Strana Ia
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. PRAMENY DĚJIN ČESKÝCH Nová řada, I. díl CHRONICON FRANCISCI PRAGENSIS KRONIKA Františka Pražského edidit Jana Zachová NADACE PATRIAE HISTORICKÝ ÚSTAV AKADEMIE VĚD ČESKÉ REPUBLIKY

Strana Ib

Strana Ic
atriae Hic liber anno post Franciscum Palacký natum ducentesimo celebrando in lucem editus est.

Strana Id
© Edidit PhDr. Jana Zachová CSc. Praga 1997 Institutum historicum Academiae scientiarum Rei publicae Bohemicae

Strana Ie
PROOEMIUM Iam in medio aevo viri litterati vetera chronica ad usum suum delecta- tionemque describebant. Artis imprimendi inventio numerum lectorum, qui vitae saeculorum praeteritorum studebant, multiplicavit. Gelasius Dobner vero, vir doc- tus, Piarum Scholarum sodalis, primus in Bohemia libris fontium historiae Bohemicae edendis operatus est. Corpus Monumenta historica Bohemiae nusquam antehac edita, cuius sex tomos Dobner annis 1784-1785 foras protulit, congeriem fontium diversi characteris litteris inclusis complectitur. Opus suo tempore laude dignum, plures errores tamen ostendit. Qua de causa non multum post F. M. Pelcl et Jos. Dobrovský novam seriem Scriptores rerum bohemicarum dictam, solum fontes narrativos continentem in publicum proponere inceperunt. Quorum quidem ac- tus editorius progressus erat, sed ante tempus iam a. 1784 tomo secundo edito finem fecit. Post fere unum saeculum historiae investigatio progrediens causa novae seriei editionum nascendae facta est, quae postulata editionibus huius generis in Germania et Austria et in terris circumiacentibus imposita expleret. Hanc rem Franciscus Palacký, qui ipse multos fontes magni momenti edidit et in Archivo Bohe- mico fundamenta pretiosissimae collectionis fontium diversi characteris posuit, sibi negotium dedit. Demum extrema aetate autem contigit, ut consilium multorum annorum ad effectum perduceretur. Occasione anniversarii eius septuagesimi data e fructibus collectionis nationalis opus fundatum sub nomine suo institutum est, cuius quaestum ipse Palacký mense Maio a. 1869 maxima ex parte fontibus historiae Bohemicae antiquissimis critice edendis adiudicavit. Rationem corporis novi, Fontes rerum Bohemicarum, appellati elaboravit una cum Jos. Emler, qui et re- dactor suae artis peritus et editor aliis magis industrius factus est. Tomus primus vitas sanctorum Bohemorum continens annis 1871-1873 in fasciculis apparuit, post duos annos (1875) tomus secundus Cosmae Chronicam Bohemiae continuationesque eius complectens typis expressus est. Francisco Pa- lacký mortuo curam scientificam Fontium rerum Bohemicarum consilium Societatis historicae suscepit. Duo tomi sequentes paralelle praeparati sunt: tertius tomus anno 1882 confectus est, fasciculus ultimus tomi quarti, ubi chronica Petri Zita- viensis, Francisci Pragensis, Benessii de Weitmile inveniuntur, duobus anni interie- ctis editus est. Tandem post decem fere annos, a. 1893, tomus quintus cum chroni- cis Przibiconis dicti Pulkava de Radenín, Laurentii de Březová, Bartoskonis de Dra- honic in publicum prolatus est. Deinde autem difficultatibus augentibus labores bene incepti tardati sunt et sic tomus sextus (Chronica Bartosii Scribae et histo- riae rerum Pragae annis vicesimis saeculi 16. et 17. gestarum) demum a. 1907, to- mus octavus et ultimus ymmo a. 1932 editus est. In hoc tomo Relatio Petri de Mladoňovic et aliae narrationes de M. Johanne Hus et M. Jeronimo de Praga leguntur.

Strana If
Eo tempore iam de reeditione legendarum antiquiorum cogitabatur, quia in sexaginta annis, qui inter primum et ultimum tomum elapsi sunt, postulationes editionum multiplicabantur. Quae proposita ad effectum non perducta sunt nec- non renovatio seriei cogitata, quae Fontibus rerum Bohemicarum novam formam dare debuit, eventibus anni 1948 ad vanum et irritum redacta est. Deceniis sequen tibus tempus pro libris fontium historiae veteris edendis opportunus non fuit, historia aliis muneribus stare debuit. Commutatio rerum mense Novembri a. 1989 facta novas potestates necnon obligationes debita praeteritorum annorum persolvendi attulit. Ducentesimus dies anniversarius nativitatis Francisci Palacký vero facultatem convenientem consilia operaque eius persequendi praebet. Post tam longum spatium temporis Fontes pristinos continuare consentaneum non est, qua de causa nova series Fontium rerum Bohemicarum constituta est, ab Instituto historico Academiae scientiarum Rei publi- cae Bohemicae una cum opere fundato Patriae dicto aliisque, si quid opus fuerit, fautoribus edenda et secundum antiquiores temptationes reformatorias augenda ita, ut monumenta historiae ab initio historiae bohemicae usque ad annum 1918 comprehendat. Maioribus chronicis semper tomus proprius reservabitur, monu- menta minora secundum similem argumentum in unum tomum coniungentur. Reeditiones tomorum principalium non praeparantur, in locum editionum anti- quiorum et hodie non parium gradatim editiones modernae substituent. Corpus novum nunc non per propositum verbosum, sed per factum publice se ostendit. Et Fontes autem et alia consilia editoria ad historiam Bohemicam vete- riorem spectantia non solum principia gravia esse probant: opus perficere magis arduum est. Novae seriei tomus primus ut primus gradus, quo traditio haud opti- ma confringatur, ad lectorem perveniat. Prof. PhDr. František Šmahel, DrSc. vi

Strana Ig
UVODNÍ SLOVO Jsou úkoly a povinnosti, které nepřestávají být závazkem i výzvou. Staré kroniky opisovali pro svou potřebu i potěchu již středověcí vzdělanci. Vynález knih- tisku rozmnožil počet čtenářů se zájmem o minulé dění. Jednotlivé kroniky tak přežily dobu svého vzniku, některé z nich se dočkaly více vydání. Teprve však učený piarista Gelasius Dobner po prvé na české půdě uskutečnil záměr souborné edice vyprávěcích pramenů domácího původu. Monumenta historica Bohemiae nusquam antehac edita, která Dobner vydal v šesti svazcích v letech 1764 až 1785, byla ještě snůškou pramenů různé povahy, včetně listin. Jakkoli šlo o dílo na svou dobu chvá- lyhodné, neobešlo se bez řady chyb. Proto také zanedlouho na to František Martin Pelc a Josef Dobrovský začali vydávat novou řadu, určenou již výhradně vyprávěcím pramenům. Jejich Scriptores rerum bohemicarum byly sice krokem vpřed, předčasně však skončily druhým svazkem roku 1784. Téměř jedno století trvalo, než si potřeby pokročilého historického bádání vynutily vznik další ediční řady. Mezitím již nároky na obdobné edice vzrostly nejen v Německu a Rakousku, ale i v jiných okolních zemích. Jako dluh národně probu- dilého českého dějepisectví vnímal tento úkol zejména František Palacký, který sám řadu významných pramenů vydal a který v Archivu českém položil základy neoby- čejně cenné sbírky pramenů nejrůznější povahy. Uskutečnit dávný záměr se Palac- kému podařilo až na sklonku života, kdy při příležitosti jeho sedmdesátin byla z výnosu celonárodní sbírky zřízena nadace nesoucí jeho jméno. Její výnos Palacký v květnu 1869 z větší části určil k vydávání kritickému nejstarších pramenů děje- pisu českého". Program nové sbírky s názvem Prameny dějiny českých -Fontes rerum bohemicarum Palacký vypracoval spolu s Josefem Emlerem, jenž se stal nejen jejím prvním redaktorem, ale i nad jiné výkonným editorem. První díl s legendami o českých světcích vyšel po sešitech v letech 1871-1873, po dvou letech (1875) byl dotištěn druhý svazek obsahující Kosmovu Českou kroni- ku a její pokračovatele. Po smrti F. Palackého převzal vědecký dohled nad Prameny dějin českých výbor Historického spolku, který upustil od českých překladů latinských kronik. Souběžná příprava dalších dvou svazků postupovala rychle kupředu. Třetí svazek z období Karla IV. byl dokončen v druhé polovině roku 1882, poslední sešit čtvrtého svazku s kronikami Petra Žitavského, Františka Pražského a Beneše Krabice z Weitmile vyšel o dva roky později. Pátý díl s kronikami Přibíka řeč. Pulkava z Radenína, Vavřince z Březové a Bartoška z Drahonic nese datum vydání 1893. Po slibném začátku se dostavily svízele. Z řady připravovaných edic jen dvě rozmnožily dosavadní soubor. Šestý svazek s Kronikou Bartoše Písaře a s další mi pamětmi o pražských událostech z dvacátých let 16. století vyšel roku 1907, vii

Strana Ih
osmý, zatím poslední svazek Pramenů dějin českých následoval až roku 1932. Jeho obsah tvoří historické spisy Petra z Mladoňovic a jiné zprávy a paměti o M. Janovi Husovi a M. Jeronýmovi z Prahy. Za šedesát let, které uplynuly mezi vydáním prvního a posledního dílu, se zvýšily nároky na vědecké edice, takže se již začalo pomýšlet na nové vydání nejstarších legend. Tyto plány se nenaplnily, řada ohlášených titulů s edicemi vyprávěcích pramenů od 16. do 18. století zůstala nedokončena na pracovních stolech. Ne vždy tomu tak bylo z vnějších důvodů, dobrá vůle sama o sobě nestačila k náročnému úkolu. Záměr obnovit edici Pramenů dějin českých v nové podobě, který uzrál během druhé světové války, zmařily politicko-mocenské otřesy po únoru 1948. Odkaz Františka Palackého přestal být nadčasovým úkolem, edice pramenů ke starším dějinám se dostaly na okraj nově pojímaných úkolů státem kontrolovaného dějepisectví. V listopadu 1989 čas opět oponou trhnul, rozevřel zatemněná okna a při- nesl svobodu projevu. Bilance uplynulého století vykazuje přespříliš dluhů a nespl- něných úkolů, aby je dějepisectví mohlo nadále přehlížet. Úkolem přítomnosti i budoucnosti zůstavají i nadále kritické edice pramenů. Navázat na záměry a dílo Františka Palackého v době blížícího se dvoustého výročí jeho narození není jen díkuvzdáním velkému předchůdci. Přímá kontinuace se starými Prameny vzala již ovšem nenávratně za své a proto se tímto svazkem představuje Nová řada Pramenů dějin českých. Historický ústav AV ČR, který ve spolupráci s nadací Patriae a případ- ně jinými sponsory bude nové Prameny vydávat, v duchu starších reformních pokusů rozšiřuje sbírku na vyprávěcí prameny od počátku českých dějin až do roku 1918. Větším kronikám bude vždy vyhrazen samostatný svazek, rozsahem menší prameny budou podle obsahové příbuznosti spojeny do jednoho svazku. S reedicemi původních svazků Pramenů se nepočítá, nevyhovující starší edice by měly být postup- ně nahrazeny novými na výši doby. To je i případ Kroniky Františka Pražského, jejíž edice byla zastoupena ve všech dosavadních řadách. Nejen začátky jsou těžké. V případě Pramenů i jiných velkých edičních počinů k starším českým dějinám se ukázalo, že mnohem nesnadnější je dílo do- končit. Přerušit málo příkladnou tradici, překonat předchůdce a zanechat budou- cnosti dílo kovu trvalejší by se mělo stát aspirací všech nových editorů. S tímto posláním až první svazek dojde ke čtenáři. Prof. PhDr. František Šmahel, DrSc. viii

Strana Ii
CHRONICON FRANCISCI PRAGENSIS KRONIKA Františka Pražského

Strana Ij

Strana I
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio PRAEFATIO Progressus historiographiae, qui temporibus Caroli IV incepit, et in histo- riis adhuc scriptis et in favore regis consistebat; pari modo litterae artesque hoc tempore florentes in stabilitate politica oeconomicaque positae ad hunc progres- sum multum afferebant. Libri historiarum praecedentes in institutionibus eccle- siasticis, praesertim in capitulo Pragensi (Cosmas et continuatores) et in monaste- riis (ab annalibus Monachi Sazaviensis ad Chronicon Aulae Regiae) scripti sunt. Etiam temporibus Caroli ita res se habet, sed prima vice ipse rex auctores adiuvat et incitat, prima vice res gestae scribendae ad effectum politicum magni momenti adducunt: pro Carolo rege imago eius regni positiva officialisque formanda est, quae e traditione interna, id est e traditione Magnae Moraviae et familiae Pře- mysli, initium capiat et Caroli rationem regnandi comprehendat. Carolus enim in Francia cognovit, qualem vim argumenta historiae habere et quomodo proposita regis adiuvare possent; quae cognitio mentem eius concitat et stimulat. Chronica Francisci Pragensis corpori librorum historiam Bohemiae spe- ctantium, quem episcopus Iohannes de Dražic fieri fecit (codex Dražicensis, hodie in Bibliotheca Capituli metropolitani Pragensis, sign. G 5, per quem fortasse et Carolus rex de historia Bohemiae informatus est), addicta sunt. Ad annales priores opus scriptoris moderni adiunctum est, id est scriptum Francisci, qui iussu episcopis lohannis "vitam, status, acta et mores regum Boemorum et episcoporum..." de- scribere conatus est. Personae et vitae auctoris scientiam minimam habemus, quia solum verba eius propria nobis testimonia praestant. Anno 1321 aut fortasse 1323 Romae fuit (l. II, cap. 8, I. III cap. 12), sed nescimus, num ibi studii causa (Jos. Emler, FRB IV p. XVIII) an ex mandato episcopi Iohannis (F. M. Bartoš, Nová recenze, p. 95) manserit. In libro III., cap. (2) 3 expressis verbis se auctorem chronicarum, capel lanum et poenitentiarium episcopi lohannis indicat necnon mentionem facit officium praedicandi in ecclesia s. Viti fratribus Praedicatoribus nuper ablatum ei, quondam rectori scolae Vissegradensi, ab episcopo comissum esse. In nullo alio loco de hoc officio loquitur et postea (1. III, cap. 30) se tantum poenitentiarium appellat. Nonnulli historici Franciscum canonicum vel praepositum Pragensem vel vicarium episcopi generalem fuisse existimant, cuius rei autem nulla testimonia habemus. Nomen Francisci in canonicos Pragenses non saepe occurrit: A. Podlaha (Series, p. 41, n. 346) solum unum Franciscum, annis 1363-1370 decanum ecclesiae Pragensis, cognoscit, sed auctor chronicarum eo tempore mortuus esse videtur (Crugerius annum 1362 ut annum mortis Francisci offert). Tomek (Dějepis, t. V, p. 192) tres Franciscos nominat: ad annum 1343 Franciscum Wylandi (v. infra); post decanum Boleslaviensem, anno 1355 praepositum ecclesiae collegiatae Omnium sanctorum; deinde nostrum scriptorem, de quo autem nihil nisi verba chronicarum dicit. In registris Vaticanis papae Iohannis XXII, (ut me prof.

Strana II
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. Hledíková bona cum venia certiorem fecit) nomen Francisci tantum unum invenitur: die 21° mensis Februarii a. 1331 Avinione litterae datae sunt, quibus Francisco Ottonis de Praga, qui iam tenet praebendam in ecclesia s. Egidii, canoni- catus ecclesiae Vissegradensis reservatur, datae sunt. In registris papae Clementis VI Franciscus Wygandi (seu Wylandi) de Praga commemoratur, cui a. 1343 rege Poloniae Kazimiro supplicante de canonicatu ecclesiae Pragensis providetur (v. MBV I, p. 146). Sed nihil aliud scimus et coniunctionem cum nostro Francisco nullum testimonium probat. F.M. Bartoš Franciscum et auctorem Dalimil dictum eosdem et pares facere conatus est, Dalimilo et altera opera adscribens, puncta concordantia in vitis eorum quaerens, vim animo civili bohemico et congruentibus locis chronicarum addens. Quae hypothesis vix nobis accipienda est: auctor de- beret primo bohemice versibusque chronica patria scribere, post in linguam germanicam transferre, germanice continuare et circiter anno 1340 altera chroni- ca idem fere spatium temporis describentia latine et in prosa formare. Quam rem speculationem irrealem habemus. In codice textus Francisci Chronicam Pragensem decani Cosmae et conti- nuationes eius statim sequitur et ipse Franciscus scriptum suum secundam partem chronice Pragensis nominat. Chronica in tres libros dividuntur: primus ad annum 1316, secundus ad annum 1333, tertius ad annum 1342, in confectione secunda usque ad annum 1353 (v. infra) pervenit. Anno sequenti incipiente (5. 1. 1343) initiator operis, episcopus Iohannes IV. de Dražic, moritur. Franciscus post ab opere cessare eique finem facere videtur: liber enim tertius brevissimus est, septem tantum capitula non magna continet, finitus autem se ostendit, ut verba Explicit tercius liber...qui finitur anno Domini M'CCC XLII et continet in se gesta decem annorum" confirmantur. Causam opus finiendi solum suspicari possumus: epi- scopo mortuo stimulum amisit aut rebus circumstantibus impeditus est? Pari modo solum suspicari possumus, qua re commotus post haud parvum intervallum ad opera redierit et potissime annis 1353-1354, sed certe ante annum 1355 secundam confectionem chronicorum suorum composuerit. Primum et secundum librum mutatis mutandis adhibuit, tertium autem retractavit et praesertim ita amplificavit, ut triginta capitula contineat et annum 1353 attingat. Auctor fontibus paucis nititur: In primo libro pro capitulo primo ex opere Dalimili, pro tribus sequentibus e duobus annalibus minoribus, qui ad conti- nuationem Cosmae secundam pertinent, haurit et in posterum Chronicon Aulae Regiae (ChronAR) semper ei fons est. ChronAR opus singulare et quoad argu- mentum et quoad rationem scribendi, quod Petrus (Petr Žitavský), abbas mo- nasterii cicsterciensis in Zbraslav, operam sui praedecessoris Ottonis continuans, conscripsit. Franciscus maiorem partem nuntiorum a ChronAR sumit, saepe autem narrationem eius abbreviat, condiciones certas, nomina, temporis adno- tationes praeterit, perspicuitatem textus aliquando corrumpens. Omittit tenaciter fere omnia, quae ChronAR de monasterio Aulae regiae et Sedlecensi affert exceptis nuntiis ad fundationem monasterii et sepulturas familiae Premysli ibidem II

Strana III
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio factas spectantibus. Non commemorat etiam, quo modo abbates cistercienses nuptias Elisabeth Přemysli filiae et Iohannis Lucemburgensis contractas parti- cipaverint, et omne meritum nobilibus bohemicis assignat. Similiter plures versus relatusque rerum ad terram et regem Bohemorum non pertinentes reducit. Etiam animo Bohemis amico et in alienigenos, praecipue Germanos infenso a ChronAR differt, plus etiam Iohannem regem reprehendit, eius modo regnandi et verba severiora adhibens opponit. Ad textum mutuatum auctor propria additamenta varie copiosa adiungit. Imprimis omni occasione data episcopum lohannem de Dražic in memoriam reducit, et praecipue in duobus capitulis primi libri de vita et actis episcopi nun- tios magni momenti legimus. In capitulo 16 refert, quo modo lohannes episcopus electus sit et cum nobilibus pro episcopi auctoritate in parochiis mandandis congressus sit, necnon de concilio Viennensi et synoda postea facta mentionem facit. Capitulum 31 vocationem episcopi ad curiam apostolicam, ubi fere undecim annos mansit, et eius reditum pertractat, postea quoque episcopum dioecesi neglectae diligenter providisse multasque constructiones novas eo iussu ortas esse summo cum studio narrat. Quae narratio saepe ad verbum cum "Conscriptione super fundatione monasterii beate Virginis Marie in Rudnicz" congruit. "Conscrip- tio" lohanne episcopo adhuc vivente (annis 1338-1339) scripta est et ad nos in codice Bibliothecae aulicae Vindobonensis (num. 3282, fol. 18 -201) pervenit. Utrum incerti auctoris narratione Franciscus chronica sua scribens usus sit (ut Chaloupecký existimat), an ipse eius auctor fuerit, ignoramus. Possibile enim est curam acta episcopi lohannis exponendi ei iam ante delegatam esse eumque postea hanc conscriptionem in chronica sua aliis communicationibus adiunctis posuisse. Franciscum etiam species naturales et praecipue astronomicae multum tenent, praesertim ecclipsis Solis aut Lunae: plurimum et qua hora facta est et quam diu duravit, adnotat, necnon causas eclipsis et naturam Solis explicat (v. 1. III, cap. 12). Omnino singulares sunt nuntii de rebus naturae admirabilibus, quae eo tempore in China exortae sunt, referentes (v. 1. III, cap. 26). De his rebus Franciscus verisimiliter a Marignola (Giovanni di Marignolli), qui ut legatus curiae apostolicae Asiam Centralem, Indiam et Chinam peregrinatus erat et a. 1353 Pragae fuit, certior factus est. Quod argumento est attentioni, quam Franciscus rebus mirabilibus, eventibus insolitis, calamitatibus, narratiunculis etc. generatim dedit. E contrario Franciscum non delectant occultae causae rerum, historiae fides et contextus. Textum e ChronAR mutuatum igitur abbreviat et ea re aliquando corrumpit: omittit nomina personarum et locorum, definitionem dierum et anno- rum, personas et annos in eadem enuntiatione confundit, enuntiationis structu- ram depravat, qua de causa eius narratio non omni tempore perspicua est. Quaedam neglegentia inscitiaque similis et in parte, quam Franciscus sine exemplari scripsit, aperta est. Nihilominus haec capitula, licet textus eorum ad artem parum redactus et quodammodo inordinatus sit, partem chronicarum mag- III

Strana IV
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. ni pretii repraesentant, quia ex eis primum res temporis Karoli regis gestae cognoscimus. Prima confectio in uno codice et duobus copiis modernis, secunda in duo- bus codicibus ad nos pervenit. In subiuncto codicum indice descriptionem codico- logicam praetermittimus, lectorem ad catalogos bibliothecarum et tabulariorum delegantes. P cod. Bibliothecae Capituli metropolitani Pragensis, nunc in Archivo castri Pragensis, sign. G 5, fol. 150'-185°. Textus ibi contentus proximus originali primae confectionis habetur; utraque copia, in Archivo terrae Moraviae Brunnae (E 6 Benediktini Rajhrad, sign. Hd 14 et Hd 20) asservata, in saec. 18. e codice G 5 transscripta est. H cod. nunc in Archivo publico in Třeboň, locus operandi Jindřichův Hradec, sign. RA Černín, rkp. 1, fol. 4r 67°, confectionem secundam continens. Codicem in monasterio fratrum Minorum Vindobonae primo collocatum anno 1842 Francisco Palacký suadente J. Černín de Chudenice emit. Codex chartaceus circiter annis 1430-1440 exaratus est, duo scribae operi interesse videntur. Glossae marginales plurimum manibus ul terioribus (16. saec.) adscriptae sunt. W cod. Bibliothecae Universitatis, ante Civitatis Vratislaviensis, sign. R 199, fol. 61 -119', confectionem secundam continens. Codex chartaceus annis 1466-1467 exaratus, ut notationes in codice testantur, et alia chronica ad Bohemiam spectantia complectitur (v. adn. in textu bohemico). Textus una manu scriptus ab ipso scriptore in textu vel in margine correctus est. Glossae marginales, non frequenter apparentes, alia manu ulteriore exaratae sunt. Joh. Loserth codicem anno 1880 editione ChronAR cum additamentis Francisci Pragensis iam confecta cognovit et de eo nuntium attulit, in quo codicem non completum, verba sententiaeque omittentem, sed saepe lectiones meliores edi- tione Dobneri offerentem esse asseruit. Qui articulus aestimabilis est, quia codex altero bello mundano finito per multos annos perditus est et demum anno 1967, sed aliqua ex parte corruptus, inventus est. Ad confectionem secundam formandam Franciscus textum primae recen- sionis adhibuit et novae conceptioni accommodavit. Propositum dispar utriusque conscriptionis iam inde intelligitur, quod prima episcopo Iohanni IV. de Dražic, secunda regi Karolo dedicata est. Itaque praeter ordinationes stilisticas (vocis aut ordinis verborum mutatio etc.) et differentias alias invenimus - auctor e.g. non solum in tertio libro sed in primo secundoque mentiones nonnullae aut saltem nomen episcopi lohannis IV. de Dražic omittit: et hoc modo quoque se novae chronicarum rationi adaptavisse videtur. Librum tertium vero amplificavit: ad capitula primae confectionis alia membra addidit necnon capitula nova adiunxit. Etiam hac in re eum raritates, res naturae mirabiles necnon narrationes iucundas, etsi ab historia Bohemiae aliena, plus delectant, sed simul, ut solet fieri, indicia subtilia, id est nomina, data, contextus condicionesque rerum gestarum, praeterit. IV

Strana V
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio Franciscus secundam confectionem componens iterum ChronAR inspexisse et eam sequens textum suum primum, nonnumquam ambiguum correxisse videtur. In quibus locis (in summa 147), pariter ac in ordinationibus stilisticis plerumque lectiones utriusque codicis communes invenimus. Codex W autem, diligentius descriptus plurimum lectiones meliores praebet et cum codice P (ubi possibile est) saepe concordat, in codice H menda scribae plura occurrunt. Codices ex uno exemplari palam descripti, sed invicem non conexi sunt. Codices W et H significantius in ultimis capitulis tertii libri differunt, quia in codice W deest pri- mus articulus capituli 28 et 29. Qui articuli nuntium novum non afferunt, sed forma rhetorica arengas litterarum commemorant. In capitulo 30 una cum fine sententiae praecedentis verba, quibus Franciscus de se ipso loquitur, desunt. Fortasse propter id ipsum, quod haec loca nihil novi afferunt (et de Francisco repetuntur iam dicta), a scriba omissa sunt. Textus utriusque codicis ex improviso finitur et chronica perfecta non esse credendum est. et verbum 'explicit' enim, quod in primo et secundo libro vidimus, in libro tertio non invenimus. Codex W brevior est, quia circiter dimidia pars capituli ultimi ibi deest. Eadem pars autem in codice H alia manu coaeva exarata est et etiam alio modo a textu praecedente aliquantum differt: seriem brevium notationum continet et etiam res, quae auctorem delectant (electio pape, eclipsis Lunae etc.) parum diligenter describit. Possibile est Franciscum miraculis s. Venceslai expositis ab opere cessavisse par- temque ultimam posterius ascriptam esse. Sententiam accuratiorem autem vix dicere possumus, quia de auctore vitaque eius pauca tantum scimus. Editiones antiquiores v. apud praefationem bohemicam, quoad editionem nostram haec dicenda sunt: Codicem P praesertim, in capitolis libro tertio additis codicem W sequimur. Editio utramque confectionem coniunctim affert, ut earum cohaerentia et auctoris ratio scribendi manifestae sint. In apparatu critico igitur et differentiae primae secun- daeque confectionis et variae lectiones codicum H et W demonstrantur. Neque Francisci neque scribarum latinitatem in melius vertere voluimus, formas insolitas sententiaeque turbatae (e.g. variatio indicativi et coniunctivi, formae analogae, genus activum et passivum confusum, anacolutha etc.), quoad eas pro Francisci textu tenemus, non corrigimus, sed in apparatu critico textu bene com- prehendendi causa explicamus. Si plus quam duae verba explicantur, textus cum ** annotatur. In libro tertio numera capitulorum primae recensionis uncis () notantur.

Strana VI
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. PŘEDMLUVA Velký rozmach kronikářské tvorby v období vlády Karla IV. se zakládal na tradici domácí historiografie a byl podporován osobním zájmem Karlovým. Přispěl k němu nepochybně i celkový kulturní rozkvět mající pevné základy v politické a ekonomické stabilitě českého státu. Dosavadní historiografická díla vznikala při církevních institucích, především v okruhu pražské kapituly (Kosmas a jeho po- kračovatelé), a v klášterním prostředí (počínaje kronikou Mnicha sázavského až k pozoruhodnému dílu české kronikářské tradice - Zbraslavské kronice). Tak je tomu také v následujícím období, ale objevuje se i nový prvek: vlastně poprvé vznikají historická díla s podporou panovníka, nebo dokonce z jeho podnětu. Poprvé má dějepisectví plnit politicky závažný úkol vytvořit pro Karla IV. pozitivní, oficiální obraz jeho vlády vycházející z domácích tradic - velkomoravské a přemyslovské - a zahrnující Karlovu univerzalistickou vládní koncepci. Inspirací i pobídkou byl pro Karla zřejmě jeho pobyt ve Francii, kde poznal význam historických argumentů pro politickou propagandu a podporu panovníkových záměrů. Kronika Františka Pražského řadu "karlovských" kronik zahajuje. Byla určena pro velký svod dosavadních spisů o českých dějinách, který dal vyhotovit biskup Jan IV. z Dražic. Tento tzv. Dražický kodex (dnes rkp G 5 pražské kapitulní knihovny) je snad oním sepsáním, jehož prostřednictvím se Karel IV. seznamoval s českými dějinamil. Byly pro něj vybrány historické spisy, které vznikly postupně od 10. do 14. stol. v prostředí pražského kostela a které se týkaly celé země, tedy celých křesťanských Čech. Teprve tam, kde předchozí záznamy končily, mělo navázat dílo současníkovo, kronika Františka Pražského, který se na příkaz biskupův pokusil vylíčit "život, stav, činy a mravy českých králů a biskupů i jiných českých knížat. O autorovi kroniky víme bohužel jen to, co sám ve své kronice píše. V třetí knize (kap. 12), ve výkladu o příčinách zatmění Slunce a Měsíce k roku 1323 poznamenává: sed tunc me existente Rome nullum signum apparuit eclipsis prefate. Tato slova se týkají zatmění Slunce, k němuž došlo ve skutečnosti r. 13212 a které zmiňuje již v druhé knize kroniky (kap. 8): Verumtamen quidam Boemorum fuerant ipsa die Rome et nullum signum eclipsis solis viderunt. Byl tedy r. 1321 (nebo snad 1323) v Římě, neznáme však důvody ani žádné jiné okolnosti jeho cesty3. Na jiném místě zaznamenává4, že mu biskup svěřil úřad kazatele v kostele sv. Víta, který po urovnání sporu mezi řeholním a farním duchovenstvem odňal dominikánům, a že byl rektor školy na Vyšehradě a biskupův penitenciář: Commisit autem ibidem officium 1 Podle Urbánka použil rukopisu při koncipování své legendy o sv. Václavu; cf. Urbánek, Legenda lzv. Kristiána, s.50 a pozn. 272 k I. knize. Podle astronomických výpočtů bylo zatmění 26. června 1321 svrcholem v 6 hodin, 34 minut, 8vteřin středoev. času. Názory na důvod cesty se liší: J. Emler (FRB IV, úvod s. XVIII) má za to, že důvodem jeho pobytu v Římě bylo studium, F. M. Bartoš (Nová recenze, s. 95), se domnívá, že tam pobýval z pověření biskupa Jana. Třetí kniha, kap. (II.) III. p. 147. 3 VI

Strana VII
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio predicacionis suo capellano et penitenciario Francisco, quondam rectori scole in Wissegrado, qui ob reverenciam et mandatum ipsius scripsit hanc secundam partem cronice Pragensis. Žádné jiné doklady o této jeho činnosti nemáme. Později se opět nazývá jen penitenciářem ale tentokrát arcibiskupovýml. Nemáme ani žádný doklad o tom, že by byl František Pražský kanovníkem nebo proboštem pražským, případně generálním vikářem pražského biskupa, ač se takové spekulace v historické literatuře objevují2. Mezi kanovníky pražskými se jméno František objevuje po- měrně vzácně. Podlaha zaznamenává z doby Karlovy pouze jednoho Františka, který byl v l. 1363-1370 děkanem pražského kostela - velmi pravděpodobně to však není náš František, který byl v této době již asi mrtev - i když rok 1362, který jako úmrtní udává Crugerius, není jinak doložen. V Tomkově Dějepisu Prahy“ je k roku 1343 uveden František Wylandův (v. níže), jiný označený jako děkan Boleslavský je ve funkci probošta kolegiátního kostela Všech svatých k r. 1355, a konečně je tu zaznamenán František letopisec - s údaji převzatými z kroniky. Ve vatikánských registrech z doby papeže Jana XXII5. se objevuje v souvislosti s českými zeměmi jméno František jen jednou: 21. února 1331 je v Avignonu dána listina, kterou se Francisco Ottonis de Praga, který již drží kanovnickou prebendu v kostele sv. Jiljí, vyhrazuje kanonikát vyšehradského kostela. Také registra Klimenta VI. zmiňují jméno František jen jednou: František Wygandův (nebo Wylandův, jak ho jmenuje Tomek v cit. díle) z Prahy na prosbu polského krále Kazimíra získává r. 1343 papežskou provizí kanonikát v Praze. Všechno jsou to zmínky více než skrovné, z nichž nelze přesvědčivě vyvozovat souvislost s biskupovým penitenciářem a které neumožňují identifikovat autora kroniky. Sotva můžeme také přijmout hypotézu F. M. Bartoše, který uvažuje o tom, že František Pražský je totožný s tzv. Dalimilem" odmítá obecně uznávaný názor, že Dalimil byl v době, kdy psal svou kroniku (t.j. kolem r. 1314) již značně stár a připisuje mu autorství některých dalších skladeb, hlavně německého překladu rýmované kroniky a dodatku, který dovádí německou verzi až do r. 1342. Na základě toho tvrdí, že Dalimil může být totožný s Františkem Pražským, hledá možné styčné body v jejich životní dráze a dokládá svou hypotézu výrazně českým smýšlením obou kronikářů i některými dalšími shodami v obou kronikách. Počínání Dalimilovo by v tom případě bylo dosti zvláštní: nejprve česky sepíše rýmovanou, zaujatě vlasteneckou kroniku, pak ji převádí do němčiny a píše německy její pokračování a kolem roku 1340 vytvoří další, tentokrát latinskou a prozaickou kroniku zahrnující zhruba stejné období. Bartoš to připisuje změně I 3 4 5 6 Třetí kniha, kap. XXX, p. 211 - pouze v rukopise H. 2 F. Palacký, Würdigung, s. 189, J. Emler, FRBIV, s. XVIII), J. Spěváček, Karel IV., s. 386. Ant. Podlaha, Series, s. 41, č. 346 V. V. Tomek, Dějepis Prahy, t. V. s. 192 Podle zjištění prof. Z. Hledíkové, jíž děkuji za laskavě poskytnuté informace. Monumenta Bohemiae Vaticana I, s. 146 F. M. Bartoš, Nová recense, s. 92-100 VII

Strana VIII
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. v kronikářově osudu a povolání, v nastoupení kněžské dráhy, je to ale spekulace, která má málo reálných opěrných bodů. Kronika Františka Pražského v rukopise bezprostředně navazuje na Kroniku pražskou děkana Kosmy a jeho pokračovatelů, a proto autor svou práci pojímá logicky jako její druhou část. Začíná obdobím vlády Václava I. - v prvních kapitolách se tedy překrývá s vyprávěním Druhého pokračování Kosmova - a ve třech knihách je dovedena až k roku 13421. Na samém počátku následujícího roku (5. 1. 1343) umírá iniciátor díla, biskup Jan IV. z Dražic. Zdá se, že František potom práci přerušil a uzavřel: třetí kniha totiž je velmi krátká: oproti prvním dvěma, které mají 31 a 24 kapitol, obsahuje pouze sedm nepříliš rozsáhlých kapitol a končí jasným explicitem. Zda František ukončil psaní, protože ztratil s biskupovou smrtí motiv pokračovat, nebo zda mu to nedovolily okolnosti, se můžeme vzhledem k našim mizivým znalostem jeho životních osudů jen dohadovat. Právě tak se můžeme jen dohadovat, co ho po značném časovém odstupu přimělo se ke kronice vrátit. Snad tu hrál roli podnět Karlův - nikde ovšem nemáme o něčem takovém ani nepatrnou zmínku - snad tu působila celková atmosféra Karlova dvora, která kronikářské práci přála, spolu s ctižádostí autora přispět nějak k zachycení činů velkého panovníka?. Ať už byly důvody jakékoli, skutečností zůstává, že František nejspíše v letech 1353-1354, ale určitě před rokem 1355, vzhledem k tomu, že Karla důsledně jmenuje králem římským a českým, vytvořil druhou redakci své kroniky. První dvě knihy převzal jen s malými změnami, třetí pak výrazněji přepracoval a především rozšířil, takže má 30 kapitol a sahá až do r. 1353. Pramenná základna Františka Pražského není příliš rozsáhlá. V první kapitole první knihy sáhl po Dalimilově kronice. V dalších třech kapitolách věnovaných vládě Přemysla Otakara II. čerpá především ze dvou menších letopisů (Příběhy krále Přemysla Otakara II. - Annales Ottacariani; Vypravování o zlých letech po smrti Přemysla Otakara II.), které jsou součástí t. zv. Druhého pokračování Kosmova. Od 5. kapitoly je mu hlavním pramenem Zbraslavská kroni- ka, dílo dvou učených opatů cisterciáckého kláštera na Zbraslavi - Oty ( 1314) a zvláště jeho nástupce Petra Žitavského3. Petr vytvořil z původně klášterní kroniky skutečně historické dílo, vzácně kritické, značně objektivní povahy a stylisticky vysoké úrovně. František Pražský převzal ze Zbraslavské kroniky valnou většinu věcných informací, v mnoha případech však vyprávění své předlohy zkracuje, vynechává konkrétní okolnosti, jména, data apod. občas na úkor srozumitelnosti textu. Vynechal i většinu veršů a zredukoval zprávy o událostech, které se netýkaly I 2 I. kniha - do r. 1316; II. kniha - 1316-1333; III. kniha - 1333-1342/v 2. recenzi 1333-1353 viz dále/ Cf. J. Spěváček, Karel IV., s. 386: "Po Dražicově smrti podlehl FP podmanivému kouzlu osobnosti mladého markraběte Karla a jeho státnickým úspěchům natolik, že se stal jeho prvním kronikářem. Kronika končí rokem 1338, posledním spolehlivým časovým určením týkajícím se Petra Žitavského je listina markraběte Karla daná v Kolíně n. L. 18. srpna 1338 (v. Spěváček, Petr Žitavský a počátky lucemburské dynastie, Medievalia Historica Bohemica 3, 1993, s. 195), r. 1340 je na Zbraslavi už nový opat. VIII

Strana IX
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio výslovně Čech nebo českého panovníkal. Některé z těchto vynechávek podávají bezděčně i svědectví o postojích a názorech autora. Důsledně vynechává téměř všechny zprávy o zbraslavském a sedleckém klášteře, kromě základních údajů o za- ložení a o pohřbech Přemyslovců na Zbraslavi. Opomíjí i podíl cisterciáckých opatů na sjednání sňatku Elišky Přemyslovny s Janem Lucemburským a všechnu iniciativu připisuje českým šlechticům2. Proti Zbraslavské kronice vystupuje z Františkovy zřetelněji jeho výrazné české smýšlení a zaujetí proti cizincům, především Němcům. Kritičtější než předloha je František k Janu Lucemburskému, své výhrady k jeho způsobu vlády dává jasně najevo a nevyhýbá se ani ostřejším formulacím. Do převzatého textu přidával kronikář vlastní dodatky různého rozsahu. Cenné zprávy přinášejí především dvě rozsáhlé kapitoly v první knize, věnované životním osudům a činům biskupa Jana IV. z Dražic. V 16. kapitole vypráví o tom, jak se stal Jan IV. biskupem. Zaznamenává také jeho střetnutí s pány v klíčové otázce církevní správy, totiž obsazování farností biskupem, které Jan IV. vyžadoval proti zvyku jakýchsi ročních smluv mezi patrony kostelů a kleriky. Dále zmiňuje biskupovu účast na koncilu ve Vienne a synodu, kterou konal po svém návratu. Poslední 31. kapitola první knihy líčí téměř jedenáctiletý pobyt biskupa Jana na papežském dvoře v Avignonu a jeho příčinu, i slavný návrat Jana IV. z Dražic do Prahy. Nadšeně mluví kronikář o tom, jak se biskup staral o zanedbanou diecézi a jak ji zveleboval četnými stavbami. Vyprávění se v mnohých rysech a často doslova shoduje se zápisem o založení kláštera P. Marie v Roudnici (Conscriptio super fundacione monasterii beate Marie Virginis Marie in Rudnicz). Tato zpráva byla sepsána zřejmě za života Jana IV. z Dražic a dochovala se v zápise z let 1425-1440 v papírovém rukopise 8° dvorní knihovny ve Vídni (č. 3282) na foliu 18v-20r" Chaloupecký soudí, že odtud přejal František Pražský větší část svého vyprávění o Janu IV. a že tato zpráva byla napsána neznámým autorem na rozkaz biskupův. Františkovo líčení je však podrobnější a rozsáhlejší a nelze myslím vyloučit, že František byl úkolem zaznamenat činy Jana z Dražic pověřen již dříve a text roz- šířený o nové informace zařadil později do své kroniky. Kromě těchto dvou rozsáhlejších kapitol je v celé kronice řada menších zmínek o činnosti biskupa Jana. Od jiných kronik se kronika Františka Pražského výrazněji liší zájmem jejího autora o různé přírodní a zvláště astronomické jevy. Kroniky ovšem zaznamenávají zatmění Slunce nebo Měsíce, ale spíše nedůsledně a bez jakýchkoli bližších údajů4. František většinou připojuje ještě alespoň údaje o hodině a trvání zatmění, ví, že zatmění nemusí být všude stejně patrné, do 12. kapitoly třetí knihy vkládá dokonce obsáhlý výklad o příčinách zatmění a o Slunci a jeho vlastnostech. Naprosto I 2 3 4 Podrobné srovnání věcného obsahu a stylu obou kronik viz J. Zachová, Die Chronik des Franz von Prag. Existuje hypotéza o jeho zaujetí proti cisterciákům (J. Šusta, ČD II2, s. 118). Vydal ji A. Patera v Památkách archeologických XI, 1881, s. 477-478. Určitou výjimkou je jen kronika Kanovníka Vyšehradského (Ed. J. Emler in FRB II). IX

Strana X
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. ojedinělé jsou pak zprávy o podivuhodných přírodních úkazech, které se v té době objevily v Číně (III, kap. 26). František rozhodně nepatřil k těm nemnoha, kteří v té době procestovali Asii, a své zprávy musel od někoho převzít. Jediný, kdo v této souvislosti přichází v úvahu, je Jan Marignola (Giovanni di Marignolli), italský františkán, který ve službách papežské kurie cestoval po Střední Asii, Indii a Arabii a dostal se až do Číny. Marignola se ze své cesty vrátil r. 1353 a ještě téhož roku navštívil poprvé Prahu, kde později pobýval zřejmě častěji - naposledy asi r. 1357. František Pražský však získal informace o Dálném Východě pravděpodobně během prvního Marignolova pobytu v Praze, protože svou druhou recenzi psal - jak už bylo řečeno zřejmě ještě před r. 1355. Palacký se domníval, že Františkova zmínka v prologu o přijetí díla nejen v Čechách ale i v jiných zemích znamená, že hodlal svěřit dílo Marignolovi, aby ho využil při sepisování svých českých dějin. Bylo-li tomu opravdu tak, nevíme. Jisté je, že Marignola Františkovu kroniku nepoužíval a asi ji ani neznal. Posledním jeho pramenem k českým dějinám je zjevně Druhé pokračování Kosmovo, z dalších děl zná už jen spisy Karlovy. Františkovu kroniku tedy charakterizuje výrazně pročeský postoj, výhrady k způsobu vlády Jana Lucemburského a oddanost biskupu Janovi, dále zájem o zvláštní události, neobvyklé příhody, dramatické děje všeho druhu, společenské i přírodní - a naopak nezájem o pozadí událostí a historické souvislosti, v nichž se odehrávaly. František při hodnocení ovšem poněkud doplácí na bezprostřední možnost srovnání se Zbraslavskou kronikou, která se jak rozhledem svého autora, tak jeho literárními schopnostmi zcela vymyká běžné kronikářské produkci. Přitom je patrné, že František byl Zbraslavskou kronikou ovlivněn: i v textu, který ne- přejímá, občas užívá verše, dokládá svůj text listinami ap., ale je zjevné, že se nevyrovná Petrovi ani rozhledem a znalostí historických souvislostí ani jako stylista. Jeho menší obratnost a určitá ledabylost stylistická je zřejmá. Pozorujeme dosti časté anakoluty, hojné užívání participií i na místě určitých sloves, takže vznikají neúplné věty, střídání subjektů výpovědi, šroubovaný a zbytečně komplikovaný slovosled, nadbytečné užívání slučovacích spojek2. To vše je zvláště patrné tam, kde autor zestručňuje vyprávění Zbraslavské kroniky, ale do jisté míry také v jeho vlastním textu. Nicméně Františkovy vlastní, nepřevzaté kapitoly tvoří přes svou nesourodost a nevyrovnanost zápisů nejcennější část kroniky, neboť zachycují události Karlovy doby, o nichž se tu dovídáme poprvé. O tom, že kronika neměla velký úspěch, svědčí jak skutečnost, že Karel žádal Beneše Krabice z Weitmile o její přepracování a inicioval i vznik dalších kronikářských prací, tak malý počet rukopisů, v nichž se nám dochovala. Osud, který potkal Františkovu kroniku nebyl 1 F. Palacký, Würdigung, s. 197 Podrobněji Zachová, Die Chronik, s. 63-103 2 X

Strana XI
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio ojedinělý: ani jeho práce, ani žádná z dalších kronik zřejmě nesplnila zcela Karlovy představy a také nedosáhla vyšší literární úrovněl. První recenzi kroniky, jak už bylo řečeno, nacházíme v tzv. Dražickém kodexu. Tento výpravný iluminovaný pergamenový rukopis je dnes uložen v pražské kapitulní knihovně pod signaturou G 52. Text kroniky Františka Pražského tak, jak je tu zapsán na fol. 150r- 185v (dále P), můžeme považovat za nejbližší originálu první recenze kroniky3. Text druhé recenze známe ve dvou středověkých rukopisech. První je papírový rukopis uložený dnes v SOA Třeboň, pracoviště Jindřichův Hradec, sign. RA Černín, rkp. č. 1 ( dále H). Rukopis obsahuje 69 folií, na 63 je tex kroniky, tři folia na začátku a tři na konci jsou prázdná. Zdá se, že text kroniky byl původně součástí většího kodexu, z něhož byl později vyvázán, osamostatněn a opatřen novou vazbou. Převazba kroniky způsobila určité škody. První list textu je poškozen, dolní okraj je 4 cm ustřižen. Obsahoval pravděpodobně provenienční poznámky, které byly při převazbě odstraněny. Na fol. 4, 5, 6, 7 je vnitřní okraj silně poškozen a je podlepen papírem rovněž popsaným. Rukopis vzniklý asi v letech 1430-1440, býval ve františkánském klášteře ve Vídni, roku 1842 ho na doporučení Frant. Palackého koupil J. Černín z Chudenic4. Je psán téměř celý jednou rukou, jen závěr (od s. 127) je zřejmě dílem jiného písaře. Iniciály jsou provedeny červeně podle předepisovaných písmen, nadpisy kapitol jsou rovněž červeně vpisovány, a to dodatečně, často přesahují vynechané místo. Většina marginálních glos je pozdějších, asi z 16. stol., původních glos je málo. Rukopis má dvojí paginaci, starší, které se dále přidržujeme, čísluje v pravém horním rohu každou stránku včetně prázdných folií (1-138) a souvisí pravděpodobně s prodejem rukopisu, druhá novější, značená tužkou na pravém dolním okraji, vznikla asi až v Černínském archivu. Druhý rukopis této recenze je uložen v Univerzitní, dříve Městské knihovně ve Wroclawi pod signaturou R 199 (dále W). Jedná se o papírový rukopis o 209 listech, napsaný mezi r. 1466 a 1467, jak dosvědčují i zápisy uvnitř rukopisu. Text je zapsán v jednom sloupci, je psán jednou rukou, s červenými nadpisy (pokud jsou uvedeny) a červenými, případně červeno-žlutými iniciálami, z nichž některé chybí. I Největší ohlas a popularitu měla vedle Karlovy autobiografie kronika Přibíka Pulkavy z Radenína napsaná s Karlovou podporou a snad i pomocí. Ant. Podlaha, Soupis rukopisů II, č. 996, s. 87-88. Ke vzniku a obsahu kodexu viz nejnověji Zdeňka Hledíková, Biskup Jan IV. z Dražic, s. 154-155. Text první recenze se dochoval ještě ve dvou značně mladších opisech (18. stol.) pořízených podle rkpu G 5, které jsou dnes uloženy v SOA v Brně E 6 Benediktini Rajhrad, sign. Hd 14 a Hd 20. Dopis, v němž jakýsi J. G. Bader nabízí hraběti Cernínovi rukopis "Chronica Bohemorum“ je vlepen na přídeští rukopisu, na předsádce je pak dobrozdání F. Palackého. XI

Strana XII
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. Na fol. 1r-56r je zapsána Pulkavova kronikal, fol. 56r-60v jsou prázdná, na fol. 61r- 119v je zapsána druhá recenze kroniky Františka Pražského2, fol. 120 je prázdné. Na fol. 121r-199v čteme kroniku Vavřince z Březové3, na fol. 200r-201r je zapsán fragment českého textu4, fol. 201v-209v jsou prázdná. Rukopis byl korigován samotným písařem přímo v textu nebo in margine. Marginální glosy upozorňující na obsah odstavce, jsou psány dodatečně jinou mladší rukou. O rukopise podal zprávu J. Loserth5, který měl rukopis v ruce v r. 1880, tedy až po svém vydání Zbraslavské kroniky s doplňky z Františka Pražského“. Stručně charakterizuje ru- kopis jako neúplný, v němž na řadě míst chybí slovo, část věty nebo i věta celá, konstatuje však, že rukopis má na mnoha místech lepší čtení, než nabízí edice Dobnerova, a uvádí alespoň výčet nejdůležitějších různočtení z těch partií Františ- kovy kroniky, které začlenil do svého vydání7. J.Emler se ve svém o několik let mlad- ším vydání obou kronik ve Fontes Rerum Bohemicarum o wroclawském rukopise ani o Loserthově článku nezmiňuje vůbec8. Po druhé světové válce byl rukopis nezvěstný, ale v r. 1967 byl nalezen v dosti špatném stavu, restaurován a konser- vován a dnes je opět přístupný badatelům. Rukopis bohužel utrpěl v letech své nezvěstnosti poškození, které nebylo možné zcela napravit. U všech folií chybí trojúhelníková část - pravý, respektive na versu levý horní roh, takže prvních přibliž- ně 13 řádek je neúplných, z toho 1-3 řádky chybí prakticky zcela. Jsou tedy zachovány asi tři čtvrtiny textu. Cenný je proto již zmíněný Loserthův článek, i když nesleduje celý text kroniky. Např. v kapitole 23 (FRB IV s. 445a) je zmiňována žádost římských senátorů, aby papež vyhlásil milostivé léto už po padesáti a nikoli až po sto letech. Rukopis H (fol. 115v) tu má zkomolený text: (ut annus in urbe Romana in quinquagesimo esset anno,) eo quod ad centesimum etatis brevitatem. V rukopise Nadpis: Incipit Cronica Bohemialis. Inc.: Cum filii hominum in agro Senaar... Expl.: coronatus per dominum Fridericum archiepiscopum Coloniensem. Explicit Cronica Bohemialis feria quarta ante s. Elisabeth anno Domini Mille CCCC LXVII. Nadpis: Chronica Bohemicalis ad annum 1351 - je na dnes zničené části rukopisu a známe ho z Losertha, Varianten, s. 217, poškozen je i explicit, který je zaznamenán v inventáři rukopisů Městské knihovny ve Wroc- lawi takto: Excellentissimo principi... Expl.: providendo etc. 1466 et corrigata (!) annorum domini 67 Inc.: Prologus huius libri. Licet michi contemplanti fausti olim ac celebris... Expl.: ipsum regem cum totali suo exercitu a posicionis loco repellunt. Et facto mane etc. 1467 post Margarethe festum. Podle soupisu rukopisu je to kronika Beneše z Weitmile nebo z Hořovic, podle J. Losertha, Varianten, s. 217, snad Beneše z Hořovic, dle M. Bláhové, Kroniky doby Karla IV., s. 566, začátek Starých letopisů českých: Inc.: In tuto bude praweno, czo sye gest pogrzesano... Expl.: Potem letha Bozyho Tisycy J. Loserth, Varianten der Breslauer Handschrift des Domherm Franz von Prag, Neues Archiv 5, 1880, s. 217-219. Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag, Fontes rerum Austriacarum I, Scriptores VIII, 1875. Pro třetí knihu kroniky Františka Pražského tu Loserth použil textu Dobnerova. Kromě jednotlivých vět, případně odstavců je to předmluva druhé recenze, kapitoly 16 a 31 z první knihy a převážná část třetí knihy Františkovy kroniky. Vratislavský rukopis uvádí J. Emler až v přehledu rukopisů Pulkavovy kroniky ve svém vydáni ve FRB V, Praha 1893 s. XIV, kde se zmiňuje i o tom, že obsahuje také text druhé recenze kroniky Františka Pražského. XII

Strana XIII
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio W se tento text nachází na začátku folia 115r a není tedy úplný. Ze zachovaných řádků lze přečíst: eo quod ad centesimum an—/ humane etatis brevitatem — a je patrné, že rukopis W měl lepší čtení než rukopis H. Původní text rukopisu zaznamenává Loserth (p. 219): eo quod ad centesimum annum rarus pertingeret propter humane etatis brevitatem. Při psaní druhé recenze František v podstatě převzal text recenze první, nikoli však doslova. Kromě menších změn, jako jsou změny slovosledu, případně volba jiného výrazu, zjišťujeme i důležitější rozdíly. Rozdílné zaměření obou recenzí je patrné už z toho, že první je věnována biskupovi Janu IV. z Dražic, druhá pak králi Karlovi - ovšem s použitím téhož prologu, v němž František vyměnil více méně pouze jména oslovených. I jinak přizpůsobuje text nové koncepci, i když v prvních dvou knihách méně výrazně než v knize třetí. Především poněkud omezuje jed- notlivé zmínky o biskupu Janovi - v druhé recenzi je jich méně a jsou stručnější, nebo alespoň biskupa přímo nejmenují. Třetí knihu pak zásadně rozšiřuje: jednak přidává celé nové kapitoly, jednak ke kapitolám první recenze připojuje další odstavce. Při přepisu textu první recenze, zvláště pak v třetí knize, stejně jako ve všech doplňcích, zjišťujeme tendenci, která byla patrná už při přejímání ze ZK, že totiž velmi často opomíjí konkrétní údaje předlohy, tj. jména a data, souvislosti a okolnosti dějů, a více pozornosti věnuje zajímavostem, přírodním zvláštnostem i dramatickým příhodám, které s českými dějinami nijak nesouvisí. Zdá se také, že při psaní druhé recenze František znovu nahlížel do Zbraslavské kroniky a některá místa - snad ta, která mu při novém čtení připadala nějak pochybená, - upravil podle ní. Takových míst je v kronice 147 a obvykle se na nich shoduje čtení obou rukopisů druhé recenze, podobně se shodují oba rukopisy v případě stylistických úprav původního textu. Nopak se rukopisy W a H rozcházejí často tam, kde je v ru- kopise H zřejmá chyba nebo zkomolený text. Rukopis W mívá ve většině těchto případů lepší čtení, a tam, kde jsou přitom texty obou recenzí paralelní, se obvykle shoduje s rukopisem první recenze. Je patrné, že rukopisy vznikaly ze stejné předlohy, ale zřejmě nezávisle na sobě, nikoli opisovány jeden z druhého. Rukopis W je opisován pečlivěji, má méně zkomolenin a nejasností. Rukopis H nese četné známky spíše mechanické a nepozorné práce. Je v něm hodně písařských chyb (často chybí označení zkratky, vynechaná slova bývají někdy mechanicky dopsána na konec řádky, občas celé řádky nebo věty chybí), nacházíme i zkomoleniny vzniklé chybným čtením předlohy2. V posledních kapitolách kroniky zjišťujeme i určité obsahové rozdíly mezi oběma rukopisy. Především chybí v rukopise W v kapitole 30 spolu s dokončením předchozí věty i slova, která říká František sám o sobě: znovu opakuje, že on, penitenciář -zde arcibiskupův4 - je autorem kroniky. 2 1 Podrobněji viz J. Zachová, K rukopisné tradici, s. 278-282 Podrobněji viz Zachová, K rukopisné tradici. 3 Kap. 28, 29, 30 - rkp. H fol. 123r-127r, W fol. 118v-1190 Zda byl skutečně penitenciářem nejen biskupa Jana IV. z Dražic, ale poté i arcibiskupa Arnošta, nevíme. XIII

Strana XIV
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. U kapitoly 28 a 29 chybí - zřetelně nikoli v důsledku písařova přehlédnutí - vždy úvodní odstavec!. Není bez zajímavosti, že oba tyto odstavce obsahem i rétorickým stylem nápadně připomínají arengy listin2. Snad připadala tato místa, nepřinášející vlastně žádnou novou věcnou informaci písaři nezajímavá a nedůležitá. V obou rukopisech končí text po jednom z letopisných záznamů, beze stopy po nějakém explicitu, jaký uzavírá první i druhou knihu a také knihu třetí v první recenzi. Rukopis W je kratší než rukopis H, končí rokem 1351 a není v něm tedy asi polo- vina poslední kapitoly. Po vyprávění o moru, který postihl v r. 1350 mnoho zemí, o poutích do Říma a o částečném zatmění Slunce, zaznamenává kronika dva zázra- ky u hrobu sv. Václava a pak následuje snůška nejrůznějších stručných zpráv. Z nich má vratislavský rukopis jen první a proti rukopisu H mu chybí jeden zápis k r. 1351, šest záznamů k 1352 a pět záznamů k 1353. V rukopise H je však tato druhá část 30. kapitoly psána jinou rukou než předchozí text: zběžněji a méně pečlivě, písmo je ostřejší, více stínované, s výraznými kličkami u l. Liší se i vnější úprava: chybí čer- vená písmena, folia nejsou řádkována, text ubíhá mírně doprava nahoru. Je také nápadné, že tu autor stručně, jednou větou přešel i zprávy, kterým obvykle na jiných místech věnoval větší pozornost, např. o smrti papeže a volbě jeho nástupce, nebo zatmění Měsíce. Bylo by snad možné předpokládat, že František přerušil svou práci na kronice po vylíčení zázraků sv. Václava a že ostatní zápisy byly zazna- menány dodatečně. Vzhledem k tomu, že o okolnostech Františkova života a smrti a jeho osobě vůbec víme tak málo, můžeme stěží říci něco přesnějšího, než že kronika je v každém případě nedokončená. I 2 3 Rukopis W je sice na tomto místě poškozen, ale ze zbylých slov je zřejmé, že v něm zmíněný odstavec opravdu chybí. Uvedené kapitoly pojednávají o založení vysokého učení a o přinesení ostatků. Text úvodních odstavců se ale neshoduje s arengami listin, které se těchto událostí týkají. Cf. rukopis H, fol. 127r XIV

Strana XV
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio Dosavadní vydání: KNEYSL Jan August, Continuatio chronici boemici olim conscripti a Cosma, Pragensis ecclesiae decano, continuati per Franciscum eiusdem ecclesiae canoni- cum. Pragae 1754. Vydání, jehož základem byla disertační práce editorova, se opírá o kapitulní ruko- pis P a obsahuje mnoho nepřesností, vynechávek a chyb. PELZEL František Martin -DOBROVSKY Josef, Scriptores rerum Bohemicarum II, Praha 1784. Podává věrně text kapitulního rukopisu P a obsahuje i kritický úvod. DOBNER Gelasius, Monumenta historica Bohemiae nusquam antehac edita, t. VI, Praha 1785. Základem edice, která obsahuje jen třetí knihu kroniky a prolog, a není prosta věcných a textových chyb, je rukopis H. LOSERTH Johann, Die Königsaaler Geschichtsquellen mit den Zusätzen und der Fortsetzung des Domherrn Franz von Prag, in: Fontes rerum Austriacarum I, Scriptores VIII, Wien 1875. Přináší jen text, kterým se Františkova kronika liší od kroniky Zbraslavské. Drobné dodatky jsou umístěny jako poznámky pod čarou, prolog, kapitoly 16 a 31 z první knihy a kapitoly knihy třetí, které časově přesahují Zbraslavskou kroniku připojil editor za vydání této kroniky. EMLER Josef, Kronika Františka Pražského, Fontes rerum Bohemicarum IV, Praha 1884, s. 347456. Edice obsahuje téměř úplný text kroniky (v některých případech se spokojuje s od- kazem na předlohu) na základě rukopisu P, varianty rukopisu H zaznamenává - ne vždy důsledně a přesně - pod čarou. Český překlad kroniky pořídila Marie BLAHOVA, in: Kroniky doby Karlovy, Praha 1987, s. 58-158. Nová edice přináší úplný text kroniky. Obě recenze kroniky, které jsou si velmi blízké, otiskujeme společně, aby tak byla zřejmá jejich těsná souvislost i způsob práce autora. Opíráme se především o rukopis P, u kapitol připojených k třetí knize v druhé recenzi především o rukopis W. Rozdíly mezi oběma recenzemi jsou patrné z textově-kritického aparátu, který plní poněkud atypicky dvojí funkci: zaznamenává rozdíly mezi první a druhou recenzí a přináší všechna podstatná růz- nočtení rukopisů druhé recenze. Nedostatky Františkovy latiny (záměny indikativu XV

Strana XVI
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. a konjunktivu, aktivních a pasivních tvarů, kontaminace obdobně znějících slov, anakoluty ap.) v textu neopravujeme, pokud znemožňují pochopení textu jsou vysvětleny v kritickém aparátu. Nejsou uváděny grafické varianty (s výjimkou vlastních jmen), písařské chyby a jejich opravy. Většinou jsou ponechána stranou i různočtení v číslování kapitol, případná absence čísla nebo názvu kapitoly je zaznamenána v textově-kritickém aparátu. V třetí knize jsou čísla kapitol první recenze uváděna v závorkách. Tam, kde se poznámka vztahuje k více než dvěma slovům, je příslušná pasáž v textu značena hvězdičkou na začátku a na konci * -*, obvyklými závorkami pak athetese: [ ] a doplňky:. Značky rukopisů: P rkp. Metropolitní kapituly pražské, nyní v archivu Pražského hradu, sign. G 5, fol. 150r-185v rkp. SOA Třeboň, pracoviště Jindřichův Hradec, sign. RA Černín rkp 1, fol. 4r-67r rkp. Univerzitní, dříve Městské knihovny ve Wroclawi, sign. R 199, fol. 61r-119v H W Zkratky v textovém aparátu: Em Loserth Za adscr. cancel. corr. del. 1. C. laes. om. SSCr. suppl. transpos. Jos. Emler v edici Kroniky Františka Pražského Joh. Loserth, Varianten der Breslauer Handschrift des Domherrn Franz von Prag. Neues Archiv 5, 1880, s. 217-219 Zachová adscribitur cancelatum corrigit delevit loco citato codex laesus omittit suprascriptum supplevit transposuit XVI

Strana XVII
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio PRAMENY A LITERATURA V následujícím přehledu jsou uvedeny pouze ty edice a práce, které jsou vedici zmiňovány. Podrobnou bibliografii k danému období (první polovina 14. stol.) obsahují níže uvedené práce J. Spěváčka. Bartoš, Nová recenze F.M.Bartoš, Nová recense Dalimila a záhada jeho osobnosti, Listy filologické, VII, 1959, s. 92-100 Bláhová, Kroniky M. Bláhová in: Kroniky doby Karla IV., Praha 1987, s. 58-168 CDM Codex diplomaticus et epistolaris Moraviae - UrkundenSammlung zur Geschichte Mährens, Bd. VII. (1334-1349). Hrsg. Jos. Chytil, Brünn 1858 Crugerius Černý Georg Crugerius, Sacri pulveres, I, Pragae 1667 Jar. Cerný, Hudba v českých dějinách od středověku do nové doby, Praha 1983 Dalimil Staročeská kronika tak řečeného Dalimila I, II, ed. J. Daňhelka, Praha 1988 Dějiny UK Dějiny University Karlovy I. (1347/48-1622), red. Mich. Svatoš, Univerzita Karlova, Praha 1995 FRB Fontes rerum Bohemicarum. Prameny českých dějin II, IV, ed. Jos. Emler, Praha 1874, 1884 Heřmanský Kronika zbraslavská, přel. a pozn. opatřil Fr. Heřmanský, Praha, 1952 Hledíková, Jan IV. Zd. Hledíková, Biskup Jan IV. z Dražic (1301-1343), Univerzita Karlova, Studie a texty 6, Praha 1991 Chaloupecký V. Chaloupecký, Jan IV. z Dražic, poslední biskup pražský. Studie kulturně historická, Časopis Společnosti přátel starožitností 16, 1908, zvl. otisk Praha 1908 ChronAR Chronicon Aulae Regiae, ed. Jos. Emler, FRB IV, Pragae 1882, p. 3-548 Kejř, Dějiny J. Kejř, Dějiny právnické univerzity, Praha 1995 XVII

Strana XVIII
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova tomus I. Letopisy české Letopisy české, ed. Jos. Emler, FRB II, s. 282-303 LLB Latinitatis medii aevi lexicon Bohemorum. Slovník středověké latiny v českých zemích. I, II, Academia Praha 1987, 1993 Loserth, Varianten Joh. Loserth, Varianten der Breslauer Handschrift des Dom- herrn Franz von Prag. Neues Archiv 5, 1880, s. 217-219 MBV Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia, t. I, ed. L. Klicman, Praha 1903 MGHLLIV Monumenta Germaniae historica, Legum sectio IV. Constitutiones et acta imperatorum et regum, t. V. (1313-1324). Ed. I. Schwalm, Hannoverae et Lipsiae, 1913 Neuwirth Jos. Neuwirth, Zur Kritik der Kunstnachrichten des Geschichts- schreibers Franz von Prag. Symbolae Pragenses, Festgabe der deutschen Gesellschaft für Althertum in Prag. Wien 1893 Novotný, ČD V. Novotný, České dějiny t. 1,2; 1,3; I,4; Praha 1913, 1928, 1937 Nowak, Lokietek T. M. Nowak, Władyslaw Lokietek - politik i dowódca, Warszawa 1978 Palacký, Dějiny Fr. Palacký, Dějiny národu českého w Čechách a w Morawě, Dílu II. částka I a II (1253-1403), 2. vyd. Praha 1877 Palacký, Würdigung Fr. Palacký, Würdigung der alten böhmischen Geschichts- schreiber. Praha 1930 Podlaha, Series A. Podlaha, Series praepositorum, decanorum, archidiaconum aliorumque praelatorum et canonicorum s. Metropolitanae ecclesiae Pragensis a primordiis usque ad praesentia tempora, Pragae 1912 Podlaha, Soupis A. Podlaha, A. Patera, Soupis rukopisů knihovny metropolitní 99 kapituly pražské. I, II, dodatky. Praha 1910, 1922 Příběhy RBM Příběhy krále Přemysla Otakara II. ed. Jos. Emler, FRB II, s. 308-343 Regesta diplomatica necnon epistolaria Bohemiae et Moraviae, t. II, III, IV, ed. Jos. Emler, Praha 1882, 1890, 1892 XVIII

Strana XIX
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Introductio Reg. imp. Regesta imperii VIII. Die Regesten des Kaiserreiches unter Kaiser Karl IV. 1346-1378. Aus der Nachlasse J. F. Böhmer's hrsg. u. ergänzt v. A. Huber, Innsbruck 1877 Skýbová, Korunovační klenoty A. Skýbová, Ceské korunovační klenoty, Praha 1982 Spěváček, Karel IV. J. Spěváček, Karel IV., Praha 1979 Spěváček, Jan Lucemburský J. Spěváček, Jan Lucemburský, Praha 1995 Šusta, ČD Jos. Šusta, České dějiny II, 1-4, Praha 1935-1948 Šusta, Úvahy Úvahy a drobné spisy historické J. Šusty I, Praha 1934 Tomek, Dějepis V. V. Tomek, Dějepis města Prahy, t. V, 2, Praha 1905 Urbánek, Legenda tzv. Kristiána R. Urbánek, Legenda tzv. Kristiána ve vývoji předhusitských legend ludmilských i václavských a její autor. Praha 1948 Urbánková-Stejskal, Pasionál E. Urbánková, K. Stejskal, Pasionál Přemyslovny Kunhuty, Praha 1975 Vita Caroli Karel IV., Vlastní životopis. Revize lat. textu B. Ryba, přel. J. Pavel, studie J. Spěváček, J. Krása, Praha 1978 Vypravování o zlých letech Vypravování o zlých letech po smrti krále Přemysla Otakara II., ed. Jos. Emler, FRB II, s. 343-368 Walther H. Walther, Lateinische Sprichwörter und Sentenzen des Mittel- alters, I-VI, Göttingen 1963-1969 Winter-Zíbrt, Dějiny kroje Zikm. Winter, Č. Zíbrt, Dějiny kroje v českých zemích až po války husitské, I, Praha 1891-1892 Zachová, Die Chronik J. Zachová, Die Chronik des Franz von Prag. Inhaltliche und stylistische Analyse. AUC Philologica-Monographia LIII, Praha 1977 Zachová, K rukopisné tradici J. Zachová, K rukopisné tradici kroniky Františka Pražského, ČČH 93, 1995 Zíbrt Žemlička Č. Zíbrt, Jak se kdy v Čechách tancovalo, vyd. 2., Praha 1960 Jos. Žemlička, Století posledních Přemyslovců, Praha 1986 XIX

Strana 1
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus LIBER PRIMUS Incipit *prologus secundi tractatus cronice Pragensis, deinde capitula eius*a. *Venerabili in Christo patri et domino suo speciali, domino Iohanni, Dei gracia IV°, Pragensi episcopo XXVII°, oraciones fideles et in futuro essenciam sanctissime Trinitatis eternaliter contemplari. Mandatis vestre reverende pater- nitatis toto cordis affectu cupiens obedire, vitam, status, acta et mores regum Boemorum et episcoporum ac aliorum principum Boemie et vestra precipue acta et opera salutifera ammiracione digna*b, que nullus fecit antecessorum vestrorum, scriptis studiosius volo“ declarare, hoc opusd subiciens et committens vestre correccioni. Nam Deus gloriosus vos ditavit bonis naturalibus et gratuitis, sciencia et sapiencia et mira discrecione et quia studiosarum! mencium solet esse varia consuetudo, sunt enim multi, qui literalif intelligencia, ut illam complete habeant, efficaciter laborant', sunt et alii, qui anagoicis, allegoricis et misticis intellectibus et tropoloicis sensibus affectuoso studio se inclinant, alii in ystoriis et cronicis legendo edificatorium solacium sibi parant. Et in omni materia, quam legit pia mens, ad similitudinem argumentose apis semperh invenire poterit, unde legens virtutis et cognicionis suscipiat incrementum. Bona enim mens in leccionibus velud in ortis deliciarum pascitur, in eis quasi rosas vel lilia colligit, cum id, quod' legit, totum ad Dei vel proximi dilec- cionem et propriam sui emendacionem applicat et reducit. Quamvis asserat philosophus, quod de fabulis et fabulosis sermonibus non sit dignum studio inten- a * * P I Incipit cronica Boemorum regum, ducum et dominorum. H laes. W b ** PI Excellentissimo principi principum varioque stemate virtutum ornato domino Karulo, Dei gracia Romanorum regi et Boemorum, oraciones fideles et in presenti vita ecclesiam militantem feliciter protegere et in futura vita cum triumphante ecclesia eternaliter conregnare. Vestre magnificentissime dominacioni status et acta moresque regum Boemorum necnon aliorum principum diversorum et precipue acta vestra et opera salutifera multiplici laude digna. H solum verba salutifera multiplici legi possunt in textu laeso W volo P Icupio H laes. W hoc opus PI deest H laes. W et mira P I miraque HW literali PI naturali HW laborant Plroborant HW semper PW l et semper H quod PH I om. W 1) studiosarum...theoloica! of. ChronAR, l. I, prologus, p. 3a d e g h

Strana 2
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dere, tamen aliquando seriosa veritasa ex allusione iocosi sermonis fit legentibus plus iocunda iuxta illud poeticum: Dulcius arrident seria picta iocis. Unde non solum pure theoloica, sed eciam alia conferunt legentibus utilitatem. Et solet? homo virtuosus studiumb suum secundum circumstancias temporis alternare, ut nunc ad sublimia, nunc ad humilia, nunc ad mistica, nuno ad grossiora se transferat et exempla. Et quia in presenti tractatu multa sunt bona documenta et exempla, que valent ad effectum utilem et multiformem, unde *pater reverende, vestra virtus magnifica ad utilitatem aliorum se diffundit, cum presens opus utile non solum pro ecclesia vestra Pragensi, sed ad profectum tocius cleri vestre diocesis et populi scribere procurastis tamquam excellens causa efficiens, suos effectus ad finem optatum perducendo. Hic autem tractatus est compilatus ac venerabili in Christo patri et domino, domino lohanni IV°, Pragensi episcopo XXVII°, presentatus anno Domini millesimo CCC XL' primo, anno vero *d ordinacionis sue XL" *Incipiunt capitula secundi tractatus*e I. II. III. IV. V. VI. VII. De actibus regis' Wencezslai monoculi et de mortes eiusdem. De actibus regis Przsemysl. Quomodo rex Przsemisl ad apices imperatorie dignitatis fuit vocatus et de eius regali magnificencia, virtute et morte. De malis, que post mortem regis Przsemysl acciderunt. Quomodo rex Wencezslaus fuit ad regnum Boemie revocatus et de pluri- bus eius actibus. Quomodo rex Boemie ipsum regnum ab imperatore in feodo accepit et quomodo se ipsum rexit. Quomodo *iterum rex Boemorum*h regem Romanorum visitaverit et de circumstanciis eius. b C d f veritas P WIvitas H studium PW I studiosum studium H grossiora PH Igrossoria W ** Pl gloriosissime princeps et inclite, vestra virtus magnifica et laudabilis fama ad utilitatem aliorum se diffundit, et sic presens opus utile non solum in regno vestro Boemie, sed in aliis partibus mundi erit acceptum et fructuosum. HW * * P l deest HW regis P I deest HW g de morte PW I de occasu sive morte H h * * Plrex H laes. W 1) V. Walther, n. 6400 2) solet.. exempla. I cf. ChronAR, l. I, prologus, p. 3b a 2

Strana 3
VIII. IX. XI XII. XIII. XVII. XVIII. XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV. XXVI. XXVII. — ——-0 ^^ n gcn» CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS -. Liber primus Quomodo rex Boemie? Crakoviam iverit cum exercitu magno et quomo- do precinctus fuit gladio militari. Quom odo dux Austrie regi fuit reconciliatus. De solempnitate coronacionis gloriosi regis Wencezslai. De apparatu precioso ad coronacionem regiam adaptato. Quomodo rex sequenti die coronacionis sue novam ecclesiam fundavit. De morte inclite domine Gute, regine Boemie. Qualiter rex Poloniam intraverit et in Gnesia? fuerit coronatus. Qualiter Elizabeth, filia regis Polonie, regi nupserit et qualiter fuerit* coronata. Quomodo dominus Iohannes quartus, Pragensis episcopus XXVII, fuit in episcopum electus et consecratus. De morte incliti regis Wencezslai. Quomodo iuvenis Wencezslaus patri successit in regno et quomodo fuit occisus. Quomodo *Rudolphus, dux Austrie*4, filius Alberti, regis Romanorum, *electus fuit in regem Boemorum** et de eius morte. Quomodo Henricus, dux Karinthie, in Boemiam sit reversus et quomodo regnaverit. Quomodo Elizabeth, filia regis Wencezslai, vocata fuerit ad presenciam regis Romanorum. Quomodo imperator filio suo in Spira et virgini Elizabeth solempniter peregerit festum nupciarum. De circumstanciis missionis in Boemiam lohannis, primogeniti impera- toris. Quomodo Iohannes, filius imperatoris, cum exercitu valido Boemiam intraverit! et Pragam expugnaverit*. Quomodo rex Iohannes pacem in regno Boemie ordinaverit et coronatus fuerit. Quomodo rex Iohannes Moraviam intraverit^ ipsamque pacificaverit'. Quomodo rex Iohannes in Nuereberch! curiam celebravit. Boemie Plom. H las. W Gnesia P | Gnesu H Gnesna W qualiter fuerit P W | fuit H *-* PIdux Austrie Rudolphus HW *-* PWI dest H intraverit PW lintravit H expugnaverit PW l expugnavit H intraverit PW linuavit H pacificaverit PW | pacificavit H Nuereberch P | Nemberk H Nuerenberch W 

Strana 4
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. XXVIII. Quomodo idema cum exercitu magno in Ungariam processit. Quomodo idem ex inductu baronum terre iussit Theutonicos multos XXIX. exire de regnob. Quomodo idem cum suo patruo, archiepiscopo Treverensi, adversus XXX. Fridericum', ducem Austrie, pugnaverunt. De vocacione ad curiam Romanam venerabilis domini lohannis IV., XXXI. Pragensis episcopi XXVII, et de eius actibus gloriosisd. CAPITULUM I°. *De actibus Wencezslai monoculi et de eius occasu* Quoniam status et mores et actus in prima parte cronice Pragensis ducum et principum et dominorum regni Boemie descripti sunt sufficienter, nunc vero in secunda parte predicte cronice Pragensis serenissimorum principum et domino- rum regis Wencezslai monoculi et filii sui, dominorum episcoporum et aliorum nobilium virorum regni Boemie *secundum mandatum et informacionem vest- ram, o pater venerande,*g scriptis studiosius cupio commendare. Qui quidem rex Wencezslaus mira sollicitudine et frequencia in vena- cionum exerciciis delectabatur. Quadam die eo in nemore feram insequente ramo arboris in oculo graviter fuit offensus. Quem medici et cirurgicih curare volentes ipsum lesum oculum recuperacionis causa inciderunt, quapropter rex in eodem oculo virtute visiva fuit privatus!. Idem quoque rex habuit duos heredes, videlicet Wladislaum et Przsemysl. Wladislao, seniori suo filio, contulit Moravie marchionatum, quem cum pro tem- pore gubernasset, non post multum tempore spacium solvit debitum nature2. Post cuius decessum filio iuniori predicto prefatum contulit marchionatum. Qui qui- dem immemor preceptorum Dei et usus consilio pravorum, patri suo, regi memorato, cepit esse inobediens et contrarius totoque conatu rebellare; quem de idem PI rex Iohannes H, W sic et infra de regno P I de terra sive regno HW Fridericum P I Fridricum H W semper gloriosis PW I deest H Capitulum I manu posteriore secundum indicem praecedentem adscr. PI deest HW semper f ** PW I De actibus regis Wencezslai monoculi et de morte eiusdem H g * * PWI deest H h et cirurgici P I deest H laes. W 1) Cf. Dalimil, cap. 77 (al. 81), p. 304. 2) Vladislaus, filius primogenitus regis Venceslai I., iuvenis die 3° m. Ianuarii a. 1247 obiit. a b c d e

Strana 5
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus regno Boemie expulit et eiecit cum auxilio baronum et nobilium, qui sibi adhe- rebant!. Qui transivit ad marchionem Misnensem consilium et auxilium ab ipso petiturus, qui sibi in auxilium dedit copiosam multitudinem armatorum. Et rever- sus in Boemiam cum filio suo circa Pontem civitatem prelium commisit' et ipsum cum suis devicit, et quia de bello effugerat, non fuit captivitati mancipatus. Videns se patri resistere non posse, humiliter se gracie paterne subdidit et submisit, et sic per barones sunt reducti ad concordie unitatem, quem pater racione correccionis in castro Zwiekow� posuit. Et idem rex Wenceslaus pecunias et thesaurumb non dilexit, unde aurum et argentum pro nichilo reputabat. Nam cum aurifodine in Gylowy tunc temporis vigerent et bene provenirent, quidam ibidem cultor et fossor auri cognomine Sloiger unam massam auri bene X marcas ponderantem regi obtulit et presentavit, quam cubicularii recipientes ad lectum domini regis posuerunt. In quo rex plures noctes duxit insompnesd: tandem ait suis cubiculariis: "Quid est hic, quod ego tribus noctibus oculos claudere non potui nec dormire? Forte aliqua sortilegia sunt hic posita, aut facte sunt incantaciones ad sompnum meum impediendum? Et lectum suum iussit moveri, in quo aliud non est inventum nisi massa auri predicta. Qua visa rex ait: "Ecce, iste thesaurus pessimus me in sompno impedivit et occasio fuit vigiliarum, recipite et cito ipsum a me alienate." Et ipsi cubicularii recipientes cum aliis familiaribus regis inter se diviserunt. Unde propter hoe et alia apparet ipsum regem non fuisse avarum nec curasse pecunias. Cui eciam pulsus campanarum fuit contrarius ipsumque nimium abhorebat, nam cum Pra- gensem aut aliam civitatem fuit ingressus, nullus presumpsit pulsare, quamdiu mansit' in civitate. Tunc' temporis Fridericus imperator, volens cum suis principibus habere colloquium et curiam celebrare, literatorie eis mandandob, ut omni dilacione proculmota ad ipsum convenirent, specialiter ad regem Boemie literas dirigendo4. Cum autem illuc pervenisset, imperator conabatur, ut sibi castra et civitates quasdam resignaret; qui racionabiliter prehabito consilio cum suis hoc facere re- a b C d e f h Zwiekow PW I Zwyekow H pecunias et thesaurum P I thesauros et pecunias H W cognomine PW I deest H insompnes HW Iom. P tandem P l qui HW recipientes P I deest HW g mansit PHl rex mansit W mandando pro mandavit 1) Subtilius in Continuatione Cosmae, FRB II, p. 304-308. V. Žemlička, p. 70-72. 2) Circa medio mense Novembri a. 1248. Compromissum, quo dominatio terrae dividebatur, anno 1249 ineunte contractum est. 3) Tunc.-instrumentis. Cf. Dalimil, cap. 79 (al. 83 � 84), p. 326-328. 4) Ad conventum principum mense Ianuario a. 1237 Vindobonae habitum sine dubio spectat. 5

Strana 6
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. cusavit. Sed cum egressi fuissent de curia imperatoris, abbas de Wldal tangens leviter humerum regis ait ad eum: "Si ego essem vicinus tuus, vellem compescere tea et obedientem imperio efficere, regulum humilem de te faciendo.“ Unus autem ex militibus regis nomine Hogerius" dedit predicto abbati alapam et ait ei: "Monache, non habuisti bonum pedagogum, qui te docuisset reges et maiores te honorare." Tunc cum' magno rubore abbas cum suis recessit. Propter hoc igitur et alias causas imperator voluit regem et prefatum militem detinere. Hoc intelligens rex iussit suis, ut armate se ad iter prepararent. Cum autem fuisset vocatus ad presenciam imperatoris, Hogerius predictus involvens gladium et cultellum cum pallio regali viriliter fuit regemd subsecutus. Imperator quoque ait ad regem: "Dudum de te malee cogitavi, te volens humiliare, nunc autem perducam hoc ad effectumſ." Rex vero ait ad eum8: "Nondum, domine, habetis me in vinculis, nec sum impos membrorum meorumb." Et mox arripiens cultellum imperatorem per superiorem oram vestimenti tenuit et ait: "Aut me cum meis illesum sine omni impedimento abire ad regnum meum permittas, aut nunc per me privaberis tua vita'." Imperator autem stupens ac tremens promisit sub iuramento facere, quod ipse vellet et optaret. Miles quoque regis predictus stabat circa regem gladium tenens evaginatum. Imperator vero vocatis suis omnibus sub obtentu gracie sue districte mandavit, ut nullus regem Boemie nec verbo nec facto molestaret ipsum nequaquam impediendo. Rex vero pacifice in Boemiam reversus suo fideli militi Hogerio contulit [sibi] et heredibuis suis! Belinam castrum et civitatem cum suis pertinenciis perpetuom possidendam, hoc firmans suis privilegiis et instrumentis. Et tempore ipsius fuit episcopus Pragensis dominus Mikussius, qui de humili progenie de Ugiezd" sub monte Petrino originem duxit, et quemadmodum rex pecuniam odio habebat, sic episcopus aurum precipue ferventer et *studiose a c d e f g h k m n O compescere te P Ite compescere H laes. W Hogerius P I Ogerius H (semper) laes. W cum P l om. H laes. W fuit regem PI regem fuit HW de te male PI male de te H laes. W hoc ad effectum P Iad effectum hoc HW ad eum PW lom. H membrorum meorum Pl meorum membrorum H W tua vita Plvita tua HW regis PWI om. H sibi del. Zal superfl. codd. heredibus suis PI suis heredibus HW perpetuo PW I perpetue H Ugiezd PW IUgezd H aurum precipue Pl precipue aurum HW 1) Abbas monasterii Fuldensis eo tempore Conradus IV. fuit. Resignavit a. 1246. 2) Ogerius (Ojiř) de Friedberg, miles germanicus, ab a. 1238 in homines fideles et gratiosissimos regis Venceslai I. numeratus; a. 1253 mortuus est. b 6

Strana 7
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus conquirebat et conquirendo* diligebat. Quadam die audiverat in quibusdam auri- fodinis grande granum auri ad instar magni pomi seu pugni inventum fuisse, pro quo quam plures nuncios misit, et quociens quis portam curie aperuit, inquirebat, utrum intrans cum dicto grano advenisset, affectans hoc magno gaudio possidere, et cum sibi allatum fuit, cum magna diligencia id cum alio thesauro fecit con- servari. Et rex Wencezslaus post multa acta et exercicia regalia et militaria, cum tempore autumpnali insisteret venacioni, fuit valida infirmitate gravatus et perve- niens ad curiam suam Poczapeld prope Weronam ibidem de hac vita migravit!. Milites vero quidam, qui tunc aderant, hoc celantes, intestina sua omnia excipien- tes, ibidem in ecclesia sepelierunt, corpus vero regale clam ad castrum Pragense deduxerunt et ibidem sub magna custodia in turrif posuerunt. Si quis vero *coram rege negocia sua vellet*s tractare, illi dixerunt, quod rex medicinam sumpsisset et non valeret aliquibus negociis occupari. Et mox miserunt *literas regio sigillo signatas*h caute ad quosdam, qui castra regalia tenebant, et ad stipendiarios, quibus rex obligaverat bona regalia, cum litem haberet cum filio suo' Przsemisl marchione in Moravia existente. Qui visis literis quasi mandatis regalibus obedientes, cum ad castrum Pragense venissent, sigillatim ad corpus regale eos intromittentes captivitati mancipaverunt, et sic coacti bona regalia restituerunt; et deinde pretaxatum corpus regale ad sanctum Franciscum in loco sue fundacionis in Maiori civitate Pragensi honorifice sepelierunts. b C d e j k a * * Pl studio conquirendo HW inventum fuisse H W I invenisse P gaudio P I desiderio H W Poczapel P I in Poczapel H Poczapl W Milites P I Nobiles H W in turri P Iin turrim H laes. W g * * PI vellet coram rege negocia sua HW h * * PW Ilitteram sigillo regio signatam H suo P l om. H laes. W captivitati PWl captivati H semper sepelierunt PI sepelitur HW 1) Rex Venceslaus I. die 22° m. Septembris a. 1253 mortuus est.

