- tom hned Jan Rajček, jenž byl probošt kostela svatého Jiljí, dal také z domu otce svého, kte- rýž naň jako na syna po otci připadl, udělati kolej slavnú a bohatě ji nadal, kteráž dodnes stojí blízko kostela svatého Štěpána ve zdi měst- ské. Roku toho mnohé a rozličné dály se Čechům od Němcuov nevole, také i mnohá zúmyslná protivenství. Čechové někteří velmi těžce a te- sklivě nesli tu přílišnú pajchu a zuořivost ně- meckú, neb netoliko rouhaním aneb slovy, ale Tajnský kostel kupci stavěli Němci pyšní v Praze 510
Léta tisícého čtyřstého sedmého Studentuov mnoho v Praze Kolej Loudova Kolej Rejčkova Němci roku předešlého vítězstvím na Ovocném trhu byli se velmi pozdvihli, pravíce, že by moh- li svú mocí všecky Čechy z Prahy vyhnati. Če- chové slyšíce to těžce nesli a Němcův se nemálo obávali, neb samých kupcuov bohatých bylo Němcuov více než dvanáct set, kteříž popsáni byli a sluli ležáci, a to proto, neb nikam nevy- jížděli, ale pacholci jim kupectví ustavičně do Prahy vezli a oni v Praze v svých sklepích vždy- cky ležali, a ti sami na svuoj náklad kostel Panny Marie na nebe vzetí před Tajnem stavěli, a slul kupecký, a platy znamenitými jej nadali; a bylo na ten čas dvadcet a sedm kaplanův a dva kazatelé, jeden český a druhý německý, neb se kázalo jednu neděli česky a druhú ně- mecky. Času toho studentův bylo, jakž registra uka- zují, intitulovaných, to jest k učení přijatých a zapsaných zejména, čtyřidcet tisíc a čtyři ti- síce a nětco více krom Čechuov, toliko Něm- cuov a jiných cizozemcuov, jenž sú přišli na učení z rozličných zemí. Téhož léta dva muží slavní a učení, jenž byli rodem z Starého Města pražského, zjednali to na králi i na vší obci staroměstské, aby domové jich byli osvobozeni: najprv Matyáš Louda z Chlumčan, jenž byl mistr učení pražského, dal z svého domu udělati kolej svobodnú a při ní kapličku malú ve jméno Svatých apoštoluov rozeslání, a ta dodnes slove Loudova kolej; po- tom hned Jan Rajček, jenž byl probošt kostela svatého Jiljí, dal také z domu otce svého, kte- rýž naň jako na syna po otci připadl, udělati kolej slavnú a bohatě ji nadal, kteráž dodnes stojí blízko kostela svatého Štěpána ve zdi měst- ské. Roku toho mnohé a rozličné dály se Čechům od Němcuov nevole, také i mnohá zúmyslná protivenství. Čechové někteří velmi těžce a te- sklivě nesli tu přílišnú pajchu a zuořivost ně- meckú, neb netoliko rouhaním aneb slovy, ale Tajnský kostel kupci stavěli Němci pyšní v Praze 510
Strana 511
i skutkem častokrát na Čechy činili potržky, snad toho neznajíce, že sú Čechové dlúho snesi- tedlni a nesnadni k rozhněvání, ale když se roz- hněvají, těžcí k ukrocení. Žádný příčiny aby Němcuom k nevoli nedali, chtěli raději skrze nějaké prostředky pokoj sobě způsobiti a zna- menavše, že mistr Jan z Husince a mistr Jero- ným jsú dva kazatelové čeští v Praze najslav- nější, Čechové častokrát k ním na radu v svých potřebách se utíkali. Mistr Jan, ač byl mláde- nec a Němci ho více všetečným než učeným na- zývali, však byl ostrého vtipu, ale Němci měli k němu velikú nechut. Páni zemští mnozí, též i z rytířstva, a zvláště ti, jichž on měl syny při učení na své práci, též i z měšťanuov, zvláště ti, jenž byli přirození Čechové, přicházejíce k němu s ním se o to radili, co mají s těmi pyšný- mi Němci činiti, přitom jeho žádajíce, aby na to pomyslil, kterak by jich mohli prázdni býti, a on jim pravil: „Páni a přátelé milí, jistě vězte, že to chci rád učiniti a té cesty pohledati, aby sami ven z Prahy pokojně vyšli. Vše toho roku: Vyhořalo město Králové Hradec z gruntu, také i zámek i kostel, přitom také shořal jim Hradeckým velmi veliký zvon, jenž visal na krchově a slul Osanna. Hradec vyhořal Léta tisícého čtyřstého osmého Mistr Jan z Husince, povolav některých mi- struov českých, jako mistra Jeronýma Pražského a mistra Příbrama, mistra Šindle, mistra Ma- tyáše Loudu z Chlumčan, mistra Borotína, mistra Jana Zvíkovce a jiných, i šel s nimi na velikú síň koleje Karlovy i udělal řeč latinským jazykem před mistry německými v tato slova: „Císař Karel Jeho Milost dobré, chvalitebné i svaté paměti, když toto pražské slavné učení vysazoval a vyzdvihoval, zpuosobil tak na ten čas a půjčil toho až do času, aby mistři němečtí, jenž sú zde pohostinu v učení pražském, měli Mistr Jan Hus svolal mistry do koleje 511
i skutkem častokrát na Čechy činili potržky, snad toho neznajíce, že sú Čechové dlúho snesi- tedlni a nesnadni k rozhněvání, ale když se roz- hněvají, těžcí k ukrocení. Žádný příčiny aby Němcuom k nevoli nedali, chtěli raději skrze nějaké prostředky pokoj sobě způsobiti a zna- menavše, že mistr Jan z Husince a mistr Jero- ným jsú dva kazatelové čeští v Praze najslav- nější, Čechové častokrát k ním na radu v svých potřebách se utíkali. Mistr Jan, ač byl mláde- nec a Němci ho více všetečným než učeným na- zývali, však byl ostrého vtipu, ale Němci měli k němu velikú nechut. Páni zemští mnozí, též i z rytířstva, a zvláště ti, jichž on měl syny při učení na své práci, též i z měšťanuov, zvláště ti, jenž byli přirození Čechové, přicházejíce k němu s ním se o to radili, co mají s těmi pyšný- mi Němci činiti, přitom jeho žádajíce, aby na to pomyslil, kterak by jich mohli prázdni býti, a on jim pravil: „Páni a přátelé milí, jistě vězte, že to chci rád učiniti a té cesty pohledati, aby sami ven z Prahy pokojně vyšli. Vše toho roku: Vyhořalo město Králové Hradec z gruntu, také i zámek i kostel, přitom také shořal jim Hradeckým velmi veliký zvon, jenž visal na krchově a slul Osanna. Hradec vyhořal Léta tisícého čtyřstého osmého Mistr Jan z Husince, povolav některých mi- struov českých, jako mistra Jeronýma Pražského a mistra Příbrama, mistra Šindle, mistra Ma- tyáše Loudu z Chlumčan, mistra Borotína, mistra Jana Zvíkovce a jiných, i šel s nimi na velikú síň koleje Karlovy i udělal řeč latinským jazykem před mistry německými v tato slova: „Císař Karel Jeho Milost dobré, chvalitebné i svaté paměti, když toto pražské slavné učení vysazoval a vyzdvihoval, zpuosobil tak na ten čas a půjčil toho až do času, aby mistři němečtí, jenž sú zde pohostinu v učení pražském, měli Mistr Jan Hus svolal mistry do koleje 511
Strana 512
Němci se na mistra Jana z Husince rozhněvali Němci se spolu spuntovali tři hlasy a Čechové jeden při volení doktoruov, též i při jiných jednáních, a to učinil z té příči- ny, neb českých mistruov málo bylo, leč se který jinde učil a tam mistrem byl, jinak mistrovství dojíti nemohl. Ale poněvadž již nás jest Čechuov dosti na tento čas, i jest za spravedlivé, abychom my Čechové měli tři hlasy a Němci jeden. Mistři němečtí to uslyšavše velmi se rozhněvali a na mistra Jana škřípěli zubami, pravíce, že se oni nikterakž z toho nedadí vyvésti Čechuom, aby měli Čechové tři hlasy a Němci jeden, a že by raději chtěli smrt podstúpiti než toho, čímž sú od císaře obdařeni, ustúpiti. Čechové takovú jich slyšíce neústupnost vznesli to na krále. Něm- ci bez meškání také na Točník k králi přijeli, a aby mezi nimi spravedlivý o to nález učinil, za to jeho žádali, a král Vácslav přijav k sobě tu práci celý rok ji na sobě držal a oni z obú stran se vespolek kyselili a jedni druhé haněli, a obá- vajíce se jedni druhých, obojí za králem velmi pilně jezdili, o to rozsudek míti bez odtahuov žádajíce. V tom času pak němečtí mistři, baka- láři a studenti sešli se do domu Lazarova z po- nuknutí mistra Hanuše Rajnara a mistra Rud- berta Salcpurgara a jiných a tu všickni se spolu smluvili a přísahú pod utětím palce u pravé ruky zavázali, jestliže jim to podle jich vuole nepuo- jde a nález královský jim příjemný nebude a na- krátce budú-li těch tří hlasův odsúzeni, aby všickni z Prahy vyjeli a vyšli a nižádný jeden po druhém neostával. I řekl jim mistr Rajnar: „Však víte, milí synové, že Praha bez nás Něm- cuov býti nemuož, odejdeme-li, budúť za námi král, Pražané i ti mistři posílati, prosíce, aby- chom se zase navrátili. Po dlúhých jich prosbách a častém za námi psaní budeme to moci učini- ti, a navrátíce se zase, tepruv je sobě ufasujem, žeť musí po naší vuoli býti.“ Když se to tak dlú- ho prodlévalo, v tom času mistr Jan Hus dosáh, listu císařského s zlatú bulí, kterýmž císař Karel vysadil učení pražské, v kterémžto nalezlo se, že to učení pražské vysazuje na způsob učení pařížského, a toho rychle podal králi Vácslavoví " 512
Němci se na mistra Jana z Husince rozhněvali Němci se spolu spuntovali tři hlasy a Čechové jeden při volení doktoruov, též i při jiných jednáních, a to učinil z té příči- ny, neb českých mistruov málo bylo, leč se který jinde učil a tam mistrem byl, jinak mistrovství dojíti nemohl. Ale poněvadž již nás jest Čechuov dosti na tento čas, i jest za spravedlivé, abychom my Čechové měli tři hlasy a Němci jeden. Mistři němečtí to uslyšavše velmi se rozhněvali a na mistra Jana škřípěli zubami, pravíce, že se oni nikterakž z toho nedadí vyvésti Čechuom, aby měli Čechové tři hlasy a Němci jeden, a že by raději chtěli smrt podstúpiti než toho, čímž sú od císaře obdařeni, ustúpiti. Čechové takovú jich slyšíce neústupnost vznesli to na krále. Něm- ci bez meškání také na Točník k králi přijeli, a aby mezi nimi spravedlivý o to nález učinil, za to jeho žádali, a král Vácslav přijav k sobě tu práci celý rok ji na sobě držal a oni z obú stran se vespolek kyselili a jedni druhé haněli, a obá- vajíce se jedni druhých, obojí za králem velmi pilně jezdili, o to rozsudek míti bez odtahuov žádajíce. V tom času pak němečtí mistři, baka- láři a studenti sešli se do domu Lazarova z po- nuknutí mistra Hanuše Rajnara a mistra Rud- berta Salcpurgara a jiných a tu všickni se spolu smluvili a přísahú pod utětím palce u pravé ruky zavázali, jestliže jim to podle jich vuole nepuo- jde a nález královský jim příjemný nebude a na- krátce budú-li těch tří hlasův odsúzeni, aby všickni z Prahy vyjeli a vyšli a nižádný jeden po druhém neostával. I řekl jim mistr Rajnar: „Však víte, milí synové, že Praha bez nás Něm- cuov býti nemuož, odejdeme-li, budúť za námi král, Pražané i ti mistři posílati, prosíce, aby- chom se zase navrátili. Po dlúhých jich prosbách a častém za námi psaní budeme to moci učini- ti, a navrátíce se zase, tepruv je sobě ufasujem, žeť musí po naší vuoli býti.“ Když se to tak dlú- ho prodlévalo, v tom času mistr Jan Hus dosáh, listu císařského s zlatú bulí, kterýmž císař Karel vysadil učení pražské, v kterémžto nalezlo se, že to učení pražské vysazuje na způsob učení pařížského, a toho rychle podal králi Vácslavoví " 512
Strana 513
a přitom jemu psaní učinil, kterak se má tím listem spraviti; z toho Čechové měli ke třem hla- sům dobrú naději. Léta tisícého čtyřstého devátého Král Vácslav, povolav do své rady lidí učených a v právích zběhlých, duchovních i světských, rozváživ spolu s ními tu při dostatečně, také ohledavše buli od někdy císaře Karla na též učení vydanú, takto o tom vajpověd učinil: „Poněvadž se dostatečně vyhledalo a nalezlo z toho vysazení císařského, že on císař to učení pražské vyzdvihuje a vysazuje na zpuosob učení pařížského, a v Paříži vládnú Francúzové a ne jiní národové a mají tři hlasy a cizozemci je- den, z té příčiny Čechové mají míti tři hlasy a Němci toliko jeden.“ Čechové, slyšíce takový spravedlivý rozsudek, poctivě králi a soudcuom učinili poděkování a němečští mistři, doktorové, bakaláři, studentí i jiní kolegiátové zdvihše se pryč se vedlé svého spuntování a slibu strojili a někteří hned nazajtří šli a jeli, tak velmi že jich vyšlo z Prahy v osmi dnech, více než čtyřid- cet tisícuov, a mnozí s nimi šli Čechové, té jsú- ce naděje, že král bude za nimi, aby se navrátili, psáti. Někteří se obrátili na Rajn, jiní do Sas, někteří do Bavor, a tak do rozličných německých zemí. Někteří pak mistři, spolu se sšedše v Lipš- tě, tu založili učení na potupu učení pražského, kteréž trvá až do dnešního dne. Po vyjití pak z Prahy týchž studentuov města pražská jako by ovdověla, neb s nimi spolu vyšli všecky krato- chvíle i užitkové. Měšťané pražští toho, co se stalo, žalostivě litovali, na mistra Jana z Hu- since, že on toho byl první a najvětší původ, velmi se hněvali, mnozí jej rozličně haněli, a to proto, neb z týchž studentuov znamenité měli užitky a byla jimi Praha velmi silná, byla i zve- lebena a nadmíru obohatila, neb synové veli- kých knížat a hrabat, znamenitých pánuov, rytířuov a kupcuov tu v Praze se učili, otcové Studentí vyšli z Prahy Vajpověd krále Vácslava mezi Čechy a Němci o hlasy 513
a přitom jemu psaní učinil, kterak se má tím listem spraviti; z toho Čechové měli ke třem hla- sům dobrú naději. Léta tisícého čtyřstého devátého Král Vácslav, povolav do své rady lidí učených a v právích zběhlých, duchovních i světských, rozváživ spolu s ními tu při dostatečně, také ohledavše buli od někdy císaře Karla na též učení vydanú, takto o tom vajpověd učinil: „Poněvadž se dostatečně vyhledalo a nalezlo z toho vysazení císařského, že on císař to učení pražské vyzdvihuje a vysazuje na zpuosob učení pařížského, a v Paříži vládnú Francúzové a ne jiní národové a mají tři hlasy a cizozemci je- den, z té příčiny Čechové mají míti tři hlasy a Němci toliko jeden.“ Čechové, slyšíce takový spravedlivý rozsudek, poctivě králi a soudcuom učinili poděkování a němečští mistři, doktorové, bakaláři, studentí i jiní kolegiátové zdvihše se pryč se vedlé svého spuntování a slibu strojili a někteří hned nazajtří šli a jeli, tak velmi že jich vyšlo z Prahy v osmi dnech, více než čtyřid- cet tisícuov, a mnozí s nimi šli Čechové, té jsú- ce naděje, že král bude za nimi, aby se navrátili, psáti. Někteří se obrátili na Rajn, jiní do Sas, někteří do Bavor, a tak do rozličných německých zemí. Někteří pak mistři, spolu se sšedše v Lipš- tě, tu založili učení na potupu učení pražského, kteréž trvá až do dnešního dne. Po vyjití pak z Prahy týchž studentuov města pražská jako by ovdověla, neb s nimi spolu vyšli všecky krato- chvíle i užitkové. Měšťané pražští toho, co se stalo, žalostivě litovali, na mistra Jana z Hu- since, že on toho byl první a najvětší původ, velmi se hněvali, mnozí jej rozličně haněli, a to proto, neb z týchž studentuov znamenité měli užitky a byla jimi Praha velmi silná, byla i zve- lebena a nadmíru obohatila, neb synové veli- kých knížat a hrabat, znamenitých pánuov, rytířuov a kupcuov tu v Praze se učili, otcové Studentí vyšli z Prahy Vajpověd krále Vácslava mezi Čechy a Němci o hlasy 513
Strana 514
jim mnoho zlata a stříbra posílali, aby se učili a hojně trávili. Kupci pak bohatí koupě rozličné svým synuom do Prahy posílali, aby je tu zpe- něžili, a mnoho zboží nakoupíce otcuom svým z Čech do jiných odsílali zemí. Mečíři, pasíři, nožíři, konváři, kloboučníci i jiní řemeslníci jich znamenitě požívali, neb oni od nich kupují- ce svým přáteluom do svých zemí dary posílali. Krajčí, ševci, pekaři, soukeníci, kožišníci, sla- dovníci, řezníci také jich užívali, neb toho času masné krámy, kdež se maso v sobotu prodává, od domu Johánkova, jinak od králové dvoru, až přes Uhelný trh nový k kaple svatého Martina postaveny byly a ještě někdy letním časem masa se nedostávalo. Netoliko řemeslníci jich požívali, ale všickni měšťané, neb se v kolejích všickni nemohli směsknati, v Starém i v Novém, také i v Menším Městě v podruží všudy byli a jeden každý od ledajakés komůrky zlatý na měsíc dá- val, a kdež byla komůrka a světnička, jakžkoli malá, čtyři zlaté na měsíc student neb bakalář rád z toho platil, z některého pokoje sto zlatých do roka dávali. Mnohý měštěnín vzal z svého domu do roka činže neb nájmu tisíc zlatých, ale jakž oni odešli, mnohýmu měštěnínu praž- skému utrhla se tobolka od pasu, protož měšťa- né po nich (měvše takové od nich užitky) ne- nadarmo toužili. Netoliko pak sama Praha, ale všecka česká země měla jich veliký užitek, ale že sú se velmi Němci nad Čechy vypínali a jich sobě jako nic nevážili, protože jim toho mistři čeští (také zpurností a pajchou súce vedeni) trpě- ti nechtěli. Ti pak také všickni, kteříž z Prahy vyšli, tak Němci jako Čechové, toho účinku velmi litovali, že sú se tak spuntovali a zavázali a za dlúhý čas po Praze toužíce, vždycky od krá- le neb od Pražan aneb od mistruov českých psaní k sobě očekávali. Téhož léta Zigmund, král uherský, když již v Uhřích třimezcítma let kraloval, domníval se míti pokoj, protož kázal nedaleko od Budína rozkošnú zahradu udělati, chtě tu své provozo- vati kratochvíle. Vtom přišly jemu nevděčné 514
jim mnoho zlata a stříbra posílali, aby se učili a hojně trávili. Kupci pak bohatí koupě rozličné svým synuom do Prahy posílali, aby je tu zpe- něžili, a mnoho zboží nakoupíce otcuom svým z Čech do jiných odsílali zemí. Mečíři, pasíři, nožíři, konváři, kloboučníci i jiní řemeslníci jich znamenitě požívali, neb oni od nich kupují- ce svým přáteluom do svých zemí dary posílali. Krajčí, ševci, pekaři, soukeníci, kožišníci, sla- dovníci, řezníci také jich užívali, neb toho času masné krámy, kdež se maso v sobotu prodává, od domu Johánkova, jinak od králové dvoru, až přes Uhelný trh nový k kaple svatého Martina postaveny byly a ještě někdy letním časem masa se nedostávalo. Netoliko řemeslníci jich požívali, ale všickni měšťané, neb se v kolejích všickni nemohli směsknati, v Starém i v Novém, také i v Menším Městě v podruží všudy byli a jeden každý od ledajakés komůrky zlatý na měsíc dá- val, a kdež byla komůrka a světnička, jakžkoli malá, čtyři zlaté na měsíc student neb bakalář rád z toho platil, z některého pokoje sto zlatých do roka dávali. Mnohý měštěnín vzal z svého domu do roka činže neb nájmu tisíc zlatých, ale jakž oni odešli, mnohýmu měštěnínu praž- skému utrhla se tobolka od pasu, protož měšťa- né po nich (měvše takové od nich užitky) ne- nadarmo toužili. Netoliko pak sama Praha, ale všecka česká země měla jich veliký užitek, ale že sú se velmi Němci nad Čechy vypínali a jich sobě jako nic nevážili, protože jim toho mistři čeští (také zpurností a pajchou súce vedeni) trpě- ti nechtěli. Ti pak také všickni, kteříž z Prahy vyšli, tak Němci jako Čechové, toho účinku velmi litovali, že sú se tak spuntovali a zavázali a za dlúhý čas po Praze toužíce, vždycky od krá- le neb od Pražan aneb od mistruov českých psaní k sobě očekávali. Téhož léta Zigmund, král uherský, když již v Uhřích třimezcítma let kraloval, domníval se míti pokoj, protož kázal nedaleko od Budína rozkošnú zahradu udělati, chtě tu své provozo- vati kratochvíle. Vtom přišly jemu nevděčné 514
Strana 515
noviny, že by Machomet, král turecký, kterýž málo předtím činil veliké škody v Bulgařích a v Valaších, že se již pustil i do uherské země, v kteréž prvé nikdá nebyl, a tu sjezdem činí ško- dy znamenité a s valními houfy že leží, dobýva- je zámku jednoho znamenitého, na vysoké hoře nad Dunajem postaveného na ráckém a uher- ském pomezí, řečeném Golumbec. Zigmund svolav pány uherské radil se s nimi, má-li toho zámku retovati, kteříž sšedše se spolu dali jemu v tom povolení a že také chtí jemu v tom radni i pomocni býti. Král, sebrav lid mnohý z Uher, z Polsky i z jiných rozličných zemí mnoho ti- sícův, hnul se s ními pospíchaje do rácké země, a když se tu všickni přeplavili a šikovali a zdviže- né hroty majíce táhli, tu Zigmund král, pohleděv na přílišnú velikost vojska svého, pověděl: „Proč my se máme báti Turka, toho člověka, ano když by Pán Buoh na nás svrhl nebe, pro naše hroty by na nás neupadlo,“ a tak táhli až k vojsku ne- přátelskému. Nazajtří pak bitva se pomalu začí- nala a Uhři i jiní národové jistě statečně bojo- vali, takže v několiku bitvách Zigmund byl ví- tězitelem učiněn. Vida to Machomet, naposledy houf veliký na ustálé křesťany Turkov pustil. Zigmund to vida, již sebe poznal přemoženého, a tak z pole postoupil ztrativ boj, s některými svými vsed na lodí rychle se k Budínu plavil, a by se byla tu ta lodí nenahodila, bylo by ne- třeba králi Zigmundovi, aby naň nebe padalo, byl by tu vedlé svých bojovníkuov konec života vzal. V tom zajisté boji mnoho znamenitých pánuov uherských padlo, několik hrabí němec- kých. Najvětší chvála v tom boji dána byla pánu jednomu uherskému, jenž slul Zanýza, ten mno- ho statečnosti v té bitvě ukázal, svú vlastní rukú mnoho Turkuov zbiv, sám tu také konec života vzal, a Zigmund král svůj život utečením za- choval. Roku toho také patriarcha vyšehradský svým nákladem a vlastní prací způsobil to a přivézti dal z Ríma do Prahy tělo svatého Longina mu- čedlníka. Uhří s králem Zigmundem od Turkuov poraženi Tělo svatého Longina 515
noviny, že by Machomet, král turecký, kterýž málo předtím činil veliké škody v Bulgařích a v Valaších, že se již pustil i do uherské země, v kteréž prvé nikdá nebyl, a tu sjezdem činí ško- dy znamenité a s valními houfy že leží, dobýva- je zámku jednoho znamenitého, na vysoké hoře nad Dunajem postaveného na ráckém a uher- ském pomezí, řečeném Golumbec. Zigmund svolav pány uherské radil se s nimi, má-li toho zámku retovati, kteříž sšedše se spolu dali jemu v tom povolení a že také chtí jemu v tom radni i pomocni býti. Král, sebrav lid mnohý z Uher, z Polsky i z jiných rozličných zemí mnoho ti- sícův, hnul se s ními pospíchaje do rácké země, a když se tu všickni přeplavili a šikovali a zdviže- né hroty majíce táhli, tu Zigmund král, pohleděv na přílišnú velikost vojska svého, pověděl: „Proč my se máme báti Turka, toho člověka, ano když by Pán Buoh na nás svrhl nebe, pro naše hroty by na nás neupadlo,“ a tak táhli až k vojsku ne- přátelskému. Nazajtří pak bitva se pomalu začí- nala a Uhři i jiní národové jistě statečně bojo- vali, takže v několiku bitvách Zigmund byl ví- tězitelem učiněn. Vida to Machomet, naposledy houf veliký na ustálé křesťany Turkov pustil. Zigmund to vida, již sebe poznal přemoženého, a tak z pole postoupil ztrativ boj, s některými svými vsed na lodí rychle se k Budínu plavil, a by se byla tu ta lodí nenahodila, bylo by ne- třeba králi Zigmundovi, aby naň nebe padalo, byl by tu vedlé svých bojovníkuov konec života vzal. V tom zajisté boji mnoho znamenitých pánuov uherských padlo, několik hrabí němec- kých. Najvětší chvála v tom boji dána byla pánu jednomu uherskému, jenž slul Zanýza, ten mno- ho statečnosti v té bitvě ukázal, svú vlastní rukú mnoho Turkuov zbiv, sám tu také konec života vzal, a Zigmund král svůj život utečením za- choval. Roku toho také patriarcha vyšehradský svým nákladem a vlastní prací způsobil to a přivézti dal z Ríma do Prahy tělo svatého Longina mu- čedlníka. Uhří s králem Zigmundem od Turkuov poraženi Tělo svatého Longina 515
Strana 516
Léta tisícého čtyřstého desátého Arcibiskupovo napomenutí mistra Jana z Husince Zbyněk z Hazmburka, arcibiskup kostela praž- ského, vida, ano pod správú jeho duchovní roz- liční se bludové rozmáhají, a zvláště ti, kteréž někdy v zemi englické kázal Jan Viklef, kterýž byl potom za bludníka odsouzen, uradiv se s preláty znamenitějšími, též s faráři pražskými i s některými bakaláři Písma svatého, povolav před sebe mistra Jana z Husince, a tu jeho pro některé vajstupky trestal, přitom žádaje ho, aby těch artikulův Viklefových na straně nechal a lidu pražského dobrého a upřímného ne- bouřil. Kterýž odpověděl: „Důstojný otče, však já nic jiného neučím a nekáži, jediné to, což obecná víra křesťanská drží.“ I řekl biskup: „Mám zprávu, že by ty měl mluviti při této předešlé neděli na kázaní v kaple svatých mu- čedlníkuov, jenž slově v Betlémě, že každý z kře- sťanuov můž dáti své tělo pohřbíti netoliko při kostele, ale na poli neb v lese, neb jest všudy země Páně, a skrze to že není a nebude žádné újmy ani umenšení spasení duši toho člověka. Víš, milý synu, že někdy předek náš dobré a sva- té paměti, milý svatý Vojtěch, lid český od toho po polích pohřebování těžce odvedl a rozličný- mi klatbami trápil tuto zemi a Pán Buoh na žá- dost jeho jednak morem, jednak hladem, a ně- kdy byl nad zemí touto zavřel oblaky, že slunce nesvítilo a déšť za dlúhý čas nepršal na tuto zemi, protože sú se nechtěli lidé na místech posvát- ných pohřebovati. Potom za dnův Břetislava, knížete českého, léta od narození Syna božího tisícého třidcátého devátého Čechové veliké sliby Pánu Bohu za sebe i za své budúcí učinili řády křesťanské cele, právě a neporušitelně drže- ti a zachovati a pohřebovati se na místech k tomu zřízených a posvátných.“ Mistr Jan odpověděl: „Ctný otče, jestliže bych pak nětco mluvil, ježto bych mluviti neměl, z nepaměti a z ne- dorozumění proti pořádku křesťanskému, chci já to rád jako poslušný napraviti.“ Řekl arci- biskup: „Dajž Pán Buoh.“ Hned po takovém 516
Léta tisícého čtyřstého desátého Arcibiskupovo napomenutí mistra Jana z Husince Zbyněk z Hazmburka, arcibiskup kostela praž- ského, vida, ano pod správú jeho duchovní roz- liční se bludové rozmáhají, a zvláště ti, kteréž někdy v zemi englické kázal Jan Viklef, kterýž byl potom za bludníka odsouzen, uradiv se s preláty znamenitějšími, též s faráři pražskými i s některými bakaláři Písma svatého, povolav před sebe mistra Jana z Husince, a tu jeho pro některé vajstupky trestal, přitom žádaje ho, aby těch artikulův Viklefových na straně nechal a lidu pražského dobrého a upřímného ne- bouřil. Kterýž odpověděl: „Důstojný otče, však já nic jiného neučím a nekáži, jediné to, což obecná víra křesťanská drží.“ I řekl biskup: „Mám zprávu, že by ty měl mluviti při této předešlé neděli na kázaní v kaple svatých mu- čedlníkuov, jenž slově v Betlémě, že každý z kře- sťanuov můž dáti své tělo pohřbíti netoliko při kostele, ale na poli neb v lese, neb jest všudy země Páně, a skrze to že není a nebude žádné újmy ani umenšení spasení duši toho člověka. Víš, milý synu, že někdy předek náš dobré a sva- té paměti, milý svatý Vojtěch, lid český od toho po polích pohřebování těžce odvedl a rozličný- mi klatbami trápil tuto zemi a Pán Buoh na žá- dost jeho jednak morem, jednak hladem, a ně- kdy byl nad zemí touto zavřel oblaky, že slunce nesvítilo a déšť za dlúhý čas nepršal na tuto zemi, protože sú se nechtěli lidé na místech posvát- ných pohřebovati. Potom za dnův Břetislava, knížete českého, léta od narození Syna božího tisícého třidcátého devátého Čechové veliké sliby Pánu Bohu za sebe i za své budúcí učinili řády křesťanské cele, právě a neporušitelně drže- ti a zachovati a pohřebovati se na místech k tomu zřízených a posvátných.“ Mistr Jan odpověděl: „Ctný otče, jestliže bych pak nětco mluvil, ježto bych mluviti neměl, z nepaměti a z ne- dorozumění proti pořádku křesťanskému, chci já to rád jako poslušný napraviti.“ Řekl arci- biskup: „Dajž Pán Buoh.“ Hned po takovém 516
Strana 517
napomenutí tu první neděli mistr Jan v Betlémě mluvil na kázaní dosti důtklivě a řka: „Jest věc divná, milí Čechové, že se vám zabraňuje, aby světlá pravda nebyla před vámi oznamo- vána a zvláště ta, která se v englické zemi i jinde světle oznamuje, že ti obvláštní pohřbové a velicí zvonové, všecko to pro užitky kněžské jest vymyšleno a ti sú najvětší v křesťanství neřádové, jimž ti lakomí kněží praví, že jsú řádové, a těmi neřády vás hloupé lidi jako nějakými řetězy pevnými svázali, ale budete-li muží, všecko to roztrhnete, a když se to stane, tím učiníte sobě velikú svobodu, tak jako byšte byli z vězení propuštěni.“ Některým se ta řeč mistra Jana nelíbila a někteří ji nad obyčej chválili a z toho pošly veliké mezi lidmi roztrž- ky, ruoznice i vády. Téhož léta arcibiskup rozkázal všecky kníhy a traktáty i všelikteraké artikule z kněh Jana Viklefa, englického bludníka a kacíře, vypsané a od něho smyšlené, na svuoj dvuor na den svaté panny Markéty přinésti a tu sú ten den i nazajtří ohledovány a na den Svatých apošto- luov rozeslání rozkázaním téhož arcibiskupa uprostřed dvoru jeho spáleny. Někteří pravili, že přitom mnoho jiných kněh více než Vikle- fových spáleno. O tom když uslyšal lid obecný, že takové kníhy sú spáleny na protimyslnost mistru Janovi, velmi proti tomu mluvili a bou- řili se, a zvláště dvořané královští, na arcibisku- pa i na jiné všecky kněží, jenž se jeho přidrželi. A jiní držali s mistrem Janem z Husince, někteří pak učení to oksonienské, kteréž učil Viklef, velmi sobě oblibovali a je chválili. A král, moha takové počátky zastaviti a přetrhnúti, zanedbal, až potom skrze to přišly veliké války a záhuba všeho království. Roku toho Robertus, král římský, umřel a korferštové sjevše se do Frankfurtu o jiného krále římského, jenž by pilněji a opatrnějí říši spravoval, rokovali a z vuole jednostajné volili Zigmunda, syna někdy císaře Karla, jenž byl toho času králem uherským a markrabí bram- Kníhy Viklefovy pálili Zigmund, král uherský, císařem učiněn 517
napomenutí tu první neděli mistr Jan v Betlémě mluvil na kázaní dosti důtklivě a řka: „Jest věc divná, milí Čechové, že se vám zabraňuje, aby světlá pravda nebyla před vámi oznamo- vána a zvláště ta, která se v englické zemi i jinde světle oznamuje, že ti obvláštní pohřbové a velicí zvonové, všecko to pro užitky kněžské jest vymyšleno a ti sú najvětší v křesťanství neřádové, jimž ti lakomí kněží praví, že jsú řádové, a těmi neřády vás hloupé lidi jako nějakými řetězy pevnými svázali, ale budete-li muží, všecko to roztrhnete, a když se to stane, tím učiníte sobě velikú svobodu, tak jako byšte byli z vězení propuštěni.“ Některým se ta řeč mistra Jana nelíbila a někteří ji nad obyčej chválili a z toho pošly veliké mezi lidmi roztrž- ky, ruoznice i vády. Téhož léta arcibiskup rozkázal všecky kníhy a traktáty i všelikteraké artikule z kněh Jana Viklefa, englického bludníka a kacíře, vypsané a od něho smyšlené, na svuoj dvuor na den svaté panny Markéty přinésti a tu sú ten den i nazajtří ohledovány a na den Svatých apošto- luov rozeslání rozkázaním téhož arcibiskupa uprostřed dvoru jeho spáleny. Někteří pravili, že přitom mnoho jiných kněh více než Vikle- fových spáleno. O tom když uslyšal lid obecný, že takové kníhy sú spáleny na protimyslnost mistru Janovi, velmi proti tomu mluvili a bou- řili se, a zvláště dvořané královští, na arcibisku- pa i na jiné všecky kněží, jenž se jeho přidrželi. A jiní držali s mistrem Janem z Husince, někteří pak učení to oksonienské, kteréž učil Viklef, velmi sobě oblibovali a je chválili. A král, moha takové počátky zastaviti a přetrhnúti, zanedbal, až potom skrze to přišly veliké války a záhuba všeho království. Roku toho Robertus, král římský, umřel a korferštové sjevše se do Frankfurtu o jiného krále římského, jenž by pilněji a opatrnějí říši spravoval, rokovali a z vuole jednostajné volili Zigmunda, syna někdy císaře Karla, jenž byl toho času králem uherským a markrabí bram- Kníhy Viklefovy pálili Zigmund, král uherský, císařem učiněn 517
Strana 518
Bitva mezi Poláky a Prušáky burským, aby on byl králem římským, kterýžto neobrátiv se ani na Vácslava, bratra svého, krále českého, to k sobě vděčně přijal a hned toho roku na římské království železnú korunú korunován. Toho času byla veliká nevole mezi Vladisla- vem, králem polským, a mistrem pruským pro nezdržení nějakých smluv předešlých, i bylo mezi nimi příměří učiněno až do slavnosti svatého Jana Křtitele. Mistr pruský k tomu času mnoho lidu bojovného shromáždil, chtě na Poláky táhnouti a jim činiti škody. Král Vladislav Jagelo, o tom zprávu maje, pojal mnohý lid polský a položil se mezi pruskú a polskú zemi a odtuď poslal k Alexandrovi Vitoltovi, knížeti litevskému, od něho žádaje pomoci proti tomu mistru pruskému. Kterýž to učiniti slíbil a hned bez meškání, mnoho maje lidu, táhli Polákuom na pomoc, maje s sebú císaře tatarského i s jeho lidem. Přitáhla také na pomoc Polákuom Semovit a Januš, mazo- vecká knížata, a ti všickni se položili nedaleko od krále Vladislava. Mistr pruský také měl s sebú mnoho Němcuov z rozličných zemí, kteříž přitáhli jemu na pomoc. On v svú moc doufaje, také i v množství lidu německého, poslal dva herolty a při nich dva meče obnažená na posměch, pravě, že to posílá na pomoc Vla- dislavovi jeden a druhý Vitoltovi, aby tím statečněji proti němu bojovali. Král Vladislav to přijav Pánu Bohu se v jeho obranu poručil, žádaje, aby ráčil toho pyšného Němce Oldřicha, mistra pruského, zkrotiti, a obrátiv se k posluom řekl: „Ač máme z daru božího dosti mečuov, proto tyto dva také přijmu.“ A vtom hned bitva se sešla a boj se začal ukrutný. Ale Poláci, měvše lid na špicu postaviti najstatečnější a dobře oděný, postavili Litvany a Tatary a ti, ač statečně se bránili, však přílišné moci když nemohli odolati, utíkati počali. Rusové se tu nadmíru statečně bránili, žoldnéři čeští a moravští, kteříž byli pod korúhví svatého Jiří, také postoupili na stranu. Kteréhožto 518
Bitva mezi Poláky a Prušáky burským, aby on byl králem římským, kterýžto neobrátiv se ani na Vácslava, bratra svého, krále českého, to k sobě vděčně přijal a hned toho roku na římské království železnú korunú korunován. Toho času byla veliká nevole mezi Vladisla- vem, králem polským, a mistrem pruským pro nezdržení nějakých smluv předešlých, i bylo mezi nimi příměří učiněno až do slavnosti svatého Jana Křtitele. Mistr pruský k tomu času mnoho lidu bojovného shromáždil, chtě na Poláky táhnouti a jim činiti škody. Král Vladislav Jagelo, o tom zprávu maje, pojal mnohý lid polský a položil se mezi pruskú a polskú zemi a odtuď poslal k Alexandrovi Vitoltovi, knížeti litevskému, od něho žádaje pomoci proti tomu mistru pruskému. Kterýž to učiniti slíbil a hned bez meškání, mnoho maje lidu, táhli Polákuom na pomoc, maje s sebú císaře tatarského i s jeho lidem. Přitáhla také na pomoc Polákuom Semovit a Januš, mazo- vecká knížata, a ti všickni se položili nedaleko od krále Vladislava. Mistr pruský také měl s sebú mnoho Němcuov z rozličných zemí, kteříž přitáhli jemu na pomoc. On v svú moc doufaje, také i v množství lidu německého, poslal dva herolty a při nich dva meče obnažená na posměch, pravě, že to posílá na pomoc Vla- dislavovi jeden a druhý Vitoltovi, aby tím statečněji proti němu bojovali. Král Vladislav to přijav Pánu Bohu se v jeho obranu poručil, žádaje, aby ráčil toho pyšného Němce Oldřicha, mistra pruského, zkrotiti, a obrátiv se k posluom řekl: „Ač máme z daru božího dosti mečuov, proto tyto dva také přijmu.“ A vtom hned bitva se sešla a boj se začal ukrutný. Ale Poláci, měvše lid na špicu postaviti najstatečnější a dobře oděný, postavili Litvany a Tatary a ti, ač statečně se bránili, však přílišné moci když nemohli odolati, utíkati počali. Rusové se tu nadmíru statečně bránili, žoldnéři čeští a moravští, kteříž byli pod korúhví svatého Jiří, také postoupili na stranu. Kteréhožto 518
Strana 519
houfu byl správcí a hajtmanem Žernovský, jeden z Čechuov, kterýž (jakž se někteří domní- vali) měl s Prušáky nějaké srozumění. 4 Vtom přitáhl valní houf Polákuov a tu tepruv ukrutně bylo z obou strán bojováno. Tu jsú Prušáci všickni na hlavu poraženi. Oldřich, mistr pruský, zuostal na tom poli. Tu také jsú mnozí komendatorové zmordováni, Kazimír, štětínský kníže, jat skrze Skarbka z Gorý a Kunrád, olešnický kníže, jat skrze Jana z Žel- če, Čecha; mnoho pánuov i rytířuov zjímá- no a vedeno do Krakova. Nazajtří pak po slavnosti Svatých apoštoluov rozeslání kázal král vozy pruské přehlédati, na některých nic jiného nebylo než pouta a řetězy, aby jími Poláky spínajíce, do Prus je vedli. Kteříž pak z Prušákuov utíkali, Poláci za mnoho mil je honili. V té porážce počítali, že by Prušákuov padesát tisíc zahynulo. Vladi- slav král kázal všecky zbité na tom místě po- hřebiti Prušáky, zvlášť Litvany, Rušáky, Čechy, Poláky, každý národ obvláštně. Z toho vítěz- ství se Poláci velmi radovali, zpívajíce „Te Deum laudamus“ a „Bogarodica". Při konci toho roku král Vácslav, znamenav, co se v Čechách děje, skrze takové vajtržnosti a nových věcí vymyšlování, i rozkázal všecky Bitva mezi Poláky a Prušáky 519
houfu byl správcí a hajtmanem Žernovský, jeden z Čechuov, kterýž (jakž se někteří domní- vali) měl s Prušáky nějaké srozumění. 4 Vtom přitáhl valní houf Polákuov a tu tepruv ukrutně bylo z obou strán bojováno. Tu jsú Prušáci všickni na hlavu poraženi. Oldřich, mistr pruský, zuostal na tom poli. Tu také jsú mnozí komendatorové zmordováni, Kazimír, štětínský kníže, jat skrze Skarbka z Gorý a Kunrád, olešnický kníže, jat skrze Jana z Žel- če, Čecha; mnoho pánuov i rytířuov zjímá- no a vedeno do Krakova. Nazajtří pak po slavnosti Svatých apoštoluov rozeslání kázal král vozy pruské přehlédati, na některých nic jiného nebylo než pouta a řetězy, aby jími Poláky spínajíce, do Prus je vedli. Kteříž pak z Prušákuov utíkali, Poláci za mnoho mil je honili. V té porážce počítali, že by Prušákuov padesát tisíc zahynulo. Vladi- slav král kázal všecky zbité na tom místě po- hřebiti Prušáky, zvlášť Litvany, Rušáky, Čechy, Poláky, každý národ obvláštně. Z toho vítěz- ství se Poláci velmi radovali, zpívajíce „Te Deum laudamus“ a „Bogarodica". Při konci toho roku král Vácslav, znamenav, co se v Čechách děje, skrze takové vajtržnosti a nových věcí vymyšlování, i rozkázal všecky Bitva mezi Poláky a Prušáky 519
Strana 520
Odpověd krále Vácslava Pražanuom o užitcích svátosti císařské, kteréž byly při kostele praž- ském, také i v sklepích podzemných v kaple Těla božího, kteráž jest prostřed ryňku Nového Města pražského, pobrati a vézti je na hrad- Karlštajn a tam je poctivě položiti, zamknouti i zapečetiti. Pražané to vidúce velmi z toho tesklivi byli a vyvolivše z sebe některé osoby poslali je k králi na Nový hrad, kteříž předstú- pivše řekli: „Ctný králi, posláni jsme od tvých poddaných měšťanův pražských i jiných všech obyvateluov, abychom otázku na Tvé Milosti učinili, pročs ráčil rozkázati ty svaté věci, skrze kteréž Pán Buoh dával nám mnoho dobrého a měli jsme z nich od poutníkuov mnohé užitky, vyvézti z Prahy na Karlštajn. Již jest tomu rozuměti, že ti poutníci k nám nebudou putovati a ti užitkové také přestanou.“ Král odpověděl: „Jděte najprvé k svým mist- ruom českým do kolejí a optajte se jích, kdo jest tu pajchu do ních vloudil, aby oni tří hlasuov žádostivi byli a Němci aby jediný hlas měli a skrze to všecky studenty z Prahy vyhnali, z kterýchž jste vy mnohem měli větší užitky než z svátostí. I poněvadž sú oni vám jeden neřád učinili, proč bych já druhého neučinil; a vzali vám jeden najznamenitější užitek, nemějtež ani druhého.“ Poslové navrátivše se to, což od krále slyšali, Pražanuom oznámili. Svátosti na Karlštajn svezeny Léta tisícého čtyřstého jedenáctého posláni byli někteří poctiví poslové od císaře Zigmunda z Uher k králi Vácslavovi o některé pilné a tajné potřeby. Král vyslyšav pověděl, že chce dáti bratru svému na to v brzkém času odpověd, a jakž odjeli poslové povolav někte- rých svých rad tajných, poselství to s ními spolu rozvažoval a s odpovědí vyslal svého milého kaplana arcibiskupa Zbynka jako svého taj- ných věcí sekretáře, zoustně bratru svému některá slova oznámiti poručiv, a on to s vděč- ností učinil a tam jsa v Budíně upadl v těžkú 520
Odpověd krále Vácslava Pražanuom o užitcích svátosti císařské, kteréž byly při kostele praž- ském, také i v sklepích podzemných v kaple Těla božího, kteráž jest prostřed ryňku Nového Města pražského, pobrati a vézti je na hrad- Karlštajn a tam je poctivě položiti, zamknouti i zapečetiti. Pražané to vidúce velmi z toho tesklivi byli a vyvolivše z sebe některé osoby poslali je k králi na Nový hrad, kteříž předstú- pivše řekli: „Ctný králi, posláni jsme od tvých poddaných měšťanův pražských i jiných všech obyvateluov, abychom otázku na Tvé Milosti učinili, pročs ráčil rozkázati ty svaté věci, skrze kteréž Pán Buoh dával nám mnoho dobrého a měli jsme z nich od poutníkuov mnohé užitky, vyvézti z Prahy na Karlštajn. Již jest tomu rozuměti, že ti poutníci k nám nebudou putovati a ti užitkové také přestanou.“ Král odpověděl: „Jděte najprvé k svým mist- ruom českým do kolejí a optajte se jích, kdo jest tu pajchu do ních vloudil, aby oni tří hlasuov žádostivi byli a Němci aby jediný hlas měli a skrze to všecky studenty z Prahy vyhnali, z kterýchž jste vy mnohem měli větší užitky než z svátostí. I poněvadž sú oni vám jeden neřád učinili, proč bych já druhého neučinil; a vzali vám jeden najznamenitější užitek, nemějtež ani druhého.“ Poslové navrátivše se to, což od krále slyšali, Pražanuom oznámili. Svátosti na Karlštajn svezeny Léta tisícého čtyřstého jedenáctého posláni byli někteří poctiví poslové od císaře Zigmunda z Uher k králi Vácslavovi o některé pilné a tajné potřeby. Král vyslyšav pověděl, že chce dáti bratru svému na to v brzkém času odpověd, a jakž odjeli poslové povolav někte- rých svých rad tajných, poselství to s ními spolu rozvažoval a s odpovědí vyslal svého milého kaplana arcibiskupa Zbynka jako svého taj- ných věcí sekretáře, zoustně bratru svému některá slova oznámiti poručiv, a on to s vděč- ností učinil a tam jsa v Budíně upadl v těžkú 520
Strana 521
nemoc a do Čech se navracuje umřel v Preš- purce na den svatého Vácslava a odtuď do Prahy vezen a pochován poctivě v pražském kostele v veliké věži pod zvony v kaple předkuov svých, pánuov z Hazmburka, a přikryt hrob jeho velikým kamenem mramorovým a nápis jeho na něm napsán. Mnozí lidé ho velmi pykali proto, že byl muž velmi dobrotivý a milosrdný a on jistě byl by mnoho dobrého tomu arcibiskupství učinil, kdyby jemu král nebyl na překážku. Někteří pak lidé a zvláště lékaři, kteříž jej v jeho nemoci na své práci měli, pravili, že by byl nějakým jedem otráven. Vtom jat byl jeden z služebníkuov jeho v Čes- kém Brodě a dán do vězení a ten se dobrovolně vyznal, také i na trápení i po trápení, že jest on to učinil z návodu a z patnácti zlatých úplatku a na tom tu u Brodu čtvrcen jsa umřel a to svú duší zapečetil a vyznal se, že mu to učinil v nápoji v Budíně a ten jed přinesl s sebú z Prahy; od koho jej vzal a kdo by jej na ten účinek navedl, světle oznámil, ale však toho psáti nesluší. Téhož léta obeslal král Vácslav biskupy litomyšlského i olomúckého, některé preláty a opaty a tu všedše v radu v kostele svatého Víta, z vuole jednostajné volili za arcibiskupa jednoho mistra učení pražského, jenž byl v lékařství vnitřních věcí velmi dospělý a bylo jemu jméno Albík a mluvil velmi po německu, ač byl rodem z Moravy z Uničova. Někteří pravili, že by se v ten ouřad vkoupil, neb měl mnoho zlatých, ale král tomu odpíral a to mluviti o něm zapověděl. Albík znamenav, že jest sešlého věku, rozkázal sobě udělati slavný a velmi nákladný hrob z kamene přetvrdého v kostele Panny Marie, jenž slove Na lúži, v Starém Městě pražském, chtě tu po smrti ležeti, ale potom toho se nestalo, neb potom ten hrob byl zlámán a ztroskotán, ač naň bylo mnoho peněz naloženo. Ale že ten mistr Albík byl příliš skoupý, nechtěl u svého dvora mnoho rytířstva chovati, aby jím služby ani stravy Arcibiskupem učiněn mistr Albík Arcibiskup Zbyněk umřel 521
nemoc a do Čech se navracuje umřel v Preš- purce na den svatého Vácslava a odtuď do Prahy vezen a pochován poctivě v pražském kostele v veliké věži pod zvony v kaple předkuov svých, pánuov z Hazmburka, a přikryt hrob jeho velikým kamenem mramorovým a nápis jeho na něm napsán. Mnozí lidé ho velmi pykali proto, že byl muž velmi dobrotivý a milosrdný a on jistě byl by mnoho dobrého tomu arcibiskupství učinil, kdyby jemu král nebyl na překážku. Někteří pak lidé a zvláště lékaři, kteříž jej v jeho nemoci na své práci měli, pravili, že by byl nějakým jedem otráven. Vtom jat byl jeden z služebníkuov jeho v Čes- kém Brodě a dán do vězení a ten se dobrovolně vyznal, také i na trápení i po trápení, že jest on to učinil z návodu a z patnácti zlatých úplatku a na tom tu u Brodu čtvrcen jsa umřel a to svú duší zapečetil a vyznal se, že mu to učinil v nápoji v Budíně a ten jed přinesl s sebú z Prahy; od koho jej vzal a kdo by jej na ten účinek navedl, světle oznámil, ale však toho psáti nesluší. Téhož léta obeslal král Vácslav biskupy litomyšlského i olomúckého, některé preláty a opaty a tu všedše v radu v kostele svatého Víta, z vuole jednostajné volili za arcibiskupa jednoho mistra učení pražského, jenž byl v lékařství vnitřních věcí velmi dospělý a bylo jemu jméno Albík a mluvil velmi po německu, ač byl rodem z Moravy z Uničova. Někteří pravili, že by se v ten ouřad vkoupil, neb měl mnoho zlatých, ale král tomu odpíral a to mluviti o něm zapověděl. Albík znamenav, že jest sešlého věku, rozkázal sobě udělati slavný a velmi nákladný hrob z kamene přetvrdého v kostele Panny Marie, jenž slove Na lúži, v Starém Městě pražském, chtě tu po smrti ležeti, ale potom toho se nestalo, neb potom ten hrob byl zlámán a ztroskotán, ač naň bylo mnoho peněz naloženo. Ale že ten mistr Albík byl příliš skoupý, nechtěl u svého dvora mnoho rytířstva chovati, aby jím služby ani stravy Arcibiskupem učiněn mistr Albík Arcibiskup Zbyněk umřel 521
Strana 522
Cizozemec prelát v Čechách Arcibiskup poslední cizozemec zavedl to všecko arcibiskupství nedával, i učinil po několiku nedělích o to arcibiskupství smlouvu s Kunrádem, děkanem vyšehradským, jenž byl na ten čas také pod- komořím, i vzdal to arcibiskupství jemu s po- volením kapitoly kostela pražského a králov- ským, i uvázal se v ně a byl arcibiskupem. Mistr Albík psal se arcibiskupem cesarien- ským a tak byl jmenován, a ten Albík, pobyv v Praze, co mu se zdálo, i vyjel ven z Čech a vynesl s sebú mnoho zlatých a tam někde umřel. Kunrád pak, kterýž byl již arcibisku- pem po Albíkovi, byl Němec rodem z Vestfalí, jenž jest krajina mezi frízskú a hesskú zemí, a byl již dosti ostaružní a tlustý člověk, a jsa cizozemec, nemohl žádné milosti k Čechuom ani k tomu arcibiskupství míti. I rozzastavoval vsi výborné a městečka k arcibiskupství nále- žitá, kteráž jsú v zástavě až do dnešního dne, a byl člověk nadmíru skoupý a hnal všecko na peníze a ty posílal do Vestfalí svým přáteluom a je bohatil a českou zemi loupil a hubil. Rozvaž každý, kterak jest nebezpečné vzíti cizozemce na ouřad duchovní, neb on nemaje zde přátel ani dědicuov bude svým přáteluom (v Čechách zlata a stříbra nachovaje) do jiných zemí podávati. Takoví nikdá v Čechách preláti nic dobrého nezpuosobili, a tak krátce nic sobě Kunrád nenechal než Roudnici a tu byl bytem, až potom i Roudnici vzdal panu Janovi Smiřickému a sám se jemu poručil a on jeho do smrti dochoval. A ten přestal a nechtěl světiti žákuov na knězství a sufragánovi také nedal, a to pro rozdvojení kněžstva, obávaje se, aby ti mladí kněží nepřidržali se mistra Jana z Hu- since a jeho pomocníkuov. Jakož pak někteří pražští kněží se jeho přidržali a lid obecní jednak všecken krom Němcuov a konšeluov, neb toho času v ouřadu konšelském všecko jednak byli Němci ve všech městech pražských na všech třech rathouzích. Roku toho znamenavše Němci mistří a stu- dentí, jenž byli na onen čas z Prahy (an jích žádný nehnal) vyšli, ano Čechové za ními Arcibiskup Kunrád 522
Cizozemec prelát v Čechách Arcibiskup poslední cizozemec zavedl to všecko arcibiskupství nedával, i učinil po několiku nedělích o to arcibiskupství smlouvu s Kunrádem, děkanem vyšehradským, jenž byl na ten čas také pod- komořím, i vzdal to arcibiskupství jemu s po- volením kapitoly kostela pražského a králov- ským, i uvázal se v ně a byl arcibiskupem. Mistr Albík psal se arcibiskupem cesarien- ským a tak byl jmenován, a ten Albík, pobyv v Praze, co mu se zdálo, i vyjel ven z Čech a vynesl s sebú mnoho zlatých a tam někde umřel. Kunrád pak, kterýž byl již arcibisku- pem po Albíkovi, byl Němec rodem z Vestfalí, jenž jest krajina mezi frízskú a hesskú zemí, a byl již dosti ostaružní a tlustý člověk, a jsa cizozemec, nemohl žádné milosti k Čechuom ani k tomu arcibiskupství míti. I rozzastavoval vsi výborné a městečka k arcibiskupství nále- žitá, kteráž jsú v zástavě až do dnešního dne, a byl člověk nadmíru skoupý a hnal všecko na peníze a ty posílal do Vestfalí svým přáteluom a je bohatil a českou zemi loupil a hubil. Rozvaž každý, kterak jest nebezpečné vzíti cizozemce na ouřad duchovní, neb on nemaje zde přátel ani dědicuov bude svým přáteluom (v Čechách zlata a stříbra nachovaje) do jiných zemí podávati. Takoví nikdá v Čechách preláti nic dobrého nezpuosobili, a tak krátce nic sobě Kunrád nenechal než Roudnici a tu byl bytem, až potom i Roudnici vzdal panu Janovi Smiřickému a sám se jemu poručil a on jeho do smrti dochoval. A ten přestal a nechtěl světiti žákuov na knězství a sufragánovi také nedal, a to pro rozdvojení kněžstva, obávaje se, aby ti mladí kněží nepřidržali se mistra Jana z Hu- since a jeho pomocníkuov. Jakož pak někteří pražští kněží se jeho přidržali a lid obecní jednak všecken krom Němcuov a konšeluov, neb toho času v ouřadu konšelském všecko jednak byli Němci ve všech městech pražských na všech třech rathouzích. Roku toho znamenavše Němci mistří a stu- dentí, jenž byli na onen čas z Prahy (an jích žádný nehnal) vyšli, ano Čechové za ními Arcibiskup Kunrád 522
Strana 523
neposílají, jako by jích odjití vděčni byli, rozváživše, že jest v Římě vrchní právo, vzali půhon před stolici římskú na mistra Jana z Husince a na mistra Jeronýma Pražského, aby tam stáli a jím odpovídali, a k králi také psaní přišlo od papeže, aby jím v Římě postaviti se rozkázal. Král častokrát jích k sobě povo- lávaje k tomu jích napomínal, aby se tak vedlé toho psaní a půhonu zachovali, a oni pravili: „Slavný králi, pane náš, mimo ten nález, kte- rýžs ty s radami svými mezi námi, mistry čes- kými z jedné a mezi mistry německými z stra- ny druhé, spravedlivý učiniti ráčil, není nám náležité z té příčiny, abychom tvé vajpovědi nezlehčili, v Římě státi.“ Někteří pak z měšťa- nuov pražských a zvláště ti, kteříž těch studen- tuov, svých podruhuov, dobře užívali, po ních velmi toužíce, častokrát přicházejíce k mistruom předpověděným, jím těžce domlouvajíce pravili: „Nuže, milí mistří, snadno vám bylo zde v Če- chách hrdě mluviti proti Němcuom, že jste měli krále na ruku; jdětež do Říma a tam jím odpovídajte!“ Mistr Jan, kdyžkoli kázal v Bet- lémě, na žádném svém kázaní nepominul papeže a častokrát říkával: „Milí Čechové, jistě vězte, že my, ač jsme pohnáni do Říma, tam státi že povinni nejsme proto, neb jest papež takový kněz rovně jako jiný.“ Laikové pak a lid obecný že jsú toho prvé neslýchali, pilně se přidržali mistra Jana a jej zastávali. Král obávaje se toho, aby oni lidu svým kázaním proti němu nezbouřili, více jích, aby stáli v Římě, napomínati přestal. Mistr Jan poro- zuměv, že jeho kázaní a učení lid obecný obli- buje, počal nových věcí vyhledávati a dal se v chválení kněh Viklefových, pravě, že Viklef dobře psal o biskupu římském, že jest jiným rovný, o obrazích, že jích není potřebí, o kněží, že mají toliko žebrotú a almužnú živi býti, a zpoviedati se kněžím že není potřebí, též ani pohřbuov na krchovích, ani hodin řékati, ani se postiti, neb jsou to všecko lidé ustanovili, a ty a takové věci že nemají gruntu v zákoně Mistr Jan Hus pohnán byl do Říma 523
neposílají, jako by jích odjití vděčni byli, rozváživše, že jest v Římě vrchní právo, vzali půhon před stolici římskú na mistra Jana z Husince a na mistra Jeronýma Pražského, aby tam stáli a jím odpovídali, a k králi také psaní přišlo od papeže, aby jím v Římě postaviti se rozkázal. Král častokrát jích k sobě povo- lávaje k tomu jích napomínal, aby se tak vedlé toho psaní a půhonu zachovali, a oni pravili: „Slavný králi, pane náš, mimo ten nález, kte- rýžs ty s radami svými mezi námi, mistry čes- kými z jedné a mezi mistry německými z stra- ny druhé, spravedlivý učiniti ráčil, není nám náležité z té příčiny, abychom tvé vajpovědi nezlehčili, v Římě státi.“ Někteří pak z měšťa- nuov pražských a zvláště ti, kteříž těch studen- tuov, svých podruhuov, dobře užívali, po ních velmi toužíce, častokrát přicházejíce k mistruom předpověděným, jím těžce domlouvajíce pravili: „Nuže, milí mistří, snadno vám bylo zde v Če- chách hrdě mluviti proti Němcuom, že jste měli krále na ruku; jdětež do Říma a tam jím odpovídajte!“ Mistr Jan, kdyžkoli kázal v Bet- lémě, na žádném svém kázaní nepominul papeže a častokrát říkával: „Milí Čechové, jistě vězte, že my, ač jsme pohnáni do Říma, tam státi že povinni nejsme proto, neb jest papež takový kněz rovně jako jiný.“ Laikové pak a lid obecný že jsú toho prvé neslýchali, pilně se přidržali mistra Jana a jej zastávali. Král obávaje se toho, aby oni lidu svým kázaním proti němu nezbouřili, více jích, aby stáli v Římě, napomínati přestal. Mistr Jan poro- zuměv, že jeho kázaní a učení lid obecný obli- buje, počal nových věcí vyhledávati a dal se v chválení kněh Viklefových, pravě, že Viklef dobře psal o biskupu římském, že jest jiným rovný, o obrazích, že jích není potřebí, o kněží, že mají toliko žebrotú a almužnú živi býti, a zpoviedati se kněžím že není potřebí, též ani pohřbuov na krchovích, ani hodin řékati, ani se postiti, neb jsou to všecko lidé ustanovili, a ty a takové věci že nemají gruntu v zákoně Mistr Jan Hus pohnán byl do Říma 523
Strana 524
božím. Takovému jeho kázaní mnozí kněží byli na odpor, též na svých kázaních ozna- mujíce, že on pravdy nepraví, a jinak rozličně téhož mistra Jana haněli. Král, slyše takové roztržky a mezi kněžími rozličná že se dějí hanění, na Žebráku a na Točníce neb na Novém hradě byt svuoj měl a do Prahy jeti nechtěl, obávaje se zbouření lidu a v tom aby se jemu nětco nenadálého nepřihodilo. Léta tisícého čtyřstého dvanáctého Odpustky papežské pro pomoc byla veliká nevole mezi Janem papežem a La- dislavem, králem neapolským, a to proto, že on Jan, příjmím Kosa, ten ouřad najvyššího biskupství sobě dosti nepořádně osobil. Protož Ladislav, král z Neapolí, jemu v tom překážku činil a před Římem se položil. Římané zbouři- vše se jej odtuď odehnali, ale on, nechtěje toho posměchu trpěti, lid sbíral a papeže i Řím zka- ziti slíbil. Papež pak poslal posly své do mnohých křesťanských zemí, i do Čech také, od ních proti témuž Ladislavovi králi pomoci žádaje a slibuje, kdož by koli jakúžkoli pomoc učinil, že to tak od jednoho každého přijímá, jako by v tom boji sám ten osobně byl, a nadto že tomu jednomu každému z svého ouřadu při jeho proti Pánu Bohu provinění milost a poleh- čení činí na odpuštění hříchům, a na to přine- sena do Čech bule papežská olověná. Proti takové papeži pomoci a těm odpustkuom po- vstal mistr Jan z Husince a hned první neděli učinil v Betlémě proti tomu dlúhé kázaní a lidí velmi pozdvihl v Praze, takže se i konšelé obávali nějakého zbouření. A v pondělí hned potom týž mistr rozepsal intimací neb oznámení po mnohých dveřích kostelních i klášterských, na hradě u svatého Víta, u svatého Petra na Vyšehradě i na mostě, pobízeje všech doktoruov, mistruov, licenciátuov, bakalářuov, studentův, kněží i mnichuov, kdo by se chtěl s ním hádati, aby přišli do Veliké koleje na velikou síň a tu 524
božím. Takovému jeho kázaní mnozí kněží byli na odpor, též na svých kázaních ozna- mujíce, že on pravdy nepraví, a jinak rozličně téhož mistra Jana haněli. Král, slyše takové roztržky a mezi kněžími rozličná že se dějí hanění, na Žebráku a na Točníce neb na Novém hradě byt svuoj měl a do Prahy jeti nechtěl, obávaje se zbouření lidu a v tom aby se jemu nětco nenadálého nepřihodilo. Léta tisícého čtyřstého dvanáctého Odpustky papežské pro pomoc byla veliká nevole mezi Janem papežem a La- dislavem, králem neapolským, a to proto, že on Jan, příjmím Kosa, ten ouřad najvyššího biskupství sobě dosti nepořádně osobil. Protož Ladislav, král z Neapolí, jemu v tom překážku činil a před Římem se položil. Římané zbouři- vše se jej odtuď odehnali, ale on, nechtěje toho posměchu trpěti, lid sbíral a papeže i Řím zka- ziti slíbil. Papež pak poslal posly své do mnohých křesťanských zemí, i do Čech také, od ních proti témuž Ladislavovi králi pomoci žádaje a slibuje, kdož by koli jakúžkoli pomoc učinil, že to tak od jednoho každého přijímá, jako by v tom boji sám ten osobně byl, a nadto že tomu jednomu každému z svého ouřadu při jeho proti Pánu Bohu provinění milost a poleh- čení činí na odpuštění hříchům, a na to přine- sena do Čech bule papežská olověná. Proti takové papeži pomoci a těm odpustkuom po- vstal mistr Jan z Husince a hned první neděli učinil v Betlémě proti tomu dlúhé kázaní a lidí velmi pozdvihl v Praze, takže se i konšelé obávali nějakého zbouření. A v pondělí hned potom týž mistr rozepsal intimací neb oznámení po mnohých dveřích kostelních i klášterských, na hradě u svatého Víta, u svatého Petra na Vyšehradě i na mostě, pobízeje všech doktoruov, mistruov, licenciátuov, bakalářuov, studentův, kněží i mnichuov, kdo by se chtěl s ním hádati, aby přišli do Veliké koleje na velikou síň a tu 524
Strana 525
aby přede všemi lidmi zjevné slyšení bylo. A toho času byl nějaký mistr Marek rektorem universitatis, to jest správcí učení. A na té intimací oznámeno bylo písmem latinským, oč má to býti hádaní, a to takto: Utrum secun- dum legem Iesu Christi licet et expedit pro honore Dei et salute populi Christiani et pro comodo regni bullas pape de erectione crucis contra Ladislaum regem Neapolis et suos comp- lices Christi fidelibus approbare. Cesky se takto vykládá: Jest-li to vedlé zákona Krista Ježíše slušné i potřebné pro poctivost boží a spasení lidu křesťanského i pro užitek králov- ství bule papežské o vyzdvižení kříže proti Ladislavovi, králi neapolskému, a jeho pomoc- níkům Kristu věrným schvalovati. Když pak přišel den toho hádaní, sešlo se veliké množství lidu obecného a toho bouřivého do koleje, kteréž vida mistr Marek rektor a rozváživ, že se tu k ničemémuž dobrému nechajlí, řekl: „Přá- telé milí, poodejděte, však vás se tu nic nedo- tajče, neb někteří z vás málo tomu rozumíte.“ I počal býti veliký křik a hlučení i reptání v lidu a mistr Jan, učiniv pokynutí rukú, aby lid se upokojil, učinil dlúhú řeč aneb otázku o tom, jakž v té intimací bylo oznámeno, a do- konav svú řeč čekal odpovědi. I mluvili jsú proti němu, tak jakž obyčej, po starších. Naj- prv doktor Vlk silně jemu odpíral, bráně řádu křesťanského slušně právy duchovními i záko- nem obojím; potom doktor Gbel jako člověk učený pořádný i slušný odpor činil z kněh Justiniána císaře, mnoho o řádu křesťanském připomínaje; potom doktor Levo mluvil proti mistru Janovi a řka: „Jest nám všem v tomto učení pražském to s nemalým podivením, že ty takové věci před sebe v tom věku, v kterémž jsi, bráti smíš. Mníš-liž, milý mistře, že nad tebe žádný zde učenější není? Učenější jsou jistě, ale tak všetečného snad žádného. Nechť to všickni páni doktorové a mistří i všecka universitas, co ty před sebe béřeš, rozváží, nic jiného nenajdou než hanění a strach budúcího Hádaní v koleji o odpustky Váda mezi mistry pražskými 525
aby přede všemi lidmi zjevné slyšení bylo. A toho času byl nějaký mistr Marek rektorem universitatis, to jest správcí učení. A na té intimací oznámeno bylo písmem latinským, oč má to býti hádaní, a to takto: Utrum secun- dum legem Iesu Christi licet et expedit pro honore Dei et salute populi Christiani et pro comodo regni bullas pape de erectione crucis contra Ladislaum regem Neapolis et suos comp- lices Christi fidelibus approbare. Cesky se takto vykládá: Jest-li to vedlé zákona Krista Ježíše slušné i potřebné pro poctivost boží a spasení lidu křesťanského i pro užitek králov- ství bule papežské o vyzdvižení kříže proti Ladislavovi, králi neapolskému, a jeho pomoc- níkům Kristu věrným schvalovati. Když pak přišel den toho hádaní, sešlo se veliké množství lidu obecného a toho bouřivého do koleje, kteréž vida mistr Marek rektor a rozváživ, že se tu k ničemémuž dobrému nechajlí, řekl: „Přá- telé milí, poodejděte, však vás se tu nic nedo- tajče, neb někteří z vás málo tomu rozumíte.“ I počal býti veliký křik a hlučení i reptání v lidu a mistr Jan, učiniv pokynutí rukú, aby lid se upokojil, učinil dlúhú řeč aneb otázku o tom, jakž v té intimací bylo oznámeno, a do- konav svú řeč čekal odpovědi. I mluvili jsú proti němu, tak jakž obyčej, po starších. Naj- prv doktor Vlk silně jemu odpíral, bráně řádu křesťanského slušně právy duchovními i záko- nem obojím; potom doktor Gbel jako člověk učený pořádný i slušný odpor činil z kněh Justiniána císaře, mnoho o řádu křesťanském připomínaje; potom doktor Levo mluvil proti mistru Janovi a řka: „Jest nám všem v tomto učení pražském to s nemalým podivením, že ty takové věci před sebe v tom věku, v kterémž jsi, bráti smíš. Mníš-liž, milý mistře, že nad tebe žádný zde učenější není? Učenější jsou jistě, ale tak všetečného snad žádného. Nechť to všickni páni doktorové a mistří i všecka universitas, co ty před sebe béřeš, rozváží, nic jiného nenajdou než hanění a strach budúcího Hádaní v koleji o odpustky Váda mezi mistry pražskými 525
Strana 526
Světští již připřahali Kněžím aby odpovídali na kázaní v těchto městech zbouření a mordu. Chceš-li se o papeže hádati, jdi do Ríma a mluv mu v jeho uši, víš sám, milý synu, že jest věc ne- slušná hluchému zlořečiti. Poněvadž jsi kněz, odkuď jsi dosáhl svého ouřadu? Jediné od arcibiskupa, a arcibiskup od papeže, a tak tehdy jsi od něho pošel, on jest tvuoj otec duchovní. Ó nechvalitebný pták, kterýž trousí do svého hnízda, a zlořečený učiněn Chám, kterýž odkrýval hanbu otce svého.“ To uslyšav lid obecný tu přistojící, všickni se zbouřili na dok- tora Levo, a by tu bylo kamení, byli by jej ukame- novali. Ale mistr Jan krotil a lid ten upokojil. Tu hned povstav mistr Jeroným dlúhú a vý- bornú řeč učinil, v tom k mistru Janovi přistu- puje a s ním se ve všem srovnávaje, a když svú řeč dokonal, vstal a řka: „Kdož se nás přidr- žíte, poďtež s námi. My smistrem Janem půjdem na rathouz a budem to mluviti před konšely, že jsú to odpustkové nepořádní.“ Tu opět veliký křik byl a rozbroj v lidu obecném a mnozí volají: „Dobře mluví, pravdu praví!“ Vtom mistr Marek, rektor universitatis, se v to vložil a jíti jím na rathouz nedal, aby nětco horšího z toho nevzešlo. A tak mistr Jeroným šel do své hospody a mnoho za ním šlo studentuov, kteříž jej provázeli, více než za mistrem Janem, proto, neb byl muž velmi učený a krásné výmluvnosti. Za mistrem Janem šel veliký houf lidu obecného až do Betléma, jemu, aby na svém stál, připomínajíce. Po tom aktum a po takovém rozbroji hned v pátek sešlo se mnoho lidu obecného a toho lehkomyslného k Valkovi šeňkéři do Šmerhofu a tu na tom zuostali, aby se rozešli v neděli najprv příští do kosteluov, a kdež by koli ty odpustky na kázaní chválili a tvrdili, aby se jeden ozval a tomu knězi hned tu odpíral a lháře dával a tudy aby mohli nějaké zbouření učiniti, ale však taková věc dála se jako tajně. Nazajtří potom, to jest v sobotu, mistr Marek obeslal mistra Jeronýma a mistra Jana do Veliké koleje a tu před mnohými mistry napomínal 526
Světští již připřahali Kněžím aby odpovídali na kázaní v těchto městech zbouření a mordu. Chceš-li se o papeže hádati, jdi do Ríma a mluv mu v jeho uši, víš sám, milý synu, že jest věc ne- slušná hluchému zlořečiti. Poněvadž jsi kněz, odkuď jsi dosáhl svého ouřadu? Jediné od arcibiskupa, a arcibiskup od papeže, a tak tehdy jsi od něho pošel, on jest tvuoj otec duchovní. Ó nechvalitebný pták, kterýž trousí do svého hnízda, a zlořečený učiněn Chám, kterýž odkrýval hanbu otce svého.“ To uslyšav lid obecný tu přistojící, všickni se zbouřili na dok- tora Levo, a by tu bylo kamení, byli by jej ukame- novali. Ale mistr Jan krotil a lid ten upokojil. Tu hned povstav mistr Jeroným dlúhú a vý- bornú řeč učinil, v tom k mistru Janovi přistu- puje a s ním se ve všem srovnávaje, a když svú řeč dokonal, vstal a řka: „Kdož se nás přidr- žíte, poďtež s námi. My smistrem Janem půjdem na rathouz a budem to mluviti před konšely, že jsú to odpustkové nepořádní.“ Tu opět veliký křik byl a rozbroj v lidu obecném a mnozí volají: „Dobře mluví, pravdu praví!“ Vtom mistr Marek, rektor universitatis, se v to vložil a jíti jím na rathouz nedal, aby nětco horšího z toho nevzešlo. A tak mistr Jeroným šel do své hospody a mnoho za ním šlo studentuov, kteříž jej provázeli, více než za mistrem Janem, proto, neb byl muž velmi učený a krásné výmluvnosti. Za mistrem Janem šel veliký houf lidu obecného až do Betléma, jemu, aby na svém stál, připomínajíce. Po tom aktum a po takovém rozbroji hned v pátek sešlo se mnoho lidu obecného a toho lehkomyslného k Valkovi šeňkéři do Šmerhofu a tu na tom zuostali, aby se rozešli v neděli najprv příští do kosteluov, a kdež by koli ty odpustky na kázaní chválili a tvrdili, aby se jeden ozval a tomu knězi hned tu odpíral a lháře dával a tudy aby mohli nějaké zbouření učiniti, ale však taková věc dála se jako tajně. Nazajtří potom, to jest v sobotu, mistr Marek obeslal mistra Jeronýma a mistra Jana do Veliké koleje a tu před mnohými mistry napomínal 526
Strana 527
i prosil, aby těch bouřlivých věcí před sebe nebrali. Doktorové a jiní mistří také k ním mnoho mluvili a jích i pro Pána Boha prosili, aby ohlédnúce se na jích šediny a na svú mla- dost toho zanechali, aby skrze to nestalo se nějaké krve prolití a oni jako puovodové aby snad také tudy o své nepřišli životy, a zvláště mistr Martin Luna, ten s pláčem prosil, aby taková věc byla již přetržena. Mistr Jeroným odpověděl: „Poctiví mistří a otcové, dobře mluvíte, ale jest věc velmi těžká pravdy nepra- viti, avšak pro vaši žádost chci se tak zachovati. A mistr Jan řekl: „Moji milí otcové, já se sám obávám nějakých nevolí z strany jedné, ale z druhé strany, poněvadž jsem lidi některé na tom postavil, jest slušné, abych tomu dosti učinil a to ukázal, že sú to nepořádní odpust- kové, avšak na žádost vaši chci toho nětco poleviti.“ I řekl mistr Marek: „Milý mistře Jene, víš dobře, že jsme my byli také vedlé tebe proti Němcuom původové, avšak měštané pražští na žádného z nás hlavy nenesou, než na tebe, pravíce, žes ty Němce odsud vyhnal a Pražany o živnosti připravil, a Němci ne tak nám jako tobě hrozí a praví, že tě chtí, jakž budou moci, o hrdlo připraviti. Nad to nade všecko císař Zigmund má k tobě velikú skrze to nechut, protož pro uvarování budúcího zlého a zachování tvého života pozanech toho do času.“ A on řekl: „Chci se tak zachovati." V neděli pak ráno, když kněz Jaroslav, slavný kazatel, kázal v kostele svatého Víta na hradě pražském a nětco k upokojení mluvil, tu hned vystúpil nějaký Stanislav Polák, příjmím Sta- šek, tovaryš řemesla ševcovského, a tomu ka- zateli odpíral a lži dával. Hajtman hradu pražského na ten čas Mareš Kopanský kázal toho Poláka vzíti a do vězení vsaditi a potom do Prahy pod rathouz dovésti. Druhý nějaký Martin, příjmím Křidélko, odpovídal knězi a lál v kostele Panny Marie před Tajnem a ten také vzat a dán do vězení. Třetí také nějaký Jan Hudec, příjmím Všetečka, rodem z Slaného, 527
i prosil, aby těch bouřlivých věcí před sebe nebrali. Doktorové a jiní mistří také k ním mnoho mluvili a jích i pro Pána Boha prosili, aby ohlédnúce se na jích šediny a na svú mla- dost toho zanechali, aby skrze to nestalo se nějaké krve prolití a oni jako puovodové aby snad také tudy o své nepřišli životy, a zvláště mistr Martin Luna, ten s pláčem prosil, aby taková věc byla již přetržena. Mistr Jeroným odpověděl: „Poctiví mistří a otcové, dobře mluvíte, ale jest věc velmi těžká pravdy nepra- viti, avšak pro vaši žádost chci se tak zachovati. A mistr Jan řekl: „Moji milí otcové, já se sám obávám nějakých nevolí z strany jedné, ale z druhé strany, poněvadž jsem lidi některé na tom postavil, jest slušné, abych tomu dosti učinil a to ukázal, že sú to nepořádní odpust- kové, avšak na žádost vaši chci toho nětco poleviti.“ I řekl mistr Marek: „Milý mistře Jene, víš dobře, že jsme my byli také vedlé tebe proti Němcuom původové, avšak měštané pražští na žádného z nás hlavy nenesou, než na tebe, pravíce, žes ty Němce odsud vyhnal a Pražany o živnosti připravil, a Němci ne tak nám jako tobě hrozí a praví, že tě chtí, jakž budou moci, o hrdlo připraviti. Nad to nade všecko císař Zigmund má k tobě velikú skrze to nechut, protož pro uvarování budúcího zlého a zachování tvého života pozanech toho do času.“ A on řekl: „Chci se tak zachovati." V neděli pak ráno, když kněz Jaroslav, slavný kazatel, kázal v kostele svatého Víta na hradě pražském a nětco k upokojení mluvil, tu hned vystúpil nějaký Stanislav Polák, příjmím Sta- šek, tovaryš řemesla ševcovského, a tomu ka- zateli odpíral a lži dával. Hajtman hradu pražského na ten čas Mareš Kopanský kázal toho Poláka vzíti a do vězení vsaditi a potom do Prahy pod rathouz dovésti. Druhý nějaký Martin, příjmím Křidélko, odpovídal knězi a lál v kostele Panny Marie před Tajnem a ten také vzat a dán do vězení. Třetí také nějaký Jan Hudec, příjmím Všetečka, rodem z Slaného, 527
Strana 528
ten také hanebně lál v klášteře svatého Jakuba kazatelovi a tu polapen a z kláštera vyvlečen a do téhož vězení jako první dva vsazen. To uslyšav mistr Jan z Husince, hned v pondělí ráno aneb jako druhou hodinu na den, pojav s sebú některé studenty, kteříž se jeho přidržali, šel na rathouz a zjednav sobě vstoupení, mluvil purgmístru a spoluradním jeho, aby těm mlá- dencuom pro ty odpustky nic nečinili a je z toho vězení propustiti rozkázali. Purgmístr a rada o to se snesše dali jemu odpověd, řkúce: „Milý mistře Jene, jest nám to s velikým po- divením, že ty to hasíš, což tebe nepálí, a bouř- ky takové v těchto slavných městech strojíš. Měj na tom dosti, že jsi zbouřil učení pražské a studenty rozehnal a těmto městuom i všemu království učinil jsi nenabytú škodu. Již aspoň přestaň búřiti obcí těchto. Za tyto mládence se přimlúváš, ježto oni sami praví, že jsou se na tom byli postavili a s některými lotry lehko- myslnými snesli, kněžím na kázaní odmlouva- jíce, tudy aby nějaké učinili zbouření. Také žádáš, abychom jích netrestali pro ty odpustky; o odpustcích my nic nevíme, než o tom, že jsú kazateluom odmlúvali a jím lháře (božích domuov ani dobrých lidí tu přítomných ne- šanujíc) dávali, a to proto (jakž sami praví), že sú chtěli zbouření v lidu učiniti a mordy zpuosobiti a z lidských se statkův nabrati. Protož jistě věz, že pro takovú nešlechetnú příčinu jest nám to těžké jím prominúti, ale však již ty s svými studenty domův jdi v pokoji, ti vězňové dnes i zítra vašich přímluv mají užiti.“ Mistr Jan z toho poděkování učiniv šel z rathouzu, a když ven vyšel, nalezl lidu obecného stojícího před rathouzem více než na dva tisíce. I řekl jím: „Již jest těm vězňuom milost zjednána, jdětež do svých příbytkuov v pokoji.“ A když se všickni rozešli, konšelé kázali ty buřiče na ryňk vyvésti a je stínati hned tu proti domu celného, kdež jest nyní namalován jednorožec. Tu hned nějaká žena běžela a přinesla tři prostěradla a přistřela Buřiči tří stínáni na pražském ryňku 528
ten také hanebně lál v klášteře svatého Jakuba kazatelovi a tu polapen a z kláštera vyvlečen a do téhož vězení jako první dva vsazen. To uslyšav mistr Jan z Husince, hned v pondělí ráno aneb jako druhou hodinu na den, pojav s sebú některé studenty, kteříž se jeho přidržali, šel na rathouz a zjednav sobě vstoupení, mluvil purgmístru a spoluradním jeho, aby těm mlá- dencuom pro ty odpustky nic nečinili a je z toho vězení propustiti rozkázali. Purgmístr a rada o to se snesše dali jemu odpověd, řkúce: „Milý mistře Jene, jest nám to s velikým po- divením, že ty to hasíš, což tebe nepálí, a bouř- ky takové v těchto slavných městech strojíš. Měj na tom dosti, že jsi zbouřil učení pražské a studenty rozehnal a těmto městuom i všemu království učinil jsi nenabytú škodu. Již aspoň přestaň búřiti obcí těchto. Za tyto mládence se přimlúváš, ježto oni sami praví, že jsou se na tom byli postavili a s některými lotry lehko- myslnými snesli, kněžím na kázaní odmlouva- jíce, tudy aby nějaké učinili zbouření. Také žádáš, abychom jích netrestali pro ty odpustky; o odpustcích my nic nevíme, než o tom, že jsú kazateluom odmlúvali a jím lháře (božích domuov ani dobrých lidí tu přítomných ne- šanujíc) dávali, a to proto (jakž sami praví), že sú chtěli zbouření v lidu učiniti a mordy zpuosobiti a z lidských se statkův nabrati. Protož jistě věz, že pro takovú nešlechetnú příčinu jest nám to těžké jím prominúti, ale však již ty s svými studenty domův jdi v pokoji, ti vězňové dnes i zítra vašich přímluv mají užiti.“ Mistr Jan z toho poděkování učiniv šel z rathouzu, a když ven vyšel, nalezl lidu obecného stojícího před rathouzem více než na dva tisíce. I řekl jím: „Již jest těm vězňuom milost zjednána, jdětež do svých příbytkuov v pokoji.“ A když se všickni rozešli, konšelé kázali ty buřiče na ryňk vyvésti a je stínati hned tu proti domu celného, kdež jest nyní namalován jednorožec. Tu hned nějaká žena běžela a přinesla tři prostěradla a přistřela Buřiči tří stínáni na pražském ryňku 528
Strana 529
jimi těch stínaných těla. Toť po malé chvíli přišel mistr Jičín s žáky a vloživše na máry ta těla (neopověděvše se jako Josef Pilátovi) nesli jsou je do Betléma a tu je v kostele pohřbili. První neděli mistr Jan o ních nic neřekl. Dru- hou pak neděli divně je vychvaloval na kázaní a vyzdvihoval nade všecky svaté mučedlníky, až opět k němu konšelé z rathouzu poslali, aby toho bouření nechal a kázal slovo boží. Roku toho také na den svaté panny Kateřiny noci předešlé takové ukrutné povětří bylo, ježto takového žádný člověk nepamatoval, a bylo jednak po vší české zemi a učinilo velikú škodu na zámcích, na městech i ve vsech, krovy pobralo a pryč zaneslo, někde i stavení mnoho zbořilo a lidí zasulo, v lesích mnoho dříví veli- kého i malého z kořen vyvracelo a trvalo dvě noci a jeden den. Vítr velmi veliký v Čechách Léta tisícého čtyřstého třináctého Skrze takové roztržky mnohá a rozličná dála se psaní z Čech do Říma netoliko od Němcův, ale i od Čechuov, také i Pražané častokrát své tajné posly tam posílali a čehož listem svěřiti nesměli, to posluom zoustně v Římě oznamo- vati poroučeli. Vtom vyšel od Jana, najvyššího biskupa římského, interdikt, to jest zápověd, kteráž přinesena byla do Prahy, v nížto přiká- záno bylo, aby žádný kněz mše nesměl slúžiti a nesloužil dotuď, dokudž ten Jan z Hu- since v Praze jest, a tak se stalo, že nikdyž neslou- žili mší svatých krom na Vyšehradě. Z toho opět vyšly nové kyselosti a vády, také i mordové mezi lidmi, neb mnozí chválili mistra Jana i to, což on učí a káže, mnozí jej nadmíru haněli. On pak mistr Jan porozuměv tomu a maje zprávu, že se to pro jeho osobu děje, vyjel z Prahy na jednu tvrz nedaleko od Oustí Sezimova a v tom kraji mnoho lidu k sobě naklonil svým kázaním, neb vždycky kázal proti papeži a kardináluom i proti jiným osobám Zápověd mší sloužení pro mistra Jana 529
jimi těch stínaných těla. Toť po malé chvíli přišel mistr Jičín s žáky a vloživše na máry ta těla (neopověděvše se jako Josef Pilátovi) nesli jsou je do Betléma a tu je v kostele pohřbili. První neděli mistr Jan o ních nic neřekl. Dru- hou pak neděli divně je vychvaloval na kázaní a vyzdvihoval nade všecky svaté mučedlníky, až opět k němu konšelé z rathouzu poslali, aby toho bouření nechal a kázal slovo boží. Roku toho také na den svaté panny Kateřiny noci předešlé takové ukrutné povětří bylo, ježto takového žádný člověk nepamatoval, a bylo jednak po vší české zemi a učinilo velikú škodu na zámcích, na městech i ve vsech, krovy pobralo a pryč zaneslo, někde i stavení mnoho zbořilo a lidí zasulo, v lesích mnoho dříví veli- kého i malého z kořen vyvracelo a trvalo dvě noci a jeden den. Vítr velmi veliký v Čechách Léta tisícého čtyřstého třináctého Skrze takové roztržky mnohá a rozličná dála se psaní z Čech do Říma netoliko od Němcův, ale i od Čechuov, také i Pražané častokrát své tajné posly tam posílali a čehož listem svěřiti nesměli, to posluom zoustně v Římě oznamo- vati poroučeli. Vtom vyšel od Jana, najvyššího biskupa římského, interdikt, to jest zápověd, kteráž přinesena byla do Prahy, v nížto přiká- záno bylo, aby žádný kněz mše nesměl slúžiti a nesloužil dotuď, dokudž ten Jan z Hu- since v Praze jest, a tak se stalo, že nikdyž neslou- žili mší svatých krom na Vyšehradě. Z toho opět vyšly nové kyselosti a vády, také i mordové mezi lidmi, neb mnozí chválili mistra Jana i to, což on učí a káže, mnozí jej nadmíru haněli. On pak mistr Jan porozuměv tomu a maje zprávu, že se to pro jeho osobu děje, vyjel z Prahy na jednu tvrz nedaleko od Oustí Sezimova a v tom kraji mnoho lidu k sobě naklonil svým kázaním, neb vždycky kázal proti papeži a kardináluom i proti jiným osobám Zápověd mší sloužení pro mistra Jana 529
Strana 530
Mistr Jan Hus kázal po vsech Sedlák se hádal s mistrem Janem z Husince duchovním, pravě, že kněží nemají míti žád- ných zboží, ale mají býti chudí „jako já, teď vidíte, že svého nic nemám“. Po jeho odjezdu z Prahy opět v městech pražských vznikly nové nevole a mnohé větší než prvé, neb mnozí po témž mistru Janovi a po jeho kázaní velmi toužili a někteří pak, aby se do Prahy navěky nenavrátil, za to Pána Boha prosili. Mistr Jan, pobyv v tom kraji bechynském nedlúhý čas, obrátil se na hrad Krakovec a tu kázal po městečkách a po vsech a zvláště kdež bylo posvícení aneb nějaká schuoze a všudy lidu po sobě svým kázaním potahoval, a lidé nových věcí slyšeti jsúce žádostivi v velikých houfích, jeho učení oblibujíc, za ním chodili. Času jednoho, když kázal na jedné pouti, kdež slove na Chlistově, a velmi papeže haněl a kardi- nály, po vykonání téhož kázaní přistúpil k němu jeden sprostný člověk a řekl jemu: „Milý pocti- vý pane mistře, pověz nám česky, co jest papež neb kardinál, aneb viďal-lis ty kdy kterého toho, o kterýmž nám rozprávíš?“ A on řekl: „Milý dobrý muži, jáť sem papeže, jak sem živ, neviděl, ani kardináluov, aniž jich ještě žádám viděti.“ I řekl jemu ten člověk: „Pročiž pak rozprávíš nám o tom a haníš to, čehož si sám nikdá nezkusil ani viděl? Já zajisté, když sem byl někdy s mým otcem na pouti v Římě, viděl sem papeže a některé kardinály a nad ty lidi ještě sem nábožnějších nepoznal.“ I řekl jemu mistr Jan: „Milý starý, poněvadž se oni tobě tak dobře líbí, jdiž ještě do Říma a zůstaň tam s nimi.“ A on odpověděl: „Milý mistře, již sem stár, já tam jíti nemohu, ale tys mlád, ty tam jdi, a což zde smíš o nich bez jich přítom- nosti mluviti, mluv jim tam, ať slyší, budeš míti na to slušnú odpověd.“ To slyše pán jeho roz- kázal jemu, aby mlčal, a pojav mistra Jana na Krakovec k svému obědu, tu jej ctil poctivě. 530
Mistr Jan Hus kázal po vsech Sedlák se hádal s mistrem Janem z Husince duchovním, pravě, že kněží nemají míti žád- ných zboží, ale mají býti chudí „jako já, teď vidíte, že svého nic nemám“. Po jeho odjezdu z Prahy opět v městech pražských vznikly nové nevole a mnohé větší než prvé, neb mnozí po témž mistru Janovi a po jeho kázaní velmi toužili a někteří pak, aby se do Prahy navěky nenavrátil, za to Pána Boha prosili. Mistr Jan, pobyv v tom kraji bechynském nedlúhý čas, obrátil se na hrad Krakovec a tu kázal po městečkách a po vsech a zvláště kdež bylo posvícení aneb nějaká schuoze a všudy lidu po sobě svým kázaním potahoval, a lidé nových věcí slyšeti jsúce žádostivi v velikých houfích, jeho učení oblibujíc, za ním chodili. Času jednoho, když kázal na jedné pouti, kdež slove na Chlistově, a velmi papeže haněl a kardi- nály, po vykonání téhož kázaní přistúpil k němu jeden sprostný člověk a řekl jemu: „Milý pocti- vý pane mistře, pověz nám česky, co jest papež neb kardinál, aneb viďal-lis ty kdy kterého toho, o kterýmž nám rozprávíš?“ A on řekl: „Milý dobrý muži, jáť sem papeže, jak sem živ, neviděl, ani kardináluov, aniž jich ještě žádám viděti.“ I řekl jemu ten člověk: „Pročiž pak rozprávíš nám o tom a haníš to, čehož si sám nikdá nezkusil ani viděl? Já zajisté, když sem byl někdy s mým otcem na pouti v Římě, viděl sem papeže a některé kardinály a nad ty lidi ještě sem nábožnějších nepoznal.“ I řekl jemu mistr Jan: „Milý starý, poněvadž se oni tobě tak dobře líbí, jdiž ještě do Říma a zůstaň tam s nimi.“ A on odpověděl: „Milý mistře, již sem stár, já tam jíti nemohu, ale tys mlád, ty tam jdi, a což zde smíš o nich bez jich přítom- nosti mluviti, mluv jim tam, ať slyší, budeš míti na to slušnú odpověd.“ To slyše pán jeho roz- kázal jemu, aby mlčal, a pojav mistra Jana na Krakovec k svému obědu, tu jej ctil poctivě. 530
Strana 531
Léta tisícého čtyřstého čtrnáctého Zigmund císař, jsa horlivý milovník řáduov křesťanských, znamenav některé býti v křesťan- ství nevole a zvláště v Římě, neb ač Jan papež toho jména Čtyřmezcítmý, jenž měl příjmí Baltazan Kosa, seděl na papežské stolici, však měl mnoho nepřátel, kteříž jej chtěli o to duosto- jenství připraviti a na tu stolici posaditi Anděla z Korario, jehož jmenovali Rehořem Dvadcá- tým, jiní opět chtěli míti za papeže nějakého Petra z Luny, jemuž chtěli dáti jméno Benedikt Třináctý. Pro ty roztržky a taková týchž mužuov toho ouřadu sobě osobování mnohá zhoršení byla v církvi křesťanské. I maje o tom císař, co se děje v Římě, zprávu, učinil psaní Janovi papeži, jeho napomínaje, aby někde v slušném místě položil koncilium a tu aby se ty věci ne- řádné urovnaly. Papež odepsal císaři, jeho za to žádaje, aby dopustil koncilium držeti v Konstancí, jenž jest město císařské, a sám císař při tom aby také byl osobně, kterýž to učiniti slíbil. A když se to stalo, sjely se tu v velikém počtu osoby duchovní, a tu aby napravovaly vajtrž- nosti a bludy. Povolán byl k tomu také i mistr Jan z Husince, tu aby zpuosob svého učení i kázaní ukázal, ale on obávaje se nějakého ublížení nesměl jeti, pravě, že chce raději zůstati v Čechách a lid sprostný po vsech víře učiti. Mnozí a zvláště ti, kteříž mu nepřáli, ti jej k tomu, aby jel, nutili. Vácslav král, poznav, že by tam jemu žádná bezpečnost nebyla, zjednal jemu glejt bezpečný od bratra svého, císaře Zigmunda, i poslal jej tam a pro lepší jemu bezpečnost na cestě poslal s ním Vácslava z Leštna a Jana rytíře z Chlumu. Tu hned jakž sú přijeli do Konstancí, jat mistr Jan (tak jakž se někteří domnívali) rozkázaním císařovým a dán do vězení. Téhož léta král Vácslav, povolav k sobě Racka Kobyly, statečného rytíře, i kázal jemu jeti do Hory Kutny, dav jemu list věřicí, aby Koncilium v Konstancí Mistr Jan bez slyšení dán do vězení 531
Léta tisícého čtyřstého čtrnáctého Zigmund císař, jsa horlivý milovník řáduov křesťanských, znamenav některé býti v křesťan- ství nevole a zvláště v Římě, neb ač Jan papež toho jména Čtyřmezcítmý, jenž měl příjmí Baltazan Kosa, seděl na papežské stolici, však měl mnoho nepřátel, kteříž jej chtěli o to duosto- jenství připraviti a na tu stolici posaditi Anděla z Korario, jehož jmenovali Rehořem Dvadcá- tým, jiní opět chtěli míti za papeže nějakého Petra z Luny, jemuž chtěli dáti jméno Benedikt Třináctý. Pro ty roztržky a taková týchž mužuov toho ouřadu sobě osobování mnohá zhoršení byla v církvi křesťanské. I maje o tom císař, co se děje v Římě, zprávu, učinil psaní Janovi papeži, jeho napomínaje, aby někde v slušném místě položil koncilium a tu aby se ty věci ne- řádné urovnaly. Papež odepsal císaři, jeho za to žádaje, aby dopustil koncilium držeti v Konstancí, jenž jest město císařské, a sám císař při tom aby také byl osobně, kterýž to učiniti slíbil. A když se to stalo, sjely se tu v velikém počtu osoby duchovní, a tu aby napravovaly vajtrž- nosti a bludy. Povolán byl k tomu také i mistr Jan z Husince, tu aby zpuosob svého učení i kázaní ukázal, ale on obávaje se nějakého ublížení nesměl jeti, pravě, že chce raději zůstati v Čechách a lid sprostný po vsech víře učiti. Mnozí a zvláště ti, kteříž mu nepřáli, ti jej k tomu, aby jel, nutili. Vácslav král, poznav, že by tam jemu žádná bezpečnost nebyla, zjednal jemu glejt bezpečný od bratra svého, císaře Zigmunda, i poslal jej tam a pro lepší jemu bezpečnost na cestě poslal s ním Vácslava z Leštna a Jana rytíře z Chlumu. Tu hned jakž sú přijeli do Konstancí, jat mistr Jan (tak jakž se někteří domnívali) rozkázaním císařovým a dán do vězení. Téhož léta král Vácslav, povolav k sobě Racka Kobyly, statečného rytíře, i kázal jemu jeti do Hory Kutny, dav jemu list věřicí, aby Koncilium v Konstancí Mistr Jan bez slyšení dán do vězení 531
Strana 532
Racka Kobylu havéři na Horách Kutnách zabili Malín město vypáleno jemu odtuď přinesl sumu, kterúž sú jemu Horníci zadržali, a on jako poslušný pojav svú čeled jel do Hory a tam vstúpiv před urburýře, vuoli královskú jim oznamoval. A oni jemu pověděli, aby šel do své hospody, na to po dvú hodinách že bude míti odpověd, a on tak učinil. Toť po malé chvíli havéři, ta sběř nevážná, sebravše se velmi silně, i udeřili na ten duom hřmotně, v němž byl Racek v hospodě, a pola- pivše jej svrhli ho z okna na ulici a jiní jej rozsekali, a tak všem jeho služebníkům a pacholkuom učinili, krom jediný z nich, Jan Bořita z Ostředka, ten se byl skryl v nějaké kakosírně a tak život zachoval. Král Vácslav to uslyšav, z toho se rozhněval a lid sbera jeti se tam strojil, chtě toho pomstiti; potom, vzav od Horníkuov dary stříbrné, nechal toho tak dlúho, až mu to vešlo v zapomenutí. Horníci pak jako na očistu dva z těch mordýřuov stíti kázali. Roku toho někteří z havířuov vyšli z Hory Kutny a šli do městečka Malína na posvícení, z nichžto někteří šli na hrách neb na lusky, i vyšedše někteří z souseduov malínských, od toho hrachu je odehnali, a oni havéři šedše do Hory, i pojali s sebú několik set jiných havé- řuov, těch lidí nepokojných, kteříž přišli zbroj- ně, a všedše na ten hrách, skákali a tancovali po něm, až jej všecken pošlapali, ale Malínští vidúce sílu nic tomu říci nesměli. Ale oni nešle- chetníci na tom, že sú jim škodu učinili, dosti nemajíce, obstúpili to všecko městečko a za- pálili je, ktožkoli ven běžal, každého zabili, a ktož běžeti nesměl, ten tam uhořal, a to se stalo v neděli o jich posvícení. Pro ten a takový mord to městečko jednak až dodnes pusté zuostalo. Král, o takové příhodě zprávu maje, také tomu nic neříkal. Toho také roku byl při kaple svatého Michala v Starém Městě pražském vrchní kaplan a správ- ce toho kostela neb kaply kněz jeden, jemuž bylo jméno mistr Jakobellus neb Jakoubek, rodem z Míšně, a ten měl v své škole mistra Mistr Jakobellus 532
Racka Kobylu havéři na Horách Kutnách zabili Malín město vypáleno jemu odtuď přinesl sumu, kterúž sú jemu Horníci zadržali, a on jako poslušný pojav svú čeled jel do Hory a tam vstúpiv před urburýře, vuoli královskú jim oznamoval. A oni jemu pověděli, aby šel do své hospody, na to po dvú hodinách že bude míti odpověd, a on tak učinil. Toť po malé chvíli havéři, ta sběř nevážná, sebravše se velmi silně, i udeřili na ten duom hřmotně, v němž byl Racek v hospodě, a pola- pivše jej svrhli ho z okna na ulici a jiní jej rozsekali, a tak všem jeho služebníkům a pacholkuom učinili, krom jediný z nich, Jan Bořita z Ostředka, ten se byl skryl v nějaké kakosírně a tak život zachoval. Král Vácslav to uslyšav, z toho se rozhněval a lid sbera jeti se tam strojil, chtě toho pomstiti; potom, vzav od Horníkuov dary stříbrné, nechal toho tak dlúho, až mu to vešlo v zapomenutí. Horníci pak jako na očistu dva z těch mordýřuov stíti kázali. Roku toho někteří z havířuov vyšli z Hory Kutny a šli do městečka Malína na posvícení, z nichžto někteří šli na hrách neb na lusky, i vyšedše někteří z souseduov malínských, od toho hrachu je odehnali, a oni havéři šedše do Hory, i pojali s sebú několik set jiných havé- řuov, těch lidí nepokojných, kteříž přišli zbroj- ně, a všedše na ten hrách, skákali a tancovali po něm, až jej všecken pošlapali, ale Malínští vidúce sílu nic tomu říci nesměli. Ale oni nešle- chetníci na tom, že sú jim škodu učinili, dosti nemajíce, obstúpili to všecko městečko a za- pálili je, ktožkoli ven běžal, každého zabili, a ktož běžeti nesměl, ten tam uhořal, a to se stalo v neděli o jich posvícení. Pro ten a takový mord to městečko jednak až dodnes pusté zuostalo. Král, o takové příhodě zprávu maje, také tomu nic neříkal. Toho také roku byl při kaple svatého Michala v Starém Městě pražském vrchní kaplan a správ- ce toho kostela neb kaply kněz jeden, jemuž bylo jméno mistr Jakobellus neb Jakoubek, rodem z Míšně, a ten měl v své škole mistra Mistr Jakobellus 532
Strana 533
aneb správci školního, jinak rektora, jenž slul Petr Drážďanský, rodem z Drážďan, a ten byl dětinský mistr, v gramatice dosti učený. Jedno- ho času on Petr, přistúpiv k mistru Jakobellovi, i řekl jemu: „Pane mistře poctivý, jest mi divná věc do vás všech kněží, že jeden blud vidíte a druhého nevidíte.“ A vyňav z ňader Zákon ukázal jemu ve čtení svatého Jana v šesté kapitole, že jest světle napsáno: „Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti jeho krve, nebudete míti života věčného. Ale ktož jí mé tělo a pí mú krev, má život věčný. Protož, milý mistře, tu rozvaž pilně, že slovem Spasitele našeho přikazuje se, aby svátost těla božího a krve jeho pod dvojí způsobú ode všech přijímaná byla pod věčným zatracením.“ To vyslyšav Jakobellus, odpověděl: „Víš, milý Petře, žeť sem já mistr v logice, ale ne v Zákoně, také sem toho nikdá tak nerozvážil.“ Nazajtří pak mistr Jakobellus rozepsal intimací vedlé obyčeje mistrovského a položil v své pozicí o přijímaní těla božího pod dvojím zpuosobem, zova k tomu jiné mistry a bakaláře i studenty, aby se s ním o to hádali a jemu odpírali, že on to (že tak má od lidu obecného přijímáno býti) chce na veliké síni v Veliké koleji provozovati. A když o to byla disputací neb hádaní, řekl mistr Jakobellus: „Milí bratří a synové moji najmilejší, věztež, žeť sem já nalezl v zákoně božím cestu života, tu kdež jest napsáno: Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti jeho krve etc. I běda nám, že od našich předkuov nebyli sme tomu naučeni, strach, že otcové naši sú na cestě zatracení. Co se vám zdá, Písmo jisté jest a přikázaní Syna božího. Dajme pravdě místo a lid k tomu veďme, abychom i my od Pána Boha (protože " sme toho zamlčali) přísně nebyli trestáni.“ Mnozí to slyšíce odpírali jemu, mnohá písma proti němu vedúce. Najposléze pak mistr Eliáš, jenž byl mistr v svatém Písmě velmi zběhlý, řekl jemu: „Mistře Jakobelle, však se na tom velmi majlíš, neb Pán Ježíš tu mluviti neráčil o posvátném přijímaní, ale o duchov- První zmínka o přijímaní pod dvojím způsobem 533
aneb správci školního, jinak rektora, jenž slul Petr Drážďanský, rodem z Drážďan, a ten byl dětinský mistr, v gramatice dosti učený. Jedno- ho času on Petr, přistúpiv k mistru Jakobellovi, i řekl jemu: „Pane mistře poctivý, jest mi divná věc do vás všech kněží, že jeden blud vidíte a druhého nevidíte.“ A vyňav z ňader Zákon ukázal jemu ve čtení svatého Jana v šesté kapitole, že jest světle napsáno: „Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti jeho krve, nebudete míti života věčného. Ale ktož jí mé tělo a pí mú krev, má život věčný. Protož, milý mistře, tu rozvaž pilně, že slovem Spasitele našeho přikazuje se, aby svátost těla božího a krve jeho pod dvojí způsobú ode všech přijímaná byla pod věčným zatracením.“ To vyslyšav Jakobellus, odpověděl: „Víš, milý Petře, žeť sem já mistr v logice, ale ne v Zákoně, také sem toho nikdá tak nerozvážil.“ Nazajtří pak mistr Jakobellus rozepsal intimací vedlé obyčeje mistrovského a položil v své pozicí o přijímaní těla božího pod dvojím zpuosobem, zova k tomu jiné mistry a bakaláře i studenty, aby se s ním o to hádali a jemu odpírali, že on to (že tak má od lidu obecného přijímáno býti) chce na veliké síni v Veliké koleji provozovati. A když o to byla disputací neb hádaní, řekl mistr Jakobellus: „Milí bratří a synové moji najmilejší, věztež, žeť sem já nalezl v zákoně božím cestu života, tu kdež jest napsáno: Nebudete-li jísti těla Syna člověka a píti jeho krve etc. I běda nám, že od našich předkuov nebyli sme tomu naučeni, strach, že otcové naši sú na cestě zatracení. Co se vám zdá, Písmo jisté jest a přikázaní Syna božího. Dajme pravdě místo a lid k tomu veďme, abychom i my od Pána Boha (protože " sme toho zamlčali) přísně nebyli trestáni.“ Mnozí to slyšíce odpírali jemu, mnohá písma proti němu vedúce. Najposléze pak mistr Eliáš, jenž byl mistr v svatém Písmě velmi zběhlý, řekl jemu: „Mistře Jakobelle, však se na tom velmi majlíš, neb Pán Ježíš tu mluviti neráčil o posvátném přijímaní, ale o duchov- První zmínka o přijímaní pod dvojím způsobem 533
Strana 534
Přijímaní pod dvojím zpuosobem se začalo ním,“ a odevřev Zákon ukázal hned v též šesté kapitole svatého Jana málo pod tím doleji napsáno: „Slova, kteráž vám mluvím, duch sú a život“, „a také ještě byl toho času těla svého k jedení nevydal a přijímaní neustanovil.“ I řekl Jakobellus: „Ale po večeři tak přijímati ustanovil.“ Odpověděl mistr Eliáš: „A pročež ty pak ne po večeři, ale ráno přijímáš? Protož, milý mistře Jakobelle, zanech toho, nechť to při prvním tak zůstane, a poněvadž již teď drží se koncilium, snad tam o tom nějaká zmínka učiněna bude.“ I přestal Jakobellus, ale hned tu neděli v kostele svatého Michala mluvil zjevně na kázaní, že jest tak v Zákoně napsáno a má tak přijímáno býti a bez toho že není spa- sení. Druhú pak neděli nějaký kněz Zigmund, příjmím Repanský, jenž nebyl velmi zdravého rozumu, vstúpiv na kazatedlnici v kostele svatého Martina, jenž slove Ve zdi městské, i mluvil k lidu mnoho o přijímaní pod dvojím zpuosobem, tak jakž naučen byl od mistra Jakobella, a naposledy řekl: „Poďtež všickni, mladí i staří, mládenci, panny i děti, já vám hned budu těla božího i krve boží z kalichu podávati,“ a oni to slyšíce hlučně se valili k oltáři a on jim podával a potom též Jako- bellus činil i jiní mnozí. To když oznámeno bylo mistru Janovi, jenž byl v Konstancí v vězení, veliký měl z toho zámutek a pravil: „Již tomu rozumím, že taková jich všetečnost mne o mé hrdlo připraví.“ Léta tisícého čtyřstého patnáctého Navrátil se do Prahy mistr Jeroným, kterýž léta předešlého byl odjel do Oxoný, jenž jest město v Englantu; co by tam puosobil, to jest tajné bylo. Při tom jeho navrácení někteří lidé tu v Praze poctivě jej vítali, jeho zdraví se radujíce, někteří pak a zvláště ti, jenž mu nic dobrého nepřáli, mluvili k němu: „Nuže, milý mistře, což tomu říkáš, mistr Jan, tvuoj tova- 534
Přijímaní pod dvojím zpuosobem se začalo ním,“ a odevřev Zákon ukázal hned v též šesté kapitole svatého Jana málo pod tím doleji napsáno: „Slova, kteráž vám mluvím, duch sú a život“, „a také ještě byl toho času těla svého k jedení nevydal a přijímaní neustanovil.“ I řekl Jakobellus: „Ale po večeři tak přijímati ustanovil.“ Odpověděl mistr Eliáš: „A pročež ty pak ne po večeři, ale ráno přijímáš? Protož, milý mistře Jakobelle, zanech toho, nechť to při prvním tak zůstane, a poněvadž již teď drží se koncilium, snad tam o tom nějaká zmínka učiněna bude.“ I přestal Jakobellus, ale hned tu neděli v kostele svatého Michala mluvil zjevně na kázaní, že jest tak v Zákoně napsáno a má tak přijímáno býti a bez toho že není spa- sení. Druhú pak neděli nějaký kněz Zigmund, příjmím Repanský, jenž nebyl velmi zdravého rozumu, vstúpiv na kazatedlnici v kostele svatého Martina, jenž slove Ve zdi městské, i mluvil k lidu mnoho o přijímaní pod dvojím zpuosobem, tak jakž naučen byl od mistra Jakobella, a naposledy řekl: „Poďtež všickni, mladí i staří, mládenci, panny i děti, já vám hned budu těla božího i krve boží z kalichu podávati,“ a oni to slyšíce hlučně se valili k oltáři a on jim podával a potom též Jako- bellus činil i jiní mnozí. To když oznámeno bylo mistru Janovi, jenž byl v Konstancí v vězení, veliký měl z toho zámutek a pravil: „Již tomu rozumím, že taková jich všetečnost mne o mé hrdlo připraví.“ Léta tisícého čtyřstého patnáctého Navrátil se do Prahy mistr Jeroným, kterýž léta předešlého byl odjel do Oxoný, jenž jest město v Englantu; co by tam puosobil, to jest tajné bylo. Při tom jeho navrácení někteří lidé tu v Praze poctivě jej vítali, jeho zdraví se radujíce, někteří pak a zvláště ti, jenž mu nic dobrého nepřáli, mluvili k němu: „Nuže, milý mistře, což tomu říkáš, mistr Jan, tvuoj tova- 534
Strana 535
ryš, již sedí v žaláři a ty teď svobodně chodíš. Jestliže jest on zle učil, tys toho původ, nebs ty podal jemu najprvé kněh učení Viklefova; pakli dobře učil z tvého ponuknutí, bude-li tam jakú těžkost trpěti, tvuoj hřích bude, poněvadž jeho zastati ani s ním státi nechceš. Mistr Jeroným, jsa těmi a takovými řečmi důtklivě nabádán, nemohl toho déle snésti, ale času postního vypravil se za mistrem Janem do Konstancí, a jakž tam přijel, také hned vsazen do vězení, a po odjezdu jeho z Prahy byla veliká roztržka mezi kněžími, též mezi lidem obecným, jedni jej nadmíru chválili a druzí příliš haněli. Letního pak času císař rozkázal zvláštní auditory, to jest vyslýchače zpuosobiti a soud osaditi a tu mistr Jan Hus aby byl z vězení vyveden a slyšán. I byli sú jemu podáni artikulové ti, o kteréž naň byla žaloba, že by je kázal a učil v království českém, a on vyslyšav je k některým se znal a některým odpíral a o některých pravil, že sú naň křivě a lživě vymyšleni. Někteří pak kněží a farářové z Prahy psali sú za ním listy do Konstancí, dávajíce o něm svědectví, že jest bludy kázal, a někteří tam osobně jeli, jako Michal de Kausis, jenž byl toho času farářem u svatého Vojtěcha v Jirchářích, a ten se potom nesměl do Čech navrátiti. Tu oni auditorové causarum vyslyšavše jej, též svědky (byli-li sú pak to svědkové praví neb nepraví, to sám Pán Bůh zná), i odsoudili jej za kacíře, aby byl ohněm spálen, a tak upálen jest v ochtáb svatých Petra a Pavla apoštolův, jakož pak o tom o všem obšírně popsal nějaký Petr z Moravy, jenž byl toho času písařem u pána Vácslava z Leštna. Téhož léta při slavnosti svatého Vácslava kněz Zigmund Repanský předpověděný vzav monstrancí, jenž byla kostela svatého Martina, vyňav z ní nějaké kosti svatých, i vházel je do záchodu a vstavil tam svátost těla božího a po- stavil na oltář a lidem to ukazoval v sklenici, pravě, že tak má vystavováno býti. Roku toho také v království českém mnohé Mistr Jeroným jel na koncilium do Konstancí Mistr Jan Hus upálen Vystavování v monstrancí najprv se začalo 535