Strana 8
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM II. *De actibus regis Przemysl*a. Post obitum regis Wencezslai filius suus Przsemisl ei successit in regno Boemie, potens et strenuus, qui ab adolescencie sue tempore viriliter egit et gene- rositatem mentis regie virtuosorum operum magnificencia undique decoravit. Et ipse regnum suum sapienter cupiens gubernare fuit rei publice sedulus instaura- tor, leges condidit et populum suum iusticie regulis illustravit, se ipsum exemplum vivendi ceteris constituens et exemplar. Et regni sui incolis de pace satagens provi- dere, urbes cepit cingere muris, castra munire, et baronum suorum liberos iussit tirocinia exercere, et hostes qualiter deberent expugnare, et ceteros actus exercere militares. Temporibus? quoque ipsius ecclesie Christi et monasteria in regno profecerunt et terra fructum suum faciente in pace Deo iugiter servierunt. Et ipse ecclesias fundavit easd sufficienter dotando et ab adversitatibus protegendo. Cum maiori quoque diligencia monasterium, quod vocatur ad Sanctam Coronam ordinis Cisterciensis, quod ipse fundaverats, sufficienter ditavit diversimode decorando. Et idem rex Przsemisl' Margaretham, sororem *Friderici, ducis Austrie* in matrimonio duxit4 et fratre suo defuncto eidem ducatus Austrie cessit. Ulricus' quoque, dux Karinthie, heredes post mortem non habuit successuross et pre- dictum regem adiit et percepta pecunia Karinthiam, Karniolam, Portum Naonis post obitum suumh sibi iure perpetuo resignavitô. Nobiles igitur earundem terrarum confluunt ad regem et ei obedire fideliter prestito iuramento pro- mittunt. Unde Veronenses, Trevisini cum aliis opidis mari adiacentibus ipsum pro b C d e f g h a * * HWl deest P obitum PW Imortem H Przsemisl PIPrzyemysl H Przemysl W eas P lipsas H W Przsemisl P I Przemysl HW ** P I ducis Austrie Friderici HW successuros PW Isuccessores H suum P Lipsius HW iuramento P I fidei iuramento H W l) potens...exercere militares. I of. ChronAR, l. I, cap. 2, p. 9a-b 2) Temporibus... decorando. I cſ. ChronAR, l. I, cap. 3, p. 9b, 10a 3) Monasterium postea Corona Aurea (Zlatá koruna) appellatum anno 1263 fundatum est.. 4) Die II° m. Februarii a. 1252; Margaretha tunc fere quinquaginta annos nata est. 5) Ulricus...obtinendo. I cf. ChronAR, l. I, cap. 4, p. IOb-IIa. Ulricus (Oldřich) de Sponnheim, filius Gutae, sororis regis Wenceslai I., erat et sororius Przemysli. 6) Contractus die 4° m. Decembris anno 1268 confectus est. (v. RBM II, n. 630) 8

Strana 9
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus defensore fideliter elegerunt, et sic quasi palmites suos usque ad mare extendit! et dilatavit et diversos inimicos suos tunc temporis devicit potenter, utilitera trium- phum obtinendo. Et quia predicta Margaretha sterilis fuit et ipsa obprobrium sterilitatis regi ascripsit', asserens propter hoc sterilem, quia natus in die sancti Petri fuisset. Rex vero ait: "Da michi unam de virginibus tuis et infra annum ex ea puerum generabo", cui regina prebuit assensum. Rex vero inter ceteras virgines fa- miliares unam elegit, que habebat tonsuram virilem et ideo Palczierzik vulgariter vocabatur2, et generavit ex ea primo anno filium nomine Nicolaum et postea filias plures. Qui quidem filius etate adveniente dux Opavie fuit factus3. Unde4 ex dis- pensacione sedis apostolice5 celebratoque divorcio, licet cum magno merore, nomine Chungundam, regis de Mazovia filiam, coniugem duxit', cum qua heredes felices generavit. Et inter ceteras virtutes, quas rex Przsemisl continebat, virtus largitatis *in ipso excellencius*d fulgebat. Nam omnes" principes et prelatos suos, incipiendo ab archiepiscopo Salczburgensi, bis in anno solempniter vestiebat, elemosinas lar- gissimas faciendo. De thelonio quoque, quod habebat in Danubio, multi panni nobiles et diversi fuerunt sibi in Boemiam adducti; ipse vero noluit eos convertere ad proprios usus, sed totum clerum, qui erat in regno Boemie, decentissime vestivit. Nam quicumque venit ad eums habens coronam et tonsuram clericalem, mox mandabit domino Gregorio de Draziczh, nobili viro, qui erat suus dispensator, ut eum vestiret. Milites quoque et scutiferos bis in anno de exquisitis vestibus vestiebat. Rex vero Thartharorum audiens de eius probitate, magnificencia misit sibi dona' regalia et valde rara asserens in literis suis, quod ipsum tamquam fratrem suum diligeret, volens sibi in omnibus conplacere. Rex autemk Przsemisl magnifice nuncios honoravit, dona predicto regi preciosa transmittendo. C d e g h J k utiliter PHI viriliter et utiliter W regi ascripsit PW lascripsit regi H Palczierzik vulgariter P I Palczyerzyk vulgariter H vulgariter Palczierzik W ** Pl excellencius in ipso H laes. W Salczburgensi P ISalsburgensi H laes. W vestiebat PW I celebravit, vestiebat H ad eum Plad ipsum HW de Drazicz PW I de Brazycz H sibi dona P I dona sibi HW fratrem P I filium HW autem PIvero HW 1) Psal. 79, 12 (iuxta LXX) 2) Cognomen ioculare Agnetis de Kuenring. 3) Nicolaus I. (circa 1254/1255-1318), ab anno 1269 dux Opaviensis. 4) Unde ex dispensacione ... fulgebat. I compendiose ex ChronAR, l. I, cap. 5 et 6, p. 11b-12b 5) Przemysl a Margaretha anno 1260 divortio seiungitur, sed bulla cum consensu pape demum posterius die 20° m. Aprilis a. 1262 data est (v. RBM II, n. 355). 6) Nuptiae d. 25° m. Octobris a. 1261 celebratae sunt. 7) Nam omnes principes ... transmittendo. I cf. Příběhy (Annales Ottacariani), FRB II, p. 333 a b 9

Strana 10
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Specialiter quoque castrum Pragense de firmissimis muris, turribus et fos- satis munivit, diligenter muros quoque disponens et sic et cooperiens, quod de una turri ad aliam per totum girum castri transitus erat sub tecto, et civitatem eciam Minorem Pragensema muris et fossatis' firmando ad ipsum castrum continuavit. In quo quidem castro Pragensi habuit X castellanos sive purcravios, viros strennuos et famosos, quibus ita bene duxerat providendum, quod quilibet eorum circa minus poterat habere XXX armatos pro predicti“ castri defensione vel causa alterius imminentis necessitatis. *Inter quos nobilis vir dominus Gregorius de Drazicz strennuus et famosus ibi purcravius erat precipuus, cuius filius dominus lohannes IV divina gracia disponente in Pragensem episcopum fuit sublimatus. Et isti fuerunt eciam purcravii ibidem: Mstydruh de Chlum, Onsso de Onssow, Ulricus de Krzsiwsud, Domaslaus de Kworcz, qui et subcamerarius erat, Rudolphus de Sbraslawicz, Rapoto de Borczovicz, Sdislaus de Prohonicz, Ulricus frater suus, Andreas de Riczano*dl et plurima castra et municiones in regno Boemie et alias in suo dominio construxit et firmavit. Et loquebatur manifeste, quod tot et tanta castra, municiones et commoda construere vellet, quod filii sui ea non sufficerent cooperire. Vir fuit2 urbanus, constans, sermoneque planus, prudens, discretus, semper studuit fore letus. In verbis tutus, raro fuit ipse locutus aspera, vel verba, que turpe sonant vel acerba. Raro fuit tristis, sic semper vixit in istis mundanis rebus, quod noctibus atque diebus in Christum credit, nec ab eius laude recedit. a b C Minorem Pragensem P I Pragensem Minorem HW muris et fossatis PI muris eciam fossatis H muris eciam et fossatis W predicti PW Idicti H d *-* PW alio ordine verborum incipiens: precipuus purgravius erat... I deest H 1) Nuntius factis non convenire videtur. Cf. Novotný, ČD I, 4, p. 320-321, adn. 1. 2) Vir fuit... laude recedit. 1 of. ChronAR, l. I, cap. 2, p. 9a 10

Strana 11
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM III. Quomodo Przsemisla ad apices imperatorie dignitatis fuit vocatus et de eius regali magnificencia, virtuteb et morte. Anno Domini MCCLXV°! rex Przsemisl magnificum convivium celebravit filie sue primogenite pro baptizmo, quam tres episcopi de fonte levaverunt, Pragensis, Olomucensis, Bramburgensis'2, et hoc in die Purificacionis beate Marie Virginis vocatis ad hoc festum omnibus nobilibus Boemie, Moravie et Austrie. Et ipso die rex coronatus venit ad processionem et missas audivit ad altare sancte Marie in ecclesia Pragensi, et biduo celebravit convivium cum omnibus predictis in castro Pragensi. Et sequenti anno VII Idus Augusti rex processit versus Bavariam cum maxima multitudine armatorum Boemorum, Moravorum, Polonorum, Australium, Karinthianorum, in quo itinere plurima dampna in regno Boemie fecerunt rapinis, spoliis et incendiis. Terram Bavarie intrantes multo graviora dampna intulerunt ipsamque usque ad Ratisponam crudeliter devastantes, viros et mulieres plurimos concremantes. Et anno Domini MCCLXXI°3 mense Augusto missus est Coloniensis archiepiscopus et alii cum eo plures principes ad regem Przsemisl rogantes ipsum ex parte electorum, qui *habent eligere regem Romanorum sive eligendi pote- statem*d, quatenus dignaretur assumere apices imperatorie dignitatis. Quos rex benigne et graciose suscipiens, honestissime tractat infra aliquot spacia dierum, et convocans suos barones et nobiles etate et sapiencia fulgenciores, quid in hoc negocio esset faciendum. Et consilio prehabito camerarius regni Boemie, Andreas nomine', ait: "O, rex invictissime, quis mortalium in terris tue potest potencie equiparari? Deus in celis, tu in terris dominaris, et non est, qui resistat tue voluntati. Et incognitef tibi sunt, ad que' invitaris, diversarum gencium naciones, et rerum dubiush est eventus. Sede in solio patrum tuorum, tuum regnum et potestas a b c d e g h Przsemisl PIrex Przemisl H laes. W virtute P let virtute H laes. W Bramburgensis P I Bamburgensis H laes. W ** PIhabebant potestatem eligendi HW Andreas nomine eadem manu in marg. P I nomine Andreas HW incognite P I congnite H incognita W que pro quas codd. dubius P W I dominacionis H 1) Anno Domini MCCLXV°... concremantes. 1 cf. Letopisy české (Annales Bohemici), FRB II, p. 299 2) Iohannes III. de Dražic, episcopus Pragensis (1258-1278), Bruno de Schauenburg, episcopus Olomucensis (1245-1281), Bertold de Leiningen, episcopus Bambergensis (1258-1285). 3) Et anno Domini MCCLXXI° ... remisit ad electores. I cf. Příběhy (Annales Ottacariani), FRB II, p. 326 4) Andreas (Ondřej) de Ríčany, annis 1262-1275 summus camerarius regni. 11

Strana 12
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. per climata mundi famosius dilatatur." Rex autem hiis sermonibus acquiescens“ et recusans ad tante dignitatis fasces assurgere, remunerat nuncios muneribus magnificis in auro, argento', gemmis preciosis, dextrariis, palefridis et aliis cle- nodiis diversis, vestiens eos“ et totam familiam eorum, et remisit eos ad electores cum uberiori graciarum accionel. Venerunt et plures nuncii similia deferentes, quos rex benigne suscipiens nequaquam peticionibus eorum acquievit, sed muneribus honoratos', *referens graciarum acciones*f remisit ad electores. Et sequenti anno2 rex Rudolphus est ad imperium sublimatus'. Et eodem anno pons Pragensis est confractus IIII Idus Marcii et fuit maxima inundacio fluvii Multavie, ita quod extendit suos meatus usque ad ecclesiam sancti Egidii et sancti Nicolai in Foro pullorum et multa dampna fecit. Et prefatus rex4 Boemie Przsemisl, quocienscunque contra quemlibet regum vel ducum movit aciem belli, semper cum laudabili triumpho ad propria remeavit. Erath eciam in sui principatus regimine zelo pietatis succensus, culpas suas recognoscentibus pius indultor, viduarum non surdus auditor, orphanorum non tardus adiutor. Tempore quadragesimali nocturno tempore solo servo con- tentus, latenter ecclesiam ingressus et super pavimentum prostratus, tam diu in oracionibus perseverat, quoadusque largo ymbre lacrimarum fuit madidatum, et ante solis ortum vocat officialem, cui commiserat curam pauperum, requirit, an parata haberet omnia pro pauperibus enutriendis. Erat enim mos eius omni die quadragesimali D pauperes pascere et per dominum Gregorium de Drazicz, nobi- lem virum, in Parasceve eosdem vestivit et alios multos vestire solebat. Lavabat eciam pedes pauperum in Cena Domini iuxta numerum XII apostolorum, cuilibet dans solidum denariorum. Veniens eciam ad ecclesiam) Pragensem personaliter aggreditur sacerdotes, inducens eos suis precibus, ut missas cantent pro salute vivorum, alias pro fidelibus animabus defunctorum nec non et missas votivas de a b C d e f g h acquiescens P lacquievit HW argento PW l et argento H eos P lipsos HW et PWI om. H honoratos PWI muneratos H ** PI graciarum acciones referens HW Przsemisl PIPrzemisl HW semper Erat HWIEt P oracionibus PI precibus H laes. W eciam ad ecclesiam P l ad ecclesiam eciam HW sacerdotes Plet sacerdotes H W precibus P I peticionibus HW 1) Fiducia huius nuntii mox dubiosa facta est. F. Palacký et post plures historici bohemici eam plurime abnegant. Copiosius v. Novotný, ČD I, 2, p. 87-89. 2) Et sequenti anno...dampna fecit. 1 cf. Annales Bohemici (Letopisy české), FRB II, p. 301 3) Rudolphus I. Habsburgensis demum anno 1273 rex Romanus electus est. 4) Et prefatus rex..XII Kalendas Septembris. I cf. Příběhy (Annales Ottacariani), FRB II, p. 334 12

Strana 13
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus sancta Trinitate, de Sancto Spiritu, de beata Virgine, de patronis et alias multas, ad manum“ autem cuiuslibet sacerdotis missam dicentis offerebat II aureos vel XII argenteos. Et ita largus fuit, quod non potest de facili enarrari, erga principes, mediocres et pauperes et semper multitudo magna' nobilium et militum et arma- torum ipsum sequebatur. Et ornatus regie capelle fuit de preciosissimis pannis auro textis et de purpura et bisso et omnia utensilia capelle et mense erant ex auro puro, quedam et ex argento decentissime fabricata. Et anno V° eleccionis sue Rudolphus misitd nuncios ad regem Boemie petens sibi restitui terras, videlicet Stiriam, Austriam, Karinthiam, Portum Naonis, Forum Iulii, asserens ipsas ad imperium pertinere. Ipse vero asseruit propter causas diversase ipsas se iuste possidere. Huius rei gracia ambo reges cum exercitibus suis circa Danubium in Austria convenerunt, ipsum vero flumen in me- dio eorum decurrebat. Cumque septem ebdomadas morarentur ibidem, videntes personarum et victualium defectus, sub iuramenti interposicione convenerunt ad quandam insulam dictam Chamberch cum parva comitiva et tractatus prehabito fedus inierunt in contractu sponsalium, videlicet ut Wenceslaus, filius regis Boemie, filiam domini Rudolphi electi accipiat in uxorem et e converso filius electi filiam regis Boemie sibi accipiath in uxorem. Hic contractus confirmatus fuit et per utriusque principis iuramenti interposicionem in presencia multorum episcoporum et principum et nobilium personarum multarum. Fuerunt eciam ins- trumenta super eodem contractu confecta et multorum principum pro testimonio sigillis insignita. Unde rex Przsemisl suorum consilio inductus, sub spe uberioris gracie obtulit sibi V vexilla in signum subieccionis, sperans sibi eadem cum terris restitui incontinenti. Ipse vero consilio prehabito duo vexilla sibi restituit cum terris, videlicet Boemie et Moravie, ponens eum sub spe restitucionis. Et hiis pera- ctis cum pace ad propria remearunt. Acta sunt hec anno Domini MCCLXXVI“ XII Kalendas Septembris". Eodem tempore filia regis, nomine Chungundis, ad sanctum Franciscum in claustro virginum sancte Clare precidit sibi tricas et vovit Deo virginitatem induens griseum mantellum, ex quo rex multum turbatur et nobiles regni. Verum tamen b C d e f g h j manum PWI manus H multitudo magna P I magna multitudo HW quedam et PW l quadam H misit PHI om. W causas diversas P I diversas causas HW se iuste HWIiuste P tractatu Hl contractu PW sibi accipiat P Iaccipiat sibi HW videlicet P Iscilicet HW MCCLXXVI“ P post rasuram, qua duae ultimae lineae delentur! MCCLXXVIII HW 1) False dictum. Contractus die 21° m. Novembris a. 1276 confectus est et condiciones aliquot dies post (die 26°) confirmatae sunt (v. RBM II, n. 1050 et 1053). a 13

Strana 14
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. de claustro recepta, postea ibidem tradita fuit religioni cum magna solempnitate cum XIIa virginibus. Que excepta fuit de monasterio per regem Wencezslaum, fratrem suum, et tradita fuit in matrimonio duci Mazovie, cum quo' plures pueros generavitl. Ipso defuncto fuit facta abbatissa ad sanctum Georgium in castro Pragensi, cui monasterio multa bona fecit. Rex vero Przsemisl' propter terras prefatas ira motus congregavit maxi- mam multitudinem bellatorum et cum eis Austriam intravit. Rex autem Rudol- phus hoc audiens cum maxima multitudine diversarum genciumd transfretato Danubio venit in eius occursum et misit suos exploratores, qui viderunt, quod rex non curaret de adventu inimicorum et sui essent dispersi valde huc et illuc pro preda capienda. Unde repente irruit cum suis exercitibus super improvisos et inhermes in modum semicirculi per ordinatas acies circumcingens. Et cecidit super regem et miliciam eius formido et pavor et perterriti et stupefacti fugierunt: unde quosdam vulneraverunt et quosdam occiderunt, nobiles vero et barones captivitati' mancipaverunt. Et multi in flumine vicino sunt suffocati, rex vero *Przsemisl eciam ibidem fuit interemptus*h. Factus est timor magnus et ingens turbacio per totum regnum, nam spolia multa et innumerabiles excussiones ecclesiarum sunt perpetrate et monasteria diversorum ordinum sunt gravata et quedam destructa, unde omnes diversis doloribus sunt afflicte'. Incendia eciam diversa per totam Boemiam et Moraviam sunt facta. Facta est autem discrasia et divisio regni Boemie iuxta placitum regis Rudolphi, electi Romanorum. Sed heu! afflictis affliccio additur, magnaque indignacio Dei extitit in Boemos et precipue in rurenses, sicut aliquando populum Israeliticum delinquentem punivit et afflixit. Errabant autem3 in montibus et speluncis et cavernis terre, in silvis et nemoribus se abscondentes et res suas, donec tempore hiemali nix descenderet, et non poterant inveniri loca eorum a b C d e f g h j k XII PIXXII H laes. W cum quo P I om. H laes. W eis Plipsis H laes. W diversarum gencium P I gencium diversarum HW pro preda P Wl maxima preda H vulneraver unt...occiderunt PW I vulneravit...occidit H captivitati Plcaptivati H (semper) laes. W ** PW Iibidem Przsemysl fuit occisus. H afflicte PW I afflicti H discrasia et divisio P WI discrasio et amissio H inveniri loca P Iloca inveniri W inveniri H 1) Nuptiae a. 1290 celebratae sunt. Ex quo coniugio duo pueri nati esse noscuntur: Eufrosina et Venceslaus. Quoad Perchta filia opiniones differuntur. Cf. Urbánková, Stejskal, Pasionál, p. 12. 2) Rex vero Przsemisl..punivit et afflixit. I cf. Příběhy (Annales Ottacariani), FRB II, p. 330-333 3) Errabant autem...pollutus. I cf. Vyprávění o zlých letech po smrti Přemysla Otakara II., FRB II p. 350. 14

Strana 15
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus habitacioni opportuna, quia ab inimicis persequentibus tamquam a canibus inda- gatoribus per vestigia nivi impressa veluti fere silvestres inventi capiebantur et multi cruciabantur propter pecuniam obtinendam, unde rebus privati et denudati in hyeme ambulabant, in saccis et mattis sua tegentes pudibunda, torti aculeis diversarum penarum. Et multi in fluminibus suffocati sunt, alii trucidati, alii occisi gladio', alii vinculis mancipati, alii igne cremati'. Nonnulli eciam fame valida et frigoris afflicti asperitate et variis passionibus gravati spiritum exalabant, et licet Rome et in aliis partibus mundi magna *fuisset facta persecucio*d in christianos, hic maior causa videtur extitisse. Illic homines disparis cultus, quia gentiles et Sarraceni contra christianos, hic viri baptizati, illos ut sic in crudelitate exce- debant. Multi eciam clericorum, tam secularium quam religiosorum, et laycorum, qui hospicia convenerant in munitis civitatibus, rebus sunt exspoliati, turba- cionibus' atriti, variis percussionibus afflicti, doloribus et gemitibus sunt arefacti et in castro Pragensi plurimi propter spem pecunie sunt mortificati, et ille locus solempnis multis fedis actibus tunc erat pollutus. CAPITULUM IV. De malis, que post mortem regis Przsemisl acciderunt. Rege Przsemisl occiso' rex Rudolphus Boemiam intravit. Per aliam partem Otto, Bramburgensis marchio, cum magno exercitu eandem est ingressus, quem predictus rex ad se fecit vocari. Diversis consumatis tractatibus de consensu baronum Boemie tocius regni eidem gubernacula commendavit et Saxoness cum principe suo, recipientes se in municionibus, tutelam regni assumpserunt. Wencezslaus? vero, filius regis, predicto *domino Gregorio de Drazicz*h fuit commendatus, tandem marchio, puerum de manibus ipsius accipiens, ipsum in a habitacioni opportuna PWIhabitacionem H verba aliqua e Annalibus Ottacarianis sumpta add. superfl. Em occisi gladio PI gladio occisi HW c cremati PWI concremati H d ** PI persecucio facta fuisset H W e turbacionibus PW I tribulacionibus H f Diversis P I Diversisque H laes. W g Saxones HI Soxones P laes. W h ** P I Gregorio domino de Drazycz HW 1) Rege Przsemisl occiso..pacienter. I secundum ChronAR l. I, cap. 9, p. 15a-b 2) Wencezslaus...collocavit I sic Franciscus tradit, aliter ac ChronAR (p. 15b). b 15

Strana 16
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. castro Bezdieza pro tempore collocavit et ibi ab extranea gente multa sustinuit adversa. Et postea septennis puer in Saxoniam ducitur, ubi diversas molestias cum defectibus sustinuit et erumpnas, quas tulit humiliter et pacienter. Incolel vero regni Boemie rebelles Saxonibus esse ceperunt, unde gens genti mollitur insidias, totaque terra subiecta periculis per incendium destruitur et rapinas. Latrocinia plerumque frequentantur et spolia et in brevi tota terra facta est deserta, divites capiuntur et' pauperes occiduntur, iuvenes et virgines, senes cum iunioribus miserabiliter opprimuntur'. Et fame2 urgente tanta pestilen- cia prevaluit in terra, quod homines variis herbarum generibus vescebantur et veluti pecudes moriebantur et quidamd cadavera cruda more canum devorabant. Et quedam mulier *oppressa nimia fame puerum suum comedere non formi- davit*e, et in aspectu filiorum fame pereunt parentes. Ex fetore quoque cadaverum aer inficitur et multi propter hoc suffocabantur, ecclesief et monasteria maximos et varios defectus paciebantur. Cimiteria deficiunt pro sepultura et maxime fovee fodiuntur, in quas defunctorum corpora proiciebantur. Prostrati subito veluti pecudes moriuntur. Maxima pars gentis moritur cito pane carentis, materiam flendi parath genus hoc moriendi, quo moriens comedit, et qui se vivere credit, ex ista gente moritur comedendo repente. a b C d e f g h Bezdiez PI Besdyess H laes. W et Plom. HW opprimuntur PWI om. H quidam PWl commune H ** PI puerum suum comedit HW ecclesie Pl et ecclesie H W et Plet sic HW parat Plprestat HW 1) Incole...opprimuntur. l cf. ChronAR l. I, cap. 11, p. 16b-17a 2) fame..proiciebantur. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 12, p. 17b-18a 3) Versus e duobus locis ChronAR (l. c. p. 17a et 18b) sumpti et compositi sunt. 16

Strana 17
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM V. Quomodo rex Wencezslaus ad regnum fuit revocatus et de pluribus eius actibus. Clemencia divina favente regni Boemie nobiles regem suum remitti a mar- chione Bramburgensi cum debita reverencia pecierunt, propter dampna vero, que ipse sustinuit, quedam civitates sibi oblatea fuerunt et castra in V milibus mar- carum. Et sic puer ductus est' in Boemiam et leticia magna fit in populo universo. Qui quidem? a puericie sue“ tempore in se habuit timorem Dominid, san- ctis debitum offerens honorem, eorum reliquias magno studio congregavit et auro et argento gemmisque preciosis decoravit, in promissis se constanter tenuit et avaricie vicium sibi nunquam permisit dominarie, et sic transiit de virtute in virtutem. Et tempore tonitrui et fulgoris sub reliquiis sanctorum se abscondebat' et eorum semper adiutorium requirebat. Per duorum quoque annorum spacium cor- pus suum veste cilicina castigavit et hoc fecisset ulterius, si non fuisset redargutus. Verum tamen ieiuniis et oracionibus carnem suum macerans, inimicorum *a se latenter insidias propulsavit*g, sacerdotibus exhibuit honorem, religiosos quoslibet iuxta suorum meritorumb qualitatem honoravit et aliis operibus adhesit virtuosis. Mater3 vero eius per quemdam baronem, nomine Zavissium, decepta, stando in Moravia filium ex eo generavit. Hic, Iohannes nomine, seculum renuncians in ordine Cruciferorum Christo militavit. Sed puer Wencezslaus materno affectu superatus, ipsam ad propria revocavit. Ipsa quoque ad filium pro dicto Zavissio intercessit, qui4 eius preces exaudivit. Et curam de curia domine regine totaliter assumpsit' et familiares suos in singulis officiis subrogavit et de consensu matris regem in magna custodia coartavit, et nullus de factis suis finale a C d 5 h oblate Plobligate HW ductus est Plest ductus HW sue P lom. HW timorem Domini P I Domini timorem H W permisit dominari PI dominari permisit HW abscondebat P I abscondit H laes. W ** Pl latenter insidias a se viriliter propulsavit H laes. W suorum meritorum PI meritorum suorum H laes. W eius P lipsius H laes. W ex eo PW lex ea H seculum PIseculo H laes. W singulis officiis P Iofficiis singulis HW l) Clemencia... universo. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 14, p. 20a 2) Qui quidem...adhesit virtuosis. I cf. ChronAR l. I, cap. 15, p. 21a-22a 3) Mater..intercessit I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 16 et 17, p. 22b-23b 4) qui.. subpeditando. I compendiose secundum ChronAR l. 1, cap. 18, p. 24a-25a 5) Non Venceslaus, sed Zavissius, textum ChronAR breviorem faciens Franciscus partes sententiarum confuse coniunxit. b 17

Strana 18
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. responsum habere potuit, nisi Zavissii patrocinio fuisse adiutus. Rege tacente ipse loquitur et tocius regni solus pertractans negocia plus rege frequenter timetur, solus disponit *omnia, sibi soli obediunt universa et solus officia regni disponit*a Et amici eius magnas' insolencias facere ceperunt de ipso presumentes, hos conturbando et illos subpeditando. Sed quia Wencezslaus, heres regni Boemie, Guta quoque, filia regis Rudolphi, nondum erant apti“ connubiis, iste de loco, ubi convenerant, cum matre rediit ad propria, illa cum patre mansit usque ad tempus etatis delicacius educanda. Sed XV anno etatis regis sponsa ipsius ad regnum invitatur? et ipsa terram videns desolatam vehementer expavit et pauperes est consolata; et sponsus et sponsa sunt causa gaudii generalis. Supradictus quoque Zavissius clamdestine fuit persecutus et propter ipsum et alias causas rapine et spolia in terra frequentantur. In magna igitur angustia cor regis extititd, dum ex parte Zavissii fraudulenciam cognovit et expe- rimento didicit, ex alia vero parte quorumdam nobilium suorum insolencias audit. Hoc rex caute dissimulans cum Zavissio exercitu coadunatof in Moravia4 multos latrunculos et malefactores occiderunts et sic ibi castra impiorum contrivit et con- venticula reproborum dissipavith. Et XVI' *anno' etatis regis* regina puerum peperit' et ipsum Przsemisl nominavit, qui eodem anno de hoc mundo migravit. b C d e g h i j k a * * P I deest H laes. W (sed spatium omnibus his verbis non sufficere apparet) magnas PI in regno magnas HW erant apti PW lerat apta H extitit PW lexistit H et Plom. HW coadunato P Iordinato et coadunato HW occiderunt P linterfecerunt HW reproborum dissipavit P I dissipavit reproborum HW ** Pletatis regis anno H, W eodem P, W Thoc H mundo P, WI seculo H 1) Sed quia Wencezslaus.-.generalis. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 19 et 20, p. 25b et 26b-27a 2) Guta die 4° m. Iulii a. 1287 Pragam advenit. 3) Supradictus quoque Zavissius...dissipavit. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 22, p. 29a-b 4) Venceslaus in Moravia a die 18° m. Novembris a. 1285 usque ad diem 27 m. Aprilis a. 1286 et iterum m. Septembri et m. Octobri a. 1287 morabatur. 5) Et XVI“ anno...migravit. 1 (f. ChronAR l. I, cap. 23, p. 30b. 6) Die 6° m. Maii a. 1288. 18

Strana 19
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Prefatus vero Zavissius! sororem regis Ungarie? matrimonio duxit, et sic rex in maxima permansit anxietate. Quem in castro Pragensi in brevi cum suis fidelibus captivavit'. Qui cum magno labore longo tempore tentus cest a fratre regis, Nicolao duce, «quibante quoddam castrum regale Hluboky figens tentoria, quod cum rennueret resignare, Zavissium in suburbio mandavit decolare4 et ipsi quemdam nobilem nomine Czenkonem' eciam decolaverunt. Et quia «propter»" ipsum" et [propter] alios regis adversarios rex Ungarie et dux Wratislavie dictum regem debellare voluerunt, mira divine ulcionis ruina fuit subsecuta, nam infra unius mensis spacium rex Ungarie gladio corruit trucidatus", dux Wratislavie veneno periit interemptus"; et quidam mali ad cor redientes a rege veniam obti- nuerunt. O rex atrite? iam iam circumspice, si te quis queat eripere, vel ab istorum removere fraudibus, hunc quere', sed et inventum reverere, ut tibi solamen dignetur sive iuvamen ad presens ferre, quod cuncta gravamina terre fortis compescas, et ab eius fraude quiescas, qui te turbare vult, aut forsan trucidare. Cor gere tranquillum, mentemque transfer ad illum, ut te non spernat regem, qui cuncta gubernat. Nec cessare piam velis inplorare Mariam, ut te turbatum faciat cito letificatum. a C d e est suppl. Za qui suppl. Za rennueret P lrennuerent H W ipsi P Lipse HW propter transpos. Za quere P l querere H, laes. W 1) Zavissius...decolare I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 24 et 25, p. 31a-32a, sed inscite, qua de causa textus difficile intelligitur. 2) Elisabeth, soror Ladislai IV., regis Ungariae. 3) Factum est circa anno 1288 exeunte aut 1289 ineunte. 4) Die 24° m. Augusti a. 1290 apud castrum Hluboká. 5) Vitek, frater Zavissii, qui castrum Hluboká tenebat, fratrem suum ulciscens Czenkonem (Čeněk) de Kamenice, fratrem episcopi Thobiae, decapitari iussit. 6) Et quia ipsum.. obtinuerunt. I secundum ChronAR l. I, cap. 26, p. 33b 7) Die 10 m. Junii a. 1290. 8) Die 23° m. Junii a. 1290. 9) Versus e ChronAR l. I, cap. 22, p. 29b sumpti sunt. b 19

Strana 20
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM VI. Quomodo rex Wencezslaus Boemie ipsum regnum ab imperatore in feodo accepit, et quomodo se ipsum rexit. Anno Dominice incarnacionis' M'CC XC°-ipse est annus Wencezslai, regis Boemie, XXI"2 - Rudolphus, Romanorum rexa, generum suum regem Boemie voluit videre, qui ad ipsum venit cum regina in Egram, quam pro dotalicio filie sue obligaverat regib imperator. Et fit magnum gaudium de eorum mutua visione et *varia ostentantur solacia deduccionis*c. Et in medio letancium rex Boemie regio cultu decoratus prodiit, et ut regnum sibi iure feodali Romanorum rex conferatd, cum reverencia postulavit. Ipse vero graciose hoce fecit et vexillorum adaptatis insigniis leta facie lege perpetua confirmavit. Tandem peractis diebus convivii socer generum ad se vocans, presente filia ipsum regulam vivendi docuit et multa salutaria documenta informavit, quomodo ad Deum et ad homines deberet se habere et iusticiam et ceteras virtutes iugiter fovere et omnia mala fugere et bonis operibus adherere. Reversusque rex' in regnum dominum Arnoldum, Bramburgensem episco- pum4, ad se vocavit et iuxta suum consilium statum regni ordinavit. Rex' quoque in cunctis agendis Deo studuit conplacere et divine legis verba et sacre scripture cum summa diligencia consuevit auscultare, quatenus ex fre- quencia sacre leccionis proficeret in actibus bonis et temporalium cogitacionum impetum motusque illicitos refrenaret et manuum innocenciam conservaret cum mundicia cordis. Et tantam graciam ei contulerat virtus divina, quod licet elementa literarum non nosceret, omnia tamen et singula, que de divina pagina vel de aliis facultatibus audire contigerat eum, ceteris sanius intellexit iugi memorie commendando et congrue protulit suam latinitatem alios errantes in litteratura corrigendo. Ex naturali' industria racionabiliter contulit cum magistris a b C d rex HWI deest P obligaverat regi PIregi obligaverat H laes. W * * P lostentacio datur solacio devocionis. H laes. W sed ex litteris residuis eandem lectionem ac P habuisse videtur. conferat PW Iut conferat H graciose hoc P I hoc graciose HW Ex PIEt ex HW 1) Anno Dominice incarnacionis..operibus adherere. I cf. ChronAR l. I, cap. 28, p. 35a-36a 2) Data falsa iam in exemplari leguntur. Res commemoratae anno 1289 gestae sunt, quo anno autem Wenceslaus (*1271) vir 18 annorum erat. 3) Reversusque rex..ordinavit. I cf. ChronAR l. I, cap. 30, p. 38b 4) Arnoldus, comes de Solms, episcopus Bambergensis annis 12891296, in Boemiam circa anno 1290 venit. 5) Rex..litterarum scribendarum. 1 (f. ChronAR l. I, cap. 32, p. 39a-40b 20

Strana 21
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus diversarum facultatum *eis varias questiones opponendo*a cum theologis *de historiis, de iuribus*, de casibus et cum phisicis disseruit de antidotis morborum, et notariis perfecte tribuit materiam literarum scribendarum. Et assi- duel circa se habuit confessorem2, quoniam peccandi occasio evidenter tollitur, quando confessoris intuitu perpetrato scelere in mente hominis erubescencia renovatur, et tanto quisque plus in actibus proficit virtuosis, quanto plures maculas criminum lavacro confessoris frequencius abluit et abstergit. Horas quoque beate Virginis cottidie cum summa diligencia decantavit, missam cum nota de presenti die integraliter studuit audire, qua durante tres vel quatuor missas votivas sibi legi per ordinem procuravit. Communia Dei et sanctorum officia cordetenus didicit missas audiendo. Alloquentibus eum' nunquam vel raro voluit respondere, sed flexo poblitef et erectis sursum non tantum oculis quam eciam manibus Deum devote consuevit exorares, nam sepe oracionis virtus perditur, dum terrenarum cogitacionum mens strepitu detinetur. Et sine omni accidia aliquando XVI, aliquando XX vel plures missas audire consuevit die una et post offertorium ad quamlibet missam obtulit unum grossum manum' sacerdotis osculando. Hic rex audivit multas missas, quia scivit, quod mala commissa mox abluit hostia missa, obsequio cleri, studeas ergo revereri servos altaris, ne morte mala moriaris. Horas cottidie rex decantare Marie Virginis attente consuevit, ut ipsa repente tempore mortis ei tribuat sedem requiei. a *. * Pl questiones varias opponendo H questiones varias eis opponendo W b ** PW Let de historiis et iuribus H c perfecte PWI om. H d plures P I plus HW e eum P Lipsi H laes. W poblite pro poplite (v. Em) PIpublice H laes. W exorare Plorare H laes. W omni PWIomnia H consuevit P l consueverat H laes. W manum Plet manum H laes. W 1) Et assidue .. sedem requiei. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 33, p. 41b-42a 2) Confessores eius primo (1286) Martinus, ord. Predicatorum, postea (1303) Hermannus (Herman), episcopus Chelmensis fuerunt. 8 h j 21

Strana 22
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM VII. *Quomodo iterum Wencezslaus, rex Boemie, regem Romanorum visitaverit*a et de circumstanciis eius. Erat autem1 regib Romanorum filius nomine Rudolphus, dux Austrie et Suevie, cui Agnes, regis germana, quondam nupserat. Ipsum rex invitavit in Boemiam et dux cum rege sic pluribus in solacio mansit diebus. Et in vigilia Ascensionis Domini eodem anno de hac vita decessit' et in ecclesia Pragensi sepe- litur et obsequie solepmniter peraguntur. Et hiis temporibus cives quidam Pragenses nobilem virum Zbislaum', cognomine Leporem, propter quas dam molestias occiderunt. Mortuo4 quoque duce Crakovie' maiores natu regem Wencezslaum pro domino elegerunt. Ipse vero tunc ad eos personaliter *venire non potuit* quibus- dam causisd occupatus, sed dominum Thobiam, Pragensem episcopum, cum multitudine militum Crakoviam destinavit', ut se nomine suo intromitteret de terra. Eodem anno rex Romanorum moritur et in Spirensi civitate sepelitur. Quo audito rex cum regina in gemitu vehementi fuerunt exequiasquee magnas et eleemosinas largas fecerunt studiose'. Et eodem anno' igne familiari consumitur tota civitas Pragensis et civitas Akarons capitur a Sarracenis. Et hoch factum est propter dissensionem Crucifero- rum, que multa mala operatur. b c d e f g h a * -* P, W (ubi autem ..Romanorum regem... legitur) l Quomodo rex Wencezslaus Boemie, Romanorum regem visitavit H regi P, WI regis H ** P I non potuit venire HW causis PW I causis et factis H exequiasque P W l exequias H fecerunt studiose P I studiose fecerunt HW Akaron P lAcharon HW hoc P I deest HW I) Erat autem..peraguntur. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 34, p. 43a 2) In Boemiam die 23° m. Aprilis a. 1290 cum militia venit, sed eodem anno die 10° m. Maii mortuus est. 3) Zbyslaus de Třeboun, filius Ulrici Leporis (Oldrich Zajíc), quondam purgravii castri Pragensis, qui circa post dimidium annum 1290 subcamerarius factus est. De eius occisione latius ChronAR, l. I, cap. 31, p. 39a. 4) Mortuo..operatur. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 35, p. 45a-b 5) Dux Cracoviensis Lesco Niger dictus (Lešek Cerný) die 30° m. Septembris a. 1288 obiit. 6) Exercitui Bohemorum anno 1291 in Poloniam misso non episcopus Pragensis Thobias, sed Arnoldus, episcopus Bambergensis praefuit. 7) Verbis eodem anno Franciscus saepe, sed non semper recte utitur. Hic primo de eventibus anni 1290 narrat, sed et incendium et expugnatio anno 1291 acciderunt. 22

Strana 23
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Et eodem temporel rex, ubi fuerat curia sue venacionis, Zbraslaw nomine, monasterium ordinis Cisterciensis fundavit et Aulam Regiam appellavit. Et quia dominus Thobias episcopus asseruit dictam curiam esse Pragensis ecclesie, unde rex alias hereditates dicte ecclesie assignavit iuxta nobilium terre estimacionem. Et abbate cum fratribus intronizatis anno Domini M'CC XC II°, ipse est annus regis XXII“, in dominica Misericordia Domini, que tunc fuit XII° kalendas Magii, a domino Thobia, episcopo Pragensi, locus ibidem consecratur. Et rex convocatis abbate cum fratribus CD marcarum redditus cum XXIIII araturis et sufficiencia nemorum Deo etd beate Virgini coram suis nobilibus obtulit ex regia libertate instrumentis regalibus roborando et XII fratribus et eorum abbati predicta devo- cius assignavit2. Sed nunc ipsorum laudabilis numerus est excellenter multiplica- tus et monasterium ipsorume miro et efficaci opere construitur et diversimode decoratur. Et predictis fratribus' rex dedit crucem auream cum gemmis preciosis ornatam, quam pro mille et CD marcis argenti comparaverat, et multas mon- strancias ex auro et argento cum reliquiis sanctorum et ornatum multiplicem ecclesiasticum preciosum cum multis calicibus argenteis, CC quoque marcas argenti obtulit pro libris comparandis. Et patribus ordinis misit dona multa et pre- ciosa, ut fundacio sua approbaretur et ut ordinis ei conferrent fraternitatem, quod factum est cum graciarum accione, et pro salute eius creatori omnium preces fundunt, dicentes: Christe, fac rex pius vivat iste letus et illesus, exaltetur quasi Cresus diviciis, vite fac hunc consumere rite cursum presentis, furor hostis eum vehementis numquam turbare valeat, sed magnificare ipsum digneris, qui corda fidelias queris, et tibi sint grata sua munera, Virgo beata, protege, defendas hunc et sibi cuncta rependas, in facie Christi, quem virgo manens peperisti. b C d e f Zbraslaw P IZbraslaus HW abbate P labbatibus HW cum fratribus P I om. HW et PWI om. H ipsorum Pleorum HW vivat P I hic vivat H laes. W g fidelia P, WIfidelium H 1) Et eodem tempore rex...devocius assignavit. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 37 cum cap. 40, p. 47b, 52a 2) Primae litterae donationum iam a. 1293, sed litterae fundatoriae demum a. 1304 datae sunt (v. RBM II, n. 1633, RBMII, n. 2004). 3) Et predictis fratribus...manens peperisti. I cf. ChronAR l. I, cap. 44, p. 55a-b a 23

Strana 24
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM VIII. Quomodo rex Crakoviam iverita cum exercitu magno et quomodo precinctus fuit gladio militari. Ad regem! nuncii veniunt, qui ducatum Crakovie, de quo se noviter intromiserat, non tam circumsedencium principum quam incolarum nobilium insidiis incessanter vastari lingua et literis narraverunt. Rex igitur domino Ottoni2, marchioni de Bramburch literas dirigit et, ut sibi in auxilium veniat, postulat cum instancia et requirit. Ipse vero armatorum multitudinem congregat indilate et regi in auxilium propria in persona venit, cui rex magna munera largitur. Et Opuliensis, Ratiboriensis, Butunensis', *Thessinensis, quatuor* uterini fratres3, ad regem venerunt, qui ducatus suos ab ipso in feodo suscipientes suis imperiis amodo voluntarie parere promittunt. Et cum venisset Crakoviam ab universis eiusdem ducatus nobilibus cum ingenti leticia fuit susceptus, consiliis autemd pacis ibidem pertractatis ulterius proposuit proficisci. Et mox quadrigis adaptatis et equitibus in Zyradiam venit, ubi *tentoria sua figens* in die sancti Wencezslai" potenter ipsum oppidum expugnavit, turbatores quoque pacis, videlicet Loketkonemf cum fratre suo, captivitatis sue legibus mancipavit' et reversus est ad propria cum victorie palma. In illo quoque tempore", quo Rudolphus, Romanorum rexg, Gutam, filiam suam, regi tradidit pro consorte, ipse ducatum Austrie a Moravie metis usque ad margines Danubii eidem dotalicii nomine assignavit. Albertus vero', eiusdem a b c d e f g h i iverit P Livit H adivit W Butunensis PI om. HW ** PI Thessinensis duces, quatuor H Thessinensis duces, duces IIII“, W autem PW lom. H ** PI figens tentoria HW Loketkonem PW I Lokotkonem H Romanorum rex Pl rex Romanorum HW a Moravie metis Pla metis Moravie HW vero P l om. HW 1) Ad regem..victorie palma. I of. ChronAR l. I, cap. 43, p. 53b-54b 2) Otto Brandenburgensis, dictus Longus, olim tutor Venceslai pueri et gubernator regni Bohemiae, cuius coniunx Božena soror regis Przemysli Ottacari II erat. 3) Qui erant: Boleslaus (Bolek), dux Opoliensis, Przemyslav (Přemysl), dux Ratiboriensis, Casimirus II., dux Bytumensis, Mesco (Mečislav) I., dux Tessinensis. Cf. Šusta, ČD II, I, p. 448, Žemlička, p. 175. 4) Die 28° m. Septembris a. 1292. Cf. Žemlička, p. 178. 5) Cognomine Loketko (Lokýtek) Vladislaus, dux Cracoviensis et Sandomeriensis, postea rex Poloniae (1320), qui homo parvae figurae erat, appellatus est. 6) Litterae ad hoc spectantes die 9 et 13° m. Octobris a. 1292 datae sunt (v. RBM II, n. 1590-1592). 7) In illo quoque tempore..impedivit. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 45, p. 55b-56a 24

Strana 25
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Rudolphi filius, quem pater in Austria locaverat pro capitaneo et tutore, ipsam partem Austrie suis usibus potenter applicavita, quapropter controversie occasio oritur inter ipsos. Regina vero Guta, cum esset circumspecta, maritum vive vocis oraculo, fratrem vero suum scriptis et nunciis ad concordiam cum summa diligencia invitavit. Ipsa quippe intercedente dies placitandi de parcium statuitur voluntate, quodb circa Znoymam in metis terrarum unusquisque veniat et XX personas tantum secum ducat ad locum1. Dux vero, dum ad campos venire debuit cum paucis, immemor promissorum innumeram multitudinem armatorum secum duxit, et sic terruit regem ipsum quoque universis suis beneplacitis annuere verborum inportunitate conpulit et coegit. Rex vero“ de ignominia sibi illata doluit vehementer et ex illa hora profectum sui sororii impedivitd. Nam defuncto2 patre ipsius -licet electores *propter eius instanciam*e vota eorum in ipsum direxissent — et assignato eleccionis temporef anno Domini M'CCOXCII° in mense Maio electores cum principibus Almanie in Frankenwyrdes convenerunt, rex vero quia unus de electoribus fuit et personaliter interesse non potuit, eum per legatos suos' impedivit. Et comitem de Nasau, nomine Adolphum, pro rege Romanorum elegerunt!. Quo facto dux Austrie spe sua frustratus ad suam terram revertitur et, ut coronam imperii adipisci valeat, mente sedula meditatur. Maluit namque vitam perdere quam de promissis sibi factis ab electoribus cum tanta ignominia resilire. *Qui quidem* rex Adolphus' vacante marchionatu Misnense" de eodem maiorem partem potenter suis legibus subiugavit. Et idem rex regem Wen- cezslaum, ut ad eum veniret, deprecatur. Qui cum ingenti solempnitate circa Grunhaym" in nemoribus ipsum visitavit, et variis inter se consumatis tractatibus decenter perpetuo duraturam amiciciam pariter pepigerunt fedusque contractum heredum suorum matrimonio firmaverunt. Ruperto namque, regis Romanorum a b c d e f g h i applicavit PHI applicat W quod P l quo HW vero P Ligitur HW impedivit PWI impedivit viam H ** PHl eius propter instanciam W eleccionis tempore P I tempore eleccionis H laes. W Frankenwyrde P IFrankfurth H laes. W interesse H I om. P laes. W Qui quidem P I Quidquid H W 1) Congressio fortasse mense Aprili a. 1291 facta est; excepta narratione Francisci (e ChronAR sumpta) nuntios alios non habemus. 2) Nam defuncto.. resilire. I secundum ChronAR l. I, cap. 46, p. 56b-57a 3) Legati fuerunt: Bernardus de Kamenice, praepositus Misnensis, Hynco (Hynek) de Dubá, summus camerarius, Albrechtus de Žeberk, purgravius Cadanensis, Thobias (Tobiáš) de Bechyně, purgravius in Hluboká. 4) Die 5° m. Maii, a. 1292. 5) rex Adolphus..simul et pepigerunt. 1 f. ChronAR l. I, cap. 47, p. 57b-58a 6) Marchione Misnensi Friderico, dicto Tuto, anno 1291 mortuo Adolphus terram Misnensem ad imperium devolutam declaravit. 7) Reges in Grünhain (prope Saská Kamenice) die 14°-19° m. Aprilis a. 1296 convenerunt. 25

Strana 26
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. filio, Agnes regis filia ibidem traditur, et sic principum colloquium fine com- mendabili terminatur. Rex vero Rupertum, generum suum, a se discedere non permisit et in vigilia sancti Laurencii matrimonium modo, quo inter pueros fieri potuit, consumatur. Sic consumantur iuvenum sponsalia festa ac consolantur populi precordia mesta, sed quia durare nequeunt presencia, quare mox Agnes moritur et in ecclesia sepelitur Aule Regalis. Perit hinc connexio talis, quam contraxerunt reges simul et pepigerunt. CAPITULUM IX. Quomodo dux Austrie regi fuit reconciliatus. Albertus, dux Austrie2, cepit gentem Suevicam fovere et multiplicare, indigenas quoque opprimere suamque gentem exaltare. Hoc tolerare nequiverunt et occasionem evadendi ducem et gentem diligenter quesierunt, unde nuncios ad regem dirigunt ipsum pro domino eligentes, et si potenter ad eos veniret, totam Austriam sue dicioni subdituros se promittunt. Rex autem annuit et consensit eorum legacioni et se venturum in Austriam in brevi cum exercitu promittit'. Regina anxia fuit pro sui fratris destitucione, unde nuncios ad eum mittit, ut se culpabilem profitendo fiducialiter committeret se' gracie regali. Qui cum paucis veniens, regis pedibus se prosternens, veniam ab ipso postulavit subdens se sue gracie et suum ducatum. Rex autem ipsius non distulit misereri, sed humi prostra- tum benignus elevans, omnia petenti condonavit. Eodem tempore magister Allexius4 inter regem et Romanos amiciciam procuravit, nam inter Gutam, filiam regis, que adhuc fuit in annis infancie, et inter filium domini Gentilis, Romani senatoris', infantem similiter ex parte altera matrimonium ordinavit. Et ille nexus amicicie dissolvitur per mortem puelle" a b durare Pl om. HW committeret se Pl se committeret HW 1) Die 9 m. Augusti a. 1296. 2) Albertus, dux Austrie,...condonavit. I secundum ChronAR l. I, cap. 48, p. 58a-59a 3) Talis rerum successio etiam in ChronAR l. c. p. 57b-59a invenitur; v. Šusta (ČD II, 1, p. 445, adn. 2) et Žemlička, p. 182. Hermanský (p. 151, adn. I) concordiam Venceslai et Albrechti iam anno 1293 confectam esse opinatur, qua de causa narrationem ChronAR falsam esse censet. 4) magister Allexius.,interemptus. I secundum ChronAR l. I, cap. 49, p. 595-60a 5) Gentile a potenti familia romana Orsini ortus est. 6) Guta, die I° m. Martii a. 1293 nata, die 3° m. Augusti a. 1294 mortua est. 26

Strana 27
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Et hoc dictus Allexius dolose egit, maxime propter suam utilitatem, et contra regem procuravit, quod dux Calisiensis' per sedem apostolicam in regem fuit coronatus; qui quidem paulo post a suis occiditur. Rex autem Wencezslaus in regem Polonie cum solempnitate maxima coronatur, predictus autem magister Allexius a famulo suo in via est interemptus. Et illo tempore rex vocaverat magistrum Goczium2, utriusque iuris tam canonici quam civilis ydoneum professorem', volens instaurare scriptas leges in suo regno. Quidam autem nobiles hiis auditis non modicum doluerunt, ne vigor scripti iuris invalesceret et ne utilitas aliquorum in iudiciis deperiret, unde rex propter eos distulit facere suum inceptumb. Et ipse eciam4 generale studium Prage decreverat instaurare: et sui sibi iterum disuaserunt. Et hii non intendebant paci principaliter consulere, sed pocius clericalis dignitatis profectibus contraire. Consilium tale studium revocat generale, unde statum cleri rex proposuit revereri. Miror, quod mille plagas non percipit ille, quem cuncti nostis: cleri tam publicus hostis, qui studii flores et cleri tollit honores. Quoddam notabile de Celestino papa. Anno Domini MCCXCV°5 sanctus Celestinus papa maxime humilitatis ipsum impellente gracia anno primo sedis sue in Neapoli civitate apostolice dignitatis apicem voluntarie resignavit. Hic quidem antea Petrus de Marrone dictus fuerat, sub regulari degens habitu monasticam vitam et heremiticam“ diu duxerat, sicd ut celibis vite sanctimonia istum virum celestem dignum Celestini nomine non immerito faciebat. Et licet ex isto sanctissimo quam sanissimo capite se feliciora membra universalis ecclesie reputarent, ipsa tamen humilitas, que alta nescit sapere sed timere, pastorem pervigilem quasi pro servo docuit se habere. Deus a b c d Et PWIEx H inceptum P lconceptum H laes. W heremiticam PW Iheremitam H sic Plita H laes. W l) Przemyslav (Přemysl) II., dux Magnae Poloniae et Pomoraniae, rex Poloniae die 26° m. Iulii, a. 1295 coronatus, die 8 m. Februarii a. 1296 occisus est. Cſ. Šusta, CD I/I, p. 453.457. - Verba dux... coronatur de cap. 50 libri I. ChronAR (p. 61a) sumpta sunt. 2) magistrum Goczium..inceptum. I of. ChronAR l. I, cap. 51, p. 61b-62a 3) Gozzio de Orvieto, iurisperitus italicus, qui lus regale montanorum Monti Cutnae scripsit. 4) Et ipse eciam ... tollit honores. I secundum ChronAR l. I, cap. 52, p. 62a-63a 5) Anno Domini MCCXCV°..fuit sanatus. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 54, p. 64a-b. Celestinus V. autem papa die 5° m. Iulii a. 1294 electus, eodem anno die 13° m. Decembris resignavit. 27

Strana 28
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. tamen, cui accepta sunt vota humilium, suum, qui se ipsum contempsit, clarificare dignatus est famulum in miraculorum operibus et signorum. Quadam namque vice, cum post resignacionem sedis apostolice ad quoddam castrum duceretur, mulier quedam infantulum ab utero matris sue claudum viro Dei in itinere obtulit ad benedicendum; et prece prelatorum tunc presencium inclinatus, manu sua edidit *crucis signum*a et mox membra pueri sunt distracta et totaliter fuit sanatus. Et in vigilia Assumpcionis beate Virginis in ipsa nocte sacra successor suus, dominus Bonifacius VIII, qui erat in secundo comodo sibi contiguus et vicinus, audivit eum cantantem missam defunctorum, videlicet!: Si enim credimus, quod lesus mortuus est et resurrexit. Et cantores erant super morem humanum dulciter et suaviter cantantes, qui per quandam rimamb introspexit, neminem vidit nisi solum sanctum Celestinum circa altare decenter ornatum. Interrogatus vero a domino Bonifacio, cur cantaret missam de nocte, cum hoc solum sit licitum nisi in Nativitate Cristi, et cur cantaretur missa defunctorum in tali solempnitate, ipse vero respondit: "Quia sic Deo placuit et sic habere voluit, ideo hoc est factum." anno Domini Et ipse canonizatus? est per dominum Clementem papam vun M'CCC XIII° et sanctorum kathalogo annotatus. Et Bonifacius VIII, qui sibi successit, fuit utriusque iuris sciencia preditus ac in omni temporali negocio valde bene eruditus, qui prius vocatus proprio nomine Benedictuss. Hic domino Celestino sub pretextu pie ammonicionis consuluit et suggessit, ut de papatu cederet, quia spem de eodem habebat. Timens vero Bonifacius, quod vivente Celestino aliquod posset scisma in ecclesia suboriri, ei in quodam castro4 iussit fieri habitaculum, ibique ipsum usque ad ipsius obitum fecit cautissime custodiri. Iste Bonifacius vir magnanimus sextum librum edidit decretalium, annum quoque centesimum fore instituit iubileum, ipse quoque Romanos, dictos de Columpna, dampnavit et per hoc humiliavit et contra Philippum, regem Francie, graviter cepit procedere. Unde factum est, quod anno eodem, quo et mortuus fuit, Bonifacius papa per eosdem Columpnenses et per marssalcum regis Francie in Annania, sua scilicet natali civitate, in domo clauditurs, capitur et usque ad diem tercium fugatis ab eo suis omnibus custoditur. Anno Domini MCCXCVI“6 quedam monstruosa fuerunt: videlicet quod duo pape concorditer vixerunt, duo eciam reges in Almania pro imperio certa- verunt, nam Fridericus, dux Austrie, a quibusdam electoribus imperii electus a * -* P I crucem sive crucis signum HW b rimam P Iruinam HW 1) Thess. 4, 14 2) Et ipse canonizatus...custoditur. l cf. ChronAR l. I, cap. 54, p. 64a-65a 3) Benedictus Gaetani, die 24° m. Decembris a. 1294 papa creatus, nomen Bonifacius VIII assumpsit. 4) Castrum Fumone apud Anagni, ubi Celestinus die 19° m. Maii a. 1296 mortuus est. 5) Bonifacius die 7 m. Septembris a. 1303 in sua sede Anagnensi a Guillelmo Nogaret, subcancellario regis Franciae, et a Sciarra, principe familiae Colonorum, captus est. 6) Anno Domini MCCXCVI°.. regnavit. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 54, p. 65b-66a 28

Strana 29
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus contra Adolphum, regem Romanorum, comitem de Nasau, valide surrexit ipsum- que occidit in bello campestril et pro eo regnavit. Eodem anno quidam crudelis? homo, nescio quo zelo impellente ductus, congregatis multis satellitibus in diversis civitatibus, multa milia Iudeorum interfecit; qui autem ad castra vel ad municiones confugerant, hosa fumus et ignis consumpsit. Irruit tunc timor super Iudeos in aliis terris constitutos3. Et rex Wencezslaus in suo regno omnes Iudeos detinuit et ab eis recepit pecuniam infinitam. Sic et diversarum terrarum principes fecerunt. Nam quidam ex Iudeis *acubus et clavibus*b corpus Christi pupugerunt, quod de ipso sanguis manifeste stillavit et effluxit. CAPITULUM X. De sollempnitate *coronacionis gloriosi regis Wencezslai Boemie. *c Rege pacifico4, qui de excelso celorum habitaculo humana sub specie ad vallem nostre miserie descendens, in terrad hominibus bone voluntatis pacem nunciare et dares venerat, misericorditer disponendo, post turbulentas discordiarum tenebras grata tranquilitas et pacis status Boemie exoritur in regno. Regi naturali superoptato divini doni beneficio gaudium nascitur, populus regni in suo rege gaudet uberius et letatur. Sic itaque mitigatis adversitatis algoribus, flante austro felicitatis vento in terra Boemie apparuerunt flores consolacionis et leticie et pacis. Unde rex statum suum et regni sagaciter perpendebat et quod honori suo et regni advertebat. Igitur omnibus in unum convenientibus dies et terminus *satis prolixus regie coronacionis* prefigitur, ut ad festum tam celebre rerum omnium opulenta copiositas procuretur. Sciens autem rex, quod omnis potestas est a Deo, quia ipse est rex regum et dominus dominancium' et princeps regum terre, et Salo- a hos P I om. HW b *-* P lacutis claviculis HW c ** P lgloriosi Wencezslai coronatus H gloriosi regis Wencezslai coronatus W d in terra P l om. HW et leticie P l om. HW f ** Plregie coronacionis satis prolixus HW 1) Adolphus de Nassau pugnam, in qua occisus est, apud Göllheim die 2° m. Iulii a. 1298 cum duce Austriae Albrechto, non cum Friderico commisit. 2) Eodem anno quidam crudelis... effluxit. I secundum ChronAR l. I, cap. 55, p. 66a-b 3) Persecutio Iudeorum demum anno 1298 facta est. 4) Rege pacifico ... liberaliter assignare. I cf. ChronAR l. I, cap. 61, p. 72a-73a 5) Luc. 2, 14 6) Tim. 6, 15 e 29

Strana 30
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. mone testante: In manu Dei est rex et cor eius et quocunque voluerit, vertet illud', età ut gradualiter ascenderet ad fastigium sui regni, primum cepit querere regnum Det. um Statim igitur ad sedem apostolicam ad Bonifacium VIII“, qui sextum decretalium composuit et edidit, rex destinat ambassatores pro eo, quod sanctam benediccionem accipiat et quod regis pium propositum ut obedientis filii Romana ecclesia nonbignoraret. Et factum est, quod auctoritate apostolica rex et regina ab omnibus peccatorum suorum nexibus absolvuntur et sic purificatis conscienciis susceperunt regalis unccionis sacramentum. Et Maguntinusd archiepiscopus, cuius officii interest reges Boemie coronare, per sedem apostolicam suspensionis ab officio et interdicti laqueis fuerat irretitus, unde papa ad instanciam regis concessit metropolitano, quod per illum diem duntaxat debeat fungi suo officio, quo regie coronacionis celebranda esset coronacio. Et consueverunt reges Boemie *suis coronatoribus C marcas* liberaliter assignare. Omnibus igitur4 ad huius famosi festi gloriosa solempnia per provisores regni et alias ydoneas personas necessariis procuratis dies exspectate leticie instabat. per presenciam quoque venerandissimorum patrum et dominorum, domini Gerhardi, sancte Maguntine sedis, et Burchardi, sancte Maydburgensis sedis archiepis- coporum, domini Gregorii, Pragensis episcopi, Theodrici Olomucensis, Alberti Misnensis, Henrici Constantinensis', Petri Basiliensis', Frisingensisg, *Iohannis Cracoviensis ac Lubucensis" dominorum episcoporum*h et multorum abbatum Cisterciensis, Premonstratensis' et beati Benedicti ordinum, nec non per omnium prepositorum, priorum, decanorum, canonicorum, plebanorum et ecclesiarum rectorum, quacunque preemineant dignitate, de regno Boemie et de aliis pluribus terris convenit multitudo ad dictam solempnitatem. Insuper perk gloriosam principum illustrium presenciam domini Alberti Austrie, Bolconis Slesie, a et Plom. HW b non PWI om. H c susceperunt P Isusciperet H laes. W d Maguntinus PI Magutinensis H (sic et infra) laes. W e * * PIC marcas suis coronatoribus HW f Henrici Constantinensis PI om. H domini Henrici Constanciensis W g Frisingensis PIdomini Frisiensis HW h * * Pl domini Johanni Cracoviensis ac Lublensis episcoporum HW Premonstratensis PW I Lublensis H aliis pluribus PI pluribus aliis HW per PHI om. W principum illustrium PIillustrium principum HW 1) Prov. 21, I 2) Matth. 6, 33 3) Gerhard de Eppenstein, archiepiscopus Maguntinus annis 12891305. 4) Omnibus igitur.. radio. I Cf. ChronAR l. I, cap. 62, p. 73b-74a 5) Id est Petrus de Aspelt, annis 1297-1306 episcopus Basiliensis, postea archiepiscopus Maguntinus (1306-1320). 6) Emicho de Wittelsbach, episcopus Frisingensis annis 1283-131I. 7 Hic ad Lübeck pertinet: episcopus memoratus est Conradus, episcopus in Lübeck annis 1284-1299. k 30

Strana 31
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Glogovie, Opulie ducum et alioruml, necnon et per aspectum gloriosorum principum domini Hermanni Bramburgensis, domini Ottonis cum teloa, domini Friderici Misnensis marchionum gaudium festive leticie augmentabat, et eciam preclara multarum terrarum comitum, liberorum baronum et militum et innumerabilium aliorum presencia nobilium et militum festum illustrabat. Adest igitur festum celebre, quia illuxit tempus glorie, quo refulsit rex quasi sol in regno Boemie, qui prius erat quasi in nubilo, nunc autem ut in solis radio. Unde anno Domini? M'CC XCVII°, etatis vero regis Wencezslai XXVI°, in die sanctissimo Penthecostes, que tunc fuit IV° Nonas Iunii, in figura anni iubilei universo populo iubilante, in Pragensi ecclesia iuxta summum altare beati Viti martiris, circumstantibus predictis principibus et prelatis, serenissimus princeps, dominus Wencezslaus secundus, rex Boemie sextus, una cum coniuge sua illustri, domina Guta, domini Rudolphi regis Romanorum quondam filia, invocata et cooperante Spiritus sancti gracia, sancta consecracione et unccione previa legaliter insignitus est et solempniter coronatus. Unde omnes ympnum leticie sunt perso- nantes et Te Deum laudamus cantantes, et erat omnium oracio et vox una: Vivat rex Wencezslaus cum regina! Letantes mente de rege novo sapiente dicunt: Rex divus sit vita perpete vivus, regnet, proficiat, felix super omnia fiat. Quis non gauderet et gaudia mera teneret, quando conspiceret, quod concio leta studeret non nisi letari, nequit os hec gaudia fari, que pellunt triste. Benedic regem pie Christe. Amen." CAPITULUM XI. De apparatu precioso ad coronacionem regiam adaptato. Ne coronacionis' debitum officium dignitatisque decus et regie opulencie maiestas, que claris titulis ad excelsum apicem est erigenda, debitis circumstanciis a b C d telo ad sensum Em (v. ChronAR) I cum cetero codd. cantantes PWlcanentes H regnet PI regnat HW Amen P I deest HW 1) Boleslaus (Bolek), dux Svidnicensis, Henricus, dux Glogoviensis, Boleslaus (Bolek), dux Opoliensis et fortasse etiam fratres eius, Mesco (Mečislav) III., dux Tessinensis, Casimirus II. dux Bytumensis et Przemyslav (Premysl), dux Ratiboriensis. 2) anno Domini.-pie Christe. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 62, p. 74b-75a. 3) Ne coronacionis...quilibet amen. I secundum ChronAR l. I, cap. 63, p. 75b-77a 31

Strana 32
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. careret, factum est pro regali curia et commodo inter montem Petrinum et ripam fluvii Multavie in loco campestri et ameno pallatium mire magnitudinis et struc- ture de serratis arboribus et dolatis compaginacionibus et ferramentis connexis tamquam semper duraturis, atque hoc aliquantulum a terra in altum elevatum fuerat, ut ascensum preberet et aditum per gradus. Mense, sedilia et omnia, que pertinebant ad convivium hoc magnificum celebrandum, et nil de contingentibus erat pretermissum. Insuper et tocius palacii et ambitus palacii regalis circumdatus erat preciosissimis pannis diversi generis et coloris, qui interpollatia multi- formitate auri et argenti gemmarumque decore fuerant, unde non parum inter serenas facies principum rutillabant. Sed quid de multitudine est dicendum, cum honor regis sit in multitudine populil testante Salomone. Certe, quia longe lateque fuerat legacio diffusa et sonus exiverat in omnem terram, unde congregatus ibi fuerat populus maximus et quasi innumerabilis, ita quod magnitudo civitatis Pragensis ad capiendum eundem non sufficiebat, unde bene ad ipsam hoc dici poterat: Leva in circuitu oculos tuos et vide2, omnes isti congregati sunt, venerunt tibi, omnes fines iam honorant te propter dominum Christum tuum, qui unctus est tibi in gloriam et laudem. Et maxima opulencia tunc fuit in ipsa civitate et decor. Nam intus domorum facies et latera bisso vestiebantur et purpura et plathee miro modo fuerant decorate, forinsecus autem fixis ubique tentoriis campi replentur florida iocunditate et tabernacula in circuitu eius fuerunt gloriosa. Et que estima- cio valet capere vel racio, quanta tunc expensarum fuerit magnitudo? Nam notarius pabuli pro certo retulit, quod pro solis hospitibus et advenis pabulum de curia regis dabatur pro equis, quorum equorum fuit numerus centum milia et XC milia, insuper et equi mille. Ad hoc non computabatur pabulum, quod dabatur pluribus indigenis et hiis, qui inter cottidianam familiam fuerant computati, quorum numerus non est' parvus. In Novo quoque foro' per occultum meatum subterraneum fontes facti fuerant, de quibus vinum‘ more fluminis, qui voluit, hauriebat. Et notarius coquine retulit, quod pro ovis pullorum expense fuerant marce gravis ponderis DCCC. Hinc ac inde gira, si queris cernere mira, regi congaude. Que sint dignissima laude, curia regis habet, ubi nullus eget neque thabet, omnes letantur, gradibusque suis sociantur. Conspicis hic multa pulchra specie bene culta. Tunc et honorati domini sunt, sunt onerati servi per dona, regis facit ista corona. a b c interpollati Em (v. ChronAR) I interpellati codd. est Plom. HW vinum PHI om. W 1) Prov. 14, 28 2) Gen. 13, 14 et 31, 12 3) Novum forum in Maiore civitate Pragensi, hodie Uhelný trh et Ovocný trh nuncupatum. 32

Strana 33
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Hic se barones clipeis per brachia trudunt, illic tirones per tirocinia ludunt, vibratas hastas frangunt, si non procul astas, hoc caveas multum, quod non tangat tibi vultum. Non est plathea, que non sit plena chorea, hic etenim Muse propriis sunt artibus use. Tympana, nabla, chori, thuba sambucique sonori, rocta, figellab, lira resonant dulcedine mira. Omne genus ludi fuit hic: currunt ibi nudi, ut fiant abiles, pugiles non sunt sibi viles. Hic scit cantare, quidam carmen recitare, talis saltare, manibus scit ille meare. Oremus Christum, quod regem protegat istum, det ubi solamen, homo dicat quilibet amen. CAPITULUM XII. Quomodo rex sequenti die coronacionis sue novam ecclesiam fundavit. *Referente regum! historia* dicitur, quod plurimi reges ex Juda non solum pro adepta de hostibus victoria, verum eciam pro suscepta honoris gloria olym ad templum sanctum, quod erat in Iherusalem, venisse et ibidem obtulisse sacrificia, victimas et hostias pacificas. Quid? Minus fecit iste rex? Solus enim ex eis rex Salomon, que David, pater suus, sibi reliquerat, donariis templum in Iheru- salem construxerat, in quo populus Deum adorabat, et reges, qui fuerunt postea, offerebant quidem in templo, sed non templum. Iste vero rex, non solum obtulit acceptabile sacrificium in templo, verum eciam obtulit et templum Domino pro sacrificio. Unde ne rex gratissimus vicium ingratitudinis incurreret, sciens, quod ingratitudo fontem pietatis, rorem misericordie et fluenta gracie exsiccat, et eciam ut de accepto beneficio consecracionis et sue unccionis primicias domino Deo offerret, completo igitur die regie coronacionis statim die sequenti, hocd est feria secunda post Penthecosten, que tunc fuit anno Domini M'CC XCVII° XIII frangunt HW (v. ChronAR)I tangunt P figella PI figiella HW c ** Pl Regum referente hystoria H laes. W hoc Plid HW XIII P IXIIII HW 1) Referente regum...eis tribuendo. I secundum ChronAR l. I, cap. 64, p. 77a-78a a b d e 33

Strana 34
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. kalendas Iuniil, cum universa curia et turba principum et nobilium et omnium aliorum, qui convenerant ad diem festum, rex ex novo coronatus *venit ad fun- dacionem suam* ad Aulam Regiam valde mane, orto iam sole, ubi statim rex regalibus ornatus insigniis in loco aptato et fundamento prius disposito novum monasterium fundavit. Nam ad imperium regis dominus Hermannus?, Maidburgensis archiepiscopus, cum rege et primo abbate choris astantibus et cantantibus primum lapidem ponunt cum magna devocione, in quo lapide aureis litteris scriptum fuerat: Ihesus Christus. Quo posito et ipsis de fundamento exeuntibus iam dictus archiepiscopus solempniter pontificalibus indutus in loco, ubi maius altare beate Virginis est factum, assistente rege in regalibus ornamentis et assistentibus reverendis episcopis et dominis Gregorio Pragensi, Theodrico Olomucensi, Iohanne Crakoviensi, Alberto Misnensi, Petro Basiliensi, Henrico Constanciensib, Lublicensi et Frisigensi“ missam de Annunciacione beate Virginis, scilicet Rorate celi desuperd, cum maxima solempnitatee celebravit, septem episcopi ibif cantaverunt alleluia'. Missa vero illa finita rex coronatus sceptrum manu tenens processit in circuitu fundamenti iam fundati monasterii, *ducentos et XL*g barones et nobiles regni Boemie ac multarum aliarum terrarum cinxit baltheo militari larga dona eis tribuendo. Adolescentes quoque tres regi fuerunt presentati et nullus potuit intel- ligere eorum ydioma, tandem unum ex eis rex tradidit literis imbuendum, et idem narravit regi, unde esset, dicens: "Pater meus, rex transmarinus, quendam regem vicinum habuit, cuius terram intrare voluit cum valido exercitu. Et dum ad mare venissemush honestis navibus navigantes, subito exorta tempestas naves concussit et cum patre meo omnibus ibidem submersis me cum paucis ad litus cuiusdam insule impetus tempestatis deportavit. Et assumptis hiis duobus clientibus periculis me exposui et fortune, et sic mundum perambulando tandem, domine rex, ad tuam curiam perveni." Et ipsum rex cum sociis suis] magnifice honoratum ad propriam terram redire permisit. a * * PI *-* videlicet H ad fundacionem suam venit W b Constanciensi HWl Constatiensi P c Frisigensi HWI Frisiense P d celi desuper Pl om. HW e maxima solempnitate P I solemnitate maxima HW f ibi P libidem HW * * PIXL ac CC HW g h venissemus PIvenimus HW impetus tempestatis P I tempestatis impetus H W j sociis suis P Isociis H W 1) Recte die 3° m. Iunii, of. ChronAR, p. 77b: tercio nonas Iunii; sed eundem diem fundationis Aulae Regiae falsum etiam in nonnullis manuscriptis Chronicae Aulae Regiae invenimus (oƒ ed. cit. p. 77b, adn. n). 2) Sic et ChronAR (ed. c. p. 77b), sed hic archiepiscopus recte Burchardus nominatus est. 3) Adolescentes.--permisit. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 53, p. 63a-64a 34

Strana 35
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Magnum quoque affectum! et amorem habuit rex ad predictam suam fundacionem, itaa quod numquam munere vacuus et solacio ipsam visitavit. Accipe, rex Christe, bona dat nova rex iste. Fert cito productum rex hesternus tibi fructum, rex hic in exemplum voti sancti modo templum incipit exstruere, postquam nova sceptra tenere incepit regni, non hoc ex pectore segni CAPITULUM XIII. De morte inclite domine Gute, regine Boemie gloriose" Gaudia? mundana pereunt quasi sompnia vana, et velud in sompnis honor est fantasticus omnis, tristia succedunt nobis, cum leta recedunt, et perit ut fenum, quicquid tu cernis amenum. Et Salomon ait: Extrema gaudii luctus occupats. Unde ipsa veritas, que in se essencialiter est incommutabilis, dixit: Regnum meum non est de hoc mundo, mundus enim transit et concupiscencia eiust. Sic versa est in luctum cythara nostra et organum nostrumd in vocem flencium5. Nam inclita domina Guta regina invalescente morbo, quem in infantuli partu tunc noviter precedente contraxerat, ex vehementibus do- loribus cognovit, quod ei ultimus vite terminus advenisset, sapienter de domo sua et rebus cepit disponere“ et que prodessent anime cogitare. Et omnibus sacra- mentis ecclesie susceptis et finaliter testamento consumato, animam suam cum magna emisit devocione anno Domini M'CC XCVII°, XIV° Kalendas Iulii, et sepulta est in ecclesia Pragensi circa sepulchrum regis' Ottakari. Et fecerunt omnes a b d e ita Pletita H laes. W domine PWI om. H gloriose P Igloriose et bone memorie H laes. W nostrum Plom. HW cepit disponere P I disponere cepit HW regis PWI om. H 1) Magnum quoque affectum..pectore segnil Cf. ChronAR l. I, cap. 64, p. 78a, ubi autem sententia, quae hic in versu extremo imperfecta et abrupta est, logice finita voce fecit legitur una cum sex versibus sequentibus. 2) Gaudia..benigna. 1 (f. ChronAR l. I, cap. 65, p. 78b-79a 3) Prov. 14, 13 4) Ioh. 2, 17 5) lob 30, 31 35

Strana 36
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. planctum magnum super eam1. Vixit autem post coronacionem suam nisi XVII diebus et tunc quasi fulgida et excellens lucerna fuit extincta ex Dei permissione. Auspicium letum deplorat nobile festum. Principium letum cecat veniens cito letum Namque coronata post tam solempnia grata proch dolor! exuta nexu carnis bona Guta. Nomen a habens a re, vivens sine crimine clare. Inclita' regina fuerat, cui sit medicina dextra larga Dei, sibi dans sedem requiei. Et quis non fleret et toto corde doleret, quando conspiceret, quod mortua forma iaceret. Et speculum verum preclarum hoc mulierum, servans virtutem tribuens aliisque salutem. Laude fuit digna, generosa, pudica, benigna. Et eodem tempore rex2 misit Florenciam pro viris idoneis et discretis, qui venientes ad mandatum regis novum nummisma fabricaverunt. Anno igitur Domini MCCC mense Iulio moneta fuit facta grossorum Pragensium et denario- rum parvorum, quia prius fuit frequens variacio monete et pauperibus valde dampnosa, et precipue mercatoribus non expediebat, quia denarius, qui heri et nudius tercius fuerat bonus et datilis, post breve dierum spacium esse desineret usualis. Corda facit leta quam pluribus ista moneta. Grossum denarium multi reputant quasi divum, hunc qui conservant pluresque simul coacervant. Et quasi pro sanctis venerantur eos, quia tantis grossis de multis spes est permaxima stultis. Hic grossus nummus iam iam manet undique firmus, quem scio dispersum longe, sed raro reversum. a b Nomen PW INotum H inclita PW linclinata H 1) Act. 8, 2 2) Et codem tempore rex.. reversum. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 66, p. 80b-81a 36

Strana 37
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM XIV. Qualiter rex Poloniam intraverit et in Gnesia fuit coronatus. Boni cuiuslibet' proprietas hec existit, quod longe lateque se diffundit et stare nescit inter angustias terminorum paucorum. Unde virtus eximia ac morum legalium decencia et bonitas, quam in se rex Wencezslaus habuit, fama pre- conizante se ubique dilatavit, quod alie gentes sub istius regis pacifici regimine degere affectaverunt. Unde factum est, postquam primus rex Kalisiensis' occisus fuisset2, nullum heredem masculum superstitem reliquit, unde cuncti nobiles terreillius' in regem nostrum vota sua direxerunt et mittentes nuncios supplicant ipsid, ut ad eos venire dignaretur et puellam, que regni heres exstitit, duceret in uxorem. Quibus rex consenciens congregato valido exercitu Poloniam intravit anno Domini M'CCC° et ibidem adversarios suos expugnavit et dominio suo ci- vitates et castra subiugavit. Veneruntque ad ipsum de Opulia, de Tessyn, de Cuyavia ac plures alii de Polonia duces et principes, qui se serviciis regalibus applicaverunt fidemque et omagium regi humiliter prestiterunt. Tandem ut regalis potencia terram Kalisiensem, Gnesnensem, Pomeranam, Posnaniam ac omnia illa loca confinia obtinuisset, ad Gnesiam civitatem metropolim pervenit et ibidem cunctis principibus et nobilibus viris petentibus per dominum Petrum, Gnesnensem archiepiscopum4, previa benediccione corona regni Polonie et dyde- mate solempniter est insignitus. Et ibidem plurimi barones et nobiles per regem militari baltheo cingebantur. Et dominum Henricum dictum de Duba *pro capitaneo' ibi*s dum statuisset, cum gaudio Boemiam est reversus. Sed anno Domini MCCC primo filius Wencezslai, regis Boemieh sexti, in regem Ungarie est electus. Mortuo' namque Andrea, rege Ungarie", unicam filiam heredem reliquit, et omnes barones et nobiles illius terre regis filium in regem et a b c d g h diffundit PIdiffudit H laes. W Kalisiensis PW I Casiliensis H illius Plipsius H laes. W supplicant ipsi P Lipsum supplicant H W eos P Lipsos H laes. W petentibus PW l potentibus H **P Libi pro capitaneo HW Boemie P Iom. HW I) Boni cuiuslibet..in uxorem. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 67, p. 81a 2) Id est Przemyslav (Přemysl Velkopolský), rex Poloniae, qui die 8° m. Februarii a. 1296 occisus est, v. supra cap. IX. 3) Quibus rex..reversus. I secundum ChronAR l. I, cap. 67, p. 81b-82b 4) Archiepiscopus Gnesnensis, qui tunc fuit (1283-1310), non Petrus sed Iacobus nominabatur. 5) In litteris Nicolaus Opaviensis capitaneus appellatus est (v. RBM II, n. 1882, 1883). Henricus de Dubá fortasse parti exercitus Bohemorum in Polonia relictae praefuit. 6) Mortuo.deduxerunt. I secundum ChronAR l. I, cap. 68, p. 83b-84a 7) Andreas III., rex Ungariae, die 14° m. Ianuarii a. 1301 mortuus; filiae eius nomen Elisabeth fuit. 37

Strana 38
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dominum concorditer elegerunt. Venerunt igitur quidam magni nobiles ad regem et filium suum in regem postulaverunt. Qui tamen de maturo consilio suorum eorum peticioni' consensit et hoc fecit, quia consolacionem patrie et pauperum ex hoc previdit profuturam. Unde iuvenis rex Wencezslaus XIII° etatis sue anno in Ungariam cum innumera multitudine est profectus, eodem quoque anno per Colosensem archiepiscopum in civitate Alba regum Ungarie corona et dyademate cum preclara solempnitate est coronatus; et peracto festivitatis gaudio in Budinam ipsum honorifice deduxerunt. Et licet! Bonifacius papa VIII Karulum adolescentem, Karuli regis Sicilie filium?, in Ungariam pro rege transmisisset et rex Romanorum Albertus eciam sibi opposuit, verum tamen proficere non potuerunt. Rex autem filium suum, regem Ungarie, cum magno exercitu visitavit; et dulci presencia et allocucione cum amplexibus fruebantur et causis eorum feliciter peractis in Boemiam pater cum filio feliciter' sunt reversi. Ecce' Boemorum rex fit rex Ungariorum. Plaude Boemica gens, tua sit letissima iam mens, Ungara, Polona" tibi subiacet ecce corona. Hunc lauda regem, iam regna tenent tria legem, ipsis quam rex dat, unus cum laudibus exstat. Hic commendandus princeps et semper amandus, qui regnat late de magnifica probitate. Rex merito crevit, cuius virtus inolevit et fulgens vita claro stat honore polita. a b c d et P Iom. HW eorum peticioni Pl peticioni eorum HW feliciter P Ihilariter HW Ungara, Polona P Hl Ungaria, Polonia W 1) Et licet.. reversi. I secundum ChronAR l. I, cap. 68, p. 84b-85a 2) Carolus Robertus, filius Caroli Martel et Clementinae, sororis Rudolphi Habsburgensis, sobrinus Venceslai III. erat. 3) Versus e ChronAR, l. I, cap. 68, p. 84a-b sumpti sunt. 38

Strana 39
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM XV. Qualiter Elizabeth, filia regis Polonie, regi nupserit et fuerit coronata. Anno Domini M'CCC° cum Elizabeth, filia regis Polonie2, XIV° etatis sue anno Pragam fuisset adducta, sed per tres annos rex protraxit festa nupciarum, ex quo regnum Boemie et Polonie graviter fuerat conturbatum. Tandem de consilio suorum fidelium ipsam sibi in matrimonium copulavit3 et coronari in reginam Boemie et Polonie auctoritate Maguntini et consecrari in ecclesia Pragensi solempniter procuravit. Et fuit facta magna structura inter ecclesias beati Viti et sancti Georgii in castro Pragensi, tamquam semper duratura. Sedilia quoque et mense et omnia, que pertinebant ad regale convivium celebrandum, preparata fuerant et totus circuitus erat circumdatus pannis diversi coloris et interpollata varietate auri et argenti delectabiliter fulgebant, et sic hoc festum fuit decenter consumatum. Anno quoque tercio post nupcias filiam peperit4, quam Agnetem nominavit - mortuo quoquea rege Wencezslao- quam reverendus pater et domi- nus, dominus' Iohannes IV“, Pragensis episcopus XXVII“, baptisavit. Eodem tempore Tasso" de Wissenburch, regni Boemie camerarius, qui Prage fuit cum rege, ante ecclesiam sancti Clementis inter suos multos familiares a quodam paupere cliente propter iniuriam magnam sibi factam est interfectus; et sic ille per totam turbam attonitam fugiens obtinuit vitam. Miles quidam' animo conturbato exposuit coram rege Wencezslao, quod iniuste paciebatur, allegat sibi factam violenciam postulans querimoniisd dari sibi iudices ad iusticiam exequendam. Tunc rex propriis intentus commodis causam querulantis non advertit, sed a se mestum iussit abire. Et in brevi rex recurrens ad conscienciam se ipsum intranee multum redarguit et culpabilem reddit, et solus intrans in cubiculum, clauso hostio candelam ardentem cruribus applicavit et acriter se combussit et ait: "Sic caro ardeas, ne in futuro perpetuum ardorem sustineas", et in quinque locis quasi cauterium fecit propter huius peccati pe- nitenciam et correccionem. b C d e quoque P Iom. HW dominus PI om. HW animo conturbato PWI om. H querimoniis P W I querimonias H multum PWI militum H 1) Anno Domini.rege Wencezslao! compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 69, p. 85a-87a 2) Elisabeth, eciam Richenza dicta, bohemice Eliška Rejčka appellata, filia Przemyslav (Přemysl Velkopolský) erat. 3) Nuptiae die 26° m. Maii a. 1303 celebratae sunt. 4) Die 15° m. Iunii a. 1305. 5) Eodem tempore Tasso...obtinuit vitam. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 70, p. 87a-b 6) Mil es quidam...correccionem. I secundum ChronAR l. I, cap. 83, p. 103b-104a a 39

Strana 40
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Tales' cocture carni fuerant nociture, sed prosunt anime, quia sunt eius medicine. Et eodem tempore Albertus2, rex Romanorum, Boemiam intravit et ibidem multa mala perpetravit. Causa autem fuit hec ipsius adventus: nam licet noster rex ipsius sororis fuerit maritus et fuit ipsius promotor ad imperium Romanum et multa bonaa fecisset, tamen idem rex Romanorum avaricia corruptus, que multorum malorum est operatrix, a rege nostro postulavit, ut sibib Chutnam cum suis argentifodinis' concederet sex annis, vel LXXX milia marcarum in redempcionem eiusdem persolveret tam pro annis preteritis quam futuris, que dicebat ad se pro parte decimarum iure imperii pertinere, et petivit sibi resignari Egram, Misnam, Ungariam, Crakoviam et totum Polonie regnum. Cui rex ad predicta cum consilio suorum sapientum veraciter et racionabiliter respondit: primo, quod decimas de iure dare non deberet et quasdam terras dotis nomine et quasdam iure successionis, *quasdam autem*d vocacionis titulo possideret, ideo ipsas resignare non deberet. Rex vero Romanorum hiis auditis cum magno exercitu venit et circa Budwoys' sua tentoria collocavit et ibi filium suum ducem Austrie expectavit. Qui cum Ungaris, Bulgariss et paganis per Moraviam transivit et ibi multa mala exercuit, nam circiter quatuor milia hominum ferro et igne interfecit. Virginum quoque ac matronarum ac ceterarum mulierum greges plures a paganico exercitu extra terminos terre sunt educti. Et nulli etati pepercerunt: capita infancium infixa sunt lanceis et corpora eorum ad subsellia ligaverunt et alia diversa mala fecerunt. Et post ea pater cum filio cum suis circa Chutnam convenerunt. Incole vero ipsius fuliginem purgamentumques scoriarum argenti alias quoque inmun- dicias' fluvio ibi currenti' miscuerunt, unde homines et iumenta de exercitu bibentes sine numero interierunt. Rex vero Boemie congregaverat inclita bella- torum agmina et illa in civitatibus et municionibus collocavit. Videns quoque, quod exercitus adversariorum deficeret propter diversas causas, admovit exer- citum suum ad Chutnam in crastino bellum cum hostibus commisurus. Rex vero a b c d e f g h k bona P I sibi bona HW sibi P l om. HW argentifodinis Plargentidodinis HW * * Pl om. H laes. W ipsas PWIom. H Budwoys P IBudways H laes. W Bulgaris P IWlgaris H Wulgaris W purgamentumque H W l purgamentorum P inmundicias PIscenosas inmundicias H laes. W (sed duo verba hic fuisse videntur) adversariorum PI om. HW in crastino PW Iin crastinum H 1) Hii duo versus e duodecim, quae in ChronAR leguntur, sumpti sunt. v. ChronAR l. I, cap. 83, p. 104b 2) Albertus...dissimulavit. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 71, p. 88a-90a 3) Rivus Malešovský dictus 40

Strana 41
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Romanorum cum suis percussus metu in primo noctis gallicantu fugam arripuit et abscessit. Rex vero noster transitum ipsius dissimulavit. O, rex! Alberte, clamat tota gens super te! Hec incepisti mala, quorum causa fuisti. Nam cum venisti, tunc stare sibi ominea tristi terra Boemorum cepit, quia turba tuorum nunc bellatorum dampnum cumulat spoliorum. O, quot tristantur per te nunc et lacrimantur, qui sunt nudati, rebus simul excoriati. CAPITULUM XVI. Quomodo dominus' Iohannes IV, Pragensis episcopus XXVII, fuit in episcopum electus et consecratus'. Rebus raritas precium facit, unde *nil preciosius et*d, nil optabilius in ecclesia Dei bono utilique pastore et pontifice, qui tamquam angelus Domini illustrans, purgans et perficiens dirigit suos subditos in viam salutis eterne ipsisque providens et disponens in hiis, que ad animam et corpus dinoscuntur pertinere. Et de tali intelligitur illud ewangelicum2: Fidelis servus et prudens, quem constituit dominus super familiam suam. Divina igitur gracia providente venerabilis pater dominus Iohannes IV, Pragensis episcopus XXVII, filius domini Gregorii de Drazicz, regnante serenissimo principe domino Wencezslao secundo, rege Boemie et Polonie sexto, anno Domini M'CCC° primo *in Pragensem episcopum fuit* electus. In cuius eleccione rex cum regni nobilibus, clerus et populus gratulando et exultando regi celorum graciarum uberes referunt acciones. Donavitque dominus rexf domino electo annulum aureum cum preciosissimo lapide smaragdo pro DCCC marcis estimatum, cum quo fuit in consecracione ab ordinatore suo subarratus. Dominus quoque Ulricus, prepositus Pragensis', ait ad regem: "Quia dominus episcopus Pragensis potest licite venari in silviss regalibus, placeat vestre magnificencie, ut a sibi omine P I ab homine H sibi homine W dominus PWI om. H et consecratus PWI om. H d *- * PWl om. H e ** P I in episcopum Pragensem est HW dominus rex PW I rex dominus H g venari in silvis P I in silvis venari H laes. W 1) Versus e ChronAR l. I, cap. 71, p. 90b -ubi autem sex alii praecedunt - sumpti sunt. 2) Matth. 24, 25 3) Ulricus (Oldřich) praepositus Pragensis annis 1285-1305 fuit. b c f 41

Strana 42
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. ego ad solempnitatem domini electi de ferinis providerem." Cui rex respondit: "Propria in persona volumus ei venari", quod effectui mancipavit. Nam *ante diem consecracionis tres currus variis ferinis refertos, domino electo transmisit et alia plura providendo, que erant necessaria future solempnitati*a. Et consecratus est cum maxima decencia et honore in dominica, qua cantatur Populus Syonl, in ecclesia Pragensi rege assistente cum ingenti iocunditate et aliis principibus et magnatibus regni, clerob et populo universo. Rex vero dedit graciose domino episcopo sceptrum suum et pomum cum cruce auro fulvo decoratum eidem conferendo regalia sive principatum. Deinde rex allato libro ewangeliorum iussit eundem dominum episcopum librum cum dextra manu aperire et occurrit ewangelium, quod legitur in XII“ dominica, et in eodem continebatur: Bene omnia fecit, surdos fecit audire et mutos loqui. Cuncti vero hocd intuentes gracias Deo referebant de tam insigni et magnifico principe et pontifice regem celi affectuose laudantes. Officioque divinos consumato, rex cum domino episcopo pontificalibus induto et infula coronato cum maxima multitudine nobilium ad curiam episcopalem equitavit et accipiens equum domini episcopi per frenum, introduxit eum in portam clara voce hec verba proferendo3: "Dominus custodiat introitum tuum *et exitum tuum*) ex hoc nunc et usque in seculum." Et post leta et dulcia colloquia instaurantur convivia, mense ponuntur, copiositate ciborum lautissima decoran- tur, et in illo laudabili conventu multorum virorum ac prelatorum electorumque clericorum spectabilique varietate ornatorum omnes sensus interiores et exterio- res reficiebantur. Pauperes quoque, qui venerant ad diem celebrem solempnitatis, non solum spiritualem sed eciam corporalem receperunt consolacionem. Domino quoque episcopo digne et laudabiliter in suo' presulatu existente advertit et vidit inter ceteros defectus defectum maiorem et dampnabiliorem, quem antecessores sui nequierunt exstirpare, nec suos subiectos ad statum salutis et rectitudinis revocare, videlicet quia plebani et rectores ecclesiarum erant quasi mercenarii, non ut pastores, ex quo sequebatur ingens periculum animarum, nam a * * PW (ex verbis, quae legi possunt in loco laeso, apparet) ! ante constitutum diem sic et alia plura providendo, que necessaria future solempnitati. H clero P let clero HW graciose PI om. H laes. W hoc P l om. H laes. W Deo referebant Pl referebant Deo HW principe et Pl om. HW g Officioque divino PW I Officio divino quoque H * *PWl om. H suo Plom. HW sui Plom. HW 1) Dominica secunda in adventu, quae anno 1301 cecidit in diem decimum mensis Decembris. 2) Marc. 7, 37 3) Psal. 121, 8 b C d e h j 42

Strana 43
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus tunc auctoritate suorum patronorum, que in hoc facto non habebat vigorem, missas celebrabant et ecclesiastica sacramenta ministrabant. Si quis autem de plebanis patrono suo non obtemperavit, mox ab ecclesia fuit repulsus et alter iterum ad spacium unius anni a festo sancti Georgii usque ad sequens festum fuit subrogatus. Dominus vero episcopus maluit suam vitam periculis et morti exponere, quam talia nefaria acta tollerare. Unde mox regi et baronibus regni se opposuit, ipsos de tali errore arguendo et consulendo, ut a talibus illicitis cessarent et animas suas et subditorum suoruma a dampnacione perpetua liberarent et spe- cialiter tales plebanos tamquam mercenarios a divino suspendit officiob. Quidam vero de baronibus cum nimio furore accensus et indignacione, coram multis baronibus et nobilibus ait domino episcopo prefato: "Magis“ eligeremus iterato ad paganismum redire, quam talia ad velle vestrumd admittere." Verum tamen venerabilis pater virtute constancie roboratus, metum abiciens et terrorem, pretaxatum radicitus exstirpavit errorem. Deinceps ad presentacionem patro- norum plebanos ad ecclesias rite et legittime confirmavit, sicut spectat ad officium et episcopalem dignitatem, ita ut amplius curas animarum sibi commissas aucto- ritate domini episcopi sollicite gubernarent, officium divinum licite celebrando et sacramenta ecclesie populo ministrando. Postquam hec et alia sagaciter et salubriter disposuisset, deinde fuit per dominum Clementem papam V ad concilium vocatus Wiennensel. Qui illic profec- turus milites suos et capellanos totamque familiam suam excellenter vestivit, sicque stipatus magna milicia ac decenti familia dum ad predictam urbem pervenisset, cum maximo honore ab universis prelatis et clero fuit susceptus. Dominus quoque papa ipsum dominum episcopum suis exeniis magnifice hono- rabat, eadem de Wienna in Lugdunumg solempniter transmittendoh. Cumque omnia acta sua ibidem prospere terminasset, ad suam diocesim magno cum gau- dio fuit reversus, in qua in brevi synodum solempniter celebravit: constituciones saluberrimas faciendo, clerum suum a pravis actibus retrahens, laudabilibus operibus iussit insudare. Regem quoque ac cunctos magnates et regni nobiles monitis salutaribus instruebat, prebens se ipsum cunctis veluti clarum exemplar, operibus quoque pietatis studiosius insistebat, non solum viduas et orphanos tamquam pius pater fovens et protegens, verum eciam pauperes pavit, nudos a b C d e g h suorum Pl om. HW suspendit officio PIofficio suspendit HW Magis PI Magna HW ad velle vestrum P Ivelle nostrum H laes. W divinum PIom. H laes. W dum Plcum H W Lugdunum PW I Ludinum H solempniter transmittendo PI transmittendo solempniter HW I) Concilium Viennense mense Octobri anno 131I inchoatum usque ad diem 6“m m. Maii a. 1312 duravit. Ad concilium et ad participationem episcopi Iohannis v. Hledíková, Jan IV., p. 40-56 43

Strana 44
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. vestivit et statutis diebus cuilibet pauperi ad suam curiam venienti denarium dedit. Et pauperes in ecclesia *Pragensi clerici et layci*a adventum suum cum gaudio prestolabantur, *nam cuilibet fuit largitus denarium per magistrum Michaelem*b, suum dispensatorem. Et sic' sex opera misericordie tam corporalia quam spiritualia devocius exercebat, unde Deo, que Dei sunt, reddebat, et «regid que regis sunt, restituebat. Nam quocienscumque rex ad expedicionem sive bel- lum properabat, mox secum in propria persona cum magno exercitu, vel loco sui electam miliciam optime expeditam cum propriis sumptibus transmittebat. Ecclesias quoque plures in sua diocesi et precipue in episcopatu construxit, municiones ac varia commoda et edificia instaurando. Specialiter curiam suam circa pontem Pragensem venustissime reformavit. *Nam prius porta eius de rudi opere cum lignis et septis et alia commoda intrinseca facta fuerunt, ipse vero in porta turrim de lapidibus sectis et dolatis fortissimam erexit et granaria usque ad turrim pontis cum aliis pluribus edificiis valide perfecit, lateribus ea firmiter tegendo. Capellam pulcherrimis picturis depingi procuravit, in qua ymagines omnium episcoporum Pragensium secundum ordinem sunt situate. Pallacium vero sive cenaculum scripturis et picturis extat repletum, multi quidem versus doctrinales et morales sunt ibi notati et multi clipei principum, baronum ac regni nobilium sunt decenter depicti. Speciale vero commodum suum variis ymaginibus fuit decoratum et simbolum prophetarum et apostolorum cum suis propriis figuris et scripturis exstat signatum in optima proporcione, quod de curia cum prefatis versibus attulit romana*e. Tunc urbs2 letatur, lohannes quando' creatur in dominum, plaudit gens tota, libencius audit. Pastor fit iste, putat ex hoc, quod sibi triste nullum succrescat, sed gaudia sola capescat. Sic plebs exultat, clamoribus aula resultat. Fit totusque chorus clero psallente sonorus, letantes mente de pastore sapiente canonici cuncti, clerici carmen cecinere, parvuli cum magnis pariter hylaresque fuere. C d e a ** P I clerici et layci Pragensi HW b *-*PWI om. H sic PWl om. H regi suppl. Za (W secundum Loserth) ! om. HP *-* PWI om. H quando Plcum H om. W l) Curia episcopalis in Minore civitate Pragensi sita est, in loco, quem hodiernae plateae Mostecká, Josefská, Letenská, U lužického semináře et forum Dražické dictum determinant. 2) Versus e duobus capitulis libri primi ChronAR sumpti sunt: Tunc urbs..capescat. - cap. 86, p. 114a; Sic plebs..vivat. eſ. (non ad verbum) cap. 62, p. 75a 44

Strana 45
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Pastor hic divus sit vita perpete vivus, regat, proficiat, felix super omnia vivat. Amen" Notabile quoddam de ordine dominorum episcoporum Pragensium. Advertendum est', quod tempore regis Przsemisl fuit Iohannes tercius, episcopus Pragensis XXIV's, qui prefuit ecclesie Pragensi XXIV annis cum dimidio!. Defuncto quoque rege Przsemysl dominus lohannes episcopus eodem anno ad jus Dominum migravit, cui successit dominus Thobias, *Pragensis episcopus XXV qui tempore regis Wencezslai* sedit in episcopatu XVII annis cum dimidio2. Qui primus ad servitutem regis se dedit, et per eum incepit servitus in milicia armatorum ad regalem expedicionem, quod prius per suos antecessores fieri non consuevit. Quo defuncto" rex Wencezslaus dominum Iohannem, fratrem suum bastardum et non legittimum, prepositum Wissegradensem, nitebatur ad episco- patum promovere, quod facere non potuit sine papali dispensacione. Sed dominus lohannes, Saccensis prepositus, consulit domino regi, ut dominus Gregorius, *decanus Pragensis, qui tunc erat*e sexagenarius, in episcopum promoveretur sub hac spe, ut post discessum ipsius prefatus frater regis promoveretur. Sed Deus aliter ordinavit, quam homo cogitavit, quia ille cicius existens iuvenis decessit' quam antiquus3. Et predictus dominus Gregorius sex annis Pragensem rexit ecclesiam, post cuius obitum dominus lohannes quartus, Pragensis episcopus XXVII", filius nobilis viri domini Gregorii de Drazicz, divina gracia providente" in episcopum Pragensem est electus et confirmatus, de quo in sequentibus plenius continetur *et de suis actibus et operibus saluberrimis omni laude dignissimis, que nullus fecit suorum antecessorum*i. Qui fuit temporibus istorum regum: regis Wencezslai sexti; regis Wencezslai iuvenis; regis Rudolphi, ducis Austrie, filii domini Alberti, regis Romanorum; regis Henrici, ducis Karinthie; regis Iohannis, comitis de Lucenburch, filii regis Romanorum. a b c d e g h I Amen P Iom. H laes. W est PWI om. H ** PIXXV" Pragensis episcopus, qui tempore Wencezslai regis HW Quo defuncto P W I om. H ** P tunc Pragensis decanus, qui erat H tunc decanus Pragensis, qui erat W ipsius PW Leius H decessit PW I discessit H providente P Icooperante HW * * PWI om. H sexti PWl regis sexti H 1) Iohannes III. de Dražice (1258-1278). 2) Thobias de Bechyně (1278-1296). 3) lohannes, praepositus Wissegradensis, iam die 26 m. Augusti a. 1296 mortuus est. 45

Strana 46
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XVII. De morte *inclyti regis Wencezslai Boemie*a. Postquam rexl filium suum, regem Ungarie, manu valida in Boemiam reduxisset, morbus tisicus ipsum invasit et illa infirmitas protelata regi cessit ad interitum, nobis autem prodiit in exemplum. Nam omnem ornatum? totumque lecti apparatum regalem mox in ipsob debilitatis inicio ad usum hospitalis Pragensis rex distribuit infirmis et egenis. Tunicam de panno vili griseo cum amplis manicis et stratum suum cum eodem panno superduxit, vestes quoque regales pauperibus et egenis distribui mandavit et capillos de capite radi permisit, et magnam humilitatem verbis et exemplis evidenter ostendit et dixit suis fami- liaribus, quod si convalesceret, filio suo resignato regno“ in Aula Regia, sua fundacione, semperd disposuerat habitare. Et vocavit' suos familiares et fecit conscribere debita et ea sine dilacione solvere'. Et ad filium convertit faciem suam et ait: "Fili mi, tibi iure hereditario debetur tocius dominacionis mee possessio, det tibi Deus prudenciam et intellectum, ut bene regere posses populum: Deum time, virtutes cole, pacem et iusticiam dilige." Et iuravit filius patre iubente super caput sancti Wencezslai, ut pro patre cuncta debita solveret, et lesis satisfacere promisit. Similiter et nobiles, qui aderant, *hoc facere promiserunt fideliter*f et iuramento hoc confirmaverunt. Et coniugi sue domine Elizabeth XX' milia marcarum legavit nomine dotis, et ornatus sue capelle diversis ecclesiis divisit. Et sicut solus4 sanus existens consueverat opera misericordie exercere, scilicet nudos vestire et esurien- tes reficere, ita mandavit, ut nomine suo hec fierent per suum fidelem. Et missas, *licet infirmus esset, consuetas*) cum devocione audiebat et mire paciencie fuit in suis molestiis et doloribus, nec aliquid contra Deum stultum est locutus, et monita salubria a viris religiosis cum lacrimis audiebat *et cum magna contricione a * * PWI regis Wencezslai inclyti. H b ipso PW imperio H c resignato regno P Iregno resignato H laes. W d semper P I om. H laes. W e solvere Plpersolvere H laes. W ** P I fideliter hoc facere promiserunt HW g XX PWIdecem H h *-* PI consuetas, licet infirmus esset, HW contra Deum stultum PIstultum contra Deum H W 1) Postquam rex..in exemplum. 1 cf. ChronAR, l. I, cap. 72, p. 91a 2) Nam omnem ornatum..habitare. I of. ChronAR l. I, cap. 73, p. 92a 3) Et vocavit...divisit. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 74, p. 93b-94b 4) Virtutes regis Venceslai II. in quatuor capitulis ChronAR (l. I, cap. 75-79, p. 94b-97a) prolixe laudantur. ſ 46

Strana 47
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus extremam unccionem postulavit*a, et si non potuit horas consuetas dicere, tunc eas devote attendebat. Taliter! est unctus et, Christe, magis tibi iunctus hic rex devotus, a cuncto crimine lotus. Et peccata sua cum lacrimis uberrimis cepit deplorare, sic quoque dignos fecit penitencie fructus, et suum cor Deo obtulit contritum et humiliatum. Et anno Domini M'CCC V° cum rex2 sex mensibus dolore valido fuisset thabefactus, cogno- vit, quod resolucionis sue terminus instaret, convocatis suis familiaribus ait ad eos: "Fratres, congaudete mihi et congratulamini, quod tam diu manum Domini, que tetigit me, correptus sufferre merui. Ecce cito hora resolucionis mee advenit, nunc igitur anime mee egredienti oracionibus vestris subvenite et vos, capellani, ad missas legendas vos aptate. Et fecit passionem Domini secundum Matheum legere, quam erectis manibus devote audivit, et XI Kalendas Iulii ad extremam horam veniens, seculo valedicens, facie serena in manus Domini suum commendans spiritum in presencia omnium exspiravit et spiritumb tradidit Domino, qui dedit illum, illum inquam spiritum, per quem regebantur multa milia populorum. O, quanta turbacio exoritur populo pro eo, quod tam sublimis hominis unius accidit sublacio, sed de oculis multorum rivuli lacrimarum profluentes oculos obnubi- labant. Et legerunt missas cum gemitibus et suspiriis singultuosis et amplectentes corpus regale iam exanime, stratum lacrimis fluentibus rigant et ipsum corpus decenter lavant et nobilissimis vestibus regalibus ornant. Corona capiti, sceptrum et pomum manibus inponitur, digitus annulo redimitur. Et peractis' solempniter regalibus exequiis in Aula Regia solempniter ac“ honorifice sepelierunt. Et fuit in regno magnus ululatus et ploratus, et multi pectora tundentes solotenus cor- rueruntd, et multis lacrime defecerant pre magno et nimio fletu. Et omnes pariter tristem querimoniam proponebant. O, mors, sors dira, tuus ut quid morsus in ira tam mira sevit, quod regem, qui duo suevit regna pie regere, sibi subdita rite tenere, ad te traxisti, confunderis hace nece tristi. Plange Boemia, fle Moravia, Slesia, Misna. tu Pomerania, Basna, Crakovia, fundere Gnesna sic lacrimas prona, cecidit tua namque corona. C d e a * * Pl in fine post vocem attendebat H W b spiritum P Lipsum HW solempniter ac Plom. HW corruerunt H (cf. ChronAR) I cucurrerunt PW hac Plac HW 1) Versuse ChronAR I. I, cap. 78, p. 96b sumpti sunt. 2) rex..redimitur. I of. ChronAR l. I, cap. 80, p. 97b-98a 3) Et peractisnede superna. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 80, p. 99a-100a (ubi versus plures sunt). 47

Strana 48
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Hasque necis metas mestas omnis fleat etas. Anno milleno Domini moriturque triceno quinto, mors prior es triduo quam festa Johannis. Preter menses tres triginta quatuor annis vixerat, eterna sibi sit pax ede superna. Amen. Advertendum estl, quod rex in brevi post mortem apparuit domino Iohanni, Brixiensi episcopo2, in visione facie serena, veste prefulgida insignitus, cui dixit: "Iohannes, quem queris, quid ploras?" Cui ille: "Tuum", inquit, "interitum, domine mi rex, et populi tui gemitum deplango." Ad quem rex ait: "O miser, numquida non legisti verba hecb: Cum te consumptum putaveris, orieris ut lucifer et habe- bis fiduciam proposita tibi spe, et defossus securus dormies ad requiesces, nec erit, qui exterreat, et deprecabuntur faciem tuam plurimi'. Et evigilans invenit hoc scriptum in 11. capitulo libri Iob. CAPITULUM XVIII. Quomodo iuvenis Wencezslaus patri' successit in regno et quomodo fuit occisus. Erat trium4 regnorum rex Wencezslaus iuvenis, Ungarie, Boemie et Polo- nie, et erat aspectu decorus, forma speciosus et nature dotibus perfecte preditus, gentem suam diligens. Et anno Domini M'CCC VI°5, III° nonas Octobris contraxit matrimonium cum Phiolcas, filia ducis de Tessyn', et sequenti anno rex sororem suam seniorem Annam Henrico, duci Karinthie, Prage in matrimonio copulavit. numquid P WI inquam H verba hec PWI hec verba H defossus P (cf. Vulg.) defessus H laes. W et PIom. HW (Vulg.) patri PWl om. H ſ regno PWIregnum H g Phiolca PI Phiola HW 1) Advertendum est ... libri Job. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 82, p. 102b-103a 2) lohannes de Ostrov, canonicus Pragensis, protonotarius regis, familiarius regis Venceslai II., ab anno 1306 Brixensis, postea et Bambergensis (1321) et Frisingensis (1324) episcopus. 3) Iob 11, 18-19 4) Erat trium.,incrementa! compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 84, p. 106a-108a 5) Perperam, nuptiae anno 1305 probabiliter Brunnae celebratae sunt. 6) Phiolca (Viola) filia Mesconis (Mečislav), ducis Tessinensis, Venceslao III. mortuo cum Petro de Rožmberk matrimonio coniuncta est. a b C d 48

Strana 49
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Et quia consorcia pravaa corrumpuntb bonos mores: nam regi adhuc adu- lescentulo in Ungaria quidam nobiles filios suos servicio aplicuerunt, qui ex iniquo contubernio ad multa illicita flexibilem iuvenis regis animum inclinaverunt. Incepit enim cum eis lascivire, vinum usque ad ebrietatem bibere, noctes insom- pnes deducere in potacione, commensacionibus intendere, pravis moribus et perversis consuetudinibus insistere. Et noctis tempore filii nobilium cum regem" *vino estuare conspicerent*e, ab eo regalia bona petebant et plurima ab eo obti- nebant et nonnumquam privilegiaf super donacione ebria receperunt. Coronam quoque regni Ungarie cum pluribus aliis regni insigniis Ottoni, duci Bavarie, qui eciam de prosapia regum Ungarie processerat!, voluntarie resignavit omnique iuri regio, quod habuit in Ungaria, coram pluribus principibus et nobilibus liberaliter resignavit'. Qui Ungariam intrans, licet cum magno labore, in regem Ungarie est coronatus3. Interea dux Loketko in preiudicium iuvenis regis plurima mala perpetravit. Ipse vero congregata multitudine armatorum et bellatorum iterh in Crakoviam arri- puit et cum in Olomucz pervenisset, ibidem in domo decani Olomucensis letalibus percussus vulneribus tamquam flos amabilis et lumen gentis Boemice interiit et decessit. Nam quidam theutonicus Duringus, auctor sceleris et iniquitatis, fex omnis malicie, ipsum tribus vulneribus sauciavit et sic interemit. Qui quidem pessimus homicida in partes fuit dimembratus et a canibus devoratus. Sed huius iuvenis regis ruina innumerabilium malorum tribuit incrementa et dolor univer- sum populum vehemens apprehendit. Et pauperibus' ubique fuerunt violencie illate per maliciam et potenciam tirannorum, et bona ceperunt occupari reli- giosorum ac secularium clericorum et difficile esset conscribere illa maxima dampna sive gravamina ac mira crudelitatis exempla. Occisuss est autem anno Domini M'CCC V", pridie nonas Augusti, etatis sue anno XVIII°. Per morsum mortis, regum generacio sortis a C d e g h j prava PW I pravorum H corrumpunt Emlerumpunt PW rumpunt H bonos mores P WI mores bonorum H regem Plrege HW ** PW vinum estuarent et sic conspicerent H privilegia P I privilegia regalia H W armatorum et Plom. HW iter PWIrexiter H dampna sive P l om. HW mira P I om. HW I) Mater Ottonis, ducis Bavariae, fuit Elizabeth, filia Belae IV., regis Ungariae. 2) In litteris die 10 m. Octobris a. 1305 datis postremum rex Ungariae appellatur (v. RBM II, n. 2057). 3) Die 6° m. Decembris a. 1305 in civitate Alba regalis (Stoličný Bělehrad). 4) Verba Qui...devoratus. in ChronAR non leguntur. 5) pauperibus...exempla. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 84, p. 108b 6) Occisus..viduaris. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 84, p. 109a (ubi quinque versus alii sequuntur). b 49

Strana 50
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. sic est devicta, stirps mascula nulla relicta. Femineus sexus, mansit tantummodo nexus. Hinc mestum thema dic gens orbata Boema, heu, naturalis fit nunquam rex tibi talis. Regnum iure gemis, quia regibus ecce Boemis septem privaris et sic misere viduaris. *Heu doleo, qui scripsi, et quivis doleat legens*a CAPITULUM XIX. Quomodo dux Austrie Rudolphus, filius Alberti, regis Romanorum, electus fuit in regem Boemorum et de eius morte. Anno Domini? MCCCVI electoribus non concordantibus vulgaris favor clamorem excitat et Henricum, ducem Karinthie, regem fieri Boemie votis optat. Porro Albertus, rex Romanorum, audiens, quod filius sororis sue mortuus esset, congregato exercitu ad terram Boemie se applicat et quod Rudolphus, filius suus, dux Austrie, eligi in regem debeat, affirmat per nuncios solempnes. Qui quidem patris suscepta legacione cum armatis regno Boemie appropinquat. Huius rei gracia barones cum civibus in regem eligunt ipsum Rudolphum, ducem Austrie. Videns autem Karinthianus', quia non proficeret, latenter de Praga una cum coniuge sua aufugit. Generosa quoque virgo Elizabeth, filia regis, cum pluribus aliis multum ex hoc turbatur, quia libenter vidisset, quod ille dux cum sorore sua regnum obtinuisset. Igitur Rudolphus in regem Boemie electus civitates et municiones quas- dam baronibus contulit et civibus donaria distribuit, sicut promiserat ante suam eleccionem. Dominam quoque Elizabeth, relictam regis Wencezslai, in matri- monio sibi copulavit. Qui' quidem rex multas iniurias venerabili in Christo patri, domino lohanni quarto, *Dei gracia episcopo Pragensi*d XXVII, intulit et genti Boemice multa incommoda fecit et varias oppressiones; et sicut rex Wencezslaus fuit gentis Boemice fidus zelator, ita iste sevus“ persecutor4. a * * Pl om. H heu doleo W (haec verba tantum in loco laeso legi possunt) b Karinthianus P I dux Carinthie HW C venerabili Pl reverendo H W d * * P Pragensi episcopo HW e sevus Pl om. H servus W (signo compendii falso usus) I) Verba Heu..legens. in ChronAR non inveniuntur. 2) Anno Domini.copulavit. I secundum ChronAR l. I, cap. 85, p. 109b-110b 3) Verba Qui..persecutor. in ChronAR non leguntur. 4) Ad Rudolphi mores naturamque v. subtilius Susta, CD II, 1, p. 709-713 50

Strana 51
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Huius rei gracia barones! quidam et nobiles predicto regi Rudolpho se viriliter opponebant et Henrico, duci Karinthie, adherebant. Et ex hoc regno varia dampna et incommoda multa acciderunta et inter cetera mala, que fecit, cum magno exercitu ante Horazdyeyowicz, civitatem domini Bavari de Strakonicz, cas- tra metatus est volens ipsam expugnare. Et ex percussione divina propter dissente- riam nimis debilitatus de hac vita decessit. Quidam vero nobiles adduxerunt predictumb dominum Bavarum ad tentorium obscurum, ubi corpus iam defuncti regis iacebat, et compulsus timore castrum Zwiekow resignavit et mox Henricus, dominus de Rosenberchd, se de eodem intromisit et usque hodie id filius suus, do- minus Petrus de Rosenberch, possidet et tenet2. Et idem rex Rudolphus caput sancte Margarete virginis et alia multa clenodia et sanctuaria ab ecclesia Pragensi alienavit, propter quod Deus iustus iudex dies eius abreviavit'. Mortuus est igitur anno Domini MCCCVII, V nonas Iulii, anno primo sui regni et nullum heredem superstitem reliquit et sicut rex Wencezslaus, sic et ipse XX milia marcarum coniugi sue nomine testamenti assignavit. Sepultus est autem in ecclesia Pragensi. Eodem anno fuit siccitas magna, ita quod seminas perierunt et magnus victualium fuit defectus. CAPITULUM XX. Quomodo Henricus", dux Karinthie, in Boemiam sit reversus et quomodo regnaverit. Anno Domini4 M'CCC VII' mittitur pro duce Karinthie, et ut festinanter in Boemiam redeat, invitatur. Cum autem Albertus, Romanorum rex, audivisset filium suum mortuum, filium suum Fridericum, ducem Austrie, volens ad regnum promovere, cum armatis in Boemiam iter dirigit festinanter. Et tunc facta est a b c d g h acciderunt PW I deciderunt H predictum PWI om. H Henricus dominus PW I dominus Henricus H Rosenberch PH I Rozemberg W (etiam infra) clenodia et sanctuaria P Isanctuaria et clenodia HW abreviavit PWIalienavit H semina PIsemina et fructus H laes. W Henricus PI videlicet Henricus post reversus HW 1) barones...decessit. I secundum ChronAR l. I, cap. 85, p. 11 la 2) Ad occultam causam huius namrationis v. Šusta, ČD II, I, p. 716-718. 3) Mortuus...defectus. I Cf. ChronAR I. I, cap. 85, p. IIIb 4) Anno Domini..plagata. I secundum ChronAR I.I, cap. 86, p. 112a-114a 51

Strana 52
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dissensio inter nobiles terre de eleccione. Unde quidam dominum Thobiam de Bechina" in curia venerabilis patris et domini lohannis, episcopi Pragensisa, nam ibi colloquium erat in favorem et promocionem ducis Karinthie, occiderunt et propter hanc causam quidam cives Pragenses Hilkmarumb, virum honestum2, eciam mactaverunt et in malum tocius regni pars ducis Karinthie prevaluit et no men regis Boemie obtinuit. Romanorum vero rex cum filio suo, duce Austrie, inter Chutnam et Coloniam sua tentoria collocavit et Coloniam hostiliter impugnavit et omnia bona in circuitu devastavit. Quidam vero nobiles regi Romanorum ac suis viriliter resisterunt et plurima dampna intulerunt et multi a facie Karinthiani de Praga fugierunt. Videns autem rex Romanorum, quod hyems instaret, in civitati- bus sibi adherentibus viros bellicosos in presidio reliquit, ipse vero cum filio suo versus Austriam est profectus', sed pacto firmaverat, ut estatis tempored in manu forti iterum in Boemiam rediret. Sed homo cogitat, Deus autem ordinate. Nam eodem anno in Kalendis Maii per Iohannem nepotemf et per quendam suum militem, cui multa mala fecerat, est occisus 4. Illi vero, qui ex parte suas in Boemia remanserant, multi detenti fuerunt et multi interierunt et Karinthianus cum multis de morte regis est gavisus. Et sub istius regimine status regni vilescit, impii resurgunt, cadunt in- nocentes, regnath violencia, dominatur iniquitas, iudicium et iusticia exulat a patria. Ecclesie spoliantur, monasteria calcantur, voluntas omnium malorum ha- betur pro lege, frequentantur spolia viduarum et orphanorum, clamoribus nullum remedium adhibetur, luget clerus, ululat populus et ista tribus annis, quibus Karinthianus regnavit, quassacio non cessavit. Unde tempore ipsius Boemia non fuit salvata, sed pocius plagata. Et eodem tempore quidam cives' Pragenses et Chutnenses monasterium Czedliczi ingressi quosdam nobiles regni captivaverunt et iudicem de Monte occiderunt et magnam violenciam ibidem fecerunt. Sed in brevi illi discor- a b C d e f g h Pragensis PIom. HW Hilkmarum Pl Hiltmarum H W multi PHl tunc multi W tempore PW Itempus H autem ordinat P lordinat H ordinat autem W nepotem Plnepotem suum HW sua Plipsius HW regnat PWI om. H Czedlicz P I in Czedlicz HW j ibidem PW libi H 1) Thobias de Bechynë, summus marscalcus terrae, familiae Habsburgensi faventibus praefuit. 2) Hiltmar Fridinger, civis Pragensis, annis 1288, 1292, 1301 consilii civitatis sodalis fuit. 3) Albertus circa medio mense Octobri de Bohemia profectus est, die 17° m. Octobris a. 1307 iam apud civitatem Znojmo fuit (of. RBM II, n. 2153). 4) Albertus die 1° m. Maii a. 1308 occisus est. Iohannes, pro scelere suo Parricida dictus, filius eius fratris, ducis Rudolphi, et Agnetis, filiae Przemysli Otacari II., fuit. 5) Et eodem tempore quidam cives ... in bonum. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 87, p. 115b-116a 52

Strana 53
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus daverunt et captivi nobiles liberi remanserunt et illis hoc pervenit in malum, istis vero conversum est in bonum. Terra Boemoruml fert pondera magna malorum, que non sensisset, istum si non habuisset regem, quem primo dilexit et odit in ymo. Nam sub eo rapiunt plures, homicidia fiunt, lis crescit, paxa decrescit, ius omne tepescit. Agri deserti remanent, paucique reperti sunt in eis fructus, quia non crescit nisi luctus in tota terra, cum pululet undique querra. Quando regit male rex, errat grex, deficit et' lex inficit hos fex, ingruit hiis nex, dampna manent sex, mors solet hunc rapere, reliquam captiva tenere, liber servire, seges incipit ampla perire, pupillus flere, de sponso sponsa dolere, et crescunt plura plerisque gravamina dura. CAPITULUM XXI. Quomodo Elizabeth, filia regis Wencezslai, vocata fuit ad presenciam regis Romanorum. Anno Domini MCCCX fuit malus status in regno Boemie, nam propter iusticie inopiam facultates pauperum rapte fuerunt violenter. Nec fuit, qui vidue aut pupillo de iusticia et iudicio responderet, et status regni fuit totaliter confusus, quia Karinthianus' vocabat alienigenas ad terram in preiudicium terrigenarum et destruccionem. Et tunc temporis' magnum disturbium et dissensio in Praga oriebatur, quia exercitus magnus de Karinthia advenit in subsidium sui ducis. Et pauperes suis rebus“ sunt depredati et multos in ore gladii occiderunt, diversa mala violenter perpetraverunt, Misnenses eciam eis in adiutorium advenerunt. Et ipsi de Praga a b C pax Pl om. H laes. W et P I om. H laes. W fuit P I fuerit H W d suis rebus PI rebus suis HW 1) Versus e duobus capitulis primi libri ChronAR sumpti sunt: Terra Boemorum..querra. e versibus cap. 86 p. 114b; Quando regit... gravamina dura. = cap. 88, p. 122a. 2) Karinthianus... destruccionem. I cf. ChronAR l. I, cap. 91, p. 128a 3) Et tunc temporis..effuderunt. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 93, p. 132a 53

Strana 54
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. mane armati tamquam contra hostes pugnaturi catervatim exierunt, de vespero vero redeuntes diversa pecora et multa spolia pauperum reduxerunt et in circuitu civitatis et in villis sanguinem innocentem effuderunt. Iohannesl autema de War- temberch et quidam alii nobiles cum exercitu Boemorum ante pontem castri Pragensis Karinthiano aspiciente in muris castri cum Karinthianis bellum com- miserunt et nostrates ipsos vicerunt, capitaneum exercitus cum aliis pluribus vulnerantes captivaverunt. Unde predicti? nobiles statum regni cupientes emendare et oppressionibus pauperum et vocibus eorum lamentabilibus compacientes, miserunt ad regem Romanorum' postulantes et supplicantes, ut heres regni, virgo Elizabeth, filio suo primogenito Iohanni matrimonialiter copularetur. Rex vero difficilem se reddidit ad hoc faciendum. Verum tamen dominus Petrus, archiepiscopus Maguntinus4, describens studiose circumstancias regni Boemie, induxit regem ad consensum, ut virgo Elizabeth ad presenciam eius adduceretur, ut ipsam conspiceret, famam et mores indagando. Et ait rex: "Sacrum imperium5, cui favente Deo presumus, consuevit esse divinarum legum et iusticie inviolabile armarium, ab ipsod enim omne iniustum eminus est elongandum, cum sit caput regnorum et terrenarum potestatum. Unde absque consilio fidelium minime velim quidpiam aggredi vel attemptare, verum tamen adducatur puella, ut ea conspecta cum consilio advertatur, quid sit faciendum". Nuncii' vero reversi Boemiam intencionem regis virgini et eius fautoribus narraverunt, unde ipsi aput diversos mercatores et cives Pragenses virgini et eius familie ornamenta et alia necessaria nomine mutui procuraverunt. Et virgo7 Elizabeth supplicavit venerabili patri domino lohanni quarto, Pragensi episcopo XXVII°, ut ei equum ambulantem ad viam donare dignaretur, qui tribuit ei ambulatorem album bene expeditum et ornatum et duos ciphos argenteos, altos et magnos, auro decenter ornatos. Et infra sex dies post redditum nunciorum cum decenti familia et congrua decencia ipsa ad suum exitum fuit expedita. Die autem septimo, hoc est XVIIII° kalendas Septembris, de Praga palam est egressa. Et cum' coram rege conparuisset, ipse benigne eam suscepit, et regina fecite eam adducere ad suam presenciam, quam graciose a b C d e autem P Ivero HW filio suo P I om. H filio W difficilem se PHI se difficilem W ipso PWlipsa H fecit P leciam fecit HW 1) Iohannes...captivaverunt. I secundum ChronAR l. I, cap. 93. p. 133a 2) Unde predicti...mores indagando. I libere et compendiose. In ChronAR eaedem res in cap. 95 et 96 libri primi (p. 134b-137a) traduntur. 3) Rex Romanorum eo tempore (1308-1313) Henricus VII., comes Lucemburgensis fuit. 4) Petrus de Aspelt, archiepiscopus Maguntinus ab anno 1306. 5) Sacrum imperium...sit faciendum. I cf. ChronAR l. I, cap. 96, p. 137b 6) Nuncii...egressa. I cf. ChronAR l. I, cap. 98, p. 14Ib 7) Verba Et virgo...ornatos. in ChronAR non leguntur. 8) Et cum.--pertractavit. I breve argumentum cap. 100 libri primi ChronAR (p. 144b-146b). 54

Strana 55
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus pertractavit. Rexl autem cum haberet tractatum de isto matrimonio cum suis principibus, quidam clam hoc impedire voluerunt, asserentes puellam non esse aptam neque dignam et quod incole Boemie suum regem male conservantes nostris temporibus perdiderunt. Ad hoc rex respondit: "In regno Boemie hactenus fuerunt reges potentes, quorum gloria partes mundi longinquas illustraverat, quomodos ergo potentes fuissent, si fidelem populum non habuissent?" Verum tamen rex propter verba illab in ambiguitate et dubio permansit. Advertens hoc prefatus dominus Petrus, archiepiscopus Maguntinus', ait2: "Non indignetur michi dominus rex super hiis, que sum locuturus: antequam de manu filii vestri tale et tantum dimitteretis regnum, copulare filio vestro deberetis adhuc ignobiliorem virginem, quam est ista, vel matronam, que quinquagesimum attingeret annum. Hiis verbis et aliis rex *fuit finaliter ad consensum inclinatus*d. Assignavit igitur rex nupciarum locum et tempus: "Ab illo enim die, scilicet ab VIII° kalendas Augusti, usque ad kalendas Septembris tempus veniendi in Spiram imperialem civi tatem illi puelle, filii nostri sponse, statuimus et finaliter terminum assignamus. Omnes discamus4, in hoc alios doce amus, quantum sit mitis rex celi, qui quasi vitis florida dat fructum, pellens cum vult cito luctum. Contra se bella timuit nimis ista puella, atque gemens mente, gemino spoliata parente Stabat turbata, tamen est nunc letificata, cum sit adoptata regi quasi filia grata. a quomodo PW I hoc modo H b illa PW Iillorum H c archiepiscopus Maguntinus P I Maguntinensis archiepiscopus HW d * * PI finaliter ad consensum fuit inclinatus. HW 1) Rex...habuissent. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 100, p. 147a-b 2) ait...annum. l cf. ChronAR l. I, cap. 97, p. 139b. In ChronAR haec verba Conradi, abbati Aulae Regiae, attribuuntur. 3) Assignavit...assignamus. I cf. ChronAR l. I, cap. 97, p. 140a 4) Versus e cap. 100 libri primi ChronAR (p. 146b) sumpti sunt. 55

Strana 56
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXII. Quomodo imperator filio suo in Spira et virgini Elizabeth solempniter peregerit festum nupciarum. Cum rexl Romanorum vellet celebrare filio suo primogenito solempniter festum" nupciarum, misit' servos suos et vocavit principes multos et comites et ba- rones. Et cum gaudio in Spiram pervenerunt. Et ibidem mandavit rex, ut se et sua singuli habilitarent ad augendam et agendam gloriam illius festivitatis, et precepit rex suis procuratoribus omnia necessaria aptari, sicut congruebat regie maiestati. Omnibus tandem apparatibus et indigenciis ad festum hoc celebre adaptatis et parietes domorum bissus et purpura vestiebat. Et audite sunt voces multorum dicencium: salus, honor, virtus et imperium sit tibi, rex noster, quia tu es rex pacificus et magnificatus" et vultum tuum desiderat videre universa terra. Clamant enim iuvenes et virgines, senes cum iunioribus una voce dicentes: vivat rex cum filio suo in eternum. Et fuit ibi convivium solempniter peractum, rex cum prin- cipibus, regina cum sponsa et suis iocundissime epulabantur. Circa vero *nonam diei illius horam*f rex coram principibus ait: "Regnum, ut consuluistis, Boemie Iohanni, filio meo, confero, ut autem ius forcius sibi competat, hodie sibi virginem eiusdem regni heredem legitime copulare matrimonialiter nos delectat et iusticia dictat, ut hoc regnum ab imperio in feodo accipiat, aliorumque principum tytulum ex hoc legaliters obtineat et nomine." Verbum regis placet omnibus, quia prius fuit deliberatum. Et assumptis [rex] cunctis electoribus et principibus et aliis comitibus ad hostium ecclesie maioris in Spira rex, regalibus solepmniter indutus vestibus, venit sceptrum habens in manu sedebatque in solio in capite suo gestans auream coronam. Et factus est repente sonus ex clamore letancium populorum et ex concursu, ex omni genere musicorum; et venit filius cum maxima comitiva cum vexillis regni Boemie. Et facto per filium iuramento sicut ceteri principes facere consueverunt imperio sacro, ipse sibi regnum Boemie contulit et titulum et principis nomen et omnibus suis heredibus dedit leganiter et donavit et postea ipsum est osculatus. Dominus! vero lohannes, Coloniensis a festum PIfesta HW b misit Plet misit HW C et agendam Pl om. H et augendam W d magnificatus P Imagnificus H laes. W e enim P l quoque H laes. W **P Ihoram nonam diei illius H laes. W ſ g legaliter H Ileganiter P laes. W h rex del. Zal superfl. codd. maxima PWI magna H j legaliter Eml leganiter codd. (v. et supra) 1) Cum rex..osculatus. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 101, p. 148a-149b 56

Strana 57
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus archiepiscopus2, premissis verbis ad matrimonium requisitis Iohanni, regis filio, Elizabeth virginem in matrimonio legitime copulavit et in crastino dominus Petrus, Maguntinensis archiepiscopus, coram sponso et sponsa missam de sancto spiritu solempniter cantavit- et munus benediccionis ab ipso susceperunt. Et ante prandium3 oriuntur verba contraria inter archiepiscopos, quis deberet eoruma recumbere ad dextram regis, rex vero hec sapienter sedavit. De hiis vero archiepiscopis hoc tenetur: Maguntinensis, Treverensis, Coloniensis, quilibet imperii fit cancellarius. Horum Maguntinus per Germaniam, Coloniensis per Ytaliam, Treverensis per Galliam archicancellarii titulum habet, precedit autem Maguntinus dignitate, Coloniensis potestate, Treverensis antiquitate - Treveris autem longe fuit ante Romam. Et in hac nupciali solempnitate milites, qui ad mensam ministrabant, precedentibus et precinentibus tubis, buccinis, timpanis et choris, phaleratis dextrariis insidentes, quelibet fercula decentissimo ordine servato apportabant. Transibat inter mensas convivarum validus exercitus armatus milicie predicted, qui ad conservacionem leticie fuerat deputatus. In medio epulancium ante mensam regiam erectum est vexillum, regni Boemie habens signum. Decorabat has nupcias tanta diviciarum deliciarumque gloria, sicut a multis temporibus «none fuit visa «in curiaf regum Romanorum. Et post opulenta convivia convivis innovantur solacia, diversis tamen diversa, alii quidem tripudiis, alii choreis, alii hastiludiis se exercent et tota Spirensis civitas exuberanti resultat leticia et vox resonat leticie et exultacionis. In illo autem tirocinio hastas terentes et robustas, quas gestabant Boemi vibratas, cuncti astantes mirabantur. Sed alii de alia gente galeati contra eos equitare formidabant, et adventui Boemo- rum nullus se ultroneus offerebat et si forsitan quis metas exiverat incautus, ne ve- nienti occureret, devia in equo querebat. Si vero aliquis obvius fuit, tantum ictum haste pertulit, quod de equo cecidit, aut hasta fuit in partes confracta minutas. Hec facta sunt ad nove sponse gloriam et honorem. Et ad vesperum benediccione previa sponsus et sponsa in lecto' adunantur. Mane altero surgitur et gaudiis insistitur, et sic dies illa et tota ebdomada iocundis gaudiis expenditur et finitur. a b d g h i deberet eorum P Leorum deberet HW Treveris Za (v. ChronAR) I Treverensis codd. et Em exercitus armatus Pl armatus exercitus HW predicte PI preclare HW non suppl. Em ! om. codd. in curia suppl. Em l om. codd. convivis Em (v. ChronAR) I conviviis codd. quidem PWI om. H in lecto PI mutuo H multo W 1) Dominus..susceperunt. I cf. ChronAR l. I, cap. 101, p. 150a et 150b 2) Recte Henricus: archiepiscopus Coloniensis annis 1305-1332 fuit Henricus de Wirneburg. 3) Et ante prandium..sede locatur. I cf. ChronAR l. I, cap. 102, p. 151a-152b 57

Strana 58
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Quivis' in hoc facto poterit tunc temporis acto, de quo laudetur celorum rex et ametur. Laudatur digne Deus, a quo virgo benigne sic sublimatur et in alta sede locatura. CAPITULUM XXIII. De circumstanciis missionis in Boemiam' lohannis, primogeniti imperatoris. Imperator? missurus Iohannem, filium suum primogenitum, ad regnum Boemie, advertit id satis perplexum et gravatum et obligacionibus obrutum. Unde precepit omnibus circa Renum principibus et comitibus, ut essent omnesd ad prelium parati et ut omnes *VIII° Kalendas Octobris* circa Nuernberch‘ consti- tuti filio suo versuss Boemiam conducentes ferrent auxiliumb. Et mox stipendia plurimi susceperunt novoque regi constanter et fideliter obsequia promiserunt. Et tunc temporis tres exercitus imperator in Spira disposuit, primum in Italiam, secundum contra comitem Eberhardum de Wiertenberch', tercium filio suo versus Boemiam, et omnes Domino opitulante sunt bene prosperati. Nuncii de Boemia regi dixerunt: "Populus," inquiunt, "domine rex, qui in Boemia est, adventum filii tui, regis sui, desiderat nimis et expectat, ipsum namque pars adversa infestat, unde si moram fecerit filius tuus in veniendo, adiutoribus nostris supercrescet desperacio, contradictoribus vero consolacio. Mitte igitur nunc regem nostrum cum paucis et secure de nostris triumphabimus inimicis." Ad quod rex ait: "Nolite", inquit, "tale consilium michi dare, ut meum a me tam subito mittam filium et filiam, quos Deus omnipotens michi dedit ad consolacionem. Fruar ergo pro tempore dulci presencia puerorum istorum et delectabitur in eis anima mea. Nec tamen hac causa de manibus meis Boemia labetur. Ecce nunc ascendam a b C d e f g h locatur Pl collocatur H laes. W in Boemiam PWI Boemie H advertit PW lavertit H essent omnes Plomnes essent HW ** PWI Kalendas Octobris VIII° H Nuernberch PWI Nyerberk H versus Boemiam PWIversus in H auxilium PW I in auxilium H Eberhardum de Wiertenberch PIEchardum de Wiertenburk H Ebrhardum de Wiertenburg W j hac causa P l ex hac causa H W 1) Versus e cap. IOI libri primi ChronAR(p. 152b-153a), ubi autem novem versus praecedunt a quatuor sequuntur, sumptisunt. 2) Imperator..fruebatur. 1 of. ChronAR l. I, cap. 103, p. 154b-155a. - Vox imperator hic perperam occurrit, quia diadema imperatoris Henrico VII. demum die 29° m. Iunii a. 1312 impositum est. 58

Strana 59
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Alsaciam in civitatem Columbariam, et pueri mei mecum ibunt et vos ibitis illuc." Et non erat, qui auderet contradicere verbis regis. Et cum venissent in predictam civitatem, VIII diebus manserunt ibi. Et de bono statu imperii tractans magno solacio cum pueris fruebatur. Et in recessul in tantum naturalis dileccionisa affec- tum filius unigenitus turbavit per suum discessum, quod pater et mater plorantes lacrimas uberrimas emiserunt et mater ultimam noctem propter amaritudinem et mesticiam totaliter duxit insompnem nec ab aliquo sustinuit consolari. Et post- quam nuncii recepissent licenciam a flente regina, postea intraverunt ad regem habentem plus solito vultum seriosum, in dextra sua filium tenentem. Et commisit nunciis filium cum diligencia magna. Qui responderunt: "Fides nostra, domine rex, circa Iohannem, filium tuum primogenitum «non mutabit b, stabimus semper cum eo integro corde et toto posse“." Et recesserunt nuncii a rege et a regina cum filio facie serena et mente leta. Deinceps ab illa die filius non vidit faciem suorum parentum usque ad diem extremum mortis eorum. Processit denique tunc rex Romanorum versus Lombardiam, filius vero versus Boemiam. Et in brevi nuncios terruit pravus rumor, videlicet quod Praga fuisset *tradita a Karinthiano Fride- rico*d, marchioni Misnensi, et suo exercitui. Et factum est hoc anno Domini OS M'CCC X in die Exaltacionis sancte crucis?. Eodem anno vina et vinee quasi peni- tus perierunt. Eodem eciam anno Karinthianus' de Monte Chutnensi cum Misnensibuse processit Pragam, quam hostiliter in giro circumcinxit. Plurima vero turba de civitate plus Karinthiano quam regi venturo de sorte favebat. Huius autem fuit causa favoris diversa. Quidam enim Karinthiano pecunias concesserant, alii propter suam discordiam, quia sub eo sine timore se de hostibus vindicabant, et alii de spoliis pauperum ditari querebant, et hii omnes *ad ipsum zelum habebant*h. Inter quos Wolframus, civis Pragensis4, hospitale Prage5 incastellavit et ut victualia Misnensibus civitatem impugnantibus venderentur, consuluit. Et qui inimicum munit, se ipsum punit. Domina quoque Anna, coniunx Karinthiani, b d naturalis dileccionis PI dileccionis naturalis HW non mutabit suppl. Em (v. ChronAR) I om. PH laes. W toto posse Plposse toto H laes. W ** Pla Karinthiano tradita Fridrico HW et PWI om. H Eodem eciam P I Et eodem H laes. W g Misnensibus PI Mysnensibus H Miesnensibus W sic et infra h *-* PW limpium zelum gerebant H 1) Et in recessu..penitus perierunt. I secundum ChronAR l. I, cap. 104, p. 155b-156b 2) Die 14° mensis Septembris. 3) Karinthianus...exire. I of. ChronAR l. I, cap. 105, p. 158a-b 4) Wolfram pater clarae familiae civium Pragensium, dictae Olbramovci, ſuit. 5) Postea monasterium Cruciferorum cum stella rubea in Maiore civitale Pragensi adversus collegium s. Clementi (Klementinum), ubi tunc monasterium fratrum Praedicatorum erat. a 59

Strana 60
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. in domo Nicolai de Turri in Novo foro' residenciam habebat, unde duxa Karinthie pro libitu permittitur' intrare et exire. Huius rei gracia totus? ille malignus Misnensium exercitus hostiliter Pragam intravit et eam humiliavit. Unde multi, videntes dolum et tradicionem in civitate, latenter de ipsa fugierunt, fidem namque, quam Iohanni, venturo regi, servare promiserant, violabant. Et multi, qui fuerant de civitate reiecti, cum isto exercitu sunt reversi. Multi quoque pauperes et divites plurima dampna ex ista tradicione sustinebant. De illis autem, qui civitatem intraverant, quilibet prout voluit, domum cuiuslibet hominis occupat, quicquid ibi invenit, spoliat, renitentes cruciat, et illa *Misnensis perfida gens*d muros et parietes in hospiciis suis perforat, pavimenta dilaniat thesaurosque absconditos reperire se sperat. Et in quadam cloaca V milia marcarum invenerunt. Et omnes illi dant sceleri operam, quia nulla pena consequitur culpam, et non solum civitas, sed et eius confinia spoliis gravabantur. Facta est civitas inclita velud latronum spelunca', per discordias vero et violencias continuas vino conpunccionis facta est velud ebria et viribus suis fuit exinanita. Et eodem tempore ecclesie et monasteria diversa gravamina paciebantur. O, quantum 4 mordes, mala tu discordia sordes. Disrumpit fedus actus tuus undique fedus, prelia confortas, tu plura gravamina portas, qui discordare consuevit vel spoliare, nunquam ditatur, sed cum luna variatur, invidias, iras retinens in pectore diras. Quam mala sit plaga litis, monstrat bene Praga. Est' expugnata bis in anno, lite gravata. Istud civilis fecit discordia vilis. a dux HIrex PW b permittitur PI promittitur HW c reiecti PW Leiecti H d ** Pl gens Mysnensis perfida H, W e Est H, WIEt P I) Domus U véže dicta in foro, quod hodie Ovocný trh vocatur, sita erat. 2) totus...exinanita. I secundum ChronAR l. I, cap. 105, p. 159a-160a 3) Ier. 7, 11 4) Versus e ChronAR l. I, cap. 105, p. 160b sumpti sunt. 60

Strana 61
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM XXIV. Quomodo Iohannes, filius imperatoris, cum exercitu *valido Boemiam intraverit Pragam expugnaverit. et*a Postquam rex' Boemie Iohannes a patre suo, rege Romanorum, in Colum- baria civitate separatus fuisset et posthoc in Nuernberch‘ de Renod veniens per dies XIIII congregacionem principum et validi exercitus habuisset et in die beati Luce Evangeliste2 a Nuernberch exiret, versus Boemiam processit. Fuerunt autem in suo exercitu: dominus Petrus, Maguntinensis archiepiscopus, Rudolphus, dux Bavarie, comes palatinus, dominus Philippus, Eynstensis episcopus, abbas de Wlda, Fridericus, purcravius de Nuernberch, Bertholdus, purcravius de Henberch, Lodevicuse, comes de Hoting, Albertus, comes de Hochlokf Henricus de Brunek, advocatus de Castello Suevie4, pluresques alii comites et nobiles libere condicionis. Erat autem exercitus horum magnus et fortis valde, electus ex omni milicia floridah germinantis Germanie, recensiti sunt autem plures quam tria milia pugnatorum exceptis hiis, qui cottidie affluebant. Et in die Omnium sanctorum rex Iohannes cum suo exercitu flumen, quod Egra dicitur, transivit difficulter cum rerum iactura. Cum autem esset in Budyna, misit rex ad venerabilem patrem dominum lohannem quartum, episcopum Pragensem XXVII, in Rudnycz ab ipso adiutorium petens. Qui propria in persona ad ipsum venit cum exercitu magno et robusto. Et in dies beate Elizabeth" ante Montem Chutnam pervenerunt et im- pugnare viriliter ceperunt. Erant autem ibi quidam nobiles ex parte Karinthiani, qui ibi residebant; et plurimos gladius consumpsit et plurimi de parte adver- sariorum sunt captivati. a * * Plom. H laes. W b civitate PI om. H laes. W c Nuernberch PINyernberk H laes. W d Reno HIregno P laes. W Lodevicus PW I Ludwicus H Hochlok P I Hotlok HW pluresque P l plures quoque H W milicia florida P I florida milicia H W plures PI plus HW j residebant PI resistebant HW 1) Postquam rex.iactura. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 108, p. 170a-b 2) Die 18° mensis Octobris. 3) Henricus, abbas de Fulda. 4) Advocatus Sueviae tunc Dither de Castello fuit. 5) Die I° mensis Novembris. 6) Et in die..inclinatur. I secundum ChronAR l. I, cap. 108, p. 170b-171b 7) Die I9 mensis Novembris. e g h 61

Strana 62
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Videns autem rex, quod non esset tempus aptum actibus bellicis, nam yemps horrida advenerat cuncta arva graviter constringens, dominusqueb Petrus, Maguntinus archiepiscopus, cum verbis pacificis misit Coloniam suadens, ut rex intromitteretur. Cives autem responderunt: "Quicquid Praga metropolis fecerit, hoc similiter faciemus." Deinde Pragam totus exercitus venit cum impetu magno. Unde Karinthianus, qui se pro rege gesserat, cum hominibus marchionis Misnensis hii ad resistenciam se aptabant, plures autem nobiles et cives regi Iohanni adherebant. Unde secrete mittunt nuncios ad amicos suos, ut communi bono intendant et regi lohanni adhereant. Et variis exortacionibus hoc procurant: quibusdam munera promittuntur et aliis terrores incuciuntur, et sic multorum animus ad regem Iohannem inclinatur. Unde latenter! conveniunt, et quid agen- dum sit, inquirunt, et secreta consilia sua amicis demandant et signum dederunt: "Quando maior campana die crastina ad sanctam Mariam in Leta curia pulsabitur, mox de castris surgite et civitati cum festinacione appropinquate. Si autem se- cundo et tercio sonus campane invaluerit, nequaquam moram facite." Et talis ordinacio maxime fuit necessaria. Frigus enim erat valde intensum et magnum, tunc nix, gelu, brumad glaciee terre superficiem operiebant. Unde homines et iumenta nimium ledebant, habitabant enim in tabernaculis et tentoriis, defi- cientibus quoque lignis raro fuit visuss ignis, magni enim dextrarii et alii equi plurimi ex lesione frigoris fuerunt excoriati, deficiebant quoque *tam animalibus quam hominibus*h alimenta. Die autem crastina, hora quasi nona III nonas Decembris, multi viri armati regi lohanni adherentes fuerunt conglobati, quorum unus mox turrim beate Virginis ascendit et campanam pulsavit. Ad hunc sonitum se movit exercitus et ad civitatem festinat. *Ad diversas autem partes* civitatis exercitus se applicat, et ubi ingredi urbem debeat, diligenter explorat. Interea hinc inde iacula volant et aliquos vulnerant. Milites vero venerabilis patris domini Iohannis quarti, episcopi Pragensis XXVII, irruentes ad portam circa Longam platheam2, eam potenter a b d g h I k 2) Videns pro Vidit dominusque PW I dominus quoque H et PWI om H gelu, bruma P I pruina, gelu H gelu, pruina W glacie P I cum glacie H W terre PWI om. H fuit visus PI visus fuit HW ** PI tam hominibus quam animalibus HW mox P I om. H laes. W movit PI movitur H laes. W ** PAdversis autem partibus H laes. W volant Plvolantur H laes. W 1) Unde latenter..vulnerant. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 108, p. 171b-172b Exercitus Iohannis Lucemburgensis, ut ChronAR (p. 172b) narrat, Pragam per portam s. Francisci (porta minor loco portae, quae hodie turris Pulverea -Prašná -vocatur), secundum Benessium de Weitmile (FRBIV, p. 469) per portam s. Benedicti intravit. Cſ. et explanationem, quam Susta, CD II,2, p. 146 affert. 62

Strana 63
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus et viriliter excusserunt et primi civitatem intraverunt. Deinde totus exercitus post ipsos subintravit et maximus erat ingrediencium fragor et tumultus. Ingressus est igitur“ rex lohannes Pragam et cum eo magnus exercitus pugnatorum, omnes quidem tenentes galeas in humeris et in manibus extractos gladios fulgurantes. Karinthianus autem et Misnenses ad castrum Pragense confuse fugierunt. Clamabatur statim ex iussu regis ab omnibus: pax, pax, pax. Singuli autem incole civitatis mox aperiunt hostia, que prius fuerunt clausa, et gaudenter *conspiciunt novi* regis magnalia, depulitque priorem violenciam felix nova pax. Eadem die quilibet, qui male fuit depulsus, ad id, quod suum est, rediit, timorem deponit, securus dormit, arma cives deponunt, concorditer mox ambulant domino Deo gracias agentes. Et V2 idus Decembris nocte media cum coniuge sua domina Anna ac tota sua familia Karinthianus latenter aufugit de castro Pragensi. Recessit igitur omnibus dormientibus *de regno confusus*d, qui plus quam tribus annis in ipso regnaverat regimine satis' confuso et ignonomiosof. Felix hec hora fuerat, quando meliora tempora venerunt, que lites deposuerunt. Felix introitus fuit hic regis, quia ritus pacis portavit, cum qua Pragam relevavit. Felix es terra, tus tota Boemia, guerra a te cessabit, tecum pia pax habitabit. Felix, invictus sit et ipse Deus benedictus, qui delere vilem vult per regem iuvenilem. Felix vox resonat, que pacis munera donat, pax, pax clamatur ex hocque rapina fugatur. c est igitur P Ligitur est H laes. W b ** PIconspiciunt pulchra novi HW mox ambulant PW I ambulant mox H d *-* Pi confusus regno H confusus de regno W e satis HWlsat P f ignonomioso PW ignomioso H pro ignominioso g tu P, Wlcum H 1) Ingressus est..agentes. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 108, p. 172b-173a 2) Et V...ignonomioso. 1 of. ChronAR l. I, cap. 108, p. 174b 3) Versus ex eodem capitulo libri primi ChronAR (p. 173a) sumpti sunt. a 63

Strana 64
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXV. Quomodo rex lohannes pacem in regno Boemie ordinavit et quomodo coronatus fuerit. Rex novus' primam curiam indicit, et ut omnes Boemie magnates in festo Nativitatis Domini2 Pragam veniant, cunctis scribit. Omnes itaque barones ac nobi- les regni obediunt huic edicto et in Pragam pacifice, ut rex imperaverat, concor- diter veniunt et iocunde portantes vestimenta militaria, dimittentes domia arma bellica, que prius cottidie ferre consueverant ubique prelia suspicantes, regem quoque proni suscipiunt et honorant, servicia prompta regi suo exhibent fide- litatisque perpetue iuramenta cum omagio sibi prestant et promittunt *pacem in regno* facere et servare. Pax3 igitur fit, quia Deus auctor pacis et amator, sic facere tunc disposuit. Replentur campi ex hoc ubertaté4, ex illa salubri tranquilitate. Qui enim sua deserentes tempore guerre fugerant', revertentes agros semina- verunt, vineas plantaverunt et fructum diversum fecerunt. Reliquias quoque Karin- thianorum et Misnensium, qui in quibus urbibus et municionibus fuerant dimissi, rex lohannes mox de finibus Boemie eos exterminat et expellit, plurimas quoque regni municiones' dissipatass et a nobilibus occupatas rex recuperat et reformat. Congregati' quoque in unum omnes barones et magnates *ac nobiles regni cuncti*h dixerunt ad dominum Petrum, Maguntinum archiepiscopum: "Regem nostrum Iohannem, quem dominus Deus dedit nobis, sacrum quoque imperium regno nostro legaliter prefecit, ipsum, domine reverende, sacre unccionis et beneficio coronacionis ex vestro officio dignemini benedicere et consecrare. Quibus mox suum prebuit consensum, unde ad huius festivitatis leticiam, qua poterant, decencia se disponunt. Cum itaque omnes nobiles regni et persone a b C d e g h k dimittentes domi P I domi dimittentes H W exhibent PW I exhibeat H ** PI in regno pacem HW campi ex hoc P l ex hoc campi H W fugerant P I fugierant H laes. W regni municiones P I municiones regni HW dissipatas PWI om. H ** P I cunctique nobiles regni HW Deus PWI om. H prefecit P I perfecit H laes. W sacre Plsancte HW 1) Rex novus...servare. I cf. ChronAR l. I, cap. 109, p. 175a-b 2) Die 25° mensis Decembris. 3) Pax..reformat. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 109, p. 175b-176a 4) Secundum Psal. 64, 12 5) Congregati.. exsequentes. I secundum ChronAR l. I, cap. 109, p. 176a-b 64

Strana 65
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus graviores Pragam venissent, ecce pridie Nonas Februarii, que fuit dominica proxima post Purificacionem beate' virginis Marie, dominus Iohannes' rex cum coniuge sua, domina Elizabeth in ecclesia Pragensi ante altare sancti Viti regal diademate una cum sua conthorali per prefatum dominum Petrum archiepisco- pum fuit solempniter coronatus. Advenerant tunc omnes regni officiales sua officia legaliter exsequentes. Venerabilis quoque pater dominus Iohannes quartus, Pragensis episcopusd XXVII, cum predicto domino Petro archiepiscopo regi astitit' immediate, principaliter ad hoc festum de necessariis providendo. Plebs? tunc letatur et regi congratulatur, quando coronatur rex, gens gaudens animatur. Post misse officium rex cum regina cum magna descendunt gloria et maxima turba preciosis vestibus induta antecedebat eos et sequebatur. Rex autem et regina electis dextrariis erant insidentes et super eos velum velut celum rutillans erectum quatuor epistiliis ferebatur et cum tubis, cytharis et organis, tympanis et choris et in omni genere musico letabunda concio deducebat. Et ad sanctum lacobum in refectorio fratrum Minorum et in aliis pluribus locis splen- dide sunt epulati et multi de hoc mirabantur, quod rex Iohannes, qui Pragam intraverat mense Decembri, in sequenti mense Februario decenter regni dya- demate fuit coronatus. Omnes4 letantur lautosque cibos epulantur, et qui cernebant solempnia tanta stupebant, ac admiratur, quod gloria tanta paratur. venissent P I convenissent HW beate Pl om. HW lohannes PI om. HW Pragensis episcopus P lepiscopus Pragensis HW astitit Plassistit H laes. W festum Pl om. HW l) Anno 131I dominica post Purificationem demum in diem 7 mensis Februarii cecidit. Errorem, qui ex computatione romana (pridie Nonas Februarii - dies 4“ huius mensis) perperam adhibita ortus est, iam in ChronAR (p. 176b) invenimus. 2) Primus et secundus versus ex pluribus versibus in ChronAR l. I, cap. 109, p. 177a adhibetur. 3) Post misse...coronatus. I secundum ChronAR l. I, cap. 109, p. 177a-b 4) Versus ex eodem capitulo primi libri ChronAR (p. 177a) sumpti sunt. b c d e a 65

Strana 66
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXVI. Quomodo rex lohannes Moraviam intraverita ipsamque pacificaverit'. Cum sub manibus' regis Iohannis omnia prosperarentur" totaque Boemia suis pareret mandatis, placuit regi de statu Moravie, qualis esset, videre. Mense igitur Maio eodem anno, ipse est annus Domini MCCCXI“, rex lohannes intravit Moraviam in manu valida ipsam dispositurus. Venerabilis? quoque pater dominus Iohannes IV“, Pragensis episcopus XXVII", misit cum eo *validum ac robustum*e exercitum armatorum. Pressure namque continue ipsam graviter molestaverant sicut et Boemiam. In Olomucz quoque' primo applicuit, ubi cum ingenti gaudio ab universo populo est susceptus et per XII dies ibi, que pacis sunt, sagaciter ordinavith. Venitque tunc ad regem Boleslaus, dux Wratislaviensis, et terram Opavie regi voluntarie resignavit. Nobiles enim illius terre ducem Nicolaum" repulerant et se predicto duci subdiderant. In eadem quoque concordia rex promisit duci Boleslao dare et solvere in certis terminis VIII milia marcarum argenti4 non solum propter terram Opavie, sed ut de cetero de regno Boemie domine Margarethe, uxoris sue, dotalicium dux ille non exigat vel requirat. Regis namque lohannis et ducis Wratislaviensis uxores' regis Wencezslai filie fuerunt et mutuo sibi sorores'. Consuetudo namque hactenus fuit regum Boemie unicuique filiarum suarum, cum nubet consorcio virili, in sponsali dotalicio *X milia marcarum*k argenti assignare. De Olomucz quoque rex exiens gressus dirigit versus Brunamô, ubi non solum a clericis et ab omni populo christiano, sed eciam a tota synagoga a C d e g h J intraverit PWI intravit H ipsamque PW l et ipsam H pacificaverit P Wl pacificavit H prosperarentur PW I prosperabantur H * * P l om. H validum et solidum ac robustum W molestaverant PW l molestaverat H quoque PWI om. H sagaciter ordinavit P lordinavit sagaciter H laes. W uxores P l om. H laes. W nubet P Inubent H laes. W k ** PI marcarum V milia H marcarum X milia W a PWI om. H 1) Cum sub manibus...coequat. l cf. ChronAR l. I, cap. 109, p. 177b-178b 2) Verba Venerabilis...armatorum. in ChronAR non leguntur. 3) Nicolaus Opaviensis, filius regis Przemysli Ottacari II., non legitimo coniugio natus; mater eius fuit Agnes de Kuenring (v. сар. II). 4) Litterae ad hoc spectantes datae sunt Olomucii die 11° m. Iunii a. 1311 (v. RBMIII, n. 23). 5) Id est Margareta, uxor Boleslai III., ducis Vratislaviensis, et Elisabeth, uxor Iohannis, regis Bohemiae, filiae regis Venceslai II. 6) Secundum testimonium litterarum rex Iohannes Brunnae a die 22° m. Maii usque ad diem 18 m. Iunii a. 1311 commomtus est (cf. RBM III, n. 18, 19, 29). b 66

Strana 67
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Iudeorum magnifice fuit susceptus et ibidem pacem intus et foris ordinat et ex hoc tota congratulans: plebs exultat. Et tunc inter regem et Fridericum, ducem Austriel, concordia et amicicia cum mutuo presidio promittitur. Reformata igitur pace per totam Moraviam rex regreditur in Boemiam, terram universam peragrat, civitates singulas visitat, castella et municiones, unde latrocinia fiunt, humo coequat. Postea? in Moravia insurrexerunt viri' maligni, qui prius latrocinia plurima committere consueverunt. Nam' quod consuescit, dum vult“ dimittere nescit. Incole igitur Moravie, que mala a malis paciebantur, regi insinuant et regale presidium deprecantur. Mense igitur Iulio4, adventus sui anno tercio, ipse est annus Domini M“CCC"XII“s, rex Iohannes de Praga exivit et in subsidium Moravis procedit. Venerabilis' quoque pater dominus Iohannes, Pragensis episcopus, cum eo dirigit electamd multitudinem armatorum. Unde aggressi inimicorum castra viriliter impugnant et expugnant et multi malefici, qui fuerunt in eisdem castris, ex iussu regis capitibus sunt privati et alii plures vario modo sunt interempti. Eodem tempores execrabilis fuit frugum terre sterilitas tam in Boemia quam in Moravia ita, quod' multi pauperes pre fame discederent ex hac vita. Nam mensura siliginis, que vulgariter stricht nuncupatur, solvebat XXX grossos Pragenses. b C d e congratulans PI gratulans H laes. W viri P I quidam viri HW dum vult PW I quis, post H electam PWl om. H quod PW I om. H fame P I fame et inedia HW g strich PIstricho HW 1) Rex Iohannes et dux Austriae in Rajhrad circa in secunda dimidia parte mensis lunii a. 131I convenerunt. 2) Postea.interempti. I secundum ChronAR l. I, cap. 109, p. 179a 3) Nam..nescit, Cf. Walther, n. 25291. Haec verba in ChronAR non leguntur. 4) E litteris (v. RBM III, n. 76) regem Iohannem iam die 5° m. Maii in civitale Trebič fuisse apparet. 5) Verba Venerabilis.. armatorum. in ChronAR non leguntur. 6) Eodem tempore..Pragenses. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 109, p. 180a a 67