ryš, již sedí v žaláři a ty teď svobodně chodíš. Jestliže jest on zle učil, tys toho původ, nebs ty podal jemu najprvé kněh učení Viklefova; pakli dobře učil z tvého ponuknutí, bude-li tam jakú těžkost trpěti, tvuoj hřích bude, poněvadž jeho zastati ani s ním státi nechceš. Mistr Jeroným, jsa těmi a takovými řečmi důtklivě nabádán, nemohl toho déle snésti, ale času postního vypravil se za mistrem Janem do Konstancí, a jakž tam přijel, také hned vsazen do vězení, a po odjezdu jeho z Prahy byla veliká roztržka mezi kněžími, též mezi lidem obecným, jedni jej nadmíru chválili a druzí příliš haněli. Letního pak času císař rozkázal zvláštní auditory, to jest vyslýchače zpuosobiti a soud osaditi a tu mistr Jan Hus aby byl z vězení vyveden a slyšán. I byli sú jemu podáni artikulové ti, o kteréž naň byla žaloba, že by je kázal a učil v království českém, a on vyslyšav je k některým se znal a některým odpíral a o některých pravil, že sú naň křivě a lživě vymyšleni. Někteří pak kněží a farářové z Prahy psali sú za ním listy do Konstancí, dávajíce o něm svědectví, že jest bludy kázal, a někteří tam osobně jeli, jako Michal de Kausis, jenž byl toho času farářem u svatého Vojtěcha v Jirchářích, a ten se potom nesměl do Čech navrátiti. Tu oni auditorové causarum vyslyšavše jej, též svědky (byli-li sú pak to svědkové praví neb nepraví, to sám Pán Bůh zná), i odsoudili jej za kacíře, aby byl ohněm spálen, a tak upálen jest v ochtáb svatých Petra a Pavla apoštolův, jakož pak o tom o všem obšírně popsal nějaký Petr z Moravy, jenž byl toho času písařem u pána Vácslava z Leštna. Téhož léta při slavnosti svatého Vácslava kněz Zigmund Repanský předpověděný vzav monstrancí, jenž byla kostela svatého Martina, vyňav z ní nějaké kosti svatých, i vházel je do záchodu a vstavil tam svátost těla božího a po- stavil na oltář a lidem to ukazoval v sklenici, pravě, že tak má vystavováno býti. Roku toho také v království českém mnohé Mistr Jeroným jel na koncilium do Konstancí Mistr Jan Hus upálen Vystavování v monstrancí najprv se začalo 535
Strana 536
Jan Městecký zloupil klášter Opatovice Opat mučen Klášter opatovský bohatý nad jiné kláštery a rozličné dály se vajtržnosti, neb mnozí z rytířstva, též i chudší z pánuov jezdili tajně po české zemi a loupežem jiným dobrým lidem veliké činili škody. Taková věc ač častokrát byla na krále vznášena, pravil, že to chce pře- trhnúti a zastaviti, ale však dlúho nepočínal, až se vtom dáli i mordové. Toho také roku Jan z Heřmanova Městce přijel do kláštera, kterýž slul Opatovice, ne- daleko od Králové Hradce, sám třetí, a byl toho času opatem v témž klášteře kněz Petr Lacúr, muž velmi nábožný a dobrotivý, ten Jana přivítal a ctil velikú poctivostí. Po něm jako po hodině přijeli tří jeho služebníci, potom opět po malé chvíli přijelo jich deset a potom dvadcet, a ti poslední vskočivše do kláštera všecky napořád bili a mordovali, až mniši se rozběhli. Tu on Jan Městecký s svými kláštera toho se zmocnil a toho kněze Petra Lacúra opa- ta ukrutně mučiti kázal, ptaje se, kde sú kláš- terské peníze a pokladové i jiní klenotové, a on, ač byl velikými trápen mukami, nic jiného nepravil ani co mluviti chtěl než to: „Větší muky Kristus Pán pro mne hříšného trpěl, než já pro tento klášter trpím.“ Jan Městecký, nemoha se spodních pokladuov doptati, pobral výborné klenoty kostelní, kteréž kdekoli mohl naleznúti, hotových peněz a grošuov osm tisíc, klenotuov kostelních počítali více než za dvad- cet tisíc, ale však stříbra a zlata a klenotův, kteréž císař Karel viděl svýma očima v poklad- nici klášterské, kteréhož se on císař domníval tu býti za čtyřidcetkrát sto tisíc, to jest za čtyři mileony, o tom pokladu hledaj napřed léta tisícého třístého padesátého devátého. Opat pak ten utrápený po devieti nedělích po těch mukách umřel. Brzo potom týž Jan Městecký, svolav mnoho zemanuov, též i paní a panen, a zvláště kteréž znal býti neuctivější, i učinil jim slavné hodování na ty klášterské kalichy a monstrancí i jiné klenoty a hodovali za šest- náct dní, a za ostatek těch peněz koupil sobě hrad Opočen. Král, maje o tom zprávu, co se 536
Jan Městecký zloupil klášter Opatovice Opat mučen Klášter opatovský bohatý nad jiné kláštery a rozličné dály se vajtržnosti, neb mnozí z rytířstva, též i chudší z pánuov jezdili tajně po české zemi a loupežem jiným dobrým lidem veliké činili škody. Taková věc ač častokrát byla na krále vznášena, pravil, že to chce pře- trhnúti a zastaviti, ale však dlúho nepočínal, až se vtom dáli i mordové. Toho také roku Jan z Heřmanova Městce přijel do kláštera, kterýž slul Opatovice, ne- daleko od Králové Hradce, sám třetí, a byl toho času opatem v témž klášteře kněz Petr Lacúr, muž velmi nábožný a dobrotivý, ten Jana přivítal a ctil velikú poctivostí. Po něm jako po hodině přijeli tří jeho služebníci, potom opět po malé chvíli přijelo jich deset a potom dvadcet, a ti poslední vskočivše do kláštera všecky napořád bili a mordovali, až mniši se rozběhli. Tu on Jan Městecký s svými kláštera toho se zmocnil a toho kněze Petra Lacúra opa- ta ukrutně mučiti kázal, ptaje se, kde sú kláš- terské peníze a pokladové i jiní klenotové, a on, ač byl velikými trápen mukami, nic jiného nepravil ani co mluviti chtěl než to: „Větší muky Kristus Pán pro mne hříšného trpěl, než já pro tento klášter trpím.“ Jan Městecký, nemoha se spodních pokladuov doptati, pobral výborné klenoty kostelní, kteréž kdekoli mohl naleznúti, hotových peněz a grošuov osm tisíc, klenotuov kostelních počítali více než za dvad- cet tisíc, ale však stříbra a zlata a klenotův, kteréž císař Karel viděl svýma očima v poklad- nici klášterské, kteréhož se on císař domníval tu býti za čtyřidcetkrát sto tisíc, to jest za čtyři mileony, o tom pokladu hledaj napřed léta tisícého třístého padesátého devátého. Opat pak ten utrápený po devieti nedělích po těch mukách umřel. Brzo potom týž Jan Městecký, svolav mnoho zemanuov, též i paní a panen, a zvláště kteréž znal býti neuctivější, i učinil jim slavné hodování na ty klášterské kalichy a monstrancí i jiné klenoty a hodovali za šest- náct dní, a za ostatek těch peněz koupil sobě hrad Opočen. Král, maje o tom zprávu, co se 536
Strana 537
přihodilo opatovi Lacúrovi, muži nábožnému, a klášteru tomu opatovskému, toho velmi želel a poslal pro Městeckého, chtě s ním o to roz- mluviti, ale on zanedbal jeti. Král poslal po druhé i po třetí, až to vešlo v zapomenutí. Léta tisícého čtyřstého šestnáctého Z hradu, jenž slove Přimda, veliké se dály sjezdem v kraji plzenském škody, také i jinde a zvláště městuom královským, neb nějaký Jan Tista, jenž byl z rodu někdy Vršovských, ten s svými pomocníky šacoval lid po cestách i po vsech a své útočiště měl na ten hrad před- řečený. Tu času masopustního Jan z Lestkova, podkomoří království českého, rozkázaním královským pojav s sebú nemalý počet lidu jízdného a zvláště služebníkuov královských, i kázal se jim rozjeti rozličnými cestami a v jed- nu noc aby se všickni spolu sjeli v jednom lese nedaleko Přimdy. To když sú učinili, vpadli do městečka pod Přimdú nočně v outerý maso- pustní na středu a tu vskočivše veliký učinili okřik, i nalezli tu mnoho drábuov, ani hrají v kostky a někteří tancují a jiní své rozličné provozují kratochvíle, kteříž domnívajíce se jich býti s Janem z Lestkova velmi mnoho, hned se nic nebránili, než každý kamž mohl utíkal, i jali tu třiatřidcet těch loupežníkuov a mnoho koní nabrali a hned tu o ně se bitovali, a Jan Tista, na zámku jsa, ač ten hřmot slyšal, však nesměl svým jíti na pomoc. Dřív než sví- tati počalo, až s vězni svázanými a na vozích přikovanými ven z městečka vyjeli a vezli je až do Prahy. A ty král kázal všecky na pražské šibenici zvěsiti. Mezi nimi byli tři vlastní bratří, výborné postavy mládenci, za kteréž se mnozí před králem přimlúvali; nikoli nedal sebú hnúti, i ti tu také musili viseti. Téhož léta v koncilium předřečeném audito- rové kázali pustiti před sebe mistra Jeronýma z vězení a tu sú slyšali artikule, kteréž sú proti Loupežníci u Prahy zvěšeni 537
přihodilo opatovi Lacúrovi, muži nábožnému, a klášteru tomu opatovskému, toho velmi želel a poslal pro Městeckého, chtě s ním o to roz- mluviti, ale on zanedbal jeti. Král poslal po druhé i po třetí, až to vešlo v zapomenutí. Léta tisícého čtyřstého šestnáctého Z hradu, jenž slove Přimda, veliké se dály sjezdem v kraji plzenském škody, také i jinde a zvláště městuom královským, neb nějaký Jan Tista, jenž byl z rodu někdy Vršovských, ten s svými pomocníky šacoval lid po cestách i po vsech a své útočiště měl na ten hrad před- řečený. Tu času masopustního Jan z Lestkova, podkomoří království českého, rozkázaním královským pojav s sebú nemalý počet lidu jízdného a zvláště služebníkuov královských, i kázal se jim rozjeti rozličnými cestami a v jed- nu noc aby se všickni spolu sjeli v jednom lese nedaleko Přimdy. To když sú učinili, vpadli do městečka pod Přimdú nočně v outerý maso- pustní na středu a tu vskočivše veliký učinili okřik, i nalezli tu mnoho drábuov, ani hrají v kostky a někteří tancují a jiní své rozličné provozují kratochvíle, kteříž domnívajíce se jich býti s Janem z Lestkova velmi mnoho, hned se nic nebránili, než každý kamž mohl utíkal, i jali tu třiatřidcet těch loupežníkuov a mnoho koní nabrali a hned tu o ně se bitovali, a Jan Tista, na zámku jsa, ač ten hřmot slyšal, však nesměl svým jíti na pomoc. Dřív než sví- tati počalo, až s vězni svázanými a na vozích přikovanými ven z městečka vyjeli a vezli je až do Prahy. A ty král kázal všecky na pražské šibenici zvěsiti. Mezi nimi byli tři vlastní bratří, výborné postavy mládenci, za kteréž se mnozí před králem přimlúvali; nikoli nedal sebú hnúti, i ti tu také musili viseti. Téhož léta v koncilium předřečeném audito- rové kázali pustiti před sebe mistra Jeronýma z vězení a tu sú slyšali artikule, kteréž sú proti Loupežníci u Prahy zvěšeni 537
Strana 538
Odvolání mistra Jeronýma Mistr Jeroným upálen němu někteří vedli i křivé, jakož o tom píše Pogius k Linhartovi Aretinskému, že by nějaký mnich řekl k témuž Jeronýmovi: „Všaks ty pravil, že po posvěcení zuostává chléb na oltáři. A on odpověděl: „Mlč, ty pokrytče, chléb jest u pekaře.“ Ten Jeroným, jakož o něm mnozí píší, že byl člověk velmi učený a hotové výmluv- nosti, takže se tomu mnozí učení muží divili a byli by jemu rádi života přáli, neb jest byl odvolání učinil, pravě, že mistr Jan některé věci bludné držal i kázal a že jest spravedlivě upálen; i dali sú jej zase do toho vězení. Tu přistúpivše k němu tajně někteří Čechové, pravili jemu: „O milý mistře, co to velmi zlé činíš, že mluvíš proti mistru Janovi, věz jistě, když do Čech přijedeš, že tě káží sami Čechové upáliti.“ Když opět byl po druhé před auditory puštěn, tu hned dal se v chválení mistra Jana Husi, pravě, že jest bez viny a nespravedlivě na smrt odsouzen. Oni to slyšíce také sú jej tak jako mistra Jana na oheň odsoudili, i upálen jest v sobotu po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista. A tak ti dobří a učení dva muží tu zahynuli ne proto, jakž některý lid hloupý se domnívá, že by nětco o přijímaní pod dvojím zpuosobem mluviti měli, neb o tom přijímaní tu v tom koncilium žádná zmínka nebyla, než že sú nětco mluvili proti biskupu římskému, jako to, že by byl v svém ouřadu rovný jiným kněžím. Někteří se pak toho domnívali, že císař Zigmund proti Vácslavovi, králi českému, brat- ru svému, maje velikú nechut i chtěje jej o krá- lovství české připraviti, kázal tyto muže pod svým glejtem o hrdlo připraviti, aby tudy bratra proti sobě vzbudil a sbera Uhry a Charvaty aby táhl vojensky do Čech a jej z toho králov- ství vyhnal. Téhož také léta král Vácslav, znamenav mnohé nevole býti v království českém a naj- více v Praze, jednak byl na Novém hradě, jed- nak na Žebráku, ale do Prahy jeti nepospíchal, obávaje se, aby mu se nětco v tom mimo naději jeho nepřihodilo. Páni zemští poslali k němu 538
Odvolání mistra Jeronýma Mistr Jeroným upálen němu někteří vedli i křivé, jakož o tom píše Pogius k Linhartovi Aretinskému, že by nějaký mnich řekl k témuž Jeronýmovi: „Všaks ty pravil, že po posvěcení zuostává chléb na oltáři. A on odpověděl: „Mlč, ty pokrytče, chléb jest u pekaře.“ Ten Jeroným, jakož o něm mnozí píší, že byl člověk velmi učený a hotové výmluv- nosti, takže se tomu mnozí učení muží divili a byli by jemu rádi života přáli, neb jest byl odvolání učinil, pravě, že mistr Jan některé věci bludné držal i kázal a že jest spravedlivě upálen; i dali sú jej zase do toho vězení. Tu přistúpivše k němu tajně někteří Čechové, pravili jemu: „O milý mistře, co to velmi zlé činíš, že mluvíš proti mistru Janovi, věz jistě, když do Čech přijedeš, že tě káží sami Čechové upáliti.“ Když opět byl po druhé před auditory puštěn, tu hned dal se v chválení mistra Jana Husi, pravě, že jest bez viny a nespravedlivě na smrt odsouzen. Oni to slyšíce také sú jej tak jako mistra Jana na oheň odsoudili, i upálen jest v sobotu po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista. A tak ti dobří a učení dva muží tu zahynuli ne proto, jakž některý lid hloupý se domnívá, že by nětco o přijímaní pod dvojím zpuosobem mluviti měli, neb o tom přijímaní tu v tom koncilium žádná zmínka nebyla, než že sú nětco mluvili proti biskupu římskému, jako to, že by byl v svém ouřadu rovný jiným kněžím. Někteří se pak toho domnívali, že císař Zigmund proti Vácslavovi, králi českému, brat- ru svému, maje velikú nechut i chtěje jej o krá- lovství české připraviti, kázal tyto muže pod svým glejtem o hrdlo připraviti, aby tudy bratra proti sobě vzbudil a sbera Uhry a Charvaty aby táhl vojensky do Čech a jej z toho králov- ství vyhnal. Téhož také léta král Vácslav, znamenav mnohé nevole býti v království českém a naj- více v Praze, jednak byl na Novém hradě, jed- nak na Žebráku, ale do Prahy jeti nepospíchal, obávaje se, aby mu se nětco v tom mimo naději jeho nepřihodilo. Páni zemští poslali k němu 538
Strana 539
na Žebrák, jeho žádajíce, aby přijel do Prahy a tu položil sjezd, aby se nějaké stalo na něm porovnání, dříve než by se takové nechuti jed- něch proti druhým (kterýchž den ode dne více a více přibývá) rozmohly. Král odpověděl těm, kteříž byli k němu posláni: „Pověztež těm pá- nům, ať oni sněm položí, kdyžkoli a kdežkoli se jim líbí, že sem já dosti sněmův pokládal a oni svolovali, že já také svoluji.“ Páni, vidúce krále, pána svého, nedbanlivost, zvolili sobě sjezd v Praze a k tomu obeslali všecky pány moravské, jich žádajíce, aby tu do Prahy k tomu času uloženému přijeli. I sešli se všickni do Betléma a tu rokovali o smrt mistra Jana z Husince a mistra Jeronýma Pražského, i snesli se o to a učinili psaní a poslali je do Konstancí, v kterémž přísně přimlúvali auditoruom i všem osobám duchovním, pravíce, že by oni na smrt vydali takové muže učené a nescestné beze vší příčiny, toliko Čechuom a Moravanuom na potupu, a v tom listu tito páni se podepsali: Ceněk z Veselé, jinak z Vartemberka, naj- vyšší purkrabě pražský, Lacek z Kravař, hajt- man markrabství moravského, Boček starší z Kunstátu, jinak z Poděbrad, Hanuš z Lipého, najvyšší maršálek království českého, Petr z Kravař, jinak z Strážnice, najvyšší komorník olomúcký, Jan z Lomnice, najvyšší komorník soudu brněnského, Vilém z Zvieřetic, Jan starší z Hradce, Jindřich z Vartmberka, purkrabě Králové Hradce, Vilém z Pernštajna, Mikeš z Podštajna, jinak z Žampachu, Jindřich Škopek z Dubé, Voldřich z Hradce, Jan mladší z Opočna, Vaněk z Boskovic, jinak z Černé Hory, Jan z Bítova, Aleš z Kunstatu, Bavor z Pernštajna, Smil z Štermberka, Hynek Kru- šina z Lichtemburka, Boček mladší z Kunstatu, Jan Puška z Kunstatu, Jaroslav z Štermberka, jinak z Veselé, Erhard mladší Puška z Kunstatu, Heřman z Landštajna, Jan z Rožmitála, Zigmund a Milota bratří z Bazizancova, Petr z Skřinče, Drzslav z Zvieřetic, Vok z Valdštajna, Václav z Zvieřetic, Vilém z Podštajna, Arnošt List od pánů českých a moravských do Konstancí Páni čeští i moravští se podpisují 539
na Žebrák, jeho žádajíce, aby přijel do Prahy a tu položil sjezd, aby se nějaké stalo na něm porovnání, dříve než by se takové nechuti jed- něch proti druhým (kterýchž den ode dne více a více přibývá) rozmohly. Král odpověděl těm, kteříž byli k němu posláni: „Pověztež těm pá- nům, ať oni sněm položí, kdyžkoli a kdežkoli se jim líbí, že sem já dosti sněmův pokládal a oni svolovali, že já také svoluji.“ Páni, vidúce krále, pána svého, nedbanlivost, zvolili sobě sjezd v Praze a k tomu obeslali všecky pány moravské, jich žádajíce, aby tu do Prahy k tomu času uloženému přijeli. I sešli se všickni do Betléma a tu rokovali o smrt mistra Jana z Husince a mistra Jeronýma Pražského, i snesli se o to a učinili psaní a poslali je do Konstancí, v kterémž přísně přimlúvali auditoruom i všem osobám duchovním, pravíce, že by oni na smrt vydali takové muže učené a nescestné beze vší příčiny, toliko Čechuom a Moravanuom na potupu, a v tom listu tito páni se podepsali: Ceněk z Veselé, jinak z Vartemberka, naj- vyšší purkrabě pražský, Lacek z Kravař, hajt- man markrabství moravského, Boček starší z Kunstátu, jinak z Poděbrad, Hanuš z Lipého, najvyšší maršálek království českého, Petr z Kravař, jinak z Strážnice, najvyšší komorník olomúcký, Jan z Lomnice, najvyšší komorník soudu brněnského, Vilém z Zvieřetic, Jan starší z Hradce, Jindřich z Vartmberka, purkrabě Králové Hradce, Vilém z Pernštajna, Mikeš z Podštajna, jinak z Žampachu, Jindřich Škopek z Dubé, Voldřich z Hradce, Jan mladší z Opočna, Vaněk z Boskovic, jinak z Černé Hory, Jan z Bítova, Aleš z Kunstatu, Bavor z Pernštajna, Smil z Štermberka, Hynek Kru- šina z Lichtemburka, Boček mladší z Kunstatu, Jan Puška z Kunstatu, Jaroslav z Štermberka, jinak z Veselé, Erhard mladší Puška z Kunstatu, Heřman z Landštajna, Jan z Rožmitála, Zigmund a Milota bratří z Bazizancova, Petr z Skřinče, Drzslav z Zvieřetic, Vok z Valdštajna, Václav z Zvieřetic, Vilém z Podštajna, Arnošt List od pánů českých a moravských do Konstancí Páni čeští i moravští se podpisují 539
Strana 540
Turecký král umřel Machomet z Rychburku, Petr z Zvieřetic, Jan z Vlašimě, Jan z Landštajna, Zdeněk Medek z Tajnce, Zdeněk z Rožmitála, Kuník z Drahobuze, Štěpán z Vartmberka, Dobeš z Cimburka, Milota z Tvorkova, Jindřich z Valdštajna, Ozor z Boskovic, Jindřich z Lipý, Mikuláš z Valdštajna, Petr z Janovic, jinak z Chlumce, Arkleb z Věteřova, Zbyněk z Doubravice, Zbyněk z Střílek, Mikuláš z Mnichova, Jan z Miličína, jinak z Kostelce, Jan z Kašperku. Roku toho také ten nešlechetník, kterýž mnohá ukrutenství nad křesťany provozoval, Machomet, král nad Turky, umřel, zuostaviv to království turecké synu svému Amratovi, který třidcet a čtyři léta v něm kraloval, král turecký šestý. Léta tisícého čtyřstého sedmnáctého Vilém z Ryžmberka Časem postním páni někteří čeští, uradivše se spolu v Praze, i jeli v velikém počtu k králi Vácslavovi na Točník, kteréž on vida, kázal pevně hrad zavříti, a oni to vidúce vyslali z sebe toliko dva, totiž Jiříka z Hrádku a Jošta z Častolovic, a ti přijevše žádali, aby byli puště- ni. Král, vida z okna takové starce, kázal je k sobě pustiti a oni s ním tak dlúho rokovali, až jej na to namluvili, že kázal, aby puštěni byli na zámek Žebrák, a on že tu k ním přijede bez meškání. To když se stalo, kázal král slavný oběd připraviti, aby najprvé ti páni s ním hodo- vali, potom že je chce slyšeti. Po vykonání toho obědu páni poručili Vilémovi z Ryžmberka a z Skály obecnú potřebu oznámiti, kterýž povstav řekl: „Ctný králi, pane náš, obec panská i rytířská poručili jsú mi na Tvé Milosti otázku učiniti, proč neráčíš míti svého obydlé v Praze jako jiní králové, předkové tvoji, i otec tvuoj, Karel císař dobré paměti, ale skrajváš se v těchto zdech jako sajc v skalách, ježto by mnohem lépe bylo, aby Tvá Milost byl při městě hlavním, aby tě tu každý k své i tvé potřebě mohl najíti. Král Vácslav pánům nevěřil 540
Turecký král umřel Machomet z Rychburku, Petr z Zvieřetic, Jan z Vlašimě, Jan z Landštajna, Zdeněk Medek z Tajnce, Zdeněk z Rožmitála, Kuník z Drahobuze, Štěpán z Vartmberka, Dobeš z Cimburka, Milota z Tvorkova, Jindřich z Valdštajna, Ozor z Boskovic, Jindřich z Lipý, Mikuláš z Valdštajna, Petr z Janovic, jinak z Chlumce, Arkleb z Věteřova, Zbyněk z Doubravice, Zbyněk z Střílek, Mikuláš z Mnichova, Jan z Miličína, jinak z Kostelce, Jan z Kašperku. Roku toho také ten nešlechetník, kterýž mnohá ukrutenství nad křesťany provozoval, Machomet, král nad Turky, umřel, zuostaviv to království turecké synu svému Amratovi, který třidcet a čtyři léta v něm kraloval, král turecký šestý. Léta tisícého čtyřstého sedmnáctého Vilém z Ryžmberka Časem postním páni někteří čeští, uradivše se spolu v Praze, i jeli v velikém počtu k králi Vácslavovi na Točník, kteréž on vida, kázal pevně hrad zavříti, a oni to vidúce vyslali z sebe toliko dva, totiž Jiříka z Hrádku a Jošta z Častolovic, a ti přijevše žádali, aby byli puště- ni. Král, vida z okna takové starce, kázal je k sobě pustiti a oni s ním tak dlúho rokovali, až jej na to namluvili, že kázal, aby puštěni byli na zámek Žebrák, a on že tu k ním přijede bez meškání. To když se stalo, kázal král slavný oběd připraviti, aby najprvé ti páni s ním hodo- vali, potom že je chce slyšeti. Po vykonání toho obědu páni poručili Vilémovi z Ryžmberka a z Skály obecnú potřebu oznámiti, kterýž povstav řekl: „Ctný králi, pane náš, obec panská i rytířská poručili jsú mi na Tvé Milosti otázku učiniti, proč neráčíš míti svého obydlé v Praze jako jiní králové, předkové tvoji, i otec tvuoj, Karel císař dobré paměti, ale skrajváš se v těchto zdech jako sajc v skalách, ježto by mnohem lépe bylo, aby Tvá Milost byl při městě hlavním, aby tě tu každý k své i tvé potřebě mohl najíti. Král Vácslav pánům nevěřil 540
Strana 541
I jest jím to s podivením, že se před ními, jsa pán jích, schováváš a zemského dobrého ne- opatruješ. Protož oznamujíť skrze mne všickni, že na tento čas mnoho loupežníkuov jest v zemi, a žádají, aby to zastavil a přetrhl, a oni že tobě chtí věrně pomáhati a slúžiti jako svému milému pánu a králi bez fortele.“ Král vyslyšav řeč odpověděl: „Viléme, příteli milý, jakož pravíš, že se tomu páni a rytíři diví, proč já v městě hlavním nebydlím, proto, neb se bojím Špinky, a že se před vámi schovávám, však jsem se také prvé schovával, proto jsem se ani v berounském klášteře, ani v Králově Dvoře u Berouna scho- vati nemohl, všudy jsem byl jímán. I zdá mi se na tento čas lepší byt na Žebráku než na vídenské věži.“ Vilém jemu odpověděl: „Králi, pane náš, za to všickni prosíme, pojeď s námi až do Prahy, bezpečnýť bude život tvuoj v našich rukú, neb my všickni tobě slibujeme jeden každý pod naší ctí i věrou za nás i za jiné všecky, že se chcme k tobě věrně a právě zachovati. Král vstav hned kázal sedlati a vsed na kuoň jel s ními až na Vyšehrad a tu s ními slavně hodoval a tu jeho plachost velmi ukrotili. Po některém dni sebrav tisíc lidu poslal s ními hajtmana Hynka Jablonského a kázal dobývati hradu Hasištajna. Dlúho ovšem jeho dobývali, a v tom času všickni loupežníci, kteříž se byli na něm zavřeli, nočním časem pomalu se z něho zkradli, takže když jsú ho dobyli, žád- ného ani nic na něm nenalezli; drábi aneb žold- néři jej chtěli zapáliti, ale hajtman nedopustil. Téhož léta opět sebral král aspoň tolikéž lidu jako prvé, rozkázal jim opatrnějí než prvé hraduov dobývati Lomnice a Bradlce, a Jab- lonskému pověděl: „Jestliže mi kterého z těch lotruov svú neopatrností upustíš, tvuoj život bude za něho.“ I táhli jsú velmi tiše najprvé k Lomnici a tu hajtman kázal vší pilností bez přestání dobývati. Také někteří z ních pokoušeli se, aby se ukradli, ale nemohli. Druhého dne dobyli Lomnice a jali jích tu osmnáct. Hned toho dne táhli k Bradlci a tu se jím počali sta- Král s pány přijel na Vyšehrad Hynek Jablonský hajtman Hrad Hasištajn dobyt Hradové Lomnice a Bradlec 541
I jest jím to s podivením, že se před ními, jsa pán jích, schováváš a zemského dobrého ne- opatruješ. Protož oznamujíť skrze mne všickni, že na tento čas mnoho loupežníkuov jest v zemi, a žádají, aby to zastavil a přetrhl, a oni že tobě chtí věrně pomáhati a slúžiti jako svému milému pánu a králi bez fortele.“ Král vyslyšav řeč odpověděl: „Viléme, příteli milý, jakož pravíš, že se tomu páni a rytíři diví, proč já v městě hlavním nebydlím, proto, neb se bojím Špinky, a že se před vámi schovávám, však jsem se také prvé schovával, proto jsem se ani v berounském klášteře, ani v Králově Dvoře u Berouna scho- vati nemohl, všudy jsem byl jímán. I zdá mi se na tento čas lepší byt na Žebráku než na vídenské věži.“ Vilém jemu odpověděl: „Králi, pane náš, za to všickni prosíme, pojeď s námi až do Prahy, bezpečnýť bude život tvuoj v našich rukú, neb my všickni tobě slibujeme jeden každý pod naší ctí i věrou za nás i za jiné všecky, že se chcme k tobě věrně a právě zachovati. Král vstav hned kázal sedlati a vsed na kuoň jel s ními až na Vyšehrad a tu s ními slavně hodoval a tu jeho plachost velmi ukrotili. Po některém dni sebrav tisíc lidu poslal s ními hajtmana Hynka Jablonského a kázal dobývati hradu Hasištajna. Dlúho ovšem jeho dobývali, a v tom času všickni loupežníci, kteříž se byli na něm zavřeli, nočním časem pomalu se z něho zkradli, takže když jsú ho dobyli, žád- ného ani nic na něm nenalezli; drábi aneb žold- néři jej chtěli zapáliti, ale hajtman nedopustil. Téhož léta opět sebral král aspoň tolikéž lidu jako prvé, rozkázal jim opatrnějí než prvé hraduov dobývati Lomnice a Bradlce, a Jab- lonskému pověděl: „Jestliže mi kterého z těch lotruov svú neopatrností upustíš, tvuoj život bude za něho.“ I táhli jsú velmi tiše najprvé k Lomnici a tu hajtman kázal vší pilností bez přestání dobývati. Také někteří z ních pokoušeli se, aby se ukradli, ale nemohli. Druhého dne dobyli Lomnice a jali jích tu osmnáct. Hned toho dne táhli k Bradlci a tu se jím počali sta- Král s pány přijel na Vyšehrad Hynek Jablonský hajtman Hrad Hasištajn dobyt Hradové Lomnice a Bradlec 541
Strana 542
Vády rozličné o přijímaní tečně brániti. A když přišla noc, hajtman svým rozkázal, aby žádný nespal, ale aby se upokojili, tak jako by žádného nebylo. Obležení domní- vajíce se, že by dobývající spali, pomalu se doluov krásti počali, ale oni každého chytili bez velikého křiku, tak až jich třidcet a pět té noci polapili, a ráno všedše do zámku nic tam nenalezli. Loupežníky svázané přivezli do Prahy a král kázal všech padesát a tři na šibenici oběsiti. Roku toho v městech pražských dály se veliké různice a svárové a přitom i rozliční tajní mordové, neb někteří mistra Jana z Hu- since chválili a někteří haněli. Někteří pak o mistra Jeronýma vády mívali, neb jedni pravili, že on chvály zasloužil, protože jest artikule Viklefovy najprvé do Prahy přinesl, a druzí pravili, že jest byl v Konstancí mistru Janovi na odpor a pravil, že mistr Jan bludy kázal, a by se nebál v Čechách upálení, že by byl do konce všeho pro zachování života odvolal. Někteří opět chválili Jakobella, že jest nalezl cestu života, a jiní jej haněli, někteří více chválili kněze Zigmunda Repanského, kterýž skutečně přijímati pod dvojím zpuoso- bem lidu kázal a on první z kalichu rozdával. Jiní opět pravili, že ten kněz Repanský všetečnost učinil, poněvadž mistr Jan ani mistr Jeroným o tom v Konstancí žádné zmínky neučinili ani v Praze, a tak mnoho rozličných rozepří bylo, že se lidé prostější nevěděli na čem posta- viti. Však proto mnoho se lidí hrnulo k přijí- maní pod dvojím zpuosobem a kněží mnozí znamenavše, že se to lidu líbí, tak jím podávali. A někteří kněží jakž kdo chtěl, pod jednou i pod obojí zpuosobou rozdávali, a tak divné a vymyš- lené dály se roztržky. Časy pak večerními jedni “ na druhé povolávali, řkúce: „Viklef, Hus!" A oni zase: „Papež sněd etcetera kus.“ A z toho mnohé pocházely bitvy i mordové, ježto dobří lidé a milovníci pokoje nad tím velmi tesklivi byli a Pánu Bohu se modlili, aby ráčil ty nevole svú mocí přetrhnúti. 542
Vády rozličné o přijímaní tečně brániti. A když přišla noc, hajtman svým rozkázal, aby žádný nespal, ale aby se upokojili, tak jako by žádného nebylo. Obležení domní- vajíce se, že by dobývající spali, pomalu se doluov krásti počali, ale oni každého chytili bez velikého křiku, tak až jich třidcet a pět té noci polapili, a ráno všedše do zámku nic tam nenalezli. Loupežníky svázané přivezli do Prahy a král kázal všech padesát a tři na šibenici oběsiti. Roku toho v městech pražských dály se veliké různice a svárové a přitom i rozliční tajní mordové, neb někteří mistra Jana z Hu- since chválili a někteří haněli. Někteří pak o mistra Jeronýma vády mívali, neb jedni pravili, že on chvály zasloužil, protože jest artikule Viklefovy najprvé do Prahy přinesl, a druzí pravili, že jest byl v Konstancí mistru Janovi na odpor a pravil, že mistr Jan bludy kázal, a by se nebál v Čechách upálení, že by byl do konce všeho pro zachování života odvolal. Někteří opět chválili Jakobella, že jest nalezl cestu života, a jiní jej haněli, někteří více chválili kněze Zigmunda Repanského, kterýž skutečně přijímati pod dvojím zpuoso- bem lidu kázal a on první z kalichu rozdával. Jiní opět pravili, že ten kněz Repanský všetečnost učinil, poněvadž mistr Jan ani mistr Jeroným o tom v Konstancí žádné zmínky neučinili ani v Praze, a tak mnoho rozličných rozepří bylo, že se lidé prostější nevěděli na čem posta- viti. Však proto mnoho se lidí hrnulo k přijí- maní pod dvojím zpuosobem a kněží mnozí znamenavše, že se to lidu líbí, tak jím podávali. A někteří kněží jakž kdo chtěl, pod jednou i pod obojí zpuosobou rozdávali, a tak divné a vymyš- lené dály se roztržky. Časy pak večerními jedni “ na druhé povolávali, řkúce: „Viklef, Hus!" A oni zase: „Papež sněd etcetera kus.“ A z toho mnohé pocházely bitvy i mordové, ježto dobří lidé a milovníci pokoje nad tím velmi tesklivi byli a Pánu Bohu se modlili, aby ráčil ty nevole svú mocí přetrhnúti. 542
Strana 543
Toho času někteří z strany Viklefovy namlu- vili na to Ceňka a Oldřicha, pány z Rožmberka, aby k jich straně přistúpili, a oni spolu se na to uradivše tak učinili, však ne tím úmyslem, aby v tom měli zuostati, ale aby králi Vácsla- vovi učinili (neb k němu chuti neměli) proti- myslnost. I rozkázali svých všech farářuov do Krumlova povolati a kněz Jan, řečený Bisku- pec, kaplan jích, vstúpiv v kostele na tu stolici, kdež se svátosti ukazují, oznamoval všem těm kněžím, že jest ta vuole pánuov předřečených, aby všickni farářové i kněží, jenž jsú na zboží jích, podávali lidu obecnému svátosti velebné pod dvojím způsobem, a ty všecky artikule, kteréž držal Viklef a mistr Jan z Husince proti papeži. A kteříž by toho učiniti nechtěli, aby se pryč brali a těm, kteříž to chtí činiti, far svých a míst postoupili, a to od toho dne v šesti nedělích pořád zběhlých; toho neučiní-li tak, že budou far zbaveni. Mlčeli všickni a pán kázal je všecky hned tu na zámek k obědu zváti. A když bylo po obědě, tu nějaký pan Lopota, sestřenec týchž pánuov, z vuole jích touž řeč k kněžím učinil, oznamuje, že mají toho oni páni žádost, aby jím na to hned dána byla od- pověd. Opat třebonský, potázav se na to s kně- žími, i dal odpověd, že všickni kněží mají toho žádost, aby jím té odpovědi dán byl protah až za čtyři neděle. Páni dali k tomu povolení, ale však v tom času kázali mistra Višni z Svinuov z fary vystrčiti a dali na to místo kněze Matěje, příjmím Mníška. Též i z Velešína faráře vyhna- li a dali tu kněze Martina Sovu, a dřív než ta jím od kněží dána byla odpověd, až oni Če- něk a Oldřich z Rožmberka s králem o všec- ky nevole se urovnali a kněží na farách zuo- stali. Roku toho kněz Zigmund Repanský od svatého Martina ve zdi, chtěje snad více smajš- leti, než slušalo, i pominul se s rozumem a běhal po městě v Praze, maje meč bez pošvy, a kohož- koli potkal, bil a sekal. Jednoho dne dvě baby zabil a mnoho žen i mužuov zbil. A když byl Páni z Rožmberka kázali své faráře obeslati Opat třebonský Kněz se zbláznil 543
Toho času někteří z strany Viklefovy namlu- vili na to Ceňka a Oldřicha, pány z Rožmberka, aby k jich straně přistúpili, a oni spolu se na to uradivše tak učinili, však ne tím úmyslem, aby v tom měli zuostati, ale aby králi Vácsla- vovi učinili (neb k němu chuti neměli) proti- myslnost. I rozkázali svých všech farářuov do Krumlova povolati a kněz Jan, řečený Bisku- pec, kaplan jích, vstúpiv v kostele na tu stolici, kdež se svátosti ukazují, oznamoval všem těm kněžím, že jest ta vuole pánuov předřečených, aby všickni farářové i kněží, jenž jsú na zboží jích, podávali lidu obecnému svátosti velebné pod dvojím způsobem, a ty všecky artikule, kteréž držal Viklef a mistr Jan z Husince proti papeži. A kteříž by toho učiniti nechtěli, aby se pryč brali a těm, kteříž to chtí činiti, far svých a míst postoupili, a to od toho dne v šesti nedělích pořád zběhlých; toho neučiní-li tak, že budou far zbaveni. Mlčeli všickni a pán kázal je všecky hned tu na zámek k obědu zváti. A když bylo po obědě, tu nějaký pan Lopota, sestřenec týchž pánuov, z vuole jích touž řeč k kněžím učinil, oznamuje, že mají toho oni páni žádost, aby jím na to hned dána byla od- pověd. Opat třebonský, potázav se na to s kně- žími, i dal odpověd, že všickni kněží mají toho žádost, aby jím té odpovědi dán byl protah až za čtyři neděle. Páni dali k tomu povolení, ale však v tom času kázali mistra Višni z Svinuov z fary vystrčiti a dali na to místo kněze Matěje, příjmím Mníška. Též i z Velešína faráře vyhna- li a dali tu kněze Martina Sovu, a dřív než ta jím od kněží dána byla odpověd, až oni Če- něk a Oldřich z Rožmberka s králem o všec- ky nevole se urovnali a kněží na farách zuo- stali. Roku toho kněz Zigmund Repanský od svatého Martina ve zdi, chtěje snad více smajš- leti, než slušalo, i pominul se s rozumem a běhal po městě v Praze, maje meč bez pošvy, a kohož- koli potkal, bil a sekal. Jednoho dne dvě baby zabil a mnoho žen i mužuov zbil. A když byl Páni z Rožmberka kázali své faráře obeslati Opat třebonský Kněz se zbláznil 543
Strana 544
vzat do vězení mezi blázny, tamsí a uvázán a ukován, žádného sobě nedal pokoje, až v tom vězení den šestnáctý umřel. Léta tisícého čtyřstého osmnáctého Jan Tista dal se králi na milost Jan Tista Vršovský z Sedčic, jenž byl na Přimdě, aby pomstil svých drábuov, veliké loupeže v Čechách provozoval po království českém a některé zemany na jích tvrzech vybíjel. Téhož léta král shromáždiv lid, kázal obleh- núti hrad Přimdu a pilně jeho dobývati. Jan Tista, ztrativ naději, dřív než přitáhli nepřátelé, aby jej oblehli, poslal některé z přátel svých, králi se na milost dávaje, a čehož nemohl při králi skrze přímluvu přátel dosáhnúti, dosadil penězi. I dal jemu král milost, tak aby potud více těch loupežuov neprovozoval ani jiným dopouštěl pod ztracením hrdla i poctivosti. Roku toho král Vácslav pro svú velikú nez- bednost a ukrutnost, kteruož provozoval nad svými poddanými a zvláště v Praze, obával se, aby se jemu ta obec pražská nezprotivila. I poslal k ním na oba rathouzy Viléma z Bosko- vic a Martina z Roztok, Pražanuom skrze ně rozkazuje i přikazuje, aby obce svolali a všem přikázali, aby jeden každý, buď konšel, soused neb obyvatel, svú zbrojí, kterúž má, plechy, kuše, oštípy, sudlice i cepy na den svatého Marka evangelisty přinesli a před králem na Vyšehradě položili, chtě tomu, aby se jim tudy moci umenšilo. Konšelé to slyšíce nemálo se ulekli, z strany jedné královské se přílišné ukrutnosti bojíce, jestliže by toho, což míti chce, neučinili, z druhé strany obávali se obcí, neb na ten čas obce pražské velmi plaché byly, aby se na ně při tom shromáždění pro takový rozkaz nezbouřily. I myslili na to, kterak by sobě krále i obcí neztratili, ale však tomu žádného prostředku nemohli vyhledati. Jeden pak z konšeluov Nového Města pražského, jménem Bartl řezník, po takové radě přišel 544
vzat do vězení mezi blázny, tamsí a uvázán a ukován, žádného sobě nedal pokoje, až v tom vězení den šestnáctý umřel. Léta tisícého čtyřstého osmnáctého Jan Tista dal se králi na milost Jan Tista Vršovský z Sedčic, jenž byl na Přimdě, aby pomstil svých drábuov, veliké loupeže v Čechách provozoval po království českém a některé zemany na jích tvrzech vybíjel. Téhož léta král shromáždiv lid, kázal obleh- núti hrad Přimdu a pilně jeho dobývati. Jan Tista, ztrativ naději, dřív než přitáhli nepřátelé, aby jej oblehli, poslal některé z přátel svých, králi se na milost dávaje, a čehož nemohl při králi skrze přímluvu přátel dosáhnúti, dosadil penězi. I dal jemu král milost, tak aby potud více těch loupežuov neprovozoval ani jiným dopouštěl pod ztracením hrdla i poctivosti. Roku toho král Vácslav pro svú velikú nez- bednost a ukrutnost, kteruož provozoval nad svými poddanými a zvláště v Praze, obával se, aby se jemu ta obec pražská nezprotivila. I poslal k ním na oba rathouzy Viléma z Bosko- vic a Martina z Roztok, Pražanuom skrze ně rozkazuje i přikazuje, aby obce svolali a všem přikázali, aby jeden každý, buď konšel, soused neb obyvatel, svú zbrojí, kterúž má, plechy, kuše, oštípy, sudlice i cepy na den svatého Marka evangelisty přinesli a před králem na Vyšehradě položili, chtě tomu, aby se jim tudy moci umenšilo. Konšelé to slyšíce nemálo se ulekli, z strany jedné královské se přílišné ukrutnosti bojíce, jestliže by toho, což míti chce, neučinili, z druhé strany obávali se obcí, neb na ten čas obce pražské velmi plaché byly, aby se na ně při tom shromáždění pro takový rozkaz nezbouřily. I myslili na to, kterak by sobě krále i obcí neztratili, ale však tomu žádného prostředku nemohli vyhledati. Jeden pak z konšeluov Nového Města pražského, jménem Bartl řezník, po takové radě přišel 544
Strana 545
do svého domu a poobědvav posadil se za jiný stůl, dlúho a rozličně ten rozkaz královský u sebe rozvažuje. I měl toho času v svém domě jednoho hosti, jenž měl jméno Jan Žižka z Troc- nova, jenž jest nyní malá véska pánuov z Rožm- berka. Ten vida svého hospodáře truchlivého, ptal se na příčinu jeho zámutku, a on odpověděl: „Milý příteli, bychť pak i pověděl, vím, že by ty mně málo k tomu poradil.“ A on odpověděl: „Milý hospodáři, prosím tebe, oznam mi, pročs tak velmi smuten.“ A on řekl: „Milý pane a příteli, na tvú žádost chci tobě to oznámiti, ale za to prosím, měj to při sobě. Král Jeho Milost poslal k nám na oba rathouzy, abychom tak a tak učinili. Protož nastává nám skrze to veliké nebezpečenství.“ I řekl Jan Žižka: „Pane, hospodáři milý, já hned k tomu poradím, že budete obému moci dosti učiniti. Svolajte obec a oznamte jím to a povězte, že to není vuole vaše, než královská, a přitom dajte jím radu, ať jeden každý připraví se v svú zbroji a ať jdú společně k Vyšehradu. Král pohledě na ně vím dobře, že se jim z ní nekáže svláčeti ani střelby aneb jiné brani tu pomítati.“ Bartl vyslyšav radu ráno šel na rathouz a oznámil spoluradním a řka: „Jest v mém domě nyní host jeden, tak jakž se domnívám řádu rytíř- ského, muž krásné postavy, a má toliko jedno oko, tak jakž mohu z něho vyrozuměti, že jest dosti správný a v válečných věcech dospělý, ten když se mne ptal o mém zámutku, i pověděl jsem jemu, a on mi dal tuto a takovú radu; protož co se vám zdá?“ Jiní všickni to slyšíce oblíbili tu radu a šedše do Starého Města, též jím to pověděli. I svolali jsú obě obce na jeden den a vuoli i rozkaz královský jím oznámili, též i takovú radu dali. A šli jsú všickni obyva- telé měst pražských na den svatého Marka na Vyšehrad a Jan Žižka na žádost konšeluov jako hajtman v krásné zbroji před ními. I poručili jsú jemu všickni, aby před králem od ních mluvil. Tu všickni stojíce v svém odění, an král z okna na ně patří, řekli tomu dobrému člověku: Žižka z Trocnova 545
do svého domu a poobědvav posadil se za jiný stůl, dlúho a rozličně ten rozkaz královský u sebe rozvažuje. I měl toho času v svém domě jednoho hosti, jenž měl jméno Jan Žižka z Troc- nova, jenž jest nyní malá véska pánuov z Rožm- berka. Ten vida svého hospodáře truchlivého, ptal se na příčinu jeho zámutku, a on odpověděl: „Milý příteli, bychť pak i pověděl, vím, že by ty mně málo k tomu poradil.“ A on odpověděl: „Milý hospodáři, prosím tebe, oznam mi, pročs tak velmi smuten.“ A on řekl: „Milý pane a příteli, na tvú žádost chci tobě to oznámiti, ale za to prosím, měj to při sobě. Král Jeho Milost poslal k nám na oba rathouzy, abychom tak a tak učinili. Protož nastává nám skrze to veliké nebezpečenství.“ I řekl Jan Žižka: „Pane, hospodáři milý, já hned k tomu poradím, že budete obému moci dosti učiniti. Svolajte obec a oznamte jím to a povězte, že to není vuole vaše, než královská, a přitom dajte jím radu, ať jeden každý připraví se v svú zbroji a ať jdú společně k Vyšehradu. Král pohledě na ně vím dobře, že se jim z ní nekáže svláčeti ani střelby aneb jiné brani tu pomítati.“ Bartl vyslyšav radu ráno šel na rathouz a oznámil spoluradním a řka: „Jest v mém domě nyní host jeden, tak jakž se domnívám řádu rytíř- ského, muž krásné postavy, a má toliko jedno oko, tak jakž mohu z něho vyrozuměti, že jest dosti správný a v válečných věcech dospělý, ten když se mne ptal o mém zámutku, i pověděl jsem jemu, a on mi dal tuto a takovú radu; protož co se vám zdá?“ Jiní všickni to slyšíce oblíbili tu radu a šedše do Starého Města, též jím to pověděli. I svolali jsú obě obce na jeden den a vuoli i rozkaz královský jím oznámili, též i takovú radu dali. A šli jsú všickni obyva- telé měst pražských na den svatého Marka na Vyšehrad a Jan Žižka na žádost konšeluov jako hajtman v krásné zbroji před ními. I poručili jsú jemu všickni, aby před králem od ních mluvil. Tu všickni stojíce v svém odění, an král z okna na ně patří, řekli tomu dobrému člověku: Žižka z Trocnova 545
Strana 546
Žižka vzat na slovo „Bratře, mluv!“ A on stoje před králem řekl: „Slavný a milostivý i šťastný v věcech válečných králi a pane náš, teď všickni tvoji poddaní stojíme, jeden každý v své zbroji a s svou braní, tak jakž jsi nám rozkázati ráčil, abychom jí přinesli a v ní se ukázali před Tvú Milostí. Protož kamžkoli ráčí Tvá Milost nás obrátiti a poslati, na jakéžkoli své nepřátely, hotovi jsme jíti a tvého života i cti brániti dotuď, dokudž naších všech životuov stačí.“ Král jemu řekl vedlé svého obyčejného přísloví: „Braj bratr, dobře mluvíš, obratiž lid, ať jde jeden každý do svého příbytku.“ I šli všickni v svém pořádku až k rathouzu novoměstskému a odtuď rozešli se na svá obydlé. A tu najprvé ten Jan Žižka od Pražanuov vzat na slovo. Léta tisícého čtyřstého devatenáctého Tábor hora Přijímání neřádné V kraji bechynském při slavnosti velikonoční mnoho lidí scházelo se na jednu horu a říkali: „Poďme na horu Tábor!“ I toho času, když se rozhlašovalo přijímaní pod dvojím zpuosobem, lid ten sprostný sedlský maje o tom zprávu byl toho žádostiv a přistupujíce k svým farářuom žádali, aby jím tak podáváno bylo. A kněží ti, jenž starobylý pořádek pod jednou způsobou po- dávati zachovávali, nechtěli toho učiniti a z ka- lichu jím podávati, i nalezeni jsú někteří kněží, kteříž již měli obyčej podávati z kalichu, ti tu mše jaks neobyčejně i bez ornátuov sloužili. Při slavnosti pak Ducha svatého bylo se sešlo lidu na tu horu Tábor okolo čtyřidceti tisícuov, mužuov i žen i dětí, a těm všem podávali kněží pod obojím zpuosobem, an žádný z ních z svých hříchův počtu neučinil ani se k tomu kterak připravil, než přistoupali s oštípy, s sudlicemi, s kušemi, s sápěmi, s řemdihy i s palicemi velmi nevážně. Král Vácslav, slyše o takovém počtu znamenitém toho lidu spolu shromážděného, nemálo strašliv byl, obávaje se, aby království skrze ně neztratil, Pražanuov svých (jímž na 546
Žižka vzat na slovo „Bratře, mluv!“ A on stoje před králem řekl: „Slavný a milostivý i šťastný v věcech válečných králi a pane náš, teď všickni tvoji poddaní stojíme, jeden každý v své zbroji a s svou braní, tak jakž jsi nám rozkázati ráčil, abychom jí přinesli a v ní se ukázali před Tvú Milostí. Protož kamžkoli ráčí Tvá Milost nás obrátiti a poslati, na jakéžkoli své nepřátely, hotovi jsme jíti a tvého života i cti brániti dotuď, dokudž naších všech životuov stačí.“ Král jemu řekl vedlé svého obyčejného přísloví: „Braj bratr, dobře mluvíš, obratiž lid, ať jde jeden každý do svého příbytku.“ I šli všickni v svém pořádku až k rathouzu novoměstskému a odtuď rozešli se na svá obydlé. A tu najprvé ten Jan Žižka od Pražanuov vzat na slovo. Léta tisícého čtyřstého devatenáctého Tábor hora Přijímání neřádné V kraji bechynském při slavnosti velikonoční mnoho lidí scházelo se na jednu horu a říkali: „Poďme na horu Tábor!“ I toho času, když se rozhlašovalo přijímaní pod dvojím zpuosobem, lid ten sprostný sedlský maje o tom zprávu byl toho žádostiv a přistupujíce k svým farářuom žádali, aby jím tak podáváno bylo. A kněží ti, jenž starobylý pořádek pod jednou způsobou po- dávati zachovávali, nechtěli toho učiniti a z ka- lichu jím podávati, i nalezeni jsú někteří kněží, kteříž již měli obyčej podávati z kalichu, ti tu mše jaks neobyčejně i bez ornátuov sloužili. Při slavnosti pak Ducha svatého bylo se sešlo lidu na tu horu Tábor okolo čtyřidceti tisícuov, mužuov i žen i dětí, a těm všem podávali kněží pod obojím zpuosobem, an žádný z ních z svých hříchův počtu neučinil ani se k tomu kterak připravil, než přistoupali s oštípy, s sudlicemi, s kušemi, s sápěmi, s řemdihy i s palicemi velmi nevážně. Král Vácslav, slyše o takovém počtu znamenitém toho lidu spolu shromážděného, nemálo strašliv byl, obávaje se, aby království skrze ně neztratil, Pražanuov svých (jímž na 546
Strana 547
ten čas nad jiné věřil) žádal, byla-li by jemu jaká potřeba, aby mu radni a pomocni byli; oni jako poslušní slíbili to učiniti. A málo před- tím bylo se přihodilo, že nějaký Mikuláš z Nového Města, jenž měl duom na příkopě U husy, jemuž říkali Hus, a ten byl nětco dosti nezbedně o tom přijímaní proti králi u svatého Apolinářiše mluvil a tak důtklivě králi týkal, až jej král kázal jíti a vsaditi. Někteří pak té sekty, předstúpivše před krále, za milost jemu prosili. Král rozváživ věc budúcí kázal jej pustiti, tak však, aby v Praze nebýval, a on tak učinil a šel mezi tábory a velmi jích proti králi pozdvihoval. Vtom byl ten hlas puštěn, že by táboří chtěli se králi Vácslavovi zprotiviti a Mikuláše Husa z Prahy vypověděného sobě za krále voliti. Král to slyše opět nemálo truch- liv byl. Téhož léta obce obě měst pražských často se spolu pokoutně scházely a někteří i nočním časem, jedni s druhými proti vůli svých konše- lův rokujíce, tak dlúho to snovali, až na tom zůstali, aby to na den svatého Abdona otkali, aby z obou rathouzův své konšely vokny ven vymetali a tu je zmordovali. Toho dne, když bylo mezi třináctú a čtrnáctú hodinú, obec novoměstská, jížto vůdce byli nějaký Zibřid a Jan Žižka, udeřili na rathouz, a kteréž tam konšely zastihli, ty jsou zmordovali a spolu s ními Mikuláše, jinák Nykláska rychtáře a jeho pacholka, a tak spolu tu třináct osob zamordováno, kteréž pochytivše, některé živé a jiné mrtvé, z oken jími házeli a jiní vně před rathouzem stojíce na oštípy a na sudlice je brali a dobili. Jiní pak konšelé utečením zacho- vali své životy. Staroměstská pak obec vedlé námluvy předešlé společní se nezachovali a svých nezabili konšeluov. Protož Novoměští se na ně velmi rozhněvali a chtěli toho dne na Staroměst- ské udeřiti a to se pokusiti chtěli, aby Staré Město zkazili, kostely, kláštery i domy spáléce aby rozkopali. Když pak nemohli toho vykona- ti, rozešli se s velikým hněvem. A toho dne Schuoze pokoutní Konšelé novoměští z rathúzu smetáni 547
ten čas nad jiné věřil) žádal, byla-li by jemu jaká potřeba, aby mu radni a pomocni byli; oni jako poslušní slíbili to učiniti. A málo před- tím bylo se přihodilo, že nějaký Mikuláš z Nového Města, jenž měl duom na příkopě U husy, jemuž říkali Hus, a ten byl nětco dosti nezbedně o tom přijímaní proti králi u svatého Apolinářiše mluvil a tak důtklivě králi týkal, až jej král kázal jíti a vsaditi. Někteří pak té sekty, předstúpivše před krále, za milost jemu prosili. Král rozváživ věc budúcí kázal jej pustiti, tak však, aby v Praze nebýval, a on tak učinil a šel mezi tábory a velmi jích proti králi pozdvihoval. Vtom byl ten hlas puštěn, že by táboří chtěli se králi Vácslavovi zprotiviti a Mikuláše Husa z Prahy vypověděného sobě za krále voliti. Král to slyše opět nemálo truch- liv byl. Téhož léta obce obě měst pražských často se spolu pokoutně scházely a někteří i nočním časem, jedni s druhými proti vůli svých konše- lův rokujíce, tak dlúho to snovali, až na tom zůstali, aby to na den svatého Abdona otkali, aby z obou rathouzův své konšely vokny ven vymetali a tu je zmordovali. Toho dne, když bylo mezi třináctú a čtrnáctú hodinú, obec novoměstská, jížto vůdce byli nějaký Zibřid a Jan Žižka, udeřili na rathouz, a kteréž tam konšely zastihli, ty jsou zmordovali a spolu s ními Mikuláše, jinák Nykláska rychtáře a jeho pacholka, a tak spolu tu třináct osob zamordováno, kteréž pochytivše, některé živé a jiné mrtvé, z oken jími házeli a jiní vně před rathouzem stojíce na oštípy a na sudlice je brali a dobili. Jiní pak konšelé utečením zacho- vali své životy. Staroměstská pak obec vedlé námluvy předešlé společní se nezachovali a svých nezabili konšeluov. Protož Novoměští se na ně velmi rozhněvali a chtěli toho dne na Staroměst- ské udeřiti a to se pokusiti chtěli, aby Staré Město zkazili, kostely, kláštery i domy spáléce aby rozkopali. Když pak nemohli toho vykona- ti, rozešli se s velikým hněvem. A toho dne Schuoze pokoutní Konšelé novoměští z rathúzu smetáni 547
Strana 548
Krále Vácslava šlak porazil Klášter zderazský vypálili novoměští Klášter kartúský zbořen i druhého kdožkoli koho potkal, ježto k němu prvé měl nějakú nechut, hned ho chtěl zamor- dovati, a tak toho dne stalo se nemalé krve- prolití. Král toho času byl na Novém hradě za Vyšehradem. I přišly jemu noviny, co se v Praze děje, a on to slyše stál jako omámený, též jiní všickni okolo něho stojící truchlivi byli, té příhody litujíce. Šeňk pak královský stoje řekl: „Však jsem já tomu (že to tak bude) dávno ro- zuměl.“ Král ohlédl se naň, za vlasy jej uchytil a na zemi před své nohy jím udeřil a chytiv se za tesák, by jiní nebránili, byl by jej tu hned zabil, ale pro velikú přistojících prosbu těžce životu jeho odpustil. A z toho rozhněvání tu hned šlak jej porazil. Nazajtří po svatém Abdonu sšedše se Novo- měští k rathouzu a pohleděvše na krev vylitú na zemi nevinných svých správcuov a konšeluov nemohli se upokojiti, ale běževše do kláštera zderazského jej vytloukli, vybrali a zapálili. I bylo toho času mnoho pramenuov lesu při- plaveno až nad jezy mlajnské, takže mohli lidé na druhou stranu jako po mostě neb po suchu přejíti. I běžela ta sběř plachá až na druhou stranu řeky a vběhše do kláštera Panny Marie, v kterémž obývali kartúsové, muží nábožní, kterýž byl dal král Jan Slepý léta božího tisícého třístého čtyřidcátého prvního nákladně posta- viti, jej jsú vybrali a zapálili, mnichy, muže staré a poctivé, zjímavše vedli je do Starého Města, nadělavše jím z trní věncuov, jím se posmívali. Někteří je veleli z mostu do vody vmetati a jiní nedali, až se o to tu na mostě bitva začala, v kteréž mnoho jích zraněno, dva toliko tu na místě zuostali, a toho všeho zlého najvětší byl puovod nějaký Jan Bradatý, toho času purgmístr v Starém Městě pražském. Nějaký pak Mařík koželuh z Nového Města pražského, připraviv se v kartousích v knězský oděv, v kterémž se mše slúží, šel před těmi kně- žími v ornátě, nesa kalich v svých rukou, poska- koval a tancoval i rozličně kajkloval. A když 548
Krále Vácslava šlak porazil Klášter zderazský vypálili novoměští Klášter kartúský zbořen i druhého kdožkoli koho potkal, ježto k němu prvé měl nějakú nechut, hned ho chtěl zamor- dovati, a tak toho dne stalo se nemalé krve- prolití. Král toho času byl na Novém hradě za Vyšehradem. I přišly jemu noviny, co se v Praze děje, a on to slyše stál jako omámený, též jiní všickni okolo něho stojící truchlivi byli, té příhody litujíce. Šeňk pak královský stoje řekl: „Však jsem já tomu (že to tak bude) dávno ro- zuměl.“ Král ohlédl se naň, za vlasy jej uchytil a na zemi před své nohy jím udeřil a chytiv se za tesák, by jiní nebránili, byl by jej tu hned zabil, ale pro velikú přistojících prosbu těžce životu jeho odpustil. A z toho rozhněvání tu hned šlak jej porazil. Nazajtří po svatém Abdonu sšedše se Novo- měští k rathouzu a pohleděvše na krev vylitú na zemi nevinných svých správcuov a konšeluov nemohli se upokojiti, ale běževše do kláštera zderazského jej vytloukli, vybrali a zapálili. I bylo toho času mnoho pramenuov lesu při- plaveno až nad jezy mlajnské, takže mohli lidé na druhou stranu jako po mostě neb po suchu přejíti. I běžela ta sběř plachá až na druhou stranu řeky a vběhše do kláštera Panny Marie, v kterémž obývali kartúsové, muží nábožní, kterýž byl dal král Jan Slepý léta božího tisícého třístého čtyřidcátého prvního nákladně posta- viti, jej jsú vybrali a zapálili, mnichy, muže staré a poctivé, zjímavše vedli je do Starého Města, nadělavše jím z trní věncuov, jím se posmívali. Někteří je veleli z mostu do vody vmetati a jiní nedali, až se o to tu na mostě bitva začala, v kteréž mnoho jích zraněno, dva toliko tu na místě zuostali, a toho všeho zlého najvětší byl puovod nějaký Jan Bradatý, toho času purgmístr v Starém Městě pražském. Nějaký pak Mařík koželuh z Nového Města pražského, připraviv se v kartousích v knězský oděv, v kterémž se mše slúží, šel před těmi kně- žími v ornátě, nesa kalich v svých rukou, poska- koval a tancoval i rozličně kajkloval. A když 548
Strana 549
jsú ty kněží přivedli do rathúzu staroměstského, kázali je do jednoho pevného zavříti sklepu, a bylo jích v počtu jedenáct. Konšelé pak staroměští nebyli vděčni toho nepokoje a povolavše toho Maříka posměvače a rúhače, kázali jej vsaditi do vězení a k večeru kázali jej tu v rathouze (ač však proti vuoli Bradatého) stíti. Nazajtří pak rozkázali konšelé k těm kartúsuom do toho sklepu nahlédnúti, i není jích tam nalezeno než deset, i kázali ten sklep pevnými závorami a zámky utvrditi. Třetího dne není jich tam nalezeno než devět. I rozkázali jích před sebe povolati a ptali se jích, kam jsú se jích dva bratří poděli. A oni odpověděli: „Když sme my se padše na své tváře Pánu Bohu za nás i za naše nepřátely modlili a oni také s námi, jeden i druhý kam jsou se poděli, my nevíme.“ I kázali jím zase do toho vězení. A když bylo k večeru, sešli se konšelé a spolu s ními i purgmístr Bradatý a vešli mezi ty bratry a tu s nimi rozmluvivše přečtli, že jích jest devět. I kázali tu při své přítomnosti je pilně uzamykati a sami svými pečetmi zámky, dveře i okna dostatečně upeče- tili. Nazajtří opět tam všedše nalezli jích toliko osm. I řekli k ním: „Kdež jest bratr váš, kterýž byl zde včíra s vámi?“ A oni řekli: „Milí synové, myť nevíme, tak jak jsme vám včíra pravili, když jsme se modlili, kam se on poděl, my jsme nic neviděli.“ Konšelé podivivše se kázali je hned pustiti a dali jím průvod až do Mora- vy. Roku toho král Vácslav, již jsa z uleknutí neb z rozhněvání šlakem poražen a o tom, co ta pražská obec páše, zprávu maje, z toho velmi truchliv byl, tak až osmnáctý den po smetání konšeluov novoměstských, to jest v středu po slavnosti Na nebe vzetí Panny Marie, umřel jako v hodinu nešporní. Tělo pak jeho po několiku dnech časem nočním tajně přivezeno na hrad pražský a položeno v kaple svatého Vácslava. Za jehožto duši v témž kostele na každý den nábožné dály se oběti. Potom po Kartúsové se tratili z vězení Král Vácslav umřel 549
jsú ty kněží přivedli do rathúzu staroměstského, kázali je do jednoho pevného zavříti sklepu, a bylo jích v počtu jedenáct. Konšelé pak staroměští nebyli vděčni toho nepokoje a povolavše toho Maříka posměvače a rúhače, kázali jej vsaditi do vězení a k večeru kázali jej tu v rathouze (ač však proti vuoli Bradatého) stíti. Nazajtří pak rozkázali konšelé k těm kartúsuom do toho sklepu nahlédnúti, i není jích tam nalezeno než deset, i kázali ten sklep pevnými závorami a zámky utvrditi. Třetího dne není jich tam nalezeno než devět. I rozkázali jích před sebe povolati a ptali se jích, kam jsú se jích dva bratří poděli. A oni odpověděli: „Když sme my se padše na své tváře Pánu Bohu za nás i za naše nepřátely modlili a oni také s námi, jeden i druhý kam jsou se poděli, my nevíme.“ I kázali jím zase do toho vězení. A když bylo k večeru, sešli se konšelé a spolu s ními i purgmístr Bradatý a vešli mezi ty bratry a tu s nimi rozmluvivše přečtli, že jích jest devět. I kázali tu při své přítomnosti je pilně uzamykati a sami svými pečetmi zámky, dveře i okna dostatečně upeče- tili. Nazajtří opět tam všedše nalezli jích toliko osm. I řekli k ním: „Kdež jest bratr váš, kterýž byl zde včíra s vámi?“ A oni řekli: „Milí synové, myť nevíme, tak jak jsme vám včíra pravili, když jsme se modlili, kam se on poděl, my jsme nic neviděli.“ Konšelé podivivše se kázali je hned pustiti a dali jím průvod až do Mora- vy. Roku toho král Vácslav, již jsa z uleknutí neb z rozhněvání šlakem poražen a o tom, co ta pražská obec páše, zprávu maje, z toho velmi truchliv byl, tak až osmnáctý den po smetání konšeluov novoměstských, to jest v středu po slavnosti Na nebe vzetí Panny Marie, umřel jako v hodinu nešporní. Tělo pak jeho po několiku dnech časem nočním tajně přivezeno na hrad pražský a položeno v kaple svatého Vácslava. Za jehožto duši v témž kostele na každý den nábožné dály se oběti. Potom po Kartúsové se tratili z vězení Král Vácslav umřel 549
Strana 550
T Kostel ové pražští zloupeni několiku dnech tělo to královské nočním časem do kláštera Panny Marie na Zbraslav bylo s velikým strachem vezeno, neb se toho obávali, aby ta sběř plachá tomu tělu nějakého neučinila posměchu. Bratří pak kláštera toho přijavše to tělo nesměli jeho tak, jakž na krále slušalo, pohřbiti, ale konvršové, rybáři a pekaři, také i jiná čeled klášterská, ti jsú jej do hrobu bez světla i bez pláče vložili. Tento král jistě měl by býti všem jiným králuom k příkladu, aby jeho rozličnými příhodami trescíce se uměli své poddané spravovati. Hned nazajtří po smrti téhož krále, to jest den svatého Agapita, obec pražská sebravše se na ryňku staroměstském táhli vojensky ke všem napořád kostelům, vybíjejíce je a loupíce brali všecko napořád, což tam koli mohli na- lézti, monstrancí, kříže, kalichy, pacifikály, ornáty, kápě, varhany i rozličné obrazy. Tabule pak veliké a malování rozličná po stěnách a zvláště obraz umučení Pána Ježíše bili kame- ním, huoře než židé naň plijíce, a mnohým oštípy a sudlicemi oči vybodli, jakož to i dnes ještě po stěnách muož každý znamenati, ka- menným pak obrazuom, kterýchž odnésti nemohli, bili nohy, tváři i oči vytloukli, aby na ně nehleděly. V kostele pak Panny Marie Na lúži hrob, kterýž sobě byl dal někdy mistr 550
T Kostel ové pražští zloupeni několiku dnech tělo to královské nočním časem do kláštera Panny Marie na Zbraslav bylo s velikým strachem vezeno, neb se toho obávali, aby ta sběř plachá tomu tělu nějakého neučinila posměchu. Bratří pak kláštera toho přijavše to tělo nesměli jeho tak, jakž na krále slušalo, pohřbiti, ale konvršové, rybáři a pekaři, také i jiná čeled klášterská, ti jsú jej do hrobu bez světla i bez pláče vložili. Tento král jistě měl by býti všem jiným králuom k příkladu, aby jeho rozličnými příhodami trescíce se uměli své poddané spravovati. Hned nazajtří po smrti téhož krále, to jest den svatého Agapita, obec pražská sebravše se na ryňku staroměstském táhli vojensky ke všem napořád kostelům, vybíjejíce je a loupíce brali všecko napořád, což tam koli mohli na- lézti, monstrancí, kříže, kalichy, pacifikály, ornáty, kápě, varhany i rozličné obrazy. Tabule pak veliké a malování rozličná po stěnách a zvláště obraz umučení Pána Ježíše bili kame- ním, huoře než židé naň plijíce, a mnohým oštípy a sudlicemi oči vybodli, jakož to i dnes ještě po stěnách muož každý znamenati, ka- menným pak obrazuom, kterýchž odnésti nemohli, bili nohy, tváři i oči vytloukli, aby na ně nehleděly. V kostele pak Panny Marie Na lúži hrob, kterýž sobě byl dal někdy mistr 550
Strana 551
Albík udělati velmi nákladně, ten sú ztloukli a vniveč obrátili. Téhož léta lid ten, kterýž se byl sebral v kraji bechynském, dali sobě jméno hory Tábor. Táboři ti běhajíce velmi plaše a nevážně i lehko- myslně, svátost velebnú na každý den od někte- rých svých kněží přijímali a některá města také se toho obyčeje přichytila, jako Písečtí a Vod- ňanští. Písečtí dne jednoho večerního vskočivše do kláštera, kterýž byl v tom městě postaven, řádu svatého Dominika, chtěli, aby mniši hned sloužili mše a tu aby jim svátosti podávali, a oni pravili, že by to věc byla nepořádná. Písečtí rozhněvavše se ty mnichy zbili a klášter obořili a rozmetali. Na den svatého Vácslava sešlo se veliké množství lidu na Křížky nedaleko od Ládvého, někteří z obcí pražských, bylo tu také mnoho z táboruov i odjinud mnoho lidu sedlského, a přitom byli někteří mistři pražští, totiž mistr Jakub z Betléma, mistr Kardinál a kněz Matěj Točenice, a ten kázal přinésti stuol a vstaviti jej na tři sudy, z kterýchž bylo pivo vypito, a tu bez ubrusuov mši sloužil i bez ornátu a lidu podával. Múdřejší ovšem to za nepořád byli počítali. Nazajtří pak, to jest den svatého Mi- chala, ti, kteříž byli Na křížkách, vstavivše tělo boží do monstrancí dřevěné, i šli s procesí až do Prahy, a přišli časem večerním s sviecemi, s pochodněmi i s loučemi a v klášteře svatého Ambrože nad Botičem se položili, neb již odtud od Pražanuov mniši ambrosiánové vyhnáni byli, a nazajtří jim Pražané z obú měst hojnost pokrmuov poslali, a tu rokováno bylo, aby Vyšehrad i hrad svatého Vácslava obořili a krále žádného nikdá na věky do té země české nepřijímali, ale aby byli svobodni, tak jakž je Kristus, Syn boží, vysvobodil. Vtom někteří milovníci pokoje v to se vloživše učinili příměří mezi Pražany a tábory z jedné a Vyšehradskými i těmi, jenž byli na hradě svatého Vácslava, z strany druhé, aby těm zámkům nic neškodili až do svatého Jiří. Klášter na městě Písku zbořen Na křížkách přijímaní 551
Albík udělati velmi nákladně, ten sú ztloukli a vniveč obrátili. Téhož léta lid ten, kterýž se byl sebral v kraji bechynském, dali sobě jméno hory Tábor. Táboři ti běhajíce velmi plaše a nevážně i lehko- myslně, svátost velebnú na každý den od někte- rých svých kněží přijímali a některá města také se toho obyčeje přichytila, jako Písečtí a Vod- ňanští. Písečtí dne jednoho večerního vskočivše do kláštera, kterýž byl v tom městě postaven, řádu svatého Dominika, chtěli, aby mniši hned sloužili mše a tu aby jim svátosti podávali, a oni pravili, že by to věc byla nepořádná. Písečtí rozhněvavše se ty mnichy zbili a klášter obořili a rozmetali. Na den svatého Vácslava sešlo se veliké množství lidu na Křížky nedaleko od Ládvého, někteří z obcí pražských, bylo tu také mnoho z táboruov i odjinud mnoho lidu sedlského, a přitom byli někteří mistři pražští, totiž mistr Jakub z Betléma, mistr Kardinál a kněz Matěj Točenice, a ten kázal přinésti stuol a vstaviti jej na tři sudy, z kterýchž bylo pivo vypito, a tu bez ubrusuov mši sloužil i bez ornátu a lidu podával. Múdřejší ovšem to za nepořád byli počítali. Nazajtří pak, to jest den svatého Mi- chala, ti, kteříž byli Na křížkách, vstavivše tělo boží do monstrancí dřevěné, i šli s procesí až do Prahy, a přišli časem večerním s sviecemi, s pochodněmi i s loučemi a v klášteře svatého Ambrože nad Botičem se položili, neb již odtud od Pražanuov mniši ambrosiánové vyhnáni byli, a nazajtří jim Pražané z obú měst hojnost pokrmuov poslali, a tu rokováno bylo, aby Vyšehrad i hrad svatého Vácslava obořili a krále žádného nikdá na věky do té země české nepřijímali, ale aby byli svobodni, tak jakž je Kristus, Syn boží, vysvobodil. Vtom někteří milovníci pokoje v to se vloživše učinili příměří mezi Pražany a tábory z jedné a Vyšehradskými i těmi, jenž byli na hradě svatého Vácslava, z strany druhé, aby těm zámkům nic neškodili až do svatého Jiří. Klášter na městě Písku zbořen Na křížkách přijímaní 551
Strana 552
Klášter slovanský proč není zbořen Horníci táborské posly kázali do šachet metati Při tom času Jan Žižka, vida, co se v Praze děje, pravil, že se jemu takové věci nelíbí a to neřádné přijímaní že má v veliké ošklivosti, a vyjev z Prahy obrátil se do Plzně a tu přijat za hajtmana a odtuď počal Bohuslavovi z Švam- berka nemalých škod činiti a častokrát učině porážku a zájem, na Plzeň se navrátil. Na den svatého Havla Pražané a táboři obořili se na Slováky, chtějíce ten klášter slo- vanský svatého Jeronýma vybrati a vypáliti, také i rozbořiti. Pavel, opat téhož kláštera, jiné rady žádné sobě dáti nemoha, i vyšel s slavnú procesí s svými bratřími proti těm loupežníkům a paličuom, jich pro Pána Boha prose a před nimi klekaje a slibuje, že chce z kalichu rozdá- vati, aby nebořili a nepálili. Někteří z táboruov vyrazivše se řekli jemu, hned aby to vyplnil této hodiny a nám podával, kterýž k tomu svolil; i přistoupalo jich okolo dvadcíti osob s kušemi, s oštípy i s palicemi, i jiní nechtěli proto, že byla jako nešporní hodina. Tu některé věci vybravše nebořili, ani pálili, však kalichy a jiné klenoty mezi sebú rozdělili, a tak ten klášter až dodnes v své celosti zachován. Při tom času obyvatelé na Horách Kutnách, vidúce takovú těch táboruov nevážnost a lehko- myslnost při tom přijímaní té velebné svátosti, i nechtěli tomu neřádu nikterakž v svém městě povoliti. Táboří o to jednali, aby Horníky, jakž budú moci, pod se podmanili, i poslali času jednoho k nim své posly, jich žádajíce, aby starú a neslušnú opovrhúce cestú nové lepší se přidržali, a s tím poselstvím byli posláni Havel, jenž měl příjmí Prsten, a Matěj Blaž- kuov z Prahy. Horníci poselství vyslyšavše kázali ty posly svázati a do jedné pusté šachty uvrci a potom hned, kteréhož mohli z táboruov do- sáhnúti, každý musil do šachty. Některé pak lidi té sekty táborské kupujíce po kopě za ně dávali a za kněze dvě kopě, do šachet je metali. Farář kouřimský jménem Havel Chuodek byl se také té cesty táborské přichytil a oni konšelé kouřimští povolavše jeho na rathouz, pěkným Žižkovi se neřád nelíbil Farář kouřimský kněz Chudek 552
Klášter slovanský proč není zbořen Horníci táborské posly kázali do šachet metati Při tom času Jan Žižka, vida, co se v Praze děje, pravil, že se jemu takové věci nelíbí a to neřádné přijímaní že má v veliké ošklivosti, a vyjev z Prahy obrátil se do Plzně a tu přijat za hajtmana a odtuď počal Bohuslavovi z Švam- berka nemalých škod činiti a častokrát učině porážku a zájem, na Plzeň se navrátil. Na den svatého Havla Pražané a táboři obořili se na Slováky, chtějíce ten klášter slo- vanský svatého Jeronýma vybrati a vypáliti, také i rozbořiti. Pavel, opat téhož kláštera, jiné rady žádné sobě dáti nemoha, i vyšel s slavnú procesí s svými bratřími proti těm loupežníkům a paličuom, jich pro Pána Boha prose a před nimi klekaje a slibuje, že chce z kalichu rozdá- vati, aby nebořili a nepálili. Někteří z táboruov vyrazivše se řekli jemu, hned aby to vyplnil této hodiny a nám podával, kterýž k tomu svolil; i přistoupalo jich okolo dvadcíti osob s kušemi, s oštípy i s palicemi, i jiní nechtěli proto, že byla jako nešporní hodina. Tu některé věci vybravše nebořili, ani pálili, však kalichy a jiné klenoty mezi sebú rozdělili, a tak ten klášter až dodnes v své celosti zachován. Při tom času obyvatelé na Horách Kutnách, vidúce takovú těch táboruov nevážnost a lehko- myslnost při tom přijímaní té velebné svátosti, i nechtěli tomu neřádu nikterakž v svém městě povoliti. Táboří o to jednali, aby Horníky, jakž budú moci, pod se podmanili, i poslali času jednoho k nim své posly, jich žádajíce, aby starú a neslušnú opovrhúce cestú nové lepší se přidržali, a s tím poselstvím byli posláni Havel, jenž měl příjmí Prsten, a Matěj Blaž- kuov z Prahy. Horníci poselství vyslyšavše kázali ty posly svázati a do jedné pusté šachty uvrci a potom hned, kteréhož mohli z táboruov do- sáhnúti, každý musil do šachty. Některé pak lidi té sekty táborské kupujíce po kopě za ně dávali a za kněze dvě kopě, do šachet je metali. Farář kouřimský jménem Havel Chuodek byl se také té cesty táborské přichytil a oni konšelé kouřimští povolavše jeho na rathouz, pěkným Žižkovi se neřád nelíbil Farář kouřimský kněz Chudek 552
Strana 553
jej napomínali napomínaním i prosíce, aby toho neřádu v městech jich nerozsíval, ale on pravil, že jest poznal pravdu, oni pak kázavše jej na vuoz vsaditi a do Hory jej poslali, kterýž ač před Horníky mnoho sliboval, pravě, že chce ustúpiti, a jakž oni rozkáží, věřiti, Horníci nic na jeho sliby neobrátivše se kázali jej do jedné šachty blízko kostela svatého Martina za Kou- řimskú branú uvrci. A tak někteří počítali, že by oni Horníci těch lidí nevážných, kteříž všecky řády Kristovy opustivše na samém přijímaní své věci zakládali, okolo šesti set kázali do šachet vmetati; některé živé a některé stínané tam metali. Téhož léta ještě při slavnosti Narození božího císař Zigmund položil sněm v Moravě v městě Brně všem pánuom, rytířuom, městům i ouřed- níkuom království českého a markrabství mo- ravského a tu také k tomu času přijel osobně a s ním legát od papeže z Říma poslaný a ně- kteří biskupové uherští, též i královna Žofia, manželka někdy krále Vácslava. Přijeli sú tam také poctiví poslové od Pražanuov, poslaní na den svatého Jana evangelisty, majíce s sebú trubače, an na to císař i všickni z oken patří; i byla jim ukázána hospoda v domu pána Cerno- horského. Nazajtří pak ráno kněží, kteříž s nimi z Prahy přijeli, v tom domě mše sloužili a pod obojí zpuosobú, ktož přistúpil, každému po- dávali. I poslali k nim preláti toho města, aby od toho přestali, neb k tomu obesláni nejsú a na to nepřijeli, také aby z toho domu kostela nedělali; chtí-li svým služebníkuom, marštalé- řuom neb vozkuom podávati, že to mohú doma činiti, ne v Brně. Třetího dne ti poslové před- stúpivše před císaře dlúhou chvíli před ním své poselství jednali, žádajíce, aby Jeho Milost císařská jako pán a dědic ráčil do svého králov- ství českého přijeti a v ně se uvázati i jich milos- tivým pánem býti a přitom vychvalovali roz- ličnými chválami mistra Jana z Husince a pra- více, že jest nespravedlivě na smrt odsou- zen a že větší milost zaslúžil před Pánem Bohem Sněm v Brně Pod obojím způsobem Čechové rozdávali v Brně 553
jej napomínali napomínaním i prosíce, aby toho neřádu v městech jich nerozsíval, ale on pravil, že jest poznal pravdu, oni pak kázavše jej na vuoz vsaditi a do Hory jej poslali, kterýž ač před Horníky mnoho sliboval, pravě, že chce ustúpiti, a jakž oni rozkáží, věřiti, Horníci nic na jeho sliby neobrátivše se kázali jej do jedné šachty blízko kostela svatého Martina za Kou- řimskú branú uvrci. A tak někteří počítali, že by oni Horníci těch lidí nevážných, kteříž všecky řády Kristovy opustivše na samém přijímaní své věci zakládali, okolo šesti set kázali do šachet vmetati; některé živé a některé stínané tam metali. Téhož léta ještě při slavnosti Narození božího císař Zigmund položil sněm v Moravě v městě Brně všem pánuom, rytířuom, městům i ouřed- níkuom království českého a markrabství mo- ravského a tu také k tomu času přijel osobně a s ním legát od papeže z Říma poslaný a ně- kteří biskupové uherští, též i královna Žofia, manželka někdy krále Vácslava. Přijeli sú tam také poctiví poslové od Pražanuov, poslaní na den svatého Jana evangelisty, majíce s sebú trubače, an na to císař i všickni z oken patří; i byla jim ukázána hospoda v domu pána Cerno- horského. Nazajtří pak ráno kněží, kteříž s nimi z Prahy přijeli, v tom domě mše sloužili a pod obojí zpuosobú, ktož přistúpil, každému po- dávali. I poslali k nim preláti toho města, aby od toho přestali, neb k tomu obesláni nejsú a na to nepřijeli, také aby z toho domu kostela nedělali; chtí-li svým služebníkuom, marštalé- řuom neb vozkuom podávati, že to mohú doma činiti, ne v Brně. Třetího dne ti poslové před- stúpivše před císaře dlúhou chvíli před ním své poselství jednali, žádajíce, aby Jeho Milost císařská jako pán a dědic ráčil do svého králov- ství českého přijeti a v ně se uvázati i jich milos- tivým pánem býti a přitom vychvalovali roz- ličnými chválami mistra Jana z Husince a pra- více, že jest nespravedlivě na smrt odsou- zen a že větší milost zaslúžil před Pánem Bohem Sněm v Brně Pod obojím způsobem Čechové rozdávali v Brně 553
Strana 554
Sádlo ouředník na Karlštajně, Tluksa z Vrábí než svatý Petr apoštol, přitom také vychvalujíce přijímaní pod dvojím způsobem. Císař zasmáv se odpověděl: „Milí Čechové, nechte toho nyní, neb víte, že zde není koncilium položeno, měli ste to v Konstancí mluviti. Jakož žádáte, abychom království české přijali, to chome učiniti, protož skrze vás vašim Pražanům roz- kazujem i přikazujem, dřív než my tam přije- dem, aby oni kázali řetězy a sloupy, kteréž sú v ulicech, vykopati, bašty a sruby, kteréž sú udělali proti hradu po smrti krále Vácslava, rozbořiti na znamení, že se nám poddávají jako pánu svému, mnichuom a jeptiškám aby žádné- ho protivenství nečinili až do příjezdu našeho, ouředníky, kteréž sú po smrti krále Vácslava, bratra našeho najmilejšího, po zámcích krá- lovských zdělali, k své ruce je zavazovali, aby jich odtuď odbyli, a kteréž my ustanovujem a již sme ustanovili, aby ti byli, a zvláště z Karl- štajna Janek z Miličína, jinak z Kostelce, řečený Sádlo, aby postúpil, neb sme tu ustanovili Zdeslava Tluksu z Buřenic, jinák z Vrabí, věrného našeho milého, za purkrabí.“ Léta tisícého čtyřstého dvadcátého Jakž poslové přijeli a vuoli císaře Jeho Milosti oznámili, Pražané jako poslušní hned kázali sloupy vykopati a řetězy na rathouz vnositi a sruby i bašty rozbořiti a od toho času žádný nesměl volati „V sak, mniše, v sak“, a tu již počal býti nemalý strach na tábořích i na těch na všech, jenž se učení Viklefova přidržali, ale ti, kteříž z víry a vážně i také s nábožen- stvím přijímali tu svátost velebnú pod zpuoso- bem chleba a vína, uznavše, to že není proti zákonu Kristovu, než toliko proti řádu křesťan- skému, nebyli strašlivi, majíce tu naději, že při tom budú zuostaveni, a mnozí, kteříž byli z Prahy vyhnáni, zase se navracovali. Téhož léta veliké a rozličné byly ruoznice v městech královských, neb někteří k táborským 554
Sádlo ouředník na Karlštajně, Tluksa z Vrábí než svatý Petr apoštol, přitom také vychvalujíce přijímaní pod dvojím způsobem. Císař zasmáv se odpověděl: „Milí Čechové, nechte toho nyní, neb víte, že zde není koncilium položeno, měli ste to v Konstancí mluviti. Jakož žádáte, abychom království české přijali, to chome učiniti, protož skrze vás vašim Pražanům roz- kazujem i přikazujem, dřív než my tam přije- dem, aby oni kázali řetězy a sloupy, kteréž sú v ulicech, vykopati, bašty a sruby, kteréž sú udělali proti hradu po smrti krále Vácslava, rozbořiti na znamení, že se nám poddávají jako pánu svému, mnichuom a jeptiškám aby žádné- ho protivenství nečinili až do příjezdu našeho, ouředníky, kteréž sú po smrti krále Vácslava, bratra našeho najmilejšího, po zámcích krá- lovských zdělali, k své ruce je zavazovali, aby jich odtuď odbyli, a kteréž my ustanovujem a již sme ustanovili, aby ti byli, a zvláště z Karl- štajna Janek z Miličína, jinak z Kostelce, řečený Sádlo, aby postúpil, neb sme tu ustanovili Zdeslava Tluksu z Buřenic, jinák z Vrabí, věrného našeho milého, za purkrabí.“ Léta tisícého čtyřstého dvadcátého Jakž poslové přijeli a vuoli císaře Jeho Milosti oznámili, Pražané jako poslušní hned kázali sloupy vykopati a řetězy na rathouz vnositi a sruby i bašty rozbořiti a od toho času žádný nesměl volati „V sak, mniše, v sak“, a tu již počal býti nemalý strach na tábořích i na těch na všech, jenž se učení Viklefova přidržali, ale ti, kteříž z víry a vážně i také s nábožen- stvím přijímali tu svátost velebnú pod zpuoso- bem chleba a vína, uznavše, to že není proti zákonu Kristovu, než toliko proti řádu křesťan- skému, nebyli strašlivi, majíce tu naději, že při tom budú zuostaveni, a mnozí, kteříž byli z Prahy vyhnáni, zase se navracovali. Téhož léta veliké a rozličné byly ruoznice v městech královských, neb někteří k táborským 554
Strana 555
kněžím svolovali a někteří nechtěli a zvláště v Plzni. Táborští pak byli bludní kněží, mnoho bludného sami sobě vymajšlejíce kázali, a zvláš- tě v kraji klatovském a práchaňském nové příští Pána Krista oznamovali a že všickni, ktož se jich učení protiví, mají zahynúti, a ktož se přidrží sekty jich, ti toliko že mají býti zacho- váni v pěti městech tak jako někdy za dnův Lotových, totiž v Plzni, kterémuž oni říkali Slunce, v Žatči, jemu dali jméno Segor, v Lou- nech, jemu říkali Měsíc, v Slaném, kteréž jmenovali Hvězda, v Klatovách, jemuž jméno dali Záře, a tak krom těch pěti měst jiné všecky města, hrady, tvrze i vsi že se božským rozká- zaním mají propadnúti, toho na potvrzení písma prorokuov svatých falešně vykládali a ty své duomysly a bláznovství rozpisovali po vší české zemi a mnozí sprostní lidé, že to tak bude, tomu pevně věřili. Roku toho také o masopustě páni někteří z strany táborské sjeli se do Plzně, totiž pán Břeněk z Švihova, Jan Valkoun z Adlaru a Jan Žižka i jiní mnozí a vyhnali některé měšťany z Plzně a zvláště ty, kteříž učení Viklefovo a loupeže táboruov v ošklivosti měli, a on Břeněk s jinými, mnichy z města vyhnavše, klášterské klenoty pobrali a zloupivše plzenské kláštery odjeli a tak příměří s královú Žofií učiněné zrušili, a to vše dálo se puovodem ně- kterých kněží a zvláště Vácslava Korandy, kterýž při loupení klášteruov byl jako hajtma- nem. Bohuslav pak z Švamberka a králová Žofia sebravše lid k obležení Plzně jej poslali, a když uznal Žižka s svými, že práv nebude a tu že se neobrání, nočně se všickni pryč vy- kradli a Plzenští lid králové a páně Švamberkův do města pustivše při křesťanské víře zůstati slíbili a od té chvíle více pana Žižky do Plzně nepustili a vyhnaným měšťanuom všecky na- vrátili jich domy i statky. Času toho přišli listové od císaře Zigmunda do Prahy k purgmistru a konšelům, také listy k najvyššímu purkrabí pražskému a k jiným Města v Čechách měla se propadnúti Žižka zloupil plzenské kláštery 555
kněžím svolovali a někteří nechtěli a zvláště v Plzni. Táborští pak byli bludní kněží, mnoho bludného sami sobě vymajšlejíce kázali, a zvláš- tě v kraji klatovském a práchaňském nové příští Pána Krista oznamovali a že všickni, ktož se jich učení protiví, mají zahynúti, a ktož se přidrží sekty jich, ti toliko že mají býti zacho- váni v pěti městech tak jako někdy za dnův Lotových, totiž v Plzni, kterémuž oni říkali Slunce, v Žatči, jemu dali jméno Segor, v Lou- nech, jemu říkali Měsíc, v Slaném, kteréž jmenovali Hvězda, v Klatovách, jemuž jméno dali Záře, a tak krom těch pěti měst jiné všecky města, hrady, tvrze i vsi že se božským rozká- zaním mají propadnúti, toho na potvrzení písma prorokuov svatých falešně vykládali a ty své duomysly a bláznovství rozpisovali po vší české zemi a mnozí sprostní lidé, že to tak bude, tomu pevně věřili. Roku toho také o masopustě páni někteří z strany táborské sjeli se do Plzně, totiž pán Břeněk z Švihova, Jan Valkoun z Adlaru a Jan Žižka i jiní mnozí a vyhnali některé měšťany z Plzně a zvláště ty, kteříž učení Viklefovo a loupeže táboruov v ošklivosti měli, a on Břeněk s jinými, mnichy z města vyhnavše, klášterské klenoty pobrali a zloupivše plzenské kláštery odjeli a tak příměří s královú Žofií učiněné zrušili, a to vše dálo se puovodem ně- kterých kněží a zvláště Vácslava Korandy, kterýž při loupení klášteruov byl jako hajtma- nem. Bohuslav pak z Švamberka a králová Žofia sebravše lid k obležení Plzně jej poslali, a když uznal Žižka s svými, že práv nebude a tu že se neobrání, nočně se všickni pryč vy- kradli a Plzenští lid králové a páně Švamberkův do města pustivše při křesťanské víře zůstati slíbili a od té chvíle více pana Žižky do Plzně nepustili a vyhnaným měšťanuom všecky na- vrátili jich domy i statky. Času toho přišli listové od císaře Zigmunda do Prahy k purgmistru a konšelům, také listy k najvyššímu purkrabí pražskému a k jiným Města v Čechách měla se propadnúti Žižka zloupil plzenské kláštery 555
Strana 556
Oustí Sezemovo dobyto Město na hoře Tábor ouředníkům, aby viklefuom a táboruom žádné vuole nedali, ale aby je trápili, a mohú-li, aby je vykořenili a zkazili, ač chtí-li, aby ta země byla zachována v své celosti a k zkáze nepřišla. Toho také roku kněz jeden táborský, jménem Vaníček, a nějaký žák, jenž býval zvoníkem, jménem Hromádka, smluvivše se s nějakým Janem z Bydlína a s Janem Smolínem, pojavše nemalý počet těch táboruov a sedlákuov, i šli do jednoho lesu a tu se tajili tak dlouho, až by svuoj čas uzřeli, v kterémž by mohli dobyti toho města, jenž slulo Oustí Sezemovo. A když bylo outerý masopustní, lidé v tom městě byli (na žádného péče nemajíce) veseli, a ráno v středu dlúho ležali, a když byly brány odevře- ny, toť táboři do města vskočili a lidi v něm nemilostivě jímali i mordovali. Někteří pak téhož města obyvatelé přes zdi utíkali a táboři se o jich statky dělili, a tak toho dne všeho se zmocnili města. Po několiku dnech táhli k zám- ku Hradišti, kterýž tíž Sezemové z Oustí držali, a jeho v šesti dnech dobyli a hned jej poručili a dali Prokopovi z Kamenice. Druhý pak tajden v postě, navrátivše se od Hradiště do Oustí, všecko to město vybrali a nic v něm nenechali a vyvedše z něho své ženy a děti, i zapálili, a tak všecko z gruntu vyhořalo. A oni táboři hned při tom zámku Hradišti sobě byt na té hoře strojili a město zakládali a dali jemu jméno od svého jména město Hradiště hory Tábor aneb na hoře Tábor a potom odtuď veliké škody vší české i moravské zemi činili. Toho času postního císař Zigmund byl v městě Vratislavi a byl při něm posel papežský Fernan dus. Jeden pak z měšťanův pražských, nevím jakú potřebú sa veden, jel z Prahy do Vratislavi, jemuž bylo jméno Jan Krása, příjmím Věneč- ník, a ten chodě po městech rozsíval artikule a bludy Viklefovy a haněje koncilium konstan- ské, také i císaře, a to v tom, že by mistru Ja- novi z Husince glejtu nezdržal, ale dav mu glejt, kázal jej upáliti. Když taková věc přišla k císaři, kázal jej jíti a dáti do vězení. Nazajtří 556
Oustí Sezemovo dobyto Město na hoře Tábor ouředníkům, aby viklefuom a táboruom žádné vuole nedali, ale aby je trápili, a mohú-li, aby je vykořenili a zkazili, ač chtí-li, aby ta země byla zachována v své celosti a k zkáze nepřišla. Toho také roku kněz jeden táborský, jménem Vaníček, a nějaký žák, jenž býval zvoníkem, jménem Hromádka, smluvivše se s nějakým Janem z Bydlína a s Janem Smolínem, pojavše nemalý počet těch táboruov a sedlákuov, i šli do jednoho lesu a tu se tajili tak dlouho, až by svuoj čas uzřeli, v kterémž by mohli dobyti toho města, jenž slulo Oustí Sezemovo. A když bylo outerý masopustní, lidé v tom městě byli (na žádného péče nemajíce) veseli, a ráno v středu dlúho ležali, a když byly brány odevře- ny, toť táboři do města vskočili a lidi v něm nemilostivě jímali i mordovali. Někteří pak téhož města obyvatelé přes zdi utíkali a táboři se o jich statky dělili, a tak toho dne všeho se zmocnili města. Po několiku dnech táhli k zám- ku Hradišti, kterýž tíž Sezemové z Oustí držali, a jeho v šesti dnech dobyli a hned jej poručili a dali Prokopovi z Kamenice. Druhý pak tajden v postě, navrátivše se od Hradiště do Oustí, všecko to město vybrali a nic v něm nenechali a vyvedše z něho své ženy a děti, i zapálili, a tak všecko z gruntu vyhořalo. A oni táboři hned při tom zámku Hradišti sobě byt na té hoře strojili a město zakládali a dali jemu jméno od svého jména město Hradiště hory Tábor aneb na hoře Tábor a potom odtuď veliké škody vší české i moravské zemi činili. Toho času postního císař Zigmund byl v městě Vratislavi a byl při něm posel papežský Fernan dus. Jeden pak z měšťanův pražských, nevím jakú potřebú sa veden, jel z Prahy do Vratislavi, jemuž bylo jméno Jan Krása, příjmím Věneč- ník, a ten chodě po městech rozsíval artikule a bludy Viklefovy a haněje koncilium konstan- ské, také i císaře, a to v tom, že by mistru Ja- novi z Husince glejtu nezdržal, ale dav mu glejt, kázal jej upáliti. Když taková věc přišla k císaři, kázal jej jíti a dáti do vězení. Nazajtří 556
Strana 557
poslal k němu, aby těch věcí nechal, koncilium a císaře nehaněl a lidí v tom slavném městě vratislavském nebúřil a nesvozoval; to chce-li učiniti, že císař jako pán milostivý káže jej hned z toho propustiti vězení. A on vyslyšav k sobě poselství odpověděl: „Pověztež té šelmě, že já to světle pravím, že mistr Jan Hus ne- spravedlivě na smrt odsouzen rozkázaním císa- řovým, a to mluviti budu, dokudž stačí mého života.“ Císaři když taková jeho nezbednost oznámena byla, kázal jej po městě koňmi smý- kati a potom upáliti. Vše toho roku, na den Zvěstování Panny Marie: Břeněk Švihovský a Valkoun z Adlaru a Jan Žižka, majíce nětco drahně lidu táborského toho divokého a sršatého, táhli k Sudoměři, chtějíce tu škodu učiniti. I sebrali se na ně mincmajstr z Hory Kutny, Petr z Štermberka, toho času mistr převorství strakonického, a Vác- slav z Leštna; u jednoho rybníka se potkavše snažně se bili a tu zabili Břeňka Švihovského, a ta bitva trvala až do západu slunce, a tu Žižka utečením život zachoval, ač někteří po něm se prudce pustivše hnali, však on, že měl kuoň rychlejší, ušel až do lesuov a tu kuoň pustiv pěšky do hor pospíšil. A mincmajstrovi, také i páně strakonického mnoho Břeňkových zbili, a Žižkovy některé zbili a jiné zjímali; vězňův bylo z roty Žižkovy šedesát a tři a ty minemajstr do Hory pojal a všecky spolu v jedné šachtě je pohřbíti rozkázal. Téhož léta někteří kněží pražští velmi lidu ke zlému pozdvihali, a zvláště nějaký kněz Jan, kterýž byl kazatelem v klášteře Panny Marie, kdež slove u Sněžné Matky boží, jinak Na písku, v Novém Městě pražském. Ten byl mnich z kláštera želevského, kterýž toho času postního kázal na Zjevení svatého Jana, ten také vychvaloval učení Viklefovo, chtě se tím lidu zalíbiti, i haněl císaře, pravě, že on ten jest drak ryšlavý, o kterýmž píše svatý Jan v svém Zjevení. To slyše lid obecný pražský, všickni k němu na kázaní běželi a slyšíce to, čehož prvé Krása věnečník upálen Žižka poražen u Sudomíře Kněz Jan, kazatel u Matky boží Sněžné 557
poslal k němu, aby těch věcí nechal, koncilium a císaře nehaněl a lidí v tom slavném městě vratislavském nebúřil a nesvozoval; to chce-li učiniti, že císař jako pán milostivý káže jej hned z toho propustiti vězení. A on vyslyšav k sobě poselství odpověděl: „Pověztež té šelmě, že já to světle pravím, že mistr Jan Hus ne- spravedlivě na smrt odsouzen rozkázaním císa- řovým, a to mluviti budu, dokudž stačí mého života.“ Císaři když taková jeho nezbednost oznámena byla, kázal jej po městě koňmi smý- kati a potom upáliti. Vše toho roku, na den Zvěstování Panny Marie: Břeněk Švihovský a Valkoun z Adlaru a Jan Žižka, majíce nětco drahně lidu táborského toho divokého a sršatého, táhli k Sudoměři, chtějíce tu škodu učiniti. I sebrali se na ně mincmajstr z Hory Kutny, Petr z Štermberka, toho času mistr převorství strakonického, a Vác- slav z Leštna; u jednoho rybníka se potkavše snažně se bili a tu zabili Břeňka Švihovského, a ta bitva trvala až do západu slunce, a tu Žižka utečením život zachoval, ač někteří po něm se prudce pustivše hnali, však on, že měl kuoň rychlejší, ušel až do lesuov a tu kuoň pustiv pěšky do hor pospíšil. A mincmajstrovi, také i páně strakonického mnoho Břeňkových zbili, a Žižkovy některé zbili a jiné zjímali; vězňův bylo z roty Žižkovy šedesát a tři a ty minemajstr do Hory pojal a všecky spolu v jedné šachtě je pohřbíti rozkázal. Téhož léta někteří kněží pražští velmi lidu ke zlému pozdvihali, a zvláště nějaký kněz Jan, kterýž byl kazatelem v klášteře Panny Marie, kdež slove u Sněžné Matky boží, jinak Na písku, v Novém Městě pražském. Ten byl mnich z kláštera želevského, kterýž toho času postního kázal na Zjevení svatého Jana, ten také vychvaloval učení Viklefovo, chtě se tím lidu zalíbiti, i haněl císaře, pravě, že on ten jest drak ryšlavý, o kterýmž píše svatý Jan v svém Zjevení. To slyše lid obecný pražský, všickni k němu na kázaní běželi a slyšíce to, čehož prvé Krása věnečník upálen Žižka poražen u Sudomíře Kněz Jan, kazatel u Matky boží Sněžné 557
Strana 558
Pražané ty, kteří pod jednú způsobú přijímali, vyhnali Kazatelové haněli císaře neslýchali, vychvalovali jej nad obyčej, ač v něm žádné nebylo umění, toliko sama všetečná výmluvnost. Někteří pak méně moudří jeho žvaní a bouření slyšíce pravili, že chtí vedlé té jeho řeči své statky i svá hrdla složiti. Při tom času Vratislavští a jiní Slezáci slíbili císaři, že chtí znamenitú učiniti pomoc na Čechy, neb to již světle uznáno bylo, že někteří Čechové a zvláště Pražané měli císaře v pode- zření, jako by jich byl úhlavní nepřítel, pilně se proti němu, také proti té pomoci puntovali a na tom zuostali, aby najprv ty všecky, ktož sú pod řádem a správú kostela římského a s nimi se v přijímaní pod dvojím zpuosobem nesrovná- vají, vyhnali a z sebe je vyplenili, a oni to slyšíce mnozí nočně a někteří ve dne na zámek svatého Vácslava a jiní na Vyšehrad ses ženami, s dětmi i statky obrátili a vystěhovali, a to proto, neb ti zámkové ještě k ruce císaři držáni byli a příměří mezi týchž zámkuov držiteli a Pražany až do svatého Jiří bylo učiněno. Téhož léta v neděli Květnú farářové pražští a zvláště ten mnich zákona premonstratenského, jenž kázal u Matky boží Sněžné, mnoho sú mluvili na kázaní o Zigmundovi císaři, že jest český nepřítel a že chce přijímaní kalichu boží- ho zkaziti a zahladiti. Pražané, jenž se na ten čas kázaním kněžským více než bylo toho potře- bí spravovali, slyšíce takové řeči způsobili sobě hajtmany v Starém Městě dva a v Novém dva a těm klíče rathouzské od privilejí i od pokla- duov poručili a města pražská moc dali spra- vovati a poslušenství jím činiti slíbili, nadto pak přidali jim v Starém Městě čtyřidcet osob z souseduov a v Novém Městě tolikéž, aby jim byli k radě a k pomoci, a na to týmž ouřední- kům, že jich poslušni budú, dali listy pod pečet- mi městskými. Roku toho Jan Žižka, sa správcí a vůdcí učiněn toho lidu táborského, kteřížto na ten čas zakládali a počali domů na hoře Tábor stavěti, v Veliký pátek pojav ten lid sršatý, jenž byl hotový k vylévaní krve křesťanské, 558
Pražané ty, kteří pod jednú způsobú přijímali, vyhnali Kazatelové haněli císaře neslýchali, vychvalovali jej nad obyčej, ač v něm žádné nebylo umění, toliko sama všetečná výmluvnost. Někteří pak méně moudří jeho žvaní a bouření slyšíce pravili, že chtí vedlé té jeho řeči své statky i svá hrdla složiti. Při tom času Vratislavští a jiní Slezáci slíbili císaři, že chtí znamenitú učiniti pomoc na Čechy, neb to již světle uznáno bylo, že někteří Čechové a zvláště Pražané měli císaře v pode- zření, jako by jich byl úhlavní nepřítel, pilně se proti němu, také proti té pomoci puntovali a na tom zuostali, aby najprv ty všecky, ktož sú pod řádem a správú kostela římského a s nimi se v přijímaní pod dvojím zpuosobem nesrovná- vají, vyhnali a z sebe je vyplenili, a oni to slyšíce mnozí nočně a někteří ve dne na zámek svatého Vácslava a jiní na Vyšehrad ses ženami, s dětmi i statky obrátili a vystěhovali, a to proto, neb ti zámkové ještě k ruce císaři držáni byli a příměří mezi týchž zámkuov držiteli a Pražany až do svatého Jiří bylo učiněno. Téhož léta v neděli Květnú farářové pražští a zvláště ten mnich zákona premonstratenského, jenž kázal u Matky boží Sněžné, mnoho sú mluvili na kázaní o Zigmundovi císaři, že jest český nepřítel a že chce přijímaní kalichu boží- ho zkaziti a zahladiti. Pražané, jenž se na ten čas kázaním kněžským více než bylo toho potře- bí spravovali, slyšíce takové řeči způsobili sobě hajtmany v Starém Městě dva a v Novém dva a těm klíče rathouzské od privilejí i od pokla- duov poručili a města pražská moc dali spra- vovati a poslušenství jím činiti slíbili, nadto pak přidali jim v Starém Městě čtyřidcet osob z souseduov a v Novém Městě tolikéž, aby jim byli k radě a k pomoci, a na to týmž ouřední- kům, že jich poslušni budú, dali listy pod pečet- mi městskými. Roku toho Jan Žižka, sa správcí a vůdcí učiněn toho lidu táborského, kteřížto na ten čas zakládali a počali domů na hoře Tábor stavěti, v Veliký pátek pojav ten lid sršatý, jenž byl hotový k vylévaní krve křesťanské, 558
Strana 559
táhl s nimi k zámku a k městečku Vožici a při- táhše nočně a tíše probořili plaňky, jimiž bylo městečko oplaňkováno, a zapálili na několike- ro a hned mordovali a tu mnoho žoldnéřův císařských zbili a koně jich pobravše na nich jezdili, a tu Žižka najprvé z pěších jízdných sobě nadělal a hrad ten Vožici kázal rozbo- řiti. Vše při tom času, v středu po slavnosti veli- konoční Pražané ponuknutím těch neřádných a bouřlivých kněží, tak staroměští jako novo- měští, kázali dělati příkopy velmi hluboké mezi Novým Městem a Vyšehradem proti Botiči, obávajíce se císaře, aby jim z Vyše- hradu škody nečinil. Hajtmané a jiní obyva- telé sšedše z Vyšehradu mluvili k nim: „Milí páni Pražané, nehraďte se od nás příkopy, ale raději držte se pána svého císaře a s ním pokoj zachovajte.“ A oni pravili: „Ne tak nám naši kněží radí.“ V neděli pak Provodní táboři vyvolili z sebe čtyři hajtmany, Mikuláše z Prahy vypovědě- ného, jenž měl příjmí Hus, a Jana Žižku jednovokého, Zbynka z Bochova a Chvala z Repice a nazajtří hned táhli k jedné pře- pevné tvrzi řečené Sedlec, na níž byl Oldřich Sezema, pán někdy města Oustí, a hned jí toho dne dobyli a Oldřicha pochytivše porazili a cepami jej jako snop mlátili. A zabivše jej a do své vuole beze vší příčiny se jeho namláti- vše, po smrti obě nohy jemu utali, potom jej na oheň uvrhli, a sami nad ním kati byvše, tělo jeho všecko spálili, klenotuov mnoho kostelních, to jest kalichuov a monstrancí tu nabrali, neb je byli lidé, tu nadějíce se bez- pečnosti, snesli, a tvrz zapálivše rozbořili; a kterýchž tu dobyli, všecky zbili, tak pod obo- jím zpuosobem jako pod jednú, krom šesti výborné postavy pacholkuov zanechali. I řekl jim Žižka: „Nuže, bratří milí, který z vás chce život zachovati, setni jiných pět!“ I učinil tak jeden z ních, jménem Havel Pinta, a stav těch pět mužuov ihned se táboruom připojil Příkop mezi Prahú a Vyšehradem Sedlec tvrz rozbořili táboří a pána umlátili cepami Hrad Vožice rozbořen 559
táhl s nimi k zámku a k městečku Vožici a při- táhše nočně a tíše probořili plaňky, jimiž bylo městečko oplaňkováno, a zapálili na několike- ro a hned mordovali a tu mnoho žoldnéřův císařských zbili a koně jich pobravše na nich jezdili, a tu Žižka najprvé z pěších jízdných sobě nadělal a hrad ten Vožici kázal rozbo- řiti. Vše při tom času, v středu po slavnosti veli- konoční Pražané ponuknutím těch neřádných a bouřlivých kněží, tak staroměští jako novo- měští, kázali dělati příkopy velmi hluboké mezi Novým Městem a Vyšehradem proti Botiči, obávajíce se císaře, aby jim z Vyše- hradu škody nečinil. Hajtmané a jiní obyva- telé sšedše z Vyšehradu mluvili k nim: „Milí páni Pražané, nehraďte se od nás příkopy, ale raději držte se pána svého císaře a s ním pokoj zachovajte.“ A oni pravili: „Ne tak nám naši kněží radí.“ V neděli pak Provodní táboři vyvolili z sebe čtyři hajtmany, Mikuláše z Prahy vypovědě- ného, jenž měl příjmí Hus, a Jana Žižku jednovokého, Zbynka z Bochova a Chvala z Repice a nazajtří hned táhli k jedné pře- pevné tvrzi řečené Sedlec, na níž byl Oldřich Sezema, pán někdy města Oustí, a hned jí toho dne dobyli a Oldřicha pochytivše porazili a cepami jej jako snop mlátili. A zabivše jej a do své vuole beze vší příčiny se jeho namláti- vše, po smrti obě nohy jemu utali, potom jej na oheň uvrhli, a sami nad ním kati byvše, tělo jeho všecko spálili, klenotuov mnoho kostelních, to jest kalichuov a monstrancí tu nabrali, neb je byli lidé, tu nadějíce se bez- pečnosti, snesli, a tvrz zapálivše rozbořili; a kterýchž tu dobyli, všecky zbili, tak pod obo- jím zpuosobem jako pod jednú, krom šesti výborné postavy pacholkuov zanechali. I řekl jim Žižka: „Nuže, bratří milí, který z vás chce život zachovati, setni jiných pět!“ I učinil tak jeden z ních, jménem Havel Pinta, a stav těch pět mužuov ihned se táboruom připojil Příkop mezi Prahú a Vyšehradem Sedlec tvrz rozbořili táboří a pána umlátili cepami Hrad Vožice rozbořen 559
Strana 560
Čeněk z Vartmberka Klášter milevský a obrátiv se s nimi na Hradiště, při nich jako statečný rytíř zuostati slíbil a toho na potvr- zení hned nazajtří z kalichu božího přijímal. Toho času Čeněk z Vartmberka, jenž slul Veselický, z vuole a z rozkázaní císaře Zig- munda uvázal se v hrad svatého Vácslava a ty všecky, kteříž obyčej měli pod dvojím způsobem přijímati tělo a krev boží, sehnal z zámku a nenechal na něm než těch, ktož pod jednou přijímali. Pražská obec když o tom uslyšala, velmi to těžce vážili. Na den svatého Jiří táboři uradivše se vyšli a vyjeli a táhli upřímo k Milevsku a tu oblehli klášter ten zákona premonstratenského a je- ho pilně dobývali, ti ovšem, kteříž na něm by- li, statečně se brániti počali, ale však takové příhody prvé nepředzvěděvše, nikoli se obrá- niti lidu tomu vzteklému nemohli, ale dočka- vše noci pryč se rozkradli a oni vybravše klášter jej zapálili. Při tom času Čeněk předpověděný počal hrad svatého Vácslava hojnú špíží opatrovati a zdi probořené opravovati. Pražané ovšem a zvláště konšelé na to nic nedbali, ale ta rota bouřlivá, kteráž byla v Praze, poslali k němu, aby neopravoval a od toho díla přestal, pakli se bude chtíti před nimi hraditi, že oni naň chtí hned táhnúti, a on obávaje se jich moci pravil, že se před nimi nehradí. Hned toho dne poslali k němu, aby jim pověděl, chce-li z kalichu přijímati čili nic, a on toho se poselství ulekl a dal odpověd, že chce rád, ale že se jemu nezdá toho tak nevážně učiniti, než v čtrnácti dnech že chce to skutkem vy- plniti, a oni hned zase poslali žádajíce, aby jim toho zámku postoupil, a on odpověděl, že to chce učiniti a ten den čtrnáctý že chce přijímati i postúpiti, ale aby oni jemu nebrá- nili obilé a jiných potřeb vézti na zámek, a oni dali jemu v tom povolení, ale však v tajné radě na tom zuostali, aby čtrnáctého dne, když přijede do Prahy přijímati, jej zabili a hradu se zmocnili. Vtom rychle poslal k Zigmundovi 560
Čeněk z Vartmberka Klášter milevský a obrátiv se s nimi na Hradiště, při nich jako statečný rytíř zuostati slíbil a toho na potvr- zení hned nazajtří z kalichu božího přijímal. Toho času Čeněk z Vartmberka, jenž slul Veselický, z vuole a z rozkázaní císaře Zig- munda uvázal se v hrad svatého Vácslava a ty všecky, kteříž obyčej měli pod dvojím způsobem přijímati tělo a krev boží, sehnal z zámku a nenechal na něm než těch, ktož pod jednou přijímali. Pražská obec když o tom uslyšala, velmi to těžce vážili. Na den svatého Jiří táboři uradivše se vyšli a vyjeli a táhli upřímo k Milevsku a tu oblehli klášter ten zákona premonstratenského a je- ho pilně dobývali, ti ovšem, kteříž na něm by- li, statečně se brániti počali, ale však takové příhody prvé nepředzvěděvše, nikoli se obrá- niti lidu tomu vzteklému nemohli, ale dočka- vše noci pryč se rozkradli a oni vybravše klášter jej zapálili. Při tom času Čeněk předpověděný počal hrad svatého Vácslava hojnú špíží opatrovati a zdi probořené opravovati. Pražané ovšem a zvláště konšelé na to nic nedbali, ale ta rota bouřlivá, kteráž byla v Praze, poslali k němu, aby neopravoval a od toho díla přestal, pakli se bude chtíti před nimi hraditi, že oni naň chtí hned táhnúti, a on obávaje se jich moci pravil, že se před nimi nehradí. Hned toho dne poslali k němu, aby jim pověděl, chce-li z kalichu přijímati čili nic, a on toho se poselství ulekl a dal odpověd, že chce rád, ale že se jemu nezdá toho tak nevážně učiniti, než v čtrnácti dnech že chce to skutkem vy- plniti, a oni hned zase poslali žádajíce, aby jim toho zámku postoupil, a on odpověděl, že to chce učiniti a ten den čtrnáctý že chce přijímati i postúpiti, ale aby oni jemu nebrá- nili obilé a jiných potřeb vézti na zámek, a oni dali jemu v tom povolení, ale však v tajné radě na tom zuostali, aby čtrnáctého dne, když přijede do Prahy přijímati, jej zabili a hradu se zmocnili. Vtom rychle poslal k Zigmundovi 560
Strana 561
posla tajného, jemu to oznamuje. Císař bez meškání poslal Viléma Zajíce a Arnošta Flašku, kteříž od téhož Čeňka na místě císařském ten zámek v svú obranu přija- li. Pražská obec o tom uslyšavše velmi se na Čeňka rozlítili, protože jest té smlúvy nevy- konal, vzavše plátno, na něm jako na korúhvi kázali jeho erb namalovati pod kloboučkem a kázali to pověsiti prostřed ryňku na pranéři; a potom byla o to smlúva učiněna mezi týmž Čeňkem a Pražany, hledaj toho léta tisícého čtyřstého dvadcátého prvního, korouhev z pra- néře složena. Hned po vyšlém příměří, to jest po svatém Jiří, Pražané oblehli čeled císařskú na Vyše- hradě a tu ležali osm dní a byli by hned Vyše- hradu dobyli, by tu byli málo déle poleželi, neb sú žádné stravy neměli na zámku, ale oni, bojíce se nějaké příhody, i odtrhli a do Prahy se obrátili a nazajtří hned veliké mnozství na Vyšehrad špíže dodáno, a tak se císařští tam pevněji zavřeli, chtíce se Pražanuom, pána svého nepřáteluom, snažně brániti. Vše toho roku: v sobotu před slavností sva- té Trojice někteří z pražské obce, vytrhše se tak bez hajtmana a bez šiku, běželi k hradu svatého Vácslava, chtíce jeho dobyti, i počali vrat a mřeží sekati. Ti, kteříž vnitř byli, na ně se obořivše hnali je až na Pohořalec a ženouce je na sedmdesát jích zabili. Ti pak odehnaní položili se na Pohořalci a nazajtří, to jest na den svaté Trojice, když slunce vzcházeti po- čalo, klášter břevňovský a strahovský dopálili a rozbořili. To vidúce někteří ještě v Praze pozuostalí, sebralo se jích okolo sedmi set a ti všickni táhli k hradu svatého Vácslava po- spíchajíce a položili se na placu před branou, kteráž jest na východ slunce, a tu kázavše přinésti řebříky počali pilně té brány dobýva- ti. Ale ti, kteříž na zámku byli, všickni se k té bráně a k Černé věži sběhli a tu se statečně kamením a střelbou bránili. Vtom přihodilo se, že Jan Žižka jel toho času z Plzenska do Erb na pranéři Vyšehrad najprv od Pražanuov obležen Klášter břevňovský a strahovský 561
posla tajného, jemu to oznamuje. Císař bez meškání poslal Viléma Zajíce a Arnošta Flašku, kteříž od téhož Čeňka na místě císařském ten zámek v svú obranu přija- li. Pražská obec o tom uslyšavše velmi se na Čeňka rozlítili, protože jest té smlúvy nevy- konal, vzavše plátno, na něm jako na korúhvi kázali jeho erb namalovati pod kloboučkem a kázali to pověsiti prostřed ryňku na pranéři; a potom byla o to smlúva učiněna mezi týmž Čeňkem a Pražany, hledaj toho léta tisícého čtyřstého dvadcátého prvního, korouhev z pra- néře složena. Hned po vyšlém příměří, to jest po svatém Jiří, Pražané oblehli čeled císařskú na Vyše- hradě a tu ležali osm dní a byli by hned Vyše- hradu dobyli, by tu byli málo déle poleželi, neb sú žádné stravy neměli na zámku, ale oni, bojíce se nějaké příhody, i odtrhli a do Prahy se obrátili a nazajtří hned veliké mnozství na Vyšehrad špíže dodáno, a tak se císařští tam pevněji zavřeli, chtíce se Pražanuom, pána svého nepřáteluom, snažně brániti. Vše toho roku: v sobotu před slavností sva- té Trojice někteří z pražské obce, vytrhše se tak bez hajtmana a bez šiku, běželi k hradu svatého Vácslava, chtíce jeho dobyti, i počali vrat a mřeží sekati. Ti, kteříž vnitř byli, na ně se obořivše hnali je až na Pohořalec a ženouce je na sedmdesát jích zabili. Ti pak odehnaní položili se na Pohořalci a nazajtří, to jest na den svaté Trojice, když slunce vzcházeti po- čalo, klášter břevňovský a strahovský dopálili a rozbořili. To vidúce někteří ještě v Praze pozuostalí, sebralo se jích okolo sedmi set a ti všickni táhli k hradu svatého Vácslava po- spíchajíce a položili se na placu před branou, kteráž jest na východ slunce, a tu kázavše přinésti řebříky počali pilně té brány dobýva- ti. Ale ti, kteříž na zámku byli, všickni se k té bráně a k Černé věži sběhli a tu se statečně kamením a střelbou bránili. Vtom přihodilo se, že Jan Žižka jel toho času z Plzenska do Erb na pranéři Vyšehrad najprv od Pražanuov obležen Klášter břevňovský a strahovský 561
Strana 562
Kostel pražský bořen Sladovníci pražští obránili kostel svatého Víta Prahy, maje toliko třidcet jízdných, a když uhlédal z Bílé Hory, ano klášter břevňovský hoří, nebyl toho nevděčen a přijev na Pohořa- lec nalezl tu některé z své roty, ani velmi pra- cují, boříce klášter strahovský. Někteří pak z ních rádi jej uhlédali a poctivě vítali, pravíce: „Bratře Jene, kterak se to tobě líbí, že jsme těch božích krčem a těch božích bláznuov potrestali?“ A on, ukázav na kostel svatého Víta na hradě pražském, řekl: „Proč jste pak toho stříhance nechali?“ A oni řekli: „Včíra chtěli jsme to učiniti, ale byli jsme odtud ukrutně odehnáni, jistě věz, bratře, dostane-li se ten Vítek v naše ruce, žeť tu nezůstane kámen na kameni.“ Žižka zasmáv se jel upřímo do Prahy. Vtom přiběhl jeden oznamuje, že někteří z Pražanuov leží, dobajvajíce brány hradské východní, jinak dolejší, a ti, kteříž brání, že jsú se všickni tam obrátili. To slyšíce ti, kteříž byli na Pohořelci, rychle pospíšivše běželi a bránu mocnú rukú vyrubavše do hradu vešli a vběhše na kostel počali těch krancuov a pavlačí nad kaplú svatého Vácslava kladivy a palicemi bíti, chtíce ten všecken kostel obořiti. Toť sladovníci pražští z Starého Města puovo- dem nějakého Maříka, jenž slúl Jehňátko, a Vácslava, příjmím Panoše, sebravše se pod praporec rychle táhli k bráně východní a vsko- čivše do hradu, hned Jiřík Prstek, jenž byl starším v řemesle sladovnickém, vzkřikl na ty bořiče a řka: „Nebořte, nebořte!“ A jeden z ních, jménem Tomáš Brusina, stoje na krancu odpověděl: „Nerozkazuj, pakli chceš rozkazo- vati, přistup sem blíže!“ A Jiřík napav kuši i řekl: „Bratře, neboř,“ a on vždy přestati nechtěl. Jiřík smieřiv k němu uhodil jej šípem v bok a on upadl doluov po hlavě a jiní přestavše od toho díla všickni doluov pospíšili a sladov- níci je z zámku vyhnali. Vtom někteří přiběhše od brány dolejší počali se proti sladovníkuom šikovati, ale oni volali: „Svoji jsme, však jsme nyní tento kostel od zboření obránili.“ Žoldnéři hradští to vidúce učinili jím poděkování a ctili 562
Kostel pražský bořen Sladovníci pražští obránili kostel svatého Víta Prahy, maje toliko třidcet jízdných, a když uhlédal z Bílé Hory, ano klášter břevňovský hoří, nebyl toho nevděčen a přijev na Pohořa- lec nalezl tu některé z své roty, ani velmi pra- cují, boříce klášter strahovský. Někteří pak z ních rádi jej uhlédali a poctivě vítali, pravíce: „Bratře Jene, kterak se to tobě líbí, že jsme těch božích krčem a těch božích bláznuov potrestali?“ A on, ukázav na kostel svatého Víta na hradě pražském, řekl: „Proč jste pak toho stříhance nechali?“ A oni řekli: „Včíra chtěli jsme to učiniti, ale byli jsme odtud ukrutně odehnáni, jistě věz, bratře, dostane-li se ten Vítek v naše ruce, žeť tu nezůstane kámen na kameni.“ Žižka zasmáv se jel upřímo do Prahy. Vtom přiběhl jeden oznamuje, že někteří z Pražanuov leží, dobajvajíce brány hradské východní, jinak dolejší, a ti, kteříž brání, že jsú se všickni tam obrátili. To slyšíce ti, kteříž byli na Pohořelci, rychle pospíšivše běželi a bránu mocnú rukú vyrubavše do hradu vešli a vběhše na kostel počali těch krancuov a pavlačí nad kaplú svatého Vácslava kladivy a palicemi bíti, chtíce ten všecken kostel obořiti. Toť sladovníci pražští z Starého Města puovo- dem nějakého Maříka, jenž slúl Jehňátko, a Vácslava, příjmím Panoše, sebravše se pod praporec rychle táhli k bráně východní a vsko- čivše do hradu, hned Jiřík Prstek, jenž byl starším v řemesle sladovnickém, vzkřikl na ty bořiče a řka: „Nebořte, nebořte!“ A jeden z ních, jménem Tomáš Brusina, stoje na krancu odpověděl: „Nerozkazuj, pakli chceš rozkazo- vati, přistup sem blíže!“ A Jiřík napav kuši i řekl: „Bratře, neboř,“ a on vždy přestati nechtěl. Jiřík smieřiv k němu uhodil jej šípem v bok a on upadl doluov po hlavě a jiní přestavše od toho díla všickni doluov pospíšili a sladov- níci je z zámku vyhnali. Vtom někteří přiběhše od brány dolejší počali se proti sladovníkuom šikovati, ale oni volali: „Svoji jsme, však jsme nyní tento kostel od zboření obránili.“ Žoldnéři hradští to vidúce učinili jím poděkování a ctili 562
Strana 563
je dobrými víny rakúskými i uherskými, a jakž sladovníci vyšli, zatarasovavše vrata a dobře je osadivše k bráně dolejší se obrátili. Ti pak, kteříž brány dolejší dobývali, majíce zprávu, že královna Žofia skrze pomoc pána z Rožm- berka dávno předtím z zámku svatého Vácslava se nočně vykradla, od toho dobývaní přestali, ale znamenavše, že domové ti, totiž duom knížat saských a duom arcibiskupuov, též i biskupa litomyšlského, jsú dobře lidem z strany králové Žofí osazeni, i poslali tam zrádné paliče, kteříž oheň tajně položivše všecko Menší Město pražské vypálili, též i klášter Panny Marie konec mostu i klášter svatého Tomáše. Potom nazajtří, to jest v pondělí, vypálili klášter svaté Marie Magdalenské a klášter plaský a odtuď navracujíce se spálili, vybrali a zbořili klášter svatého Klimenta, klášter svatého Františka, klášter svaté panny Barbory, klášter svatého Benedikta, klášter svatého Ambrože, klášter svaté panny Kateřiny, klášter karlovský, klášter botičský, potom mnohým bohatým měšťanuom domy, sklepy i truhly vybíjeli. Někteří dobří lidé, ač toho, co se tu dálo, velmi litovali, ale že dopustivše se zlému tak velmi rozmoci, již toho neviděli kterak přetrhnúti. Téhož léta ohněm domácím vyhořalo z grun- tu město Bydžov v neděli den svatého Víta a pro přílišnú prudkost větru a plamene mnoho lidu shořalo. Času toho Hynek Krušina, sebrav lidu v kraji hradeckém u Třebechovic okolo osmi set, a tu byl kněz Ambrož a kněz Matěj Lupáč jako hajtmané a s ními jiní mnozí té sekty kněží, i táhli k klášteru Hradišti a dobyli jeho šturmem a všecko, což v něm bylo, vybrali a klášter i městečko vypálili a odtuď hned táhli k Praze na pomoc Pražanuom proti císaři a hned přitáhše šturmovali k hradu svatého Vácslava a tu jích mnoho zbito u toho šturmu, že jích málo zůstalo, a Krušina byl tu škodně postřelen. Při slavnosti pak svatého Jana císař přijel Klášterové spáleni od Pražanuov Krušina bit v šturmu u pražského hradu 563
je dobrými víny rakúskými i uherskými, a jakž sladovníci vyšli, zatarasovavše vrata a dobře je osadivše k bráně dolejší se obrátili. Ti pak, kteříž brány dolejší dobývali, majíce zprávu, že královna Žofia skrze pomoc pána z Rožm- berka dávno předtím z zámku svatého Vácslava se nočně vykradla, od toho dobývaní přestali, ale znamenavše, že domové ti, totiž duom knížat saských a duom arcibiskupuov, též i biskupa litomyšlského, jsú dobře lidem z strany králové Žofí osazeni, i poslali tam zrádné paliče, kteříž oheň tajně položivše všecko Menší Město pražské vypálili, též i klášter Panny Marie konec mostu i klášter svatého Tomáše. Potom nazajtří, to jest v pondělí, vypálili klášter svaté Marie Magdalenské a klášter plaský a odtuď navracujíce se spálili, vybrali a zbořili klášter svatého Klimenta, klášter svatého Františka, klášter svaté panny Barbory, klášter svatého Benedikta, klášter svatého Ambrože, klášter svaté panny Kateřiny, klášter karlovský, klášter botičský, potom mnohým bohatým měšťanuom domy, sklepy i truhly vybíjeli. Někteří dobří lidé, ač toho, co se tu dálo, velmi litovali, ale že dopustivše se zlému tak velmi rozmoci, již toho neviděli kterak přetrhnúti. Téhož léta ohněm domácím vyhořalo z grun- tu město Bydžov v neděli den svatého Víta a pro přílišnú prudkost větru a plamene mnoho lidu shořalo. Času toho Hynek Krušina, sebrav lidu v kraji hradeckém u Třebechovic okolo osmi set, a tu byl kněz Ambrož a kněz Matěj Lupáč jako hajtmané a s ními jiní mnozí té sekty kněží, i táhli k klášteru Hradišti a dobyli jeho šturmem a všecko, což v něm bylo, vybrali a klášter i městečko vypálili a odtuď hned táhli k Praze na pomoc Pražanuom proti císaři a hned přitáhše šturmovali k hradu svatého Vácslava a tu jích mnoho zbito u toho šturmu, že jích málo zůstalo, a Krušina byl tu škodně postřelen. Při slavnosti pak svatého Jana císař přijel Klášterové spáleni od Pražanuov Krušina bit v šturmu u pražského hradu 563
Strana 564
Orebští kázali nositi před sebú tělo boží do Hory a tu obeslal k sobě Pražany, jím rozka- zuje jako dědic a pán království českého i při- kazuje, aby všickni Staroměští svú zbroji všecku vnesli na hrad svatého Vácslava a Novoměští na Vyšehrad a sloupuov ouličních, kterýchž jsou ještě nevykopali, aby je všecky do konce vykopati dali a řetězy též nárožní aby tam do- nesli; toho jestliže neučiní, že jím žádné nechce učiniti milosti. Poslové to slyšíce do Prahy se navrátili a tu vuoli císařskú oznámili obci a tím větší učinili rozbroj, neb hned kázali více dvakrát než prvé nadělati sloupuov, než jích prvé bylo, i řetězuov, též i rozličných v uli- cech šraňkuov. A hned k táboruom poslali, byla-li by jím toho potřeba, proti císaři aby jím na pomoc byli, a oni to slíbili učiniti. Toho času sešlo se veliké množství lidu sedl- ského na jednu horu, kteráž jest mezi Ledčem a zámkem Lipnicí, a dali té hoře jméno hora Oreb a sami se Orebští jmenovali, mezi nímiž najvíce bylo uhléřuov. Horníci to slyšíce a zvláště erckaufeři nemálo se ulekli a poslali k těm uhléřuom, jích žádajíce, aby takového zahálení před sebe nebrali a jích uhlím nemeškali, a přitom hanykéřuom poslali veliké dary, jich prosíce, aby lid ten zase vedlé svých ouřadův k dílu obrátili a uhlé k horám do hutí vézti rozkázali, že jím chtí za uhlé dobře platiti. To slyšíce mnozí, jenž byli dělnější, navrátili se do svých příbytkův, jiní pak a zvláště ti, jímž bylo mílo zahálení, znamenavše, že jích ubajvá, povolavše kněze Petra, faráře z Ledče, aby nes před ními tělo boží v monstrancí, jemu rozkázali, a oni šli za ním zpívajíce, kteříž umínili jíti až k táborskému Hradišti. Tu jeda císař z Hory potkal se s ními a přezvěděv, kdo jsú, kázal na ně svým jízdným udeřiti a všecky je zbíti a oni to vidúce statečně se brániti počali. Ale že jízdným v lese s pěšími těžké potajkaní, zastřelivše z kuší a z lukuov pěších okolo čtrnácti a přitom knězi Petrovi jeden z Uhruov šípem hlavu prostřelil, kterýž tu hned padl i s monstran- cí a umřel, pryč jsú jeli. A Vávra, rychtář Cisař Zigmund přijel do Hory Kněz zastřelen s monstrancí 564
Orebští kázali nositi před sebú tělo boží do Hory a tu obeslal k sobě Pražany, jím rozka- zuje jako dědic a pán království českého i při- kazuje, aby všickni Staroměští svú zbroji všecku vnesli na hrad svatého Vácslava a Novoměští na Vyšehrad a sloupuov ouličních, kterýchž jsou ještě nevykopali, aby je všecky do konce vykopati dali a řetězy též nárožní aby tam do- nesli; toho jestliže neučiní, že jím žádné nechce učiniti milosti. Poslové to slyšíce do Prahy se navrátili a tu vuoli císařskú oznámili obci a tím větší učinili rozbroj, neb hned kázali více dvakrát než prvé nadělati sloupuov, než jích prvé bylo, i řetězuov, též i rozličných v uli- cech šraňkuov. A hned k táboruom poslali, byla-li by jím toho potřeba, proti císaři aby jím na pomoc byli, a oni to slíbili učiniti. Toho času sešlo se veliké množství lidu sedl- ského na jednu horu, kteráž jest mezi Ledčem a zámkem Lipnicí, a dali té hoře jméno hora Oreb a sami se Orebští jmenovali, mezi nímiž najvíce bylo uhléřuov. Horníci to slyšíce a zvláště erckaufeři nemálo se ulekli a poslali k těm uhléřuom, jích žádajíce, aby takového zahálení před sebe nebrali a jích uhlím nemeškali, a přitom hanykéřuom poslali veliké dary, jich prosíce, aby lid ten zase vedlé svých ouřadův k dílu obrátili a uhlé k horám do hutí vézti rozkázali, že jím chtí za uhlé dobře platiti. To slyšíce mnozí, jenž byli dělnější, navrátili se do svých příbytkův, jiní pak a zvláště ti, jímž bylo mílo zahálení, znamenavše, že jích ubajvá, povolavše kněze Petra, faráře z Ledče, aby nes před ními tělo boží v monstrancí, jemu rozkázali, a oni šli za ním zpívajíce, kteříž umínili jíti až k táborskému Hradišti. Tu jeda císař z Hory potkal se s ními a přezvěděv, kdo jsú, kázal na ně svým jízdným udeřiti a všecky je zbíti a oni to vidúce statečně se brániti počali. Ale že jízdným v lese s pěšími těžké potajkaní, zastřelivše z kuší a z lukuov pěších okolo čtrnácti a přitom knězi Petrovi jeden z Uhruov šípem hlavu prostřelil, kterýž tu hned padl i s monstran- cí a umřel, pryč jsú jeli. A Vávra, rychtář Cisař Zigmund přijel do Hory Kněz zastřelen s monstrancí 564
Strana 565
z Zahrádky, vzav monstrancí tu dřevěnú i s tělem božím, nesl před ními poctivě, až k táboruom přitáhli. Někteří ovšem mnozí na té cestě se z toho houfu rozkradli a do svých příbytkuov k ženám a k dětem se navrátili. Císař, maje nemalý počet lidu, položil se s ním nad Zbraslaví a odtuď poslal do říše, od Němcuov žádaje proti Čechuom pomoci, a oni přijavše žádost přiřkli jemu pomoc jako pánu svému učiniti bez odtahuov, jakož pak i učinili. Pražané, říšanuov se obávajíce, poslali k táboruom, jich žádajíce za pomoc a slibujíce, že chtí věřiti i činiti tak, jakž oni rozkáží. Tábo- rové přijavše to vděčně, rychle osadivše Hra- diště hory Tábor, táhli k Praze pospíchajíce, a když přišli k Benešovu, obyvatelé toho měs- tečka, jích se obávajíce, k sobě do městečka pustiti nechtěli, pokrmuov ovšem a jiných potřeb dali jím ven bez nedostatku. Táborové, toho nejsúce vděčni, posly své pro chleby a pro jiné potřeby do městečka posílajíce, tajně to zpuoso- bili, že byl oheň vskrytě položen, a tak výborný klášter i kostel farní, přitom několik domuov vypálivše, ráno se odtuď hnuli a položili se u Poříčí vedlé vody. Císař o ních uslyšav poslal na ně čtyři houfy svého lidu. Jednoho houfu byl hajtmanem Vácslav z Leštna a druhého Petr Štermberk z Konopiště, třetího Janek Svidnický a čtvrtého Albrecht z Donína. Ti houfové k ním se přiblíživše počali z kuší na tábory velmi zhusta střéleti, ale znamenavše místo nepřístupné proto, neb bylo mnoho husté- ho křoví, v kterémž jízdní neměli takové jako pěší bojovati svobody, a pováživše, že by od té chasy na svých koních vzali nemalú škodu, i nechavše jích odjeli. Císař toho času hnul se od Zbraslavě a položil se nad Bruskou na Letni a tu svých pomocníkuov očekával. Pražané pak, svého pána nemilosti- vého tu tak blízko majíce, v nemalém byli strachu a by v tábořích nebyla naděje, byli by se jemu dali na milost, neb Uhří císařští kratochvíl sobě činíce z svých lukuov šipkami Klášter benešovský vypálen Páni se o tábory nesměli pokusiti 565
z Zahrádky, vzav monstrancí tu dřevěnú i s tělem božím, nesl před ními poctivě, až k táboruom přitáhli. Někteří ovšem mnozí na té cestě se z toho houfu rozkradli a do svých příbytkuov k ženám a k dětem se navrátili. Císař, maje nemalý počet lidu, položil se s ním nad Zbraslaví a odtuď poslal do říše, od Němcuov žádaje proti Čechuom pomoci, a oni přijavše žádost přiřkli jemu pomoc jako pánu svému učiniti bez odtahuov, jakož pak i učinili. Pražané, říšanuov se obávajíce, poslali k táboruom, jich žádajíce za pomoc a slibujíce, že chtí věřiti i činiti tak, jakž oni rozkáží. Tábo- rové přijavše to vděčně, rychle osadivše Hra- diště hory Tábor, táhli k Praze pospíchajíce, a když přišli k Benešovu, obyvatelé toho měs- tečka, jích se obávajíce, k sobě do městečka pustiti nechtěli, pokrmuov ovšem a jiných potřeb dali jím ven bez nedostatku. Táborové, toho nejsúce vděčni, posly své pro chleby a pro jiné potřeby do městečka posílajíce, tajně to zpuoso- bili, že byl oheň vskrytě položen, a tak výborný klášter i kostel farní, přitom několik domuov vypálivše, ráno se odtuď hnuli a položili se u Poříčí vedlé vody. Císař o ních uslyšav poslal na ně čtyři houfy svého lidu. Jednoho houfu byl hajtmanem Vácslav z Leštna a druhého Petr Štermberk z Konopiště, třetího Janek Svidnický a čtvrtého Albrecht z Donína. Ti houfové k ním se přiblíživše počali z kuší na tábory velmi zhusta střéleti, ale znamenavše místo nepřístupné proto, neb bylo mnoho husté- ho křoví, v kterémž jízdní neměli takové jako pěší bojovati svobody, a pováživše, že by od té chasy na svých koních vzali nemalú škodu, i nechavše jích odjeli. Císař toho času hnul se od Zbraslavě a položil se nad Bruskou na Letni a tu svých pomocníkuov očekával. Pražané pak, svého pána nemilosti- vého tu tak blízko majíce, v nemalém byli strachu a by v tábořích nebyla naděje, byli by se jemu dali na milost, neb Uhří císařští kratochvíl sobě činíce z svých lukuov šipkami Klášter benešovský vypálen Páni se o tábory nesměli pokusiti 565
Strana 566
Tělo boží nosili v proštípě táboří Klášter postoloprtský vypálen Makotřasy tvrz vypálena Klášter svaté Kateřiny ženy rozbořily z Letně až na pražský ryňk přes řeku dostřelo- vali, však žádné neučinili škody. Vtom tábor- ská čertovina k Praze s kušemi, s sudlicemi a s palicemi se přiblížila a kněz jejích, jménem Martínek z Miličína, šel před ními, nesa v pro- štípě tělo boží z příčiny té, aby mohlo ode všech býti vidíno, a šli jako s procesí. Pražané také vzavše tělo boží do monstrancí vyšli proti ním, slavně je vítajíce uvedli do Prahy a z jejích příští velmi se radovali. Roku toho také Žatečští, Lounští a Slanští, kteříž také tím učením táborským byli nakva- šeni, sebravše se spolu u Smolnice, odtuď táhli k klášteru, kterýž slove Porta apostolorum, jinak Postoloprty, a přiloživše se k němu silně jeho dobývali, a nemohúce jeho dobyti, šípy ohnivými stříleli tak dlúho, až zapálili, a tu všecko, což v něm bylo, shořalo, kalichové, ornátové a kníhy, neb jích tu bylo velmi mnoho. Odtuď pak hajtmané jích Půta, Záviš Bradatý a Obrovec a kněz Petr, řečený Špička, vedli je k Praze proti Zigmundovi císaři Pražanuom na pomoc a na té cestě vybrali a vypálili tvrz výbornú Makotřasy a tu znamenitú škodu Petrovi kupci, jenž slúl Meziřícký, učinili. Toho času ženy těch táboruov vnově přišlých do Prahy spolu se sebravše i táhly jako vojensky pod praporcem k klášteru svaté panny Kateřiny v Novém Městě pražském a tu některé pozuosta- lé panny vyhnaly a čehož prvé Pražané nezbo- řili, to ony dopálivše rozbořily a rozmetaly. Při takovém jejich neopatrném díle štít kostelní prostřední se zbořil a těch žen, jenž zdi lámaly, sedm a dvadcet tu přiřítil a ty, kteréž počaly věže podlamovati kostelní, od té práce přestaly a utekly. Nazajtří pak přišedše počaly těch ženských těl zařícených dobývati, ale obávajíce se, aby se na ně ostatek toho štítu nessul, toho díla zanechaly a věže také v své celosti zuostala. Ty pak ženy, nechavše toho boření, daly se v jiné dílo a tu všecky ženy táborské, žatecké, lounské, slanské i pražské dělaly příkop od kláštera svaté panny Kateřiny až pod klášter 566
Tělo boží nosili v proštípě táboří Klášter postoloprtský vypálen Makotřasy tvrz vypálena Klášter svaté Kateřiny ženy rozbořily z Letně až na pražský ryňk přes řeku dostřelo- vali, však žádné neučinili škody. Vtom tábor- ská čertovina k Praze s kušemi, s sudlicemi a s palicemi se přiblížila a kněz jejích, jménem Martínek z Miličína, šel před ními, nesa v pro- štípě tělo boží z příčiny té, aby mohlo ode všech býti vidíno, a šli jako s procesí. Pražané také vzavše tělo boží do monstrancí vyšli proti ním, slavně je vítajíce uvedli do Prahy a z jejích příští velmi se radovali. Roku toho také Žatečští, Lounští a Slanští, kteříž také tím učením táborským byli nakva- šeni, sebravše se spolu u Smolnice, odtuď táhli k klášteru, kterýž slove Porta apostolorum, jinak Postoloprty, a přiloživše se k němu silně jeho dobývali, a nemohúce jeho dobyti, šípy ohnivými stříleli tak dlúho, až zapálili, a tu všecko, což v něm bylo, shořalo, kalichové, ornátové a kníhy, neb jích tu bylo velmi mnoho. Odtuď pak hajtmané jích Půta, Záviš Bradatý a Obrovec a kněz Petr, řečený Špička, vedli je k Praze proti Zigmundovi císaři Pražanuom na pomoc a na té cestě vybrali a vypálili tvrz výbornú Makotřasy a tu znamenitú škodu Petrovi kupci, jenž slúl Meziřícký, učinili. Toho času ženy těch táboruov vnově přišlých do Prahy spolu se sebravše i táhly jako vojensky pod praporcem k klášteru svaté panny Kateřiny v Novém Městě pražském a tu některé pozuosta- lé panny vyhnaly a čehož prvé Pražané nezbo- řili, to ony dopálivše rozbořily a rozmetaly. Při takovém jejich neopatrném díle štít kostelní prostřední se zbořil a těch žen, jenž zdi lámaly, sedm a dvadcet tu přiřítil a ty, kteréž počaly věže podlamovati kostelní, od té práce přestaly a utekly. Nazajtří pak přišedše počaly těch ženských těl zařícených dobývati, ale obávajíce se, aby se na ně ostatek toho štítu nessul, toho díla zanechaly a věže také v své celosti zuostala. Ty pak ženy, nechavše toho boření, daly se v jiné dílo a tu všecky ženy táborské, žatecké, lounské, slanské i pražské dělaly příkop od kláštera svaté panny Kateřiny až pod klášter 566
Strana 567
slovanský k řece. A Pražané klášter slovanský i karlovský pevně osadili, bojíce se Vyšehradu. Císař toho času hnul se od Prahy a položil se s svými Uhry a Němci a s Horníky na jedněch lukách pod Litoměřicí a oni Litoměřičtí činili jemu mnohá pohodlé a zvláště stravou a obro- kem, kterýž jím věře vjel do jích města toliko ve dvadcíti koních a tu byl poctivě ctěn, kterýž nejsa nepamětliv dobrodiní toho mnohými město to obdařil milostmi a užitky, a tu jemu bylo oznámeno, že Žatečtí, Lounští a Slanští zúmyslně se jemu ta města zprotivila; nemálo se tomu podivil a odtuď hnul se s svými k Sta- rému Boleslavi. Při tom času, když byli v Praze táboří, Orebští, Žatečští, Lounští, Slanští, jednoho dne svolavše obce Starého i Nového měst pražských, hajtmané nasadili konšeluov na rathouzy a tu se všickni spuntovali a zapsali, aby se císaři Zigmundovi nepoddávali, a pokudž jích živo- tuov stává, aby se jemu protivili, jeho (ač byl pravý po otci dědic a po bratru nápadník) do země a zvláště do Prahy, jenž jest stolice krá- lovská, nepouštěli a za pána ho nemívali, pro- tože jest protivník božího kalichu; také aby kláštery bořili a žádným domuom božím ne- odpouštěli, kdež by se koli s ními v přijímaní z kalichu srovnati nechtěli. A kněžím rozkázali, aby na den svatých Petra a Pavla apoštoluov všudy po všech kostelech oznámili, každý aby z kalicha přijímal, žádnú nepřípravú ani hříchy se nezastíraje; pakli by kdo zanetbal, že tako- vému neplatí než hrdlo. To slyšíce ještě neporu- šení křesťané, než by ten neřád podnikli a s ta- kovými krve prolévači bez zpovědi a svatého pokání tu velebnú svátost tak lehkomyslně přijímali, radějí opustivše statky i domy ven z města s pláčem vyšli, a tak okolo sedmdesáti v Starém Městě a v Novém tolikéž domuov pustých zůstalo. Kněží pak někteří a zvláště táborští takové neřády velmi chválili a na ten čas zlí i dobří, všecko byli jednostajní křesťané krom těch, kteříž jsú z kalichu nepřijímali, Císař ležal pod Litoměřicí Táboří nechtěli než kostely hubiti 567
slovanský k řece. A Pražané klášter slovanský i karlovský pevně osadili, bojíce se Vyšehradu. Císař toho času hnul se od Prahy a položil se s svými Uhry a Němci a s Horníky na jedněch lukách pod Litoměřicí a oni Litoměřičtí činili jemu mnohá pohodlé a zvláště stravou a obro- kem, kterýž jím věře vjel do jích města toliko ve dvadcíti koních a tu byl poctivě ctěn, kterýž nejsa nepamětliv dobrodiní toho mnohými město to obdařil milostmi a užitky, a tu jemu bylo oznámeno, že Žatečtí, Lounští a Slanští zúmyslně se jemu ta města zprotivila; nemálo se tomu podivil a odtuď hnul se s svými k Sta- rému Boleslavi. Při tom času, když byli v Praze táboří, Orebští, Žatečští, Lounští, Slanští, jednoho dne svolavše obce Starého i Nového měst pražských, hajtmané nasadili konšeluov na rathouzy a tu se všickni spuntovali a zapsali, aby se císaři Zigmundovi nepoddávali, a pokudž jích živo- tuov stává, aby se jemu protivili, jeho (ač byl pravý po otci dědic a po bratru nápadník) do země a zvláště do Prahy, jenž jest stolice krá- lovská, nepouštěli a za pána ho nemívali, pro- tože jest protivník božího kalichu; také aby kláštery bořili a žádným domuom božím ne- odpouštěli, kdež by se koli s ními v přijímaní z kalichu srovnati nechtěli. A kněžím rozkázali, aby na den svatých Petra a Pavla apoštoluov všudy po všech kostelech oznámili, každý aby z kalicha přijímal, žádnú nepřípravú ani hříchy se nezastíraje; pakli by kdo zanetbal, že tako- vému neplatí než hrdlo. To slyšíce ještě neporu- šení křesťané, než by ten neřád podnikli a s ta- kovými krve prolévači bez zpovědi a svatého pokání tu velebnú svátost tak lehkomyslně přijímali, radějí opustivše statky i domy ven z města s pláčem vyšli, a tak okolo sedmdesáti v Starém Městě a v Novém tolikéž domuov pustých zůstalo. Kněží pak někteří a zvláště táborští takové neřády velmi chválili a na ten čas zlí i dobří, všecko byli jednostajní křesťané krom těch, kteříž jsú z kalichu nepřijímali, Císař ležal pod Litoměřicí Táboří nechtěli než kostely hubiti 567
Strana 568
Místra Školastika z Prahy vyhnali Vilém Zajíc dobyl Slaného ty táboří za prokleté držali, a kteříž přijímali, by pak o tom žádné víry neměli, za bratry věrné byli přijímáni. Času toho mistr Jakub, příjmím Školastikus, jenž byl někdy správce učení pražského a na ten čas kaplan kostela Panny Marie před Taj- nem, ten dne jednoho učinil výborné kázaní v témž kostele o poctivosti Pánu Bohu a o důstojnosti těla a krve Krista Pána pod způsobem dvojím a přitom kterak ta velebná svátost má vážně a poctivě od věrných křesťa- nuov přijímaná býti srdcem čistým, zkrouše- ným a s náboženstvím, ne tak nevážně a lehko- myslně, jakž někteří činí. To slyšíce táboří zbouřili se a Pražany na to navedli, že jsú tomu dobrému mistru Školastikovi a knězi věrnému hned nazajtří ven z Prahy kázali. Toho času Vilém Zajíc z Hazmburku z lítosti kláštera postoloprtského sebrav nětco rytíř- ského i sedlského lidu táhl s ními a položil se na Slanské hoře a odtuď do města střéleti rozkázal. Slanští to vidúce vyslali k němu, jemu se poddávajíce, kterýž přijav od ních přísahy do města vjel a tu jemu všickni slibovali, že chtí při řádu křesťanském zuostati. A toho na znamení kázali všecky kněží táborské ven z města vyhnati a jiné řádné a křesťanské kněží do města i do kostela proboštského uvedli a v tom pořádku zůstati slíbili nyní i na věčné budúcí časy. Císař hnul se s svými od Starého Boleslavi k Mělníku a odtuď k Slanému a tu byl slavně od Slanských přivítán a přijat, ale on proto nemnoho jim věřil, aniž toho dne celého chtěl v tom městě zůstati, ale jel mezi své na pole a odtuď obrátil se k hrádku, jenž slove Burglais, jinak Křivoklad, potom na Žebrák a na Točník, odtuď na Karlštajn a na Nový hrad, všudy ohleduje poklady od někdy krále Vácslava, bratra svého, shromážděné a sobě zůstavené; jel také i na Vyšehrad, a tu pobyv některý čas, jel na Zbraslav a tu kázal příkopy a záspy dělati, chtě tu svuoj lid shromážděný položiti. 568
Místra Školastika z Prahy vyhnali Vilém Zajíc dobyl Slaného ty táboří za prokleté držali, a kteříž přijímali, by pak o tom žádné víry neměli, za bratry věrné byli přijímáni. Času toho mistr Jakub, příjmím Školastikus, jenž byl někdy správce učení pražského a na ten čas kaplan kostela Panny Marie před Taj- nem, ten dne jednoho učinil výborné kázaní v témž kostele o poctivosti Pánu Bohu a o důstojnosti těla a krve Krista Pána pod způsobem dvojím a přitom kterak ta velebná svátost má vážně a poctivě od věrných křesťa- nuov přijímaná býti srdcem čistým, zkrouše- ným a s náboženstvím, ne tak nevážně a lehko- myslně, jakž někteří činí. To slyšíce táboří zbouřili se a Pražany na to navedli, že jsú tomu dobrému mistru Školastikovi a knězi věrnému hned nazajtří ven z Prahy kázali. Toho času Vilém Zajíc z Hazmburku z lítosti kláštera postoloprtského sebrav nětco rytíř- ského i sedlského lidu táhl s ními a položil se na Slanské hoře a odtuď do města střéleti rozkázal. Slanští to vidúce vyslali k němu, jemu se poddávajíce, kterýž přijav od ních přísahy do města vjel a tu jemu všickni slibovali, že chtí při řádu křesťanském zuostati. A toho na znamení kázali všecky kněží táborské ven z města vyhnati a jiné řádné a křesťanské kněží do města i do kostela proboštského uvedli a v tom pořádku zůstati slíbili nyní i na věčné budúcí časy. Císař hnul se s svými od Starého Boleslavi k Mělníku a odtuď k Slanému a tu byl slavně od Slanských přivítán a přijat, ale on proto nemnoho jim věřil, aniž toho dne celého chtěl v tom městě zůstati, ale jel mezi své na pole a odtuď obrátil se k hrádku, jenž slove Burglais, jinak Křivoklad, potom na Žebrák a na Točník, odtuď na Karlštajn a na Nový hrad, všudy ohleduje poklady od někdy krále Vácslava, bratra svého, shromážděné a sobě zůstavené; jel také i na Vyšehrad, a tu pobyv některý čas, jel na Zbraslav a tu kázal příkopy a záspy dělati, chtě tu svuoj lid shromážděný položiti. 568
Strana 569
Táboří pak i jiní všickni hosté pražští polo- žili se na ten čas na Strahově a na Pohořalci i na Hradčanech, a to proto, aby nedali na hrad svatého Vácslava špíže dodati. Roku toho také Pražané rozkázali všecko štěpí v zahradě arcibiskupově posekati proto, aby se tu nepřátelé, kteříž přes vodu do města stříleli, nemohli krajti. A hned toho dne ně- kteří bez vědomí konšeluov a starších z Prahy vyběhše několik domuov nedaleko od kláštera spáleného svaté Marie Magdalenské vybrali a vypálili i rozbořili. Téhož léta Oldřich z Rožmberka, vida takový nepořádek v tom přijímaní, ani ti kněží tábor- ští s tou svatou obětí velmi nepořádně se obírají, někdy raným jitrem a někdy při poledni i časem večerním posvěcují a lotrům, lotryněm zjev- ným všem napořád nerozdílně podávají a krve prolévači i zjevní mordéři k tomu tak nevážně přistupují, i oznámil bratruom táboruom, že s ními v tom neřádu déle býti nemíní, a hned jel na Žebrák k legátovi papežskému, a protože s tábory státi počal v tom bludu, žádal od něho rozhříšení; a navrátiv se všem svým služební- kuom zapověděl, aby se žádný toho neřádu nedržel. Poslal také po všem svém zboží ke všem farářuom, aby hned po ten den podlé obyčeje táborského nerozdávali, ale tak, jakž obyčej má římský i pražský kostel činiti, aby činili. A oni odpověděli, jakž jsú již počali učiti, kázati i činiti, že toho nemohú zjinačiti. I rozkázal je hned všecky zjímati a dáti do vězení, některé na Přibenice, jiné na Choustník, na Helfemburk, na Krumlov, na Rožmberk, na Nový hrad; někteří na půl léta seděli, pravíce, že jinak nemohú a nesmějí pro tábory činiti. Potom, kreříž nechtěli, kázal je pustiti, aby šli na Tábor a tam tak, jakž se jím líbí, rozdá- vali, a v svých farách řádné kněží posadiv, aby se křesťansky při svaté víře chovali, přiká- zal. Při tom času Aleš z Vřešťova a Beneš z Mokro- vous a Jiřík z Chvalkovic, sebravše mnoho lidu Stěpí posekáno v zahradě arcibiskupově Oldřich z Rožmberka nechtěl s tábory držeti Hradečtí k táborům přistúpili 569
Táboří pak i jiní všickni hosté pražští polo- žili se na ten čas na Strahově a na Pohořalci i na Hradčanech, a to proto, aby nedali na hrad svatého Vácslava špíže dodati. Roku toho také Pražané rozkázali všecko štěpí v zahradě arcibiskupově posekati proto, aby se tu nepřátelé, kteříž přes vodu do města stříleli, nemohli krajti. A hned toho dne ně- kteří bez vědomí konšeluov a starších z Prahy vyběhše několik domuov nedaleko od kláštera spáleného svaté Marie Magdalenské vybrali a vypálili i rozbořili. Téhož léta Oldřich z Rožmberka, vida takový nepořádek v tom přijímaní, ani ti kněží tábor- ští s tou svatou obětí velmi nepořádně se obírají, někdy raným jitrem a někdy při poledni i časem večerním posvěcují a lotrům, lotryněm zjev- ným všem napořád nerozdílně podávají a krve prolévači i zjevní mordéři k tomu tak nevážně přistupují, i oznámil bratruom táboruom, že s ními v tom neřádu déle býti nemíní, a hned jel na Žebrák k legátovi papežskému, a protože s tábory státi počal v tom bludu, žádal od něho rozhříšení; a navrátiv se všem svým služební- kuom zapověděl, aby se žádný toho neřádu nedržel. Poslal také po všem svém zboží ke všem farářuom, aby hned po ten den podlé obyčeje táborského nerozdávali, ale tak, jakž obyčej má římský i pražský kostel činiti, aby činili. A oni odpověděli, jakž jsú již počali učiti, kázati i činiti, že toho nemohú zjinačiti. I rozkázal je hned všecky zjímati a dáti do vězení, některé na Přibenice, jiné na Choustník, na Helfemburk, na Krumlov, na Rožmberk, na Nový hrad; někteří na půl léta seděli, pravíce, že jinak nemohú a nesmějí pro tábory činiti. Potom, kreříž nechtěli, kázal je pustiti, aby šli na Tábor a tam tak, jakž se jím líbí, rozdá- vali, a v svých farách řádné kněží posadiv, aby se křesťansky při svaté víře chovali, přiká- zal. Při tom času Aleš z Vřešťova a Beneš z Mokro- vous a Jiřík z Chvalkovic, sebravše mnoho lidu Stěpí posekáno v zahradě arcibiskupově Oldřich z Rožmberka nechtěl s tábory držeti Hradečtí k táborům přistúpili 569
Strana 570
Hádaní měštěnína hradeckého s knězem sedlského pod Kunětickú horú nad Pardubi- cemi, i táhli upřímo k Hradci Králové, ale oni Hradečtí to vědúce, co oni chtí, a majíce s ními dávno srozumění, do města je hned bez odporu pustili a tu hned od kněze Ambrože vedlé obyčeje táborského ten celý den až do večera přijímali. Když bylo aspoň v hodinu nešporní, jeden z týchž měšťanův jménem Frána vzkřikl na kněze Ambrože a řka: „Bratře, ukrať toho rozdávaní, však časem večerním toho činiti nesluší.“ A on odpověděl: „Mlč, bratře, však jest Kristus po večeři svým učedl- níkuom rozdával.“ A on řekl: „Však některý ten nevážný lotr již dnes od tebe po čtvrté i po páté přijímal.“ I řekl kněz Ambrož: „Bratře milý, víš dobře, že nikdá dobrého dosti není.“ Frána jemu řekl: „A já vidím tu některé, ježto z tvých rukú přijímají a ježto jsú vražedl- níci, cizoložníci, loupežníci i zjevní mordéři.“ Odpověděl kněz Ambrož: „Žádného tu není tak velikého lotra jako ten, kterýž visel s Kris- tem na kříži, však Pán Kristus před ním svého ráje nezavřel.“ Téhož léta při slavnosti svatého Prokopa přitáhlo veliké množství Němcuov a jiných národuov císaři na pomoc a položili se mezi Holajšovicí a Ovencem, Bubny a Bruskou nad 11 41 570
Hádaní měštěnína hradeckého s knězem sedlského pod Kunětickú horú nad Pardubi- cemi, i táhli upřímo k Hradci Králové, ale oni Hradečtí to vědúce, co oni chtí, a majíce s ními dávno srozumění, do města je hned bez odporu pustili a tu hned od kněze Ambrože vedlé obyčeje táborského ten celý den až do večera přijímali. Když bylo aspoň v hodinu nešporní, jeden z týchž měšťanův jménem Frána vzkřikl na kněze Ambrože a řka: „Bratře, ukrať toho rozdávaní, však časem večerním toho činiti nesluší.“ A on odpověděl: „Mlč, bratře, však jest Kristus po večeři svým učedl- níkuom rozdával.“ A on řekl: „Však některý ten nevážný lotr již dnes od tebe po čtvrté i po páté přijímal.“ I řekl kněz Ambrož: „Bratře milý, víš dobře, že nikdá dobrého dosti není.“ Frána jemu řekl: „A já vidím tu některé, ježto z tvých rukú přijímají a ježto jsú vražedl- níci, cizoložníci, loupežníci i zjevní mordéři.“ Odpověděl kněz Ambrož: „Žádného tu není tak velikého lotra jako ten, kterýž visel s Kris- tem na kříži, však Pán Kristus před ním svého ráje nezavřel.“ Téhož léta při slavnosti svatého Prokopa přitáhlo veliké množství Němcuov a jiných národuov císaři na pomoc a položili se mezi Holajšovicí a Ovencem, Bubny a Bruskou nad 11 41 570
Strana 571
Letní a císař přijel mezi ně. A nazajtří, povolav některých cizozemcuov znamenitějších, jel s ními na hrad svatého Vácslava a vzav z rukou knězských korunu královskú, kázal se jí na království české korunovati, a tu pobrav pokla- dy, jenž byly v místech tajných, kterých král Vácslav i otec jeho nahromáždil, platil jími žoldnéřuom. Při tom korunování bylo rokováno, aby císař rozkázal na Vítkově hoře udělati baštu a okolo ní příkopy a tu aby dobře lidem osadil, a bude tak, jako by měl okolo města tři hrady, a tak nebude moci žádný špíže do Prahy dodati. Taková rada, ač se dosti tajně dála, však Žižka, kterýž toho času do Prahy přijel, co se jednalo, o tom zvěděl, kterýž hned té první noci kázal veliká dva sruby na té hoře (jako dvě jistby) udělati a příkopy nevelikými je okopati a zdí dosti tlustú odělati toliko z kamení a z hnoje. Nazajtří pak, to jest v neděli po svaté panně Markétě, lid císařský přepravivše se přes řeku pod Bubny, i položili se na Špitálském poli, v pondělí pak šli k šturmu k srubuom Žižko- vým a on se tu statečně bránil, ale byl by se nikterakž neobránil, než že kněží někteří z Prahy pochytivše tělo boží, i šli jemu na pomoc a lid všecken to vida, běžali mnozí za těmi kněžími s cepami a s palicemi a tak Žižku retovali a mnoho tu u toho šturmu Němcuov zbili a někteří, vytáhše děla a houfnice před Poříckú bránu proti mlýnuom, jenž slovú Na kameni, tu od špitála malomocných na lid císařský velmi ukrutně na Špitálské stříleli, a mnoho jich na těch polích zuostalo. Třetího dne císař hnul se s svým lidem a odtrhl do Prahy, zloupiv kostely a zvláště kostel svatého Víta na hradě pražském, mnoho kalichův, monstrancí a jiných klenotův kostelních stříbrných i zlatých pobral, také i stříbrné veliké obrazy, nadto i svátost říšskú z Karlštejna s sebú vzal a Němcuom ji zastavil. Pražané pak, že tu na té Vítkově hoře zvítězili, někteří chtěli, aby slula ta hora Vítězitedlná, a jiní chtěli říkati Kalich, protože Žižka na Vítkově hoře se obránil Císař zloupil kostely Svátost zastavená Císař Zigmund českú korunou korunován 571
Letní a císař přijel mezi ně. A nazajtří, povolav některých cizozemcuov znamenitějších, jel s ními na hrad svatého Vácslava a vzav z rukou knězských korunu královskú, kázal se jí na království české korunovati, a tu pobrav pokla- dy, jenž byly v místech tajných, kterých král Vácslav i otec jeho nahromáždil, platil jími žoldnéřuom. Při tom korunování bylo rokováno, aby císař rozkázal na Vítkově hoře udělati baštu a okolo ní příkopy a tu aby dobře lidem osadil, a bude tak, jako by měl okolo města tři hrady, a tak nebude moci žádný špíže do Prahy dodati. Taková rada, ač se dosti tajně dála, však Žižka, kterýž toho času do Prahy přijel, co se jednalo, o tom zvěděl, kterýž hned té první noci kázal veliká dva sruby na té hoře (jako dvě jistby) udělati a příkopy nevelikými je okopati a zdí dosti tlustú odělati toliko z kamení a z hnoje. Nazajtří pak, to jest v neděli po svaté panně Markétě, lid císařský přepravivše se přes řeku pod Bubny, i položili se na Špitálském poli, v pondělí pak šli k šturmu k srubuom Žižko- vým a on se tu statečně bránil, ale byl by se nikterakž neobránil, než že kněží někteří z Prahy pochytivše tělo boží, i šli jemu na pomoc a lid všecken to vida, běžali mnozí za těmi kněžími s cepami a s palicemi a tak Žižku retovali a mnoho tu u toho šturmu Němcuov zbili a někteří, vytáhše děla a houfnice před Poříckú bránu proti mlýnuom, jenž slovú Na kameni, tu od špitála malomocných na lid císařský velmi ukrutně na Špitálské stříleli, a mnoho jich na těch polích zuostalo. Třetího dne císař hnul se s svým lidem a odtrhl do Prahy, zloupiv kostely a zvláště kostel svatého Víta na hradě pražském, mnoho kalichův, monstrancí a jiných klenotův kostelních stříbrných i zlatých pobral, také i stříbrné veliké obrazy, nadto i svátost říšskú z Karlštejna s sebú vzal a Němcuom ji zastavil. Pražané pak, že tu na té Vítkově hoře zvítězili, někteří chtěli, aby slula ta hora Vítězitedlná, a jiní chtěli říkati Kalich, protože Žižka na Vítkově hoře se obránil Císař zloupil kostely Svátost zastavená Císař Zigmund českú korunou korunován 571
Strana 572
Klášter zderazský, klášter svatého Klimenta rozbořili Klášter zbraslavský vybrali Pražané a vypálili sú tu pro boží kalich bojovali, někteří pak říkali i dodnes říkají Žižkova hora. Nazajtří po svatém Jakubu, apoštolu božím, táboři a Pražané o to se snesli a na tom zůstali, aby dílo své začaté dokonali a kláštery ty, kteréž sú v městech pražských vybrali a vypálili, aby je rozbořili, tak aby nezuostal kámen na kameni, Pražané aby klášter křižovnický na Zderazu rozbořili a táboři svatého Klimenta, a tak sú udělali, že obojí s velikú prací zdi podlamovali, aby padaly a bořily se. Při boření kostela svatého Klimenta zed kostelní jedna od strany puol- noční nenadále upadla a šestmezcítma výbor- ných pacholkuov z týchž dělníkův zařítila a jiní ten div vidúce od toho díla přestali a kus druhé strany téhož kostela zuostal a stojí až do dnešního dne. Toho také dne Pražané novoměští pilně klášter zderazský bořili a kamení před své domy vozili. I byl toho času správcí obce novoměstské nějaký Mach, příjmím Trousil, kterýž měl duom na ryňku proti kotcuom zadkem k koste- lu zderazskému, ten přiběhl vnáhle mezi děl- níky a nedal více toho kostela zderazského svatého Petra bořiti a řka: „Nechte toho, to já sám obořím a kamení hned tu do svého domu zadkem odvoziti rozkáži,“ a oni hned přestali a on osmý den umřel a ten kus kláštera pro budúcí památku až do dnešního dne zuostal. V sobotu na den svatého Vavřince kněz Koranda s jinými kněžími táborskými, pojavše nětco lidu pražského a táborského, i táhli z Pra- hy pod praporci s tělem božím k Zbraslavi a vběhli do kláštera, an jim žádný nebránil, a vybravše z něho, což tam bylo, navracovali se zase s veselím, zpívajíce píseň „Toť sú věci posvátné, nám připravené“. Jiní to slyšíce také z Prahy běžali, pospíchajíce k témuž kláš- teru zbraslavskému, zpívajíce píseň „Požádej- mež všickni toho“, a ti poslední nalezli sklep pod zemí, v němž bylo několik suduov vína mnichovského, kteréž pili bez míry, a pobravše obrazy dřevěné a tabulky zlámané nesli do 572
Klášter zderazský, klášter svatého Klimenta rozbořili Klášter zbraslavský vybrali Pražané a vypálili sú tu pro boží kalich bojovali, někteří pak říkali i dodnes říkají Žižkova hora. Nazajtří po svatém Jakubu, apoštolu božím, táboři a Pražané o to se snesli a na tom zůstali, aby dílo své začaté dokonali a kláštery ty, kteréž sú v městech pražských vybrali a vypálili, aby je rozbořili, tak aby nezuostal kámen na kameni, Pražané aby klášter křižovnický na Zderazu rozbořili a táboři svatého Klimenta, a tak sú udělali, že obojí s velikú prací zdi podlamovali, aby padaly a bořily se. Při boření kostela svatého Klimenta zed kostelní jedna od strany puol- noční nenadále upadla a šestmezcítma výbor- ných pacholkuov z týchž dělníkův zařítila a jiní ten div vidúce od toho díla přestali a kus druhé strany téhož kostela zuostal a stojí až do dnešního dne. Toho také dne Pražané novoměští pilně klášter zderazský bořili a kamení před své domy vozili. I byl toho času správcí obce novoměstské nějaký Mach, příjmím Trousil, kterýž měl duom na ryňku proti kotcuom zadkem k koste- lu zderazskému, ten přiběhl vnáhle mezi děl- níky a nedal více toho kostela zderazského svatého Petra bořiti a řka: „Nechte toho, to já sám obořím a kamení hned tu do svého domu zadkem odvoziti rozkáži,“ a oni hned přestali a on osmý den umřel a ten kus kláštera pro budúcí památku až do dnešního dne zuostal. V sobotu na den svatého Vavřince kněz Koranda s jinými kněžími táborskými, pojavše nětco lidu pražského a táborského, i táhli z Pra- hy pod praporci s tělem božím k Zbraslavi a vběhli do kláštera, an jim žádný nebránil, a vybravše z něho, což tam bylo, navracovali se zase s veselím, zpívajíce píseň „Toť sú věci posvátné, nám připravené“. Jiní to slyšíce také z Prahy běžali, pospíchajíce k témuž kláš- teru zbraslavskému, zpívajíce píseň „Požádej- mež všickni toho“, a ti poslední nalezli sklep pod zemí, v němž bylo několik suduov vína mnichovského, kteréž pili bez míry, a pobravše obrazy dřevěné a tabulky zlámané nesli do 572
Strana 573
Prahy, zpívajíce „Veselýť nám den nastal“. Někteří pak tím vínem mnichovským tak se utrápili, až se po polích a jiní po ulicech váleli. Poslední zajisté přiběhše a bráti co nemajíce klášter ten překrásný a nadmíru vystavený zapálili, kterýž všecken z gruntu vyhořal. Toho dne času večerního vzavše pochodně, lucerny a smolnice šli, aby k Vyšehradu štur- movali, ale ti, jenž byli na Vyšehradě, zname- navše ta světla zdaleka, kázali je pustiti skrze bránu Jeruzalemskú pokojně až k vratuom hradovým, a upokojili se tak, jako by žádný na zámku o tom nic nevěděl, a když oni počali vrat sekati sekerami, žoldnéři na ně vyskočivše bili ty vožralce kamením, a oni vidúce, že se na ně síla z zámku valí, utíkali, ale brána ta Jeruzalémská byla zavřína, tu Vyšehradští mnoho jich zbili. Nazajtří pak ráno v neděli, pobravše ty zbité, k vodě je nosili a vloživše jich na vory osmdesát, do Prahy je po vodě poslali. Času toho táboři zbouřivše se pravili, že chtí všickni z Prahy jíti, kladúce toho příčinu, že by konšelé obojího města k nim chuti neměli a že neradi toho vidí, že oni kláštery boří. Kněží pražští, uradivše se na to s některými z obce, v neděli po slavnosti Panny Marie na nebe vzetí obě obce na rathouzy svolali. Tu kněz Jan kazatel, mnich z kláštera Matky boží Sněžné, vzal pečet městskú z ruky purgmistra staroměstského a vyzdvihl starú radu a nasadiv nových konšelův, dav jednomu z nich pečet, kterémuž bylo jméno Bartoš Bloudil, purgmist- rem jej učinil. I šli opět ti kněží na rathouz novoměstský, a tu nalezše obec shromážděnú, kněz Jan, mnich předřečený, učinil tolikéž, a to se stalo z té příčiny, aby táborové, majíce ty konšely nové milostí k sobě nakloněné, z Prahy neodcházeli, a byla-li by toho potřeba, aby proti Zigmundovi císaři Pražanuom po- máhali a zatím tu v klášteřích hospodařovali. Pátý den po sazení nových konšeluov táboři se zdvihli a ven z Prahy pod svými praporci (na nichž byli kalichové namalováni) táhli, Vyšehradští pobili Pražany Mnich v Praze radu obnovoval 573
Prahy, zpívajíce „Veselýť nám den nastal“. Někteří pak tím vínem mnichovským tak se utrápili, až se po polích a jiní po ulicech váleli. Poslední zajisté přiběhše a bráti co nemajíce klášter ten překrásný a nadmíru vystavený zapálili, kterýž všecken z gruntu vyhořal. Toho dne času večerního vzavše pochodně, lucerny a smolnice šli, aby k Vyšehradu štur- movali, ale ti, jenž byli na Vyšehradě, zname- navše ta světla zdaleka, kázali je pustiti skrze bránu Jeruzalemskú pokojně až k vratuom hradovým, a upokojili se tak, jako by žádný na zámku o tom nic nevěděl, a když oni počali vrat sekati sekerami, žoldnéři na ně vyskočivše bili ty vožralce kamením, a oni vidúce, že se na ně síla z zámku valí, utíkali, ale brána ta Jeruzalémská byla zavřína, tu Vyšehradští mnoho jich zbili. Nazajtří pak ráno v neděli, pobravše ty zbité, k vodě je nosili a vloživše jich na vory osmdesát, do Prahy je po vodě poslali. Času toho táboři zbouřivše se pravili, že chtí všickni z Prahy jíti, kladúce toho příčinu, že by konšelé obojího města k nim chuti neměli a že neradi toho vidí, že oni kláštery boří. Kněží pražští, uradivše se na to s některými z obce, v neděli po slavnosti Panny Marie na nebe vzetí obě obce na rathouzy svolali. Tu kněz Jan kazatel, mnich z kláštera Matky boží Sněžné, vzal pečet městskú z ruky purgmistra staroměstského a vyzdvihl starú radu a nasadiv nových konšelův, dav jednomu z nich pečet, kterémuž bylo jméno Bartoš Bloudil, purgmist- rem jej učinil. I šli opět ti kněží na rathouz novoměstský, a tu nalezše obec shromážděnú, kněz Jan, mnich předřečený, učinil tolikéž, a to se stalo z té příčiny, aby táborové, majíce ty konšely nové milostí k sobě nakloněné, z Prahy neodcházeli, a byla-li by toho potřeba, aby proti Zigmundovi císaři Pražanuom po- máhali a zatím tu v klášteřích hospodařovali. Pátý den po sazení nových konšeluov táboři se zdvihli a ven z Prahy pod svými praporci (na nichž byli kalichové namalováni) táhli, Vyšehradští pobili Pražany Mnich v Praze radu obnovoval 573
Strana 574
Žižka dobyl Říčan Biskupa táboří utopili Prachatic Žižka dobyl to za příčinu pokládajíce, že kněží pražští se s nimi v obyčejích nesrovnávají a že slouží mše v ornátích, ježto to býti nemá. Pražané někteří, ač je chtěli rádi zdržeti, nikterakž toho učiniti nemohli, někteří se pak domnívali, že toho jich odjití najvětší byl původ Jan Žižka, neb jakž před bránu Konskú vyšli, tu hned Žižka za vuodci a hajtmana od týchž táboruov vyzdvižen a vedl je najprvé k Dubči a odtuď položil se s nimi u městečka Říčan. Po vigiljí svatého Bartoloměje on Žižka s svými tábory a s některými Pražany dobyl městečka a tvrzi Ríčan a tu nalezl sedm kněží těch, kteříž obyčej měli z kalichu podávati, i kázal je do jedné jistby uvésti a svázati, zavříti a zapáliti, kteříž pravili: „Milý bratře Žižko, však sme z kalicha rozdávali a chcme všecky obyčeje tvé a táborské rádi zachovati, s tebú věřiti, jezditi i mordovati,“ a jiného mnoho slibovali, však proto těmi sliby nemohli nikterakž svých životuov vysvoboditi, musili býti spáleni. To městečko, též i tvrz táboři vybravše i vypálivše, odtaď táhli s veselím, zpívajíce píseň „Kto ste boží bojovníci zákona jeho“ až do konce. Na té cestě potkali se s nějakým Heřmanem mnichem, jenž se pravil býti biskupem niko- polenským, kterýž jednak všecky táborské kněží na Lipnici přinucením Čeňka Lipnického světil, a tu jej s jinými dvěma kněžími polapili a sami táboři vedli jej k jednomu rybníku, ač on Heřman mnoho sliboval, že chce všecky kněží táborské světiti a s Žižkou až do smrti jezditi, nic jemu to postačiti nemohlo, musil i s svými kněžími z hrázi do rybníka. Na den pak Narození Panny Marie Žižka s svými mordéři dobyl města Prachatic, kteréž leží blízko od mezí bavorských, a tu jest zbito v městě měšťanův a jiných dobrých křesťanův sto třidcet a pět a zjímáno jich pět a osmdesát a ti sú všickni do kostela zavříni a tu spáleni, ač velmi prosili a slibovali Žižkovi, že chtí věřiti, jak on káže, jedné aby při životích byli zacho- váni. Žižka toho nechtěl učiniti a řka: „Tak Prachatic Žižka dobyl 574
Žižka dobyl Říčan Biskupa táboří utopili Prachatic Žižka dobyl to za příčinu pokládajíce, že kněží pražští se s nimi v obyčejích nesrovnávají a že slouží mše v ornátích, ježto to býti nemá. Pražané někteří, ač je chtěli rádi zdržeti, nikterakž toho učiniti nemohli, někteří se pak domnívali, že toho jich odjití najvětší byl původ Jan Žižka, neb jakž před bránu Konskú vyšli, tu hned Žižka za vuodci a hajtmana od týchž táboruov vyzdvižen a vedl je najprvé k Dubči a odtuď položil se s nimi u městečka Říčan. Po vigiljí svatého Bartoloměje on Žižka s svými tábory a s některými Pražany dobyl městečka a tvrzi Ríčan a tu nalezl sedm kněží těch, kteříž obyčej měli z kalichu podávati, i kázal je do jedné jistby uvésti a svázati, zavříti a zapáliti, kteříž pravili: „Milý bratře Žižko, však sme z kalicha rozdávali a chcme všecky obyčeje tvé a táborské rádi zachovati, s tebú věřiti, jezditi i mordovati,“ a jiného mnoho slibovali, však proto těmi sliby nemohli nikterakž svých životuov vysvoboditi, musili býti spáleni. To městečko, též i tvrz táboři vybravše i vypálivše, odtaď táhli s veselím, zpívajíce píseň „Kto ste boží bojovníci zákona jeho“ až do konce. Na té cestě potkali se s nějakým Heřmanem mnichem, jenž se pravil býti biskupem niko- polenským, kterýž jednak všecky táborské kněží na Lipnici přinucením Čeňka Lipnického světil, a tu jej s jinými dvěma kněžími polapili a sami táboři vedli jej k jednomu rybníku, ač on Heřman mnoho sliboval, že chce všecky kněží táborské světiti a s Žižkou až do smrti jezditi, nic jemu to postačiti nemohlo, musil i s svými kněžími z hrázi do rybníka. Na den pak Narození Panny Marie Žižka s svými mordéři dobyl města Prachatic, kteréž leží blízko od mezí bavorských, a tu jest zbito v městě měšťanův a jiných dobrých křesťanův sto třidcet a pět a zjímáno jich pět a osmdesát a ti sú všickni do kostela zavříni a tu spáleni, ač velmi prosili a slibovali Žižkovi, že chtí věřiti, jak on káže, jedné aby při životích byli zacho- váni. Žižka toho nechtěl učiniti a řka: „Tak Prachatic Žižka dobyl 574
Strana 575
my musíme zákon Kristuov vaší krví a vašimi životy vyplniti.“ Když tak táboři, jezdíce po české zemi, takovú záhubu lidem činili a ukrut- né mordy zvláště na zboží pána z Rožmberka provozovali, lidé chudí nebožátka velmi sobě stajskali a hrozně naříkajíce plakali, mistru Janovi Husovi a mistru Jeronýmovi, těm dob- rým mužuom, nedadúc pokoje po smrti láli, protože se skrze ně taková věc v tom království začala, proklínajíce jich, aby u věčném ohni na věky hořali, za to Pána Boha prosili. Žižkovi když to oznámeno bylo, z toho byl velmi hněviv. V sobotu den Svatého Kříže povýšení pražské obce sebraly se na ryňk Nového Města praž- ského a tu rokovaly a na tom zuostaly, aby Vyšehradu, zámku císaře Zigmunda, dobývali bez meškání. Nazajtří pak v neděli, jenž byl den patnáctý září měsíce, táhli velmi rano a klásti se počali, dělajíce boudy a roztahujíce stany, blízko kostela svatého Pangrací. Někteří táhli Konskú branou z města, jako Staroměští, a Novoměští Svinskou branou a jiní, přes Slup mimo ves Psáry a všickni se kladli po polích nedaleko silnice proto, aby žádný ne- mohl na hrad na vozích ani pěšky žádné potra- vy dodati; z druhé strany také proti klášteru Panny Marie, jenž slove Na trávníčku, jinak Na Botiči, dva praky postavili, aby na Vyšehrad kamením házeli. Nazajtří pak, když házeti počali, puškař vyšehradský, položiv dvě srub- nice před kaplu svaté panny Markéty, oba ty praky jim zlámal a prakovníka zabil. Pražané prolomivše zed v kostele botičském dělo veliké v kostele položili a tou děrou na Vyšehrad stříleli a tu hned své listy a věrné posly pro Hynka Krušinu a pro Viktorina Bočka a pro- tábory poslali, žádajíce, aby k dobývaní Vyše- hradu jim na pomoc přitáhli. Krušina a Boček s Orebskými přitáhli bez meškání, ale Žižka s svými jinými loupežemi, pálením a mordy jsúce zaneprázdněni toho učiniti nemohli. Pražané, vděčni súce toho, že Krušina a Boček jim přitáhli na pomoc, hned přijali je za hajtma- Pražané se strojili dobývati Vyšehradu 575
my musíme zákon Kristuov vaší krví a vašimi životy vyplniti.“ Když tak táboři, jezdíce po české zemi, takovú záhubu lidem činili a ukrut- né mordy zvláště na zboží pána z Rožmberka provozovali, lidé chudí nebožátka velmi sobě stajskali a hrozně naříkajíce plakali, mistru Janovi Husovi a mistru Jeronýmovi, těm dob- rým mužuom, nedadúc pokoje po smrti láli, protože se skrze ně taková věc v tom království začala, proklínajíce jich, aby u věčném ohni na věky hořali, za to Pána Boha prosili. Žižkovi když to oznámeno bylo, z toho byl velmi hněviv. V sobotu den Svatého Kříže povýšení pražské obce sebraly se na ryňk Nového Města praž- ského a tu rokovaly a na tom zuostaly, aby Vyšehradu, zámku císaře Zigmunda, dobývali bez meškání. Nazajtří pak v neděli, jenž byl den patnáctý září měsíce, táhli velmi rano a klásti se počali, dělajíce boudy a roztahujíce stany, blízko kostela svatého Pangrací. Někteří táhli Konskú branou z města, jako Staroměští, a Novoměští Svinskou branou a jiní, přes Slup mimo ves Psáry a všickni se kladli po polích nedaleko silnice proto, aby žádný ne- mohl na hrad na vozích ani pěšky žádné potra- vy dodati; z druhé strany také proti klášteru Panny Marie, jenž slove Na trávníčku, jinak Na Botiči, dva praky postavili, aby na Vyšehrad kamením házeli. Nazajtří pak, když házeti počali, puškař vyšehradský, položiv dvě srub- nice před kaplu svaté panny Markéty, oba ty praky jim zlámal a prakovníka zabil. Pražané prolomivše zed v kostele botičském dělo veliké v kostele položili a tou děrou na Vyšehrad stříleli a tu hned své listy a věrné posly pro Hynka Krušinu a pro Viktorina Bočka a pro- tábory poslali, žádajíce, aby k dobývaní Vyše- hradu jim na pomoc přitáhli. Krušina a Boček s Orebskými přitáhli bez meškání, ale Žižka s svými jinými loupežemi, pálením a mordy jsúce zaneprázdněni toho učiniti nemohli. Pražané, vděčni súce toho, že Krušina a Boček jim přitáhli na pomoc, hned přijali je za hajtma- Pražané se strojili dobývati Vyšehradu 575
Strana 576
ny a místo jim ukázali, aby se položili v tom údolí nad Psáry proti Vyšehradu, jdúc od Slup k svatému Pangrací. Nějaký také Záviš před slavností svatého Vácslava přitáhl s Žateckými, s Lounskými a s Slanskými do Prahy a tomu místo Pražané, aby se pod Karlovem položil, ukázali. Obležení pak tajně z Vyšehradu k cí- saři do Berouna psaní učinili žádajíce, aby jim potravy dodal, oznamujíce, že se nikterakž přes pět nedělí déle nemohú brániti. Císař jim odepsal, aby měli malé strpení, že jim chce ve třech nedělech konečně špíže dodati a Pra- žany od nich odehnati, a hned poslal do Moravy žádaje, aby jemu páni moravští pomoc učinili a sami také osobně pro obranu Vyšehradu přijeli, a sám jel do Litoměřic a odtuď kázal mnoho lodí na vozy pobrati a vézti je do Berouna a odtuď naloživše špíže na vozy, i kázal tu špíži na vozích i na lodech k Praze vézti, chtě nočním časem na Vyšehrad špíže dodati, ale taková věc skrze pilné špehéře Pražanuov tajná nebyla, proto kázali pevné sruby na ostrově pod Vyšehradem zdělati a všecku řeku Vhltavu mnohými řetězy přetáhnúti, a tak císař svého úmyslu nemohl přivésti k skutku. Vtom pak Mikuláš Hus s čtyřidcíti koňmi a Bzdina s třid- cíti koňmi, hajtmané táborští, Pražanuom na pomoc přijeli a oni hned jim ten ostrov k bránění poručili. Toho času Aleš z Boharyně a někteří jiní z rytířstva v kraji hradeckém obeslavše se do města Hradce nad Labem přijeli a tu spolu mnoho o pokoj rokovali a na tom zuostali, aby císaři učinili psaní, že pro velikú a přílišnú záhubu, pálení a mordy, kteréž se dějí od císaře, od Pražanuov i od táboruov, království české že velikú škodu nese a jest se obávati, aby k pádu skrze to nepřišlo, proto že oni toho snésti ne- mohú ani se tomu dívati, aby taková věc mohla přetržena a urovnána býti, že by se oni v to chtěli vložiti přátelsky, a mohli-li by císaře s Pražany smluviti, urovnati a v pokoj uvésti, že by to chtěli rádi učiniti, a vtom hned jeli Vyšehrad obležen 576
ny a místo jim ukázali, aby se položili v tom údolí nad Psáry proti Vyšehradu, jdúc od Slup k svatému Pangrací. Nějaký také Záviš před slavností svatého Vácslava přitáhl s Žateckými, s Lounskými a s Slanskými do Prahy a tomu místo Pražané, aby se pod Karlovem položil, ukázali. Obležení pak tajně z Vyšehradu k cí- saři do Berouna psaní učinili žádajíce, aby jim potravy dodal, oznamujíce, že se nikterakž přes pět nedělí déle nemohú brániti. Císař jim odepsal, aby měli malé strpení, že jim chce ve třech nedělech konečně špíže dodati a Pra- žany od nich odehnati, a hned poslal do Moravy žádaje, aby jemu páni moravští pomoc učinili a sami také osobně pro obranu Vyšehradu přijeli, a sám jel do Litoměřic a odtuď kázal mnoho lodí na vozy pobrati a vézti je do Berouna a odtuď naloživše špíže na vozy, i kázal tu špíži na vozích i na lodech k Praze vézti, chtě nočním časem na Vyšehrad špíže dodati, ale taková věc skrze pilné špehéře Pražanuov tajná nebyla, proto kázali pevné sruby na ostrově pod Vyšehradem zdělati a všecku řeku Vhltavu mnohými řetězy přetáhnúti, a tak císař svého úmyslu nemohl přivésti k skutku. Vtom pak Mikuláš Hus s čtyřidcíti koňmi a Bzdina s třid- cíti koňmi, hajtmané táborští, Pražanuom na pomoc přijeli a oni hned jim ten ostrov k bránění poručili. Toho času Aleš z Boharyně a někteří jiní z rytířstva v kraji hradeckém obeslavše se do města Hradce nad Labem přijeli a tu spolu mnoho o pokoj rokovali a na tom zuostali, aby císaři učinili psaní, že pro velikú a přílišnú záhubu, pálení a mordy, kteréž se dějí od císaře, od Pražanuov i od táboruov, království české že velikú škodu nese a jest se obávati, aby k pádu skrze to nepřišlo, proto že oni toho snésti ne- mohú ani se tomu dívati, aby taková věc mohla přetržena a urovnána býti, že by se oni v to chtěli vložiti přátelsky, a mohli-li by císaře s Pražany smluviti, urovnati a v pokoj uvésti, že by to chtěli rádi učiniti, a vtom hned jeli Vyšehrad obležen 576
Strana 577
do Prahy a k Pražanuom tolikéž zústně mluvili. Císař jim odepsati ráčil, že chce o všecko na nich jako na svých poddaných a milých přáte- lech přestati, a chtí-li se jemu Pražané jako pánu svému dědičnému poddati, že je chce na milost přijíti a jim všecko milostivě odpustiti a na časy budúcí jim toho ničímž zlým nezpo- mínati, ale raději nahrazovati svú milostí. Pražané dali těm pánuom ubrmanuom odpo- věd, že oni k smlouvě přistúpiti neodmlouvají, tak však, chce-li císař toho dopustiti, aby se jeho kněží hádali s mistry pražskými o ty čtyři artikule, o kteréž sú se Pražané, Žižka a táborové svolili, že oni od nich nemíní pustiti, leč by od toho zákonem a písmy svatými byli odvedeni. Rytířstvo kraje hradeckého a s nimi spolu někteří měštané hradečtí jako praví a upřímí ubrmané jeli k císaři do Berouna a jemu vůli měšťanův pražských oznámili. Císař vyslyšav je odpověděl: „I to chci učiniti, aby o ty čtyři artikule, jenž slovú pražští arti- kulové, hádaní bylo a příměří do osmi dní aby bylo učiněno a oni aby odtrhli od Vyšehradu." Hradečtí to vyslyšavše Pražanuom oznámili. Pražané odpověděli: „Od Vyšehradu nechcme odtrhnúti, než chce-li nám císař Vyšehradu pokojně postúpiti a naše mistry a kněží v háda- ní vyslyšeti, chcme jeho za pána přijíti a jemu poddanost učiniti.“ To když hradečtí ubrmané císaři oznámili, velmi se rozhněval a řekl: „Postoupím jim Vyšehradu, až jim prvé v hrdlo etc. Tito sú pak byli artikulové pražští, o kteréž jich mistří a kněží chtěli se s kněžími císař- skými hádati: První, že kněží zákona nového nemají časně panovati ani jakých zboží světských míti, ale že mají býti živi obyčejem apoštolským, aby nic svého neměli, a desátkové že sú almužny a světští že nejsú zavázáni, aby je platili, než chtí-li z dobré vůle a z milosti. Druhý artikul pražský, že slovo boží a zákona Kristova všudy a na každém místě i od každého Kněží pražští chtěli se hádati Artikulové pražští 577
do Prahy a k Pražanuom tolikéž zústně mluvili. Císař jim odepsati ráčil, že chce o všecko na nich jako na svých poddaných a milých přáte- lech přestati, a chtí-li se jemu Pražané jako pánu svému dědičnému poddati, že je chce na milost přijíti a jim všecko milostivě odpustiti a na časy budúcí jim toho ničímž zlým nezpo- mínati, ale raději nahrazovati svú milostí. Pražané dali těm pánuom ubrmanuom odpo- věd, že oni k smlouvě přistúpiti neodmlouvají, tak však, chce-li císař toho dopustiti, aby se jeho kněží hádali s mistry pražskými o ty čtyři artikule, o kteréž sú se Pražané, Žižka a táborové svolili, že oni od nich nemíní pustiti, leč by od toho zákonem a písmy svatými byli odvedeni. Rytířstvo kraje hradeckého a s nimi spolu někteří měštané hradečtí jako praví a upřímí ubrmané jeli k císaři do Berouna a jemu vůli měšťanův pražských oznámili. Císař vyslyšav je odpověděl: „I to chci učiniti, aby o ty čtyři artikule, jenž slovú pražští arti- kulové, hádaní bylo a příměří do osmi dní aby bylo učiněno a oni aby odtrhli od Vyšehradu." Hradečtí to vyslyšavše Pražanuom oznámili. Pražané odpověděli: „Od Vyšehradu nechcme odtrhnúti, než chce-li nám císař Vyšehradu pokojně postúpiti a naše mistry a kněží v háda- ní vyslyšeti, chcme jeho za pána přijíti a jemu poddanost učiniti.“ To když hradečtí ubrmané císaři oznámili, velmi se rozhněval a řekl: „Postoupím jim Vyšehradu, až jim prvé v hrdlo etc. Tito sú pak byli artikulové pražští, o kteréž jich mistří a kněží chtěli se s kněžími císař- skými hádati: První, že kněží zákona nového nemají časně panovati ani jakých zboží světských míti, ale že mají býti živi obyčejem apoštolským, aby nic svého neměli, a desátkové že sú almužny a světští že nejsú zavázáni, aby je platili, než chtí-li z dobré vůle a z milosti. Druhý artikul pražský, že slovo boží a zákona Kristova všudy a na každém místě i od každého Kněží pražští chtěli se hádati Artikulové pražští 577
Strana 578
Císař špíže nemohl na Vyšehrad dodati Boskovec byl hajtmanem na Vyšehradě zjevně má kázáno býti, po polích, po lesích i po horách, též i v každém domu, a do kostela na kázaní aby šel ten, komuž se líbí, žádný ovšem k tomu aby nebyl nucen. Třetí artikul, aby zjevní hříchové trestáni byli a zjevné ženy aby z domkův byly vyhná- ny a taková nešlechetnost aby svého pruochodu zjevně neměla. Čtvrtý, aby svátost těla božího a krev boží rozdílně pod dvojím způsobem lidu obecnému bez nucení k zpovědi podávána byla a jinak aby žádný kněz ve vší české i moravské zemi nesměl podávati ani obecný člověk přijímati. Ten den před svatú Voršilú císař vida, že sú jemu tak po vodě jako po zemi cesty k Vyše- hradu zavříny, nabrav špíže na mnoho vozuov na Karlštajně, kázal ji tudy vézti vedlé vody, aby mohli z Vyšehradu jeho služební to viděti, i vezli sú ji až na hrad pražský, a tu na té cestě kázal Zléchov zapáliti, též i mnoho jiných viničných lisův neb presuov vinných spáliti, tím aby strach pustil na Pražany a obleženým aby potěšení učinil, tak aby to vidouce tu na- ději měli, že jich bude v brzkém času retovati. Odtud hned císař hnul se k Mělníku a potom k Nymburku, k Hoře a k Čáslavi a tu lid sbíral z Moravy, z Uher i z Čech, chtě Vyšehrad- ským retuňk učiniti. Znamenav pak Jan Všembera z Boskovic a jiní hajtmané vyšehradští, že císař prodlévá jim špíže dodati a jich retovati a že již nemajíce než nětco málo koní a již někteří hladem jsúce utrápeni chodí jako napoly mrtví a někteří již hladem zemřeli, učinili s Pražany příměří a položili sobě rok napoly cesty od svatého Pangrací k Vyšehradu na den svatých Šimona a Judy apoštoluov a tu mezi sebú narovnali, jestliže císař jim špíže nedodá a jich retovati nebude do pátku do patnácti hodin, a ten den byla slavnost Všech svatých, tehdy že chtí zámku Vyšehradu v moc Hynka Krušiny na místě Pražanuov postúpiti, a ta smlúva mezi nimi učiněná byla sepsána v tato slova: 578
Císař špíže nemohl na Vyšehrad dodati Boskovec byl hajtmanem na Vyšehradě zjevně má kázáno býti, po polích, po lesích i po horách, též i v každém domu, a do kostela na kázaní aby šel ten, komuž se líbí, žádný ovšem k tomu aby nebyl nucen. Třetí artikul, aby zjevní hříchové trestáni byli a zjevné ženy aby z domkův byly vyhná- ny a taková nešlechetnost aby svého pruochodu zjevně neměla. Čtvrtý, aby svátost těla božího a krev boží rozdílně pod dvojím způsobem lidu obecnému bez nucení k zpovědi podávána byla a jinak aby žádný kněz ve vší české i moravské zemi nesměl podávati ani obecný člověk přijímati. Ten den před svatú Voršilú císař vida, že sú jemu tak po vodě jako po zemi cesty k Vyše- hradu zavříny, nabrav špíže na mnoho vozuov na Karlštajně, kázal ji tudy vézti vedlé vody, aby mohli z Vyšehradu jeho služební to viděti, i vezli sú ji až na hrad pražský, a tu na té cestě kázal Zléchov zapáliti, též i mnoho jiných viničných lisův neb presuov vinných spáliti, tím aby strach pustil na Pražany a obleženým aby potěšení učinil, tak aby to vidouce tu na- ději měli, že jich bude v brzkém času retovati. Odtud hned císař hnul se k Mělníku a potom k Nymburku, k Hoře a k Čáslavi a tu lid sbíral z Moravy, z Uher i z Čech, chtě Vyšehrad- ským retuňk učiniti. Znamenav pak Jan Všembera z Boskovic a jiní hajtmané vyšehradští, že císař prodlévá jim špíže dodati a jich retovati a že již nemajíce než nětco málo koní a již někteří hladem jsúce utrápeni chodí jako napoly mrtví a někteří již hladem zemřeli, učinili s Pražany příměří a položili sobě rok napoly cesty od svatého Pangrací k Vyšehradu na den svatých Šimona a Judy apoštoluov a tu mezi sebú narovnali, jestliže císař jim špíže nedodá a jich retovati nebude do pátku do patnácti hodin, a ten den byla slavnost Všech svatých, tehdy že chtí zámku Vyšehradu v moc Hynka Krušiny na místě Pražanuov postúpiti, a ta smlúva mezi nimi učiněná byla sepsána v tato slova: 578
Strana 579
„My Jan Všembera z Boskovic a na Brandajse, najvyšší hajtman, i všecka obec rytířská i všeli- kteraká jiná tu na Vyšehradě na tento čas obležená vyznáváme listem tímto všem, ktož jej uzří aneb čísti uslyší, že sme takovú úmluvu učinili a mocí listu tohoto činíme s urozeným Hynkem řečeným Krušinú z Lichtemburka a Viktorinem z Kunstatu, jinak z Poděbrad, a Hynkem z Kolštajna a jinak z Valdštajna, Prokopem z Ouští a Janem z Lichtemburka a slovutným panoší Mikulášem z Husi a opa- trnými purgmistry a konšely i obcemi Starého i Nového měst pražských i se vší obcí rytířskú i jinú všelikterakú, kteráž ležala a leží na tento čas před Vyšehradem a před námi aneb kdež- koli okolo Vyšehradu, nás dobývajíc, jestliže bychom my na Vyšehradě jsúce tak obleženi nebyli do čtvrtku nyní najprv příštího a ten celý den rytířskú mocí zřetedlně a špíže podáním hojným retováni, toho za retuňk nepočítajíc, ač by nám nětco málo ve dvadcíti neb třidcíti pytlích bylo dodáno, tehdy my Jan Boskovec i všickni svrchu psaní slíbili sme a slibujem dobrú vírú křesťanskú pod ztracením cti a víry naší beze vší zlé lsti i všech výmluv i dovtipuov ihned v pátek nazajtří v hodinu patnáctú na počátku beze všech nesnází a odporuov všeli- jakých hradu svrchu psaného, jenž slove Vyše- hrad, na kterémž sme obleženi, Hynkovi Krušinovi a jiným pánuom a obcem svrchu psaným mocně postúpiti a jej v jich moc dáti se všemi děly, prachem i vší střelbou krom ručnic našich vlastních a v tom času příměří křesťanské slibujem s nimi se všemi naší dobrú věrú zdržeti, z našich příkopuov nevycházeti do hodiny patnácté svrchu psané, leč by císař Zigmund na ně svú mocí přitáhl, tehdy bychom jemu mínili z druhé strany pomocni býti a pomáhati. Pakli bychom toho neučinili a jim toho hradu, na němž sme obleženi, v tu hodinu skutečně nepostoupili, tehdy tímto listem sami se cti i víry naší odsuzujem a odvoláváme a chcem, aby nám i každému z nás na věky od žádného Smlouva s obleženými na Vyšehradě 579
„My Jan Všembera z Boskovic a na Brandajse, najvyšší hajtman, i všecka obec rytířská i všeli- kteraká jiná tu na Vyšehradě na tento čas obležená vyznáváme listem tímto všem, ktož jej uzří aneb čísti uslyší, že sme takovú úmluvu učinili a mocí listu tohoto činíme s urozeným Hynkem řečeným Krušinú z Lichtemburka a Viktorinem z Kunstatu, jinak z Poděbrad, a Hynkem z Kolštajna a jinak z Valdštajna, Prokopem z Ouští a Janem z Lichtemburka a slovutným panoší Mikulášem z Husi a opa- trnými purgmistry a konšely i obcemi Starého i Nového měst pražských i se vší obcí rytířskú i jinú všelikterakú, kteráž ležala a leží na tento čas před Vyšehradem a před námi aneb kdež- koli okolo Vyšehradu, nás dobývajíc, jestliže bychom my na Vyšehradě jsúce tak obleženi nebyli do čtvrtku nyní najprv příštího a ten celý den rytířskú mocí zřetedlně a špíže podáním hojným retováni, toho za retuňk nepočítajíc, ač by nám nětco málo ve dvadcíti neb třidcíti pytlích bylo dodáno, tehdy my Jan Boskovec i všickni svrchu psaní slíbili sme a slibujem dobrú vírú křesťanskú pod ztracením cti a víry naší beze vší zlé lsti i všech výmluv i dovtipuov ihned v pátek nazajtří v hodinu patnáctú na počátku beze všech nesnází a odporuov všeli- jakých hradu svrchu psaného, jenž slove Vyše- hrad, na kterémž sme obleženi, Hynkovi Krušinovi a jiným pánuom a obcem svrchu psaným mocně postúpiti a jej v jich moc dáti se všemi děly, prachem i vší střelbou krom ručnic našich vlastních a v tom času příměří křesťanské slibujem s nimi se všemi naší dobrú věrú zdržeti, z našich příkopuov nevycházeti do hodiny patnácté svrchu psané, leč by císař Zigmund na ně svú mocí přitáhl, tehdy bychom jemu mínili z druhé strany pomocni býti a pomáhati. Pakli bychom toho neučinili a jim toho hradu, na němž sme obleženi, v tu hodinu skutečně nepostoupili, tehdy tímto listem sami se cti i víry naší odsuzujem a odvoláváme a chcem, aby nám i každému z nás na věky od žádného Smlouva s obleženými na Vyšehradě 579
Strana 580
věřeno nebylo, než abychom jmíni byli za takové, kteříž cti ani víry nemají. Tomu na svědomí my svrchu psaní za sebe i za všecku obec rytířskú i jinú s námi obleženú pečeti naše vlastní s naším dobrým vědomím, dobro- volně a bez přinucení k tomuto listu sme při- věsili, jenž jest dán v obležení našem tu na Vyšehradě léta od narození Syna božího tisí- cého čtyřstého dvadcátého ten pondělí den svatých Šimona a Judy, apoštoluov Pána Ježíše Krista. Takový list smluvní když sú Hynek Krušina a Viktorin z Kunstatu s Pražany od obležených přijali, Mikulášovi Husovi se to velmi nelíbilo, protož hněvaje se ušel s svými tábory z toho ostrovu až do Prahy, potom pak přemožen sa prosbami táhl k svatému Pangrací a tu se položil a Hynkovi z Kolštajna ten ostrov k opat- rování poručen. Ve čtvrtek u vigiljí Všech svatých císař přitáhl k Novému hradu a tu obědval, nezdálo mu se však na ten den na Pražany udeřiti, neb ještě více lidu z Moravy očekával, kteříž také ten den časem večerním přitáhli a v lese se položili a tak ve zbroji všickni nocovali, aby nazajtří ráno tím hotovější byli Pražany z pole sehnati i s těmi se všemi, kteříž jim přijeli na pomoc. Císař té noci poslal ceduli k těm, kteříž byli na hradě svatého Vácslava, aby zítra raným jitrem hotovi byli a k Saskému domu, kterýž byli osadili Pražané, aby pustili šturm, a budú- li moci, aby jeho dobyli a vypálili, že on chce toho času s množstvím lidu, kterýž jemu toho večera přitáhl na pomoc, Pražany z pole sehnati. I trefilo se náhodou, že ten posel i s tím listem jat a Pražanuom v moc přišel, a tak sú Pražané z toho listu neb z té cedule vyrozuměli, co císař činiti míní, protož ráno své všecky houfy zřídili a dobrými hajtmany opatřili. Po patnácté hodině císař přitáhl s svými houfy k vojsku pražskému a tu stoje na vršku blýskal svým mečem, návěští svým obleženým 580
věřeno nebylo, než abychom jmíni byli za takové, kteříž cti ani víry nemají. Tomu na svědomí my svrchu psaní za sebe i za všecku obec rytířskú i jinú s námi obleženú pečeti naše vlastní s naším dobrým vědomím, dobro- volně a bez přinucení k tomuto listu sme při- věsili, jenž jest dán v obležení našem tu na Vyšehradě léta od narození Syna božího tisí- cého čtyřstého dvadcátého ten pondělí den svatých Šimona a Judy, apoštoluov Pána Ježíše Krista. Takový list smluvní když sú Hynek Krušina a Viktorin z Kunstatu s Pražany od obležených přijali, Mikulášovi Husovi se to velmi nelíbilo, protož hněvaje se ušel s svými tábory z toho ostrovu až do Prahy, potom pak přemožen sa prosbami táhl k svatému Pangrací a tu se položil a Hynkovi z Kolštajna ten ostrov k opat- rování poručen. Ve čtvrtek u vigiljí Všech svatých císař přitáhl k Novému hradu a tu obědval, nezdálo mu se však na ten den na Pražany udeřiti, neb ještě více lidu z Moravy očekával, kteříž také ten den časem večerním přitáhli a v lese se položili a tak ve zbroji všickni nocovali, aby nazajtří ráno tím hotovější byli Pražany z pole sehnati i s těmi se všemi, kteříž jim přijeli na pomoc. Císař té noci poslal ceduli k těm, kteříž byli na hradě svatého Vácslava, aby zítra raným jitrem hotovi byli a k Saskému domu, kterýž byli osadili Pražané, aby pustili šturm, a budú- li moci, aby jeho dobyli a vypálili, že on chce toho času s množstvím lidu, kterýž jemu toho večera přitáhl na pomoc, Pražany z pole sehnati. I trefilo se náhodou, že ten posel i s tím listem jat a Pražanuom v moc přišel, a tak sú Pražané z toho listu neb z té cedule vyrozuměli, co císař činiti míní, protož ráno své všecky houfy zřídili a dobrými hajtmany opatřili. Po patnácté hodině císař přitáhl s svými houfy k vojsku pražskému a tu stoje na vršku blýskal svým mečem, návěští svým obleženým 580
Strana 581
na Vyšehradě dávaje, aby i oni doluov sejdúce z druhé strany pomáhali Pražanuov bíti, ale protože císař hodinu v listu položenú zmeškal, žádnému hajtmané vyšehradští z zámku doluov nedali. To znamenavše císařští hajtmané, že Vyšehradští císaři pomáhati nebudú a Pražané že své vojsko dobře valem osypali, radili sú císaři, aby jich nedobýval, aby při tom svého vojska nezahubil. Jimžto císař odpověděl: „Tohoť nebude, musím já dnes s těmi chlapy pražskými bojovati.“ K němužto řekl velmi pokorně Jindřich Plumlovský z Kravař: „O mi- lostivý císaři, jistě věz, že dnes velmi velikú škodu na lidech vezmeš a sám snad s hanbú odjedeš, neb já se těch velmi chlapských cepuov bojím.“ I řekl císař: „Však já to dobře vím, že vy Moravci velmi ste lidé strašlivi.“ Tu hned Jindřich s jinými pány moravskými ssedavše z koní i šli a řkúce: „Teď hle vidíš, že sme tvé rozkázaní hotovi naplniti a budeme tu dnes, kdež ty nebudeš.“ A tak houf pánuov morav- ských šel mimo rybníčky pod svatý Pangrací a uherský houf cestou nad kostel svatého Pang- rací až k příkopuom, kdež se Pražané zakopali. Tu Krušina s svými na ně vyskočil a oni utiekati počali, jimžto Krušina mluvil: „Neutíkajte, páni moravští, braňte se jako ctní rytíři. A vtom někto v vojště pražském vzkřikl: „Běží Uhří, běží!“ Pro ten křik všickni Pražané se z zákopův vyrojili a za nimi běžíce ukrutně je bili a hanebně (žádného nejímajíce) mordovali a chlapí je jako snopy cepami mlátili a zvláště táboři. Císař to vida rychle svuoj kuoň obrátil a s prvními běžal pospíchaje a nezastavil se až v Jíhlavě a tím utečením svuoj život zachoval. Když se pak bitva vykonala, nalezen jest tu Jindřich Plumlovský z Kravař, jenž byl najvyšší hajtman vojska císařského, kterýž byl smrtedlně raněn, i přinesli jej na krchov sva- tého Pangrací a tu svuoj život dokonal. Tu sú zhynuli tito páni a stateční rytíři, on Jindřich hajtman, jenž byl také hajtman markrabství moravského, Jaroslav z Veselé, Vok z Holš- Bitva u Vyšehradu Páni čeští a moravští zbiti u Vyšehradu 581
na Vyšehradě dávaje, aby i oni doluov sejdúce z druhé strany pomáhali Pražanuov bíti, ale protože císař hodinu v listu položenú zmeškal, žádnému hajtmané vyšehradští z zámku doluov nedali. To znamenavše císařští hajtmané, že Vyšehradští císaři pomáhati nebudú a Pražané že své vojsko dobře valem osypali, radili sú císaři, aby jich nedobýval, aby při tom svého vojska nezahubil. Jimžto císař odpověděl: „Tohoť nebude, musím já dnes s těmi chlapy pražskými bojovati.“ K němužto řekl velmi pokorně Jindřich Plumlovský z Kravař: „O mi- lostivý císaři, jistě věz, že dnes velmi velikú škodu na lidech vezmeš a sám snad s hanbú odjedeš, neb já se těch velmi chlapských cepuov bojím.“ I řekl císař: „Však já to dobře vím, že vy Moravci velmi ste lidé strašlivi.“ Tu hned Jindřich s jinými pány moravskými ssedavše z koní i šli a řkúce: „Teď hle vidíš, že sme tvé rozkázaní hotovi naplniti a budeme tu dnes, kdež ty nebudeš.“ A tak houf pánuov morav- ských šel mimo rybníčky pod svatý Pangrací a uherský houf cestou nad kostel svatého Pang- rací až k příkopuom, kdež se Pražané zakopali. Tu Krušina s svými na ně vyskočil a oni utiekati počali, jimžto Krušina mluvil: „Neutíkajte, páni moravští, braňte se jako ctní rytíři. A vtom někto v vojště pražském vzkřikl: „Běží Uhří, běží!“ Pro ten křik všickni Pražané se z zákopův vyrojili a za nimi běžíce ukrutně je bili a hanebně (žádného nejímajíce) mordovali a chlapí je jako snopy cepami mlátili a zvláště táboři. Císař to vida rychle svuoj kuoň obrátil a s prvními běžal pospíchaje a nezastavil se až v Jíhlavě a tím utečením svuoj život zachoval. Když se pak bitva vykonala, nalezen jest tu Jindřich Plumlovský z Kravař, jenž byl najvyšší hajtman vojska císařského, kterýž byl smrtedlně raněn, i přinesli jej na krchov sva- tého Pangrací a tu svuoj život dokonal. Tu sú zhynuli tito páni a stateční rytíři, on Jindřich hajtman, jenž byl také hajtman markrabství moravského, Jaroslav z Veselé, Vok z Holš- Bitva u Vyšehradu Páni čeští a moravští zbiti u Vyšehradu 581
Strana 582
tajna, Jindřich z Krumlova, Hynek z Ma- lenovic, Mikuláš Zajíc z Hazmburku, Al- brecht z Chotěnav, Petr z Štermberka, ji- nak z Konopiště, Vilém Zajíc z Židlochovic, Racek z Ryžmberka, Václav z Klučova, Jindřich Lefl, pán na Bechyni, Tobiášek z Černé * Hajtmané vojska pražského Hory, Jan z Michalovic, Aleš Krk z Soběšin, Beneš z Třemšína, Sobin z Svabenic, Vítek z Valče, Janek sekretář a mnoho jiných českých i moravských pánuov a rytířuov statečných (kteříž se té moci, ač byli stateční, nemohli obrániti) zmordováno a všickni sú do nahoty svlečeni. Pražští a táborští kněží žádného ne- dali pohřebovati, tak aby byli ptákům, vlkům a psům i jiným hovadům za pokrm, však někteří milostiví křesťané nočním časem do jam a příkopův je kladouce zemí přikrajvali. Všech zbitých tu okolo čtyř set býti počítají a raněných sto aneb více. Z pražského vojska také pravili okolo šedesáti býti zamordováno. Pražané z takového vítězství velmi radostni byli a svým hajtmanuom velikú činili poctivost. Tito sú byli hajtmané: Boček z Kunstatu a Hy- nek Krušina, Mikuláš Hus z Prahy a Havel Bzdina. Hned toho dne císařští Vyšehradu Pražanům postoupili a Pražané jím vozuov půjčili, že tu 582
tajna, Jindřich z Krumlova, Hynek z Ma- lenovic, Mikuláš Zajíc z Hazmburku, Al- brecht z Chotěnav, Petr z Štermberka, ji- nak z Konopiště, Vilém Zajíc z Židlochovic, Racek z Ryžmberka, Václav z Klučova, Jindřich Lefl, pán na Bechyni, Tobiášek z Černé * Hajtmané vojska pražského Hory, Jan z Michalovic, Aleš Krk z Soběšin, Beneš z Třemšína, Sobin z Svabenic, Vítek z Valče, Janek sekretář a mnoho jiných českých i moravských pánuov a rytířuov statečných (kteříž se té moci, ač byli stateční, nemohli obrániti) zmordováno a všickni sú do nahoty svlečeni. Pražští a táborští kněží žádného ne- dali pohřebovati, tak aby byli ptákům, vlkům a psům i jiným hovadům za pokrm, však někteří milostiví křesťané nočním časem do jam a příkopův je kladouce zemí přikrajvali. Všech zbitých tu okolo čtyř set býti počítají a raněných sto aneb více. Z pražského vojska také pravili okolo šedesáti býti zamordováno. Pražané z takového vítězství velmi radostni byli a svým hajtmanuom velikú činili poctivost. Tito sú byli hajtmané: Boček z Kunstatu a Hy- nek Krušina, Mikuláš Hus z Prahy a Havel Bzdina. Hned toho dne císařští Vyšehradu Pražanům postoupili a Pražané jím vozuov půjčili, že tu 582
Strana 583
své věci na ně pobrali, a některé do Kouřimě, jiné na Nový hrad, kamžkoli chtěli, z věrnosti jím poděkovavše, kázali provoditi, a což bylo v zámku, to na rathouzy rozkázali pobrati. V sobotu pak, když se děje památka za du- šičky, nechavše toho všickni lidé i ty baby na Vyšehrad se obrátili, kostely loupali, obrazy, archy i varhany brali, ani kamení neodpustili, výborné kostely, jíchž bylo v počet na Vyšehradě čtrnáct, hrozně rozbořili. Kostel svatých Petra a Pavla apoštolův, jenž byl dělán k podobenství kostela římského, ten hanebně rozmetali, palác královský překrásný vypálili a rozbořili. V neděli pak po Všech svatých kněží vzavše tělo boží šli s procesí a lid všecken za ními až na to bojiště k svatému Pangrací a tu slavně zpívali písně pražské, totiž „Věrní křesťané“ a „Dítky mladé i staré“ i také písně táborské, totiž „Kdož ste boží bojovníci zákona jeho“ a „Nuž mniškové poskakujte“ a tak dále. V outerý po slavnosti Všech svatých císař Viktorinovi Bočkovi mnoho vsí spáliti rozkázal a všudy na jeho zboží rozkázal veliké škody činiti, též i Hynkovi z Poděbrad, bratru jeho, také i Puškovi rytíři, také i jiným mnohým praž- ským pomocníkuom, ježto někteří skrze to o všecky své přišli statky a toho, že jsú mezi dědice a pána českého dědičného a pravého nápadníka království českého a jeho poddané se přičinili, velmi litovali, nadto i toho, že sú svých milých přáteluov a souseduov, pánuov moravských i českých, pomáhali puovodem roty táborské mordovati. Císař obávaje se, aby se tolikéž hradu svatého Vácslava jako Vyšehradu nepřihodilo pro ne- dostatek špíže, zloupiv jednak všecky vsi praž- ské i jiných svých nepřátel, velmi znamenitě mnoho obilé i jiných potrav i obrokuov, přitom i bojovných věcí v sobotu před svatým Marti- nem dodal na hrad pražský beze všeho odporu a toho byl velmi vděčen. V středu po svatým Martinu obce pražské sešly se spolu a přitom Krušina a Boček a ně- Písně táborské Císař se mstil nad pomocníky pražskými 583
své věci na ně pobrali, a některé do Kouřimě, jiné na Nový hrad, kamžkoli chtěli, z věrnosti jím poděkovavše, kázali provoditi, a což bylo v zámku, to na rathouzy rozkázali pobrati. V sobotu pak, když se děje památka za du- šičky, nechavše toho všickni lidé i ty baby na Vyšehrad se obrátili, kostely loupali, obrazy, archy i varhany brali, ani kamení neodpustili, výborné kostely, jíchž bylo v počet na Vyšehradě čtrnáct, hrozně rozbořili. Kostel svatých Petra a Pavla apoštolův, jenž byl dělán k podobenství kostela římského, ten hanebně rozmetali, palác královský překrásný vypálili a rozbořili. V neděli pak po Všech svatých kněží vzavše tělo boží šli s procesí a lid všecken za ními až na to bojiště k svatému Pangrací a tu slavně zpívali písně pražské, totiž „Věrní křesťané“ a „Dítky mladé i staré“ i také písně táborské, totiž „Kdož ste boží bojovníci zákona jeho“ a „Nuž mniškové poskakujte“ a tak dále. V outerý po slavnosti Všech svatých císař Viktorinovi Bočkovi mnoho vsí spáliti rozkázal a všudy na jeho zboží rozkázal veliké škody činiti, též i Hynkovi z Poděbrad, bratru jeho, také i Puškovi rytíři, také i jiným mnohým praž- ským pomocníkuom, ježto někteří skrze to o všecky své přišli statky a toho, že jsú mezi dědice a pána českého dědičného a pravého nápadníka království českého a jeho poddané se přičinili, velmi litovali, nadto i toho, že sú svých milých přáteluov a souseduov, pánuov moravských i českých, pomáhali puovodem roty táborské mordovati. Císař obávaje se, aby se tolikéž hradu svatého Vácslava jako Vyšehradu nepřihodilo pro ne- dostatek špíže, zloupiv jednak všecky vsi praž- ské i jiných svých nepřátel, velmi znamenitě mnoho obilé i jiných potrav i obrokuov, přitom i bojovných věcí v sobotu před svatým Marti- nem dodal na hrad pražský beze všeho odporu a toho byl velmi vděčen. V středu po svatým Martinu obce pražské sešly se spolu a přitom Krušina a Boček a ně- Písně táborské Císař se mstil nad pomocníky pražskými 583
Strana 584
Poselství k králi polskému Nový hrad nad Kundraticí obležen kteří z rytířstva a tu dlúho mezi sebú rokovali a vyhledávali, komu by se měli poddati. Po dlúhých rozepřech na tom zuostali, aby poslali k králi polskému Vladislavovi Jagelovi na otázku, chtěl-li by království české v svú obranu přijíti a pánem jích býti, tak však, aby přijímaní pod obojím zpuosobem obhajoval. To když uslyšali táboří, těžce to nesli, a zvláště Mikuláš Hus, ten tomu odpíral a pravě: „Již jsme na tento čas jednoho krále z země vyhnali, a jiného vzíti chcete, lépe jest nám tak zuostati a žádného pána nemieti, nechť každý činí, co se jemu líbí.“ Pražané jako múdřejší s pány jinými těch slov k sobě přijíti nechtěli, ale uradivše se na to bez búřlivých táboruov, ten den po Kristově narození, to jest den svatého Štěpána, vyjeli poslové k králi polskému, totiž Hynek z Kolštaj- na z pánuov a z rytířstva Jan Hlas a Šimon od Bílého lva z konšeluov pražských a Jan Kardinál z obce pražské, z kněží pak Petr Engliš. Nazajtří po Mlaďátkách Pražané poslali lid jízdný, pěší i vozy, také i některá děla, a oblehli Nový hrad nad Kundraticí a čtyři neděle u něho ležali. Fulštajn pak hajtman vida, že se nemůž obrániti, i učinil smlouvu, aby jeho se všemi dráby i s tím, což na zámku jest, pokojně doluov pustili a Pražané aby je na svých vozích odvézti dali až do Kouřimě a po- kojně dali provoditi. Pražané to učiniti slíbili, na to učinivše obvláštní přísahu na svatém čtení, a když oni obležení na vozy nakladli, chasa pražská přiběhše to jím všecko z vozuov pobrali a rozchvátali a oni zase na zámek utekli a tam se zavřeli a tu se nad obyčej statečně bránili, takže toho dne zbili Pražanuov u šturmu puol třetího sta a sedm. Pražané z toho ač byli velmi hněvivi, však dali se s ními v přátelské rokování. Tu jeden z měšťanův, jenž byl hajtma- nem nad vojskem, jemuž bylo jméno Jan Ku- drna od Černého vorla, přišed sám desát na příkop, mluvil k obleženým: „Páni a přátelé milí, jest nám to s nemalým podivením, že 584
Poselství k králi polskému Nový hrad nad Kundraticí obležen kteří z rytířstva a tu dlúho mezi sebú rokovali a vyhledávali, komu by se měli poddati. Po dlúhých rozepřech na tom zuostali, aby poslali k králi polskému Vladislavovi Jagelovi na otázku, chtěl-li by království české v svú obranu přijíti a pánem jích býti, tak však, aby přijímaní pod obojím zpuosobem obhajoval. To když uslyšali táboří, těžce to nesli, a zvláště Mikuláš Hus, ten tomu odpíral a pravě: „Již jsme na tento čas jednoho krále z země vyhnali, a jiného vzíti chcete, lépe jest nám tak zuostati a žádného pána nemieti, nechť každý činí, co se jemu líbí.“ Pražané jako múdřejší s pány jinými těch slov k sobě přijíti nechtěli, ale uradivše se na to bez búřlivých táboruov, ten den po Kristově narození, to jest den svatého Štěpána, vyjeli poslové k králi polskému, totiž Hynek z Kolštaj- na z pánuov a z rytířstva Jan Hlas a Šimon od Bílého lva z konšeluov pražských a Jan Kardinál z obce pražské, z kněží pak Petr Engliš. Nazajtří po Mlaďátkách Pražané poslali lid jízdný, pěší i vozy, také i některá děla, a oblehli Nový hrad nad Kundraticí a čtyři neděle u něho ležali. Fulštajn pak hajtman vida, že se nemůž obrániti, i učinil smlouvu, aby jeho se všemi dráby i s tím, což na zámku jest, pokojně doluov pustili a Pražané aby je na svých vozích odvézti dali až do Kouřimě a po- kojně dali provoditi. Pražané to učiniti slíbili, na to učinivše obvláštní přísahu na svatém čtení, a když oni obležení na vozy nakladli, chasa pražská přiběhše to jím všecko z vozuov pobrali a rozchvátali a oni zase na zámek utekli a tam se zavřeli a tu se nad obyčej statečně bránili, takže toho dne zbili Pražanuov u šturmu puol třetího sta a sedm. Pražané z toho ač byli velmi hněvivi, však dali se s ními v přátelské rokování. Tu jeden z měšťanův, jenž byl hajtma- nem nad vojskem, jemuž bylo jméno Jan Ku- drna od Černého vorla, přišed sám desát na příkop, mluvil k obleženým: „Páni a přátelé milí, jest nám to s nemalým podivením, že 584
Strana 585
se tak snažně bráníte a víte dobře, že se obrániti nemuožete, dajte se na milost a bude vám milost učiněna.“ Odpověděl Bernart z Mošnova na místě hajtmana Fulštajna: „Toto vám všem kázal hajtman najvyšší pověděti, jakož se tomu divíte, že se tak snažně a statečně bráníme, i věztež, že jest nám toho potřebí proti vaší nevěře, neb vy slíbivše nám na svatém čtení, tomu ste dosti neučinili; rozvažte, kdo vám bude dobrý na potomní časy věřiti. Zdá se těmto pánům i všem jiným zde s námi obýva- jícím, že jste své víry pohoršili, protož věztež, že se dáme raději zbíti, než bychom vám po- druhé věřili; ne takť jsou se naši tovaryši na Vyšehradě k vám zachovali.“ Když jsú se ta slova mluvila, někteří z Pražanuov kázali se do zámku pod zemí kopati, ale obležení to zvěděvše, dřív než se Pražané prostřed zámku dokopali, znamenavše pruochodiště, osmnáct těch havéřuov tam zařítili. Nazajtří pak stala se smlouva, tak aby obležení na koních jezdecky dolův byli puštěni, a tak se stalo a Pražané vběhše na zámek, což na něm bylo, vybrali a zapálili i rozbořili.
se tak snažně bráníte a víte dobře, že se obrániti nemuožete, dajte se na milost a bude vám milost učiněna.“ Odpověděl Bernart z Mošnova na místě hajtmana Fulštajna: „Toto vám všem kázal hajtman najvyšší pověděti, jakož se tomu divíte, že se tak snažně a statečně bráníme, i věztež, že jest nám toho potřebí proti vaší nevěře, neb vy slíbivše nám na svatém čtení, tomu ste dosti neučinili; rozvažte, kdo vám bude dobrý na potomní časy věřiti. Zdá se těmto pánům i všem jiným zde s námi obýva- jícím, že jste své víry pohoršili, protož věztež, že se dáme raději zbíti, než bychom vám po- druhé věřili; ne takť jsou se naši tovaryši na Vyšehradě k vám zachovali.“ Když jsú se ta slova mluvila, někteří z Pražanuov kázali se do zámku pod zemí kopati, ale obležení to zvěděvše, dřív než se Pražané prostřed zámku dokopali, znamenavše pruochodiště, osmnáct těch havéřuov tam zařítili. Nazajtří pak stala se smlouva, tak aby obležení na koních jezdecky dolův byli puštěni, a tak se stalo a Pražané vběhše na zámek, což na něm bylo, vybrali a zapálili i rozbořili.