Strana 68
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXVII. Quomodo rex lohannes in Nuerenbercha curiam celebravit. Anno Domini M°CCC XIII°, in festo Epiphanie Domini2 Iohannes, rex Boemie, quia vicarius generalis erat sacri imperii per Germaniam, curiam solempnem in Nuernberch celebravit, in qua fere omnes principes Alamanie" et comites affuerunt, et qui per se ipsos adesse non poterant, illuc solempnes suos nunccios transmittebant. Venerabilis quoque pater dominus Iohannes IV“ Pragensis episcopus XXVII"s, fuit specialiter ad hoc rogatus et transivit *cum magna et solempni milicia ingentique honore*f cum rege et ibidem regi fecit magnum honorem et baronibus Boemie et multiplicem consolacionem. Et inter cetera ibi preceptum erat, ut domino Henrico imperatori, qui tunc obsiderat Florenciam civitatem, transmittere deberent homines pugnatores, et hoc manda- tum pariter omness obedienter susceperunt et estate tunc *sequente congregatis*h exercitibus processerunt. Sed heu, morte imperatoris audita ad locum certaminis non pervenerunt. Nam cum Mediolanum4, Cremonam, Brisnam et alias plures civitates cesar magnificus vi prelii subpeditasset, et maxime Pisanorum et Ianuensium suffultus auxilio, qui sibi ingentem copiam auri et argenti offerebant, tandem ad urbem Romanam' pervenit. Plures vero Romanorum, quia de adventu cesaris doluerunt, Roperto, regi Apulie6, quem vocaverant contra imperatorem, astiterunt et non mo- dicum impedimentum prestiterunt. Unde in urbe Romana cesar cum adversariis habuit prelia multa et semper fretus est victoria7. Et anno Domini M'CCC XIII'8 in die beatorum Petri et Pauli apostolorum? a quatuor cardinalibus, quibus dominus papa suas vices commiserat, ad sanctam Mariam rotundam decenter, reverenter et C d e Nuerenberch P I Nyerberk H Nurnberch W erat P I fuit HW Nuernberch PINyernberk H Nurnberg W Alamanie P IAlmanie HW Pragensis episcopus PLepiscopus H episcopus Pragensis W f ** PWI cum magna milicia H g omnes P Iinter omnes H laes. W h *-* Pl sequenti congregatibus H laes. W I) Anno Domini..non pervenerunt. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 110, p. 180b 2) Die 6° m. Ianuarii. 3) Verba Venerabilis...consolacionem. in ChronAR non leguntur. 4) Nam cum Mediolanum...obsedit. I of. ChronAR l. I, cap. 115, p. 194a-195a 5) Henricus primo Pisae constitit et Romam demum die 7° m. Maii intravit. 6) Rex Neapolis Robertus de Anjou (1309-1343) non sincere egit: nuptias filii sui cum filia Henrici comparabat et eodem tempore exercitum suum adversariis imperatoris auxilio Romam misit. 7) De facto Henricus, quamvis aliquos successus habuerit, ripam Tiberis dexteram nondum occupavitd in Laterano coronatus est. 8) Recte anno 1312, cf. et ChronAR, p. 194b. 9) Die 29° m. lunii. a b 68

Strana 69
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus legaliter fuit cesar coronatus. Et cum suo exercitu trans Tiberim transiit potenter et hostium cuneos strennue penetravit et ecclesiam beati Petri intravit; et tota concio cleri solempniter cecinit Te Deum laudamus. Deinde transiens contra Florenciam ipsam obseditl. Inclita? autem urbs Neapolis cesari instanter suplicat, ut se de ipsa intromittat'. Unde relinquens magnam miliciam ante Florenciam iter arripuit versus predictam urbem. Cum autem esset ante civitatem Senis, in vigilia beate Virginis *Marie" prehabita confessione a fratre Bernhardo de ordine Predicatorum accepit corpus Christi. Qui digitos lavans venenum vino miscuit' et cesari bibituro porrexit, qui mox dolore fuit gravatus et post dies sex feliciter ad Dominum*" migravit. Ille autem maleficus ad hostes fugit in continenti. Sequenti vero anno' impletum est domine Elizabeth *pariendi tempus*c et peperit' filiam primogenitam, quam nomine imperatricis Romanorum Marga- retham appellavit. Cum autem8 rex lohannes et dominus Petrus archiepiscopus Magun- tinensis cum aliis pluribus principibus cum maximo exercitu ad Sueviam perve- nissentd, venerunt tunc legati et utique ingrati, qui mortem cesaris nunciaverunt et hoc literis in oculis gemencium declarabant. Tunc acerbi doloris aculeus transfixit cor regis Iohannis et multorum principum aliorum. Dixerunt' quoque principes ad regem: "Ex quo, domine rex, pater vester, qui causa nostri itineris extitit, ex hoc seculo migravit, nile aliud restat, nisi quod cum festinacione revertamur." Sic igitur tum rex cum suo exercitu revertitur, hunc latrunculorum rapacitas passim latenter aggreditur, et qui sequestratim ab exercitu graditur, mox capitur et aufertur. Anno Domini 1 M'CCC XIIII°, XII° Kalendas Maii obiit dominus Clemens jus papa V', IX° anno sedis sue. Hic papa prius Burdegalensis episcopus fuit a relinquens PW I delinquens H b *-* PI gravi infirmitate oppressus decubuit et infra paucos dies ad Dominum de hoc seculo HW c ** Pl regine tempus pariendi H, W d pervenissent Pl pervenisset HW e nil PInon HW sedis PWI sede H 1) Henricus VII. Roma die 20° m. Iulii a. 1312 abiit, iterum in breve tempus illuc revertit, denique ad Florenciam, quam eodem anno mense Novembri oppugnavil, profectus est. 2) Inclita.. in continenti. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 115, p. 197a-b 3) Haec dicta singularia sunt et falsa esse videntur. 4) Die 14° m. Augusti. 5) Fama Henricum veneno obiisse namans vera non est. Henricus iam aliquamdiu aegrotabat et causa mortis eius probabiliter malaria fuisse videtur. Mortuus est die 24 m. Augusti a. 1313 in oppido Buonconventa apud Senas (Siena). Cf. Susta, ČD II,2, p. 171-190. 6) Sequenti vero anno...appellavit. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 110, p. 181a 7) Die 8° m. Iulii a. 1313. 8) Cum autem...aliorum. I secundum ChronAR l. I, cap. 110, p. 181a-b 9) Dixerunt..aufertur. I of. ChronAR l. I, cap. 110, p. 182a 10) Anno Domini.varias sequestrati. I cf. ChronAR l. I, cap. 121, p. 21 4a-b 69

Strana 70
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. et de Vasonia nacione1, qui omni tempore papatus sui ad urbem Romanam non pervenit, sed in locis occidentalibus, ubi et prius fuerat, Philippo, regi Francie, in pluribus obtemperans, usque ad obitum suum ibi mansit. Hic eciam papa anno Domini M'CCC XI° Wienense concilium celebravit, in quo sub pretextu pietatis et sub opinione passagii' generalis decimam imposuit generaliter toti clero. Et quia rex Francie ibidem crucem assumpsit cum duobus suis filiis promittens, quod personaliter *illi passagio vellet* interesse, unde papa sibi omnem decimam colligendam de clero assignavit. Predictus eciam papa potentem ordinem *per totum mundum celebrem, ordinem*d Cruciferorum templariorum, ascribens eis quosdam errores heresis, abrasit de gremio ecclesie totaliter et delevit. Cuius ordini magister anno Domini M'CCC XIIII° non' contradicente papa per regem Francie miserabiliter mense Aprili Parisius est igne crematus?, alie vero eiusdem ordinis persone plurime aut tormenta passe aut relicto habitu regulari seculum intraverunt. Opinio tamen dictabat plurimorum, quod dictum ordinem non pestis heretica, sed ipsorum possessio latissima et malorum hominum avaricia delevisset. Predicto concilio dominus *Iohannes, Pragensis episcopus*f, interfuit, sed domi- num Petrum, archiepiscopum Maguntinum, qui tunc cum lohanne, rege Boemie, in Boemia fuit, propter preces domini Henrici imperatoris papa ab illo concilio habuit supportatum. Factum est autem post mortem pape, quod secundum constitucionem sexti libri decretalium omnes cardinales in Carpentarato positi fuerant in conclavi. Et quia inter cardinales inclusos, quorum quidam fuerunt Ytalici, quidam Francigene et aliqui Vascones', facta est dissensio, ita quod in pape eleccione non poterant concordare, et sunt ab invices sine omni fine ad regiones varias sequestrati. O Et anno Domini M'CCC XV°, Kalendas4 Iunii nata est domino lohanni, regi Boemie, nomine Guta filia secunda. a b e g fuit et transpos. Za l et fuit codd. passagii P Wl pellagii H c ** PI vellet ibi passagio H vellet illi passagio W d * * Plom. H laes. W non Hl posterius cancel. P laes. W f ** PHIohannes IV, episcopus Pragensis XXVII" HW ab invice P l invicem H laes. W h Iunii PIIulii H, W filia PWIom. H l) Clemens V, proprio nomine Bertrand de Got, anno 1295 episcopus in civitate Comminges factus est, postea annis 1299-1305 archiepiscopus in civitate Bordeaux fuit. Papa die 5° m. Iunii a. 1305 electus est et anno 1309 Avinione sedem suam collocavit. 2) Magister maximus ordinis Militum Templi Iacobus de Molnay iussu regis die 18° m. Martii a. 1314 concrematus est. 3) Conclave in Carpentarato per duodecim septimanas nullo novo papa electo tenebatur. Cardinales tunc octo Itali, sex Francogalli, decem Vascones erant. 4) Recte die 21° m. Maii a. 1315, id est XIII Kalendas Iunii, ut in ChronAR l. I, cap. 110, p. 183b legitur. 70

Strana 71
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM XXVIII. Quomodo rex lohannes cum exercitu magno in Ungariam processit. Ad compescendam" proterviam et acerbam violenciam, quam terre Mora- vie spoliis, incendiis hominumque abduccionibus nequicie fomes comes Matheus de Trencz multis modis intulerat, copiosam multitudinem armatorum tam indi- genis quam alienigenis' dominus Iohannes, rex Boemie, convocavit et anno Domini M'CCCXV° XII° Kalendas Iunii de Praga exiens versus Ungariam procedebat. Et cum ingressus fuit Moraviam, Ungari quidam audita fama tacti metu municiones, quas in metis Moravie occupaverant, igne apposito voluntarie concremaverunt. Rex vero primum castrum inimicorum aggrediens viriliter expugnavit, quo facto ante illud castrum, quod Alba vocatur2, exercitus collocatur. Predictus vero comes cum suis coadunatus satis hostiliter exercitui regis appropinquat" et cum magna vociferacione iacula sive sagittas ad modum nivis vel cineris spargunt. Et in prima congressione multos de exercituf invaserat terror. Quidam vero barones Boemie cum exercitu3 *venerabilis patris domini lohannis quarti, Pragensis episcopi XXVII*g, in unum conglobati hostium cuneos veluti telam aranee dissipantes penetraverunt et corruerunt. Ipso die et necati sunt bene CC de Ungaris et nisi unus de Boemis. Qui quidem comes, videns se regih resistere non posse, quesivit per amicos suos amicabilem composicionem, quam - licet cum magnis laboribus - invenit. Et eodem4 anno post magnam siccitatem nimia inundacio diluviosa fuit aquarum; specialiter tamen fluvius Albea proprium excedens alveum per loca circumiacencia villas et stabula inebriat, horrea et molendina secum deducens a b g h j abduccionibus PW Iadduccionibus H indigenis-alienigenis pro indigenas- alienigenas quas P l que H W appropinquant P W l appropinquat H cineris PI pulveris H W exercitu P l exercitu regis HW ** PW (ubi autem...episcopi Pragensis... legitur) 1 om. H regi P Iregi Boemie HW magnis PWI om. H excedens PW lextendens H 1) Ad compescendam..invenit. I secundum ChronAR l. I, cap. 124, p. 223a-224a 2) Bohemice Holić; nomen Alba (in ChronAR Alba Ecclesia) a nomine germanico Weisskirchen derivatum est. Ex litteris die 12° m. Iulii a. 1315 datis (v. RBM III, n. 268) Iohannem in castris ante Holič-qui locus in Slovenia, apud finibus Moraviae invenitur- eo tempore ſuisse apparet. 3) Verba cum exercitu...conglobati in ChronAR non leguntur. 4) Et eodem.remigabat. I cf. ChronAR l. I, cap. 124, p. 224b 71

Strana 72
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. evulsit. Porro in tantum se flumina in altum crescencia elevaverant, quod in villis circa sepes et hostia navigio remigabant. Et sequenti anno duo reges Romanorum sunt electi?. Unde cum prius electores concordare non potuissent, dominus Maguntinus, qui est quasi decanus eorum, terminum peremptorium prefixit, in quo dominus Petrus Maguntinus, Balvinus Treverensis archiepiscopi, Iohannes, rex Boemie, Woldemarus, Brambur- gensis marchio, Lodevicum', ducem Bavarie, in regem Romanorum elegerunt'. Ex parte vero altera Iohanness, Coloniensis archiepiscopus, Rudolphus, dux Bavarie, Lodevici tuncd electi germanus, et Iohannes, dux Saxonie, Fridericum, ducem Austrie, regem Romanorum proclamaverunt. Et dominus Ludevicus electus Aqui- sgrani per dominum Maguntinum in sede regum collocatur necnon regio diademate una cum Margaretha, sua coniuge4, solempniter insignitur. Et dominus Maguntinus ostendit ibidem per papalia et imperalia privilegia, quod per ipsum regem Almanie coronacio esset celebranda. Coloniensis autem archiepiscopus hoc audiens eciam ducem Austrie coronavit. Ex horum duorum regum discordia ubique surgunt discidia, committuntur passim prelia et in partibus Almanie oriuntur pericula infinita. O, quantus strepitus tunc fit, quantusque mugitus pars fremit adversa, clamat alii viceversae. Efficitur multus mox in populoque tumultus. Hii Lodeuicum laudant, alii Fridericum. Et nisi fluxisset ibi Moganus, inde fuisset mox ingens bellum generatum sive duellum. a b c d e elevaverant P I elevaverunt HW Lodevicum P I Ludwicum H (et infra) laes. W elegerunt P I om. H laes. W tunc Plautem H laes. W Sed tandem Fridericus per Ludovicum occiditur ut versus tertius in marg. sup. manu coaeva adscr. P deest HW 1) Et sequenti..sive duellum. I compendiose secundum ChronAR l. I, cap. 125, p. 225a-226b 2) Recte anno 1314. 3) Recte Henricus (id est Henricus de Wirneburg) 4) Uxor Ludevici Beatrix appellabatur; coronatio die 25° m. Novembris a. 1314 celebrata est. 72

Strana 73
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus CAPITULUM XXIX. Quomodo rex Iohannes ex inductu baronum terre iussit Theutonicos multosa exire de terra. Rex Iohannes' plurimos Theutonicos comites et alios nobiles habere consueverat, quorum fretus consilio singula sui regni negocia disponebat, quibus vicissim regalia beneficia et officia conferebat. Videntes autem hoc regni Boemie barones se nonnunquam a regalibus tractatibus sequestrari, lucrumque et pecu- nias, quas prius tollere consueverant, extere nacionis manibus atrectari, gravi animo hec ferebant. Unde prehabito familiari colloquio regalibus aspectibus pari- ter et affatibus se presentant. "Domine rex", inquiunt, "vestra naturalis industria liquido regni statum [et] intelligit «et hominum condiciones, et hoc plenius exponere nostra fides, qua vobis astringimur, enucleacius nos compellit. Ecce isti" hospites, qui in regno sunt, avaricie student, fiscum regium eviscerant, solum *eos ad hoc*d cura frequens sollicitat, ut pecunias per phas nephasque congregent et usurpent, ipsas de regno vestro deducentes. Castra et beneficia regni plura occupant et *tamen pacem in stratis*e facere non sufficiunt nec laborant. Nobis autem, qui in regno nati et vobis famulari sumus parati, si beneficia regni com- mittere curaretis, per nos pax fieret, rex et regnum proficeret et pecunia, que extra duciturs, remaneret." Tocies huius importune peticionis instancia repetitur cum adieccionibus minarum, quod tandem, quod petitur, exauditur. Dominus itaque Bertholdus, comes de Henberch, Ulricus, lantgravius de Leuthenberch cum aliis pluribus Theutonie nobilibus exeunt et ad propria redeunt, nec iustum fuit nec congruum racioni, quod ipsi habentes propria occuparent contra Deum aliena. Huius rei gracia magnates Boemie de regis et regni negociis se intromit- tunt. Anno igitur Domini M'CCC XV°, mense Aprili Henrico de Lipa in Boemia, lohanni de Wartenberch in Moravia conscientibus« regni nobilibus per regem sunt eis omnia negocia regalia recommissa. a multos PWI om. H b et transpos. Za c isti PWIilli H d * * Plad hoc eos HW e** PWI non in stratis pacem H f si Plunde si HW g extra ducitur P l deducitur HW h Leuthenberch P I Leutenberk HW Theutonie PW I Theutonicis H fuit PWI om. H conscientibus P l consentientibus HW eis P Lipsis HW 1) Rex Iohannes...est renatus. I secundum ChronAR l. I, cap. 126, p. 227b-23la k I 73

Strana 74
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Hiis itaque gestis pax non venit, que sperabatur. Nam expedicio expe- dicioni, exaccio exaccioni cottidie succedit, profectus regi, ut putabatur, non succrevit, sed de urbura Chutnensi et moneta, que tunc singulis septimanis D et DC marcas solvebat, sepe marcas XVIa rex septimanatim *suscepit pro expensis*b, reliqua vero pecunia, prout camerarius disposuit, fuit distributa. Excrevit idcirco Henricus de Lipa super omnes, qui erant in regno1. Cum ergo esset amicorum et famulorum valida multitudine circumfultus, ita quod se putabat falli aut deici non posse, eccee quidam regni magnates sub cuiusdam fidelitatis velamine regem adeunt et ei dixerunt: "Fraudis dolose vobis, domine rex, Henricus de Lipa latentes insidias mollitur inferre, quibus si non maturius occurritur, a vobis sanitas ac regalis dignitas auferetur." Quibus suggestionibus rex et regina aures credulas prebuit, et ut opportune Henricus capiatur, uterque consensum apposuit. Qui in castro Pragensi coram rege per Wilhelmum de Waldek dictum Leporem, strennuum virum, capitur manu armata? et in Thirzow castrum mox deduciture, ubi in turri sub XII virorum custodial mancipatus vinculis custoditur. Quo facto in cunctis finibus regni surgunt varia disturbia, ubique videntur spolia et incendia. Interea Boleslaus, dux de Hayna', Elizabeth regine sororius, venit ad regem, ipsum verbis consolatoriis forcius animavit. Verum tamen rex reginam ad Lodevicum, qui se gessit pro rege Romanorum, regine avunculum, transmisit, petens consilium et auxilium ab ipso. Interim rex cum auxilio venerabilis patris domini Iohannis quarti', Pragensis episcopi XXVII, tres civitates, videlicet Mutam, Policzkam, Iermir, quas Elizabeth regina dicta de Grecz, noverca Elizabeth regine, dotis nomine tenuerat, viriliter expugnavit. Ista namque duorum Boemie regum- relicta dominum Henricum de Lipa precipuo favore graciosius fuit subsecuta et ideo stetit cum parte adversa. Et Iohannes de Wartenberch precipuus inter adversarios fuit, qui cum municionem prope Grecz expugnaret, que Kostelecz nuncupatur, ibidem in facie tactus iaculo baliste subito est extinctus4. Et dominus a XVI P Ivix XVI H laes. W b ** Pl pro expensis suscepit H laes. W C putabat PIputaret HW d aut deici P I om. H laes. W e ecce Hlet P laes. W f Thirzow P I Thuzow HW g deducitur PW l destruitur H h custodia Pl custodibus H laes. W quarti P I om. HW Boemie regum PI regum Boemie HW k Kostelecz P1 Kostel HW l) Henricus de Lipa (z Lipé) tunc summus marescalcus et subcamerarius regni ſuit. Officio summi camerarii eo tempore Petrus de Rosenberg (Rožmberk) functus est. 2) Henricus de Lipa (z Lipe) die 26° m. Octobris a. 1315 captivatus est. 3) Id est Boleslaus III., dux Vratislaviensis (1296) et dux de Legnice et Brzeg (1311). 4) Die 5° m. Ianuarii a. 1316. 74

Strana 75
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Petrus de Rosenberch hec considerans filiam Henrici de Lipa, que sibi desponsata fuerat, repudiavit et dominam Fiolam, Wenceslai regis iuvenis relictam, annuente rege lohanne matrimoniali federe sibi copulavit. Tandem licet rex in locis campestribus ante castrum Budynam esset cum valido exercitu, tamen occulte molimina“ tradicionis sibi metuit inferenda. Unde misis nunciis ad Treverensem archiepiscopum, suum patruum, ut in Boemiam veniat, magnis precibus invitavit. Qui patris more amantis succurrere desiderans filio angustiato, una cum domino Petro, Maguntino archiepiscopo, venit in Boemiam cum DC magnis dextrariis' et exercitu glorioso et coram ipsis tractatu prehabito obligatis IX castris et VI nobilibus terre sic regi obsidibus assignatis Henricus de Lipa a vinculis liberatur2. Et anno Domini M'CCC XVI°, pridie Idus Maii in civitate Pragensi natus est *regi et regine primogenitus filius nomine Wencezslaus*d. Hic puer in die Spiritus sancti in ecclesia Pragensi in presencia domini Balvini, Treverensis archiepiscopi, et domini lohannis, Pragensis episcopi, per dominum Petrum, archiepiscopum Maguntinum, sacri fontis baptismate solempniter est renatus. CAPITULUM XXX. Quomodo rex Iohannes cum suo patruo, archiepiscopo Treverensi, adversus Fridericum, ducem Austrie, pugnaverunt. Anno Domini M'CCC XVI° dominus Lodevicus4, qui se gerit pro rege Roma- norum, audiens, quod Fridericus, dux Austrie, suus adversarius, per Sueviam in Reno cum magna multitudine militumf et pugnatorum descenderet, domino lohanni, regi Boemieg, et domino Maguntino et Treverensi dirigith in Boemiam a b c d e g h 1) molimina PImolimenta HW DC PICD HW Henricus PW I Henrico H ** PHl Iohanni regi Boemie primogenitus filius nomine Wenceslaus, qui post vocatur Carolus in marg. al. manu. W Spiritus sancti P I Sancti Spiritus HW militum P I om. H laes. W regi Boemie PW I Boemie regi H dirigit PI om H laes. W In ChronAR l. c. (p. 230a) cum quadringentis magnis dextrariis legitur. 2) Litterae contractum regis lohannis cum parte Henrici de Lipa (z Lipé) continentes die 12° m. Aprilis a. 1316 datae sunt, pactum amicitiae Henrici de Lipa et Petri de Rosenberg (Rožmberk) die 25° m. Aprilis secutum est (v. RBM III, n. 305 et 309). 3) Die 30° mensis Maii. 4) dominus Lodevicus..fuit vocatus. I secundum ChronAR l. I, cap. 127, p. 231a-232a 75

Strana 76
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. suos legatos et eorum sibi petit fieri auxilium et mox, quod petitur, accipitur, et quod queritur, invenitur. Unde rex dominum Petrum, archiepiscopum Magun- tinum, pro se constituit capitaneum regni. Ipse vero cum patruo suo exiens, proficiscitur ad regem predictum et simul congrediuntur; et ipsos et ducem Austrie fluvius, qui dicitur Neckarus, dividebat. Porro cum *principes hii V die- bus* contra se hostiliter iacuissent et hinc inde *passim plurima dampna* percepissent, et ecce subito XIII° Kalendas Octobris clamor extollitur, milites armantur, omnia ad bellum aptantur, vexilla eriguntur. Et qui ex parte domini Lodevici fuerunt, bellumd inceperunt. Totumque pondus prelii in medio flumine vertebatur *et quosdam aqua absorbuit et quosdam gladius occidit*e et quosdam detinuit inimicus. Durat hoc bellum usque ad solis occasum et domini Lodevici exercitus prevaluit Deo opitulante. Et dux Austrie cum fratre sunt detenti et ducem Austrie Fridericum tenuit dominus Lodeuicus, fratrem vero Henricum rex Boemie1. Ex hiis quoque, qui cum eo fuerant, XII comites cum aliis C et XL militibus et viris militaribuss sunt captivati, M vero et D dextrarii in eodem prelio sunt occisi. In congressione huius certaminis rex Boemie fuit cinctus baltheo militari et alii cum eo plures. Et in brevi dominus Petrus Maguntinus ad regem Lodevicum per literas et nuncios fuit vocatus. Et anno Domini M'CCC XVI° cometa' in parte aquilonari apparuit et plurima pericula nunciavit. Estatis namque tempore contra naturam temporalem facta est ex continuatis ymbribus tam copiosa habundancia aquarum et more diluvii in locis pluribus subvertit edificia, muros et castra. In partibus Saxonie in tantum fluvius Albea excrevit, quod CD et L villas aque vicinas cum hominibus et peccoribus pariter delevit. Et in aliis terris multa pericula sunt facta per diluvium aquarum fenum et semina destruendo: et que rapuit, secum violenter deduxit. Et secuta est mors hominum lacrimosa et facte sunt in civitatibus et villis fovee profunde, que mortuorum plurima corpora velud morticinia vel cadavera operirent. Et retulit dominus Petrus, Maguntinus archiepiscopus, quod in civitate Metensi infra unum annum quinquies C milia hominum mortua sunt et diversa animalia et peccora campi intereunt huius anni pestilencia. Et hyemps durissima et acerrima fuit subsecuta, que duravit usque V° Kalendas Aprilis. a suos legatos PW Ilegatos suos H b * * Pl diebus V hii principes W diebus quinque hiis principibus H c ** PI plurima dampna passim HW bellum P I prelium HW e * * linea err omissa in marg. eadem manu adscr. PI deest H laes. W domini Lodevici P I Luduici domini H laes. W g militaribus P WI militariis H et pro ut villis P Iin villis HW quod P l om. HW 1) Duces Austriae demum in pugna apud Mühldorf a. 1322 comissa capti sunt. 2) cometa..Aprilis. I Cf. ChronAR l. I, cap. 128, p. 232b-233a d f h i j 76

Strana 77
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus Eodem annol dominus Petrus, Olomucensis episcopusa, VII° Idus Iulii" moritur et in ecclesia Pragensi sepelitur. Et licet valde diviciis habundasset, in morte vix tantum mansit' sibi, quod poterat sepeliri. Unde quidam hoc videns scripsit hos versus: Se facit hic stultum, qui thesaurum sibi multum congregat et nescit, quis eo moriente capescit divicias istas, tibi consulo, desine cistas nummis implere, sed tu nitaris habere gemmas virtutis, ex hiisque porta salutis lete pandetur, cum spiritus egredietur. Eodem anno' circa festum beati Iacobi4, postquam per mortem domini Clementis pape V' usque ad tercium annum vacaverat sedes Romana, dominus lohannes XXII“, qui prius lacobus dictus, Avinionensis fuerat episcopuss, in partibus Francie a cardinalibus est creatus anno Domini M'CCC XVI°. Notabile. Dominus Henricus', filius domini Bolkonis, ducis Slezie de Swidnycz, duxit legittime sub matrimoniali federe Agnetem virginem, domini Wencezslai regis, fundatoris Aule Regie, filiam, quam ex domina Elizabeth regina, sua secunda coniuge, generavit. Hanc puellam tenere etatis sue anno XII° absque consensu et consilio sororis sue, videlicet Elizabeth, Boemie et Polonie regine, mater sua predicto principi desponsavit sibique cum filia civitatem Grecz, quam tunc habuit, pariter resignavit. Predictum autem matrimonium per Henricum de Lipa et per alios terre nobiles, ut dicitur, est contractum etd de hoc fides accipitur, quia tunc de Grecz regnum Boemie spoliatur. Isti fuerunt' pape ab anno Domini M°CC XCIIII°: Primus Celestinus, secundus Bonifacius, tercius Benedictus, quartus Clemens, quintus lohannes. b C d Olomucensis episcopus PLepiscopus Olomucensis HW mansit PIremansit HW sed PWIsi H et Plom. HW 1) Eodem anno..egredietur. Cf. Chron. Aulae Regiae, l. I, cap. 128, FRB IV p. 233a 2) Recte die 7° m. Iulii a. 1316, ut etiam in ChronAR l. c. legitur. 3) Eodem anno..est creatus I cf. ChronAR l. I, cap. 128, p. 233a-b 4) Festum s. Iacobi in diem 24“ m. Iulii incidit. 5) Mortuus est die 14° m. Aprilis a. 1314. 6) Iohannes XXII, proprio nomine lacobus Duèse, a. 1310 archiepiscopus Avinionensis, die 7' mensis Augusti a. 1316 papa electus est. 7) Dominus Henricus...spoliatur. 1 cf. ChronAR l. I, cap. 129, p. 234a 8) Isti.„simul. 1 (f. ChronAR l. I, cap. 130, p. 239a-b a 77

Strana 78
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Isti fuerunt reges Romanorum ab anno Domini M'CC XCIII°: Primus Adolphus de Nasau, secundus Albertus de Austria, *tercius Henricus imperator, quartus Lodevicus et Fridericus simul*a. CAPITULUM XXXI. De vocacione ad curiam Romanam venerabilis in Christo' patris et domini" domini Iohannis IV, Pragensis episcopi XXVII, et de eius actibus gloriosisd. Aliene felicitatis dolor est invidia et sicut caritas virtutum est excellen- tissima, sic invidia est viciorum pessima. Licet per omne vicium virus antiqui hostis humano cordi infundatur, in zelo invidie omnia interiora concuciuntur et virtutes eiciuntur. Et est sicut grecus ignis aquis non valens extinguis. Hoc vicio accensus nullum scelus perhorescit, non parcens innocenti neque nocenti. Hoc denique vicio refertus malicie auctor, fraudis inventor pessimus, *Duringus Henricus spurius de Sonburch*h, qui se gerebat pro preposito Lithomericensi', procuravit, quod venerabilis pater dominus Iohannes quartus, Pragensis episcopus XXVII“, ad curiam fuit vocatus Romanam2, tempore sanctissimi in Christo patris et domini, domini Iohannis pape XXII', qui tunc in Avinione, civitate imperii, residebat. In qua curia prefatus dominus episcopus reverendus multas sustinuit adversitates, que quidem velud ignis aurum', lima ferrum, tribula frumentum ipsum purgaverunt et in omnibus virtutibus corroboraverunt, de quibus eum Deus gloriosus eripuit potenter et a malis protexit universism. Verum tamen cum b C d e g h k a * * PI secundus Henricus imperator, tertius Luduicus Fridricus simul H W ubi:...Fridricus simul quartus in Christo PIom. HW et domini P I om. H W actibus gloriosis PW I gloriosis actibus H virus PW lintus H grecus ignis P Iignis grecus H W extingui PW I extinguere H ** PI Durinkus de Somburg Henricus HW (ubi Duringus) Lithomericensi PI Lutomiricensi HW pater PWl om. H ignis aurum PW Iaurum ignis H eripuit potenter Pl potenter eripuit HW m protexit universis PLuniversis protexit HW 1) Henricus de Somburg (Šumburk), filius non legitimus potentis familiae nobilis, cui episcopus Iohannes IV. de Dražic post reditum suum de concilio Viennensi praeposituram Litomericensem abrogavit. 2) Episcopus in iudicium papae non expressis verbis vocatus est, sed propter tutelam hereticorum accusatus, se personaliter in curia deſensurum esse statuit. 78

Strana 79
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus predicto spurioa Henrico de Sonburch perb XI annos extitit in accione. Qui quidem dominus episcopus existens innocens et iustus predicto spurio“ adversario suo devicto cum emulis suis universis et inimicis - unde cardinales quam plures, archiepiscopi, episcopi et prelati, zelatores et amatores fideid, ei congratulabantur. Sicque victoria obtenta et a summo pontifice licencia et benediccione cum multis graciis recepta ad suam Pragensem diocesim in anno Domini 1O M'CCC XXIX°, anno vero ordinacionis sue XXVIII°, procul omni impedimento est profectus ecclesiamque suam et civitatem Pragensem in die beatorum Processi et Martiniani martirum! cum maximo honore intravit cum ingenti quoque exultacionee occurrentibus prelatis universis, exemptis et non exemptis, ba- ronibus, nobilibus, civibus et alia cleri et populi multitudine copiosa. Et specialiter prelati et canonici cum suo clero et reliquiis sanctorum et vexillis de ecclesia sua Pragensi sibi processionaliter obviam euntes occurrerunt. Demum cum ipso in prefata ecclesia' existentes omnesh Te Deum laudamus cantaverunt cum concentu organorum. Insuper plebani omnes ecclesiarum, universique religiosi de civitate Pragensi similiter cum reliquiis sanctorum laudantes Deum ei obviam pro- cesserunt. Et quia bona episcopatus in absencia diuturna domini episcopi reverendi fuerunt distracta et per nobiles regni occupata, cum magnis impensis et laboribus eadem recuperavit, municiones munivit et multa comoda et edificia in variis locis instauravit. Et non solum cultum divinum amplificavit sanctis doctrinis et constitucionibus erudiendo, verum eciam in suo episcopatu et in aliis locis sue diocesis ecclesias multas construxit, ipsas devocius Deo et suis sanctis, ubi * prius non erant, *cum solempnitate magna dedicavit*k. Et non solum villas et oppida pro augmento bonorum ecclesie, verum eciam castra valida et famosa 12 et Montem episcopalem, laudabiliter comparavit, videlicet Hiersensteyn2 a b d e g h J k I spurio Pl om. HW per P l continue per HW spurio Pl om. HW fidei Pliusticie HW exultacione PWI delectacione H et P Icum H laes. W prefata ecclesia PLecclesia prefata H laes. W omnes P Iomnes cum gaudio H laes. W plebani HW (secundum Loserth, nunc laes.) I populi P non PWI sic non H ** PI cum magna solempnitate dotavit. HW (ubi dedotavit) Hiersensteyn P IHyerssten H laes. W 1) Die 2° m. Iulii. 2) Hoc castrum (bohemice Herštejn), quod episcopus a. 1331 a rege lohanne pro trecentis sexagenis grossorum acquisivit, ad bona episcopatus et post archiepiscopatus fere centum annos pertinebat. 79

Strana 80
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. quod prius Gyerspercha vocabaturi, cum omnibus possessionibus' ac circum- stanciis universis. Ceterum advertens venerabilis pater *et dominus, dominus lohannes, Pragensis episcopus*c, quod opera bona hominem glorificant, ministrando ma- teriam eterne corone et hominem adinstar vestimenti decorando et ipsum in perpetuum non deserendo, adauxit igitur operibus salubribus" opera salutifera. Nam in quarto anno reversionis sue de curia Romana et anno Domini nO M°CCC XXXII°, anno vere ordinacionacis sue XXXI°, feria tercia in festo Penthe- costes2, convocatis ad se in Rudnycz venerabili suo fratree Przibislao, Sadoronensi episcopo3, et honorabilibus ac religiosis viris Brewnoviensis et de Porta aposto- lorum abbatibus4 et aliis prelatis, nobilibus regni et civibus quam pluribus, ipso die monasterium sive ecclesiam collegiatam ibidem in Rudnicz ad laudem et gloriam' omnipotentis Dei et beate Virginis Marie cum magna solempnitate fundavit et *deinde construxit lapidibus quadris et dolatis, muros in altum erigendo et testitudineh solida et decora ipsos continuando. Fenestras quoque miris et artificiosis celaturis celte sculptis, vitris pulcherrimis decoravit*i. Et ibi- dem constituit prepositum et alios dominos et fratres canonicos regulares ordinis sancti Augustini, quibus et prefato monasterio sue fundacionis in presencia predictorum prelatorum et dominorum ac alia cleri et populi multitudine copiosa dominus episcopus contulit et donavit bona sua patrimonialia et alia personaliter empta et acquisita intuitu persone, ut in privilegiis dicti monasterii continetur5. Ipsumque decoravit ymaginibus lapideis excellenter, artificialiter sculptis, auro et argento decoratis *ac coloribus preciosis et picturis variis ac delicatis multipliciter distinctis. Et extrinsecus circa fenestras iussit sculpi in lapide clipeos proprios et C d e g h I j Gyersperch P I Geygesperch H Goigespreg W possessionibus P I suis possessionibus H laes. W ** Pldominus H et dominus W salubribus PI salutaribus et salubribus HW (ubi et salubribus eadem manu in marg. adscr.) suo fratre P I fratre suo fratre HW et PHl om. W gloriam P I gloriam et honorem HW testitudine pro testudine (sic et infra) * * PWI deest H lapideis PW Ilapidibus H 1) Gyersperch -nomen deformatum ex germ. Geiersberg, i. e. Mons vulturum (bohemice Supí hora, Kyšperk). Episcopus a. 1335 hoc castrum a dominis de Bergov emil et nomen Bischofsberg ei dedit. Quod nomen autem radices non egit et mox e memoria evanuit. 2) Recte a. 1333. Hoc anno dies 25" m. Maii, quo litterae monasterii fundatoriae datae sunt (v. RBM III, n. 2008), in feriam tertiam post Penthecosten incidit. 3) Przibislaus (Přibyslav), ordinis Fratrum Minorum, episcopus Sadoronensis et vices gerens lohannis, episcopi Pragensis, Pragae annis 1313-134] manebat, ut e litteris apparet (v. RBM III, n. 65 et al. ibid.). 4) Hoc tempore in monasterio Brevnoviensi abbas Theodoricus (Dětřich), in Porta apostolorum abbas lohannes fuit. 5) RBM III, n. 2008, p. 781. a b 80

Strana 81
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus ecclesie Pragensis auro claro superductos*a. Et pretaxate ecclesie sue et dominis ibidem donavit libros varios, calices et ornatus diversos et preciosos, et omnia ne- cessaria eis lautissime ministrando. Memoratus quoque dominus lohannes, reverendus Pragensis episcopus considerans, quia per misericordiam specialiter Deo conplaceret ut beati mise- ricordes- et ipsa obstat et resistit peccato a servitute dyabolica liberando et eterne glorie coniungendo. Unde ipse videns multa in Albea flumine pericula et homi- nibus et maxime pauperibus evenire dampna et incommoda, misericordia motus ibidem in Rudnicz pontem fieri disposuit ultra flumen. Et quia magistros ad tale opus peritos in regno Boemie nec in vicinis provinciis potuit reperire, unde misit ad curiam Romanam pro magistro Guilhemmod, optime in huiusmodi arte perito. Cum quo dominus episcopus, cum adhuc ibidem stetisset, de hac materia fuerat locutus. Cui promisit ad regnum Boemie ad suam instanciam se transferre, unde visis nunciis et litteris domini episcopi, assumptis tribus sociis mox sine omni dilacione ad ipsum est profectus. Et anno Domini M'CCC XXXIII°, anno vero ordinacionis eiusdem domini episcopi XXXII°, in festo sancti Bartholomei apostoli2 cum reliquiis sanctorum et magna devocione ac solempnitate in medio fluminis Albee pro fundamento aptatos et magnos lapides posuerunt. Prefatus quoque magister cum suis complicibus duos' pilares pontis et unam testitudinem" perfecerunt. Et anno sequenti una cum suis copiose a domino episcopo8 remu- neratus et honoratus ad propriam patriam est reversus. Dominus vero episcopus per alios artifices gentis nostre, qui ab illis advenis complete fuerant informati, de lapidibus solidis et dolatis ipsum pontem cum maximis sumptibus et expensis excellenter et laudabiliter complevit. Et anno Domini M'CCC XL°, anno vero ordinacionish sue XXXIX°, vocatis prefatis viris religiosis ac *honorabilibus viris et dominis Pragensi, Curimensi, Gra- dicensi, Bechinensi nec non suo thesaurario Horssoviensi archidiaconis ac*i pluribus nobilibus regni in die Assumpcionis beate *Marie Virginis gloriose3 eccle- siam sue fundacionis*) in Rudnicz in honore *sanctissime Trinitatis et in honore*k a * * PWI om H b ecclesie sue P I sue ecclesie HW ut Za let P quia H laes. W Guilhemmo P I Gwilhelmo HW duos PWI duobus H testi tudine pro testudine episcopo PW I om. H vero ordinacionis P lordinacionis H ordinacionis vero W * * PI om. HW j ** PI Virginis Marie ecclesiam fundacionis HW k * * Pl om. HW 1) Id est Guilhelmus. 2) Die 24° m. Augusti. 3) Die 15° m. Augusti. c d g h i 81

Strana 82
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. beatissime Virginis Marie propria in“ persona dedicavit. Et de cunctis partibus regni multitudo maxima populorum venit' ad hanc solempnem dedicacionem, in qua magnos sumptus fecit et expensas. Ad hoc ipsum movit amor divinus et re- gine celorum. Et eodem anno venerabilis dominus episcopus continens virtutem constancie et perseverancie, que inter ceteras virtutes sola meretur coronari - et in ipsa constat tota salus animarum et omne bonum opus per ipsam consumatur — huius rei gracia tres prebendas canonicorum in ecclesia sua Pragensi ad gloriam et honorem sancte Trinitatis et trium sanctorum patronorum solempniter creavit et devote. Large quoque et habundanter providit, quod alii canonici in cottidianis distribucionibus et alii ministri ec clesie nullum penitus detrimentum perceperunt. In quibus impendit *M et D marcas argenti*d annexis pluribus sumptibus, largissimisque' expensis de bonis sui episcopatus nichil in hoc facto impendit. *Primam vero prebendam contulit domino Paulo de Cladna, fratri domini cancellarii sui, secundam domino Buskoni de Brasskow, suo vicario, terciam vero thesaurario suo domino Sdeslao, archidiacono Horssoviensi*f Et quia salus nostra consistit in adimplecione decalogi sive Dei decem mandatorum, si quis autem ex hiis prima duo adimplet, omnia alia adimplevit, quia in hiis duobus pendet lex et prophete. Reverendus quoque dominus episco- pus dileccionem Dei habuit et hoc in edificacione claustri et multarum aliarum ecclesiarum8 ostendit et in aliis pluribus sanctis operibus, quia 'probacio dileccio- nis est exhibicio operis' 1. Dileccionem eciam proximi veraciter habuit, clare patet, quia videns multos pauperes in Rudnicz fame deficere et in platheis perire, hospitale solempne circa suum novum pontem propter eos edificavit? et laudabi- liter ac sufficienter dotavit et locupletavit. Nam villam Wetlam cum omnibus suis circumstanciis a quinque fratribus, filiish Potonis3, emit pro DCCC marcis et ultra. Qui quidem fratres multa mala et incomoda racione vicinitatis hominibus fecerant in suo episcopatu. Regimen autem hospitalis commisit preposito suorum regularium canonicorum. Ad hec autem omnia et singula facienda induxit eum a b C e g h in PWI om. H venit populorum P� populorum venit H W regine PW Iregni H d ** PI mille marcas argenti et quingentas H W largissimisque Plet largissimis HW f *- * PWl om. H ecclesiarum Plecclesiarum edificacione H laes. W filiis H Iom. PW preposito P W l papato H I) Gregorius Magnus, Homiliae in evangelia, hom. 30, 1 (PL. 76 c. 1220 C) 2) Hospitale Rudnicense a. 1340 fundatum est. 3) Episcopus Iohannes villam Vetlá et etiam munitionem ibidem a quatuor filiis (nomina eorum boh. Vaněk, Jaroslav, Půta, Ješek) Potonis (Půta) a. 1340 emit. 82

Strana 83
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber primus sua magna bonitas, que quidem paucis terminis nescit contineri, quia bonum est *diffisivum et communicativum*a sui ipsius sicut Deus est optimus et imo liberalissimus, quem dominus *lohannes quartus, reverendus Pragensis episcopus 1s*c, in sua liberalitate est laudabiliter imitatus et largitate. XXVII Lilia candoris pupulantd, rivique decoris erumpunt valde, cuncta gens tu modo plaude presuli preclaro Iohanni florido, caro, cum sis ornata, grandi titulo venerata. Preclara cunctisque Boemia fabrica pontis, cuius structura sistis semper valitura, ob quam australis plaga, pariter borealis fert se ruralem, quia nescivit' dare talem. Presul in exemplum voti sancti modo templum fecit, sic die cupiens placere Marie atque suo nato, petat, ut sua vita beato claudatur vita per virtutes redimita, istis alludit hospitale quoque prodit, te fore preclarum, cum sit miseris bene carum, a te constructum, ut per dominum benedictum. *Amen finem comitatur *g a ** P I difusivum et comitativum H diffusivum plus legi non potest W imo Plideo HW c ** Pl reverendus episcopus HW d pupulant P l pululant H laes. W e nescivit PW Inescit H sic PW I simul H g * * P IExplicit primus liber secunde partis cronice Pragensis H deest W b 83

Strana 84

Strana 85
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus LIBER SECUNDUS *Incipit secundus liber secunde partis cronice Pragensis, scriptus ad venerabilem patrem, dominum Iohannem IV., Pragensem episcopum XXVII**. Incipiunt *capitula predicte secunde partis*". I II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. XIX. De statu regni Boemie et de redditu regis. Oualiter dominus Petrus de Rosenberch“ cum guibusdam baronibus se a rege averterunt. De concordia inter regem et barones et de fame magna. Ouod Karulus, rex Ungarie, duxit Beatricem, Boemie regis sororem. De curia sive foresta regis et de impugnacione Pragensis civitatis. De congressu? duorum regum Romanorum. De recessu regis Boemie et de eius preliis. De processu et eventu regis Boemie. Quomodo virgo Maria, regis Boemie germana, est regina Francie facta et? de matrimonio filiarum regis. De bello duorum regum Romanorum et de victoria regis Boemorum. De liberacione ducis Austrie et de exilio regine Boemie. De processu domini pape' contra Lodevicum regem. De obsidione Metensis civitatis per regem Boemie. De adventu regis et regine in Boemiam. De decima regali et des incursu populi paganorum. De processu regis Boemie et de rege Lodevico. De Lodevico Bavaro et de papa scismatico. De victoria regis Boemie contra paganos. De novitatibus morum, que tempore regis Iohannis ortum habuerunt. OQ ^^ Aa cx» *-* P | deest H las. W *-* P | tytuli secundi libri. Laus Domino Deo nostro Ihesu Christo. H_ las. W Rosenberch P | Rosemberk H las. W congressu P | congressione H las. W etPlest H lacs. W domini pape P | pape domini H /aes. W de Pl om. HW 85 

Strana 86
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. De fundacione domine regine Elizabeth et de ipsius decessu. XX. Quomodo rex filio suo secundogenito Henrici, ducis Karinthie, XXI. filiam procuravit matrimonialiter copulari. XXII. De hiis, que egit rex lohannes in partibus Lombardie. XXIII. De bellis inter Boemos et Australes. XXIV. De bellis, que rex cum suo primogenito filio habuit' contra inimicos. CAPITULUM I. Incipit primum capitulum secundi libri secunde partis cronice Pragensis" ke *et primo de statu regni Boemie et de reditu regis. Tempore1, quo disertus et expertus venerabilis pater dominus Petrus, sancte Maguntinensis ecclesie archiepiscopus, in regno Boemie manebat et lohan- nem regem reginamque Elizabeth regebat, florebat pax in Boemia iusticiaque vigebat. Tractabat enim solerter cum quibusdam de Reno illustribus et cum nobili- bus et baronibus terre negocia regni et regis non tantum armis sed animis, consilio sapienti innixus. Plures autem nobiles de Boemia ipsum archiepiscopum oderunt pretendentess, quod de regno magnum thesaurum reportaret. Igitur revertitur ad suum archiepiscopatum2. Unde regi et regine gubernacio regni incumbebath, sed rex nondum reversus fuerat, sed in Lucenburch sua comicia manebat'. Quidam vero, qui tunc erant regine consiliarii, de recessu domini Maguntini gaudebant pu- tantes, quod ex illius absencia status regni deberet in melius mutari, sed res venit in contrarium. Incepit namque in regno ubique succrescere maius malum previo. Consilio non sano stipendiarii de vicinis terris vocantur, qui tunc nobilibus regine obsequentibus sociati, igne et gladio perturbant terminos, quos regine inimici a b c d e f g h J k filio Pl om. HW habuit P l in Ytalia habuit HW Numeri capitulorum semper desunt W Pragensis PWI om. H * * P l deest HW sancte PWI om. H pretendentes PW lprotendentes H incumbebat PW I intundebat H fuerat PWI om. H Lucenburg P I Lucenburk H Lucenburch W res PWIrex H 1) Tempore..invitat. I cf. ChronAR l. II, cap. I, p. 241a-243a 2) Petrus, archiepiscopus Maguntinus, Praga die 8° m. Aprilis, a. 1317 abiit et Norimbergam profectus est. 3) In Boemiam demum ultimo mense Octobri vel primo mense Novembri a. 1317 revertit. 86

Strana 87
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus possidebant. Hii vero in consilio regine principales fuere: dominus Conradus, Olomucensis episcopus, Henricus cancellarius, Wilhelmus de Waldek dictus Lepus, regni Boemie subcamerarius, et quidam de partibus Reni de Buches?. Ad- versarii vero regine hii sunt: Henricus de Lipa cum filiis suis, Benesius de Wartemberchb, Benesius de Michelsperch, Albertus de Zyeberch, Wilhelmus de Landenstayn“, Berka de Duba cum fratre3, Henricusd de Luchtenburch, Sdeslaus de Stermberche *cum aliis multis. Verum tamen Petrus de Rosenberch*f Bavarus de Strakonycz et filii Thobie Magni4, Marquardus et Hermanus de Gablonas, Iohannes de Dobrusca cum quibusdam nobilibus de Moravia permanent cum regina. Est autemb parti uni altera pars adversa, ex quo spolia incessanter surgunt et bella. Cum vero discordia tam hostiliter inchoata magis ac magis cottidie succresceret et pars utraque ad bellandum acrius se disponeret, regina, ne tanta mala oculatim' cerneret, assumptis sibi tribus pueris suisk, Margareta, Guta et Wencezslao, suo primogenito filio, conducente eam Wilhelmo Lepore XII° Kal. Iulii ad castrum Cubitum perrexit ibique" tribus mensibus permansit. Interea anno Domini M'CCC XVII°, in festo beatin Iohannis Baptiste" congregantur nobiles ex utraque parte in civitate Pragensi' et in hoc concilio duo eliguntur arbitri et duo superarbitri', ut dissensionis causa discrete discuciatur et pronunciata a partibus inviolabiliter debeant observari. Et de hoc expediuntur nuncii ad regem et reginam. Interim Henricus de Lipa verbis humilibus graciam querit regine et de suis excessibus emendam promittit condignam, sed non C d e f g h m n O de Lipa PW (semper) I de Lippa H (semper) Wartemberch P I Wartemberk H Wartemberg W (semper) Landenstayn Pl Landestyn H Landesteyn W Henricus Za! Henrico codd (perperam ad verbum fratre additur) Stermberch P ISterymberk H laes. W ** Pl deest H laes. W Gablona P IBablona H laes. W autem Plnamque H W oculatim PW locultatim H sibi PIom. HW pueris suis P I suis pueris HW et P lom. H laes. W ibique PW ibidem H beati PHl sancti W superarbitri PWI subarbitri H 1) Hic Henricus non Henricus de Somburg (Šumburk), sed alius esse videtur, qui Petro Angeli, episcopo Olomucensi et cancellario regni mortuo, summus cancellarius factus est. Cf. Šusta, ČD II, 2, p. 251. 2) Ex ChronAr (p. 242a) - Vinand de Buchses, nobilis germanus. 3) Frater domini Berka de Dubá bohemice Hejnáče (Hynáček) de Houska appellatus est. 4) Thobias iunior et Sbinco (Zbyněk). 5) Die 24° mensis lunii. 6) Conventiculum in monasterio s. Clementi, ordinis Praedicatorum, in Maiori civitate Pragensi (hodie pars collegii Clementini- Klementinum) factum est. a b 87

Strana 88
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. invenit, quod querit. Ipse namque virginem Agnetem, regine sororem', non con- senciente regina *Henrico, duci Polonie*a, matrimonialiter' tradidit, in favorem domine Elizabeth, que vocatur regina de Grecz, et in preiudicium regis et regine, plus quam decuit, adhesit atque lohannem regem, cum ipsum regeret, non legaliter educavit et plus propria quam regalia negocia procuravit - sic et sibi et suis municiones, que ad regem pertinent, usurpavit. Ex hiis et similibus animus regine ita provocatur, quod ad faciendam vindictam pocius quam ad dandam graciam inclinatur. Hec itaque iusta duricia, aut verius dura iusticia in mente fe- minea taliter indurata effecit in Boemia multa mala. Generose enim huius regine nobilis animus, que et qualis sit, que patitur et a quo et a quali iniuriam paciatur, advertit. Ut puta: regina a vasallo, domina a famulo, princeps a milite inmerito se iudicat taliad sustinere, vindictam condignam expostulat, mallens pro tempore quassari regnum quam indebite contempni se et regiumf statum. Videns itaque regina, quod adversariorum contemptus contumaciter cresceret et quod ipsis sine virili consorcio resistere non valeret, regem in Boemiam postulat et invitat. Veniente2 itaque rege venerabilis pater dominus Iohannes, Pragensis episcopus, cum pluribus baronibus ipsi ad Cubitum usque occurrerunt et de regalibus negociiss diversa ibi consilia pertulerunth. Et XIV' Kalend. Decembris Pragam venit, ubi quidam fideles barones cum decenti familia se exhibent ad servicia regi facienda. Die quoque sexto3 post regis adventum, ipse cum4 venerabili patre domino lohanne, Pragensi episcopo, et cum pluribus aliis baronibus, licet hyemps esset, municiones plures inimicorum expugnavit et cum contra Sdeslaum de Stermberch rex movisset exercitum, ipse occurrens graciam regis invenit et fidem et servicium promittit. Eodem anno dominus Egidius' nacione Romanus, magister theologie maximus, per papam Bonifacium Bituriensis archiepiscopus factus, qui in sacra theologia et philosophia plurima volumina conscripsit, transiit ex hac vita. b d g h j a * * PI duci Henrico Polonie H W matrimonialiter P I coniugio HW que P l om. HW iudicat talia P I talia iudicat HW regnum PW I regimen H regium PW I regni H regalibus negociis PI negociis regalibus HW consilia pertulerunt PI contulerunt et consilia HW pluribus aliis Plaliis pluribus H laes. W et Pletin H laes. W 1) Patrem Venceslaum II. sicut regina Elisabeth habuit, mater autem eius Elisabeth dicta Rejčka fuit. 2) Veniente..ex hac vita. I secundum ChronAR l. II, cap. 1, p. 243b-244a 3) Id est die 24° m. Novembris, sed hac die rex Iohannes in civitate Louny et post die 28° m. Novembris Pragae fuit (cf. RBM III, n. 403 et 404). 4) Verba cum..baronibus, in ChronAR non leguntur. 5) Egidius Colonna, philosophus et theologus (1243/44-1316). 88

Strana 89
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus CAPITULUM II. *Qualiter dominus Petrus de Rosenberch cum quibusdam baronibus se a rege averterunt*a Anno! Domini M'CCC XVIII° statim in eiusdem anni principio' contra Wilhelmum de Landenstayn', qui regalia bona occupans regem sprevit, acies regalis procedit, super quem rex audacter irruit, ipsius provinciam transiens exterminat et ignibus devastat. Porro Petrus de Rosenberch, eiusdem Wilhelmi patruus, pro ipso ad regem intercedit. Rex vero cum sua regalia expeteret', Petrus a rege avertitur et Wilhelmo adheret. Cumqued adversariorum suorum duabus ebdomadis rex graviter possessiones lesisset, rex in Moraviam transiit, ibique quorumdam rebellium obtinuit municiones. Deinde bella augmentantur et multi pauperes et inopes efficiuntur, alii denudantur, alii captivantur et diversorum tormentorum gueribus amici paritere et inimici miserabiliter cruciantur. Sterilitas gravissima ex parte una populum cruciat, ex parte altera discordia, vite humane noverca, homines ledit acrius et tormentat. Porro rege existente in Moravia fama fallax volare incipit, quod omnes Boemos intendatf rex excludere de terras. Huiuscemodi sermonem quidam nugigeruli finxerunt, volentes regem universitati reddere exosum. Hinc inter barones fit conspiracio et ab universo populo adversus regem fit malediccio et regi barones omnes contradicunt et aiunt: "Melius est, quod occidamur, quam a nati- vitatis solo viliter expellamur." Unde inimicicie, quas inter se quidam nobiles habuere, sedantur, ut conglobati forcius regi adversentur. Henricus quoque de Lipa, Petrus de Rosenberch et alii plures nobiles acceptis treugis sub pretextu concordie *valida manu intrant Brunnam dicentes se non aliud querere nisi graciam et pacem*h. Porro rex, quia regni commodum desiderat et pacem, iniurias illatas sibi relaxat omnibus, qui crimine obnoxii fuerunt lese maiestatis, a * * P l deest H laes. W Landenstayn PI Landenstyn H laes. W expeteret Pl repeteret H W Cumque P W I Cum H pariter Pl om. HW intendat PWI intenderat H g terra PW I terris H h * * PW prefatum pacem H i sibi relaxat PW I subire laxat H 1) Anno... dereliquit. I secundum ChronAR l. II, cap. 2, p. 244b-246a 2) Id est ultimo mense Decembri a. 1317, quia dies Nativitatis Christi initium novi anni habetur. b c d 89

Strana 90
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dat et offert regiumb favorem. Sed statim dolus fit publicus, qui fuerat ocultatus, qui enim pacem postulant, pacem recusant. "Domine", inquiunt," rex, scire vos cupimus , quod nullam vobiscum concordiam volumus inire, nec valemus, nisi pari modo Fridericumd, ducem Austrie, quem legittimum asserimus regem Romano- rum, huic concordie inseramus, taliter cum ipso constringimur, quod ipsum non deserimus!." Hiis auditis rex graviter provocatur et tractatus, qui pacem preten- derat, ad acriorem seviciam commutatur. Primitus namque lohannes rex cum Lodevico, qui se gerebat pro rege Romanorum, adversus Fridericum de Austria adeo compromiserat2, quod illo incluso cum suis baronibus concordiam facere non valebat. Videns itaque rex, quod Henricus de Lipa cum suis non ageret secum sincere et quod exercitum haberet forciorem, cupiens periculum evitare Pragam cum regina III° Kal. Marcii est reversus. Interea rex per dictum regem Lodevicum in Egram vocatur et ad con- cilium invitatur. Cumque circa civitatem Sacz homines' regis pervenissents pro pabulo equorum, Wilhelmus Lepus super eos irruit et multos vulneravit et CXLIV captivavit, inter quos fuit marssalcus regis3 et alii milites plures. Porro rex abinde recedit turbatus et sub magno disturbio regnum post se dereliquit. Et tunc ita malus status fuit in regno, sicut umquam fuit' a sui primaria plantacione. Rex vero Iohannes cum domina Elizabeth regina ad regem Lodevicum X° Kalend. Aprilis in Egram pervenit et ibidem sua negocia pertractavit. Et die septimo', cum rex esset reversus' in civitatem' Cubitum, illuc Wilhelmus Lepus vocatus venit“ et pro se et pro suis obtinuit pacis treugas per tres ebdomadas duraturas. Et Petrus de Rosenberch civitatem Budways potenter obsedit, sed hiis auditis ab obsidione recedit. dat PWIom. H regium PWIregni H cupimus P W I cupiunt H Fridericum PIFridricum H W semper de Austria P I ducem de Austria HW homines PWI om. H pervenissent Plexivissent H laes. W ita Pl om. H laes. W fuit PW (sequens et expunct.) I fuit et H ibidem P Iibi H laes. W esset reversus PW I reversus esset H civitatem Pl om. HW vocatus venit PW I venit vocatus H 1) Pactum cum ducibus Austriae die 27' mensis Decembris anno 1317 subscriptum est. (v. MGHLLIV, Const. V. n. 468). 2) Compromissum memoratum die 19° m. Iunii a. 1317 confectum est. Cſ. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 256-258. 3) Cf. ChronAR (p. 246a): ...et Conradus dictus de Busches marschalcus regis... 4) Rex..recedit. I of. ChronAR l. II, cap. 2, p. 247a 5) Rex Iohannes in Cubito (Loket) die 8° m. Aprilis fuit (v. RBM III, n. 435). a b C d e g h k m 90

Strana 91
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus CAPITULUM III. *De concordia inter regem et barones et de fame magna.*a Dum multal mala in Boemia invalescent crebrescendo et iam homines miseria thabefacti de omni consolacione desperarent, quia omnes modi concordie fuerant refutati, dextera Dei obstetricante accidit, quod rex Ludevicus regem cum regina necnon barones Boemie, qui fuerant discordie auctores, in Tust civitatem convocavit et in die beati Georgii2 inter partes contrarias reconcilians concordiam sub temporis brevis conpedio ordinavit et universos barones etd nobi- les gracie regie reformavit. Unde ipsi novo iuramento ad fidem regi servandam se firmiter obligaverunt. Et ibi Henricum de Lipa ex communi consilio nobilium rex regni fecit subcamerarium. Et ibi rex Iohannes iuravit et statuit, quod omnes Rynenses et hospites, qui sibi auxilium in bellis prestiterant, a se debeat excludere et a regno, nec alicui advene beneficia committere, sed cum Boemorum consilio universa velit regni negocia pertractare3. Ibi concordia ordinatur, pax pro- clamatur, populus quasi de morte resurgens letatur. Perierant quippe multa milia hominum propter defectum concordie, nam discordia durante nimia famis inva- luit et miseria, in omnibus locis magne fovee fodiebantur, que mortuorum cadaveribus replebantur. In tantum enim fames invaluerat, quod quidam rustici cum uxoribus eorum' propria domicilia deserentes, petunt silvas, homines, quos reperiunt, occidunt et eos comedunt et sic se misere pascunt. O yus Et anno Domini M'CCC XVIII° venerabilis pater dominus lohannes IV Pragensis episcopus XXVII", ad curiam Romanam fuit vocatus, et quomodo ibi magnifice et honeste steterit et victoriam gloriose de inimicis suis obtinuerit et cum gloria ingenti reversus fuerit, in primo libro huius secunde partis est suffi- cienter pertractatum4. a * * P I deest HW refutati PW I defurati H rex Ludevicus P I Luduicus H Lodevicus W et PW Ligitur H quasi PWI om. H invaluit et PI prevaluit HW g eorum PI suis HW 1) Dum multa...misere pascunt. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 3, p. 247b-248a 2) Die 23° mensis Aprilis a. 1318. 3) Quam rem regnum suum incipiens, die 25° m. Decembris a. 1310, iam una vice promisit. 4) V. supra, l. I, cap. 31. b C d e 91

Strana 92
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Eodem annol dominus lohannesà papa delevit bekardos' girovagos et begi- nas, quorum secta omnes fere civitates in magna multitudine repleverat. Quos ipse sub anathemate reprobat et condempnat. CAPITULUM IV. *Quod Karulus, rex Ungarie, duxit Beatricem, Boemie regis sororem.*c Eodem anno' Karulus, filius Karuli, regis Sicilie, factus rex Ungarie, sua prima absque liberis viduatus uxore, misit comites Ungarie ad regem Boemie petens, quod unam de sororibus suis velit pro coniuge sibi dare. Hac legacione amicabiliter suscepta misit in Lucenburch pro suis sororibus, quarum maior Maria vocabatur, iunior vero Beatrix. Rex igitur peticioni nunciorum regis Ungarie annuens liberam opcionem eis dedit, ut unam de sororibus suis eligant. Ipsi vero Beatricem, iuniorem filiamf, sibi postulant assignari dominam Ungarie et reginam. Unde mox puella ad manus comitum presencium regi Ungarie licet absenti legittime desponsatur. Qua sibi deducta rite festiva solempnitas nupciarum cele- bratur; et in brevi in reginam Ungarie coronatur3. Eodem anno rex Boemie ducatum Opavie contulit Nicolao4, filio senioris ducis Nicolai. Qui quidem' senior dux Nicolaus illegittimus frater extitit regis Wencezslai". Eodem anno in die beate Cecilie" virginis secundush filius regi lohanni nascitur et in ecclesia Pragensi baptisatur et Przsemysl nominatur. Et anno' Domini MCCCXIX' insurrexerunt quidam homines iniqui pacis et concordie adversarii, filii scelerati, qui lingua dolosa et odii sermonibus inter a Iohannes Pl om. HW b delevit bekardos PW I begardos delevit H c * * P l deest HW d quod Plut HW e sororibus suis P I suis sororibus HW f filiam PIvirginem HW quidem PW I qui H secundus PWI om. H 1) Eodem anno... condempnat. I cf. ChronAR l. II, cap. 4, p. 249a 2) Eodem anno.. nominatur. I secundum ChronAR l. II, cap. 5, p. 249a-250a 3) Mense Novembri a. 1318. 4) Litterae ad hoc actum spectantes die 3° m. Iulii a. 1318 datae sunt (v. RBM III, n. 454). Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 265. 5) V. supra l. I, cap. 2. 6) Die 22° mensis Novembris. 7) Et anno...ostendit. 1 of. ChronAR l. II, cap. 6, p. 250a-251b g h 92

Strana 93
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus regem et reginam sunt conati discordiam seminare. Dixerunt enim: "Domine rex, vos scitis, quod honor regis exigit et requirit, ut rex quilibet regere debeat et non regi, videmus vero contrariuma, quod mulier vos regit, vos circumdedit, vos adeo fascinavit, quod aliud non facitis, quam quod ipsa dicit. Fallimini in hoc facto, illa malum vestrum cogitat et vos separari a regno sagaciter laborat. Seniorem", inquiunt, "filium vestrum Wencezslaum vult tradere quibusdam baronibus, ut ipsum pro rege habeant et vos excludant, et quamdiu consiliis uxoris vestre adhesistis, nunquam pacem in regnob habuistis. Nunc igitur nostris consiliis intendatis, hanc reginam coniugem vestram non attendite, sed iubete, ut opus exerceat muliebre, unde adhereatis nobis et nos stabimus et pugnabimus pro vo- bis." Hec hii consuluerunt, qui reginam odio habuerunt. Credidit igitur rex eorum verbis et commisit totaliter cum iuramento illis. In consiliis istis Henricus de Lipa fuit principalis. Et idem Henricus dominam Elizabeth, novercam nostre regine, cum scandalo multorum valde dilexit, unde ut illi amplius placere posset, istam plus despexit. Iste enim due regine habebant inter se odium singulare. Erat autem tunc regina cum tribus pueris in castro Cubitensi, quod sue tunc fuerat subditum potestati. Rex itaqued iam perversus animo exiens de Praga" cum armatis multis ad predictum castrum venit et se velle reginam visitare paci- fice simulavit et' turres castri dari petiits et turrium custodes tanta inportunitate perterritos et aliquantulum reluctantes missis iaculis acriter impugnavit. Regina de hoc impetu miratur et videns regis vesaniam spiritu turbatur. Et altera die intervenientibus quibusdam tractatibus, castrum ad manus regis totaliter resigna- tur. Demum regina in castro pueris suis derelictis turbata cum familia pauca rece- dit et in Melnikos se recepit. Et statim post rex quasdam personas regine familiares, et que eidem diu' serviverant, gravissime fuit persecutus et quasdam a servicio eius' alienavit. Et ecce, quos Deus coniunxit, consilium pessimum disiunxit. Unde rex quasi iam rupto freno racionis et cassatom vinculo matrimonialis dileccionis totus efficitur effrenis, vincitur voluptate, regitur perversa voluntate et sic in ipso tyrannidis operacio reperitur. In alea talis ludendo irascitur proferens a b C d e g h k contrarium PI contrarium esse H laes. W pacem in regno P I in regno pacem HW (ubi pacem eadem manu in marg.) qui P l quia HW itaque P W I ergo itaque H exiens de Praga P I de Praga exiens HW et Pletstatim HW dari petiit PW I petiit dare H Melniko PWI Mielnik H eidem diu P I diu eidem HW serviverant PWI serviebant H eius P Lipsius HW quos PWI om. H cassato PW Icessato H m 93

Strana 94
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. verba inhonesta, nocturno quandoque tempore cum solo famulo discurrit per vicos et platheas in Pragensis civitate et semel' fuit ferea servis iudicis interemptus, sed cognitum per vocem illesum dimiserunt. Et si missas audivit, non ex devo- cione, sed ex humane verecundie compulsione, non instat oracionibus, sed vanis confabulacionibus, et non solum in verbis, sed eciam in factis inconstanciam ostendit. Qualis? adhuc crescens fuerit post hec adolescens, nemo potest scire, solet illud sepe venire, quod puer angelicus post' in senio fit iniquus. Hoc est deflendum, tali sit conpaciendum, quod sic decrescit sua virtus, quando senescit. Plus commendatur, qui sub puero reprobatur et post" laudatur, cum vir bonus efficiatur. CAPITULUM V. *De curia sive foresta regis et de inpugnacione Pragensis civitatis.*e Accesserunt' ad regem eodem anno quidam iuvenes filii baronum, plus moti fatuitate, quam strennuitate et aiunt: "Domine rex, per torneamenta et hasti- ludia necnon per alia exercicia militaria vestra diffundetur gloria et admirabile erit nomen vestrum in universa terra. Edicite itaque tabulam rotundam, Arthusii scilicet' curiam, et ex hoc reportabitis gloriam perpetuis temporibus memo- randam." Igitur rex iuvenilibuss rectus consiliis, principibus, comitibus, nobilibus scribit per Almaniam universis multa spondens in literis et publicis instrumentis. Accipit itaque rex a civibus et claustralibus magnam pecuniam propter huiusmodi fatuitatem celebrandam. Fit itaque in orto ferarum iuxta Pragam4 quedam a b C d e f g h fuit fere P I fere fuit HW post PIom. H laes. W quod Plcui H laes. W post PIplus H laes. W ** P I deest HW Arthusii scilicet PIscilicet Arthusii HW rex iuvenilibus P I iuvenilibus rex H W nobilibus Plac nobilibus H laes. W 1) Verba semel.. interemptus in ChronAR non leguntur. 2) Versus ex eodem capitulo ChronAR (ubi autem duo versus praecedunt et duodecim sequuntur, v. p. 251b) sumpti sunt. 3) Accesserunt...cruciatur. 1 of. ChronAR I. II, cap. 7, p. 252a-253b 4) Hortus ferrarum, quem in vico Ovenec (hodie pars Pragae—Bubeneč) iam rex Przemysl Ottacarus II. fundavit. 94

Strana 95
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus structura lignea, que pro spectaculo publico foret apta. Siccine festum beati lohannis Baptistel, quod pro termino illius festivitatis assignatum fuerat, appro- pinquat, sed de aliis terris nobiles non venerunt. Unde: Edictum festum finem non sumit honestum. Non incepisse melius fuit et tacuisse, quam sic confundi sine re per climata mundi. Eodem tempore diversis monasteriis magnam violenciam rex iste fecit et suamb tyrannidem exercendo multis indebite et iniuste“ abstulit possessiones, illas- qued inter suos satellites divisit et sic de salute anime sue non curavit. Factum est quoque illof tempore, cum cives Pragenses et seniores populi conspicerent, quod per regem iniquis sugerentibus consiliariis pene omnibus regni incolis violencie et gravamina fierent, convenerunt unanimiter et dixerunt: 1 Videmus et experimento didicimus, quod rex noster regiturs consilio pernicioso, regitur et seducitur, regnum destruitur, omnibus violencia infertur. Quid igitur faciemus, quamdiu talia sustinere debemus?" Igitur cognaciones singule, que Prage alicuius dissensionis materiam inter se habuerunt, amicabiliter ratis compromissionibush concordaverunt, et sic pariter confederati ad promovendam rem publicam et bonum Boemice gentis, qui forciores animis et armis esse possent, elegerunt. Non erat intencio eorum, quod regi vellent rebellare, sed eum de communi statu regni fideliter informare. Venerunt itaque ad regem, qui tunc Brunne erat, viri mendaces dicentes: 'Cives Pragenses acuunt iam fortiter enses, conducunt gentes contra vos stare volentes. Iam non tardate, Pragam subito properate et compescatis tales et eos capiatis. Hiis verbis rex statim credidit et exercitum congregavit et VIII° Idus* Iulii castrum Pragense civitatem invasurus cum armatis ascendit. Precedenti vero die regina per cives vocata de Melnyko! Pragam venerat, et quia regem malo consilio corruptum timuit, ideo in civitate Pragensi Maiori cum civibus remanebat. Wilhelmus quoque Lepus, Petrus de Rosenberch, Wilhelmus de Landenstayn, hii a b C g h appropinquat Pl accessit HW suam PWIsic H indebite et iniuste P liniuste et indebite HW illasque PW Iillas quod H quoque P W I quod H illo P Iin illo HW regitur PWl om. H compromissionibus P W I cum promissionibus H confederati PW I confederatis H itaque P linterea HW Idus HWI Kalendas P perperam Melnyko P I Myelniko H Melniko W 1) Die 24° mensis lunii. 95

Strana 96
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. et plures alii regine et civibus adherebant. Porro dux Nicolaus de Opavia, Henricus de Lipa et multi nobiles regni in castro erant cum rege. Qui omnes consuluerunt, quod rex deberet se de civibus atrocitera vindicare, et quidam contra reginam regis iram procaciter excitabant. Cives quoque Maioris civitatis Pragensis ex utraque parte occupaverant pontem, civitas vero Minor cum rege stabat coacta. Ecce novum bellum surgit rarumque duellum. Ex una parte rex stat regnareque Marte contra reginam gestit, querendo ruinam urbis Pragensis, en sevit regius ensis. Uxor contra virum, servus dominum modo mirum bellum suscepit, hinc lucrum nemo recepit, si caput et reliquum corpus discordat, iniquum estque repleta malis multis discordia talis. Igitur per regem et per eos, qui cum eo' erant, dampna cottidie bonis civium inferuntur et hinc inde passim plura preliad particulariter“ committuntur ex utraque parte. Plures autem cives de cognacione lacobil clamdestine regi adheserunt. Tandem in die Septemf fratrum2 rex cum VII panneriiss sive vexillis et CCC galeis de castro egrediens ante Maiorem civitatem versus claustrum Sderaz venit et plura edificia cremando civitatem hostiliter impugnavit. Et propter scisma, quod erat inter vulgares, rex civitatem obtinuisset, si Wilhelmus Lepus cum suis non resistisseth. Venit autem Petrus de Rosenberch die altera cum CD pugna- toribus in subsidium civitatis. Demum elapsis octo diebus inter regem et reginam et cives concordia est facta. Post dies vero XIV rex sex illos, qui capitanei electi fuerant in civitate, a regno excludere volebat et a reliquiis civibus cepit pecunias extorquere. Et hoc usque hodie per modum coaccionis et nove adinvencionis a civibus exigitur et in pluribus populus cruciatur. a b C d e g h atrociter Placre H laes. W Minor cum rege P I cum minore rege H laes. W eo Plipso HW prelia PWl om. H particulariter Pl particularia HW septem P l quinque H laes. W panneriis PH I banneriis W resistisset P Hl recessisset W concordia est P W lest concordia H 1) Id est de familia Volſlini: Iacobus filius Volflini, alias Velfli, erat. 2) Die 10° mensis Iulii. 3) Monasterium tunc extra muros civitatis situm est. 96

Strana 97
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus CAPITULUM VI. *De congressione duorum regum Romanorum.*a Eodem! anno mense Septembri Ludwycus de Bavaria et Fridericus de Austria, qui se ambo reges Romanorum asserebant, cum copiosis exercitibus contra se venerunt et prope civitatem Mulendorf castra sua sunt metati. Et quia Ludevicus copiosiorem turbam pugnancium habuit, voluit ipsum invadere, sed fluvius in medio fluens ipsum' impedivit. Demum Ludevicus tradicionem et perfi- diam quorumdam, quos secum habuit, intelligens ad superiores partes disposuit se transferre2, et quia Fridericus ipsum insequi nond valuit, circa Danubium Bavariam propee Ratisponam gravibus incendiis et spoliis conturbavit. Venerant autem tunc de Boemia in auxilium Ludevico aliqui barones cum armatis, inter quos precipuus erat dominus Wilhelmus dictus Lepus, *qui vir bellicosus extitit*f et ideo factus famosus. Qui quidems inter familiares contencione exorta thelo vulneratur et die VIII° moritur et in Boemia in monasterio, quod suus avus fundaverats, sepelitur. Anno4 et mense predicto' pius et pacificus princeps Wolframus, marchio Bramburgensis, moritur sine liberis, qui excreverat in diviciis et potencia suos antecessores. Igitur circumsedentes principes mox inceperunt occupare civitates sibi viciniores, lohanni vero regi Boemie barones et cives de districtu Budisinensi homagium prestareh promiserunt. Et ipse cupiens plura de bonis dicti marchio- natus possidere, cum' CCC galeis cepit fines Saxonie visitare. Opidum, quod Sumerweld dicitur, tunc obtinuit, Gubny civitatem rex fortiter inpugnavit, sed abinde modicum utilitatis reportavit. b C d e f g h a * * P l deest HW contra se P lhostiliter contra se HW ipsum PIom. HW non PWI om. H prope Plet prope HW ** P lextitit vir bellicosus HW quidem PWI om. H prestare WI prestitere PH cum PW l tunc H j Sumerweld P ISimerweld H laes. W 1) Eodem.-sepelitur. I of. ChronAR l. II, cap. 8, p. 253b 254a 2) Ludvicus die 29° m. Septembris a. 1319 ad Monachium cessit. 3) Ulricus Lepus (Oldřich Zajíc) de Valdek monasterium Sancta Benigna (Svatá Dobrotivá) dictum, prope oppidum Hořovice situm a. 1263 fundavit. Ad personam et mortem Vilhelmi Leporis de Valdek cf. Šusta, Uvahy, p. 311-312. 4) Anno..reportavit. I cf. ChronAR l. II, cap. 8, p. 254b 5) Die 14° m. Augusti a. 1319. 97

Strana 98
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Hoc annol obiit Beatrix, regina Ungarie. Hic annus de gracia Dei uberri- mus in vino et blado fuit in pluribus locis: mensura, que stricho vulgariter dicitur, pro uno grosso vendebatur. CAPITULUM VII. *De recessu regis Boemie et de eius preliis." *a Anno? Domini M°CCC XX° in die sanctorum Innocentum3 in crepusculo sub silencio Iohannes, rex Boemie, cum paucis de Praga' egrediens versus Lucem- burch iter arripuit, ubi per unius anni circulum manens cum Remensi ac Leo- diensi episcopis4 atque cum aliis pricipibus, comitibus et aliis vicinis prelia multa commisit. Henricus vero de Lipa, capitaneus regni constitutus, pacem compe- tenter ordinavit in regno et humane nature necessaria in habundancia habentur. Revixit gens et exsultat, que ante annos tres quasi mortua pre fame iacebat. Eodem anno XII° Kal. Maii *regis Boemie filius Przsemysl secundo- genitus*d moritur et in Aula Regia sepelitur. Et tunc Nonas“ Iunii obiit venerabilis pater dominus Petrus, Maguntinus archiepiscopus, qui fuerat sapiencia et sciencia preditus et potencia. Eodem anno' Loketko, dux Sandomerie, a sede apostolica obtinuit coro- nam regalem Polonie et in preiudicium regis Boemie insigniri regio dyademate super regnum Polonie a Gnesnensi archiepiscopo in Crakovia" se permisit. Incepit" statim denarium sancti Petri de unoquoque capite humano sedi apostolice solvere decimaliter, qui longo tempore denegatus fuerat, ut dicitur, de facto non de iure. Verumtamen, quia duces Slezie hunc denarium apostolico denegants, ipsorum dominia usque hodie stant sub interdicto. a *-* P I deest HW cum paucis de Praga PW I de Praga cum paucis H Leodiensi P I Leodinensi H laes. W d * * Pl Przyemysl, secundogenitus regis Boemie filius HW Nonas pro Nonis I laes. W Incepit P IIncipit H Incepitque W g apostolico denegant PWl denegant apostolico H 1) Hoc anno...vendebatur. I cf. ChronAR l. II, cap. 8, p. 255a 2) Anno...potencia. I cf. ChronAR l. II, cap. 9, p. 255a-b 3) Die 28° mensis Decembris. 4) Episcopus Remensis (remešský) tunc Robert de Courtenay (12991324), Leodicensis (lutyšský) Adolf von der Mark (1313-1344) fuit. 5) Eodem anno..fecerunt. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 9, p. 256b.257a 6) Die 20° m. Ianuarii a. 1320. Subtilius cf. Susta, ČD II, 2, p. 424-431; novissime Nowak, Lokietek, p. 150-152. b c e f 98

Strana 99
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Surrexit hiis temporibus *quidam plebeyus populus de Gallie diversis partibus* congregatus circiter XL milia virorum, qui se pastores nominabant, transfretareque mare gestiens et passagium facere devota concepcione, tamen erronea intencione proponebat. Qui cum in Avinione ante domini lohannis pape palacium *venisset cum turmis suis* et thesauros ecclesie, pro generali passagio reservaciones cum impetu requisisset papa mox huic errori resistens hunc erra- bundum exercitum dispergi mandavit' et ipsum sub anathemate reprobavit. Hic populus sic dispergitur, pro quo venerit, ignoratur. Hoc anno iterum duo exercitus validi duorum regum Romanorum, videlicet Ludevici de Bavaria et Friderici de Austria prope civitatem Argentinam in Alsacia convenerunt et non conflictum, sed multitudinem pauperum in suo tran- situ fecerunt. CAPITULUM VIII. *De processu et eventu lohannis, regis Bohemie*d Anno' Domini M'CCC XXI“ rex Boemie de comicia sua Pragam veniens" in octava Purificacionis beate Virginis4. Qui elapsis XV diebus torneamentum, ad quod plures nobiles vocaverat, habuit in foro Pragensi, in quo de dextrario gravi- ter cecidit. In luto diucius volutatus equorumque pedibus multum conculcatus, tandem tamquam' semivivus scenolentis armis et vestibus totaliter deformatus de multitudine fuerat vix extractus. Per hanc sinistram sortem suscepit rex in corpore gravem dolorem. Eodem anno iterum rex in vigilia beati lohannis Baptiste ad comiciam suam revertitur clamdestine cum paucis. Interrogatus, quare in regno non rema- neret, respondit, quod solum natalis patrie dulcissimum sibi foret'. a *-* PWI deest H b *-* PI cum turmis suis venisset HW C reservaciones pro reservatos (v. ChronAR, p. 257a) d *-* P I deest HW veniens provenit vocaverat, habuit W I vocaverat hinc H habuit, vocavit P g tamquam P l quam HW 1) "Pastores opere Iohannis papae XXII. mense Iulio a. 1320 in provincia Carcasson victi et dispersi sunt, pars eorum in Italia interempta est. 2) Fortasse inter diem 29 m. Augusti et diem 3 m. Septembris a. 1320. 3) Anno... cooperti. I of. ChronAR l. II, cap. 10, p. 257a-b 4) Die 9 mensis Februarii. 5) Die 23° mensis lunii. 6) Cf. Ovidius, Epist. ex Ponto, I, 3, 35 e f 99