Strana 586
Strana 587
VIII Léta 1457—1471 (List 432b—445a) O králi dvojího lidu
VIII Léta 1457—1471 (List 432b—445a) O králi dvojího lidu
Strana 588
Strana 589
Léta tisícého čtyřstého padesátého sedmého Byl sněm položen v Vídni a tu bylo rokováno, aby králi dána byla manželka, a na tom zuostá- no, aby panna, jenž byla velmi krásné tváři a dospělého věku, Magdalena, dcera Karla, krále franského, jemu usnúbena byla. Posláni sú poslové, aby za nevěstu prosili, o místo pak, kde by svatba držána býti měla, veliká byla rozepře, neb Uhři v Budíně, Rakušané v Vídni, Čechové v Praze, aby ta slavnost puosobená byla, chtěli. Vtom Jiří gubernátor přijel z Čech do Rakús, maje s sebú osm set lidu jízdného, mužuov výborných, a položil se u Dunaje, pravě, že má některé pilné věci králi ode vší čes- ké země oznámiti, ale do města Vídně nikoli nechtěl (ač byl napomínán) vjeti. Posláni sú k němu poslové, aby skrze ně králi své oznámil poselství. Odpověděl, že žádnému než králi od pánuov českých má v jeho uši to, což mu poru- čeno, oznámiti. Král, vzav s sebú tři tisíce lidu zbrojného, jel a položil se z druhé strany Dunaje podál od břehu a tu mezi vojsky upro- středku byl udělán stan neveliký, v kterémž měl král s gubernátorem rokovati. Prvního dne zjevné rokování bylo, neb Jiří toliko ode vší země pozdravení učinil, a král k každé noci se do města navrátil. Druhého dne při jich sjití a společném rokování dvě osoby sú byly toliko. Při třetím a čtvrtém rokování sám král toliko s gubernátorem všedše do stanu tajně spolu mluvili. Ta slova ač sú tajná byla, skutek potom je oznámil, neb gubernátor hněviv sa s svými obrátil se k Moravě. I zdálo se králi, že by to slušné nebylo, aby on měl nepokojný 589
Léta tisícého čtyřstého padesátého sedmého Byl sněm položen v Vídni a tu bylo rokováno, aby králi dána byla manželka, a na tom zuostá- no, aby panna, jenž byla velmi krásné tváři a dospělého věku, Magdalena, dcera Karla, krále franského, jemu usnúbena byla. Posláni sú poslové, aby za nevěstu prosili, o místo pak, kde by svatba držána býti měla, veliká byla rozepře, neb Uhři v Budíně, Rakušané v Vídni, Čechové v Praze, aby ta slavnost puosobená byla, chtěli. Vtom Jiří gubernátor přijel z Čech do Rakús, maje s sebú osm set lidu jízdného, mužuov výborných, a položil se u Dunaje, pravě, že má některé pilné věci králi ode vší čes- ké země oznámiti, ale do města Vídně nikoli nechtěl (ač byl napomínán) vjeti. Posláni sú k němu poslové, aby skrze ně králi své oznámil poselství. Odpověděl, že žádnému než králi od pánuov českých má v jeho uši to, což mu poru- čeno, oznámiti. Král, vzav s sebú tři tisíce lidu zbrojného, jel a položil se z druhé strany Dunaje podál od břehu a tu mezi vojsky upro- středku byl udělán stan neveliký, v kterémž měl král s gubernátorem rokovati. Prvního dne zjevné rokování bylo, neb Jiří toliko ode vší země pozdravení učinil, a král k každé noci se do města navrátil. Druhého dne při jich sjití a společném rokování dvě osoby sú byly toliko. Při třetím a čtvrtém rokování sám král toliko s gubernátorem všedše do stanu tajně spolu mluvili. Ta slova ač sú tajná byla, skutek potom je oznámil, neb gubernátor hněviv sa s svými obrátil se k Moravě. I zdálo se králi, že by to slušné nebylo, aby on měl nepokojný 589
Strana 590
odjeti, poněvadž na něm vší země české věci záležejí, neb by ten mohl mnoho dobrého způ- sobiti i uškoditi. I poslal král za ním, aby ozná- mil v Čechách, že má svatba v Praze držána býti. A zřídiv král věci rakúské, hned bez meš- kání jel do Čech a přijel do Prahy ve čtvrtek před slavností svatého Michala, i vyšel proti němu mistr Jan Rokycana s svými kněžími jej vítaje; král jemu poděkování učinil. Hned potom vyšli preláti kostela pražského, také jej poctivě vítajíce; král jím ochotně poděkoval. A vtom ukázali jemu kus dřeva z kříže, na kterémž Pán Ježíš umříti ráčil, a on políbení učiniv zaplakal. To mnozí z stranních lidí vidúce, těžce to vážili. Ladislav korunován R — Hvězda ocasatá, jinák kometa Téhož léta byla ukázala se při slavnosti Ducha svatého hvězda ocasatá a trvala až do slavnosti svatého Bartoloměje. Byl toho času jeden hvězdář znamenitý v městě pražském, jemuž bylo jméno Mikuláš, učedlník někdy mistra Křišťana, ten světle mluvil přede všemi lidmi, že moc té hvězdy, tak jakž ukazuje se v svém zpuosobu a položení, vztahuje se na českú zemi, z jejíhožto spatření jest se obávati, aby král Ladislav nám nenadálú a neobyčejnú smrtí nezahynul. Mnozí to za věc básnivú majíce tomu se posmívali. 590
odjeti, poněvadž na něm vší země české věci záležejí, neb by ten mohl mnoho dobrého způ- sobiti i uškoditi. I poslal král za ním, aby ozná- mil v Čechách, že má svatba v Praze držána býti. A zřídiv král věci rakúské, hned bez meš- kání jel do Čech a přijel do Prahy ve čtvrtek před slavností svatého Michala, i vyšel proti němu mistr Jan Rokycana s svými kněžími jej vítaje; král jemu poděkování učinil. Hned potom vyšli preláti kostela pražského, také jej poctivě vítajíce; král jím ochotně poděkoval. A vtom ukázali jemu kus dřeva z kříže, na kterémž Pán Ježíš umříti ráčil, a on políbení učiniv zaplakal. To mnozí z stranních lidí vidúce, těžce to vážili. Ladislav korunován R — Hvězda ocasatá, jinák kometa Téhož léta byla ukázala se při slavnosti Ducha svatého hvězda ocasatá a trvala až do slavnosti svatého Bartoloměje. Byl toho času jeden hvězdář znamenitý v městě pražském, jemuž bylo jméno Mikuláš, učedlník někdy mistra Křišťana, ten světle mluvil přede všemi lidmi, že moc té hvězdy, tak jakž ukazuje se v svém zpuosobu a položení, vztahuje se na českú zemi, z jejíhožto spatření jest se obávati, aby král Ladislav nám nenadálú a neobyčejnú smrtí nezahynul. Mnozí to za věc básnivú majíce tomu se posmívali. 590
Strana 591
Na den svatého Lukáše páni poslové k tomu volení vyjeli z Prahy, aby jeli do franské země pro nevěstu, totiž Zdeněk z Štermberka a z Ko- nopiště, najvyšší purkrabě pražský, a s ním jeden biskup uherský a druhý pasovský, přitom někteří páni z Moravy, muží výborní, též i ně- kteří páni z rakúské země, a těch všech bylo spolu sedm set koní. A vedli s sebú nevěstě osmdesát bílých výborných koní a několik draze zlatem ozdobených vozuov a zlatohlavem přikrytých. Sukně draze zlatem a perlami i dra- hým kamením krumplované mnohé a rozličné nevěstě nesli. Panny a paní výborné a krásně oděné pro poctivost nevěsty také vyslány byly dosti u velikém počtu. Hned potom na den svatého Brikcí opět ukázala se hvězda velmi vlasatá a lidé mnozí, zvláště múdřejší, vidúce takové znamení ne- málo truchlivi byli. Pražané pak kázali mnoho dříví navézti na ryňk Starého Města pražského, chtíce z něho kázati udělati tanchauz na slou- pích tak, aby udělána byla nade vším ryňkem podlaha prkny hoblovanými podlažená, aby pod ní mohli s koňmi i s vozy jezditi a z té podlahy aby mohlo doluov i nahoru po scho- dích se choditi, také i do každého domu v ryňku z té podlahy vjíti, a tu aby králové a knížata, hrabata i páni své tance a rozkoše měli. K té slavnosti a tu na tu svatbu pozváni jsúce přijeti měli Fridrich císař a manželka jeho Leonora, dvě sestry krále Ladislava s manžely svými, čtyří kardinálové a s ními jiná rada papežova, rada krále franského, Kazimír, král polský, saská, bavorská i slézská knížata mnohá, knížat mnoho z jiných rozličných zemí, hrabě z Rajnu a jiných hrabat velmi mnoho, a tu netoliko pro svatbu přijeti měli, ale že tu roko- váno a narovnáno býti mělo, aby všecko křesťan- stvo ze vší Europy hnulo se proti tomu ukrut- níku a záhubci víry svaté křesťanské Machome- tovi, císaři tureckému, aby nebudú-li jeho moci zkaziti a přemoci, ale aspoň aby jej někam za moře zahnali. Tanchauz měl býti na ryňku staroměstském Hosté pozváni na svatbu Ladislavovu Proti Turku mělo rokováno býti 591
Na den svatého Lukáše páni poslové k tomu volení vyjeli z Prahy, aby jeli do franské země pro nevěstu, totiž Zdeněk z Štermberka a z Ko- nopiště, najvyšší purkrabě pražský, a s ním jeden biskup uherský a druhý pasovský, přitom někteří páni z Moravy, muží výborní, též i ně- kteří páni z rakúské země, a těch všech bylo spolu sedm set koní. A vedli s sebú nevěstě osmdesát bílých výborných koní a několik draze zlatem ozdobených vozuov a zlatohlavem přikrytých. Sukně draze zlatem a perlami i dra- hým kamením krumplované mnohé a rozličné nevěstě nesli. Panny a paní výborné a krásně oděné pro poctivost nevěsty také vyslány byly dosti u velikém počtu. Hned potom na den svatého Brikcí opět ukázala se hvězda velmi vlasatá a lidé mnozí, zvláště múdřejší, vidúce takové znamení ne- málo truchlivi byli. Pražané pak kázali mnoho dříví navézti na ryňk Starého Města pražského, chtíce z něho kázati udělati tanchauz na slou- pích tak, aby udělána byla nade vším ryňkem podlaha prkny hoblovanými podlažená, aby pod ní mohli s koňmi i s vozy jezditi a z té podlahy aby mohlo doluov i nahoru po scho- dích se choditi, také i do každého domu v ryňku z té podlahy vjíti, a tu aby králové a knížata, hrabata i páni své tance a rozkoše měli. K té slavnosti a tu na tu svatbu pozváni jsúce přijeti měli Fridrich císař a manželka jeho Leonora, dvě sestry krále Ladislava s manžely svými, čtyří kardinálové a s ními jiná rada papežova, rada krále franského, Kazimír, král polský, saská, bavorská i slézská knížata mnohá, knížat mnoho z jiných rozličných zemí, hrabě z Rajnu a jiných hrabat velmi mnoho, a tu netoliko pro svatbu přijeti měli, ale že tu roko- váno a narovnáno býti mělo, aby všecko křesťan- stvo ze vší Europy hnulo se proti tomu ukrut- níku a záhubci víry svaté křesťanské Machome- tovi, císaři tureckému, aby nebudú-li jeho moci zkaziti a přemoci, ale aspoň aby jej někam za moře zahnali. Tanchauz měl býti na ryňku staroměstském Hosté pozváni na svatbu Ladislavovu Proti Turku mělo rokováno býti 591
Strana 592
Toho času mezi dvěma pány, totiž Jiřím z Kunstatu, pánem z Černé hory, veliká roze- pře o urození, tak kdo by byl rodu starožitněj- šího a kdo by z ních vzácnější býti měl. Král, aby mezi ními upokojení učinil, ten den před svatým Klimentem, vzav na se toliko (vedlé na ten čas obyčeje) čechel, čubu a botky čer- vené, i posadil se na soudu, aby tu při slyšal. Při tom soudu všickni tvář královskú smutnú viděli, a když bylo po soudu, král večeřal a při té večeři velmi vážně a tíše mluvil. Druhú pak hodinu na noc kázal sobě přinésti řepy syrové a jedl jí velmi snažně a napil se piva a tu s svými komorníky velmi smutně rozmlúval. Potom vstav od stolu šel k svému loži a tu vedlé svého obyčeje modlitby své říkal a vykonav obrátil se k komorníkuom a řka: „Nevím, od čeho mám tak velikú bolest v mém žaludku.“ I řekl k němu jeden: „Račte se položiti a upokojiti, to hryzení vnitřní také se vám skrze sen upokojí.“ I učinil tak a spal jako za jednu hodinu a procítiv povolal komorníka a řka: „Velmi mě bolí a čím dále, vždy více.“ A on odpověděl: „Račte usnouti.“ A tak král, aby komorníkuom tesk- nosti nečinil, v té těžkosti trval mlče až do třinácté hodiny. Ráno přišli lékaři a spatřivše jeho obličej a způsob, puls i skrze vodu způsob vnitřního přirození, o jeho zdraví pochybovali. Povolán byl také i Jiří Poděbradský a ten králi dával dobrú k zdraví naději. A král pohleděv naň řekl jemu: „Jiříku, tvá věrnost jest mně dobře známa, skrze tebe všickni Čechové jsú mne králem až do dnešního dne jmenovali, domníval jsem se, že dosáhnu toho království, kteréž jsi mi zpuosobil, ale poněvadž se jinak líbí Pánu Bohu, buď jeho svatá vuole, neb já jistě umříti musím. Dvú věcí toliko na tobě žádám, jedno, aby toto království spravedlivě spravoval, sirotkuom a vdovám rozsudky spra- vedlivé činil bez odtahuov; druhé, kdož jsú se mnú z Rakús přijeli, aby je pokojně odsuď propustil.“ Poděbradský vyslyšav krále odpo- věděl: „Žádného toho nebude potřebí, ty sám 592
Toho času mezi dvěma pány, totiž Jiřím z Kunstatu, pánem z Černé hory, veliká roze- pře o urození, tak kdo by byl rodu starožitněj- šího a kdo by z ních vzácnější býti měl. Král, aby mezi ními upokojení učinil, ten den před svatým Klimentem, vzav na se toliko (vedlé na ten čas obyčeje) čechel, čubu a botky čer- vené, i posadil se na soudu, aby tu při slyšal. Při tom soudu všickni tvář královskú smutnú viděli, a když bylo po soudu, král večeřal a při té večeři velmi vážně a tíše mluvil. Druhú pak hodinu na noc kázal sobě přinésti řepy syrové a jedl jí velmi snažně a napil se piva a tu s svými komorníky velmi smutně rozmlúval. Potom vstav od stolu šel k svému loži a tu vedlé svého obyčeje modlitby své říkal a vykonav obrátil se k komorníkuom a řka: „Nevím, od čeho mám tak velikú bolest v mém žaludku.“ I řekl k němu jeden: „Račte se položiti a upokojiti, to hryzení vnitřní také se vám skrze sen upokojí.“ I učinil tak a spal jako za jednu hodinu a procítiv povolal komorníka a řka: „Velmi mě bolí a čím dále, vždy více.“ A on odpověděl: „Račte usnouti.“ A tak král, aby komorníkuom tesk- nosti nečinil, v té těžkosti trval mlče až do třinácté hodiny. Ráno přišli lékaři a spatřivše jeho obličej a způsob, puls i skrze vodu způsob vnitřního přirození, o jeho zdraví pochybovali. Povolán byl také i Jiří Poděbradský a ten králi dával dobrú k zdraví naději. A král pohleděv naň řekl jemu: „Jiříku, tvá věrnost jest mně dobře známa, skrze tebe všickni Čechové jsú mne králem až do dnešního dne jmenovali, domníval jsem se, že dosáhnu toho království, kteréž jsi mi zpuosobil, ale poněvadž se jinak líbí Pánu Bohu, buď jeho svatá vuole, neb já jistě umříti musím. Dvú věcí toliko na tobě žádám, jedno, aby toto království spravedlivě spravoval, sirotkuom a vdovám rozsudky spra- vedlivé činil bez odtahuov; druhé, kdož jsú se mnú z Rakús přijeli, aby je pokojně odsuď propustil.“ Poděbradský vyslyšav krále odpo- věděl: „Žádného toho nebude potřebí, ty sám 592
Strana 593
jako pán a král tyto věci říditi budeš.“ Král ujav jej za ruku, řekl jemu: „Slíbiž mi, že tak učiníš, a já tobě za to Pána Boha mými modlit- bami milostivého učiním; poněvadž za slušnú věc prosím, ty prosícímu neodpíraj.“ Poděbrad- ský to slyše nemohl se od slzí zdržeti a odšel. Tu hned puštěn jest k němu zpovědník, kterýž jej i svátostmi vedlé křesťanského řádu opatřil, a on kázal svuoj oděv do kostela svatého Víta na hrad pražský všecken dáti, a vztáhl svú ruku, požádal svíce, i podali jemu a obraz umučení božího před ním postavili. Napomenut jest, aby říkal Otčenáš, i říkal až do konce, a když řekl „Zbav nás od zlého amen“, hned svú duši vypustil. A tak mládenec krásný a slavného rodu v sedmnáctém létě věku svého Ladislav král umřel byv v takové slávě světa tohoto, lidi mnohé pod svú správú maje, ano mnoho statečných rytí- řuov před ním přistojících bylo, ve třidcíti a v šesti hodinách (jakž se roznemohl) umřel a jako jasná zhasl svíce. Rozličná ovšem na ten čas byla jsú o jeho smrti od lidí domnívaní. Někteří pravili, od nemoci vnitřní jsa přemožen, a jiní, nějakým jedem sa otráven že by umřel. Pán Buoh sám ví najlépe, proč ho v tom věku z tohoto světa k své milosti povolati ráčil. Tu ten překrásný mládenec s velikým pláčem 593
jako pán a král tyto věci říditi budeš.“ Král ujav jej za ruku, řekl jemu: „Slíbiž mi, že tak učiníš, a já tobě za to Pána Boha mými modlit- bami milostivého učiním; poněvadž za slušnú věc prosím, ty prosícímu neodpíraj.“ Poděbrad- ský to slyše nemohl se od slzí zdržeti a odšel. Tu hned puštěn jest k němu zpovědník, kterýž jej i svátostmi vedlé křesťanského řádu opatřil, a on kázal svuoj oděv do kostela svatého Víta na hrad pražský všecken dáti, a vztáhl svú ruku, požádal svíce, i podali jemu a obraz umučení božího před ním postavili. Napomenut jest, aby říkal Otčenáš, i říkal až do konce, a když řekl „Zbav nás od zlého amen“, hned svú duši vypustil. A tak mládenec krásný a slavného rodu v sedmnáctém létě věku svého Ladislav král umřel byv v takové slávě světa tohoto, lidi mnohé pod svú správú maje, ano mnoho statečných rytí- řuov před ním přistojících bylo, ve třidcíti a v šesti hodinách (jakž se roznemohl) umřel a jako jasná zhasl svíce. Rozličná ovšem na ten čas byla jsú o jeho smrti od lidí domnívaní. Někteří pravili, od nemoci vnitřní jsa přemožen, a jiní, nějakým jedem sa otráven že by umřel. Pán Buoh sám ví najlépe, proč ho v tom věku z tohoto světa k své milosti povolati ráčil. Tu ten překrásný mládenec s velikým pláčem 593
Strana 594
všeho lidu českého tu přítomného na den sva- tého Klimenta v pražském kostele v hradě svého praděda císaře Karla pochován. Hned toho dne, jakž král Ladislav umřel, Jiří Poděbradský kázal napsati list do Budína k těm, kteříž jsú ostříhali Matyáše, a vzav sekret z prstu krále již mrtvého zapečetil. A list byl psán v tato slova, aby hned, jakž ten list přečtú, vezmúce Matyáše s ním jeli do Prahy, tu že jej chce král svú rukú propustiti, a vtom poslal dvadcet jízdných proti ním až do Jihlavy, chtě tomu, aby Matyáš byl bezpečně do Prahy při- vezen, té jsa naděje, že od něho velikú sumu zlatých vezme. Nazajtří hned po pohřbu téhož Ladislava rychle bylo posláno za pány posly do franské země, aby nic nejednali, že král umřel. Poslové se velmi ulekli, neb měli jako nazajtří s nevěs- tou z Paříže vyjeti. I šli velmi smutně a ozná- mili to králi franskému slovy žalostivými. A on jím řekl: „Jest nám to s nemalým podivením, že jste živého odjeli a nyní umřel. Snad jste chtěli c dceru naší milú na nás podvodně vymluviti.“ Takovú řečí jeho páni poslové nemálo byli zstrašeni, bojíce se, aby tam nebyli zjímáni a šacováni, neb poněvadž jsú byli poslové z uherského a českého království i z rakúského knížetství, by pak byli od krále franského v naj- větší sumu šacováni, ty země nebyly by jích tam nechaly. I všedše v radu dlúho se o to radili, kterak by mohli z toho osidla vyniknúti, ale však žádného prostředku k té věci nemohli vyhledati. Nazajtří pak ráno Zdeněk z Šterm- berka, jenž byl muž velmi opatrný, předstúpiv s pány jinými před krále a znamenav, že na ně na všecky král křivolace hledí, i mluvil tato slova: „Najjasnější a najmilostivější králi a pane náš, znáti ráčí tvá velebnost, že žádný z lidí smrtedlných nemuož se vuoli boží protiviti; poněvadž pak Pán Buoh ráčil nám vzíti krále, pána našeho milostivého, za to prosíme, račte nám dáti za pána a krále syna vašeho, a jestliže k tomu ráčí svoliti tvá velebnost, my, poněvadž 594
všeho lidu českého tu přítomného na den sva- tého Klimenta v pražském kostele v hradě svého praděda císaře Karla pochován. Hned toho dne, jakž král Ladislav umřel, Jiří Poděbradský kázal napsati list do Budína k těm, kteříž jsú ostříhali Matyáše, a vzav sekret z prstu krále již mrtvého zapečetil. A list byl psán v tato slova, aby hned, jakž ten list přečtú, vezmúce Matyáše s ním jeli do Prahy, tu že jej chce král svú rukú propustiti, a vtom poslal dvadcet jízdných proti ním až do Jihlavy, chtě tomu, aby Matyáš byl bezpečně do Prahy při- vezen, té jsa naděje, že od něho velikú sumu zlatých vezme. Nazajtří hned po pohřbu téhož Ladislava rychle bylo posláno za pány posly do franské země, aby nic nejednali, že král umřel. Poslové se velmi ulekli, neb měli jako nazajtří s nevěs- tou z Paříže vyjeti. I šli velmi smutně a ozná- mili to králi franskému slovy žalostivými. A on jím řekl: „Jest nám to s nemalým podivením, že jste živého odjeli a nyní umřel. Snad jste chtěli c dceru naší milú na nás podvodně vymluviti.“ Takovú řečí jeho páni poslové nemálo byli zstrašeni, bojíce se, aby tam nebyli zjímáni a šacováni, neb poněvadž jsú byli poslové z uherského a českého království i z rakúského knížetství, by pak byli od krále franského v naj- větší sumu šacováni, ty země nebyly by jích tam nechaly. I všedše v radu dlúho se o to radili, kterak by mohli z toho osidla vyniknúti, ale však žádného prostředku k té věci nemohli vyhledati. Nazajtří pak ráno Zdeněk z Šterm- berka, jenž byl muž velmi opatrný, předstúpiv s pány jinými před krále a znamenav, že na ně na všecky král křivolace hledí, i mluvil tato slova: „Najjasnější a najmilostivější králi a pane náš, znáti ráčí tvá velebnost, že žádný z lidí smrtedlných nemuož se vuoli boží protiviti; poněvadž pak Pán Buoh ráčil nám vzíti krále, pána našeho milostivého, za to prosíme, račte nám dáti za pána a krále syna vašeho, a jestliže k tomu ráčí svoliti tvá velebnost, my, poněvadž 594
Strana 595
jsme zde jako najhlavnější, jakž domuov přije- deme, hned svoláme lid na sněm a jím raditi budeme i také je k tomu nutiti, aby syna vašeho přijali za krále českého i uherského, a té sme naděje bez pochyby, že to zpuosobíme. Jaká bude poctivost z toho synu vašemu i vaší královské velebnosti, když syn váš toho přemoc- ného uherského a českého přeslavného králov- ství pánem bude!“ I líbila se ta řeč králi, takže jím slíbil dáti za krále syna svého, a dav jím vděčné dary, pokojně je od sebe propustil, jich žádaje, aby to, což jsú mluvili, vykonali. A oni navrátivše se domuov odepsali jemu, že by to přiřčení rádi přivedli k skutku, ale že lid obecný nechce dáti k tomu povolení a oni svú mocí, ač by rádi, nemohú tomu nic učiniti. Potom praveno bylo, že král frantský toho velice litoval, že jest ty a takové znamenité posly tak pokojně propustil. Z toho pak lesu a dříví, kteréž bylo k tomu tanchauzu připraveno a na ryňk svezeno, udě- lán krov na kostel Panny Marie před Tajnem. A tak divně Pán Buoh jednati ráčil, z toho dříví, kteréž bylo připraveno na krov tajnského koste- la, udělána Roháčovi šibenice, a z kterého měl býti tanchauz, udělán krov na kostel. Krov na kostel tajnský Léta tisícého čtyřstého padesátého osmého Páni čeští, rytířstvo i města položili sobě sněm v Praze na staroměstském rathouze druhú středu v postě a tu sjevše se rokovali o nového krále. A při tom času přijeli z mnohých zemí poslové poctiví, jsúce posláni od svých pánuov, a najprv od Karla, krále frantského, a těm když bylo dáno slyšení, žádali, aby on král frantský volen byl za krále českého, neb on praví se míti k tomu spravedlivost proto, neb jest měl a má velikú milost k národu českému a z té milosti byl dal svú dceru za krále českého; ale poněvadž v to smrt ukrutná vkročila, aby se to vykonalo, toho nedopustila, on jistě má Sněm v Praze na rathúze o krále 595
jsme zde jako najhlavnější, jakž domuov přije- deme, hned svoláme lid na sněm a jím raditi budeme i také je k tomu nutiti, aby syna vašeho přijali za krále českého i uherského, a té sme naděje bez pochyby, že to zpuosobíme. Jaká bude poctivost z toho synu vašemu i vaší královské velebnosti, když syn váš toho přemoc- ného uherského a českého přeslavného králov- ství pánem bude!“ I líbila se ta řeč králi, takže jím slíbil dáti za krále syna svého, a dav jím vděčné dary, pokojně je od sebe propustil, jich žádaje, aby to, což jsú mluvili, vykonali. A oni navrátivše se domuov odepsali jemu, že by to přiřčení rádi přivedli k skutku, ale že lid obecný nechce dáti k tomu povolení a oni svú mocí, ač by rádi, nemohú tomu nic učiniti. Potom praveno bylo, že král frantský toho velice litoval, že jest ty a takové znamenité posly tak pokojně propustil. Z toho pak lesu a dříví, kteréž bylo k tomu tanchauzu připraveno a na ryňk svezeno, udě- lán krov na kostel Panny Marie před Tajnem. A tak divně Pán Buoh jednati ráčil, z toho dříví, kteréž bylo připraveno na krov tajnského koste- la, udělána Roháčovi šibenice, a z kterého měl býti tanchauz, udělán krov na kostel. Krov na kostel tajnský Léta tisícého čtyřstého padesátého osmého Páni čeští, rytířstvo i města položili sobě sněm v Praze na staroměstském rathouze druhú středu v postě a tu sjevše se rokovali o nového krále. A při tom času přijeli z mnohých zemí poslové poctiví, jsúce posláni od svých pánuov, a najprv od Karla, krále frantského, a těm když bylo dáno slyšení, žádali, aby on král frantský volen byl za krále českého, neb on praví se míti k tomu spravedlivost proto, neb jest měl a má velikú milost k národu českému a z té milosti byl dal svú dceru za krále českého; ale poněvadž v to smrt ukrutná vkročila, aby se to vykonalo, toho nedopustila, on jistě má Sněm v Praze na rathúze o krále 595
Strana 596
nápad po ní jako po dědičce. Pakli by zdálo Čechuom, že jest on starý a sešlého věku, z pří- činy té snad že se k tomu nehodí, ale syn jeho aby volen byl místo něho, tak jakž někdy pán Zdeněk s jinými pány jsa v frantské zemi to Jeho Milosti připověděl a v Čechách to jednati slíbil. Kazimír, král polský, také své posly do Čech vypravil, kterýž proto, že měl sestru někdy krále Ladislava, též k tomu království českému se míti spravedlivost pravil. Vilém, kníže saský, takovúž po starší sestře se míti pravil spraved- livost, Fridrich císař také pro nějaké zadržalé poplatky pravil, že by to království pod jeho správu právem spravedlivým přijíti mělo. Zigmund a Albrecht, knížata rakúská, připo- mínajíce starodávní svolení, když by kmen královský v království českém zhynul, že nemají Čechové sobě bráti krále odjinud než z knížet- ství rakúského, a ti jsú oba a každý z nich, že bude za krále českého volen, toho očekávali. Při tom času mistr Jan z Rokycan, jenž byl muž velmi horlivý, ten ustavičně volal na kázaní, aby žádného cizozemce za krále nebrali, jediné Čecha přirozeného, a pakli nebude moci hodný býti nalezen, ale radějí židovským obyčejem tak, jakž v Zákoně napsáno, dvanácte soud- cuov vyvoléce, k ním útočiště aby měli. Páni zemští poslali k Pražanuom, aby tomu knězi búřlivému rozkázali, o volení krále aby mlčal a v to se nevkládal a lidu nebouřil a jích krále k zemi české voliti aby neučil. Pražané pro- zachování pokoje hned jemu, aby na ten čas přestal, přikázali. Páni i rytířstvo, Pražané a z některých měst poslové, dlouho mezi sebú rozvažujíce, co by bylo za užitek tomu králov- ství, volili jsou společně a vyhlásili Jiřího z Kunstatu a z Poděbrad za pána a za krále českého na rathouze Starého Města pražského ten čtvrtek před Přenesením svatého Vácslava a odtud hned veden do kostela Panny Marie před Tajnem, kdež mistr Jan z Rokycan byl farářem, a tu novému králi veliká byla pocti- vost činěna. 596
nápad po ní jako po dědičce. Pakli by zdálo Čechuom, že jest on starý a sešlého věku, z pří- činy té snad že se k tomu nehodí, ale syn jeho aby volen byl místo něho, tak jakž někdy pán Zdeněk s jinými pány jsa v frantské zemi to Jeho Milosti připověděl a v Čechách to jednati slíbil. Kazimír, král polský, také své posly do Čech vypravil, kterýž proto, že měl sestru někdy krále Ladislava, též k tomu království českému se míti spravedlivost pravil. Vilém, kníže saský, takovúž po starší sestře se míti pravil spraved- livost, Fridrich císař také pro nějaké zadržalé poplatky pravil, že by to království pod jeho správu právem spravedlivým přijíti mělo. Zigmund a Albrecht, knížata rakúská, připo- mínajíce starodávní svolení, když by kmen královský v království českém zhynul, že nemají Čechové sobě bráti krále odjinud než z knížet- ství rakúského, a ti jsú oba a každý z nich, že bude za krále českého volen, toho očekávali. Při tom času mistr Jan z Rokycan, jenž byl muž velmi horlivý, ten ustavičně volal na kázaní, aby žádného cizozemce za krále nebrali, jediné Čecha přirozeného, a pakli nebude moci hodný býti nalezen, ale radějí židovským obyčejem tak, jakž v Zákoně napsáno, dvanácte soud- cuov vyvoléce, k ním útočiště aby měli. Páni zemští poslali k Pražanuom, aby tomu knězi búřlivému rozkázali, o volení krále aby mlčal a v to se nevkládal a lidu nebouřil a jích krále k zemi české voliti aby neučil. Pražané pro- zachování pokoje hned jemu, aby na ten čas přestal, přikázali. Páni i rytířstvo, Pražané a z některých měst poslové, dlouho mezi sebú rozvažujíce, co by bylo za užitek tomu králov- ství, volili jsou společně a vyhlásili Jiřího z Kunstatu a z Poděbrad za pána a za krále českého na rathouze Starého Města pražského ten čtvrtek před Přenesením svatého Vácslava a odtud hned veden do kostela Panny Marie před Tajnem, kdež mistr Jan z Rokycan byl farářem, a tu novému králi veliká byla pocti- vost činěna. 596
Strana 597
Jíří korunován T ☞ D Téhož léta Matyáš, syn někdy gubernátora uherského, jenž byl někdy vězněm Ladislava, krále uherského a českého a na ten čas Jiřího Poděbradského, volen jest na království uherské. To když uslyšal král Jiří, počal jemu velmi la- hoditi a nechav toho šacuňku, o kterémž nahoře psáno, jej pokojně z země české propustil a slavně do Moravy do městečka Bystřice provoditi rozkázal. Odtuď jej Uhří přijavše vzali, a na Budín s ním když přijeli, jemu pocti- vost jako pánu a králi svému činili. Času toho také v neděli před svatým Stanisla- vem král Jiří slavně skrze biskupy uherské od krále Matyáše poslané korunován a nazajtří v pondělí den svatého Stanislava Johana, manželka jeho, také korunována. Kdo z smrtedl- ných lidí muož takovému tajemství a způsobu božskému vyrozuměti? České království v ta- kovú slávu a vyvýšenost málo předtím bylo přišlo, že z císařského kmene pošlí králové v něm kralovali; uherské arcikrálovství svatostí svatého Ladislava a Štěpána králuov a jiných bylo velmi slavné učiněno. Nyní pak na panský rod oboje přišlo, skrze králování Matyáše, syna Jankulova, království uherské válkami zahubeno, skrze náboženství Jiřího, syna Vikto- rinova, české království k čemu jest přivedeno, Matyáš učiněn králem uherským 597
Jíří korunován T ☞ D Téhož léta Matyáš, syn někdy gubernátora uherského, jenž byl někdy vězněm Ladislava, krále uherského a českého a na ten čas Jiřího Poděbradského, volen jest na království uherské. To když uslyšal král Jiří, počal jemu velmi la- hoditi a nechav toho šacuňku, o kterémž nahoře psáno, jej pokojně z země české propustil a slavně do Moravy do městečka Bystřice provoditi rozkázal. Odtuď jej Uhří přijavše vzali, a na Budín s ním když přijeli, jemu pocti- vost jako pánu a králi svému činili. Času toho také v neděli před svatým Stanisla- vem král Jiří slavně skrze biskupy uherské od krále Matyáše poslané korunován a nazajtří v pondělí den svatého Stanislava Johana, manželka jeho, také korunována. Kdo z smrtedl- ných lidí muož takovému tajemství a způsobu božskému vyrozuměti? České království v ta- kovú slávu a vyvýšenost málo předtím bylo přišlo, že z císařského kmene pošlí králové v něm kralovali; uherské arcikrálovství svatostí svatého Ladislava a Štěpána králuov a jiných bylo velmi slavné učiněno. Nyní pak na panský rod oboje přišlo, skrze králování Matyáše, syna Jankulova, království uherské válkami zahubeno, skrze náboženství Jiřího, syna Vikto- rinova, české království k čemu jest přivedeno, Matyáš učiněn králem uherským 597
Strana 598
Přísaha krále Jiřího to každý znáti muož i dnes. Neb od té chvíle, jakž Čechové ne královský, ale jiný rod v kralo- vání vpustili, sláva království toho hynúti počala, neb za něho též válkami ta přeslavná země těžce zahubena. Takovú pak a tuto přísahu učinil král Jiří při svém korunování Pánu Bohu, stavu duchov- nímu a světskému, pánuom, rytířstvu a městům: „Vejméno Otce i Syna i Ducha svatého, amen. Já, Jiří, volený král český, tuto hned maje korunován býti, slibuji dobrovolně a povinnost činím i přísahám před Pánem Bohem a anděly jeho při přítomnosti duostojných otcuov Augus- tina rábského, Vincencia vácovského biskupuov a Protasia, voleného biskupa olomúckého, a Přibyslava, voleného opata louckého, též při přítomnosti vysoce urozených mužuov Mikuláše, transsylvánského, jinak záleského vývody, a Osvalda z Rogon, hraběte Sikulorum uherského, Zbyňka Zajíce z Hazmburka, su- dího království českého, Prokopa z Rabštajna, kanclíře též království českého, pánuov, a Mi- chala od svatého Mikuláše, alcipřišta novogra- denského, a Tomáše z Ruchus kantora rábského kosteluov kanovníkuov a v duchovních právích doktoruov, že od této chvíle i potom věrnost a poslušenství zachovávati budu, řád svato- svatého římského a apoštolského kostela a duostojnému otci, pánu našemu Kalixtovi, božím zpuosobem papeži Třetímu, i jeho bu- dúcím poslušenství a svornost a obyčej i jiných věrných křesťanských králuov v jednotě víry křesťanské, kteruož ten svatý římský a apoštol- ský kostel vyznává, káže a drží, věrně zachová- vati budu a tak věřiti a tu svatú křesťanskú víru obraňovati, jí hájiti vší mú možností, též i ten lid mně poddaný vedlé mně od Pána Boha puojčené múdrosti a rozumu ode všech bluduov rot a kacířství svatému římskému kostelu odpor- ných chci a slibuji odvracovati, odvozovati a věřících chci u víře potvrzovati a padlé napravovati a k svornosti je přivésti, tak aby všickni od najvětšího až do najmenšího řád 598
Přísaha krále Jiřího to každý znáti muož i dnes. Neb od té chvíle, jakž Čechové ne královský, ale jiný rod v kralo- vání vpustili, sláva království toho hynúti počala, neb za něho též válkami ta přeslavná země těžce zahubena. Takovú pak a tuto přísahu učinil král Jiří při svém korunování Pánu Bohu, stavu duchov- nímu a světskému, pánuom, rytířstvu a městům: „Vejméno Otce i Syna i Ducha svatého, amen. Já, Jiří, volený král český, tuto hned maje korunován býti, slibuji dobrovolně a povinnost činím i přísahám před Pánem Bohem a anděly jeho při přítomnosti duostojných otcuov Augus- tina rábského, Vincencia vácovského biskupuov a Protasia, voleného biskupa olomúckého, a Přibyslava, voleného opata louckého, též při přítomnosti vysoce urozených mužuov Mikuláše, transsylvánského, jinak záleského vývody, a Osvalda z Rogon, hraběte Sikulorum uherského, Zbyňka Zajíce z Hazmburka, su- dího království českého, Prokopa z Rabštajna, kanclíře též království českého, pánuov, a Mi- chala od svatého Mikuláše, alcipřišta novogra- denského, a Tomáše z Ruchus kantora rábského kosteluov kanovníkuov a v duchovních právích doktoruov, že od této chvíle i potom věrnost a poslušenství zachovávati budu, řád svato- svatého římského a apoštolského kostela a duostojnému otci, pánu našemu Kalixtovi, božím zpuosobem papeži Třetímu, i jeho bu- dúcím poslušenství a svornost a obyčej i jiných věrných křesťanských králuov v jednotě víry křesťanské, kteruož ten svatý římský a apoštol- ský kostel vyznává, káže a drží, věrně zachová- vati budu a tak věřiti a tu svatú křesťanskú víru obraňovati, jí hájiti vší mú možností, též i ten lid mně poddaný vedlé mně od Pána Boha puojčené múdrosti a rozumu ode všech bluduov rot a kacířství svatému římskému kostelu odpor- ných chci a slibuji odvracovati, odvozovati a věřících chci u víře potvrzovati a padlé napravovati a k svornosti je přivésti, tak aby všickni od najvětšího až do najmenšího řád 598
Strana 599
křesťanský a ustanovení církve svaté a římského kostela drželi a v tom řádu trvali, vší mú mož- ností ke cti a k chvále boží a k zvelebení svaté víry křesťanské. Toho mi Pán Buoh pomáhaj a toto svaté Čtení, mýma rukama tělesně dotče- né na svědomí a zdržení všech těchto věcí na- depsaných, kteréž já celým srdcem beze vší zlé lsti slibuji zdržeti a zachovati. Amen. Já, Jiří, řádně volený král český, přípis této mé přísahy posílám najsvětějšímu v Kristu Otci Kalixtovi Třetímu, tak že se chci zachovati a zdržeti. Toho na svědomí a zdržení pečet mú vlastní k listu tomuto na pargameně psané- mu s jistým mým vědomím přivěsiti jsem roz- kázal a pro lepší toho všeho zdržení požádal jsem urozených pana Zdeňka z Štermberka, purkrabí pražského, a pana Zbyňka z Hazmbur- ka, sudího, a pana Prokopa z Rabštejna, kanc- léře, že sú své pečeti toho na zdržení vedlé mne přivěsiti rozkázali. Dán v Praze šestý den měsíce máje léta božího tisícího čtyřistého padesátého osmého.“ Ten den před svatým Vítem král český vyjel z Prahy a jel až do markrabství moravského a tu poddala se jemu města téhož markrabství jako Olomúc, Brno, Hradiště, Znojmo, Uničov, též i páni někteří se jemu poddali a zapsali, ale měšťané města Jihlavy nikoli se jemu podda- ti nechtěli a on, rozhněvav se na ně, kázal je oblehnúti, a tak na rozkaz královský páni někteří a města položili se u Jihlavy na den svaté panny Markéty a dobývali až do svatého Ondřeje a při tom času císař se v to vložil a mezi králem a Jihlavskými učinil narovnání. Při tom času, když se král do Prahy navrátil, přišel k němu mistr Jan Rokycanský s svými kněžími do jeho dvora a tu najprvé krále pocti- vě přivítal, jemu dlúhého zdraví vinšuje, hned potom dal se v trestání krále, těžce jemu domlúvaje, protože by někomu k vuoli těžkú na se vztáhl přísahu a nadto že by se zapsal papeži, aby Čechy věrné od přijímaní z kalichu božího odvozoval a potahoval jich do Říma Jihlava město obleženo 599
křesťanský a ustanovení církve svaté a římského kostela drželi a v tom řádu trvali, vší mú mož- ností ke cti a k chvále boží a k zvelebení svaté víry křesťanské. Toho mi Pán Buoh pomáhaj a toto svaté Čtení, mýma rukama tělesně dotče- né na svědomí a zdržení všech těchto věcí na- depsaných, kteréž já celým srdcem beze vší zlé lsti slibuji zdržeti a zachovati. Amen. Já, Jiří, řádně volený král český, přípis této mé přísahy posílám najsvětějšímu v Kristu Otci Kalixtovi Třetímu, tak že se chci zachovati a zdržeti. Toho na svědomí a zdržení pečet mú vlastní k listu tomuto na pargameně psané- mu s jistým mým vědomím přivěsiti jsem roz- kázal a pro lepší toho všeho zdržení požádal jsem urozených pana Zdeňka z Štermberka, purkrabí pražského, a pana Zbyňka z Hazmbur- ka, sudího, a pana Prokopa z Rabštejna, kanc- léře, že sú své pečeti toho na zdržení vedlé mne přivěsiti rozkázali. Dán v Praze šestý den měsíce máje léta božího tisícího čtyřistého padesátého osmého.“ Ten den před svatým Vítem král český vyjel z Prahy a jel až do markrabství moravského a tu poddala se jemu města téhož markrabství jako Olomúc, Brno, Hradiště, Znojmo, Uničov, též i páni někteří se jemu poddali a zapsali, ale měšťané města Jihlavy nikoli se jemu podda- ti nechtěli a on, rozhněvav se na ně, kázal je oblehnúti, a tak na rozkaz královský páni někteří a města položili se u Jihlavy na den svaté panny Markéty a dobývali až do svatého Ondřeje a při tom času císař se v to vložil a mezi králem a Jihlavskými učinil narovnání. Při tom času, když se král do Prahy navrátil, přišel k němu mistr Jan Rokycanský s svými kněžími do jeho dvora a tu najprvé krále pocti- vě přivítal, jemu dlúhého zdraví vinšuje, hned potom dal se v trestání krále, těžce jemu domlúvaje, protože by někomu k vuoli těžkú na se vztáhl přísahu a nadto že by se zapsal papeži, aby Čechy věrné od přijímaní z kalichu božího odvozoval a potahoval jich do Říma Jihlava město obleženo 599
Strana 600
k papeži. Král vyslyšav slova jeho odpověděl: „Nech tak, milý mistře, všecko to Pán Buoh ráčí v dobré proměniti.“ Mistr Jan, rozžehnav se s králem a s královú poctivě, hned tu první neděli učinil na krále velmi hanlivé kázaní, pravě, že by chtěl pro korunu královskú zúfati nad božím kalichem, a tak mnoho jiného han- livého mluvil. Toho času Fridrich císař, jenž byl člověk velmi pokojný, takže s žádným nechtěl žádných válek vésti, bratr jeho Albrecht, znamenav při něm býti dobrotivost, počal se jemu protiviti a měšťa- né vídenští jemu v tom nápomocni byli, tak až sú se císaři, pánu svému, vedlé bratra jeho zprotivili a jej na zámku vídenském obehnali. Císař širší rady nevěda utekl se k králi českému, jeho žádaje za pomoc, a on bez meškání, ne- chav toho vojska u Jihlavy, sebral jiné vojsko, táhl do Rakús s osmi tisíci lidu pěšího a s třmi sty lidu jízdného a položil se u Vídně, a když chtěli Čechové k Vídni šturm pustiti, Albrecht kníže dal se s králem českým v rokování, a tak král Jiří mezi týmiž bratřími smlouvu přátelskú a dokonalú učinil a Vídňané dali králi českému velikú a znamenitú sumu peněz, ale všecko byly černé peníze, v kterýchž jako nic stříbra nebylo, a když do Čech byly přivezeny, král rozkázal, aby je všickni za všecky koupě brali. A Vídňané pilnost přičinivše kázali jich tím více nadělati a kupci je velmi do Čech nesli a českú zemi jimi velmi zhubili a zlehčili, neb toho času zlatý uherský platil bezmála sto grošův v Čechách a v Rakúsích byl zlatý uher- ský za tři kopy a za dvanáct grošuov. Léta tisícého čtyřstého padesátého devátého Král Jiří dal svú dceru knížeti míšenskému mladšímu za manželku a on král i králová jeli s ní osobně až do Chba a odtuď vzata do Míšně s velikú poctivostí a hned potom kníže míšenský starší dal svú dceru za Viktorina, 600
k papeži. Král vyslyšav slova jeho odpověděl: „Nech tak, milý mistře, všecko to Pán Buoh ráčí v dobré proměniti.“ Mistr Jan, rozžehnav se s králem a s královú poctivě, hned tu první neděli učinil na krále velmi hanlivé kázaní, pravě, že by chtěl pro korunu královskú zúfati nad božím kalichem, a tak mnoho jiného han- livého mluvil. Toho času Fridrich císař, jenž byl člověk velmi pokojný, takže s žádným nechtěl žádných válek vésti, bratr jeho Albrecht, znamenav při něm býti dobrotivost, počal se jemu protiviti a měšťa- né vídenští jemu v tom nápomocni byli, tak až sú se císaři, pánu svému, vedlé bratra jeho zprotivili a jej na zámku vídenském obehnali. Císař širší rady nevěda utekl se k králi českému, jeho žádaje za pomoc, a on bez meškání, ne- chav toho vojska u Jihlavy, sebral jiné vojsko, táhl do Rakús s osmi tisíci lidu pěšího a s třmi sty lidu jízdného a položil se u Vídně, a když chtěli Čechové k Vídni šturm pustiti, Albrecht kníže dal se s králem českým v rokování, a tak král Jiří mezi týmiž bratřími smlouvu přátelskú a dokonalú učinil a Vídňané dali králi českému velikú a znamenitú sumu peněz, ale všecko byly černé peníze, v kterýchž jako nic stříbra nebylo, a když do Čech byly přivezeny, král rozkázal, aby je všickni za všecky koupě brali. A Vídňané pilnost přičinivše kázali jich tím více nadělati a kupci je velmi do Čech nesli a českú zemi jimi velmi zhubili a zlehčili, neb toho času zlatý uherský platil bezmála sto grošův v Čechách a v Rakúsích byl zlatý uher- ský za tři kopy a za dvanáct grošuov. Léta tisícého čtyřstého padesátého devátého Král Jiří dal svú dceru knížeti míšenskému mladšímu za manželku a on král i králová jeli s ní osobně až do Chba a odtuď vzata do Míšně s velikú poctivostí a hned potom kníže míšenský starší dal svú dceru za Viktorina, 600
Strana 601
syna krále českého, ale mistr Jan Rokycanský nikterakž k tomu nechtěl svoliti, aby král český s knížaty míšenskými měl se rodem spojiti, a to proto, neb se toho obával, aby král z jeho školy nevyšel a řádův římského kostela se nepři- chytil a jeho těch hanlivých kázaní sobě nezo- šklivil. Téhož léta Machomet, císař turecký, maje lidu v svém houfě okolo osmdesáti tisíc, obrátil se do té krajiny, jenž slove Morea, kteráž někdy slula Peloponesus, a ta krajina jest velmi úrodná a hojná a jest jako ostrov všecka mořem obklí- čena krom v jednom místě od té strany, kdež leží město Athene, tu se nesešlo moře, tak jako by mohlo býti za naši jednu míli, a tu byla udělána zed tak dlúhá od moře až do moře, tak aby tam z té strany od Grecí a od Macedoný žádný nemohl po zemi přijeti, a v té Moreí neb na tom ostrově byla sú pěkná města jako Pattara, Tarenc, Maluasis, Modon, Korint, jako svatý Pavel psával listy do toho města, a jiných měst mnoho, neb ten ostrov jest nětco větší než česká země. Pán toho ostrovu slul Dimitr Morejský a byl bratr vlastní císaře Konstantina posledního řeckého, kteréhož Machomet Turek dobyl na Konstantinopoli, a on Dimitr, obávaje se téhož nešlechetníka, dával jemu daň každého roku dvadcet tisíc zlatých a takový plat a příměří bylo mezi nimi uloženo za deset let, ale Turek, uznav své lepší, nechtěl toho příměří držeti, ale hned třetího roku táhl nenadále a mocně na Dimitra, i potka- li se s ním poslové Dimitrovi nedaleko od města, kterémuž říkají Boecia, proti té vysoké hoře, jenž slove Parnasus, daň jemu nesúce, kteréž on nechtěl od nich přijíti ani jim dáti jaké odpovědi, ale hned poslal od jednoho města, jenž slove Seres, Mahmut bašu a s ním dvadcet tisíc lidu a sám s velikým vojskem zuostal z zadu, rozkázav jemu, aby pospíšil k té zdi dřív, než by osazena byla, zdali by jí mohl do- byti a ji opanovati, a vypraviv ten lid s Mahmut bašú, tepruv dal odpověd poslům, že té dani Turecký císař činil škodu v Moreí 601
syna krále českého, ale mistr Jan Rokycanský nikterakž k tomu nechtěl svoliti, aby král český s knížaty míšenskými měl se rodem spojiti, a to proto, neb se toho obával, aby král z jeho školy nevyšel a řádův římského kostela se nepři- chytil a jeho těch hanlivých kázaní sobě nezo- šklivil. Téhož léta Machomet, císař turecký, maje lidu v svém houfě okolo osmdesáti tisíc, obrátil se do té krajiny, jenž slove Morea, kteráž někdy slula Peloponesus, a ta krajina jest velmi úrodná a hojná a jest jako ostrov všecka mořem obklí- čena krom v jednom místě od té strany, kdež leží město Athene, tu se nesešlo moře, tak jako by mohlo býti za naši jednu míli, a tu byla udělána zed tak dlúhá od moře až do moře, tak aby tam z té strany od Grecí a od Macedoný žádný nemohl po zemi přijeti, a v té Moreí neb na tom ostrově byla sú pěkná města jako Pattara, Tarenc, Maluasis, Modon, Korint, jako svatý Pavel psával listy do toho města, a jiných měst mnoho, neb ten ostrov jest nětco větší než česká země. Pán toho ostrovu slul Dimitr Morejský a byl bratr vlastní císaře Konstantina posledního řeckého, kteréhož Machomet Turek dobyl na Konstantinopoli, a on Dimitr, obávaje se téhož nešlechetníka, dával jemu daň každého roku dvadcet tisíc zlatých a takový plat a příměří bylo mezi nimi uloženo za deset let, ale Turek, uznav své lepší, nechtěl toho příměří držeti, ale hned třetího roku táhl nenadále a mocně na Dimitra, i potka- li se s ním poslové Dimitrovi nedaleko od města, kterémuž říkají Boecia, proti té vysoké hoře, jenž slove Parnasus, daň jemu nesúce, kteréž on nechtěl od nich přijíti ani jim dáti jaké odpovědi, ale hned poslal od jednoho města, jenž slove Seres, Mahmut bašu a s ním dvadcet tisíc lidu a sám s velikým vojskem zuostal z zadu, rozkázav jemu, aby pospíšil k té zdi dřív, než by osazena byla, zdali by jí mohl do- byti a ji opanovati, a vypraviv ten lid s Mahmut bašú, tepruv dal odpověd poslům, že té dani Turecký císař činil škodu v Moreí 601
Strana 602
nechce přijíti ani příměří držeti, a řka: „Jeďte " a povězte pánu svému, ať se brání, jakž umí,“ a oni to slyšíce navrátili se, a dřív než to oni pánu svému oznámili, až ta zed zbořena byla. I přijeli sú opět tíž poslové, Machometovi císaři dvénásobní daň nesúce, prosíce, aby to příměří držáno bylo, a on přijav daň od nich, řekl: „Povězte pánu svému, že já sám s ním o to mluviti budu,“ a jakž tam přitáhl, kázal tu zed z gruntu zbořiti a odtuď hned přitáhl k jednomu zámku na vysoké hoře postavenému, řečenému Korfo, i vida, že k němu nemuož střéleti ani žádných děl pro příkrost té hory nahoru táhnúti, i kázal do jednoho kostela svatého Mikuláše, jenž byl na druhé hoře proti zámku, měď nositi a tu děla veliká líti a z nich hned k tomu zámku střéleti, takže jej všecken převrátil, a ktož na něm byli, všickni sú zbiti, a odtuď táhl k Balibatře, jenž bylo výborné město, v kterémž také někdy svatý Ondřej býval, a hned jeho šturmem dobyl a táhl k zámku, jenž slul Londar, a tu Dimitr, ač měl málo lidu, potkal se s ním a porazil jemu šest tisíc honcuov, však obávaje se tureckého valního houfu, obrátil se k Korintu, a Turek dobyv Londaru kázal v něm všecky křesťany stínati, a osadiv svými, obrátil se s lidem zase do Grecí a odtuď do Drinopole na svú stolici a tu ležel se všemi svými přes zimu. Turkova chytrost Léta tisícého čtyřstého šedesátého Mince ſalešná v Rakúsích i v Čechách Král český vyjel z Prahy i s královú ten den před slavností Panny Marie očišťování, jinak Hromnic, a jel do Olomúce a tu v tom markrab- ství mnohá narovnání učiniv zase se navracoval a přijel do města Chrudimě a tu k němu přijeli někteří páni rakouští, oznamujíce, kterak pán jejich císař kázal dělati velmi zlú a falešnú minci a tím že činí v Rakousích velikú záhubu, přitom žádajíce rady a naučení, co mají učiniti, pra- více, že sú častokrát tu svú těžkost naň vznášeli 602
nechce přijíti ani příměří držeti, a řka: „Jeďte " a povězte pánu svému, ať se brání, jakž umí,“ a oni to slyšíce navrátili se, a dřív než to oni pánu svému oznámili, až ta zed zbořena byla. I přijeli sú opět tíž poslové, Machometovi císaři dvénásobní daň nesúce, prosíce, aby to příměří držáno bylo, a on přijav daň od nich, řekl: „Povězte pánu svému, že já sám s ním o to mluviti budu,“ a jakž tam přitáhl, kázal tu zed z gruntu zbořiti a odtuď hned přitáhl k jednomu zámku na vysoké hoře postavenému, řečenému Korfo, i vida, že k němu nemuož střéleti ani žádných děl pro příkrost té hory nahoru táhnúti, i kázal do jednoho kostela svatého Mikuláše, jenž byl na druhé hoře proti zámku, měď nositi a tu děla veliká líti a z nich hned k tomu zámku střéleti, takže jej všecken převrátil, a ktož na něm byli, všickni sú zbiti, a odtuď táhl k Balibatře, jenž bylo výborné město, v kterémž také někdy svatý Ondřej býval, a hned jeho šturmem dobyl a táhl k zámku, jenž slul Londar, a tu Dimitr, ač měl málo lidu, potkal se s ním a porazil jemu šest tisíc honcuov, však obávaje se tureckého valního houfu, obrátil se k Korintu, a Turek dobyv Londaru kázal v něm všecky křesťany stínati, a osadiv svými, obrátil se s lidem zase do Grecí a odtuď do Drinopole na svú stolici a tu ležel se všemi svými přes zimu. Turkova chytrost Léta tisícého čtyřstého šedesátého Mince ſalešná v Rakúsích i v Čechách Král český vyjel z Prahy i s královú ten den před slavností Panny Marie očišťování, jinak Hromnic, a jel do Olomúce a tu v tom markrab- ství mnohá narovnání učiniv zase se navracoval a přijel do města Chrudimě a tu k němu přijeli někteří páni rakouští, oznamujíce, kterak pán jejich císař kázal dělati velmi zlú a falešnú minci a tím že činí v Rakousích velikú záhubu, přitom žádajíce rady a naučení, co mají učiniti, pra- více, že sú častokrát tu svú těžkost naň vznášeli 602
Strana 603
a on nechce toho napraviti, a bude-li toho na dlúze, že oni míní se jemu zprotiviti a s ním jako prvé válku začíti. Král Jiří je vyslyšav žádal jich, aby toho ještě pozanechali, a on že chce k němu o to své posly naschvál vyslati, té jsa naděje, že jej napraví; pakli by oni Ra- kušané mimo to chtěli nětco proti císaři před sebe bráti, že by on jeho jako pána svého nikte- rakž slušně nemohl opustiti. Jakož pak tak učinil a posly k němu vypravil. Téhož léta v království českém rozličné vády a různice mezi lidem o zlú a falešnú minci byly, neb mnozí páni a rytířstvo po zámcích a tvrzích i po vsech a po lesích falešnú minci dělali, až z toho přišla veliká drahota i hlad, neb domácích peněz bráti nechtíce za lepší minci sedláci obilé do Bavor a do Míšně pro- dávali a lacino dávali, jediné aby byl dobrý peníz, a Němci ustavičně obilé na vozích i na lodech do svých zemí vezli a své obilnice na- plnili a Čechové hladem mřeli. Král, vida takový rozbroj v lidu, kázal nový groš a nový peníz na dobré zrno na Horách Kutnách i v Praze v Míšenském domě zaraziti a k tomu kázal v jednom domě na ryňku staroměstském veksl neb měnu ustanoviti, takže tu každý mohl sobě zlaté i groše i peníze, jakéž chtěl míti, vyměniti, a tak ta zlá a falešná mince z toho království vypleněna a zahlazena a lidé se upokojili. Roku toho také v království českém v městech i v městečkách i ve vsech častí a velicí vycházeli ohňové, ne domácí, ale kladení, a to velmi chytře, že se žádný neuměl domysliti, kto to činí. Někteří ovšem domnívali se, že by se to dálo puovodem Kazimíra, krále polského, i naveden byl na to král Jiří, aby rozkázal, všudy po všech městech a městečkách aby bylo voláno skrze biřice, aby žádných Polákuov do měst nepouštěli a na zámcích, v městečkách i ve vsech aby jich nefedrovali ani jim jakého stání dali, ale aby byli ven z země do Polsky hnáni, a král, kteréž měl Poláky u svého dvoru, všem Nový groš a nový peníz krále Jiřího Poláky z Čech hnali 603
a on nechce toho napraviti, a bude-li toho na dlúze, že oni míní se jemu zprotiviti a s ním jako prvé válku začíti. Král Jiří je vyslyšav žádal jich, aby toho ještě pozanechali, a on že chce k němu o to své posly naschvál vyslati, té jsa naděje, že jej napraví; pakli by oni Ra- kušané mimo to chtěli nětco proti císaři před sebe bráti, že by on jeho jako pána svého nikte- rakž slušně nemohl opustiti. Jakož pak tak učinil a posly k němu vypravil. Téhož léta v království českém rozličné vády a různice mezi lidem o zlú a falešnú minci byly, neb mnozí páni a rytířstvo po zámcích a tvrzích i po vsech a po lesích falešnú minci dělali, až z toho přišla veliká drahota i hlad, neb domácích peněz bráti nechtíce za lepší minci sedláci obilé do Bavor a do Míšně pro- dávali a lacino dávali, jediné aby byl dobrý peníz, a Němci ustavičně obilé na vozích i na lodech do svých zemí vezli a své obilnice na- plnili a Čechové hladem mřeli. Král, vida takový rozbroj v lidu, kázal nový groš a nový peníz na dobré zrno na Horách Kutnách i v Praze v Míšenském domě zaraziti a k tomu kázal v jednom domě na ryňku staroměstském veksl neb měnu ustanoviti, takže tu každý mohl sobě zlaté i groše i peníze, jakéž chtěl míti, vyměniti, a tak ta zlá a falešná mince z toho království vypleněna a zahlazena a lidé se upokojili. Roku toho také v království českém v městech i v městečkách i ve vsech častí a velicí vycházeli ohňové, ne domácí, ale kladení, a to velmi chytře, že se žádný neuměl domysliti, kto to činí. Někteří ovšem domnívali se, že by se to dálo puovodem Kazimíra, krále polského, i naveden byl na to král Jiří, aby rozkázal, všudy po všech městech a městečkách aby bylo voláno skrze biřice, aby žádných Polákuov do měst nepouštěli a na zámcích, v městečkách i ve vsech aby jich nefedrovali ani jim jakého stání dali, ale aby byli ven z země do Polsky hnáni, a král, kteréž měl Poláky u svého dvoru, všem Nový groš a nový peníz krále Jiřího Poláky z Čech hnali 603
Strana 604
Rokycana búřil v Praze kázal dáti odpuštění, ale však nebylo zvědíno, kto by tu škodu činil. Takové noviny když přišly k králi polskému, psaní učinil poctivé králi Jiřímu, ptaje se, proč by jemu i poddaným jeho v království českém posměch učinil bez jeho i jeho poddaných provinění, přitom omlúvaje se, že netoliko aby to měl skrze své poddané činiti, ale že jest nikdá na to nemyslil. Král rozváživ tu omluvu přátelské psaní k němu učinil, dávaje Polákům v svém království českém svobodu plnú jako kdy prvé. Rokycana nechav Polákuov dal se v Němce, častokrát mluvě na kázaní, že toho pálení nečiní žádný než Poláci aneb Němci a ti všickni, ktož hledí do Říma a z kalichu nechtí přijímati: „Rádi by krev svatú Kristovu chtěli zahladiti i nás všecky Čechy zahubiti, milí Čechové, buďte muží a vyžeňte z své země ty adversáře!“ Král, obávaje se, aby z jeho kázaní nestalo se nějaké pohnutí v lidu a zbouření, poslal k němu, jemu rozkazuje, aby mlčal a nebouřil, neb to, co se mluví, pravda není. Toho roku muž ten nepokojný, císař turecký, opět obrátil se do Moreí, ale Dimitr Morejský, nemaje dosti zlata a stříbra, nemohl míti lidu, aby se mohl tomu nešlechetníku brániti, a on přijev tam mnoho zámkuov zdobýval a kdež- koli co dobyl, tu hned všem těm lidem zjíma- ným rozkázal hnáty u rukú i u noh železnými palcáty zpřerážeti a potom jim hlavy stínati, a to proto, aby větší strach na jiné křesťany pustil, žádný aby mu se nesměl zprotiviti, však proto té vší krajiny nemohl dobyti, až jej opět zima zastihla, i obrátil se zase do Drinopoli. Léta tisícého čtyřstého šedesátého prvního Skrze psaní a poselství stala se námluva mezi králem Jiřím českým a Matyášem, králem voleným uherským, aby se spolu sjeli v Olomúci na den Tři králuov, to jest na Boží křtění. I přijel král český, ale Matyáš nepřijel, než 604
Rokycana búřil v Praze kázal dáti odpuštění, ale však nebylo zvědíno, kto by tu škodu činil. Takové noviny když přišly k králi polskému, psaní učinil poctivé králi Jiřímu, ptaje se, proč by jemu i poddaným jeho v království českém posměch učinil bez jeho i jeho poddaných provinění, přitom omlúvaje se, že netoliko aby to měl skrze své poddané činiti, ale že jest nikdá na to nemyslil. Král rozváživ tu omluvu přátelské psaní k němu učinil, dávaje Polákům v svém království českém svobodu plnú jako kdy prvé. Rokycana nechav Polákuov dal se v Němce, častokrát mluvě na kázaní, že toho pálení nečiní žádný než Poláci aneb Němci a ti všickni, ktož hledí do Říma a z kalichu nechtí přijímati: „Rádi by krev svatú Kristovu chtěli zahladiti i nás všecky Čechy zahubiti, milí Čechové, buďte muží a vyžeňte z své země ty adversáře!“ Král, obávaje se, aby z jeho kázaní nestalo se nějaké pohnutí v lidu a zbouření, poslal k němu, jemu rozkazuje, aby mlčal a nebouřil, neb to, co se mluví, pravda není. Toho roku muž ten nepokojný, císař turecký, opět obrátil se do Moreí, ale Dimitr Morejský, nemaje dosti zlata a stříbra, nemohl míti lidu, aby se mohl tomu nešlechetníku brániti, a on přijev tam mnoho zámkuov zdobýval a kdež- koli co dobyl, tu hned všem těm lidem zjíma- ným rozkázal hnáty u rukú i u noh železnými palcáty zpřerážeti a potom jim hlavy stínati, a to proto, aby větší strach na jiné křesťany pustil, žádný aby mu se nesměl zprotiviti, však proto té vší krajiny nemohl dobyti, až jej opět zima zastihla, i obrátil se zase do Drinopoli. Léta tisícého čtyřstého šedesátého prvního Skrze psaní a poselství stala se námluva mezi králem Jiřím českým a Matyášem, králem voleným uherským, aby se spolu sjeli v Olomúci na den Tři králuov, to jest na Boží křtění. I přijel král český, ale Matyáš nepřijel, než 604
Strana 605
poslal svú radu, pány některé uherské, avšak proto dobrá a přátelská smlúva mezi nimi učiněna byla. Tento Matyáš ještě nebyl králem korunovaným z té příčiny, neb koruna uherská na ten čas nebyla v království uherském, ale měl ji císař v své moci od toho času, jakž mu ji byla Alžběta, králová uherská, manželka někdy Albrechtova, dcera Zigmunda císaře, s Ladislavem, synem svým, dítětem malým, do Vídně poslala. Téhož léta král český a knížata říšská položili sobě sněm ve Chbě na den Panny Marie, Hrom- nic. Tu sú se byli sjeli král český a Fridrich, markrabě bramburský, korferšt, kníže Ludvík Bavorský, kníže Albrecht Rakúský, bratr císařův, kníže Hanuš z Mnichova, kníže Otta mladý z Bavor, lantkrabě z Hes, biskup pamberský, biskup vircpurský, biskup z Frajzinku, hrabě Vilém z Hemberka, rada arcibiskupa mohut- ského, kardinála, rada konstantského biskupa, rada aušpurgského biskupa, rada salepurgského biskupa, rada ajštetenského biskupa, rada burgundského knížete, rada falckrabova, rada Erharda, hraběte z Vitmberku, rada od tova- ryšstva, kteříž mají znamení svatého Jiří, rady pak z měst říšských z Ulmu, z Aušpurku, z Normberka, z Řezna, z Štrospurku, z Netlin- ku, z Špajru, z Vurmu a jiných mnoho a tu sú rokovali mezi sebú o pokoj a dobře narovnali a krále českého na to namluvili, že se s nimi slíbil také v pořádcích křesťanských vedlé řádu církve svaté, též i ve všech ceremoniích srovnati a obyvatele své země k témuž vésti a to skutečně vykonati a páni čeští, rady jeho, že to učiní a tak se stane, slíbili za krále, pána svého, rukú dáním i za všecky toho království českého obyvatele, že všickni bludové budú v něm zkaženi a ven vykořeněni. A když sú se rozjeli a král se do Prahy navrátil, třetí pak neděli v postě Rokycana v kostele Panny Marie před Tajnem učinil na krále a na ty pány hrozné kázaní a řka: „Milí Čechové a milí Pražané, vy ste, kteříž ste poznali víru Pána Krista Koruna uherská v Vídni byla Sjezd ve Chbě, na kterémž bylo mnoho knížat z říše Rokycana krále trestal 605
poslal svú radu, pány některé uherské, avšak proto dobrá a přátelská smlúva mezi nimi učiněna byla. Tento Matyáš ještě nebyl králem korunovaným z té příčiny, neb koruna uherská na ten čas nebyla v království uherském, ale měl ji císař v své moci od toho času, jakž mu ji byla Alžběta, králová uherská, manželka někdy Albrechtova, dcera Zigmunda císaře, s Ladislavem, synem svým, dítětem malým, do Vídně poslala. Téhož léta král český a knížata říšská položili sobě sněm ve Chbě na den Panny Marie, Hrom- nic. Tu sú se byli sjeli král český a Fridrich, markrabě bramburský, korferšt, kníže Ludvík Bavorský, kníže Albrecht Rakúský, bratr císařův, kníže Hanuš z Mnichova, kníže Otta mladý z Bavor, lantkrabě z Hes, biskup pamberský, biskup vircpurský, biskup z Frajzinku, hrabě Vilém z Hemberka, rada arcibiskupa mohut- ského, kardinála, rada konstantského biskupa, rada aušpurgského biskupa, rada salepurgského biskupa, rada ajštetenského biskupa, rada burgundského knížete, rada falckrabova, rada Erharda, hraběte z Vitmberku, rada od tova- ryšstva, kteříž mají znamení svatého Jiří, rady pak z měst říšských z Ulmu, z Aušpurku, z Normberka, z Řezna, z Štrospurku, z Netlin- ku, z Špajru, z Vurmu a jiných mnoho a tu sú rokovali mezi sebú o pokoj a dobře narovnali a krále českého na to namluvili, že se s nimi slíbil také v pořádcích křesťanských vedlé řádu církve svaté, též i ve všech ceremoniích srovnati a obyvatele své země k témuž vésti a to skutečně vykonati a páni čeští, rady jeho, že to učiní a tak se stane, slíbili za krále, pána svého, rukú dáním i za všecky toho království českého obyvatele, že všickni bludové budú v něm zkaženi a ven vykořeněni. A když sú se rozjeli a král se do Prahy navrátil, třetí pak neděli v postě Rokycana v kostele Panny Marie před Tajnem učinil na krále a na ty pány hrozné kázaní a řka: „Milí Čechové a milí Pražané, vy ste, kteříž ste poznali víru Pána Krista Koruna uherská v Vídni byla Sjezd ve Chbě, na kterémž bylo mnoho knížat z říše Rokycana krále trestal 605
Strana 606
Lazebník králi bradu holil z zákona jeho, té se držte a od kalicha božího neodstupujte. Král váš již se zapsal protivní- kuom, že chce papeže poslúchati více než Boha, jestliže to učiní, zbavte se jeho raději než Krista a volte sobě krále jiného, příchylného zákonu božímu; nechť on se drží toho kostela římského, budeť i s těmi papežníky a Němci u věčném zatracení, vy toho nečiňte, neb by lépe bylo, abyšte se tureckému císaři poddali a s ním věřili, než byšte k víře papežově přistúpiti měli.“ A tím jeho kázaním lid pozdvihl se proti králi i proti pánuom, takže král, obávaje se lidu, nesměl hlavy pozdvihnúti, ale musil tak, jakž míti chtěl Rokycana, věřiti. Roku toho nazajtří po slavnosti svaté panny Markéty král Jiří, povolav některých svých dvořanuov, šel s nimi z svého dvoru do obecné lázně vedlé svého obyčeje za Židovskú ulici, kteráž slula Jandova lázně a tak se až dodnes jmenuje, a toho času Janda byl mezi lazebníky velmi znamenitý. Tu král, jsa u něho v lázni, rozličné kratochvíle s svými dvořany provozoval a Janda, jenž měl obyčej často s králem své kumšty provozovati, také se k tomu přiměšoval, i přihodilo se, když týž Janda králi bradu holil, odevřev ústa svá řekl: „Králi milostivý, račte mi uhodnúti tuto pohádku: Čí na tento čas jest české království?“ A král odpověděl: „Jando, příteli milý, číž by bylo než tvé, ano král i království v tvých rukú jest.“ A on řekl: „Tak, králi milostivý.“ A když jemu bradu doholil a svú schoval břitvu, povolal ho král k sobě a řka jemu: „Jando, čí jest na tento čas království?“ A on odpověděl: „Vaší královské Milosti.“ A král dal jemu veliký políček, tak až upadl na zemi, a tu jej král nohou v bok udeřil. Vtom se dvořané zchytili a krále zastú- pili prosíce, aby jeho více nebil, i šel král z lázně hněviv sa a Janda osmý den umřel. Času toho císař turecký opět obrátil se do Moreí a tu opět mnoho zámkuov zdobýval a městečka hrazená i nehrazená zplundroval a lidi všecky staré zmordovati a mladé do Turek dobyl Moreí 606
Lazebník králi bradu holil z zákona jeho, té se držte a od kalicha božího neodstupujte. Král váš již se zapsal protivní- kuom, že chce papeže poslúchati více než Boha, jestliže to učiní, zbavte se jeho raději než Krista a volte sobě krále jiného, příchylného zákonu božímu; nechť on se drží toho kostela římského, budeť i s těmi papežníky a Němci u věčném zatracení, vy toho nečiňte, neb by lépe bylo, abyšte se tureckému císaři poddali a s ním věřili, než byšte k víře papežově přistúpiti měli.“ A tím jeho kázaním lid pozdvihl se proti králi i proti pánuom, takže král, obávaje se lidu, nesměl hlavy pozdvihnúti, ale musil tak, jakž míti chtěl Rokycana, věřiti. Roku toho nazajtří po slavnosti svaté panny Markéty král Jiří, povolav některých svých dvořanuov, šel s nimi z svého dvoru do obecné lázně vedlé svého obyčeje za Židovskú ulici, kteráž slula Jandova lázně a tak se až dodnes jmenuje, a toho času Janda byl mezi lazebníky velmi znamenitý. Tu král, jsa u něho v lázni, rozličné kratochvíle s svými dvořany provozoval a Janda, jenž měl obyčej často s králem své kumšty provozovati, také se k tomu přiměšoval, i přihodilo se, když týž Janda králi bradu holil, odevřev ústa svá řekl: „Králi milostivý, račte mi uhodnúti tuto pohádku: Čí na tento čas jest české království?“ A král odpověděl: „Jando, příteli milý, číž by bylo než tvé, ano král i království v tvých rukú jest.“ A on řekl: „Tak, králi milostivý.“ A když jemu bradu doholil a svú schoval břitvu, povolal ho král k sobě a řka jemu: „Jando, čí jest na tento čas království?“ A on odpověděl: „Vaší královské Milosti.“ A král dal jemu veliký políček, tak až upadl na zemi, a tu jej král nohou v bok udeřil. Vtom se dvořané zchytili a krále zastú- pili prosíce, aby jeho více nebil, i šel král z lázně hněviv sa a Janda osmý den umřel. Času toho císař turecký opět obrátil se do Moreí a tu opět mnoho zámkuov zdobýval a městečka hrazená i nehrazená zplundroval a lidi všecky staré zmordovati a mladé do Turek dobyl Moreí 606
Strana 607
Drinopole zajíti rozkázal. Potom špehéři jeho, jenž byli velmi pilní, vyzvěděli to, že se Dimitr v jednom městě dosti pevném zavřel, kteréž slove Mesiva, a tu že se chce brániti, rychle to císaři oznámili, kterýž kázal hned tam táhnúti a položiv se pilně dobývati. Ač Turek u toho šturmu velmi mnoho lidu ztratil, však rozkázav lid na houfy rozděliti, kázal jednak těmto, jed- nak oněm k šturmu jíti, a tak stál ten šturm dnem i nocí. Dimitr znamenav, že se té moci nemůž obrániti, musil se tomu psu tureckému na milost dáti, a tak přemožen sa při hrdle jest zuostaven. I kázal císař Dimitra i jeho ženu i jeho děti vézti do Drinopole, rozkázav, aby ho tam čekal, a sám se ve všecku tu morej- skú zemi uvázal a poručil ji jednomu baši, kterémuž bylo jméno Balambanak, tu aby on na jeho místě spravoval a křesťanuom vuole nedal. Jednoho pak města nemohl dobyti, kteréž slúlo Korint, do kteréhož někdy svatý Pavel psával listy, neb jest velmi pevné a stojí na břehu mořském. Císař přijev do Drinopole, povolav k sobě Dimitra, dal jemu jednu krajinu v řecké zemi a město, kteréž slove Enos, a při- kázal jemu, aby tu byl a jemu až do své smrti věrně sloužil, a on slíbil se tak zachovati. Téhož roku král Jiří dal svú dceru za Matyáše, krále uherského, a vyjeli s ní z Prahy v pondělí letniční, jenž byl den svatého Urbana. V neděli pak mezi ochtábem Božího těla puol města Vysokého Majta domácím ohněm vyhořalo. Král Jiří dal svú dceru králi Matyášovi Majto město vyhořalo Léta tisícého čtyřstého šedesátého druhého Ten tajden po slavnosti Tří králuov vyslaní sú od krále českého poctiví poslové do Říma k papeži, totiž Prokop z Rabštajna, Zdeněk Kostka a Oldřich Malovec, mistr Vácslav Vrbenský a mistr Vácslav Koranda, tam aby jednali o poslušenství krále českého. Najprvé tam jednáno bylo, aby kompaktáta stvrzena Poslové vysláni z Čech do Říma 607
Drinopole zajíti rozkázal. Potom špehéři jeho, jenž byli velmi pilní, vyzvěděli to, že se Dimitr v jednom městě dosti pevném zavřel, kteréž slove Mesiva, a tu že se chce brániti, rychle to císaři oznámili, kterýž kázal hned tam táhnúti a položiv se pilně dobývati. Ač Turek u toho šturmu velmi mnoho lidu ztratil, však rozkázav lid na houfy rozděliti, kázal jednak těmto, jed- nak oněm k šturmu jíti, a tak stál ten šturm dnem i nocí. Dimitr znamenav, že se té moci nemůž obrániti, musil se tomu psu tureckému na milost dáti, a tak přemožen sa při hrdle jest zuostaven. I kázal císař Dimitra i jeho ženu i jeho děti vézti do Drinopole, rozkázav, aby ho tam čekal, a sám se ve všecku tu morej- skú zemi uvázal a poručil ji jednomu baši, kterémuž bylo jméno Balambanak, tu aby on na jeho místě spravoval a křesťanuom vuole nedal. Jednoho pak města nemohl dobyti, kteréž slúlo Korint, do kteréhož někdy svatý Pavel psával listy, neb jest velmi pevné a stojí na břehu mořském. Císař přijev do Drinopole, povolav k sobě Dimitra, dal jemu jednu krajinu v řecké zemi a město, kteréž slove Enos, a při- kázal jemu, aby tu byl a jemu až do své smrti věrně sloužil, a on slíbil se tak zachovati. Téhož roku král Jiří dal svú dceru za Matyáše, krále uherského, a vyjeli s ní z Prahy v pondělí letniční, jenž byl den svatého Urbana. V neděli pak mezi ochtábem Božího těla puol města Vysokého Majta domácím ohněm vyhořalo. Král Jiří dal svú dceru králi Matyášovi Majto město vyhořalo Léta tisícého čtyřstého šedesátého druhého Ten tajden po slavnosti Tří králuov vyslaní sú od krále českého poctiví poslové do Říma k papeži, totiž Prokop z Rabštajna, Zdeněk Kostka a Oldřich Malovec, mistr Vácslav Vrbenský a mistr Vácslav Koranda, tam aby jednali o poslušenství krále českého. Najprvé tam jednáno bylo, aby kompaktáta stvrzena Poslové vysláni z Čech do Říma 607
Strana 608
Fantinus posel z Říma byla, potom o artikule, kteréž již Čechové držali, přitom oznamováno bylo, kterak král český jest horlivý milovník řádův křesťanských, z té příčiny, aby přijat byl v řád křesťanský tak jako jiní králové křesťanští. Dána jim od- pověd na to na všecko pořádně, najprvé o poslu- šenství krále, že král český poslušenství při- povídá slovy, ale skutkem nic. Kompaktáta aby stvrzena byla, to jistě slušné jest, kdyby jediné tak byla držána, jakž sú vydána. O arti- kulích od Čechuov ustanovených nemuož býti stvrzení ani povolení proto, neb sú nepo- řádní a proti zákonu božímu. Poslové, vysly- šavše svého poselství odpor, chtěli se o to tu hned v Římě hádati. Najvyšší biskup křesťan- ský, uváživ zpuosob posluov a znamenav jejich povahy, také spatřiv to, co před sebe bráti chtí a že by chtěli vlastními hlavami a svými rozumy svých věcí brániti a ty artikule slovy léčiti, propustil je od sebe prázdné, kteříž navrátivše se poselství své a to, že sú tam nic nezjednali, oznamovali na rathouze staroměst- ském před králem, před pány a před Pražany. Při tom času a při týchž poslech byl vyslán od papeže posel jeden, jenž byl správce dvoru papežova, jménem Fantinus, ten oznamoval tu na rathouze vuoli papežovu, pravě, že on chce jako milostivý otec rád všecko učiniti, jediné aby se král v svém předsevzetí i s svými poddanými uznal a napravil a pořádkuov křesťanských v svém království haněti nedopustil, a když to učiní, hned bez odporu bude přijat v řád křesťanský. Král vyslyšav odpověd svých posluov, též i Fantina, posla papežského, velmi se rozhněval a mistr Jan z Rokycan nětco jemu v ucho pošeptal, i kázal tu hned toho posla jíti a vézti do vězení na Poděbrady a tam jemu divné a vymyšlené posměchy činili dvořané královští, papeži se rouhajíce. Mistr Vácslav Koranda obžaloval před králem a před mistrem Rokycanú Prokopa z Rabštajna, pravě, že by to poselství před papežem slabě jednal a že někdy obvláštně bez jiných poslův papež jeho 608
Fantinus posel z Říma byla, potom o artikule, kteréž již Čechové držali, přitom oznamováno bylo, kterak král český jest horlivý milovník řádův křesťanských, z té příčiny, aby přijat byl v řád křesťanský tak jako jiní králové křesťanští. Dána jim od- pověd na to na všecko pořádně, najprvé o poslu- šenství krále, že král český poslušenství při- povídá slovy, ale skutkem nic. Kompaktáta aby stvrzena byla, to jistě slušné jest, kdyby jediné tak byla držána, jakž sú vydána. O arti- kulích od Čechuov ustanovených nemuož býti stvrzení ani povolení proto, neb sú nepo- řádní a proti zákonu božímu. Poslové, vysly- šavše svého poselství odpor, chtěli se o to tu hned v Římě hádati. Najvyšší biskup křesťan- ský, uváživ zpuosob posluov a znamenav jejich povahy, také spatřiv to, co před sebe bráti chtí a že by chtěli vlastními hlavami a svými rozumy svých věcí brániti a ty artikule slovy léčiti, propustil je od sebe prázdné, kteříž navrátivše se poselství své a to, že sú tam nic nezjednali, oznamovali na rathouze staroměst- ském před králem, před pány a před Pražany. Při tom času a při týchž poslech byl vyslán od papeže posel jeden, jenž byl správce dvoru papežova, jménem Fantinus, ten oznamoval tu na rathouze vuoli papežovu, pravě, že on chce jako milostivý otec rád všecko učiniti, jediné aby se král v svém předsevzetí i s svými poddanými uznal a napravil a pořádkuov křesťanských v svém království haněti nedopustil, a když to učiní, hned bez odporu bude přijat v řád křesťanský. Král vyslyšav odpověd svých posluov, též i Fantina, posla papežského, velmi se rozhněval a mistr Jan z Rokycan nětco jemu v ucho pošeptal, i kázal tu hned toho posla jíti a vézti do vězení na Poděbrady a tam jemu divné a vymyšlené posměchy činili dvořané královští, papeži se rouhajíce. Mistr Vácslav Koranda obžaloval před králem a před mistrem Rokycanú Prokopa z Rabštajna, pravě, že by to poselství před papežem slabě jednal a že někdy obvláštně bez jiných poslův papež jeho 608
Strana 609
k sobě povolával a tak byl v domnění, jako by nětco stranně jednal. Král to slyše kázal jej jíti a do vězení vsaditi, ale potom, maje lepší zprávu, kázal jej propustiti a úřad kancléřský jemu zase navrátil, posla také papežského Fantina po dlúhém času kázal z Poděbrad do Prahy přivézti a odtuď jej propustil, dav jemu průvod až do Řezna. Když se pak ten posel do Říma navrátil a papežovi to, co se jemu od krále českého přihodilo, oznámil, papež psal listy králi Jiřímu, pravě, že jest on lépe uctil v Rímě posly jeho a nakládal s ními jako s posly milostivě, také že on (ač jestliže jest měl co proti papeži) nad poslem neměl se mstíti, ale poněvadž mu takové protimysl- nosti puojčil, že mu ji chce hned zase oplatiti, a tak hned přikázal po vší zemi vlaské, aby žádný biskup nikdíž českých žákuov na kněž- ství nesvětil, a potom ještě k němu milostivé činil psaní, žádaje, aby se srovnal s jinými křesťany toliko v cerimoniích a hanění těch, kteréž se dějí v království českém, nedopouštěl, že má on i všickni Čechové při kompaktátích zachováni býti a že budú moci svobodně tělo a krev boží pod obojím způsobem přijímati, toliko aby suol a vodu světili a kropili, jehnědy a koláče a jiné takové věci kněží svým osadním posvěcovali, olejem posvátným při křtu děti i také jiné lidi před smrtí olejem mazali. Král z ponuknutí a ustavičného nabádaní mistra Jana z Rokycan nechtěl toho učiniti. Papež porozuměv, že král se z toho nedá vyvésti, potupil jej a vydal naň klatbu a mistr Jan zase na každém svém kázaní klel a haněl rozličnými obyčeji papeže. Knížata některá okolní, ač se častokrát pokoušela, chtíce téhož krále s papežem v pokoj uvésti, nemohli toho nikte- rakž dovésti pro mistra Jana, až z toho přišla zkáza jednak vší české země. Roku toho umřel despot rácký na Smederově. To uslyšav císař turecký Machomet, poslal k Lazarovi, synu jeho, aby se po svém otci v ráckú zemi uvázal, že jemu v tom dává povo- Prokop z Rabštajna kancléř jat Despot rácký umřel 609
k sobě povolával a tak byl v domnění, jako by nětco stranně jednal. Král to slyše kázal jej jíti a do vězení vsaditi, ale potom, maje lepší zprávu, kázal jej propustiti a úřad kancléřský jemu zase navrátil, posla také papežského Fantina po dlúhém času kázal z Poděbrad do Prahy přivézti a odtuď jej propustil, dav jemu průvod až do Řezna. Když se pak ten posel do Říma navrátil a papežovi to, co se jemu od krále českého přihodilo, oznámil, papež psal listy králi Jiřímu, pravě, že jest on lépe uctil v Rímě posly jeho a nakládal s ními jako s posly milostivě, také že on (ač jestliže jest měl co proti papeži) nad poslem neměl se mstíti, ale poněvadž mu takové protimysl- nosti puojčil, že mu ji chce hned zase oplatiti, a tak hned přikázal po vší zemi vlaské, aby žádný biskup nikdíž českých žákuov na kněž- ství nesvětil, a potom ještě k němu milostivé činil psaní, žádaje, aby se srovnal s jinými křesťany toliko v cerimoniích a hanění těch, kteréž se dějí v království českém, nedopouštěl, že má on i všickni Čechové při kompaktátích zachováni býti a že budú moci svobodně tělo a krev boží pod obojím způsobem přijímati, toliko aby suol a vodu světili a kropili, jehnědy a koláče a jiné takové věci kněží svým osadním posvěcovali, olejem posvátným při křtu děti i také jiné lidi před smrtí olejem mazali. Král z ponuknutí a ustavičného nabádaní mistra Jana z Rokycan nechtěl toho učiniti. Papež porozuměv, že král se z toho nedá vyvésti, potupil jej a vydal naň klatbu a mistr Jan zase na každém svém kázaní klel a haněl rozličnými obyčeji papeže. Knížata některá okolní, ač se častokrát pokoušela, chtíce téhož krále s papežem v pokoj uvésti, nemohli toho nikte- rakž dovésti pro mistra Jana, až z toho přišla zkáza jednak vší české země. Roku toho umřel despot rácký na Smederově. To uslyšav císař turecký Machomet, poslal k Lazarovi, synu jeho, aby se po svém otci v ráckú zemi uvázal, že jemu v tom dává povo- Prokop z Rabštajna kancléř jat Despot rácký umřel 609
Strana 610
lení a že mu nechce překážeti až do jeho smrti, však s tou výmínkou, aby se jemu neprotivil a nižádného jiného krom jeho sobě za pána aby nebral, a jesliže by on císař v tom času umřel, tehdy budúcího císaře tureckého za pána aby měl, a on chtě pokoje užiti slíbil to učiniti. Léta tisícého čtyřstého šedesátého třetího Zdeněk Kostka minemajstr Pánu Bohu se protivil Veliké pršky byly v království českém a tak častí dešťové a jednak ustaviční, že sobě lidé velmi stajskali, neb nemohli vorati, ani formané pro veliké mokro cestami jezditi. Při slavnosti pak svatého Jana Křtitele přišla veliká voda k Praze příliš vnáhle, takže se mnozí lidé domní- vali, že to všecko město se zatopí. Ale že zpuo- sobem božím brzo opadla na den Navštívení Panny Marie, a od toho dne hned se deštuov umenšovalo. Téhož léta Zdeněk Kostka, kterýž byl minc- majstrem, svolav mincíře i pregíře na Vlaský dvůr na Horách Kutnách na den svatého Vavřince, rozkázal jím hned peníze dělati, a oni pravili, že na ten den nebudú dělati, protože jest svatý Vavřinec veliký mučedlník boží, a že chtí jeho den ctíti a světiti, a on roz- hněvav se lál jim hanebně a přitom zlořečil Pánu Bohu a svatému Vavřincovi slovy haneb- ně duotklivými. Vtom udeřil hrom a jej Zdeňka tu mezi všemi hrozně opálil, kterýž od toho úrazu a opálení šestý den umřel a v sedleckém klášteře při zdi pochován. Toho času přišly sú noviny k císaři tureckému, že by kníže Karaman, o kterémž jest napřed psáno, umřel. I pojav lid svuoj z Konstantino- pole kázal se přeplaviti do Galaty a odtuď táhl do Menší Azí, jenž také slove Natalia, a přijev do země Karamanovy, i uvázal se v ní bez odporu. Řekové křesťané ač v ní jednak všecko byli, ale že císař řecký zahynul, to rozvažujíce, opříti se tomu nešlechetníku nesměli, a on 610
lení a že mu nechce překážeti až do jeho smrti, však s tou výmínkou, aby se jemu neprotivil a nižádného jiného krom jeho sobě za pána aby nebral, a jesliže by on císař v tom času umřel, tehdy budúcího císaře tureckého za pána aby měl, a on chtě pokoje užiti slíbil to učiniti. Léta tisícého čtyřstého šedesátého třetího Zdeněk Kostka minemajstr Pánu Bohu se protivil Veliké pršky byly v království českém a tak častí dešťové a jednak ustaviční, že sobě lidé velmi stajskali, neb nemohli vorati, ani formané pro veliké mokro cestami jezditi. Při slavnosti pak svatého Jana Křtitele přišla veliká voda k Praze příliš vnáhle, takže se mnozí lidé domní- vali, že to všecko město se zatopí. Ale že zpuo- sobem božím brzo opadla na den Navštívení Panny Marie, a od toho dne hned se deštuov umenšovalo. Téhož léta Zdeněk Kostka, kterýž byl minc- majstrem, svolav mincíře i pregíře na Vlaský dvůr na Horách Kutnách na den svatého Vavřince, rozkázal jím hned peníze dělati, a oni pravili, že na ten den nebudú dělati, protože jest svatý Vavřinec veliký mučedlník boží, a že chtí jeho den ctíti a světiti, a on roz- hněvav se lál jim hanebně a přitom zlořečil Pánu Bohu a svatému Vavřincovi slovy haneb- ně duotklivými. Vtom udeřil hrom a jej Zdeňka tu mezi všemi hrozně opálil, kterýž od toho úrazu a opálení šestý den umřel a v sedleckém klášteře při zdi pochován. Toho času přišly sú noviny k císaři tureckému, že by kníže Karaman, o kterémž jest napřed psáno, umřel. I pojav lid svuoj z Konstantino- pole kázal se přeplaviti do Galaty a odtuď táhl do Menší Azí, jenž také slove Natalia, a přijev do země Karamanovy, i uvázal se v ní bez odporu. Řekové křesťané ač v ní jednak všecko byli, ale že císař řecký zahynul, to rozvažujíce, opříti se tomu nešlechetníku nesměli, a on 610
Strana 611
poručil k spravování tu všecku krajinu jednomu svému hajtmanu, jenž byl přední rada jeho, kterémuž říkali Allahy baše, jako by řekl velikého Boha baše. A tu císař, posadiv se na zemi a jiní všickni stáli okolo něho, řekl: „Ne- vím, co mám činiti, poněvadž mi Pán Buoh dává takové štěstí a vítězství nad těmi kaury, to jest křesťany. Táhl bych po moři dobývat soldana a vím jistě, že bych to mohl dobyti i všech jeho měst v syrské zemi zdobývati, ale bojím se svrchovaného Boha, aby na mě něco těžkého aneb na muoj lid nějakého pádu ne- dopustil, jestliže bych ta místa svatá poškvrnil, po kterýchž chodil Ježíš, Mojžíš, David a Ma- homet i jiní prorokové. Protož toho zanechám a na léto se někde na někoho mocného obrátím, a když nad ním zvítězím, někoho opět moc- nějšího potom pohledám.“ I navrátil se toho času zase do Konstantinopole a odtuď do Dri- nopole. Turek nechtěl míst svatých poškvrniti Léta tisícého čtyřstého šedesátého čtvrtého V pondělí masopustní Jindřich a Hynek z Kunstatu, synové Jiřího Poděbradského z Kunstatu, na ten čas krále českého, vyzdvi- ženi sú od císaře Fridricha za knížata. Při tom času byl veliký mor v Čechách a zvláště v Praze, takže někteří obávajíce se náhlé smrti chtěli k řáduom křesťanským a k ceremoným přistúpiti, ale Rokycana a Lupáč velmi toho bránili a ten dobrý muž, král Jiří, nad těmi hanlivými kázaními velmi teskliv byl a častokrát povolávaje k sobě do dvora mistra Jana napomínal ho a prosil, aby tako- vých hanění toho papeže uskrovnil, a říkával: „Jest-li papež zlý, nechť jest sám sobě zlý tam v Římě, však nám, jenž sme v Čechách, on svú zlostí málo můž uškoditi.“ A mistr Jan zase k němu: „O králi, což již chceš býti papež- níkem? Jakž to učiníš, hned českého království zbaven budeš.“ A když od krále odšel, dočkav Synové krále Jiřího knížata 611
poručil k spravování tu všecku krajinu jednomu svému hajtmanu, jenž byl přední rada jeho, kterémuž říkali Allahy baše, jako by řekl velikého Boha baše. A tu císař, posadiv se na zemi a jiní všickni stáli okolo něho, řekl: „Ne- vím, co mám činiti, poněvadž mi Pán Buoh dává takové štěstí a vítězství nad těmi kaury, to jest křesťany. Táhl bych po moři dobývat soldana a vím jistě, že bych to mohl dobyti i všech jeho měst v syrské zemi zdobývati, ale bojím se svrchovaného Boha, aby na mě něco těžkého aneb na muoj lid nějakého pádu ne- dopustil, jestliže bych ta místa svatá poškvrnil, po kterýchž chodil Ježíš, Mojžíš, David a Ma- homet i jiní prorokové. Protož toho zanechám a na léto se někde na někoho mocného obrátím, a když nad ním zvítězím, někoho opět moc- nějšího potom pohledám.“ I navrátil se toho času zase do Konstantinopole a odtuď do Dri- nopole. Turek nechtěl míst svatých poškvrniti Léta tisícého čtyřstého šedesátého čtvrtého V pondělí masopustní Jindřich a Hynek z Kunstatu, synové Jiřího Poděbradského z Kunstatu, na ten čas krále českého, vyzdvi- ženi sú od císaře Fridricha za knížata. Při tom času byl veliký mor v Čechách a zvláště v Praze, takže někteří obávajíce se náhlé smrti chtěli k řáduom křesťanským a k ceremoným přistúpiti, ale Rokycana a Lupáč velmi toho bránili a ten dobrý muž, král Jiří, nad těmi hanlivými kázaními velmi teskliv byl a častokrát povolávaje k sobě do dvora mistra Jana napomínal ho a prosil, aby tako- vých hanění toho papeže uskrovnil, a říkával: „Jest-li papež zlý, nechť jest sám sobě zlý tam v Římě, však nám, jenž sme v Čechách, on svú zlostí málo můž uškoditi.“ A mistr Jan zase k němu: „O králi, což již chceš býti papež- níkem? Jakž to učiníš, hned českého království zbaven budeš.“ A když od krále odšel, dočkav Synové krále Jiřího knížata 611
Strana 612
Král Jiří obával se kněze a lidu Král Matyáš korunován Turek dobyl Trapezontu neděle ještě více papeže a kardinály haněl i všecky biskupy a častokrát i krále těžce dotýkal a zjevně říkával na kázaní: „Proste Pána Boha za krále, aby kozelce nepřevrhl.“ Ale král, ač o tom dobrú vědomost měl a těžce to snášel, však jeho příkře trestati nesměl obávaje se, aby naň lidu nezbouřil. Neb lid ten český nábožný a dobrého žádostivý velikú k Roky- canovi náchylnost měl. Roku toho Matyáš, král uherský, rozkázaním císaře Fridricha uherskú korunú slavně koru- nován. Při tom času Machomet, císař turecký, poslal mnoho Turkuov od Drinopole, aby dobývali jemu k ruce hradu Jajce velmi přepev- ného a na vysoké hoře postaveného. Ale král Matyáš, jakž o tom uslyšel, sebrav Uhry táhl a retoval jeho tak snažně, že jsú Turci musili postúpiti a utéci. Téhož léta císař Machomet přeplaviv se přes moře táhl na krále trapezontského. Trape- zon jest město velmi veliké a leží též jako Sinap na břehu Černého moře, kteréžto moře na ten čas dělí Turky a Tatary, kdež jest veliký kán, císař tatarský. Krajina ta trapezontská jest velmi veliká a hornatá a někde veliká bahna, takže císař turecký s velikú prací se k tomu městu přibral, a když jemu oznámili špehéři jeho, že město to již jest od něho jako za dvě míli německé, poslal tam dva tisíce honcuov, aby koštovali, budú-li se chtíti brániti. Nazajtří ani třetí den žádný se k císaři nenavrátil. I kázal císař za ními táhnúti valním houfem, i nalezli jsú tu těla zbitých Turkuov, ani je Trapezontští všecky pobili. I položil se císař s svými u toho města a vtom přitáhl jiný lid císařský na lodech po moři s velikými děly, takže se položilo Turkuov na zemi i na moři okolo puoldruhéhokrát sto tisíc a dobývali s veli- kú pilností. Trapezontští také statečně se bránili, ale že za lidské paměti žádná tam válka nebyla ani bitva, neměli v tom tak jako Turci zvyk- losti. Šestaj tajden král trapezontský dal se s císařem pod příměřím v rokování a tu dal 612
Král Jiří obával se kněze a lidu Král Matyáš korunován Turek dobyl Trapezontu neděle ještě více papeže a kardinály haněl i všecky biskupy a častokrát i krále těžce dotýkal a zjevně říkával na kázaní: „Proste Pána Boha za krále, aby kozelce nepřevrhl.“ Ale král, ač o tom dobrú vědomost měl a těžce to snášel, však jeho příkře trestati nesměl obávaje se, aby naň lidu nezbouřil. Neb lid ten český nábožný a dobrého žádostivý velikú k Roky- canovi náchylnost měl. Roku toho Matyáš, král uherský, rozkázaním císaře Fridricha uherskú korunú slavně koru- nován. Při tom času Machomet, císař turecký, poslal mnoho Turkuov od Drinopole, aby dobývali jemu k ruce hradu Jajce velmi přepev- ného a na vysoké hoře postaveného. Ale král Matyáš, jakž o tom uslyšel, sebrav Uhry táhl a retoval jeho tak snažně, že jsú Turci musili postúpiti a utéci. Téhož léta císař Machomet přeplaviv se přes moře táhl na krále trapezontského. Trape- zon jest město velmi veliké a leží též jako Sinap na břehu Černého moře, kteréžto moře na ten čas dělí Turky a Tatary, kdež jest veliký kán, císař tatarský. Krajina ta trapezontská jest velmi veliká a hornatá a někde veliká bahna, takže císař turecký s velikú prací se k tomu městu přibral, a když jemu oznámili špehéři jeho, že město to již jest od něho jako za dvě míli německé, poslal tam dva tisíce honcuov, aby koštovali, budú-li se chtíti brániti. Nazajtří ani třetí den žádný se k císaři nenavrátil. I kázal císař za ními táhnúti valním houfem, i nalezli jsú tu těla zbitých Turkuov, ani je Trapezontští všecky pobili. I položil se císař s svými u toho města a vtom přitáhl jiný lid císařský na lodech po moři s velikými děly, takže se položilo Turkuov na zemi i na moři okolo puoldruhéhokrát sto tisíc a dobývali s veli- kú pilností. Trapezontští také statečně se bránili, ale že za lidské paměti žádná tam válka nebyla ani bitva, neměli v tom tak jako Turci zvyk- losti. Šestaj tajden král trapezontský dal se s císařem pod příměřím v rokování a tu dal 612
Strana 613
se jemu na milost a on přijav jej, i poslal jej do Drinopoli a sám se v tu ve všecku zemi uvázal. A byla tu nedaleko ještě jedna země dosti veliká mezi Trapezontem a velikým Tatarem neb kánem a byli v ní Rekové a ta země slove Gorgistan a znamenitá v ní města byla jako Geapolis a Sebestianopolis a jiná mnohá a lidí v ních i v té ve vší zemi velmi mnoho a lidé ti nadmíru svorní, spravedliví a jedni na druhé jako bratří laskaví, takže jeden za druhého hotov byl umříti. I umínil císař Machomet na ně táhnúti a sobě je podmaniti, ale slyše o jích lásce a svornosti, nesměl se o ně pokusiti, a tak se toho roku zase do Drinopole navrátil. Léta tisícého čtyřstého šedesátého pátého Král Jiří, sebrav vojsko lidu českého, poslal je do Moravy, rozkázav oblehnúti hrad Čorštajn blízko od Bítova, a to proto, neb Hynek Corš- tajnský nechtěl se jemu poddati ani jeho za krále míti. I ležali u něho rok méně osmi nedělí a dvakrát toliko k němu šturmovali a mnoho lidu zbito u těch obú šturmův, a měli při tom dobývání prak táborský a ten tam zuostal. Někteří se z toho zámku nočně zkradli, a tak dobyt druhého roku před svatým Urbanem. I dal jej král Krajířovi z Krajku. Téhož léta ten nešlechetný pes turecký Machomet, nemoha se upokojiti a křesťanské nasytiti krve, než aby bez přestání ji vyléval, sebrav lidu velmi mnoho i myslil, kam by se obrátil, a neznaje svého užitku na ten čas mezi křesťany, obrátil se na jednoho velmi znameni- tého pána tatarského, jenž slúl Usimhasan. A když přijel do země jeho, položil se u jedno- ho města, jenž slove Brusa. Tu jeden Tatařín velmi statečný slíbil pánu svému Usimhasa- novi, že chce jíti do vojska tureckého a tam svú statečnost ukázati. A když tam přišel, přikázal se Mahmut bašovi, jenž byl první po císaři. Času jednoho Mahmut baša, pojav Hrad Čorštejn dobyt od krále Jiřího 613
se jemu na milost a on přijav jej, i poslal jej do Drinopoli a sám se v tu ve všecku zemi uvázal. A byla tu nedaleko ještě jedna země dosti veliká mezi Trapezontem a velikým Tatarem neb kánem a byli v ní Rekové a ta země slove Gorgistan a znamenitá v ní města byla jako Geapolis a Sebestianopolis a jiná mnohá a lidí v ních i v té ve vší zemi velmi mnoho a lidé ti nadmíru svorní, spravedliví a jedni na druhé jako bratří laskaví, takže jeden za druhého hotov byl umříti. I umínil císař Machomet na ně táhnúti a sobě je podmaniti, ale slyše o jích lásce a svornosti, nesměl se o ně pokusiti, a tak se toho roku zase do Drinopole navrátil. Léta tisícého čtyřstého šedesátého pátého Král Jiří, sebrav vojsko lidu českého, poslal je do Moravy, rozkázav oblehnúti hrad Čorštajn blízko od Bítova, a to proto, neb Hynek Corš- tajnský nechtěl se jemu poddati ani jeho za krále míti. I ležali u něho rok méně osmi nedělí a dvakrát toliko k němu šturmovali a mnoho lidu zbito u těch obú šturmův, a měli při tom dobývání prak táborský a ten tam zuostal. Někteří se z toho zámku nočně zkradli, a tak dobyt druhého roku před svatým Urbanem. I dal jej král Krajířovi z Krajku. Téhož léta ten nešlechetný pes turecký Machomet, nemoha se upokojiti a křesťanské nasytiti krve, než aby bez přestání ji vyléval, sebrav lidu velmi mnoho i myslil, kam by se obrátil, a neznaje svého užitku na ten čas mezi křesťany, obrátil se na jednoho velmi znameni- tého pána tatarského, jenž slúl Usimhasan. A když přijel do země jeho, položil se u jedno- ho města, jenž slove Brusa. Tu jeden Tatařín velmi statečný slíbil pánu svému Usimhasa- novi, že chce jíti do vojska tureckého a tam svú statečnost ukázati. A když tam přišel, přikázal se Mahmut bašovi, jenž byl první po císaři. Času jednoho Mahmut baša, pojav Hrad Čorštejn dobyt od krále Jiřího 613
Strana 614
s sebú dva služebníky a toho Tatařína, vyšel z stanu svého jako na procházku, i řekl tomu Tatařínovi, aby mu oznámil, ví-li kde pevný zámek, že on se chce u něho zítra polo- žiti. A Tatařín odpověděl, že ví velmi blízko, a řka: „Chcete-li maličko na onenno vršek vjíti, odtuď budem jej moci uhlédati.“ A když jsú spolu šli a Tatařín napřed, maje lu- čiště a střelky, i obrátiv se zase na táh lučiště i vstřelil střelku Mahmut bašovi pod samé čelo mezi obočí, a snad jsa strachem poražen málo natáh, však proto Mahmut baša upadl na zemi. A když Tatařín utíkal, ti dva, kteříž při tom byli, jej postihli a javše do vojska přivedli. Císař jakž to uslyšal, velmi se rozhněval, i kázal toho Tatařína přivésti a před sebú na zemi svázaného na hřbetě položiti a vstoupiv jemu sám císař nohou na prsy, kázal sobě velikú svíci voskovú osvícenú dáti a obrátiv jí doluov, aby kapala s plamenem na oči jeho tak dlúho, až jemu obě oči vylezly. Potom jej dal katu a kázal jemu dva kusy kuože od jedné pěsti až k druhé přes lokty a přes lopatky odříti a tak celý tajden živ byl a vždycky jiné a jiné mouky naň vymyšlovali, a když umřel, nechali ho ležeti nahého vedlé cesty, aby jej vlci a ptáci snědli. Potom odtuď hnul se císař do Usimhasanovy země upřímo a Mah- mut bašu musili pěší nositi, až se zhojil, a tu císař mnoho zámkuov zdobýval a Usimhasan, maje mnoho lidu, před císařem ujížděl, až přes jednu velikú řeku, jenž slove Efrat, se přeplavil a císař za ním plaviti se nesměl, ale vypravil za ním jednoho špehéře, kterýž tatarsky dobře uměl a Usimhasanovi znám byl. Ten pravil před Usimhasanem, že jest od císaře utekl. I ptal se Usimhasan: „Co císař dělá aneb kam se obrátiti míní?“ A on odpověděl: „Šťast- ný pane, to jistě vím, že jsú jemu přišly noviny, že by kaurové, to jest křesťané, vtrhli silnú mocí do jeho země, i pospíchá k horám, aby se tím dřív přes ně přepravil a svých retoval.“ Usim- hasan tomu uvěřiv zase se přes Efrat přepravil Tatařín zastřelil balu a císař jej sám mučil 614
s sebú dva služebníky a toho Tatařína, vyšel z stanu svého jako na procházku, i řekl tomu Tatařínovi, aby mu oznámil, ví-li kde pevný zámek, že on se chce u něho zítra polo- žiti. A Tatařín odpověděl, že ví velmi blízko, a řka: „Chcete-li maličko na onenno vršek vjíti, odtuď budem jej moci uhlédati.“ A když jsú spolu šli a Tatařín napřed, maje lu- čiště a střelky, i obrátiv se zase na táh lučiště i vstřelil střelku Mahmut bašovi pod samé čelo mezi obočí, a snad jsa strachem poražen málo natáh, však proto Mahmut baša upadl na zemi. A když Tatařín utíkal, ti dva, kteříž při tom byli, jej postihli a javše do vojska přivedli. Císař jakž to uslyšal, velmi se rozhněval, i kázal toho Tatařína přivésti a před sebú na zemi svázaného na hřbetě položiti a vstoupiv jemu sám císař nohou na prsy, kázal sobě velikú svíci voskovú osvícenú dáti a obrátiv jí doluov, aby kapala s plamenem na oči jeho tak dlúho, až jemu obě oči vylezly. Potom jej dal katu a kázal jemu dva kusy kuože od jedné pěsti až k druhé přes lokty a přes lopatky odříti a tak celý tajden živ byl a vždycky jiné a jiné mouky naň vymyšlovali, a když umřel, nechali ho ležeti nahého vedlé cesty, aby jej vlci a ptáci snědli. Potom odtuď hnul se císař do Usimhasanovy země upřímo a Mah- mut bašu musili pěší nositi, až se zhojil, a tu císař mnoho zámkuov zdobýval a Usimhasan, maje mnoho lidu, před císařem ujížděl, až přes jednu velikú řeku, jenž slove Efrat, se přeplavil a císař za ním plaviti se nesměl, ale vypravil za ním jednoho špehéře, kterýž tatarsky dobře uměl a Usimhasanovi znám byl. Ten pravil před Usimhasanem, že jest od císaře utekl. I ptal se Usimhasan: „Co císař dělá aneb kam se obrátiti míní?“ A on odpověděl: „Šťast- ný pane, to jistě vím, že jsú jemu přišly noviny, že by kaurové, to jest křesťané, vtrhli silnú mocí do jeho země, i pospíchá k horám, aby se tím dřív přes ně přepravil a svých retoval.“ Usim- hasan tomu uvěřiv zase se přes Efrat přepravil Tatařín zastřelil balu a císař jej sám mučil 614
Strana 615
a císaře honil a císař, jako by utíkal, naň se připravil a tu silná byla bitva a Usimhasan přemožen a syn jeho Mustafa na tom poli v té bitvě zabit. Usimhasan s malým počtem se zase obrátil a císař pobyv tu do třetího dne zase do svých zemí přes hory se navrátil, a přeplaviv se přes moře u Kaliopolí, táhl upřímo do Drinopolí na svú stolici. Roku toho Matyáš, král uherský, poslav své Uhry jako k obraně země valašské, i rozkázal jíti Vladu, jenž byl kníže hořejší Muldaví, pravě naň, že by se tureckého císaře, nepřítele jeho, přidržal a jemu proti Uhrům pomoc činil. To uslyšav Radul, bratr Vladův, tureckému se císaři poddal a jemu tribůt platiti slíbil a na ten způsob od něho Muldavu hořejší v svú správu přijal a hned město řečené Kylí, kteréž Rekové Likostomos jmenují, vyhnav z něho Uhry, sobě osobil. O tom slyše Štefan, vajvoda valašský, kterýž měl své pomezí s Turky a též byl tureckým tributářem, maje srozumění s měšťany tajně, rychle do Kylí vskočil a města se zmocnil a hajtmana jednoho jal a druhý na zámku se statečně počal brániti, ale porušen sa penězi Štefanovi zámku postoupil. Turecký císař Machomet to uslyšav z toho byl velmi hněviv, však maje k sobě poselství od Štefana s tributem a s jinými velikými dary, jemu, aby Kylí držal, rozkázal. Bitva Turka s Usimhasanem Léta tisícého čtyřstého šedesátého šestého Na den svaté Prišky výborná věže a rozličným dílem kamenickým, kteráž velmi místerně udělána byla u kláštera svatého Klimenta blíž mostu pražského, padla, kteréž jsú mnozí kameníci, berúce z ní někdy formy a křtalty, velmi litovali. A rúhači služby boží a řáduov křesťanských posměvači z toho se radovali, že to samo padá, čehož jsú oni nedobořili. Téhož léta času postního Jošt z Rožmberka, biskup vratislavský, jenž byl křižovníkem stra- Věže kláštera svatého Klimenta upadla 615
a císaře honil a císař, jako by utíkal, naň se připravil a tu silná byla bitva a Usimhasan přemožen a syn jeho Mustafa na tom poli v té bitvě zabit. Usimhasan s malým počtem se zase obrátil a císař pobyv tu do třetího dne zase do svých zemí přes hory se navrátil, a přeplaviv se přes moře u Kaliopolí, táhl upřímo do Drinopolí na svú stolici. Roku toho Matyáš, král uherský, poslav své Uhry jako k obraně země valašské, i rozkázal jíti Vladu, jenž byl kníže hořejší Muldaví, pravě naň, že by se tureckého císaře, nepřítele jeho, přidržal a jemu proti Uhrům pomoc činil. To uslyšav Radul, bratr Vladův, tureckému se císaři poddal a jemu tribůt platiti slíbil a na ten způsob od něho Muldavu hořejší v svú správu přijal a hned město řečené Kylí, kteréž Rekové Likostomos jmenují, vyhnav z něho Uhry, sobě osobil. O tom slyše Štefan, vajvoda valašský, kterýž měl své pomezí s Turky a též byl tureckým tributářem, maje srozumění s měšťany tajně, rychle do Kylí vskočil a města se zmocnil a hajtmana jednoho jal a druhý na zámku se statečně počal brániti, ale porušen sa penězi Štefanovi zámku postoupil. Turecký císař Machomet to uslyšav z toho byl velmi hněviv, však maje k sobě poselství od Štefana s tributem a s jinými velikými dary, jemu, aby Kylí držal, rozkázal. Bitva Turka s Usimhasanem Léta tisícého čtyřstého šedesátého šestého Na den svaté Prišky výborná věže a rozličným dílem kamenickým, kteráž velmi místerně udělána byla u kláštera svatého Klimenta blíž mostu pražského, padla, kteréž jsú mnozí kameníci, berúce z ní někdy formy a křtalty, velmi litovali. A rúhači služby boží a řáduov křesťanských posměvači z toho se radovali, že to samo padá, čehož jsú oni nedobořili. Téhož léta času postního Jošt z Rožmberka, biskup vratislavský, jenž byl křižovníkem stra- Věže kláštera svatého Klimenta upadla 615
Strana 616