Strana 100
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Hoc anno in die beatorum Petri et Paulial apostolorum feria sexta eclipsis Solis exstitit, que ab hora prima usque ad horam terciam perduravit. Qua facta statim postea omnium in terra nascencium grana et semina, que antea fuerant bene disposita, sunt quasi visibiliter diminuta; subsecuntur magne inundaciones fluminum, que fecerunt in villis et in campis magnum dampnum. Verumtamen" quidam de Boemia fuerant ipsa die Rome et nullum signum eclipsis solis viderunt. Eodem anno in partibus Reni et Gallie omnium leprosorum habitacula igne sunt concremata et ipsi pariter sunt cremati. Insonuerat namque fama publi- ca, quod ipsi leprosi per Iudeos et Saracenos corrupti christianis darent et occulte ministrarent in aquis, puteis et fontibus toxicum et venena. Ob hanc causam plures putei in partibus Gallicanis humo sunt repleti vel superius caute cooperti. Hoc anno' generosa et Deo devota domina, quondam regis Przsemysl' filia, abbatissa ad sanctum Georgium in castro Pragensi dicta Chunegundis, moritur et in suo monasterio, ubi multis annis abbatizaverat utiliter“, sepelitur. CAPITULUM IX. *Quomodo virgo Maria, regis Boemie germana, est regina Francie facta et de matrimonio filiarum regis.*d Anno' Domini M'CCC XXII°e, IV° Idus Aprilis, Maria, virgo elegantissima, Boemie regis germana, de regno Boemie, in quof tribus annis cum Elizabeth regina decenter permanserats, in Lucenburch est deducta. Demum in festo beati Bartho- lomei' dicta virgo Karulo, regi Francie, in coniugio legitime copulatur et anno sequenti in die Sancti Spiritus' Parisius in reginam Francie solempniter coronatur. b c d e et Pauli PWI deest H Przsemysl PI Przyemysli HW abbatizaverat utiliter P lutiliter abbatisaverat HW * * P l deest HW M'CCC°XXII° PWIM'CCC°XII° H in quo P W I deest H g permanserat PWl permansit H 1) Perperam e ChronAR sumptum, ubi dies beatorum Johannis et Pauli, id est dies 26“ m. Iunii commemoratur. Qui dies anno 132I re vera in ſeriam sextam, ſestum ss. Petri et Pauli autem eodem anno in feriam secundam incidit. 2) Verba Verumtamen..viderunt. in ChronAR non leguntur. 3) Hoc anno..sepelitur. I of. ChronAR l. II, cap. 10, p. 260b 4) Die 26° m. Septembris a. 1321. 5) Anno...alteri viro. I cf. ChronAR l. II, cap. 11, p. 261a 6) Die 24° mensis Augusti. 7) Die 15° m. Maii a. 1323. a 100

Strana 101
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Verumtamen regine priori, ducis Burgundie filie, per eundem regem prius repudiate, apostolice sedis concedit dispensacio, ut ipsa nubere valeat alteri viro. Eodem' anno regi Boemie filius tercius nascitur2 ex regina Elizabeth et in octava beati Viti' baptizatur et binomus efficitur, quia lohannes et Henricus nominatur. Eodem4 anno virtuosa domina Margareta, Wencezslai sexti regis Boemie filia, Boleslai, ducis Slezie de Lignycza, uxor legittima, in Grecz in' puerperio mo- ritur' et in Aula Regia sepelitur. Eodems anno mense Iulio, lohannes rex in regnum de Lucenburch est reversus ardua negocia tractaturus et ipse Margaretam, maiorem filiam suam, Henrico, duci Bavarie, matrimonialiter copulavit, Gutam vero, filiam suam minorem, Friderico, marchioni Mysnensi, legittime desponsavit. Regina quoque Elizabeth cum maiori filia sua in Bavaria longo tempore morabaturd, quia rex bona ad eam spectancia pluribus obligacionibus inbrigavit. Altera quoque regina Elizabeth de Grecz dicta multum est ante regis oculos non sine multorum scandalo graciosa. Eodem anno XII° Kal. Augusti quoddam inopinabile accidit factum. Nam honorabilis vir Iohannes, Wencezslai regis sexti filius, licet illegitimus, regni Boemie cancellarius et Wyssegradensis prepositus, a rege Prage capitur et per eum a dignitatibus degradatur, et ut unam mortem eligat, compelliturf et coartatur. Imponitque ei rex fraudem et dolum et quod prebuerit ei consilium iniquum, per quod posset rex et regnum periclitari. Ille verecundia et terrore vehementer concutitur, et quid respondere debeat, ignorat. Ipsum nobiles instigant, ut verba regis *fateatur esse vera*g, ut sic saltem mortem evadat. Hiis assentit, se reum dicit et graciam regis querit. Posth multas contumelias et terrores, quas passus est a rege et a suis consiliariis, custodie mancipatur et noctis tempore clamdestine fugit et in Bavariam venit. Rex vero omnes prebendas et dignitates suas de facto aliis contulit, a b C d e I g h Lignycz P I Lignicz H Legnicz W in PIom. HW vero PWI om. H morabatur PWI memorabatur H dicta PW I om. H compellitur P W I pellitur H ** Plesse vera fateatur H W Post PW IEt post H mancipatur Pl captivitati mancipatur H laes. W 1) Eodem..nominatur. I cf. ChronAR l. II, cap. II, p. 260b 2) Die 12° m. Februarii a. 1322. 3) Die 22° m. Iulii. Cf. ChronAR (p. 260b): qui Pragam deducitur et in ecclesia beati Viti tribus elapsis mensibus baptizatur. 4) Eodem..sepelitur. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 11, p. 260b-261a 5) Die 8° m. Aprilis a. 1322. 6) Eodem...de iure. I of. ChronAR l. II, cap. 11, p. 261b-262a 101

Strana 102
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. non de iure. Postquam vero graciam regis est adeptus, episcopus Olomucensis est effectus' et sic de inimicis suis honorifice triumphavit. CAPITULUM X. *De bello duorum regum Romanorum et de victoria regis Boemorum.*a Regum2 duorum Romanorum, videlicet Ludevicib de Bavaria et Friderici de Austria dampnosa contencio, que octo annis totam Almaniam graviter oppressit, hoc anno interveniente conflictu durissimo conquievit. Nam hii duo reges fortissimis coadunatis exercitibus, iuxta opidum Muldorf situm in diocesi Salczburgensi" pariter convenerunt et in die beati Wencezslai martiris' acerrimum prelium commiserunt. Porro Ludwicus regem Boemie, Henricum ducem Bavarie, generum eius, ac Bernhardum, ducem Slesie, habuit pro sua parte, comitum vero et nobilium de diversis partibus exercitus fuit magnus. Fridericus eciam cum fratre suo, duce Austrie, de diversis regnis exercitum habuerunt copiosum. Cumque isti exercitus ex adverso contra se iacerent, irruit spiritus fortitudinis in regem Boemie et regem Ludevicum incitat ad prelium universumque exercitum iubet in crastino esse paratum. Mane facto munitus sacrosancte eukaristie sacra- mento, missa completa bellum cum suis viriliter inchoat feliciterque consumat, triumphum reportat. Haut dubium, quin sanctus Wencezslaus, Boemorum patro- nus, cum suo affuerit presidio, in cuius festo princeps sue patrie pro vita, pro pace et pro patria dimicavit in hoc bello durissimo, quod fere die duravit integroe. Fridericus rex cum suo fratre capitur magnaque pugnancium occiditur multitudo. Sic itaque Lodevicus rex divino fretus auxilio ex opitulacione regis Boemie hac die palmam victorie de hostibus obtinet gloriose. De parte utriusque exercitus MC viri in loco prelii mortui sunt inventi, equorum tria milia sunt occisa. Et ibidem Plichta4, baro strennuus, Boemus est occisus. De exercitu Friderici preter inter- fectos MCD viri nobiles sunt capti et reliqui fugierunt. Fridericus rex per regem a * * P l deest HW videlicet Ludevici P I Luduici videlicet H laes. W Muldorf P I Mulendorf H laes. W Salczburgensi P ISalburgensi HW integro PW l tota H interfectos PI interfectos in prelio HW 1) Iohannes dictus Volek (+1351), episcopus Olomucensis die 27° m. Martii a. 1334 factus est. Ad res praecedentes of. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 313-315, 364. 2) Regum..gubernacula recommittit. I secundum ChronAR l. II, cap. 11, p. 262b-264a 3) Die 28° mensis Septembris. 4) Dominus castri Žerotín, qui in torneamentis laudem sibi comparavit. b c d e 102

Strana 103
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Lodevicum“ detinetur. Henricus vero, frater eius, dux Austrie, a rege Boemie in Burgelino' vinculis mancipatur, cui presignatum fuit, quod rex Boemie fieret, quia Australes quasi certi fuerant de victoria, adversariorum et terras veluti iam captorum inter se quodam 'funiculo distribucionis' ante inicium prelii diviserunt nescientes, quod varii sunt eventus bellorum? et quod victoria est de celo.' Adhuc liberos hee terre habent duces tres uterinos fratres, Leupoldum, Ottonem, Albertum, hii laborant diligenter, ut duos captos de vinculis educant suos germanos. Rex Boemie XX° die Pragam ingreditur, post triumphum letanter suscipitur, clerus cantat, sonus campanarum resonat, populus letatur, tota civitas iocundatur. Est igitur leta Praga leticiaque repleta, in terra tota fit hec victoria nota. Omina sunt gentis sub nutibus omnipotentis, cui benedicamus, et si laudes referamus. Eodem anno innundacio maxima fuit aquarum et in quibusdam terris maximus fuit panis defectus. Eodem anno rex Boemie de civitate et provincia Egrensi pro XX milibus marcarum per Lodevicum regem sibi obligatis" pro debitis see nomine imperii intromittit et abinde iterum versus Lucenburch procedit et Henrico iuveni de Lipa regni gubernacula recommittit. CAPITULUM XI. *De liberacione ducis Austrie et de exilio regine Boemie.*f Anno4 Domini M'CCC XXIII°, in die Nativitatis Christi' Henricus, dux Austrie, de Burgelino Pragam fuit adductus, et intervenientibus pactis et tracta- tibus diversis altera die procedens, fratres suos visitavit in Austria. Qui cum con- a b C d e ſ per regem Lodevicum PIper Luduicum regem H per Lodevicum regem W Burgelino PWI Burglino H Boemie fieret P Ifieret Boemie HW obligatis Plobligatum H laes. W se PI om. H laes. W * * PI deest HW 1) Bohemice provazec rozdělný - mensura per longitudinem - circa 30,75 m. 2) Haec locutio saepissima a verbis Ciceronis (Pro Marcello 15) ducta est: Est incertus exitus et anceps fortuna belli. 3) Cſ. I Mcc 3, 19. 4) Anno Domini..studebant. 1 (f. ChronAR l. II, cap. 12, p. 264a-265b 5) Die 25° m. Decembris a. 1322. Franciscus narrationem ChromAR sequitur, ubi annus novus a natalibus Domini computatur. 103

Strana 104
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dicionibus et pactis ab ipso duce capto factis nollent quiescere, prefatus dux pristine se captivitati cepit ultroneus manciparel. In festo autem beati Bartho- lomei? «per a Ungarie et Boemie reges inter alios amicabiles tractatus tractatum est', quod idem dux Austrie *liberatus de sua extitit captivitate. Promisit vero dux Austrie* regi IX milia marcarum argenti dare et quedam ardua privilegia resi- gnare. Unum erat, in quo maiores barones Boemie temporibus Alberti, Roma- norum regis, ducum Austrie genitoris, plura incaute fecerant iuramenta et pro- missa. «Quodd cum privilegiis Henrici, ducis Karinthie, que habuit super reg- num Boemie, resignare duces Austrie promiserunt. Et quedam civitates cum municionibus regi obligantur et civitas Znoyma cum castro, que prius a regno fue- rat abstracta, regi et regno iterum adunaturs. Eodem anno in die Pasche' Elizabeth, regina Boemie, duas gemellas filias, Annam et Elizabeth in Cambia Bavarie pariter est enixa. Eodem anno Wencezslaus, regis primogenitus, de Boemia patre iubente ad regnum Francie deducitur, ubi Parisius per Mariam, reginam Francie, materteram suamh, suscipitur et legaliter educatur. Eidem octenni' puero ibidem puella nomi- ne Blancza, soror fratris Philippi regis4, de stirpe regia desponsatur. Circa idem tempus in die Sancti Spiritus" Elizabeth, dicta regina de Grecz, monasterium sanctimonialium ordinis Cisterciensis prope Brunnam fundavit, quod Aulam Marie nominavitk. Circa idem tempus Ludevicus rex, filio suo primogenito Bramburgensem marchionatum contulit naturalibus principibus orbatum. Et eidem" Cristofori, re- gis Dacies, filiam, matrimonialiter copulavit. a c d e g h k m per suppl. ad sensum Em 1 om. codd. tractatum est Plet tractatum est H laes. W ** HWl om. P «debeat suppl. Em Quod suppl. Zal om. codd. Hec omnia simul suppl. Em super PWI om. H fuerat PI om. HW adunatur P ladunantur HW materteram suam PI suam materteram HW octenni PWl om. H Spiritus PWI om. H nominavit PW I om. H suo Plom. HW eidem PW leodem H 1) Die 24 mensis Martii a. 1323. 2) Id est die 24° m. Augusti, sed Iohannes die 22° m. Augusti Pragae (v. RBM III, n. 894), a die vero 28° m. Augusti usque ad diem 13°m m. Septembris Brunnae (v. RBM III n. 896, 899-905) fuit. Deinde in civitatem Hodonin profectus est, ubi die 18° m. Septembris litterae contractum cum ducibus Austriae continentes datae sunt (v. RBM III, n. 907, 908). 3) Die 27° m. Martii a. 1323. 4) Blancza (Blanka), filia Caroli de Valois, cuius frater Philippus IV., quondam rex Franciae, pater regis regnantis Caroli IV. dicti Pulchri erat. Sponsalia mense Maio a. 1323 facta sunt. 5) Die 15° m. Maii a. 1323. 6) Recte Daniae. b 104

Strana 105
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Eodem anno rex Boemie de Lucenburch Pragam venitl et decimam pecunie recepit ab universis regni civitatibus bernamque recepit ab omnibus et sic cum eiulatu pauperum maximam pecuniam congregavit. Cum autem aliqua de- bita persolvisset et municiones aliquas a baronibus redemisset, iterum exivit de regno. Unde hoc anno Boemia facta est velud acephala et pupilla: caruit enim do- mino episcopo, rege et regina2. Et ipsa, licet vera esset heres Boemie heredibusque pulcherrimis decorata, tamen aliquorum baronum invidia graves persecuciones est perpessa. Ipsa enim regi instat, ut dispersum regnum colligat, caste, iuste et pie vivat. Hoc regni occupatoribus odii fomitem ministrabat; ideo exulat in terra aliena. Luduicus vero rex necnon Henricus, dux Bavarie, gener ipsius regine, multe legalitatis officia ei liberaliter impendere studebanta. Hoc anno' in vigilia beati Urbani“ in nocte tantum gelu fuit, quod segetes, vites vineasque destruxit. *Notabile quoddam*b Anno' Domini M'CCC XXIIII° propter hyemis et estatis in calore et hu- more temperanciam bladum et vinum fructusque arborum et principaliter propter bonam influenciam celestium corporum“ et universa terre nascencia opti- me provenerunt, nisi quod grando et fulmina in diversis mundi partibusd, tam in occisione hominum quam lesione fructuum passim maxima dampna fecerunt. Et quod rarum est, in vigilia beati Galli“ coruscaciones et ictus horribiles fulgurantis tonitrui fuerunt in aliquibus locis. Et circa festum Annunciacionis' Maria, regina Francie, cum partu moritur et ad sanctum Dionisium honorifice sepelitur. Et rex Boemie vehementer expavit, cum hunc florem iuventutis habentem morem senectutis audivit tam cito precisum. Hoc anno' in die beati Georgii' sole oriente eclipsis eius fuit facta, sed vix ad unius hore spacium perduravit. a b C d e studebant PWI studebat H * * P I deest HW celestium corporum Pl corporum celestium H laes. W mundi partibus Pl partibus mundi H laes. W in die P Iin crastino H laes. W 1) Rex in Boemiam die 25° m. Iulii venit et eodem anno 1323, die 16° m. Octobris in Luxemburgum abiil. 2) Rex regnum reliquit (v. supra), regina Elisabeth reditibus privata in Bavaria, dominus episcopus in curia Avinionensi (v. l. I, cap. 31) morabatur. 3) Hoc anno... destruxit. l cf. ChronAR l. II, cap. 12, p. 266a 4) Die 24° mensis Maii. 5) Anno.-.precisum. I of. ChronAR l. II, cap. 13, p. 266a-b 6) Die 15° mensis Octobris. 7) Festum Annuntiationis die 25° celebratur, regina Maria autem die 26° eiusdem mensis a. 1325 obiit. 8) Hoc anno...cetero ledant. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 12, p. 266b-267a 9) Die 24° mensis Aprilis. 105

Strana 106
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Et circa festum Penthecostes' rex Ludevicus filiam comitis Holandie duxit legittimam uxorem. Hoc anno inter dominum lohannem papam XXII et inter Loduicum regem discordia, que latuerat, omnibus innotescit et ex hac in sancta matre ecclesia cum scandalo maximum crescit scisma. Hii contra se alterutruma faciunt processus, quos ubique publicant et in ipsis processibus leges et iura allegant. Dominus papa in suis processibus Luduicum non regem, sed imperii nominat occupatorem, ac vice versa Luduicus de domino papa pronunciat contraria diversa. Sic itaque papa contra ipsum reges et principes suscitat et ipse contra eos repugnat. Uterque ipsorum episcopatus in Almania confert et, ut heu hodie apparet, in multis kathedralibus ecclesiis error manet et non tantum in Almania, verum eciam in Lombardia: illustres plurimi“ viri et plures civitates pape se oppo- nunt, clavesque ecclesied sub excommunicacionis astricti vinculo vilipendunt. Et contra aliquos, utpote contra Canem2, dominum Veronensem, et civitatem Mediolanensem dominus papa tamquam contra rebelles exercitus bellatorum pluries transmisit, ut saltem gladio domaret materiali, quos sibi subiugare non poterat clave spirituali. Et proch dolor, aliquociens papalis exercitus ab adver- sariis fuit prostratus. Unde pariter petamus et dicamus: Ecclesiam rege, Christe, piam rege naviculamque Petri, ne mersa pereat, sed abinde respersa" scismata, fac, cedant, hanc ne de cetero ledant. CAPITULUM XII. *De processu domini lohannis pape contra Luduicum regem.*g Ut autem causa' discordie, que inter dominum lohannem papam et Lu- duicum regem possit patere, hic processus continetur: lohannes episcopus, servus a alterutrum PWIalternatim H heu hodie PW I hodie heu H illustres plurimi PI plurimi illustres HW ecclesie PW I et ecclesie H ab PWI om. H respersa PWI reversa H g * * Pl deest HW 1) Anno 1324 festum Pentecostes in diem 3°2 m. Iunii incidit, sed nuptiae memoratae iam die 25° m. Februarii a. 1324 celebratae sunt. 2) Cane I. Grande della Scala, nobilis Veronensis. 3) Ut autem causa..anno VIII°.I of. ChronAR l. II, cap. 13, p. 267a-269b.—Ad contentionem v. Šusta, ČD II, 2 p. 320- 325; 364-376; 396-415. b d e 106

Strana 107
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus servorum Dei. Dilectis filiis Iohanni, Pragensi episcopo, ac capitulos ecclesie Pragensis salutem et apostolicam benediccionem. Nuper contra dilectum filium, magnificum virum Luduicum, ducem Bavarie, super eo, quod eleccione sua in regem Romanorum promovendum im- peratorem per quosdam, qui vocem in eleccione huiusmodib habere dicuntur, in discordia celebrata per sedem appostolicam, ad quam eleccionis huiusmodi et persone electe examinacio, approbacio, admissio ac eciam reprobacio et repulsio noscitur pertinere, non admissa nec eciam reprobata administracioni regiminis Romani regni seu imperii si irreventer ac indebite per se et alios ingerebat, de fratrum nostrorum consilio et apostolice plenitudine potestatis, presente multitudine copiosa fidelium, videlicet VIII° Idus Octobris, processum fecimus continencie infra scriptel: lohannes episcopus, servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam attendentes, quod dum" errori non resistitur is, ad quem resisteree pertinet, illi utcumque presumitur consentire quodque plerumque opprimitur iusticie veritas, si defensionis oportune illi beneficium subtrahatur, profecto nec errori damp- nabili consentire per resistencie negligenciam volumus, neques pati ob defectum oportune defensionis presidii iusticiam opprimi sponse Christi. Dudum siquidem per obitum clare memorie Henrici, Romanorum imperatoris, imperio Romano vacante principes ecclesiastici et seculares, ad quos-translacio ab olim per sedem apostolicam predicto imperio de Grecis in personam magnifici Karoli in Germanos - futuri Romani regis in imperatorem postea promovendi eleccio pertinebat, votis eorum in diversa divisis duos in discordia elegerunt, quibusdam eorum in dilectum filium magnificum virum Luduicum, ducem Bavarum, qui- busdam vero in dilectum filium Fridricum, ducem Austrie, nominando et eligendo eos in Romanorum reges dirigentibus discorditer vota sua. Verum' prefatus Luduicus a nobis, ad quem sue eleccionis huiusmodi, sicut premittitur, in dis- cordia celebrate ac persone ipsius examinacio, approbacio et admissio, repulsio quoque et reprobacio noscitur pertinere, eleccione" predicta nequaquam admissa a b C d g h k m capitulo PW Icapellano H eleccione huiusmodi P W I huiusmodi eleccione H ingerebat PW Iingerebatur H dum P lcum H laes. W resistere Plrestituere H laes. W utcumque P lutique H laes. W neque P l om. H laes. W translacio pro translato PH I laes. W Karoli PW I Karuli imperatoris H eorum PWI om. H dirigentibus PW I dari gentibus H Verum PWI Verumtamen H eleccione PW I de eleccione H I) V. in MGHLLIV, Constitutiones V. n. 792. 107

Strana 108
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. nec eius approbata persona, sicut notoria fama notoriat et publica facti evidencia manifestat, non querens, ut deberet per hostium ad huiusmodi regni seu imperii conscendere fastigium dignitatis, sed pocius aliunde - nescimus, quo ductus vel pocius seductus consilio - prefati Romani regni nomen sibi et tytulum usurpavit, quamvis priusquam alterutrius eorum per sedem apostolicum fuisset approbata vel reprobata persona, neutri electorum ipsorum assumere licuerit nomen et tytulum prelibatum, cum nec interim Romani regesa existant nec in reges electi nec sint habendi pro regibus nec eciam reges nominandi. Idem eciam Luduicus eodem tytulo presumpto non contentus administracioni iurium regni et imperii predictorum in gravem Dei offensam et contemptum ac manifestam iniuriam Romane ecclesie, matris sue, ad quam eiusdem vacantis imperii regimen, sicut et in presenti vacat, dinoscitur pertinere, necnon et in plurimorum scandalum et rei publice lesionem ac anime sue detrimentum prosilire seque illi inmiscere irreve- renter ac indebite hactenus presumpsit et presumit exigendo et recipiendo sub prefato tytulo regio in Almania et nonnullis' Ytalie partibus tam a personis eccle- siasticis quam secularibus imperii vasallis per se et per alios iuramenta ac de dignitatibus et officiis ad eiusdem Romani regni seu imperii disposicione spectan- tibus pro suo libidined disponendo, sicut proximis hiis diebus preteritis de marchionatu Bramburgensi, quem primogenito suo de facto publice contulit et ordinavit, necnon alia plurima exercendo, que ad prefatum imperium videntur pertinere. Eiusdem insuper ecclesie Romane sicut Galleacio de Vicecomitibus! et eius fratribus, quamvis sint de crimine heresis a suis conpetentibus iudicibus exigente iusticia per difinitivam sentenciam condempnati, et nonnullis ecclesie prefate rebellibus se exhibere fautorem et defensorem contra dictam ecclesiam persequentem, adversus eosdem rebelles iura imperii et negocium fidei in gravem divine maiestatis iniuriam contemptum eiusdem ecclesie et anime sue perniciem non est veritus nec veretur. Nos itaque tam temerariis ausibus, ne mos tam perniciosus invalescat, inposterum obviare ac prout ad apostolatus nostri spectat officium iusticiam sponse in hac parte defendere, dictum Luduicum a tam perniciosos erroris devio ad veritatis callem reducere cupientes ac considerantes, quod ad eius presenciam ad proponendam coram eo presencialiter, per que posset et deberet retrahi a predictis, nequaquam tutus patet accessus quodque in premissis formidatur, quod a b c d e g reges PIregis H W nonnullis PW (ubi eadem manu in marg. corr ex non in villis) I non in villis H et officiis P Ihonoribus et officiis HW libidine WI libido P libitu H plurima PWl plura H tam perniciosus P I perniciosius H laes. W pernicioso PWI periculoso H I) Galeazzo de Visconti, de potente ſamilia Mediolanensi. 108

Strana 109
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus mora periculum et dissimulacio dampnum forent procul dubio allature ad providendum super premissis excessibus et obviandum eisdem subscriptum mo- dum de fratrum nostrorum consilio ac ex certa sciencia et de apostolice potestatis plenitudine eligentes prefatum Luduicum presente fidelium multitudine copiosa presencium tenore monemus - eidem sub virtute sancte obediencie ac excom- municacionis pena, quama in ipsum, nisi cum effectu huiusmodi monicioni nostre paruerit, incurrere volumus ipso facto - auctoritate apostolica nichilominus iniungentes, ut infra trium mensium spacium a datis presencium computandis, quod ei de eorundem fratrum consilio pro peremptorio termino assignamus, ab administracione, fautoria et defensione predictis prorsus abstineat et desistat, administracionem ipsam per se seu per' alios ulterius non resumpturus nisi tunc demum, cum etsi el eccionem suam ac personam eiusdem per sedem apostolicam approbari contigerit et admitti, quodque gesta per eum post presumptum ab eo tytulum memoratum circa premissa, quatenus processus de factoe, cum de iure non teneant velud ab ipso, cui ius faciendi non competebat nec competit, attemptata curet infra predictum terminum, quantum pacietur possibilitas, reali- ter revocare, aperte per presencium seriem intimantes eidem, quod si in premissis per eum infra prefatum terminum exsequendis negligens fuerit vel remissus, nos contra ipsum ad publicacionem penarum, in quas propter premissos excessus notorios incidisse noscitur vel incidet in futurum et alias quantum suadebit iusti- cia, eius non obstante absencia procedemus. Universis igitur patriarchis archiepiscopis, episcopis et aliis personis ecclesiasticis quibuscumque sub pena suspensionis ab officio et beneficio, quam eos incurrere volumus ipso facto, nisi infra dictum terminum infrascripte inhi- bicioni nostre studuerunt efficaciter obedire et tam ipsis quam omnibus et singulis civitatibus, communitatibus et universitatibus necnon personis secularibus quibuscunque, cuiuscunquee condicionis aut status existant, etiamsi regali aut quacunque alia prefulgeant dignitate, in virtute sancte obediencie ac sub pena excommunicacionis in personas et interdicti in terris eorum necnon privacionis privilegiorum apostolicorum quorumcumque et imperialium ac feodorum, que ab ecclesia vel imperio obtinent', districcius inhibemus, ne predicto Luduico in pre- missis vel aliis regni seu imperii tangentibus regimen tamquam regi seu in regem Romanorum electo, nisi et quousque dictam eleccionem ac personam ipsius per sedem apostolicam approbari contigerit et admitti, in aliquo pareant vel inten- dant, neve eidem in quibuscunque ad prelibatum regimen spectantibus prebeant auxilium, consilium vel favorem non obstantibus, si ipsi vel ipsorum aliquid ad hoc a b C d quam PWI om. H per PWI om. H processus de facto P W (cf. ChronAR: processerunt de facto) I processu dedicto H studuerunt PW laudierunt H cuiuscunque PW l om. H obtinent PW Iobtinetur H 109

Strana 110
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. se dicto Luduico, ut regi seu in regem Romanorum electo astrinxerinta per fidelitatis vel alterius cuiuscumque generis iuramenta, que quidem cum prestita fuerint ei, cui minime prestari debuerant, nec servari sine eterne salutis valeant detrimento, prestantes eadem non astringunt, que nichilominus ad cautelam auctoritate apostolica relaxamus, illaque cassa et irrita denuncciantes decrevimus penitus non tenere nec fore aliquatenus servanda, seu si prefato Luduico vel quibuscunque aliis, communiter vel divisim, per literas sedis eiusdem foret sub quacunque verborum forma vel expressione concessum vel in posterum concede- returd, quod excommunicari, suspendi vel terre sive loca interdicie non possunt, quas contra presentem processum nostrum in nullo volumus eis suffragari, sed ipsas quoad hec viribus volumus omnino carere. Ex premissis autem' nos nequa- quam volumus nec intendimus obligari, quin ad publicacionem dictarum penarum et alias contra dictum Luduicum possimus pendente huiusmodi dilacio- ne procedere, prout iustum fuerit et nobis visum expedire. Ut autem huiusmodi processus noster ad ipsius Luduici et aliorum, quorum interest, communem noticiam deducatur, cartas sive membranas processum continentes eundem in ecclesia Avinionensi appendi vel affigi hostiis vel superliminaribuss faciemus, que processum ipsum patulo iudicio publicabunt, ut idem Luduicus et alii, quos idem processus tangit, nullam possint pretendere excusacionem, quod ad eos non pervenit vel quod ignoraverunt eundem. Volumus autem et apostolica auctoritate decrevimus, quodh huiusmodi processus eundem Luduicum seu alios predictos tangat', apprehendat et arcet ac', si eisdem person aliter publicatus et insinuatus so- lempniter extitisset, constitucione quacunque per predecessores nostros Romanos pontifices in contrarium edita non obstante. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre monicionis, mandati, inhibicionis, relaxacionis et consti- tucionis infringere vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli aposto- lorum eius se noverit incursurum. Datum Avinione VII“ Idus Octobris pontificatus nostri anno VIII°. a b C e g h astrinxerint Pladstringerint H laes. W cuiuscunque P Icuiusque H laes. W denuncciantes Pl pronuncciantes H laes. W concederetur P I concedetur H laes. W interdici PW I interdicti H autem P I om. H laes. W superliminaribus PW I liminaribus H quod PW let H predictos tangat P I tangant predictos HW ac PW laut H I 110

Strana 111
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus CAPITULUM XIII. *De obsidione Metensis civitatis per regem Boemie*a Eodem anno' integro rex Boemie extra suum regnum permansit et in di- versis Reni partibus multa prelia commisit, archiepiscopum Colonienesem2 gravi- ter impugnavit. Tandem in vigilia beati Mathei ewangeliste3 Metensem civitatem potenter obsedit, quam diebus XIV vallavit et variis molestiis conturbavit et in recessu in suis municionibus civitati vicinis validos inpungnatores ordinavit. Hoc anno4 dominus Iohannes papa XXII" fratremb Thomam de Aquino, ordinis Predicatorum, sacre theologie magistrum, anno mortis sue quinquage- simo' solempniter in Avinione canonizavit et ipsum sanctorum kathalogo annota- vit. Hic sanctus Thomas cum in quadam capella Parisius ante ymaginem beate Virginis devotus oraret, ymago dixit: "Thoma, quid petis?" At ille: "Vitam eternam peto." Et Christus' ei eciam apparens dixit, quod bene de corpore suo et sanguine scripsisset. Iste sanctus in theoloicis et in philosophicis scienciis tanta docuitd et libros multos scripsit, quod nomen doctoris excellenter sibi usurpavit. Porro san- ctus Thomas per dominum Gregorium X papam vocatus ad Lugdunense generale concilium, in itinere constitutus iuxta abbaciam Cisterciensis ordinis, que dicitur Nova fossa, graviter est infirmatus et de hac vita migravit ad dominum. Hora eadem abbas vicini monasterii in choro stans sub nocturnis vigiliis sompno premitur eidemque in visione una stella prelucida, ardens quasi facula, ostenditur, que quasi de celo cadens ante altare maius in sanctuario se abscondit; et quid hoc esset, dum miraretur, audivit Thomam esse defunctum. Qui corpus ipsius in eodem loco sanctuarii sepelivit. Grate Deo Thoma, quasi thus fraglans' et aroma nomen odoriferum retinens, clarescere verum doctrine lumen fecisti, tu quasi flumen. Hanc diffudisti, quia totum scibile scisti. b C d e a *-* PHl deest W de s. Thoma nota marg. manu coaeva P in PWl om. H docuit PW I dogma H fraglans pro flagrans P H I laes. W odoriferum PW lodiferum H 1) Eodem anno... ordinavit ! cf. ChronAR I. II, cap. 13, p. 272a 2) Id est Henricum de Virneburg. 3) Die 20 mensis Septembris. 4) Hoc anno..pater, amen. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 13, p. 27la-b 5) Thoma Aquinas a. 1274 die 7° m. Martii mortuus est. 6) Verba Et Christus..scripsisset. in ChronAR non leguntur. 111

Strana 112
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Sidus in ecclesia fueras, nunc vera zophia ad se te traxit, ibi quod perpes tibi fax sit. lam legis absque sono librum vite, quia throno doctorum celo resides et ibia sine velo cernis divinam faciem. Michi fer medicinam culpis languenti, propria virtute carenti et michi solamen anime, pie fer pater, amen. Hoc anno mense Augusto Elizabeth, Iohannis regis filia, sque ' gemella fuit nata, moritur et in Aula Regia sepelitur. CAPITULUM XIV. De adventu regis et regine in Boemiam. Anno? Domini M'CCC XXV° domina Elizabeth, regina Boemie, de partibus Bavarie ad regnum proprium est reversa. Igitur in adventu ipsius tripudiat populus universus et in crastino Circumcisionis Domini suscipiunt cum leticia hanc reginam. Ipsa namque duobus annis cum dimidio fuerat in Bavariad cum Margareta, sua filia, ubi per regem Ludevicum et ducem Henricum, suum gene- rum, fuit satise legaliter pertractata. Causa autem huius absencie fuit principalis, quod quidam barones contra ipsam regis animum odiose concitabant. Venit4 eciam rex in die beati Gregorii pape non solum ob hoc, ut reginam videret, sed ut pecuniam ab hominibus extorqueret. Igitur per duos menses, quibus tunc rex in regno permansit, per diversos exaccionum modos XCV milia marcarum argenti congregavit. Partem vero huius pecunie ad Renum secum detulit et partem creditoribus deputavit. Multi autem de incolis regni ex hoc turbantur, advertentes terre destruccionem et nolentes sibi de huiusmodi grava- minibus consentire. Et multi aiunt', quod non esset verus rex sed tyrannus, qui destrueret statum rei publice et nisi quereret utilitatem suam et rei private. a ibi Plubi H tibi W b que suppl. Em I om. PH laes. W c in P l om. H inscriptio deest W d fuerat in Bavaria P I in Bavaria fuerat HW e satis PW Istatus H f ob hoc PWI om. H g aiunt PW I dicunt H 1) Hoc anno...sepelitur. I of. ChronAR l. II, cap. 13, p. 272b 2) Anno...concitabant. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 14, p. 272b 3) Die 7 mensis Ianuarii. 4) Venit...deputavit. I cf. ChronAR l. II, cap. 14, p. 273a 112

Strana 113
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Eodem! anno Ludevicus rex castrum Burgono dictum, quod ad Fridericum regem adhuc captum respectum habuit, cum exercitu magno vallavit; frater vero suus Leupoldus, dux Swewie, veniens eciam cum magno exercitu, obsessos valide liberavit. Et in brevi post rex' Ludevicus intervenientibus quibusdam tractatibus regem Fridericum, qui usque ad tercium annum captus fuerat, a vinculis absolvit2. Et hii duo principes, qui se nominant reges, simul pacifice habitant et filius Ludevici duxit filiam Friderici, licet hii pueri sint in tercia linea consanguinitatis constituti. Et est satis mirabile, quod uterque eorum scribit se regem Romanorum. Et eciam mirabilis' tunc fuit status in regno Boemie, nam rex extra regnum frequenterd consuevit morari; et regnum uni capitaneo vel duobus committitur et pro determinata pecunia ad annum vel ad duos“ regnum exponitur; et incole regni quasi tributarii reputantur. Et regina residet Prage quasi vidua et liberis suis non liberaliter sed tenuiter providetur et hereditates regine sunt ablate - vix tantum a regno suscipit, quod necessitatibus, non dignitatibus suis valet providere. Igitur iam vulgariter dicitur: Rex, regimen, regula iuris iam exulat a regno. Quilibet propria utitur voluntate iam pro lege, officia regalia iam a consuetudine multum cessaverunt et aulaf. Non solum autem in temporalibus verum eciam in spiritualibus est debituss ordo permutatus. Sedish enim Pragensis proprio tunc carens pastore regitur per administratores et bona ecclesie a pluribus per violen- ciam occupantur. Regnum divisum, confusum sicque recisum omnes heu cernunt, iam ius regaleque spernunt. De regno plures consurgunt undique fures, res aliis rapiunt, passim mala plurima fiunt. Absentem regem non curant, hinc sibi legem formant pro libito, mala tot sunt, quod modo vito omnia proferre. Finem des huic cito guerre, rex regum, Christe, depellas omneque triste. a b C d g h valide PW Ivalde H rex PW I regem H qui PWI om. H extra regnum frequenter PI frequenter extra regnum HW ad duos P lad annos HW aula Plab aula H laes. W debitus P Ideditus H laes. W Sedis pro Sedes PHI laes. W ecclesie P I del. H laes. W 1) Eodem.. regem Romanorum I secundum ChronAR l. II, cap. 15, p. 273b-274b 2) Pactum de amicitia conservanda die 13° mensis Martii a. 1325 in castro Trausnitz confirmatum est (v. MGHLLIV, Const. VI-I, n. 29). Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 398-399. 3) Et eciam mirabilis...omneque triste. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 16, p. 275a 113

Strana 114
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XV. De decima regali et dea incursu populi paganorum O Annol Domini M'CCC XXVI' hyemps fuit dura et aspera, propter quam plurime arbores fructuose cum vinearum vitibus in Almanie partibus quasi radicitus perierunt; estas sicca sine pluvia, inde semina estivalia defecerunt. Hoc anno per totum regnum Boemie et per dominium Lucenburgensis comicie prop- ter mandatum domini Iohannis pape2 Iohanni regi totus clerus cogitur decimam ecclesiasticorum proventuum per triennium solvere, quod non fuit cuncto tem- pore retroacto. Nam consueverunt reges, qui ante fuerunt, clero plura dare de reque sua decimare templaque fundare, locare, dotareb, sacrare. Sed contrarius ordo nepharius est modo visus, regibus additur, abditur legibus, ecce recisus est pulcherrimus ordoque pessimus exit in orbem. Qui dare debuit et sua prebuit, hanc sibi sordem sumit, ut auferat et scelus aggregat es repetendo a clero, cui sincero rex conpaciendo pectore deberet pocius dared, quicquid haberet. Hoc fecit David, cum Melchisedech decimavit. Et istis' temporibus in Italie et Lombardie partibus homines tenentes cum ecclesia et quidam cum imperio, videlicet Gwelfi et Giblini, plus solito innovant" odium antiquum et contra se acerrime cotidie pugnant. Tantus sanguis *inter eos modo effun ditur frequenter*f, quod pia mens hoc advertens merito conturbatur. Et Rome multa bella committuntur inter Ursinos et Columpnenses. Huius reit gra- cia dominus Iohannes XXII" papa multos armatorum exercitus hoc anno *inter diversas Italie partes*s contra Giblinos pro stipendio pugnaturos transmittit, quos frequencius in pluribus civitatibus et in campis pars adversa victrix superat, a b d e f de P I om. H inscriptio deest W locare, dotare P I dotare, locare H W scelus HW Isua P dare HWl om. P innovant PW Inovant H ** PI modo inter eos frequenter effunditur HW g ** Pliterum in diversas partes Ytalie HW 1) Anno...decimavit. I cf. ChronAR, l. II, cap. 17, p. 276a-b 2) Bulla ad hoc spectans die 1° m. Iunii a. 1325 data est (v. RBM III, n. III6). 3) Et istis...conturbatur. I (f. ChronAR l. II, cap. 16, p. 275b 4) Huius rei..multa. I cf. ChronAR l. II, cap. 17, p. 278b 114

Strana 115
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus vulnerat, detinet atque mactat. Nam de papalibus armigeris, ut asserit publica fama, in diversis locis corruerunt plus quam LX millia pugnatorum. Flebile est hoc dicere vel audire, et quis valet causam huius interitus scire, nisi ille, qui cuncta creavit - Psalmus': Iudicia Dominia abissus multa. Eodem anno2 dux Crakovie dictus Loketko, magnas turbas Lytwanorum sibi associans marchionatum Bramburgensem invadit et iuxta civitatem Frankenwrd in confinio ipsius universo plagam in christianos exercuit et tyrannidem nimis magnam. Monasteria plurima destruuntur, oppida et ville cremantur et homines velud pecudes innumerabiles ad paganorum patriam deducuntur. Eodem anno Beatrix regina, uxor regis Karuli, Parisius coronatur3 et rex Boemie ibidem in actibus militaribus se exercuit et maximam pecuniam expendit ab incolis regni Boemie persolvendam. Non solum autem ibi, sed alibi in partibus Gallie et Reni per Iohannem regem loca aliena frequencius visitantem pluraque prelia committentem extra suum regnum inestimabilia debita contrahuntur, ad quorum solucionem tam clerus Boemie quam seculares cum gravi reluctacione et murmure compelluntur. Hoc anno4 in die beati Sixti' domicella Guta, Iohannis regis filia secundo- genita, filio comitis de Bar ducitur desponsanda. Eodem anno VI° Idus Augusti obiit dominus Conradus, episcopus Olo- mucensis. Eodem anno' per reginam Elizabeth corpus fratris sui Wenceslai de Moravia transfertur et in Aula Regia“ sepelitur. Hoc anno' Elizabeth regina multas reliquias sanctorum cum gemmis preciosis in tabulis et monstranciis aureis et argenteis decenter decoravit; et ad ipsius devotam peticionem Karulus, rex Francie, sibi unam spinam ad unius digiti longitudinem de corona Domini destinavit. Hoc anno propter regis absenciam iusticieque carenciam fere in omnibus regni Boemie partibus pauperum fit oppressio, villarum oppidorumque desolacio. Et hoc anno' in pluribus terris fit terre motus magnus. a b c Domini PW IDeo H Frankenwrd PW I Frankenwerd H Regia Pl om. H laes. W 1) Psal. 35, 7 2) Eodem anno...compelluntur. l cf. ChronAR l. II, cap. 17, p. 279a 3) Huic reginae nomen Iohanna d'Evreux erat et die 11° m. Maii a. 1325 coronata est. 4) Hoc anno...Olomucensis. I cf. ChronAR l. II, cap. 17, p. 279b 5) Die 6° m. Aprilis a. 1326; sed matrimonium numquam contractum est. Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 408. 6) Eodem anno..sepelitur. I cf. ChronAR I. II, cap. 17, p. 280a 7) Hoc anno.. desolacio. I cf. ChronAr l. II, cap. 17, p. 280b 8) Et hoc anno...magnus. 1 cf. ChronAr l. II, cap. 17, p. 281a 115

Strana 116
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XVI. *De processu regis Boemie et de rege Lodewico*a Annol Domini M°'CCC XXVII° in octava beati Iohannis Evangeliste? iterum de Reni partibus rex Boemie venit, ad cuius adventum totus clerus et populus magno terrore conturbatur'; didicerat enim iam, quod huius regis ingressus non est pacificus sed molestus. Advenit itaque rex iste nunc ut pridem, ut pecuniam ab omnibus regni incolis per tyrannidem extorqueret, ipsas secum deferat et in aliis terris inaniter has expendat, unde gravissima exaccio est facta. Cunctis namque claustralibus necnon universis habitatoribus regni cuiuscunque condicionis iste rex grave iugum imposuit extorsionis et pecuniam, quam per triennium tollere debuit', ista vice pariter in sua marsupia congregavit, partem vero creditoribus suis, qui cum ipso venerant, tradidit solvendo, partem alteram secum depor- tandam servavit: habet“ iste rex nunc magnum studium, ut aggeret cumulum thesaurorum. Unde collecta berne inponitur omnibus4 et invenitur novus modus in pauperum aggravacione. Vocavit namque rex quosdam de Florencia in sciencia lucrandi pecunias valde gnaros. Ad horum consilium *rex permisit parvos dena- rios*d monetari. Cepit ex hoc clamor in vulgo non modicus elevari, quoniam cuprea materia et corrupta earum forma omnium rerum venalium fora impedivit'. Unde multi ex hoc diversi status homines magna dampna perceperunt. Eodem anno Henricus, dux Slezie, dominus Wratislaviensis civitatis, ad regem venit Boemie habuitque secum tractatum de ducatus sui resignacione. Huic rex provinciam Glacensem ad tempora vite ducis possidendam assignat pro du- catu sibique deputat Me marcarum argenti annis singulis de camera regias, quoad vixerit, percipiendas. Igitur in die beati Ambrosii" rex cum duce Wratislaviam a * * P I deest HW b conturbatur P I turbatur H laes. W c habet PW Ihic H d ** PI parvos denarios rex permisit H W e quoniam PWI om. H 1) Anno..promittit. l of. ChronAR l. II, cap. 19, p. 284a-286a 2) Die 3° m. Ianuarii a. 1327. 3) Cf. supra, cap. 1I et 15. 4) Secundum opinionem Palacký (Dějiny, II, 2, p. 457) nobiles Boemiae et Moraviae, sperantes terras coronae Boemiae ſeudis novis in Slezia propagatum iri, collectam bernae concesserunt, sed Susta (CD II, 2 p. 423, adn. I) hanc opinionem ſontibus non comprobatam esse censet; eo magis, quod exactio prius, quam rex cum ducibus Sleziae tractavit, concessa erat. 5) Qualitas monetae per maiorem partem cupri diminuta est: duodecim parvi, qui in pretio unius grossi esse debebant, circa dimidii pretii erant. 6) Litterae ad hanc rem spectantes v. RBMIII, n. 1303-1305. 7) Id est die 4 mensis Aprilis, Iohannes Vratislaviae usque ad diem 11 eiusdem mensis manebat, ut litterae ibidem datae comprobant (v. RBM III, n. 1302-1305; 1307-1309). 116

Strana 117
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus pervenit et se de civitate et de omni ducis dominio perpetuo iure intromisit, ita sane, quod dux ducatum suum regis nomine ad vitam suam debeat possiderel. Qui quidema herede caruit masculino et plus regi quam fratri suo Boleslao favit de du- catu, nam malum suum querebat. Eodem tempore plures duces Polonie ad regem venerunt eique fidem et dextram sub forma homagii ultronei prebuerunt'. Erat enim tunc rex sub tali intencione, quod Crakoviam cum regno Polonie sibi ablatum cuperet in manu valida recuperare. Incipiebant namque premissi exercitus Crakoviam hostiliter impugnare3. Rex vero Loketko, qui erat in civitate, adventum regis Boemie significat Karulo, regi Ungarie, suo genero, eum pro consilio et auxilio inplorando. Unde rex Ungarie regem Boemieb de federe concordie amonuit, que fuit prius inter ipsos4, et ut suum socerum non offendat, postulavit. Cessavit igitur rex adversarium suum impugnare. Hiis itaque perpetratis cunctisque regni Boemie incolis maximis exaccio- nibus aggravatis plenis marsupiis rex de Praga in die beati Barnabe' egressus ad partes Reni iterum est reversus. Quo recedente clamor plebis extollitur et post ipsius tergum malediccionis iacula iaciuntur. Audiuntur tamen de rege isto frequenter mirabilia testimonia, qualiter se in omni exercet milicia, frequentat *hastiludia, agat torneamenta*d, donat larga munera, instaurat convivia largissima cum expensise, nec manet in loco stabilis, sed totus variabilis graditur huc atque illuc, et quando a nunciis queritur, difficulter invenitur. Ipso absente regnum Boemie maiori pace fruitur quam presente, timetur a pluribus et plurimos ipse timet. Ideo ad evitandum periculum raro manet in suo regno. Gubernacula vero regni ei committit, qui plura sibi dare poterit aut promittit. Venerabilem" quoque patrem dominum lohannem quartum, episcopum Pragensemf, multociens con- turbat, magnas pecunias ab eo exigendo et multa gravamina sibis inferendo, non advertens, quam episcopatum excellenter melioravit et facta magnifica sive acta non tantum in ecclesia Pragensi, verum eciam in multis aliis locis legaliter ac magnifice consummavit. Prioress quoque Boemie reges episcopis suis et aliis a b c d e f h Qui quidem PW I Quia H Boemie PI Boemorum H laes. W et PIom. H laes. W ** PI torneamenta, agat hastiludia HW expensis Plexpensa HW Pragensem P I Pragensem XXVII HW g sibi Pl om. HW Priores PW I Plures H 1) V. litteras regis Iohannis die 6° m. Aprilis datas (v. RBM III, n. 1303). Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 417-418. 2) Qui duces erant: Casimirus Tessinensis, Boleslaus (Bolek) Opoliensis, Vladislaus Coslensis (Kozelský), Lesco Ratiboriensis, Iohannes Osvicensis (Osvětimský), (v. RBMIII, nn. 1275, 1279 1281, 1283, 1284, 1302). 3) Rex Iohannes expeditionem ad Cracoviam pacto cum Henrico Vratislaviensi nondum contracto iam mense Februario suscepit. Cſ. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 414-416. 4) Cſ. supra cap. Il et pactum cum rege Ungariae contractum die 13° m. Februarii a. 1327 (v. RBM III, n. 1274). 5) Die 1I° mensis lunii. 6) Verba Venerabilem...spoliat. in ChronAR non leguntur. 117

Strana 118
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. prelatis ac viris religiosis magnifica dona conferebant ipsos laudabiliter vestiendo et ut patres spirituales non inmeritoa honorando. Iste vero rex eos diversis exaccionibus gravat, inhonestat, conturbat et rebus crudeliter spoliat. Et heul, ut dicitur a sapientibus, regni Boemie status non est legaliter et regulariter ordinatus. Eodem tempore regina Elizabeth misit domino pape tabulam auream cum reliquiis sanctorum gemmis preciosissimis decoratam. Gracias dominus papab pro graciis reddidit' et peticiones ipsius, quas direxerat, plurimas exaudivit. Hoc anno mense Marcio Ludevicus per sedem apostolicam reprobatus, a vulgaribus vero et a suis rex et imperator Romanorum nuncupatus ad partes Ytalie proficiscitur, ad quas per dominum Canem de Werona' ducitur et invitatur. Irruit itaque timor ex adventu Ludevici super omnes sedi apostolice adherentes, bella inter Gwelphos et Giblinos frequenter committuntur et plurimi occiduntur; et quod non fit gladio, fit veneno: interierunt enim multi de exercitu Ludevici de vino intoxicato. Ideoque Romani in hoc periculo constituti hic insertam epistolam domino apostolico scripserunt in hec verba: Sanctissimo in Christo patri et domino eorum, domino lohanni, divina providencia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici, quin- quaginta duo viri electi per Romanum populum super pacifico statu urbis, se- natores et omnes consules totusque populus Romanus devota pedum oscula beatorum. Nexum immensi debiti, quo parentibus filii et parentes filiis alligantur insufficientes totaliter ad solvendum, in hoc saltem retribuunt, quod gaudent in honoribus illorum et opprobria detestantur. Hac certe meditacione continua nos, veri filii ecclesie sancte Dei, modernis temporibus audientes iniquos flare ventos pro Petri navicula tempestatibus conquassanda turbamur in intimis et letaliter vulneramur, presertim cum «ab ead sancta ecclesia, matere nostra, cum qua vivere et mori unanimiter sumus parati, [ab ea] tam longevo spacio separati presencialiter et continuo vos manetis. Eapropter vestre beatitudini flexis pop- litibus supplicamus, quatenus sedem vestram primevam et verum ecclesie fun- damentum, quam oblivioni videmini tradidisse, abiectis morulis et excepcionibus visitetis, ut sic omnium adversancium repulsof turbine pater et filii conflati in unum poterunt Deo propicio in pacis pulchritudine nupcialiter delectari. Alioquin ex nunc apud Deum totamque celestem curiam et ecclesiam, nostram matrem, ac a b c d e f non inmerito Pl om. HW dominus papa PW I domino pape H ad partes PWI om. H ab ea transpos. Za mater PH I pro matre laes. W repulso Plrepulisti H laes. W 1) Et heu...Olomucensis. I secundum ChronAR l. II, cap. 19, p. 286a-287b 2) Die 13° m. Octobris a. 1327 (v. RBMIII, n. 1379). 3) Cane I. Grande della Scala 118

Strana 119
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus omnes“ christicolas excusamur, si quid sinistrum accidat vel contingat et filii patris presencia destituti tanquam acephali declinent ad dextram vel sinistram. Et ecce pro hiis et aliis seriosius enarrandis oraculo vive vocis nobiles et sapientes viros, dominum Petrum Vagiani et Petrum de Magistris, Luce iudices, et Gocium Gentilis de Insula, dilectos cives et ambassatores nostros ad vestram presenciam destinamus eisdem districcius iniungentes, quod quia' facto opus est non verbo, ultra tres dies apud Romanam, immo Avinionicam curiam non morentur, sed cum festinancia retrocedant, ut eorum audita relacione saltem nostre ydemptitati" caucius consulere valeamus. Data Rome et cetera. Qui nuncii Romanorum legacione peracta sine fine optato ad urbem Romanam sunt reversi. Ingens est error, et maximus undique terror surgit in ecclesia, quem tu delere Maria scis, si vis, quia tis nati donata tibi vis. Hinc velut" ipse pater est noster, tu quoque mater, tu fac materne, faciet pater ipse paterne. Vos in corde facem detis cum tempore pacem. Nam oraciones cum genuflexionibus pro ecclesia universaliter instituit dominus papa et in subsidium pro sede apostolica dimicancium a toto clero exigit decimam et requirit, gladium spiritualem et temporalem evaginando. Hoc anno lohannes quinquennis infans, regis Boemie filius secundogeni- tus, de Praga versus Karinthiam deducitur, ut sibi filia *ducis Karinthie Henrici*el matrimonialiter copuletur. Et facti sunt amici2, nam propter reginamf Boemie discordia facta fuerat inter ipsos. Displicuit autem hec copula principibus Austrie, quia ex consanguinitate ad prefatam terram ius asserebant se habere et propter hoc hec copula fuit facta, quia predictus dux *caruit herede masculino*g. Et hoc anno dominus Hinco, domini Hinconis de Duba filius, factus est episcopus Olomucensis'. b C d e f omnes P Iomnes mundi HW quia PW I quidam H ydemptitati pro indempnitati PWI ydemptati H velut PIvelis H W ** PIHenrici ducis Karinthie H W reginam pro regnum codd g ** PW l Karinthie herede masculino caruit. H I) Margaretha, dicta Maultasch (*1318), quadriennio maior quam Iohannes Henricus erat. 2) Id est: rex Bohemiae et dux Karinthiae. 3) Die 6° m. Ianuarii a. 1327. Provisionem papae die 26° m. Septembris a. 1326 obtinuit (v. RBM III, n. 1226). 119

Strana 120
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XVII. *De Lodewico Bavaro et de Petro papa scismatico capitulum decimum septimum *a Anno Domini M'CCC XXVIII° in die Domini Epiphanie2, Ludevicus Bavarus per dominum papam ab ecclesia reprobatus Romanis consencientibus urbem Romanam est ingressus. Et in [die] beati Petri basilicad per quosdam episcopos imperiali diademate3 este in preiudicium dominif Iohannis pape et tocius ecclesie katholice de facto insignitus. In illo die clamor populi in urbe Romana extollitur: Vivat, vivat noster imperator in eternum. Miratur de hoc curia pape et acriores contra Ludevicum processus innovanturs et excommunicacionum fulgura cumulantur. Et el contra Ludevicus superbo inflatus spiritu ausu teme- rario non cessat contra dominum papam procedere detractorie, se iustificat, dominum papam dampnat. Habet tamen idem Ludevicus nonnullos tam inter principes quam alios viros nobiles validos defensores, et omnes conterit, quos adherere sedi apostolice scit vel audit. Legati duo a latere domini pape in Italiam missi eidem resistere satagunt, quantum possunt, istorum namque et Ludevici exercitus bellantes congrediuntur: sed varius est bellorum eventus4. Eodem anno II° Idus Februarii Margaretha, regis Boemie filia primogenita, per matrem suam Elizabeth reginam de Praga sollempniter educta in Tust', suscipitur per Henricum, ducem Bavarie, suum maritum, abhinc cum gloria ad suum ducitur ducatum. Eodem anno in plenilunio Marcii Luna eclipsatur“, ventus validissimus per ebdomadas IV° continuatus subsequitur. Post hanc eclipsim mense Aprili moritur hominum multitudo et in pluribus mundi partibus pestilencia pecorum oritur valde gravis. Porro Elizabeth regina metu tante plage perterrita processiones cum reliquiis sanctorum universo clero et populo Pragensi' indicit, quibus factis nota- biliter quassacio cessavit et dominus Deus populo suo factus est placatus. b c d e g h i a * * P I De Luduico Bavaro et de papa scismatico H deest W Domini Epiphanie PIEpiphanie Domini HW die del. Za (of. ChronAR) I err. codd. basilica PW I in basilica H est P I non hic, sed ante insignitus HW domini PWI domino H innovantur PH ! innovans W sscr. pro verbis deletis e Pl om. HW et populo Pragensi P l Pragensi et populo H laes. W 1) Anno...papam fecit. I cf. ChronAR l. II, cap. 20, p. 287b-289a 2) Die 6° mensis lanuarii; sed Ludvicus Romam die 7' eodem mense ingressus est. 3) Die 17° mensis Ianuarii coronatus est. 4) V. supra l. II, cap. 10 (p. 103, adn. 2). 5) Tust (Domažlice) postea Henrico pro dote pignori datur. 6) Anno 1328 eclipsis Lunae die 25° m. Februarii et die 21° m. Augusti fuit. 120

Strana 121
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Eodem anno Noe archam, Petri naviculam mergere tunicamque Christi inconsutilem finderel, sacrosanctam videlicet ecclesiam scindere quidam mali homi- nes contumaciter presumpsere. Non sufficit enim Ludevico Bavaro, quod avaro ambicionis animo absque approbacione sedis apostolice sibi asciverat nomen, titulumb apicemque regie et imperialis dignitatis, sed in magnam presumpcionem demersus', iniquitatem apposuit iniquitati2, ita quod in universali ecclesia scandalum et detestabile scisma fecit; ipse utiqued urbem et orbem in periculum posuit et errorem. Quoniam in festo Ascensionis Domini ordine prepostero gestiens ascendere, ab alto descendit intentus opere monstruoso, viso rarius' vel audito. um Ecce enim Iohanne papa XXII° in apostolatus sui officio annum XII" iam agente, sancto quoque collegio cardinalium sibi assistente ipse prefatus Ludevicus cum consensu sibi adherencium quendam Petrum de Corbariaf de ordine fratrum Minorum de cognacione Columpnensi4 Rome novum papam constituit, qui se Nicolaum quintum mutato proprio nomine appellavit. Indignum se successorem Petri veraciter demonstravit, quia se Petri nomine spoliavit. Idem fictus antipapa statim fecit XII cardinales', sicut arbitror dictos non a cardine sed cardone. Episcopus Venetorum Hostiensis' tunc factus, qui istum antipapam in die Sancti Spiritus' supervacue consecravit, fuit cardinalis unus, alii quoque cardinales de canonicis sancti Petri et sancte Marie maioris' *pro parte maxima sunt assumpti*g Eodem tempore Ludevicus Bavarus ante basilicam sancti Petri Rome in loco publico processum multa continentem convicia contra Iohannem papam fecit. Eodem anno' Karulus, rex Francie, post duos fratres mortuos, Philippum et Luduicum, et ipse moritur1 sine herede masculino, in quo per directam succe- ssionis lineam regum Francie stirps mascula terminatur. Successit eidem in regno a d asciverat PW lascripserat H titulum PHlet titulum W demersus PW I dei versus H utique P litaque H W rarius PWIcarius H Corbaria PW I Carbona H g *.* PWl deest H 1) (f. Ioh. 19, 23 2) Psal. 68, 28 3) Die 12° mensis Maii. 4) Petrus Rainalducci de Corbara, qui tunc iam senex fuit. Familia Colonnorum Romae subsidio praecipuo Ludvici fuit. Sic et ChronAR. De facto Nicolaus V. primo sex cardinales nominavit et demum posterius numerus eorum tribus auxit. 5) 6) Iacobus Alberti de Prato, a Nicolao V. ad cardinalem Ostiensem promotus, cum Ludvico in Germaniam abiit et anno 1328 Monachii mortuus est. 7) Festum Penthecostes tunc in diem 22° mensis lunii incidit. 8) Sic Franciscus, in ChronAR l. c. p. 289a legimus: de canonicis ecclesie sancte Marie rotunde 9) Eodem anno...non habuisset. I secundum ChronAr l. II, cap. 20, p. 289a-290b 10) Karolus IV. dictus Pulcher (Sličný) die 31° m. Ianuarii vel die I° m. Februarii a. 1328 mortuus est; Ludvicus X. annis 1314-1316, Philippus V. annis 1316-1322 regnavit. Omnes filii regis Philippi IV. dicti Pulcher fuerunt. b 121

Strana 122
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Philippus de stirpe regial procreatus et huius regis Philippi sororem Wencezslaus, primogenitus regis Boemie filiusa, duxit legittimam in uxorem. Eodem tempore Otto, dux Austrie iunior, videns a Friderico et Alberto, suis fratribus, se contempni cupiensque equaliter eis in Austria dominari, alle- gans, quod Fridericus nomine regis Romani debeat contentari, adversus eos incepit habito aliquorum nobilium consilio preliari. Huic Ottoni Karulus, rex Ungarie, consilio' et auxilio astitit et in Austriam LXXX milia Ungarorum in eius adiutorium introduxit; et hoc bellum fecit Australibus magnum dampnum. Tali itaque audita discordia rex Boemie, qui tunc extitit in sua comicia, [qui] cum magna festinacione venit in Pragam XVI° Kalendas Augusti. Sexto vero die sue reversionis rex procedit in Moraviam2 contra Australes pugnam facturus; unde magno exercitu congregato Austriam circa Danubium maxime devastavit. Et ex alia parte Danubii rex Ungarie iacuit cum suo exercitu, Austriam lesit et dissipavit. Et in brevi tempore“ rex Boemie circiter XL municionesf obtinuit et muro cinctas civitates expugnavit. Non modicam vero ignominiam Fridericus rex et dux susti- nuit, quia contra hostes suos in campis nil ostendit audacie et virilitatis. Quesivit itaque necessitate conpulsus cum inimicis suis concordiam, quam tamen obtinuit, licet cum magno labore, nam idem Fridericus in bellicis actibush non fuit fortu- natus. Et ante prefatam concordiam Pragenses cives edictum regis audientes infra triduum circiter X milia virorum pugnancium' tam in curribus quam in equis regi suo in auxilium transmittunt, et ipse rex victoria potitus XV Kalendas Decembris Pragam est reversus. Eodem anno Iohannes, rex Boemie, reversus de partibus Austrie congre- gata magna parte pecunie per colleccionem berne generalis et diversa specie exaccionis, V° die mensis Decembris versus Prusiam procedit cum magno exercitu contra Litwanos paganos pro nomine Christi pugnaturus4. A multis quoque hod iudicatur, quod lohanni, regi Boemie, plus fortuna quam racio in suis actibus suffragatur. Nam isto anno Philippus, rex Francie, nequaquam Flandrensi bello vicisset', si regis Boemie adiutorium non habuisset. a b C e filius P I om. HW equaliter eis Pleis equaliter HW consilio PWI om. H qui del. Za tempore Pl om. H laes. W municiones P I municiones in Austria HW cinctas Plcircumdatas H laes. W actibus PW lartibus H Flandrensi bello P I Flandrenses bellando HW 1) Philippus VI., filius Karoli de Valois et primae coniugis eius Margarethae. 2) Testimonio litterarum Iohannem Pragae die 22° m. Iulii, die 4° m. Augusti vero Brunnae fuisse conprobatur (v. RBM III n. 1469, 1474). 3) Hic numerus nimius esse videtur, cf. Šusta ČD II, 2, p. 458. 4) Subtilius v. Šusta, ČD II, 2, p. 462-467; Spěváček, Jan Lucemburský, p. 441-446. 5) In proelio apud Cassel die 23° m. Augusti a. 1328 commisso. g h i 122

Strana 123
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Hoc annoal mense Septembri Mathia, Maguntino archiepiscopo, mortuo Bandwinus, Treverensis archiepiscopus, est a domino lohanne apostolico per Maguntinense capitulum concorditer postulatus?. Erat enim iste archiepiscopatus sedi apostolice reservatus. Et quia papa hoc non admisit, Treverensis reserva- cionem' sedis parvipendens se de Maguntina sede intromisit et has sic kathedras de facto regit ambas. Hoc anno3 circa festum beati Martini4 Elizabeth, spiritu devocionis repleta Boemie regina, propter plurima virtutum opera et miracula, que dominus Deus circa corpus et sepulchrum venerabilis virginis Agnetis, ad sanctum Franciscum in sua scilicet propria fundacione Prage sepulte, diversis temporibus est ostendere dignatus, totum clerum Pragensem et cives convocavit, ibique devocionem et in- tencionem suum de canonizacione dicte virginis explanavit. Literas quoque inter- cessorias ad dominum lohannem papam pro eodem negocio obtinuit tam prelatorum quam civium, quas cum suis domino apostolico destinavit'. CAPITULUM XVIII. *De victoria regis Boemie contra paganos*d Anno' Domini M'CCC XXIX° rex Boemie de partibus Prussie et Litwanie cum triumpho reversus in Pragensi solempniter suscipitur civitate. Qui strenua valde et magnifica opera in actibus bellicis exercuit contra Litwanos et paganos. Ipse namque ad remociores *transivit terminos* paganorum et ibidem per eum sunt multa miliaf trucidatas et interempta et circiter tria milia paganorum bap- tizata. Ad hec omnia fratres Cruciferi de domo Theutonica sua auxilia prebuerunt fideliter et consilia, procurando vehiculorum XLV milia portancium pro exercitu b C f anno PWI om. H reservacionem PW I om. H temporibus PW l partibus H d ** PH I deest W e ** Pl partes transivit sive terminos HW milia PWI om H g trucidata PHl circumdata W l) Hoc anno...ambas. I cf. ChronAr l. II, cap. 20, p. 291a 2) Matthias de Bucheck, ab anno 1321 archiepiscopus Maguntinus, die 10° m. Septembris a. 1328 obiit. Ex reservatione papae Henricus de Virneburg die 11° m. Octobris 1328 archiepiscopus constitutus est, sed Baldvinus usque ad diem 10 mensis Ianuarii a. 1337 administrationem archiepiscopatus retinuit. 3) Hoc anno...destinavit. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 20, p. 291b 4) Die II° mensis Novembris. 5) De eventu huius conatus et de litteris memoratis nihil scimus. 6) Anno..fuerat vocatus. 1 cf. ChronAr l. II, cap. 21, p. 2935-294a a 123

Strana 124
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. necessaria et pro rege. Unus procerum tunc gentilis occiditur, qui habuit XII pedes! in longitudine. Mansit namque rex post suum reditum in regno XV diebus et visitavit patruum suum“ dominum Baldwinum, Treverensem archiepiscopum', a quo propter Maguntinense negocium fuerat vocatus. Et eodem? anno in pluribus terris fuit terre motus magnus et quedam epistola de astronomia fuit in multis regnis publicata, que quia multorum sim- plicium animos turbaverat, de verbo ad verbum duxi presentibus inserendam3: Magister Iohannes Davidis Toletanus et omnes magistri eiusdem loci universis, ad quos presens epistola pervenerit, salutem ac Sancti Spiritus graciam et solamen. Noveritis, quod anno Domini M'CCC XIX" mense Septembri Sole existente in Libra convenient omnes planete insimul et Sol erit in cauda Draconis et fiet signacio rerum admirabilium et horrendarum: et fiet diluvium et concursus vento- rum per Saturnum et Martem; et crescet mare ultra solitum; et erit ventorum tanta confliccio, quod totum aerem obscurabunt et dabunt sonos horribiles et cor- pora hominum dissipabunt, subvertentes edificia et arbores; et plures valles adequabunt montibus et e converso; et civitates precipitabunt maxime Babylo- niam, Baldach, Sathan et Tripolym et precipue civitates sitas in locis arenosis. Et ante omnia erit eclipsis Solis et erit Sol“ ab hora tercia usque ad meridiem rubicundi coloris, quod significat maximam sanguinis effusionem. Et postea sequi- tur eclipsis Lune in coloribus permixtis, quod signat gencium confusionem. Et emergent prelia magna et occisiones in oriente et occidente; et terre motus universaliter erit per totum orbem plurima loca subvertens; et erit caristia magna et fames, mortalitas et tradicio regnorum ad invicem; et imperator magnus et potens morietur. Et post illorum maximorum ventorum diluvium pauci rema- nebunt viventes, sed diviciis affluent, quicunque remanebunt. Orietur dubietas inter Saracenos et sua idola relinquent et fient unum cum Christianis. Ideo nos cum magistratibus et sodalibus peritis et astrologia Toletanis vobis duximus reve- landum, iniungentes in remissionem peccatorum et redempcionem animarum vestrarum, ut predictam ignoranciam reveletis, et dum venti flabunt, ubi habitetis, provideatis. Flabunt enim in mense Septembri et tunc invenietur vix in terra mansio secura. Preparabitis ergo vobis cameras in planicie circumdatas montibus non arenosis nec sabulosis; sintque operte turres et ponite desuper solidam terram, ne sint arbores vel alie res, que orificium camere possent operire, et ad XXX dies ibi cibaria ponatis. Et sciatis, quod nobiscum convenerunt omnes philo- a patruum suum PIsuum patruum H laes. W b Treverensem archiepiscopum P larchiepiscopum Treverensem H laes. W C erit Sol P ISol erit HW 1) Pes (bohemice střevic, noha) = 29, 57 cm. 2) Et eodem...ab ymo. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 22, p. 295a-296a 3) Textus epistolae in cod. D XCIX, fol. 60v Pragae in Archivo capituli metrop. eccl. s. Viti asservato legitur. 124

Strana 125
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus sophi, astronomi Hyspanie, Grecie et Arrabie et Ebrei. Audivimus eciam, quod Meathinus turrim construxit edificii superexcellentis, que turris est ad instar magni montis. Datum Toleto, anno Domini M'CCC XXII" Et ipsa rerum et eventum docet experiencia, quod fere omnia, que in eadem epistola *spiritu phseudigravo* sunt scripta, existunt falsa, quia iste annus quietus fuit et temperatus, in fructu et blado multum fructuosus ideoque talia pericula futura ex suo astralabio prophetantem redarguit poeta, cum dicit: Mitte archana Dei, celum inquirere, quid sit, cum sis mortalis, que sunt mortalis cura. Autumo, quod plures sese faciunt quasi fures, cum plus clarere querunt, quam vera tenere. De summis fantur, sed in ymis infatuantur, multi multa sciunt, fatui tamen hii sibi fiunt, discuciunt talia, licet hiis sit nulla sophia. Esto tibi' primo sapiens aliis sed in ymo. Eodem annol in die beatorum *Processi et Martiniani martirum*d2 vene- rabilis in Christo pater et dominus, dominus lohannes IV“, Pragensis episcopus XXVII“, ab urbe Avinionensi, scilicet a curia domini Iohannis pape, in qua annis XI steterat, [et]e omnibus adversariis suis victis cum maximo honore ad suum revertitur episcopatum et cum ingenti sollempnitate a toto clero et ab universo populo suscipitur et excellentissime honoratur, de quo plenius in primo libro continetur3. Eodem anno4 Boleslaus, dux Slezie, dominus Brigensis, civitatem Lignicz cum suis pertinenciis, quam a fratre suo Wladislao clerico vi abstulit et subdidit sue dicioni, [et]' a rege Boemie iure feodali suscipit quasi coactus et ad eius obse- quia perpetuo cum suis heredibus se astringit. Et hoc plures duces Polonie fece- runt. Insuper Gorlicz civitas, que ab antiquo abstracta fuerat propter nupcias racione dotis, ad regem Boemie revertitur et suo vero capiti reunitur. Eodem anno' in die Ruffi martiris' obiit Brunne senior Henricus de Lipa, qui fuerat pre ceteris baronibus regni Boemie sublimatus. f a * * PWI deest H b clarere P I clare HW c tibi Em (cf. ChronAR) Iubi PH laes. W ** PI martirum Processi et Martiniani H laes. W d et del. Za et del. Za 1) Eod em anno..honoratur. I cf. ChronAR l. II, cap. 22, p. 300b 2) Die 2 mensis Iulii. 3) Cf. liber primus, cap. 31. 4) Eodem anno... reunitur. I cf. ChronAR l. II, cap. 22, p. 300a 5) Eodem anno..sublimatus. 1 cf. ChronAr l. II, cap. 22, p. 30la 6) Die 26° mensis Augusti a. 1329. 125

Strana 126
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XIX. *De novitatibus morum, que temporibus regis lohannis ortum habuerunt*a Temporibus" hiis incepit notabiliter fere in cunctis hominibus et precipue in Boemie et circumadiacencium terrarum partibus quedam nova curiositas et curiosa novitas tam in vestibus, quam in consuetudinibus et moribus? suboririb. Nec desunt de sapientum numero, qui huiuscemodi considerant cum admiracione et ea in carminibus et dictaminibus redarguunt subsanando. Unus ex istis reprehensoribus nuper in Montibus est occisus et alii quam plures sunt male tractati. Sunt quidam de hiis inventoribus, qui more barbarorum nutriunt longas barbas non radentes ipsas. Sunt et alii, qui dignitatem deformando virilem morem secuntur in crinibus per omnia muliebrem, alii crines suos in latum more lanificum percuciunt in rotundum auretenusque diffundunt, alii crines tornant" calamistro, ut comis crispantibus et circumvolantibus humeros suos ornent. Mitrarum usus, qui primitus fuit, modo penitus est abrasus, cantus fractis vocibus' per dyacessaron et diapente modulatus iam in choreis ubique' resonant et plateis. Choree4 magistrales morose et delicate iam non curantur, sed lagii cursorii et breves nunc frequentantur5. Variis linguariis in contratis plurimi iam locuntur. In vestibus tanta est diversitas et deformitass, quanta deformium' mencium varietas dictat. Se quisque reputat *feliciorem, qui*h excogitat novum morem. Curta est vestis et arta circa cubitum quasi auris asinina aliquibus dependens usque ad terram, duo famuli induunt dominum propter vestis artitudinem cum labore. Capucia vero sunt lata, quorum fines a tergo ad terram protenduntur, quibus multi capita sua circumvolvunt, quidam nodulos in eis ligant more fatuorum. Unde et rustici lata capucia deferunt et oblonga. De caligis et sotulari- a * * PHl om. W b et moribus suboriri P I suboriri et moribus H W c muliebrem HWI mulierem P d tornant PWlornant H dyacessaron Hldicessaron P disscesseron W ubique PW Iubi H g deformium P I diformium H W h * * PW I felicior est qui H 1) Temporibus...exercere. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 23, p. 301a-b 2) Cſ. Winter-Zibrt, Dějiny kroje, p. 263, 280, 286sqq. 3) Terminus voces fractae polyphoniam significat. Cſ. Cerný, p. 51. 4) Verba Choree..frequentantur in ChronAR non leguntur. 5) Cf. Zibrt, p. 28sqq. 6) Ad modum habitus XIV saeculi v. Winter-Zibrt, Dějiny kroje, p. 135, brevius et in Obrazová encyklopedie módy, Praha 1973, p. 113sqq. 126

Strana 127
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus bus crura et pedes artissime stringentibus senibus et prudentibus sepe admiracio fit et risus. Cingulis' vero utuntur latis, lana ovina contextis et metallis decoratis, et alii cordas ferunt adinstar fratrum Minorum. Ferunt quoque tracto cingulo deor- sum circa femorale. Femine quoque et virgines specialiter in ornatu suo superbiam demon- strabant, pepla namque preciosa sericea deferebant cum multis finibus sive extremitatibus densis et crispatis. In palliis quoque et tunicis maximas et latas fimbrias deferebant, et earum tunice superius erant valde stricte, inferius in fim- briis multis plicis dilatate et ad terram protense et in calceis eciam strictis et artis ambulabanta. Unde tanta et talis surrexit invencio novitatum, quod de singulis *prolixum esset scribere*b. Non enim cernentem vel legentem ista novitas edificat, sed signat et significat regni Boemie magnam mutacionem. Nam post naturalium regum interitum passa est Boemia dominium diversum, de quo accepit morum consuetudinem diversorum, unde exiit proverbium nunc generale: Admodum simee Boemia habetd se, facit enim quicquid alios viderit exercere. Verumtamen sapientes et seniores in Boemia cum admiracione despexerunt has multiformes novitates, ipsas vanas reputantes. CAPITULUM XX. De fundacione domine regine Elizabeth Boemie“ et de ipsius regine decessu. Anno? Domini M'CCCOXXX° domina Elizabeth, Boemie et Polonie regina, cum devocione et congrua solempnitate sanctimoniales ordinis fratrum Predica- torum de Olomucz adductas ad domum suam3, quam habuit in Ugezd, largam et speciosam, ante civitatem Minorem Prage sitam, in qua eiusdem ordin is sorores, que sunt nunc' ad sanctum Laurencium“, plus quam X annis «habitaverant a ambulabant Plambulant H laes. W b *.* PIscribere est prolixum H laes. W signat et Plom. H laes. W Boemia habet PW I Boemi habent H Boemie PI om. H inscriptio deest W regine P I om. H inscriptio deest W sunt nunc PW I nunc sunt H habitaverant Em (of. ChronAR) I om. codd. 1) Verba Cingulis.. ambulabant. in ChronAR non leguntur. 2) Anno... applicavit. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 24, p. 303a 3) In ChronAR: ad domum lohannis, Wissegradensis prepositi legitur. Haec domus pars postica palatii posterioris Michnae erat (Michnovský palác, nunc etiam Tyršův dům dictus). 4) Quondam conventus Militum templi (num. conscriptus 211-I), etiam monasterium s. Annae dictus; sanctimoniales hic sedem suam habuerunt circa ab anno 1313. c d e g h 127

Strana 128
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. introduxit. Ibique cenobium iterum fieri instituit, cui capellam sancti Michaelis prope Wissegradum cum suis proventibus applicavit, instituto tamen in ipsa capella sancti Michaelis, iuxta disposicionem sedis apostolice *perpetuo ministro sive capellano, Michaele, notario venerabilis in Christo patris et domini, domini lohannis IV', episcopi Pragensis XXVII, cui Michaeli ministro de proventibus seu reditibus dicte capelle, quos habet in villis scilicet Oslinicz, Radieyovicz, Kowarzo- vicz, Nedussow, Lubnie, Ostassovicz et Wahlonicz XII marcarum grossorum denariorum Pragensium redditus annis singulis et suis in perpetuum succes- soribus, ministris dicte capelle, iuxta disposicionem eiusdem sedis apostolice*a deputantes, prout in literis dicte sedis apostolice et eciam prefati domini Iohannis, Pragensis episcopi, auctoritate apostolica sibi concessa super hoc confectis plenius continetur. Quos redditus seu proventus XII marcarum censualium grossorum *Pragensium prefatus Michael*', minister dicte capelle sancti Michaelis, percepit et percipit“ sine omni impedimento de bonis memoratis. Reliqui quoque redditus et proventusd dictarum villarum ad sorores dicti monasterii pertinent et debent modo simili pertinere. Eodem annol Fridericus, dictus rex Romanorum, dux Austrie, qui propter imperium occasio et materia exstitit maxime discordie in omnibus partibus Almanie, vexatus onere diversarum infirmitatum moritur et in Maurbach mona sterio Cartusiensis ordinis, quod ipse fundaverat, sepelitur et tres fratres suos Rudolphum, Leupoldum et Henricum breviter ante defunctos iste est subsecutus. Reliquit post se suam coniugem, regis Arragonie filiam, excecatam et nullum heredem masculinum. Eodem tempore? Ludevicus Bavarus, a multis imperator appellatus, de Ytalie et Lombardie partibus cum uxore sua, filia comitis Sabaudie, revertitur et in Bavaria coronatur3. Eodem anno4 Idus Iulii hora diei VIII fuit Solis eclipsis' et siligo in multis locis periit et de vino modicum crevit. Eodem anno Karulus, rex Ungarie, cum coniuge sua, filia regis Crakovie“ sedens in suo pallacio a quodam Ungaro graviter vulneratur et regine volenti a *-* PW (praeter nomen Kowarzovicz, quod omissum est) I deest H b * * PWI deest H et percipit PW I om. H redditus et proventus PI proventus et redditus H W 1) Eodem anno.. masculinum. l cf. ChronAR l. II, cap. 24, p. 302a 2) Eodem tempore.. coronatur. 1 cf. ChronAr l. II, cap. 24, p. 302b 3) Perperam: Ludvicus uxorem Margaretham, filiam Guillelmi de Hollandia (Vilém Holandský), habuil. De Italia mense Decembri a. 1329 abiit, aliquamdiu in Trident se tenuit et nuntio mortis Friderici accepto mense Februario a. 1330 in Germaniam revertit. In ChronAr legitur: et in Bavarie civitate, que Monacum dicitur, pro tempore commoratur. 4) Eodem anno.. mactatur. l cf. ChronAR l. II, cap. 24, p. 302a-b 5) Secundum mensuram temporis, quae nunc est, circa hora quinta decima. Eclipsis memorata die 16° m. Iulii a. 1330 ſuit. 6) Elisabeth, filia Vladislai I. dicti Loketco (Lokietek). c d 128

Strana 129
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus regem protegere per illum tyrannum manus totaliter amputatur. Siccarius ille mox capitur et mactatur. Eodem annoi IV° Kalendas Octobris in Wissegrado in domo prepositi serenissima domina Elizabeth, Bohemie et Polonie regina, febribus ac morbo go tysico diucius fatigata, etatis sue anno XXXIX"b, regnorum vero eius anno XX" ecclesiasticis sacramentis devotissime premunita atque digna, penitencia prehabita ostensaque auctoritate papali cum bulla, quod a suo confessore absolvi deberet in fine a pena et a culpa, emigravit feliciter sibi, sed flebiliter aliis ex hac vita. Et mox magnus luctus fit multorum et specialiter de Aula Regia mona- chorum, quia omni tempore pro ead stetit ante reges et presides, dirigens promo- vensque *negocia velut fidelis mater et patrona*e et fundatrix. Rege2 quoque in Karinthia tunc existente ipsa biduo per nobiles et baronesf Prage ad ecclesias deportata die quarta mortis sue in Aula Regia cum debita reverencia sepelitur. Septem hec regina cum rege habuit liberos, duobus scilicet ante mortem matris, Przemysl et Elizabeth, in Aula Regia sepultis, quinque alii, scilicet Wenceslaus, ohannes, Margaretha, Guta et Anna adhuc de gracia feliciter vivunt. Hec fuit3 extrema regni regina Boema, ultima scintilla gentis periisset in illa, si sic transisset, quod fructum non protulissetg, de sexu dupplici, per quem meruit benedici. Nec Deus hanc linquit, quia post se quinque relinquit, Pignera natorum, qui captant culmen honorum. a b c d e ille mox P I mox ille H laes. W XXXIX° PIXLI H laes. W atque P l om. H laes. W ea PWleis H ** PWI negocia ipsorum velud fideliter mater patrona H per nobiles et barones P l per barones et nobiles HW g protulisset P I peperisset HW 1) Eodem anno..monachorum, I cf. ChronAR l. II, cap. 25, p. 303b 2) Rege...vivunt. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 25, p. 306a 3) Hec fuit.„honorum. I parva pars threni copiosi, cf. ChronAR l. II, cap. 25, p. 305a 129