Páni čeští sjeli se na Strakonice proti králi Jiřímu konickým a proboštem kostela pražského, přijel na Strakonice a tu k sobě obeslal pány některé, jako Jana z Rožmberka, bratra svého, a Zdeň- ka z Štermberka, Buriana z Gutštajna, Hynka Krušinu, Bohuslava z Švamberka, Jana z Hrad- ce, Linharta z Gutnštajna a z Klenového, Viléma z Hazmburka, Jana z Hazmburka a z Kosti, Ilburga z Budynic, Dobrohosta z Pros- tého, Děpolta z Vartmberka, Viléma z Ryžm- berka, Bohuši z Velhartic a jiných mnoho pánuov, též i z rytířstva. A ti všickni tu společně s biskupem uradivše se vyslali k králi Jiřímu, jeho napomínajíce i prosebně žádajíce, aby to, co jest přiřekl i slíbil, spravil a tomu dosti učinil, k čemuž se při korunování dobrovolně svolil a na to přísahu učinil. Také i tomu zadost aby učinil, co jest přiříkal před knížaty říš- skými ve Chbě, neb jest nepoctivá věc netoliko králi, ale i poddaným jeho, když král své sliby vykonati prodlévá. Protož to aby vykonal a svú i jích pečeti vyvadil, neb Pán Buoh a řád křesťanský i papež napomíná, aby se těm sli- bům dosti stalo, neb by to jistě slušné nebylo, aby on, pod těmi přísahami vstoupiv v to krá- lovství, měl tak hanebně řády božské a církve svaté těm nezbedným některým kněžím dopus- titi potupovati a plundrovati a všecky věci toho slavného království českého bez rady a vědomí panského toliko na své a Rokycanově hlavě zavierati a pod tím aby ta země tak hubena býti měla a tudy aby Pánu Bohu i všemu křesťan- stvu v uošklivost vešla. Protož chce-li král tak, jakž sliboval a Pánu Bohu a obyvateluom téhož království zavázal se, řády křesťanské držeti a neřády kaziti. O přijímaní pod obojím zpuo- sobem nemluvíme, poněvadž jest to od konci- lium svobodně propůjčeno, tomu, kdož by chtěl, proč by nebylo podáno; chce-li se v těch pořádcích tak zachovati, že oni páni a rytíř- stvo svrchu psaní i jiní, kteříž k tomuto posel- ství své dali povolení, chtí jemu ve všech potře- bách toho království radni i pomocni býti proti každému člověku. Pakli by nechtěl svým 616
Páni čeští sjeli se na Strakonice proti králi Jiřímu konickým a proboštem kostela pražského, přijel na Strakonice a tu k sobě obeslal pány některé, jako Jana z Rožmberka, bratra svého, a Zdeň- ka z Štermberka, Buriana z Gutštajna, Hynka Krušinu, Bohuslava z Švamberka, Jana z Hrad- ce, Linharta z Gutnštajna a z Klenového, Viléma z Hazmburka, Jana z Hazmburka a z Kosti, Ilburga z Budynic, Dobrohosta z Pros- tého, Děpolta z Vartmberka, Viléma z Ryžm- berka, Bohuši z Velhartic a jiných mnoho pánuov, též i z rytířstva. A ti všickni tu společně s biskupem uradivše se vyslali k králi Jiřímu, jeho napomínajíce i prosebně žádajíce, aby to, co jest přiřekl i slíbil, spravil a tomu dosti učinil, k čemuž se při korunování dobrovolně svolil a na to přísahu učinil. Také i tomu zadost aby učinil, co jest přiříkal před knížaty říš- skými ve Chbě, neb jest nepoctivá věc netoliko králi, ale i poddaným jeho, když král své sliby vykonati prodlévá. Protož to aby vykonal a svú i jích pečeti vyvadil, neb Pán Buoh a řád křesťanský i papež napomíná, aby se těm sli- bům dosti stalo, neb by to jistě slušné nebylo, aby on, pod těmi přísahami vstoupiv v to krá- lovství, měl tak hanebně řády božské a církve svaté těm nezbedným některým kněžím dopus- titi potupovati a plundrovati a všecky věci toho slavného království českého bez rady a vědomí panského toliko na své a Rokycanově hlavě zavierati a pod tím aby ta země tak hubena býti měla a tudy aby Pánu Bohu i všemu křesťan- stvu v uošklivost vešla. Protož chce-li král tak, jakž sliboval a Pánu Bohu a obyvateluom téhož království zavázal se, řády křesťanské držeti a neřády kaziti. O přijímaní pod obojím zpuo- sobem nemluvíme, poněvadž jest to od konci- lium svobodně propůjčeno, tomu, kdož by chtěl, proč by nebylo podáno; chce-li se v těch pořádcích tak zachovati, že oni páni a rytíř- stvo svrchu psaní i jiní, kteříž k tomuto posel- ství své dali povolení, chtí jemu ve všech potře- bách toho království radni i pomocni býti proti každému člověku. Pakli by nechtěl svým 616
Strana 617
slibuom dosti učiniti a svú i jích pečet na věc nekonečnú přitískati a toho nikterakž nevypra- viti, že oni nemohou a nechtí a nejsou povinni vedlé něho státi. Král vyslyšav poselství poslal pro mistra Rokycanu a oznámil jemu a řka: „Raď, milý mistře, jižť jest rady potřebí. Páni ti, když sem měl na onen čas v království se uvázati a přísahu činiti a zapsati se Otci svatému, že chci všecky neřády kaziti a řády křesťanské držeti a je rozmnožovati, zapsal jsem se ovšem tak, a oni jsú k listu tomu vedlé mne přivěšovali své pečeti a za mne, že se tak zachovám, slibovali. On pak biskup římský najvyšší ustavičná činí do země psaní mně i jím, abychom napravili, řády držali a svým slibuom dosti činili i své pečeti vypravili, a oni pro ty pečeti mně ustavičně píší a teď i skrze poselství napomínají.“ Mistr Jan vyslyšav krále řekl: „Ale milý králi, to-liž jest řád křesťanský, při- jímati pod jednú zpuosobú? Však jest to neřád, ale přijímati pod obojím zpuosobem, to jest řád křesťanský, a tak ty řád křesťanský držíš a ten jejích neřád kazíš. Také nepochybuji o tom, žes toho zápisu nerad učinil, ale přinucen jsa. Práva všecka ukazují, že žádný člověk k neřádu nemá nucen býti a každý zápis má býti dobrovolný. Rozumím tomu, žes jinak myslil na ten čas a jinak mluvil, a větší věc jest mysliti než mluviti. Jakož pak oni dokládají, že by svým slovuom, slibuom a zápisuom Otci svatému dosti nečinil? Co jest Otec svatý? Jest člověk, člověku jsi slíbil, a Pánu Bohu jsi přisáhl. Lépeť jest, milý králi, pochybiti člo- věku než Pánu Bohu.“ Král, přijav od něho takovú radu, pánuom těm na jích poselství nedal žádné odpovědi, než obeslal je na sněm do Prahy a vtom hned s Pražany a s některými jinými městy se proti ním spuntoval, a páni ti, zobsílavše se na Zelenú Horu, tu se uradivše, na tom zuostali, aby proti svým pečetem a pocti- vostem nic nečinili a toho, v čemž jsú spravedli- ví, neustupovali. Některá pak města, znamenavše mezi králem a pány takovú rozepři a rozváživše, 617
slibuom dosti učiniti a svú i jích pečet na věc nekonečnú přitískati a toho nikterakž nevypra- viti, že oni nemohou a nechtí a nejsou povinni vedlé něho státi. Král vyslyšav poselství poslal pro mistra Rokycanu a oznámil jemu a řka: „Raď, milý mistře, jižť jest rady potřebí. Páni ti, když sem měl na onen čas v království se uvázati a přísahu činiti a zapsati se Otci svatému, že chci všecky neřády kaziti a řády křesťanské držeti a je rozmnožovati, zapsal jsem se ovšem tak, a oni jsú k listu tomu vedlé mne přivěšovali své pečeti a za mne, že se tak zachovám, slibovali. On pak biskup římský najvyšší ustavičná činí do země psaní mně i jím, abychom napravili, řády držali a svým slibuom dosti činili i své pečeti vypravili, a oni pro ty pečeti mně ustavičně píší a teď i skrze poselství napomínají.“ Mistr Jan vyslyšav krále řekl: „Ale milý králi, to-liž jest řád křesťanský, při- jímati pod jednú zpuosobú? Však jest to neřád, ale přijímati pod obojím zpuosobem, to jest řád křesťanský, a tak ty řád křesťanský držíš a ten jejích neřád kazíš. Také nepochybuji o tom, žes toho zápisu nerad učinil, ale přinucen jsa. Práva všecka ukazují, že žádný člověk k neřádu nemá nucen býti a každý zápis má býti dobrovolný. Rozumím tomu, žes jinak myslil na ten čas a jinak mluvil, a větší věc jest mysliti než mluviti. Jakož pak oni dokládají, že by svým slovuom, slibuom a zápisuom Otci svatému dosti nečinil? Co jest Otec svatý? Jest člověk, člověku jsi slíbil, a Pánu Bohu jsi přisáhl. Lépeť jest, milý králi, pochybiti člo- věku než Pánu Bohu.“ Král, přijav od něho takovú radu, pánuom těm na jích poselství nedal žádné odpovědi, než obeslal je na sněm do Prahy a vtom hned s Pražany a s některými jinými městy se proti ním spuntoval, a páni ti, zobsílavše se na Zelenú Horu, tu se uradivše, na tom zuostali, aby proti svým pečetem a pocti- vostem nic nečinili a toho, v čemž jsú spravedli- ví, neustupovali. Některá pak města, znamenavše mezi králem a pány takovú rozepři a rozváživše, 617
Strana 618
Hradové Zdeňka z Štermberka sú obleženi že to všecko zlé pochází z rady mistra Jana z Rokycan, nechtěli se jeho učení přidržeti, ač byli králem nuceni, nechtěli svoliti, ale přidržali se těch pánuov, oč jest taková pře, od ních o tom zprávu vzavše, jako Plzeň, Budějovice, Olomúc, Brno, Jihlava, Znojmo, Hradiště, Uničov, Žitava, Budešín, Gerlice a jiná některá, ta při prvním pořádku zuostala. Král, maje naději v síle měst pražských a jiných, sebrav vojsko, obehnati dal Roudnici, potom Leštno, Konopiště, Kostelec na Sázavě, Střme- lice a jiné hrady páně Zdeňkovy, chtě mocí vuoli svú a Rokycanovú proti svým zápisuom vyplniti. A on Rokycana ustavičně napomínal, aby král jinak nečinil, ale ty adversáře aby pod sebe podmanil, a on že se chce s papežem i se všemi kardinály o víru hádati a je všecky zákonem božím přemoci. Léta tisícého čtyřstého šedesátého sedmého Král polský Kazimír Času postního Zdeněk z Štermberka přijel od císaře z Vídně až do Jihlavy a tu znamenav, co se v Čechách děje a zvláště na jeho zboží bez odpovědi, i činil odtuď do země králi velikú škodu, a zvláště okolo Chotěboři, Čáslavi a Hory Kutny. A jiní páni v bechynském, v plzenském, v práchenském i v poděbradském kraji sedláky šacovali, vsi hubili a pálili, a tak z obou strán velikú záhubu chudým lidem činili a přílišnú drahotu, neb sedláci nemohli síti ani směli vorati, neb kdež se kdo v lese neb na poli ukázal, hned ho šacovali. Téhož léta Kazimír, král polský, znamenav, že se mor začíná v Krakově a bolesti morní že se ukazují na lidech, ponuknutím svých přátel a lékařuov pojav svú manželku jel do vsi, kteráž slove Kozmice, blízko Visly v radom- ském kraji. A tu Alžběta královna urodila jemu pátého syna ve čtvrtek, první den měsíce ledna, a tu jest od Jana, biskupa krakovského, pokřtěn a dáno jemu jméno Zigmund. A král 618
Hradové Zdeňka z Štermberka sú obleženi že to všecko zlé pochází z rady mistra Jana z Rokycan, nechtěli se jeho učení přidržeti, ač byli králem nuceni, nechtěli svoliti, ale přidržali se těch pánuov, oč jest taková pře, od ních o tom zprávu vzavše, jako Plzeň, Budějovice, Olomúc, Brno, Jihlava, Znojmo, Hradiště, Uničov, Žitava, Budešín, Gerlice a jiná některá, ta při prvním pořádku zuostala. Král, maje naději v síle měst pražských a jiných, sebrav vojsko, obehnati dal Roudnici, potom Leštno, Konopiště, Kostelec na Sázavě, Střme- lice a jiné hrady páně Zdeňkovy, chtě mocí vuoli svú a Rokycanovú proti svým zápisuom vyplniti. A on Rokycana ustavičně napomínal, aby král jinak nečinil, ale ty adversáře aby pod sebe podmanil, a on že se chce s papežem i se všemi kardinály o víru hádati a je všecky zákonem božím přemoci. Léta tisícého čtyřstého šedesátého sedmého Král polský Kazimír Času postního Zdeněk z Štermberka přijel od císaře z Vídně až do Jihlavy a tu znamenav, co se v Čechách děje a zvláště na jeho zboží bez odpovědi, i činil odtuď do země králi velikú škodu, a zvláště okolo Chotěboři, Čáslavi a Hory Kutny. A jiní páni v bechynském, v plzenském, v práchenském i v poděbradském kraji sedláky šacovali, vsi hubili a pálili, a tak z obou strán velikú záhubu chudým lidem činili a přílišnú drahotu, neb sedláci nemohli síti ani směli vorati, neb kdež se kdo v lese neb na poli ukázal, hned ho šacovali. Téhož léta Kazimír, král polský, znamenav, že se mor začíná v Krakově a bolesti morní že se ukazují na lidech, ponuknutím svých přátel a lékařuov pojav svú manželku jel do vsi, kteráž slove Kozmice, blízko Visly v radom- ském kraji. A tu Alžběta královna urodila jemu pátého syna ve čtvrtek, první den měsíce ledna, a tu jest od Jana, biskupa krakovského, pokřtěn a dáno jemu jméno Zigmund. A král 618
Strana 619
Kazimír byl toho od Pána Boha velmi vděčen. Ten jistý Kazimír byl veliký milovník víry křesťanské, kterýž mnohá léta kraluje v polské zemi činil mnohý prospěch a v tom ve všem času nedopustil, aby víra křesťanská jaké měla míti porušení, a kdežkoli uslyšal o jakých sektá- řích neb bludnících, hned je kázal ven z své země hnáti. Času toho tří valaští vývodové války proti sobě vedli, Štefan, Petr a Berenden, neb každý z ních chtěl býti muldavským vývodou, ale že mezi ními Štefan byl najchytřejší i najmož- nější, ten vývodství obdržal. Král uherský Matyáš, chtě Berendena na jeho žádost v to vývodství uvésti, táhl s velikú mocí na Štefana a přitáhl s svými Uhry až k městu řečenému Bania a tu od Štefana na hlavu poražen a Uhrův tu mnoho tisíc zbito a tu král Matyáš nemalé tři rány vzal na svém těle, a to jistě tak jest, ač Uhří k poctivosti králi Matyášovi jinak mlu- vili i psali. Vše toho roku: Král Jiří, sebrav mnoho lidu z měst, poslal je opět k Roudnici prvním na pomoc a jiné k Konopišti a některé k Lešt- nu a k Kostelci nad Sázavú a k Štermberku i k Střmelicuom. U Štermberka ležal syn králuov kníže Viktorin a kníže Jindřich byl se položil u Hradce, ale obávaje se Budějovských a jiných z toho kraje, odtrhl odtud, nic nezpuosobiv. Při tom času Roudnice město vypáleno a zámek dobyt, Kostelec také dobyt a rozbořen. Vtom přišly noviny, že by Vratislavští, Nýští a Budešínští oblehli Minstrberk v Slezích. I táhl na ně kníže Jindřich a oni již byli (zna- menavše, že nic nedobudou) odtuď odtrhli. Kníže ovšem rozváživ, že má výborný lid český, chtěl rád s ními bitvu svésti, i táhl rychle po ních, ale oni pospíšili, však proto několik kusuov děl jím odjal. Král Matyáš uherský uslyšav, že se takové věci v Čechách páší, psaní učinil pánuom před- pověděným, aby se králi tomu nepoddávali, ale jednali to tak, aby ho prázdni byli i s tím Vajvodové valaští váleli proti sobě Roudnice dobyta 619
Kazimír byl toho od Pána Boha velmi vděčen. Ten jistý Kazimír byl veliký milovník víry křesťanské, kterýž mnohá léta kraluje v polské zemi činil mnohý prospěch a v tom ve všem času nedopustil, aby víra křesťanská jaké měla míti porušení, a kdežkoli uslyšal o jakých sektá- řích neb bludnících, hned je kázal ven z své země hnáti. Času toho tří valaští vývodové války proti sobě vedli, Štefan, Petr a Berenden, neb každý z ních chtěl býti muldavským vývodou, ale že mezi ními Štefan byl najchytřejší i najmož- nější, ten vývodství obdržal. Král uherský Matyáš, chtě Berendena na jeho žádost v to vývodství uvésti, táhl s velikú mocí na Štefana a přitáhl s svými Uhry až k městu řečenému Bania a tu od Štefana na hlavu poražen a Uhrův tu mnoho tisíc zbito a tu král Matyáš nemalé tři rány vzal na svém těle, a to jistě tak jest, ač Uhří k poctivosti králi Matyášovi jinak mlu- vili i psali. Vše toho roku: Král Jiří, sebrav mnoho lidu z měst, poslal je opět k Roudnici prvním na pomoc a jiné k Konopišti a některé k Lešt- nu a k Kostelci nad Sázavú a k Štermberku i k Střmelicuom. U Štermberka ležal syn králuov kníže Viktorin a kníže Jindřich byl se položil u Hradce, ale obávaje se Budějovských a jiných z toho kraje, odtrhl odtud, nic nezpuosobiv. Při tom času Roudnice město vypáleno a zámek dobyt, Kostelec také dobyt a rozbořen. Vtom přišly noviny, že by Vratislavští, Nýští a Budešínští oblehli Minstrberk v Slezích. I táhl na ně kníže Jindřich a oni již byli (zna- menavše, že nic nedobudou) odtuď odtrhli. Kníže ovšem rozváživ, že má výborný lid český, chtěl rád s ními bitvu svésti, i táhl rychle po ních, ale oni pospíšili, však proto několik kusuov děl jím odjal. Král Matyáš uherský uslyšav, že se takové věci v Čechách páší, psaní učinil pánuom před- pověděným, aby se králi tomu nepoddávali, ale jednali to tak, aby ho prázdni byli i s tím Vajvodové valaští váleli proti sobě Roudnice dobyta 619
Strana 620
Kníže míšenský Čechuom pomáhal Rokycanú, že on chce býti králem jich a pánem milostivým, a hned druhého téhodne učinil psaní králi českému, aby to, co jest Bohu a bisku- pu římskému přiříkal, držal a plnil a svých poddaných pečeti vypravil; pakli by toho zúmyslně a svévolně nechtěl učiniti, že by on chtěl také vedlé Pána Boha a týchž pánuov proti němu býti. Král povolav mistra Jana to psaní jemu ukázal a on zasmáv se odpověděl: „Bude-li Buoh s námi, kdo proti nám?“ A Ma- tyáš, nemoha se žádné dočekati odpovědi, i sebrav lid táhl k Moravě, aby jí sobě najprvé podmanil, a položil se nedaleko od hradu, jenž slove Stožek. A král Jiří, vyjev s lidem z Čech, položil se u Lávy města nedaleko od řeky, jenž slove Dyje. A tu král český poležav a vida, že žádná bitva nebude, do Čech se obrátil, nechav syna svého Viktorina v městě Třebíči. Král uherský o tom uslyšav táhl k Třebíči a tu se položil a kníže ušel s měšťany na klášter tře- bíčský a Uhří vybravše město vypálili. Kníže míšenský, zeť krále Jiřího, uslyšav o Matyášovi, že by chtěl do Čech na záhubu krále českého i jeho poddaných, poslal tisíc lidu jízdného dobře oděného a mnoho pěších i vozuov, rozkázav jím, aby táhli až k Hoře a tu aby se položili králi českému k pomoci a Matyášovi do země české a zvláště k Praze aby nedali. To když se stalo, Čechové nezkro- cení skrze ponuknutí některých kněží v ty Němce Mišnary, kteříž přijeli jim na pomoc, často vskakovali, loupíce je i mordujíce, takže se jích do Míšně zase málo navrátilo. Téhož léta král Jiří dobyl Chvatěrub a hra- dečtí měštané hradu Vřešťova, kteréhož byl na ten čas v držení pán z Hazmburka. Písečtí a Vodňanští dobyli Janovi Vrabskému Mladě- jovic proto, neb sloužil Zdeňkovi z Štermberka. Kníže Jindřich dobyl Frimburka Varlajchovi a Žoubec Housatovi a to obé rozbořeno a odtuď kníže Jindřich jeda přitáhl k Bechyni a Bechyň- ka k němu přistúpil a s ním jezditi slíbil. Při tom času měštané písečtí a vodňanští, 620
Kníže míšenský Čechuom pomáhal Rokycanú, že on chce býti králem jich a pánem milostivým, a hned druhého téhodne učinil psaní králi českému, aby to, co jest Bohu a bisku- pu římskému přiříkal, držal a plnil a svých poddaných pečeti vypravil; pakli by toho zúmyslně a svévolně nechtěl učiniti, že by on chtěl také vedlé Pána Boha a týchž pánuov proti němu býti. Král povolav mistra Jana to psaní jemu ukázal a on zasmáv se odpověděl: „Bude-li Buoh s námi, kdo proti nám?“ A Ma- tyáš, nemoha se žádné dočekati odpovědi, i sebrav lid táhl k Moravě, aby jí sobě najprvé podmanil, a položil se nedaleko od hradu, jenž slove Stožek. A král Jiří, vyjev s lidem z Čech, položil se u Lávy města nedaleko od řeky, jenž slove Dyje. A tu král český poležav a vida, že žádná bitva nebude, do Čech se obrátil, nechav syna svého Viktorina v městě Třebíči. Král uherský o tom uslyšav táhl k Třebíči a tu se položil a kníže ušel s měšťany na klášter tře- bíčský a Uhří vybravše město vypálili. Kníže míšenský, zeť krále Jiřího, uslyšav o Matyášovi, že by chtěl do Čech na záhubu krále českého i jeho poddaných, poslal tisíc lidu jízdného dobře oděného a mnoho pěších i vozuov, rozkázav jím, aby táhli až k Hoře a tu aby se položili králi českému k pomoci a Matyášovi do země české a zvláště k Praze aby nedali. To když se stalo, Čechové nezkro- cení skrze ponuknutí některých kněží v ty Němce Mišnary, kteříž přijeli jim na pomoc, často vskakovali, loupíce je i mordujíce, takže se jích do Míšně zase málo navrátilo. Téhož léta král Jiří dobyl Chvatěrub a hra- dečtí měštané hradu Vřešťova, kteréhož byl na ten čas v držení pán z Hazmburka. Písečtí a Vodňanští dobyli Janovi Vrabskému Mladě- jovic proto, neb sloužil Zdeňkovi z Štermberka. Kníže Jindřich dobyl Frimburka Varlajchovi a Žoubec Housatovi a to obé rozbořeno a odtuď kníže Jindřich jeda přitáhl k Bechyni a Bechyň- ka k němu přistúpil a s ním jezditi slíbil. Při tom času měštané písečtí a vodňanští, 620
Strana 621
jenž se pilně krále Jiřího přidržali, a někteří z rytířstva též v kraji práchenském mnohé pánům králi odporným činili škody. Rytíři předřečení času letního, snesše se spolu s týmiž měšťany, i sebrali se tajně a časem večerním položili se u hradu Zvíkova, kteréhož na ten čas v držení byl Jan z Rožmberka, a když se na něm lidé upokojili, oni nočním časem přistavivše řebříky na zdi již byli v nemalém počtu vlezli, ale někteří hlásní, když je spatřili, toho hned Smilovi z Hodějova, hajtmanu téhož zámku, tajně nezmeškali oznámiti a on rychle pojav lid, kterýž měl na zámku, na nepřátely se mužně obořil, a vtom stal se z obú stran křik a tu sú mnozí od nich zmordováni a někteří zjímáni. Někteří pak utíkajíce rychle zase lezli a někteří po hlavách padali, jiní, kteříž ještě dole byli, urozuměvše tomu, že nic nedobudú a že sú jejich biti, zase se k Písku obrátili. Potom týž Smil, chtě se svého pána a svým nepřáteluom týmž odplatiti, časté i s syny svými sjezdy a ško- dy okolo Písku činil. Hrad Zvíkov chtěli slézti Léta tisícého čtyřstého šedesátého osmého Král Matyáš, opět sebrav vojsko, táhl skrze Moravu až k Litomyšli mimo Majto a tu dobyl tvrzi Uherska a přitáhl až pod Železné hory a položil se u vsi řečené Semitěš. A král Jiří sebrav mnoho Čechuov táhl od Hory Kutny s velikým počtem lidu proti němu mimo město Čáslav až k klášteru vilémovskému, a uhléři toho času již byli na horách Železných záseky sdělali, aby Uhři nikterakž zase nemohli. Ma- tyáš, král uherský, znamenav, že jest lidem neroven králi českému, a maje zprávu i o zá- sekách, rychle poslal k králi českému Albrechta Kostku z Postupic, pravě, že chce s králem Jiřím příměří i věčný pokoj učiniti a proti němu jako proti otci svému nikdá nebývati a nadto že jemu chce dáti velikú sumu zlatých, aby to měl král český na pomoc proti Zdeňkovi 621
jenž se pilně krále Jiřího přidržali, a někteří z rytířstva též v kraji práchenském mnohé pánům králi odporným činili škody. Rytíři předřečení času letního, snesše se spolu s týmiž měšťany, i sebrali se tajně a časem večerním položili se u hradu Zvíkova, kteréhož na ten čas v držení byl Jan z Rožmberka, a když se na něm lidé upokojili, oni nočním časem přistavivše řebříky na zdi již byli v nemalém počtu vlezli, ale někteří hlásní, když je spatřili, toho hned Smilovi z Hodějova, hajtmanu téhož zámku, tajně nezmeškali oznámiti a on rychle pojav lid, kterýž měl na zámku, na nepřátely se mužně obořil, a vtom stal se z obú stran křik a tu sú mnozí od nich zmordováni a někteří zjímáni. Někteří pak utíkajíce rychle zase lezli a někteří po hlavách padali, jiní, kteříž ještě dole byli, urozuměvše tomu, že nic nedobudú a že sú jejich biti, zase se k Písku obrátili. Potom týž Smil, chtě se svého pána a svým nepřáteluom týmž odplatiti, časté i s syny svými sjezdy a ško- dy okolo Písku činil. Hrad Zvíkov chtěli slézti Léta tisícého čtyřstého šedesátého osmého Král Matyáš, opět sebrav vojsko, táhl skrze Moravu až k Litomyšli mimo Majto a tu dobyl tvrzi Uherska a přitáhl až pod Železné hory a položil se u vsi řečené Semitěš. A král Jiří sebrav mnoho Čechuov táhl od Hory Kutny s velikým počtem lidu proti němu mimo město Čáslav až k klášteru vilémovskému, a uhléři toho času již byli na horách Železných záseky sdělali, aby Uhři nikterakž zase nemohli. Ma- tyáš, král uherský, znamenav, že jest lidem neroven králi českému, a maje zprávu i o zá- sekách, rychle poslal k králi českému Albrechta Kostku z Postupic, pravě, že chce s králem Jiřím příměří i věčný pokoj učiniti a proti němu jako proti otci svému nikdá nebývati a nadto že jemu chce dáti velikú sumu zlatých, aby to měl král český na pomoc proti Zdeňkovi 621
Strana 622
Král Matyáš oklamal krále Jiřího z Štermberka a jiným pánuom českým, svým nepřáteluom. Král Jiří rozváživ, že má války doma dosti, vděčně to od krále uherského přijal, aby s ním pokoj měl, a hned některé své věrné pro tu sumu poslal. Král uherský odevřev truhli- ci nemalú plnú zlatých týmž posluom ukázal a zase zavřel a zamekl a nadto svým prstenem zapečetil a oni učinivše smlouvu od krále ten dar přijali s radostí, a vloživše těžce na vuoz, pánu svému, králi českému, to dovezli. Ale tak toho vděčni jsúce a pospíchajíce, klíčuov sobě od té truhlice dáti rozkázati zapomněli a vtom Matyáš propuštěn sa s svými Uhry pokojně odjel, a jakž do Moravy přijel, hned pálil a tu zemi velmi hubil. Král český psaní k němu učinil v tato slova: „Pane Matyáši, králi uherský, bratře a synu muoj milý, jistě věz, že jest mi to s nemalým podivením, proč ty takovú škodu mně a mým poddaným proti smlouvě činíš etc.“ A on odepsal zase: „Pane Jiříku, králi český, bratře a otče můj milý, jakož mne nazýváš králem uherským, věziž, žeť já nejsem král uherský, ale král valaský, Uhru ty žádnému nevěř, leč který má třetí oko v čele.“ Král český vida, že jest oklamán, poslal pro zámečníky, kázal truhlici s zlatými odevříti a nalezl v ní jednu vrstvu zlatých a zespod byla plna písku, i z toho se velmi rozhněval, až upadl v těžkú nemoc. Léta tisícého čtyřstého šedesátého devátého Král Matyáš přitáhl s svými Uhry k městu Hradišti a jeho velmi ukrutně počal dobývati, ale znamenav, že nic nedobude, odtrhnúti rozkázal a do Uher se navrátil. Toho času, když se Uhři do Uher obrátili, on král Matyáš položil sněm pánuom českým i moravským těm všem, jenž se jeho přidrželi, v Olomúci a tu byly rozličné věci rozvažovány a jednány v tajné radě, však najevo vyšlo to, že sú se tu jemu ti páni zapsali listem, své pečeti 622
Král Matyáš oklamal krále Jiřího z Štermberka a jiným pánuom českým, svým nepřáteluom. Král Jiří rozváživ, že má války doma dosti, vděčně to od krále uherského přijal, aby s ním pokoj měl, a hned některé své věrné pro tu sumu poslal. Král uherský odevřev truhli- ci nemalú plnú zlatých týmž posluom ukázal a zase zavřel a zamekl a nadto svým prstenem zapečetil a oni učinivše smlouvu od krále ten dar přijali s radostí, a vloživše těžce na vuoz, pánu svému, králi českému, to dovezli. Ale tak toho vděčni jsúce a pospíchajíce, klíčuov sobě od té truhlice dáti rozkázati zapomněli a vtom Matyáš propuštěn sa s svými Uhry pokojně odjel, a jakž do Moravy přijel, hned pálil a tu zemi velmi hubil. Král český psaní k němu učinil v tato slova: „Pane Matyáši, králi uherský, bratře a synu muoj milý, jistě věz, že jest mi to s nemalým podivením, proč ty takovú škodu mně a mým poddaným proti smlouvě činíš etc.“ A on odepsal zase: „Pane Jiříku, králi český, bratře a otče můj milý, jakož mne nazýváš králem uherským, věziž, žeť já nejsem král uherský, ale král valaský, Uhru ty žádnému nevěř, leč který má třetí oko v čele.“ Král český vida, že jest oklamán, poslal pro zámečníky, kázal truhlici s zlatými odevříti a nalezl v ní jednu vrstvu zlatých a zespod byla plna písku, i z toho se velmi rozhněval, až upadl v těžkú nemoc. Léta tisícého čtyřstého šedesátého devátého Král Matyáš přitáhl s svými Uhry k městu Hradišti a jeho velmi ukrutně počal dobývati, ale znamenav, že nic nedobude, odtrhnúti rozkázal a do Uher se navrátil. Toho času, když se Uhři do Uher obrátili, on král Matyáš položil sněm pánuom českým i moravským těm všem, jenž se jeho přidrželi, v Olomúci a tu byly rozličné věci rozvažovány a jednány v tajné radě, však najevo vyšlo to, že sú se tu jemu ti páni zapsali listem, své pečeti 622
Strana 623
k tomu přiloživše, aby žádného jiného za pána, dokudž on živ bude, nebrali. Málo po některým dni kníže Viktorin přijel na rokování do Krumlova Moravského k mar- šálkovi, švagru svému, a tu byl jat od Uhruov. Král český, opět shromáždiv lidu nětco čes- kého městského, i táhl jako tajně, aby žádný nerozuměl, kam se chce obrátiti, i rozkázal oblehnúti hrad Trosky a hrad Skály, kterýchž hraduov v držení byl Vilém Zajíc z Hazmburka, a těch (protože se ti, jenž na nich byli, neopa- třili) velmi brzo dobyli. A syn jeho Jindřich táhl s svým vojskem do Slez k Packovu a Fraňk- štajn kázal vypáliti a odtuď pustil se až k Opavě, ale zemané, kteříž byli při něm, potuď nechtěli dále táhnúti, protože se jim neplatilo, i musil kníže lid rozpustiti. Toho léta starý Drakule, jenž držal dolejší Muldavu a byl člověk velmi válečný a nadmíru na Turky ukrutný, umřel a syn jeho vstoupil na stolici otce svého a vedl tak velikú válku s Machometem, císařem tureckým, a činil jemu v jeho císařství okolo Nikopolí a Drunago veliké škody a častokrát mnoho zmordoval lidu tureckého s malým počtem Valachuov a mnoho odvedl zjímaných Turkuov do Mul- davy. Císař turecký, o tom zprávu maje, poslal k němu jednoho posla svého znamenitého, jenž slul Hamzabek, ve třidcíti koních a Drakule mladý kázal je všecky zjímati a u jedné tvrzi, jenž slove Kurysta, na kolé vstrkati. Takové když přišly k císaři noviny, sebrav vojsko táhl k Nikopolí a tu se položil a spraviv osmde- sát lodí kázal se od Nikopolí přes Dunaj do Muldavy plaviti, ač Drakule počal velmi silně přívozu brániti, však proto nemohl obrániti, a když se lid turecký všecken i císař přeplavil a u jednoho potoka, jenž Jabonica slove, položil se, jedné noci Drakule s svými Valachy na Turky udeřil a velikú jim učinil škodu, takže mnoho tisíc Turkuov na placu zuostalo. Nazajtří při poledni Turci udeřili na jeden houf Vala- chuov, kteříž za jedním lesem ležali, a porazili Hradové Trosky a Skály Bitva mezi Turkem a Drakulí Kníže Viktorin jat od Uhruov 623
k tomu přiloživše, aby žádného jiného za pána, dokudž on živ bude, nebrali. Málo po některým dni kníže Viktorin přijel na rokování do Krumlova Moravského k mar- šálkovi, švagru svému, a tu byl jat od Uhruov. Král český, opět shromáždiv lidu nětco čes- kého městského, i táhl jako tajně, aby žádný nerozuměl, kam se chce obrátiti, i rozkázal oblehnúti hrad Trosky a hrad Skály, kterýchž hraduov v držení byl Vilém Zajíc z Hazmburka, a těch (protože se ti, jenž na nich byli, neopa- třili) velmi brzo dobyli. A syn jeho Jindřich táhl s svým vojskem do Slez k Packovu a Fraňk- štajn kázal vypáliti a odtuď pustil se až k Opavě, ale zemané, kteříž byli při něm, potuď nechtěli dále táhnúti, protože se jim neplatilo, i musil kníže lid rozpustiti. Toho léta starý Drakule, jenž držal dolejší Muldavu a byl člověk velmi válečný a nadmíru na Turky ukrutný, umřel a syn jeho vstoupil na stolici otce svého a vedl tak velikú válku s Machometem, císařem tureckým, a činil jemu v jeho císařství okolo Nikopolí a Drunago veliké škody a častokrát mnoho zmordoval lidu tureckého s malým počtem Valachuov a mnoho odvedl zjímaných Turkuov do Mul- davy. Císař turecký, o tom zprávu maje, poslal k němu jednoho posla svého znamenitého, jenž slul Hamzabek, ve třidcíti koních a Drakule mladý kázal je všecky zjímati a u jedné tvrzi, jenž slove Kurysta, na kolé vstrkati. Takové když přišly k císaři noviny, sebrav vojsko táhl k Nikopolí a tu se položil a spraviv osmde- sát lodí kázal se od Nikopolí přes Dunaj do Muldavy plaviti, ač Drakule počal velmi silně přívozu brániti, však proto nemohl obrániti, a když se lid turecký všecken i císař přeplavil a u jednoho potoka, jenž Jabonica slove, položil se, jedné noci Drakule s svými Valachy na Turky udeřil a velikú jim učinil škodu, takže mnoho tisíc Turkuov na placu zuostalo. Nazajtří při poledni Turci udeřili na jeden houf Vala- chuov, kteříž za jedním lesem ležali, a porazili Hradové Trosky a Skály Bitva mezi Turkem a Drakulí Kníže Viktorin jat od Uhruov 623
Strana 624
je Turci a několik set jich zjímali a před císaře je přivedli a on kázal je všecky napoly přetínati. Jiní Valaši, vidúc, co se děje, od Drakule odstú- pili a přistúpili k bratru jeho mladšímu, jenž byl v službě na dvoře císaře tureckého, a on starší Drakule, vida sebe opuštěného, ujel do Uher k králi Matyášovi a on král uherský kázal jej pro jeho netrefné skutky (o kterýchž se mnoho píše) do vězení vsaditi, a císař, osadiv bratrem jeho mladším Muldavu, vsed na lodí s svými Turky, táhl po Dunaji až na moře a odtuď do Konstantinopole. Léta tisícého čtyřstého sedmdesátého Císař Fridrich položil sněm hlavní v Vídni a tu se sjeli korferštové, ale král český, jsa domácími válkami zanepráždněn, tam se ne- mohl postaviti, ale však tam opovídaje se častá psaní činil. A tu přijel na žádost některých knížat křesťanských také král Matyáš a oni korferštové jej tu najprvé s císařem smířili, neb málo předtím byli úhlavní nepřátelé, a tu sú spolu za osm neděl rokovali a křesťanské věci jednali, radíce se, kterak by mohli Turku, víry svaté křesťanské nepříteli, odpierati. Některým se zdálo, aby také k tomu král český byl obeslán, všech výmluv nechaje aby se tam postavil, ale jiní (a zvláště jeho nepřátelé) nedali, pravíce, že by toho hoden nebyl, protože svých přísah a zápisův ve Chbě učiněných ne- zdržal. Jiní pak chtěli, aby byl v tom napraven, a tak jedni jej haněli a druzí chválili, ale on to všecko věda jako muž moudrý dobrotivě snášel a byl by rád všem se zachoval, i svým nepřáteluom. Téhož léta král český také svým městuom sněm v Praze položil, neb již pánuov málo bylo, kteříž by se jeho přidržali. Na tom sněmě již král, úzkostí sa ze všech stran obklíčen, prosil svých poddaných, aby ho neopouštěli, že chce všecko rád vedlé jich vuole a rady činiti. 624
je Turci a několik set jich zjímali a před císaře je přivedli a on kázal je všecky napoly přetínati. Jiní Valaši, vidúc, co se děje, od Drakule odstú- pili a přistúpili k bratru jeho mladšímu, jenž byl v službě na dvoře císaře tureckého, a on starší Drakule, vida sebe opuštěného, ujel do Uher k králi Matyášovi a on král uherský kázal jej pro jeho netrefné skutky (o kterýchž se mnoho píše) do vězení vsaditi, a císař, osadiv bratrem jeho mladším Muldavu, vsed na lodí s svými Turky, táhl po Dunaji až na moře a odtuď do Konstantinopole. Léta tisícého čtyřstého sedmdesátého Císař Fridrich položil sněm hlavní v Vídni a tu se sjeli korferštové, ale král český, jsa domácími válkami zanepráždněn, tam se ne- mohl postaviti, ale však tam opovídaje se častá psaní činil. A tu přijel na žádost některých knížat křesťanských také král Matyáš a oni korferštové jej tu najprvé s císařem smířili, neb málo předtím byli úhlavní nepřátelé, a tu sú spolu za osm neděl rokovali a křesťanské věci jednali, radíce se, kterak by mohli Turku, víry svaté křesťanské nepříteli, odpierati. Některým se zdálo, aby také k tomu král český byl obeslán, všech výmluv nechaje aby se tam postavil, ale jiní (a zvláště jeho nepřátelé) nedali, pravíce, že by toho hoden nebyl, protože svých přísah a zápisův ve Chbě učiněných ne- zdržal. Jiní pak chtěli, aby byl v tom napraven, a tak jedni jej haněli a druzí chválili, ale on to všecko věda jako muž moudrý dobrotivě snášel a byl by rád všem se zachoval, i svým nepřáteluom. Téhož léta král český také svým městuom sněm v Praze položil, neb již pánuov málo bylo, kteříž by se jeho přidržali. Na tom sněmě již král, úzkostí sa ze všech stran obklíčen, prosil svých poddaných, aby ho neopouštěli, že chce všecko rád vedlé jich vuole a rady činiti. 624
Strana 625
Tu oni poznavše krále býti tak volného, páni někteří chudší, rytířstvo i města přistupujíc před něho žádali, aby jim dával a zapisoval zboží klášterská a kostelní, slibujíce, že jeho nechtí opustiti, a on to slyše všecko po jich vuoli činil, od kosteluov bera to, čehož nenadal, rozdával a zastavoval, sumy připisoval, tím lidi k sobě obraceje krotil a Pána Boha na se popouzel. Času toho v české zemi veliká drahota byla a trvala více než za čtyři léta, neb nemohli lidé neb sedláci pro války, loupeže a šacuňky i roz- ličné holdy síti ani vorati a tak se nic nerodilo; pakli se kde co urodilo, přijedúc Čechové, do- mácí nepřátelé, to spálili a těmi holdy velmi lidi utrápili, neb netoliko obilé, ale i jiné všecky věci nad obyčej drahy byly. Roku toho na den svatého Floriána mistr Jan Rokycanský přistúpiv před krále jemu oznámil, že by toho jistú měl zprávu, že ti ďáblové vtělení v klášteře svatého Kříže v Starém Městě pražském, kteříž sem opět přišli, aby věrné Čechy z víry svozovali, velmi velikú sumu peněz mají shromážděnú. „Čemuž sú peníze těm dáblům, lépe tobě to, králi, sluší míti než jim, protož vezmi peníze a vyžeň ven ty lotry.“ Král pohleděv na Jana z Proseče, písaře, řekl: „Kto sou to?“ A on odpově- děl: „Králi milostivý, jsou bratří křižovníci zákona a řádu de penitencia beatorum marti- rum, jinak svatého Cyriaka, klášter, v kterémž obývají, slove svatého Kříže zde na Starém Městě pražském za židovskú školú na břehu řeky, tu kdež někdy slúlo Na rvačkách.“ Král, tak jakž obyčej měl mistru Janovi všecko k vuoli činiti a jeho rady poslúchati, poslal některé rady své k křižovníkuom, jich žádaje, aby jemu k jeho pilné potřebě puojčili pět tisíc dukátuov, to jest uherských neb českých zlatých, a oni poradivše se tak učinili a radám těm králov- ským tu je odčetše v jich ruce dali. Suma ta, kteráž byla před králem položena, podivil se a k přistojícím řekl: „Prosím vás, pověz- Král Jiří klášterské věci rozdával 625
Tu oni poznavše krále býti tak volného, páni někteří chudší, rytířstvo i města přistupujíc před něho žádali, aby jim dával a zapisoval zboží klášterská a kostelní, slibujíce, že jeho nechtí opustiti, a on to slyše všecko po jich vuoli činil, od kosteluov bera to, čehož nenadal, rozdával a zastavoval, sumy připisoval, tím lidi k sobě obraceje krotil a Pána Boha na se popouzel. Času toho v české zemi veliká drahota byla a trvala více než za čtyři léta, neb nemohli lidé neb sedláci pro války, loupeže a šacuňky i roz- ličné holdy síti ani vorati a tak se nic nerodilo; pakli se kde co urodilo, přijedúc Čechové, do- mácí nepřátelé, to spálili a těmi holdy velmi lidi utrápili, neb netoliko obilé, ale i jiné všecky věci nad obyčej drahy byly. Roku toho na den svatého Floriána mistr Jan Rokycanský přistúpiv před krále jemu oznámil, že by toho jistú měl zprávu, že ti ďáblové vtělení v klášteře svatého Kříže v Starém Městě pražském, kteříž sem opět přišli, aby věrné Čechy z víry svozovali, velmi velikú sumu peněz mají shromážděnú. „Čemuž sú peníze těm dáblům, lépe tobě to, králi, sluší míti než jim, protož vezmi peníze a vyžeň ven ty lotry.“ Král pohleděv na Jana z Proseče, písaře, řekl: „Kto sou to?“ A on odpově- děl: „Králi milostivý, jsou bratří křižovníci zákona a řádu de penitencia beatorum marti- rum, jinak svatého Cyriaka, klášter, v kterémž obývají, slove svatého Kříže zde na Starém Městě pražském za židovskú školú na břehu řeky, tu kdež někdy slúlo Na rvačkách.“ Král, tak jakž obyčej měl mistru Janovi všecko k vuoli činiti a jeho rady poslúchati, poslal některé rady své k křižovníkuom, jich žádaje, aby jemu k jeho pilné potřebě puojčili pět tisíc dukátuov, to jest uherských neb českých zlatých, a oni poradivše se tak učinili a radám těm králov- ským tu je odčetše v jich ruce dali. Suma ta, kteráž byla před králem položena, podivil se a k přistojícím řekl: „Prosím vás, pověz- Král Jiří klášterské věci rozdával 625
Strana 626
Kláštera svatého Kříže pokladové te mi, mnoho-li má ten klášter platu?“ A oni odpověděli: „Platuov mnoho nemá, ale kně- ží v něm za krále Vácslava mnoho bajvalo a ti nikdá nežebrali.“ Třetí den poslal k nim král opět ponuknutím Rokycanovým, aby jemu půjčili deset tisíc zlatých, a oni pověděli, že se chtí na to poraditi, a po některém dni při- nesli jemu tu sumu do jeho dvoru, prosíce pro Pána Boha, aby na nich více nežádal, ale nad nimi svú milostivě ruku držeti ráčil a oni že chtí zaň ve dne i v noci Pána Boha prositi, a on řekl a slíbil jim, že to chce rád učiniti, a přitom otázal se jich a řka: „Bratří milí, oznamte mi pod svěřením, odkud sú se ty peníze neb zlaté vám v vaše ruce dostaly?“ A oni řekli: „Milostivý králi, všecko sú to naši před- kové, zvláště ti, kteříž byli synové znamenitých a bohatých otcův, odjinuď do této země české nanosili, a to byl jich obecní poklad, z kteréhož chtěli slavně klášter ten Umučení božího, sva- tého Kříže vystavěti, a vtom přišla na ně ta těžkost, že sú byli od toho odehnáni, ale však někteří z ních, v Řezně nám to oznámivše, kázali se zase navrátiti a tu bydliti, zdali bychom mohli po letech některých, ten otevrúce poklad, jich vykonati úmysl, ale poněvadž je míti žádá Vaše Milost královská, teď sme jej před Vaší Milost položili.“ I řekl král: „Děkuji vám, milí otcové, poněvadž ste mi o jednom pravdu pověděli, věřím, že mi i o druhém pravdu po- víte, protož vás prosím, povězte mi, mnoho-li ještě máte zlata neb stříbra, peněz neb klénotův?“ A oni řekli: „Klenotův žádných nemáme, neb sú nám měšťané a jiní obyvatelé pražští všecko, zbouřivše se na kláštery jiné i na náš, pobrali, peněz žádných nemáme, než toliko dva tisíce zlatých uherských, kteréž byl někdy Štefan, bratr zákona našeho, jenž byl vlastní bratr biskupa nitřského, s sebú z Uher do toho kláš- tera přinesl a chtěl na ně klášter opravovati, protož Vaší Milosti pro Pána Boha prosíme a věříme, že jich při nás na stavení kláštera toho zanechati ráčíte.“ Vyslyšav to král, slíbil 626
Kláštera svatého Kříže pokladové te mi, mnoho-li má ten klášter platu?“ A oni odpověděli: „Platuov mnoho nemá, ale kně- ží v něm za krále Vácslava mnoho bajvalo a ti nikdá nežebrali.“ Třetí den poslal k nim král opět ponuknutím Rokycanovým, aby jemu půjčili deset tisíc zlatých, a oni pověděli, že se chtí na to poraditi, a po některém dni při- nesli jemu tu sumu do jeho dvoru, prosíce pro Pána Boha, aby na nich více nežádal, ale nad nimi svú milostivě ruku držeti ráčil a oni že chtí zaň ve dne i v noci Pána Boha prositi, a on řekl a slíbil jim, že to chce rád učiniti, a přitom otázal se jich a řka: „Bratří milí, oznamte mi pod svěřením, odkud sú se ty peníze neb zlaté vám v vaše ruce dostaly?“ A oni řekli: „Milostivý králi, všecko sú to naši před- kové, zvláště ti, kteříž byli synové znamenitých a bohatých otcův, odjinuď do této země české nanosili, a to byl jich obecní poklad, z kteréhož chtěli slavně klášter ten Umučení božího, sva- tého Kříže vystavěti, a vtom přišla na ně ta těžkost, že sú byli od toho odehnáni, ale však někteří z ních, v Řezně nám to oznámivše, kázali se zase navrátiti a tu bydliti, zdali bychom mohli po letech některých, ten otevrúce poklad, jich vykonati úmysl, ale poněvadž je míti žádá Vaše Milost královská, teď sme jej před Vaší Milost položili.“ I řekl král: „Děkuji vám, milí otcové, poněvadž ste mi o jednom pravdu pověděli, věřím, že mi i o druhém pravdu po- víte, protož vás prosím, povězte mi, mnoho-li ještě máte zlata neb stříbra, peněz neb klénotův?“ A oni řekli: „Klenotův žádných nemáme, neb sú nám měšťané a jiní obyvatelé pražští všecko, zbouřivše se na kláštery jiné i na náš, pobrali, peněz žádných nemáme, než toliko dva tisíce zlatých uherských, kteréž byl někdy Štefan, bratr zákona našeho, jenž byl vlastní bratr biskupa nitřského, s sebú z Uher do toho kláš- tera přinesl a chtěl na ně klášter opravovati, protož Vaší Milosti pro Pána Boha prosíme a věříme, že jich při nás na stavení kláštera toho zanechati ráčíte.“ Vyslyšav to král, slíbil 626
Strana 627
jim, že tak chce učiniti, a oni s pláčem děkování činili. To když bylo oznámeno mistru Janovi, po některém dni přistúpiv k králi řekl k němu: „O králi, dlúho-liž budeš ty dábly mnichovské fedrovati a peněz jim nechávati? Poněvadž sú se dali do zákona a vyvolili sobě dobrovolně chudobu, však jim zlata není potřebí, nedaj se jim svozovati, oni tobě praví, že mají toliko dva tisíce zlatých, a já mám zprávu, že mají více než na sto tisíc zlatých, tvé sú a ne jejich, pobeř jim je směle!“ Král dobrý, dav tomu víru a mistra Jana více než Pána Boha se obávaje, aby naň lidu nezbouřil, nechav na straně svého slibu musil to učiniti a k mnichuom poslati, jim rozkazuje, aby jemu ještě padesát tisíc zlatých přinesli, a oni bratří to slyšíce nemálo se ulekli a žádali v tom prodlení za osm dní, a král se nadál, že jemu opět tu sumu přinesú, a když osmý den žádný se nepostavil, poslal do kláštera některé dvořany, aby jim ty peníze zlaté i klenoty i všecko, což tam najdú, pobrali, a oni všedše žádného nenalezli, ani peněz, ani klenotuov, než pustý klášter, ani všecku čeled pryč rozeslali a sami také pryč šli. I roz- kázal je král na všecky strany honiti a to, což u nich nalezeno bude, pobrati a je neobtížené a prázdné propustiti, i honíce postihli je pod hradem, jenž slove Homole, a přehlédavše je velmi pilně, žádného zlatého ani peníze ani nic u nich nenalezli, i propustili všech šestnáct, kteřížto šli až do Krakova. Honící když se navrátili, král kázal všecken klášter svatého Kříže přehledati i zkopati a nic nemohl nalez- núti, krom v jedné zdi truhla velmi dlúhá neši- roká plná listův nalezena byla a tu byla privilegia a rozliční majestátové z jejich i jiných mnohých klášteruov, na jich náležitá zboží svědčící. Ty všecky král kázal i s tou truhlou do Vhltavy řeky uvrci. Času toho, když se ty věci dály, císař Macho- met, připraviv lodí puol třetího sta, malých i velikých, táhl s lidem, an žádný neví kam, až připlavil se po moři k jednomu ostrovu zname- Nigropont dobyt od Turka 627
jim, že tak chce učiniti, a oni s pláčem děkování činili. To když bylo oznámeno mistru Janovi, po některém dni přistúpiv k králi řekl k němu: „O králi, dlúho-liž budeš ty dábly mnichovské fedrovati a peněz jim nechávati? Poněvadž sú se dali do zákona a vyvolili sobě dobrovolně chudobu, však jim zlata není potřebí, nedaj se jim svozovati, oni tobě praví, že mají toliko dva tisíce zlatých, a já mám zprávu, že mají více než na sto tisíc zlatých, tvé sú a ne jejich, pobeř jim je směle!“ Král dobrý, dav tomu víru a mistra Jana více než Pána Boha se obávaje, aby naň lidu nezbouřil, nechav na straně svého slibu musil to učiniti a k mnichuom poslati, jim rozkazuje, aby jemu ještě padesát tisíc zlatých přinesli, a oni bratří to slyšíce nemálo se ulekli a žádali v tom prodlení za osm dní, a král se nadál, že jemu opět tu sumu přinesú, a když osmý den žádný se nepostavil, poslal do kláštera některé dvořany, aby jim ty peníze zlaté i klenoty i všecko, což tam najdú, pobrali, a oni všedše žádného nenalezli, ani peněz, ani klenotuov, než pustý klášter, ani všecku čeled pryč rozeslali a sami také pryč šli. I roz- kázal je král na všecky strany honiti a to, což u nich nalezeno bude, pobrati a je neobtížené a prázdné propustiti, i honíce postihli je pod hradem, jenž slove Homole, a přehlédavše je velmi pilně, žádného zlatého ani peníze ani nic u nich nenalezli, i propustili všech šestnáct, kteřížto šli až do Krakova. Honící když se navrátili, král kázal všecken klášter svatého Kříže přehledati i zkopati a nic nemohl nalez- núti, krom v jedné zdi truhla velmi dlúhá neši- roká plná listův nalezena byla a tu byla privilegia a rozliční majestátové z jejich i jiných mnohých klášteruov, na jich náležitá zboží svědčící. Ty všecky král kázal i s tou truhlou do Vhltavy řeky uvrci. Času toho, když se ty věci dály, císař Macho- met, připraviv lodí puol třetího sta, malých i velikých, táhl s lidem, an žádný neví kam, až připlavil se po moři k jednomu ostrovu zname- Nigropont dobyt od Turka 627
Strana 628
Král Jiří se na mistra Jana rozhněval nitému, kterýž slove Nigropont, a tu velmi prudce a vnáhle kázal měst i zámkuov dobý- vati a v osmnácti nedělech ten všecken ostrov vyplundroval a zkazil. Při tom času král Jiří vždycky smutně a jako truchliv sa chodil za několik dní, takže mnozí z jeho dvořanuov, tvář jeho smutnú vidúce, zvláště ti, kteříž jemu dobrého přáli, také smut- ni byli, až dne jednoho všed do zeleného pokoje, jenž jest postaven na příkopě proti klášteru bosáckému svatého Ambrože, povolav k sobě svých rad, oznamoval před nimi příčiny svého zámutku a řka: „Moji věrní milí, oznamuji vám, že rozličná myšlení vstupují na mé srdce, protože za času mého spravování české země mnozí sú klášterové zloupeni a lid obecný velmi zchudl, drahota veliká nadmíru učiněna, krve prolití mnohá se stala, lidé chudí před Pánem Bohem klnou a zlořečí, ježto pro takové věci mne mé srdce bolí.“ Páni to slyšíce jej těšili, pravíce: „Králi milostivý, jestliže jest co od Vaší Milosti královské proti Pánu Bohu i proti lidem učiněno, však se to můž napraviti.“ Přitom dávali jemu radu, aby s císařem, s kterýmž sú jej páni bez jeho provinění svadili, v mír všel, Zdeňkovi z Štermberka a jiným pánuom českým aby milost dal, a co jest slíbil Pánu Bohu, to, jakž bude moci, aby vyplnil, a on jako muž upřímý k radě jich přivolil. To uslyšav mistr Jan, k králi přišel a horlivě k němu mluvil a řka: „Králi, buď mužem, nedaj se od kalichu božího odvésti, vypleň z země buřiče a ty dábly a svuodce mnichy kaž ztopiti.“ Král obrátiv se k němu řekl: „Mistře, dostis mistroval, nechť já také mistruji. Bych byl tvé rady neposlúchal, byl bych slavným učiněn králem a takové krve prolití bylo by se nestalo, chudí lidé nebyli by hladem zemřeli. Protož jdi do svého pří- bytku a více mi před mé oči nechoď, pakli tě uzřím, konec života vezma všem za pověst býti musíš.“ 628
Král Jiří se na mistra Jana rozhněval nitému, kterýž slove Nigropont, a tu velmi prudce a vnáhle kázal měst i zámkuov dobý- vati a v osmnácti nedělech ten všecken ostrov vyplundroval a zkazil. Při tom času král Jiří vždycky smutně a jako truchliv sa chodil za několik dní, takže mnozí z jeho dvořanuov, tvář jeho smutnú vidúce, zvláště ti, kteříž jemu dobrého přáli, také smut- ni byli, až dne jednoho všed do zeleného pokoje, jenž jest postaven na příkopě proti klášteru bosáckému svatého Ambrože, povolav k sobě svých rad, oznamoval před nimi příčiny svého zámutku a řka: „Moji věrní milí, oznamuji vám, že rozličná myšlení vstupují na mé srdce, protože za času mého spravování české země mnozí sú klášterové zloupeni a lid obecný velmi zchudl, drahota veliká nadmíru učiněna, krve prolití mnohá se stala, lidé chudí před Pánem Bohem klnou a zlořečí, ježto pro takové věci mne mé srdce bolí.“ Páni to slyšíce jej těšili, pravíce: „Králi milostivý, jestliže jest co od Vaší Milosti královské proti Pánu Bohu i proti lidem učiněno, však se to můž napraviti.“ Přitom dávali jemu radu, aby s císařem, s kterýmž sú jej páni bez jeho provinění svadili, v mír všel, Zdeňkovi z Štermberka a jiným pánuom českým aby milost dal, a co jest slíbil Pánu Bohu, to, jakž bude moci, aby vyplnil, a on jako muž upřímý k radě jich přivolil. To uslyšav mistr Jan, k králi přišel a horlivě k němu mluvil a řka: „Králi, buď mužem, nedaj se od kalichu božího odvésti, vypleň z země buřiče a ty dábly a svuodce mnichy kaž ztopiti.“ Král obrátiv se k němu řekl: „Mistře, dostis mistroval, nechť já také mistruji. Bych byl tvé rady neposlúchal, byl bych slavným učiněn králem a takové krve prolití bylo by se nestalo, chudí lidé nebyli by hladem zemřeli. Protož jdi do svého pří- bytku a více mi před mé oči nechoď, pakli tě uzřím, konec života vezma všem za pověst býti musíš.“ 628
Strana 629
Léta tisícého čtyřstého sedmdesátého prvního Na den svatého Fabiána a Šebestiána král český sněm držal v Praze a tu porozuměv, že má málo mezi pány i rytířstvem těch, ježto by jemu přáli, neb města se jeho toliko při- držala, i posadiv se na stolici učinil řeč přede vším sněmem těmito slovy: „Páni a rytířstvo i města království českého, již teď vidíte osobu mú věkem přemoženú a přílišnú pečlivostí (kterúž sem měl v mém kralování o toto krá- lovství) utrápenú, z vás každý to znáti muož na mé osobě, že dlúho trvati nemohu. Také znáte všickni, co sem já dobrého tomuto krá- lovství předešle zpuosobil neb nezpuosobil. Ještě bych tomu nerád, aby po mé smrti jaké měly býti nevole, ale abyšte měli krále, kterýž by uměl tak aneb lépe než já spravovati krá- lovství toto. Protož co se vám zdá, kdyby mne Pán Buoh smrtí zachvátil, kto by pánem byl vaším aneb koho míníte vzíti za krále?“ A oni poradivše se odpověděli: „Králi, pane náš, není nám na tento čas potřebí voliti ani jmeno- vati, máme Vaši královskú Milost.“ A on jim řekl: „Na to jest přijíti, že já musím vbrzce umříti, protož vás prosím, zjevně mi povězte, koho za krále vzíti chcete.“ A oni krátce ura- divše se řekli jemu: „Kdyby pak Pán Buoh Vaší Milosti královské neráčil nám déle zde nechati, ale vás k své milosti pojíti, kohož bychom jiného voliti měli než některého z sy- nuov Kazimírových, krále polského, neb Čechové s Poláky dobře se smluviti umějí. A král odpověděl: „Ano mi se také tak zdá, že to dobře bude,“ a porozuměv, že žádného z synuov jeho za krále vzíti nemíní, hned z Hory Kutny kázal všecko stříbro na Poděbrady voziti a loupil všecku zemi a na své zámky k svým synuom voziti kázal. Roku toho císař Fridrich sněm obecní držal v Řezně. O tom uslyšav Isabek, jinák Isak baše, kterýž na ten čas velikou škodu činil v bosenské i charvatské zemi, maje toliko Král Jiří ptal se, koho chtí po něm Čechové za krále voliti 629
Léta tisícého čtyřstého sedmdesátého prvního Na den svatého Fabiána a Šebestiána král český sněm držal v Praze a tu porozuměv, že má málo mezi pány i rytířstvem těch, ježto by jemu přáli, neb města se jeho toliko při- držala, i posadiv se na stolici učinil řeč přede vším sněmem těmito slovy: „Páni a rytířstvo i města království českého, již teď vidíte osobu mú věkem přemoženú a přílišnú pečlivostí (kterúž sem měl v mém kralování o toto krá- lovství) utrápenú, z vás každý to znáti muož na mé osobě, že dlúho trvati nemohu. Také znáte všickni, co sem já dobrého tomuto krá- lovství předešle zpuosobil neb nezpuosobil. Ještě bych tomu nerád, aby po mé smrti jaké měly býti nevole, ale abyšte měli krále, kterýž by uměl tak aneb lépe než já spravovati krá- lovství toto. Protož co se vám zdá, kdyby mne Pán Buoh smrtí zachvátil, kto by pánem byl vaším aneb koho míníte vzíti za krále?“ A oni poradivše se odpověděli: „Králi, pane náš, není nám na tento čas potřebí voliti ani jmeno- vati, máme Vaši královskú Milost.“ A on jim řekl: „Na to jest přijíti, že já musím vbrzce umříti, protož vás prosím, zjevně mi povězte, koho za krále vzíti chcete.“ A oni krátce ura- divše se řekli jemu: „Kdyby pak Pán Buoh Vaší Milosti královské neráčil nám déle zde nechati, ale vás k své milosti pojíti, kohož bychom jiného voliti měli než některého z sy- nuov Kazimírových, krále polského, neb Čechové s Poláky dobře se smluviti umějí. A král odpověděl: „Ano mi se také tak zdá, že to dobře bude,“ a porozuměv, že žádného z synuov jeho za krále vzíti nemíní, hned z Hory Kutny kázal všecko stříbro na Poděbrady voziti a loupil všecku zemi a na své zámky k svým synuom voziti kázal. Roku toho císař Fridrich sněm obecní držal v Řezně. O tom uslyšav Isabek, jinák Isak baše, kterýž na ten čas velikou škodu činil v bosenské i charvatské zemi, maje toliko Král Jiří ptal se, koho chtí po něm Čechové za krále voliti 629
Strana 630
Král Jiří umřel patnáct tisíc Turkuov, hned rychle pustil se do Karniolí a do Štyrska a tu mnoho lidu křesťanského obojího pohlaví zajal a do Turek jako hovada hnáti kázal a sám osobně přitáhl až ke zdem města Labochu a třetího dne zase se s velikým loupežem a zájmem obrátil. Téhož léta v pátek na den Štolování svatého Petra mistr Jan Rokycana, jenž byl kovářuov syn z Rokycan, muž na ten čas dosti učený, arcibiskup český volený, farář při kostele Panny Marie před Tajnem, umřel a v témž kostele před oltářem Panny Marie před sakris- tou poctivě pochován. Králová Johana při tom pohřbu byla a jeho velmi litovala, lid mnohý při tom pohřbu nemohl se od pláče zdržeti, potom kámen z přetvrdého mramoru na hrob jeho s poctivým nápisem položen. Potom po čtyřech nedělích v pátek po neděli, jenž slove Oculi, to jest nazajtří po svatém Benediktu čtvrtú hodinu na noc umřel král Jiří a v pondělí na den Zvěstování Panny Marie na hradě pražském v kostele svatého Víta v kůru Panny Marie vedlé jiných králuov českých, předkuov svých, od těch, jenž ho milovali, s královskú poctivostí pochován, ač páni někteří, zvláště ti, jenž k němu chuti neměli, též i kněží tomu na odpor býti počali, pravíce, poněvadž měl kostely ty, v nichž se Turci Karneolí vybojovali 630
Král Jiří umřel patnáct tisíc Turkuov, hned rychle pustil se do Karniolí a do Štyrska a tu mnoho lidu křesťanského obojího pohlaví zajal a do Turek jako hovada hnáti kázal a sám osobně přitáhl až ke zdem města Labochu a třetího dne zase se s velikým loupežem a zájmem obrátil. Téhož léta v pátek na den Štolování svatého Petra mistr Jan Rokycana, jenž byl kovářuov syn z Rokycan, muž na ten čas dosti učený, arcibiskup český volený, farář při kostele Panny Marie před Tajnem, umřel a v témž kostele před oltářem Panny Marie před sakris- tou poctivě pochován. Králová Johana při tom pohřbu byla a jeho velmi litovala, lid mnohý při tom pohřbu nemohl se od pláče zdržeti, potom kámen z přetvrdého mramoru na hrob jeho s poctivým nápisem položen. Potom po čtyřech nedělích v pátek po neděli, jenž slove Oculi, to jest nazajtří po svatém Benediktu čtvrtú hodinu na noc umřel král Jiří a v pondělí na den Zvěstování Panny Marie na hradě pražském v kostele svatého Víta v kůru Panny Marie vedlé jiných králuov českých, předkuov svých, od těch, jenž ho milovali, s královskú poctivostí pochován, ač páni někteří, zvláště ti, jenž k němu chuti neměli, též i kněží tomu na odpor býti počali, pravíce, poněvadž měl kostely ty, v nichž se Turci Karneolí vybojovali 630
Strana 631
řád církve svaté a římského kostela zachovává, v ošklivosti živ sa, mrtvý také aby do téhož kostela nebyl nesen že jest za spravedlivé. Také že jest mnoho odcizil od kosteluov a císař Karel že jest kostely nadával, i není slušné, aby tu měl pohřben býti. Jiní pravili, že to tělo nic vinno není, byl-li jest v něm jaký zlý úmysl, a tak po mnohých o to hádkách a rozepřech tu jest pohřben. Pláč veliký a oupění v lidu pražském pošlo pro smrt jeho a někteří pravili, že takového a k Čechuom tak náchylného krále nikdá v Čechách nebude, neb byl velmi snesitedlný a trpělivý a mnohé věci že sú se dály proti němu z nenávisti. Času toho páni, rytířstvo a města království českého sjeli se na sněm do Hory Kutny o kří- žových dnech a tu byla dána svoboda jednomu každému přijeti i odjeti, také aby každý mluvil, což se jemu líbí. Tu bylo mezi pány, rytířstvem a městy veliké rozdvojení, neb někteří chtěli míti za pána krále Matyáše a jiní Vladislava, syna Kazimírova, krále polského, a tak po dlúhém rokování a rozličných rozepřech na jednom zuostali a za krále volili Vladislava. Sněm po králi Jiřím o krále nového D Vše toho roku: Vladislav přijel a přijat do Prahy v pondělí po Na nebe vzetí Panny Marie a hned ve čtvrtek v ochtáb Panny Marie v kos- 631
řád církve svaté a římského kostela zachovává, v ošklivosti živ sa, mrtvý také aby do téhož kostela nebyl nesen že jest za spravedlivé. Také že jest mnoho odcizil od kosteluov a císař Karel že jest kostely nadával, i není slušné, aby tu měl pohřben býti. Jiní pravili, že to tělo nic vinno není, byl-li jest v něm jaký zlý úmysl, a tak po mnohých o to hádkách a rozepřech tu jest pohřben. Pláč veliký a oupění v lidu pražském pošlo pro smrt jeho a někteří pravili, že takového a k Čechuom tak náchylného krále nikdá v Čechách nebude, neb byl velmi snesitedlný a trpělivý a mnohé věci že sú se dály proti němu z nenávisti. Času toho páni, rytířstvo a města království českého sjeli se na sněm do Hory Kutny o kří- žových dnech a tu byla dána svoboda jednomu každému přijeti i odjeti, také aby každý mluvil, což se jemu líbí. Tu bylo mezi pány, rytířstvem a městy veliké rozdvojení, neb někteří chtěli míti za pána krále Matyáše a jiní Vladislava, syna Kazimírova, krále polského, a tak po dlúhém rokování a rozličných rozepřech na jednom zuostali a za krále volili Vladislava. Sněm po králi Jiřím o krále nového D Vše toho roku: Vladislav přijel a přijat do Prahy v pondělí po Na nebe vzetí Panny Marie a hned ve čtvrtek v ochtáb Panny Marie v kos- 631
Strana 632
Král Vladislav korunován tele svatého Víta na hradě pražském slavně korunován a po vykonání té slavnosti a mší svatých jel král nový k obědu do svého dvoru, maje na své hlavě českú korunu, a okolo něho i před ním penězi dosti zhusta sypali a groši míšenskými.
Král Vladislav korunován tele svatého Víta na hradě pražském slavně korunován a po vykonání té slavnosti a mší svatých jel král nový k obědu do svého dvoru, maje na své hlavě českú korunu, a okolo něho i před ním penězi dosti zhusta sypali a groši míšenskými.
Strana 633
IX Léta 1489—1527 (List 454a—474b) Za králů cizí krve
IX Léta 1489—1527 (List 454a—474b) Za králů cizí krve
Strana 634
Strana 635
Léta tisícého čtyřstého osmdesátého devátého Pražané Starého Města pražského, znamenavše v svém městě býti nedostatek vody, ač řeka hojná okolo toho města teče, však pro dlúhost a širokost města toho některým, že od nich voda daleko, zdálo se, i povolavše mistruov rozkázali jim od mlýnuov, kteříž sú nad mostem praž- ským, aby vodu do jich města v trúbách pod- zemních uvedli. A oni tak učinili a roku toho přivedli ji až na ryňk a potom i do jiných ulic toho města, ač také někdy před mnohými lety byla voda do toho města po rúrách vedena, ale potom za mnoho let bylo to přetrženo a zka- ženo. Téhož léta v pondělí po svaté Marii Magda- leně sladovníci pražští svadili se s nožíři a obě silná řemesla a pro tu vodu častokrát se na potkání bíjeli a hanebně mordovali, někdy i zálohy jedni na druhé dělajíce. Purgmistr a rada téhož města chtěli to rádi přetrhnúti, ale nemohli tomu nic učiniti ani jich obojích nikterakž zkrotiti, až vyptavše se na to dosta- tečně, kto by toho byl najvětší puovod, i kázali některé vsázeti a jednoho z týchž nožířuov, nějakého Kokajsle, kázali stíti. Roku toho císař Bazaít, zpuosobiv mnoho lodí velmi velikých, kázal je naplniti rozličnými věcmi bojovnými a lidmi, pustil se po moři od Konstantinopole až k Kaliopolí, a tu sú některá děla na lodí vložena, Kandý a mimo Rodis až do Afriky a tu všecky lodí pojednou přistaly u jednoho velikého města, jenž slove Alexandria, i znamenav, že jeho nemuož tak lehce dobyti, i pustil se dále do soldánovy země, dobývaje Voda do Prahy rúrami uvedena Sladovníci pražští svadili se s nožíři 635
Léta tisícého čtyřstého osmdesátého devátého Pražané Starého Města pražského, znamenavše v svém městě býti nedostatek vody, ač řeka hojná okolo toho města teče, však pro dlúhost a širokost města toho některým, že od nich voda daleko, zdálo se, i povolavše mistruov rozkázali jim od mlýnuov, kteříž sú nad mostem praž- ským, aby vodu do jich města v trúbách pod- zemních uvedli. A oni tak učinili a roku toho přivedli ji až na ryňk a potom i do jiných ulic toho města, ač také někdy před mnohými lety byla voda do toho města po rúrách vedena, ale potom za mnoho let bylo to přetrženo a zka- ženo. Téhož léta v pondělí po svaté Marii Magda- leně sladovníci pražští svadili se s nožíři a obě silná řemesla a pro tu vodu častokrát se na potkání bíjeli a hanebně mordovali, někdy i zálohy jedni na druhé dělajíce. Purgmistr a rada téhož města chtěli to rádi přetrhnúti, ale nemohli tomu nic učiniti ani jich obojích nikterakž zkrotiti, až vyptavše se na to dosta- tečně, kto by toho byl najvětší puovod, i kázali některé vsázeti a jednoho z týchž nožířuov, nějakého Kokajsle, kázali stíti. Roku toho císař Bazaít, zpuosobiv mnoho lodí velmi velikých, kázal je naplniti rozličnými věcmi bojovnými a lidmi, pustil se po moři od Konstantinopole až k Kaliopolí, a tu sú některá děla na lodí vložena, Kandý a mimo Rodis až do Afriky a tu všecky lodí pojednou přistaly u jednoho velikého města, jenž slove Alexandria, i znamenav, že jeho nemuož tak lehce dobyti, i pustil se dále do soldánovy země, dobývaje Voda do Prahy rúrami uvedena Sladovníci pražští svadili se s nožíři 635
Strana 636
některých měst menších a hraduov a po vsech čině veliké škody. Soldán, jenž toho času byl v městě, kteréž Alkero, jinák Memfis slove, uslyšav o nepřátelech a zprávu maje, že by tu sám císař turecký byl osobně, sebrav mnoho svých Arabuov táhl naň velmi silně a některé lodí pustil napřed po moři, jestliže by chtěl s svými lodími Turek utéci, aby ho zaskočily a tu aby jej porazili, ale císař, poznav své horší, i učinil s soldánem smlouvu a příměří za dvě létě, pravě, že nechce jemu nic škoditi, a soldán, dav tomu víru, i pustil jej pokojně, domnívaje se, že již on více do jeho země na věky nepřijede. Léta tisícého čtyřstého devadesátého Při slavnosti svatého Valentina král Vladislav obeslal k sobě Pražany i jiná města království českého a oznamoval jim své nedostatky, pravě, že nemá nač býti živ v království českém, ač skrovnú útratu vede, proto ti duochodové, kteříž sou z Kolína a z Hory Kutny i z Hrádku, že jemu nemohú na stravu toliko vystačovati, protož aby jemu oni činili pomoc, sbírajíce berni z varuov, kdež se pivo vaří, a oni vysly- šavše odepřeli tomu pravíce, že by to nebylo slušné, aby jeden stav (a ten, kterýž má při volení krále i při jiných jednáních zemských hlas poslední) měl z sebe takové berně aneb pivovarné sbierati a jiní stavové vyšší toho prázdni býti, i z té příčiny že se jim nezdá k té berni svoliti. To král vyslyšav rozhněval se a jel s velikým hněvem na Mělník a tu přijel k němu kníže Hynek z Poděbrad a Jan z Tovačova z Moravy a jiní páni někteří a tu kníže Hynek velmi ponoukal krále proti městuom a zvláště proti Pražanuom, chtě tomu, aby se na ně uná- hlil a oni aby se proti němu zbúřili a skrze to aby král byl zkažen a snad i toho království prázden a král uherský Matyáš aby králem byl českým, neb se byl málo předtím týž Matyáš s Vladislavem zapsal, ktož by koho přetrval, 636
některých měst menších a hraduov a po vsech čině veliké škody. Soldán, jenž toho času byl v městě, kteréž Alkero, jinák Memfis slove, uslyšav o nepřátelech a zprávu maje, že by tu sám císař turecký byl osobně, sebrav mnoho svých Arabuov táhl naň velmi silně a některé lodí pustil napřed po moři, jestliže by chtěl s svými lodími Turek utéci, aby ho zaskočily a tu aby jej porazili, ale císař, poznav své horší, i učinil s soldánem smlouvu a příměří za dvě létě, pravě, že nechce jemu nic škoditi, a soldán, dav tomu víru, i pustil jej pokojně, domnívaje se, že již on více do jeho země na věky nepřijede. Léta tisícého čtyřstého devadesátého Při slavnosti svatého Valentina král Vladislav obeslal k sobě Pražany i jiná města království českého a oznamoval jim své nedostatky, pravě, že nemá nač býti živ v království českém, ač skrovnú útratu vede, proto ti duochodové, kteříž sou z Kolína a z Hory Kutny i z Hrádku, že jemu nemohú na stravu toliko vystačovati, protož aby jemu oni činili pomoc, sbírajíce berni z varuov, kdež se pivo vaří, a oni vysly- šavše odepřeli tomu pravíce, že by to nebylo slušné, aby jeden stav (a ten, kterýž má při volení krále i při jiných jednáních zemských hlas poslední) měl z sebe takové berně aneb pivovarné sbierati a jiní stavové vyšší toho prázdni býti, i z té příčiny že se jim nezdá k té berni svoliti. To král vyslyšav rozhněval se a jel s velikým hněvem na Mělník a tu přijel k němu kníže Hynek z Poděbrad a Jan z Tovačova z Moravy a jiní páni někteří a tu kníže Hynek velmi ponoukal krále proti městuom a zvláště proti Pražanuom, chtě tomu, aby se na ně uná- hlil a oni aby se proti němu zbúřili a skrze to aby král byl zkažen a snad i toho království prázden a král uherský Matyáš aby králem byl českým, neb se byl málo předtím týž Matyáš s Vladislavem zapsal, ktož by koho přetrval, 636
Strana 637
aby z mrtvého na živého spadlo království, a tak dlúho Vladislav živ byl přes vuoli Matyášovu i knížete Hynka, protož tak jednali a krále Vladislava nasazovali, chtíce tudy svuoj úmysl vykonati. Téhož léta při počátku postu proneslo se, že by někteří z rytířstva i z měšťanuov tajně se scházeli blízko od rathouzu staroměstského v jednom domě, jenž slove Šmerhof, a tu že by mívali spolu tajnú radu tak dlúho, až na tom zůstali, aby krále zabili aneb, jakž mohú, o hrdlo připravili. I kázal král jíti dva z rytíř- stva, nějakého Podvinského a Alexandra, a třetí utekl, jménem Fryček, a ti všickni byli služebníci knížete Hynka Poděbradského. I rozkázal je král poslati na hrádek Křivoklad a tu sú trá- peni i vyznali, že sú byli na to navedeni, když by král šel na rathouz staroměstský konšeluov sadit, na schodě aby jej nějaký lotr (kteréhož měli oni již nahotově) tesákem probodl a prchl, a oni že se chtí jemu, aby utekl, rozstúpiti a hned zase (aby ho jiní nemohli honiti) sstúpiti, a jemu za to že tři sta zlatých dáti slíbili, ale sami byli mezi sebú tak uložili, jakž on krále probodne, aby jej tu hned zabili proto, aby se to na ně (že sú oni toho puovodové byli) neproneslo. Potom zase sú z Hrádku na hrad pražský přivezeni a tu za Hradčany rozkázaním královským čtvrceni. Někteří pak z měšťanuov také byli sú v té sektě a o tom dobře věděli, jako Silvestr od svaté Anny a Prokop krajčí z Šmerhofu, a ti, když se toho, že sú o tom vě- domost měli, vyznali, sú stínáni a z Nového Města pražského nějaký měštěnín, jemuž říkali Pečeně, také pro túž věc sťat. Roku toho také v pondělí po Květné neděli Matyáš, král uherský, šlakem jsa poražen umřel. Uhři pak někteří vedlé předešlých zápi- suov a smlouvy poslali k králi českému, aby království uherské přijal, někteří pak nechtěli k tomu svoliti, a tak byla mezi Uhry veliká rozepře, neb někteří Uhří chtěli míti za krále Vladislava, krále českého, a jiní Albrechta Podvinský a Alexander čtvrceni Matyáš král umřel 637
aby z mrtvého na živého spadlo království, a tak dlúho Vladislav živ byl přes vuoli Matyášovu i knížete Hynka, protož tak jednali a krále Vladislava nasazovali, chtíce tudy svuoj úmysl vykonati. Téhož léta při počátku postu proneslo se, že by někteří z rytířstva i z měšťanuov tajně se scházeli blízko od rathouzu staroměstského v jednom domě, jenž slove Šmerhof, a tu že by mívali spolu tajnú radu tak dlúho, až na tom zůstali, aby krále zabili aneb, jakž mohú, o hrdlo připravili. I kázal král jíti dva z rytíř- stva, nějakého Podvinského a Alexandra, a třetí utekl, jménem Fryček, a ti všickni byli služebníci knížete Hynka Poděbradského. I rozkázal je král poslati na hrádek Křivoklad a tu sú trá- peni i vyznali, že sú byli na to navedeni, když by král šel na rathouz staroměstský konšeluov sadit, na schodě aby jej nějaký lotr (kteréhož měli oni již nahotově) tesákem probodl a prchl, a oni že se chtí jemu, aby utekl, rozstúpiti a hned zase (aby ho jiní nemohli honiti) sstúpiti, a jemu za to že tři sta zlatých dáti slíbili, ale sami byli mezi sebú tak uložili, jakž on krále probodne, aby jej tu hned zabili proto, aby se to na ně (že sú oni toho puovodové byli) neproneslo. Potom zase sú z Hrádku na hrad pražský přivezeni a tu za Hradčany rozkázaním královským čtvrceni. Někteří pak z měšťanuov také byli sú v té sektě a o tom dobře věděli, jako Silvestr od svaté Anny a Prokop krajčí z Šmerhofu, a ti, když se toho, že sú o tom vě- domost měli, vyznali, sú stínáni a z Nového Města pražského nějaký měštěnín, jemuž říkali Pečeně, také pro túž věc sťat. Roku toho také v pondělí po Květné neděli Matyáš, král uherský, šlakem jsa poražen umřel. Uhři pak někteří vedlé předešlých zápi- suov a smlouvy poslali k králi českému, aby království uherské přijal, někteří pak nechtěli k tomu svoliti, a tak byla mezi Uhry veliká rozepře, neb někteří Uhří chtěli míti za krále Vladislava, krále českého, a jiní Albrechta Podvinský a Alexander čtvrceni Matyáš král umřel 637
Strana 638
Král Vladislav v Uhřích korunován Konstantinopol město od hromu spáleno Poláka, bratra jeho, a jiní opět Maximiliána, syna císařova, někteří pak Jana, jinak Hanzlíka, syna Matyášova postranního. Král Vladislav, sebrav vojsko v Čechách, vyjel z Prahy u vigiljí svatého Jana Křtitele a přijev tam, odehnal kníže Hanzlíka od Budína, též i Albrechta, a na den svaté panny Markéty za krále uherského vyhlášen a potom na den svaté- ho Vácslava uherskú korunú slavně korunován. Léta téhož dvanáctý den měsíce července v Konstantinopoli bylo takové blýskaní a hro- mobití i země třesení, kteréž předtím nikdá v tom městě nebylo slýcháno, a tím hromobi- tím a země třesením spáleno a pobořilo se více než na osm set domuov a lidu přitom zhynulo a od hromu spáleno okolo tří tisíc a někteří ještě více počítali. Léta tisícého čtyřstého devadesátého prvního Buřínský zmučen Po odjezdu krále Vladislava mnohé nepravosti se začínaly v království českém, loupežové a mordové neobyčejní, nátiskové rozliční, chu- dým křivdy a soudové nespravedliví, protože krále v zemi nebylo, domnívali se někteří a zvláště mocnější, že i Pána Boha na nebi není. Téhož léta jeden člověk řádu rytířského, jemuž říkali Buřínský, jsa chud chodil po Pra- ze a zvláště v Menším Městě pražském se tu potloukal, i pravili někteří naň, že by krad, chodě nočním časem po domích, a tak z toho domnění vzat byl do vězení i zmučen a nic se nepoznal, však proto veden k pranéři, aby byl sťat. Vtom Jenec, purkrabě pražský, rychle poslal k Malostranským, aby jemu hrdlu nic nečinili. A potom, když to gruntovně uznáno bylo, že se v ničemž na trápení nepoznal, vy- jednán z toho vězení a propuštěn. Potom dru- hého roku týž Buřínský pohnal z toho před soud zemský purgmistra a rady i vší obce Menšího Města pražského, i stal se nález tak, 638
Král Vladislav v Uhřích korunován Konstantinopol město od hromu spáleno Poláka, bratra jeho, a jiní opět Maximiliána, syna císařova, někteří pak Jana, jinak Hanzlíka, syna Matyášova postranního. Král Vladislav, sebrav vojsko v Čechách, vyjel z Prahy u vigiljí svatého Jana Křtitele a přijev tam, odehnal kníže Hanzlíka od Budína, též i Albrechta, a na den svaté panny Markéty za krále uherského vyhlášen a potom na den svaté- ho Vácslava uherskú korunú slavně korunován. Léta téhož dvanáctý den měsíce července v Konstantinopoli bylo takové blýskaní a hro- mobití i země třesení, kteréž předtím nikdá v tom městě nebylo slýcháno, a tím hromobi- tím a země třesením spáleno a pobořilo se více než na osm set domuov a lidu přitom zhynulo a od hromu spáleno okolo tří tisíc a někteří ještě více počítali. Léta tisícého čtyřstého devadesátého prvního Buřínský zmučen Po odjezdu krále Vladislava mnohé nepravosti se začínaly v království českém, loupežové a mordové neobyčejní, nátiskové rozliční, chu- dým křivdy a soudové nespravedliví, protože krále v zemi nebylo, domnívali se někteří a zvláště mocnější, že i Pána Boha na nebi není. Téhož léta jeden člověk řádu rytířského, jemuž říkali Buřínský, jsa chud chodil po Pra- ze a zvláště v Menším Městě pražském se tu potloukal, i pravili někteří naň, že by krad, chodě nočním časem po domích, a tak z toho domnění vzat byl do vězení i zmučen a nic se nepoznal, však proto veden k pranéři, aby byl sťat. Vtom Jenec, purkrabě pražský, rychle poslal k Malostranským, aby jemu hrdlu nic nečinili. A potom, když to gruntovně uznáno bylo, že se v ničemž na trápení nepoznal, vy- jednán z toho vězení a propuštěn. Potom dru- hého roku týž Buřínský pohnal z toho před soud zemský purgmistra a rady i vší obce Menšího Města pražského, i stal se nález tak, 638
Strana 639
aby oni konšelé pro ten a takový účinek, že sú jeho na smrt proti právu bez jeho vlastního přiznání odsoudili, do vězení šli, a oni, než by to učinili, raději se s ním o to všecko vedlé jeho vuole smluvili. Léta tisícého čtyřstého devadesátého druhého Času jarního větrové velmi velicí v českém království byli a po městech i po vsech zdělali veliké škody a mnohá stavení rozbořili. Téhož léta v ochtáb svatých Petra a Pavla apoštoluov v hodinu nešporní veliké povětří s krúpami v Praze bylo a velikou opět na sta- vení učinilo škodu, mlýny nad mostem všecky krom vodné věže rozbořilo, krovy z některých věží smetalo a skrze takové kroupy a ten náhlý vítr veliká se škoda v klášteřích pražských i v kostelech na sklech stala. Rok ten židuom velmi nešťastný byl, neb jich mnoho pro jich nešlechetné skutky zmordo- váno, ztopeno i spáleno v Vratislavi, v Paso- vě, v Řezně i jinde. Času pak podzimního v jednom městečku, kteréž slove Šternebarch, od nějakého Petra kněze Eleazar žid koupil částku těla božího, kteréž se posvěcovalo na oltáři, a to přinesl jiným židuom a položil na čistú rouchu na stole a tu stoje pravil: „Ohle- dám, jest-li to tělo čili chléb,“ i bodl nožem a hned pro jeho nedověru krev z toho až na rouchu vyskočila. Židé to vzavše zase k knězi donesli. To když se pána městečka toho do- neslo, kázal ty židy zjímati, a když se vskutku vyznali, kázal je ohněm spáliti. Kněz pak ten byl podán biskupovi a biskup kázal jej oběsiti proto, aby s Jidášem visal ten, kterýž mistra a Boha svého zrádně židům prodal. Toho roku Bazaít, císař turecký, sebral mno- ho lidu pro dvojí příčinu, jedno proto, že předešlého času přišlo veliké hromobití a země třesení v městě jeho z té příčiny (jakž mu ně- kteří pravili), že by Machomet, prorok jich, Vítr v Praze s krúpami Židuov mnoho zhubeno 639
aby oni konšelé pro ten a takový účinek, že sú jeho na smrt proti právu bez jeho vlastního přiznání odsoudili, do vězení šli, a oni, než by to učinili, raději se s ním o to všecko vedlé jeho vuole smluvili. Léta tisícého čtyřstého devadesátého druhého Času jarního větrové velmi velicí v českém království byli a po městech i po vsech zdělali veliké škody a mnohá stavení rozbořili. Téhož léta v ochtáb svatých Petra a Pavla apoštoluov v hodinu nešporní veliké povětří s krúpami v Praze bylo a velikou opět na sta- vení učinilo škodu, mlýny nad mostem všecky krom vodné věže rozbořilo, krovy z některých věží smetalo a skrze takové kroupy a ten náhlý vítr veliká se škoda v klášteřích pražských i v kostelech na sklech stala. Rok ten židuom velmi nešťastný byl, neb jich mnoho pro jich nešlechetné skutky zmordo- váno, ztopeno i spáleno v Vratislavi, v Paso- vě, v Řezně i jinde. Času pak podzimního v jednom městečku, kteréž slove Šternebarch, od nějakého Petra kněze Eleazar žid koupil částku těla božího, kteréž se posvěcovalo na oltáři, a to přinesl jiným židuom a položil na čistú rouchu na stole a tu stoje pravil: „Ohle- dám, jest-li to tělo čili chléb,“ i bodl nožem a hned pro jeho nedověru krev z toho až na rouchu vyskočila. Židé to vzavše zase k knězi donesli. To když se pána městečka toho do- neslo, kázal ty židy zjímati, a když se vskutku vyznali, kázal je ohněm spáliti. Kněz pak ten byl podán biskupovi a biskup kázal jej oběsiti proto, aby s Jidášem visal ten, kterýž mistra a Boha svého zrádně židům prodal. Toho roku Bazaít, císař turecký, sebral mno- ho lidu pro dvojí příčinu, jedno proto, že předešlého času přišlo veliké hromobití a země třesení v městě jeho z té příčiny (jakž mu ně- kteří pravili), že by Machomet, prorok jich, Vítr v Praze s krúpami Židuov mnoho zhubeno 639
Strana 640
Hrad Šabac od křesťanů retován Kazimír, král polský, umřel kterýž stojí v nebi před Pánem Bohem, na něho hněv boží vzbudil a Buoh takovú bouřku že jest na lid jeho přepustil, že on nepilně víru jeho rozmnožuje a nedbanlivě války vede. Druhá příčina, že král uherský Matyáš, úhlav- ní nepřítel jich, umřel a žádný na místě jeho křesťanův nebrání a on císař dobývati měst a hraduov křesťanských a křesťanův hubiti zanedbává. A on to slyše, rozvažuje, táhl do Macedoný, potom do Dalmací, také i do rácké země a tu mnoho hraduov zdobýval a křesťa- nuov bezpočtu zhubil a král Vladislav, o tom o všem od Uhruov zprávu maje, tomu nic říkati nechtěl. Roku toho také Uhři sebravše se táhli re- tovat hradu Šabatce, kterýž byli Turci silně oblehli, a tu sú je hanebně Uhři od toho zám- ku odbili a mnoho jich zbili a na zámek Šabac špíže dodali. Toho roku po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista slavný král polský Kazimír umřel a v kostele krakovském vedlé jiných předkuov svých poctivě pochován. A hned toho roku páni Poláci sjeli se do Pětřkova na den Na nebe vzetí Panny Marie a tu sú volili sobě za krále Jana, jinak Albrechta, kníže litevské, syna Kazimírova a bratra Vladislavova, krále uherského a českého, a v neděli nazajtří po svatém Mauricí v kostele krakovském při pří- tomnosti mnohých biskupuov, knížat a pánuov skrze Zbyhněva, gnezenského arcibiskupa, slavně korunován. Léta tisícého čtyřstého devadesátého třetího Páni čeští a rytířstvo i města sjeli se na hrad pražský a tu spolu rokovali o lotry a povaleče, aby vyzdvihováni byli, a krčem aby tak mno- ho nebylo, než kde sú krčmy vajsadné, tu aby pivo šeňkováno bylo a jinde nic, a páni těch gruntův neb krčem aby tam dohlédati rozkázali, aby tam žádných ležákuov a loupežníkův 640
Hrad Šabac od křesťanů retován Kazimír, král polský, umřel kterýž stojí v nebi před Pánem Bohem, na něho hněv boží vzbudil a Buoh takovú bouřku že jest na lid jeho přepustil, že on nepilně víru jeho rozmnožuje a nedbanlivě války vede. Druhá příčina, že král uherský Matyáš, úhlav- ní nepřítel jich, umřel a žádný na místě jeho křesťanův nebrání a on císař dobývati měst a hraduov křesťanských a křesťanův hubiti zanedbává. A on to slyše, rozvažuje, táhl do Macedoný, potom do Dalmací, také i do rácké země a tu mnoho hraduov zdobýval a křesťa- nuov bezpočtu zhubil a král Vladislav, o tom o všem od Uhruov zprávu maje, tomu nic říkati nechtěl. Roku toho také Uhři sebravše se táhli re- tovat hradu Šabatce, kterýž byli Turci silně oblehli, a tu sú je hanebně Uhři od toho zám- ku odbili a mnoho jich zbili a na zámek Šabac špíže dodali. Toho roku po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista slavný král polský Kazimír umřel a v kostele krakovském vedlé jiných předkuov svých poctivě pochován. A hned toho roku páni Poláci sjeli se do Pětřkova na den Na nebe vzetí Panny Marie a tu sú volili sobě za krále Jana, jinak Albrechta, kníže litevské, syna Kazimírova a bratra Vladislavova, krále uherského a českého, a v neděli nazajtří po svatém Mauricí v kostele krakovském při pří- tomnosti mnohých biskupuov, knížat a pánuov skrze Zbyhněva, gnezenského arcibiskupa, slavně korunován. Léta tisícého čtyřstého devadesátého třetího Páni čeští a rytířstvo i města sjeli se na hrad pražský a tu spolu rokovali o lotry a povaleče, aby vyzdvihováni byli, a krčem aby tak mno- ho nebylo, než kde sú krčmy vajsadné, tu aby pivo šeňkováno bylo a jinde nic, a páni těch gruntův neb krčem aby tam dohlédati rozkázali, aby tam žádných ležákuov a loupežníkův 640
Strana 641
nebývalo, na tom se postavivše, to dskami zapsati rozkázali. Po malém pak času držal, kdo chtěl. Roku toho Augustin, biskup český, kterýž mnoho žákuov v Čechách na kněžství světil, v středu při středopostí umřel a v kostele Pan- ny Marie před Tajnem slavně pochován a Pražané pro velikú milost, kterúž k němu měli, povolavše Rajska bakaláře (kterýž toho času řemeslem kamenickým novú věži na bráně u králova dvoru mistroval) kázali jemu kámen na hrob téhož biskupa což najpěkněji muož udělati, že oni nechtí na to žádného nákladu litovati, a on slíbil to učiniti a dělal, kterýž stojí na jeho hrobě až dodnes, a ten mistr tomu řemeslu se nikdá neučil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého čtvrtého Císař Fridrich umřel a v Vídni v kostele sva- tého Štěpána pochován, na jehožto stolici cí- sařskú vstúpil Maximilián, syn jeho, a od korferštuov utvrzen a již za pravého císaře a pána všeho křesťanstva vyhlášen. Téhož léta v království českém veliké mokro bylo pro časté deštuov pršení, takže lidé ro- botní nemohli obilí z polí skliditi, formané, protože země velmi rozmokla, nemohli s vozy jezditi, mnohý, když vyjel, na cestě vozu s ná- kladem nechati musil. Mokro v Čechách Léta tisícého čtyřstého devadesátého pátého Pražané novoměští kázali udělati vodnú věži u mlýna pod Zderazem a odtuď počali trub klásti a po nich vodu vésti do svého města a hned roku toho udělali jednu kašnu před dvorem obecním, kdež se olej prodává, a dru- hú v Žitné ulici proti Kroupné ulici. Téhož léta bylo obilé velmi draho, pekaři pražští chtěli chléb na váhu prodávati, tak Roury do Nového Města pražského 641
nebývalo, na tom se postavivše, to dskami zapsati rozkázali. Po malém pak času držal, kdo chtěl. Roku toho Augustin, biskup český, kterýž mnoho žákuov v Čechách na kněžství světil, v středu při středopostí umřel a v kostele Pan- ny Marie před Tajnem slavně pochován a Pražané pro velikú milost, kterúž k němu měli, povolavše Rajska bakaláře (kterýž toho času řemeslem kamenickým novú věži na bráně u králova dvoru mistroval) kázali jemu kámen na hrob téhož biskupa což najpěkněji muož udělati, že oni nechtí na to žádného nákladu litovati, a on slíbil to učiniti a dělal, kterýž stojí na jeho hrobě až dodnes, a ten mistr tomu řemeslu se nikdá neučil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého čtvrtého Císař Fridrich umřel a v Vídni v kostele sva- tého Štěpána pochován, na jehožto stolici cí- sařskú vstúpil Maximilián, syn jeho, a od korferštuov utvrzen a již za pravého císaře a pána všeho křesťanstva vyhlášen. Téhož léta v království českém veliké mokro bylo pro časté deštuov pršení, takže lidé ro- botní nemohli obilí z polí skliditi, formané, protože země velmi rozmokla, nemohli s vozy jezditi, mnohý, když vyjel, na cestě vozu s ná- kladem nechati musil. Mokro v Čechách Léta tisícého čtyřstého devadesátého pátého Pražané novoměští kázali udělati vodnú věži u mlýna pod Zderazem a odtuď počali trub klásti a po nich vodu vésti do svého města a hned roku toho udělali jednu kašnu před dvorem obecním, kdež se olej prodává, a dru- hú v Žitné ulici proti Kroupné ulici. Téhož léta bylo obilé velmi draho, pekaři pražští chtěli chléb na váhu prodávati, tak Roury do Nového Města pražského 641
Strana 642
Turci v Valaších, v Rusi a v Podolí škodu činili aby libra byla za groš míšenský. Vtom přišel veliký a náhlý mor, takového nakažení mno- zí lidé povýšení a bohatí (jimž svět nebyl v ošklivosti) obávajíce se dělali sobě sruby na lesích a tam bydleli, až ta šelma pominula. Roku toho také císař turecký Bazaít opět vtrhl do vývodství valaského s velikým lidem na lodech po moři a po Dunaji a přistál k bře- hu pod jedním zámkem, jenž slove Očekan, a odtuď lid jeho táhl k Bělehradu Valaskému a tak jeho pilně dobýval, až se k němu pod zemí i pod vodú kopali a tak jeho ve dvú mě- sících dobyvše, kteréž na něm nalezli, všecky zbili a hrad osadili svými a odtuď táhli vedlé Nestru přes Černý les až do Červené Rusi a tu veliké škody v Rusi a v Podolí okolo Kamence činili a Rusuov mnoho zajavše přes Černé moře je do Turek plavili. Léta tisícého čtyřstého devadesátého šestého Ouředníci na Horách Kutnách, majíce hoj- nost stříbra, bez přítomnosti královské nad- míru bohatli a králi velmi málo šlo užitkův. Vidúce takový neřád někteří starší z havéřuov, zasadili se o to, až se mezi nimi sváda stala. Ouředníci je chtěli, protože pravdu pravili, vsázeti a oni spuntovavše se i vytáhli společně pod praporcem na jeden vrch nedaleko od Kaňku a tu se brániti chtěli, ale Horníci, davše křivú o nich zprávu Čáslavským a Ko- línským, od nich žádali proti těm buřičuom (tak je nazývajíce) pomoci, i svolavše kolínské a čáslavské měšťany, také i lidi z zboží podě- bradského, táhli na ně vojensky a obklíčili je ze všech stran a přitáhše k nim blízko dali se v rokování, lahodně k nim mluvíce, ale oni havéři na svém stáli, tak pravíce, oč sú se koli zasadili, že jest pravá pravda a že oni havéři ti, kteříž ouřady mají, činí velikú loupež kra- dúce králi, pánu svému, a že to chtí všecko pravé učiniti, avšak aby nebylo krve prolití 642
Turci v Valaších, v Rusi a v Podolí škodu činili aby libra byla za groš míšenský. Vtom přišel veliký a náhlý mor, takového nakažení mno- zí lidé povýšení a bohatí (jimž svět nebyl v ošklivosti) obávajíce se dělali sobě sruby na lesích a tam bydleli, až ta šelma pominula. Roku toho také císař turecký Bazaít opět vtrhl do vývodství valaského s velikým lidem na lodech po moři a po Dunaji a přistál k bře- hu pod jedním zámkem, jenž slove Očekan, a odtuď lid jeho táhl k Bělehradu Valaskému a tak jeho pilně dobýval, až se k němu pod zemí i pod vodú kopali a tak jeho ve dvú mě- sících dobyvše, kteréž na něm nalezli, všecky zbili a hrad osadili svými a odtuď táhli vedlé Nestru přes Černý les až do Červené Rusi a tu veliké škody v Rusi a v Podolí okolo Kamence činili a Rusuov mnoho zajavše přes Černé moře je do Turek plavili. Léta tisícého čtyřstého devadesátého šestého Ouředníci na Horách Kutnách, majíce hoj- nost stříbra, bez přítomnosti královské nad- míru bohatli a králi velmi málo šlo užitkův. Vidúce takový neřád někteří starší z havéřuov, zasadili se o to, až se mezi nimi sváda stala. Ouředníci je chtěli, protože pravdu pravili, vsázeti a oni spuntovavše se i vytáhli společně pod praporcem na jeden vrch nedaleko od Kaňku a tu se brániti chtěli, ale Horníci, davše křivú o nich zprávu Čáslavským a Ko- línským, od nich žádali proti těm buřičuom (tak je nazývajíce) pomoci, i svolavše kolínské a čáslavské měšťany, také i lidi z zboží podě- bradského, táhli na ně vojensky a obklíčili je ze všech stran a přitáhše k nim blízko dali se v rokování, lahodně k nim mluvíce, ale oni havéři na svém stáli, tak pravíce, oč sú se koli zasadili, že jest pravá pravda a že oni havéři ti, kteříž ouřady mají, činí velikú loupež kra- dúce králi, pánu svému, a že to chtí všecko pravé učiniti, avšak aby nebylo krve prolití 642
Strana 643
pro takovú jich spravedlivost, že se chtí dáti z starších osob deset do vězení, a když bude o to soud osazen, že jiní na jich místech to chtí skutečně ukázati. I jali jich deset a sedm z nich poslali na Poděbrady a tři na hrádek Křivo- klad a Čáslavští a Kolínští, také i hajtman z Poděbrad za to sliboval, že jim nic hrdlu býti nemá až do příjezdu královského a tu svú spravedlivost aby před Jeho Milostí ukázali. Tu hned Horníci poslali králi, pánu svému, listy křivé do Uher na ty nebožátka spravedli- vé a pravdomluvné havéře a král na jich ne- pravú zprávu kázal ty havéře trestati. Tu v pá- tek před svatým Vavřincem vyvedni sú na smrt z Poděbrad těch všech sedm starších havéřuov, kteříž na tom stáli, až konec svých životuov vzali, že sú se zasadili spravedlivě proti krádeži ouředníkuov z mince. I stíháni sú všickni a poslední, vida před sebú krev svých tovaryšuov, pozdvihl očí svých k nebi a pravil: „Pane Bože všemohúcí, za to prosím, rač dáti hojný déšť, ať obmyje tuto naši ne- vinnú krev!“ Toť vnáhle přišlo veliké mračno, a dřív než hodina minula, pršal tak veliký déšť a příval, ježto prvé předtím mnoho nedělí nepršalo, tak z toho deště přišlo veliké roz- vodnění, že okolo Hory Kutny i jinde v Če- chách voda nemalú škodu učinila. Dva také na Hrádku sťati a třetí se katu obránil. Hned pak od toho času ruda u Hory v dolech se ztratila, že jí velmi málo nalézají a vždy čím dále méně. Král Vladislav potom, maje toho lepší zprávu, skutečně se toho doptal, oč sú se ti byli havéři zasadili, že jest to tak vpravdě bylo, i kázal ty ouředníky na Horách Kutnách zmučiti a tepruv se tu gruntu doptal. Roku toho Slezáci pro obecné dobré byli se sjeli ke dni svatého Jana Křtitele do Nysy a tu počali o věcech závadních narovnání činiti. Ale Mikuláš, kníže opolský, počal obecnému dobrému zstranně na odpor býti, ale jiná knížata a páni chtěli jej v tom napraviti a on zbouřiv se na ně vytrhl tesák a chtěl Jindřicha Havéři na Poděbradech stínáni 643
pro takovú jich spravedlivost, že se chtí dáti z starších osob deset do vězení, a když bude o to soud osazen, že jiní na jich místech to chtí skutečně ukázati. I jali jich deset a sedm z nich poslali na Poděbrady a tři na hrádek Křivo- klad a Čáslavští a Kolínští, také i hajtman z Poděbrad za to sliboval, že jim nic hrdlu býti nemá až do příjezdu královského a tu svú spravedlivost aby před Jeho Milostí ukázali. Tu hned Horníci poslali králi, pánu svému, listy křivé do Uher na ty nebožátka spravedli- vé a pravdomluvné havéře a král na jich ne- pravú zprávu kázal ty havéře trestati. Tu v pá- tek před svatým Vavřincem vyvedni sú na smrt z Poděbrad těch všech sedm starších havéřuov, kteříž na tom stáli, až konec svých životuov vzali, že sú se zasadili spravedlivě proti krádeži ouředníkuov z mince. I stíháni sú všickni a poslední, vida před sebú krev svých tovaryšuov, pozdvihl očí svých k nebi a pravil: „Pane Bože všemohúcí, za to prosím, rač dáti hojný déšť, ať obmyje tuto naši ne- vinnú krev!“ Toť vnáhle přišlo veliké mračno, a dřív než hodina minula, pršal tak veliký déšť a příval, ježto prvé předtím mnoho nedělí nepršalo, tak z toho deště přišlo veliké roz- vodnění, že okolo Hory Kutny i jinde v Če- chách voda nemalú škodu učinila. Dva také na Hrádku sťati a třetí se katu obránil. Hned pak od toho času ruda u Hory v dolech se ztratila, že jí velmi málo nalézají a vždy čím dále méně. Král Vladislav potom, maje toho lepší zprávu, skutečně se toho doptal, oč sú se ti byli havéři zasadili, že jest to tak vpravdě bylo, i kázal ty ouředníky na Horách Kutnách zmučiti a tepruv se tu gruntu doptal. Roku toho Slezáci pro obecné dobré byli se sjeli ke dni svatého Jana Křtitele do Nysy a tu počali o věcech závadních narovnání činiti. Ale Mikuláš, kníže opolský, počal obecnému dobrému zstranně na odpor býti, ale jiná knížata a páni chtěli jej v tom napraviti a on zbouřiv se na ně vytrhl tesák a chtěl Jindřicha Havéři na Poděbradech stínáni 643
Strana 644
Kníže opolský sťat v Nyse Pražané jezdili k králi do Budína o mnichy kladského a Jana Roth, biskupa vratislavské- ho, také Kazimíra těšínského, hajtmana slez- ského, knížata mordovati. A vtom jej někteří chytili a jiní táž knížata (že žádného nemohl probodnúti) zastúpili a někteří tesák jemu mocí vydřeli a on se těm, jenž jej drželi, vytrhl a z ních se ven vytočil a utíkaje vběhl do koste- la a tu jest povolením biskupovým v kostele jat a dán do vězení a hned knížecím rozká- zaním od konšeluov nysských souzen a od- souzen i před rathouz vyveden a kat jemu hlavu stal. A to se stalo v pondělí den svatého Jana Buriana. Téhož léta Pražané staroměští i novoměští, obmajšlejíce dobrý pořádek křesťanský a chtí- ce při přijímaní pod obojím zpuosobem zuo- stati a s jinými okolními národy v pořádcích se srovnati, dostatečně se na to uradivše, vy- pravili se do Uher k králi, a přijevše do Budí- na, pána svého Vladislava poctivě pozdraviv- še, jeho žádali, aby dáti ráčil k tomu své po- volení, aby zase zákonové mnichovští napra- veni byli a bratří do klášteruov jích pustých aby byli uvedeni. Král vyslyšav je nebyl toho nevděčen, avšak odpověděl: „Moji milí věrní Pražané, tato vaše žádost jest nám s nemalým podivením. Chcete je přijíti, však máte v pa- měti, co se jím prvé v městech vašich přihodilo, že někteří nevážní z obcí vašich zloupivše je i rozehnali nepoctivě. Jistě mi věřte, že se obávám toho, kdyby dobří lidé opět jím nětco pro Pána Boha nadali, buď kalichy neb jiné klenoty, aby jím to opět nebylo pobráno; lépe jest jím tam v jiných klášteřích, krom Prahy aby zuostali.“ A oni odpověděli: „Milostivý králi a pane náš, jistě račte věděti, že jsme s tím posláni ode všech tří měst pražských, abychom za to Vaší královské Milosti žádali, slibujíce za nás i za ty, kteříž jsú nás poslali, i za naše budúcí, že se chcme k ním rádi po- kojně jako k otcuom našim duchovním na budúcí věčné časy chovati.“ Král vyslyšav je ráčil k tomu dáti své povolení a přitom jím 644
Kníže opolský sťat v Nyse Pražané jezdili k králi do Budína o mnichy kladského a Jana Roth, biskupa vratislavské- ho, také Kazimíra těšínského, hajtmana slez- ského, knížata mordovati. A vtom jej někteří chytili a jiní táž knížata (že žádného nemohl probodnúti) zastúpili a někteří tesák jemu mocí vydřeli a on se těm, jenž jej drželi, vytrhl a z ních se ven vytočil a utíkaje vběhl do koste- la a tu jest povolením biskupovým v kostele jat a dán do vězení a hned knížecím rozká- zaním od konšeluov nysských souzen a od- souzen i před rathouz vyveden a kat jemu hlavu stal. A to se stalo v pondělí den svatého Jana Buriana. Téhož léta Pražané staroměští i novoměští, obmajšlejíce dobrý pořádek křesťanský a chtí- ce při přijímaní pod obojím zpuosobem zuo- stati a s jinými okolními národy v pořádcích se srovnati, dostatečně se na to uradivše, vy- pravili se do Uher k králi, a přijevše do Budí- na, pána svého Vladislava poctivě pozdraviv- še, jeho žádali, aby dáti ráčil k tomu své po- volení, aby zase zákonové mnichovští napra- veni byli a bratří do klášteruov jích pustých aby byli uvedeni. Král vyslyšav je nebyl toho nevděčen, avšak odpověděl: „Moji milí věrní Pražané, tato vaše žádost jest nám s nemalým podivením. Chcete je přijíti, však máte v pa- měti, co se jím prvé v městech vašich přihodilo, že někteří nevážní z obcí vašich zloupivše je i rozehnali nepoctivě. Jistě mi věřte, že se obávám toho, kdyby dobří lidé opět jím nětco pro Pána Boha nadali, buď kalichy neb jiné klenoty, aby jím to opět nebylo pobráno; lépe jest jím tam v jiných klášteřích, krom Prahy aby zuostali.“ A oni odpověděli: „Milostivý králi a pane náš, jistě račte věděti, že jsme s tím posláni ode všech tří měst pražských, abychom za to Vaší královské Milosti žádali, slibujíce za nás i za ty, kteříž jsú nás poslali, i za naše budúcí, že se chcme k ním rádi po- kojně jako k otcuom našim duchovním na budúcí věčné časy chovati.“ Král vyslyšav je ráčil k tomu dáti své povolení a přitom jím 644
Strana 645
Pražanuom mimo jiné svú milost připověděl, a dav týmž posluom poctivé dary, od sebe je propustil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého sedmého Král Vladislav přijel z Uher do Prahy v pon- dělí po třetí neděli postní velmi ozdobně, tak- že se Čechové tomu divili, a přijeli s ním tří biskupové, varadínský, agarský a vácovský, pánuov a z rytířstva uherského velmi mnoho. Při tom příjezdu ozdobil kostel pražský mno- hými dary a rozličnými klenoty, také i korte- nami velmi drahými. Ustanovil také v témž kostele zpěváky, kteříž zpívají ustavičně denní i noční hodiny, a přitom dva kněze, jenž slovú korálové, a ty všecky nadal platy a opatřil dostatečnou živností. V pátek pak na den svatého Floriána v městech pražských rady obnovoval, najprv na rathouze staroměstském, a tu učinil prvním konšelem a hospodářem toho města Adama z Drdákova domu, a na Novém Městě Maříka kožíšníka od Kropá- čuov. Přitom na novoměstském rathouze byla veliká žaloba na dva z předešlých konšeluov, totiž na Huolku a na Kameníka, že by jsúce v těch ouřadích lidem velikú křivdu činili. Král vyslyšav to a přijav suplikací dal je no- vým konšeluom, přikázav, aby to dostatečně opatřili. Potom konšelé noví starých hyndro- vati nechtěli aneb snad nesměli proto, jestliže by kdy jaké změnění bylo, tito předešlí že by zase na ouřady konšelské vsazeni byli, aby se jim týmž neodplatili. Protož ti chudí lidé, když král odjel, při svých škodách zuostati musili. Při tom času farářové kosteluov pražských, povolavše s sebú mistrův učení pražského, předstúpili před krále a žádali jeho, aby jím dáti ráčil za hlavu někoho, kdo by je spravo- val, a přitom hned žádali za mistra Jakuba Stříbrského, jenž měl příjmí Holub, aby byl jich administrátorem, a král jím toho potvrdil. Král Vladislav přijel do Prahy z Budína Administrátor Holub 645
Pražanuom mimo jiné svú milost připověděl, a dav týmž posluom poctivé dary, od sebe je propustil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého sedmého Král Vladislav přijel z Uher do Prahy v pon- dělí po třetí neděli postní velmi ozdobně, tak- že se Čechové tomu divili, a přijeli s ním tří biskupové, varadínský, agarský a vácovský, pánuov a z rytířstva uherského velmi mnoho. Při tom příjezdu ozdobil kostel pražský mno- hými dary a rozličnými klenoty, také i korte- nami velmi drahými. Ustanovil také v témž kostele zpěváky, kteříž zpívají ustavičně denní i noční hodiny, a přitom dva kněze, jenž slovú korálové, a ty všecky nadal platy a opatřil dostatečnou živností. V pátek pak na den svatého Floriána v městech pražských rady obnovoval, najprv na rathouze staroměstském, a tu učinil prvním konšelem a hospodářem toho města Adama z Drdákova domu, a na Novém Městě Maříka kožíšníka od Kropá- čuov. Přitom na novoměstském rathouze byla veliká žaloba na dva z předešlých konšeluov, totiž na Huolku a na Kameníka, že by jsúce v těch ouřadích lidem velikú křivdu činili. Král vyslyšav to a přijav suplikací dal je no- vým konšeluom, přikázav, aby to dostatečně opatřili. Potom konšelé noví starých hyndro- vati nechtěli aneb snad nesměli proto, jestliže by kdy jaké změnění bylo, tito předešlí že by zase na ouřady konšelské vsazeni byli, aby se jim týmž neodplatili. Protož ti chudí lidé, když král odjel, při svých škodách zuostati musili. Při tom času farářové kosteluov pražských, povolavše s sebú mistrův učení pražského, předstúpili před krále a žádali jeho, aby jím dáti ráčil za hlavu někoho, kdo by je spravo- val, a přitom hned žádali za mistra Jakuba Stříbrského, jenž měl příjmí Holub, aby byl jich administrátorem, a král jím toho potvrdil. Král Vladislav přijel do Prahy z Budína Administrátor Holub 645
Strana 646
A Pražané staroměští pro upevnění dobrého pořádku přidali jemu k radě některé z mi- struov, též i farářuov pražských. Po malém pak času nalezlo se, že ten administrátor byl veliký bludník a byl by rád všecky kněží i víru svatú křesťanskú tak pod obojím zpuosobem jako pod jednú zahladil, potom v Lounech náhlou smrtí umřel a tam pochován. Téhož léta král Vladislav vyjel z Prahy v středu před svatú pannú Markétú a jel upřímo skrze Moravu až do Budína. Léta toho dokonána věže okrúhlá na hradě pražském, kteráž stojí na východ slunce a jest udělána pro vězně znamenité hluboko v zemi. Vše toho roku: Bazaít, císař turecký, maje ještě příměří s soldánem egyptským, i obrátil se do Valach se vší svú mocí a to okolo toho velikého potoku, kterýž Tyras, jinak Nestr slove, některých zámkuov Štefanovi, vajvodo- vi valašskému, zdobýval a tudy do Červené Rusi a do Podolé velikú škodu činil. Tu usly- šav Albrecht, král polský, toho svaté víry křesťanské nepřítele odtuď zahnati umínil, a shromáždiv mnoho lidu z Menší i Větší Polsky, z Rus, z Podolí, z Mazuch, požádal také sobě na pomoc osvíceného Alexandra, knížete litevského, bratra svého, a Jana z Ty- fen, mistra pruského, i zuostali na tom, aby se spolu u Bracslavě sjeli a odtuď hajtmané jich aby se s vojsky do Valach obrátili. Mnozí za- jisté zázrakové jích nešťastného bojování uka- zovali se. Najprvé, když dvě stě voluov za ními hnáno bylo, přišlo tak divné a hrozné povětří u Leopolí, že se ti volové zděsili a na- ruozno rozběhli a někteří do příkopuov vpa- dali, takže jsú se zase s těžkostí shledali, ale proto všech shledati nemohli. Když král přes jeden velmi malý potok jel a za ním kuoň bílý jeho povodní (na kterýž on velmi byl laskav) veden byl, v tom potůčku padl a tu se utopil. Jeden z rytířstva, jménem Sropský, v Leopolí stoje před králem několi- krát vzkřikl: „Ach ouvech, však naši budú 646
A Pražané staroměští pro upevnění dobrého pořádku přidali jemu k radě některé z mi- struov, též i farářuov pražských. Po malém pak času nalezlo se, že ten administrátor byl veliký bludník a byl by rád všecky kněží i víru svatú křesťanskú tak pod obojím zpuosobem jako pod jednú zahladil, potom v Lounech náhlou smrtí umřel a tam pochován. Téhož léta král Vladislav vyjel z Prahy v středu před svatú pannú Markétú a jel upřímo skrze Moravu až do Budína. Léta toho dokonána věže okrúhlá na hradě pražském, kteráž stojí na východ slunce a jest udělána pro vězně znamenité hluboko v zemi. Vše toho roku: Bazaít, císař turecký, maje ještě příměří s soldánem egyptským, i obrátil se do Valach se vší svú mocí a to okolo toho velikého potoku, kterýž Tyras, jinak Nestr slove, některých zámkuov Štefanovi, vajvodo- vi valašskému, zdobýval a tudy do Červené Rusi a do Podolé velikú škodu činil. Tu usly- šav Albrecht, král polský, toho svaté víry křesťanské nepřítele odtuď zahnati umínil, a shromáždiv mnoho lidu z Menší i Větší Polsky, z Rus, z Podolí, z Mazuch, požádal také sobě na pomoc osvíceného Alexandra, knížete litevského, bratra svého, a Jana z Ty- fen, mistra pruského, i zuostali na tom, aby se spolu u Bracslavě sjeli a odtuď hajtmané jich aby se s vojsky do Valach obrátili. Mnozí za- jisté zázrakové jích nešťastného bojování uka- zovali se. Najprvé, když dvě stě voluov za ními hnáno bylo, přišlo tak divné a hrozné povětří u Leopolí, že se ti volové zděsili a na- ruozno rozběhli a někteří do příkopuov vpa- dali, takže jsú se zase s těžkostí shledali, ale proto všech shledati nemohli. Když král přes jeden velmi malý potok jel a za ním kuoň bílý jeho povodní (na kterýž on velmi byl laskav) veden byl, v tom potůčku padl a tu se utopil. Jeden z rytířstva, jménem Sropský, v Leopolí stoje před králem několi- krát vzkřikl: „Ach ouvech, však naši budú 646
Strana 647
všickni poraženi,“ ale někteří (neb jej za ne- múdrého počítali) tomu se smáli. Jednoho času hrom do vojska královského udeřil a jed- noho člověka znamenitého a dvanáct koní pojednou zabil. Kněz času jednoho, kaplan královský, když před králem tu v stanu mši sloužil a král za ním stál, žádného ovšem větru nebylo, tělo boží, žádný neví kterak, z oltáře spadlo a před královskými nohami na zemi nalezeno. Na ty zázraky páni Poláci nic nedbali, ale nabra- vše s sebú žen hanebně podezřelých, svú chlip- nost s ními netoliko v noci, ale i ve dne pro- vozovali, netoliko chasa, ale i páni i knížata. Král pak s znamenitějšími uradiv se Křeslava, děkana krakovského, jenž byl polského krá- lovství kancléř, s některými pány k Štefanovi, jinak Korybogdanovi, vývodovi valašskému, poslal, jim rozkázav, aby na něm dostatečně, chce-li proti jeho a svým nepřátelům Turkům pomoc jemu učiniti, vyzvěděli, kteříž přijevše k němu a to jemu oznámivše, žádné jisté od něho nemohli míti odpovědi, však proto z řečí jeho poněkud vyrozuměli, že jest on skrze ně- které neupřímé pány uherské porušen. Protož přijevše k králi Albrechtovi, pánu svému, kte- réhož ještě s lidem jeho u Haliče zastihli, po- selství oznamovali a radili, aby se do Valach s tím lidem nepouštěl a že se jest obávati, aby netoliko Turci neb Valachové, ale i Mulda- vané, Sikulové, Zalešané i Uhří někteří proti němu nebyli. Křeslav, biskup krakovský, ten králi radil a řka: „Poněvadž na tento čas Ta- taří s nemalým houfem položili se mezi valaš- skú a podolskú zemi pod hradem Štefanovým, řečeným Straka, a tu žádné škody nečiní, již jest tomu rozuměti, že ti chtí do Podolé vtrh- nouti a zájem učiniti. Protož nechaje Turkuov a té nevděčné Valachovi pomoci obrať tento lid na Tatary a tu vítězství jisté míti budeš i poctivost.“ Král vyslyšav jej z toho nemálo se rozhněval a dal jemu od sebe odpuštění a řka: „Poněvadž jsi tak strašlivý, jediž do 647
všickni poraženi,“ ale někteří (neb jej za ne- múdrého počítali) tomu se smáli. Jednoho času hrom do vojska královského udeřil a jed- noho člověka znamenitého a dvanáct koní pojednou zabil. Kněz času jednoho, kaplan královský, když před králem tu v stanu mši sloužil a král za ním stál, žádného ovšem větru nebylo, tělo boží, žádný neví kterak, z oltáře spadlo a před královskými nohami na zemi nalezeno. Na ty zázraky páni Poláci nic nedbali, ale nabra- vše s sebú žen hanebně podezřelých, svú chlip- nost s ními netoliko v noci, ale i ve dne pro- vozovali, netoliko chasa, ale i páni i knížata. Král pak s znamenitějšími uradiv se Křeslava, děkana krakovského, jenž byl polského krá- lovství kancléř, s některými pány k Štefanovi, jinak Korybogdanovi, vývodovi valašskému, poslal, jim rozkázav, aby na něm dostatečně, chce-li proti jeho a svým nepřátelům Turkům pomoc jemu učiniti, vyzvěděli, kteříž přijevše k němu a to jemu oznámivše, žádné jisté od něho nemohli míti odpovědi, však proto z řečí jeho poněkud vyrozuměli, že jest on skrze ně- které neupřímé pány uherské porušen. Protož přijevše k králi Albrechtovi, pánu svému, kte- réhož ještě s lidem jeho u Haliče zastihli, po- selství oznamovali a radili, aby se do Valach s tím lidem nepouštěl a že se jest obávati, aby netoliko Turci neb Valachové, ale i Mulda- vané, Sikulové, Zalešané i Uhří někteří proti němu nebyli. Křeslav, biskup krakovský, ten králi radil a řka: „Poněvadž na tento čas Ta- taří s nemalým houfem položili se mezi valaš- skú a podolskú zemi pod hradem Štefanovým, řečeným Straka, a tu žádné škody nečiní, již jest tomu rozuměti, že ti chtí do Podolé vtrh- nouti a zájem učiniti. Protož nechaje Turkuov a té nevděčné Valachovi pomoci obrať tento lid na Tatary a tu vítězství jisté míti budeš i poctivost.“ Král vyslyšav jej z toho nemálo se rozhněval a dal jemu od sebe odpuštění a řka: „Poněvadž jsi tak strašlivý, jediž do 647
Strana 648
Poláci poraženi na Bukovině Krakova a tam své biskupství spravuj, lépe jest jistě tobě doma se Pánu Bohu modliti než tento lid statečný strašiti.“ A hned rozkázal král všemu tomu lidu upřímo do Valach táhnúti. Vývoda valašský svým Valachuom rozkázal se s Turky stáhnúti, jím přikázav, aby Polá- kuom dále do země jeho táhnúti nedali. Tu jsú Valaši ze všech strán Poláky v lesích ob- klíčili a do jích vojska vskakujíce velikú jím činili škodu a Poláci z dopuštění božího tak velmi zstrašeni byli, že v žádném šiku nestáli a dvadcet jich před jedním Valachem utíkalo, a kteří jímáni byli, vajvoda kázal je rozličný- mi smrtmi trápiti. Král uslyšav, že by Štefan vývoda zavřel se na zámku, řečeném Sočava, kázal k němu děla přitočiti a jeho dobývati. Vtom páni uherští, poslové od krále Vladisla- va, bratra jeho, přijeli, pokoj chtíce mezi Albrechtem a Štefanem učiniti, a mluvili králi, aby se sám i svého lidu svévolně Turkuom nedával, ale však ač byli od bratra jeho poslá- ni, proto sami od sebe v tom Valachovo lepší obmajšleli. Albrecht král, lsti jích neznaje, žádosti jích povolil a s Valachem učinil smlúvu a příměří tak, aby z jeho země ven vytrhl po- kojně. Král pak z toho, co mu se od Valacha přihodilo, rozželev se, upadl v těžkú nemoc a hajtmané tak z toho posměchu, kterýž se jím stal, jako z nemoci krále svého jsúce za- rmúceni a majíce doufaní, že to příměří a smlouva mezi králem jích a Valachem uči- něná svú pevnost míti bude bezpečně, a žád- nými se špehéři zpředu ani zzadu neopatři- vše navracovali. Štefan vývoda v jednom lese, kterýž slove Bukovina, kázal na ně zálohy zdělati a tu sú od Turků a Valachuov i jiných národuov Poláci hanebně poraženi a zmordo- váni, a kteříž tu zjímáni byli, do Turek jsú zavedeni. A ta porážka stala se ve čtvrtek před slavností svatých Šimona a Judy apoš- toluov a tu mnoho roduov panských i rytíř- ských padlo, z rodu starožitného, jenž slovú Toporové, jinak Sekerkové, jenž nesú na štítu 648
Poláci poraženi na Bukovině Krakova a tam své biskupství spravuj, lépe jest jistě tobě doma se Pánu Bohu modliti než tento lid statečný strašiti.“ A hned rozkázal král všemu tomu lidu upřímo do Valach táhnúti. Vývoda valašský svým Valachuom rozkázal se s Turky stáhnúti, jím přikázav, aby Polá- kuom dále do země jeho táhnúti nedali. Tu jsú Valaši ze všech strán Poláky v lesích ob- klíčili a do jích vojska vskakujíce velikú jím činili škodu a Poláci z dopuštění božího tak velmi zstrašeni byli, že v žádném šiku nestáli a dvadcet jich před jedním Valachem utíkalo, a kteří jímáni byli, vajvoda kázal je rozličný- mi smrtmi trápiti. Král uslyšav, že by Štefan vývoda zavřel se na zámku, řečeném Sočava, kázal k němu děla přitočiti a jeho dobývati. Vtom páni uherští, poslové od krále Vladisla- va, bratra jeho, přijeli, pokoj chtíce mezi Albrechtem a Štefanem učiniti, a mluvili králi, aby se sám i svého lidu svévolně Turkuom nedával, ale však ač byli od bratra jeho poslá- ni, proto sami od sebe v tom Valachovo lepší obmajšleli. Albrecht král, lsti jích neznaje, žádosti jích povolil a s Valachem učinil smlúvu a příměří tak, aby z jeho země ven vytrhl po- kojně. Král pak z toho, co mu se od Valacha přihodilo, rozželev se, upadl v těžkú nemoc a hajtmané tak z toho posměchu, kterýž se jím stal, jako z nemoci krále svého jsúce za- rmúceni a majíce doufaní, že to příměří a smlouva mezi králem jích a Valachem uči- něná svú pevnost míti bude bezpečně, a žád- nými se špehéři zpředu ani zzadu neopatři- vše navracovali. Štefan vývoda v jednom lese, kterýž slove Bukovina, kázal na ně zálohy zdělati a tu sú od Turků a Valachuov i jiných národuov Poláci hanebně poraženi a zmordo- váni, a kteříž tu zjímáni byli, do Turek jsú zavedeni. A ta porážka stala se ve čtvrtek před slavností svatých Šimona a Judy apoš- toluov a tu mnoho roduov panských i rytíř- ských padlo, z rodu starožitného, jenž slovú Toporové, jinak Sekerkové, jenž nesú na štítu 648
Strana 649
dvě přeložené na kříž bradatice, jenž jsú z rodu starých Čechuov Vršovských, také jsou tu mnozí zahynuli, mládež toliko doma obývající toho rodu zuostala, a tak na té Bu- kovině mnoho tisíc lidu polského zahubeno a král Albrecht neduživ jsa tesklivě se do Ru- si a potom do Polsky navrátil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého osmého Pronesla se věc divná a prvé v Čechách ne- slýchaná, že by některé ženy v Praze uměly prachy strojiti, kterýmiž své manžely, a kohož se jim líbilo, trávily. Najprvé na Horách Kutnách jedna baba jest pro to zmučena i upálena, potom v Praze zjímány jsú tyto ženy: Johana, manželka Kameníkova, kterýž někdy býval prvním konšelem v Novém Měs- tě pražském, Mucková v Starém Městě, Ra- jová dcera v Menším Městě, Lída hokyně z Konského trhu a Bíla židovka, potom i če- čelická zemanka, a ty jsú zmučeny, najprvé Kameníková, a ta pravila na trápení na manžela svého, že by to všecko činila s jeho vědomím, kterýž také trápen jsa tomu odpíral, a tak ty všecky ženy na ten čas sú ztrápeny a přitom nějaké Koptové také kšaft učinily. I vyvedeny jsú v pátek po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista, to jest den svatého Urbana, a spáleny i s těmi prachy jako v hodinu nešporní. Ně- které pak jejich tovaryšky ven z Prahy běžely a bojíce se, aby se jím též nepřihodilo, zase se na věky nenavrátily. Roku toho také v kraji litoměřickém zpro- tivili se lidé poddaní pánu svému Adamovi Ploskovskému a jeho tu na Ploskovicích do- bývali, a to z ponuknutí nějakého Dalibora, kterýž také byt svuoj měl nedaleko odtuď. Uslyšavše o tom měšťané litoměřičtí, rychle lidu nětco pod praporcem poslali a téhož Adama retovali, potom týž Dalibor obeslán na hrad pražský panským nálezem, protože těch lidí Ploskovskému Adamovi jeho poddaní se zprotivili Ženy muže v Praze trávily 649
dvě přeložené na kříž bradatice, jenž jsú z rodu starých Čechuov Vršovských, také jsou tu mnozí zahynuli, mládež toliko doma obývající toho rodu zuostala, a tak na té Bu- kovině mnoho tisíc lidu polského zahubeno a král Albrecht neduživ jsa tesklivě se do Ru- si a potom do Polsky navrátil. Léta tisícého čtyřstého devadesátého osmého Pronesla se věc divná a prvé v Čechách ne- slýchaná, že by některé ženy v Praze uměly prachy strojiti, kterýmiž své manžely, a kohož se jim líbilo, trávily. Najprvé na Horách Kutnách jedna baba jest pro to zmučena i upálena, potom v Praze zjímány jsú tyto ženy: Johana, manželka Kameníkova, kterýž někdy býval prvním konšelem v Novém Měs- tě pražském, Mucková v Starém Městě, Ra- jová dcera v Menším Městě, Lída hokyně z Konského trhu a Bíla židovka, potom i če- čelická zemanka, a ty jsú zmučeny, najprvé Kameníková, a ta pravila na trápení na manžela svého, že by to všecko činila s jeho vědomím, kterýž také trápen jsa tomu odpíral, a tak ty všecky ženy na ten čas sú ztrápeny a přitom nějaké Koptové také kšaft učinily. I vyvedeny jsú v pátek po slavnosti Na nebe vstúpení Pána Krista, to jest den svatého Urbana, a spáleny i s těmi prachy jako v hodinu nešporní. Ně- které pak jejich tovaryšky ven z Prahy běžely a bojíce se, aby se jím též nepřihodilo, zase se na věky nenavrátily. Roku toho také v kraji litoměřickém zpro- tivili se lidé poddaní pánu svému Adamovi Ploskovskému a jeho tu na Ploskovicích do- bývali, a to z ponuknutí nějakého Dalibora, kterýž také byt svuoj měl nedaleko odtuď. Uslyšavše o tom měšťané litoměřičtí, rychle lidu nětco pod praporcem poslali a téhož Adama retovali, potom týž Dalibor obeslán na hrad pražský panským nálezem, protože těch lidí Ploskovskému Adamovi jeho poddaní se zprotivili Ženy muže v Praze trávily 649
Strana 650
Dalibor stat Doktor Pavel umřel proti pánu jích dědičnému pozdvihoval, hrdla odsouzen a dán najprv do věže nové okrúhlé, kteráž od téhož Dalibora až dodnes slove Daliborka, a potom hlava jemu stata. Vše toho roku: Doktor Pavel, příjmím Pouček, křižovník a probošt kláštera zderaz- ského zákona svatého Augustina, řádu kři- žovníkuov jeruzalémských Hrobu božího s červeným křížem na lodičce, jenž byl slavný orátor krále Vladislava a častý posel do Říma k najvyššímu biskupu římskému a byl také proboštem kostela pražského a administráto- rem arcibiskupství pražského, umřel na den Narození Panny Marie a nazajtří v kostele pražském před sakristú slavně pochován. Léta tisícého čtyřstého devadesátého devátého Pajcha se v Čechách začala Franská nemoc Měsíce ledna, tu noc po svatém Antonínu a před svatú Priškú bylo v Čechách veliké a časté na mnohých místech blýskaní a v ně- kterých krajích i hromobití. Potom až do konce toho měsíce dešťové ustaviční a náhlí a někdy sníh a časem kroupy pršaly. Lidé ovšem pro velikú neustavičnost a zpuosob proměnný toho měsíce divné budúcí časy prenostikovali, ale Pán Buoh ráčil v dobré proměniti, neb byla veliká hojnost obilé, vína a ovotcí všech, takže lidé předtím od několiku let takové úrody nepamatovali. Téhož léta v českém království rozličná pajcha se začala, nebo lid mladý rytířský i městský rozličných barev oděvy sobě dělati počali, ježto málo předtím páni svým bláznuom takové oděvy kázali strojiti proto, aby od lidí múdrých tím rozeznáni byli. Roku toho přišla do Čech divná nemoc, prvé předtím v tom království neslýchaná, jíž říkají nemoc franská, a ta se ukazovala na lidských tělích s rozličnými barvami, tak jakž byli oděvové červené, bílé, černé a žluté barvy, krom zelené. Lékaři pak dělali jsú na ty bolesti 650
Dalibor stat Doktor Pavel umřel proti pánu jích dědičnému pozdvihoval, hrdla odsouzen a dán najprv do věže nové okrúhlé, kteráž od téhož Dalibora až dodnes slove Daliborka, a potom hlava jemu stata. Vše toho roku: Doktor Pavel, příjmím Pouček, křižovník a probošt kláštera zderaz- ského zákona svatého Augustina, řádu kři- žovníkuov jeruzalémských Hrobu božího s červeným křížem na lodičce, jenž byl slavný orátor krále Vladislava a častý posel do Říma k najvyššímu biskupu římskému a byl také proboštem kostela pražského a administráto- rem arcibiskupství pražského, umřel na den Narození Panny Marie a nazajtří v kostele pražském před sakristú slavně pochován. Léta tisícého čtyřstého devadesátého devátého Pajcha se v Čechách začala Franská nemoc Měsíce ledna, tu noc po svatém Antonínu a před svatú Priškú bylo v Čechách veliké a časté na mnohých místech blýskaní a v ně- kterých krajích i hromobití. Potom až do konce toho měsíce dešťové ustaviční a náhlí a někdy sníh a časem kroupy pršaly. Lidé ovšem pro velikú neustavičnost a zpuosob proměnný toho měsíce divné budúcí časy prenostikovali, ale Pán Buoh ráčil v dobré proměniti, neb byla veliká hojnost obilé, vína a ovotcí všech, takže lidé předtím od několiku let takové úrody nepamatovali. Téhož léta v českém království rozličná pajcha se začala, nebo lid mladý rytířský i městský rozličných barev oděvy sobě dělati počali, ježto málo předtím páni svým bláznuom takové oděvy kázali strojiti proto, aby od lidí múdrých tím rozeznáni byli. Roku toho přišla do Čech divná nemoc, prvé předtím v tom království neslýchaná, jíž říkají nemoc franská, a ta se ukazovala na lidských tělích s rozličnými barvami, tak jakž byli oděvové červené, bílé, černé a žluté barvy, krom zelené. Lékaři pak dělali jsú na ty bolesti 650
Strana 651
masti zelené barvy, tak aby se všecky barvy jak na oděvu, tak na těle vyplnily, a mnozí od té nemoci mřeli. Času letního byla veliká blýskaní a hromo- bití v Čechách na mnohých místech, zvláště pak v sobotu na neděli časem nočním před slavností svatého Jana Křtitele nad městy pražskými bylo takové hřmění, že se lidé z toho velmi zstrašili. A přitom udeřiv hrom zapálil výborný krov skřidličný na klášteře panenském svatého Ducha v Starém Městě pražském. Lidé ovšem nad tím lítost majíce sběhli se a počali pilně hasiti, ale pro velikost ohně nemohli obrániti, a vtom puol štítu krovového spadlo a mnoho lidí zasulo a zbilo, a tak musili odstúpiti a nechati, až všecken ten krov shořal. Klášter svatého Ducha shořel Léta tisícého pětistého Starodávním ustanovením řádu křesťanského Alexander, biskup římský najvyšší, uložil léto milostivé v kostele svatého Víta na hradě praž- ském. Ač někteří pražští kněží dolejší tomu se posmívali i proti tomu kázali i rouhaní činíce, však proto mnoho lidu křesťanského do téhož kostela přicházejíce Pánu Bohu svému se kořili a jemu se svých nepravostí vyznávali, od věrných kněží, svých otcuov duchovních, rady žádajíce. A tak v to léto milostivé milostivě se k svému milostivému Pánu Bohu obraceli a za hříchy své vedlé rady svých zpovědlníkuov pokání činili a tudy nabývali od Pána Boha svého svým hříchuom odpuštění. Téhož léta ten úhlavní svaté křesťanské víry nepřítel Bazaít, císař turecký, mnoho ostrovuov a hraduov zdobýval a křesťany na ních zmordoval, až přitáhl k ostrovu, jenž slove Morea, a ten objev s lodími přitáhl k městu řečenému Modon, a to město náleželo Benát- čanuom, i počal jeho velmi ukrutně dobývati. Lid ten služebný i městský statečně se bránili a mnoho Turkuov zbili a nadmíru se dlúho Léto milostivé v Praze Turek dobyl města Modon 651
masti zelené barvy, tak aby se všecky barvy jak na oděvu, tak na těle vyplnily, a mnozí od té nemoci mřeli. Času letního byla veliká blýskaní a hromo- bití v Čechách na mnohých místech, zvláště pak v sobotu na neděli časem nočním před slavností svatého Jana Křtitele nad městy pražskými bylo takové hřmění, že se lidé z toho velmi zstrašili. A přitom udeřiv hrom zapálil výborný krov skřidličný na klášteře panenském svatého Ducha v Starém Městě pražském. Lidé ovšem nad tím lítost majíce sběhli se a počali pilně hasiti, ale pro velikost ohně nemohli obrániti, a vtom puol štítu krovového spadlo a mnoho lidí zasulo a zbilo, a tak musili odstúpiti a nechati, až všecken ten krov shořal. Klášter svatého Ducha shořel Léta tisícého pětistého Starodávním ustanovením řádu křesťanského Alexander, biskup římský najvyšší, uložil léto milostivé v kostele svatého Víta na hradě praž- ském. Ač někteří pražští kněží dolejší tomu se posmívali i proti tomu kázali i rouhaní činíce, však proto mnoho lidu křesťanského do téhož kostela přicházejíce Pánu Bohu svému se kořili a jemu se svých nepravostí vyznávali, od věrných kněží, svých otcuov duchovních, rady žádajíce. A tak v to léto milostivé milostivě se k svému milostivému Pánu Bohu obraceli a za hříchy své vedlé rady svých zpovědlníkuov pokání činili a tudy nabývali od Pána Boha svého svým hříchuom odpuštění. Téhož léta ten úhlavní svaté křesťanské víry nepřítel Bazaít, císař turecký, mnoho ostrovuov a hraduov zdobýval a křesťany na ních zmordoval, až přitáhl k ostrovu, jenž slove Morea, a ten objev s lodími přitáhl k městu řečenému Modon, a to město náleželo Benát- čanuom, i počal jeho velmi ukrutně dobývati. Lid ten služebný i městský statečně se bránili a mnoho Turkuov zbili a nadmíru se dlúho Léto milostivé v Praze Turek dobyl města Modon 651
Strana 652
bránili, vočekávajíce od Benátčanuov, pánuov svých, pomoci. Ale dřív než pomoc po moři přispěla, až jsú Turci města i hradu dobyli a lid křesťanský, kterýž v něm byl nalezen, císař kázal stínati a děti na lodí pobrati, až do Konstantinopole přikázav aby dovezeny byly. Vlachové pak, kteříž jím na pomoc táhli, vi- dúce, co se stalo, zase s lodími se po moři na- vrátili až do Benátek a Benátčanuom nevděč- né oznámili noviny. Léta tisícého pětistého prvního Bitva mezi sladovníky a nožíři pražskými Na den slavnosti velikonoční, když lidé oběd- vali, vyšel oheň v Novém Městě pražském blízko od kostela svatého Petra Na poříčí od jednoho pekaře, tu kdež slove Na blátě, a hned velmi rychle se rozmohl proto, neb jakž sníh sšel, žádný déšť nepršel a byla veliká suchota a vítr byl od východu slunce na Staré Město pražské, a již se byly nějaké marštale ve dvoře králově zapálily a makovice na klášteře sva- tého Benedikta na věži shořala, ač lidu velmi mnoho se sběhlo a snažně bránili, proto veliký počet domuov shořal. Času toho opět byla veliká nevole v městech pražských mezi sladovníky a nožíři, a ti oba jsúce silní cechové, tak na sebe velmi zane- vražili, že potkávajíce se spolu divné na se puotky činili, až v pondělí velikonoční sla- dovníci staroměští vskočili rotně a zbrojně do Nožířské ulice a několik nožířuov škodně urazili a nožíři také se jím statečně bránili. Vtom přiběhl rychtář městský a s ním někteří sousedé, někteří i z konšeluov radních, však proto takovú věc (ač těžce) přetrhli. Téhož léta Albrecht, král polský, vyjel z Krakova a do Prus se obrátil a přijel až do města Turyně a tu v ochtáb Božího těla, jenž byl třetí den po slavnosti svatého Víta, šlakem sa poražen hned a jako nenadále umřel. Roku toho Alexander, veliký kníže litev- Oheň v Praze Na poříčí 652
bránili, vočekávajíce od Benátčanuov, pánuov svých, pomoci. Ale dřív než pomoc po moři přispěla, až jsú Turci města i hradu dobyli a lid křesťanský, kterýž v něm byl nalezen, císař kázal stínati a děti na lodí pobrati, až do Konstantinopole přikázav aby dovezeny byly. Vlachové pak, kteříž jím na pomoc táhli, vi- dúce, co se stalo, zase s lodími se po moři na- vrátili až do Benátek a Benátčanuom nevděč- né oznámili noviny. Léta tisícého pětistého prvního Bitva mezi sladovníky a nožíři pražskými Na den slavnosti velikonoční, když lidé oběd- vali, vyšel oheň v Novém Městě pražském blízko od kostela svatého Petra Na poříčí od jednoho pekaře, tu kdež slove Na blátě, a hned velmi rychle se rozmohl proto, neb jakž sníh sšel, žádný déšť nepršel a byla veliká suchota a vítr byl od východu slunce na Staré Město pražské, a již se byly nějaké marštale ve dvoře králově zapálily a makovice na klášteře sva- tého Benedikta na věži shořala, ač lidu velmi mnoho se sběhlo a snažně bránili, proto veliký počet domuov shořal. Času toho opět byla veliká nevole v městech pražských mezi sladovníky a nožíři, a ti oba jsúce silní cechové, tak na sebe velmi zane- vražili, že potkávajíce se spolu divné na se puotky činili, až v pondělí velikonoční sla- dovníci staroměští vskočili rotně a zbrojně do Nožířské ulice a několik nožířuov škodně urazili a nožíři také se jím statečně bránili. Vtom přiběhl rychtář městský a s ním někteří sousedé, někteří i z konšeluov radních, však proto takovú věc (ač těžce) přetrhli. Téhož léta Albrecht, král polský, vyjel z Krakova a do Prus se obrátil a přijel až do města Turyně a tu v ochtáb Božího těla, jenž byl třetí den po slavnosti svatého Víta, šlakem sa poražen hned a jako nenadále umřel. Roku toho Alexander, veliký kníže litev- Oheň v Praze Na poříčí 652
Strana 653
ský, bratr někdy krále Albrechta polského a Vladislava uherského a českého, syn někdy Kazimíruov, v městě Pětřkově na království polské volen a v neděli třetí adventu v kostele svatého Vácslava v Krakově skrze Fridricha, biskupa krakovského, bratra svého, slavně korunován. Téhož léta při slavnosti svatého Sixta počal déšť pršeti a pršal pořád za osm dní ustavičně, tak až z toho přišlo veliké rozvodnění jednak po vší české zemi. Na den pak Panny Marie na nebe vzetí tak velmi veliká voda k Praze přišla, že ta hlava na špitále staroměstském, jenž slove Bradáč, byla dvú loket u vodě, a plynulo s vodou mnoho dříví a jiných roz- ličných věcí, mandelové obilní, stohové sena a otavy, na jednom mandeli ovesném živý zajíc seděl. Plynuly také mlýnská kola, chalu- py a krovové, dříví bylo se velmi mnoho, sena i obilé nad mostem pražským zastavilo. I roz- kázali Pražané všem židuom, aby po tom dříví chodíce doluov je pomalu strkali. Skrze pak zemi mnoho se té vody do sklepuov v Starém Městě natáhlo netoliko okolo kostela svatého Jiljí, ale i na ryňku i v Železné ulici, takže jsú jí jednak za celé léto nemohli z sklepuov vy- nositi. Voda veliká na den Panny Marie Král polský Alexander korunován Léta tisícého pětistého druhého V sobotu po Na víru obrácení svatého Pavla král Vladislav přijel z Uher do Prahy, a to byl již druhý jeho příjezd do Čech z království uherského. Téhož léta on Vladislav obnovil radu v měs- tech pražských první pátek v postě. Při tom také času rozkázal nějakého Ale- xandra upáliti i s jeho pacholkem pro falešnú mínci. V úterý po Květné neděli král seděl na soudu a slyšel při mezi pány a rytířstvem z jedné a měšťany měst královských z strany dru- Rozsudek o piva vaření 653
ský, bratr někdy krále Albrechta polského a Vladislava uherského a českého, syn někdy Kazimíruov, v městě Pětřkově na království polské volen a v neděli třetí adventu v kostele svatého Vácslava v Krakově skrze Fridricha, biskupa krakovského, bratra svého, slavně korunován. Téhož léta při slavnosti svatého Sixta počal déšť pršeti a pršal pořád za osm dní ustavičně, tak až z toho přišlo veliké rozvodnění jednak po vší české zemi. Na den pak Panny Marie na nebe vzetí tak velmi veliká voda k Praze přišla, že ta hlava na špitále staroměstském, jenž slove Bradáč, byla dvú loket u vodě, a plynulo s vodou mnoho dříví a jiných roz- ličných věcí, mandelové obilní, stohové sena a otavy, na jednom mandeli ovesném živý zajíc seděl. Plynuly také mlýnská kola, chalu- py a krovové, dříví bylo se velmi mnoho, sena i obilé nad mostem pražským zastavilo. I roz- kázali Pražané všem židuom, aby po tom dříví chodíce doluov je pomalu strkali. Skrze pak zemi mnoho se té vody do sklepuov v Starém Městě natáhlo netoliko okolo kostela svatého Jiljí, ale i na ryňku i v Železné ulici, takže jsú jí jednak za celé léto nemohli z sklepuov vy- nositi. Voda veliká na den Panny Marie Král polský Alexander korunován Léta tisícého pětistého druhého V sobotu po Na víru obrácení svatého Pavla král Vladislav přijel z Uher do Prahy, a to byl již druhý jeho příjezd do Čech z království uherského. Téhož léta on Vladislav obnovil radu v měs- tech pražských první pátek v postě. Při tom také času rozkázal nějakého Ale- xandra upáliti i s jeho pacholkem pro falešnú mínci. V úterý po Květné neděli král seděl na soudu a slyšel při mezi pány a rytířstvem z jedné a měšťany měst královských z strany dru- Rozsudek o piva vaření 653
Strana 654
hé o užitky a obchody panské a městské a zvláště o pivo vaření, i učinil tu výpověd, aby každý užíval svého zboží, jakž muož a čímž muož. Tu města, rozvažujíc, že tudy přijdú o své živnosti, i domlúvaly králi velmi těžce a král jim odpověděl, že ten rozsudek ještě v své mo- ci zuostavuje a že tomu nechce, aby měla která strana té výpovědi užiti, ale do jiného času že se ta věc odkládá. Hned potom po slavnosti velikonoční král Vladislav vyjel z Prahy a zase do Uher se na- vrátil. Vše toho roku, při slavnosti svatého Martina byl sjezd na hradě pražském a přitom byla veliká rozepře mezi pány a městy o to pivo vaření a města dala od sebe mluviti, poněvadž se jim jich práv a svobod ujímá a v jich živnosti ukracuje, že oni nechtí na sněmy jezditi ani k souduom stávati. Páni i rytířstvo odpo- věděli: „My toho také, co jest nám králem Jeho Milostí přisouzeno a nač nám se stala výpověd, nemíníme pustiti, a krátce než toho ustoupíme, raději chcme zemříti.“ Léta tisícého pětistého třetího Kněží pražští opět počali búřiti Farářové pražští a jiní kněží, kteříž rozdávali pod dvojím zpuosobem, velmi se byli v své svátosti pozdvihli, a zvláště nějaký mistr Martin, kterýž o svém náboženství mnoho smýšlel, rozličná a hanlivá kázaní činil, též jiní slyšíce od něho to činili. Pražané obú měst pražských snesše se o to povolali jich před sebe, rozkázali jim, aby od takových hanění přestali a o svém obcování aby prostředně smýšleli. Mistr Martin pak, nechtěje od svého pustiti, zapověděl, aby při žádném kostele krom v Tajnském nebylo na klekání ani ke mšem zvoněno a klada toho příčinu, že sú lidé někteří mladí divnú rozpusti- lost a rozličné kratochvíle při těch dnech masopustních provozovali. Pražané opět jeho i jiných kněží povolavše mluvili k němu horlivá 654
hé o užitky a obchody panské a městské a zvláště o pivo vaření, i učinil tu výpověd, aby každý užíval svého zboží, jakž muož a čímž muož. Tu města, rozvažujíc, že tudy přijdú o své živnosti, i domlúvaly králi velmi těžce a král jim odpověděl, že ten rozsudek ještě v své mo- ci zuostavuje a že tomu nechce, aby měla která strana té výpovědi užiti, ale do jiného času že se ta věc odkládá. Hned potom po slavnosti velikonoční král Vladislav vyjel z Prahy a zase do Uher se na- vrátil. Vše toho roku, při slavnosti svatého Martina byl sjezd na hradě pražském a přitom byla veliká rozepře mezi pány a městy o to pivo vaření a města dala od sebe mluviti, poněvadž se jim jich práv a svobod ujímá a v jich živnosti ukracuje, že oni nechtí na sněmy jezditi ani k souduom stávati. Páni i rytířstvo odpo- věděli: „My toho také, co jest nám králem Jeho Milostí přisouzeno a nač nám se stala výpověd, nemíníme pustiti, a krátce než toho ustoupíme, raději chcme zemříti.“ Léta tisícého pětistého třetího Kněží pražští opět počali búřiti Farářové pražští a jiní kněží, kteříž rozdávali pod dvojím zpuosobem, velmi se byli v své svátosti pozdvihli, a zvláště nějaký mistr Martin, kterýž o svém náboženství mnoho smýšlel, rozličná a hanlivá kázaní činil, též jiní slyšíce od něho to činili. Pražané obú měst pražských snesše se o to povolali jich před sebe, rozkázali jim, aby od takových hanění přestali a o svém obcování aby prostředně smýšleli. Mistr Martin pak, nechtěje od svého pustiti, zapověděl, aby při žádném kostele krom v Tajnském nebylo na klekání ani ke mšem zvoněno a klada toho příčinu, že sú lidé někteří mladí divnú rozpusti- lost a rozličné kratochvíle při těch dnech masopustních provozovali. Pražané opět jeho i jiných kněží povolavše mluvili k němu horlivá 654
Strana 655
slova, pravíce, že jest to věc zúmyslná a všetečná, aby pro některé osoby řád křesťanský měl býti přetržen a služba boží zrušena. Jestliže by kdo co neslušného činil, že by oni jej chtěli trestati, a tak on mistr Martin i s jinými kněžími, což jsú před sebe vzali, od toho musili pustiti. Téhož léta ve čtvrtek po slavnosti velikonoční Jan Jenec, najvyšší purkrabě pražský, umřel a v klášteře svatého Klimenta u predikátoruov v Starém Městě pražském blíž mostu pocho- ván. Času toho Alexander, král polský, těžkými zimnicemi jsa přemožen, v městě řečeném Vilno umřel a tu také v hlavním kostele vedlé knížete Kazimíra, bratra svého, poctivě pohřben. V pátek po slavnosti velikonoční věže vodná, po kteréž vedli vodu do Nového Města praž- ského z mlýnuov pod Zderazem, zbořila se a upadla do řeky a potom vodu píchy hnali a nemohúce dosti dáti vody všemu městu těmi píchy, i postaviti rozkázali jinú věži, kteráž malý čas postála, až ji rourník skrze nešetr- nost ohně spálil. Potom sebravše z souseduov berni, jinú postaviti rozkázali. Roku toho byla v Čechách veliká suchota, neb déšť tři měsíce pořád nepršal. Tu farářové pražští uložili lidem puost nazajtří po svatém Prokopu, to jest ten den před památkú mistra Jana Husi, přikázavše, aby se každý na ten den postil, ale někteří duchovní i světští byli to v své tajné radě zavřeli, aby na den mistra Jana Husi nějaké zbouření v městech pražských učinili, a když se to, což oni umínili, nestalo a Pán Buoh deště dáti neráčil, potom oni velmi hanlivá činili kázaní, pravíce: „Milí Čechové, vy ste se snažně postili a my sme k Pánu Bohu nábožně volali, proto Pán Buoh neráčil nás uslyšeti; nic jiného za příčinu není, než že sú někteří protivníci naši jedli na ten den na hradě pražském maso, též i na Malé Straně, proto hodné by bylo je z toho hradu i z té Malé Strany vyhnati.“ Purgmistrové a rady, obeslavše ty některé buřiče, přikukavše jim rozkázali, aby Jenec umřel Král polský Alexander umřel 655
slova, pravíce, že jest to věc zúmyslná a všetečná, aby pro některé osoby řád křesťanský měl býti přetržen a služba boží zrušena. Jestliže by kdo co neslušného činil, že by oni jej chtěli trestati, a tak on mistr Martin i s jinými kněžími, což jsú před sebe vzali, od toho musili pustiti. Téhož léta ve čtvrtek po slavnosti velikonoční Jan Jenec, najvyšší purkrabě pražský, umřel a v klášteře svatého Klimenta u predikátoruov v Starém Městě pražském blíž mostu pocho- ván. Času toho Alexander, král polský, těžkými zimnicemi jsa přemožen, v městě řečeném Vilno umřel a tu také v hlavním kostele vedlé knížete Kazimíra, bratra svého, poctivě pohřben. V pátek po slavnosti velikonoční věže vodná, po kteréž vedli vodu do Nového Města praž- ského z mlýnuov pod Zderazem, zbořila se a upadla do řeky a potom vodu píchy hnali a nemohúce dosti dáti vody všemu městu těmi píchy, i postaviti rozkázali jinú věži, kteráž malý čas postála, až ji rourník skrze nešetr- nost ohně spálil. Potom sebravše z souseduov berni, jinú postaviti rozkázali. Roku toho byla v Čechách veliká suchota, neb déšť tři měsíce pořád nepršal. Tu farářové pražští uložili lidem puost nazajtří po svatém Prokopu, to jest ten den před památkú mistra Jana Husi, přikázavše, aby se každý na ten den postil, ale někteří duchovní i světští byli to v své tajné radě zavřeli, aby na den mistra Jana Husi nějaké zbouření v městech pražských učinili, a když se to, což oni umínili, nestalo a Pán Buoh deště dáti neráčil, potom oni velmi hanlivá činili kázaní, pravíce: „Milí Čechové, vy ste se snažně postili a my sme k Pánu Bohu nábožně volali, proto Pán Buoh neráčil nás uslyšeti; nic jiného za příčinu není, než že sú někteří protivníci naši jedli na ten den na hradě pražském maso, též i na Malé Straně, proto hodné by bylo je z toho hradu i z té Malé Strany vyhnati.“ Purgmistrové a rady, obeslavše ty některé buřiče, přikukavše jim rozkázali, aby Jenec umřel Král polský Alexander umřel 655
Strana 656
Kněží bouřliví z Prahy vyhnáni Most pražský dokonán Král Vladislav se oženil těch hanění a lidu pozdvihání nechali, aby z toho nětco zlého a snad i nějaké krve prolití nevzniklo, a oni potom kázali na purgmistry a jich radu, pravíce, že jim na kázaní nedadí pravdy praviti. Pražané rozváživše, že by ti kněží nětco stroubili, i snesli se o to s mistry, některým těm hanlivým kněžím ven z měst pražských vyjíti rozkázati. Při tom času ve čtvrtek před slavností Narození svatého Jana Křtitele most pražský dokonán všem obyvateluom pražským k po- těšení, neb toho byli všickni vděčni. Roku toho král Vladislav vzal sobě za man- želku Annu, sestřenici krále franského, kteráž poctivě a velmi slavně do Budína u vigiljí Panny Marie přinesena a korunována. Vše toho léta: Ve čtvrtek po Na nebe vzetí Panny Marie v hodinu sedmnáctú vyšel oheň v Menším Městě pražském (tak jakž někteří pravili) v domě Petružílkově, ale žádný neví, kterak neb od čeho se zapálilo, a bylo veliké sucho a vítr náhlý i shořalo od brány Oujezdské až po rathúz a po klášter svatého Tomáše, ta všecka strana ryňku a ta ulice k mostu i věže na mostě a duom Saský, lázně a dvě věži na klášteře Matky boží, a tak velmi prudce hořalo, že se to všecko ve dvú hodinách semlelo, a lidu mnoho shořalo, někteří počítali okolo čtyřidcíti osob, také pro přílišnú prudkost toho času větru v Starém Městě u svatého Valentina i v Platnéřské ulici se zapalovalo, a by rathouz malostranský a klášter svatého Tomáše toho ohně na sobě nezdržal, mnohém více bylo by domuov shořalo, a potom hned té noci spadl hojný déšť na Prahu i okolo Prahy. Léta tisícého pětistého čtvrtého Obraz mrskán byl Ten týden po Květné neděli byla voda veliká u Prahy, kteráž nemalú škodu učinila. Téhož léta na den slavnosti velikonoční po púbědním kázaní v kostele svatého Havla 656
Kněží bouřliví z Prahy vyhnáni Most pražský dokonán Král Vladislav se oženil těch hanění a lidu pozdvihání nechali, aby z toho nětco zlého a snad i nějaké krve prolití nevzniklo, a oni potom kázali na purgmistry a jich radu, pravíce, že jim na kázaní nedadí pravdy praviti. Pražané rozváživše, že by ti kněží nětco stroubili, i snesli se o to s mistry, některým těm hanlivým kněžím ven z měst pražských vyjíti rozkázati. Při tom času ve čtvrtek před slavností Narození svatého Jana Křtitele most pražský dokonán všem obyvateluom pražským k po- těšení, neb toho byli všickni vděčni. Roku toho král Vladislav vzal sobě za man- želku Annu, sestřenici krále franského, kteráž poctivě a velmi slavně do Budína u vigiljí Panny Marie přinesena a korunována. Vše toho léta: Ve čtvrtek po Na nebe vzetí Panny Marie v hodinu sedmnáctú vyšel oheň v Menším Městě pražském (tak jakž někteří pravili) v domě Petružílkově, ale žádný neví, kterak neb od čeho se zapálilo, a bylo veliké sucho a vítr náhlý i shořalo od brány Oujezdské až po rathúz a po klášter svatého Tomáše, ta všecka strana ryňku a ta ulice k mostu i věže na mostě a duom Saský, lázně a dvě věži na klášteře Matky boží, a tak velmi prudce hořalo, že se to všecko ve dvú hodinách semlelo, a lidu mnoho shořalo, někteří počítali okolo čtyřidcíti osob, také pro přílišnú prudkost toho času větru v Starém Městě u svatého Valentina i v Platnéřské ulici se zapalovalo, a by rathouz malostranský a klášter svatého Tomáše toho ohně na sobě nezdržal, mnohém více bylo by domuov shořalo, a potom hned té noci spadl hojný déšť na Prahu i okolo Prahy. Léta tisícého pětistého čtvrtého Obraz mrskán byl Ten týden po Květné neděli byla voda veliká u Prahy, kteráž nemalú škodu učinila. Téhož léta na den slavnosti velikonoční po púbědním kázaní v kostele svatého Havla 656
Strana 657
v Městě Starém pražském jeden krajčí, řečený Vodička, svrhl obraz vzkříšení božího z oltáře a šlapal po něm nohami, až mu ruku zlámal. To vida nějaký Kolář kulhavý, ten přiskočil a mrskal ten obraz bičem, říkaje: „Do lesa dřevo, do lesa mezi jiné dříví!“ Pražané staro- měští o tom uslyšavše kázali je oba hned nazajtří do šatlavy vehnati a tam byli za osm dní držáni a davše jim kapitolu na rathouze rozkázali, aby se toho ani k tomu podobného nedopouštěli. Roku toho sněm držán byl na hradě praž- ském z rozkázaní královského při slavnosti svatých Filipa a Jakuba a tu veliká váda byla mezi pány a měšťany, neb Pražané a jiná města se ohrazovali, že k souduom stávati nechtí, jediné toliko o to, což mají na zemi, a o čeled zběhlú i také o listy vedlé starobylého obyčeje. Vše toho roku, v úterý letniční biskup Filip přijel do Prahy ze Vlach, neb jej tam na to namluvil nějaký Bohuslav krajčí, kterýž k němu chodil s jinými žáky na svěcení, a ten biskup přijat do Prahy velmi poctivě, a byl mužíček malý a poctivé postavy, ale příliš sešlého věku. Léta toho přivezeny sú peníze do Čech na žoldnéře od hraběte z Rajnu, jinak od falckrabě, i najali mnoho žoldnéřuov v Praze Němci, a vyšlo jich na den svatého Petra z okovuov vyvedení okolo sedmi set a potom opět několik set, vše pěších výborných mužuov a dobře zbrojí opatřených, potom za nimi také k témuž falckrabí vyjeli z Čech někteří z rytířstva velmi ozdobně. Po malém času měsíce září ti všickni pěší žoldnéři čeští i jiní od Maxmiliána císaře v Bavořích hanebně sú (neb jízdní od nich ujeli) poraženi a tu všech spolu že by zbito bylo okolo jedenmezcítma set počítali a sedm set vězňů. Čechové pak dáni byli na závazky, přišedše do Čech zase se v Bavořích stavěti musili, potom sú propuštěni, ale zmordovaní tam pohřbeni. Bavorská vojna 657
v Městě Starém pražském jeden krajčí, řečený Vodička, svrhl obraz vzkříšení božího z oltáře a šlapal po něm nohami, až mu ruku zlámal. To vida nějaký Kolář kulhavý, ten přiskočil a mrskal ten obraz bičem, říkaje: „Do lesa dřevo, do lesa mezi jiné dříví!“ Pražané staro- měští o tom uslyšavše kázali je oba hned nazajtří do šatlavy vehnati a tam byli za osm dní držáni a davše jim kapitolu na rathouze rozkázali, aby se toho ani k tomu podobného nedopouštěli. Roku toho sněm držán byl na hradě praž- ském z rozkázaní královského při slavnosti svatých Filipa a Jakuba a tu veliká váda byla mezi pány a měšťany, neb Pražané a jiná města se ohrazovali, že k souduom stávati nechtí, jediné toliko o to, což mají na zemi, a o čeled zběhlú i také o listy vedlé starobylého obyčeje. Vše toho roku, v úterý letniční biskup Filip přijel do Prahy ze Vlach, neb jej tam na to namluvil nějaký Bohuslav krajčí, kterýž k němu chodil s jinými žáky na svěcení, a ten biskup přijat do Prahy velmi poctivě, a byl mužíček malý a poctivé postavy, ale příliš sešlého věku. Léta toho přivezeny sú peníze do Čech na žoldnéře od hraběte z Rajnu, jinak od falckrabě, i najali mnoho žoldnéřuov v Praze Němci, a vyšlo jich na den svatého Petra z okovuov vyvedení okolo sedmi set a potom opět několik set, vše pěších výborných mužuov a dobře zbrojí opatřených, potom za nimi také k témuž falckrabí vyjeli z Čech někteří z rytířstva velmi ozdobně. Po malém času měsíce září ti všickni pěší žoldnéři čeští i jiní od Maxmiliána císaře v Bavořích hanebně sú (neb jízdní od nich ujeli) poraženi a tu všech spolu že by zbito bylo okolo jedenmezcítma set počítali a sedm set vězňů. Čechové pak dáni byli na závazky, přišedše do Čech zase se v Bavořích stavěti musili, potom sú propuštěni, ale zmordovaní tam pohřbeni. Bavorská vojna 657
Strana 658
Léta tisícého pětistého pátého Lokte páni čeští dobývali Nazajtří po slavnosti svatého Pavla na víru obrácení Pražané obú měst pražských pilně o to počali jednati, aby z těch dvú měst jedno bylo město učiněno, i volili sú z sebe po čtyřech osobách, aby na tom seděly a to pilně vyhledaly, jakým obyčejem mohlo by se to slušně sjíti. Z Štarého Města byli sú tito: Pašek, Hlavsa, Nastojt a Porybnaj, z Nového Pernikář, Roz- voda, Kába a Velvarskaj. Téhož léta na den svaté Marie Magdalény Albrecht z Kolovrat, kancléř království českého, a Jindřich z Hradce, purkrabě pražský, a jiní někteří páni, též i z rytířstva, krom měst, táhli na Šliky hrabata z Pasounu a oblehli město Loket a jeho pilně dobývali, ale nic nedobyli. Potom při slavnosti svatého Vácslava přitáhli Pražané a jiná města a mezi týmiž pány a Šliky učinili stání tak, že sú odtrhli, a potom o to o všecko při suchých dnech postních stala se smlúva dokonalá. Při tom času počali se v městech pražských rozliční bludové rozmáhati, neb někteří i z měš- ťanův počali se společně a tajně scházeti, o to pilně rokujíce a chtíce, aby k tomu bylo přivedeno, aby ta města byla bez kněží, pravíce, že by jeden neb dva a najvíce tří mohli tomu dosti učiniti a křtem posluhovati a man- žely spojovati a kázati že mohou laikové a mší žádných že není potřebí, a tak chtíce je zkaziti, pro lehkou někdy příčinu dávali kněží na rathouz do vězení a někdy do srubů pod hodiny i do šatlavy mezi lotry. Kněží také na ten čas své věci velmi lehkomyslně vedli a neřády páchali, nechtějíce ani administrátora svého poslúchati. Roku toho přihodilo se v neděli na den sva- tého Štěpána, že nějaký kněz Martin Radoch, kaplan tajnského kostela, povolán byl do jed- noho domu (snad, jakž se někteří domnívali, podvodným zpuosobem), tu rychtář naň číhal, a když vyšel z domu, přistúpil k němu a vzal Jednota aby v městech pražských byla 658
Léta tisícého pětistého pátého Lokte páni čeští dobývali Nazajtří po slavnosti svatého Pavla na víru obrácení Pražané obú měst pražských pilně o to počali jednati, aby z těch dvú měst jedno bylo město učiněno, i volili sú z sebe po čtyřech osobách, aby na tom seděly a to pilně vyhledaly, jakým obyčejem mohlo by se to slušně sjíti. Z Štarého Města byli sú tito: Pašek, Hlavsa, Nastojt a Porybnaj, z Nového Pernikář, Roz- voda, Kába a Velvarskaj. Téhož léta na den svaté Marie Magdalény Albrecht z Kolovrat, kancléř království českého, a Jindřich z Hradce, purkrabě pražský, a jiní někteří páni, též i z rytířstva, krom měst, táhli na Šliky hrabata z Pasounu a oblehli město Loket a jeho pilně dobývali, ale nic nedobyli. Potom při slavnosti svatého Vácslava přitáhli Pražané a jiná města a mezi týmiž pány a Šliky učinili stání tak, že sú odtrhli, a potom o to o všecko při suchých dnech postních stala se smlúva dokonalá. Při tom času počali se v městech pražských rozliční bludové rozmáhati, neb někteří i z měš- ťanův počali se společně a tajně scházeti, o to pilně rokujíce a chtíce, aby k tomu bylo přivedeno, aby ta města byla bez kněží, pravíce, že by jeden neb dva a najvíce tří mohli tomu dosti učiniti a křtem posluhovati a man- žely spojovati a kázati že mohou laikové a mší žádných že není potřebí, a tak chtíce je zkaziti, pro lehkou někdy příčinu dávali kněží na rathouz do vězení a někdy do srubů pod hodiny i do šatlavy mezi lotry. Kněží také na ten čas své věci velmi lehkomyslně vedli a neřády páchali, nechtějíce ani administrátora svého poslúchati. Roku toho přihodilo se v neděli na den sva- tého Štěpána, že nějaký kněz Martin Radoch, kaplan tajnského kostela, povolán byl do jed- noho domu (snad, jakž se někteří domnívali, podvodným zpuosobem), tu rychtář naň číhal, a když vyšel z domu, přistúpil k němu a vzal Jednota aby v městech pražských byla 658
Strana 659
jej, pravě, že jest to duom podezřelý, a vedl se s ním přes ryňk na posměch a potupu a dal jej do vězení. Ten pak ctný muž biskup Filip, domnívaje se býti v Praze jako ve Vlaších, i poslal tam, žádaje, aby byl puštěn, a když nic nemohl zjednati, nazajtří službu boží za- stavil, takže nebylo až do třetího dne při žádném kostele zvoněno. Někteří bludní mlu- vili: „Není potřebí té služby zastavovati, však my o ni nestojíme, ani kosteluov zavierati, neb my do nich nechodíme.“ Vtom purgmistr a rada, snad pro uvarování nějakého většího rozbroje, přísně rozkázali farářuom, aby toho před sebe nebrali a biskupa toho v tom neposlú- chali, neb oni jim mzdu platí, ne biskup. Pakli by se tak nechtěli zachovati, že by se oni nebouřlivými kněžími chtěli opatřiti. Farářové, aby o své fary nepřišli, bojíce se, i kázali zvoniti, a biskup se z toho rozhněval, těžce na to, že se do Čech dostal, naříkaje žalostivě plakal, a byl by zase rád do Vlach, by věděl kudy, a tak vždy těch příčin hledal, aby v Praze nebyl, až jednoho času vsed na vuoz do Hory Kutny se vzíti kázal a pobyv tam některý nedlúhý čas, i tu znamenav, že po jeho vuoli není, zpuosobiv sobě tajně vuodce, dva kupecké pacholky, i vyjel z Hory na koni, an o tom žádný nic nevěďal, i táhl upřímo k vlaské zemi, ale Horníci, zvěďavše, že biskupa není, i kázali honiti na všecky strany, i postižen jest v Sobě- slavi a přiveden zase do Hory, a od toho času již v takové jako prvé vážnosti nebyl, až umřel. Toho také roku Alžběta, slavná královna polská, jenž byla Albrechta, knížete rakúského a krále uherského a českého i římského dcera, Ladislava, uherského a českého krále, kterýž v Praze umřel, sestra, Kazimíra, krále polského, manželka, Vladislava, uherského a českého krále, Albrechta a Alexandra i Zigmunda, krá- luov polských, matka, v neděli den svatého Matúše apoštola a evangelisty umřela a v kapli svatého Kříže v kostele krakovském v hrobě, Biskup Filip utíkal Královna polská Alžběta umřela 659
jej, pravě, že jest to duom podezřelý, a vedl se s ním přes ryňk na posměch a potupu a dal jej do vězení. Ten pak ctný muž biskup Filip, domnívaje se býti v Praze jako ve Vlaších, i poslal tam, žádaje, aby byl puštěn, a když nic nemohl zjednati, nazajtří službu boží za- stavil, takže nebylo až do třetího dne při žádném kostele zvoněno. Někteří bludní mlu- vili: „Není potřebí té služby zastavovati, však my o ni nestojíme, ani kosteluov zavierati, neb my do nich nechodíme.“ Vtom purgmistr a rada, snad pro uvarování nějakého většího rozbroje, přísně rozkázali farářuom, aby toho před sebe nebrali a biskupa toho v tom neposlú- chali, neb oni jim mzdu platí, ne biskup. Pakli by se tak nechtěli zachovati, že by se oni nebouřlivými kněžími chtěli opatřiti. Farářové, aby o své fary nepřišli, bojíce se, i kázali zvoniti, a biskup se z toho rozhněval, těžce na to, že se do Čech dostal, naříkaje žalostivě plakal, a byl by zase rád do Vlach, by věděl kudy, a tak vždy těch příčin hledal, aby v Praze nebyl, až jednoho času vsed na vuoz do Hory Kutny se vzíti kázal a pobyv tam některý nedlúhý čas, i tu znamenav, že po jeho vuoli není, zpuosobiv sobě tajně vuodce, dva kupecké pacholky, i vyjel z Hory na koni, an o tom žádný nic nevěďal, i táhl upřímo k vlaské zemi, ale Horníci, zvěďavše, že biskupa není, i kázali honiti na všecky strany, i postižen jest v Sobě- slavi a přiveden zase do Hory, a od toho času již v takové jako prvé vážnosti nebyl, až umřel. Toho také roku Alžběta, slavná královna polská, jenž byla Albrechta, knížete rakúského a krále uherského a českého i římského dcera, Ladislava, uherského a českého krále, kterýž v Praze umřel, sestra, Kazimíra, krále polského, manželka, Vladislava, uherského a českého krále, Albrechta a Alexandra i Zigmunda, krá- luov polských, matka, v neděli den svatého Matúše apoštola a evangelisty umřela a v kapli svatého Kříže v kostele krakovském v hrobě, Biskup Filip utíkal Královna polská Alžběta umřela 659
Strana 660
kterýž sobě za dnuov života svého připraviti dala, slavně při přítomnosti krále Alexandra polského, syna jejího, a druhého Zigmunda, opavského a hlohovského knížete, a mnohých biskupuov s pláčem všeho lidu přítomného pochována. Léta tisícého pětistého šestého Oheň v Praze na Židovské zahradě Ludvík král se narodil Anna, královna uherská, umřela Pražská města byla sobě na odpor Času postního při slavnosti Zvěstování Panny Marie kníže Zigmund, syn někdy krále Kazi- míra polského, vlastní bratr Vladislava, krále uherského a českého, po smrti bratra svého Alexandra přijal korunu království polského a hned brzo po korunování táhl na Tatary, kteříž jemu velmi jeho zemi hubili, a pobil je s svými Poláky velmi mužně, takže jich na dvanáct tisíc na placu zuostalo a mnoho jich do Polsky zajato. Téhož léta vyšel oheň na Novém Městě pražském tu, kdež slove Na židovské zahradě, a shořalo na Flašnéřské ulici po obú stranú sedmnáct domuov. Při tom času v ochtáb svatého Jana Křtitele králi Vladislavovi z Anny, manželky jeho, na Budíně narodil se syn při hodině šestnácté a dáno jemu jméno Ludvík. Roku toho u vigiljí svatého Jakuba Anna, královna uherská, manželka krále Vladislava, zuostavivši manželu svému dceru Alžbětu a syna Ludvíka umřela a na den svaté Anny pohřbena. A tu hned po smrti její král rozkázal, aby dcera jeho nebyla Alžbětú, ale Annú jmenována, a to učinil pro milost své manželky, chtě tomu, aby jméno její nebylo dáno v za- pomenutí, ale aby na dceru jeho a její bylo přeneseno. Vše toho roku: V Novém Městě pražském vyhlášeno, že by král ráčil dáti Novoměstským třetí jarmark, totiž na svatého Bartoloměje, a přitom co z koní a z jiných dobytkuov, a též jako v Starém Městě aby sedalo konšeluov Zigmund, král polský, korunován 660
kterýž sobě za dnuov života svého připraviti dala, slavně při přítomnosti krále Alexandra polského, syna jejího, a druhého Zigmunda, opavského a hlohovského knížete, a mnohých biskupuov s pláčem všeho lidu přítomného pochována. Léta tisícého pětistého šestého Oheň v Praze na Židovské zahradě Ludvík král se narodil Anna, královna uherská, umřela Pražská města byla sobě na odpor Času postního při slavnosti Zvěstování Panny Marie kníže Zigmund, syn někdy krále Kazi- míra polského, vlastní bratr Vladislava, krále uherského a českého, po smrti bratra svého Alexandra přijal korunu království polského a hned brzo po korunování táhl na Tatary, kteříž jemu velmi jeho zemi hubili, a pobil je s svými Poláky velmi mužně, takže jich na dvanáct tisíc na placu zuostalo a mnoho jich do Polsky zajato. Téhož léta vyšel oheň na Novém Městě pražském tu, kdež slove Na židovské zahradě, a shořalo na Flašnéřské ulici po obú stranú sedmnáct domuov. Při tom času v ochtáb svatého Jana Křtitele králi Vladislavovi z Anny, manželky jeho, na Budíně narodil se syn při hodině šestnácté a dáno jemu jméno Ludvík. Roku toho u vigiljí svatého Jakuba Anna, královna uherská, manželka krále Vladislava, zuostavivši manželu svému dceru Alžbětu a syna Ludvíka umřela a na den svaté Anny pohřbena. A tu hned po smrti její král rozkázal, aby dcera jeho nebyla Alžbětú, ale Annú jmenována, a to učinil pro milost své manželky, chtě tomu, aby jméno její nebylo dáno v za- pomenutí, ale aby na dceru jeho a její bylo přeneseno. Vše toho roku: V Novém Městě pražském vyhlášeno, že by král ráčil dáti Novoměstským třetí jarmark, totiž na svatého Bartoloměje, a přitom co z koní a z jiných dobytkuov, a též jako v Starém Městě aby sedalo konšeluov Zigmund, král polský, korunován 660
Strana 661
v řadě osmnáct, i z té příčiny Staroměstští pohnuli se proti Novoměstským a častokrát jedni proti druhým se s zbrojí ukazovali a Staroměstští kázali k branám a fortnám do Nového Města vrata dělati, aby se zavíraly, a mezi obcemi o to veliká ruoznice byla, někteří chtěli, aby jedno město bylo a jedním právem aby se spravovalo, a jiní nechtěli, a někteří pak hanlivé cedule metali i listy po branách na konšely přibíjeli, jejich nespravedlivosti a neřády lživě vypisujíce, ale že Pán Buoh ráčil počátku zachovati, až potom král, když do země přijel, ty různice mezi nimi přetrhl. Při tom času Henrych z Gutštajna byl jal dva mládence, bratry z Švamberka, a měl je bezmála puol léta v svém vězení na Švorcburku a tu je šacoval; potom také byla o to smlúva učiněna. Roku toho také jeden z rytířstva v sobotu před svatým Františkem, Jan Kopidlanský, potkav se s svým nepřítelem, nějakým Cukrem, v Praze, i ranil jej a zabil, kterýž byl polapen a do vězení vzat a odsouzen a ve třimezcítma hodin na ryňku staroměstským sťat a odtuď vezen na Prosík a tu při kostele svatého Vácsla- va pohřben. Páni z Švamberka zjímáni Kopidlanský sťat Léta tisícého pětistého sedmého V pondělí po slavnosti svaté Trojice obec Starého Města pražského sešla se na rathouz a tu bylo oznamováno od posluov jich, kteříž se byli málo předtím od krále z Budína navrá- tili. Mezi jinými artikuly také byl ten jeden oznamován, že sú to na králi Jeho Milosti obdržali, aby židé byli z Prahy jeho slovem královským vypovědíni, tak aby v jednom měsíci od toho dne, když se jim oznámí, ven se vyhostili a od Pražanuov i ode všech jiných aby byli pokojně propuštěni i se všemi jich statky a nábytky a přes jeden měsíc aby žádný z nich nikdíž v městech pražských nezuostával Židé aby z Prahy vyhnáni byli 661
v řadě osmnáct, i z té příčiny Staroměstští pohnuli se proti Novoměstským a častokrát jedni proti druhým se s zbrojí ukazovali a Staroměstští kázali k branám a fortnám do Nového Města vrata dělati, aby se zavíraly, a mezi obcemi o to veliká ruoznice byla, někteří chtěli, aby jedno město bylo a jedním právem aby se spravovalo, a jiní nechtěli, a někteří pak hanlivé cedule metali i listy po branách na konšely přibíjeli, jejich nespravedlivosti a neřády lživě vypisujíce, ale že Pán Buoh ráčil počátku zachovati, až potom král, když do země přijel, ty různice mezi nimi přetrhl. Při tom času Henrych z Gutštajna byl jal dva mládence, bratry z Švamberka, a měl je bezmála puol léta v svém vězení na Švorcburku a tu je šacoval; potom také byla o to smlúva učiněna. Roku toho také jeden z rytířstva v sobotu před svatým Františkem, Jan Kopidlanský, potkav se s svým nepřítelem, nějakým Cukrem, v Praze, i ranil jej a zabil, kterýž byl polapen a do vězení vzat a odsouzen a ve třimezcítma hodin na ryňku staroměstským sťat a odtuď vezen na Prosík a tu při kostele svatého Vácsla- va pohřben. Páni z Švamberka zjímáni Kopidlanský sťat Léta tisícého pětistého sedmého V pondělí po slavnosti svaté Trojice obec Starého Města pražského sešla se na rathouz a tu bylo oznamováno od posluov jich, kteříž se byli málo předtím od krále z Budína navrá- tili. Mezi jinými artikuly také byl ten jeden oznamován, že sú to na králi Jeho Milosti obdržali, aby židé byli z Prahy jeho slovem královským vypovědíni, tak aby v jednom měsíci od toho dne, když se jim oznámí, ven se vyhostili a od Pražanuov i ode všech jiných aby byli pokojně propuštěni i se všemi jich statky a nábytky a přes jeden měsíc aby žádný z nich nikdíž v městech pražských nezuostával Židé aby z Prahy vyhnáni byli 661
Strana 662
Opat slovanský Matyáš Biskup Filip umřel zjevně ani tajně, pakli by byl nalezen, o svuoj život aby přišel. Židé to uslyšavše nic toho (zpuosob některých měšťanuov pražských zna- jíce) teskliví nebyli, ale posmívali se tomu, nadto i základy a vetuňky strojili, že z toho nic nebude, a davše dary některým znamenitějším, na kterýchž takové věci záležaly, v Praze až do dnešního dne bezpečně zuostali. Téhož léta přišli listové na rathúz Nového Města pražského, v kterýchžto napsáno bylo, že král přikazuje, aby poctivého kněze Matyáše, opata kláštera slovanského svatého Jeronýma, ležícího v Novém Městě pražském, oni Novo- měští purgmistr a rada hned z toho kláštera vyvedli a na jeho místo aby kněze Jiříka Chru- dimského, mistra učení pražského, uvedli. Novoměští vedlé téhož listu tak se zachovali, ale on Matyáš, jsa opat korunovaný, bez ozná- mené příčiny takového posměchu trpěti ne- moha, jel do Budína k králi a jemu to oznámil a král pravil, že o tom nic nevěděl a neví, i rozkázal jemu dáti listy k Pražanům novoměst- ským, aby jej zase uvedli, a dáni sú jemu listové v kanceláři budínské rozkázaním kancléřo- vým, kteréž když přinesl na rathouz, Novoměští purgmistr a rada přečetše jemu je také k pře- čtení dali, v kterýchž bylo napsáno, aby mistra Jiříka tu zanechali, a tak on opat přinesl listy sám proti sobě a tak od toho opatství pustiti musil. Potom pak zase v témž klášteře opatem byl až do smrti. Času toho biskup Filip, jenž byl muž dobro- tivý a pokojný, ale peněz velmi žádostivý, tak jakž způsob vlaský ukazuje, jsa již velmi sešlého věku ten den před Jedenácti tisíci pannami umřel a v kostele svatého Jakuba, jenž slove Vysoký kostel, na Horách Kutnách poctivě pochován a potom do kostela svaté panny Barbory přenesen a tu leží, na jehožto hrobě výborný kámen položen. Roku toho Jiřík Kopidlanský Pražanuom pro smrt bratra svého veliké pohrůžky činil, ale oni sobě osobu jeho i ten účinek málo vážili, Kopidlanský sťat 662
Opat slovanský Matyáš Biskup Filip umřel zjevně ani tajně, pakli by byl nalezen, o svuoj život aby přišel. Židé to uslyšavše nic toho (zpuosob některých měšťanuov pražských zna- jíce) teskliví nebyli, ale posmívali se tomu, nadto i základy a vetuňky strojili, že z toho nic nebude, a davše dary některým znamenitějším, na kterýchž takové věci záležaly, v Praze až do dnešního dne bezpečně zuostali. Téhož léta přišli listové na rathúz Nového Města pražského, v kterýchžto napsáno bylo, že král přikazuje, aby poctivého kněze Matyáše, opata kláštera slovanského svatého Jeronýma, ležícího v Novém Městě pražském, oni Novo- měští purgmistr a rada hned z toho kláštera vyvedli a na jeho místo aby kněze Jiříka Chru- dimského, mistra učení pražského, uvedli. Novoměští vedlé téhož listu tak se zachovali, ale on Matyáš, jsa opat korunovaný, bez ozná- mené příčiny takového posměchu trpěti ne- moha, jel do Budína k králi a jemu to oznámil a král pravil, že o tom nic nevěděl a neví, i rozkázal jemu dáti listy k Pražanům novoměst- ským, aby jej zase uvedli, a dáni sú jemu listové v kanceláři budínské rozkázaním kancléřo- vým, kteréž když přinesl na rathouz, Novoměští purgmistr a rada přečetše jemu je také k pře- čtení dali, v kterýchž bylo napsáno, aby mistra Jiříka tu zanechali, a tak on opat přinesl listy sám proti sobě a tak od toho opatství pustiti musil. Potom pak zase v témž klášteře opatem byl až do smrti. Času toho biskup Filip, jenž byl muž dobro- tivý a pokojný, ale peněz velmi žádostivý, tak jakž způsob vlaský ukazuje, jsa již velmi sešlého věku ten den před Jedenácti tisíci pannami umřel a v kostele svatého Jakuba, jenž slove Vysoký kostel, na Horách Kutnách poctivě pochován a potom do kostela svaté panny Barbory přenesen a tu leží, na jehožto hrobě výborný kámen položen. Roku toho Jiřík Kopidlanský Pražanuom pro smrt bratra svého veliké pohrůžky činil, ale oni sobě osobu jeho i ten účinek málo vážili, Kopidlanský sťat 662
Strana 663
až potom veliké činil škody ohněm i mečem a páni zemští tomu se dívajíce mlčeli a někteří snad toho vděčni byli. Léta tisícého pětistého vosmého Na den svatého Jakuba sněm valní držán byl na hradě pražském a k tomu sněmu od krále Vladislava z Uher vysláni byli Jan, biskup někdy varadínský, a Stanislav, biskup olomúcký, aby oni na místě královském ty ruoznice a ne- vole, kteréž byly mezi pány, rytířstvem a městy království českého, přetrhli a zastavili. I stalo se narovnání tak, aby byl každý právem živ a zřízením zemským aby se každý spravoval; pakli by kto chtěl odboj právu činiti, na tako- vého odbojníka aby sobě všickni pomáhali. Téhož léta v pondělí na outerý u vigiljí Na nebe vzetí Panny Marie Jiřík Kopidlanský ve dvadcíti koních vpadl do Michle a tu ves vypálil a některé sedláky zranil a táhl odtuď k Jesenici a tu učinil tolikéž a hned té noci přijel do vsi Běchovic, jenž jest k klášteru svaté panny Kateřiny, a vypálil jim dvůr i ves a dva pacholky nádvorní pochytivše kaž- dému ruku utali. Potom jel k Počernicům Ram- bouskovým a tu spálil stodoly i stohy. Pražané, nětco svých žoldnéřuov z města vypustiti rozkázavše, honiti kázali jezdecky i pěšky, a oni přijevše do Ouvalu a tu nic nenalezše, zase se navrátili a tu potkavše Bohemického mladého na Vidrholci, jej jali a do Prahy při- nesli. Potom hned před svatým Bartolomějem, když jeli kramáři pražští do Plzně na jarmark, zloupeni sú od téhož Kopidlanského ve vsi Crhovicích. Ten den před slavností svaté Lidmily týž Jiřík Kopidlanský, maje třináct koní, u sa- mé Prahy za Svinskou branou lidi bil a ru- ce jím utínal, těm kopáčuom, kteříž šli z vi- nic. Hned potom před svatým Vácslavem vypálil Kopidlanský spálil Běchovice 663
až potom veliké činil škody ohněm i mečem a páni zemští tomu se dívajíce mlčeli a někteří snad toho vděčni byli. Léta tisícého pětistého vosmého Na den svatého Jakuba sněm valní držán byl na hradě pražském a k tomu sněmu od krále Vladislava z Uher vysláni byli Jan, biskup někdy varadínský, a Stanislav, biskup olomúcký, aby oni na místě královském ty ruoznice a ne- vole, kteréž byly mezi pány, rytířstvem a městy království českého, přetrhli a zastavili. I stalo se narovnání tak, aby byl každý právem živ a zřízením zemským aby se každý spravoval; pakli by kto chtěl odboj právu činiti, na tako- vého odbojníka aby sobě všickni pomáhali. Téhož léta v pondělí na outerý u vigiljí Na nebe vzetí Panny Marie Jiřík Kopidlanský ve dvadcíti koních vpadl do Michle a tu ves vypálil a některé sedláky zranil a táhl odtuď k Jesenici a tu učinil tolikéž a hned té noci přijel do vsi Běchovic, jenž jest k klášteru svaté panny Kateřiny, a vypálil jim dvůr i ves a dva pacholky nádvorní pochytivše kaž- dému ruku utali. Potom jel k Počernicům Ram- bouskovým a tu spálil stodoly i stohy. Pražané, nětco svých žoldnéřuov z města vypustiti rozkázavše, honiti kázali jezdecky i pěšky, a oni přijevše do Ouvalu a tu nic nenalezše, zase se navrátili a tu potkavše Bohemického mladého na Vidrholci, jej jali a do Prahy při- nesli. Potom hned před svatým Bartolomějem, když jeli kramáři pražští do Plzně na jarmark, zloupeni sú od téhož Kopidlanského ve vsi Crhovicích. Ten den před slavností svaté Lidmily týž Jiřík Kopidlanský, maje třináct koní, u sa- mé Prahy za Svinskou branou lidi bil a ru- ce jím utínal, těm kopáčuom, kteříž šli z vi- nic. Hned potom před svatým Vácslavem vypálil Kopidlanský spálil Běchovice 663
Strana 664
předměstí u Nymburka a branné pobil a na- zajtří vypálil Ouval. Potom pak před svatým Martinem pobral Nymburským koně z vozuov, ježto jeli na ryb- ník pro ryby. Léta tisícého pětistého devátého Táborští zjímáni od Kopidlanského Ludvík král korunován V sobotu po svatým Valentinu král Vladislav přijel potřetí z Budína do Prahy s synem svým Ludvíkem a s Annú dcerú velmi slavně a pocti- vě. Na den svaté panny Doroty týž Kopidlan- ský čekal na měšťany táborské puol míle od Tábora, když jeli z Prahy, a vyskočiv na ně zabil dva a jal tři a nesl je do Boleslavska na Domousice, kteříž potom dobyvše se z toho vězení ušli až do Nymburka. Téhož léta v úterý před Přenesením svatého Vácslava sněm hlavní byl položen od krále Vladislava na hradě pražském. A tu sú páni a rytířstvo i města rokovali na žádost královskú o korunování krále Ludvíka. A byl při tom markrabě bramburský s svú manželkú, sestrú krále Vladislava, a s dětmi svými a jiných knížat mnoho z Slezska i odjinud. Při tom času Jiřík Kopidlanský, vskočiv do předměstí žateckého, vypálil v něm šest- náct domuov a k tomu jích dvě vsi. Roku toho třetí neděli postní, jenž slove Oculi, Ludvík, syn krále Vladislava, maje věku svého puol čtvrta léta, v kostele svatého Víta na hradě svatého Vácslava, jinak praž- ském, při přítomnosti otce svého na království české slavně korunován. V úterý po čtvrté neděli postní král Vladislav seděl na soudu s pány a vladykami a tu mnohé nesnáze a nevole slyšali a rozvažovali i nálezy na to dělali. I byl předtím pohnal Zigmund Kopidlanský s svú mateří Pražanuov, protože jsú jím skrze Kavana, svého služebníka, vybrali a spálili městečko Kopidlno, počítajíc sobě škod 664
předměstí u Nymburka a branné pobil a na- zajtří vypálil Ouval. Potom pak před svatým Martinem pobral Nymburským koně z vozuov, ježto jeli na ryb- ník pro ryby. Léta tisícého pětistého devátého Táborští zjímáni od Kopidlanského Ludvík král korunován V sobotu po svatým Valentinu král Vladislav přijel potřetí z Budína do Prahy s synem svým Ludvíkem a s Annú dcerú velmi slavně a pocti- vě. Na den svaté panny Doroty týž Kopidlan- ský čekal na měšťany táborské puol míle od Tábora, když jeli z Prahy, a vyskočiv na ně zabil dva a jal tři a nesl je do Boleslavska na Domousice, kteříž potom dobyvše se z toho vězení ušli až do Nymburka. Téhož léta v úterý před Přenesením svatého Vácslava sněm hlavní byl položen od krále Vladislava na hradě pražském. A tu sú páni a rytířstvo i města rokovali na žádost královskú o korunování krále Ludvíka. A byl při tom markrabě bramburský s svú manželkú, sestrú krále Vladislava, a s dětmi svými a jiných knížat mnoho z Slezska i odjinud. Při tom času Jiřík Kopidlanský, vskočiv do předměstí žateckého, vypálil v něm šest- náct domuov a k tomu jích dvě vsi. Roku toho třetí neděli postní, jenž slove Oculi, Ludvík, syn krále Vladislava, maje věku svého puol čtvrta léta, v kostele svatého Víta na hradě svatého Vácslava, jinak praž- ském, při přítomnosti otce svého na království české slavně korunován. V úterý po čtvrté neděli postní král Vladislav seděl na soudu s pány a vladykami a tu mnohé nesnáze a nevole slyšali a rozvažovali i nálezy na to dělali. I byl předtím pohnal Zigmund Kopidlanský s svú mateří Pražanuov, protože jsú jím skrze Kavana, svého služebníka, vybrali a spálili městečko Kopidlno, počítajíc sobě škod 664
Strana 665
dvadcet tisíc kop grošuov českých. Pražané nechtěli na ten čas k právu stávati, i ustáli na ně právo. Při tom času dal král Jiříkovi Kopidlanskému glejt bezpečný k smlouvě s Pražany, a on chtěl za hlavu bratra svého také dvadcet tisíc kop grošův českých. I stala se smlúva přátelská, a to taková: Poněvadž on Jiřík Kopidlanský sám mstil smrti bratra svého a činil škodu, že jemu nejsú Pražané nic dáti povinni, ale Zigmundovi a mateři jeho, poněvadž jsú to zboží jím náležité pohubili, aby dali za tu škodu v Kopidlně učiněnú puol šesta tisíce kop grošuov českých. Hned toho roku na den slavný Na nebe vstúpení Pána Krista po obědích v klášteře svatého Tomáše v Menším Městě pražským táhli sú obraz vzkříšení božího, tak jakž obyčej měli památku činiti na ten den, a bylo při tom velmi mnoho lidu a trubači královští stáli na kruchtě a troubili. Vtom se kruchta s lidmi i s trubači zlámala a mnoho lidí, kteříž dole byli, stlačila, ale však žádný od toho ourazu neumřel. Lidé bludní mnozí v Praze měli z té příhody velikú vděčnost a zvláštní potěšení. Toho času hned v neděli, jenž jest mezi slavným ochtábem Na nebe vstúpení Pána Krista, holomek jeden z hradu pražského svadil se s Uhry o nějakú lotryni, a maje po sobě podstatu, i udělal na ně puotku slovy i skutkem, a Uhří se bránili. A z toho zšel křik a k šturmu zvoniti počali na kostele svatého Mikuláše a ti, jenž byli zlého žádostiví z Starého i z No- vého měst pražských, přes most běžali a Uhry bili a mordovali a statky jích brali, vybíjejíce domy, tu kdež jsú v hospodách stáli. Nesli přes most čuby, hazuky, peníze, stříbra, sedla, uzdy, což kdo mohl uchytiti. Přitom k večeru vybíjeli sklepy dobrých lidí, souseduov malo- stranských, bez vší viny, toliko aby se nabrali a měli. Skrze takový mord okolo čtrnácti neb šestnácti Uhrův v klášteře svatého Tomáše nazajtří i potom pohřbeno a zraněných více Smlúva Kopidlanského s Pražany Kruchta se zlámala v klášteře svatého Tomáše Uhří zbiti v Menším Městě pražským 665
dvadcet tisíc kop grošuov českých. Pražané nechtěli na ten čas k právu stávati, i ustáli na ně právo. Při tom času dal král Jiříkovi Kopidlanskému glejt bezpečný k smlouvě s Pražany, a on chtěl za hlavu bratra svého také dvadcet tisíc kop grošův českých. I stala se smlúva přátelská, a to taková: Poněvadž on Jiřík Kopidlanský sám mstil smrti bratra svého a činil škodu, že jemu nejsú Pražané nic dáti povinni, ale Zigmundovi a mateři jeho, poněvadž jsú to zboží jím náležité pohubili, aby dali za tu škodu v Kopidlně učiněnú puol šesta tisíce kop grošuov českých. Hned toho roku na den slavný Na nebe vstúpení Pána Krista po obědích v klášteře svatého Tomáše v Menším Městě pražským táhli sú obraz vzkříšení božího, tak jakž obyčej měli památku činiti na ten den, a bylo při tom velmi mnoho lidu a trubači královští stáli na kruchtě a troubili. Vtom se kruchta s lidmi i s trubači zlámala a mnoho lidí, kteříž dole byli, stlačila, ale však žádný od toho ourazu neumřel. Lidé bludní mnozí v Praze měli z té příhody velikú vděčnost a zvláštní potěšení. Toho času hned v neděli, jenž jest mezi slavným ochtábem Na nebe vstúpení Pána Krista, holomek jeden z hradu pražského svadil se s Uhry o nějakú lotryni, a maje po sobě podstatu, i udělal na ně puotku slovy i skutkem, a Uhří se bránili. A z toho zšel křik a k šturmu zvoniti počali na kostele svatého Mikuláše a ti, jenž byli zlého žádostiví z Starého i z No- vého měst pražských, přes most běžali a Uhry bili a mordovali a statky jích brali, vybíjejíce domy, tu kdež jsú v hospodách stáli. Nesli přes most čuby, hazuky, peníze, stříbra, sedla, uzdy, což kdo mohl uchytiti. Přitom k večeru vybíjeli sklepy dobrých lidí, souseduov malo- stranských, bez vší viny, toliko aby se nabrali a měli. Skrze takový mord okolo čtrnácti neb šestnácti Uhrův v klášteře svatého Tomáše nazajtří i potom pohřbeno a zraněných více Smlúva Kopidlanského s Pražany Kruchta se zlámala v klášteře svatého Tomáše Uhří zbiti v Menším Městě pražským 665
Strana 666
Berně v Čechách sbírány byly Hradec nad Labem vyhořal než tolikéž bylo. Potom pak před slavností Ducha svatého i po té slavnosti král kázal ty některé buřiče stínati a jiné sedříti na ryňku Menšího Města pražského i také za Hradčany. Téhož roku při slavnosti svaté panny Marké- ty Pražané počali vybierati berni z hlavy po dvú groších českých králi Ludvíkovi po koru- nování, páni pak a rytířstvo i lichevníci po puol ouroku. Tu někteří berníci, navybíravše té sumy nětco, ostatku tam zanechali a králi z toho nětco málo dali. Roku toho při slavnosti Narození Panny Marie druhá berně sbierati se počala na vypla- cení zámkuov královských Žebráka, Točníku, Příbramě a jiných od pánuov z Gutštajna. V středu po slavnosti svatého Martina po čtyřmezcítmé hodině v Králové Hradci u ba- kaláře Karáska kuchařka nějaká, hledajíc nětco s svíčkú, koudel nechtíc zapálila. I sho- řalo domuov třidcet a dva a jedna věže u kostela i s zvony. Léta tisícého pětistého desátého Mistr Jiřík Sovka Ve čtvrtek den svatého Pavla na víru obrácení kníže míšenský s manželkú svú, sestrú krále Vladislava, v sedmi stech koních ozdobně a dosti přípravně v červených sukních na zbroji přijel do Prahy. Potom hned v úterý činil povinnost králi českému na palácu hradu pražského. V pondělí po druhé neděli postní poctivý muž a slavný kazatel mistr Jiřík Sovka, jenž byl člověk nad jiné učený, vyjel z Prahy a jel do Olomúce a tam z vuole královské uvázal se v proboštství kláštera Všech svatých na předměstí olomúckém a tam byl učiněn vzáct- ným kazatelem. Po jeho odjezdu z Prahy mnozí ti, kteříž jeho rádi poslouchali a jej velmi chvá- lili, protože přistoupil k řádu křesťanskému, velmi jej haněli. V pátek na sobotu den svatého Urbana slavný muž a velmi znamenitý v království Albrecht kancléř umřel 666
Berně v Čechách sbírány byly Hradec nad Labem vyhořal než tolikéž bylo. Potom pak před slavností Ducha svatého i po té slavnosti král kázal ty některé buřiče stínati a jiné sedříti na ryňku Menšího Města pražského i také za Hradčany. Téhož roku při slavnosti svaté panny Marké- ty Pražané počali vybierati berni z hlavy po dvú groších českých králi Ludvíkovi po koru- nování, páni pak a rytířstvo i lichevníci po puol ouroku. Tu někteří berníci, navybíravše té sumy nětco, ostatku tam zanechali a králi z toho nětco málo dali. Roku toho při slavnosti Narození Panny Marie druhá berně sbierati se počala na vypla- cení zámkuov královských Žebráka, Točníku, Příbramě a jiných od pánuov z Gutštajna. V středu po slavnosti svatého Martina po čtyřmezcítmé hodině v Králové Hradci u ba- kaláře Karáska kuchařka nějaká, hledajíc nětco s svíčkú, koudel nechtíc zapálila. I sho- řalo domuov třidcet a dva a jedna věže u kostela i s zvony. Léta tisícého pětistého desátého Mistr Jiřík Sovka Ve čtvrtek den svatého Pavla na víru obrácení kníže míšenský s manželkú svú, sestrú krále Vladislava, v sedmi stech koních ozdobně a dosti přípravně v červených sukních na zbroji přijel do Prahy. Potom hned v úterý činil povinnost králi českému na palácu hradu pražského. V pondělí po druhé neděli postní poctivý muž a slavný kazatel mistr Jiřík Sovka, jenž byl člověk nad jiné učený, vyjel z Prahy a jel do Olomúce a tam z vuole královské uvázal se v proboštství kláštera Všech svatých na předměstí olomúckém a tam byl učiněn vzáct- ným kazatelem. Po jeho odjezdu z Prahy mnozí ti, kteříž jeho rádi poslouchali a jej velmi chvá- lili, protože přistoupil k řádu křesťanskému, velmi jej haněli. V pátek na sobotu den svatého Urbana slavný muž a velmi znamenitý v království Albrecht kancléř umřel 666
Strana 667
českém Albrecht z Kolovrat, kancléř království českého, umřel. První v středu v postě král Vladislav s synem svým Ludvíkem a s Annú, svú dcerú, vyjel z Prahy do Hory, neb tu na Horách položil sněm první pondělí v postě, a po vykonání toho sněmu z Hory do Uher se obrátil. A hned brzo potom kníže Bartoloměj Minstrmberský přijel do Prahy a Pražané jej slavně vítali a skrze jeho vtipné řeči veliké v něm měli doufaní. Roku toho Selin, syn Bazaítuov, rozhněval se na Bazaíta, otce svého, císaře tureckého, protože maje on Bazaít veliké štěstí k straně puolnoční, totiž do valaských zemí, a že jest v Valaších mnoho měst a zámkuov znameni- tých zdobýval, předse války do Polsky vésti nechtěl, ale obrátil se na soldána, krále ejipt- ského, a od něho byl třikrát hanebně poražen. Potom učinil on Bazaít s soldánem příměří až do smrti. I zprotivil se on Selin otci svému z ponuknutí a s povolením některých bašův a vyhnal ho z císařství a sám skrze volení týchž bašuov na stolici císařskú posazen. Syn otce, tureckého císaře, vyhnal z císařství Léta tisícého pětistého jedenáctého V středu po Zvěstování Panny Marie v Čechách na mnohých místech bylo veliké země třesení, takže v Litoměřicích a v Slaném věže se kolé- baly, ale však nic se nezbořilo, a takové hajbání trvalo jako za čtvrt hodiny. Téhož léta Selin, císař turecký, císařování svého léta druhého sebrav vojsko veliké táhl na Izmahele, krále perského, jenž má každý příjmí Sofia, a tam jemu velikú škodu činil. Král perský to uslyšav také vojsko sebral a poslal je do Falagis proti císaři tureckému, ustanoviv nad tím lidem svým hajtmana, jenž slul Dido- rides. I sešla se bitva dne jednoho dřív než slunce z hory vyšlo a bojováno bylo ten celý den až do večera, tma bitvu rozvedla. Tu v té bitvě pod Selinem kuoň zabit a Selin na druhém Bitva mezi Turky a Perskými 667
českém Albrecht z Kolovrat, kancléř království českého, umřel. První v středu v postě král Vladislav s synem svým Ludvíkem a s Annú, svú dcerú, vyjel z Prahy do Hory, neb tu na Horách položil sněm první pondělí v postě, a po vykonání toho sněmu z Hory do Uher se obrátil. A hned brzo potom kníže Bartoloměj Minstrmberský přijel do Prahy a Pražané jej slavně vítali a skrze jeho vtipné řeči veliké v něm měli doufaní. Roku toho Selin, syn Bazaítuov, rozhněval se na Bazaíta, otce svého, císaře tureckého, protože maje on Bazaít veliké štěstí k straně puolnoční, totiž do valaských zemí, a že jest v Valaších mnoho měst a zámkuov znameni- tých zdobýval, předse války do Polsky vésti nechtěl, ale obrátil se na soldána, krále ejipt- ského, a od něho byl třikrát hanebně poražen. Potom učinil on Bazaít s soldánem příměří až do smrti. I zprotivil se on Selin otci svému z ponuknutí a s povolením některých bašův a vyhnal ho z císařství a sám skrze volení týchž bašuov na stolici císařskú posazen. Syn otce, tureckého císaře, vyhnal z císařství Léta tisícého pětistého jedenáctého V středu po Zvěstování Panny Marie v Čechách na mnohých místech bylo veliké země třesení, takže v Litoměřicích a v Slaném věže se kolé- baly, ale však nic se nezbořilo, a takové hajbání trvalo jako za čtvrt hodiny. Téhož léta Selin, císař turecký, císařování svého léta druhého sebrav vojsko veliké táhl na Izmahele, krále perského, jenž má každý příjmí Sofia, a tam jemu velikú škodu činil. Král perský to uslyšav také vojsko sebral a poslal je do Falagis proti císaři tureckému, ustanoviv nad tím lidem svým hajtmana, jenž slul Dido- rides. I sešla se bitva dne jednoho dřív než slunce z hory vyšlo a bojováno bylo ten celý den až do večera, tma bitvu rozvedla. Tu v té bitvě pod Selinem kuoň zabit a Selin na druhém Bitva mezi Turky a Perskými 667
Strana 668
již jsa koni Didorida, hajtmana krále Izma- hele, sám svú vlastní šavlí v tvář, ale ne velmi škodně, ranil. Na tom poli mnohém více Turkův než Perských zůstalo. Selin, maje toliko tři tisíce svých bojovníkuov, do Konstantinopole se navrátil. A ti Turci mnoho rozličných věcí od zlata a od stříbra s sebú do Turek přinesli a znamenavše v Persidý takové bohatství býti, ač svých kardošuov, to jest bratruov, tam mnoho nechali, ještě tam táhnúti se strojili. Léta tisícého pětistého dvanáctého Hromobití časem zimním Oheň v Českém Brodě Na kuol vstrčený člověk nemohl umříti V úterý před svatým Rehořem při soudu zem- ském té noci předešlé byl sníh napadl a ten den zima byla dosti ukrutná. A když bylo po třimezcítmé hodině, velmi se zablesklo a za- hřmělo, po malé chvíli zablesklo se podruhé a hrom udeřil a zapálil Bílú věži cajnem krytú mezi mosty na hradě pražském, ale hned rychle vběhše tam to uhasili. Potom opět té noci byl mráz veliký i sníh napadl. Téhož dne a při tom času též udeřil hrom do kostela far- ního v Hradci nad Labem a opálil nohu u archy na velikém oltáři, ale nezapálil. V týž den a v týž čas zapálil v Drážďanech krov na caj- nové věži u kostela, i nesměl tam žádný lézti, každý se obával, aby naň cajn nekapal z ple- chuov, jímiž byl krov přikryt. Vtom přiběhli dva Vlaši, ti jako metú komíny, a vlezše tam hned to bez škody zhasili. Kníže za to kázal jím dáti po desíti zlatých. Téhož léta v středu v noci na Veliký čtvrtek v Českém Brodě zapálilo se ohněm domácím a shořalo čtrnáct domuov. Při tom času, když se pamatuje den Svátostí, a bylo na den svatého Jiří, páni zemští, chtíce ty loupeže a ta rajtařství přetrhnúti, kázali dva z rytířského stavu na Pohořalci na koly vstrčiti. Jednomu z nich, nějakému Chlévcovi, vyšel kuol vedlé ramena, takže jemu hlava zdravá zuostala a on modlil se Pánu Bohu velmi 668
již jsa koni Didorida, hajtmana krále Izma- hele, sám svú vlastní šavlí v tvář, ale ne velmi škodně, ranil. Na tom poli mnohém více Turkův než Perských zůstalo. Selin, maje toliko tři tisíce svých bojovníkuov, do Konstantinopole se navrátil. A ti Turci mnoho rozličných věcí od zlata a od stříbra s sebú do Turek přinesli a znamenavše v Persidý takové bohatství býti, ač svých kardošuov, to jest bratruov, tam mnoho nechali, ještě tam táhnúti se strojili. Léta tisícého pětistého dvanáctého Hromobití časem zimním Oheň v Českém Brodě Na kuol vstrčený člověk nemohl umříti V úterý před svatým Rehořem při soudu zem- ském té noci předešlé byl sníh napadl a ten den zima byla dosti ukrutná. A když bylo po třimezcítmé hodině, velmi se zablesklo a za- hřmělo, po malé chvíli zablesklo se podruhé a hrom udeřil a zapálil Bílú věži cajnem krytú mezi mosty na hradě pražském, ale hned rychle vběhše tam to uhasili. Potom opět té noci byl mráz veliký i sníh napadl. Téhož dne a při tom času též udeřil hrom do kostela far- ního v Hradci nad Labem a opálil nohu u archy na velikém oltáři, ale nezapálil. V týž den a v týž čas zapálil v Drážďanech krov na caj- nové věži u kostela, i nesměl tam žádný lézti, každý se obával, aby naň cajn nekapal z ple- chuov, jímiž byl krov přikryt. Vtom přiběhli dva Vlaši, ti jako metú komíny, a vlezše tam hned to bez škody zhasili. Kníže za to kázal jím dáti po desíti zlatých. Téhož léta v středu v noci na Veliký čtvrtek v Českém Brodě zapálilo se ohněm domácím a shořalo čtrnáct domuov. Při tom času, když se pamatuje den Svátostí, a bylo na den svatého Jiří, páni zemští, chtíce ty loupeže a ta rajtařství přetrhnúti, kázali dva z rytířského stavu na Pohořalci na koly vstrčiti. Jednomu z nich, nějakému Chlévcovi, vyšel kuol vedlé ramena, takže jemu hlava zdravá zuostala a on modlil se Pánu Bohu velmi 668
Strana 669
snažně až do večera a v noci zlámal se jemu kuol u samého zadku a on s tím kolem, an v něm vězí, šel až na Hradčany a tu se v něja- kém hnoji položil. A nazajtří ráno všel do jed- noho domu vedlé kostela svatého Benedikta a kázal sobě zavolati kněze jednoho z kostela pražského a tu se Pánu Bohu před ním svých hříchuov s náboženstvím vyznával a při- tom oznámil, že jest on bez zpovědi a přijímaní svátosti velebné těla a krve Pána Krista řádem církve svaté pod jednou způsobou nemohl nikterakž umříti a neumře, protože jest měl z víry svaté křesťanské ten obyčej, že každý den říkal k poctivosti Pánu Bohu jeden Otčenáš a k poctivosti Panny Marie jednou Zdráva Maria a k poctivosti svaté panně Barboře jednu kratičkú modlitbu, a té že jest byl až do toho času víry, že skrze tu modlitbu a přímluvu svaté panny Barbory on bez správy křestanské z tohoto světa nesejde a neumře. I řekl jemu kněz: „Která jest to modlitba, prosím tebe, milý synu, oznam mi jí!“ A on odpověděl: „Tato: Pane Bože všemohúcí, prosím, ať pří- mluva svaté panny Barbory, mučedlnice tvé, vždycky mi jest k pomoci, abych vnáhle neumřel, ale před dnem smrti mé abych svátost- mi spasitedlnými byl opatřen a přede všemi nepřátely mými viditedlnými i neviditedlnými byl ohrazen a před zlými duchy obráněn a k milosti života věčného byl přiveden skrze Krista Pána našeho, amen." To vyslyšav kněz hned jemu podal svátosti velebné a on hned toho dne umřel a při kostele svatého Benedikta s pláčem mnohých lidí pochován. Času toho po Rozeslání svatých apoštoluov v městě Berouně při jedenmezcítmé hodině zapálilo se od pekaře a shořalo čtyřidcet do- muov. Toho roku král Vladislav obeslal k sobě do Budína některé z Pražanuov a jím oznámil, že se na tom postavil, že chce zpuosobiti do učení pražského dva doktory, kteréž již má před rukama, a že jsú muží výborní a velmi Modlitba o svaté panně Barboře 669
snažně až do večera a v noci zlámal se jemu kuol u samého zadku a on s tím kolem, an v něm vězí, šel až na Hradčany a tu se v něja- kém hnoji položil. A nazajtří ráno všel do jed- noho domu vedlé kostela svatého Benedikta a kázal sobě zavolati kněze jednoho z kostela pražského a tu se Pánu Bohu před ním svých hříchuov s náboženstvím vyznával a při- tom oznámil, že jest on bez zpovědi a přijímaní svátosti velebné těla a krve Pána Krista řádem církve svaté pod jednou způsobou nemohl nikterakž umříti a neumře, protože jest měl z víry svaté křesťanské ten obyčej, že každý den říkal k poctivosti Pánu Bohu jeden Otčenáš a k poctivosti Panny Marie jednou Zdráva Maria a k poctivosti svaté panně Barboře jednu kratičkú modlitbu, a té že jest byl až do toho času víry, že skrze tu modlitbu a přímluvu svaté panny Barbory on bez správy křestanské z tohoto světa nesejde a neumře. I řekl jemu kněz: „Která jest to modlitba, prosím tebe, milý synu, oznam mi jí!“ A on odpověděl: „Tato: Pane Bože všemohúcí, prosím, ať pří- mluva svaté panny Barbory, mučedlnice tvé, vždycky mi jest k pomoci, abych vnáhle neumřel, ale před dnem smrti mé abych svátost- mi spasitedlnými byl opatřen a přede všemi nepřátely mými viditedlnými i neviditedlnými byl ohrazen a před zlými duchy obráněn a k milosti života věčného byl přiveden skrze Krista Pána našeho, amen." To vyslyšav kněz hned jemu podal svátosti velebné a on hned toho dne umřel a při kostele svatého Benedikta s pláčem mnohých lidí pochován. Času toho po Rozeslání svatých apoštoluov v městě Berouně při jedenmezcítmé hodině zapálilo se od pekaře a shořalo čtyřidcet do- muov. Toho roku král Vladislav obeslal k sobě do Budína některé z Pražanuov a jím oznámil, že se na tom postavil, že chce zpuosobiti do učení pražského dva doktory, kteréž již má před rukama, a že jsú muží výborní a velmi Modlitba o svaté panně Barboře 669
Strana 670
Král Vladislav chtěl dáti syna svého na učení do Prahy Dcky zemské vzaty na hrad pražský učení, také že jím chce věčný plat zpuosobiti, aby tu lekcí čtli a toho platu oni i jích budúcí na věčnost užívali, tudy aby se to učení pražské mohlo rozmáhati. Nadto také že chce dáti syna svého Ludvíka do Prahy, tu v Veliké koleji při těch doktořích a pražských mistřích aby se učil umění sedmeru svobodnému, protož aby oni proti tomu nebývali. A oni vyslyšavše krále pověděli sami od sebe, že jsú toho vděčni a té že jsú naděje, netoliko Praha, ale i všecka česká země že tím bude potěšena, že budou míti pána svého a krále budúcího v své zemi a v hlavním městě. Král to slyše poslal s ními do Čech Jana Šlechtu ze Všehrd, sekretáře svého, kterýž když přijel do Prahy, hned nazajtří s týmiž Pražany, s kterýmiž přijel z Budína, šel do Veliké koleje a tu přede všemi mistry pražskými spolu sedícími vuoli královskú latin- ským jazykem velmi ozdobně oznamoval. Mnozí z pánuov i z rytířstva, také i z Pražanuov, kteříž tu přítomni byli pro upokojení a srovnání i učení pražského pro rozmnožení, nemálo byli toho vděčni, ale mistří pražští nikoli k tomu svoliti nechtěli, zvláště mistr Vácslav Koranda, ten zchytiv se jako nesmyslný běhal " a křičal: „O milí páni, víra v tom, víra v tom!" A mistr Vácslav Pacovský pravil: „Nesvolíme, nesvolíme!“ a tak se to rozešlo. Toho také roku při času svaté panny Barbory páni zemští a rytířstvo snesli se o to, aby vzali dcky zemské z králové dvoru a nesli je na hrad pražský. A tak pomalu najprv král se z Prahy vyhostil, potom sněmové, potom pak i dcky zemské na hrad se dostaly a dvuor králuov i králové zůstaly poustkou až dodnes. Léta tisícého pětistého třináctého Pražané a jiná města některá volili sobě za správcí kníže Bartoloměje a s ním nějakú námluvu učinili, aby jejích věci řídil před krá- lem Vladislavem, pánem jích, a jích proti 670
Král Vladislav chtěl dáti syna svého na učení do Prahy Dcky zemské vzaty na hrad pražský učení, také že jím chce věčný plat zpuosobiti, aby tu lekcí čtli a toho platu oni i jích budúcí na věčnost užívali, tudy aby se to učení pražské mohlo rozmáhati. Nadto také že chce dáti syna svého Ludvíka do Prahy, tu v Veliké koleji při těch doktořích a pražských mistřích aby se učil umění sedmeru svobodnému, protož aby oni proti tomu nebývali. A oni vyslyšavše krále pověděli sami od sebe, že jsú toho vděčni a té že jsú naděje, netoliko Praha, ale i všecka česká země že tím bude potěšena, že budou míti pána svého a krále budúcího v své zemi a v hlavním městě. Král to slyše poslal s ními do Čech Jana Šlechtu ze Všehrd, sekretáře svého, kterýž když přijel do Prahy, hned nazajtří s týmiž Pražany, s kterýmiž přijel z Budína, šel do Veliké koleje a tu přede všemi mistry pražskými spolu sedícími vuoli královskú latin- ským jazykem velmi ozdobně oznamoval. Mnozí z pánuov i z rytířstva, také i z Pražanuov, kteříž tu přítomni byli pro upokojení a srovnání i učení pražského pro rozmnožení, nemálo byli toho vděčni, ale mistří pražští nikoli k tomu svoliti nechtěli, zvláště mistr Vácslav Koranda, ten zchytiv se jako nesmyslný běhal " a křičal: „O milí páni, víra v tom, víra v tom!" A mistr Vácslav Pacovský pravil: „Nesvolíme, nesvolíme!“ a tak se to rozešlo. Toho také roku při času svaté panny Barbory páni zemští a rytířstvo snesli se o to, aby vzali dcky zemské z králové dvoru a nesli je na hrad pražský. A tak pomalu najprv král se z Prahy vyhostil, potom sněmové, potom pak i dcky zemské na hrad se dostaly a dvuor králuov i králové zůstaly poustkou až dodnes. Léta tisícého pětistého třináctého Pražané a jiná města některá volili sobě za správcí kníže Bartoloměje a s ním nějakú námluvu učinili, aby jejích věci řídil před krá- lem Vladislavem, pánem jích, a jích proti 670
Strana 671
každému, kdož by jím křivdu činil aneb činiti chtěl, aby obraňoval věrně a právě, a oni aby jemu za to dávali na každý rok pět set kop grošuov českých. A ta smlúva měla trvati toliko do desíti let. Při tom času v pondělí po slavnosti Těla božího vyšel oheň v městě Jíhlavě velmi rychle, takže žádný neví, z kterého domu, i shořalo v městě šedesát domuov a na předměstí třidcet. A v Praze to někteří svaté víry křesťanské posměvači hned zvěděli, snad prvé, než se stalo, že mniší zapálili a klenoty kostelní neb klášterské pobravše pryč utekli. Snad opět chtěli těmi řečmi nepravými na pražské kláš- tery obec zbúřiti. Roku toho u vigiljí svatých Šimona a Judy Zdeněk Lev z Rožmitála etc., purkrabě praž- ský, rozkázaním krále Vladislava v Starém i v Novém městech pražských sadil konšely na obú rathouzích, a to se najde v registrách bílých při dckách léta etc. třináctého. Téhož roku při času svatého Martina páni někteří, též i z rytířstva vypravili se k králi do Budína, nětco chtíce žalovati na kníže Barto- loměje, a jmenovitě tito: Petr z Rožmberka, Zdeněk Lev z Rožmitála purkrabě, Lacslav z Štermberka kancléř, Burian Trčka z Lipý podkomoří, Repa, Oppl, Rendl, Vilém z Doub- ravské Hory. Kníže Bartoloměj také jel a s ním dva z Starého Města a dva z Nového vysláni byli. A když byla tam žaloba, že by se kníže s městy spuntoval a proti pánuom zapsal, druhé, že služebníci knížecí veliké činí škody Vratislav- ským i jiným Slezákuom loupežem, kníže tomu odpíral, pravě, že žádné škody nečinil on ani služebníci jeho. Pražané také odpírali tomu zápisu, než že oni s jinými městy stojí vedlé svých svobod a privilejí, ale že tíž páni a rytíř- stvo sami mezi sebú byli roztržiti, jako Burian Trčka podkomoří proti Lacslavovi kancléři a Albrechtovi Rendlovi, neb on pravil, že by ho oni chtěli z podkomořství stisknúti, jakož jsú již byli podkomořímu na protimyslnost Jihlava vyhořala Konšely v Praze sadil Zdeněk Lev Váda o ouřady před králem v Budíně 671
každému, kdož by jím křivdu činil aneb činiti chtěl, aby obraňoval věrně a právě, a oni aby jemu za to dávali na každý rok pět set kop grošuov českých. A ta smlúva měla trvati toliko do desíti let. Při tom času v pondělí po slavnosti Těla božího vyšel oheň v městě Jíhlavě velmi rychle, takže žádný neví, z kterého domu, i shořalo v městě šedesát domuov a na předměstí třidcet. A v Praze to někteří svaté víry křesťanské posměvači hned zvěděli, snad prvé, než se stalo, že mniší zapálili a klenoty kostelní neb klášterské pobravše pryč utekli. Snad opět chtěli těmi řečmi nepravými na pražské kláš- tery obec zbúřiti. Roku toho u vigiljí svatých Šimona a Judy Zdeněk Lev z Rožmitála etc., purkrabě praž- ský, rozkázaním krále Vladislava v Starém i v Novém městech pražských sadil konšely na obú rathouzích, a to se najde v registrách bílých při dckách léta etc. třináctého. Téhož roku při času svatého Martina páni někteří, též i z rytířstva vypravili se k králi do Budína, nětco chtíce žalovati na kníže Barto- loměje, a jmenovitě tito: Petr z Rožmberka, Zdeněk Lev z Rožmitála purkrabě, Lacslav z Štermberka kancléř, Burian Trčka z Lipý podkomoří, Repa, Oppl, Rendl, Vilém z Doub- ravské Hory. Kníže Bartoloměj také jel a s ním dva z Starého Města a dva z Nového vysláni byli. A když byla tam žaloba, že by se kníže s městy spuntoval a proti pánuom zapsal, druhé, že služebníci knížecí veliké činí škody Vratislav- ským i jiným Slezákuom loupežem, kníže tomu odpíral, pravě, že žádné škody nečinil on ani služebníci jeho. Pražané také odpírali tomu zápisu, než že oni s jinými městy stojí vedlé svých svobod a privilejí, ale že tíž páni a rytíř- stvo sami mezi sebú byli roztržiti, jako Burian Trčka podkomoří proti Lacslavovi kancléři a Albrechtovi Rendlovi, neb on pravil, že by ho oni chtěli z podkomořství stisknúti, jakož jsú již byli podkomořímu na protimyslnost Jihlava vyhořala Konšely v Praze sadil Zdeněk Lev Váda o ouřady před králem v Budíně 671
Strana 672
Vraždu z hofrychtýřství složili a dali je Roztoc- kému, a tu byly také o to před králem veliké vády, též i o jiné mnohé věci, však Trčka zuostal podkomořím. A o jiné všecky žaloby a roztržky král ráčil nám položiti v Praze na druhé léto na svatého Pavla na víru obrácení. A tak nic tam nenarovnavše do Čech se navrátili. Léta tisícého pětistého čtrnáctého Žid zabil křesťanské dítě Křižáci v Uhřích škodu činili Na den svatých Filipa a Jakuba byl strach veliký na židech pražských, takže běželi židé utíkajíce, kam kdo věděl, a to proto, že nějaký žid (jakž pravili blázen) hodil na pachole křesťanské kamenem a zabil je. Křestané to uslyšavše na židy se obořili velikým hřmotem, ale někteří z konšeluov staroměstských do ulice Židovské přiběhše křesťanuom tam běžeti bránili. A vtom přišel náhlý déšť a příval velmi veliký a ty lidi naruozno rozehnal. Potom v úterý po slavnosti Těla božího purgmistr a konšelé toho žida kázali u šibenice na kolo bíti jako mordéře. Téhož léta Selin, císař turecký, veliké činil škody na bosenském a charvatském, pomezí. Král Vladislav, také nětco lidu sebrav, poslal Charvatuom a Bošňákuom na pomoc. Biskup římský najvyšší znamenitú jemu pomoc k tomu učinil a ti papežští Vlaši sluli křižáci. O tom uslyšav Selin poslal rychle k králi uherskému, žádaje příměří, i stalo se tak. A král Vladislav, když toho lidu nepotřeboval, kázal ty Uhry a Vlachy rozpustiti, přikázav, aby se ten lid do svých zemí a příbytkuov zase navrátil. Ten lid pak propuštěný, táhna po uherské zemi sem i tam, velikú škodu činil, holdujíce najprv biskupy a pány uherské, potom pak mocí brali biskupuom i pánuom, také i všem napořád. Biskupové a páni jim tak dlúho odpí- rali, až oni dosáhše jednoho biskupa kázali jej na kuol vstrčiti a pánuov několik javše dali je stínati. Král Vladislav, slyše o tom ustavičné 672
Vraždu z hofrychtýřství složili a dali je Roztoc- kému, a tu byly také o to před králem veliké vády, též i o jiné mnohé věci, však Trčka zuostal podkomořím. A o jiné všecky žaloby a roztržky král ráčil nám položiti v Praze na druhé léto na svatého Pavla na víru obrácení. A tak nic tam nenarovnavše do Čech se navrátili. Léta tisícého pětistého čtrnáctého Žid zabil křesťanské dítě Křižáci v Uhřích škodu činili Na den svatých Filipa a Jakuba byl strach veliký na židech pražských, takže běželi židé utíkajíce, kam kdo věděl, a to proto, že nějaký žid (jakž pravili blázen) hodil na pachole křesťanské kamenem a zabil je. Křestané to uslyšavše na židy se obořili velikým hřmotem, ale někteří z konšeluov staroměstských do ulice Židovské přiběhše křesťanuom tam běžeti bránili. A vtom přišel náhlý déšť a příval velmi veliký a ty lidi naruozno rozehnal. Potom v úterý po slavnosti Těla božího purgmistr a konšelé toho žida kázali u šibenice na kolo bíti jako mordéře. Téhož léta Selin, císař turecký, veliké činil škody na bosenském a charvatském, pomezí. Král Vladislav, také nětco lidu sebrav, poslal Charvatuom a Bošňákuom na pomoc. Biskup římský najvyšší znamenitú jemu pomoc k tomu učinil a ti papežští Vlaši sluli křižáci. O tom uslyšav Selin poslal rychle k králi uherskému, žádaje příměří, i stalo se tak. A král Vladislav, když toho lidu nepotřeboval, kázal ty Uhry a Vlachy rozpustiti, přikázav, aby se ten lid do svých zemí a příbytkuov zase navrátil. Ten lid pak propuštěný, táhna po uherské zemi sem i tam, velikú škodu činil, holdujíce najprv biskupy a pány uherské, potom pak mocí brali biskupuom i pánuom, také i všem napořád. Biskupové a páni jim tak dlúho odpí- rali, až oni dosáhše jednoho biskupa kázali jej na kuol vstrčiti a pánuov několik javše dali je stínati. Král Vladislav, slyše o tom ustavičné 672
Strana 673