Strana 130
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXI. Quomodo rex filio suo secundogenito Henrici, ducis Karinthie, filiam *procuravit matrimonialiter copulari*a Rexl de regno isto toto anno defuit, Franciam et Renum et fere tocius Almanie partes *pertransiens, inter Ludevicum Bavarum et alios principes*b, co- mites et barones multa brigosa negocia sagaciter et efficaciter expedivit, iam enim proverbium exit': Sine rege Boemie nullus" valet finaliter expedire suum factum. Quem vult, exaltat, quem non vult, ipse recalcat. Sic solet loca varia circuire, quod rarus' nuncius ipsum faciliter potest invenire. Unde rex peragratis partibus superioribus Swevie et Bavarie Karinthiam intravit, ubi lohanni, filio suo secundogenito, Henrici, ducis Karinthie, filiam' ordinavit matrimonialiter copulari et prestari sibi omagium a nobilibus Karinthie procu- ravit. Et morabatur in civitate Tridentina et ad eum confluunt de partibus Lombardie et Tuscie multi viri potentes et, ut efert fama, quod Mediolanum, Brixias et Arecium se regi subdiderunt. In tantum rex iste prosperatur, quod vulgaris populus admiratur. Eodem anno4 scisma perniciosum, quod de duobus papis in ecclesia fuit ortum, ex divina providencia misericorditer conquievit. Nam antipapa, de quo prius mencio est facta, se videns per Ludevicum Bavarum, qui eum creaverat, penitus derelictum et a Romanis reprobatum, domini lohannis pape graciam hu- militer quesivit, quam tamen invenit' cum labore. Et sicô hoc anno tam de ecclesia quam de imperio Deus amputavit misericorditer duo capita monstruosa, que tamquam duo hyrcina cornua plurimos ventilabant et plurima corda fidelium turbabanth, hoc est Petrum et Fridericum, hunc ecclesie, illum imperii inimicum. C d e f h a ** Plprocuraverit. H inscriptio deest W b * * PWI deest H exit Plexiit HW nullus PInemo HW rarus PW I carus H faciliter potest Pl potest faciliter HW g Brixia PWI Brigia H turbabant PI conturbabant HW 1) Rex...admiratur. I cf. ChronAR l. II, cap. 25, p. 306a-b 2) Id est Margaretham, dictam Maultasch. 3) In civitate Trident Iohannes a die 20° usque ad diem 23"m m. Novembris a. 1330 commorabatur, ut ex litteris in aperto est (v. RBM III, n. 1712, 1713). 4) Eodem anno..invenit! cf. ChronAR l. II, cap. 26, p. 306b 5) Petrus de Corbara (ut papa Nicolaus V.) die 23° m. Iulii a. 1330 se submisit et primo Pisae, post Avinione errores suos revocavit. 6) Et sic..inimicum. I cf. ChronAR l. II, cap. 26 p. 307a-b 130

Strana 131
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus CAPITULUM XXII. *De hiis, que egit rex in partibus Lombardie*a Anno' Domini M'CCC XXXI° in nocte illa, que diem Nativitatis Christi sequitur2, eclipsis Lune post mediam noctem' videtur, quam eclipsim multi venti et validi precesserant per tres menses et diebus pluribus sunt secuti. Eodem anno rex lohannes Boemie ingreditur partes Lombardie. Ingressus iste inopinabilis et res mirabilis admiracionem inducit tam principibus quam nobilibus universis. Hec res precipue Ludevico displicet. Hoc enim factum in suum preiudicium esse refertur. Igitur rex exercitum fortem de Almania congre- gat, cum quo Lombardie partem magnam in brevi tempore sibi subiugavit. Hec sunt nomina principalium civitatum, que cum castellis et oppidis suis regi prestant omagium et faciunt iuramentum: Brixia, Pergamus, Cremona, Placencia, Cumis', Parma, Regium, Modna, Lucka *cum earum districtibus omnibus et castellis, item Mediolanum, Navarria, Papia, harum civitatum quedam pro tempore, alie iure perpetuo se regis dominio subdiderunt. Lucka*d et Brixia regi prestant perpetue subieccionis iuramentum. Cernens autem rexè suum prosperum successum epis- copos et clerum per regem Ludevicum depulsos ad proprias revocat sedes. Lega- tum sedis apostolice prope Bononiam visitat' divinumque cultum in ecclesiis sub interdicto iacentibus fieri ordinavit et procuravit. In urbibus quoque singulis sibi subiectis intendit civium concordiis, revocans omnes a discordiis veteranis, omni- bus enim *precipit et inhibet, ne quis se Gwelphum nominet vel Gyblinum, omnes enim*) rex hortatur, ut pari lege Boemie sint sub rege. Unde eis rex efficitur amabilis et gratus et a pluribus iustus predicatur. Septem autem elapsis mensibus, quibus rex in Lombardie fuit partibus, negociis tam Almanie quam Francie ipsum multish urgentibus civitates prefatas filio suo primogenito Wencezslao, quem de Lucenburch pridem vocaverat ad sel, recommittit et venire in Ratisponam previis a * * PH I deest W noctem HI om. P laes. W Cumis PH (sic et codd. ChronAR) pro Cume I laes. W ** PWI deest H rex P W I dominus rex H divinumque PW I divinum H ** PWI deest H multis PW Liustis H i vocaverat ad se P lad se vocaverat HW 1) Anno..inponit. I cf. ChronAR l. II, cap. 27, p. 307b-308b 2) Die 26° m. Decembris a. 1330. 3) Bertrand de Pojet, tunc cardinalis episcopus Ostiensis, legatus fuit. Conventiculum die 16° m. Aprilis a. 1331 in Castelfranco prope Bononiam (Bologna) habitum etiam vespere in civitate Piumaccio processit. b c d e g h 131

Strana 132
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. nunciis se disponits «et Ratisponam»b, ubi Ludevicum regem reperit, est ingressus!. Et ipsi duo in insula, que in medio Danubiid est sita, se frequenter recipiunt ad colloquia secreta, pertractantes mutuo cum suis consiliariis XXII“ diebus sua facta, et quod inopinabile erat omnibus, in omnibus concordant et *inter heredes suos*f matrimonium debere fieri ordinant et conportant. Ibique per ipsos eodem tempore inter inferiores duces Bavarie Henricum, Ottonem fratres et Henricum ipsorum patruum est divisio facta terre2. Igitur variis in Bavaria negociis expeditis rex in vigilia Assumpcionis' in Tust venit, ad suam, quam fecerat, vocacionem pluribus ibidem tam principibus quam baronibus congregatis. Cum vero *facta regni rex ibidem* ac principum, qui aderant disposuisset, ecce nuncii de Moravia venientes aiunt: "Karulus, rex Ungarie, cum Ottone, duce Austrie, to tam Moraviam incipiunt rapinis et incendiis occupare." Unde rex mox Pragam suum dirigit gressum. Inveniens autem rex hoc fore mendacium de rege Ungarie missis nunciis ab eo petit mutuum parla- mentum. Interea vero rex exercitum congregat et ad bella, si necesse fuerit, se coaptat, generalem steuram, que dicitur berna, rex ab omnibus recipitk et super hoc exacciones claustralibus et civitatibus gravissimas inponit. Causa4 autem huius est, quare contra se ita magni adversarii insurrexerunt, ista: Nam Ludevicus Bavarus, qui sibi titulum imperii usurpat, coram pluribus principibus proposuit' querulose, quod lohannes, rex Boemie, in preiudicium suum et imperii intravit terminos Lombardie, *ibique plurima loca sibi*m indebite usurpavit et iura, que ad imperium dinoscuntur pertinere, et super hoc principum et aliorum nobilium consilium quesivit. De illis plurimi taliter consulebant: "Ex quo," inquiunt, "regem Boemie delectat sibi usurpare, que vestra sunt, indebite a b C d e f g h disponit P l disposuit HW et Ratisponam suppl. Em (cf. ChronAr) I deest codd. reperit PW I cepit H Danubii P I Danubio HW XXII PWIXII H ** P Iheredes inter suos HW ** P Irex ibidem facta regni HW aderant PWlardua H et PWI om. H generalem PWI om. H recipit PW l recepit H proposuit Pl composuit H laes. W m * -* PIibique sibi H laes. W 1) Ex litteris apertum est Iohannem Ratisponae (Rezno) a die 2° usque ad diem 13° m. Augusto a. 133I fuisse (RBM III, n. 1777-1789, 1791, 1792). Cf. Spěvá ček, Jan Lucemburský, p. 487. 2) Henricus senior civitates Landshut et Straubing, Otto civitatem Burghausen et Henricus iunior civitatem Kouba obtinuit. 3) Die 14° m. Augusti. Ex litteris sequitur, ut Iohannes in Tust (Domažlice) a die 16° usque ad diem 25° m. Augusti fuit — (v. RBM III, n. 1794-1803, 1805, 1807-1809, 1811-1813). 4) Causa...congressum. of. ChronAr l. II, cap. 28, p. 31Ia-b, ubi haec verba in litteris Henrici, notarii regis, ad Petrum, abbatem Aulae Regiae scriptis, quas auctor chronicis suis inseruit, leguntur. k 132

Strana 133
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus ultra montes', hic circa, que sua sunt, vobis“ subicere modo consimili poteritis pleno iure." Propter ista Ludevicus cum Ottone, duce Austrie, qui eciam in pre- dicto consilio in Nuerenberchbe fuit, taliter ordinavit, quod ipse Karulum, regem Ungarie, et Loketkonem, regem Crakovie, ad hoc inducere deberet, ut ipsi una secum deberent Iohannem, regem Boemie, potenter et hostiliter debellare. Et ut hec omnia dux Austrie ardencius procuraret, ipsum vicarium imperii Ludevicus fieri ordinavit, licet hoc postea negocium per regem Boemie fuerit impeditum. Prefatus itaque dux Austrie dictos reges concitavit adversus Boemie regem', ita quod cum maxima multitudine tam ex Australibus quam Ungaris quam aliis nacionibus congregata contra regem" Boemie facere querit mala. Et communis fuit fama, quod de Ungaris fuerunt L milia pugnatorum, de quibus tria milia cum De habent capita galeis' cooperta, Australium vero M' cum DCCC fuerunt galeati, XX vero milia instrumentis variis bellicis ad prelium sunt parata. Hunc magnum adunavit exercitum tempus longum. Dominus vero rex Boemie brevi hoc sub tempore MD congregavit viros galeatos cum XX milibus optime ad pugnandum preparatos, cum quibus iacuit ante civitatem La in campestribus, expectans cotti- die cum hostibus congressum. Huius rei gracia rex misit domino lohanni, episcopo Pragensi, literam in hec verba': Iohannes4, Dei gracia Boemie et Polonie rex ac Lucenburgensis comes, venerabili in Christo patri domino lohanni, Pragensi episcopo, principi nostro dilecto, salutem cum plenitudine omnis boni. Illustri principi Ottoni, duci Austrie, qui iam Danubio transito cum suo exercitu prope Neunburgam" ad invadendum regni nostri terminos se hostiliter collocavit, nos de protectione Dei altissimi et nostre iusticie meritis confisi pro nostri regni defensione armata manu occurrere cupientes, vos requirimus seriose et monemus, preces nostras denuo repetentes, quatenus cum vestris omnibus amicis, servi- toribus et aliis hominibus armatis non habita consideracione ad equorum valorem, a b c d g h k I vobis PIom. H laes. W Nuerenberch P I Nyernburk H laes. W Boemie regem PW I regem Boemie H regem Plregnum H W D PWI ducentis H galeis PW I cum galeis H M PWI om. H optime ad pugnandum P W I ad pugnandum optime H Iohanni PIom. HW Pragensi episcopo P Lepiscopo Pragensi HW nostro PWIsuo H Neunburgam PW I Nemburgam H I) Id est trans Alpes. 2) Id est conventus Norimbergae mense Martio et Aprili habitus. Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 486. 3) V. in CDMVII, n. 283; extr. in RBM III, n. 1845. 4) lohannes...adiuvare. I of. ChronAr l. II, cap. 28, p. 310a-b 5) Id est Klosterneuburg. 133

Strana 134
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dummodo ipsi homines armati sint, quoscunque movere et poteritis habere, ipsis congregatis, nobis in subsidium venire non tardetis ita, ut sitis apud nos iuxta La die sabbati nunc instante ad standum in campis, ad quos nos ipso die recipiemus, in hoc nobis vestram fidem, ut confidimus, ostensuri. Datum Kostell, in vigilia Omnium sanctorum2, hora matutina. Mox' quoque venerabilis pater dominus lohannes, Pragensis episcopus, annuens regis precibus cum valido exercitu ad locum prefixum pervenit. Unde rex cum omnibus suis principibus, baronibusd et nobilibus, cum magno gaudio ipsum suscepit. Insuper et civibus Pragensibus et aliis multis civitatibus epistole consi- miles sunt transmisse, qui pariter literis parendo regalibus ad expedicionem illam cum armorum decencia processerunt. Maxima enim formido et opinio est de bello inter predictos principes affuturo et a pluribus refertur, quod reges Ungarie et Crakovie sunt cum duce Austrie confederati4 et quod eum velint adversus regem Boemie adiuvare. Sed cum' plures de exercitu regis Boemie, a tam copiosa adver- sancium multitudine perterriti, regi dicerent, ut retrocederent et municionibus se aptarent, eo quod tante multitudini hec paucitas resistere non valeret, et rex, quid ageret, ignoraret, misit Deus terrorem suum super adversarios regis Boemie et eos dissipavit, sic quod sine bello ab invicem sunt separati. Videns autem dominus noster rex hostium fugam et manifestam Dei virtutem, plus est animo confortatus, contra Australes aliquos per ducem Austrie circa Danubium causa exercendi prelii derelictos nobiles Boemie ordinat et Moravos, qui pugnent cottidie contra eos. Et cum Pragam' venisset, innumeram a toto populo recepit pecuniam, magna dat promittitque nobilibus stipendia, ut in eius absencia contra Australes et Ungaros gerant bella. Hiis dispositis circa festum sancte Lucie" tempore nocturno rex secrete cum paucis de Praga exivit. Quibusdam vero in via sibi occurrentibus et de ipsius festino processu mirantibus et interrogantibus rex dicit: "Ideo festino, quia in vigilia Christi in Francia Parisius esse volo." Miratur omnis etas, quod tam longas frequenter solet facere rex dietas. In via cernitur non ut equitans, sed pocius quasi volans. a b c d e ut P lquod HW die P I die ibidem HW Kostel HW (cf. ChronAR) I Kostelecz P baronibus P let baronibus HW in Plom. HW I) Id est Podivín, oppidum in Moravia prope Břeclav. 2) Die 31° mensis Octobris. 3) Verba Mox...suscepit. in ChronAR non leguntur. 4) Pactum Ottonis, ducis Austriae, cum Ungaris die 2° mensis Septembris a. 1331 contractum est (RBM III, n. 1817). 5) Sed cum..contra eos. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 28, p. 31Ib, ubi haec verba in eisdem litteris, de quibus v. supra p. 132, adn. 4 leguntur. 6) Et cum Pragam..mesta. 1 cf. ChronAR l. II, cap. 29, p. 312a-b 7) Die 13° mensis Decembris. 134

Strana 135
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Hoc anno in die beati Andree apostoli! hora tercia Sol patitur eclipsim et post quindenam in plenilunio Luna similiter post noctem mediam eclipsatur. Hyemps huius anni fuit calida et ventosa, in qua usque ad Epiphaniam Domini rustici in agris cottidie cum aratris laborabant. Status regni Boemie rege presente et absente *non est totaliter regulatus, quia in eo perfecte* non fuit ordo pacis et iusticie confirmatus: deest enim rex a regno, sui pariter' et heredes et exulat iusti- cia et pax cum illis. Notabile quoddam." In priori parte cronice Pragensis' historie referunt, quod ad regendam terram Boemie quidam rusticus nomine Przemysl assumptus sit ab aratro pro primo principe et duce. Si nos ad illa preterita comparare volumus presentis sta- tum temporis, fere respondet ultima primis. Nunc enim per Ulricum, virum providum, qui vulgariter Pluh dicitur vel literaliter Aratrum nuncupatur, prout in signo sui clipei ostenditur, tota Boemia regitur. Quid aliud quam presens tempus esse simile preteritis perhibeturd? Nam sicut inprimis status regni Boemie multum fuit inordinatus, cum constet in eo non bene iusticie legalis ordinem exstitisse. Ad evidenciam huius rei facit hoc fortasse, quod sicut Libusse, terre Boemie domina, incognitum sibi virum ad eius connubium legitur invitasse, sic Elizabeth virgo, regis Wencezslai sexti filia, heres regni Boemie, sibi alienigenam invitavit pro consorcio maritali. Horum temporibus, ut cernitur evidenter, defecit tantum regni Boemie status et publice rei est ordo inmutatus, quod necesse, quod fiat quasi totus a principio innovatus. Labilis, instabilis status est mundi, quia vilise, nec locus est pacis, quia vivitur hic in opacis et velut errore. Quapropter quod sub honore semper vivamus, celi patriam siciamus. Pax ibi secura, nil ibi nisi gaudia pura. Hoc nobis presta, pie Christe, repelleque mesta. C d e a * * PWI deest H b pariter PI post exulat HW Notabile quoddam P I De bellis inter Boemos et inter Australes H inscriptio deest W perhibetur PWI perhiberetur H vilis Plnichil H nil W 1) Die 30 mensis Novembris. Anno 1331 vere et eclipsis Solis die 30° m. Novembris et eclipsis Lunae die 15° m. Decembris fuit. 2) Die 6° m. Ianuarii a. 1332. 3) Id est Cosmae Chronica Bohemorum, l. I, cap. 4. 135

Strana 136
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXIII. *De bellis inter Bohemos et Australes*a Anno' Domini M'CCC XXXII° propter regis absenciam et ob priorem dis- cordiam magna commocio turbat Boemiam et Moraviam fere totam. Surgit gens contra gentem et Boemus contra Ungarum et Australem et ex hoc terrarum incole non habent pacem. Frequenter enim in terminis provinciarum committitur confli- ctus et multi ex utraque parte interimuntur. Hiis diebus Henricus de Lipa post multa gravamina illata Australibus ab eisdem cum Iohanne, fratre suob, et cum pluribus nobilibus in bello capitur2 per Australes, ubi Benesius' de Wartenberch, baro strenuus, ceciditur et in monasterio Gradicensi sepelitur. Pro predictorum captivorum liberacione regem Australibus multa dare opportebat et municiones plures resignare. Demum de huiusmodi bellis ex utraque parte affecti tedio magnates, quidam regni Boemie nobiles de regis consensu Wiennam ad Albertum et Ottonem, duces Austrie, venerunt et inter Iohannem regem et Elizabeth vir- ginem, Friderici regis et ducis Austrie filiam, matrimonialem copulam conpor- taverunt, si tamen in hoc contractu sedes apostolica dispensarets. Nam eadem virgo cum Elizabeth, priori Boemie regina, in tercia linea consanguinitatis est coniunctad. Eodem anno4 post festum Pasche' Ludevicus Bavarus, a vulgo cesar dictus, odio habens Henricum, ducem Bavarie, propter socerum suum lohannem, regem Boemie, unde Ottonem fratrem et Henricum patruum, duos duces, concitat adversus ipsum et inter eos bellum et discordiam parat. Et hiis duobus Ottoni et Henrico auxilium prebuit et cum eis Stroubincame *cum DCCCC galeis*f men- sibus duobus obsedit. Quod audiens rex Boemie cum Bandwino, patruo suo, b d e a *-* P I De bellis, que rex cum suo primogenito filio Wencezslao habuit in Ytalia contra inimicos. H deest W suo PW I om. H C Benesius PW I dominus Benesius H coniuncta PW liuncta H Stroubincam PW IStrobyn H f * * PW I cum XC galeis DCCCC H 1) Anno... est coniuncta. I cf. ChronAr l. II, cap. 30, p. 313a 2) Die II° mensis Martii in pugna apud Mailberg commissa captus est. 3) Litterae ad pacem factam et matrimonium contractum spectantes die 13° m. Iulii a. 1332 datae sunt (v. RBM III, n. 1914), sed hoc matrimonio apostolicus non dispensavit. 4) Eodem anno..laborare. I cf. ChronAr l. II, cap. 30, p. 313b-314a Dies Paschae hoc anno in diem 19° m. Aprilis incidit, sed oppugnatio civitatis Straubing demum mense lulio inceptum est 5) et usque ad diem 20" m. Augusti duravit. 136

Strana 137
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Treverensi archiepiscopo, in Nuerenbercha de Reno venitl et prefatos principes concordavit. Ibique Ludevicus cum rege Boemie amicicias renovate et filium suum filie regis Boemie per verba matrimonialiter copulat et desponsat. Ibique rex Boemie Ludevico promittit, quod pro ipso ad dominum apostolicum velit fideliter et personaliter laborare. Deinde rex3 Boemie ad celebrandum militare exercicium, quod vulgo dicitur torneamentum, Parisius procedit. Causa autem hec fuit festive principum congregacionis, quia rex Francie Philippus Iohannem suum filiumb primogenitum, cui hoc anno in die beati Sixti Guta, filia regis Boemie fuit nupta, voluit cingi baltheo militari, et propter hoc fuit factum hoc celebre festum. Iam prefata Guta, *Iohannis regis Boemie filia* secundogenita, satis mirabilia habuit vite sue facta. filio, posthec Primo quidem adhuc etate tenera *Loketkonis regis Crakovie*d Friderici, marchionis Misnensis unigenito, demum comitis Barensis nato, tandem Luduici Bavari primogenito, posthec Ottoni, duci Austrie, suo consanguineo fuerat diverso tempore non sine racionabilibus causis desponsata. Sed aliter gracia divina disposuit, cum sit modo regis Francie filio matrimonialiter et corporaliter copulata. Peracto festo4 cum genero et cum filia sua Parisius, Iohannes, rex Boemie, lohannem papam personaliter visitat, et ab universis cardinalibus cum reverencia est susceptus. Cardinales plures ipsi ad quinque leucas occurrerunt et ipsum in Avinione cum tripudio adduxerunt5. Mansit in curia diebus XV, infra quem ter- minum cum domino papa fere omnia sua negocia pro suo libito expedivit, et expendit in curia X milia florenorum. Quem recedentem iterum cardinales ad unam leucam de curia sollempniter deduxerunte. Negocium vero Luduici Bavari rex non consumavit, quia nimis contra ecclesiam et dominum papam graviter excessit. a Nuerenberch PW INyerberk H b suum filium P I filium suum HW C ** P I filia regis Boemie HW d *.* Pl Loketkone Cracovie regis HW e deduxerunt P W I reduxerunt H 1) Iohannes a die 19° m. Augusti Norimbergae una cum Balduino fuit (v. RBM III, n. 1926, 1930, 1931). Concordia ducibus Bavariae die 4° m. Septembris Passaviae data est (v. RBM III, n. 1940). 2) Die 23° et 24° m. Augusti (v. RBM III, n. 1933 et 1934). 3) Deinde rex..copulata. I cf. ChronAR l. II, cap. 31, p. 314a-b 4) Peracto..consumavit, 1 cf. ChronAr l. II, cap. 32, p. 314b-315a, ubi in epistula ad Petrum, abbatem Aulae Regiae, scripta legitur. 5) Die I0 mensis Novembris. 137

Strana 138
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXIV. *De bellis, que rex cum suo primogenito filio Wencezslao habuit in Ytalia contra inimicos. * a Annol Domini M'CCC XXXIII° pridie Idus Maii hora vespertina eclipsis Solis est facta, quam maxima siccitas et estivalium segetum sterilitas nec non et vini defectibilitas est subsecuta. Eodem anno2 fere toto rex Boemie cum suo filio Wencezslao primogenito *in partibus mansit Lombardie, ubi cum legato*b sedis apostolice, qui moratur Bononie, contra Canes Weronenses et contra quosdam Giblinos prelia multa con- stituit et in pluribus victor fuit et multa mirabilia fecit, que difficulter possent enarrari. Et filius' suus primogenitus prefatus, quem pro capitaneo rex in civita- tibus Lombardie et Tuscie positus fuerat preterito anno de suis hostibus, videlicet Cane et suis complicibus bello campestri“ gloriose triumphavit, plurimos occidit et plurimos captivavit et magnam ibi ostendit audaciam et magnanimitatemd. Et ibi- dem inter acies belli est cinctus baltheo militari, pugnat animo non puerili sed virili, de duobus dextrariis deiectus fit aliquantulum in brachio vulneratus. Vicit, ipse campos obtinuit, pars hostium occisa ceci dit et pars aufugit, sed antequam rumor de hac victoria filii ad patrem veniret, pater exercitum de diversis partibus Gallie et Almanie congregaverat magnum, cum quo paratus erat filium visitare; et rex Francie fuite sibi cooperatus. Barones' vero regni Boemie propter diutinam regis absenciam contrahunt sibi ampliorem in diviciis et in viris potenciam, usurpantes sibi multas municiones et castra; nec est iam exceptis paucis civitatibus municio aliqua aut castrum in regno Boemie, quod rex in sua habeat potestate. Hec enim per regem aut nomine pignoris sunt obligata aut distracta. Unde in regno rege absente pax deficit et iura non observantur. a * * Pl deest H (cf. cap. praecedentem) W b * * P I deest H laes. W positus fuerat (sic et codd. ChronAr) pro posuerat magnanimitatem PWI magnam potestatem H fuit P I om. HW 1) Anno.. subsecuta. I cf. ChronAr, l. II, cap. 33, p. 315b 2) Eodem anno...enarrari. I cf. ChronAR l. II, cap. 34, p. 316a 3) Et filius..visitare I cf. ChronAR I. II, cap. 32, p. 315a 4) Ad pugnam apud San Felice die 25° m. Novembris a. 1332 commissam spectat. Cf. Spěváček, Karel IV., p. 86-95. 5) Barones...non observantur. l of. ChronAR l. II, cap. 34, p. 316a c d e 138

Strana 139
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber secundus Eodem anno' dominus Loketko, rex Polonie et Crakovie, inveteratus dierum multorum viam subiit carnis universe22. De gestis et preliis huius principis plurima sunt in suis locis notata. Huic in regno successit Kasimyr, filius suus, qui filiam regis Litwanorum pagani' matrimonialiter duxit pro uxore3. Hanc vir eius fidem instruxit *et ipsam baptizari et cristianam fieri* ordinavit. Et filius dicti" regis potenter cepit regnare et ad hoc gracia sedis apostolice et Iohannis pape necnon amicicia Karuli, regis Ungarie, aminiculum fecite magnum. Iste enim iuvenis rex paterna sequens vestigia tributum prius negatum sedi apostolice, dena- rium videlicet sancti Petri, libens solvit et rex Ungarie ipsius sororem in legitti- mam coniugem duxit4. Qua defuncta' domina Margaretha, Iohannis regis Boemie filia, quondam Henrici, ducis Bauarie relicta, fuit prefato regi matrimonialiter desponsata. Sed cum ipse ad celebrandum nupcias Pragam cum apparatu sollem- pni et decenti venisset comitiva, invenit sponsam suam gravi infirmitate gravatam. Unde pro salute ipsius ambo reges et marchio Moravie, frater eius, cum toto clero et populo Pragensis civitatiss per XIV dies cum reliquiis sanctorum et vexillis incedentes Deum exoraverunt pro ipsius salute, sed nec beneficium medicine potuit ipsam relevare. Unde gravi egritudine oppressa animam Deo et beate Virginih recommendans de hoc seculo migravit. Et sic suo sponso suisque omnibus gaudium nupciarum est conversum in planctum exequiarum. Quo autem anno et die decesserit', in sequentibus continetur 6. *Explicit secundus liber secunde partis cronice Pragensis, scriptus ad vene- rum rabilem in Christo patrem et dominum lohannem IV, Pragensem episcopum XXVII, qui finitur a. Dom. MCCCXXXIII°, et in se continet gesta X annorum.*k a b C d e g h J k carnis universe P Luniverse carnis H W pagani PWI om. H ** P Let ipsam baptizari fieri H et ipsam et cristianam baptizari fieri W dicti PI om. H eius W fecit PWI om. H regis Boemie Pl Boemie regis HW Pragensis civitatis PWI Pragensi H Virgini PW I Virgini Marie H decesserit PH decessit W continetur PHI continetur etc. W ** PIExplicit secundus liber secunde partis cronice Pragensis scriptus ad excellentissimum principem regem Romanorum ac Boemorum, qui finitur in anno Domini MCCCXLI° continens in se gesta X annorum. H deest W I) Eodem anno..duxit l cf. ChronAr l. II, cap. 33, p. 315b 2) Die 2° m. Martii a. 1333 mortuus est. 3) Casimirus III. (1333-1370) Aldonam (Annam), filiam Gedymini, ducis Lithuaniae, uxorem habuit. 4) Soror Casimiri III. Elisabeth (Alžbéta) iam ante mortem patris cum Carolo Roberto, rege Ungariae, matrimonio coniuncta est. 5) Ad Aldonam, uxorem regis Casimiri III. spectat. 6) Cſ. l. III, cap. (VI) XIV. 139

Strana 140

Strana 141
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius LIBER TERCIUS *Incipiunt capitula tercii libri secunde partis cronice Pragensis.*a *(I.) I. *II. *(II.) III. *IV. *V. *VI. *VII. (III.) VIII. *(IV.) *IX. *X. *XI. De reditu domini Wenceslai, regni Boemie heredis.*b De adventu domine Blanze, conthoralis regis Boemie heredis.*c *d De contencione cleri et religiosorum valde gravi. De obitu domini Iohannis pape vicesimi secundi et de aliis pluribus actis.* Collacio domini lohannis pape de questione visionis Dominice.* De eleccione domini Benedicti pape.*g Quomodo dominus Wenceslaus sorori sue Anne nupcias solepmniter procuravit.*h *De secundo matrimonio regis Iohannis Boemie et de aliis ipsius actis.* De transposicione altaris s. Silvestri in ecclesia Pragensi.*)j * 1 Qualiter rex Boemie alienavit regnum Polonie. De adventu nove regine Boemie et contra Austriam de regis expedicione.*k Quomodo Luduicus Bavarus venit in auxilium ducibus Austrie contra * regem Boemie. a * * P l deest H laes. W b *-* PHI De reditu.. propter laesionem manuscripti solum pars inscriptionum in continuo scriptorum legi potest, numeri cap. semper desunt W c * * HW (partim laes.)I deest P d ** P (ubi ut cap. II occurrit) H I De contencione cleri et religio.. laes. W e * * H L.pape XXII et de aliis pluribus.. laes. W deest P f * * H I..visionis dominice. laes. W deest P g *.* H I De eleccione.. laes. W deest P h * * HI. dominus Wenceslaus, marchio Moravie, sor., procuravit. laes. W deest P i** HI De secundo matrimonio Iohannis regis.. laes. W Qualiter rex Boemie alienavit regnum Polonie P (ut cap.III.) j ** P l deest HW (cf. cap. et adn. sequentem) k * * H l. nove regine Boemie et contra Austriam de regis expedici.. sancti Silvestri transposicio ne.. laes. W deest P sed cf. cap. (IV.) ** H l Quomodo Luduicus. ducibus Austrie contra regem Boemie laes. W deest P 1) Sic index capitulorum, sed in lextu capitulum separatum non vidimus: de alienatione regni Poloniae in cap. (III.) VIII naratur. Qua de causa inferius in textu numeratio capitulorum mutatur et capitula IX, X, XI, XII alios titulos habent. I 141

Strana 142
*XII. *(V.) XIII. (VI.) XIV. *(VII.) XV. XVI. XVII. XVIII. *XIX. XX. XXI. XXII. XXIII. XXIV. XXV. XXVI. XXVII. XXVIII. XXIX. XXX. XXXI. FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Qualiter Iohannes, rex Boemie, Prusiam secunda vice venerit et de coronacione nove regine.** De magno conflictu Christianorum et paganorum et de interempcione Iudeorum.*^ De adventu Tartharorum Poloniam et de obitu Margarethe, filie regis Boemie. De vaticinio astrologorum et ruina pontis Pragensis et de aliis pluribus tunc temporis peractis.*^ De ereccione? ecclesie collegiate in castro Pragensi et de obitu domini Iohannis episcopi Pragensis. De eleccione primi archiepiscopi ecclesie Pragensis. De creacione collegii clericorum in ecclesia Pragensi. Quomodo rex Boemie repulit regem Polonie de finibus suis et de victoria ultramarina miraculosa. De creacione! collegii clericorum in ecclesia Pragensi. De quibusdam actibus notabilibus in aliis partibus mundi perpetratis. De eleccione et coronacione domini marchionis in regem Romanorum. De instauracione et institucione in regno Boemie studii generalis. De anno gracie et iubileo. De graciis a domino rege Romanorum in curia impetratis et obtentis. De coronacione domini Karuli, regis electi Romanorum, in regem Boemorum. De fundacione Nove civitatis Pragensis et de epydemia valde gravi et perniciosa. De secundo matrimonio domini Karuli, regis Boemie ac Romanorum. De consummacione studii generalis in civitate Pragensi. De allacione magnarum reliquiarum imperii ad Pragensem civitatem. De circumstanciis anni gracie ac iubilei.** Incipit tercius liber secunde partis *cronice Pragensis, scriptus venerabili in Christo patri domino Iohanni IV?, episcopo Pragensi XXVII^*. o o *-* H | Oualiter.. Prusiam secunda vice venerit et de coronacione nove regine laes. W deest P *-* HW | De magno conflictu Christianorum et paganorum P (ubi ut cap. V occurrit) *-* HW IDe ruina pontis Pragensis et de aliis pluribus tunc temporis peractis P (ubi ut capitulum VIL, ultimum primae recensionis occurrit) a ereccione W I creacione H € *-* H | deest W *-* P | cronice H cronice Pragensis W 1) Nomen capituli per errorem ilerum occurrit (v. cap. XVIII) et nomen capituli sequentis (num. XXI) ad res in cap. XIX scriptas pertinet. Qua de causa capitula num. XIX, XX, XXI infra in textu alia nomina habenl et numeratio capitulorum sequentium mutatur. 142 

Strana 143
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM (I.) I. Anno dominicel incarnacionis millesimo CCC°XXX°III°, tercio Kalendas Novembris, hoc est tercia die ante festum Omnium sanctorum, dominus Wencezslaus“, qui et Karulus vocatus, heres regni Boemie, primogenitus Iohannis regis, ipsius regnib occurrentibus et gaudentibus toto2 clero Pragensi et populo universo cum reliquiis sanctorum et vexillis, campanis pulsatis, cum magna solempnitate etatis sue anno XVII° *per monasterium Aule Regie pertransiens et sepulchra avi et matris visitans*c, Pragam regni metropolim, cum multis militibus et copiosa nobilium multitudine est ingressus, et multi eius pulchritu- dinem laudantes domino Deo benedicebant. Iste quidem heres regni Prage natus, *in castro Burgdlino septem annis educatus*d, puer septennis de regno Boemie ad Karulum, regem Francie, dedu- citur, ipsius affinem, per quem ipsius nomen *Wencezslaus, quod in baptismate receperat*e, mutatur et in confirmacionis sacramento *ad similitudinem regis Francie*f Karulus nuncupatur. Propters hoc *iste sponsus iuvenis bone indolis Deo disponente*h in Franciam fuerat missus', ut ibi sapienciam et vitam habere virtuosam disceret et ordinatam, quam pater suus, proch dolor, non ducebat. Ipse quoque heres regni prefatus magne fuit in dustrie et bonis' moribus et virtuosis adornatus. *Quadruplex scit linguarium vel quintuplex3, Lombardicum, Franci- cum, Latinum, Boemicum et Theutonicum*m; in hiis linguis scit scribere, legere et intelligere et se optime expedire. Hic itaque adolescens inclitus *ad suum regnum Wencezslaus P I Wenceslaus HW semper ipsius regni P I om. H W c * * P l deest HW d * * Plom. HW e *-* P l deest HW f * * PIom. HW g Propter P I Cur autem extra regnum suum decem annis mansit ista causa dicitur fuisse, ne ipsum nobiles et barones raperent et in preiudicium patris sibi regem facerent. Et eciam propter H W (praeter initium ubi: Cur autem decem annis extra regnum suum manserit,...) * * P l deest HW in Franciam fuerat missus PI fuerat missus Franciam HW virtuosam disceret P l disceret virtuosam HW et bonis P I bonisque HW et virtuosis PI om. HW m *-* Plet quintuplici idiomate extitit imbutus et H laes. W 1) Anno dominice..reformat. I cf. ChronAR, l. III, cap. I, p. 318a-319a 2) Verba Toto..solempnitate in ChronAR non leguntur. 3) ChronAR quatuor linguas bohemicam omittens commemorat. Ipse Karolus in Vita Caroli (cap. 8, p. 68) dicit: Idioma quoque Boemicum ex toto oblivioni tradideramus, quod post redidicimus, ita ut loqueremur et intelligeremus, ut alter Boemus. h k a b 143

Strana 144
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. hereditarium et successione stirpis materne suum proprium cum ingressus fuisset, ipsum*a regnum hereditarium *confusum nimis reperit* et divisum et a debito" regimine desolatum. Nam non fuit aliquod regni castrum, quod non fuisset per patrem ipsius obligatum1. Sed et civitates, ville et villicaciones et silve fere omnes erant tunc obligacionis aut commissionis titulo imbrigate. *Mansit autem Prage in domo matris sue fere duobus mensibus, dehinc ad castrum Pragense se transtulit, in quo cum sua curia morabatur*d. Incepit ibi mox ruinosa edificia regalia, que prius' ante multos annos fuerant destructa *et quedam igne concremata*s, con- struere et reedificare *et omnia in castro prefato*h, sicut de regibus quibusdam" Israel legitur2, ingenioso studio restauravit. Et in brevi' domum regiam construxit admirabilem', nunquam prius in hoc regno talem visam ad instar domus regis Francie et cum maximis sumptibus edificavit,*de qua in sequentibus plenius dice- tur*m. Et non tantum hic, verum eciam in Grecz et in aliis locis idem fuit factum ex eius ordinacione. *Heres quippe est*° laudabilis et genti Boemice fidelis et pro hereditatis sue profectibus magno cepit studio cogitare et effectuose consummare. *Mandante vero ipsius patre, rege Boemie, ut reciperetur collecta*p regia, que dicitur berna, *per quam pars regni, que fuerat nobilibus obligata, per hunc amabilem et laude dignum heredem liberatur. Burglinum et Cubitum castra obli- gata liberat ad se trahens, Grecz, Mutam cum aliis civitatibus pluribus per barones regni tam in Boemia quam in Moravia occupatas subicit sibi et suo hereditario regno*q. Pater vero *istius virtuosi heredis*, quia' sibi nomen et titulum regni a * * Plsuum H laes. W b * * PI reperit nimis confusum H laes. W et a debito P I debitoque H laes. W d ** PI Manens autem in castro Pragensi H laes. W ibi Pl om. H laes. W prius P l om. H laes. W et quedam igne concremata P l deest H laes. W ** Pl deest HW regibus quibusdam Pl quibusdam regibus H W in brevi P I in brevi tempore HW admirabilem Pl om. H laes. W et cum Plcum H laes. W m ** P I deest HW n in Grecz et P I om. H laes. W o * * P IHic quippe heres HW P * * P IEt accepta collecta HW q ** Pl plura castra regia et civitates per ipsum liberantur, que per patrem ipsius fuerant nobilibus obligata. HW r *-* Pleius HW quia PIvolens HW 1) Cſ. etiam Vita Caroli, cap. 8, p. 348b. 2) Cf. III. Regum. 3) Verba Et in brevi..ordinacione. in ChronAr non leguntur. c e g h S 144

Strana 145
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Boemie voluita obtinere *et antiquus rex appellari «noluit b, marchionatum Moravie filio primogenito contulitl marchionemque ipsum precepit nominari et ab omnibus deinceps mandavit vocari.* Et ipsed gloriosus marchio omni, quo potest studio, ut pax in suo habeatur dominio viriliter et strennue laboravit. Nunc quidem Boemie, nunc Moravie, nunc Polonie civitates et oppida visitat et statum in eis bene ordinat et reformat. *Nihilominus ipse peccunias, quas congregavit, pro maiori parte patri transmittit propter bella, que in aliis terris habuit cotti- diana. Prefatus quoque marchio gloriosus laudabiliter statum regni disposuit et ordinavit, unde versus: Karulus? ut carus sit cunctis menteque gnarus, ad bona, quod crescat, quod cum virtute senescat, quod valeat regere bene, regni iura fovere et pacem facere, cunctos hostes removere. O, Deus, hoc prestaf, fac sic, quod et eius honesta fama sit et vita magna virtute polita.*g CAPITULUM II. *De adventu domine Blancze conthoralis domini regis Bohemorum et Romanorum*h Anno3 Domini MCCCXXXIV°, pridie Idus Iulii4, die dominico inclita domina Blanza, ex regia stirpe genita, conthoralis domini regis Romanorum ac Boemorum, veniens de Francia Pragam suscipitur ab universo clero et populo magnifice et gloriose. Hec itaque domina ante annos decem decens puella est do- b C voluit PI om. HW noluit suppl. Em (v. ChronAR) ** PI sibi contulit Moravie marchionatum marchionemque ipsum precepit nominari. W contulit sibi Moravie marchionatum marchionemque ipsum cepit nominari. H d ipse P Lidem HW e in suo habeatur P Ihaberetur in suo HW ſ hoc presta Wl presta hoc H g * * HWI deest P h *-* H I De adventu regine Blancze al. manu W inscriptio et textus capituli deest P i MCCCXXXIV HWIMCCCXXIV° err. ed. Em. 1) Karolus ut marchio Moraviae primo in litteris regis Iohannis die 13° m. Ianuarii a. 1334 Lucemburgae pro Petro de Rožmberk datis (v. RBMIV, n. II) commemoratur. Ipse Karolus hoc titulo primo in litteris die 25° m. Ianuarii a. 1334 datis usus est. Cf. Spěváček, Karel IV., p. 106. 2) Versus e ChronAR I. III, cap. I, p. 318b sumpti sunt. 3) Anno...reprobatum. I cf. ChronAR I. III, cap. 2, p. 319b-320a 4) Recte die 12° m. Iunii, sicut in ChronAR Lc. legimus. a 145

Strana 146
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. mino marchioni legitime copulata. Est autem hec domina moderni regis Francie Philippil germana, ex duabus autem matribus rex Philippus“ et domina Blanza geniti, sed ambo ex uno patre, scilicet Karulo generati, qui Karulus, pater eorum, germanus uterinus extitit Philippi2, quondam regis Francie magni. Hic est ille Phi- lippus potentissimus, cuius tres filii, reges Francie, mortui sunt sine heredibus masculiss, et inde ad prefatum Philippum, tanquam ad propinquiorem de regia prosapia exortum, regnum est Francie devolutum. Huius itaque Philippi, regis Francie, germana in Boemiam est data et adducta, ut cum sponso suo regnaret et imperaret suo tempore ut regina. Gaudet autem sponsus propter sponsam et Prage in deliciis et leticiis diebus pluribus fecit magnam solempnitatem, unde versus: O, Deus, eterne rex, o, tu, Christe superne, nunc super hos cerne, facias ipsiusque paterne, horum protector dux, custos, estoque rector, ut te rectore pariter sic stent in honore. Quod pacem terre possint et commoda ferre, nam nimis est stratum regnum nunc et reprobatum. Eodem anno4 dominus Hynko, Olomucensis episcopus, moritur5 et in ec- clesia Pragensi sepelitur. Post hunc dominus Iohannes, Wissegradensis prepositus, regni Boemie cancellarius“, in ecclesia Olomucensi eligitur, et a domino Mathia, Maguntino archepiscopo, cum magna solempnitate confirmatur. CAPITULUM (II.) III. De contencione cleri et religiosorum valde gravi. Eodem anno' res quedam, que prius velud prophetata sepe terruit' audito- res, Prage in scandalum *contigit multum et evenit*. Nam in vigilia beati lacobi a b Philippus Eml emr. Karulus HW sepe terruit P I conterruit H laes. W c * * P I contigit multorum HW 1) Philippus VI. (1328-1350). 2) Karolus de Valois, frater regis Philippi IV. dicti Pulcher (1285-1314), pater regis Philippi VI. 3) V. supra, l. II, cap. 17 (p. 121, adn. 10) 4) Eodem anno...confirmatur. I cf. ChronAr, l. III, cap. 2, p. 319a-b 5) Episcopus Hynco (Hynek) die 27° m. Decembris a. 1333 mortuus est, sed in ChronAR annus 1334 invenimus, quia dies 25“ m. Decembris principium anni novi habebatur. Quam rem Franciscus in conspectu non habet et inverso ordine res anno 1334 gestas narrat. 6) Id est Iohannes dictus Volek, episcopus a. 1334 electus, cf. supra l. II, cap. 9. 7 Eodem anno..noluerunt. 1 cf. ChronAr l. III, cap. 3, p. 320a-321a. Res, quae enarrantur, anno 1334 factae sunt. 146

Strana 147
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius apostoli! omnes unanimiter plebani *et rectores ecclesiarum parochialium*a omnibus suis convocatis plebezanis, ut in unum convenirent, et ipsi adversus Predicatores, Minores et Augustinenses ceperunt literas papales, quas in Romana curiad clerus de novo obtinuerat, de quarta porcione per Bonifacium papam ordinata populo publice ostendere2, que cedite de funerum sepultura. Et quod ipsi fratres de ordine mendicancium sepe super hoc per iudices a sede apostolica datos' amoniti ipsis aquiescere nollent, sed pocius contumaciter resisterent et proterves. Ideoque illi sacerdotesh, qui ad hoc erant deputati, altis vocibus ceperunt extinctis candelis, pulsatis campanis prefatos fratres auctoritate sedis apostolice acriter excomunicare, mandantes omnibus in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis sentencia, ut ipsos debeant evitare. Et *ipsi fratres mendicantes*i, quia istud negocium venturum presciverant, contra ipsos se occultis armis munierant et pluribus amicis; et venientes plures ipsorum ad eccle- sias, in quibus excommunicabantur, *cum impetu venerunt altisonis in audiencia universi populi vocibus*k clamantes et dicentes: "O, vos miseri, non sacerdotes, sed sacrilegi homines animarum occisores, populorum deceptores! Quid facitis? Cur contra «nos"" vestras sentencias promulgatis"? Vos ipsi estis excomunicati, adulteri, lusores, ebriosi, dolosi omnibus criminibus irretiti°. Nos iusti, vos iniusti; nos omnibus portamus lumen, vos in tenebris ambulatis, duces ceci in foveam simplices deducendo." Et quidam ex ipsis mendicantibus? audacter per medium populi accurrebant, ut *illos, qui sentencias proferebant* raperent et *lederent et a ** PW l ecclesiarum parochialium rectores H b convenirent in unum PI in unum convenirent HW c Minores Plet Minores HW d in Romana curia P I om. HW e cedit PIcepit H laes. W datos PWI om. H et proterve Pl om. HW sacerdotes Pl om. H laes. W ** P I quia fratres HW amicis PW Iarmis H ** P I in audiencia universi populi cum impetu H W homines P I om. HW contra P nos suppl. Em (ChronAR)I om. HW promulgatis P WI prowlgatis H omnibus criminibus irretiti P Let in omnibus viciosi HW mendicantibus PI om. HW q * * Plliteras, quae erant contra ipsos HW I) Die 13° mensis Iulii. 2) Bulla "Super cathedram" a papa Bonifacio VIII. edita, quam Benedictus XI., successor eius, annullavit et Clemens V. in concilio Viennense iterum instauravit, ordinibus mendicantium propria cimiteria habere concedit, sed ut quartam partem proventuum, quos sepulturae praebent, (quartam funeralem, portionem canonicam) plebanis solvant, imperat. 3) Verba que..sepultura in ChronAR non leguntur. g h I k I n O P 147

Strana 148
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. ab eis litteras auferrent, quas legebant*a. Et ipsib a clero eciam“ inieccione manu- um graviter offendebantur. Ex huiusmodi convicio, *in quo ipsi se mutuo confun- debant*d, fit rumor et tumultus in populo magnus' partim clericos, partim religio- sos verbis et verberibus adiuvando. Quidam percuciunt pugno impie, alii lapides tulerunt, ut iacerent in eos, alii evaginant cultellos, alii cum gladiis et fustibus currunt tamquam ad latrones; hic begardi, beginef et layci quam plures sunt fratrum adiutores, alii vero adiuvant clerum - *et specialiter femine seculares*g, hic revelantur ex multis cordibus cogitaciones, hic frater truditur, alter percutitur, alius vulneratur, alius lapidatur, illic clericus trahitur, leditur et alter sanguine rubricatur, tumultat iuvenis contra senem, senex contra iuvenem, surgit gens con- tra gentem et tantum fit cunctis scandalum, quod secundum ewangelium videtur inicium hoc malorum. Multi visi sunt karakterem capitis tegere et de templo exire, ut se absconderent a calore tante furie, et ne cum prothomartire Stephano *obru- erentur lapidibus violenter*h. Non enim 'celos apertos'' videbant, nam oculos suos statuerunt declinare in terram, multo magis ut observarent capita, quam viderent ad celos. Tandem post moram magni et longi certaminis omnes mente confusi, pre ammiracione stupidi ad sua loca redeunt singuli. Ubi duo vel tres congregati fuerunt, nil aliud *locuntur nisi de hoc prelio, quod viderunt*j. Surgunt denique singulis diebus dominicis et festivis clerus contra fratres, fratres contra clericos ex- comunicacionis sentencias fulminantes. Fratres quidem quandam appellacionem allegant, quam in principio opposuerant, cui clerici' deferre recusantm. *Tres ordines predicti se concorditer uniunt in hoc facto et clero pariter sic resistant et*" dicunt: "Papalis constitucio illa' nostros ordines in Boemia non tangit, eop quod non sit idem fructus nec funeralium usus in isto regno, qui in Lombardie partibus habeturq. j k I a * * P let auferrent. HW b Ei ipsi P I Qui HW C eciam PI om. HW d ** PI deest HW e magnus P l om. HW f begardi, begine P I begardi et begine H bekardi et bekine W g ** Pl deest HW h ** P llapidibus obruerentur HW viderent P lrespicerent HW ** P I nisi de hoc prelio loquuntur HW clericos P I clerum H W clerici P I clerus HW m recusant PI recusat HW n * * PI fratres quoque HW o illa Plom. HW P eo P l om. HW q habetur HW Ihabentur P 1) Act. 7, 55 148

Strana 149
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Hec contencio *usque ad festum beati Nicolai*al duravit, sed tunc interveniente arbitrio hec causa ad sedem apostolicam est relata. Interim prefati fratres in civitatibus singulis, in villis et oppidis' sunt passi ignominiam, dampnum et turbacionem, nam ipsis tam verbis quam elemosinis communicare plurimi noluerunt. Tandem ultimo diversis laboribus et expensis consummatis amicabiliter concordarunt2. Consueverant autem prefati religiosi* diebus domi- nicis in ecclesia Pragensi*d ad populum facere sermonem, quos venerabilis in jus Christo' pater dominus Iohannes *IV“, Pragensis episcopus XXVII"* amplius hunc faciendum non admisit. Commisit autem ibidem officium predicacionis suo capellanos et penitenciario Francisco, quondam rectori scole in Wissegradon, qui ob reverenciam et mandatum ipsius scripsit hanc secundam partem cronice Pragensis. *Eodem anno3 mense Maio gelu magnum omnes vineas in partibus Almanie tantum destruxit, quod post vindemia luxit. In Ytalia vero et Francia et in Burgundia non fuit in vineis magnum dampnum. Aliam autem plagam Deus his terris intulit utique propter peccata, quia mortalitas, pestilencia plurimos homines tunc percussit. Parisius namque infra tres menses estivales in hospitali regis XVI milia hominum sunt mortua et in cimiterio Innocentum sepulta. Et in aliis civita- tibus ibidem maxima multitudo hominum decessit. Et Francia est felix terra, nam ibi est pax et iusticia sine gwerra, et tibi, Francia, summa potencia, copia rerum, non violencia, sed sapiencia paxque dierum. Dicque Boemia mesta prohemia, dic michi de te, que tua gloria, que tua gaudia vivere lete nescis, nam dura te plura prelia ledunt, a te gracia, grata solacia cuncta recedunt. En tua tempora sunt modo pessima, quidque futurum, nescio, sed scio, quod populo modo vivere durum." b c d e h a * * P ldiu HW villis et oppidis P Loppidis et villis H laes. W religiosi P Ifratres H laes. W ** PIin ecclesia Pragensi diebus dominicis H laes. W in Christo Plom. HW f ** Plepiscopus Pragensis vocaverat sed H laes. W g author partis huius Franciscus in marg. al. manu P in Wissegrado Pl ecclesie Wissegradensis H ecclesie.. laes. W i * * P I deest HW 1) Die 6° mensis Decembris a. 1334. 2) Dissensio die 29° mensis Novembris a. 1334 composita est arbitris episcopo Iohanne partem cleri, Henrico, praeposito Lithomericensi, partem religiosorum defendentibus. Curia apostolica plebanis assentita est et, ut bulla Super cathedram in Bohemia quoque observaretur, impetravit et obtinuit. 3) Eodem anno...durum. I cf. ChronAr l. III, cap. 4, p. 321b 149

Strana 150
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM IV. *De obitu domini Iohannis pape et aliis pluribus actibus. Eodem annol pridie Nonas Decembris in dominica, qua Populus Syon cantatur, secundum ewangelium eiusdem dominice: facta sunt signa in sole et lund, hoc est in vicario Christi et ecclesia. Nam dominus Iohannes papa XXII obiit in Avinione et ibidem est sepultus. Sedit autem annis fere decem et novem3. Plura autem facta sunt per ipsum, de quibus aliqua in precedentibus sunt scripta. Papa stupor mundi non cavit, quin furibundi mortis eum morsus morderent', nunc scio prorsus, quod mors non curat aliquem, sed lex sua durat omnibus equalis. Non est vivens homo talis, quem mors non tanget et quem non passio franget. Eodem anno4 obiit Otto iuniort, dux Bavarie5, sine heredibus, et sic ad ducem seniorem' Henricum tocius ducatus dominium applicatur. Et tunc obiit honorabilis" vir magister Ulricus de Pabyenycz, doctor decre- torum', qui providit, quod missa de beata Virgine cottidie canitur in ecclesia Pragensi. Eodem anno de ecclesia Herbipolensi et de aliis pluribus episcopatibus provisioni sedis apostolice reservatis, Luduicus de Bavaria episcopos papales eiecit violenter et pro sua voluntate alios locavit*e7 Eodem anno' honorabilis vir dominus Petrus, abbas de Aula Regia, audivit a venerabili viro domino Baldewinof, Treverensi archiepiscopo, hec verba: "Scio", a morderent HI om. W Otto iunior HI minor Otto W seniorem W I om. H honorabilis WIvenerabilis H * * HWI deest P Baldewino P I Balwyno HW 1) Eodem anno..franget. 1 cf. ChronAr l. III, cap. 7, p. 325a-b 2) Luc. 21, 25; hoc evangelium in dominica prima in adventu legitur, Populus Syon (Is. 30, 30) autem introitus dominicae secundae in adventu est, quae dominica anno 1334 vere in diem 4“m mensis Decembris incidit. 3) Iohannes XXII. a die 7 m. Augusti a. 1316 usque ad diem 4 m. Decembris a. 1334 papa fuit. 4) Eodem anno..locavit. I secundum ChronAr l. III, cap. 6, p. 323a-b 5) Otto IV., dux Bavariae Inferioris (1306-1334), die 14° m. Decembris a. 1334 mortuus est et Henricus, dux Bavariae Inferioris senior (1305-1339), ei successit. 6) Ulricus de Pabienicz (Oldřich z Paběnic), canonicus et scholasticus Pragensis (1321-1325), ab anno 1330 abbas monasterii Sedlicensis, die 13° m. Decembris a. 1334 mortuus est. Verba qui. Pragensi in ChronAR non leguntur. 7) Ludvicus in sedem episcopalem Herbipolensem (in Würzburg) Hermanum de Lichtenberg investivit; quo mortuo demum anno 1335 Otto de Wolfskehl, qui a papa episcopus ibidem nominatus est, episcopatum suum iniit. 8) Eodem anno...dissipavit. I et in fine cap. (II.) legitur. Cf. ChronAr l. III, cap. 5, p. 322b-323a. c d e f b 150

Strana 151
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius inquit, "quod multi mea de hoc iudicant, quod Treverensem, Maguntinensem et Spirensem teneo ecclesias et rego ipsas, sed michi pro minimo est, sib ab humano iudicer die. Nam qui me iudicat, Dominus est, et dominus papa, quem quasi pro Deo in terris colimus, iudicat med et tamen intencionem et excusacionem meam dissimulat et non vult audire. Deus autem noster, qui est in celis, scit propositum mei cordis et desideria interiora, quod non ex ambicione, sed pura intencione est de dictis ecclesiis michi cura. Nimia namque in his partibus fierent disturbia, si non tegeret et regeret manus mea ecclesias memoratas; et specialiter Magunti- nam ecclesiam multis possessionibus ampliavis et in centum milibus librarum ipsam a creditoribus debita solvendo liberavi. *Et ecce, patruus meus, dominus Iohannes, rex Boemie, suscipit a duce Brabancie centum quinquaginta milia regalium aureorum denariorum pro eo, quod ipsum pro ducatu in Limburk nec per se nec per suos heredes debet deinceps inpetere et inpedirel. Hanc quidem *h pecuniam et multas suscipit alias, nec ad solucionem sufficit debitorum." Eodem tempore plures de Boemia nuncii *dictum nostrum regem* in illis partibus cum variis literis et negociis quesierunt, sed eum ut circumvolantem cum paucis undique nullatenus invenire potuerunt. Et multis sapientibus non placuit huius regis instabilitas'. Hastiludia et exercicia militaria ubique querit, expensas maximas gerit: huius rei gracia terram Boemie destruit et bona regalia inutiliter dissipavit. a me PIom. HW si Plut HW me iudicat P Iiudicat me HW iudicat me P I me iudicat HW tegeret P l protegeret HW memoratas PI prefatas HW ampliavi P I om. HW h *-* Pl deest HW i ** Pl regem Boemie HW j instabilitas Plinstabilitas et discursus. HW 1) Rex Iohannes propagare terras familiae Lucemburgensis in Nederlandia cum detrimento ducis Brabantiae Iohannis III., qui con vbrinus suus fuit, conatus est; pactumpacis rex Franciae Philippus VI. composuit. Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 515. b c d e g 151

Strana 152
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM V. Collatio domini pape Iohannis de inquisicione visionis dominice. Anno in prefatol dominus Iohannes, papa XXII, adhuc vivens de questione visionis dominice2 locutus est sub ista forma verborum ad cardinales et ad clerum universum curie Romane: Vos videtis, que et quales auctoritates sunt recitate in materia ista ad partem affirmativam et negativam simul cum suis racionibus, unde mirari non debetis, si istaa questio est mota. Videtis enim: Gregorius, Augustinus, Ambrosius, Ieronimus, Bernhardus et multi alii doctores movent eam. Sed aliqui moderni doctores habent quosdam libros suos compositos et illos habent pro ewangeliis, epistolis et pro sanctis doctoribus, et quidquid dicitur extra illos libros, totum est in eis vanum et inane. Ego autem, postquam fui in isto statu, occupavi me libenter in studio originalium, et maxime Gregorii et aliorum doctorum, et libenter fui secutus eos et recitavi decreta eorum, et ideo videtur michi, quod qui vult bene investigare veritatem istius questionis, debet xeam»b invenire in sacra scriptura et in dictis sanctorum et non per viam dyalecticam. Ego sum vicarius domini nostri lesu Cristi, licet indignus, et ideo non sum positus ad impugnandum fidem, immo ad defendendum pro viribus et roborandum. Et teste Deo, qui omnia novit, quod libencius audiam partem affirmativam et raciones ad illam quam ad oppositam'." Fecitque unam revocacionem dominus papa sub ista forma: "Ego non credidi nec credo dixisse me umquam contra fidem, et si aliquis diceret, quod a me esset preter fidem dictum vel contra fidem, libenter audiam et discuciam cum fratribus et prelatis et magistris et paratus sum revocare et ex nunc revoco et de hoc peto fieri publicum instrumentum" et adiecit: "Ad Deum sitis", et re- cessit. Verum tamen dominus papa pridie ante mortem suam in presencia om- nium cardinalium et multorum prelatorum sic fuit publice protestatus et dixit expresse se credere, quod anime separate a corporibus et purgate a peccatis sunt in regno celorum cum Cristo et suis sanctis et cum consorcio sanctorum ange- lorum aggregate et vident divinam essenciam facie ad faciem clare, in quantum status et condicio requirit. Vera magistrorum cunctorum dicta sacrorum: celis gaudere, sanctas animas videre divinum vultum dicunt cupiuntque sepultum a b C ista Wlcerta H eam suppl. ad sensum Eml om. H laes. W ad oppositam W lodio positam H 1) Anno in prefato..-prime. I compendiose secundum ChronAR l. III, cap. 7, p. 324a-325a 2) Quaestio haec erat: Utrum qui in gratia mortui sunt, subito post mortem, an demum die iudicii extremi Deum videre possunt? 152

Strana 153
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius corpus, ut hiis detura, per dotes glorificetur. Fine Deus faciet hoc duplaque gloria fiet corporis ac anime, prope sunt cause quia prime. CAPITULUM VI. De eleccione Benedicti pape. Postquam! dominus Iohannes papa XXII de hac vita decessit, die XI dominus Iacobus presbyter, cardinalis episcopus tituli sancte Prisce, qui in ordine Cisterciensi' fuit abbas et monachus, magister sacre theologie perfectus“, in omni statu suo semper laudabiliter conversatus, exd virtutibus famosus ete graciis sibi datis divinitus, in summum pontificem Romanum et apostolicum, in caput ecclesie, Christi vicarium ab omnibus scilicet XXIV cardinalibus canonice per modum scrutinii concorditer est electus, qui mutato secundum sortem nomine Benedictus XII est nunc dictus2. De hac eleccione gratuita et concordi digne debet letari ecclesia universalis. Et cum eleccioni eius omnes cardinales consensissent, ipse solus per longam moram noluit consentire. Tandem victus omni instancia invite consenciens ita dixit: "Dominus Deus, quis similis tui, suscitans de pulvere egenum et de stercore erigens pauperem, ut sedeat cum principibus et solium glorie teneat, domini enim sunt cardines terre et ecce, domines, hic tui cardinales, et quid faciam? Fiat voluntas tua.4" Et adiecit: "Quid sum ego?"" Non sum", inquit, "principis filius, nec de nobili prosapia genitus, sed sum de humilibus et pauperibus parentibus, me iudice alter esset dignior ista sede." Infudit autem sermo iste audientibus non modicam devocionem, et quanto plus se ipsum humiliabat, tanto magis coram Deo et hominibus sua crevit celsitudo. Die vero tercia sue eleccionis laudabilis a b C d detur WI dent H Cisterciensi W I Cisterciensium H perfectus Hleffectus W ex Wl in H et Wlex H Dominus pro Domine g domine WI om. H 1) Postquam..honorem. I Secundum ChronAr l. III, cap. 8, p. 325b-327a; ubi haec verba in epistula, quam Durandus de Firmitate (La Ferte), procurator Cisterciensis ordinis generalis in curia Romana, ad abbatem Aulae Regiae Petrum scripsit, inveniuntur. 2) Benedictus XII., suo nomine Jacques Fournier, ordinis Ciscterciensis, papa die 20° m. Decembris a. 1334 electus est. 3) I. Reg. 2, 8 4) Matth. 6, 10 153

Strana 154
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dominus vinee, scilicet sancte ecclesie, in ipsa vinea incipiens operari vocavita primo omnes cardinales ad occultum consistorium, in quo omnes hortabatur, ut secum in vinea domini Sabaoth, quam Dei plantavit dextera, ut multum fructum faceret, fideliter laborarent. Demum addidit: "Thesaurum ecclesie temporalem minorem invenimus, quam putavimus, de quo ex nunc pro reparacione sanctorum Petri et Pauli apostolorum et beati Iohannis in Laterano Rome ecclesiarum cen- tum milia florenorum deputamus. Vobis quoque cardinalibus, ut nobiscum amplius vacare possitis profectibus ecclesie universalis, inter vos dividenda centum milia florenorum similiter assignamus." Et alia plura negocia utilia, ibidem deter- minavit. Die quarta secundum fecit consistorium semipublicum: in hoc enim cerant' cardinales, archiepiscopi, episcopi et prelati et quatuor ordinum mendi- cancium summi et generales magistri. Et cum multa de profectu et statu generalis ecclesie fuissent pertractata, generalis magister fratrum Minorum dixit: "Pater sancte, decretalis illa Bonifaciana Super cathedram! etiam multum gravat nostros ordines, quia quartam instanter a nobis exigunt clerici seculares; petimus igitur, ut ipsam" aut revocacionis aut pie interpretacionis remedio dignemini mitigare, alias nostri ordines multum gravabuntur." Dominus papa respondit: "[Cum] constitu- tionem illam ex maturo utique consilio et racionis libramine editam revocari per nos aut interpretari non convenit ista vice, sed successu temporis, quod expediens fuerit, provide faciemus." Deinde dominus papa subiunxit hec verba prophete Zacharie secundo2: Ostendit mihi dominus quatuor fabros et dixi, quid isti volunt facere, qui ait, hec sunt quatuor cornua, que ventilaverunt Iudeam per singulos viros, et nemo illorum levavit caput suum. Et verba ista prophetica applicavit ad quatuor ordines mendicanciumf explanans, qualiter ipsi fabricarent supra dorsa peccatorum peccata et hereses exstirpando et quasi cornua contra inimicos ecclesie erigendo: Iudeam, id est confitentes et incipientes dirigendo, lerusalem, hoc est proficientes et pacem sectantes confortando, Israel, id est perfectos diligendo. Insuper et quasi quibusdam cornibus, id est disputacionum argumentis, quasdam questiones super- vacuas, scilicet de paupertate Christi et de divina visione ins patria animarum sanctarum, et consimiles ventilando, quas vento similes esse iudicavit. Asseruit enim tales questiones dudum per sanctorum orthodoxorum patrum sentencias a vocavit W I dotavit H b erant suppl. Em (of. ChronAr) I om. HW C de profectu WI pro defectu H d ipsam H l papam W e Cum del. Za f mendicancium Wl mendicium H g in Wleciam H 1) V. supra cap. (II.) III., p. 147, adn. 2. 2) Zach. 1, 20-21 154

Strana 155
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius diffinitas et nichil aliud fore senciendum, nisi“ quod tenet sancte Romane ecclesie vera fides: "Volumus igitur, quod ulterius ab huiusmodi questionibus cessetis, que plus scandalum generant quam doctrinam, sed stateb in fide vera, viriliter agite et omnia vestra fiant in karitate." Tercium consistorium habuit dominus papa pub- licum, in quo plurima bona dixit, et diversas constituit laudabiles constituciones. Huius rei gracia omnes, qui sunt in curia, dant huic domino pape laudabile testi- monium, gloriam et honorem. Insuper mandavit, ut nullus cardinalium amodo haberet redditus abba- ciarum vel prioratum, nec munera reciperent ab homine quocunque, sed redditibus suorum beneficiorum et obvencionum camere essent contenti, et qui- cunque inter eos esset egens, quod illius supplere vellet egestatem. Et qui invenit multas peticiones ante multa tempora signatas in sua camera et ideo non traditas personis, quibus debebantur, et estimavit, quod manus cubiculariorum, qui tra- dere debuerant, auro non ungebantur, unde mandavit, quod nullus eorum vel hostiariorum vel aliorum quorumcunque peccuniam recipiat a quocunque, sed quilibet de suo stipendio sit contentus. Preterea constituit tres marscalcos, quorum quilibet regat suum officium per sex menses, qui nullum precium sanguinis, scilicet a meretricibus recipiant, nec aliquem iniuriose molestent. Quibus sex men- sibus elapsis de sua administracione faciat racionem et cum hoc stabit per certos dies de ipsa cuicunque querulanti. Item statuit, ut omnes prelati et episcopi usque nunc in curia constituti preter illos, qui habent officia, vadant ad suas ecclesias, donec, si quando eos necessarios habuerit, per ipsum vocentur. Item statuit, quod quilibet clericus moriens in curia Romana aut laycus de suis bonis quibuscunque pro salute anime sue libere possit ordinare. Multa eciam alia bona salubria ordinavit, que causa brevitatis hic non sunt scripta. Deinde omnes prelatos tam simplices quam religiosos cum magna hilaritate ad osculum pedum suorum suscepit. O, Benedicte, tuum benedictum si modereris nomen cum facto, tunc benedictus eris. Et quia in curia Romana est eciam constitucio disputata de Christi pauper- tate, unde de ipsa versus notentur: De paupertate Christi si queritur a te, quid sit credendum, tu dic, hoc esse tenendum, quod tenet ecclesia Romana, fides quoque dya dives pauper erat, sicut voluit. Modo querat si quis fors a te, quid sit de proprietate a b c nisi Wl om. H state Em (of. ChronAr) I stare HW cuicunque Em (cf. ChronAr) I quicunque H laes. W 1) Insuper. sortis. 1 cf. ChronAr l. III, cap. 8, p. 327b-328b 155

Strana 156
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. dicendum Christi? Tu dic studiosius isti, quod res ostendat tibi, quas nullo modo prendat Cristi diva manus. Homo scit, nisi sit male sanus, omnia subiecta fore Christo, nullaque tecta. Cuncta dedit gratis fons divine pietatis, que dedit, inquire, si sint tua, vel sua, scire hoc poteris facile, quia nil retines ita vile, quod teneas per te. Si sic tu dicas aperte: Hec mea propria res, dic, qua racione negares hec domino danti, pocius dicam mutuanti, cum sua sint cuncta, sua propria sunt tibi iuncta? Hec bona vult, quantum sumit tamen sibi, tantum Christus pro victu, quantum vult hic et amictu. Hiis est hic usus, sed nunquam rebus abusus, Ergoa Dei nate, ditissimus es deitate, ast in natura carnis sumis tibi dura. Pauper vis fieri, vis pauperibus misereri, quam suscepisti paupertatem, docuisti, tu possedisti proprias res, si voluisti, aut in communil tibimet servando vel uni, hoc si fecisti, cur iudicat iste vel isti. Attamen hoc scimus, in scriptis et reperimus, dives pauper erat Deus ac homo, nemoque querat hac de materia temerarius, quia virgo Maria pannis involvit hunc vilibus atque revolvit, pauperis exemplo fert paucula munera templo. Nendo, laborando manibus vixit, tibi dando exemplum vite. Quia si vis vivere rite, fer paupertatem mundi, quia fertilitatem regni celestis acquires. Est tibi testis hoc celi princeps. Nos protege, virgo, deinceps, spem da perfectam michi Christe, fidem quoque rectam, da te diligere, te tota mente tenere, tempore da mortis felicia gaudia sortis. a b Ergo H I Rogo W in communi WIdomini H uni Wlviri H 156

Strana 157
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM VII. Quomodo marchio Moravie sororis sue Anne nupcias solempniter procuravit. Et ut discordial, que annis pluribus inter regem Boemie et duces Austrie fuerat, sedaretur, de matrimoniali remedio a sapientibus pacem diligentibus cogitatur. Sic igitur tractatur, ut Ottoni, duci Austrie, Anna puella duodecim annorum, lohannis regis filia, copuletur. Sed quia inter se fuerant iuncti in tercia linea consanguinitatis, ad papam Iohannema XXII mittitur et dispensacio obtinetur. Siquidem predicta puella, que gemella nata ex Elizabeth regina, - sorore eius eciam Elyzabeth defuncta - Znoimam deducitur et Ottoni, duci Austrie, thalamo legitime sociatur2. Fit omnibus leticia et gaudium magnum quoque tripudium et duravit ad triduum hoc convivium opulentum. De promptuariis domini marchionis cunctis habunde ministratur, qui quidem dominus ibidem hastiludia et multa exercicia militaria peregit cum maxima solempnitate. Et erant ibi tres episcopi, quinque duces, barones, comites et multi magnates. Marscalcus quoque marchionis fuit coram fide dignis protestatus, quod pabulum pro sex milibus dedit equis, et pro aliis expensis et impensis expendit pecuniam copiosam. Predicta quoque virgo Anna preventa utique Dei gracia, quod sensibus esset cana', nam in cunctis actis suis morum monstravit gravitatem et preparans se ad sacra- mentum matrimonii confessa fuit devote. Minime dubium iudicium et inicium loco et tempore est actuum bonorum. Nupcie inter comitem de Recz et filiam ducis Oppavie sunt pariter celebrate. Hiis itaque peractis principes et barones ad propria loca processerunt. Anna, quod hoc nomen tibi, sponsa, salus sit et omen, hoc da, pie Christe, mater fuit Anna Marie. Det Deus istarum tibi virtutes dominarum, det tibi, quod crescas magnaque salute senescas, crescere te faciat Deus et custos tibi fiat, cui subsunt cuncta, sibi sis per secula iuncta. a papam Iohannem W I papatum Iohannis H 1) Et ut discordia.iuncta. I cf. ChronAR l. III, cap. 9, p. 328b-329b 2) Nuptiae circa die 19° m. Februarii a. 1335 celebratae sunt; quatuor dies post marchio Karolus pro dote sororis non soluto Ottoni urbem Znojmo asscripsit (v. RBM IV, n. 133). 3). Cf. ChronAR l.c., p. 329a: Predicta Anna, licet annis tenella, tamen ostendit in opere preventa utique Dei gracia, quod sensibus esset sana. 157

Strana 158
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM (III.) VIII. *De secundo matrimonio domini lohannis regis et aliis pluribus actis. Eodem anno rumor inopinatus et tamen veridicus insonuit in hoc regno, qui lohannem, regem Boemie, contraxisse legitimum matrimonium cum Beatrice virgine, filia ducis Gordonie, comitis Clarimontis2, in partibus Gallie nunciavit. Ideoque rex eodem tempore in Francia hastiludium et torneamentumb habuit cum nobilibus, in quo plurimum gravibus ictibus fuit lesusd. Porro Philippus, rex Francie, quia ipso ignorante tale exercicium fuerat factum militare, omnes, qui interfuerant, Parisius captivavit; ipse vero rex Boemie suis intercessionibus prefa- tos liberavit. Nullus en im in regno Francie bellum audet facere aut aliquos actus militares, nisi de ipsius regis extiterit voluntate. Predictus vero rex lohannes tercio Kalendas Augusti reversus de partibus Gallie Pragam venit, qui mox altera die contra Luduicum Bavarum, deinde contra duces Austrie expedicionem fecit publice proclamari. Cum vero de regno Boemie nobiles et de diversis terris procederent armatif ad expedicionem, parlamentum inter dictos principes indi- citur circa Ratisponam, ubi acceptis treugis proclamata expedicio per regem revocatur3. Eodem anno4 mense Marcio obiit dux Karinthie Henricus, comes Tyrolis', qui fuit pro tempore rex Boemie; Iohannes vero secundogenitus regis Boemie, gener dicti ducis', sibi successit, quia non fuit heres masculus derelictus. Verum- tamen duces Austrie, qui dictum ducatum a Ludovico Bavaro in feodo accepe- rant', ipsum graviter impediverunt, propter quod rex Boemie insurrexerat contra ipsos. a b d e 7) qui W l quod H hastiludium et torneamentum H l hastiludia et torneamenta W plurimum Wl plurimi H fuit lesus WI sunt lesi H rex Iohannes Wl Iohannes rex H armati Wlarmatis H 1) Eodem anno..revocatur. I cf. ChronAr l. III, cap. 10, p. 329b. Narratio capituli ad annum 1335 pertinet. 2) Beatrix filia Ludvici I., ducis de Bourbon (*1270-† 1342) fuit. 3) Litterae treugam receptam continentes die 16° m. Septembris a. 1335 Ratisponae (Rezno) datae sunt (v. RBMIV, n. 205). 4) Eodem anno...dux prefatus. I secundum ChronAr l. III, cap. 10, p. 330a-330b 5) Henricus, dux Karinthiae et Tyrolis, (Jindřich Korutanský), rex Boemiae (1307-1310), die 2° m. Aprilis a. 1335 mortuus est. 6) Iohannes Henricus (Jan Jindřich) filiam ducis Henrici Margaretham, dictam Maultasch, uxorem habuit. In contractu iam anno 1330 a ducibus Austriae et a imperatore facto statuitur, ut Luduicus partem Tyrolis septentrionalem et duces Austriae Karinthiam obtineant. Henrico mortuo Ludvicus ducibus Austriae die 2° m. Maii a. 1335 Karinthiam in feudum confert (CDM VII, n. 51, 52, extr. et RBM IV, n. 154, 155). 158

Strana 159
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Hoc anno IX Kalendas Iuniia, nata est domino marchioni Moravieb ex co- niuge sua Blancza primogenita filia sua Margareta. Hoc anno VI Idus Aprilis facta est circa noctis medium Lune ecclipsis, hiemps fuit aspera, ventosa et longa, estas nimium frigida et pluviosa, ideo vinde- mia parva et tarda. Eodem anno XIV Kalendas Novembris obiit Elyzabet, quondam regina Boemie et Polonie dicta de Grecz, et in Brunna sue fundacionis monasterio sanctimonialium ordinis Cisterciensis est sepulta. Eodem anno in die beate Katherine absque heredibus obiit Henricus, dux Slezie, dominus Wratyslaviensis, quo mortuo mox rex Boemie filium suum primo- genitum misit, qui se patris nomine de civitate Wratislaviensi et de aliis cunctis ad ducatum eundem pertinentibus sine contradiccione qualibet intromisit. Sic enim d adhuc vivens disposuerat Henricus, dux prefatus. Eodem anno' circa idem tempus Iohannes', rex Boemie, cum *Wencezslao, filio suo*f et pluribus nobilibus Ungariam pacifice intravit et Karulum, regem Ungarie, *in castro suo, quod Lindenburk' dicitur*g, visitavit. Ubi tribus ebdoma- dis commoratus, iuramento et pacto inter se de fide et concordia mutuo servanda facto, rex cum suis in Boemiam rediit, magnis xeniish et muneribus honoratus. Et ipse rex Boemie Casimir, iam regem Polonie, cui coram rege Ungarie prefatum regnum Polonie pro XX milibus marcarum vendiderat, secum de Ungaria adduxit et Pragam in die beati Nicolai' cum eo pariter introivit. Et rex Casimir pluribus susceptis honoribus Prage per dies IX mansit et ad sua rediens ius et titulum regni Polonie hilariter reportavit4. *Deinceps rex Boemie regem Polonie se ces- savit nominare*!. Isti itaque tres reges pariter confederati' se iuvare mutuo contra omnes principes sunt parati. Inter cetera amicicie federa est promissum, quod a IX Kalendas Iunii WIX° Kalendas Iulii H marchioni Moravie WI marchioni H primogenitum HI marchionem W ** H Wl deest P Iohannes Plom. HW ** PI filio suo primogenito, domino Karulo H I filio suo marchione, domino Karulo W g *-* Plom. HW xeniis Plexeniis H laes. W in die beati Nicolai PI om. HW introivit P I intravit HW k per dies IX P I pluribus diebus H W * * P I om. HW 1) Eodem anno...assignavit. I et in cap. (III.) legitur. Cſ. ChronAR l. III, cap. I1, p. 33Ia. 2) Id est Blindenburg, ut germanice Visegrád in Danubio appellatus est. Pactio de Polonia die 12 et 19° mensis Novembris facta est (v. RBMIV, n. 221-224), Iohannes autem ibidem etiam die 26° m. Novembris commorabatur (v. RBMIV, n. 228). 3) Die 6° mensis Decembris. 4) Rex Iohannes iam a mense Augusto anni 1335 rex Poloniae in litteris nonnullis non nominatur, quia in tractatione praevia hoc mense in civitate Trenčin facta titulum regis Poloniae deposuit. 5) Tres reges in Visegrád, castro regum Ungariae, mense Novembri a. 1335 convenerunt (v. RBMIV, n. 221-225, 228). d e f h I b 159

Strana 160
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. lohannes, puer quinquennis, filius Henrici, ducis Bavarie, qui gener regis Boemie extitit, ducere debeat futuro tempore filiam regis Polonie pro uxore. *Sic itaque regnum Polonie, quod XXXVII annis in persona piissimi Wencezslai regis fuerat regno Boemie unitum, ab isto modo rege quibusdam adiectis condicionibus est divisum.*a Eodem tempore rex *lohannes fere omnes*b civitates in Boemia et monas- teria *opressit gravissimis exaccionibus et talliavit, maiorem partem huius pecunie ad partes Reni et Gallie transmisit, reliquam vero partem stipendiariis assignavit* *CAPITULUM (IV.) De transposicione altaris sancti Silvestri in ecclesia Pragensi per dominum Iohannem Pragensem episcopum facta*d2. Anno domini M'CCC XXXVI° per dominum Iohannem, venerabilem episcopum Pragensem XXVII, altare sancti Silvestri in ecclesia Pragensi est trans- positum ad alium locum, idcirco nam eundem locum elegit pro sua sepultura. Quod quidem altare transpositum per dominum episcopum predictum pontifi- catus sui XXXV°, VI° Kalendas Maii est dedicatum in honore sancti Silvestri pape o et confessoris. Verumtamen anno incarnacionis dominice M'CCC IV°, III° Kalen- das Ianuarii4 regnante serenissimo domino Wencezslao Boemie et Polonie rege, exstitit a prefato venerabili domino lohanne, episcopo Pragensi, pontificatus sui anno tercio, de suo patrimonio copiose et sufficienter dotatum, videlicet de XVII marcis reddituum in villa Jessenicz, de quibus minister eiusdem altaris debet habere VII marcas, reliquas vero X marcas debet convertere et distribuere in anni- versariis ipsius domini episcopi, cum advenerit tempus, ac suorum parentum, qui sunt prope illud altare thumulati, cuius collacionem pro se suisque nepotibus ac sua generacione in perpetuum reservavit. Et adhuc plena fruens sospitate fieri mandavit ymaginem de auricalco artificiali opere consumatam et optime deau- ratam adinstar presulis in pontificalibus, que locabitur suo tempore super a *-* P l deest H laes. W b * * Plom. H laes. W c * * Pl gravissimis exaccionibus oppressit. HW d *-* Pl deest H laes. W 1) Elisabeth, filia regis Casimiri. 2) Capitulum similem in ChronAR non invenimus. 3) Anno domini...dotatum I cf. cap. IX in fine 4) Hic dies (30" mensis Decembris) secundum calendarium nostrum ad annum 1303 pertinet, litterae fundationis altaris autem die 16° m. Martii a. 1305 datae sunt (v. RBM II, n. 2772). 160

Strana 161
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius thumulum, lapidemque magnum concavum ad corpus ipsius locandum et tabu- lam argenteam, in qua ewangelium In principio erat verbum' est mirifice scriptum; de aliis quoque cunctis studiose providit, que ad sepulturam dinoscuntur perti- nere. Tabulas vero sive asseres cyppressinos magne quantitatis pro arca sive capsa ex eis facienda pro corpore suo, quod merito dignum est, in eodem tempore Dei adveniente condiendo magnis sumptibus et expensis per Pragenses institores in Weneciis conquisivit, ita quod de hiis et de cunctis aliis optime et laudabiliter fecit et ordinavit, quod nullus antecessorum suorum eidem poterat equeparari. Idem quoque venerabilis in Christo pater et dominus piissimus magne fuit misericordie erga suos subditos, prout in primo libro huius secunde partis cronice Pragensis non tacetur2. Nam predecessores sui, episcopi Pragenses, posuerunt vigiliam beati Viti martiris et Epyphanie sub pena excommunicacionis late senten- cie observandam. Ipse autem venerabilis pater videns, quod non omnes ipsam vigiliam tenebant, ymmo pauci, et in hoc infringendo vigiliam incidebant in sentenciam excommunicacionis et animarum per[rlicula incurrebant. Unde ipse dominus ad providendum saluti hominum sentenciam excommunicacionis misericorditer sustulit et graciose, sed statutum ac mandatum suorum prede- cessorum, quo ad tenendum predictas vigilias mandavit inviolabiliter ab omnibus annos discrecionis habentes' observari. CAPITULUM IX. De adventu nove regine et contra Austriam domini regis expedicione. Anno Domini' MCCCXXXVI rege Iohanne Prage existente Beatrix, con- thoralis sua, Pragam advenit. Cui universus Pragensis clerus et populus decenter occurit eamque cum reverencia, qua decebat, susceperunt. Domina autem mar- chionissa erat ei multum grata, quia extitit eidem propingua cognata, et qui nescit gallice phari, cum eis non poterit conversari. Eodem tempore dominus marchio Moravied in auxilium *fratris sui lohannis* secundo nati, ducis Karinthie, Karinthiam venit, ut sibi contra duces a ab omnibus annos Zal annos ab omnibus P b habentes pro habentibus C susceperunt pro suscepit d marchio Moravie WI marchio H e ** Wl fratri suo Iohanni H 1) loh. I, I 2) Cſ. lib. I, cap. 16. 3) Anno Domini..adiuvare. I of. ChronAR l. III, cap. 12, p. 331a-332b 161