žaloby, z toho byl nemálo teskliv, ale však tomu zlému (poněvadž se již tak velmi roz- mohlo) nevěděl kterak odepříti, a tak netoliko biskupové neb páni, ale i král s svými dětmi byl v nemalém nebezpečenství. Pražané a jiná města česká o tom (co se v Uhřích děje) zprávu vzavše nemalý počet lidu českého sebrali a rychle na den Svatých apoštoluov rozeslání vypravili lid ten z Prahy a z Čech do Uher králi a Uhruom jeho věrným na pomoc; přitom také táhl kníže Bartoloměj a Boček z Kunstatu. V neděli den svatého Sixta po obědě pocho- vali Jana Pytlíka, měštěnína někdy staro- městského, v kostele svatého Jiljí, a času toho na hradě pražském činili triumf, radujíce se, že sú křižovníci v Uhřích poraženi, zpívali „Te Deum laudamus“ a stříleli z děl. Toť náhodou někto (snad neuměje) střelil z srubnice kulí dosti velikú, kteráž upadla na jeden duom staroměstský nedaleko kostela Panny Marie Na lúži a prorazila krov cihelný. To když uslyšali někteří buřiči, sběhli se pravíce: „Hle, již na nás z zámku střílejí a nás dobajvají, připravíce se ve zbroji tiehněme k tomu zámku a rozkopajme jej!“ Jiní pravili: „Však sú chtěli střéleti k tomu zlatému kalichu, kterýž jest na tajnském kostele, ale že nemohli dostřeliti." Ale purgmistr a rada sšedše se poslali k těm buřičuom, jim rozkazujíce, aby mlčali a lidu búřiti přestali, a některé osoby poctivější vyslali na zámek k Zdeňkovi Lvovi, pukrabí pražskému, ptajíce se, co se to děje, a on odpo- věděl, že o tom nic neví, ale že se chce na to pilně ptáti, ktož jest koli to buď z všetečnosti neb z neumění učinil, že jej chce kázati přísně trestati. To když vyslaní navrátivše se oznámili, ta sběř bouřlivá se ukrotila. Toho času rada Starého Města pražského s povolením starších obecních kázali jíti dva konšely, Vilémka z Tryskovic, jenž měl duom proti rathouzu vedle krchova kostela svatého Michala, a druhého Havlíčka od Střelili z srubnice z zámku do Prahy 673
žaloby, z toho byl nemálo teskliv, ale však tomu zlému (poněvadž se již tak velmi roz- mohlo) nevěděl kterak odepříti, a tak netoliko biskupové neb páni, ale i král s svými dětmi byl v nemalém nebezpečenství. Pražané a jiná města česká o tom (co se v Uhřích děje) zprávu vzavše nemalý počet lidu českého sebrali a rychle na den Svatých apoštoluov rozeslání vypravili lid ten z Prahy a z Čech do Uher králi a Uhruom jeho věrným na pomoc; přitom také táhl kníže Bartoloměj a Boček z Kunstatu. V neděli den svatého Sixta po obědě pocho- vali Jana Pytlíka, měštěnína někdy staro- městského, v kostele svatého Jiljí, a času toho na hradě pražském činili triumf, radujíce se, že sú křižovníci v Uhřích poraženi, zpívali „Te Deum laudamus“ a stříleli z děl. Toť náhodou někto (snad neuměje) střelil z srubnice kulí dosti velikú, kteráž upadla na jeden duom staroměstský nedaleko kostela Panny Marie Na lúži a prorazila krov cihelný. To když uslyšali někteří buřiči, sběhli se pravíce: „Hle, již na nás z zámku střílejí a nás dobajvají, připravíce se ve zbroji tiehněme k tomu zámku a rozkopajme jej!“ Jiní pravili: „Však sú chtěli střéleti k tomu zlatému kalichu, kterýž jest na tajnském kostele, ale že nemohli dostřeliti." Ale purgmistr a rada sšedše se poslali k těm buřičuom, jim rozkazujíce, aby mlčali a lidu búřiti přestali, a některé osoby poctivější vyslali na zámek k Zdeňkovi Lvovi, pukrabí pražskému, ptajíce se, co se to děje, a on odpo- věděl, že o tom nic neví, ale že se chce na to pilně ptáti, ktož jest koli to buď z všetečnosti neb z neumění učinil, že jej chce kázati přísně trestati. To když vyslaní navrátivše se oznámili, ta sběř bouřlivá se ukrotila. Toho času rada Starého Města pražského s povolením starších obecních kázali jíti dva konšely, Vilémka z Tryskovic, jenž měl duom proti rathouzu vedle krchova kostela svatého Michala, a druhého Havlíčka od Střelili z srubnice z zámku do Prahy 673
Strana 674
Vilémka a Havlíčka dali stíti Pražané na ryňku Konšelé pražští sami se sadili Pěti korun a kázali je vsázeti do vězení, někteří pak, téhož se obávajíce, též konšelé z města ven vyjeli. Potom pak u vigiljí Na nebe vzetí Panny Marie kázali toho Vilémka trápiti a na den svatého Agapita druhému tolikéž učinili. V pondělí pak před svatým Bartolomějem kázali oba stíti na ryňku a přátelé jich dali je pochovati u kostela svatého Pavla za Poříckú branú. Potom na den svatých Zbožného a Šťast- ného obce ty byly pospolu na staroměstském rathouze i kázaly je vykopati a za Horskú bránu položiti, tu kdež stínané pochovávají. Co by za příčinu smrti bylo, málo jich o tom ví, pravili na ně ovšem, že by oni více panského a rytířského stavu nákladni byli než městskému a že by nějaký list od Pražan tajně poslaný, dřív než se zapečetil, přečísti aneb přepsati a toho přípisu některým z pánuov dodati měli. Pravili na ně také, že by oni měli míti s někte- rými pány srozumění a ti páni že by chtěli do Prahy nenadále vskočiti a tu lid mordovati a oni Vilémek a Havlíček že by měli jim pomá- hati mordovati a že již byli nějaké hákovnice a prachy z rathouzu do svých domuov vynosili, ale to bylo všecko nějaké smyšlení z nepřízně. Pro též domnění kázali vsaditi v Starém Městě některé konšely a starší do vězení, jako Ješka Červenku, Marvana řezníka, Říhu řezníka a Vácslava Toniše, a v Novém Městě Matěje Šustu z Podskalé a Vácslava, Michkova syna, pravíce na ně, že by měli také o něčem věděti, ale však žádnému z ních nic neučinili, neb jsú k tomu volali, kdo je koli chce z čehožkoli vini- ti, že chtí každému rádi právi býti, a tak jsú propuštěni. Roku toho v pondělí den svatého Linharta na staroměstském i na novoměstském rathou- zích konšelé sami radu obnovovali a sami se sadili a přísahu jím dával jích písař, a to činili s povolením krále Vladislava. 674
Vilémka a Havlíčka dali stíti Pražané na ryňku Konšelé pražští sami se sadili Pěti korun a kázali je vsázeti do vězení, někteří pak, téhož se obávajíce, též konšelé z města ven vyjeli. Potom pak u vigiljí Na nebe vzetí Panny Marie kázali toho Vilémka trápiti a na den svatého Agapita druhému tolikéž učinili. V pondělí pak před svatým Bartolomějem kázali oba stíti na ryňku a přátelé jich dali je pochovati u kostela svatého Pavla za Poříckú branú. Potom na den svatých Zbožného a Šťast- ného obce ty byly pospolu na staroměstském rathouze i kázaly je vykopati a za Horskú bránu položiti, tu kdež stínané pochovávají. Co by za příčinu smrti bylo, málo jich o tom ví, pravili na ně ovšem, že by oni více panského a rytířského stavu nákladni byli než městskému a že by nějaký list od Pražan tajně poslaný, dřív než se zapečetil, přečísti aneb přepsati a toho přípisu některým z pánuov dodati měli. Pravili na ně také, že by oni měli míti s někte- rými pány srozumění a ti páni že by chtěli do Prahy nenadále vskočiti a tu lid mordovati a oni Vilémek a Havlíček že by měli jim pomá- hati mordovati a že již byli nějaké hákovnice a prachy z rathouzu do svých domuov vynosili, ale to bylo všecko nějaké smyšlení z nepřízně. Pro též domnění kázali vsaditi v Starém Městě některé konšely a starší do vězení, jako Ješka Červenku, Marvana řezníka, Říhu řezníka a Vácslava Toniše, a v Novém Městě Matěje Šustu z Podskalé a Vácslava, Michkova syna, pravíce na ně, že by měli také o něčem věděti, ale však žádnému z ních nic neučinili, neb jsú k tomu volali, kdo je koli chce z čehožkoli vini- ti, že chtí každému rádi právi býti, a tak jsú propuštěni. Roku toho v pondělí den svatého Linharta na staroměstském i na novoměstském rathou- zích konšelé sami radu obnovovali a sami se sadili a přísahu jím dával jích písař, a to činili s povolením krále Vladislava. 674
Strana 675
Léta tisícého pětistého patnáctého Mezi pány a rytířstvem z strany jedné a Pra- žany i jinými městy z strany druhé byly veliké nevole, páni a rytířstvo nechtěli od piva vaření pustiti a města nechtěly k jich puohonuom stá- vati, pravíce, že pivo vařiti jest obchod městský. Páni také a rytířstvo z své strany pravili: „Poněvadž jest to městský obchod, my chcme rádi od něho pustiti a vám se veň neplésti a vy také abyšte od pozemských věcí pustili, sedlákův a vsí abyšte nemívali a v náš se stav nepletli, erbuov sobě nekupovali, ale od ních pustili, neb erbové a ta znamení rytířská nále- žejí pánuom a rytířuom, ne měšťanuom. Chcete míti erby, platy na zemi, lidi spravovati, pivo vařiti a tak všecko. Jistě vězte, že od staradávna páni a rytíři vždycky lid obecný v své správě měli a od nich za to poplatky brali.“ Měšťané se z toho nemálo pohnuli, a tak nic nezpuoso- bivše rozjeli se, a přijevše domuov, hned svá děla měštané kázali napravovati. Král Vladi- slav ač o to k ním častá činil psaní, páni, rytíř- stvo i města málo na to dbali. Téhož léta ve čtvrtek před svatú pannú Apo- lonú Zigmund Huolka řezník, měštěnín Nového Města pražského, sťat na ryňku novoměstském za glajtem královským. Jiní také, kteříž byli odešli, majíc glajty královské, nesměli se k svým statkuom navrátiti proto, neb glajtové králov- ští ani jeho žádná psaní nebyla v žádné váž- nosti. Času toho druhú neděli v postě Most město všecko z gruntu vyhořelo, a pro přílišný a prud- ký vítr, ač bylo se zapálilo okolo hodin čtyřmez- cítma, však množství lidu shořalo. Před slavností pak velikonoční kníže Barto- loměj v Uhřích zahynul. Někteří pravili, když se plavil po Dunaji, že by se s ním šíf roztrhl a tu že jest utonul. Jiní pravili, že by puovodem některých pánuov českých a rozká- zaním krále Vladislava konec života vzal. A to domnění přišlo z toho, neb jsú páni čeští Páni a rytířstvo vadili se s městy o piva vaření Most město shořalo Kníže Bartoloměj utonul 675
Léta tisícého pětistého patnáctého Mezi pány a rytířstvem z strany jedné a Pra- žany i jinými městy z strany druhé byly veliké nevole, páni a rytířstvo nechtěli od piva vaření pustiti a města nechtěly k jich puohonuom stá- vati, pravíce, že pivo vařiti jest obchod městský. Páni také a rytířstvo z své strany pravili: „Poněvadž jest to městský obchod, my chcme rádi od něho pustiti a vám se veň neplésti a vy také abyšte od pozemských věcí pustili, sedlákův a vsí abyšte nemívali a v náš se stav nepletli, erbuov sobě nekupovali, ale od ních pustili, neb erbové a ta znamení rytířská nále- žejí pánuom a rytířuom, ne měšťanuom. Chcete míti erby, platy na zemi, lidi spravovati, pivo vařiti a tak všecko. Jistě vězte, že od staradávna páni a rytíři vždycky lid obecný v své správě měli a od nich za to poplatky brali.“ Měšťané se z toho nemálo pohnuli, a tak nic nezpuoso- bivše rozjeli se, a přijevše domuov, hned svá děla měštané kázali napravovati. Král Vladi- slav ač o to k ním častá činil psaní, páni, rytíř- stvo i města málo na to dbali. Téhož léta ve čtvrtek před svatú pannú Apo- lonú Zigmund Huolka řezník, měštěnín Nového Města pražského, sťat na ryňku novoměstském za glajtem královským. Jiní také, kteříž byli odešli, majíc glajty královské, nesměli se k svým statkuom navrátiti proto, neb glajtové králov- ští ani jeho žádná psaní nebyla v žádné váž- nosti. Času toho druhú neděli v postě Most město všecko z gruntu vyhořelo, a pro přílišný a prud- ký vítr, ač bylo se zapálilo okolo hodin čtyřmez- cítma, však množství lidu shořalo. Před slavností pak velikonoční kníže Barto- loměj v Uhřích zahynul. Někteří pravili, když se plavil po Dunaji, že by se s ním šíf roztrhl a tu že jest utonul. Jiní pravili, že by puovodem některých pánuov českých a rozká- zaním krále Vladislava konec života vzal. A to domnění přišlo z toho, neb jsú páni čeští Páni a rytířstvo vadili se s městy o piva vaření Most město shořalo Kníže Bartoloměj utonul 675
Strana 676
Lipaj shořel Prešpurk shořel Králové se sjeli v Vídni Bohemický a Jindříšek měli k němu velikú nechut, pravíce, že by on proti ním měst královských pozdvihoval, až jisté noviny přišly, že jest konečně nad Prešpur- kem utonul. Někteří pak pravili, že v tom boží vuole byla, aby tam jakžkoli zahynul, neb by byl málo déle živ pobyl, byla by mezi pány, rytířstvem a městy taková ruoznice vznikla, že by česká země musila popelem ležeti. A tak divní duomyslové lidští při tom byli, ježto snad dobrý a ctný kníže nikdá na to nemyslil, ale když jemu jeho osud Bohem uložený přišel, tak konec života vzíti musil. Ve čtvrtek po velikonoční slavnosti v hodinu sedmnáctú město Lipaj všecko vyhořelo. Toho času Nýsa, město biskupa vratislav- ského, též vyhořelo. Při tom času také, když polský král Zigmund a uherský Vladislav sjeli se v Prešpurce, tu také puol města Prešpurku vyhořelo. Odtuď hned hnuli se do Vídně a tu se sjeli s císařem Maximiliánem a stala se tu smlúva a pokoj věčný mezi nimi utvrzen a císař vnučku svú Marii Ludvíkovi, synu Vladisla- vovu, za manželku oddal. Sestra pak Ludvíkova Anna Ferdinandovi, knížeti rakúskému, vnuku císařovu, vděčně dána za manželku. Roku toho v pondělí po svatém Matúši nějaký Příbramský, měštěnín Menšího Města pražského, vyveden z Starého Města za Horskú bránu a tu sťat, kterýž mnoho nešlechetností vyznal, kteréž páchal s Bohemičkú, odpověd- níkem měst pražských. V pondělí pak po Všech svatých přivezen jeden lotr z Litoměřic do Prahy, nějaký Jindříšek, kterýž před rokem byl se s jinými lotry vykopal z šatlavy staro- městské pod zemí a ušel i přidržal se Bohemičky, neb ten Jindříšek, když prvé seděl, byl zmučen a vyznal, že nějakú znamenitú paní s jejími pannami, kteráž stála v hospodě v Menším Městě pražském u výšpsaného Příbramského, pojavše, jako by jim chtěli cestu ukázati, uvedli je do Ovenče do mlajna Bohemič- kova a tam je zmordovali a koně jich mezi 676
Lipaj shořel Prešpurk shořel Králové se sjeli v Vídni Bohemický a Jindříšek měli k němu velikú nechut, pravíce, že by on proti ním měst královských pozdvihoval, až jisté noviny přišly, že jest konečně nad Prešpur- kem utonul. Někteří pak pravili, že v tom boží vuole byla, aby tam jakžkoli zahynul, neb by byl málo déle živ pobyl, byla by mezi pány, rytířstvem a městy taková ruoznice vznikla, že by česká země musila popelem ležeti. A tak divní duomyslové lidští při tom byli, ježto snad dobrý a ctný kníže nikdá na to nemyslil, ale když jemu jeho osud Bohem uložený přišel, tak konec života vzíti musil. Ve čtvrtek po velikonoční slavnosti v hodinu sedmnáctú město Lipaj všecko vyhořelo. Toho času Nýsa, město biskupa vratislav- ského, též vyhořelo. Při tom času také, když polský král Zigmund a uherský Vladislav sjeli se v Prešpurce, tu také puol města Prešpurku vyhořelo. Odtuď hned hnuli se do Vídně a tu se sjeli s císařem Maximiliánem a stala se tu smlúva a pokoj věčný mezi nimi utvrzen a císař vnučku svú Marii Ludvíkovi, synu Vladisla- vovu, za manželku oddal. Sestra pak Ludvíkova Anna Ferdinandovi, knížeti rakúskému, vnuku císařovu, vděčně dána za manželku. Roku toho v pondělí po svatém Matúši nějaký Příbramský, měštěnín Menšího Města pražského, vyveden z Starého Města za Horskú bránu a tu sťat, kterýž mnoho nešlechetností vyznal, kteréž páchal s Bohemičkú, odpověd- níkem měst pražských. V pondělí pak po Všech svatých přivezen jeden lotr z Litoměřic do Prahy, nějaký Jindříšek, kterýž před rokem byl se s jinými lotry vykopal z šatlavy staro- městské pod zemí a ušel i přidržal se Bohemičky, neb ten Jindříšek, když prvé seděl, byl zmučen a vyznal, že nějakú znamenitú paní s jejími pannami, kteráž stála v hospodě v Menším Městě pražském u výšpsaného Příbramského, pojavše, jako by jim chtěli cestu ukázati, uvedli je do Ovenče do mlajna Bohemič- kova a tam je zmordovali a koně jich mezi 676
Strana 677
se rozbitovali, též i sumu peněz znamenitú. Potom pak den svaté Alžběty týž Jindříšek sťat. Léta tisícého pětistého šestnáctého Ten čtvrtek před Květnú nedělí, to jest po svatým Rehoři, Vladislav, uherský a český král, umřel v Budíně a v pondělí po též neděli pochován v Královském Bělehradě, tu kdež obyčej mají Uhří krále své pohřebovati. Ten král byl velmi dobrý a milostivý a snažně milo- Král Vladislav uherský a český umřel . val pokoj. On zajisté všech svých důchodův v Čechách pánuom postoupil, a to pro nic jiného, než aby v Čechách pokoj zpuosobil. Ktož z pánuov začkoli požádal buď královského neb duchovního, nechtěje žádného hněvati hned dal a sumy připisoval na duchovenství, tak aby se to nikdá nevyplatilo, a tak za něho k tomu přivedeno, že některý pán český od dvú aneb od tří klášteruov zboží drží, a proto jemu to všecko na jeho pajchu nevystačuje. Ten dobrý a ctný král kraloval v Čechách čtyřidcet a pět let, v Uhřích šestmezcítma. V pondělí po Provodní neděli Pražané staro- měští činili za svého milostivého pána, krále 677
se rozbitovali, též i sumu peněz znamenitú. Potom pak den svaté Alžběty týž Jindříšek sťat. Léta tisícého pětistého šestnáctého Ten čtvrtek před Květnú nedělí, to jest po svatým Rehoři, Vladislav, uherský a český král, umřel v Budíně a v pondělí po též neděli pochován v Královském Bělehradě, tu kdež obyčej mají Uhří krále své pohřebovati. Ten král byl velmi dobrý a milostivý a snažně milo- Král Vladislav uherský a český umřel . val pokoj. On zajisté všech svých důchodův v Čechách pánuom postoupil, a to pro nic jiného, než aby v Čechách pokoj zpuosobil. Ktož z pánuov začkoli požádal buď královského neb duchovního, nechtěje žádného hněvati hned dal a sumy připisoval na duchovenství, tak aby se to nikdá nevyplatilo, a tak za něho k tomu přivedeno, že některý pán český od dvú aneb od tří klášteruov zboží drží, a proto jemu to všecko na jeho pajchu nevystačuje. Ten dobrý a ctný král kraloval v Čechách čtyřidcet a pět let, v Uhřích šestmezcítma. V pondělí po Provodní neděli Pražané staro- měští činili za svého milostivého pána, krále 677
Strana 678
Soldán od Turka přemožen Vladislava, slavnú službu a památku v kostele Panny Marie před Tajnem a Novoměští též u svatého Jindřicha v kostele. Téhož léta král Ludvík vyslal posly poctivé z království uherského do Čech, rozkazuje, aby sněm byl držán na hradě pražském na den svaté Lucí, a k tomu sněmu přijeli poslové od císaře Maximiliána vyslaní, též poslové od Zigmunda, krále polského, a ti aby pány a ry- tířstvo s městy urovnali a Ludvíkovi králi aby to království české upokojili a očistili, kteříž tak dlúho rokovali a jednali, až nic nezjednali a roku druhého po slavnosti Božího křtění rozjeli se. Roku toho Selin, syn Bazaítuov, císař turecký, obrátil se s svým lidem velmi mocně do syrské země a okolo Jeruzaléma veliké zdělal škody a za mnoho mil pohubiv táhl na soldána do Ejiptu a tu, ač se on soldán velmi mužně a sta- tečně s svými Araby bránil, však té a takové síle nikoli nemohl odolati, až ho tu Selin mocně dobyl a před sebe přivésti rozkázal a sám svú vlastní rukú šavlí jemu hlavu sťal a ty krajiny ejiptské a syrské všecky svému panství podma- nil. Toho času v noci po svatém Linhartu v městě pražském v Židovské ulici shořaly tři domy židovské a přitom jiným židuom mnoho se škody stalo, neb jim komory křesťané vskočivše tam vybíjeli a statky brali, též i na potkání jim vydírali. Při tom času byl v Řezně kazatel jeden zna- menitý, jménem Baltazar Hubmajer, jenž byl doktor Písma svatého, ten velmi přísně kázal proti židuom, netoliko proti jich víře, ale i o tom, kterak oni svými šajdy, lichvami podvodnými lidi o jich statky připravují a vší Germaný, to jest německým zemiem, velikú a nenabytú škodu činí. To měšťané řezenští rozvažujíce tak v radě mezi sebú zavřeli, aby to při císař- ské velebnosti jednali a zjednali, aby mohli těch šacuňkuov prázdni býti a židuov z svého města pozbyti. Potom pak pomalu jako škod- Pražané činili památku za krále Vladislava 678
Soldán od Turka přemožen Vladislava, slavnú službu a památku v kostele Panny Marie před Tajnem a Novoměští též u svatého Jindřicha v kostele. Téhož léta král Ludvík vyslal posly poctivé z království uherského do Čech, rozkazuje, aby sněm byl držán na hradě pražském na den svaté Lucí, a k tomu sněmu přijeli poslové od císaře Maximiliána vyslaní, též poslové od Zigmunda, krále polského, a ti aby pány a ry- tířstvo s městy urovnali a Ludvíkovi králi aby to království české upokojili a očistili, kteříž tak dlúho rokovali a jednali, až nic nezjednali a roku druhého po slavnosti Božího křtění rozjeli se. Roku toho Selin, syn Bazaítuov, císař turecký, obrátil se s svým lidem velmi mocně do syrské země a okolo Jeruzaléma veliké zdělal škody a za mnoho mil pohubiv táhl na soldána do Ejiptu a tu, ač se on soldán velmi mužně a sta- tečně s svými Araby bránil, však té a takové síle nikoli nemohl odolati, až ho tu Selin mocně dobyl a před sebe přivésti rozkázal a sám svú vlastní rukú šavlí jemu hlavu sťal a ty krajiny ejiptské a syrské všecky svému panství podma- nil. Toho času v noci po svatém Linhartu v městě pražském v Židovské ulici shořaly tři domy židovské a přitom jiným židuom mnoho se škody stalo, neb jim komory křesťané vskočivše tam vybíjeli a statky brali, též i na potkání jim vydírali. Při tom času byl v Řezně kazatel jeden zna- menitý, jménem Baltazar Hubmajer, jenž byl doktor Písma svatého, ten velmi přísně kázal proti židuom, netoliko proti jich víře, ale i o tom, kterak oni svými šajdy, lichvami podvodnými lidi o jich statky připravují a vší Germaný, to jest německým zemiem, velikú a nenabytú škodu činí. To měšťané řezenští rozvažujíce tak v radě mezi sebú zavřeli, aby to při císař- ské velebnosti jednali a zjednali, aby mohli těch šacuňkuov prázdni býti a židuov z svého města pozbyti. Potom pak pomalu jako škod- Pražané činili památku za krále Vladislava 678
Strana 679
livé bodláky a žahavé kopřivy z zahrady všecky napořád z města vyplenili a domy jich rozbořili a některé osadili křesťany, synagogí jich z grun- tu vyvrátili a na tom místě dali kostel krásný postaviti k poctivosti blahoslavené Panně Marii, matce Pána našeho, a při posvěcení jeho dáno jemu jméno kostel Krásné Panny Marie. To mnozí lidé ve vsech a v jiných okolních městech slyšíce, v svých úzkostech a těžkostech jsúce postaveni, na pout k Krásné Panně Marii se slíbili a putovali a mnozí v svých modlitbách bývali od Pána Boha usly- šáni, takže což sú žádali, dosáhli, a tak se po- malu rozhlašovalo a rozmáhalo, že každý jed- nak, ktož se tam koli s svú ofěrú jíti slíbil a šel, zač žádal, bylo jemu pomoženo. Když se pak to velmi široce rozneslo a rozhlásilo, ještě více tam lidé šli a putovali, až potom bylo takové tam běžení od lidí, jako by lidé okouzlení neb zmámení byli, tak sú běžali, netoliko muží, ale i ženy i panny i děti obojího pohlaví, páni duchovní i světští, pacholci i dívky i rozliční řemeslníci, a mnozí velmi dlúhú cestu, bez jídla a pití trvajíce ve dne i v noci. Některé pak děti, kteréž cesty nevěděly, s kusem chleba tam přiběhly, někteří lidé s rozličnými přípra- vami, tak jakž na koho ten chtíč přišel a jej zachvátil, někteří s sennými a jiní s hnojnými vidlami běželi, žena některá s dížkami a s mlé- kem, jakž krávu dojila, a jiná s vřetenem a moto- vidlem, jakž motala. Řemeslník též, což v rukú držal, tkadlec s člunkem, tesař s sekerú, bednář s pintmeserem a každý, jakž je napadlo, hned s tím běžal, té chvíle nemaje, aby to z rukú položil. Některé napadlo to chtění ve dne a ně- které v noci neb ráno neb od večera, některý pak u velikú zimu běžal, košili toliko na sobě maje aneb v rukú maje, čím by svú hanbu při- kryl, některý pak mnoho mil běžal a neustal a na té vší cestě s žádným nemluvil, a když tam přiběhl, ptali se ho, proč běží, pravil: „Duch muoj mne nutí.“ A ten každý ani se komu doma opověděl, ani se s přátely neb s manželkú aneb Putování do Řezna a kterak tam lidé běželi 679
livé bodláky a žahavé kopřivy z zahrady všecky napořád z města vyplenili a domy jich rozbořili a některé osadili křesťany, synagogí jich z grun- tu vyvrátili a na tom místě dali kostel krásný postaviti k poctivosti blahoslavené Panně Marii, matce Pána našeho, a při posvěcení jeho dáno jemu jméno kostel Krásné Panny Marie. To mnozí lidé ve vsech a v jiných okolních městech slyšíce, v svých úzkostech a těžkostech jsúce postaveni, na pout k Krásné Panně Marii se slíbili a putovali a mnozí v svých modlitbách bývali od Pána Boha usly- šáni, takže což sú žádali, dosáhli, a tak se po- malu rozhlašovalo a rozmáhalo, že každý jed- nak, ktož se tam koli s svú ofěrú jíti slíbil a šel, zač žádal, bylo jemu pomoženo. Když se pak to velmi široce rozneslo a rozhlásilo, ještě více tam lidé šli a putovali, až potom bylo takové tam běžení od lidí, jako by lidé okouzlení neb zmámení byli, tak sú běžali, netoliko muží, ale i ženy i panny i děti obojího pohlaví, páni duchovní i světští, pacholci i dívky i rozliční řemeslníci, a mnozí velmi dlúhú cestu, bez jídla a pití trvajíce ve dne i v noci. Některé pak děti, kteréž cesty nevěděly, s kusem chleba tam přiběhly, někteří lidé s rozličnými přípra- vami, tak jakž na koho ten chtíč přišel a jej zachvátil, někteří s sennými a jiní s hnojnými vidlami běželi, žena některá s dížkami a s mlé- kem, jakž krávu dojila, a jiná s vřetenem a moto- vidlem, jakž motala. Řemeslník též, což v rukú držal, tkadlec s člunkem, tesař s sekerú, bednář s pintmeserem a každý, jakž je napadlo, hned s tím běžal, té chvíle nemaje, aby to z rukú položil. Některé napadlo to chtění ve dne a ně- které v noci neb ráno neb od večera, některý pak u velikú zimu běžal, košili toliko na sobě maje aneb v rukú maje, čím by svú hanbu při- kryl, některý pak mnoho mil běžal a neustal a na té vší cestě s žádným nemluvil, a když tam přiběhl, ptali se ho, proč běží, pravil: „Duch muoj mne nutí.“ A ten každý ani se komu doma opověděl, ani se s přátely neb s manželkú aneb Putování do Řezna a kterak tam lidé běželi 679
Strana 680
s dítkami rozžehnal, též žena od muže i od dětí bez opovědi, jako by z ohně utíkala, mlčec běžala. Páni opustivše služebníky, služebníci nic pánuom neoznámivše s chvátaním běžali, a tak sumou množství jich z rozličných zemí běžalo, že některý den jich tam několiko tisíc přiběhlo. Tu každý, ktož tam byl, mohl divy viděti. Mnozí pak, kteříž nebyli tak puzeni, dobrovolně šli, stříbro i zlato s sebú nesúce, na oltář Panny Marie na ofěru kladli, též i klé- noty rozličné, obrazy voskové a jiné vymyš- lené a divné věci ofěrovali, a to na každý den. Tu byla jistě v tom kostele velmi krásná služba Pánu Bohu činěna zpívaním a na varhany hudením, bylo také každého dne mnoho mší slouženo. Ač velmi mnoho oltářuov v kostele bylo a ještě více před kostelem, taková tíseň od lidu byla, že jedva mohl kněz při oltáři státi, a tak mnoho kněží, že se nemohli až do poledne u všech oltářuov spořádati a jeden kněz druhému nemohl od oltáře odstúpiti, neb když jeden kněz říkal Comun, druhý za ním kleče před oltářem říkal svuoj Confiteor, a jak se těžce poslední kněz k oltáři protlačil, tak první těžce se od oltáře skrze lidi protřel. Tu lidé učení mnohá carmina neb verše po stěnách na dskách k poctivosti Krásné Panny Marie zavěšovali, mnozí nemocní lidé byli sú tu neseni, o jichž zdraví lékaři pochybo- vali, a oni zase odtuď zdrávi jsouce a Pánu Bohu děkujíce navracovali se, kulhaví, zlámaní tu svých berel nechavše, poskakujíce chválili Pána Boha a tak, jako by jim nikdá nic neško- dilo, do svých příbytkův navracovali se. Slepých jednak na každý den bylo tu množství veliké přivedeno, jak se Pánu Bohu pomodlili a Panny blahoslavené za přímluvu k jeho milosti svaté prosili, zase sami bez vůdce do svých obydlí velebíc Pána Boha se navracovali. Mrtvých mnoho tu bylo nošeno i vezeno, a ti, jsouce k svým životuom navracováni, divné božské skutky vypravovali. Takoví se tu dáli jistě divové, o kterýchž bylo by mnoho psáti, a to trvalo 680
s dítkami rozžehnal, též žena od muže i od dětí bez opovědi, jako by z ohně utíkala, mlčec běžala. Páni opustivše služebníky, služebníci nic pánuom neoznámivše s chvátaním běžali, a tak sumou množství jich z rozličných zemí běžalo, že některý den jich tam několiko tisíc přiběhlo. Tu každý, ktož tam byl, mohl divy viděti. Mnozí pak, kteříž nebyli tak puzeni, dobrovolně šli, stříbro i zlato s sebú nesúce, na oltář Panny Marie na ofěru kladli, též i klé- noty rozličné, obrazy voskové a jiné vymyš- lené a divné věci ofěrovali, a to na každý den. Tu byla jistě v tom kostele velmi krásná služba Pánu Bohu činěna zpívaním a na varhany hudením, bylo také každého dne mnoho mší slouženo. Ač velmi mnoho oltářuov v kostele bylo a ještě více před kostelem, taková tíseň od lidu byla, že jedva mohl kněz při oltáři státi, a tak mnoho kněží, že se nemohli až do poledne u všech oltářuov spořádati a jeden kněz druhému nemohl od oltáře odstúpiti, neb když jeden kněz říkal Comun, druhý za ním kleče před oltářem říkal svuoj Confiteor, a jak se těžce poslední kněz k oltáři protlačil, tak první těžce se od oltáře skrze lidi protřel. Tu lidé učení mnohá carmina neb verše po stěnách na dskách k poctivosti Krásné Panny Marie zavěšovali, mnozí nemocní lidé byli sú tu neseni, o jichž zdraví lékaři pochybo- vali, a oni zase odtuď zdrávi jsouce a Pánu Bohu děkujíce navracovali se, kulhaví, zlámaní tu svých berel nechavše, poskakujíce chválili Pána Boha a tak, jako by jim nikdá nic neško- dilo, do svých příbytkův navracovali se. Slepých jednak na každý den bylo tu množství veliké přivedeno, jak se Pánu Bohu pomodlili a Panny blahoslavené za přímluvu k jeho milosti svaté prosili, zase sami bez vůdce do svých obydlí velebíc Pána Boha se navracovali. Mrtvých mnoho tu bylo nošeno i vezeno, a ti, jsouce k svým životuom navracováni, divné božské skutky vypravovali. Takoví se tu dáli jistě divové, o kterýchž bylo by mnoho psáti, a to trvalo 680
Strana 681
za šest neb za sedm let, až vtom lidé skrze nějakého mnicha Martina Lutera od víry svaté křesťanské se uchýlili a tam přicházejíce rozličné činili posměchy a rúhaní, někteří ovšem byli tu od Pána Boha skrze taková rúha- ní zjevně slepotú aneb němotú i jinými těžkost- mi pokutováni, někteří pak zoufalci převrácení, nic se na boží moc neohlédajíce, skutkuom těm divné útržky činili, až Pán Buoh milostivý ráčil takové divy odjíti a před lidem tím nevě- řícím neráčil jich ukazovati, takže již valně a hmotně ti a takoví divové tak jako prvé se nedějí, ale proto ještě i dodnes, kto tam z víry svaté křesťanské v boží naději putuje, zač- koli slušného z celého prosí srdce, neodchází odtuď prázdný, ale vedlé jeho víry jemu se stane. Léta tisícého pětistého sedmnáctého Času postního v městě Lounech zapálilo se (tak jakž pravili) pojednou na několikero, takže město z gruntu vyhořelo i kostel, též i věže na zdech městských, také i předměstí, takže málo koliks dvoruov a chalupí na předměstí zuostalo. Téhož léta v neděli před Božím vstúpením Pražané, majíce puovod po svém odpovědníku Jindřichovi Bohemičkovi, poslali jako na jistú věc, a ti žoldnéři vyslaní vskočili naň nenadále tu, kdež byl s svými tovaryši, a on se bránil statečně a vtom byl raněn smrtedlně, i jali sú tu jeho čtyři tovaryše, a vidúce, že živ nebude, kázali jednomu z těch jatých, aby jemu hlavu sťal, a vzavši ji nesli do Prahy a ty čtyři vezli na voze, a vtom jeden utekl jim z vozu. V středu pak před slavností Božího vstúpení ty tři přivezli a dali je do vězení a tu hlavu kat vstrčiv na železný rožen vystrčil ji z krancuov na mostské věží blíž k Menšímu Městu pražské- mu proti arcibiskupskému domu k východu slunce, kteráž tu za dlúhý čas trvala. Potom Bohemický konec života vzal Louny město vyhořalo 681
za šest neb za sedm let, až vtom lidé skrze nějakého mnicha Martina Lutera od víry svaté křesťanské se uchýlili a tam přicházejíce rozličné činili posměchy a rúhaní, někteří ovšem byli tu od Pána Boha skrze taková rúha- ní zjevně slepotú aneb němotú i jinými těžkost- mi pokutováni, někteří pak zoufalci převrácení, nic se na boží moc neohlédajíce, skutkuom těm divné útržky činili, až Pán Buoh milostivý ráčil takové divy odjíti a před lidem tím nevě- řícím neráčil jich ukazovati, takže již valně a hmotně ti a takoví divové tak jako prvé se nedějí, ale proto ještě i dodnes, kto tam z víry svaté křesťanské v boží naději putuje, zač- koli slušného z celého prosí srdce, neodchází odtuď prázdný, ale vedlé jeho víry jemu se stane. Léta tisícého pětistého sedmnáctého Času postního v městě Lounech zapálilo se (tak jakž pravili) pojednou na několikero, takže město z gruntu vyhořelo i kostel, též i věže na zdech městských, také i předměstí, takže málo koliks dvoruov a chalupí na předměstí zuostalo. Téhož léta v neděli před Božím vstúpením Pražané, majíce puovod po svém odpovědníku Jindřichovi Bohemičkovi, poslali jako na jistú věc, a ti žoldnéři vyslaní vskočili naň nenadále tu, kdež byl s svými tovaryši, a on se bránil statečně a vtom byl raněn smrtedlně, i jali sú tu jeho čtyři tovaryše, a vidúce, že živ nebude, kázali jednomu z těch jatých, aby jemu hlavu sťal, a vzavši ji nesli do Prahy a ty čtyři vezli na voze, a vtom jeden utekl jim z vozu. V středu pak před slavností Božího vstúpení ty tři přivezli a dali je do vězení a tu hlavu kat vstrčiv na železný rožen vystrčil ji z krancuov na mostské věží blíž k Menšímu Městu pražské- mu proti arcibiskupskému domu k východu slunce, kteráž tu za dlúhý čas trvala. Potom Bohemický konec života vzal Louny město vyhořalo 681
Strana 682
Mniší svého staršího v Krakově zabili v pátek před slavností Ducha svatého ti jeho pomocníci vstrkáni sú na kolé u šibenice. Roku toho bratří zákona svatého Františka, jenž slovú menší bratří, ti, kteříž byli okolo Římu a jinde ve Vlaších, sšedše se spolu rozva- žovali, kterak bratří zákona jich mnozí od dobrých a ctnostných skutkuov již zpátkem postupují a zvláště v krajinách na východ slunce a na puol noci, i snesše se o to, aby ta- kovú věc k nápravě přivedli, vyslali z sebe Alb- rechta Fontina, muže ctnostného a velmi uče- ného, kterýž takových neřáduov nápravu čině po klášteřích přibral se také do Polsky až do Krakova, kterýž od bratří svých vděčně přiví- tán a přijat. Tu po malém času, když jejich vajstupky také chtěl napravovati, všel jest v nenávist, takže sú proti němu spiknutí učinili a v jednu noc dveře naň, kdež ležel, vyrazivše jej zadávili, a kazatel jich puovod toho byl najvětší. Ti, kteříž to páchali, pryč se rozběhli, však pilností biskupa krakovského a krále Zigmunda někteří sú zjímáni a na hrad Lipo- vec (kdež kněžské vězení jest) podáni. Psáno jest také k najvyššímu biskupu římskému na otázku, co s nimi má biskup učiniti. Když od- pověd přišla, dva z nich, kteříž mimo jiné více tím skutkem vinni byli, ti jsou najprv pořád- ně (jakž obyčej) knězství zbaveni a potom katu v moc dáni a tu každému z nich na ryňku přede vším lidem hlava sťata a jiní do věčného žaláře vsazeni. Kazatel pak, kterýž svú rukú jej zadávil, druhého roku v Čechách v pardub- ském klášteře nalezen a tu s povolením Viléma z Pernštajna na žádost krále polského a biskupa krakovského jat a do Krakova podán, kterémuž také hlava sťata. Ti pak, kteříž sú byli do vězení dáni, tam aby v žaláři v domu biskupově hla- dem zemřeli, nevím, kterak sú z toho vězení aneb čí pomocí vyšli. Král i biskup ptaje se nemohli se doptati. Toho také roku někteří staroměští ten den po svatém Prokopu času večerního sešli se zbrojně na malý ostrov pod mostem blíž obrazu 682
Mniší svého staršího v Krakově zabili v pátek před slavností Ducha svatého ti jeho pomocníci vstrkáni sú na kolé u šibenice. Roku toho bratří zákona svatého Františka, jenž slovú menší bratří, ti, kteříž byli okolo Římu a jinde ve Vlaších, sšedše se spolu rozva- žovali, kterak bratří zákona jich mnozí od dobrých a ctnostných skutkuov již zpátkem postupují a zvláště v krajinách na východ slunce a na puol noci, i snesše se o to, aby ta- kovú věc k nápravě přivedli, vyslali z sebe Alb- rechta Fontina, muže ctnostného a velmi uče- ného, kterýž takových neřáduov nápravu čině po klášteřích přibral se také do Polsky až do Krakova, kterýž od bratří svých vděčně přiví- tán a přijat. Tu po malém času, když jejich vajstupky také chtěl napravovati, všel jest v nenávist, takže sú proti němu spiknutí učinili a v jednu noc dveře naň, kdež ležel, vyrazivše jej zadávili, a kazatel jich puovod toho byl najvětší. Ti, kteříž to páchali, pryč se rozběhli, však pilností biskupa krakovského a krále Zigmunda někteří sú zjímáni a na hrad Lipo- vec (kdež kněžské vězení jest) podáni. Psáno jest také k najvyššímu biskupu římskému na otázku, co s nimi má biskup učiniti. Když od- pověd přišla, dva z nich, kteříž mimo jiné více tím skutkem vinni byli, ti jsou najprv pořád- ně (jakž obyčej) knězství zbaveni a potom katu v moc dáni a tu každému z nich na ryňku přede vším lidem hlava sťata a jiní do věčného žaláře vsazeni. Kazatel pak, kterýž svú rukú jej zadávil, druhého roku v Čechách v pardub- ském klášteře nalezen a tu s povolením Viléma z Pernštajna na žádost krále polského a biskupa krakovského jat a do Krakova podán, kterémuž také hlava sťata. Ti pak, kteříž sú byli do vězení dáni, tam aby v žaláři v domu biskupově hla- dem zemřeli, nevím, kterak sú z toho vězení aneb čí pomocí vyšli. Král i biskup ptaje se nemohli se doptati. Toho také roku někteří staroměští ten den po svatém Prokopu času večerního sešli se zbrojně na malý ostrov pod mostem blíž obrazu 682
Strana 683
umučení božího a tu udělali veliký oheň a na věži mostské tří trubači troubili a na mostě bubnovali a z mostu velmi hustě z hákovnic stříleli a od mlýnuov z srubnic a z tarasnic, chtíce někoho tím vzbuditi, aby se někto snad ozval a z toho aby nějakú nevoli učinili, neb pravili, že pálé mistra Jana Husi, a když by to někto z přidržejících se římského kostela buď z pánuov neb z rytířstva učinil a na ten den oheň pálil, pravili by, že jim to činí na proti- myslnost, ale snad někomu všecko sluší, což jinému nesluší. Léta téhož přičinivše se někteří páni, též i z rytířstva, také i Pražané, zvolili sobě sněm v úterý po slavnosti svatého Vácslava na hradě pražském a tu od mnohých a zvláště od Praža- nuov bylo mnoho o srovnání mluveno, a poně- vadž sú jednoho jazyku všickni, aby se snesli v dobrém pokoji jednosvorně, a to sami bez cizozemcuov. Tu všickni tří stavové sjevše se smluvili se velmi brzo o všecko o to, oč se nemohli po mnohá léta a na mnohých sněmích urovnati. Snesli se tak, aby o všecko byl mezi nimi pokoj, a tu také svolili k berni, aby dá- vána byla z statkuov, z každé kopy grošuov českých puol groše českého. Přitom narovnáno, kterak se mají páni a rytířstvo k městuom za- chovati a města též k pánuom a k rytířstvu v soudech a v jiných věcech, jakož pak toho všeho smlúva popsaná a tištěná, kteráž slove smlouva svatováclavská, šíře ukazuje, kteráž byla i ve dcky vložena. V neděli na pondělí po slavnosti svatého Bartoloměje dvě hodině na noc v městě, jenž slove Vysoký Majto, ohněm domácím zapálilo se a shořalo puol města. Smlouva svatováclavská Majto město vyhořalo Léta tisícého pětistého vosmnáctého Té noci po slavnosti Těla božího v druhú ho- dinu na noc přišel rychtář staroměstský k Čer- nému jelenu a tu nějakú puotku udělal na 683
umučení božího a tu udělali veliký oheň a na věži mostské tří trubači troubili a na mostě bubnovali a z mostu velmi hustě z hákovnic stříleli a od mlýnuov z srubnic a z tarasnic, chtíce někoho tím vzbuditi, aby se někto snad ozval a z toho aby nějakú nevoli učinili, neb pravili, že pálé mistra Jana Husi, a když by to někto z přidržejících se římského kostela buď z pánuov neb z rytířstva učinil a na ten den oheň pálil, pravili by, že jim to činí na proti- myslnost, ale snad někomu všecko sluší, což jinému nesluší. Léta téhož přičinivše se někteří páni, též i z rytířstva, také i Pražané, zvolili sobě sněm v úterý po slavnosti svatého Vácslava na hradě pražském a tu od mnohých a zvláště od Praža- nuov bylo mnoho o srovnání mluveno, a poně- vadž sú jednoho jazyku všickni, aby se snesli v dobrém pokoji jednosvorně, a to sami bez cizozemcuov. Tu všickni tří stavové sjevše se smluvili se velmi brzo o všecko o to, oč se nemohli po mnohá léta a na mnohých sněmích urovnati. Snesli se tak, aby o všecko byl mezi nimi pokoj, a tu také svolili k berni, aby dá- vána byla z statkuov, z každé kopy grošuov českých puol groše českého. Přitom narovnáno, kterak se mají páni a rytířstvo k městuom za- chovati a města též k pánuom a k rytířstvu v soudech a v jiných věcech, jakož pak toho všeho smlúva popsaná a tištěná, kteráž slove smlouva svatováclavská, šíře ukazuje, kteráž byla i ve dcky vložena. V neděli na pondělí po slavnosti svatého Bartoloměje dvě hodině na noc v městě, jenž slove Vysoký Majto, ohněm domácím zapálilo se a shořalo puol města. Smlouva svatováclavská Majto město vyhořalo Léta tisícého pětistého vosmnáctého Té noci po slavnosti Těla božího v druhú ho- dinu na noc přišel rychtář staroměstský k Čer- nému jelenu a tu nějakú puotku udělal na 683
Strana 684
Luter kázati počal Jednota v Praze Sněm o krále Ludvíka služebníky Trčkovy, kteříž pili víno, a oni jako vožralí nětco mluvili jemu protimyslného a on chtěl je do vězení bráti a oni se bránili, až tu rychtáře zabili. Nějaký Donát s jinými vzati sú do šatlavy, potom se za ně páni zemští tak přimlúvali, až je vždy na Pražanech vypro- sili, tak však, že sú musili za to znamenitý úplatek přáteluom toho zabitého učiniti. Času toho mnich jeden řeholy svatého Augus- tina řádu pousteníkův, jménem Martin Luter, kázati počal proti řáduom křesťanským a mnoho lidí odvedl od svaté víry křesťanské a zvláště Němcuov a potom byly skrze to veliké nevole, války a mordové, takže skrze to jeho převrácené učení mnoho tisíc lidu prostého sedlského zmor- dováno. Téhož léta obce Starého i Nového měst pražských svolány byly do Veliké koleje a tu spolu rokovaly a na tom zůstaly, aby bylo z těch dvú jedno město a jednoho práva aby společně užívaly, a tak se zavázaly, jestliže by který z souseduov nětco proti tomu svolení mluvil, tím účinkem aby hned byl města práz- den a nikdá zase navrácen, i nesměl žádný tomu svolení na odpor býti. Při tom času byl sněm položen na hradě pražském rozkázaním krále Ludvíka, na kterýž byl vyslán od Jeho Milosti Jan Žerotínský z Moravy, kterýž oznamoval, kterak obyvatelé království uherského dali léta králi Ludvíkovi k mocnému spravování svých poddaných, a aby kraloval mocně tak jako otec jeho a též že Jeho Milost královská žádá na všech třech stavích v království českém, aby byl vpuštěn jako král jich dědičný a král český korunovaný. Páni, rytířstvo, Pražané a jiná města, na to pilně uradivše se, o to se tak snesli a na to pořád- nú dali odpověd, že Jeho Milosti chtí léta dáti k mocnému kralování jako pánu svému milosti- vému, ale však že chtí k Jeho Milosti ode vší země vyslati, aby ráčil tu povinnost, kteráž každému králi náleží, tomu království učiniti, tak aby páni, rytířstvo i města království čes- Rychtář pražský zabit 684
Luter kázati počal Jednota v Praze Sněm o krále Ludvíka služebníky Trčkovy, kteříž pili víno, a oni jako vožralí nětco mluvili jemu protimyslného a on chtěl je do vězení bráti a oni se bránili, až tu rychtáře zabili. Nějaký Donát s jinými vzati sú do šatlavy, potom se za ně páni zemští tak přimlúvali, až je vždy na Pražanech vypro- sili, tak však, že sú musili za to znamenitý úplatek přáteluom toho zabitého učiniti. Času toho mnich jeden řeholy svatého Augus- tina řádu pousteníkův, jménem Martin Luter, kázati počal proti řáduom křesťanským a mnoho lidí odvedl od svaté víry křesťanské a zvláště Němcuov a potom byly skrze to veliké nevole, války a mordové, takže skrze to jeho převrácené učení mnoho tisíc lidu prostého sedlského zmor- dováno. Téhož léta obce Starého i Nového měst pražských svolány byly do Veliké koleje a tu spolu rokovaly a na tom zůstaly, aby bylo z těch dvú jedno město a jednoho práva aby společně užívaly, a tak se zavázaly, jestliže by který z souseduov nětco proti tomu svolení mluvil, tím účinkem aby hned byl města práz- den a nikdá zase navrácen, i nesměl žádný tomu svolení na odpor býti. Při tom času byl sněm položen na hradě pražském rozkázaním krále Ludvíka, na kterýž byl vyslán od Jeho Milosti Jan Žerotínský z Moravy, kterýž oznamoval, kterak obyvatelé království uherského dali léta králi Ludvíkovi k mocnému spravování svých poddaných, a aby kraloval mocně tak jako otec jeho a též že Jeho Milost královská žádá na všech třech stavích v království českém, aby byl vpuštěn jako král jich dědičný a král český korunovaný. Páni, rytířstvo, Pražané a jiná města, na to pilně uradivše se, o to se tak snesli a na to pořád- nú dali odpověd, že Jeho Milosti chtí léta dáti k mocnému kralování jako pánu svému milosti- vému, ale však že chtí k Jeho Milosti ode vší země vyslati, aby ráčil tu povinnost, kteráž každému králi náleží, tomu království učiniti, tak aby páni, rytířstvo i města království čes- Rychtář pražský zabit 684
Strana 685
kého jeden každý stav při svých právích, svo- bodách a privilejích zuostaven byl a zachován, a to vedlé starodávního obyčeje aby na pomezí českém slibem a přísahou stvrzeno bylo. Přitom bylo rokováno, aby ta berně napřed psaná z statkuov dodána a vyplněna byla, tak aby se mohli dluhové královští předešlí zaplatiti a králi Ludvíkovi aby království očištěno bylo. Času podzimního císař turecký Selin, syn Bazaítuov, jenž byl na křesťany velmi lítý ukrutník, v Drinopoli umřel a tu pochován; osm let toliko císařoval. Léta tisícého pětistého devatenáctého Již bylo upokojení mezi pány, rytířstvem a měs- ty a Pražané sami sobě konšely sadili, ale mistra Jana Paška nikdá primatus nechybil, ježto to bylo mnohým s nemalým podivením. Téhož léta v středu před ochtábem Božího křtění muž výborný a pán všeho křesťanstva, císař Maximilián, umřel. Času toho v pondělí před slavností Panny Marie Hromnic obec Starého Města pražského byla pospolu i požádali jsú konšelé na obci, aby dáváno bylo posudné, a to tak, aby bráno bylo z každého věrtele neb sudu piva jeden groš český, a to pro královskú i městskú potřebu, a také aby budúcími berněmi obec nebyla obtěžována. Tu obec poradivše se, že by se toho posudného veliká suma scházela do roka a tím že by se nezřetedlný loupež dál té vší obce, neb ten, kdož pivo vaří, o ten groš každý by sud dráže dáti musil, šenkéř ten, kterýž pivo šeňkuje, ten groš by sobě také nahradil, spíš chudému než bohatému méně by za peníz piva dal, a tak by té ukrutné berně žádný neplatil než chudina, ti, kteříž by pivo pili, i nezdálo se obci k tomu svoliti. Někteří pak z starších, ti pochlebníci, kteříž by rádi se nějakých ouřa- duov dotřeli, počali se vedlé konšelův k tomu Maximilián císař umřel Bouřka o posudně 685
kého jeden každý stav při svých právích, svo- bodách a privilejích zuostaven byl a zachován, a to vedlé starodávního obyčeje aby na pomezí českém slibem a přísahou stvrzeno bylo. Přitom bylo rokováno, aby ta berně napřed psaná z statkuov dodána a vyplněna byla, tak aby se mohli dluhové královští předešlí zaplatiti a králi Ludvíkovi aby království očištěno bylo. Času podzimního císař turecký Selin, syn Bazaítuov, jenž byl na křesťany velmi lítý ukrutník, v Drinopoli umřel a tu pochován; osm let toliko císařoval. Léta tisícého pětistého devatenáctého Již bylo upokojení mezi pány, rytířstvem a měs- ty a Pražané sami sobě konšely sadili, ale mistra Jana Paška nikdá primatus nechybil, ježto to bylo mnohým s nemalým podivením. Téhož léta v středu před ochtábem Božího křtění muž výborný a pán všeho křesťanstva, císař Maximilián, umřel. Času toho v pondělí před slavností Panny Marie Hromnic obec Starého Města pražského byla pospolu i požádali jsú konšelé na obci, aby dáváno bylo posudné, a to tak, aby bráno bylo z každého věrtele neb sudu piva jeden groš český, a to pro královskú i městskú potřebu, a také aby budúcími berněmi obec nebyla obtěžována. Tu obec poradivše se, že by se toho posudného veliká suma scházela do roka a tím že by se nezřetedlný loupež dál té vší obce, neb ten, kdož pivo vaří, o ten groš každý by sud dráže dáti musil, šenkéř ten, kterýž pivo šeňkuje, ten groš by sobě také nahradil, spíš chudému než bohatému méně by za peníz piva dal, a tak by té ukrutné berně žádný neplatil než chudina, ti, kteříž by pivo pili, i nezdálo se obci k tomu svoliti. Někteří pak z starších, ti pochlebníci, kteříž by rádi se nějakých ouřa- duov dotřeli, počali se vedlé konšelův k tomu Maximilián císař umřel Bouřka o posudně 685
Strana 686
Mistr Koranda umřel Židé dva u Prahy oběšeni Příval deště okolo Slaného posudnému přimlúvati, pravíce: „Však by to mohlo státi a berní bychom neplatili.“ Tu obec vzkřikla: „Však žádných berní není a nebude, leč vy je nám zjednáte!“ I počali se někteří na ty starší potrhati a někteří hlučně se doluov počali valiti, ale hospodář rathouz- ský nechtěl jích pustiti a oni chtěli jej oknem svrci z rathouzu, jiní by rádi k zvonu a jiní na židy. Někteří pak po tom hluku zuostali na rathouze a ti se pokojně rozešli. Při tom času v úterý před Hromnicemi mistr Vácslav Koranda, maje věku svého let deva- desát a dvě, v Veliké koleji umřel a v kostele svatého Havla pochován. Léta téhož v pondělí velikonoční lapili dva židy při kostele svatého Štěpána v Novém Městě pražském a hned je toho dne dali trápiti. I poznali se, že chtěli ten kostel svatého Štěpána odevříti a pobrati, což by mohli. A nalezli u ních mnoho falešných a velmi místerných klíčuov a pilník a jakús sklenici, a chodili v Praze časem v čepcích velmi ozdobně a někdy v dlúhých sukniech kněžských a časem bývali v kostelech i na procesích a byli v Veliký pátek v tajnském kostele i u svatého Mikuláše na pa- šiji i na kázaní. Jeden byl z Bydžova a druhý z Kolína. Potom v středu den svatého Gotharda oba jsú oběšeni na šibenici. Toho také roku na den svatých Filipa a Ja- kuba spadl náhlý příval okolo Studeňovsi a přišel veliký povodeň k Slanému, takže bral koně, krávy, ovce, i jiný dobytek se v předměstí po chlévích a dvořích ztopil. Též i někteří chudí a nemocní ve špitále ztonuli, a tak se ta voda až k Velvaruom a odtuď do Vhltavy valila. V pondělí po svaté Žofii v Jičíně o jarmarce shořalo puol města a předměstí kladeným ohněm. Vše toho roku, v pátek den svaté Marie Magdaleny povětří veliké s přívalem na stavení i na vinicech okolo Prahy i v Praze velikú škodu učinilo. 686
Mistr Koranda umřel Židé dva u Prahy oběšeni Příval deště okolo Slaného posudnému přimlúvati, pravíce: „Však by to mohlo státi a berní bychom neplatili.“ Tu obec vzkřikla: „Však žádných berní není a nebude, leč vy je nám zjednáte!“ I počali se někteří na ty starší potrhati a někteří hlučně se doluov počali valiti, ale hospodář rathouz- ský nechtěl jích pustiti a oni chtěli jej oknem svrci z rathouzu, jiní by rádi k zvonu a jiní na židy. Někteří pak po tom hluku zuostali na rathouze a ti se pokojně rozešli. Při tom času v úterý před Hromnicemi mistr Vácslav Koranda, maje věku svého let deva- desát a dvě, v Veliké koleji umřel a v kostele svatého Havla pochován. Léta téhož v pondělí velikonoční lapili dva židy při kostele svatého Štěpána v Novém Městě pražském a hned je toho dne dali trápiti. I poznali se, že chtěli ten kostel svatého Štěpána odevříti a pobrati, což by mohli. A nalezli u ních mnoho falešných a velmi místerných klíčuov a pilník a jakús sklenici, a chodili v Praze časem v čepcích velmi ozdobně a někdy v dlúhých sukniech kněžských a časem bývali v kostelech i na procesích a byli v Veliký pátek v tajnském kostele i u svatého Mikuláše na pa- šiji i na kázaní. Jeden byl z Bydžova a druhý z Kolína. Potom v středu den svatého Gotharda oba jsú oběšeni na šibenici. Toho také roku na den svatých Filipa a Ja- kuba spadl náhlý příval okolo Studeňovsi a přišel veliký povodeň k Slanému, takže bral koně, krávy, ovce, i jiný dobytek se v předměstí po chlévích a dvořích ztopil. Též i někteří chudí a nemocní ve špitále ztonuli, a tak se ta voda až k Velvaruom a odtuď do Vhltavy valila. V pondělí po svaté Žofii v Jičíně o jarmarce shořalo puol města a předměstí kladeným ohněm. Vše toho roku, v pátek den svaté Marie Magdaleny povětří veliké s přívalem na stavení i na vinicech okolo Prahy i v Praze velikú škodu učinilo. 686
Strana 687
Roku toho také po svatém Martinu přišli z pouště nějací nábožníci, jeden z ních, jménem bratr Matěj, počal kázati lidu u Kapalína v vápenici. To jemu od purgmístra a rady Nového Města pražského zapovědíno a pře- trženo bylo. I kázal na březích vedlé řeky a lidu množství se za ním valilo. Potom opět v Škři- neckého domě i v jiných domích kázal a kněží haněl a sebe velebil a lidé to velmi oblibovali a jemu toho přisvědčovali. Múdřejší ovšem toho nechválili a někteří obávajíce se, aby tudy jednota zrušena nebyla, přetrhli to a rozkázali jemu, aby nechaje kázaní šel vorat a dělat to, čemu se učil. Času toho mistr Martin Vrtohlavý, kterýž byl na babách mnoho statku vyholdoval a puojčoval pánuom některým po tisíci ne na lichvu, ale na nevrácení, v Roudnici jsa farářem umřel. Téhož také roku Solimanus, syn Selinuov, král turecký desátý a od dobytí Konstantino- pole císař (jakž se psáti počali) čtvrtý, na císař- ství konstantinopolitánské vyzdvižen a hned toho roku, sebrav mnoho lidu tureckého, obrátil se na Zofí, krále perského, a takovú škodu na lidech vzal, jakž počítali, že by tam zuostalo na puol třetíhokrát sto tisíc lidu tureckého a sám v osmdesáti koních že se toliko do Konstanti- nopole navrátil s velikou hanbou, neb bašové a jiní Turci chtěli ho z císařství ssaditi, ale že prosil, aby mu toho posměchu nečinili, a přitom se jím vysoce zavazoval, že chce vší rácké země i Bělehradu dobyti, a tudy jest při císařství zuostaven. Mistr Martin umřel Císař turecký od krále perského poražen Matěj kazatel Léta tisícého pětistého dvadcátého Z vuole a z rozkázaní krále Ludvíka sněm byl položen na hradě pražském v pondělí po slav- nosti Tří králuov, na kterýž se sjelo mnoho pánuov i rytířstva, též i posluov z měst králov- ství českého. Přijeli také k tomu sněmu, jsúce Sněm rozkázaním krále Ludvíka 687
Roku toho také po svatém Martinu přišli z pouště nějací nábožníci, jeden z ních, jménem bratr Matěj, počal kázati lidu u Kapalína v vápenici. To jemu od purgmístra a rady Nového Města pražského zapovědíno a pře- trženo bylo. I kázal na březích vedlé řeky a lidu množství se za ním valilo. Potom opět v Škři- neckého domě i v jiných domích kázal a kněží haněl a sebe velebil a lidé to velmi oblibovali a jemu toho přisvědčovali. Múdřejší ovšem toho nechválili a někteří obávajíce se, aby tudy jednota zrušena nebyla, přetrhli to a rozkázali jemu, aby nechaje kázaní šel vorat a dělat to, čemu se učil. Času toho mistr Martin Vrtohlavý, kterýž byl na babách mnoho statku vyholdoval a puojčoval pánuom některým po tisíci ne na lichvu, ale na nevrácení, v Roudnici jsa farářem umřel. Téhož také roku Solimanus, syn Selinuov, král turecký desátý a od dobytí Konstantino- pole císař (jakž se psáti počali) čtvrtý, na císař- ství konstantinopolitánské vyzdvižen a hned toho roku, sebrav mnoho lidu tureckého, obrátil se na Zofí, krále perského, a takovú škodu na lidech vzal, jakž počítali, že by tam zuostalo na puol třetíhokrát sto tisíc lidu tureckého a sám v osmdesáti koních že se toliko do Konstanti- nopole navrátil s velikou hanbou, neb bašové a jiní Turci chtěli ho z císařství ssaditi, ale že prosil, aby mu toho posměchu nečinili, a přitom se jím vysoce zavazoval, že chce vší rácké země i Bělehradu dobyti, a tudy jest při císařství zuostaven. Mistr Martin umřel Císař turecký od krále perského poražen Matěj kazatel Léta tisícého pětistého dvadcátého Z vuole a z rozkázaní krále Ludvíka sněm byl položen na hradě pražském v pondělí po slav- nosti Tří králuov, na kterýž se sjelo mnoho pánuov i rytířstva, též i posluov z měst králov- ství českého. Přijeli také k tomu sněmu, jsúce Sněm rozkázaním krále Ludvíka 687
Strana 688
Kněz Poduška umřel od krále posláni, biskup agarský a kníže Karel Minstrmberský s instrukcími, co mají mluviti a oč sněmovati. Tu při tom rokování najvětší byla nesnáz o dluhy královské, ale však na ničemž konečném není to postaveno, neb jsú potom mnohé nesnáze o ten sněm mezi stavy byly. Ač bylo nětco maličko na tom sněmu pozavříno, ale potom nic není držáno krom toho, aby sobě dluhuov listovních čekali od svatého Jiří najprv příštího až do roku, než ouroky aby každý zpravil a dal a jistiny aby jemu čekáno bylo. A také aby se o to skutečně přičinili, aby král Ludvík do českého království přijel a tu povinnost, kterúž má tomu království činiti, aby učinil a moc aby měl jak uherské, tak české království spravovati. Roku toho byl mor veliký v království českém a počal se okolo svatého Jana Křtitele a trval až do slavnosti Narození Pána Krista. Téhož léta v pátek po Narození Panny Marie kněz Jan Poduška, farář kostela Panny Marie před Tajnem, člověk velmi mladého věku, kterýž od lidu pražského držán byl za slavného kazatele proto, neb uměl jiné kněží dobře ha- něti, a to se některým bludným velmi dobře líbilo, umřel a tu pochován. Ten jistě byl by rád z ponuknutí některých nějaké zbouření proti víře svaté křesťanské a řáduom církve svaté v Praze učinil, ale neuměl. Roku téhož při slavnosti svatých Šimona a Judy apoštoluov Pražané s některými jinými městy vyslali nětco jízdných i pěších, pravíce, že by měli toho jistú zprávu, kterak mnohá dějí se v českém království nebezpečenství a loupe- žové a zvláště městuom mnohé na cestách pře- kážky i škody. A oni vyslaní vybrali a vypálili i rozbořili několik vsí a tvrzí jako Vranovskému Tochovice, Hořčicovi Mačice, Přechovi Dúb- ravici, Sádlovi Kalenice, Malovcovi Nestanice. Páni někteří zemští, jenž byli milovníci pokoje, velmi to těžce nesli, že jsú jích žoldnéři tak široce v zemi oheň pustili, snad vinné i nevinné pokutujíce. 688
Kněz Poduška umřel od krále posláni, biskup agarský a kníže Karel Minstrmberský s instrukcími, co mají mluviti a oč sněmovati. Tu při tom rokování najvětší byla nesnáz o dluhy královské, ale však na ničemž konečném není to postaveno, neb jsú potom mnohé nesnáze o ten sněm mezi stavy byly. Ač bylo nětco maličko na tom sněmu pozavříno, ale potom nic není držáno krom toho, aby sobě dluhuov listovních čekali od svatého Jiří najprv příštího až do roku, než ouroky aby každý zpravil a dal a jistiny aby jemu čekáno bylo. A také aby se o to skutečně přičinili, aby král Ludvík do českého království přijel a tu povinnost, kterúž má tomu království činiti, aby učinil a moc aby měl jak uherské, tak české království spravovati. Roku toho byl mor veliký v království českém a počal se okolo svatého Jana Křtitele a trval až do slavnosti Narození Pána Krista. Téhož léta v pátek po Narození Panny Marie kněz Jan Poduška, farář kostela Panny Marie před Tajnem, člověk velmi mladého věku, kterýž od lidu pražského držán byl za slavného kazatele proto, neb uměl jiné kněží dobře ha- něti, a to se některým bludným velmi dobře líbilo, umřel a tu pochován. Ten jistě byl by rád z ponuknutí některých nějaké zbouření proti víře svaté křesťanské a řáduom církve svaté v Praze učinil, ale neuměl. Roku téhož při slavnosti svatých Šimona a Judy apoštoluov Pražané s některými jinými městy vyslali nětco jízdných i pěších, pravíce, že by měli toho jistú zprávu, kterak mnohá dějí se v českém království nebezpečenství a loupe- žové a zvláště městuom mnohé na cestách pře- kážky i škody. A oni vyslaní vybrali a vypálili i rozbořili několik vsí a tvrzí jako Vranovskému Tochovice, Hořčicovi Mačice, Přechovi Dúb- ravici, Sádlovi Kalenice, Malovcovi Nestanice. Páni někteří zemští, jenž byli milovníci pokoje, velmi to těžce nesli, že jsú jích žoldnéři tak široce v zemi oheň pustili, snad vinné i nevinné pokutujíce. 688
Strana 689
Při tom času před slavností svatého Martina Klatovští, Domažličtí a Stříbřští obehnali Petra Sudu na Janovicích a Pražané poslali jím na pomoc puol třetího sta jízdných a osm set pěších, ale dřív, než jsú pražští žoldnéři přitáhli, až on Petr Suda časem nočním z tvrzi se spustiv ušel. A ti, kteříž se tam bránili, Pražanuom se poddali a oni zjímavše je i poslali na vozích do Prahy a tu jsú byli u vězení držáni. A tu na ten čas tvrz Janovice rozbořena, to jest v pátek před svatou pannou Kateřinou. Potom o všecko smlouva učiněna byla a škody zaplaceny. obleženy Janovice Léta tisícého pětistého jedenmezcítmého V ochtáb svatých Petra a Pavla, apoštoluov božích, v městech pražských sladovníci, též i někteří jiní řemeslníci, slavíce den mistra Jana Husi, běhali houfně i zbrojně po klášte- řích, křičíce „V naději boží mistr Hus Jan“ a jiného mnoho bouřlivého i oplzlého zpívali i mluvili, chtíce nějaký počátek učiniti, počali některých mnichuov za kápě tahati, ale oni to všecko trpělivě snášeli. Uslyšavše to konšelé, rychle poslali a někteří sami běžali a takovú věc těžce přetrhli a zastavili. Potom pak dopta- li se toho gruntovně, že ti někteří lehkomyslní lidé tajden před tím dnem byli se na tom posta- vili a tak spuntovali, aby najprvé na ten den na mnichy a na kláštery udeřili a potom aby vzkřikli „Zakman, žakman!“ a do židuov aby hned běželi, na rychtáře ani na konšely nic nedbajíce, a chtěli-li by toho konšelé mocí brániti, aby je zbili a domy jích vytepúce statky pobrali, ale že Pán Buoh ráčil zachovati, že jích ten zlý úmysl a to spuntování k skutku nepřišlo. Potom purgmístr a rada, povyptavše se jako tajně, kdo jest toho puovod byl, že nějaký Ješek, povolavše ho i trestali jej jako nevážného a dali do vězení. Jiní pak jeho tovaryši tak o to pilně běhali, až jej vyjednali z toho vězení, Buřiči chtěli bouřku v Praze učiniti 689
Při tom času před slavností svatého Martina Klatovští, Domažličtí a Stříbřští obehnali Petra Sudu na Janovicích a Pražané poslali jím na pomoc puol třetího sta jízdných a osm set pěších, ale dřív, než jsú pražští žoldnéři přitáhli, až on Petr Suda časem nočním z tvrzi se spustiv ušel. A ti, kteříž se tam bránili, Pražanuom se poddali a oni zjímavše je i poslali na vozích do Prahy a tu jsú byli u vězení držáni. A tu na ten čas tvrz Janovice rozbořena, to jest v pátek před svatou pannou Kateřinou. Potom o všecko smlouva učiněna byla a škody zaplaceny. obleženy Janovice Léta tisícého pětistého jedenmezcítmého V ochtáb svatých Petra a Pavla, apoštoluov božích, v městech pražských sladovníci, též i někteří jiní řemeslníci, slavíce den mistra Jana Husi, běhali houfně i zbrojně po klášte- řích, křičíce „V naději boží mistr Hus Jan“ a jiného mnoho bouřlivého i oplzlého zpívali i mluvili, chtíce nějaký počátek učiniti, počali některých mnichuov za kápě tahati, ale oni to všecko trpělivě snášeli. Uslyšavše to konšelé, rychle poslali a někteří sami běžali a takovú věc těžce přetrhli a zastavili. Potom pak dopta- li se toho gruntovně, že ti někteří lehkomyslní lidé tajden před tím dnem byli se na tom posta- vili a tak spuntovali, aby najprvé na ten den na mnichy a na kláštery udeřili a potom aby vzkřikli „Zakman, žakman!“ a do židuov aby hned běželi, na rychtáře ani na konšely nic nedbajíce, a chtěli-li by toho konšelé mocí brániti, aby je zbili a domy jích vytepúce statky pobrali, ale že Pán Buoh ráčil zachovati, že jích ten zlý úmysl a to spuntování k skutku nepřišlo. Potom purgmístr a rada, povyptavše se jako tajně, kdo jest toho puovod byl, že nějaký Ješek, povolavše ho i trestali jej jako nevážného a dali do vězení. Jiní pak jeho tovaryši tak o to pilně běhali, až jej vyjednali z toho vězení, Buřiči chtěli bouřku v Praze učiniti 689
Strana 690
Bělehrad od Turkuov dobyt Poslové o krále Ludvíka kterýž jda ven z toho vězení pověděl: „Co se nyní nestalo, stane se potom. Téhož léta při slavnosti svatého Jakuba kněž- na Maria králi Ludvíkovi (kteráž mu prvé za manželku oddána byla) do Uher slavně přine- sena. Ale Solimanus, císař turecký, kterýž své ustavičně měl špehéře v uherském i českém království, přezvěděv, kterého času ta svatba by býti měla, veliké houfy vypravil do rácké země a znamenav slavné býti v uherském krá- lovství veselé, a král že žádného lidu pohoto- vě nemá, dobyv Šabatce a některých jiných zámkuov, oblehnouti kázal Rácký Bělehrad a jeho nad míru a obyčej ukrutně dobývati rozkázal. Král Ludvík o tom uslyšav poslal do Čech i do jiných svých okolních zemí, žádaje od ních k retování Bělehradu pomoci, a oni než se na to rozmyslili, uradili a odpověd dali, až Turek obdržal Bělehrad. Potom z království českého nětco lidu posláno bylo, ale dřív než do Uher dotáhli, až jisté noviny přišly, že již má císař turecký Bělehrad v své moci a již se zase do Konstantinopole obrátil, a tak ti, kteříž táhli retovat, navrátili se. Roku toho také v pondělí po svatém Ondřeji sněm obecní byl položen na hradě pražském, na kterémž nic jiného nebylo jednáno, než aby k králi Ludvíkovi posláno bylo, aby ráčil do království českého přijeti. I svolili se na tom všickni tří stavové a vyslali z sebe tyto osoby: z panského stavu Vácslava Košáteckého z Kolo- vrat a Michala Slavatu z Chlumu, z rytíř- ského stavu Radslava Beřkovského z Šebířova, písaře zemského, a Henricha Kutnaura z Kut- nova, z městského stavu Víta Vorudku z Oujezd- ce, pergmajstra hor viničných, a Jana Vopici z Třebska, měštěnína Starého Města pražského. 690
Bělehrad od Turkuov dobyt Poslové o krále Ludvíka kterýž jda ven z toho vězení pověděl: „Co se nyní nestalo, stane se potom. Téhož léta při slavnosti svatého Jakuba kněž- na Maria králi Ludvíkovi (kteráž mu prvé za manželku oddána byla) do Uher slavně přine- sena. Ale Solimanus, císař turecký, kterýž své ustavičně měl špehéře v uherském i českém království, přezvěděv, kterého času ta svatba by býti měla, veliké houfy vypravil do rácké země a znamenav slavné býti v uherském krá- lovství veselé, a král že žádného lidu pohoto- vě nemá, dobyv Šabatce a některých jiných zámkuov, oblehnouti kázal Rácký Bělehrad a jeho nad míru a obyčej ukrutně dobývati rozkázal. Král Ludvík o tom uslyšav poslal do Čech i do jiných svých okolních zemí, žádaje od ních k retování Bělehradu pomoci, a oni než se na to rozmyslili, uradili a odpověd dali, až Turek obdržal Bělehrad. Potom z království českého nětco lidu posláno bylo, ale dřív než do Uher dotáhli, až jisté noviny přišly, že již má císař turecký Bělehrad v své moci a již se zase do Konstantinopole obrátil, a tak ti, kteříž táhli retovat, navrátili se. Roku toho také v pondělí po svatém Ondřeji sněm obecní byl položen na hradě pražském, na kterémž nic jiného nebylo jednáno, než aby k králi Ludvíkovi posláno bylo, aby ráčil do království českého přijeti. I svolili se na tom všickni tří stavové a vyslali z sebe tyto osoby: z panského stavu Vácslava Košáteckého z Kolo- vrat a Michala Slavatu z Chlumu, z rytíř- ského stavu Radslava Beřkovského z Šebířova, písaře zemského, a Henricha Kutnaura z Kut- nova, z městského stavu Víta Vorudku z Oujezd- ce, pergmajstra hor viničných, a Jana Vopici z Třebska, měštěnína Starého Města pražského. 690
Strana 691
Léta tisícého pětistého dvamezcítmého V úterý před svatým Rehořem Pražané vyjeli z Prahy proti králi Ludvíkovi až do Polné a tu očekávali pánuov a rytířstva i Horníkuov. V sobotu pak před třetí nedělí postní, jenž slove Oculi, vyjeli spolu všickni tří stavové proti králi Jeho Milosti aspoň od Polné za jednu míli a tu krále Ludvíka slavně vítali i královnu Marii. A když král jím poděkování učinil, žádali, aby tu povinnost, kteráž náleží každému novému králi, aby ráčil učiniti tak jakž obyčej na pomezí. Tu král odpověděl: „Na tento čas co neučiníme, až uzříme, kteří jsú naši věrní.“ Čechové to slyšíce nemálo byli truchlivi, avšak tomu dali pokoj. Král pak, málo na Horách Kutnách se pozastaviv, přijel do Prahy v pátek před Družebnou nedělí v hodinu dvamezcít- mou. Téhož léta v outerý po Květné neděli město Čáslav z dopuštění božího ohněm domácím všecko z gruntu vyhořelo, kostel, věže i zvony. Žena nějaká (tak jakž praví) na předměstí že by ryby vařila neb smažila a od toho že by se komín neb chalupa zapálila, kterúž mohúce uhasiti zanedbali, a vtom strhl se vítr náhlý a ten oheň na město obrátil. Při tom času v pátek po svatým Stanislavu král činil povinnost Čechům na hradě praž- ském v koruně královské, v kápi zlatohlavové při mši biskupově na mšále na svatém Čtení. A najvyšší purkrabě pražský, na ten čas Zdeněk Lev z Rožmitála, dával jemu přísahu. Potom hned v neděli před slavností Na nebe vstúpení Pána Krista měla býti královna Maria českú korunú korunována, i nemohli se páni s rytířstvem o ty arma neb cerimoný, kto by měl nésti korunu, jablko a sceptrum, urovnati. Rytířstvo pravili, že to jich stavu nositi náleží, a páni též sobě to nositi osobovali a pro tu roztržku to korunování odloženo až do druhé neděle a tu jest korunována v neděli před slavností Ducha svatého. A když šli k koruno- Čáslav město vyhořalo Rozepře mezi stavy o arma Král Ludvík přijel do Prahy Královna Maria korunována 691
Léta tisícého pětistého dvamezcítmého V úterý před svatým Rehořem Pražané vyjeli z Prahy proti králi Ludvíkovi až do Polné a tu očekávali pánuov a rytířstva i Horníkuov. V sobotu pak před třetí nedělí postní, jenž slove Oculi, vyjeli spolu všickni tří stavové proti králi Jeho Milosti aspoň od Polné za jednu míli a tu krále Ludvíka slavně vítali i královnu Marii. A když král jím poděkování učinil, žádali, aby tu povinnost, kteráž náleží každému novému králi, aby ráčil učiniti tak jakž obyčej na pomezí. Tu král odpověděl: „Na tento čas co neučiníme, až uzříme, kteří jsú naši věrní.“ Čechové to slyšíce nemálo byli truchlivi, avšak tomu dali pokoj. Král pak, málo na Horách Kutnách se pozastaviv, přijel do Prahy v pátek před Družebnou nedělí v hodinu dvamezcít- mou. Téhož léta v outerý po Květné neděli město Čáslav z dopuštění božího ohněm domácím všecko z gruntu vyhořelo, kostel, věže i zvony. Žena nějaká (tak jakž praví) na předměstí že by ryby vařila neb smažila a od toho že by se komín neb chalupa zapálila, kterúž mohúce uhasiti zanedbali, a vtom strhl se vítr náhlý a ten oheň na město obrátil. Při tom času v pátek po svatým Stanislavu král činil povinnost Čechům na hradě praž- ském v koruně královské, v kápi zlatohlavové při mši biskupově na mšále na svatém Čtení. A najvyšší purkrabě pražský, na ten čas Zdeněk Lev z Rožmitála, dával jemu přísahu. Potom hned v neděli před slavností Na nebe vstúpení Pána Krista měla býti královna Maria českú korunú korunována, i nemohli se páni s rytířstvem o ty arma neb cerimoný, kto by měl nésti korunu, jablko a sceptrum, urovnati. Rytířstvo pravili, že to jich stavu nositi náleží, a páni též sobě to nositi osobovali a pro tu roztržku to korunování odloženo až do druhé neděle a tu jest korunována v neděli před slavností Ducha svatého. A když šli k koruno- Čáslav město vyhořalo Rozepře mezi stavy o arma Král Ludvík přijel do Prahy Královna Maria korunována 691
Strana 692
L vání té královny, tu v kostele pražském král sám nesl na hlavě své korunu a v jedné ruce sceptrum a v druhé jablko a markrabě meč, a při tom korunování byla rada krále polského, mistr pruský a rada Benátčanuov, mnozí biskupové, opatové a proboštové, páni čeští mnozí, též i rytířstvo, Pražané a někteří poslové z měst. — Léta tisícého pětistého třimezcítmého Pražané ctili krále Ludvíka Král Ludvík obnovil zemské ouředníky Na den svaté Prišky Pražané staroměští zvali krále Ludvíka, pána svého, i královú k obědu a tu velmi slavný a nákladný učinili oběd na rathouze a po obědě byly kolby a honby roz- ličné v šrancích na ryňku staroměstském. Při tom času v pátek po svaté panně Dorotě král Ludvík vyzdvihl všecky ouřady zemské a přijal je k sobě a dsky zemské zapečetil, pravě, že chce některé na větším díle ouřady obnoviti. A hned v úterý, to jest ten den před Přenesením svatého Vácslava, učinil obnovení, najprvé soudcuov zemských a potom jiných ouředníkuov. Kníže Karel Minstrmberský tu vyhlášen za najvyššího hajtmana na místě královském v království českém. V sobotu pak po svatém Rehoři král obnovil 692
L vání té královny, tu v kostele pražském král sám nesl na hlavě své korunu a v jedné ruce sceptrum a v druhé jablko a markrabě meč, a při tom korunování byla rada krále polského, mistr pruský a rada Benátčanuov, mnozí biskupové, opatové a proboštové, páni čeští mnozí, též i rytířstvo, Pražané a někteří poslové z měst. — Léta tisícého pětistého třimezcítmého Pražané ctili krále Ludvíka Král Ludvík obnovil zemské ouředníky Na den svaté Prišky Pražané staroměští zvali krále Ludvíka, pána svého, i královú k obědu a tu velmi slavný a nákladný učinili oběd na rathouze a po obědě byly kolby a honby roz- ličné v šrancích na ryňku staroměstském. Při tom času v pátek po svaté panně Dorotě král Ludvík vyzdvihl všecky ouřady zemské a přijal je k sobě a dsky zemské zapečetil, pravě, že chce některé na větším díle ouřady obnoviti. A hned v úterý, to jest ten den před Přenesením svatého Vácslava, učinil obnovení, najprvé soudcuov zemských a potom jiných ouředníkuov. Kníže Karel Minstrmberský tu vyhlášen za najvyššího hajtmana na místě královském v království českém. V sobotu pak po svatém Rehoři král obnovil 692
Strana 693
radu v Praze a v pondělí před svatú Gedrutú král Ludvík vyjel i s královú Marií z Prahy, a přijev do Hory, tu též změnil ouředníky v minci a vyslyšav mnohé žaloby kázal je sepsati a knížeti Karlovi přikázal, aby to opatřil, a kto by vinen byl nalezen, aby byl trestán. Potom kníže tak učinil a trestal vinné i nevinné na jejich měšcích, a což bylo ještě v minci pozuostalo, to se knížeti dostalo. Vše toho roku: Když král přijel do Olomúce, tu ve čtvrtek před svatým Tiburcím biskup olomúcký s jinými preláty předstúpil před krále, žalujíce na nějakého doktora Sperata arcikacíře, kterýž naučiv se bluduom v Něm- cích, i přišel do Moravy a kázal v městě Jihlavě vymyšlené bludy proti Pánu Bohu a řáduom církve svaté, a že již to město svými bludy nakazil. Král vyslyšav jích žalobu i svědky rozkázal toho kazatele dáti do vězení a tam jej přikázal těžce ukovati, a poněvadž se to naň dostatečně ukázalo, aby byl ohněm spálen. Ale Jan z Kunstatu, jsa týmiž bludy nakažen, s podkomořím snažně se zaň před králem přimlúvali, aby byl vězením potrestán a hrdlu aby jemu nic nebylo. Král na jích žádost těžce mu to prominul, však aby tu nekázal ani nebýval. Léta téhož před slavností Ducha svatého město Jihlava z gruntu vyhořalo, takže ne- zuostalo než šest neb sedm nějakých chaterných domuov, a to snad na ně (jakž se někteří domní- vali) Pán Buoh dopustiti ráčil pro veliké a pří- lišné jích proti Pánu Bohu a řáduom církve svaté rouhaní, kterémuž se naučili od doktora Sperata. Ale někteří z ních, vidúce nad sebú takovú ránu boží, zase k víře svaté křesťanské se navracovali. Vše toho roku: Pražané, častá psaní mívajíce od Lutera skrze mistra Havla Caheru, kterýž často jezdil do Vitmberka a divnú pletl rohoži, vypověděli z měst pražských některé faráře ty, kteříž kázali proti tomu mnichu Luterovi, totiž Jakuba faráře od svatého Jiljí, Vácslava Kazatel bludný v Moravě Jihlava vyhořala Kněží z Prahy vypověděli 693
radu v Praze a v pondělí před svatú Gedrutú král Ludvík vyjel i s královú Marií z Prahy, a přijev do Hory, tu též změnil ouředníky v minci a vyslyšav mnohé žaloby kázal je sepsati a knížeti Karlovi přikázal, aby to opatřil, a kto by vinen byl nalezen, aby byl trestán. Potom kníže tak učinil a trestal vinné i nevinné na jejich měšcích, a což bylo ještě v minci pozuostalo, to se knížeti dostalo. Vše toho roku: Když král přijel do Olomúce, tu ve čtvrtek před svatým Tiburcím biskup olomúcký s jinými preláty předstúpil před krále, žalujíce na nějakého doktora Sperata arcikacíře, kterýž naučiv se bluduom v Něm- cích, i přišel do Moravy a kázal v městě Jihlavě vymyšlené bludy proti Pánu Bohu a řáduom církve svaté, a že již to město svými bludy nakazil. Král vyslyšav jích žalobu i svědky rozkázal toho kazatele dáti do vězení a tam jej přikázal těžce ukovati, a poněvadž se to naň dostatečně ukázalo, aby byl ohněm spálen. Ale Jan z Kunstatu, jsa týmiž bludy nakažen, s podkomořím snažně se zaň před králem přimlúvali, aby byl vězením potrestán a hrdlu aby jemu nic nebylo. Král na jích žádost těžce mu to prominul, však aby tu nekázal ani nebýval. Léta téhož před slavností Ducha svatého město Jihlava z gruntu vyhořalo, takže ne- zuostalo než šest neb sedm nějakých chaterných domuov, a to snad na ně (jakž se někteří domní- vali) Pán Buoh dopustiti ráčil pro veliké a pří- lišné jích proti Pánu Bohu a řáduom církve svaté rouhaní, kterémuž se naučili od doktora Sperata. Ale někteří z ních, vidúce nad sebú takovú ránu boží, zase k víře svaté křesťanské se navracovali. Vše toho roku: Pražané, častá psaní mívajíce od Lutera skrze mistra Havla Caheru, kterýž často jezdil do Vitmberka a divnú pletl rohoži, vypověděli z měst pražských některé faráře ty, kteříž kázali proti tomu mnichu Luterovi, totiž Jakuba faráře od svatého Jiljí, Vácslava Kazatel bludný v Moravě Jihlava vyhořala Kněží z Prahy vypověděli 693
Strana 694
Mistr Havel administrátor Ródys ostrov dobyt Subuli od svatého Mikuláše, faráře od svatého Haštala a mistra Matěje Korambu, kterýž byl málo předtím administrátorem. Někteří na ně pravili, že by lid bouřili a že by dobré kněží, kteříž se Luterova učení přidrží, haněli a sektáře jim dávali a že by oni k straně římského kostela se nachylovali, protož do slunce západu aby z města šli a tří mil od Prahy blíž nebývali. Na den svatého Rufa Pražané uvedli mistra Havla administrátora za faráře s velikú slav- ností do tajnského kostela a zvonili ve všecky zvony, radujíce se, že ten posel Martina Lutera již správcí vrchním bude jejich duší. Času podzimního Soliman, císař turecký, sebrav mnoho lidu tureckého pustil se po moři do syrské země a tu na té cestě oblehnúti roz- kázal jeden ostrov znamenitý, jenž slove Rodys, a toho v šesti měsících dobyl, kterak a jakým zpuosobem, o tom mnozí obšírně vypisují, jako Jakub Fontanus a jiní mnozí, také i naši Čechové někteří, latinských kronikářuov v tom následujíce, dosti pořádně o tom vypsali, protož nezdálo mi se o tom mnoho psáti, abych prázdné slámy nemlátil. Léta tisícého pětistého čtyřmezcítmého Přerov hrad koupen Město pražské, již súci v svém upokojení, přá- telsky se snášeti počali a koupili sobě k užívaní hrad Přerov s jeho duochody od Jaroslava Šelmberka, najvyššího komorníka království českého, a uvázali se v to zboží tu středu po svatém Valentinu. Téhož léta v pondělí po svatém Rehoři obnovena rada v městě pražském a sami se sadili vedlé svého obdarování a mistr Jan Pašek opět prvním purgmistrem. Roku toho při slavnosti svatého Sixta v městě pražském obec divným roztržením byla roz- dělena, neb jedni na druhé pro víru aneb nedověru velmi šilhavě hleděli. Někteří pravili, že by jiní o nich smajšleli, aby je mordovali, 694
Mistr Havel administrátor Ródys ostrov dobyt Subuli od svatého Mikuláše, faráře od svatého Haštala a mistra Matěje Korambu, kterýž byl málo předtím administrátorem. Někteří na ně pravili, že by lid bouřili a že by dobré kněží, kteříž se Luterova učení přidrží, haněli a sektáře jim dávali a že by oni k straně římského kostela se nachylovali, protož do slunce západu aby z města šli a tří mil od Prahy blíž nebývali. Na den svatého Rufa Pražané uvedli mistra Havla administrátora za faráře s velikú slav- ností do tajnského kostela a zvonili ve všecky zvony, radujíce se, že ten posel Martina Lutera již správcí vrchním bude jejich duší. Času podzimního Soliman, císař turecký, sebrav mnoho lidu tureckého pustil se po moři do syrské země a tu na té cestě oblehnúti roz- kázal jeden ostrov znamenitý, jenž slove Rodys, a toho v šesti měsících dobyl, kterak a jakým zpuosobem, o tom mnozí obšírně vypisují, jako Jakub Fontanus a jiní mnozí, také i naši Čechové někteří, latinských kronikářuov v tom následujíce, dosti pořádně o tom vypsali, protož nezdálo mi se o tom mnoho psáti, abych prázdné slámy nemlátil. Léta tisícého pětistého čtyřmezcítmého Přerov hrad koupen Město pražské, již súci v svém upokojení, přá- telsky se snášeti počali a koupili sobě k užívaní hrad Přerov s jeho duochody od Jaroslava Šelmberka, najvyššího komorníka království českého, a uvázali se v to zboží tu středu po svatém Valentinu. Téhož léta v pondělí po svatém Rehoři obnovena rada v městě pražském a sami se sadili vedlé svého obdarování a mistr Jan Pašek opět prvním purgmistrem. Roku toho při slavnosti svatého Sixta v městě pražském obec divným roztržením byla roz- dělena, neb jedni na druhé pro víru aneb nedověru velmi šilhavě hleděli. Někteří pravili, že by jiní o nich smajšleli, aby je mordovali, 694
Strana 695
ale toho všeho nečinilo nic jiného než zuřivost jich a nepřítomnost krále, a tak každý, jakž smajšlel, tak věřil. Purgmistr a rada nad tím měli velikú těžkost a nebyli bez strachu, obávajíce se nějakého zbouření. Farářové pražští snažně k té nevoli a k tomu rozbroji připřahali a ně- kteří se tak domnívali, že sú v Praze tří kněží nebyli, aby spolu při víře, obyčejích a řádích křesťanských se srovnávali, krom kněží římských a mnichuov, ti při starodávním obyčeji ne bez strachu stáli. Téhož léta stalo se jest v Praze za jednoty Starého a Nového měst pražských pozdvižení takové, že když purgmistr a konšelé na rathou- ze dole v soudné světnici soudili, tu Zika Va- níčkovic a nemalým počtem žalovali na dva sousedy, že by o jich faráři tajnském mistru Havlovi nětco mluvili, a nechtěvši potom na odložení a vajpovědi přestati, zjímali hned tu dva ty sousedy a purgmistru ouřad a pečet odjali, s některými konšely na rathouz do vězení dali, a to přišlo z příčin nesvorného kázaní knězského. Z strany víry měvše k sobě prvé některé tajné nechuti a závisti, domnívali se vo sobě divných věcí, jakož potom někteří byli zmučeni, někteří vypovídáni, avšak potom, když jest se to jináče vyhledalo, do města sú zase z rozkázaní Jeho Milosti královské přijati a o tu příhodu sou smluveni, a hned potom ta jednota měst pražských Jeho Milostí králem Ferdinandem jest zase rozdělena. Zbouření v Praze u vigiljí svatého Vavřince Léta tisícého pětistého pětmezcítmého Sněm valní držán byl na hradě pražském v pátek po Hromnicech, tu opět ouřadové pánuov zemských sú změněni skrze listy krá- lovské, Zdeněk Lev z Rožmitála najvyšším purkrabí pražským učiněn, Jaroslav z Šelmber- ka najvyšší komorník, Radslav Beřovský z Šebířova najvyšším písařem, ouředníci menší všickni zase k svým úřaduom navráceni. 695
ale toho všeho nečinilo nic jiného než zuřivost jich a nepřítomnost krále, a tak každý, jakž smajšlel, tak věřil. Purgmistr a rada nad tím měli velikú těžkost a nebyli bez strachu, obávajíce se nějakého zbouření. Farářové pražští snažně k té nevoli a k tomu rozbroji připřahali a ně- kteří se tak domnívali, že sú v Praze tří kněží nebyli, aby spolu při víře, obyčejích a řádích křesťanských se srovnávali, krom kněží římských a mnichuov, ti při starodávním obyčeji ne bez strachu stáli. Téhož léta stalo se jest v Praze za jednoty Starého a Nového měst pražských pozdvižení takové, že když purgmistr a konšelé na rathou- ze dole v soudné světnici soudili, tu Zika Va- níčkovic a nemalým počtem žalovali na dva sousedy, že by o jich faráři tajnském mistru Havlovi nětco mluvili, a nechtěvši potom na odložení a vajpovědi přestati, zjímali hned tu dva ty sousedy a purgmistru ouřad a pečet odjali, s některými konšely na rathouz do vězení dali, a to přišlo z příčin nesvorného kázaní knězského. Z strany víry měvše k sobě prvé některé tajné nechuti a závisti, domnívali se vo sobě divných věcí, jakož potom někteří byli zmučeni, někteří vypovídáni, avšak potom, když jest se to jináče vyhledalo, do města sú zase z rozkázaní Jeho Milosti královské přijati a o tu příhodu sou smluveni, a hned potom ta jednota měst pražských Jeho Milostí králem Ferdinandem jest zase rozdělena. Zbouření v Praze u vigiljí svatého Vavřince Léta tisícého pětistého pětmezcítmého Sněm valní držán byl na hradě pražském v pátek po Hromnicech, tu opět ouřadové pánuov zemských sú změněni skrze listy krá- lovské, Zdeněk Lev z Rožmitála najvyšším purkrabí pražským učiněn, Jaroslav z Šelmber- ka najvyšší komorník, Radslav Beřovský z Šebířova najvyšším písařem, ouředníci menší všickni zase k svým úřaduom navráceni. 695
Strana 696
Kadanští měštané se rozdvojili Sněm v Kolíně Roku toho v pondělí po svatým Rehoři v městě pražském opět byla rada tak jako prvé obnovena a mistr Jan Pašek z Vratu prvním purgmistrem učiněn. Po slavnosti velikonoční v městě Kadani stalo se rozdvojení, neb někteří z měšťanuov scházejíce se na tom zuostali, aby těch kněží, kteříž rozdávají svátost velebnú pod jednú zpuosobú, z města vybyli a ty, kteříž by pod dvojím zpuosobem rozdávali, aby sobě za správce uvedli, ale někteří z konšeluov nechtěli k tomu svoliti, aby při prvním obyčeji zuostali, a to roztržení mezi nimi trvalo a trvá až do tohoto času. Toho roku v mnohých městech oheň nemalú škodu učinil, jako v Nýse, v Gerlici, v Vídni, v Chomutově, v Přešticích a na Táboře, někteří praví, že by na sedmdesát domuov shořalo. Léta téhož při svatém Martině sněm byl držán v městě Kolíně, na kterémž byl kníže Karel, Zdeněk Lev z Rožmitála a jiní páni, též i z rytířstva i z měst, co jest tu bylo jednáno i narovnáno, to se jinde najde. Při tom času Havel Cahera administrátor, jenž byl najvyšší správce osob duchovních pod dvojím zpuosobem, počal divná a hanlivá v tajnském kostele činiti kázaní, rozličně vychvaluje mnicha toho Martina Lutera, pravě ho býti člověka svatého, ježto se to některým Pražanuom líbilo a některým nelíbilo, a zvláště těm, jenž pokoj milovali. Přitom také haněl pány a rytířstvo, takže pro jeho hanění ne- chtěli někteří ani na sněmy jezditi. Jednoho času pravil na kázaní takto: „Byšte vy více sněmovali a puntovali se, nic to platno není, byšte se pak i železnými řetězy svázali, však my vás roztrhneme.“ 696
Kadanští měštané se rozdvojili Sněm v Kolíně Roku toho v pondělí po svatým Rehoři v městě pražském opět byla rada tak jako prvé obnovena a mistr Jan Pašek z Vratu prvním purgmistrem učiněn. Po slavnosti velikonoční v městě Kadani stalo se rozdvojení, neb někteří z měšťanuov scházejíce se na tom zuostali, aby těch kněží, kteříž rozdávají svátost velebnú pod jednú zpuosobú, z města vybyli a ty, kteříž by pod dvojím zpuosobem rozdávali, aby sobě za správce uvedli, ale někteří z konšeluov nechtěli k tomu svoliti, aby při prvním obyčeji zuostali, a to roztržení mezi nimi trvalo a trvá až do tohoto času. Toho roku v mnohých městech oheň nemalú škodu učinil, jako v Nýse, v Gerlici, v Vídni, v Chomutově, v Přešticích a na Táboře, někteří praví, že by na sedmdesát domuov shořalo. Léta téhož při svatém Martině sněm byl držán v městě Kolíně, na kterémž byl kníže Karel, Zdeněk Lev z Rožmitála a jiní páni, též i z rytířstva i z měst, co jest tu bylo jednáno i narovnáno, to se jinde najde. Při tom času Havel Cahera administrátor, jenž byl najvyšší správce osob duchovních pod dvojím zpuosobem, počal divná a hanlivá v tajnském kostele činiti kázaní, rozličně vychvaluje mnicha toho Martina Lutera, pravě ho býti člověka svatého, ježto se to některým Pražanuom líbilo a některým nelíbilo, a zvláště těm, jenž pokoj milovali. Přitom také haněl pány a rytířstvo, takže pro jeho hanění ne- chtěli někteří ani na sněmy jezditi. Jednoho času pravil na kázaní takto: „Byšte vy více sněmovali a puntovali se, nic to platno není, byšte se pak i železnými řetězy svázali, však my vás roztrhneme.“ 696
Strana 697
Léta tisícého pětistého šestmezcítmého Při času svatého Rehoře Pražané sšedše se spolu někteří starší rozvažovali mezi sebú, kterak již mezi nimi pokoj, jakž sú těch bouř- livých některých kněží poodbyli, přitom, aby ten pokoj mezi nimi na časy budúcí mohl býti zachován a pamět těch dvú měst spojení, rozkázali rathouz novoměstský nákladně sta- věti a štíty poctivými ozdobiti. Téhož léta opět mezi pány českými některými, též některými z rytířstva vznikla nemalá ne- vole, neb Jindřich z Rožmberka nechtěl k právu stávati a někteří z rytířstva vedlé něho, jako Jan z Leskovce a jiní. Při slavnosti pak svaté Panny Markéty král Ludvík činil častá psaní do království českého, oznamuje, že císař turecký s velikú mocí do království uherského se strojí, žádaje retuňku, ale někteří na to psaní velmi málo dbali, nechtějíce než na dopomáhaní práva táhnouti na Jana Leskovce k Kamenici do kraje bechyn- ského, rozpisujíce listy, aby se všickni spolu sjeli a strhli u vsi Rotvinova nedaleko od Kamenice, však někteří, a zvláště Pražané a jiná města, chtíce vuoli a rozkaz pána svého vyplniti, někteří také z pánuov i z rytířstva pospěšně táhli, majíce toho zprávu, že by král Rathouz novoměstský stavín —— 697
Léta tisícého pětistého šestmezcítmého Při času svatého Rehoře Pražané sšedše se spolu někteří starší rozvažovali mezi sebú, kterak již mezi nimi pokoj, jakž sú těch bouř- livých některých kněží poodbyli, přitom, aby ten pokoj mezi nimi na časy budúcí mohl býti zachován a pamět těch dvú měst spojení, rozkázali rathouz novoměstský nákladně sta- věti a štíty poctivými ozdobiti. Téhož léta opět mezi pány českými některými, též některými z rytířstva vznikla nemalá ne- vole, neb Jindřich z Rožmberka nechtěl k právu stávati a někteří z rytířstva vedlé něho, jako Jan z Leskovce a jiní. Při slavnosti pak svaté Panny Markéty král Ludvík činil častá psaní do království českého, oznamuje, že císař turecký s velikú mocí do království uherského se strojí, žádaje retuňku, ale někteří na to psaní velmi málo dbali, nechtějíce než na dopomáhaní práva táhnouti na Jana Leskovce k Kamenici do kraje bechyn- ského, rozpisujíce listy, aby se všickni spolu sjeli a strhli u vsi Rotvinova nedaleko od Kamenice, však někteří, a zvláště Pražané a jiná města, chtíce vuoli a rozkaz pána svého vyplniti, někteří také z pánuov i z rytířstva pospěšně táhli, majíce toho zprávu, že by král Rathouz novoměstský stavín —— 697
Strana 698
Král Ludvík v bitvě zahynul Ludvík měl již mnoho lidu shromážděného z Uher a z Moravy. Někteří páni a rytířstvo, dřív než se bitva začala, přijeli, žoldnéři pak z některých měst, ač dobře prvé než páni a rytíři vyjeli, ale že táhli velmi nespěšně, tlu- kouce se po vsech, vybíjejíce sedláky a kněží v Čechách i v Moravě velikú škodu činili. Vtom na den svatého Jana hlavy stětí sešla se bitva mezi císařem tureckým a králem uher- ským u Moháče a tu Uhři a Čechové a Morava- né, ač se statečně bránili, však takovému množ- ství nemohli se obrániti. Král Ludvík, šlechetný mládenec, v té bitvě zahynul. Přitom mnozí výborní Čechové zahynuli, totiž Jan Buštěhrad- ský z Kolovrat, Štefan Šlik z Holajče, Jakub z Vřesovic, podkomoří, Henrych Kutnaur, purkrabě karlštajnský, Hanuš Rachmberk a jiní mnozí, z Moravy pak Jan z Vickova a Zigmund Kropáč z Nevědomí, z Slezska také mnozí překrásní a udatní mládenci tam zuostali. Kterak se ta bitva začala, dála i vyko- nala, kterak král po té bitvě nalezen a žalostivě do Bělehradu Královského přivezen a s jakým pláčem všeho lidu tu přítomného pohřben, o tom jiní mnozí velmi žalostivě vypisují. Takové žalostivé noviny když v Čechách oznámeny byly, páni, rytířstvo i města, z toho truchlivi jsúce, položili sobě sněm na hradě pražském na den svatého Františka a tu sjelo se jich veliké množství, ač předtím byli sobě někteří na odpor, někteří ovšem za glajtem přijeli. Tu pomalu jedni s druhými se smířili a o mnohé artikule na tom sněmě se přátelsky snesli, a uznavše je býti potřebné, dskami je stvrdili. V středu nazajtří po svatém Dionysí páni a rytířstvo, kteříž se sjeli na ten sněm, dělali poctivú službu za svého milostivého pána, krále Ludvíka, i za ty všecky, kteříž sú tam v té bitvě pro svatú víru křesťanskú zhynuli, a to s velikým náboženstvím v kostele svatého Víta na hradě pražským, a Pražané v tajnském kostele na Starém Městě pražském, též litujíc 698
Král Ludvík v bitvě zahynul Ludvík měl již mnoho lidu shromážděného z Uher a z Moravy. Někteří páni a rytířstvo, dřív než se bitva začala, přijeli, žoldnéři pak z některých měst, ač dobře prvé než páni a rytíři vyjeli, ale že táhli velmi nespěšně, tlu- kouce se po vsech, vybíjejíce sedláky a kněží v Čechách i v Moravě velikú škodu činili. Vtom na den svatého Jana hlavy stětí sešla se bitva mezi císařem tureckým a králem uher- ským u Moháče a tu Uhři a Čechové a Morava- né, ač se statečně bránili, však takovému množ- ství nemohli se obrániti. Král Ludvík, šlechetný mládenec, v té bitvě zahynul. Přitom mnozí výborní Čechové zahynuli, totiž Jan Buštěhrad- ský z Kolovrat, Štefan Šlik z Holajče, Jakub z Vřesovic, podkomoří, Henrych Kutnaur, purkrabě karlštajnský, Hanuš Rachmberk a jiní mnozí, z Moravy pak Jan z Vickova a Zigmund Kropáč z Nevědomí, z Slezska také mnozí překrásní a udatní mládenci tam zuostali. Kterak se ta bitva začala, dála i vyko- nala, kterak král po té bitvě nalezen a žalostivě do Bělehradu Královského přivezen a s jakým pláčem všeho lidu tu přítomného pohřben, o tom jiní mnozí velmi žalostivě vypisují. Takové žalostivé noviny když v Čechách oznámeny byly, páni, rytířstvo i města, z toho truchlivi jsúce, položili sobě sněm na hradě pražském na den svatého Františka a tu sjelo se jich veliké množství, ač předtím byli sobě někteří na odpor, někteří ovšem za glajtem přijeli. Tu pomalu jedni s druhými se smířili a o mnohé artikule na tom sněmě se přátelsky snesli, a uznavše je býti potřebné, dskami je stvrdili. V středu nazajtří po svatém Dionysí páni a rytířstvo, kteříž se sjeli na ten sněm, dělali poctivú službu za svého milostivého pána, krále Ludvíka, i za ty všecky, kteříž sú tam v té bitvě pro svatú víru křesťanskú zhynuli, a to s velikým náboženstvím v kostele svatého Víta na hradě pražským, a Pražané v tajnském kostele na Starém Městě pražském, též litujíc 698
Strana 699
svého dobrého a milostivého pána, vedli to velmi nábožně a poctivě. Při tom času páni, rytířstvo, Pražané a jiná města spolu se sšedše činili mezi sebú pokojná a přátelská rozmlúvaní a v středu před slav- ností svatých Šimona a Judy, apoštoluov božích, o to se všickni tří stavové snesli, aby z sebe jeden každý stav vydal osm osob a ty vyda- né osoby, vezmúce na to obvláštní přísahy, aby krále a pána k zemi volily toho, kterýž by se jim zdál bez omylu toho kralování najhodnější. I byli sú tito voleni z panského stavu: Zdeněk Lev z Rožmitála etc., purkrabě praž- ský, Jaroslav z Šelmberka, najvyšší komorník, Zdislav Berka z Dubé, najvyšší sudí, Adam z Hradce, najvyšší kancléř, Jan z Vartmberka a na Dubu, Hanuš Pflug z Rabštajna, Kryštof z Švamberka, Vilém Švihovský z Ryžmberka, purkrabě karlštajnský. Z rytířského stavu: Radslav z Šebířova, najvyšší písař český, Jan Litobořský z Chlumu, Jan Trčka z Lipý, Oppl z Fictum, Linhart Markvart z Hrádku, Vácslav Amcha z Borov- nice, Jan Boreň ze Lhoty, Jaroslav Brozanský z Vřesovic. Z městského stavu: Jan Pašek z Vratu, Zigmund Vaníček z Prahy, Duchek Přeštický z Menšího Města pražského, Samuel Lavička z Hory Kutny, Mikuláš Černobajl z Žatče, Purkrábek z Plzně, Vácslav z Kouřimě, Miku- láš Slanař z Tábora. Ti všickni svrchu psaní, jeden každý obvlášt- ní učiniv přísahu na mšále na svatém Čtení, i vešli do kaply svatého Vácslava a tu každá ta osoba svůj úmysl zjevně před jinými ozná- mila a zejména světle vyhlásila, a tu snesše se jednosvorně, odtuď vyšli společně a šli všech čtyřmezcítma až do soudné světnice a tu purkrabě pražský to jich svolení a vyvolení vyhlásil řka: „Arcikníže rakúský, Jeho Milost Ferdinandus, on jest král český.“ Odtuď hned šli do kostela svatého Víta, zpívajíce „Te Deum laudamus." Volení krále Ferdinanda 699
svého dobrého a milostivého pána, vedli to velmi nábožně a poctivě. Při tom času páni, rytířstvo, Pražané a jiná města spolu se sšedše činili mezi sebú pokojná a přátelská rozmlúvaní a v středu před slav- ností svatých Šimona a Judy, apoštoluov božích, o to se všickni tří stavové snesli, aby z sebe jeden každý stav vydal osm osob a ty vyda- né osoby, vezmúce na to obvláštní přísahy, aby krále a pána k zemi volily toho, kterýž by se jim zdál bez omylu toho kralování najhodnější. I byli sú tito voleni z panského stavu: Zdeněk Lev z Rožmitála etc., purkrabě praž- ský, Jaroslav z Šelmberka, najvyšší komorník, Zdislav Berka z Dubé, najvyšší sudí, Adam z Hradce, najvyšší kancléř, Jan z Vartmberka a na Dubu, Hanuš Pflug z Rabštajna, Kryštof z Švamberka, Vilém Švihovský z Ryžmberka, purkrabě karlštajnský. Z rytířského stavu: Radslav z Šebířova, najvyšší písař český, Jan Litobořský z Chlumu, Jan Trčka z Lipý, Oppl z Fictum, Linhart Markvart z Hrádku, Vácslav Amcha z Borov- nice, Jan Boreň ze Lhoty, Jaroslav Brozanský z Vřesovic. Z městského stavu: Jan Pašek z Vratu, Zigmund Vaníček z Prahy, Duchek Přeštický z Menšího Města pražského, Samuel Lavička z Hory Kutny, Mikuláš Černobajl z Žatče, Purkrábek z Plzně, Vácslav z Kouřimě, Miku- láš Slanař z Tábora. Ti všickni svrchu psaní, jeden každý obvlášt- ní učiniv přísahu na mšále na svatém Čtení, i vešli do kaply svatého Vácslava a tu každá ta osoba svůj úmysl zjevně před jinými ozná- mila a zejména světle vyhlásila, a tu snesše se jednosvorně, odtuď vyšli společně a šli všech čtyřmezcítma až do soudné světnice a tu purkrabě pražský to jich svolení a vyvolení vyhlásil řka: „Arcikníže rakúský, Jeho Milost Ferdinandus, on jest král český.“ Odtuď hned šli do kostela svatého Víta, zpívajíce „Te Deum laudamus." Volení krále Ferdinanda 699
Strana 700
Léta tisícého pětistého sedmmezcítmého Král Ferdinandus českú korunú korunován Po slavnosti svatého Pavla na víru obrácení páni někteří znamenitější, též i z rytířstva i z Pražanuov vyjeli proti králi volenému až k Jihlavě, a tu král Jeho Milost ráčil učiniti na pomezí tu povinnost, všem stavuom a tomu království kteráž náleží, tak jakž sú jiní králové předešlí obyčej měli činiti, a tu jest také od týchž pánuov na místě všech tří stavuov přijat za krále českého, a to se dálo v středu před Hromnicemi. Na den svaté Háty vyjeli jsou proti králi svému všickni tří stavové až k Malešicuom a každé řemeslo v svém houfu a pod svú korouh- ví velmi ozdobně, a tak vjel král do Prahy v hodinu třímezcítmú. V neděli pak na den svatého Matěje, apošto- la božího, král Jeho Milost, král Ferdinandus v kostele svatého Víta na hradě pražském s velikú slavností korunován a nazajtří královna Anna Její Milost v témž kostele také touž korunú českú korunována. 17 41 Skutkové pak i všelikteraká práce téhož Ferdinanda, Jeho Milosti krále a pána našeho milostivého, kterúž míti ráčí při spravování 700
Léta tisícého pětistého sedmmezcítmého Král Ferdinandus českú korunú korunován Po slavnosti svatého Pavla na víru obrácení páni někteří znamenitější, též i z rytířstva i z Pražanuov vyjeli proti králi volenému až k Jihlavě, a tu král Jeho Milost ráčil učiniti na pomezí tu povinnost, všem stavuom a tomu království kteráž náleží, tak jakž sú jiní králové předešlí obyčej měli činiti, a tu jest také od týchž pánuov na místě všech tří stavuov přijat za krále českého, a to se dálo v středu před Hromnicemi. Na den svaté Háty vyjeli jsou proti králi svému všickni tří stavové až k Malešicuom a každé řemeslo v svém houfu a pod svú korouh- ví velmi ozdobně, a tak vjel král do Prahy v hodinu třímezcítmú. V neděli pak na den svatého Matěje, apošto- la božího, král Jeho Milost, král Ferdinandus v kostele svatého Víta na hradě pražském s velikú slavností korunován a nazajtří královna Anna Její Milost v témž kostele také touž korunú českú korunována. 17 41 Skutkové pak i všelikteraká práce téhož Ferdinanda, Jeho Milosti krále a pána našeho milostivého, kterúž míti ráčí při spravování 700
Strana 701
svých poddaných, ta jistě nemalá jest a zvláště v tomto nynějším času a zpuosobu nebezpečném, neb zuořivost pohanská nic jiného nepuosobí než to, aby nás, poddané Jeho Milosti, zkazili a vykořenili, ale bude-li Pán Buoh s námi, kto proti nám? A poněvadž Písmo praví, že srdce krále v rukú božích jest a Pán Buoh je obrátí, kamžkoli ráčí, prositi máme jeho mi- losti svaté, aby je ráčil k dobrému obrátiti, tak aby on nám jako pán náš milostivý pomocí božskú způsobiti ráčil vítězství nad nepřátely a pokoj na časy budúcí, v kterémž by se on i budúcí jeho s věrnými Čechy v království tomto mohli radovati na věky. Amen.
svých poddaných, ta jistě nemalá jest a zvláště v tomto nynějším času a zpuosobu nebezpečném, neb zuořivost pohanská nic jiného nepuosobí než to, aby nás, poddané Jeho Milosti, zkazili a vykořenili, ale bude-li Pán Buoh s námi, kto proti nám? A poněvadž Písmo praví, že srdce krále v rukú božích jest a Pán Buoh je obrátí, kamžkoli ráčí, prositi máme jeho mi- losti svaté, aby je ráčil k dobrému obrátiti, tak aby on nám jako pán náš milostivý pomocí božskú způsobiti ráčil vítězství nad nepřátely a pokoj na časy budúcí, v kterémž by se on i budúcí jeho s věrnými Čechy v království tomto mohli radovati na věky. Amen.