Strana 162
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Austrie opem ferret - *sunt etenim hii in continuo conflictu pro Karinthie du- catu*a. Hiis diebus Luduicus Bavarus ad regem Boemie misit suos legatos, per quos Egram civitatem castra quoque eidem coniuncta reddi imperio minis apositis requisivit; qui congruo responso accepto a rege sine fine sunt reversi in regionem suam. Eodem anno rex cum multitudine pugnatorum contra duces Austrie pro- cedit, quorum terras aquilonari parte Danubii per totum tempus quadragesime plurimum ferro turbavit multosque peremit et igne plura consumpsit et multas municiones expugnavit necnon muratas aliquas cepit civitates, multos nobiles et mediocres captivavit. Porro dux Austrie, in campis sue terre iacens cum duobus milibus galeatis et cum aliis XX milibus hominibus ad prelium expeditis, invadere regem Boemie, qui duo milia et CCC galeatos et XV milia peditum habuit electorum, prelio non presumpsit. Sed pro certo intelligens, quod rex Boemie ad hoc omnino se disponeret, ut ipsum ducem in crastino invaderet pugnando, dux in nocte, que sequitur beati Georgii diem!, cum toto suo exercitu clam fugit; post quem nemo in castris, que fuit metatus, de mane fuit inventus. Ex hac fuga maior fit exercitui regis audacia, et iam securi se diffundunt per villas et castella faciendo dampna. Eis arridente fortuna tandem rex Boemie suis aliqualiter negociis ibidem" dispositis et suis hominibus in municionibus acquisitis pro custodia derelictis cum quibusdam stipendiariis Pragam rediit2 et ibidem magnam pecuniam congregavit. Ipse namque ex quorundam informacione Prage in synagoga Iudeorum fodi fecit et circiter duo milia marcarum in auro et argento sub terra invenit. Fodi quoque circa sepulchrum beati Adalberti in ecclesia Pragensi precepit, sed pecuniam non invenit. Sed de hoc multi fuerunt scandalisati de sua avaricia admirantes. Post hoc Iudeos mandavit per totum regnum suum captivari et ab ipsis maximam pec c]uniam extorsit. His diebus rex taliam sive exaccionem, que ungelt vulgariter dicitur, universis sui regni civitatibus et oppidis forensibus inposuit, ex quo maxi- ma in populo turbacio fuit facta. Omnes, tam clericumd quam laycum, hec vexacio includit, igitur maxima pec[c]unia cum magno gravamine pauperum et mo- nasteriorum et incolarum regni congregata cito dispergitur, stipendiariis pars solvitur, pars extra terram emittitur et reliqua totaliter dissipatur. His peractis rex in Moraviam cum exercitu proficiscitur3, et tunc inter ipsum et Karulum, regem Ungarie et Casymirum, regem Polonie, consilium b c d a * * Wl sunt et H per WI om. H ibidem H I in brevi W clericum H l clerum W 1) Dies 23" mensis Aprilis. 2) Die 24 m. Maii a. 1336. 3) Praga die 21° m. Iunii abiit. 162

Strana 163
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius celebratur: qui constanti animo decreverunt duces Austrie acriter impugnare, quos Henricus, dux Bavarie, promisit fideliter adiuvare. *Eodem anno per dominum lohannem, venerabilem episcopum Pragen- sem, altare sancti Silvestri in ecclesia Pragensi est transpositum ad alium locum idcirco, nam eundem locum elegit pro sua sepultura. Et idem altare a domino episcopo pontificatus sui anno tercio de suo partimonio copiose et sufficienter erat dotatum. Eodem anno videlicet, quo nova regina Boemiam venit, prefatus dominus episcopus videns, quod pauci vigiliam Epiphanie Domini et vigiliam sancti Viti tenerent, et hoc infringendo incidebant in sentenciam excommunicacionis et ani- marum pericula incurrebant, quam tulerant sui antecessores, ipse vero eandem misericorditer sustulit et graciose, providendo saluti animarum*c. CAPITULUM X. *Quomodo Ludvicus Bavarus venit in auxilium ducibus Austrie contra regem Boemie.*d Eodem annol in festo beati Iacobi' rumor terruit incolas regni Boemie, cuius veritatem rei exitus comprobavit. Nam Luduicus Bavarus ab ecclesia repro- batus terram Henrici, ducis Bavarie, subintravit, quam hostiliter impugnavit. Quo audito rex Boemie, qui tunc erat in metis Austrie, quasi leo rapiens et rugiens' velocibus gressibus cum paucis primo transiens' in subsidium venit ducis predicti, quem totus exercitus suus in brevi fuit secutus et in campestribus satis tutis sua tentoria fixit. Luduicus vero cum quinque milibus et quingentis viris, in quorum capitibus cristate galee emicabant, et cum gravi multitudine aliorum, quibus clipei, lancee, sagitte et fortes gladii pugnandi audaciam ministrabant, circa mo- nasterium Aldyrsbach se locavit in prato magno, ad prelium se et suos aptando. Et quia inter ambos exercitus non fuit distancia longa, fuerunt ibi cottidie a * * Wl deest H b Viti W Iom. H c *.* HWl v. cap. (IV.) P d * * H l deest W e primo transiens WItransiens H distancia Wlvia H I) Eodem anno...comportavit. I Secundum ChronAR l. III, cap. 13, p. 332b-334a 2) Die 25° mensis Iulii. 3) Psal. 21, 14 163

Strana 164
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. particularia bella: iste capitur, ille ceditur, alter deifi]citur, alter vulneratur, nocte et die non cesant a certamine et a lite. Duces autem Austrie ad Luduicum Bava- rum venerant et ipsum ad prelium instantissime provocabant. Rex vero Boemie cum suo genero, duce Bavarie1, IV milia et quadringentos electos viros armis et galeis insignitos in exercitu habuerunt, et licet minor esset numero, tamen maior anime videbatur. Cumque hii duo exercitus validi parvo spacio segregati diebus XII erectis vexillis quasi pugnaturi cottidie iacuissent, ecce die XIII Luduicus Bava- rus ad instanciam Ottonis, ducis Austrie, cum toto exercitu castra movit et per Pataviam descendens versus Lynczam pervenit. Rex autem Boemie postea cum sua acie una die immobilis stetit, donec videret, quo se converteret Luduicus. Audiens vero, quoda contra Boemiam procedere vellet, ad regnum suum revertitur cum festinacione. Unde Bavarus cum suo exercitu plus victus quam victor in terram suam est reversus. Quo abeunte duces Austrie a rege Boemie concordiam quesi- verunt, quam divino afflante spiritu amicabiliter pridie nonas Septembris inve- nerunt. Et licet dicti principes bellum campestre non commiserunt, verumtamen in bonis domini episcopi, prelatorum, clericorum, religiosorum et multorum aliorum in exitu et reditu dampna plurima intulerunt. Testantur hec plura mo- nasteria, que fere usque ad ultimum exterminium sunt deducta. Rex vero Pragam veniens? peccunias multas more consueto colligit, cum quibusdam militibus stipendia sua solvit et alias extra regnum transmittit. Et quia ad regem Ungarie prefati principes recursum habuerunt, unde inter ipsos hanc fecit ordinacionem, ut ad duces Austrie titulus Karinthieb et ad Iohannem, filium regis Boemie, Tyrolis dominium comicie debeat pertinere4. Eodem anno rex Boemie sub pretextu cuiusdam necessitatis opus magnum et multum commendabile pro sarcofago et ornamento sepulchri sancti Wenceslay martiris in castro Pragensi multis laboribus inchoatum et aptatum intercipit et impedivit. Ipse namque rex immemor salutis anime ymagines apostolorum magnas et sumptuosas et aliorum sanctorum ex argento multum *artificialiter factas, ad ipsorum effigiem plerumque totaliter iam deductas spoliat*, eciam ecclesiam rapit et tollit et suis creditoribus obligavit; et eas amplius non liberavit, unde ipse non dilexit honorem patroni celestis tanquam verus terrestris patronus, a b C d quod H I om. W Karinthie WI Austrie H ** W I artificialiter iam deductas spoliat H rapit Wl rapuit H 1) Henricus, dux Bavariae Inferioris senior (Jindřich Dolnobavorský starší). 2) Rex Iohannes Pragam die 15° m. Septembris a. 1336 advenit. 3) Karolus Robertus de Anjou, rex Ungariae (1307-1342). 4) Arbitrium pacis definitivum die 9° m. Octobris a. 1336 factum est. Duces Austriae Karinthiam tenuerunt, sed iure Tyrolis se abdicaverunt, civitatem Znojmo restituerunt el se decem milia marcarum argenti solvere promiserunt (v. RBM IV, n. 334- 343). Cſ. Spěváček, Karel IV., p. 124-128. 5) Verba eciam...tyrannus. in ChronAR non leguntur. 164

Strana 165
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius sed hec egit malo spiritu ductus et quasi tyrannus. Ad predictas quoque ymagines dominus marchio de suo fesco“ contulit marcas ducentas tanquam amator nostri celestis et sancti patroni et sancte ecclesie Pragensis, aliam vero maiorem partem totum regnum sub forma questionaria et petitoria comportavit. CAPITULUM XI. Qualiter rex Boemie «Prusiam»b secunda vice iverit et de coronacione nove regine. Anno Domini MCCCXXXVII° rex Boemie mitigata cum ducibus Austrie discordia dampnosa de Praga cum suo filio primogenito exiens Wratyslaviam venit', ubi a populo pecunia magna graviter extorta et recepta et copiosa principum et nobilium multitudine de diversis terris congregata cum direccione fratrum Cruciferorum de domo Theutonica in Prusiam processit contra Litwanos viriliter pugnaturus. Et quia yemisd lenitas non permisit aquas congelari et palu- des, igitur frustratie spe belli ex aeris qualitate, non magna adepta utilitate ad propria redierunt. Verumtamen Henricus, dux Bauarie, gener regis, cum amini- culo principum aliorum municionem bonam cum fossatis in terminis paganorum potenter construxit, in qua milites et viros strenuos ad duos annos preparatis necessariis collocavit, ut ipsos frequenter infestarent et in futuro christianis venientibus aditum prepararent. Reversus vero rex passus est oculorum defectumg, querens auxiliumh medicorum ab uno Gallico et altero de Arabia pagano, est per medicinas eorum excecatus: Gallicus fuit insaccatus et submersus, alteri idem factum fuisset, sed per regem prius fuit assecuratus'. Hoc anno XIII Kalendas Marcii4 Lune fuit eclipsis. a b d g h fesco pro fisco Prussiam suppl. ex cap. conspectu Em! om. H inscriptio deest W graviter extorta Wl extorta graviter H yemis Wlhyemalis H frustrati H l tristiciam frustrati W construxit WI supra, post vocem fossatis H defectum Hl defectus W auxilium Wlauxiliorum H 1) Anno Domini.-pervenit. I secundum ChronAR I. III, cap. 14, p. 334a-335b 2) Praga die 28° m. Decembris a. 1336 profecti sunt. Rex Vratislaviae a die 4° usque ad diem 15“m m. Ianuarii a. 1337 manebat, ut ex litteris apertum est (v. RBM IV, n. 365-384, 386-388). 3) Diligentius cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 530, Šusta, ČD I, 3, p. 250. 4) Dies falsus e ChronAR sumptus; ecclipsis die 15° mensis Februarii fuit. 165

Strana 166
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Eodem tempore Beatrix, nova regina, Prage peperit filium suum primo- genituml et baptisatus fuit Wenceslaus vocatus. Et multi prefatam reginam non diligebant. Et eodem anno XV Kalendas Iunii dicta regina in ecclesia Pragensi a pre- fato domino lohanne episcopo eiusdem ecclesie nonb cum tanta celebri solemp- nitate, sicut in coronacionibus fieri consuevit, corona regni Boemie coronatur sine corona et absque regalibus ornamentis rege in divinis assistente. Subsequitur post hoc officium Prage convivium sumptibus moderatum. Et omnis populus plus letatur de huius regine recessu2 quam eius adventu, nam' in ipsius presencia ali- quociens civitas Pragensis in partibus diversis fuit concremata et alia multa adversa fuerunt perpetrata, que propter dictam reginam facta fuisse omnia asserebant. Unde in recessu ipsius post ipsam clamantes eam maledicebant, et omnes plus sa- lutem et prospera optantes domine Blancze marchionisse. Et quia dicit auctoritas: Qui sibi nequam, cui bonus?4, ipse rex in malicia radicatus et falsa opinione deceptus, ne primogenitus filius suus ipsum in regno impediret, pluries ipsum misit contra paganos et contra alios principes sibi adversantes pugnaturum, favens sibi de vita sicut quondam rex David Urie. Et quia dominus marchio prefatus‘ nil penitus de pecunia prohibente patre de regno Boemie percepit, solo sine re titulo fretus, cogiturd a Venetiis et ab aliis civitatibus Lombardie stipendia recipere militaria et sibi sueque familie [et]e ex hoc de necessitatibus providere. Et licet paterna caruerit promocione, tamen ab aliis munera copiosa obtinuit tam temporalis quam spiritualis benediccionis in tantum, quod omnis, qui eum noscit, nacio benedicit. Pater vero eius propter plurima acta nepharia malediccionem incurrebat. Eodem anno mense Iulio stella comata, que dicitur cometa, in plaga sep- temtrionali prope polum apparuit arcticum, que plus quam per mensem duravit. Quam stellam precesserat siccitas et cal[I iditas destruens fere omnes segetes et herbas, subsequitur quoque inopia bladi et vini in multis terris. Eodem tempore Philippus, rex Francie, nunciis et literis bellum futurum adversus regem Anglie“ regi Boemie intimavit, asserens se ipsius presencia pluri- mum indigere. Qui prius cum Luduico Bavaro tribus diebus colloquio habito a b C d e Iunii WIIulii H non Wl om. H prefatus WI om. H cogitur Wl et cogitur H et del. Za 1) Die 25° m. Februarii a. 1337. 2) Regina die quarto decimo post suam coronationem Praga abiit filio Venceslao ibi relicto, ut in ChronAR (l.c., p. 335a) legimus. 3) Verba nam..Urie. in ChronAR non leguntur. 4) Eccli. 14, 5 5) Quod est initium belli centum annorum dicti. Cf. Spěváček, Jan Lucemburský, p. 532. 166

Strana 167
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius ad regem Francie pervenit cum eo contra predictum regem pugnaturus. Luduicus vero Bavarus regi Anglie auxilium proposuit afferre, unde in tota Franconia et in terris adiacentibus gens contra gentem surrexit. Benedictus vero papa misit a late- re duos cardinales, ut inter predictos reges concordiam ordinarent. Hiis tempo- ribus propter grave et intollerabile iugum, quod rex Boemie propter frequentes exacciones civitatibus et monasteriis prius imposuit et absens imponere non desistit, religiosorum ac civium universorum viluit et destructus est status et fere usque ad ultimum exterminium pervenit. CAPITULUM XII. De miraculo, quod circa corpus Christi acciderat'. Anno Domini2 MCCCXXXVIII°a Prage accidit miraculum, nam cum ec- clesia beati Andree apostoli' totaliter fuisset cremata, sacrosancta hostia corporis dominici cum pixide et cum pannis annexis inusta et illesa permansit. Eodem anno prope villam Pnyewyczb, que est circa Montes sita4, quidam mercator membra dans quieti sub arbore iuxta fontem exposuit quandam tabulam armis dominice passionis insignitam, ipsam intuens cum devocione, super quam de ipsa arbore cecidit sacra hostia in tribus locis transfixa, sanguine rubricata. Qui terrore concussus adhibita custodia suis rebus hoc plebano ville prefate illico nunciavit, qui veniens super corporale hanc cum reverencia locavit. Et cum esset ad ecclesiam translata, divina clemencia plura miracula ibidem est operata fuitque magnus de Praga et de aliis civitatibus concursus populorum. De quibus duo duxi memorie commemoranda: Mulier quedam fuit languida et muta per spacium novem annorum et ibidem ad corpus Domini adducta mox pristine sanitati fuit restituta usumque loquele recuperavit. Et homo quidam in rota volubili fuit contritus et in singulis membris confractus, eiusque oculi de propria sede extite- rant evulsi, caputque eius totaliter magno clavo ferreo transfixum“, et allatus ad a b C MCCCXXXVIII HIM'CCC VIIII W Pnyewycz H I Pniolbicz W transfixum W (secundum Loserth, hodie laes.) I crucifixum H 1) In conspectu capitulorum non invenimus: sub num. XII inscriptio capituli XI legitur. 2) Anno Domini.permansit. I secundum ChronAR l. III, cap. 15, p. 336a-b, ubi autem miraculum die 21° m. Iunii a. 1336 ſactum esse narratur. Textus capituli sequens Francisci proprius est. 3) Ecclesia in via Betlémská, prope domum Zbraslavský dictum (num. conscriptus 287) stabat. 4) Id est Pňovice, vicus pristinus contra ecclesiam s. Barborae in Monte Cutna (Kutná Hora) situs. 167

Strana 168
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. corpus dominicum omni lesione procul mota pristinam valetudinem perfecte recuperavita. Et in civitate Curimensi eodem tempore corpus Christi fuit revelatum a perfidis Iudeis verberibus concussum et cruentatum, unde miseri Iudei in regno Boemie et in aliis terris ferro et igne variisque modis fuerunt interempti. Et mirum est, quod de corporibus eorum, cum vulnerarentur aut mutilarentur, sanguis non emanavit. Eodem anno in civitate Pukkal eciam fuit inventum corpus Christi cruen- tatum. Veniens quoque episcopus Pataviensis, in cuius erat dyocesi, propter maio- rem cautelam a tergo circa hostiam inventam aliam hostiam consecratam apponi mandavit timens, ne populus ydolatrie committeret crimen. Multa quoque miracula per Salvatoris nostri clemenciam ibidem ostensa fuerunt et de largissimis oblacionibus fidelium ecclesia in honore corporis Domini ibidem decenter extitit fabricata. Eodem anno in vigilia Translacionis sancti Wenceslai' creator omnium Deus propter merita beati Wenceslai miraculum in civitate Pragensi ad sui glo- riam ostendere est dignatus. Nam cum quidam viri in arte mechanica eruditi inter se conferrent, quod festum translacionis sancti Wenceslai esset celebrandum, quidam vero ex ipsis ait, quod illius rustici festum nollent celebrare, adiungens varia enormia, que quasi blasphemiam sapiebant. Qui mox mutus est effectus, in aliisque sensibus exstitit ebetatus. Consortes vero sui in crastino ipsum“ ad sepul- chrum sancti prefati adduxerunt, ipsum admodum crucis prostraverunt precesque pro eo fundentes et oblaciones offerentes. Cumque caput sancti Wenceslai allatum super caput ipsius positum fuisset, mox vocem magnam emisit, acsi gravi vulnere foret sauciatus, et illico pristine sanitati et loquele fuit restitutus, gracias agens Deo et suo martiri glorioso, reatumque suum coram omnibus confessus, veram pe- nitenciam agens" pro delicto prefato. Deinceps Theutonici patronum nostrum in maiori reverencia habuerunt, nam prefatus vir de eorum propagine fuit oriundus. Eodem anno locuste venerunt Boemiam magne quantitatis et mirabilis disposicionis quasi in nubilo nivealie. Que dum volarent condense valde et compresse, quod propter interposicionem ipsarum non poterant videri radii solares et propter magnum fragorem et sonitum ipsarum unus alium non valuit audire loquentem, nec potuit percipi sonus campanarum. Et ubicunque ceci- derunt, nec semina nec fructus nec fenum nec gramina nec aliqua huiusmodi a recuperavit Wl recuperat H Die 3 mensis Martii. ipsum Wl post vocem prefati H agens Wl om. H egit suppl. Em niveali WInivis H Que W Alique H 1) Civitas Pulkau in Austria. b d e 168

Strana 169
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius terre nascencia remanserunt, sed omnia consumpserunt; et ita spisse tunc in cam- pis situabantur, quod in aliquibus locis usque ad genua equorum extendebantur, unde in multis locis Boemiam, Moraviam, Ungariam et alias terras vicinas devas- taverunt. Et volucres multe et varie propter formidinem locustarum predictarum in cavernis petrarum et in abditis locis moncium et silvarum se abscondentes fame interierunt. Et pestifere erant et venenose, quod porci vel canes vel alie bestie ipsas devorantes, si non statim limpham hauserunt, vita privabantur. Universus quoque clerus et populus Pragensis cum reliquiis et vexillis processiones faciebant, pro adversitate dicta fuganda Dei clemenciam exorabant. Deinde cum prefate locuste ad Pragensem civitatem appropinquarent, subito corvi, cornices, monedule, pice ac alie aves diverse repente congregate, mirandum dictu, cum maximo impetu ipsas' repulerunt. Que quidem locuste magna dampna in diversis regnis facientes ad Renum et ultra pervenerunt. De ecclipsi Solis horis vesperarum in crastino octave Petri et Pauli. Anno Domini MCCCXXXIX° Sol fuit eclipsatus circa horam vesperarum" in crastino octave Petri et Pauli apostolorum!. Et quia in cronicis publicis ple- rumqued fit mencio de eclipsi Solis, idcirco videnda est causa ipsius. Causatur autem ex interposicione Lune inter visum nostrum et corpus Solis, et hoc fit, quando coniunguntur luminaria super una linea dyametrali pro- ducta a centro visus nostri per centra luminarium vel iuxta centrum luminarium prope terminum XII graduum distancie centri linie agenzahar eius. Eclipsis vero Lune causatur ex interposicione corporis terre super una linea dyametrali tran- seunte per centra Solis, Terre et Lune, et hoc fit, quando Luna est in plenilunio existente ipsa in distancia agenzahar vel eius gadir infra XII gradus, quia tunc attingit umbram Terre vel eius aliqualem partem, et secundum hoc in quantitate obscuratur. Verumtamen eclipsis Solis vel Lune in diversis climatibus secundum magis vel minus apparet. Unde anno Domini MCCCXXIII°, in die Iohannis et Pauli' hora tercia in Boemia et in terris vicinis fuit eclipsis Solis, sed tunc me existente Rome nullum signum apparuit eclipsis prefate. Porro Sol est quartus in ordine planetarum, sub se habet Lunam, Mercu- rium et Venerem, superius est Mars, Iovis et Saturnus. Omnibus stellis et planetis est maior in quantitate et virtute. Nam occies maior dicitur esse tota Terra, omnia a b C d tunc H l om. W ipsas Wl om. H eas suppl. Em vesperarum Wl vespertinam H plerumque W (secundum Loserth, hodie laes.) I quoque H 1) Die 7 m. Iulii a. 1339. 2) Die 26° m. Iunii, sed recte anno 1321. 169

Strana 170
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. sidera inluminans et habens cum ipsis principale dominium in generacione rerum inferiorum. Duo enim requiruntur ad generacionem, calor sicut formale, humor sicut materiale. Soli attribuitur dominium caloris, Lune vero dominium humo- rum. Propter miram ergo horum celestium corporum pulchritudinem et inenar- rabilem effectus plenitudinem merito est in eis Deus laudandus et benedicendus. Et nulla creatura corporalis ita expresse gerit vestigium sancte Trinitatis sicut Sol, nam corpus solare est gignens radium et ab utroque procedit calor. Sic pater gignit filium et ab utroque procedit Spiritus sanctus, qui est fons caloris spiri- tualis, sic Sol est fons luminis et caloris corporalis, virtute sua omnia vivificat et omnibus rebus corporalibus speciem atque formam amministrat. Est enim Sol, ut ait quidam doctor, oculus mundi, iocunditas diei, pulchritudo celi, decor syderum, mensura temporum, virtus et vigor omnium nascencium, dominus pla- netarum, pater gemmarum nec non cunctorum metallorum. Ipse enim in medio signiferi radios ex se mittit, qui superiora et inferiora secundum variam radiorum ipsorum impressionem illustrantb. Virtute quoque radiorum ipsius stelle erratice nunc retrograde, nunc stacionarie efficiuntur, nunc in motu virtute solari cele- riores efficiuntur, nunc vero retardantur. Ascendendo versus nostrum orizontem dies effecit longiores, poros' terre apperit, germina vel fructus vel semina producit et sua subtilitate interiora penetrans vitam et spiritum diversis rebus tribuit et virtutes animalium forciores efficiuntur et hominum omniumque vivencium augmentantur. Descendendo vero per circulos australes facit diesd breviores et omnia in eius' absencia minorem vigorem habere reperiuntur. Secundum eius elongacionem vel appropinquacionem facies et corpora animalium in calore et vi- gore disponuntur. Luna vero est decor noctis, mater roris, ministra humoris, dominatrix maris, mensura temporis, emula Solis, mutatrix aeris, lumen a Sole mutuans et ab ipso prope vel longe existens sortitur figura qualitatem, in quibus divina virtus nobis manifestatur. Et sic magnitudinem et potenciam creatoris in natura et ef- fectu eorum modorum perpendentes, ipsum benedicamus iugiter et laudemus. a b C d gignit Wl genuit H illustrant H lillustratur W poros WI per os H per eos Em facit dies WI dies fecit H in eius Wl om. H eorum modorum W (secundum Loserth, hodie laes.)I eorum H 170

Strana 171
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM (V.) XIII. De magno exercitu et conflictu christianorum cum paganis Anno Domini M'CCC XL“ rex Castelle, rex Navarre, rex Maioricarum et alii duo reges a domino apostolico per suos ambassatores contra paganos crucem obtinuerunt. Qua obtenta pugnaturi contra ipsos se viriliter preparaverunt man- dantes, ut christiani de civitatibus et villis recederent procul mota omni dila- cione. Nam rex potentissimus paganorum cum maxima multitudine pugnatorum ad litus maris cum uxoribus et pueris appropinquabat2. Et ipsi reges introitum eis non prohibueruntd. Cum ergo essent in terra christianorum et exercitus eorum fuissent fere ad XX miliaria in longitudine dilatati, in latitudine bene ad quatuor miliaria *dilatati eciam et*e situati, reges christianorum prefati antrorsum et re- trorsum ad aliasque differencias locorum divino auxilio invocato ipsos invaserunt et post durissimum et prolixum prelium victoriam divina opitulante gracia simul ets clemencia christianih obtinuerunts. Porro de paganis' trecenta milia et ultra sunt occisa preter illos, qui in mari et in fluminibus fugientes sunt submersi, quorum ingens numerus ignoratur. Rex vero paganorum cum paucis evasit, sed regina cum duobus filiis et magna familia domino pape sunt presentati. De multis milibus interemptis aurei annuli sunt recepti de manibus eorum, qui fuerant precincti baltheo militari. Et quod hec victoria extiterit miraculosa, ex hoc perpenditur: nam quadraginta de paganis estimabantur super unum christianum. Huius rei gracia dominus papa cum tota curia Romana psallens gaudet, gratulatur, Deus vero adoratur populusque iocundatur. Rex vero Francie et rex Boemie cum aliis principibus, qui huic bello non poterant interesse propter a b C d e g preparaverunt Plet potenter aptaverunt H laes. W et P Loppidis et H laes. W recederent PI fugerent H laes. W prohibuerunt HWI prohiberunt P *-* Plom. HW invaserunt P laudacter invaserunt HW gracia simul et P I om. HW christiani Plom. HW paganis HWI om. P unum PIom. H W psallens P l cum graciarum accione psallens HW et rex Boemie PIrex Anglie, rex Boemie H W 1) Capitulum simile in ChronAR non legitur. 2) Anno 1340 fines meridionales regni Castiliae ob impetum exercitus muslimorum de Mauretania, quibus Abdul-Hasan praefuit, et exercitus phylarchi Granadae Jusuf I. in periculo fuerunt. 3) Pugna apud fluvium Rio Salado commissa est et muslimi cladem terribilem acceperunt. Exercitui christianorum rex Castiliae Alphonsus XI. (1312-1350) praefuit. 171

Strana 172
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. *inopinatam acceleracionem et*a felicem consummacionem, toto cordis affectu *fidelibus congaudebant Deo grates referentes*c Causa autem hec fuisse fertur adventus paganorum. Rex victus prefatus et rex Thartarorum christianorum terras obtinere decreverunt, cecitate cordis et per- suasione inducti spirituum malignorum1. Unded victus rex primo ab occidente fideles' invasit, volens summi pontificis et regis Francie loca possidere. Rex vero Tartharorum ab oriente partem regni Polonie occupavit, de quo in sequentibus plenius dicetur2. Et primus exstitit victus, alter fame et frigore recessit compulsus. Et hec sunt acta divina gracia suffragante, *de quo ipse Deus glorificetur*g. *Eodem anno rex Boemie totaliter fuit virtute visiva privatus', qui quidem interiorih et exteriori homine extitit excecatus, quia licet sic a Deo fuisset plagatus, tamen non desiit acta iniqua operari. Nam sicut leopardus non deserit colorum varietatem, sic difficulter peccator peccati consuetudinem relinquit, que efficitur quasi altera natura, a qua cum resurgere nititur, peccatorum pondere pressus cadit iterum coactus, et sic prave consuetudines cum peccatis nisi cum peccatoris vita finiuntur. Et per hoc specialiterk liquet cecitas interioris hominis dicti regis. Nam pluries visus est inducere filium suum primogenitum ad opera nepharia et iniqua, et quia erat4 variis imbutus virtutibus, ei nequaquam voluit assensum prebere, quam ob rem ipsum multipharie afflixit increpando, maledicendo, perse- quendo, magnis debitis obligando, demum morti exponendo, nam crebrius ipsum ad diversas terras direxit ad bellandum contra fortissimos inimicos, intendens hanc regni Boemie extinguere lucernam speciosam et hunc generosissimum flo- rem iuventutis suffocare, quem misericors Deus de periculis eruit gravissimis per suam immensam pietatem*). a ** Plinopinatam infidelium accelleracionem celeremque H W b affectu P I affectu huic victorioso triumpho W affectu victorioso triumpho H c ** P I congaudebant. HW d Unde P I Porro HW fideles P Ichristianos H W loca Pl terras HW * * Pl om. HW in interiori Wl interiori H pressus HWlprorsus Em cum peccatoris WI om. H k specialiter Wlspiritualiter H ** HWl deest P I 1) Auctor famas tumultuosas, quae hoc tempore per totam Europam dissipatae sunt christianos impetu infidelium a duabus partibus parato exstinguendos esse, alludit. 2) Cf. capitulum sequens. 3) Cf. supra cap. XI (et ChronAR, cap. 14, p. 334b). 4) Id est Karolus, filius regis. e g h 172

Strana 173
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM (VI.) XIV. De adventu Tartharorum Poloniama et de morte domine Margarethe, filie regis Boemie. Anno Domini M'CCC'XLI' Tartari‘ Poloniam intraverunt *et maximam partem terre*d devastaverunt', *vindictam sumentes in christianis*f propter ter- ram Rutenorum, quam pridem debellaverat duxs Polonie propter ducem terre prefate, qui *exstitit ei in linea consanguinitatis astrictus*h, quem intoxitatum *nobiles dicte terre* morti tradideruntl. Qui quidem dux zelo ductus fidei ortho- doxe accersiri iussit fidei katholice sacerdotes et de diversis terris viros in theologial eruditos, volens germen vere fidei seminare et exstirpare scismaticum errorem Ruthenorum. Qui dolentes relinquere sectam eorum, ducem veneno necantes multos" christianos ferro et modis" variis exstinxerunt. *Hanc causam rex Polonie sumpserat de hiis ulcionem. Tarthari vero advenientes reddiderunt ta- lionem2. Unde rex Polonie Casimir*° in adventu eorum magna cura et pavore perplexus instantissime a regibus *Ungarie et Boemie ab aliisque vicinis princi- pibus* auxilium postulavit, asserens se fortitudini et multitudini eorum resistere non posse nec per regnum suum ipsis transitum prohibere ad alias terras a C d g Poloniam P I contra christianos H laes. W morte Plobitu H laes. W Tartari P I Tarthari in maxima multitudine et fortitudine H Tarthari in maxima multi.. laes. W ** P lipsamque nimium H laes. W devastaverunt Pl devastaverant. H W ** PI Fertur quoque hec causa eorum adventus fuisse, quia rex eorum cum alio rege condixerat ad invadendum christianos, qui precedenti anno extiterat devictus. Alia causa est H Fertur quoque.. cum alio rege condixerat ad.. devictus. Alia causa est partim laes. W debellaverat dux P I debellaverat et devastaverat rex H .rex laes. W h ** Plerat de ipsius prosapia oriundus H laes. W i *- * HWl om. P j viros in theologia P I in sacra scriptura viros HW k seminare Plet vineam domini Sabaoth plantare H . plantare laes. W dolentes PInolentes H laes. W m multos PWI om. H n et modis P ligne, aqua aliisque modis H laes. W o * * P I Porro rex Polonie HW P pavore P lingenti pavore HW q * * P let principibus vicinis HW 1) Boleslaus Georgius II. (Trojdenovič) dux terrae Ruthenorum (Halič), quae prius (ab a. 1199) principatus Russiae erat, a Vladislao Loketkone (Lokýtek) a. 1323 constitutus est. Mortuus est veneno die 7 m. Aprilis a. 1340. 2) Rex Poloniae Casimirus Magnus in terram Ruthenorum (Halič) mense Aprili et rursus ultimo mense lunio a. 1340 profectus est. Civitatem Lvov expugnavit, sed non ei contigit, ut imperio terrae perpetuo potiretur. b 173

Strana 174
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. christianorum. Huius rei gracia multi christiani“ armis muniti contra eos pugna- turi turmatim Poloniamb turmatim processerunt. Nam ex mandato domini apo- stolici in regno Boemie et in aliis regnis*“ predicabatur cum magna solempnitated, qui crucem assumeret contra paganos vel pro se alium cum suis sumptibus mitterete ad pugnandum', maximam indulgenciam consequeretur et eternam retribucionem. Unde cum reges et principes se aptarent cum suis *ipsos invadere volentes*), non defuit' divina clemencia *suos fideles non deserens in se speran- tes*!. Nam frigus grande nivesquem magne ipsos opprimentes" gravaverunt, quod metaciones castrorum et cuncta domicilia eorum operuerunt', quod vix iumenta et equip eorum sursum capitibus errectis respirare potuerunt famesque maxima fuit secuta. Et principaliter timore et terrore percussi divino ad proprias sunt reversi mansiones. Unde fideles' gracias Deo agentes ad terras suas' remeantes in pace permanserunt; ipsi vero" Tharthari multa milia christianorum secum de- duxerunt. Eodem anno domina Margaretha, filia regis Boemie, iam marito suo Hen- rico duce Bavarie viduata et filio unigenito de hac vita sublato venit Pragam se- quenti die dominica" post Ascensionem Domini", que cum magna' solempnitate C d e g h k I m n O P q u W X y christiani PIfideles HW turmatim Poloniam PI Poloniam turmatim HW ** PI in universis regnis H W cum magna solempnitate P Ichristianorum HW sumptibus mitteret PW I promitteret sumptibus H ad pugnandum Pl peccatorum HW et P let in futuro HW Unde P IPorro HW se aptarent P l om. HW ** P l invadere cupientes ipsos paganos HW defuit PW I deficit H ** HW I in se sperantes, non deserens suos fideles P nivesque P I nives H W opprimentes P lopprimentes et suffocantes nimium HW operuerunt HWloperierunt P iumenta et equi Plequi et iumenta HW potuerunt HWI poterant P percussi Pl concussi HW Unde fideles P I Porro christiani HW suas PI proprias H W ipsi vero PI verumtamen HW Henrico P I om. HW dominica PI dominico HW post Ascensionem Domini P I post Salvatoris nostri Ascensionem HW cum magna PHl magna cum W 1) Maritus eius Henricus, dux Bavariae Inferioris senior (Jindřich Dolnobavorský starší), die 1° m. Septembris a. 1339 mortuus est; et non multo post die 20° m. Decembris a. 1340 ex inopinato et filius eius Iohannes de vita decessit. 2) Die 20° m. Maii. a b 174

Strana 175
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius ab universo clero et a populo honorifice est suscepta. Fitquea tractatus inter regem Polonie Casimir' et ipsam de matrimonio contrahendo. Postquam autem“ de hoc inter ipsum et regem Boemie finaliter esset concordatumd, ipsa inclita domina Margaretha egritudine exstitit gravata. Venitque Pragam sponsus eius rex Polonie decenti milicia stipatus et paratus ad celebrandum solempnitatem nupciarumf. Adduxerat namque sue sponse preciosas vestimenta et regaliah ornamenta cum variis iocalibus, volens ei per hoc specialiter complacere. Ipse verok cum suis letus et iocundus exstitit', ipsam speransm divina gracia sanari et opitulamine" medi- corum. Facta sunt autem Prage his diebus multa hastiludia et diversa exercicia militaria cum magnap leticia et iocunditate. Ipseque" rex Polonie, *liberalitatem suam tunc ostendit; nam*r quicunque Pragensis civitatis incola sive advena, quo- cienscunque voluit, *suum panem manducavit; et vinum omnibus latinum cum' omnibus necessariis large* ministratur. Et hoc convivium ultra tres menses duravit. Porro cum rex Boemie adverteret suam filiam plus et plus debilitari, quam affectu magno prosequebatur, supplicavit venerabili patri domino lohanni, episcopo Pragensi, ut mandaret universo clero', quatenus preces Deo" offerrent pro sue filie salute. Unde facte sunt processiones cum reliquiis sanctorum et vexillis a secularibus et a religiosis singulis diebus infra spacium' duarum d g m nI O P q r I u v w X Fitque P I Et illico fit HW Casimir P I om. HW autem PIvero HW concordatum P I compromissum et HW decenti PI decenti et multa HW solempnitatem nupciarum Plnupciarum solempnitatem HW preciosa Pl preciosa et exquisita HW et regalia P Iregalia et H W ei per hoc Pleidem H eisdem W specialiter complacere Pl ipsius benevolenciam captare specialiter complacendo. H W Ipse vero P I Porro rex Polonie HW et iocundus exstitit P l extitit et iocundus H laes. W ipsam sperans P Isperans sponsam suam H laes. W sanari et P I sanitati recuperari et eciam H laes. W opitulamine Plopitulamine auxilioque HW magna P lingenti H laes. W Ipseque P ISponsus vero HW ** PI magnam liberalitatem insinuat, namque H laes. W cum Hlet P laes. W ** Plsuam mensam accessit, excluso potu communi vinum latinum omnibus cum omnibus commestibilibus large et iocunde H W (etsi partim laes.) tres menses P Ispacium trium mensium HW clero P l populo H laes. W Deo Pl om. H laes. W Unde P I Huius rei gracia HW sanctorum Pl om. H laes. W spacium Pltempus HW a b 175

Strana 176
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. ebdomadarum, quibus reges ambo in humili habitu iugiter interfuerunt. Directe sunt *ergo ab universis preces*a pro ipsius convalescencia cum oblacionibus hostiarum, sed peccata paterna hanc impediverunt. Unde die tercia ante festum sancte Margarethe ille regalis flos clarissimi germinis decidit' et decessitl. Et quia, ut ait sapiens, extrema huius gaudii luctus occupat; unde conversum est gaudium nupciarum in planctum exequiarum, leticia vertitur in merorem, risus iocun ditatis in lacrimarum resolucionem, quia exsiccata estd rosa feminei decoris, cecidit lilium nivei pudoris, aruit viola laudabilis humilitatis. Planxit autem ipsam utriusque sexus multitudo, quia erat *virtutibus theoloycis, cardinalibus et mo- ralibus referta*e, et per ipsam regnum Polonie unitum fuisset regno Boemie, quod prius' per paternam avariciam extititerats separatum. Et stirps regia Boemiceh gen tis per ipsam et ex ipsa fuisset feliciter propagata. Sepulta est autem in Aula Regia, iuxta sepulchrum' maternum in die sancte Margarethe, illa laudabilis Margaretha. Post hec sunt gentes, ipsam non modice flentes. Moribus ornata, virtutibus intitulata. *Ipsam mors perimit, pulchram de medio tollit.*)j *Eodem anno rex Boemie fundavit monasteriumk in honorem beate virginis Marie prope Minorem civitatem Pragensem2 et locavit ibi fratres Cartu- sienses, qui in regno Boemie prius non fuerunt. Eodem anno Prage ad S. Clementem heretici interfecerunt inquisitorem hereticorum de Polonia, ordinis Predicatorum, virum valentem et clericum excel- lentem, qui ipso die devote missam officiaverat et optime predicaverat et rex ipsum assecuraverat. Sic feliciter de hoc seculo nequam ad dominum Deum migravit*m b c d e g h k a * * PI sunt preces ab universis H laes. W decidit P Lemarcuit, decidit HW iocunditatis P liocunditas HW est H I om. W ** P I cunctis affabilis et graciosa, referta virtutibus et decorata W cunctis affectabilis... H prius P I quidem H W extiterat HW l extitit P Boemice PI Boemie HW sepulchrum PIsarchophagum H sargophagum W ** Plom. HW monasterium Cartusiensium Prage est fundsatum» in marg. al. m. W ad Dominum Deum Wl om. H m *-* HWI deest P 1) Die 11° m. Iulii a. 1341 mortua est. 2) Fundamenta novi monasterii evidenter a. 1341 posita, litterae fundationis vero a rege Iohanne die 1° m. Februarii a. 1342 datae sunt. Monasterium in hodierna parte Pragae Smíchov in Horto beatae Mariae situm est. 176

Strana 177
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM (VII.) XV. *De vaticinio astrologorum et* de ruina pontis Pragensis. *Anno Domini MCCCXLII' nova venerunt ab astronomis, qui sunt Parisius et in Monte Pessolano, que in hiis versibus continentur: Per motus syderum semper variacio rerum accidit in mundo, de quo nunc iudicium do. Anno milleno tria C quarto quadrageno nonas Novembris fit eclipsis denique Solis hora mox prima, quod nostrum maxime clima turbabit, mala multa dabit, fama debilitabit, *nam tunc regnabit Saturnus et hec agitabit; et venient multa post hec mundo nocitura.*b Hiis dictis multi non credunt, sed quasi stulti leti nunc vivunt, qui tunc fame forte peribunt, sed valet ista Deus, si vult, avertere solus, mundo nocere poterit terra neque polus, qui caute sibi provideat tamen ante. Ista tamen dicta non sunt verificata sicut exitus rei in suo tempore com- probavit*d *Anno Domini M'CCC XLII°*e in vigilia Purificacionis sancte Marie Virgi- nis" calido vento australi preambulo, quem pluvia quasi vernalis fuit subsecuta, post durissimam hyemem et gravissimam, in qua multitudo hominum in Boemia et in aliis terris nimio frigore fuit extincta, factum est grande diluvium per impetum aque nivealis et pluvialis et propter ingentem molem et spissitudinem glacieis ruptus est pons Pragensis in pluribus locis, quod vix quarta pars de ipso remansit, verumtamen aquarum impetu debilitata. Et omnia molendina et obsta- cula sunt destructa, pluresque ville circa littora site cum hominibus et ceteris animalibus sunt absorpte et suffocate. In toto quoque mundo' tunc temporis a * * HWl deest P b * * Wl versus in inverso ordine H c caute Wl hoc calice H d *-* HWl deest P e * * P IEodem anno H laes. W f Virginis Pl om. H laes. W g et spissitudinem glaciei P I glaciei et spissitudinem HW h impetu P l et glaciali impetu concussa et HW mundo P Iorbe terrarum H laes. W 1) Die I' mensis Februarii. i 177

Strana 178
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. fuerunt maxime inundacionesa, ita quod in aliis terris pontes“ lapidei etd lignei per aquas nimiase sunt destructi. Mare quoque fuit multum augmentatum et in altum elevatum, quod omnes cysternas Weneciis et in aliis civitatibus mari adia- centibus totaliter destruxits. Et in civitate Pragensi aque longe lateque *diffuse, maxime in celariis diversum potum humanis usibus preparatum destruentes*h dampna plurima intulerunt. Cives quoque *Pragenses et Podskalenses strues magnas et multas* lignorum ad edificia varia dispositorum propter impetum aquarum perdiderunt. Et quia inopinate et subitok factum est hoc diluvium, vise sunt domus cum hominibus et infantes inm cunabulis natantes, quibus matres nimium meste" succurrere non valuerunt. Visa sunt quoque animalia diversa domestica et varia supellectilia' deferri. EtP illa quassacione miserabili mitigata multa corpora hominumq submersorum sunt reperta. Et primo homines in- tellexerunt, quod tam grande et arduum bonum perdiderunt. Nam cum res necessaria perditur, primo eius precium advertitur. Nam quasi corona regni cecidit', cum ille pons famosus corruit, et fit' labor magnus et personarum pericula“ in navigando merorque pauperum naulo carendo. Pons quoque va- lentissimus" a venerabili in Christo* patre domino lohanne IVY, Pragensi episcopo XXVII°, in Rudnicz efficaciter, firmiter decenterque constructus inviolatus a d e g i k m n O P q u V W X inundaciones P I aquarum inundaciones H W in aliis terris Pl om. H laes. W pontes Plet pontes H laes. W et PIvel H laes. W per aquas nimias P I om. HW multum augmentatum et Pl om. H laes. W destruxit. P I suffocavit et plurima dampna causavit. H W h *-* Plom. HW ** PI multas et magnas strues H W propter impetum Plimpetu HW subito Plrepente HW hoc Pl om. HW et infantes in Pl molendina cum suppellectilibus, infantes cum HW nimium meste Planxie HW supellectilia P lutensilia W utensibilia H Et P I Porro HW hominum P I hominum et iumentorum HW eius precium PI precium eius H W cecidit PW Icedit H et fit PI fitque HW personarum pericula Pl periculum HW merorque P l et meror H W valentissimus P l fortissimus HW in Christo Pl om. HW IV PIom. HW Pragensi episcopo XXVII“ PIXXVII episcopo Pragensi HW b C y z 178

Strana 179
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius permansita, licet maior ibi *concursus fuisset aquarum*b et grandior de glacie massarum impulsus *repentinus, de quo gracias Deo referentes, sui fideles congaudebant. Tunc temporis circa Minorem civitatem Pragensem propter multi- tudinem arene, que impetu aquarum extitit aggregata, fuit obstructus aque meatus et amplius molendina ibidem haberi non potuerunt*«. Surgit res mira, grandis validaque ruina pontis Pragensis per rivum Multaviensis insultus, cuius mala terre patruitd huius, planctus prorupit, ingens dolor intima rupit. Ville namque multe perierunt optime culte, domus natabant, homines in eis ululabant et glacies gentes nudas duxit rugientes. Eodem anno facta est discordia inter ducem Karinthie, iuniorem filium regis Boemie, et ducissam suame conthoralem' precipue propter sterilitatem, que asseruit ipsum *potenciam non habere filios generandi et liberos*g. Sed ipsa fefe- lit in sua opinioneh2, nam defectus inter coniuges fit quandoque generacionis sempiternus, quandoque ad determinatum tempus'. Unde visi sunt coniuges usque in septimum, octavum, nonum vel ad decimum annum *sine fetu fuisse, qui*k in posterum prole non caruerunt. Unde Ludwicus Bavarus predictam intelligens dissensionem, contra Deum et iusticiam callide procuravit, quod *ipsa ducissa et in carnisprivio filium suum in virum recepit marchionem Bramburgensem*m nupcie sunt" celebrates. a inviolatus permansit PI permansit inviolatus HW b ** Pl extitit aquarum concursus HW * * P I deest HW patruit PWl patravit H suam Plom. HW precipue PWI om. H ** PI non habere potenciam liberos generandi. HW fefelit in sua opinione P I fuit minus iusta in sua contencione HW determinatum tempus P I tempus determinatum HW vel ad PI om. HW k ** PI vel adhuc amplius sine tamen HW I Unde P I Porro HW m *.* PI filio suo, marchioni Branburgensi, matrimonialiter fuit copulata HW n nupcie sunt Pl sunt nupcie HW I) Iohannes Henricus (Jan Jindrich), filius iunior regis Iohannis, Margaretham dictam Maultasch, filiam iuniorem Henrici Karinthiani, heredem terrae, uxorem duxit ideoque eo tempore dux Karinthiae factus est. 2) Liberi Iohannis Henrici multi et in matrimonio secundo nati et illegitimi hanc incusationem negant. 3) Nuptiae Luduici, marchionis Brandenburgensis (Ludvík V. Braniborský), filii Luduici Bavari, et Margarethae dictae Maultasch die 10° m. Februarii a. 1342 celebratae sunt. c d e ſ g h j 179

Strana 180
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Eodem anno quidam monachus ordinis sancti Benedicti accessit ad cardi- nalem, qui erat domino pape inter ceteros familiaris, asserens se fore Dei nuncium' habentem ad dominum apostolicum legacionem specialemd. Qui *eum ad presenciam eius introduxit et*e nuncium Dei se constanter asseverat. Reve- lavitque quedam secreta *que nullus novit, nisi dominus papa et prefatus car- dinalis*g, adiciens signum divine revelacionis, dominumh papam breviter de hac vita migraturum. *Et sciscitatus est dominus papa ab ipso*), si posset ad spacium quatuor vel trium vel duorum vivere annorum. Qui ait: "Non, nec ad spacium unius anni, sed tantum ad tres menses." Qui in custodia ipsum includi mandavit. Et iuxta verbum monachik est factum. Nam dominus papa Benedictus XII in die Marcil de hoc seculo ad dominum migravit. *Venerabilis quoque pater dominus lohannes, episcopus Pragensis, mandavit in sua ecclesia Pragensi et in tota civitate Pragensi exequias eidem solempniter celebrari tercia die post festum sancte Trinitatis*l. Et decem" diebus elapsis, tercia die" post ingressum in conclavi domini cardinales elegerunt in papam archiepiscopum' Rothomagensem2. *Explicit tercius liber secunde partis cronice Pragensis, scriptus ad vene- rabilem in Christo patrem dominum lohannem, episcopum Pragensem memora- 1O tum, qui finitur anno d. M'CCC XLII“, et continet in se gesta X annorum*p3 b C d e g h k m accessit P I ante quidam HW inter ceteros P I quam plurimum H W fore Dei nuncium HWI nuncium Dei P specialem PI familiarem HW * * Pl om. HW se constanter PWl constanter se H ** PI soli Deo et domino pape cognita H soli Deo. laes. W dominum Plipsum dominum H laes. W breviter PI in brevi HW * * PI Qui sciscitans ab eo H laes. W monachi PI prefati viri religiosi H laes. W 1 * * P l deest HW Et decem P IDecemque HW n tercia die P l die tercia post conclavi H laes. W O archiepiscopum Pl venerabilem patrem, dominum Petrum HW p *-* P l deest HW 1) Die 25° m. Aprilis. 2) Die 7 m. Maii a. 1342 successor Benedicti XII., episcopus Rothomagensis (Rouen), Pierre de Rossières papa electus est, qui nomen Clenens VI. accepit. 3) Finis primae recensionis ut in codice P legitur. a 180

Strana 181
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM XVI. De creacione ecclesie collegiate Pragensis et obitu domini Iohannis!. Anno Domini MCCCXLIII° dominus Karolusa, marchio Moravie, atten- dens? maxima et innumera beneficia et honores, quibus Deus gloriosus ipsum sue dignacionis et clemencie gracia donis multiplicibus sublimavit et ditavit, ad lau- dem et honorem ipsius zelo sincere devocionis accensus, cupiens terrena in ce- lestia, temporalia in eterna salubriter permutare, capellam regiam in castro Pragensi sub Sanctorum Omnium tytulo consecratam venerabilis in Christo patris domini Iohannis, Pragensis episcopi, de consensu tociusque capituli ecclesie Pragensis in collegiatam ecclesiam erigi ac duas dignitates, videlicet decanatum et preposituram, undecimque canonicatus et decem ministros ibidem ordinari et statui cum distinctis eorum redditibus et prebendis, quos comparavit pro thesauro proprio de consensu patris sui, regis Boemie, ad habendum, libere tenendum, possidendum iure proprio in perpetuum. Voluitque prefatus dominus marchio Moravie", ut decanus predicte ecclesie collegiate per capitulum ipsius ecclesie eligeretur et per episcopum Pragensem, qui pro tempore exstiterit, confirmaretur. Collacionem vero prepositure et prebendarum pro se reservavit. Et mus hec omnia gloriosissimus pater et dominus, dominus Benedictus papa XII confirmavit et suis bullatis litteris firmissime roboravit3. Ceterum predictus domi- nus marchio ad honorem Dei et beate Virginis Marie omniumque sanctorum multas reliquias sanctorum auro et argento gemmisque preciosis multipliciter ornatas cum sincera devocione obtulit et donavit ornatusque varios et preciosos, multos calices et monstrancias ac alia suppellectilia ecclesiastica cunctaque ne- cessaria, valencia ad prefate ecclesie collegiate utilitatem et decorem. Eodem anno in vigilia Epiphanie Domini venerabilis vir, dominus lohannes IV. Pragensis episcopus XXVII, hora tercia viam universe carnis est ingressus de hoc seculo ad Dominum migrando4. Qui cumd ante mortem in egritudine labo- raret', disposuit et ordinavit, ut omnibus servitoribus suis, incipiendo a primitivis a Karolus Wl om. H Moravie H I om. W alia Wlilla H cum Hl dum W laboraret Wl laboravit H 1) Id est Iohannis IV. de Dražic, episcopi Pragensis, cſ. conspectus capitulorum. 2) autendens. reservavit I secundum litteras Karoli regis die 8° m. Ianuarii recte autem a. 1339 datas (v. RBMIV, n. 2200), quarum textus abbreviatione magna corruptus est. 3) Litterae confirmationis cum litteris Karoli regis (v. adn. praec.) insertis die 1° m. Decembris a. 1340 datae sunt (v. RBMIV, n. 2204). 4) Episcopus Iohannes die 5° m. Ianuarii a. 1343 mortuus est. b C d e 181

Strana 182
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. utpote prelatis, capellanis et militibus, quibus per centum marcas dari precepit, et sic mediocribus et minoribus servitoribus extitit summa pecunie secundum me- rita personarum et statuum exigenciam determinata, assignata; et sic universi habuerunt consolacionem et serviciorum suorum retribucionem. Sicque bonam famam, quam in vita habuit, laudabiliter in morte reliquit et aliis multis ob salu- tem et remedium anime sue propter Deum plura errogavit volens sibi thesauros in celis thesaurisare. Porro plena fruens adhuc sospitate mandavit fieri et procurari thumbam sancti Adalberti in ecclesia Pragensi de auro et argento decenti et sump- tuoso opere ymaginibus diversis et sculpturis artificialibus mirifice decoratam. Et talisa in regno Boemie non fuit prius reperta. Insuper in prefata ecclesia Pragensi sibi studiose de loco sepulture providit mandavitque fieri ymaginem de auricalco artificiali opere consumatam et perfecte deauratam ad instar presulis, super sarcophagum locandam, et alia plura ordinavit fieri, que erant necessaria et ornancia suam sepulturam. Ceterum in anniversario suo XIII sexagenas et XII grossos singulis annis solvendas dominis canonicis et ministris ecclesie Pragensis in monasterio b. Virginis in Rudnicz canonicorum regularium et tres marcas in villa Jessenyczl deputavit. Ex hiis et supradictis, quam pius benefactor, consolator et pa- ter cleri extiterit populique clemens et providus rector gentisque Boemice fidelis zelator ac indefessus propagator. CAPITULUM XVII. *De eleccione primi archiepiscopi ecclesie Pragensis*b. u Eodem anno, postquam dominus lohannes IV“s, episcopus Pragensis XXVII", de hac vita decessit, die undecima2 honorabilis vir dominus Arnestus, decanus Pragensis ecclesie, a capitulo divina opitulante gracia in episcopum Pragensem est electus. Qui in statu suo honestissime fuit conversatus, virtutibus inbutus, naturalibus donis ornatus, sciencia illustratus et variis donis gratuitis ditatus, et sicut precessit alios officii dignitate, sic eminebat vite sinceritate. Et licet ista eleccio fuerit canonica et utique ex inspiracione divina causata, verumtamen quidam de capitulo emuli equitatis, fautores perversitatis, non attendentes eccle- sie utilitatem nec persone electe dignitatem, tamquam vulpino ganitu prefate talis Wl talibus H b *-* H I deest W 1) V. in litteris fundationis canoniae Rudnicensis (RBM III, n. 2008). Cſ. Hledíková, Jan IV. z Dražic, p. 149. 2) Electio die 14° m. Ianuarii a. 1343 facta est (RBMIV, n. 1215). a 182

Strana 183
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius eleccioni contradixeruntl. Et quia invidia est dolor felicitatis aliene, unde ipsi, que nequeunt mutari, non cessant calumpniari et quecunque assequi non potuerunta, venenoso dente ut hyrcus squalidus lacerare non obmittunt. Et sic invidia ta- bescentes sunt, se ipsos livido corde corrodentes animasque suas perniciose morti- ficantes. Porro rex Boemie cum *domino marchione et cum*b universis terre baro- nibus, clerus quoque ac populus huic laudabili eleccioni congaudentes Deo refe- runt graciarum acciones. Ceterum venerabilis dominus electus, volens causam suam defendere ac suis adversariis triumphare, cum literis regalibus nec non ba- ronum, abbatum et capituli dicte ecclesie Pragensis ad curiam Romanam est profectus dirigente domino Deo iter suum in prosperitate, procul mota omnium adversitate. Tantam graciam Deus ei contulit, ut a domino apostolico a domi- nisque cardinalibus grato et gracioso susciperetur affectu. Nam revera in exteriori homine erat decorus in aspectu, in interiori rectus in conspectu, mundus ac purus in affectu. Huius rei gracia dominus papa peticiones suas hylari vultu exaudit gra- ciis variis honorando, unde ipsum studiose mandavit domino cardinali Portuensi confirmari et cum omni honorificencia devocius in episcopum Pragensem consec- rari. Quem universi domini cardinales cum magna reverencia affectuque sincero ad osculum pacis susceperunt eidem gratissimum et condignum honorem exhi- bentes, totaque curia Romana laudabiliter congratulabatur. Et tunc yemps adver- sitatis abiit, ymber detraccionis recessit, estas prosperitatis, serenitas iocunditatis advenit. Porro votis desideriisque suis efficaciter potitus actisque laudabiliter consumatis, acceptis litteris bullatis a domino papa Clemente sexto2 cum bene- diccione ad sedem propriam remeavit. Denique universus clerus populusque civitatis Pragensis cum reliquiis et vexillis processionaliter obviam procedentes suum venerabilem pastorem cum ingenti leticia susceperunt. Ceterum exultat nimium ecclesia Pragensis, sponsa sponsi de adventu, amplectitur sponsum glo- riosum innixa suo dilecto, ipsum osculatur, in domino fruitur sponso, eidem ineffabili karitate copulata cupiens fetum laudabilem, domino Deo placabilem cum ipso dulciter procreare. Denique filiorum suorum corda infirma ad recti- tudinem vite erexit et ad viam salutis eterne eosdem direxit non solum bono exemplo, verum eciam salutifera doctrina. Unde in iure canonico decoratus in a potuerunt Wl poterunt H b * * Wl om. H C cum literis Wl multis H 1) Maior pars canonicorum decano capituli Pragensis Arnesto, pars paulo minor Henrico, praeposito capituli Pragensis et cancel lario marchionis Karoli, suffragata est; eleccione "per compromissum", id est per duos electores principales delegatos, Arnestus electus est. Litem papa Clemens VI. decrevit: electionem factam non approbavit, sed forma provisionis Arnestum episcopum nominavit. 2) Cſ. adn. praecedentem. Bulla die 3° m. Martii a. 1343 data est (MBVI, n. 166). 183

Strana 184
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. aliisque facultatibus extitit excellenter eruditus, de cordibus suorum subditorum germina viciorum radicitus extirpavit cunctosque errores falsasque obliquitates funditus eliminando. Ceterum Deus de sua inmensa clemencia, videns ipsum meram habentem gratitudinem, graciam gracie cumulavit. Nam illustris princeps dominus Karulusa, marchio' Moravie, cupiens ecclesie Pragensi exempcionem honorisque augmen- tacionem, obtinuit a domino apostolico, ut in eadem esset sedes metropolitana et inmediate ad curiam pertineret Romanam!. Nam pridem subiecta extiterat archiepiscopo Maguntino. Unde cum pallium de prefata curia fuisset allatum2, ve- nerabilis pater et dominus, dominus Arnestus in archiepiscopum Pragensem per plures episcopos adiacencium terrarum in ecclesia Pragensi cum maxima sollem- nitate extitit consecratus die dominico proximo ante adventum Domini; fuitque sollempnitas prime imposicionis pallii sive accepcionis in persona prefati domini Arnesti. Denique primus ipse in regno Boemie archiepiscopus accepto pallio egressus de ecclesia in presencia regis Boemie et marchionis Moravie nec non multorum principum aliorum et episcoporum novam fundavit ecclesiam Prage artificiali opere et celaturis magistralibus numquam in hoc regno visis laudabiliter erigendo. Eodem tempore abbas de Lutomysl per prefatum dominum archi- episcopum in episcopum est consecratus4, qui est suus subditus cum episcopo ecclesie Olomucensis. Huius rei gracia convivium solempne et valde sumptuosum dominis episcopis et omnibus prelatis et canonicis totique clero plurium ecclesia- rum necnon advenis universis in castro Pragensi in domo regali extitit sufficien- tissime procuratum, quo consumato predictis dominis episcopis et aliis multis advenis dominus archiepiscopus Pragensis dona et exenia copiosa animo sincero et hylari vultu est largitus, qui cum gratiarum accione ad propria sunt reversi. a b c Karulus H I Wenceslaus W marchio Wl om. H et WI om. H 1) Bulla Clementis VI., qua episcopatus Pragensis in archiepiscopatum promovetur, die 30° m. Aprilis a. 1344 data et Avinione solemniter pronuntiata est (v. MBVI, n. 363, 364). 2) Pallium, insigne dignitatis archiepiscopalis a papa concessum, canonicus Pragensis Nicolaus (Mikuláš Lucemburský) et Nicolaus Hostislai (Mikuláš Hostislavův z Hořovic) Pragam attulerunt. Cf. et litterae Clementis VI. die 24° et 25° m. Augusti a. 1344 datae (v. MBVI, n. 417-419). 3) Die 21° m. Novembris a. 1344. 4) Sedes episcopalis in civitate Lutomysl (Litomyšl) die 30° m. Aprilis a. 1344 una cum archiepiscopatu Pragensi constituta est. Episcopus primus Iohannes, adhuc abbas monasterii in Louka prope Znojmo, ordinis praemonstratensis, factus est (v. MBVI, n. 363; RBM IV, n. 1398). 184

Strana 185
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM XVIII. De creacione collegii clericorum in ecclesia. Eodem anno illustris princeps dominus marchioa Moravie cupiens obtinere celesti regno eternam retribucionem ad honorem Dei omnipotentis et b. Virginis Marie patronorumque nostrorum necnon omnium sanctorum pro vita perpetua adipiscenda, pro suorumque parentum, predecessorum, successorum cuncto- rumque fidelium defunctorum et vivorum statu felici et eterna salute et propter cultus divini incrementum in ecclesia Pragensi XXIV clericorum secularium numerum seu collegium «creavit precentore in eo computato, qui esset eorum senior et provisor, quorum XII presbiteri, sex dyaconi et VI subdyaconi fore debent, quos mansionarios voluit nuncupari; quique tenerentur cottidie et debe- rent circa ipsam ecclesiam personaliter residere et non per alium horis b. Virginis continue interesse. Eosdem prefatus dominus marchio de novo creavit, statuit et ordinavit et voluit, quod dicti mansionarii habitum haberent decentem, intra et extra ecclesiam suo proposito congruentem et contulit eisdem et donavit bona larga et redditus sufficientes «pro» victu et amictu [pro] distribucionibusque cottidianis irrevocabili donacione assignavit cum omnibus iuribus et libertatibus, obvencionibus et suis pertinenciis'. Et predictos redditus pro suis propriis pecuniis comparavit reservans sibi specialiter ius patronatus et suis successoribus, Boemie regibus. Minorum vero prebendarum, dyaconorum et subdyaconorum ad precen- torem et ad maiores prebendatos et mansionarios collacionem sive institucionem voluit pertinere, et quod omnes essent sub regimine decani Pragensis. Dominus vero archiepiscopus et prelati canonicique ecclesie prefate prospicientes premissa in magnum divini cultus augmentum et decorem ipsius ecclesie redundare, deliberacione et tractatu super hiis prehabito diligenter ad ipsius principis in stanciam dictum numerum clericorum in eadem ecclesia Pragensi auctoritate ordinaria crearunt, statuerunt et ordinaverunt, omnia et singula per prefatum principem ordinata et disposita roborarunt et ratificarunt et approbarunt litteris suis approbantes. Dominus vero papa Clemens sextus hec universa visa et in- tellecta grata et rata habendo ex certa sciencia auctoritate apostolica confirmavit suarum litterarum patrocinio efficaciter roborando?. a b C marchio H I Wencezslaus marchio W creavit suppl. Za pro transpos. Za l quod H laes. W pro suppl. Em I) Litterae fundationis collegii mansionariorum a marchione Karolo die 5° m. Octobris a. 1343 datae (v. RBMIV, n. 1322) et die 5° m. Ianuarii a. 1344 ab episcopo Arnesto capituloque confirmatae sunt (v. RBMIV, n. 1369). 2) Litterae confirmationis papae die 30° m. Aprilis a. 1344 (MBVI, n. 367) datae sunt. 185

Strana 186
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XIX. Quomodo rex Boemie repulit regem Polonie de finibus suis et de victoria ultramarina miraculosa. Anno Domini MCCCXLIIII° rex Polonie cum magno exercitu proprio annexo sibi exercitu regis Ungarie ac aliarum gencium multitudine copiosa intra- vit hostiliter terram Opaviel ipsam igne et ferro devastando. Porro dominus Nicolaus, dux terre prefate, non valens pretaxatis resistere, auxilium regis Boemie instantissimis precibus postulavit. Et quia principes solent exercere iusticiam proprias iniurias vindicando aut de offensis sue milicie ac aliorum subditorum sumendo ulcionem, unde rex Boemie advertens periculum in mora, ne“ predictus rex memorata terra subiugata suam tyranidem ampliando Moraviam ingrederetur - quia secundum sapientem parvus error in principio est magnus in fine2 - huius rei gracia cum suo primogenito, domino marchione Moravie, exercitu validissimo congregato, quem venerabilis pater dominus *Arnestus, sancte ecclesie Pragensis primus archiepiscopus*b, ipsis in auxilium multitudinem copiosam galeatorum et forcium armatorum destinando augmentans nimium amplificavit. Cumque ter- re Opavie cominus appropinquarent, prefatus rex Polonie veritus est a facie eorum, robur et virtutem ipsorum metuendo ad regnum proprium est reversus. Quem principes nostri una cum suis usque ad Cracoviam sunt persecuti et in obsidione eiusdem per eosdem plurimi sunt precincti baltheo militari et solemp- niter milites effecti. Bella quoque particularia inter partes adversas extiterunt et multi inimi- corum ceciderunt et precipue rex Ungarie de interitu militum suorum non modicam sustinuit turbacionem4. Et quia Cracovia propter defectum victualium difficilis erat ad capiendum, conversi sunt ad alias civitates et municiones; et quam pluribus expugnatis et captis invaluit magna fames et victualium defectus. Itaque barones et nobiles regni Boemie et Moravie militibus suis panem per buccellas a in mora ne WI in Moravie H b ** Wl archiepiscopus Arnestus, sancte ecclesie Pragensis primus H ceciderunt WI deciderunt H 1) Recte a. 1345. Medio mense lunii rex Poloniae Casimirus in terram Ratiboriensem (Ratibořsko), possessionem principis Nicolai Opaviensis (Mikuláš Opavský), invadit. Qui Casimirus, Ludvicus Bavarus et Ludvicus, rex Ungariae, tunc foedus militare contra Boemiam cont raxerunt. 2) Locutio frequens, cf. De minimis crebro fiunt quam maxima dampna (Walther n. 5089, sim. et n. 244, 8286a al.) V. et Eccli I1, 34: ab scintilla una augetur ignis. 3) Rex Iohannes et marchio Karolus auxilio Nicolao venientes die 29° m. Iunii apud civitatem Bohumin fuerunt, Polonos de terra Ratiboriensi (Ratibořsko) depulerunt et die 12° m. Iulii ad Cracoviam pervenerunt. In suburbiis Cracoviae incendio deletis plura proelia parva commissa sunt, in quibus multi copiarum auxiliarium Ungarorum occisi sunt. In fontibus Hungaricis ex adverso regem Iohannem his copiis missis ad reditum coactum esse firmatur. c 4) 186

Strana 187
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius modicas distribuebant, aquam pro pecunia comparando, nam regnum Polonie variis modis fuerat devastatum. Porro principes nostri ob hanc causam conspi- cientes exercitum suum nimium aggravari, nuncios regis Polonie pro treugis adi- piscendis sine contradiccione susceperuntl, quibus positis“ et confirmatis principes nostri cum suis ad propria sunt reversi. Rumor autem insonuerat, quod propter debitum XX milium marcarum hec guerra fuerit exorta, quas rex Polonie domina Margaretha sponsa sua adhuc vivente, filia regis Boemie, eidem mutuaverat. Cuius si vita desiderabilis durasset, multa *commoda regni Boemie conservasset*b nec tanta mala fuissent subsecuta. Eodem tempore rex Cypri miraculose cum paucis christianis maximam multitudinem paganorum vicit et interemit, qui Turci nuncupantur, sicut contine- tur in epistola infrascripta: Rex Cypri regine Sicilie salutem. Gaudete et congratulamini nobiscum et cum ceteris fidelibus cruce signatis. Cum ad prelia contra infideles Turcos ob reverenciam domini nostri lesu Christi, qui pro nobis voluit crucifigi, «progre- deremurs', in hoc prelio nos non dereliquit. Unde una nobiscum gracias et laudes referatis Deo et Virgini gloriose de immenso beneficio nuper in me facto. Nam cum nos cum fidelibus cruce signatis moti ad prelium contra Turcos congregati essemus, Turci habebant duodecies centena milia et nos duo milia; et incepimus pugnare ex adverso potenter [contra]d magnam multitudinem inimicorum prosternentes. Et prelium usque ad vesperam duravit, et ita nimium fessi non poteramus amplius preliari et expectabamus palmam martirii. Et cum vidissemus nos in tali puncto constitutos, clamavimus ad dominum dicentes: "Domine Ihesu Christe, qui voluisti pro nobis crucifigi, da nobis fidem firmame et caritatem perfectam et conforta corda nostra, ut in tuo nomine valeamus palmam martirii obtinere, quia eis resistere non valemus." Et sic desperati de victoria mortem amarissimam expectabamus gementes et flentesf. Et ecce apparuit nobis unus super equum album sedens, habens vexillum album, in quo crux erat rubei coloris. Hic indutus erat pilis camelorum, habens faciem oblongam et macilentam cum barba prolixa, et cum sonora voce clamavit: "O, fideles, nolite timere, quia divina maiestas celos aperuit et mittet adiutoriium invisibile. Surgite et confortamini et viriliter mecum ad pugname venite, quia pauci ex vobis morientur et vitam eternam obtinebunt'." Et sic eius auxilio surreximus confortati, acsi nunquam a b C d e f g h positis Wl peractis H ** W (secundum Loserth, nunc laes.) I deest H progrederemur suppl. Em l om. H W contra del. Za! ante prosternentes suppl. eos Em fidem firmam W (secundum Loserth, nunc laes.) I fraternitatem H flentes Wlflementes H ad pugnam Wl ad pugnandum H obtinebunt WI possidebunt, obtinebunt H I) Treuga primo in tres septimanas recepta, deinde usque ad s. Martinum (diem 11 m. Novembris) prolongata est. 187

Strana 188
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. fuissemus preliati, et adversarios invasimus iterato et pugnavimus tota nocte, sed nobis lux quasi solaris luminis tota nocte apparebat. Die vero facta, qui remanserant de Turcis, fugam ceperunt et ex nostris oculis evanuerunt, et sic obtinuimus victoriam auxilio divino. Et antequam de loco prelii transiremus, mis- sam de sancta Trinitate et de beatissima Virgine Maria fecimus devote celebrare gracias Deo et beate Virgini debitas referentes et petentes, ut possemus corpora christianorum ab infidelium corporibus discernere. Et tunc ille, qui apparuit nobis, respondit: "Quod petitis, impetrastis et maiora hiis obtinebitis, si in fide perstiteritisa." Nos vero personaliter cum interrogavimus: "Quis estis vos, qui tanta pro nobis fecistis, ut valeamus vestrum nomen divulgare?" Et respondit: "Ego sum, qui dixi: Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi!" Et hiis dictis disparuit dimisso odore suavissimo, quo mirabiliter fuimus recreati, plus quam cibo et potu materiali. Sequenti die decrevimus corpora mortuorum christianorum numerare, et cum venimus ad locum prelii, invenimus ad capita singulorum christianorum fustem longam sine frondibus et in capite florem album tanquam hostiam consecrandam et inscriptum aureis literis: Christianus sum ego. Tunc segregantes corpora ab infidelibus voluimus pro ipsis facere officium defunctorum; et audi- vimus voces de celo sine numero et dulcissimum genus melodie ita, quod ex hoc quilibet videbatur possidere vitam perhennem, et ter cantaverunt versum2: Venite benedicti patris mei, usque ad finem. Et tunc sepelivimus corpora christianorum sexagintab iuxta Tebaydam civitatem, corpora autem Turcorum, que' potuimus in- venire, erant decem et septem milia; qui in corpore et in anima eternaliter perierunt. Anno Domini MCCCXLV°, septimo die Octobris' circa ortum solis fuit eclipsis Solis et evidenter sole oriente apparuit aliquantulum de Sole obscuratum. Et hec obscuracio fuit in signo Libre, in quo quedam memoranda pro salute humani generis fuerunt perpetrata. Et fuit eclipsis Lune eodem anno XIV die Septembris, hora XII post meridiem in octavo gradu Arietis4. Et sic fuerunt ambo luminaria celi eclipsata in uno mense. Sic quoque sequebatur, quod dictum Her- metis haberet locum, qui ait, quando ambo luminaria in uno mense eclipsantur, quod post secuntur multa incomoda et mala in hoc mundo. Coniunccio quoque Iovis et Saturni fuit circa finem Marcii eodem anno currente in decimo nono gradu Aquarii, et die octavo Februarii eodem anno fuerunt in Aquario quinque planete, videlicet Saturnus, Iupiter, Mars, Sol et Mercurius, et in capite quasi a b c perstiteritis Wl persisteritis H sexaginta EmI sexinta H laes. W que Eml qua H laes. W 1) Ioh. I, 29 2) Matth. 25, 34 3) De facto a. 1345 Sol die 26° m. Septembris defecit; die 7° m. Octobris eclipsis Solis iam a. 1344 fuit. 4) Anno 1345 Luna die 18° m. Martii et 12° m. Septembris defecit. 188

Strana 189
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Marcii coniunccioa fuit Martis et Saturni et Iovis in uno termino. Que coniunccio significavit gwerras et alia multa, que concordabant ex hac constellacione. Eodem anno' spiritu maligno suadente, in veneno eiusdem pestifero infi- ciente regina Apulie machinata fuit malum sui conthoralis2. Unde cum marsalko et cum quibusdam regni magnatibus in nece regis conspiraverunt, cumque in thoro regali rex quiesceret cum regina more maritali, marsalcus cum complicibus suis inpetuose ad hostium thalami regalis pulsaverunt, fingentes se valde ardua cum rege tractaturos. Rex vero metuens sibi malum imminere eis introitum ne- gavit, regina vero iugiter regem exhortabatur, ut ad eos egrederetur, asserente causas legitimas adventus eorum, quas nequaquam differre valerent. Et non con- senciente rege regina clam ianuas eisdem patefecit, qui mox in regem irruentes ipsumque per capillos apprehendentes, tam diu per commodum regale verbe- rantes et vulnerantes traxerunt, quousque spiritum exalavit. Et actus pravus olim a prima muliere perpetratus est per hanc reginam renovatus. Nam sicut illa ab antiquo serpente virusd sibi infusum eodem participem effecit prothoplastum cum sua posteritate, adinstar illius istam maliciam, que habet racionem veneni, in virum proprium infundendo, seum e fraudulenter et dampnabiliter interemit. Eodem anno currente et virtute constellacionis regnante dux sive comes Holandie3 exercitum magnum congregavit principibus adiacentibus sibi coope- rantibus. Qui versus terram Frisonum properavit', et quia per mare fuit accessus ad eandem, galeis et navibus multis preparatis voluit eam sibi subiugare suoque dominio mancipare, quia quondam extiterat subiecta dominio suorum patro- norum'. Cumque essent non longe a litoribus terre distantes, ventus validus flatu suo ipsos in navibus dissipavit. Qui cum ad magnam distanciam localem fuissent sequestrati, porro naves primeve cum nobili milicia essent appropinquantes, Frizo- nes in foveis, quael paraverunt, latitaverunt cautulose se abscondendo. Illis quoque de navibus super litora exeuntibus, illi super illos ex inproviso irruentes et a b d e g h 1) 2) coniunccio Eml coniunctum H coniuncta W asserente pro asserens pravus WI primus H virus H I om. W eum suppl. Za properavit H l properaverunt W patronorum Wlquorum H maiorum Em que pro quas I laes. W Namrationem sequentem sub numero XXI in conspectu capitulorum invenimus. Cſ. adn. ibidem. Lis multorum annorum, quae de iure successionis in regno Neapolitano inter participes domus Anjou vertebatur, anno 1332 composita est hoc modo: Iohanna, nepos Roberti, regis Neapolitani (1309-1343), eo tempore puella sex annorum, Andreae, qui erat ei aequalis, filio iuniori Karoli Roberti, regis Ungariae (1308-1342), desponsata est. Regina admodum adulescens postremo cum suo consobrino Ludvico (Ludvik Tarentský) amore iungebatur, cuius opera Andreas die 18° m. Septembris a. 1345 occissus est. 3) Guilelmus IV., comes de Hainaut et de Hollandia (Vilém IV., hrabě hennegavsko-holandský), nepos comitis Karoli de Valois, frater uxoris Ludvici Bavari imperatoris. 189

Strana 190
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. cum maximo clamore invadentes, variis modis cunctos vita privaverunt. Colligen- tes vero arma et vestes occisorum, easdem galeas cristatas capitibus imponentes acceptisque vexil lis interemptorum naves eorum intraverunt et ipsis cum gaudio prestolantibus naves sequentibus cum principibus appropinquaverunt. Quibus illi signis innuebant, acsi eos post victoriam ad terram invitarent. Princeps suos existimans iussit velocius appropinquare. Cumque essent circa litus cognoscentes, quod essent illusi, fugere non valuerunt, nam magna multitudo armatorum de foveis exiens et de fossis cum illis, *qui erant in navibus*a, prestolantibus ipsos cum ingenti impetu occiderunt, principem quoque Holandie cum aliis principibus captivaverunt. Cumque flexis genibus unus principum pro principe Holandie exoraret, ut eo vivo dimisso intromitterent se de suo principatu, at illi consilio prehabito nonb consenserunt et illico unam manum prefato principi iubent amputare. Et iterum preces porriguntur, ut saltem tunc eorum furia cessaret, at illi viri impii omnibus membris truncatis corpus eius equis per varia loca traxerunt1. Porro principem, qui se pro eo morti exponebat, decollare iusserunt, omnem quoque miliciam eorum excellentem crudeliter interfecerunt“ procul omni pietatid. O, quanta et qualis extitit malicia illorum virorum crudelion ferociorque ferarum ferocitate, nam leones humiliatis et prostratis hominibus parcunt nullam molestiam inferentes et ab eis specie differentes, sed hii malicie veneno referti hominem ad ymaginem Deie creatum, formidinem divinam po- stergantes, fraudulose exterminaverunt. Et hec malicia effrenata est hostis sapien- cie, degenerat a racione, excedit iusticie mensuram, amiciciam rumpit, concor- diam perimit, pectoris' auffert pacem, hanc ira inflammat, furor exasperat, cecitas indurat. Porro principes cum suis ab eis interempti vere sapiencie principes non extiterunt, nam bona gracie, bona nature propter bona fortune perniciose perdiderunt. Inter cetera quoque Dei dona minuss donum Dei est mundus iste cum suis diviciis et deliciis et corporales creature, maius, quod ad ymaginem suam hominem fecit et naturalibus donis mirifice perfecit, maximum est, quod hominem redemit et sacramentis mundando doctrina evangelica illustravit, pre- maximum est gracia Deih et dona Spiritus sancti, supereminens et excellentissi- mum est future glorie et premium vite eterne. b C d e f g h a ** Wl que in manibus erant H non WI om. H interfecerunt H I interficiunt W pietati pro pietate Dei WI om. H pectoris WIper terram H minus W (secundum Loserth, nunc laes.) I merito H Dei WIrei H 1) Guilelmus IV. die 27° m. Septembris a. 1345 sagitta percussus apud Starvoren mortuus est. 190

Strana 191
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM XX. De eleccione et coronacione domini marchionis in regem Romanorum Deus auctor pacis et amator in ecclesia triumphante summam pacem ordinavit, in ecclesia quoque militante de sue immense bonitatis largitate salu- berrimum intulit pacis principium, inspirando domino pape et electoribus impe- rii, ut princeps pacificus in regem Romanorum eligeretur et adversarius pacis per ipsum cum suis complicibus exterminaretur. Nam pax est magnum donum Dei et vestigium eius, et quasi testatum, fidelibus legatum, et est semita humane salu- tis. Unde sapiens ait proverbium2: Omnes semite illius pacifice. Porro si pax temporis non habetur, pax pectoris difficulter custoditur, ac demum ad pacem eternitatis non pervenitur, de qua scriptum est3: Sedebit populus meus in pulchritudine pacis. Nec Deus ibi habitat, ubi non est pax et mentis tranquillitas, in pace enim factus est locus eius. Anno igitur Domini MCCCXLVI°, die XXVI mensis Novembris, VI Kalen- das Decembris, hoc est proximo die dominico post festum beate virginis Katherine, electus fuit et coronatus illustris princeps dominus Karulus, marchio Moravie, in regem Romanorum per archiepiscopos Coloniensem et Treverensem in civitate Bunna, que est prope Coloniam4. Et interfuerunt multi principes tam spirituales quam seculares: archiepiscopi prefati, Maguntinensis et Pragensis, rex Boemie, dux Saxonie, palatinus, necnon alii electores imperialis dignitatis et alii quam plures principes preter solum Branburgensem, qui tanquam nil iuris habens' in eleccione fuit exclusus, cum ius eleccionis, quod sibi debebatur, ad do- minum papam fuerit devolutum vel ad alios electores. Eligitur autem in regem Romanorum ex consensu et speciali mandato domini apostolici unanimiter et con- corditer per omnes electores, licet ipso recusante et contradicente. Tandem victus precibus sue consensit eleccioni; et *hec consumata est*d anno prefato XI die a b c donum Dei W (secundum Loserth, nunc laes.) I donum est H eternitatis W (secundum Loserth, nunc laes.) I civitatis H habens Wi om. H d ** Wl hoc consumatum est H 1) In conspectu capitulorum sub num. XXII invenitur. 2) Prov. 3, 17 3) Is. 32, 18 4) Electio Karoli regis Romanorum cum coronatione eius posteriore confunditur. Karolus feria tertia, die 11° m. Iulii a. 1346 in civitate Rhens electus est (RBM IV n. 1736), sollemnitas coronationis vero die 26° m. Novembris a. 1346 Bonnae (Bonn) celebrata est, nam civitates Aquisgranum (Cáchy) et Colonia (Kolín) cum imperatore Ludvico inimicitias suscipere non audebant. Electionis participes fuerunt: archiepiscopi Baldvinus Treverensis, Gerlachus Maguntinus, Walramus Coloniensis et duo ex quatuor electoribus saecularibus: Iohannes, rex Boemiae, et Rudolphus, dux Saxoniae. Electores ceteri, filius imperatoris Ludvicus, marchio Brandeburgensis, et comes palatinus Ruprecht partem imperatoris Ludvici secuti sunt. Coronationi affuerunt archiepiscopi nominati cum episcopis civitatum Münster, Verdun, Méty, Lutych, et solum unus principum saecularium, Rudolphus, dux Saxoniae. Cf. Spěváček, Karel IV., p. 197-203. 191