Strana 702
Strana 703
Vysvětlivky Slovníček Pevné svátky církevního kalendáře, sloužící k datování Vydavatelovy poznámky
Vysvětlivky Slovníček Pevné svátky církevního kalendáře, sloužící k datování Vydavatelovy poznámky
Strana 704
Strana 705
VYSVĚTLIVKY V souhlase s tím, že náš výbor pojímá Hájkovu Kroniku českou jako literární památku, omezují se vysvětlivky jen na výklad literárních aspektů a souvislostí textu (pokud nejsou rámcově vyloženy v úvodu), na osvětlování kulturně historických detailů a jazykových (formulačních, frazeologických atp.) jevů vzdálených zkušenosti dnešního čtenáře. Stranou byly ponechány otázky pravdivosti Hájkových věcných a historických údajů a stejně tak i výklad, popř. rektifikace geografických názvů atp.; údaje tohoto druhu jsou vysvět- lovány jen výjimečně, v míře nezbytné pro čtenářskou orientaci v Hájkově textu. Opakující se údaje jsou vysvětlovány jen tam, kde se vyskytují poprvé. 29, 5 29, 9 27, 30 Jan Hodějovský — Jan Hodějovský z Hodějova (1496—1566), dlouho- letý místosudí království, známý mecenáš českých humanistických literátů. 27, 31 Brikcí z Zlicka — († 1543), přední měšťanský právník, autor kodifikace městských práv. 28, 26 Boleslava Milostivého — Boleslava II. Pobožného. 28, 32 za... krále Jiřího stav světský na tré se rozdělil — nepřesná narážka na pozici měšťanstva královských měst jako třetího stavu zastoupeného na zemském sněmu. vedlé litery zákona a dopuštění kompaktát — kompaktáta basilejská, uzav- řená 1436, vymezovala na základě kompromisní dohody poměr utrakvistických Čech k římské církvi; v Čechách platila jako základní nábožensko-politický zákon, sankcionující utrakvismus. s Luterem — Martin Luther (1483—1546), ideový podněcovatel ně- mecké reformace. s Cvingliem —švýcarský reformátor Huldreich Zwingli (1484—1531). s Karolostadiem—luterský teolog Johannes Draconites (1494—1566), zvaný podle rodiště i Karlstadt, Carolostadius. 33, 23 Města stavení — tj. Říma. 33, 32 Zákona — bible. 34, 15 scityckých — skytských; „skytské země“ byly pro Hájkovu dobu ozna- čením rozsáhlých území kolem severního pobřeží Černého moře. 34, 28 Jan Merignola — Jan Marignola z Florencie, minoritský mnich, pak bisignanský biskup, slavný cestovatel po asijských zemích, napsal 705
VYSVĚTLIVKY V souhlase s tím, že náš výbor pojímá Hájkovu Kroniku českou jako literární památku, omezují se vysvětlivky jen na výklad literárních aspektů a souvislostí textu (pokud nejsou rámcově vyloženy v úvodu), na osvětlování kulturně historických detailů a jazykových (formulačních, frazeologických atp.) jevů vzdálených zkušenosti dnešního čtenáře. Stranou byly ponechány otázky pravdivosti Hájkových věcných a historických údajů a stejně tak i výklad, popř. rektifikace geografických názvů atp.; údaje tohoto druhu jsou vysvět- lovány jen výjimečně, v míře nezbytné pro čtenářskou orientaci v Hájkově textu. Opakující se údaje jsou vysvětlovány jen tam, kde se vyskytují poprvé. 29, 5 29, 9 27, 30 Jan Hodějovský — Jan Hodějovský z Hodějova (1496—1566), dlouho- letý místosudí království, známý mecenáš českých humanistických literátů. 27, 31 Brikcí z Zlicka — († 1543), přední měšťanský právník, autor kodifikace městských práv. 28, 26 Boleslava Milostivého — Boleslava II. Pobožného. 28, 32 za... krále Jiřího stav světský na tré se rozdělil — nepřesná narážka na pozici měšťanstva královských měst jako třetího stavu zastoupeného na zemském sněmu. vedlé litery zákona a dopuštění kompaktát — kompaktáta basilejská, uzav- řená 1436, vymezovala na základě kompromisní dohody poměr utrakvistických Čech k římské církvi; v Čechách platila jako základní nábožensko-politický zákon, sankcionující utrakvismus. s Luterem — Martin Luther (1483—1546), ideový podněcovatel ně- mecké reformace. s Cvingliem —švýcarský reformátor Huldreich Zwingli (1484—1531). s Karolostadiem—luterský teolog Johannes Draconites (1494—1566), zvaný podle rodiště i Karlstadt, Carolostadius. 33, 23 Města stavení — tj. Říma. 33, 32 Zákona — bible. 34, 15 scityckých — skytských; „skytské země“ byly pro Hájkovu dobu ozna- čením rozsáhlých území kolem severního pobřeží Černého moře. 34, 28 Jan Merignola — Jan Marignola z Florencie, minoritský mnich, pak bisignanský biskup, slavný cestovatel po asijských zemích, napsal 705
Strana 706
1354—62 z příkazu Karla IV. málo zdařilý spis o českých ději- nách v širokých souvislostech náboženských představ o histori- ckém vývoji. od Helisa — míní se asi Elisa, podle bible vnuk Noemova syna Jafeta, který zabydlel svým potomstvem středomořské ostrovy nebo po- břežní krajiny. z pole Sennar — podle Marignolova údaje, že potomci Noemovi přišli na pole Sennar blíž řeky Eufratu. 34, 42 z Tradenína — z Radenína. 35, 6 Vavřinec z Březiny — Vavřinec z Březové, husitský kronikář; míní se jeho starší Kronika světa. 35, 10 Eneas... — Eneáš Silvius Piccolomini (1405—64) se narodil v Cor- signanu, jeho rod ovšem pocházel ze Sieny; působil jako diplomat ve službách císaře Fridricha III. 35, 16 Alfonsovi — Chronica Boëmorum Eneáše Silvia z r. 1458, která byla pro celou Evropu dlouho pramenem znalostí o Čechách, je věnována aragonskému králi Alfonsovi V. Velkodušnému. 35, 17 divný posměch — projev kritického vztahu učeného humanisty k středo- věkým představám o historii. 35, 23 domněním Strábovým — názorem řeckého dějepisce a geografa Strabó- na (64 př. n. 1. — 19 n. 1.). 35, 38 Phtolomeus — řecký geograf a astronom Klaudios Ptolemaios (2. stol. n. 1.). 35, 42 Sabulosus pontus — písečné moře, tj. Baltické moře. 36, 11 Theuton... — projev obvyklé středověké snahy spatřovat za názvy zemí, měst, krajin atp. vždy jméno osoby, od něhož byly odvozeny (tzv. hérós eponymos); tato tendence je i u Hájka velmi častá a je jed- ním ze svědectví o Hájkově myšlenkové příslušnosti ke světu středově- kého myšlení. 36, 20 Kasurgim — sídliště Kasurgis, o němž se zmiňuje Ptolemaios, bylo různě lokalizováno zejména podle různých výkladů Ptolemaiovy mapy; jeden z výkladů je kladl i do povodí Vltavy někam nedaleko od Prahy. 36, 22 Historii tocius Germanie — míní se Irenicův spis Germaniae exegeos volumina XII seu totius Germaniae descriptio. 36, 28 Cerný les — míní se Krkonoše. 36, 29 Kornelius Tacitus — římský historik (kolem 54 n. 1. — kolem 120), mj. autor obšírných análů o římských dějinách od smrti Augustovy po Nerona a spisku De origine, situ, moribus ac populis Germanorum, zvaného Germania. Z. .. drnových . .. vod — tj. ze země, z pramenů. Marsovi a Merkuriovi — Hájek připisuje germánským kmenům římskou mytologii po Tacitově vzoru. 34, 34 34, 31 36, 33 37, 38 706
1354—62 z příkazu Karla IV. málo zdařilý spis o českých ději- nách v širokých souvislostech náboženských představ o histori- ckém vývoji. od Helisa — míní se asi Elisa, podle bible vnuk Noemova syna Jafeta, který zabydlel svým potomstvem středomořské ostrovy nebo po- břežní krajiny. z pole Sennar — podle Marignolova údaje, že potomci Noemovi přišli na pole Sennar blíž řeky Eufratu. 34, 42 z Tradenína — z Radenína. 35, 6 Vavřinec z Březiny — Vavřinec z Březové, husitský kronikář; míní se jeho starší Kronika světa. 35, 10 Eneas... — Eneáš Silvius Piccolomini (1405—64) se narodil v Cor- signanu, jeho rod ovšem pocházel ze Sieny; působil jako diplomat ve službách císaře Fridricha III. 35, 16 Alfonsovi — Chronica Boëmorum Eneáše Silvia z r. 1458, která byla pro celou Evropu dlouho pramenem znalostí o Čechách, je věnována aragonskému králi Alfonsovi V. Velkodušnému. 35, 17 divný posměch — projev kritického vztahu učeného humanisty k středo- věkým představám o historii. 35, 23 domněním Strábovým — názorem řeckého dějepisce a geografa Strabó- na (64 př. n. 1. — 19 n. 1.). 35, 38 Phtolomeus — řecký geograf a astronom Klaudios Ptolemaios (2. stol. n. 1.). 35, 42 Sabulosus pontus — písečné moře, tj. Baltické moře. 36, 11 Theuton... — projev obvyklé středověké snahy spatřovat za názvy zemí, měst, krajin atp. vždy jméno osoby, od něhož byly odvozeny (tzv. hérós eponymos); tato tendence je i u Hájka velmi častá a je jed- ním ze svědectví o Hájkově myšlenkové příslušnosti ke světu středově- kého myšlení. 36, 20 Kasurgim — sídliště Kasurgis, o němž se zmiňuje Ptolemaios, bylo různě lokalizováno zejména podle různých výkladů Ptolemaiovy mapy; jeden z výkladů je kladl i do povodí Vltavy někam nedaleko od Prahy. 36, 22 Historii tocius Germanie — míní se Irenicův spis Germaniae exegeos volumina XII seu totius Germaniae descriptio. 36, 28 Cerný les — míní se Krkonoše. 36, 29 Kornelius Tacitus — římský historik (kolem 54 n. 1. — kolem 120), mj. autor obšírných análů o římských dějinách od smrti Augustovy po Nerona a spisku De origine, situ, moribus ac populis Germanorum, zvaného Germania. Z. .. drnových . .. vod — tj. ze země, z pramenů. Marsovi a Merkuriovi — Hájek připisuje germánským kmenům římskou mytologii po Tacitově vzoru. 34, 34 34, 31 36, 33 37, 38 706
Strana 707
38, 7 v... knihách Comentariorum — tj. v latinském překladu Strabónova geografického díla. Augustus — římský císař Octavianus Augustus († 14 n. 1.). Orosius —Paulus Orosius, římský historik z 5. století, žák sv. Augustina, autor prvního pokusu o křesťanskou obecnou historii Historiarum libri VII adversus paganos. Peherk — vztahuje se zřejmě k hradišti na Závisti u Zbraslavi. 38, 41 40, 33 písma prorokuov svatých — narážka na biblické Danielovo proroctví, mluvící o střídání světových monarchií; za poslední z nich pokládalo středověké myšlení římskou nadvládu nad světem. Domiciana císaře — tj. do sklonku 1. století. 40, 41 41, 24 v Moravě — rozumí se v moravské říši, která přesahovala hranice dnešní Moravy; Hájkovi se do těchto úvah patrně promítly představy o pozdější Velkomoravské říši. Turzo — Hájek užil příležitosti a pozměnil jméno ze svých předloh (Tudro) na jméno mocného šlechtického rodu z Uher, z něhož vyšlo v Hájkově době několik významných církevních politiků, zejména Stanislav Thurzo, 1497—1540 olomoucký biskup, podporovatel hu- manistické kultury. 42, 6 v Knihách o stvoření světa — v biblické 1. knize Mojžíšově, zv. Genesis. 42, 14 slovanskú, ráckú — slovinskou, srbskou. 42, 14 valaskú, ruskú a mozkevskú — valašskou (Valachie v dnešním Rumun- sku), ukrajinskou a velkoruskou. Filip Kalimachus —italský dějepisec Filippo Buonaccorsi (Kallimachus, 1437—96), který působil i v polských královských službách, napsal spis Historia de rege Vladislavo seu clade Varnensi; jeho jménem snad Hájek odkazuje i na nějaký výtah z rukopisného díla největšího polského kronikáře Jana Długosze (1415—80). Matěj Měchovský — polský kronikář, lékař a geograf Maciej z Miecho- wa (asi 1457—1523), autor první tištěné polské kroniky (Chronicon Polonorum, 1519). 43, 18 Otto biskup Frisingenský — středověký kronikář, freisingský biskup 1137 až 1158, autor světových dějin Chronicon a nedokončené kroniky Gesta Friderici imperatoris. Jan Nauclerus — vl. jm. Jan Vergen, autor dila Memorabilium omnis 43, 19 aetatis et omnium gentium chronici commentarii (1500). 43, 20 Pavel Konstantin — míní se snad Paulus Aemilius Veronský († 1529), autor spisu o dějinách Franků. 43, 21 Rafael Volateranus — autor díla Commentariorum urbanorum libri XXXVIII (1511). Jan Carion —Johannes Carion (1499—1538), německý matematik a historik, autor obecných chronologických dějin, vydaných 1532 v Melanchthonově přepracování pod titulem Carionis Chronicon. 41, 33 42, 23 42, 24 38, 22 38, 30 43, 23 707
38, 7 v... knihách Comentariorum — tj. v latinském překladu Strabónova geografického díla. Augustus — římský císař Octavianus Augustus († 14 n. 1.). Orosius —Paulus Orosius, římský historik z 5. století, žák sv. Augustina, autor prvního pokusu o křesťanskou obecnou historii Historiarum libri VII adversus paganos. Peherk — vztahuje se zřejmě k hradišti na Závisti u Zbraslavi. 38, 41 40, 33 písma prorokuov svatých — narážka na biblické Danielovo proroctví, mluvící o střídání světových monarchií; za poslední z nich pokládalo středověké myšlení římskou nadvládu nad světem. Domiciana císaře — tj. do sklonku 1. století. 40, 41 41, 24 v Moravě — rozumí se v moravské říši, která přesahovala hranice dnešní Moravy; Hájkovi se do těchto úvah patrně promítly představy o pozdější Velkomoravské říši. Turzo — Hájek užil příležitosti a pozměnil jméno ze svých předloh (Tudro) na jméno mocného šlechtického rodu z Uher, z něhož vyšlo v Hájkově době několik významných církevních politiků, zejména Stanislav Thurzo, 1497—1540 olomoucký biskup, podporovatel hu- manistické kultury. 42, 6 v Knihách o stvoření světa — v biblické 1. knize Mojžíšově, zv. Genesis. 42, 14 slovanskú, ráckú — slovinskou, srbskou. 42, 14 valaskú, ruskú a mozkevskú — valašskou (Valachie v dnešním Rumun- sku), ukrajinskou a velkoruskou. Filip Kalimachus —italský dějepisec Filippo Buonaccorsi (Kallimachus, 1437—96), který působil i v polských královských službách, napsal spis Historia de rege Vladislavo seu clade Varnensi; jeho jménem snad Hájek odkazuje i na nějaký výtah z rukopisného díla největšího polského kronikáře Jana Długosze (1415—80). Matěj Měchovský — polský kronikář, lékař a geograf Maciej z Miecho- wa (asi 1457—1523), autor první tištěné polské kroniky (Chronicon Polonorum, 1519). 43, 18 Otto biskup Frisingenský — středověký kronikář, freisingský biskup 1137 až 1158, autor světových dějin Chronicon a nedokončené kroniky Gesta Friderici imperatoris. Jan Nauclerus — vl. jm. Jan Vergen, autor dila Memorabilium omnis 43, 19 aetatis et omnium gentium chronici commentarii (1500). 43, 20 Pavel Konstantin — míní se snad Paulus Aemilius Veronský († 1529), autor spisu o dějinách Franků. 43, 21 Rafael Volateranus — autor díla Commentariorum urbanorum libri XXXVIII (1511). Jan Carion —Johannes Carion (1499—1538), německý matematik a historik, autor obecných chronologických dějin, vydaných 1532 v Melanchthonově přepracování pod titulem Carionis Chronicon. 41, 33 42, 23 42, 24 38, 22 38, 30 43, 23 707
Strana 708
43, 24 Achilles Garserus — Achilles Gasser (Gassarus) Pirminus, autor chro- nologického spisku Historiarum ac chronicarum mundi epitome (1538). Theobald Fejher — vlastně Chronica regum Hungariae Jana Thurócze, 43, 25 vytištěná Fegherovým nákladem 1488 a 1536 vydaná německy. 43, 26 Eusebius Cesarienský — Eusebius Pamphili († 340), biskup caesarijský, autor kompendia obecných dějin zv. Chronica a církevních dějin o 10 knihách, jeden ze zakladatelů církevní historiografie, velice oblí- bený ve středověku; jeho díla se za humanismu tiskla rozšířena o další údaje. Prosper Akvitanský — autor spisu Chronicon consulare ab anno 397—444. 43, 28 Heřman Contraktus — († 1054,) autor díla Chronicon de sex aetatibus mundi; bylo vydáno tiskem 1529. Matěj Florencký — Matouš Palmerius Florentský († 1475), autor 43, 29 spisu Chronicon Florentinum 449—1449. 43, 30 Matěj Palmerius Pisanský— † 1483, autor pokračování kroniky Matou- še Palmeria pro léta 1449—82. 43, 31 František Irenicus — vlastně Friedlieb von Ettlingen, humanistickým jménem Franciscus Irenicus, vydal 1518 souhrn dobových vědo- mostí o staré Germanii z dostupných, i antických pramenů pod ná- zvem Germaniae exegeos volumina XII seu totius Germaniae descrip- tio pulcherrima et iucundissima, které bylo Hájkovi zřejmě hlavním zprostředkovatelem antických, především Tacitových zpráv o Ger- manii. Vitichindus—Widukind Saský, saský mnich z 2. poloviny 10. století, autor kroniky Res gestae Saxonicae sive Annalium libri tres, vy- dané tiskem 1532. Liutprandus — Luitprand, cremonský biskup z 2. poloviny 10. století, diplomat, autor historického spisu Liber de rebus gestis Ottonis Mag- ni imperatoris; připisovalo se mu i autorství spisu Chronicon o letech 606—660, které patrně míní Hájek. Jakub Filip — Jakub Foreste, zv. Jacobus Bergamensis (1521), autor díla Supplementum chronicorum orbis ab initio mundi libri VI, častěji vydávaného. Fridrich z Hrádku— nepovědomý kronikář; asi se jím míní některý z Kosmových pokračovatelů. 43, 40 Dalimil Mezeřický — míní se autor anonymní veršované kroniky, pro niž se právě na základě tohoto údaje vžilo konvenční označení Dalimilova kronika. Jaroslav — smyšlený kronikář. 44, 1 44, 2 Petr, Kunrád — vlastně Ota a potom Petr Žitavský, opatové zbraslavského kláštera, autoři Zbraslavské kroniky z 1. pol. 14. stol. 43, 27 43, 32 43, 33 43, 36 43, 39 708
43, 24 Achilles Garserus — Achilles Gasser (Gassarus) Pirminus, autor chro- nologického spisku Historiarum ac chronicarum mundi epitome (1538). Theobald Fejher — vlastně Chronica regum Hungariae Jana Thurócze, 43, 25 vytištěná Fegherovým nákladem 1488 a 1536 vydaná německy. 43, 26 Eusebius Cesarienský — Eusebius Pamphili († 340), biskup caesarijský, autor kompendia obecných dějin zv. Chronica a církevních dějin o 10 knihách, jeden ze zakladatelů církevní historiografie, velice oblí- bený ve středověku; jeho díla se za humanismu tiskla rozšířena o další údaje. Prosper Akvitanský — autor spisu Chronicon consulare ab anno 397—444. 43, 28 Heřman Contraktus — († 1054,) autor díla Chronicon de sex aetatibus mundi; bylo vydáno tiskem 1529. Matěj Florencký — Matouš Palmerius Florentský († 1475), autor 43, 29 spisu Chronicon Florentinum 449—1449. 43, 30 Matěj Palmerius Pisanský— † 1483, autor pokračování kroniky Matou- še Palmeria pro léta 1449—82. 43, 31 František Irenicus — vlastně Friedlieb von Ettlingen, humanistickým jménem Franciscus Irenicus, vydal 1518 souhrn dobových vědo- mostí o staré Germanii z dostupných, i antických pramenů pod ná- zvem Germaniae exegeos volumina XII seu totius Germaniae descrip- tio pulcherrima et iucundissima, které bylo Hájkovi zřejmě hlavním zprostředkovatelem antických, především Tacitových zpráv o Ger- manii. Vitichindus—Widukind Saský, saský mnich z 2. poloviny 10. století, autor kroniky Res gestae Saxonicae sive Annalium libri tres, vy- dané tiskem 1532. Liutprandus — Luitprand, cremonský biskup z 2. poloviny 10. století, diplomat, autor historického spisu Liber de rebus gestis Ottonis Mag- ni imperatoris; připisovalo se mu i autorství spisu Chronicon o letech 606—660, které patrně míní Hájek. Jakub Filip — Jakub Foreste, zv. Jacobus Bergamensis (1521), autor díla Supplementum chronicorum orbis ab initio mundi libri VI, častěji vydávaného. Fridrich z Hrádku— nepovědomý kronikář; asi se jím míní některý z Kosmových pokračovatelů. 43, 40 Dalimil Mezeřický — míní se autor anonymní veršované kroniky, pro niž se právě na základě tohoto údaje vžilo konvenční označení Dalimilova kronika. Jaroslav — smyšlený kronikář. 44, 1 44, 2 Petr, Kunrád — vlastně Ota a potom Petr Žitavský, opatové zbraslavského kláštera, autoři Zbraslavské kroniky z 1. pol. 14. stol. 43, 27 43, 32 43, 33 43, 36 43, 39 708
Strana 709
44, 8 44, 9 47, 3 47, 5 47, 17 59, 7 63, 13 63, 14 69, 14 72, 20 73, 39 Vavřinec Nymburgský — existovali dva mistři pražské univerzity toho jména († 1421, †1491), není však známo, že by napsali nějakou kroniku. Bohaboj — smyšlený kronikář; jeho jménem snad Hájek označil Staré letopisy české. Mikuláš Konáč z Hodiškova — († 1546), humanistický literát, publicista, tiskař a překladatel, mj. Kroniky české Eneáše Silvia; uvedená zmínka se snad týká nějaké jiné, neznámé a nikde jinde necitované Konáčovy historické práce. Martin Kuthen z Kuthnperku — kronikář Martin Kuthen ze Šprinsberku († 1564), autor měšťansky orientované stručné kroniky o založení země české, vydané 1539. pět tisíc osm set čtyřidcet a tři — tj. podle rozmanitě počítaných a uplat- ňovaných ér „od stvoření světa“. vedlé počtu — podle (celkového) počítání, v pořadí. zřip — tradiční název známý z Hájkových českých předloh (Říp) je už tam odvozován od slovesa „zřít“; tato etymologie je snad dílem autora Dalimilovy kroniky, tvar „Zřip“ je upraven Hájkem patrně k zvýraznění této etymologie. na korách březových poznamenati — anachronistická Hájkova představa o tak časném zaznamenávání událostí; březová kůra skutečně bývala u různých národů psacím materiálem. Merote — míní se asi Meropé, v řecké mytologii dcera krále Sisyfa, proměněná v hvězdu, jedna z Plejád, nebo Merops, řecký báje- slovný věštec. Radamáši — Rhadamanthys, v řecké mytologii moudrý a spravedlivý učitel Héraklův, po smrti jeden z tří členů podsvětního soudu, urču- jícího posmrtný osud každého člověka. 64, 4 v Cholchos — v Kolchidě. 68, 16 s Kasuřany — míní se domnělí potomci obyvatel města Kasurgis (srov. 36, 20). její pisák — Hájek předpokládá — jako i na četných jiných místech — v době mytických knížat znalost psaní a smysl pro archivování zá- znamů o důležitých událostech. Svinský vrch— tzv. Sviní hora, kopec nad dnešní uličkou Na opyši, táhnoucí se vzhůru až na dnešní hrad. dům prokurátorův ... vápenice — na dolním konci dnešní Chotkovy silnice na Klárově; dům byl v Hájkově době majetkem úřadu nej- vyššího prokurátora. 77, 9 pokutú bezhrdelnú — hrdelním trestem. Sibyla Kumána — Kumská Sibyla, věštkyně z římského bájesloví. 77, 23 77, 24 Tarkvína Priška — Tarquinius Priscus, římský mytický král. 77, 28 Circes — Kirké, bájeslovná kouzelnice, vladařka ostrova Aiaia, podle 44, 5 44, 7 709
44, 8 44, 9 47, 3 47, 5 47, 17 59, 7 63, 13 63, 14 69, 14 72, 20 73, 39 Vavřinec Nymburgský — existovali dva mistři pražské univerzity toho jména († 1421, †1491), není však známo, že by napsali nějakou kroniku. Bohaboj — smyšlený kronikář; jeho jménem snad Hájek označil Staré letopisy české. Mikuláš Konáč z Hodiškova — († 1546), humanistický literát, publicista, tiskař a překladatel, mj. Kroniky české Eneáše Silvia; uvedená zmínka se snad týká nějaké jiné, neznámé a nikde jinde necitované Konáčovy historické práce. Martin Kuthen z Kuthnperku — kronikář Martin Kuthen ze Šprinsberku († 1564), autor měšťansky orientované stručné kroniky o založení země české, vydané 1539. pět tisíc osm set čtyřidcet a tři — tj. podle rozmanitě počítaných a uplat- ňovaných ér „od stvoření světa“. vedlé počtu — podle (celkového) počítání, v pořadí. zřip — tradiční název známý z Hájkových českých předloh (Říp) je už tam odvozován od slovesa „zřít“; tato etymologie je snad dílem autora Dalimilovy kroniky, tvar „Zřip“ je upraven Hájkem patrně k zvýraznění této etymologie. na korách březových poznamenati — anachronistická Hájkova představa o tak časném zaznamenávání událostí; březová kůra skutečně bývala u různých národů psacím materiálem. Merote — míní se asi Meropé, v řecké mytologii dcera krále Sisyfa, proměněná v hvězdu, jedna z Plejád, nebo Merops, řecký báje- slovný věštec. Radamáši — Rhadamanthys, v řecké mytologii moudrý a spravedlivý učitel Héraklův, po smrti jeden z tří členů podsvětního soudu, urču- jícího posmrtný osud každého člověka. 64, 4 v Cholchos — v Kolchidě. 68, 16 s Kasuřany — míní se domnělí potomci obyvatel města Kasurgis (srov. 36, 20). její pisák — Hájek předpokládá — jako i na četných jiných místech — v době mytických knížat znalost psaní a smysl pro archivování zá- znamů o důležitých událostech. Svinský vrch— tzv. Sviní hora, kopec nad dnešní uličkou Na opyši, táhnoucí se vzhůru až na dnešní hrad. dům prokurátorův ... vápenice — na dolním konci dnešní Chotkovy silnice na Klárově; dům byl v Hájkově době majetkem úřadu nej- vyššího prokurátora. 77, 9 pokutú bezhrdelnú — hrdelním trestem. Sibyla Kumána — Kumská Sibyla, věštkyně z římského bájesloví. 77, 23 77, 24 Tarkvína Priška — Tarquinius Priscus, římský mytický král. 77, 28 Circes — Kirké, bájeslovná kouzelnice, vladařka ostrova Aiaia, podle 44, 5 44, 7 709
Strana 710
Odysseje podstatně zasáhla do hrdinova osudu za putování z Tróje do vlasti. 77, 29 Ulixovy tovaryše... — Odysseovy průvodce proměnila Kirké ve vepře. 77, 30 Pikus—laurentský král Picus byl podle mytologického podání pro- měněn v datla, protože odmítl lásku kouzelnice Kirké. jako žáby... — narážka na bajku; bajky, tradičně spojované s jménem polomytického samorostlého filozofa a pozorovatele společnosti Aisópa (Ezopa), prý z 6. stol. př. n. 1., byly velmi oblíbeným literárním prostředkem k názornému objasňování různých situací a problémů. 82, 38 při dobývaní... — míní se dobytí Vyšehradu pražskými husity 1420. 86, 15 v trojím rozdílu — trojího druhu. 90, 39 Bezer — označení souvisí s názvem studánky Jezerky (Bezerky), která byla na stráni pod Pankrácem a byla v tradici spojována s kněž- nou Libuší. horu tříhřbetú — tj. okolí Kutné Hory. 93, 13 94, 18 Zelú — o modle se zmiňuje už kronikář Neplach v 14. století. 95, 24 pět grošův...— v popisování pohřebních obřadů spojuje Hájek české pohanství se zvyklostmi antického starověku. 97, 36 Bíte, zabíte... — cituje se závěrečný verš z pozdější úpravy husitské písně Ktož jsú boží bojovníci. 101, 31 pod glajtem bezpečnosti — s písemnou zárukou (glejtem) bezpečí. 104, 14 amazonské paní — Amazonky, v řecké mytologii bojovné ženy a ne- přítelkyně mužů, sídlící na ostrově Lemnu a v Kappadokii. držím místo Pantasilí — jsem na místě Penthesiley. 104, 17 104, 18 před Trojí — podle Iliady přispěly Amazonky na pomoc obležené Tróji, kde Penthesilea zahynula v souboji s Achilleem. 104, 20 Thesea ... porazily — hrdina řeckého bájesloví Theseus bojoval podle tradice proti Amazonkám i na území řecké Attiky. 104, 21 odění Herkulešova — Hérakles se střetl s Amazonkami, když dostal za úkol získat pás jejich královny Hippolyty. 104, 22 Alexander — podle literární tradice vycházející z řeckého románu se Alexander Makedonský na svých taženích vyhýbal střetnutí s Ama- zonkami. 104, 25 Cyrus — Kýros, perský král z 6. stol. př. n. l., zakladatel veliké perské říše; narážka se týká bohaté staré literární tradice o něm. 106, 19 pod příměřím — pod slibem příměří. 112, 27 Olimpias — matka Alexandra Velikého. 112, 28 Dýdo —Dido, mytická zakladatelka Karthaga a jeho první vládkyně; zavraždila se, když hrdina Aeneas odmítl její lásku. 112, 29 Penelope — věrná a důmyslná manželka řeckého hrdiny Oddyssea. Klitemnestra — Klytaimnestra, manželka a vražedkyně mocného mykénského krále Agamemnóna, vítěze nad Trójou. 112, 30 Polixena — Polyxené, krásná nejmladší dcera trojského krále Priama. 78, 18 710
Odysseje podstatně zasáhla do hrdinova osudu za putování z Tróje do vlasti. 77, 29 Ulixovy tovaryše... — Odysseovy průvodce proměnila Kirké ve vepře. 77, 30 Pikus—laurentský král Picus byl podle mytologického podání pro- měněn v datla, protože odmítl lásku kouzelnice Kirké. jako žáby... — narážka na bajku; bajky, tradičně spojované s jménem polomytického samorostlého filozofa a pozorovatele společnosti Aisópa (Ezopa), prý z 6. stol. př. n. 1., byly velmi oblíbeným literárním prostředkem k názornému objasňování různých situací a problémů. 82, 38 při dobývaní... — míní se dobytí Vyšehradu pražskými husity 1420. 86, 15 v trojím rozdílu — trojího druhu. 90, 39 Bezer — označení souvisí s názvem studánky Jezerky (Bezerky), která byla na stráni pod Pankrácem a byla v tradici spojována s kněž- nou Libuší. horu tříhřbetú — tj. okolí Kutné Hory. 93, 13 94, 18 Zelú — o modle se zmiňuje už kronikář Neplach v 14. století. 95, 24 pět grošův...— v popisování pohřebních obřadů spojuje Hájek české pohanství se zvyklostmi antického starověku. 97, 36 Bíte, zabíte... — cituje se závěrečný verš z pozdější úpravy husitské písně Ktož jsú boží bojovníci. 101, 31 pod glajtem bezpečnosti — s písemnou zárukou (glejtem) bezpečí. 104, 14 amazonské paní — Amazonky, v řecké mytologii bojovné ženy a ne- přítelkyně mužů, sídlící na ostrově Lemnu a v Kappadokii. držím místo Pantasilí — jsem na místě Penthesiley. 104, 17 104, 18 před Trojí — podle Iliady přispěly Amazonky na pomoc obležené Tróji, kde Penthesilea zahynula v souboji s Achilleem. 104, 20 Thesea ... porazily — hrdina řeckého bájesloví Theseus bojoval podle tradice proti Amazonkám i na území řecké Attiky. 104, 21 odění Herkulešova — Hérakles se střetl s Amazonkami, když dostal za úkol získat pás jejich královny Hippolyty. 104, 22 Alexander — podle literární tradice vycházející z řeckého románu se Alexander Makedonský na svých taženích vyhýbal střetnutí s Ama- zonkami. 104, 25 Cyrus — Kýros, perský král z 6. stol. př. n. l., zakladatel veliké perské říše; narážka se týká bohaté staré literární tradice o něm. 106, 19 pod příměřím — pod slibem příměří. 112, 27 Olimpias — matka Alexandra Velikého. 112, 28 Dýdo —Dido, mytická zakladatelka Karthaga a jeho první vládkyně; zavraždila se, když hrdina Aeneas odmítl její lásku. 112, 29 Penelope — věrná a důmyslná manželka řeckého hrdiny Oddyssea. Klitemnestra — Klytaimnestra, manželka a vražedkyně mocného mykénského krále Agamemnóna, vítěze nad Trójou. 112, 30 Polixena — Polyxené, krásná nejmladší dcera trojského krále Priama. 78, 18 710
Strana 711
Ysis — egyptská bohyně Isis, jejíž kult byl přenesen i do Řecka a Říma. Minerva, Venuše, Júno — římské bohyně moudrosti, krásy a manžel- ství (jejich řecké protějšky se podrobily Paridovu soudu o nejkrás- nější ženu, odtud zřejmě i jejich spojení zde). Semiramis — asyrská královna, původkyně babylonských visutých zahrad, jednoho z divů světa; celá pasáž je pouhým výčtem zná- mých bájeslovných ženských postav. práva svá — Vlastina práva, navazující na tradici o nařízeních vítěz- ných Amazonek, se začleňují do dobových groteskních představ o vládě žen nad muži, které došly výrazu i v dobových satirických projevech. 113, 41 Dyrés — jinak nedoložené jméno božstva. 117, 26 na Hrobce — na domnělém pohřebišti pod Vyšehradem; Hájek se patrně přidržel živé starší tradice, o níž svědčí dodnes jméno ulice Na hrobci. předkládali prvorození — poukazovali na prvorozenectví. gospodin... blagoslaviti — ojedinělý doklad Hájkova povědomí o vývoji českého jazyka. Cricius v své kronice — Andreas Cricius (Andrzej Krzycki, 1482—1537), polský latinizující humanistický básník, horlivý účastník politického dění, nakonec hnězdenský arcibiskup; není však autorem historického díla, odkaz odpovídá nejspíš dílu kronikáře z 12.—13. století Vincence Kadlubka a týká se snad nějakého zprostředkování Długoszova; Cricius mohl být nejvýš Hájkovým prostředníkem údaje. 143, 9 Přílbic býkových — s býčími rohy. 163, 36 Jan Klipta — smyšlený kronikář. 168, 12 na knihách telecích — na pergamenu. 186, 3 v městě Hradci Králové — Hájkův vypravěčský lapsus, z předchozí i následující věty vyplývá, že jeho prameny uváděly kostel na Levém Hradci. 205, 40 Ivan — Hájkovo vyprávění o poustevníku Ivanovi je nejstarším známým literárním ztvárněním této legendické látky. 212, 17 do let sirotčích — do jejich dospělosti. 213, 2 křesťanský mordy — vraždění křesťanů. 215, 27 na nižším hradě — tj. na Hradčanech (na rozdíl od „vyššího hradu“ — Vyšehradu). 215, 36 Jezabel — podle biblické královny, panovačné a kruté propagátorky modloslužebnictví. 216, 34 krevní nájemníci — lidé najatí k prolití krve, najatí vrazi. 226, 29 u Šárecké brány — míní se patrně brána Špitálská nebo Bruská, odkud vedly cesty k Šárce 231, 20 ukrutný Kájn na ... Abele — tj. Boleslav na Václava, biblická paralela. 232, 18 král dacký — dánský král (datský). 112, 31 112, 39 122, 22 123, 27 129, 8 711
Ysis — egyptská bohyně Isis, jejíž kult byl přenesen i do Řecka a Říma. Minerva, Venuše, Júno — římské bohyně moudrosti, krásy a manžel- ství (jejich řecké protějšky se podrobily Paridovu soudu o nejkrás- nější ženu, odtud zřejmě i jejich spojení zde). Semiramis — asyrská královna, původkyně babylonských visutých zahrad, jednoho z divů světa; celá pasáž je pouhým výčtem zná- mých bájeslovných ženských postav. práva svá — Vlastina práva, navazující na tradici o nařízeních vítěz- ných Amazonek, se začleňují do dobových groteskních představ o vládě žen nad muži, které došly výrazu i v dobových satirických projevech. 113, 41 Dyrés — jinak nedoložené jméno božstva. 117, 26 na Hrobce — na domnělém pohřebišti pod Vyšehradem; Hájek se patrně přidržel živé starší tradice, o níž svědčí dodnes jméno ulice Na hrobci. předkládali prvorození — poukazovali na prvorozenectví. gospodin... blagoslaviti — ojedinělý doklad Hájkova povědomí o vývoji českého jazyka. Cricius v své kronice — Andreas Cricius (Andrzej Krzycki, 1482—1537), polský latinizující humanistický básník, horlivý účastník politického dění, nakonec hnězdenský arcibiskup; není však autorem historického díla, odkaz odpovídá nejspíš dílu kronikáře z 12.—13. století Vincence Kadlubka a týká se snad nějakého zprostředkování Długoszova; Cricius mohl být nejvýš Hájkovým prostředníkem údaje. 143, 9 Přílbic býkových — s býčími rohy. 163, 36 Jan Klipta — smyšlený kronikář. 168, 12 na knihách telecích — na pergamenu. 186, 3 v městě Hradci Králové — Hájkův vypravěčský lapsus, z předchozí i následující věty vyplývá, že jeho prameny uváděly kostel na Levém Hradci. 205, 40 Ivan — Hájkovo vyprávění o poustevníku Ivanovi je nejstarším známým literárním ztvárněním této legendické látky. 212, 17 do let sirotčích — do jejich dospělosti. 213, 2 křesťanský mordy — vraždění křesťanů. 215, 27 na nižším hradě — tj. na Hradčanech (na rozdíl od „vyššího hradu“ — Vyšehradu). 215, 36 Jezabel — podle biblické královny, panovačné a kruté propagátorky modloslužebnictví. 216, 34 krevní nájemníci — lidé najatí k prolití krve, najatí vrazi. 226, 29 u Šárecké brány — míní se patrně brána Špitálská nebo Bruská, odkud vedly cesty k Šárce 231, 20 ukrutný Kájn na ... Abele — tj. Boleslav na Václava, biblická paralela. 232, 18 král dacký — dánský král (datský). 112, 31 112, 39 122, 22 123, 27 129, 8 711
Strana 712
234, 7 Racek Dobrohorský — smyšlený kronikář. 238, 17 Pašionál — české znění legendické sbírky zv. Pasionál, zpracované podle tzv. Zlaté legendy Jakuba de Voragine a doplněné o le- gendy o českých světcích, bylo vydáno mezi českými prvotisky před 1487 a znovu 1495. 243, 20 zemskú dědinu — pozemky. 243, 27 za čtyři neděle — na čtyři týdny. 243, 31 Jindřich Duchcovský — smyšlený kronikář. 266, 35 aby . . . kníže český kotel ... za erb měl — nedoložená tradice o kotli jako dočasném erbu českých knížat je čerpána z Dalimila. 270,9 mohutský — mohučský. 270, 12 treverský — trevírský. 270, 23 bramburský — braniborský. 270, 42 Boleslav — tj. kníže Boleslav III., řečený Ryšavý. 278, 39 Žíži — pahorek Žiži, pohanské kultovní místo, býval na dnešním třetím hradním nádvoří v místech kulturního domu (býv. probošt- ství) a monolitu. 282, 3 v Větší Polště — ve Velkopolsku. 285, 23 záleským — transsylvanským. Kníže . .. odpověděl — celá Oldřichova promluva je rozvedením 287, 34 příslušné partie z Dalimilovy kroniky. v kronikách německých — pramen vyprávění nebyl zjištěn; v příběhu 290, 28 jde patrně o variantu pověstního vyprávění, spojovaného s růz- nými hrady. na hrdlo odpověděti — potrestat na hrdle. 293, 36 295, 32 prosy neb sekvencí — církevní zpěvy, které se vyvinuly z textových dodatků k melodickým ozdobám starších zpěvů, tzv. jubilacím. 295, 33 Sancti Spiritus... — Budiž při nás milost Ducha svatého. 296, 33 exalací — jevů, úkazů. 298, 3 oceanus Germanicus — německý oceán, tj. Severní moře. 298, 35 Jaroslav Hradištský — smyšlený kronikář, totožný s jinde uváděným Jaroslavem, mnichem strahovským. 303, 8 na lány — lán, plošná jednotka nestejné výměry v různých dobách a krajích. 303, 12 strych — dutá obilní míra, přes 93 litrů, potom i plocha osetá takovým množstvím osiva. 303, 13 tří piedí — píď, délková míra, 10 prstů vedle sebe položených. 303, 14 prst — délková míra na šířku prstu nebo na délku 4 zrn ječmene. 304, 28 Krlešu — invokace vytvořená z řeckého Kyrie eleison (Pane, smiluj se). 304, 30 neměl prostranné a svobodné řeči — nebyl dobrý řečník (kazatel). 310, 16 na červenou nemoc — na úplavici. 312, 15 na těžkost — k tíži. 712
234, 7 Racek Dobrohorský — smyšlený kronikář. 238, 17 Pašionál — české znění legendické sbírky zv. Pasionál, zpracované podle tzv. Zlaté legendy Jakuba de Voragine a doplněné o le- gendy o českých světcích, bylo vydáno mezi českými prvotisky před 1487 a znovu 1495. 243, 20 zemskú dědinu — pozemky. 243, 27 za čtyři neděle — na čtyři týdny. 243, 31 Jindřich Duchcovský — smyšlený kronikář. 266, 35 aby . . . kníže český kotel ... za erb měl — nedoložená tradice o kotli jako dočasném erbu českých knížat je čerpána z Dalimila. 270,9 mohutský — mohučský. 270, 12 treverský — trevírský. 270, 23 bramburský — braniborský. 270, 42 Boleslav — tj. kníže Boleslav III., řečený Ryšavý. 278, 39 Žíži — pahorek Žiži, pohanské kultovní místo, býval na dnešním třetím hradním nádvoří v místech kulturního domu (býv. probošt- ství) a monolitu. 282, 3 v Větší Polště — ve Velkopolsku. 285, 23 záleským — transsylvanským. Kníže . .. odpověděl — celá Oldřichova promluva je rozvedením 287, 34 příslušné partie z Dalimilovy kroniky. v kronikách německých — pramen vyprávění nebyl zjištěn; v příběhu 290, 28 jde patrně o variantu pověstního vyprávění, spojovaného s růz- nými hrady. na hrdlo odpověděti — potrestat na hrdle. 293, 36 295, 32 prosy neb sekvencí — církevní zpěvy, které se vyvinuly z textových dodatků k melodickým ozdobám starších zpěvů, tzv. jubilacím. 295, 33 Sancti Spiritus... — Budiž při nás milost Ducha svatého. 296, 33 exalací — jevů, úkazů. 298, 3 oceanus Germanicus — německý oceán, tj. Severní moře. 298, 35 Jaroslav Hradištský — smyšlený kronikář, totožný s jinde uváděným Jaroslavem, mnichem strahovským. 303, 8 na lány — lán, plošná jednotka nestejné výměry v různých dobách a krajích. 303, 12 strych — dutá obilní míra, přes 93 litrů, potom i plocha osetá takovým množstvím osiva. 303, 13 tří piedí — píď, délková míra, 10 prstů vedle sebe položených. 303, 14 prst — délková míra na šířku prstu nebo na délku 4 zrn ječmene. 304, 28 Krlešu — invokace vytvořená z řeckého Kyrie eleison (Pane, smiluj se). 304, 30 neměl prostranné a svobodné řeči — nebyl dobrý řečník (kazatel). 310, 16 na červenou nemoc — na úplavici. 312, 15 na těžkost — k tíži. 712
Strana 713
314, 19 nikdíž ve zdech městských — nikde jinde než pod ochranou městských zdí. Kumánové — původně kočovníci z volžských stepí, tatarským tlakem rozptýlení i po Černomoří a Balkáně, usedlí též v Uhrách jako pri- vilegovaná skupina. kněz Vít — děkan pražské kapituly ve 13. století, významný kulturní činitel, reformátor liturgického zpěvu. leccionarius — souhrn liturgických čtení. 329, 30 329, 32 domatikuov — míní se asi věroučné spisy. 330, 20 bonifantes — boni infantes (dobré děti), dětští chrámoví zpěváčci, vybraní z žáků kapitulní školy. Emilius — Aemilius Paulus, italský kronikář (Paolo Emilio, † 1529), autor kroniky francouzských králů. Blondus — Flavius Blondus Fiorliensis (Biondo, † 1463), italský kronikář. 343, 22 leží až do dnešního dne — ve skutečnosti byly ostatky Přemysla Otakara II. už za Václava II. uloženy v svatovítském chrámu, srov. str. 388. 344, 28 ani jedna srst — ani chlup. 358, 38 zákona rodýzského — řádu rhodských rytířů, johanitů. 359, 30 Advenisti... — Přišel jsi, toužený, tebe jsme očekávali. 366, 20 profesována a oblečena — zavázána řeholním slibem a opatřena řádo- vým oděvem. 367, 6 Vurštenberch — Fürstenberg, tj. Svojanov. 372, 5 tu mnoho rozličných písní složil — Hájek opakuje tradici, založenou patrně až na poměrně pozdní veršované skladbě Král Přemysl Otakar a Záviše z 2. poloviny 15. století. sme se gruntu pravdy doptali, že ... král český jest šeňk císařský ... příklad středověkého právního myšlení: třebaže český král dříve ne- patřil mezi volitele římského císaře (kurfiřty), zdůvodňoval Rudol své jmenování domnělými starodávnými zvyklostmi, protože starý právní úzus měl v očích středověkého člověka vyšší právní platnost než nové, třeba i císařské ustanovení. 373, 36 na rákuš — na sněm (maďarský výraz). 376, 13 jednou, druhé, třetí — tj. jednou za třikrát. 388, 38 někteří ... z peněz a jiní pro Pána Boha — někteří za plat a jiní zadarmo. 392, 25 Rorate ... — Rosu dštěte nebesa, počáteční slova adventního meš- ního introitu. aby štěstí svým kolem hnulo — narážka na zobecnělou představu o lidském osudu řízeném kolem štěstí (rota Fortunae), které vždy zároveň někoho vynáší k výšinám štěstí a spokojenosti a jiného svrhává do neštěstí. 411, 10 hutrajch,... faul a jiné... — arsenik (utrejch) a jiné jedovaté zplodi- ny, vznikající při zpracování stříbra. 329, 17 333, 38 373, 14 401, 9 328, 9 713
314, 19 nikdíž ve zdech městských — nikde jinde než pod ochranou městských zdí. Kumánové — původně kočovníci z volžských stepí, tatarským tlakem rozptýlení i po Černomoří a Balkáně, usedlí též v Uhrách jako pri- vilegovaná skupina. kněz Vít — děkan pražské kapituly ve 13. století, významný kulturní činitel, reformátor liturgického zpěvu. leccionarius — souhrn liturgických čtení. 329, 30 329, 32 domatikuov — míní se asi věroučné spisy. 330, 20 bonifantes — boni infantes (dobré děti), dětští chrámoví zpěváčci, vybraní z žáků kapitulní školy. Emilius — Aemilius Paulus, italský kronikář (Paolo Emilio, † 1529), autor kroniky francouzských králů. Blondus — Flavius Blondus Fiorliensis (Biondo, † 1463), italský kronikář. 343, 22 leží až do dnešního dne — ve skutečnosti byly ostatky Přemysla Otakara II. už za Václava II. uloženy v svatovítském chrámu, srov. str. 388. 344, 28 ani jedna srst — ani chlup. 358, 38 zákona rodýzského — řádu rhodských rytířů, johanitů. 359, 30 Advenisti... — Přišel jsi, toužený, tebe jsme očekávali. 366, 20 profesována a oblečena — zavázána řeholním slibem a opatřena řádo- vým oděvem. 367, 6 Vurštenberch — Fürstenberg, tj. Svojanov. 372, 5 tu mnoho rozličných písní složil — Hájek opakuje tradici, založenou patrně až na poměrně pozdní veršované skladbě Král Přemysl Otakar a Záviše z 2. poloviny 15. století. sme se gruntu pravdy doptali, že ... král český jest šeňk císařský ... příklad středověkého právního myšlení: třebaže český král dříve ne- patřil mezi volitele římského císaře (kurfiřty), zdůvodňoval Rudol své jmenování domnělými starodávnými zvyklostmi, protože starý právní úzus měl v očích středověkého člověka vyšší právní platnost než nové, třeba i císařské ustanovení. 373, 36 na rákuš — na sněm (maďarský výraz). 376, 13 jednou, druhé, třetí — tj. jednou za třikrát. 388, 38 někteří ... z peněz a jiní pro Pána Boha — někteří za plat a jiní zadarmo. 392, 25 Rorate ... — Rosu dštěte nebesa, počáteční slova adventního meš- ního introitu. aby štěstí svým kolem hnulo — narážka na zobecnělou představu o lidském osudu řízeném kolem štěstí (rota Fortunae), které vždy zároveň někoho vynáší k výšinám štěstí a spokojenosti a jiného svrhává do neštěstí. 411, 10 hutrajch,... faul a jiné... — arsenik (utrejch) a jiné jedovaté zplodi- ny, vznikající při zpracování stříbra. 329, 17 333, 38 373, 14 401, 9 328, 9 713
Strana 714
414, 20 jako hodinu první — stejně dlouhé hodiny dne, jehož délka se v prů- běhu roku mění, se počítaly podle tzv. celého orloje (24 hodin) od západu slunce dne, který podle našeho počítání předcházel udanému datu (v prosinci tedy od 4. hodiny odpolední, v červnu od 8. hodiny večerní); zde udávaná doba označuje proto přibližně 8. ho- dinu večerní 20. června. 419, 8 Ludvík Bavorský — římský král a císař 1314—47. 420, 10 ungelt zpuosobil — nařídil mimořádnou daň. 421, I v divizoři — v přístřešku, v přístěnku (diversorium, deversorium). 421, 6 z odúmrtí — z majetku zemřelých, kteří nezanechali platnou závěť nebo neměli komu odkázat majetek; ten pak připadl královské komoře. kronika opatovského kláštera — míní se asi kronika Neplachova. 425, 14 kolem dubovým probiti — stará pověrečná praktika, užívaná proti zlé 425, 24 moci mrtvých. 431, 41 vlk — zhoubné vředové onemocnění; otevřená rakovina. 432, 18 svatému Kazimírovi — (1458—84), syn polského krále Kazimíra IV., vychovaný dějepiscem Długoszem. 433, 5 jamníci ... o kterýchž... — k roku 1176 uvádí Hájek zprávy o vzniku sekty valdenských a píše, že její příslušníci se utekli do Čech, do okolí Žatce a Loun, kde se jim pro utajování jejich bohoslužeb říkalo jamníci. o most pražský, jenž byl kamenný — tzv. Juditin most přibližně v místech 433, 38 dnešního Karlova mostu, postavený ve 12. století. 437, 22 jáhnuov ... podjáhnuov — duchovních nižšího svěcení než kněžského, oprávněných k nižším a pomocným bohoslužebným úkonům. 437, 26 vedlé rubriky jích — podle závazného ustanovení církve. 442, 18 sufragány — podřízené biskupy. 442, 40 druhú kalendu... — tj. 30. dubna; údaj podle zvyklostí starého řím- ského kalendáře; kalendae byly v antickém Římě první den v měsíci. 444, 12 ut supra — jako výše (tj. datum stejné jako u předchozího dopisu). 449, 36 Saule . .. Davida — přirovnání k biblickým králům a k situaci, kdy král zpronevěřivší se božím příkazům se střetává s novým vyvo- leným a nakonec mu podléhá. vkročiti jako předek jeho jinudy než dveřmi — tj. nechtěl se domoci faktické císařské moci jinak než náležitou cestou jako jeho děd, císař Jin- dřich VII. Stará rychta — na rohu dnešní Rytířské ulice a Můstku. 457, 6 462, 2 indiku patnáctého — údaj určující pořadí roku v opakujícím se patnácti- letém cyklu. 462, 16 Confessor pacis — míní se zřejmě spis teologa a politického straníka Ludvíka Bavora Marsilia z Padovy († asi 1342) Defensor pacis (z r. 1324) propagující požadavek nezávislosti státu na církvi a po- 450, 27 714
414, 20 jako hodinu první — stejně dlouhé hodiny dne, jehož délka se v prů- běhu roku mění, se počítaly podle tzv. celého orloje (24 hodin) od západu slunce dne, který podle našeho počítání předcházel udanému datu (v prosinci tedy od 4. hodiny odpolední, v červnu od 8. hodiny večerní); zde udávaná doba označuje proto přibližně 8. ho- dinu večerní 20. června. 419, 8 Ludvík Bavorský — římský král a císař 1314—47. 420, 10 ungelt zpuosobil — nařídil mimořádnou daň. 421, I v divizoři — v přístřešku, v přístěnku (diversorium, deversorium). 421, 6 z odúmrtí — z majetku zemřelých, kteří nezanechali platnou závěť nebo neměli komu odkázat majetek; ten pak připadl královské komoře. kronika opatovského kláštera — míní se asi kronika Neplachova. 425, 14 kolem dubovým probiti — stará pověrečná praktika, užívaná proti zlé 425, 24 moci mrtvých. 431, 41 vlk — zhoubné vředové onemocnění; otevřená rakovina. 432, 18 svatému Kazimírovi — (1458—84), syn polského krále Kazimíra IV., vychovaný dějepiscem Długoszem. 433, 5 jamníci ... o kterýchž... — k roku 1176 uvádí Hájek zprávy o vzniku sekty valdenských a píše, že její příslušníci se utekli do Čech, do okolí Žatce a Loun, kde se jim pro utajování jejich bohoslužeb říkalo jamníci. o most pražský, jenž byl kamenný — tzv. Juditin most přibližně v místech 433, 38 dnešního Karlova mostu, postavený ve 12. století. 437, 22 jáhnuov ... podjáhnuov — duchovních nižšího svěcení než kněžského, oprávněných k nižším a pomocným bohoslužebným úkonům. 437, 26 vedlé rubriky jích — podle závazného ustanovení církve. 442, 18 sufragány — podřízené biskupy. 442, 40 druhú kalendu... — tj. 30. dubna; údaj podle zvyklostí starého řím- ského kalendáře; kalendae byly v antickém Římě první den v měsíci. 444, 12 ut supra — jako výše (tj. datum stejné jako u předchozího dopisu). 449, 36 Saule . .. Davida — přirovnání k biblickým králům a k situaci, kdy král zpronevěřivší se božím příkazům se střetává s novým vyvo- leným a nakonec mu podléhá. vkročiti jako předek jeho jinudy než dveřmi — tj. nechtěl se domoci faktické císařské moci jinak než náležitou cestou jako jeho děd, císař Jin- dřich VII. Stará rychta — na rohu dnešní Rytířské ulice a Můstku. 457, 6 462, 2 indiku patnáctého — údaj určující pořadí roku v opakujícím se patnácti- letém cyklu. 462, 16 Confessor pacis — míní se zřejmě spis teologa a politického straníka Ludvíka Bavora Marsilia z Padovy († asi 1342) Defensor pacis (z r. 1324) propagující požadavek nezávislosti státu na církvi a po- 450, 27 714
Strana 715
pírající mocenské nároky papeže; Marsilius však nebyl popra- ven. kněze Jana Nepomuckého — Hájek zachytil a posílil tradici, která se později rozvinula v kult vytvářený katolickou církví a vedla ko- nečně 1729 k svatořečení Jana Nepomuckého, přitom však dále k ro- ku 1393 Hájek zaznamenal (viz str. 481) i konec historického doktora Johánka z Pomuku; jediná historická postava se tedy rozdělila jeho přičiněním na dvě literární postavy. u vigiljí svatého Jana ohně pálili — připomínka starých letních slavností o svátku Jana Křtitele. 471, 26 bachynalia — bacchanalie, slavnosti provázené nespoutaným veselím. 472, 3 po Provodní neděli — po první neděli po velikonocích. 472, 13 do domu Rutlevova — tj. do dnešního Karolina. 473, 16 proti domu knížete burgundského— podle Hájka si kníže Fridrich Burgund- ský postavil na místě dnešního Platýzu dům s věží, odkud měl pa- vlačový přístup do kostela sv. Martina ve zdi. na den Svátostí — v pátek po neděli Provodní (tj. první po velikono- cích); o tomto svátku, který byl velkou pražskou poutí, byly vystavo- vány církevní klenoty, ostatky atp. nashromážděné hlavně Karlem IV. v kapli Božího těla na Dobytčím trhu v Novém Městě pražském, dnešním Karlově náměstí. jako onomu vlku ... — narážka na ezopskou bajku, podle níž se zápasící berani společně vrhli na vlka, který je chtěl smířit, zranili ho a zahnali. 480, 34 dvůr volati — vyhlásit veřejný zápas. 481, 5 Němci toho daleko z zadu měli — Němci v tom byli překonáni. 481, 16 patriarcha vyšehradský — míní se asi Jan Soběslav († 1394), syn morav- ského markraběte Jana, který byl od 1368 proboštem vyšehradské kapituly a 1387 se stal patriarchou akvilejským. milostivé léto — církevní slavnost spojená s udělováním odpustků, 481, 19 prostředek finančních příjmů kurie. 483, 36 u sinných dveří — u dveří do síně. 485, 21 v Bílé věži — opuková věž nad třetí branou před západní frontou pražského hradu asi v místech dnešního průchodu mezi 2. a 3. nádvo- řím, součást opevnění, sloužící i za vězení. Egnacius — Johannes Baptista Egnatius († 1553), benátský učenec, mj. autor díla De origine Turcarum. Secundinus—Niccolò Sagundino, sekretář Benátské republiky; napsal 492, 17 spis De origine et familia Ottomanorum. řádu obecného — příslušníka neprivilegovaných vrstev. 492, 27 496, 13 Oksa neb Oksonia — Oxford. 497, 34 učení krakovské — krakovská univerzita byla založena 1364. 505, 29 namalovali ... pašiji Krista Pána... — zmiňovaná tematika obrazů 491, 41 477, 24 476, 13 471, 23 469, 13 715
pírající mocenské nároky papeže; Marsilius však nebyl popra- ven. kněze Jana Nepomuckého — Hájek zachytil a posílil tradici, která se později rozvinula v kult vytvářený katolickou církví a vedla ko- nečně 1729 k svatořečení Jana Nepomuckého, přitom však dále k ro- ku 1393 Hájek zaznamenal (viz str. 481) i konec historického doktora Johánka z Pomuku; jediná historická postava se tedy rozdělila jeho přičiněním na dvě literární postavy. u vigiljí svatého Jana ohně pálili — připomínka starých letních slavností o svátku Jana Křtitele. 471, 26 bachynalia — bacchanalie, slavnosti provázené nespoutaným veselím. 472, 3 po Provodní neděli — po první neděli po velikonocích. 472, 13 do domu Rutlevova — tj. do dnešního Karolina. 473, 16 proti domu knížete burgundského— podle Hájka si kníže Fridrich Burgund- ský postavil na místě dnešního Platýzu dům s věží, odkud měl pa- vlačový přístup do kostela sv. Martina ve zdi. na den Svátostí — v pátek po neděli Provodní (tj. první po velikono- cích); o tomto svátku, který byl velkou pražskou poutí, byly vystavo- vány církevní klenoty, ostatky atp. nashromážděné hlavně Karlem IV. v kapli Božího těla na Dobytčím trhu v Novém Městě pražském, dnešním Karlově náměstí. jako onomu vlku ... — narážka na ezopskou bajku, podle níž se zápasící berani společně vrhli na vlka, který je chtěl smířit, zranili ho a zahnali. 480, 34 dvůr volati — vyhlásit veřejný zápas. 481, 5 Němci toho daleko z zadu měli — Němci v tom byli překonáni. 481, 16 patriarcha vyšehradský — míní se asi Jan Soběslav († 1394), syn morav- ského markraběte Jana, který byl od 1368 proboštem vyšehradské kapituly a 1387 se stal patriarchou akvilejským. milostivé léto — církevní slavnost spojená s udělováním odpustků, 481, 19 prostředek finančních příjmů kurie. 483, 36 u sinných dveří — u dveří do síně. 485, 21 v Bílé věži — opuková věž nad třetí branou před západní frontou pražského hradu asi v místech dnešního průchodu mezi 2. a 3. nádvo- řím, součást opevnění, sloužící i za vězení. Egnacius — Johannes Baptista Egnatius († 1553), benátský učenec, mj. autor díla De origine Turcarum. Secundinus—Niccolò Sagundino, sekretář Benátské republiky; napsal 492, 17 spis De origine et familia Ottomanorum. řádu obecného — příslušníka neprivilegovaných vrstev. 492, 27 496, 13 Oksa neb Oksonia — Oxford. 497, 34 učení krakovské — krakovská univerzita byla založena 1364. 505, 29 namalovali ... pašiji Krista Pána... — zmiňovaná tematika obrazů 491, 41 477, 24 476, 13 471, 23 469, 13 715
Strana 716
se shoduje s obrazovým cyklem Antithesis Christi et Antichristi, do- chovaným v Jenském kodexu. 506, 2 pravá figura — přesné vyobrazení, správné znázornění. Hynek Suchý čert a Sokol — Hynek z Kunštátu a Sokol z Lamberka, 507, 27 zemanští válečníci. 508, 16 měchajřem — chrastítkem z nafouknutého měchýře, jaké sloužívalo k plašení ptáků. komu těžko, nechť povrže — komu je špatně od žaludku, ať se vyzvrací. 508, 31 509, 7 všem jiným řemeslníkuom rovné je učinil — lazebnictví bývalo pokládáno za řemeslo méně ceněné pro mravní pohoršlivost, kterou mu rigo- rózní středověk připisoval. 510, 31 Loudova kolej — byla blízko rohu Husovy a Betlémské ulice. 510, 35 kolej slavnú... — tzv. Rečkova kolej byla u dnešní Krocínovy ulice na Starém Městě. 511, 31 mistra Příbrama — Jana z Příbramě († 1448), předního teologa praž- ské husitské strany. mistra Šindle — Jan Šindel († 1443), profesor pražské univerzity, vynikající matematik a astronom. 511, 32 mistra Borotína — Jan z Borotína († po 1451), mistr pražské univer- zity, umírněný kališník, pak přívrženec Rokycanův. 514, 26 utrhla se tobolka od pasu — ztratil zdroj příjmů. 519,8 komendatorové — příslušníci a spojenci komendy řádu německých rytířů. Bogarodica — Bogurodzica, nejstarší polská duchovní píseň ke cti Panny Marie; měla funkci prvotní polské hymny podobně jako v Če- chách píseň Hospodine, pomiluj ny. 524, 38 licenciátuov — absolventů právnické fakulty, kteří ještě nedosáhli mistrovství, ale byli oprávněni k výkonu právnického povolání. 525, 30 zákonem obojím — tj. podle církevního (kanonického) i světského (římského) práva. z kněh Justiniána císaře — z tzv. Justiniánova kodexu, souhrnu řím- 525, 32 ského práva, pořízeného v Byzanci za císaře Justiniána († 565). 526, 9 Chám — biblická postava, jeden ze synů Noemových. 526, 31 po tom aktum — po té události. do Šmerhofu — do domu na severozápadní straně skupiny domů, 526, 34 v nichž je i staroměstská radnice, směrem k mikulášskému kostelu; v domě býval vinný šenk. neopověděvše se jako Josef Pilátovi — aniž ohlásili svou návštěvu stejně jako podle bible Josef z Arimathie, když šel Piláta žádat o dovolení pohřbít tělo ukřižovaného Ježíše. 531, 5 Čtyřmezcítmý — ve skutečnosti Jan XXIII. 533, 3 dětinský mistr — mistr vyučující děti. 535, 34 Petr z Moravy—Petr z Mladoňovic, autor rozsáhlé latinské relace 519, 24 529, 3 716
se shoduje s obrazovým cyklem Antithesis Christi et Antichristi, do- chovaným v Jenském kodexu. 506, 2 pravá figura — přesné vyobrazení, správné znázornění. Hynek Suchý čert a Sokol — Hynek z Kunštátu a Sokol z Lamberka, 507, 27 zemanští válečníci. 508, 16 měchajřem — chrastítkem z nafouknutého měchýře, jaké sloužívalo k plašení ptáků. komu těžko, nechť povrže — komu je špatně od žaludku, ať se vyzvrací. 508, 31 509, 7 všem jiným řemeslníkuom rovné je učinil — lazebnictví bývalo pokládáno za řemeslo méně ceněné pro mravní pohoršlivost, kterou mu rigo- rózní středověk připisoval. 510, 31 Loudova kolej — byla blízko rohu Husovy a Betlémské ulice. 510, 35 kolej slavnú... — tzv. Rečkova kolej byla u dnešní Krocínovy ulice na Starém Městě. 511, 31 mistra Příbrama — Jana z Příbramě († 1448), předního teologa praž- ské husitské strany. mistra Šindle — Jan Šindel († 1443), profesor pražské univerzity, vynikající matematik a astronom. 511, 32 mistra Borotína — Jan z Borotína († po 1451), mistr pražské univer- zity, umírněný kališník, pak přívrženec Rokycanův. 514, 26 utrhla se tobolka od pasu — ztratil zdroj příjmů. 519,8 komendatorové — příslušníci a spojenci komendy řádu německých rytířů. Bogarodica — Bogurodzica, nejstarší polská duchovní píseň ke cti Panny Marie; měla funkci prvotní polské hymny podobně jako v Če- chách píseň Hospodine, pomiluj ny. 524, 38 licenciátuov — absolventů právnické fakulty, kteří ještě nedosáhli mistrovství, ale byli oprávněni k výkonu právnického povolání. 525, 30 zákonem obojím — tj. podle církevního (kanonického) i světského (římského) práva. z kněh Justiniána císaře — z tzv. Justiniánova kodexu, souhrnu řím- 525, 32 ského práva, pořízeného v Byzanci za císaře Justiniána († 565). 526, 9 Chám — biblická postava, jeden ze synů Noemových. 526, 31 po tom aktum — po té události. do Šmerhofu — do domu na severozápadní straně skupiny domů, 526, 34 v nichž je i staroměstská radnice, směrem k mikulášskému kostelu; v domě býval vinný šenk. neopověděvše se jako Josef Pilátovi — aniž ohlásili svou návštěvu stejně jako podle bible Josef z Arimathie, když šel Piláta žádat o dovolení pohřbít tělo ukřižovaného Ježíše. 531, 5 Čtyřmezcítmý — ve skutečnosti Jan XXIII. 533, 3 dětinský mistr — mistr vyučující děti. 535, 34 Petr z Moravy—Petr z Mladoňovic, autor rozsáhlé latinské relace 519, 24 529, 3 716
Strana 717
o Husově kostnickém procesu a smrti a pak i autor české Pašije M. Jana Husi. o tom pokladu — vyprávění o tom, jak Karel IV. zhlédl tajný poklad opatovického kláštera, uvádí Hájek k roku 1359. Pogius Linhartovi Aretinskému — známý list Leonardovi Brunimu z Arezza, v němž humanista Poggio Bracciolini vyjádřil svůj obdiv nad Jeronýmovým vzděláním, charakterem a statečností. jako sajc — jako sýček. 540, 38 546, 16 byl vzat na slovo — vstoupil v úctu. 548, 22 mnoho pramenuov lesa — mnoho vorů z klád. 548, 40 v kartousích — v kartuziánském klášteře. 549, 39 jako v hodinu nešporní — přibližně v době podvečerních bohoslužeb. 552,9 na Slováky — na slovanské mnichy v Emauzích. 555, 8 za dnův Lotových — tj. v době hříšnosti a bezbožné zkázy mravů v městě Sodomě podle 1. knihy Mojžíšovy. 555, 10 Segor — město u Mrtvého moře, jediné, které bylo v kraji zachováno při zkáze Sodomy a Gomory, v němž se ukryl Lot po odchodu ze Sodomy. erb namalovati pod kloboučkem — klobouček platil za potupné znamení, za označení podvodu a lstivosti, šlo tedy o potupení erbu, který byl navíc umístěn na pranýři v zastoupení svého nositele Čeňka z Var- temberka. hledaj toho... — k roku 1421 není u Hájka o události žádná další zmínka. 563, 8 duom knížat saských — byl při nižší z malostranských mosteckých věží. duom arcibiskupuov — byl na prostranství mezi dnešními malostran- skými ulicemi Letenskou, Lužickou, Josefskou a Mosteckou. též i biskupa litomyšlského — jeho dům byl v dnešní Thunovské ulici. 589, 3 králi — tj. Ladislavu Pohrobkovi. 589, 11 Jiří gubernátor — Jiří z Poděbrad. 598, 19 hraběte Sikulorum uherského — tj. pána Sikulů, tj. Sékelů, maďarského kmene usazeného ve východním Sedmihradsku a tvořícího jistou privilegovanou skupinu. 598, 23 alcipřišta — arcikněze. 603, 24 v Míšenském domě — v Štupartské ulici na Starém Městě. 605, 25 znamení svatého Jiří — tj. červený kříž v bílém poli, který byl od prvních křížových výprav znamením křesťanského rytířstva. 607,9 stál ten šturm — trval útok. Karaman, o kterémž jest napřed psáno — o Karamanovi, knížeti v Ana- 610, 33 tolii (Malé Asii), se děje zmínka v Hájkově vyprávění o roce 1453. 612, 4 aby kozelce nepřevrhl — aby neudělal kotrmelec, aby se neobrátil. 561, 8 561, 11 538, 2 563, 9 536, 34 717
o Husově kostnickém procesu a smrti a pak i autor české Pašije M. Jana Husi. o tom pokladu — vyprávění o tom, jak Karel IV. zhlédl tajný poklad opatovického kláštera, uvádí Hájek k roku 1359. Pogius Linhartovi Aretinskému — známý list Leonardovi Brunimu z Arezza, v němž humanista Poggio Bracciolini vyjádřil svůj obdiv nad Jeronýmovým vzděláním, charakterem a statečností. jako sajc — jako sýček. 540, 38 546, 16 byl vzat na slovo — vstoupil v úctu. 548, 22 mnoho pramenuov lesa — mnoho vorů z klád. 548, 40 v kartousích — v kartuziánském klášteře. 549, 39 jako v hodinu nešporní — přibližně v době podvečerních bohoslužeb. 552,9 na Slováky — na slovanské mnichy v Emauzích. 555, 8 za dnův Lotových — tj. v době hříšnosti a bezbožné zkázy mravů v městě Sodomě podle 1. knihy Mojžíšovy. 555, 10 Segor — město u Mrtvého moře, jediné, které bylo v kraji zachováno při zkáze Sodomy a Gomory, v němž se ukryl Lot po odchodu ze Sodomy. erb namalovati pod kloboučkem — klobouček platil za potupné znamení, za označení podvodu a lstivosti, šlo tedy o potupení erbu, který byl navíc umístěn na pranýři v zastoupení svého nositele Čeňka z Var- temberka. hledaj toho... — k roku 1421 není u Hájka o události žádná další zmínka. 563, 8 duom knížat saských — byl při nižší z malostranských mosteckých věží. duom arcibiskupuov — byl na prostranství mezi dnešními malostran- skými ulicemi Letenskou, Lužickou, Josefskou a Mosteckou. též i biskupa litomyšlského — jeho dům byl v dnešní Thunovské ulici. 589, 3 králi — tj. Ladislavu Pohrobkovi. 589, 11 Jiří gubernátor — Jiří z Poděbrad. 598, 19 hraběte Sikulorum uherského — tj. pána Sikulů, tj. Sékelů, maďarského kmene usazeného ve východním Sedmihradsku a tvořícího jistou privilegovanou skupinu. 598, 23 alcipřišta — arcikněze. 603, 24 v Míšenském domě — v Štupartské ulici na Starém Městě. 605, 25 znamení svatého Jiří — tj. červený kříž v bílém poli, který byl od prvních křížových výprav znamením křesťanského rytířstva. 607,9 stál ten šturm — trval útok. Karaman, o kterémž jest napřed psáno — o Karamanovi, knížeti v Ana- 610, 33 tolii (Malé Asii), se děje zmínka v Hájkově vyprávění o roce 1453. 612, 4 aby kozelce nepřevrhl — aby neudělal kotrmelec, aby se neobrátil. 561, 8 561, 11 538, 2 563, 9 536, 34 717
Strana 718
613, 6 Gorgistan — Gruzie. Corštajn — Cornštejn. 613, 17 617, 16 abychom ... pečeti vypravili — abychom učinili svým pečetím za- dost. de penitencia beatorum martirum — pokání blažených mučedníků; oficiální název řehole byl „bratří řehole kající sv. Augustina bla- hoslavených mučedníků“, obecně byli nazýváni cyriáci. poznav své horší — když poznal, že je v nevýhodě. Augustin —Augustin Lucian († 1493), biskup sankturinský, světící biskup českých utrakvistů od 1482. Rajska bakaláře — Matěje Rejska († 1506), bakaláře a rektora týnské školy, významného stavitele české pozdní gotiky; byl v oblasti kame- nictví a stavitelství samoukem. 641, 10 novú věži — tj. Prašnou bránu. 648, 22 sami od sebe v tom Valachovo lepší obmajšleli — sami od sebe měli na zřeteli Valachův prospěch. 650, 37 nemoc franská — syfilis; šlo o velkou epidemii tohoto onemocnění dříve v Evropě zřejmě neznámého. 651, 21 kněží dolejší — utrakvisté, náležející k „dolní“, utrakvistické konsistoři. 653, 13 ta hlava na špitále staroměstském — kamenná hlava vousatého muže při křižovnickém klášteře vedle Karlova mostu, zv. Bradáč, po- cházející už z Juditina mostu; sloužívala jako ukazatel výšky vltavské hladiny. 653, 36 pro falešnú mínci — pro penězokazectví. 656, 10 most pražský dokonán — tj. zřejmě dokončena oprava po poškození za povodní. 657, 9 davše jim kapitolu — učinivše jim kázání, domluvivše jim. 657, 18 biskup Filip — Filip de Novavilla († 1507), biskup sidonský, který nahradil 1504 v duchovní službě českým utrakvistům zemřelého bis- kupa Augustina Luciana. do srubů pod hodiny — asi do krámků při staroměstské radniční věži. 658, 33 659, 5 domnívaje se býti v Praze jako ve Vlaších — maje za to, že v Praze má biskup stejnou autoritu jako v Itálii. co z koní... — tj. aby obci plynul zisk z poplatků při prodeji koní a dobytka. základy a vetuňky strojili — sázeli se. ustáli na ně právo — získali proti nim stané právo, tj. právní výhodu plynoucí z toho, že odpůrčí strana neučinila zadost právním po- vinnostem. 665, 29 maje po sobě podstatu — opíraje se o pomoc stejně smýšlejících. 670, 31 dcky zemské z králové dvoru — desky zemské bývaly v pohusitské době chovány v různých domech podle bydliště nejvyšších písařů, až na sklonku 15. století byly umístěny v královnině dvoře (v Celetné 625, 30 660, 39 662, 5 665, 2 636, 9 641, 4 641, 9 718
613, 6 Gorgistan — Gruzie. Corštajn — Cornštejn. 613, 17 617, 16 abychom ... pečeti vypravili — abychom učinili svým pečetím za- dost. de penitencia beatorum martirum — pokání blažených mučedníků; oficiální název řehole byl „bratří řehole kající sv. Augustina bla- hoslavených mučedníků“, obecně byli nazýváni cyriáci. poznav své horší — když poznal, že je v nevýhodě. Augustin —Augustin Lucian († 1493), biskup sankturinský, světící biskup českých utrakvistů od 1482. Rajska bakaláře — Matěje Rejska († 1506), bakaláře a rektora týnské školy, významného stavitele české pozdní gotiky; byl v oblasti kame- nictví a stavitelství samoukem. 641, 10 novú věži — tj. Prašnou bránu. 648, 22 sami od sebe v tom Valachovo lepší obmajšleli — sami od sebe měli na zřeteli Valachův prospěch. 650, 37 nemoc franská — syfilis; šlo o velkou epidemii tohoto onemocnění dříve v Evropě zřejmě neznámého. 651, 21 kněží dolejší — utrakvisté, náležející k „dolní“, utrakvistické konsistoři. 653, 13 ta hlava na špitále staroměstském — kamenná hlava vousatého muže při křižovnickém klášteře vedle Karlova mostu, zv. Bradáč, po- cházející už z Juditina mostu; sloužívala jako ukazatel výšky vltavské hladiny. 653, 36 pro falešnú mínci — pro penězokazectví. 656, 10 most pražský dokonán — tj. zřejmě dokončena oprava po poškození za povodní. 657, 9 davše jim kapitolu — učinivše jim kázání, domluvivše jim. 657, 18 biskup Filip — Filip de Novavilla († 1507), biskup sidonský, který nahradil 1504 v duchovní službě českým utrakvistům zemřelého bis- kupa Augustina Luciana. do srubů pod hodiny — asi do krámků při staroměstské radniční věži. 658, 33 659, 5 domnívaje se býti v Praze jako ve Vlaších — maje za to, že v Praze má biskup stejnou autoritu jako v Itálii. co z koní... — tj. aby obci plynul zisk z poplatků při prodeji koní a dobytka. základy a vetuňky strojili — sázeli se. ustáli na ně právo — získali proti nim stané právo, tj. právní výhodu plynoucí z toho, že odpůrčí strana neučinila zadost právním po- vinnostem. 665, 29 maje po sobě podstatu — opíraje se o pomoc stejně smýšlejících. 670, 31 dcky zemské z králové dvoru — desky zemské bývaly v pohusitské době chovány v různých domech podle bydliště nejvyšších písařů, až na sklonku 15. století byly umístěny v královnině dvoře (v Celetné 625, 30 660, 39 662, 5 665, 2 636, 9 641, 4 641, 9 718
Strana 719
672, 5 675, 5 ulici proti královu dvoru na rohu dnešního Ovocného trhu) a 1512 přeneseny na hrad. v registrách bílých — svazky zemských desk bývaly označovány podle různobarevných vazeb. na druhé léto — na následující rok. k jejich puohonuom stávali — byli poslušni jejich úředních soudních obsílek. 680, 22 Comun — tj. communio, přijímání, předposlední část mešního oficia. 680, 23 Confiteor — jedna z počátečních částí mše. 684, 30 dali léta — přiznali plnoletost. 685, 17 nikdá primatus nechybil — nikdy ho neminula funkce primasa, prvního konšela, hlavy městské samosprávy. 685, 22 Panny Marie Hromnic — sloučeno dvojí označení dne 2. února, Očišťování Panny Marie, jinak Hromnic. 686, 8 k zvonu — tj. zvonit na poplach. 687, 18 puojčoval . . . na nevrácení — vykupoval si přízeň některých pánů nenávratnými půjčkami. 691, 17 před Družebnú nedělí — před 4. nedělí postní. 691, 36 o ty arma neb cerimoný — o odznaky královské moci, tj. o to, kdo má obřadně nést jejich součásti. 693, 13 na ... doktora Sperata — Pavel Speratus (Spret, † 1551), německý luteránský teolog a kazatel, 1522—23 farář v Jihlavě. 693, 40 divnú pletl rohoži — hrál podivnou politickou hru. 671, 20
672, 5 675, 5 ulici proti královu dvoru na rohu dnešního Ovocného trhu) a 1512 přeneseny na hrad. v registrách bílých — svazky zemských desk bývaly označovány podle různobarevných vazeb. na druhé léto — na následující rok. k jejich puohonuom stávali — byli poslušni jejich úředních soudních obsílek. 680, 22 Comun — tj. communio, přijímání, předposlední část mešního oficia. 680, 23 Confiteor — jedna z počátečních částí mše. 684, 30 dali léta — přiznali plnoletost. 685, 17 nikdá primatus nechybil — nikdy ho neminula funkce primasa, prvního konšela, hlavy městské samosprávy. 685, 22 Panny Marie Hromnic — sloučeno dvojí označení dne 2. února, Očišťování Panny Marie, jinak Hromnic. 686, 8 k zvonu — tj. zvonit na poplach. 687, 18 puojčoval . . . na nevrácení — vykupoval si přízeň některých pánů nenávratnými půjčkami. 691, 17 před Družebnú nedělí — před 4. nedělí postní. 691, 36 o ty arma neb cerimoný — o odznaky královské moci, tj. o to, kdo má obřadně nést jejich součásti. 693, 13 na ... doktora Sperata — Pavel Speratus (Spret, † 1551), německý luteránský teolog a kazatel, 1522—23 farář v Jihlavě. 693, 40 divnú pletl rohoži — hrál podivnou politickou hru. 671, 20
Strana 720
SLOVNÍČEK Slova Hájkem vytvořená nebo doložená pouze či poprvé v Hájkově kronice jsou pro odlišení od ostatního lexika označena hvězdičkou. advent — čtyřtýdenní období před vánočními svátky adversář — rozvratník, protivník ambit — ochoz kolem klášterního dvora apelací — odvolání k vyššímu právu až — a; jakmile; již; že básnivý — smyšlený, nepravdivý bezouchý — bezuchý bělozor — bílý sokol bitovati se — dělit se o kořist bohomyslný — na Boha myslící; zbož- n bolevoký — s nemocnýma očima božnice — pohanská svatyně bradatice — široká tesařská sekyra brah — stoh braň — zbraň brkvant — havířský odčv bida — stavení, chýše, příbytek budúcí — potomek, následovník cajchovaný — označený raženou nebo vypálenou značkou *cílstat — teré crëati — chfestit, fincet cveček — hřebíček 720 čbernice — lázeňská nádoba, škopek čuba — plášť; kožich déka — dýka despot — vládce, samovládce dědina — pole, polnost dědinník — člověk pracující na polích, sedlák dospělý — znalý, zkušený, vyspělý, vycvičený dráb — žoldnéř, pacholek * dřevosek — dřevař, tesař dříví — stromy, stromoví, kmeny erbovník — dědic erckaufer — rudokupec, výkupčí rudy *faul — asi jedovatý odpad při tavbě stříbra Jedrovati — podporovat, pomáhat Jlosovník — slévač, tavič kovů Jortel — úskok, obmysl grunt — základ gnf — noh, pohádkový pták, napůl orel, napůl lev
SLOVNÍČEK Slova Hájkem vytvořená nebo doložená pouze či poprvé v Hájkově kronice jsou pro odlišení od ostatního lexika označena hvězdičkou. advent — čtyřtýdenní období před vánočními svátky adversář — rozvratník, protivník ambit — ochoz kolem klášterního dvora apelací — odvolání k vyššímu právu až — a; jakmile; již; že básnivý — smyšlený, nepravdivý bezouchý — bezuchý bělozor — bílý sokol bitovati se — dělit se o kořist bohomyslný — na Boha myslící; zbož- n bolevoký — s nemocnýma očima božnice — pohanská svatyně bradatice — široká tesařská sekyra brah — stoh braň — zbraň brkvant — havířský odčv bida — stavení, chýše, příbytek budúcí — potomek, následovník cajchovaný — označený raženou nebo vypálenou značkou *cílstat — teré crëati — chfestit, fincet cveček — hřebíček 720 čbernice — lázeňská nádoba, škopek čuba — plášť; kožich déka — dýka despot — vládce, samovládce dědina — pole, polnost dědinník — člověk pracující na polích, sedlák dospělý — znalý, zkušený, vyspělý, vycvičený dráb — žoldnéř, pacholek * dřevosek — dřevař, tesař dříví — stromy, stromoví, kmeny erbovník — dědic erckaufer — rudokupec, výkupčí rudy *faul — asi jedovatý odpad při tavbě stříbra Jedrovati — podporovat, pomáhat Jlosovník — slévač, tavič kovů Jortel — úskok, obmysl grunt — základ gnf — noh, pohádkový pták, napůl orel, napůl lev
Strana 721
hadrování — hašteření, hádání hadruňk — sváda, svár hamtati se — tápat, slepě se vrhat hanykéř — asi úřední činitel při do- lování a zpracovávání rudy (slovo nejasného významu) harcovati — koňmo útočit, dorážet, jezdit hazuka — svrchní šat helm — přilba herolt — hlasatel hodokvašenín (mn. č. hodokvašené) — účastník hodokvasu hold — daň, vynucený poplatek, výkupné holdovati — podmanit si, plenit, vo- jensky okrádat holomek — pacholek, služebník holot — psovod hon — délková míra, 125 kroků honba — rytířské zápolení, závodění honec — účastník honeb, závodník hospoda — příbytek, ubytování, po- hostinství hrozný — hrozivý hruoza — hrozba hrivna — váhová jednotka (16 lotů), pak i označení množství stříbra ve funkci peněz hüsce — šiška, bochánek hutrajch — utrejch, arsenik hyn — tam chaterný — slabý, bezmocný, nepatr- ný chut — přízeň, náklonnost chodtati — uchvacovat, chytat intimací — sdělení, ohlášení Jako — asi, přibližně, skoro, téměř Jediné — jenom Jedinou — jedině; jen; jedinkrát jednak — skoro jih — tání jitfni — ranni pobożnost, matutina Jízlivý — krutý, vražedný; jedovatý * kakosírna — záchod kancléř — správce kanceláře, tajem- ník kde — kam kli — pryskyřice; lepidlo (klih) kloub — spojka, spona na svírání kolba — turnaj kolec — účastník kolby, turnaje koleso — kolo; dvoukolová kára konvrš — laický člen kláštera korál — choralista; kostelní zpěvák korténa — závěs, záclona koZenec — ochranný kožený kabátec kranec — římsa, ozdobný okraj kravař — pastýř kročitý (kuoň kročitý) — kůň velkého kroku, vhodný k pohodlné jízdě krumfešt — základ * kroostfeb — dravý pták křivati — ohýbat křižmo — posvěcený olej, sloužící k udělování křesťanských svátostí křtalt — ozdoba, výzdoba kusto$ — dozorce, strážce kůš — koš kytle — jednoduchý, hrubý svrchní šat látro — délková míra, sáh lektoř — přednášková síň loch — sklep * lopot — urozený předák kraje loskot — praskání, řinčení 721
hadrování — hašteření, hádání hadruňk — sváda, svár hamtati se — tápat, slepě se vrhat hanykéř — asi úřední činitel při do- lování a zpracovávání rudy (slovo nejasného významu) harcovati — koňmo útočit, dorážet, jezdit hazuka — svrchní šat helm — přilba herolt — hlasatel hodokvašenín (mn. č. hodokvašené) — účastník hodokvasu hold — daň, vynucený poplatek, výkupné holdovati — podmanit si, plenit, vo- jensky okrádat holomek — pacholek, služebník holot — psovod hon — délková míra, 125 kroků honba — rytířské zápolení, závodění honec — účastník honeb, závodník hospoda — příbytek, ubytování, po- hostinství hrozný — hrozivý hruoza — hrozba hrivna — váhová jednotka (16 lotů), pak i označení množství stříbra ve funkci peněz hüsce — šiška, bochánek hutrajch — utrejch, arsenik hyn — tam chaterný — slabý, bezmocný, nepatr- ný chut — přízeň, náklonnost chodtati — uchvacovat, chytat intimací — sdělení, ohlášení Jako — asi, přibližně, skoro, téměř Jediné — jenom Jedinou — jedině; jen; jedinkrát jednak — skoro jih — tání jitfni — ranni pobożnost, matutina Jízlivý — krutý, vražedný; jedovatý * kakosírna — záchod kancléř — správce kanceláře, tajem- ník kde — kam kli — pryskyřice; lepidlo (klih) kloub — spojka, spona na svírání kolba — turnaj kolec — účastník kolby, turnaje koleso — kolo; dvoukolová kára konvrš — laický člen kláštera korál — choralista; kostelní zpěvák korténa — závěs, záclona koZenec — ochranný kožený kabátec kranec — římsa, ozdobný okraj kravař — pastýř kročitý (kuoň kročitý) — kůň velkého kroku, vhodný k pohodlné jízdě krumfešt — základ * kroostfeb — dravý pták křivati — ohýbat křižmo — posvěcený olej, sloužící k udělování křesťanských svátostí křtalt — ozdoba, výzdoba kusto$ — dozorce, strážce kůš — koš kytle — jednoduchý, hrubý svrchní šat látro — délková míra, sáh lektoř — přednášková síň loch — sklep * lopot — urozený předák kraje loskot — praskání, řinčení 721
Strana 722
loupati — vylupovat; násilím od- trhovat * lubenice — Ššupinový pancíř marštaléř — konák, stájník тёпа — sménárna milost — láska milostnik — oblíbenec mimo (mimo jiné) — nad jiné mince — peníz; měna; mincovna тёту — odpovídající míře, řádně naplněný mífiti — smifovat mnichovský — mnišský mostnice — podlaha mostu; prkno kryjící mostní trámy mšál — това! mytedina — část lázní, určená ke koupelím nábytky — majetek, nabyté věci nadávati — obdarovávat nálep — jedovatý nátěr na šípu nález — rozsudek náměstek — následovník, nástupce namluviti na něco — navést, přemluvit k něčemu nápad — nárok na dědictví; dědictví nápadník — člověk mající „nápad“, nárok na dědictví nebo na majetek nápravník — člověk vázaný k jinému služebními povinnostmi, man narůzno — od sebe, na různé strany, rozmanitě, všelijak nasazovati — ponoukat, popichovat našpižovati — opatřit, zásobit potra- vinami nedobytý — nedobytný nedovčra — Špatná víra, nevíra (z křesťanského hlediska) nepořád — nepořádek, neřád 722 nesmyslný — smyslů zbavený nezbedný — neposlušný, neukázněný, nezkrotný nikdíž (nikdýž) — nikde noh — gryf, pohádkový pták v podo- bě okřídleného Iva s ptačí hlavou; též druh supa *nohsleda — společnice, služebnice nosatec — špičatá motyka, krumpáč obdržeti bitvu — zvítězit obec — shromáždění městských oby- vatel, souhrn lidí, nenáležejících k vrchnosti obih — hojnost obraz — socha, podoba obruba — hradba obtěžovati se — stávat se těžším, zhor- šovat se obvláštní — zvláštní odbíti — odrazit odjižení — oteplení, obleva odmezování — rozhraničování, oddě- lování mezí odpor — rozpor, nesrovnalost odporník — odpůrce, protivník odporný — nepřátelský, nepřijatelný, odpůrčí, znesvářený, rozporný odpovčdník — opovédny nepřítel, otevřený škůdce odpuštění — dovolení, propuštění, povolení k odchodu odřví — dveřní rám, zárubeň odtah — odklad, průtah ochtáb — období osmi dní po určitém svátku omylný — nepravý, falešný opatfiti — spattit opovéd — ohlášení; vypovězení války ostati — opustit osten — prut, hůl na pohánění do- bytka, otka
loupati — vylupovat; násilím od- trhovat * lubenice — Ššupinový pancíř marštaléř — konák, stájník тёпа — sménárna milost — láska milostnik — oblíbenec mimo (mimo jiné) — nad jiné mince — peníz; měna; mincovna тёту — odpovídající míře, řádně naplněný mífiti — smifovat mnichovský — mnišský mostnice — podlaha mostu; prkno kryjící mostní trámy mšál — това! mytedina — část lázní, určená ke koupelím nábytky — majetek, nabyté věci nadávati — obdarovávat nálep — jedovatý nátěr na šípu nález — rozsudek náměstek — následovník, nástupce namluviti na něco — navést, přemluvit k něčemu nápad — nárok na dědictví; dědictví nápadník — člověk mající „nápad“, nárok na dědictví nebo na majetek nápravník — člověk vázaný k jinému služebními povinnostmi, man narůzno — od sebe, na různé strany, rozmanitě, všelijak nasazovati — ponoukat, popichovat našpižovati — opatřit, zásobit potra- vinami nedobytý — nedobytný nedovčra — Špatná víra, nevíra (z křesťanského hlediska) nepořád — nepořádek, neřád 722 nesmyslný — smyslů zbavený nezbedný — neposlušný, neukázněný, nezkrotný nikdíž (nikdýž) — nikde noh — gryf, pohádkový pták v podo- bě okřídleného Iva s ptačí hlavou; též druh supa *nohsleda — společnice, služebnice nosatec — špičatá motyka, krumpáč obdržeti bitvu — zvítězit obec — shromáždění městských oby- vatel, souhrn lidí, nenáležejících k vrchnosti obih — hojnost obraz — socha, podoba obruba — hradba obtěžovati se — stávat se těžším, zhor- šovat se obvláštní — zvláštní odbíti — odrazit odjižení — oteplení, obleva odmezování — rozhraničování, oddě- lování mezí odpor — rozpor, nesrovnalost odporník — odpůrce, protivník odporný — nepřátelský, nepřijatelný, odpůrčí, znesvářený, rozporný odpovčdník — opovédny nepřítel, otevřený škůdce odpuštění — dovolení, propuštění, povolení k odchodu odřví — dveřní rám, zárubeň odtah — odklad, průtah ochtáb — období osmi dní po určitém svátku omylný — nepravý, falešný opatfiti — spattit opovéd — ohlášení; vypovězení války ostati — opustit osten — prut, hůl na pohánění do- bytka, otka
Strana 723
ostrev — větev nebo kmen s osekany- mi výhonky otkati — zosnovat pacifikál — kříž s ostatky pajchati — pyšně si počínat palác — síň * palubice — součást zbroje, snad druh štítu parkamečice — palice obitá železem parkán — dřevěná hradba; prostor mezi domy a městskou zdí pastorek — nevlastní syn Páteř — modlitba Otčenáš favéza — druh štítu Péče — starost, opatrování picování — shromažďování, získávání píce fích — píst v pumpě pintmeser — sekáček (bednářský ná- stroj) pisdk — písař plachý — rozhźrany, nespoutany, divoky, vznétlivy, svévolnf, ne- zkrotny, prchlivy plesniv — plísní porostlý; barvou připomínající plíseň plsténice — plsténÿ klobouk blundrovati — pustozit, drancovat * pobočník — poboční zbraň poctivost — sláva; úcta; prokazování cti; počestnost poctivf — uctivy; ctnostny, pořádný podávati — dodávat, pfedávat podkytle — spodní košile podruží — nájem bytu podsedelník — jízdní kůň, kůň „pod sedlem“ * podtuch — spodní košile pohanbiti — pohanéti pokuta — trest poledne — jih pomsta — trestání ponebí — poschodí port — snad, tuším popravník — kůň jdoucí po pravici pořád — po pořádku, postupně pořádné — po pořádku; nepřetržitě; náležitě postihati — pronásledovat postipati — ustupovat postüpiti — ustoupit botaz — výsledek porady, názor, odpověď, porada potestát — dr£itel moci potkati se — utkat se pousf — pusté místo, pustina fovaditi se — střetnout se poznati se — pfiznat se požívati někoho — mít z někoho užitek, těžit z něho pramen — vor prampouch — oblouk, klenutf právě — upřímně, správně, náležitě, podle práva prenostikovati — předpovídat, před- vídat z různých úkazů probířství — znalectvi v oboru čistoty kovů (v mincovnictví) Probošt — představený (kláštera apod.) proměnný — nestálý; pestrý; měňavý prostrannÿ — volný, přirozeně rozvi- nutý Prošsívanice — ochranný oděv v podobě prošívaného kabátce prostip — tyè s rozétipnutÿm koncem protimyslnost — těžkost, mrzutost, obtížnost, odpor (na protimyslnost — navzdor, proti zájmům nebo mi- nění) prvotiny — první mše nově vysvěce- ného duchovního přídruha — vzpěra přihotovati se — hotovit se přijítí — přijmout 723
ostrev — větev nebo kmen s osekany- mi výhonky otkati — zosnovat pacifikál — kříž s ostatky pajchati — pyšně si počínat palác — síň * palubice — součást zbroje, snad druh štítu parkamečice — palice obitá železem parkán — dřevěná hradba; prostor mezi domy a městskou zdí pastorek — nevlastní syn Páteř — modlitba Otčenáš favéza — druh štítu Péče — starost, opatrování picování — shromažďování, získávání píce fích — píst v pumpě pintmeser — sekáček (bednářský ná- stroj) pisdk — písař plachý — rozhźrany, nespoutany, divoky, vznétlivy, svévolnf, ne- zkrotny, prchlivy plesniv — plísní porostlý; barvou připomínající plíseň plsténice — plsténÿ klobouk blundrovati — pustozit, drancovat * pobočník — poboční zbraň poctivost — sláva; úcta; prokazování cti; počestnost poctivf — uctivy; ctnostny, pořádný podávati — dodávat, pfedávat podkytle — spodní košile podruží — nájem bytu podsedelník — jízdní kůň, kůň „pod sedlem“ * podtuch — spodní košile pohanbiti — pohanéti pokuta — trest poledne — jih pomsta — trestání ponebí — poschodí port — snad, tuším popravník — kůň jdoucí po pravici pořád — po pořádku, postupně pořádné — po pořádku; nepřetržitě; náležitě postihati — pronásledovat postipati — ustupovat postüpiti — ustoupit botaz — výsledek porady, názor, odpověď, porada potestát — dr£itel moci potkati se — utkat se pousf — pusté místo, pustina fovaditi se — střetnout se poznati se — pfiznat se požívati někoho — mít z někoho užitek, těžit z něho pramen — vor prampouch — oblouk, klenutf právě — upřímně, správně, náležitě, podle práva prenostikovati — předpovídat, před- vídat z různých úkazů probířství — znalectvi v oboru čistoty kovů (v mincovnictví) Probošt — představený (kláštera apod.) proměnný — nestálý; pestrý; měňavý prostrannÿ — volný, přirozeně rozvi- nutý Prošsívanice — ochranný oděv v podobě prošívaného kabátce prostip — tyè s rozétipnutÿm koncem protimyslnost — těžkost, mrzutost, obtížnost, odpor (na protimyslnost — navzdor, proti zájmům nebo mi- nění) prvotiny — první mše nově vysvěce- ného duchovního přídruha — vzpěra přihotovati se — hotovit se přijítí — přijmout 723
Strana 724
přiklopotati se — přihnat se, přicválat přikukati — vyčinit, vyhubovat, do- mluvit někomu případnost — příhoda; náhoda; okol- nost přípaska — pás; ozdoba pasu, spona příprava — nářadí; ozdoba přirčení — slib přiřítiti — zasypat přístrach — přestrašení; strašidlo přistříti — přikrýt, obléci, okrášlit příští — příchod přívrší — návrší pšíti — bodnout púbědní — poobědní, odpolední pukléř — kulatý, vypouklý štít puohon — soudní předvolání, obsílka fuolnoc — sever puotka — setkani; hadka; Gtok, vypad, bitka puovod — původce pustotina — pustina; zřícenina puška — nádoba, dutá schránka; střelná zbraň, dělo puština — neobydlený kraj, pustina rajže — rýžoviště; rýžování rano — brzy, záhy, časně retovati — zachránit, osvobodit, brá- nit retuňk — pomoc, záchrana rež — žito rok — pravidelné rokování; lhúta, termín rotně — organizovaně, ve skupinách rozbitovati — podělit se o kořist rozeznání — rozsouzení, rozhodnutí roztržitost — nesvornost rozželeti se — upadnout do lítosti, rozlítostnit se rubinpalas — červený drahokam rybák — sochař, řezbář, zlatotepec 724 ryžovní (zlato) — ryzí; získané plave- ním řád — společenský stav femdih — ruční zbraň, okovaná koule, připevněná řetězem k tyči řepík — pichlavý a lepkavý semeník řepíku menšího, zachytávající se na látkách a ve vlasech sakristan — kostelní služebník, kostel- ník samotně — o samotě, v soukromí sápě — druh ruční zbraně, šavle sběřičný — nuzácký, pocházející z chudiny, z plebejské vrstvy sceptrum — žezlo sdíti — vypovédét, vyřídit sjezd — nájezd, loupežná výprava skřidličný — břidlicový skůro — brzy slédní — slidici smečka — smyčka směti — odvážit se + smolníček — pokrývka hlavy zpev- nčná smolou smolník — ochranný kabátec zesílený smolou snesitedlný — snášenlivý snúbce — námluvčí spěčky (ve spěčky) — ve spánku spravedlivost — oprávněný nárok sprostný — prostý, neurozený, ne- vzdělaný spfízniti — uvést někoho do přízně, do obliby sroubiti — useknout strajc, strýc — otcův bratr; příbuzný z otcovy nebo bratrovy strany stranné — nepravdivě, nenáležitě stranní — nezúčastněný; stranicky zaujatý
přiklopotati se — přihnat se, přicválat přikukati — vyčinit, vyhubovat, do- mluvit někomu případnost — příhoda; náhoda; okol- nost přípaska — pás; ozdoba pasu, spona příprava — nářadí; ozdoba přirčení — slib přiřítiti — zasypat přístrach — přestrašení; strašidlo přistříti — přikrýt, obléci, okrášlit příští — příchod přívrší — návrší pšíti — bodnout púbědní — poobědní, odpolední pukléř — kulatý, vypouklý štít puohon — soudní předvolání, obsílka fuolnoc — sever puotka — setkani; hadka; Gtok, vypad, bitka puovod — původce pustotina — pustina; zřícenina puška — nádoba, dutá schránka; střelná zbraň, dělo puština — neobydlený kraj, pustina rajže — rýžoviště; rýžování rano — brzy, záhy, časně retovati — zachránit, osvobodit, brá- nit retuňk — pomoc, záchrana rež — žito rok — pravidelné rokování; lhúta, termín rotně — organizovaně, ve skupinách rozbitovati — podělit se o kořist rozeznání — rozsouzení, rozhodnutí roztržitost — nesvornost rozželeti se — upadnout do lítosti, rozlítostnit se rubinpalas — červený drahokam rybák — sochař, řezbář, zlatotepec 724 ryžovní (zlato) — ryzí; získané plave- ním řád — společenský stav femdih — ruční zbraň, okovaná koule, připevněná řetězem k tyči řepík — pichlavý a lepkavý semeník řepíku menšího, zachytávající se na látkách a ve vlasech sakristan — kostelní služebník, kostel- ník samotně — o samotě, v soukromí sápě — druh ruční zbraně, šavle sběřičný — nuzácký, pocházející z chudiny, z plebejské vrstvy sceptrum — žezlo sdíti — vypovédét, vyřídit sjezd — nájezd, loupežná výprava skřidličný — břidlicový skůro — brzy slédní — slidici smečka — smyčka směti — odvážit se + smolníček — pokrývka hlavy zpev- nčná smolou smolník — ochranný kabátec zesílený smolou snesitedlný — snášenlivý snúbce — námluvčí spěčky (ve spěčky) — ve spánku spravedlivost — oprávněný nárok sprostný — prostý, neurozený, ne- vzdělaný spfízniti — uvést někoho do přízně, do obliby sroubiti — useknout strajc, strýc — otcův bratr; příbuzný z otcovy nebo bratrovy strany stranné — nepravdivě, nenáležitě stranní — nezúčastněný; stranicky zaujatý
Strana 725
strašiti se — bát se strašlivý — bázlivý stroubiti — zpüsobit, vyvolat, vypro- vokovat středmě — střídmě, střízlivě středopostí — čtvrtek mezi třetí a čtvrtou nedělí postní stříhanec — člověk s tonzurou střímen — třmen súkromí — v soukromí, tajně, ne- veřejně sveřepice — kobyla; sveřepá, krutá žena svěření (pod svěřením) — důvěrně, tajně Jacovati — obírat, nutit k výkupnému šacuňk — cenění; poplatek z něčeho; vydírání šelma — mor Joëovice — totka Jorc — zástěrka; spodní sukně špehýř — zvěd špic — první sled vojska, přední část šiku klínovitého tvaru šraňk — závora štěpí — ovocné stromoví štípavý — štiplavý, urážlivý, výsměš- ný 3turmovati — útočit švekruše — tchyně tajněný (tajněný plot) — zesílený plot, palisáda * tasan — zly duch, satan tesknost — únava, nechuť, omrzelost těžce — pracně, namáhavě tísta — fena točenice — stočená látková ozdoba hlavy tof — tu trestati — kárat tnbutář — člověk povinovaný tribu- tem, stanoveným poplatkem truksas — číšník trůška — struska; jedovatá nečistota, vznikající při tavení stříbra třísti se — třásti se tvářnost — podoba ubrman — smírčí soudce, prostředník účinek — čin, skutek učíti — ucítit, pocítit ufasovati — spoutat, utlačit, ovlád- nout uhoniti — dohonit uchvatniti — uchvátit ilehle — nezoranć pole ležící ladem, úhor urburýř — úředník dozírající na urburu, tj. na královský důchod z dolování usnénj — kožený ustdlj — unavený užívati někoho — obrátit někoho k své potřebě, mít z něho užitek vaditi nékoho — rozeštvávat, působit nesváry var — várka piva vděčen býti něčeho — přijímat něco s povděkem, těšit se z něčeho vedlé — podle veksl — směnárna vesnfk — vesnitan vetuňk — sázka věník — větvička s listy nebo s plody věřiti — svěřovat volenec — volitel vorný — oráčský, zemědělský vr$ — proutěný košík na lovení ryb vrtký — vrtkavy 725
strašiti se — bát se strašlivý — bázlivý stroubiti — zpüsobit, vyvolat, vypro- vokovat středmě — střídmě, střízlivě středopostí — čtvrtek mezi třetí a čtvrtou nedělí postní stříhanec — člověk s tonzurou střímen — třmen súkromí — v soukromí, tajně, ne- veřejně sveřepice — kobyla; sveřepá, krutá žena svěření (pod svěřením) — důvěrně, tajně Jacovati — obírat, nutit k výkupnému šacuňk — cenění; poplatek z něčeho; vydírání šelma — mor Joëovice — totka Jorc — zástěrka; spodní sukně špehýř — zvěd špic — první sled vojska, přední část šiku klínovitého tvaru šraňk — závora štěpí — ovocné stromoví štípavý — štiplavý, urážlivý, výsměš- ný 3turmovati — útočit švekruše — tchyně tajněný (tajněný plot) — zesílený plot, palisáda * tasan — zly duch, satan tesknost — únava, nechuť, omrzelost těžce — pracně, namáhavě tísta — fena točenice — stočená látková ozdoba hlavy tof — tu trestati — kárat tnbutář — člověk povinovaný tribu- tem, stanoveným poplatkem truksas — číšník trůška — struska; jedovatá nečistota, vznikající při tavení stříbra třísti se — třásti se tvářnost — podoba ubrman — smírčí soudce, prostředník účinek — čin, skutek učíti — ucítit, pocítit ufasovati — spoutat, utlačit, ovlád- nout uhoniti — dohonit uchvatniti — uchvátit ilehle — nezoranć pole ležící ladem, úhor urburýř — úředník dozírající na urburu, tj. na královský důchod z dolování usnénj — kožený ustdlj — unavený užívati někoho — obrátit někoho k své potřebě, mít z něho užitek vaditi nékoho — rozeštvávat, působit nesváry var — várka piva vděčen býti něčeho — přijímat něco s povděkem, těšit se z něčeho vedlé — podle veksl — směnárna vesnfk — vesnitan vetuňk — sázka věník — větvička s listy nebo s plody věřiti — svěřovat volenec — volitel vorný — oráčský, zemědělský vr$ — proutěný košík na lovení ryb vrtký — vrtkavy 725
Strana 726
vtom — právě tehdy, v tu chvíli vypraviti — učiniti pravým; vrátit něčemu čest a důstojnost vyvaditi — osvobodit od závazku za (za dva měsíce) — po (dva měsíce) zacelati — zacelit zájem — zajímání, kořistění, loupež zakazovati se — zavazovat se, slibo- vat zákon — řehole, mnišský řád zákoník — mnich záloha — úklad, léčka, zákeřné pře- padení zapěniti doly — zasypat, zaházet zařícený — zasypaný zase — opět; nazpět (za sebe) zátopa — záhuba, zkáza zavražditi se — střetnout se, dát se do vražedného boje zazliti se — rozzlobit se zbroj — bojové odění, ochranný oděv; vojenské nářadí zdržení — zachování, potvrzení zejména — jmenovitě zchytiti se — vzchopit se zjízvený — jedovatý, jedem napuštěný zkyseliti — rozhněvat, rozkmotřit, rozvadit znamení — znak, erb, korouhev znamenitý — význačný; slovutný, zasloužilý zpíčiti se — zprotivit se způsobiti — učinit, opatřit zstranně — nenáležitě, pokoutně, potají zuořivý — krutý, nespoutaný, svévol- ný, hněvivý, vznětlivý, vzteklý zůřivost — svévolnost, vzteklost, vznětlivost zústní — ústní žalářný — žalářovaný; vězeň žilovaný — opatřený „žílami“ (asi zesílený provazy nebo řemínky) živnost — žití, život
vtom — právě tehdy, v tu chvíli vypraviti — učiniti pravým; vrátit něčemu čest a důstojnost vyvaditi — osvobodit od závazku za (za dva měsíce) — po (dva měsíce) zacelati — zacelit zájem — zajímání, kořistění, loupež zakazovati se — zavazovat se, slibo- vat zákon — řehole, mnišský řád zákoník — mnich záloha — úklad, léčka, zákeřné pře- padení zapěniti doly — zasypat, zaházet zařícený — zasypaný zase — opět; nazpět (za sebe) zátopa — záhuba, zkáza zavražditi se — střetnout se, dát se do vražedného boje zazliti se — rozzlobit se zbroj — bojové odění, ochranný oděv; vojenské nářadí zdržení — zachování, potvrzení zejména — jmenovitě zchytiti se — vzchopit se zjízvený — jedovatý, jedem napuštěný zkyseliti — rozhněvat, rozkmotřit, rozvadit znamení — znak, erb, korouhev znamenitý — význačný; slovutný, zasloužilý zpíčiti se — zprotivit se způsobiti — učinit, opatřit zstranně — nenáležitě, pokoutně, potají zuořivý — krutý, nespoutaný, svévol- ný, hněvivý, vznětlivý, vzteklý zůřivost — svévolnost, vzteklost, vznětlivost zústní — ústní žalářný — žalářovaný; vězeň žilovaný — opatřený „žílami“ (asi zesílený provazy nebo řemínky) živnost — žití, život
Strana 727
PEVNÉ SVÁTKY CÍRKEVNÍHO KALENDÁŘE, SLOUŽÍCÍ K DATOVÁNÍ LEDEN UNOR 1. Nové léto — Obřezání Páně 2. Oktáv sv. Štěpána 3. Oktáv sv. Jana Evangelisty 4. Oktáv Mlaďátek 5. 6. Tří králů — Zjevení Páně 7. 8. Erharta 9. Juliana 10. Pavla, prvního poustevníka 11. 12. 13. Oktáv Tří králů 14. Šťastného (Felixe) knížete 15. Maura opata 16. Marcella papeže 17. Antonína poustevníka 18. Prišky 19. 20. Fabiána a Šebestiána 21. Anežky 22. Vincencia 23. Zasnoubení P. Marie 24. Timothea apoštola 25. Obrácení sv. Pavla na víru 26. Polykarpa 27. 1. Brigitty 2. Očišťování P. Marie — Hrom- nic 3. Blažeje 4. 5. Háty 6. Doroty 7. 8. 9. Apollonie 10. Školastiky 11. 12. 13. 14. Valentina mučedníka 15. 16. Juliany 17. 18. 19. 20. Korony 21. 22. Stolování sv. Petra 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Matěje apoštola Valpurgy 28. Karla Velikého 29. 30. Adelgundy 31. 727
PEVNÉ SVÁTKY CÍRKEVNÍHO KALENDÁŘE, SLOUŽÍCÍ K DATOVÁNÍ LEDEN UNOR 1. Nové léto — Obřezání Páně 2. Oktáv sv. Štěpána 3. Oktáv sv. Jana Evangelisty 4. Oktáv Mlaďátek 5. 6. Tří králů — Zjevení Páně 7. 8. Erharta 9. Juliana 10. Pavla, prvního poustevníka 11. 12. 13. Oktáv Tří králů 14. Šťastného (Felixe) knížete 15. Maura opata 16. Marcella papeže 17. Antonína poustevníka 18. Prišky 19. 20. Fabiána a Šebestiána 21. Anežky 22. Vincencia 23. Zasnoubení P. Marie 24. Timothea apoštola 25. Obrácení sv. Pavla na víru 26. Polykarpa 27. 1. Brigitty 2. Očišťování P. Marie — Hrom- nic 3. Blažeje 4. 5. Háty 6. Doroty 7. 8. 9. Apollonie 10. Školastiky 11. 12. 13. 14. Valentina mučedníka 15. 16. Juliany 17. 18. 19. 20. Korony 21. 22. Stolování sv. Petra 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Matěje apoštola Valpurgy 28. Karla Velikého 29. 30. Adelgundy 31. 727
Strana 728
BŘEZEN 4. Ambrože 5. 6. Sixta I. papeže 2. 3. Kunhuty 4. Přenesení sv. Václava 5. 6. 7. Tomáše Aquinského 8. 9. 10. I1. 12. Rehoře papeže 13. 14. 15. Longina 16. Cyriaka mučedníka 17. Gertrudy 18. 19. 20. 21. Benedikta opata 7. 8. 9. 10. 11. Lva papeže 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Jiřího 24. 25. Marka evangelisty 26. 27. 28. Vitališe 29. Tiburcia a Valeriana Heleny 1. 22. 23. 24. Zvěstování P. Marie 25. 26. Haštala 30. KVĚTEN 27. 28. 29. 30. 31. DUBEN 1. Filipa a Jakuba 2. Sigmunda krále 3. Nalezení sv. Kříže 4. Floriana 5. Gotharda 6. Jana v oleji 1. 2. 3. 7. 8. Stanislava 9. 10. Gordiana a Epimacha 11. 728
BŘEZEN 4. Ambrože 5. 6. Sixta I. papeže 2. 3. Kunhuty 4. Přenesení sv. Václava 5. 6. 7. Tomáše Aquinského 8. 9. 10. I1. 12. Rehoře papeže 13. 14. 15. Longina 16. Cyriaka mučedníka 17. Gertrudy 18. 19. 20. 21. Benedikta opata 7. 8. 9. 10. 11. Lva papeže 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Jiřího 24. 25. Marka evangelisty 26. 27. 28. Vitališe 29. Tiburcia a Valeriana Heleny 1. 22. 23. 24. Zvěstování P. Marie 25. 26. Haštala 30. KVĚTEN 27. 28. 29. 30. 31. DUBEN 1. Filipa a Jakuba 2. Sigmunda krále 3. Nalezení sv. Kříže 4. Floriana 5. Gotharda 6. Jana v oleji 1. 2. 3. 7. 8. Stanislava 9. 10. Gordiana a Epimacha 11. 728
Strana 729
12 13 14 15 . Pankráce . Servacia . Zofie 16. 17. 18. I9 . Potenciany 20. 21. 22. 29. 24. 25 . Urbana papeže 26. 27. 28. 29. 30. 31 . Petronelly CERVEN o ON QU RON + . Nikodema . Marcellina a Petra . Erasima . Bonifacia . Medarda . Prima a Feliciana mam m O > . Barnabáše apoštola Len | m- e "eo ci R . Vita — © m go J . Marka a Marcelliana 19. Protasia a Gervasia 20. 21. Albana 22. Desíti tisíc rytířů 23. 24. Jana Křtitele 25. 26. Jana Burjana 27. Sedmi usnulých 28. 29. Petra a Pavla 30. Památka sv. Pavla ČERVENEC . Navštívení P. Marie . Prokopa opata M. J. Husi . Vilibalda . Kyliana s tovarysi PT PG op Ro © .Ý Sedmi bratří m =o 13. Markéty 14. 15. Rozeslání apoštolů 16. 17. Alexia 18. Arnolfa 19. 20. 21. Praxedy 22. Máří Magdaleny 23. Apolinářiše 24. Kristiny 25. Jakuba apoštola 26. Anny 729
12 13 14 15 . Pankráce . Servacia . Zofie 16. 17. 18. I9 . Potenciany 20. 21. 22. 29. 24. 25 . Urbana papeže 26. 27. 28. 29. 30. 31 . Petronelly CERVEN o ON QU RON + . Nikodema . Marcellina a Petra . Erasima . Bonifacia . Medarda . Prima a Feliciana mam m O > . Barnabáše apoštola Len | m- e "eo ci R . Vita — © m go J . Marka a Marcelliana 19. Protasia a Gervasia 20. 21. Albana 22. Desíti tisíc rytířů 23. 24. Jana Křtitele 25. 26. Jana Burjana 27. Sedmi usnulých 28. 29. Petra a Pavla 30. Památka sv. Pavla ČERVENEC . Navštívení P. Marie . Prokopa opata M. J. Husi . Vilibalda . Kyliana s tovarysi PT PG op Ro © .Ý Sedmi bratří m =o 13. Markéty 14. 15. Rozeslání apoštolů 16. 17. Alexia 18. Arnolfa 19. 20. 21. Praxedy 22. Máří Magdaleny 23. Apolinářiše 24. Kristiny 25. Jakuba apoštola 26. Anny 729
Strana 730
27. 28. Pantaleona 29. Marty 30. Abdona ZAŘÍ SRPEN 1. Petra v okovech 2. Štěpána papeže 3. Nalezení sv. Štěpána 4. 5. Matky boží Sněžné 6. Proměnění Krista Pána — Sixta II. papeže 7. Afry 8. Cyriaka s tovaryši 9. Romana 10. Vavřince 11. Tiburcia 12. Kláry 13. Hippolyta 14. 15. Nanebevzetí P. Marie 16. 17. 18. Agapita 19. 20. Štěpána krále 21. 22. Timothea a Symforiana 23. 24. Bartoloměje apoštola 25. 26. 27. Rufa 28. Augustina 29. Stětí sv. Jana 30. Šťastného a Zbožného (Felixe a Adaukta) 1. Jiljí 2. 3. 4. 5. Viktorina 6. 7. 8. Narození P. Marie 9. Gorgonia 10. Posvěcení kaple sv. Václava 11. Prota a Jacinta 12. 13. 14. Povýšení sv. Kříže 15. 16. Ludmily 17. Lamperta 18. 19. 20. 21. Matouše apoštola 22. Mauricia s tovaryši 23. 24. Početí sv. Jana 25. 26. 27. Kosmy a Damiana 28. Václava 29. Michala archanděla 30. Jeronyma ŘÍJEN 31. 1. Remigia 2. Leodegaria 3. 31. 4. Františka 730
27. 28. Pantaleona 29. Marty 30. Abdona ZAŘÍ SRPEN 1. Petra v okovech 2. Štěpána papeže 3. Nalezení sv. Štěpána 4. 5. Matky boží Sněžné 6. Proměnění Krista Pána — Sixta II. papeže 7. Afry 8. Cyriaka s tovaryši 9. Romana 10. Vavřince 11. Tiburcia 12. Kláry 13. Hippolyta 14. 15. Nanebevzetí P. Marie 16. 17. 18. Agapita 19. 20. Štěpána krále 21. 22. Timothea a Symforiana 23. 24. Bartoloměje apoštola 25. 26. 27. Rufa 28. Augustina 29. Stětí sv. Jana 30. Šťastného a Zbožného (Felixe a Adaukta) 1. Jiljí 2. 3. 4. 5. Viktorina 6. 7. 8. Narození P. Marie 9. Gorgonia 10. Posvěcení kaple sv. Václava 11. Prota a Jacinta 12. 13. 14. Povýšení sv. Kříže 15. 16. Ludmily 17. Lamperta 18. 19. 20. 21. Matouše apoštola 22. Mauricia s tovaryši 23. 24. Početí sv. Jana 25. 26. 27. Kosmy a Damiana 28. Václava 29. Michala archanděla 30. Jeronyma ŘÍJEN 31. 1. Remigia 2. Leodegaria 3. 31. 4. Františka 730
Strana 731
13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. Marka papeže Diviše s tovaryši (Dionysia) Kolmana Kalixta papeže Hedviky Havla Lukáše evangelisty Jedenácti tisíc panen — Voršily Korduly Severina Kolumbana Krišpína Šimona a Judy Ouintina LISTOPAD — ROO PT AGW Pm mi . Všech svatých . Dušiček Linharta Čtyť korunovaných . Theodora . Pfenesení sv. Ludmily . Martina biskupa 12. 13. 14. I5. 16. 17. 18. I9. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Pěti bratří Brikcího Otmara Alžběty Obětování P. Marie Cecilie Klimenta papeže Chrysogona Kateřiny Lina papeže Vitališe Saturnina Ondřeje apoštola PROSINEC I 2 3 4 5. 6. 7 8 9 IO II 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. . Barbory Mikuláše biskupa . Početí P. Marie Lucie Nikasia Moudrosti boží 731
13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. Marka papeže Diviše s tovaryši (Dionysia) Kolmana Kalixta papeže Hedviky Havla Lukáše evangelisty Jedenácti tisíc panen — Voršily Korduly Severina Kolumbana Krišpína Šimona a Judy Ouintina LISTOPAD — ROO PT AGW Pm mi . Všech svatých . Dušiček Linharta Čtyť korunovaných . Theodora . Pfenesení sv. Ludmily . Martina biskupa 12. 13. 14. I5. 16. 17. 18. I9. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Pěti bratří Brikcího Otmara Alžběty Obětování P. Marie Cecilie Klimenta papeže Chrysogona Kateřiny Lina papeže Vitališe Saturnina Ondřeje apoštola PROSINEC I 2 3 4 5. 6. 7 8 9 IO II 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. . Barbory Mikuláše biskupa . Početí P. Marie Lucie Nikasia Moudrosti boží 731
Strana 732
20. 21. Tomáše apoštola 22. 23. 24. Štědrý večer 25. Narození Krista Pána 26. Štěpána mučedníka 27. Jana evangelisty 28. Mlaďátek 29. Tomáše biskupa 30. 31. Silvestra papeže
20. 21. Tomáše apoštola 22. 23. 24. Štědrý večer 25. Narození Krista Pána 26. Štěpána mučedníka 27. Jana evangelisty 28. Mlaďátek 29. Tomáše biskupa 30. 31. Silvestra papeže
Strana 733
VYDAVATELOVY POZNÁMKY Náš výbor z Hájkovy Kroniky české navazuje na cenné starší edice, jichž se dílu dostalo. Jde především o pozoruhodné obrozenské vydání, pořízené v letech 1819—23 nakladatelstvím Jana Ferdinanda z Schönfeldu v podobě grafické repliky původního vydání z r. 1541, a o jedinou, nedokončenou moderní edici Václava Flajšhanse, která přinesla ve čtyřech svazcích (z let 1918, 1923, 1929, 1933) Hájkovo vyprávění až do roku 1347, tedy asi dvě třetiny celkového rozsahu kroniky. Drobné ukázky z díla, které přinášely starší výbory z české literatury, sloužící většinou pro potřebu škol (K. J. Erben, Výbor z literatury české II, 1868, J. Jireček, Anthologie z české literatu- ry — Doba střední, několikeré vydání z 2. poloviny 19. století, J. Grim, Výbor z české literatury — Doba střední, 1893), ani novější výbory, vycházející vstříc čtenářskému zájmu o české dějiny (Pověsti o počátcích českého národu a o českých pohanských knížatech, z Hájkovy kroniky přepsal Jan Kočí), nemohly poskytnout představu o celku díla. Mnohem bohatěji než tyto edice přispěla proto k poznání Hájkova spisu odborná literatura; zkoumala jej zprvu ve stopách G. Dobnera a J. Dobrovského převážně v souvislostech historiogra- fických jako nejobšírnější výpravný pramen poznatků o české minulosti, v novější době počala doceňovat její širší literární a kulturní význam. K důležitějším a dobově příznačným pracím o Hájkově kronice patří tyto stati: Gelasius Dobner, Wenceslai Hajek a Liboczan Annales Bohe- morum I—VI, 1761, 1763, 1765, 1772, 1777, 1786; František Palacký, Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber, 1830; August Anton Le- gis-Glückselig, Das Leben und die Chronik des Wenzel Hájek von Liboczan, Illustrierte Chronik von Böhmen II, 1854; Jindřich Metelka, O úvodní stati Kroniky české Václava Hájka z Libočan, Program reálky v Praze 1889 a 1890; J. V. Šimák, Prameny a pomůcky Hájkovy, Sborník prací historických k šedesátinám Jar. Golla, 1906; Arnošt Kraus, Husitství v literatuře, zejména ně- mecké I, 1917; Václav Flajšhans, Kněz Václav Hájek z Libočan (úvod k 1. svaz- ku edice Kroniky české), 1918; J. V. Šimák, V. Flajšhans: Václava Hájka z Libočan Kronika česká, ČČM 1918; Adolf Kellner, Václava Hájka z Libočan Kronika česká, podle originálu z r. 1541 vydal V. Flajšhans, ČMM 56, 1932, a ČMM 58, 1934; F. M. Bartoš, Souboj dvou kronik, Knihy a zápasy, 1948; Zdeněk Nejedlý, Dějiny národa českého I, 1953; Oldřich Králík, Josef Dobrovský a Gelasius Dobner, sborník Josef Dobrovský 1753—1953, 1953; Josef Hrabák, O lidovosti starší české literatury, Studie ze starší české 733
VYDAVATELOVY POZNÁMKY Náš výbor z Hájkovy Kroniky české navazuje na cenné starší edice, jichž se dílu dostalo. Jde především o pozoruhodné obrozenské vydání, pořízené v letech 1819—23 nakladatelstvím Jana Ferdinanda z Schönfeldu v podobě grafické repliky původního vydání z r. 1541, a o jedinou, nedokončenou moderní edici Václava Flajšhanse, která přinesla ve čtyřech svazcích (z let 1918, 1923, 1929, 1933) Hájkovo vyprávění až do roku 1347, tedy asi dvě třetiny celkového rozsahu kroniky. Drobné ukázky z díla, které přinášely starší výbory z české literatury, sloužící většinou pro potřebu škol (K. J. Erben, Výbor z literatury české II, 1868, J. Jireček, Anthologie z české literatu- ry — Doba střední, několikeré vydání z 2. poloviny 19. století, J. Grim, Výbor z české literatury — Doba střední, 1893), ani novější výbory, vycházející vstříc čtenářskému zájmu o české dějiny (Pověsti o počátcích českého národu a o českých pohanských knížatech, z Hájkovy kroniky přepsal Jan Kočí), nemohly poskytnout představu o celku díla. Mnohem bohatěji než tyto edice přispěla proto k poznání Hájkova spisu odborná literatura; zkoumala jej zprvu ve stopách G. Dobnera a J. Dobrovského převážně v souvislostech historiogra- fických jako nejobšírnější výpravný pramen poznatků o české minulosti, v novější době počala doceňovat její širší literární a kulturní význam. K důležitějším a dobově příznačným pracím o Hájkově kronice patří tyto stati: Gelasius Dobner, Wenceslai Hajek a Liboczan Annales Bohe- morum I—VI, 1761, 1763, 1765, 1772, 1777, 1786; František Palacký, Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber, 1830; August Anton Le- gis-Glückselig, Das Leben und die Chronik des Wenzel Hájek von Liboczan, Illustrierte Chronik von Böhmen II, 1854; Jindřich Metelka, O úvodní stati Kroniky české Václava Hájka z Libočan, Program reálky v Praze 1889 a 1890; J. V. Šimák, Prameny a pomůcky Hájkovy, Sborník prací historických k šedesátinám Jar. Golla, 1906; Arnošt Kraus, Husitství v literatuře, zejména ně- mecké I, 1917; Václav Flajšhans, Kněz Václav Hájek z Libočan (úvod k 1. svaz- ku edice Kroniky české), 1918; J. V. Šimák, V. Flajšhans: Václava Hájka z Libočan Kronika česká, ČČM 1918; Adolf Kellner, Václava Hájka z Libočan Kronika česká, podle originálu z r. 1541 vydal V. Flajšhans, ČMM 56, 1932, a ČMM 58, 1934; F. M. Bartoš, Souboj dvou kronik, Knihy a zápasy, 1948; Zdeněk Nejedlý, Dějiny národa českého I, 1953; Oldřich Králík, Josef Dobrovský a Gelasius Dobner, sborník Josef Dobrovský 1753—1953, 1953; Josef Hrabák, O lidovosti starší české literatury, Studie ze starší české 733
Strana 734
literatury, 1956; Josef Polišenský, České dějepisectví předbělohorského období a pražská akademie, Acta Universitatis Carolinae, Historia Universitatis Carolinae Pragensis IV, 2, 1963; Milan Kudělka, Spor Gelasia Dobnera o Hájkovu kroniku, Rozpravy ČSAV 1964; Milan Kopecký, Poznámky k vývoji české historické beletrie předobrozenské, Sborník prací filosofické fakulty brněnské university 1967, D 14; Jaroslav Kolár, K podobám epičnosti v Háj- kově kronice, Literárněvědné studie prof. Jos. Hrabákovi k šedesátinám, 1972; týž, Studnice romantického historismu v českém obrození a její původce, Česká lite- ratura 26, 1978. Literaturu do r. 1901 uvádí podrobně Čeněk Zíbrt, Bibliografie české historie II, 1902, str. 581—582. Přesto však platí slova Františka Kutnara z jeho uvážlivé a obzíravé charakteristiky Václava Hájka z Libočan v Přehledných dějinách českého a slo- venského dějepisectví I (1973): „Hájek nebyl ve své podstatě fabulačního rene- sančního dějepisce jako určitý literárně fantaskní a sociálně psychologický jev a typ vyložen ze své doby a z její literárně umělecké, vědecké a sociálně politické struktury a tendence... Kronika Hájkova přes všechny věcné a metodické nedostatky, přesto, že neznamenala vyšší vývojový stupeň a tarasila v nejednom směru cestu svobodného historického poznání, je neodmyslitelným a symptomatickým zjevem české historiografie, hodným po mentální stránce nového studia, které bude muset rozebrat kroniku i jako inspirační zdroj českého slovesného a výtvarného umění.“ Tím směrem míří náš výbor. Chce zprostředkovat poznání Hájkovy kroniky v její celistvosti a osvěžit představu o ní i v běžném čtenářském povědomí. Proto bylo z celého díla vybráno deset relativně ucelených úseků, tak aby z nich byla patrná jednota i rozmanitost v kronikářově zpracování různých epoch národní minulosti. Text výboru byl edičně upraven podle původního vydání díla z r. 1541 (vydavatel pracoval s exempláři Strahovské knihovny, sign. S XXXV a 16 a S III g 1). Text byl přepsán do diakritického pravopisu tak, aby byla zachována jeho autentická zvuková podoba. Bez poznámek v kritickém aparátu byly upravovány předpony s— a z— a stejně znějící předložky podle dnešního úzu (předloha je v těchto případech nedůsledná); stejně upravil vydavatel grafiku slov vyžší a ješto na vyšší a ježto. Rovněž slova, v nichž předloha graficky zaznamenává hláskovou spodobu (např. svadba, kladba), byla upravena na dnes běžné podoby (svatba, klatba), bylo však ponecháno kolísání grafiky, které může reflektovat výslovnost (jizba i jistba, kdo i kto). Kvantita samohlásek, značená v předloze značně nedůsledně, byla bez poznámky doplňována a upravována v případech evidentních odchylek od dobových zvyklostí a tam, kde by dochování sporné kvantity z předlohy vedlo ke změně, popř. k zastření evidentního významu; jinak respektoval vydavatel kolísání v kvantitě, jak je vykazuje předloha (nejnápadnější je to ve flexi osobních zájmen). 734
literatury, 1956; Josef Polišenský, České dějepisectví předbělohorského období a pražská akademie, Acta Universitatis Carolinae, Historia Universitatis Carolinae Pragensis IV, 2, 1963; Milan Kudělka, Spor Gelasia Dobnera o Hájkovu kroniku, Rozpravy ČSAV 1964; Milan Kopecký, Poznámky k vývoji české historické beletrie předobrozenské, Sborník prací filosofické fakulty brněnské university 1967, D 14; Jaroslav Kolár, K podobám epičnosti v Háj- kově kronice, Literárněvědné studie prof. Jos. Hrabákovi k šedesátinám, 1972; týž, Studnice romantického historismu v českém obrození a její původce, Česká lite- ratura 26, 1978. Literaturu do r. 1901 uvádí podrobně Čeněk Zíbrt, Bibliografie české historie II, 1902, str. 581—582. Přesto však platí slova Františka Kutnara z jeho uvážlivé a obzíravé charakteristiky Václava Hájka z Libočan v Přehledných dějinách českého a slo- venského dějepisectví I (1973): „Hájek nebyl ve své podstatě fabulačního rene- sančního dějepisce jako určitý literárně fantaskní a sociálně psychologický jev a typ vyložen ze své doby a z její literárně umělecké, vědecké a sociálně politické struktury a tendence... Kronika Hájkova přes všechny věcné a metodické nedostatky, přesto, že neznamenala vyšší vývojový stupeň a tarasila v nejednom směru cestu svobodného historického poznání, je neodmyslitelným a symptomatickým zjevem české historiografie, hodným po mentální stránce nového studia, které bude muset rozebrat kroniku i jako inspirační zdroj českého slovesného a výtvarného umění.“ Tím směrem míří náš výbor. Chce zprostředkovat poznání Hájkovy kroniky v její celistvosti a osvěžit představu o ní i v běžném čtenářském povědomí. Proto bylo z celého díla vybráno deset relativně ucelených úseků, tak aby z nich byla patrná jednota i rozmanitost v kronikářově zpracování různých epoch národní minulosti. Text výboru byl edičně upraven podle původního vydání díla z r. 1541 (vydavatel pracoval s exempláři Strahovské knihovny, sign. S XXXV a 16 a S III g 1). Text byl přepsán do diakritického pravopisu tak, aby byla zachována jeho autentická zvuková podoba. Bez poznámek v kritickém aparátu byly upravovány předpony s— a z— a stejně znějící předložky podle dnešního úzu (předloha je v těchto případech nedůsledná); stejně upravil vydavatel grafiku slov vyžší a ješto na vyšší a ježto. Rovněž slova, v nichž předloha graficky zaznamenává hláskovou spodobu (např. svadba, kladba), byla upravena na dnes běžné podoby (svatba, klatba), bylo však ponecháno kolísání grafiky, které může reflektovat výslovnost (jizba i jistba, kdo i kto). Kvantita samohlásek, značená v předloze značně nedůsledně, byla bez poznámky doplňována a upravována v případech evidentních odchylek od dobových zvyklostí a tam, kde by dochování sporné kvantity z předlohy vedlo ke změně, popř. k zastření evidentního významu; jinak respektoval vydavatel kolísání v kvantitě, jak je vykazuje předloha (nejnápadnější je to ve flexi osobních zájmen). 734
Strana 735
Psaní velkých písmen (v předloze chaotické se zřejmou tendencí k co nej- hojnějšímu užívání) bylo upraveno tak, aby odpovídalo věcnému obsahu výpovědi a nesugerovalo oficiální označení, popř. právní povahu pojmeno- vání (česká země, království polské, prácheňský kraj, hrad [pražský]); ve shodě s dobovým způsobem vyjadřování však píšeme Kolínští (= obyvatelé Kolína), Orebští (= příslušníci jednoho husitského křídla), ale táboři (= radikální husitská strana a její příslušníci). Názvy toků, lesů, kopců apod. pokládáme ve většině případů za odvozená orientační označení, píšeme proto brusský potok (tekoucí přes Brusku), hlubočepský potok (tekoucí přes Hlubočepy) a po- dobně i karlovský klášter atp., a to na rozdíl od skutečných dobových víceslov- ných označení lokalit (fortna V prolomeném, kostel Panny Marie Na lúži). Při úpravě interpunkce vycházel vydavatel z poznatku, že základním významovým celkem bývá u Hájka většinou odstavec, v jehož rámci se začátky větných celků signalizují často spojkami a, i podobně jako v mluvené řeči, popř. se pauzou oddělují i věty uvozené vztažným zájmenem (kterýž apod.), takže členění do vět a souvětí v rámci odstavce bývá nezřetelné a z edičního hlediska někdy sporné. Hájkovu výdechovou interpunkci, značenou šikmou čárkou (tzv. štrejškem, tj.) bez zřetele ke gramatické logice výpovědi, nahradil vydavatel moderním interpunkčním systémem s přihlédnutím k povaze Hájkovy větné architektoniky, pracující velmi často s přechodníkovými vazbami a s bohatě rozvinutým systémem vložených vět. Důležitou pomocí při zavádění moderní interpunkce bylo vydavateli důmyslné, ale nedůsledně provedené řešení Flajšhansovo. V několika přípa- dech zavedl vydavatel hojnější členění na odstavce ve shodě s tím, že odsta- vec je v Hájkově textu zpravidla vymezen určitým úsekem děje, tedy epicky. Patituly vybraných částí vymezených letopočty jsou prací vydavatele. Vydavatel opravil text předlohy v těchto případech (první číslice odkazuje na stránku, druhá na řádek): 34, 6 psal] chybí 34, 12 nad] na 37, 42 Bojové] Bogiowe 37, 43 Bojoemové] Bogioemowe 49, 12 neznámá] neznawa 65, 11 obdržela] chybí 87, 17m. Sytěnice] Stienice 93, 18 mohu] mohau 96, 7 sem] gfem 96, 16 odňata] odnita 101, 27m. Dívčí] Dijcy 116, 3 a dvoruov] z dworuow 122, 25m. vyšehradským] Wyssehrad- fky 123, 28 blagoslaviti] blogof lawiti 124, 9 obrátili] obratil 132, 13 Horymíře] Horymirz 139, 27 na tom zůstal] chybí 140, 1 oběma] s obiema 145, 14 Odejdětež] odaydietež 148, 5 kořistmi] kořifti 149, 20m. Tuhaně] Tuhonie 174, 7 Krosměla] Krofmila 207, 41 Vratislavovi] Bořywoyowi 735
Psaní velkých písmen (v předloze chaotické se zřejmou tendencí k co nej- hojnějšímu užívání) bylo upraveno tak, aby odpovídalo věcnému obsahu výpovědi a nesugerovalo oficiální označení, popř. právní povahu pojmeno- vání (česká země, království polské, prácheňský kraj, hrad [pražský]); ve shodě s dobovým způsobem vyjadřování však píšeme Kolínští (= obyvatelé Kolína), Orebští (= příslušníci jednoho husitského křídla), ale táboři (= radikální husitská strana a její příslušníci). Názvy toků, lesů, kopců apod. pokládáme ve většině případů za odvozená orientační označení, píšeme proto brusský potok (tekoucí přes Brusku), hlubočepský potok (tekoucí přes Hlubočepy) a po- dobně i karlovský klášter atp., a to na rozdíl od skutečných dobových víceslov- ných označení lokalit (fortna V prolomeném, kostel Panny Marie Na lúži). Při úpravě interpunkce vycházel vydavatel z poznatku, že základním významovým celkem bývá u Hájka většinou odstavec, v jehož rámci se začátky větných celků signalizují často spojkami a, i podobně jako v mluvené řeči, popř. se pauzou oddělují i věty uvozené vztažným zájmenem (kterýž apod.), takže členění do vět a souvětí v rámci odstavce bývá nezřetelné a z edičního hlediska někdy sporné. Hájkovu výdechovou interpunkci, značenou šikmou čárkou (tzv. štrejškem, tj.) bez zřetele ke gramatické logice výpovědi, nahradil vydavatel moderním interpunkčním systémem s přihlédnutím k povaze Hájkovy větné architektoniky, pracující velmi často s přechodníkovými vazbami a s bohatě rozvinutým systémem vložených vět. Důležitou pomocí při zavádění moderní interpunkce bylo vydavateli důmyslné, ale nedůsledně provedené řešení Flajšhansovo. V několika přípa- dech zavedl vydavatel hojnější členění na odstavce ve shodě s tím, že odsta- vec je v Hájkově textu zpravidla vymezen určitým úsekem děje, tedy epicky. Patituly vybraných částí vymezených letopočty jsou prací vydavatele. Vydavatel opravil text předlohy v těchto případech (první číslice odkazuje na stránku, druhá na řádek): 34, 6 psal] chybí 34, 12 nad] na 37, 42 Bojové] Bogiowe 37, 43 Bojoemové] Bogioemowe 49, 12 neznámá] neznawa 65, 11 obdržela] chybí 87, 17m. Sytěnice] Stienice 93, 18 mohu] mohau 96, 7 sem] gfem 96, 16 odňata] odnita 101, 27m. Dívčí] Dijcy 116, 3 a dvoruov] z dworuow 122, 25m. vyšehradským] Wyssehrad- fky 123, 28 blagoslaviti] blogof lawiti 124, 9 obrátili] obratil 132, 13 Horymíře] Horymirz 139, 27 na tom zůstal] chybí 140, 1 oběma] s obiema 145, 14 Odejdětež] odaydietež 148, 5 kořistmi] kořifti 149, 20m. Tuhaně] Tuhonie 174, 7 Krosměla] Krofmila 207, 41 Vratislavovi] Bořywoyowi 735
Strana 736
208, 5 kostel] chybí 215, 7 učiním] včiniw 230, 4 ssed] sfed 230, 18 nejsem] nayfem 238, 11 To] Tu 284, 18 bezmála] bez malo 307, 1 přikázal] chybí 310, 35 vejda] wayda 311, 36m. Břetislava] Oldřicha 312, 14 oznámena] oznameno 316, 41 kořiti] kořyfti 320, 31 třesením] třefenij 330, 3 Číče] Cžyce 342, 5 Dyje] Dye 373, 25 děduov] diedicuow 379, 35 kterýmž] kteremž 380, 22 krále] chybí 380, 37 milosti] chybí 391, 6 korunováni] korunowan 398, 5 any] ani 438, 31 papeže] papežem 440, 21 nápravu a] a naprawu 493, 28 neděle] nedieli 505, 5 sem jsme] gfem fme 512, 33 odejdeme-li] odaydemeli 531, 23 sjely] a sgeli 554, 10 v ulicech] w Aulicech 557, 18 z Štermberka] Sfermbergka 563, 17 zbořili] palili 573, 27 obce] obcy 620, 16 Dyje] Dye 620, 40 Žoubec] Žyaubec 656, 24 ulice] Aulice 657, 14 Pražané] Pražany 674, 18 měli] chybí 684, 17 obce] obec 685, 33 dráže] draze 695, 36 najvyšším] naywyzffy K úvodu bylo užito vedle výše uvedené literatury o Hájkově kronice ještě těchto prací: J. Dobrovský, Kritische Versuche die ältere böhmische Geschichte von späteren Erdichtungen zu reinigen III, Wenzel und Boleslav, Praha 1819; F. Palacký, posudek almanachu Vesna na rok 1837, ČČM 1837, 130—131; Spor Václava Hájka o kroniku, Lumír 3, 1853, II, 687—690; J. A. Dunder, Václav Hájek, ČČM 1860, 86—88; A. J. Vrťátko, Prameny k životopisu kněze Václava Hájka z Libočan, ČČM 1864, 99—110; F. Palacký, K životopisu kněze Václava Hájka z Libočan, ČČM 1864, 11—16; K. Vinařický, List p. Zdeňka Lva z Rož- mitálu, zaslaný 31. 7. 1527 děkanu karlovotýnskému Václavu Hájkovi z Libočan, Časopis katolického duchovenstva 5, 1864, 134—142; J. Jireček, Rukovět k dějinám literatury české do konce 18. věku I, Praha 1875; Dodatky a opravy k biogra- fiím starších spisovatelů českých, ČČM 1878, 159—160, 1884, 298—299, 1913, 171—173; A. Truhlář, J. F. Beckovského Poselkyně starých příběhův českých, díl I (1700), Sborník historický 2, 1884, 211—219, 289—302; F. Štědrý, Nová zpráva o kronikáři Václavu Hájkovi z Libočan, Method 24, 1898, 78—79; Q. M. Klement, O dřevorytinách, Květy 14, 1892, II, 492; F. Štědrý, Nové objasnění života a osudů Václava Hájka z Libočan, Sborník historického kroužku 1, 1900, 253; J. Vančura, Nejstarší kronikář klatovský a jeho dílo, ČČM 1913, 232—243; Z. Winter, Český průmysl a obchod v 16. století, Praha 1913; J. Soukup, O jazyku Hájkovy kroniky, Zpráva reálky v Rakovníku 1914—16; J. Šusta, Dějepisectví, Praha 1933; K. Krofta, Die tschechische Geschichtsschreibung im letzten Jahrhundert vor dem Schlacht am Weissen Berge, 736
208, 5 kostel] chybí 215, 7 učiním] včiniw 230, 4 ssed] sfed 230, 18 nejsem] nayfem 238, 11 To] Tu 284, 18 bezmála] bez malo 307, 1 přikázal] chybí 310, 35 vejda] wayda 311, 36m. Břetislava] Oldřicha 312, 14 oznámena] oznameno 316, 41 kořiti] kořyfti 320, 31 třesením] třefenij 330, 3 Číče] Cžyce 342, 5 Dyje] Dye 373, 25 děduov] diedicuow 379, 35 kterýmž] kteremž 380, 22 krále] chybí 380, 37 milosti] chybí 391, 6 korunováni] korunowan 398, 5 any] ani 438, 31 papeže] papežem 440, 21 nápravu a] a naprawu 493, 28 neděle] nedieli 505, 5 sem jsme] gfem fme 512, 33 odejdeme-li] odaydemeli 531, 23 sjely] a sgeli 554, 10 v ulicech] w Aulicech 557, 18 z Štermberka] Sfermbergka 563, 17 zbořili] palili 573, 27 obce] obcy 620, 16 Dyje] Dye 620, 40 Žoubec] Žyaubec 656, 24 ulice] Aulice 657, 14 Pražané] Pražany 674, 18 měli] chybí 684, 17 obce] obec 685, 33 dráže] draze 695, 36 najvyšším] naywyzffy K úvodu bylo užito vedle výše uvedené literatury o Hájkově kronice ještě těchto prací: J. Dobrovský, Kritische Versuche die ältere böhmische Geschichte von späteren Erdichtungen zu reinigen III, Wenzel und Boleslav, Praha 1819; F. Palacký, posudek almanachu Vesna na rok 1837, ČČM 1837, 130—131; Spor Václava Hájka o kroniku, Lumír 3, 1853, II, 687—690; J. A. Dunder, Václav Hájek, ČČM 1860, 86—88; A. J. Vrťátko, Prameny k životopisu kněze Václava Hájka z Libočan, ČČM 1864, 99—110; F. Palacký, K životopisu kněze Václava Hájka z Libočan, ČČM 1864, 11—16; K. Vinařický, List p. Zdeňka Lva z Rož- mitálu, zaslaný 31. 7. 1527 děkanu karlovotýnskému Václavu Hájkovi z Libočan, Časopis katolického duchovenstva 5, 1864, 134—142; J. Jireček, Rukovět k dějinám literatury české do konce 18. věku I, Praha 1875; Dodatky a opravy k biogra- fiím starších spisovatelů českých, ČČM 1878, 159—160, 1884, 298—299, 1913, 171—173; A. Truhlář, J. F. Beckovského Poselkyně starých příběhův českých, díl I (1700), Sborník historický 2, 1884, 211—219, 289—302; F. Štědrý, Nová zpráva o kronikáři Václavu Hájkovi z Libočan, Method 24, 1898, 78—79; Q. M. Klement, O dřevorytinách, Květy 14, 1892, II, 492; F. Štědrý, Nové objasnění života a osudů Václava Hájka z Libočan, Sborník historického kroužku 1, 1900, 253; J. Vančura, Nejstarší kronikář klatovský a jeho dílo, ČČM 1913, 232—243; Z. Winter, Český průmysl a obchod v 16. století, Praha 1913; J. Soukup, O jazyku Hájkovy kroniky, Zpráva reálky v Rakovníku 1914—16; J. Šusta, Dějepisectví, Praha 1933; K. Krofta, Die tschechische Geschichtsschreibung im letzten Jahrhundert vor dem Schlacht am Weissen Berge, 736
Strana 737
Slavische Rundschau 10, 1938, č. 6 (sborník na paměť F. Spiny), 128—133; Z. Kalista, Der hl. Wenzel bei Václav Hájek z Libočan, Slavische Rundschau 10, 1938, č. 6 (sborník na paměť F. Spiny), 134—147; J. Kolár, Česká zábavná próza 16. století a tzv. knížky lidového čtení, Praha 1960; D. Třeštík, Kosmova kronika, Praha 1968; J. Janáček, České dějiny — doba předbělohorská 1526—1547, Praha 1971; A. J. Gurevič, Kategorie středověké kultury, Praha 1978; J. Vlček, Dějiny české literatury I, 5. vyd., Praha 1960; J. Jakubec, Dějiny literatury české I, Praha 1929; A. Novák, Přehledné dějiny české literatury, Olomouc 1936—39; Dějiny české literatury I, red. J. Hrabák, Praha 1959. Vydavatel děkuje všem svým přátelům, kteří provázeli jeho práci trvalým zájmem a cennými radami, zejména dr. Miladě Nedvědové za konzultace o otázkách starého jazyka, dr. Emilu Pražákovi za přátelské přispění k pří- pravě vysvětlivek, dr. Milanu Jankovičovi CSc. za zhotovení fotografií a dr. Renátě Ferklové za zapůjčení rukopisné disertační práce o Hájkově kronice jako literárním díle. J. K.
Slavische Rundschau 10, 1938, č. 6 (sborník na paměť F. Spiny), 128—133; Z. Kalista, Der hl. Wenzel bei Václav Hájek z Libočan, Slavische Rundschau 10, 1938, č. 6 (sborník na paměť F. Spiny), 134—147; J. Kolár, Česká zábavná próza 16. století a tzv. knížky lidového čtení, Praha 1960; D. Třeštík, Kosmova kronika, Praha 1968; J. Janáček, České dějiny — doba předbělohorská 1526—1547, Praha 1971; A. J. Gurevič, Kategorie středověké kultury, Praha 1978; J. Vlček, Dějiny české literatury I, 5. vyd., Praha 1960; J. Jakubec, Dějiny literatury české I, Praha 1929; A. Novák, Přehledné dějiny české literatury, Olomouc 1936—39; Dějiny české literatury I, red. J. Hrabák, Praha 1959. Vydavatel děkuje všem svým přátelům, kteří provázeli jeho práci trvalým zájmem a cennými radami, zejména dr. Miladě Nedvědové za konzultace o otázkách starého jazyka, dr. Emilu Pražákovi za přátelské přispění k pří- pravě vysvětlivek, dr. Milanu Jankovičovi CSc. za zhotovení fotografií a dr. Renátě Ferklové za zapůjčení rukopisné disertační práce o Hájkově kronice jako literárním díle. J. K.
Strana 738
Strana 739
OBSAH Hájkova kronika a česká kultura . . . . . . . . . . Předmluva . . . . . . . . . . . . O pojití a počátku národu českého . . . . . . . . . . I. Léta 644—745 O příchodu do nové vlasti a o počátcích knížecího rodu . . . . . . . . . . . . 45 II. Léta 831—904 Za vlády pohanských knížat . . . . . . . . . . . . . 119 III. Léta 905—964 O prvních křesťanských knížatech . . . . . . . . . . 199 IV. Léta 1002—1037 Doba zrad a úkladů . . . . . . . . . . . . . . . . 267 V. Léta 1269—1305 Časy utrpení a slávy . . . . . . . . . . . . . . . . 325 VI. Léta 1336—1347 Počátky velkého krále . . . . . . . . . . . . . . . 417 VII. Léta 1383—1420 Na prahu bouře . . . . . . . . . . . . . . . . 465 VIII. Léta 1457—1471 O králi dvojího lidu . . . . . . . . . . . . . . . . 587 IX. Léta 1489—1527 . . . . . . . . . . . . . . . 633 Za králů cizí krve 23 31 . . . . Vysvětlivky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Slovníček . . . . . . . . . . Pevné svátky církevního kalendáře, sloužící k datování . Vydavatelovy poznámky . . . . . . . . . . . . . . 705 720 727 733
OBSAH Hájkova kronika a česká kultura . . . . . . . . . . Předmluva . . . . . . . . . . . . O pojití a počátku národu českého . . . . . . . . . . I. Léta 644—745 O příchodu do nové vlasti a o počátcích knížecího rodu . . . . . . . . . . . . 45 II. Léta 831—904 Za vlády pohanských knížat . . . . . . . . . . . . . 119 III. Léta 905—964 O prvních křesťanských knížatech . . . . . . . . . . 199 IV. Léta 1002—1037 Doba zrad a úkladů . . . . . . . . . . . . . . . . 267 V. Léta 1269—1305 Časy utrpení a slávy . . . . . . . . . . . . . . . . 325 VI. Léta 1336—1347 Počátky velkého krále . . . . . . . . . . . . . . . 417 VII. Léta 1383—1420 Na prahu bouře . . . . . . . . . . . . . . . . 465 VIII. Léta 1457—1471 O králi dvojího lidu . . . . . . . . . . . . . . . . 587 IX. Léta 1489—1527 . . . . . . . . . . . . . . . 633 Za králů cizí krve 23 31 . . . . Vysvětlivky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Slovníček . . . . . . . . . . Pevné svátky církevního kalendáře, sloužící k datování . Vydavatelovy poznámky . . . . . . . . . . . . . . 705 720 727 733
- 1: Titul
- 7: Hájkova kronika a česká kultura
- 25: Předmluva
- 31: O pojití a počátku národu českého
- 45: O příchodu do nové vlasti
- 119: Za vlády pohanských knížat
- 199: O prvních křesťanských knížatech
- 267: Doba zrad a úkladů
- 325: Časy utrpení a slávy
- 417: Počátky velkého krále
- 465: Na prahu bouře
- 587: O králi dvojího lidu
- 633: Za králů cizí krve
- 705: Vysvětlivky
- 720: Slovníček
- 727: Pevné svátky sloužící k dataci
- 733: Vydavatelovy poznámky
- 739: Obsah