Strana 192
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. mensis Iunii, hoc est die dominico ante festum sancti Viti, nostri patroni. Legati quoque a latere domini pape specialiter remissi cum literis bullatis in eleccione et coronacione pretaxata ipsas publicaverunt cum magna solempnitate. Approbata autem hec sunt per dominum apostolicum anno predicto VI die Novembris in festo beati Leonardi confessoris. Eodem die dominus papa propria in persona fecit solempnem sermonem ad laudem et honorem Dei et sanctorum eius et in fine famam bonam domini electi extollendo et commendando ultra omnes prin- cipes huius temporis ipsum dignitate et honore cunctis preferendo. Ceterum huic laudabili approbacioni interfuit venerabilis pater dominus Arnestus, archiepis- copus Pragensis, cum aliis nobilibus, qui de hoc festo“ fuerant speciales legati!. Et egregium collegium tocius curie Romane et cuncti Deum laudantes et ei gracias referentes hanc graciosam et benivolam approbacionem sincero corde commenda- verunt. CAPITULUM XXI. *De obitu regis Boemie*2b Eodem anno in vigilia beati Ruffi martiris rex Boemie cum rege Francie et cum filio suo Karulo in regem Romanorum electo annexis quoque pluribus aliis principibus, ducibus, magnatibus, comitibus, baronibus et de diversis mundi par- tibus militibus pervenit ad regem Anglie hostiliter invadendum. Qui rex ante adventum ipsorum iuxta famosam urbem Parisius metaverat sua castra, sperans regem Francie posse superare, qui quasdam provincias suas contra iusticiam videbatur sibi usurpare. Sed dicto rege Boemie cum aliis supervenientibus in adiutorium regi Francie robur ipsorum formidans vehementer ad fugam se cum suis exposuit, in media nocte retrocedendo festinavit propter accelleracionem pluribus relictis victualibus et multis aliis rebus utensilibusd, supellectilibusque dimissis. Porro ad consilium regis Boemie rex Francie cunctique principes du- cesque exercituum regem Anglie sunt insecuti. Qui iam pertransiverat magnum a festo W I facto H b *-* H I deest W c media W Ivicina H d utensilibus W Iutensibilibus H 1) Nuntii Avinionem delegandi die 30° m. Septembris a. 1346 a Karolo nominati sunt (RBMVII, n. II, 12). Archiepiscopus Arnestus ad papam die 5° m. Novembris accessit et, ut electionem factam approbaret, petivit. Cf. Spěváček, Karel IV., p. 202. 2) In conspectu capitulorum non legitur, of. adn. ibidem. 192

Strana 193
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius flumen cautulose, in quo transvadacio raro exstitit reperta; qui racione vicinitatis ad mare in meridie fuerat minoratus, et pro tunc vadus fuit inventus'. Quo audito rex Francie voluit ad propria remeare, rex vero Boemie nequaquam carere volebat, nisi insequeretur ultra terminos regni Francie, ipso quoque annuente pariter post ipsum processerunt. Denique prefatus rex Anglie receperat se ad tuta loca inter valles et nemora adventum eorum prestolando2. Et hoc ideo fecerat, quia minorem exercitum habuerat, erant enim decem vel plures armati super unum de hiis, qui in exercitu exstiterant regum predictorum. Quod advertens rex Francie ait suis principibus: "Non committamus bellum cum adver- sariis nostris, quousque recedant ab hiis locis tutis et munitis", cui rex Boemie nequaquam voluit prebere consensum. Porro cum iam exercitus convenissent, rex Boemie cum filio suo, electo rege Romanorum, viriliter congressi aciem belli tenuerunt. Sed quia eventus bellorum dubius fore frequencius dinoscitur, multis maxime per sagittas prostratis et interemptis maior pars Francigenarum fugiendo terga verterunt et multis aliis occasionem fuge dederunt. Cum autem nobiles regni Boemie conspicerent periculum vite affuturum, suaserunt regi, quod cum ipsis de bello secederet. Qui respondit, quod nollet hoc crimen glorie sue inferre, nec famam suam ex hac causa denigrare, sed mandavit eis, ut ducerent eum, ubi maior impetus et vigor belli existeret fragorque armatorum. Cui unus ex nobilibus regni Boemie respondit: "Nos illuc vos ducemus, unde amplius vivi“ vobiscum non redibimus. Cumque hoc effectui mancipassent, rex Boemie heu! cum pluribus principibus, baronibus et militibus de diversis mundi partibus cecidit et extitit in- teremptus filio suo, glorioso principe Karulo, difficulter cum vita transeunte et pauca milicia secum remanente. Qui - ut docet relacio fide dignorum -fuit in bello ante patrem et non fuga vel alia specialis causa, sed divina gracia ipsum a periculis protexit et clementer preservavit'. Post hec rex Anglie cum suis nobilibus regem Boemie et alios principes, qui in bello deciderant, studiose deplanxerunt et honorifice sepulture tradiderunt. Annis millenis tria centum sex quadragenis ante diem Ruffi vicinata dieque secunda exstat occisus, nobis evanuit, eo risus proch dolor! Iohannes, Boemorum rex, quasi magnes, strenuus et iustus, mitis, audax atque robustus, astutus, sapiens semper largissime regnans. a vivi WI om. H 1) Exercitus in cursu inferiore fluminis Sommae ad faciem steterunt. Rex Angliae Edvardus III. die 24 m. Augusti vadum in loco Blanchetaque dictum invenit, ubi aestu minuente exercitus suus flumen transire potuit. 2) Exercitus Anglorum locum defensionis opportunum in plano dorso montis prope vicum Crécy, a meridie et ab oriente declivi abrupto, a tergo nonnullis silvulis munitum, cepit. 3) Pugnam diligenter describit Susta (ČD II, 3, p. 496-512). Cf. et Spěváček, Jan Lucemburský, p. 564-565 (ubi et libri ad hane rem spectantes inducti sunt) 193

Strana 194
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Rex sine quartali fuit annis sexque “ triginta et bene regnavit ac terre pacem procuravit. O, Iesu Christe bone, suo spiritui miserere, quidquid excessit, dum sceptra regalia gessit, passio, Christe, tua sibi summa sit medicina, per quam salvetur celestibus et societur. Anno Domini MCCCXLVIII dominus Karulus, inclitus rex Romanorum, zelo divini amoris accensus ac calore dileccionis proximi refertus, bonum reipu- blice cupiens ampliare et regnum Boemie laudabiliter exaltare, impetravit a do- mino papa diversas gracias, que in sequentibus scriptis continentur. CAPITULUM XXII. De instauracione et instruccione in regno Boemie studii generalis Clemens episcopus, servus servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. In suprema dignitatis apostolice specula quamquam insufficientibus meritis divino dispensacionis munere constituti, ad universas fidelium regiones eorumque pro- fectus et commoda tanquam universalis dominici gregis pastor commisse nobis speculacionis aciem, quantum nobis ex alto permittitur, extendentes, fidelibus ipsis ad querenda litterarum studia, per que divini nominisd sueque katholice fidei cultus protenditur, iusticia colitur, tam publica quam privata res utiliter geritur omnisque prosperitas humane condicionis augetur, graciosos libenter favores im- pendimus et oportune commoditatis auxilia impertimur. Nuper siquidem ex parte karissimi in Christo filii nostri Karuli, regis Romanorum illustris, nobis est expo- situm, quod in hereditario regno suo Boemie multisque aliis eidem regno fini- timis regionibus atque terris generale studium, quod in illis' partibus summe foret expediens, non haberetur quodque metropolica Pragensis civitas in ipsius regni medio locoque saluberrimo sita et a diversarum parcium gentibus frequentata, a b C d e annis sexque Wl sexque annis H impetravit W limpetrat H profectus Wl profectibus H nominis Za (cf. MBVI)) I modis H laes. W numinis Em hereditario Em (of. RBM V/I) Ihereditatis H laes. W illis Em (cf. RBM V/I)I aliis H laes. W 1) Ad instaurationem studii generalis cf. J. Spěváček, Karel IV., p. 275-277 (ib. et libri alii ad hanc rem spectantes inducti sunt). Litterae Clementis papae VI. sequentes die 26° m. Ianuarii a. 1347 Avinione datae sunt (v. RBM VII, n. 99, MBVI. n. 845). 194

Strana 195
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius in victualibus quoque aliisque necessariis copiosa, ad huiusmodi generale studium regenduma, cum particulare dudum in ea fuerit, accommoda multum existeret; nos' considerantes eximiam devocionis ac fidei puritatem, quam tam ipse Karolus et predecessores sui, Boemie reges, quam eiusdem regni incole ad sanctam Romanam ecclesiam gessisse ac ipse Karolus rex et incole gerere dinoscuntur, ferventi desiderio ducimur, ut regnum ipsum, quod divina bonitas multitudine populi rerumque copia predotavit, fiat litterarum fertilitate fecundum ac in eo, quemadmodum auri et argenti copia fore dinoscitur, sic scienciarum prevalen- cium munera', ut viros producat consilii maturitate conspicuos, virtutum redimi- tos ornatibus ac diversarum facultatum dogmatibus eruditos sitque fons irriguus, de cuius plenitudine hauriant universi literalibus cupientes imbui documentis. Hiis igitur omnibus et presertim amenitatibus civitatis prefate diligenti examinacione pensatis, ad huiusmodi universale studium non solum premissorum eiusdem regni et regionum circumadiacencium incolarum, sed eciam aliorum, qui de diversis mundi partibus ad eandem confluerent civitatem, commodum et pro- fectum paternis affectibus anhelantes, dicti regis supplicacionibus inclinati de frat- rum nostrorum consilio apostolica auctoritate statuimus, ut in dicta civitate Pragensi perpetuis futuris temporibus generale studium vigeat in qualibet licita facultate et quod legentes et studentes ibidem omnibus privilegiis, libertatibus et immunitatibus concessis doctoribus vel legentibus et studentibus commoran- tibus in studio generali gaudeant et utantur quodque illi, qui processu temporis sciencie margaretham fuerint in illa facultate, in qua studuerint, assecuti sibique docendi licenciam, ut alios erudire valeant ac magisterii honorem seu tytulum pecierint impartiri, per magistros seu per magistrum illius facultatis, in qua examinacio fuerit facienda, archiepiscopo Pragensi, qui est pro tempore, presen- tentur. Idem quoque archiepiscopus doctoribus et magistris in eadem facultate inibi actu regentibus convocatis illos in hiis, que in promovendis ad doctoratus seu magisterii honorem requiruntur, per se vel per alium iuxta modum et consuetu- dinem, que super talibus in generalibus studiis observantur, examinare studeat diligenter eisque, si ad hoc sufficientes et idonei fuerint reperti, huiusmodi licenciam tribuat ac honorem seu titulum conferat magistralem. Illi vero, qui in eodem studio dicte civitatis examinati et approbati fuerint ac doctoratum seu tytulum magisterii obtinent, extunc absque examinacione ac approbacione alia re- gendi et docendi tam in civitate predicta quam alibi ubicunque, quibuscunque tam dicte civitatis quam quorumlibet aliorum locorum seu generalium studiorum in quibus voluerint, regere vel docere, statutis vel consuetudinibus contrariis" a b d regendum Za (MBVI) I regendi H re.. laes. W erigendum Em nos WInam H munera WI minera H sit minera Em (MBVI) contrariis Wl om. H 195

Strana 196
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. apostolica vel alia quacumque firmitate vallatis nequaquam obstantibus, plenam et liberam habeant facultatem. Nulli ergo hominum liceat hanc paginam nostre constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indig- nacionem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Avinione VII Kalendas Februarii pontificatus nostri anno quinto. Preterea alie gracie per prefatum dominum regem Romanorum in curia obtente sunt pro fabrica ecclesie Pragensis cum literis bullatis roborate, videlicet quod quicunque subsidium dat pro structura nove ecclesie predicte, quod de in- dulgencia unum annum consequeretur et unam quadragenama. Pro altari quoque beate Virginis', ad cuius ministerium dictus dominus rex collegium laudabile clericorum procuravit, eidem omnem necessitatem providendo, obtinuit indul- gencias copiosas. CAPITULUM XXIII. De anno iubileo et gracia iubilei. Anno Domini MCCCXLVII° venerunt ex parte senatorum ac principum Romanorum honorabiles viri, quam plures sindici urbis Romane, cum magna humilitate ad dominum papam supplicantes ex intimo cordis affectu, ut annus gracie in urbe Romana in quinquagesimo esset anno, eo quod *ad centesimum annum rarus pertingeret propter humane etatis brevitatem*. Huius rei gracia do- minus papa in crastino mandavit fieri consistorium et dominos cardinales omnes vocari. Et in ipsa nocte in visione domino pape apparuit sanctus Petrus in manu gestans claves duas protulitque ad ipsum hec verba: "Aperi os tuum et ignem ex eo mitte, quo calefiat et illuminari valeat totus mundus." Et in crastino dominus papa celebravit misam de sancta Trinitate orans, ut si visio ista a Deo esset, ut iterum appareret. Qui secunda nocte iterum habuit et eandem visionem. Unde prehabito consilio ac diligenti tractatu cum dominis cardinalibus consentit peticioni Roma- norum mandans eis dari" literas cum bullis nimium graciosas et commendavit B C d quadragenam Wl quadrigenam H gracie W (secundum Loserth, nunc laes.)I om. H iubileus Em ** W (secundum Loserth, nunc laes.) I ad centesimum etatis brevitatem H annum propter vite brevitatem raro homines perveniunt Em dari Wl dare H 1) Litterae ad hanc rem spectantes die 6° m. Maii a. 1346 datae sunt (MBVI, p. 646). a 196

Strana 197
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius multum urbem Romanam asserens ipsam esse sanctam civitatem patriarchalem, sepultura beatorum apostolorum Petri et Pauli honoratam; et plura aliorum sanctorum corpora per Romanos sunt illuc translata, ipsa quoque est sanctificata sanguine sanctorum martirum multorum milium ibidem pro nomine Dei inte- remptorum, unde asserit beatus Gregorius, quod in urbe Romana sanctorum martirum pro nomine Christi et pro fide katholica passorum corpora requiescere ultra sex milia pro qualibet die anni. O, qualis est hec civitas apostolica, pat- riarchalis, imperialis et quantis laudibus extollenda, ubi sedes est beati Petri apostoli, et quantis preconiis predicanda et honoris titulo cunctis preferenda. Unde evidenter apparet, quod ipsa est a Deo eterno electa, ut que hactenus erroris magistra fuerat et falsitatis, fieret postmodum discipula veritatis. Unde de ipsa est scriptum: De civitate, quam elegi, veniet vobis salus et videbunt oculi vestri et gaudebit cor vestrum. *Et sic nulla in mundo civitas vero tot habet corpora et reliquias sancto- rum*a. Sic omnes excedit in sanctorumb habundancia et multitudine indul- genciarum. Ceterum approbacio et confirmacio anni gracie per dominum papam facta sequitur in hiis scriptis: Cunctorum piissimus opifex salutifero crucis agone, quem' pro assumpte" nature liberacione subierat, triumphaliter consumato, redire disponens ad patris dexteram, unde venit. Ut conditum redemptumque gregem conformi fulciret pre- sidio, hominibus hominem pretulit Deus homo alium, videlicet Petrum, humanita- te divinitatis expressorem, prelatum et apostolice milicie signiferum et primatem. Inter ceteros sacre cooperacionis ministros preclaro eleccionis vase et gencium lumine beato Paulo apostolo sibi in partem sollicitudinis coadunato, signanter tamen in Petrum et per eum in omnes sibi canonice succedentes, sic potestatis summam transfudit in terris, ut acceptis celicis clavibus fierent celestis regni ianitores, quarum quidem ministerio interdum pro subditorum salute liberalius est utendum. Quoniam mortalium condicio lubrica ex infecte radicis traduce viciata fuit, in proclive malorum generali parvitate dilabitur, ita generalis ope levaminis noscitur indigere. Hoc pio versans in pectore felicis recordacionis Bonifacius papa VIII, predecessor noster, sub certa forma suis expressa litteris cunctis fidelibus quocunque a nativitate Salvatoris nostri anno centesimo - futuris perpetuo numerando temporibus - dictorum apostolorum sacratissimas in urbe Romana basilicas devote visitantibus omnim peccatorum remissionem plenis- simam fuit misericorditer impartitus. Verum quoniam etatis humane angusta mortalitas est obnoxia casibus, tanto periculorum agmine conclusa, ut paucissimis respective contingat ad metam dicti centesimi pervenire, nos licet immeriti eius b C d a * * Wl deest H sanctorum Hl om. W quem W l que H assumpte Wlassumpto H obnoxia WIobnoxa H licet Wlvero H 197

Strana 198
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. vices gerentes in terris, qui sequenti turbe, ne in via deficeret, est misertus, volentes, ut tam grate gracie domini pluralitate participancium amplietur, et cen- tena vel resecacione dispendii humane vite consulere brevitati, de fratrum nostrorum consilio centesimum ipsum provida moderaminis lance ad quin- quagesimum duximus redigendum, in hoc legalem veteris testamenti tradicionem spiritualiter amplectentes, ut sicut quinquagesimus sub tempore legis annus iubileus nomen de gaudii significacione sortitus, longinguas ad cognatorum prosa- pias et possessioness translatas in alios ad primos dominos revocabat, pandendo carceres et debita relaxando, sic noster quinquagesimus per urbem gracie latitu- dine introductus animas delictorum illecebras devias conditoris reformet imperio et restauret consorcio supernorum, discriminosos criminum nodos abrumpat et spiritualia debita, ad quorum satisfaccionem, rependium facultas non suppetit, meritorum condonet benigniter dispensatoria liberalitas remittentis. Nos igitur omnipotentis Dei et gloriose genitricis eiusdem ineffabili pietate ac beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi universis Christi fidelibus, qui anno quocunque a predicta nativitate quinquagesimo succedencium temporum curriculis evolvendo, si Romani XXX, si vero peregrini XV continuis vel in- terpolatis diebus prelibatas basilicas tantorum apostolorum memoria celebres, ac suorum corporum precioso deposito locupletes, nec non sanctam Lateranensem ecclesiam, ubi Constantinus clementissimus imperator dictorum apostolorum iam in celis triumphancium visione lustratus et pia informacione premonitus ac per beatum Silvestrum papam tam spiritualis quam corporee lepre remedia conse- cutus orthodoxe fidei cultum de tetrisb latebris in publicum secure libertatis eduxit, devote visitaverint, nec non hiis, qui huius visitacionis iter seu actum per eos assumptum infra dicti anni spacium implere nequiverint mortis preventu vel legitimo impedimento corporis obsistente, dummodo per veram penitenciam et confessionem preambulas divine misericordie tunc se capaces exhibeant, et si re- ligiosi existant, ad peregrinacionem et visitacionem predictas ex licencia suorum prelatorum accesserint, de fratrum nostrorum consilio et apostolice plenitudine potestatis omnium peccatorum suorum remissionem plenissimam tenore presen- cium indulgemus. Propter dicta vero vel aliquod predictorum indulgenciis aliis per predecessores nostros concessis visitantibus basilicas et ecclesias memoratas et alias ecclesias, ac pia loca urbis predicte in nullo prorsus intendimus derogare, sed easdem omnes et singulas innovando auctoritate apostolica confirmamus. a b possessiones Wl possiones H de tetris Eml deterioris HW dicti anni Wlanni dicti H 198

Strana 199
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius CAPITULUM XXIV. De graciis a domino rege Romanorum in curia impetratis et obtentis!. Cum ad omnium sanctorum reverenciam christianorum cunctorum devo- cioa debeat excitari, specialiter tamen incole regni Boemie ad sancti Wenceslay, nostri incliti ac gloriosi patroni, laudes et preconia extollenda eo affectuosius et devocius animo se debent erigere, quanto magis“ certum est in prefato regno mi- racula varia et saluberrima remedia provenisse et per eius sancta exempla celestis regni aditum nobis declaratum fuisse. Huius rei gracia ad amorem ipsius et famu- latum non solum miracula olym per ipsum facta, sed et nostris temporibus meritis ipsius et intercessionibus quam plurima beneficia divina provenerunt. Anno namque predicto quidam adolescens bone indolis, de famosa parentela civili in Kutne montibus propagatus, propter quosdam naturales defec- tus mutus est effectus, sed cum varia remedia sibi adhibita curacionis causad in nullo penitus extiterunt sibi profectura, denique consilio prehabito prefatus ado- lescens per parentes suos Pragam est adductus, sed nec Prage beneficia medicine eidem succurrere valuerunt. Porro querentes celestem medicinam ad sepulchrum sancti prefati ipsum adduxerunt, eidem sacrificium contriti et humiliati cordis offerentes precesque devotas fundentes exoraverunt, adolescens quoque affectuo- sis suspiriis cum gemitu interioris hominis sanctum Wenceslaum deprecabatur pro sanitate recuperanda. Et ecce celestis medicus iam dictus, vota supplicantium ex alto respiciens, misericorditer affuit, medelam salubrem iuveni contulit, cuncta impedimenta organorum vocalium exstirpando eum perfecte sanavit. Qui mox Deo et sancto Wenceslao magnis vocibus gracias et laudes referebat; fitque ingens gaudium suis parentibus, clerus quoque cum populo ipsis sincero affectu con- gaudebant, Deum in sanctis suis iugiter laudantes. a b C d e devocio W devocia H animo se debent W l animo sedebunt H magis Wlmagna H causa Wil causam H et W Iin H l) Inscriptio capituli cum argumento eius non congruitur. 199

Strana 200
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXV. De coronacione domini Karuli, regis electi Romanorum, in regem Boemorum. Dominus Deus omnipotens, qui continet in se virtutum cunctarum excel- lenciam summamque perfeccionem, et omnibus ex sua potestate entibus esse lar- gitur, rector et gubernator existens universorum, a nullo quoque adiutus nec di- rectus nec est cunctis in rebusa, que eius regimini non subiciatur et ab ipso suam essenciam non sorciatur. Eodem quoque universa ad debitum finem dirigente providit et ordinavit illustrem et egregium principem dominum Karulum, here- dem regni Boemie, in regem Romanorum ac Boemorum, non solum hiis regnis sed et universeb sancte ecclesie in hac laudabili persona laudabiliter providendo. Huius rei gracia ex divina clemencia Romanorum Boemorumque regnis post turbulenta et inordinata tempora quasi aurea secula advenerunt, ut liquet ex cau- sis legitimis et preclaris. Unde venit hora et nunc est, in qua tota tetra Ludovicice fraudis ac Bavarine caliginis nox precessit et dies illuxit, in qua iustorum semita quasi lux splendens suscepit incrementum, crescens in diem perfectam, in qua sta- tus eliminatur scismatice pravitatis, qui quam plures obumbrabat nubilo cecitatis. Ceterum cum prefatus dominus in terra Tyrolis subiugatis suis adversariis, castris municionibusque plurimis obtentis Pragam revertiturl de Tridento, et ante- quam ascenderet ad apices imperatorie maiestatis, voluit prius in regem Boemie coronari. Preparatis quoque cunctis necessariis et provisis ad tam magnificum et celebre convivium celebrandum, omnibusque circumstanciis adiunctis huic glo- riose solempnitati, *coronatus est itaque corona illa, qua patre vivente debuit coro- nari, in qua inpendit plura milia marcarum2. Et quia obtulerat ipsam Deo et beato Wenceslao, salutem anime sue desiderans et suorum successorum nec non proven- tus ecclesie Pragensis ampliare, ordinavit, quod reges sibi succedentes eadem corona coronarentur et quod quilibet eorum ecclesie prefate offerret marcas du- centas, ut pro eisdem reditus prepararentur dominis canonicis et ceteris mansio- nariis equa particione, et quod de hiis prelibatis regibus anniversaria solempniter * agerentur. Et hec ad instanciam domini regis literis papalibus sunt firmiter roborata3. a cunctis in rebus H I in rebus cunctis W b universe Hluniversali W C tetra Hlterra W d *-* H I deest W (secundum Loserth, nunc laes.) 1) Verba Francisci veritati non convenire videntur. Karolus mense Februario a. 1347 in Italiam et Tyrolim profectus est et die 15" m. Martii Tridento in publicum prodiit. Cum suo exercitu quidem ad castrum Tyrol pervenit, sed cum autem a Ludvico Brandenburgensi reiectus esset, contentionem Tyrolis recuperandae deposuit et mense Augusto in Boemiam rediit. 2) De insignibus regni of. Skýbová, Klenoty, p. 64 sqq. 3) Cf. bullam Clementis VI. die 6° m. Maii a. 1346 datam (v. MBVI, n. 386; RBMIV, n. 1698). 200

Strana 201
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Coronatur itaque dominus rex cum domina Blancza, sua conthorali, anno Domini MCCCXLVII die dominico proximo ante beate Marie Virginis Nativi- tatem! in ecclesia Pragensi *infra missarum solempnia per dominum archiepisco- pum Pragensem*a, episcopis pluribus cooperantibus, in presencia multorum prin- cipum, magnatum et baronum, qui ad hanc solempnitatem venerant mundi partibus de diversis, quibus dominus rex omnia necessaria mandaverat ministrare. Fueratque constructa quasi domus mire magnitudinis in Novo foro Maioris civitatis Pragensis' intrinsecus et extrinsecus variis pannis nobilibus et sericeis auro textis decenter ornata, in qua dominus rex et regina in apparatu regali cum prefatis principibus et cunctis advenis convivium sue coronacionis celebravit, et ad mensas singulorum et cunctorum est habundanter et largissime ministratum. Fitque leticia et gaudium magnum universis tam glorioso principi congratu- lantibus'. Hinc sonus buccinarum de diversorum instrumentorum musicorum suaviter resonabat, hinc varia exercicia sensibus hominum delectacionem indu- cencia frequentantur, et sic tota dies in magna deducitur iocunditate. Multa quoque dona et magnifica munera largitus est dominus rex tam advenis quam indigenis, qui interfuerunt pretaxate solempnitati. Eodem anno XIII die mensis Octobris' dominus rex cum valido exercitu nobilium regni Boemie, quem cives Pragenses ac aliarum civitatum multum am- plificaverunt, versus Bavariam processit cum comitatu principum plurimorum. Et ecce facta est mutacio dextere excelsi, que adversarium ecclesie Ludwicum Bavarum evulsit de hac vita, ut non esset occasio mortis et ruine multorum et ut princeps pacificus in pace intromitteret se de hiis, que ad imperium dinoscuntur pertinere. Undecima namque die mensis Octobris Luduico scismatico de vena- cione transeunte versus Monacum corruit de equo fractaque cervice morte subitanea terminatur4 et ceu zyzania de agro Domini mundum triticum inficiens eradicatur. Annis millenis tre centis bisque vicenis iunctis septenis, postquam Deus est homo lenis, quatuor exactis ter Octobrisque diebus humanis rebus finem facit et male factis versutus Bavarus papeque rebellis, avarus mox moriens sub equum ruit, et bene: namque fuit a * * Hl deest W (secundum Loserth, nunc laes.) b congratulantibus Em! congratulantes HW C est HI om. W 1) Die 2 m. Septembris a. 1347. 2) Id est in foro hodie Havelsky trh dicto. 3) Secundum Benessium de Weitmile Karolus iam die 11° m. Octobris profectus est (v. FRBIV, p. 515); quod verisimilius, quia Karolus ad civitatem Domažlice castra promovens die 14° m. Octobris de morte Ludvici imperatoris certior factus est. 4) Casus mortis apoplexia effectus Ludvicum die 11. m. Octobris a. 1347 in venatione ursorum apud vicum Puch prope monas terium Fürstenfeld deprehendit. 201

Strana 202
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. equum. Istud in exemplum sit principibus: violentum iuxta philosophum non fore perpetuum. Porro dominus rex nemine adversante intromisit se de Ratispona, de Nurenberk et de aliis civitatibus spectantibus ad imperialem dignitatem, denique principes diversarum terrarum vicinarum venientes, se humiliter subiicientes oma- gium receperunt. Eodem anno fratres, qui Carmelite nuncupantur, ponunt primum fun- damentum ereccionis domus eorum extra muros civitatis Pragensis'. Monachi quoque Sclavi nigri ordinis de Crawacie partibus venientes habitacula sua inter Sderaz et Wyssegrad iuxta ecclesiam sanctorum martirum Cosme et Damiani lo- caverunt2. Et hec acta sunt domino rege annuente et ordinante ad cultum divinum amplificandum. CAPITULUM XXVI. De fundacione Nove civitatis Pragensis et de epydymia *valde gravi et perniciosa*b. Rex regum dominus Deus, celi et terre imperator et rector, congrue potest augustus appellari, auget enim res de non esse in esse producendo. Denique po- tencia, sapiencia, bonitas, cunctarumque perfeccio virtutum in ipso sunt per essenciam, in creaturis vero per participacionem. Cui soli convenitd esse omnis boni bonum: bonitas enim uniuscuiusque est perfeccio ipsius, Deus autem cum sit simpliciter perfectus, sua perfeccione omnes rerum perfecciones comprehendit, et ita est omnis boni bonum. Ceterum summum regem imitatus serenissimus princeps et dominus, dominus Karolus, rex Romanorum ac Boemorum, semper augustus, auxit enim regnum suum in spiritualibus et temporalibus, ut liquet in predictis. Anno quoque Domini MCCCXLVIII, XXVI die Marcii fundavit dominus rex prefatus Novam civitatem Pragensem' manu propria primum lapidem po- nendo. a Crawacie H I Ungarie W b ** HI gravi valde. W C soli Wl solucio H d convenit Emlvenit H laes. W 1) Monasterium b. Virginis Mariae in Arena (hodie P. Marie Sněžne), posterius ordinis fratrum Minorum, cuius lapis primarius Karolus die 3° m. Septembris posuit. 2) Monasterium Slavorum (na Slovanech, Emauzy) ordinis s. Benedicti Karolus litteris die 21° m. Novembris a. 1347 Norimbergae datis fundavit (v. RBM VII, n. 257). 3) Litterae fundationis die 8° m. Martii a. 1348 datae sunt (v. RBM VII, n. 297). Cſ. subtilius Spěváček, Karel IV., p. 267 sq. 202

Strana 203
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Eodem anno die XVII Ianuarii hora XVII, minuta unius hore VII post meridiem fuit eclipsis Lune et fuit duracio eius a principio usque ad finem trium horarum XXVIII fere minuta. Et erat eclipsis cum commixcione magna virtutum planetarum, que erant quasi in dyametro in aspectu opposicionis: Sol, Luna, Venus, Mercurius et Mars aspiciebata ibi, Iuppiter' et Saturnus. Ex commixcionis virtute effectus ipsius est subsecutus, scilicet terre motus maximus in longitudi- ne et latitudine per plurimas terras et regna extensus, et precipue in montanis Karinthie nimium invaluit, quod castra plura funditus conquassavit, monasteria quoque cum villis multisque variis edificiis totaliter evertit. Et fuit hoc, quando Luna et signitores' pervenerunt ad loca, ubi fuit virtus eorum concitata, et fuerunt due appariciones portarum magne, que statim sequebantur eclipsim, et he fue- runt Veneris et Martis in dyametro et Mercurii et Iovis et fuit XXV die Ianuarii. Eodem anno et mensed in festo Conversionis beati Pauli apostoli" et in ipso die in multis terris fuit magnus motus terre - sed in Boemia minor, quia edificia non corruerunt - et motus similis non recordatur, nec in cronicis reperitur. Post hec subsecuta est maxima et horribilis ephydimia et pestilencia, que duravit fere per totam estatem et autumpnum, cui similis nunquam audita est nec reperta, que se extenderat lacius et longius per diversas terras et regna, nam Ianua et Pysis et plures famose civitates sunt facte deserte per mortalitatem, in Veneciis, in Florencia, in Bononia vix media pars, in aliis partibus et civitatibus tercia pars vel minor populi remansit. Et non solum in terris christianorum sed eciam in terris paganorum prefata ephydimia homines extinxit terribiliter devastando, unde Saracenis et Turcis defunctis cruciferi cum alba cruce de sepulchro Domini se sine magno impedimento intromiserunt. Et tunc temporis carista et flamma mire magnitudinis cecidit super Anchonam civitatem homines et cuncta in ea contenta cremando et in cinerem redigendo exceptis sexaginta hominibus, qui de ipsa fugierunt. Eodem anno Parisius venit nebula densa et obscura, quod homo hominem cominus non videbat. Que duravit in dicta civitate per diem et noctem', post cuius discessum reperta sunt quatuor milia corpora hominum defunctorum. Eodem anno in Cathaym et in finibus eius pluit aqua mixta cum maxima multitudine vermium et serpentum et ranarum, as quibus est multitudo magna a b C d f aspiciebat W (secundum Loserth, nunc laes.) et aspiciebant H luppiter W (secundum Loserth, nunc laes.) Iiugiter H signitores WIsigniscores H ? (pro correccione quadam difficile ad legendum) signi... Em signifertores Loserth in ed. et mense Hl om. W carista Wlcaristo H consecracio proponit Loserth; cf. LLB t. I, p. 570 per diem et noctem Wl per plures horas H g a Wlin H 1) Die 25° m. Ianuarii. 203

Strana 204
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. hominum interempta et devorata; et quicunque tangebat defunctum, mox cadebat moriendo. Et tunc temporis in terra, que est inter Cathaym et Persidem, pluit ignis in globis sive peciis admodum nivis, qui villas, civitates et castra incendit, qui continencia et contenta cremavit in cineres redigendo; lapides quoque et muri adinstar lignorum comburebantur, ex quo procedebat fumus nimium pestiferus et nocivus. Nam quicunque illum videbant, vix ad unam diem vivebant et multi decedebant ex visu et contactu illorum defunctorum. Et quoniam plures galee in mari Ianuensium et aliarum civitatum per visum et per infectum aerem, per fumum prefatum emoriebantur, ex quibus pauci ad propria remeaverunt ibidem decedentes. In Constantinopoli et in vicinis civitatibus et in Sicilia in quibusdam provinciis pauci viventes remanserunt. Denique propter prefatam ephydimiam Marsilia fuit totaliter depopulata et in vicinis civitatibus multa milia hominum decesserunt. Cause autem huius ex predictis patent intuenti. Eodem anno visus est ignis magne quantitatis moveri de occidente versus orientem et magni lapides de nubibus celi ceciderunt, de quibus unus pro miro regi Francie est in mulo deportatus. Et quidam rex gentilis magnus, dominus fere tocius Barbarie, fecit fieri viam pro mercatoribus versus Ianuam per desertum, et dum ad videndum eam cum magna familia transiret, venerunt nuncii asserentes, quod quam plures uxo- res sue infra duos dies essent defuncte et omnes homines sue civitatis mortalitate terminarentur. Rex nimis territus ait: "Dei est hoc iudicium volentis, quod suscipiamus fidem christianam", et misit nuncios pro consiliariis suis volens esse christianus. Qui cum audivisset, quod christiani ita morerentur sicut Saraceni, recusavit baptizari. Et inter gentiles tunc temporis ceciderunt fulgura de celo et «ignis a combussit duas civitates magnas, videlicet Amoden et Iakoren, et cum omnibus, que eis adiacebant, totaliter consumendob. Preterea in prefato die Conversionis sancti Pauli propter motum terre maximum Ravenna et quam plures alie civitates sunt in edificiis pro magna parte et in muris destructe et multi homines oppressi interierunt. Et transeundo versus Villacum in pluribus locis plura claustra et ecclesie cum variis edificiis corruerunt et prope ibidem montes cadentes XVIII villas obruerunt homines et iumenta exterminando. Predicta quoque civitas est funditus destructa et castra vicina XXXIV ceciderunt et terra in diversis scindebatur locis et tremore magno longo tempore quaciebaturc. Et tunc in tota Carinthia et Carniola et in terris vicinis maxima dampna evenerunt, mortalitas quoque ad Austriam eciam pervenit et ignis suppl. Za consumendo pro consumpsit quaciebatur Wl paciebatur H 1) Die 25° m. Ianuarii. a b c 204

Strana 205
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius in regno Boemie inceperat dominari, sed aura recens et frigida ipsam eliminavit. Sed Deo pocius et suis sanctis est gracias agendum. Eodem tempore quidam studentes de Bononia versus Boemiam transeun- tes viderunt, quod in civitatibus et in castellis pauci homines vivi remanserunt et in aliquibus omnes defuncti fuerunt, in multis quoque domibus, qui vivi remanserant et egritudine oppressi, unus alteri non potuit porrigere haustum aque, nec in aliquo ministrare, et sic in magna affliccione et anxietate decedebant. *Sacerdotes quoque ministrantes sacramenta et medici egris medicamenta ab ipsis inficieban- tur et moriebantur*a et plurimi sacerdotibus mortuis sine confessione et sacra- mentis ecclesie de hac vita migraverunt. Facte sunt autem fosse magne, late et pro- funde, in quibus corpora defunctorum sepeliebantur. In locis quoque pluribus infectus aer plus inficiebatur -qui plus nocet quam cibus corruptus - ex putredine cadaverum, quia' non remansit superstes, qui sepeliret. Verumtamen de prefatis studentibus nisi unus fuit Boemiam reversus sodalesque sui in via decesserunt. Advertendum est quoque, quod sicut per corporalia et sensibilis mens hominis in Deum potest elevari, si quis cum reverencia Dei et timore debito modo eisdem utatur, ita eciam eorum usus indebitus, amori carnali annexus, mentem a Deo vel totaliter abstrahit, cum in rebus constituitur inferioribus, vel mentis intencionem a Deo retardatd secundum plus et minus subsequente affectus diversitate. Hinc est, quod avari, gulosi, luxuriosi et ceteri viciosi hiis sensibilibus rebusque corporalibus enormiter utentes et execrabili amore eisdem inherentes offendunt Deum, iusticiam eius contra se provocando, et precipue peccatis contra naturam. Unde sicut olim ante legem et sub lege veteri, ita et nunc culpis exigentibus ephydimia et plagis aliis homines afflixit temporaliter multos ex hiis eternaliter condempnando. Et sequenti anno prima die Augusti, que fuit dies Veneris, et ad vincula sancti Petri, obiit regina Boemie domina Blanczal, prima conthoralis incliti domini Karoli, regis Boemie et Romanorum, et cum magno apparatu et solempnitate se- pulta est in ecclesia Pragensi, que huic plurima legavit et precipue regales cortinas. b d e a * * H l deest W quia Zal qui HW decesserunt Wl recesserunt H retardat Eml retardant H laes. W execrabili Wl excecabili H I) Regina ad annum tricesimum secundum non perveniens Pragae die I° m. Augusti a. 1348 mortua est. 205

Strana 206
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXVII. De secundo matrimonio domini Karuli, regis Boemie ac Romanorum. Anno Domini MCCCXLVIII domino Karulo, regi Romanorum ac Boemo- rum, extitit matrimonialiter copulata filia comitis de Falcz nomine Anna, in die Translacionis sancti Wenceslai, que fuit quarta feria post Reminiscere2, et fuerunt nupcie solempniter celebrate in castro Bacharacoa super Renum. Et eodem anno' in dominica Omnis terra4 prefata domina regina peperit filium primogenitum et baptisatus est in castro Pragensi *in ecclesia cathedrali*b cum magna solempnitate nomine Wenceslaus. Et eodem anno Wolkmarus, marchio de Branburk, reversus est ad suum principatum5. Qui multis annis de ipso se absentavit, in aliis terris variis et regnis incognitus degendo et multas adversitates sustinendo. Et dum crederetur de hac vita decesisse, Luduicus Bavarus, qui se gerebat pro imperatore, filium suum ad prefatum principatum substituit et promovit6. Et dum idem prefato principi rever- so resisteret nec admitteret dominari, hic mox domini Karuli, regis Romanorum ac Boemorum, auxilium et subsidium instantissime postulavit. Cuius precibus do- minus rex annuens cum valido ac potenti exercitu in adiutorium suum properavit et adversarios suos humiliavit et ante civitatem Frankffurt multos milites fecit et baltheo militari precinxit. Et deinded multum' notabilibus et magnis actibus per- petratis princeps prefatus a domino rege in feodo accepit dictum principatum. Eodem anno XXIII Iulii, feria IV hora vesperarum, fuit apercio portarum et ventus fortis cum maxima et vehementi pluvia, et tunc plurima nocumenta a Bacharaco H l Pacharat W b *-* H I deest W c Frankffurt WI Frankfwoycz H d deinde Wl exinde H e multum pro multis magnis Wl multis H g et vehementi pluvia Wl pluvia et vehementi H 1) Recte a. 1349. 2) Recte ante dominicam Reminiscere (secundam quadragesimae), quae anno 1349 in diem 8 m. Martii incidit. Festum Translationis s. Venceslai die 4° m. Martii celebratur. 3) Recte a. 1350. 4) Die 17° m. Ianuarii. 5) Ad curiam archiepiscopi Magdeburgensis principio mensis Augusti a. 1348 homo fraudulentus, veste peregrinatoris indutus venit, qui se Woldemarum, marchionem Brandenburgensem, esse dicebat. Subtilius of. Spěváček, Karel IV., p. 211-213. 6) Ludvicus V. Brandenburgensis (Ludvík Braniborský), filius maior Ludvici Bavari, marchio Brandenburgensis annis 1324- 1351 fuit. 7) Id est Francofurtum ad Viadrum (Frankfurt nad Odrou). Ad vicinam civitatem Müncheberg Karolus die I° m. Octobris a. 1348 cum Waldemaro falso fautoribusque eius congressus est et officialiter eius iura approbavit. Die sequenti (2 m. Octobris) ei marchiam Brandenburgensem et Landesbergensem in feudo contulit (v. Reg. imp. VIII, n. 764-766). 206

Strana 207
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius sunt subsecuta, precipue in Montibus Cutnea, ita quod plurima hospicia corrue- runt et multitudo hominum periit et fuit suffocata in fossis maxime per aquam nimiam et vehementem. Eodem temporel dominusd rex fratri suo domino lohanni marchionatum Moravie liberaliter contulit in presencia principum diversorume. Eodem anno currente Pragam venerunt' multi penitenciam agentes de di- versis terris, senes et iuvenes, turmatim et processionaliter in ecclesiis, et ecclesias circueuntess, precincti inferiush panno linteo, superius nudi incedebant se graviter flagellantes usque ad largam sangwinis effusionem2. Flagella autem eorum erant nodosa, in quibus quasi acus sive aculei ferrei erant infixi. Et in primo eorum ad- ventu multos ad devocionem provocabant, qui se flagellantes canticum quoddam vulgariter decantabant. Et multi incole terre Boemie de eorum insolita et labo- riosa penitencia mirabantur et eis opera misericordie plurima inpendebant; et multi de Boemia tam Boemi quam Theutonici eisdem iungebantur. Et quia secta eorum erat non modicum corrupta in se continens varios errores, quibus cognitis dominus archiepiscopus cum aliis prelatis ecclesiarum amplius ipsos sustinere nolentes de Boemia exire coegerunt. CAPITULUM XXVIII. De confirmacione studii generalis in civitate Pragensi. *Sunt duo loca, inter que anima humana consistens, ad utrumque se potest movere. Deus est in summo, mundus in ymo, medium autem oportet participare condiciones aliquas extremam propter connexionem universi. Et ideo oportet, quod anima in aliquo conveniat cum eternis et in aliquo cum temporalibus. Cum a b c d e f g Cutne WI Endie H suffocata fuit W l fuit suffocata H in fossis maxime WI maxime et fossis H dominus WI om. H principum diversorum Hl diversorum principum W Pragam venerunt WI venerunt Pragam H circueuntes H Ivisitantes W inferius Wl manus H flagellantes H I flagellandos W condiciones Em I conditores H laes. W conveniat Em I convincet H laes. W I) Die natali Christi a. 1349. 2) Motus flagellatorum tempore pestis (a. 1348) crescebat. Anno 1349 ineunte primae flagellatorum turbae etiam fines germanicos a meridie pervaderunt. h k 207

Strana 208
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. eternis quidem in hoc, quod secundum substanciam est omnino stabilis et manens in eternum, et convenit cum temporalibus in hoc, quod secundum aliquas opera- ciones est miserabilis. Huius rei gracia, si ipsa in hiis, que deorsum sunt, se per cupiditatem immerserit, per varias distracciones rapietur et a se ipsa quodam- modo divisa dissipabitur. Sed hoc non potest vitare nisi per studium sapiencie et discipline, usus enim discipline dirigit animam ad virtutes, virtus autem ducit ad beatitudinem eternam. Porro inclitus*a dominus Karulus, rex Boemorum ac Romanorum, ad- vertens maximam utilitatem studii sapiencie et virtutis, generale studium Pragen- sis civitatis suis litteris regalibus aurea bulla roboratis graciosissime confirmavit perpendens insuper, quod bona anime sunt prestanciora, excellenciora, nobiliora bonis nature et fortune. Cupiens igitur, ut prefatum studium generale bonum et felicem finem sortiretur, vocavit et litteris suis accersiri iussit de variis studiis aliarum terrarum magistros et doctores, quibus legaliter providit et graciose, ut pro suis laboribus haberent vite presentis necessitatem ac largas provisiones. Fuerunt autem quinque magistri theologie, quorum unus legit in ecclesia Pragensi et predicavit. Cui venerabilis pater et dominus, dominus Arnestus, primus archiepiscopus Pragensis, honorifice providit et copiose2, alii vero magistri in monasteriis sui ordinis sacram theologiam legerunt3. Et huiuscemodi acta saluber- rima in hac terra Boemie nunquam visa nec audita fuerunt. Ius autem canonicum legit doctor decretorum de Bononia vocatus4, et idem ius canonicum legit in ecclesia Pragensi magister Stephanus, prefati domini archiepiscopi cancellarius". Magister vero Balthasar de Tusia" legit libros artis medicine, alii vero magistri in scolis suis artes legerunt liberales. Ceterum more generalium studiorum singulis annis electus fuit rector universitatis et solempniter in ecclesia Pragensi approba- tus. Porro dominus rex eidem ac ceteris generalis studii scolaribus generosas donavit libertates. *Qui cum domino archiepiscopo ad melioris status perfeccio- nem et eius felicem consummacionem mandaverunt clero tocius regni Boemie donari et afferri contribucionem copiosam*b. a *. * Hl deest W (secundum Loserth, nunc laes., sed tamen aliquid deesse apparet) b *- * Hl deest W 1) Die 7° m. Aprilis a. 1348 (v. RBM VII, n. 340). 2) Die 5 m. Martii a. 1349 praebendam pro theologiae magistro in ecclesia Pragensi de suis et fratrum suorum bonis patrimoniis creavit (v. RBM V/2, n. 610). Universitate nondum condita Pragae Iohannes de Dambach, ordinis fratrum praedicatorum, magister Nicolaus de Luna (Louny) in monasterio ad s. Thomam ordinis fratrum s. Augustini, Iohannes Moravec in monasterio ordinis fratrum praedicatorum, Adalbertus Bludonis (Vojtěch Bludův) in monasterio fratrum minorum lectiones habuerunt. Ad hos et alios professores universitatis cf. Spěváček, Karel IV., p. 376-377, Dějiny UK I, p. 39. 4) Bonsignore de Bonsignori, qui Pragam a. 1350 venit. Cf. J. Kejř, Dějiny právnické univerzity, Praha 1995, p. 20-21, 52. 5) Stephanus (Štěpán) de Uherčice, archiepiscopi Arnesti vicarius generalis in spiritualibus, qui fortasse cum Arnesto in universitate Bononensi (Bologna) litteris studuit. 6) Balthasarus de Marcellinis († 1355), professor facultatis medicae universitatis Pragensis. 3) 208

Strana 209
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Eodem tempore venit ad dominum regem quondam Rome urbis tribunus nomine Nicolaus1, vir magne litterature et facundie, primum quidem civis Roma- nus, sed principatum prefatum assecutus se in suis litteris scribebat Nicolaus candidatus', 'miles Spiritus sancti', quia, ut dicitur, in die Penthecostes nutu divino, ut asseruit, fuit in tribunum electus et pluribus coronis coronatus, ut ex suis litteris colligitur evidenter. Quo principatu adepto fertur magnam utilitatem reipublice et universitati procurasse et plura bella commisisse, ita quod Columpnenses, principales in urbe Romana, prostravit ac delevit. Qui in tantam elacionem eleva- tusa et presumpcionem primum quidem Bavarum Luduicum, deinde ipso defun- cto dominum nostrum regem, regem' Romanorum electum et omnes electores ad curiam suam litteratorie citavit - qui prehabito consilio citaciones suas contemp- serunt - et ad hoc faciendum asseruit se ex privilegiis antiquorum principum Romanorum habere plenam auctoritatem. Ceterum conspiracione contra eum facta per prefectum urbis prefate repulsus est', «quid fidefragus effectus dicto tribuno excidium procuravit. Qui ad Montes Wlcanos veniens cum heremitis fratribus Minoribus, quorum ordinem dicitur fuisse professus, «habitavit g. Veniensque ad eum quidam heremita no- mine Anglus ipsum nomine proprio salutavit. Quo mirante, quia nomen suum fuerat occultatum, tunc ait illi: "Satis pro te oracionibus et contemplacioni vacasti, expedit iam, ut pro utilitate proximi et republica utiliter procuranda studeas insudare", dans eidem certos legacionis articulos ad regem Romanorum ex parte sua proferendos. Quo in hoc facto hesitante subiunxit prefatus heremita dicensh: Vadas sine formidine, nam pro signo reperies apud ipsum talem librum sic intitulatum." Tandem veniens ad dominum regem2 proposuit satis erroneam suam legacionem et libro sibi ostenso Iohannis heretici hic condempnati, in quo perlec- tis quibusdam capitulis osculatus est eum dicens: "Iste est liber, quem quesivi, et ecce inveni." Quo facto dixit, quod infra annum et dimidium magna persecucio cleri esse deberet, ita quod eciami papa esset in periculo in propria persona et quod occiderentur multi cardinales et quod infra tempus iam dictum deberet modernus papa de hac vita migrare et alter totus pauper eligi, qui edificare a b c d e g h i elevatus H lest elevatus W regem Wl in regem H est Zalet HW qui suppl. Za excidium Wl exodium H Wlcanos H I Wlamos W habitavit Em l om. HW dicens Wl om. H eciam Wl om. H 1) Cola di Rienzo, filius cauponis romani, homo litteratus, notarius communitatis urbance Romae, tribunus populi Romani. De eius vita et operis of. Spěváček, Karel IV., p. 226 sqq. 2) Pragam circa vere a. 1350 venit. 209

Strana 210
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. deberet templum pulcrius templo Salomonis in urbe Romana in honore sancti Spiritus; ad quem papam residui cardinales confugerent et veniam postularent, sed graciam non consequerentur, et quod post quindecim“ annos deberet esse unus pastor et una fides et quod prefatus novus papa, dominus rex noster et ipse tribunus deberent esse quasi vestigium sancte Trinitatis. Asserebat quoque, quod dictus dominus rex noster deberet regnare in istis terris, ipse vero tribunus in par- tibus ultramarinis, et alia plura hiis similia proferebat et eciam erronea, propter que tanquam de heresi suspectus fuit per dominum archiepiscopum arrestatus!. Et deinde publicatis processibus in ecclesia Pragensi, qui fuerant per episcopum Spoletanum2 huc missi, sedis apostolice legatum, in quibus racione contumacie in negocio fidei pro heretico condempnabatur. Huius rei gracia dominus rex et do- minus archiepiscopus predictum tribunum ad curiam pape transmiserunt3. CAPITULUM XXIX. De allacione magnarum reliquiarum imperii ad Pragensem civitatem. *Deum gloriosum velut piissimum regem et imperatorem benignissimum credimus omnia in omnibus cooperarib: nunc quidem salutis principia inspirare et inserere bone voluntatis ardorem, nunc vero virtutes heroycas sive theoloycas, necnon habitus aliarum virtutum infundere, nunc vero* donad varia spiritualia et corporaliae suis tribuit creaturis. Et quia non modica bona, sed maxima dona largitus est tibi dominus Deus tuus, o Boemia, per dominum regem' Romanorum et tuum quasi per instrumentum sue clementissime providencie, videlicet sanctua- ria, que videntur ad ipsum pertinere, huius rei gracia non ut ingrata, sed domino Deo grata, cum universis generibus creaturarum in te contentarum in laudem tui exsurgas plasmatoris [et] immensas graciarum acciones ipsi devote referendo. a b C d e quindecim Hl decem W (secundum Loserth, nunc laes.) cooperari Em I comparari H deest W ** HI deest W dona H I Et quia bona W corporalia H l corporalia Deus.. laes. W regem W (secundum Loserth, nunc laes.) I regem Karulum H g et del. Za 1) Cola primo Pragae in carcere asservatus est, deinde Arnestus eum in suum castrum Rudnicense (Roudnice) transmitti iussil. Cf. litteras Clementis VI. (MBVI n. 1270-1272). 2) Iohannes de Pistoia, episcopus Spoletanus annis 1349-1371. 3) Circa mense Iulio a. 1352. 210

Strana 211
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Attende igitur prefati beneficii preciositatem, quo te graciose locupletavit et per consequensa super alia regna exaltavit. Anno igitur Domini MCCCXLIX' prefatus dominus rex accersito filio Ludwici Bavari in presencia multorum principum in Pragensi civitate secum con- cordavit, quod predicta sanctuaria imperii in Boemiam *adducerentur sibi. Et per octo dies propter ipsum divina suspensa extiterunt*b. Porro dominus rex so- lempnes nunccios misit Bavariam in Monachum propter allacionem reliquiarumi, quibus allatis dominus rex in die Palmarum2 cum domino archiepiscopo ac aliis principibus et nobilibus necnon cum universo clero comitante turba plebis copio- sa, pedester obviavit sanctuariis ad Wyssegradum cum magna solempnitate et de- vocione. Et in Nova civitate fuerunt monstrata universitati premissa exhortacione, deinde conduxit ipsa ad castrum Pragense. Sunt autem hec sanctuaria imperii: pars magna sancte crucis et lancea, cum qua fuit in ipsa cruce latus Domini transfixum, et clavus, cum quo fuit Dominus eidem cruci affixus, et plura alia, *et ornatus sancti Karuli*d imperialis et gladius, qui fuit sibi divinitus missus. Mandavit autem dominus rex prefatus certis temporibus, ut dicte reliquie incolis sui regni monstrarentur', et harum devocione plurimi affecti eciam de aliis terris properabant. Eodem tempore dominus rex non solum cultum divinum, sed et reliquias sanctorum in ecclesia Pragensi augmentavit. Donavit itaque eidem caput beati Ignacii *martiris et pontificis, qui fuit de cognacione Salvatoris, scripsit quoque epistolas sive litteras beate Marie Virgini; ipsa quoque eidem rescripsit graciose*e alias quoque multas reliquias et varias sanctorums apostolorum, martirum et con- fessorum ornatas auro et argento et gemmis preciosis, quod nullus aliorum regum huius regni prefatam ecclesiam Pragensem tam excellenter et magnifice exaltavit, ditavit et honoravit. g a per consequens WI persequens H b ** Wl sibi adducerentur. H C universo clero W I clero universo H d * * Wlsancti Karoli H post vocem Karoli suppl. corona Em ** H I deest W e quoque H l om. W sanctorum Wl om. H 1) Episcopus Olomucensis Iohannes dictus Volek et Vilém de Landštejn nuntii erant, qui die 12° m. Martii a. 1350 Monachii thesaurum acceperunt et Pragam apportaverunt (v. Reg. imp. VIII, n. 1245). 2) Die 21° m. Martii. 3) Haec sanctuaria sancti Romani imperii primo in ecclesia s. Viti, ab anno 1365 vero in castro Karlštejn deposita, ubi usque ad annum 1421 servata sunt. Singulis annis semper in feria quinta post octavo Paschae (festum reliquiarum -Armorum Christi) Pragae in foro Dobytčí trh dicto (hodie Karlovo náměstí) monstrabantur. Clemens VI. die 17° m. Augusti a. 1350 indulgentias omnibus venientibus ad videndum sanctuaria sancti Romani imperii concessit (MBVI, n. 1264). 211

Strana 212
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. CAPITULUM XXX. De circumstanciis anni gracie et iubilei. Anno Domini MCCCL in pluribus terris epydimia sive pestilencia genus humanum devastavit, sed tunc in Boemia eciam locum habebat, quam ob rem multi effugere volentes Romam iter arripuerunt et tamen ipsam non evaserunt. Unde de iis idem potest dici versus: Incidit in Cillam volens vitare Caribdiml. Verumtamen securius et melius fuit eis ad animarum salutem in pere- grinacione decedereb, *quam in propria patria in periculis manere. Et quia iste annus erat annus gracie et iubileus, multi Romam transeuntes pro indulgencia et gracia obtinenda de hac vita migraverunt: quidam in urbe Romana, quidam vero ab ipsa recedentes, quidam ad eandem accedentes.* Itaqued quandoque tercia vel quarta vel media pars moriebatur, et quandoque omnes, qui erant de una socie- tate vel comitatu, de hac vita decesserunt. Huius rei gracia cimiterium vicinum ecclesie sancti Petri, quod sacer campus nuncupatur, fuit multum dilatatum, quia non poterat capere corpora defunctorum peregrinorum. Unde propter maximam multitudinem adveniencium et de toto mundo confluencium fuit magna caristia et defectus victualium, ita quod multi incole Urbis limpha pro vino utebantur, unde tam clerus quam populus in urbe Romana in temporalibus multum profe- cerunt, in naturalibus vero non modicum defecerunt, nam infectus aer, qui et cor- ruptus fuit ex spurticiis peregrinorum, multos Romanos infecit, qui non morte naturali sed violenta obierunt'. In precedenti vero anno in prefata urbe Romana" fuit factus eclipsis Solis particularis, que non fuit hic, sed pridem fuit hic, sed non illic; et tunc temporis fuit magnus motus terre, ita quod quedam ecclesie et multem domus in prefata urbe corruerunt, incole vero eiusdem quasi diem a b c d e f g h k m terris W (secundum Loserth, nunc laes.)I om. H terris suppl. Em decedere HIrecedere W ** HI deest W (secundum Loserth, nunc laes.) Itaque H lita quod W (secundum Loserth, nunc laes.) de una societate W I in societate una H obierunt W I de hac vita migraverunt H Romana Hl om. W factus pro facta que Eml quia HW pridem Hl lacuna unius verbi W magnus Wl om. H quod Wl om. H multe Wl om. H 1) Gualterus ab Insulis, Alexandreis 5, 301. 212

Strana 213
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius novissimum metuentes, cum luctu magno et eiulatu exeuntes, in vineis et in campis per plures dies habitaverunt. Miraculum Anno Domini MCCCLI° virgo quedam de a Zytavia nacione, que ex nimio dolore oculorum extitit totaliter ceca', et in eadem cecitate pluribus annis duravit. Que cum audisset de operibus misericordie et de magna pietate, quam impendit indigentibus et variis necessitatibus oppressis sanctus Wenceslaus, magna devocio- ne ad ipsum affecta peciit amicos suos, *ut ad Pragensem civitatem duceretur*d Que dum adducta fuisset, post refeccionem corporalem et graciarum accionem accepto baculo surgens devote protulit hec verba: "O, beate Wenceslae, gloriose noster patrone, qui es pauperum adiutor et oppressorum relevator, adiuva me, ut sine' ductore ad tuum sanctum corpus valeam pervenire." Hoc dicto mox visum clarem habuit et abiecto baculo cum suis amicis ad ecclesiam Pragensem pervenit et ante sepulchrum beati Wenceslai grates agendo omnibus, qui aderant, narravit *de ipsius illuminacione et visus restitucione. Et ego, Franciscus, -penitenciarius domini archiepiscopi, editor huius cronice, plures canonicos et ministros Pragen- sis ecclesie adduxi in testimonium ad huius miraculi maiorem declaracionem*f Aliud miraculum Eodem anno fuit quidam vir" adductus *ad Pragensem civitatem*h, qui plu- ribus annis fuit contractus et officium pedum et manuum *per medicinas corpo- rales* non valuit recuperarel. Convertit se igitur toto cordis affectu ad sanctum Wenceslaum vota vovens et oraciones cordis et oris offerens et per merita beati Wenceslai integram recuperavit sanitatem. *Qui incolumis veniens ad sepulchrum beati Wenceslai eidem inmensas retulit graciarum acciones et omnibus audien- tibus narravit suam graciosam curacionem*k. Eodem tempore dominus rex montem Wissegradensem muris cinxit for- tissimis et turribus firmans ipsum venuste decoravit. de Wl om. H nacione Wlnomine H ceca Wl excecata H d * * H lire Pragam W sine WIin me H f ** H I deest W g quidam vir Wlquidam H h *. * H Iin Pragam W i ** Wl per beneficia medicine corporalis H j recuperare Wlrehabere H k *-* H I deest W b C e a 213

Strana 214
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Eodem tempore prefatus dominus rex in sua Nova civitate Pragensi eccle- siam sancti Karuli erexit', in qua canonicos regulares locavit, eisdem de necessi- tatibus temporalibus largiter providendoa. Eodem annob filius domini regis nomine Wenceslaus puer duorum annorum de hac vita in die sancti Stephani2 «migravit et in ecclesia Pragensi est sepultus. Et in Ancona, civitate Lombardie, ignis maximus de celo cecidit et to- taliter ipsam cremavit. Anno Domini MCCCLII° fuit in Apulia maximus terre motus. Eodem anno dominus rex contra quosdam nobiles se erexerat et ipsi se sibi opposuerant. Qui cum valido exercitu intulit eis multa dampna et viriliter eos subiugavit suo regimini subiciendo3. Et eodem tempore de Florencia et de aliis civitatibus Thuscie ac Longobardie venerunt venerabiles viri suam peragentes legacionem et per litteras suas se domino regi subiciebant et ipsum ad suas partes invitabant4. Eodem anno Clemens papa in die beati Nicolai' nature debitum solvit de hac vita migrando et post sex dies dominus Stephanus penitenciarius loco ipsius est electus et Innocencius nominatuss. Eodem anno dominus Iohannes, episcopus Olomucensis, qui prius fuerat prepositus Wyssegradensis, «mortuus est" et successit ei prepositus Omnium san- ctorum, dominus lohannes, vir honorabilis", et fuit in ecclesia Pragensi in episco- pum sollempniter a domino archiepiscopo consecratus. Eodem anno obiit Anna, regina Boemies, in ecclesia Pragensi sollempniter sepulta. a providendo. Hl providendo et cetera 1466 et corrigata annorum domini idem LXVII“ circa salus populi W Eodem anno..finis cronice. H al manu I deest W migravit suppl. Em I om. H mortuus est suppl. ad sensum Em! om. H 1) Ecclesia Virginis Mariae et Karoli Magni in promunturio Novae civitatis Pragensis dicto Karlov die 18° m. Septembris a. 1350 una cum monasterio canonicorum ordinis s. Augustini fundata est. 2) Die 26° m. Decembris, sed secundum Chronicam ecclesiae Pragensis Benessii de Weitmile (FRB IV, p. 520 b) Venceslaus die 28° m. Dece mbris mortuus est. 3) Post diem II“ m. Februarii Karolus cum exercitu Praga profectus est adversus Henricum de Michalovic et filios Petri de Rožmberk, qui potestatem regis omittentes cum aliis dominis Boemiae et Austriae propter rixas privatas pugnare ceperunt. Karolus munitiones Strašice et Chlukov in regione Strakonicensi expugnavit et dissensionis reconciliationem consecutus est. 4) Qui nuntii a Karolo auxilium contra turbas militum mercenariorum, quae annis 1352-1353, cum de Italia media et Roma dimicatum est, terram vastaverunt et terrorem omnibus iniecerunt, petebant. 5) Die 6° m. Decembris a. 1352. 6) Innocentius VI., proprio nomine Stephanus Alberti, die 18° m. Decembris a. 1352 papa electus est. 7 Iohannes Volek, episcopus Olomucensis, die 27° m. Septembris a. 1351 mortuus est et ei successit Iohannes dictus Očko de Vlašim, canonicus Pragensis et praepositus capellae Omnium sanctorum. 8) Anna (Falcká), uxor Karoli secunda, die 2 m. Februarii a. 1353 mortua est. b C d 214

Strana 215
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Liber tercius Et fuit eclipsis Lunel et diu duravit, quam siccitas magna fuit subsecuta: in pluribus locis frumenta et alia terre nascencia defecerunt. Anno Domini MCCCLIII in dominica infra Nativitatem Domini dominus papa Innocencius fuit more consueto consecratus et corona summi pontificis co- ronatus2. Eodem anno dominus rex ex quadam devocione intravit monasterium virginum ad sanctum Franciscum et cum «reliquie a allate fuissent, abscidit particulam de digito sancti Nicolai et in cultello due gutte sanguinee apparuerunt. Et post plures dies dominus rex cum domino archiepiscopo reversus ad prefatum monasterium abscissam particulam digiti applicavit maiori parti: et continuo ei adhesit, acsi incisio non fuisset, sed modica remansit cycatrix. Eodem tempore dominus rex quatuor altaria construxit in ecclesia Pragensi et unum ex hiis fecit in honorem sancti Nicolai consecrari3. Eodem anno nupcie celebrate sollempniter fuerunt filie regis nostri et filii ducis Austrie4 in Pragensi civitate. Eodem anno dominus rex duxit in uxorem filiam ducis de Swydnicz no- mine Annam'. Et fuit coronata in reginam Bohemie eodem sanno»b XXVIII“ die Iulii infra sollempnia missarum, et hec est domini regis tercia conthoralis. Et hic est finis cronice. a b reliquie suppl. ad sensum Eml om. H anno suppl. ad sensum Eml om. H 1) Anno 1352 Lunae eclipsis die 30° m. Aprilis et die 23° m. Octobris fuit. 2) Innocentius VI. die 30° m. Decembris a. 1352 consecratus est. 3) Id est altare s. Ludvici (ob memoriam primi uxoris nomine Blanca), s. Nicolai (ob memoriam secundae uxoris nomine Anna) et Innocentium (ob memoriam primi filii Venceslai). De altare quarto nihil scimus. Altaria prope sepulcrum regium sita sunt. 4) Catherina, filia secunda regis, et dux Austriae Rudolphus IV. Habsburgensis mense Aprili a. 1353 matrimonio coniuncti sunt. 5) Nuptiae die 27 m. Maii a. 1353 in civitale Budin celebratae sunt. 215

Strana 216

Strana 217
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum INDEX PERSONARUM ET LOCORUM Index in nominibus personarum et locorum bohemicis positus est, ad guas nomina latina litteris Italicis scripta remittunt. Nominibus propriis ab auctore saepe omissis in uncis angulatis | | ea, guae in chronicis expressis verbis non oc- currunt, inveniuntur; in uncis rotundis ( ) tempus vitae, sine uncis tempus regnan- di, munere fungendi etc. inducuntur. Adolf Nasavsky, Adolphus de Nasau - (1276- 1298), iímsky král 1292; 25, 29, 78 Adolphus v. Adolf Agnes v. Anežka Akaron v. Akkon Akkon, Akaron: 22 Alba v. Stolićny Bělehrad Albea v. Labe Albertus v. Albrecht Albrecht, Albertus - I. Habsburský (1248-1308), římský král 1298; 3, 24, 26, 30, 38, 40, 41, 45, 50, 51, 78, 104 - II. Habsburský (1298-1358), rakouský vévoda 1321, 4. syn Albrechta I. Habsburského ; 103, 122, 136; syn [Rudolf II. Habsburský] ; 215 - z Hohenlohe, de Hochlok, říšský hrabě; 61 - III. von Leisnig, biskup míšeňský; 30, 34 ze Žeberka, de Zyeberch, český šlechtic; 87 Aldersbach, Aldyrsbach - klášter v Rakousku; 163 Alexius, Allexius - mistr; 27 Almania v. Německo Alsasko , Alsacia - historické území ve vých. Francii; 55, 99 Alžběta, Elizabeth - Habsburská (1317-1336), dcera Fridricha I. Habsburského; 136 Ambrož, Ambrosius- (sv.), milánský biskup 374- 397; 152 Amoden ?, pohanské město; 204 Anagni, Annania - město ve střed. Itálii; 28 Ancona, Anchona - město ve střed. Itálii; 203, 214 Anežka, Agnes - dcera Přemysla Otakara I. (1211-1282), aba- tyše u sv. Františka - hrob; 123 - dcera Přemysla Otakara II. (1269-1296), manželka Rudolfa II. Habsburského; 22 - dcera Václava II. a Elišky Rejčky (1306- 1337), manželka Jindřicha Javorského; 59, 77, 88 - dcera Václava II. a Guty Habsburské (1289- 1292), manželka Ruprechta Nasavského; 26 Anglie, Anglia - král [Eduard III.] ; 166, 167, 192, 193 Anglus v. Frater Angelus Anchona v. Ancona Anna - dcera Jana Lucemburského (1323-1338), dvojče, manželka Oty Habsburského; 104, 129, 141, 157 - dcera Jindřicha II. Svídnického (1339-1362), 3. manželka Karla IV. Lucemburského; 215 - dcera rýnského falckrabího Rudolfa II. (1329-1353), 2. manželka Karla IV. Lucem- burského; 206, 214 - dcera Václava II. (1290-1313), 1. manželka Jindřicha Korutanského; 48, 59, 63 Annania v. Anagni Apulie, Apulia; 214 - král [Ondřej z Anjou]; 189; v. Robert I. z An- jou; - královna [Johanna z Anjou]; 189 Aquisgranum v. Cáchy Arábie, Arabia; 125, 165 Aragonsko, Arragonia - království - dcera krále [Alžběta-Eliška], manželka Frid- richa I. Habsburského ; 128 Arecium v. Arezzo Arezzo, Arecium - město ve střed. Itálii; 130 Argentina v. Štrasburk Arnestus v. Arnošt Arnold, Arnoldus -ze Solmsu, biskup v Bamber- ku 1286-1298; 20 Arnošt, Arnestus- z Pardubic (1297-1364), praż- ský arcibiskup 1344; 182, 184, 186, 192, 208 Arragonia v. Aragonsko Arthusius v. Artuš Artus, Arthusius- legendární král keltskych Bri- tû; 94 217 

Strana 218
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Augustinus - (sv.), křesťanský filozof; 152 Aula Mariev. Brno Aula Regia v. Zbraslav Australes v. Rakousko - Rakušané Austria v. Rakousko Avignon, Avinio- město v již. Francii, sídlo pa- pežů; 78, 99, 110, 111, 125, 137, 150, 196 - avignonský, Avinionensis, Avinionicus: biskup [Jakub Dućse]; 77; kostel; 110; kurie; 119 Avinionicus v. Avignon Babylon, Babylonia; 124 Bagdád, Baldach - město na Tigridu; 124 Bacharach, Bacharacus - město na Rýně; 206 Baldach v. Bagdád Baldvín, Baldwinus, Balvinus, Balwynus, Bandwi- nus - Lucemburský, arcibiskup v Trevíru 1308; 72, 75, 123, 124, 137, 150; v.i Trevír Baltazar de Marcellinis, Balthasar de Tusia; 208 Balvinus, Balwynus v. Baldvín Bamberk - mésto v Hor. Francích - bambersky, Bramburgensis - biskup [Bertold z Leiningenu]; 11 Bandwinus v. Baldvín Bar - hrabství, mésto v Lotrinsku - z Baru, de Bar, Barensis. syn [Jindrich] hrabé- te [Eduarda]; 115, 137 Basilej - město ve Švýcarsku - basilejský, Basiliensis: biskup [Petr z Aspel- tu]; 30, 34 Basiliensis v. Basilej Basna v. Poznaňsko Bavaria v. Bavorsko Bavor, Bavarus - ze Suakonic; 51, 87 - v. Ludvík IV. Bavor Bavorsko, Bavory, Bavaria; 11, 97, 99, 101, 104, 112, 130, 132, 201, 211 - Dolni Bavory, Bavaria inferior; 132 Beatrix - Bourbonská (+ 1383), dcera Ludvíka I. Bour- bonského, 2. manželka Jana Lucembur- ského; 158, 161, 166 - Lucemburská (1305-1319), sestra Jana Lu- cemburského, 2. manželka uherského krále Karla Roberta z Anjou; 85, 92, 98 - francouzská královna - chybně místo Johan- na d'Evreux; 115 218 Bechinensis v. Bechyně Bechyně - město v již. Čechách - bechyńsky, Bechinensis: arcijahen ; 81 Belina v. Bílina Benátky, Venecie, Venetie, Wenecie - město v sev. Itálii; 161, 166, 178, 203 - benátský, Venetorum: biskup [Jakub Albertův de Prato] ; 121 Benedikt, Benedictus - XI. (Nicolaus Bocasini), papeź 1303-1304; 77 - ХИП. (Jacques Fournier); 141, 153, 155, 167, 180, 181 - Gaetani v. Bonifác VIII. Benesius v. Beneš Beneš, Benesius - z Michalovic, de Michelsperch, český šlechtic; 87 - z Vartemberka, de Wartemberch, cesky Slechtic; 87, 136 Bergamo, Pergamus - město v Lombardii; 131 Berka v. Hynek Bernhardus v. Bernard Bernard, Bernhardus - dominikán; 69 - slezský vévoda, pán ve Fůrstenbergu a Svíd- nici; 102 - (sv.); 152 Beroun, Werona - město ve střed. Čechách; 7 Bertold, Bertholdus - hrabě z Hennebergu, de Henberch; 61, 73 Bezděz, Bezdiez - hrad; 16 Bezdiez v. Bezděz Bílina, Belina - hrad a město v sev. Čechách; 6 Bituriensis v. Bourges Blancza v. Blanka Blanka, Blancza, Blanza - křtěná Markéta, z Va- lois (1316-1348), 1. manželka Karla IV. Lu- cemburského; 104, 141, 145, 146, 159, 167, 201, 205 Blanza v. Blanka Boemia v. Čechy Bolcov. Boleslav Boleslav, Boleslaus, Bolco, Bolko - I. (+ 1301), vévoda javorský, svídnický a ziem- bický; 30, 77 - III. Lehnický (1291-1352), vévoda vratislav- sky 1296, rec. z Hajnova, de Hayna, 66, 74, 101, 117, 125 Bolko v. Boleslav 

Strana 219
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum Bologna, Bononia - město v sev. Itálii; 131, 138, 203, 205, 208; doctor decretorum [Bonsignore de Bonsignori] ; 208 Bonifäc, Bonifacius - VIII. (Benedikt Gaetani), papež 1294-1303; 28, 30, 38, 77, 88, 147, 197 Bonn, Bunna- město na Rýně; 191 Bononia v. Bologna Bordeaux - město v jihozáp. Francii - v Bordeaux, Burdegalensis: arcibiskup [Bert- rand de Got]; 69 Bourbon, Gordonia - rodinny hrad ve stied. Francii; 158 Bourges - město ve Francii - v Bourges, Bituriensis: arcibiskup v. Jiljí Co- lonna Brabancia v. Brabant Brabant, Brabancia - vévodství - vévoda [Jan III.] ; 151 Bramburgensis v. Bamberk; v. Braniborsko Bramburch v. Branib orsko Branburk v. Braniborsko Braniborsko, Branibory, Bramburch, Branburk - markrabství; 104, 108, 115, 179, 191 - braniborsky, Bramburgensis: markrabě [Ota V. Dlouhy]; 17; v.i Waldemar Brescia, Brisna, Brixia- mésto v Lombardii; 68, 130, 131 Brewnoviensis v. Břevnov Brisna v. Brescia Brixen - město v Tyrolsku - brixensky, Brixiensis: biskup v. Jan z Ostrova Brixia v. Brescia Brixiensis v. Brixen Brno, Bruna, Brunna- město na Moravě; 66, 89, 95, 125 - klášter cicterciaček, Aula Marie, 104, 159 Bruna, Brunnav. Brno Břevnov - klášter a městečko (dnes Praha 6) - břevnovský, Brewnoviensis; opat [Détrich]; 80 Budín, Budina - město v Uhrách, sídlo uher- ských králů; 38 Budina v. Budín; Budyna v. Budyně Budisinensis v. Budyšínsko Budways, Budwoys v. České Budějovice Budyně, Budyna- nad Ohří; 61, 75 Buchesv. Vinand z Buchses Budysínsko, Budisinensis districtus - území v Hor. Lužici; 97 Bulgari v. Bulhaři Bulhaři, Bulgari; 40 Bunnav. Bonn Burdegalensis v. Bordeaux Burgdlinum v. Křivoklát Burgau, Burgono - město a hrad ve Švábsku; 113 Burgelinum v. Křivoklát Burglinum v. Křivoklát Burgono v. Burgau Burgundsko, Burgundia - svobodné hrabství (Arelatsko); 149 - dcera vévody [Blanka Burgundská]; 101 Burchardus v. Burkard Burkard, Burchardus - arcibiskup magdeburský 1308-1325; 30 Bušek z Braškova, Busko de Brasskow- vikár Jana IV. z Dražic; 82 Butunensis v. Bytom Bytom - město ve Slezsku - bytomsky, Butunensis: vévoda [Kazimír II.); 24 Cáchy, Aquisgranum - město v Dol. Porýní; 72 Calisiensis v. Kališ Cambia v. Kouba Cane, Cane - I. Grande della Scala, signor ve- ronsky; 106, 118 Canovć, Canss - della Scala, ślechticky rod; 138 Carinthia v. Korutany Carniola v. Krańsko Carpentras, Carpentaratum - mésto ve Francii; 70 Casimir v. Kazimír Casymirus v. Kazimír Castell v. Svábsko Celestin, Celestinus - V. (Pietro de Murrone), papež 1294; 28, 77 Cladna v. Pavel Clarimons v. Clermont Clemens v. Kliment Clermont, Clarimons- mésto a hrabství ve Fran- cii - hrabé [Ludvík I. Bourbonsky]; 158 Coloniensis v. Kolín Colonna, Columpna, Columpnenses - římský šlechtický rod; 28, 114, 121, 209 Colosensis v. Koloca Columbaria v. Kolmar Columpna, Columpnenses v. Colonna Como, Cumis - mésto v Lombardii; 131 Conradus v. Konrád 219 

Strana 220
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Constantinus v. Konstantin Constantinopolis v. Konstantinopol Corona Sancta v. Zlatá Koruna Costel v. Kostel Crakovia v. Krakov Crawacia v. Chorvatsko Cremona, Cremona- město v Lombardii; 68, 131 Cristoforus v. Krystof Cubitense castrum v. Loket Cubitum v. Loket Cumis v. Como Curimensis v. Kouřim Cuyavia v. Kujavsko Cyprusv. Kypr Czedlicz v. Sedlec Czenko v. Čeněk Čechy, české království, Boemia, Bohemia, reg- num Boemie; 1-6, 8-18, 20, 22, 29, 30, 31, 34, 35, 37-41, 46, 47, 48, 50-54, 56-59, 61, 63, 64, 66, 67, 68, 70, 73, 74, 75, 77, 78, 81, 83, 85- 88, 91, 97, 100, 101, 102, 104, 105, 112-115, 117, 118, 119, 126, 127, 135, 136, 138, 142- 146, 148, 149, 151, 158, 159, 160, 164, 166, 168, 169, 172, 176, 177, 182, 184, 186, 187, 194, 200, 203, 205, 207, 208, 210, 211, 212 - Češi, Boemi, Boemica gens, 1-3, 11, 14, 38, 49, 50, 54, 57, 71, 85, 89, 91, 95, 102, 136, 144, 182, 207 ; - vojsko; 54 - král [Přemysl Otakar II.]; 13; [Václav I.]; 2, 5; [Vaclav II.]; 40; [Jan Lucembursky]; 54, 56-67, 69, 85, 88, 92, 98, 100, 101, 103, 104, 105, 111, 115, 116, 117, 119, 120, 122, 123, 125, 133, 134, 137, 138, 141, 142, 144, 157, 159, 162, 164, 165, 167, 171, 173-176, 181, 183, 184, 186, 191, 192, 193; [Karel IV. Lucembursky]; 141, 142, 210; králové; 30, 117 - královna [Guta]; 26; [Eliška Přemyslovna]; 85, 87, 95, 103, 104, 129; [Beatrix Bourbon- skä]; 163 - obyvatelé; 55, 115, 117, 163, 199, 207 - páni; 11, 15, 17, 34, 64, 68, 71, 73, 86, 91, 105, 134, 136, 138, 158, 186, 193, 201 Čeněk, Czenko - z Kamenice, český šlechtic; 19 České Budějovice, Budways, Budwoys - město v již. Čechách; 40, 90 Čína, Cathay, 204 220 Dacia v. Dánsko Dánsko, chybně Dacia; 104 Danubius v. Dunaj David - král izraelský; 33 Dětřich, Theodoricus, Theodricus - olomoucký biskup 1281-1302; 30, 34 Domaslaus v. Domaslav Domaslav ze Škvorce, Domaslaus de Kworcz, čes- ký šlechtic; 10 Domažlice, Tust- město v jihozáp. Čechách; 91, 120, 132 Dunaj, Danubius - řeka; 9, 13, 14, 24, 162 Duringus- vrah Václava III.; 49 Eberhard Würtembersky, Eberhardus de Wierten- berch - hrabě (1265-1325) ; 58 Ebrei v. Židé Egidius v. Jiljí Egra v. Cheb; v. Ohře Eichstátt - město ve Francích - eichstáttský, Eynstensis: biskup v. Filip Eliska, Elizabeth, Elyzabeth, Elyzabet - Přemyslovna (1292-1330), česká a polska královna, 1. manželka Jana Lucemburského; 3, 50, 53, 54, 56, 57, 65, 74, 77, 86, 90, 100, 101, 104, 112, 115, 119, 120, 123, 127, 129, 135, 136, 157 - Rejčka (1286-1335), česká a polská královna, 2. manželka Václava II. a manželka Rudolfa (III.) Habsburského; 3, 39, 46, 50, 74, 77, 88, 93, 101, 104, 159 - dcera Jana Lucemburského (1323-1324), dvojče; 104, 112, 129, 157 Elizabeth, Elyzabeth, Elyzabet v. Eliška; v. Alžběta Eynstensis v. Eichstàtt Filip, Philippus - IV. Sličný (1268-1314), francouzský král 1285; 28, 70, 104, 146 - V.řeč. Dlouhý (1291-1322), francouzský král 1316; 121 - VI. z Valois (1293-1350), francouzský král 1328; 122, 137, 146, 158, 166; sestra v. Blanka - z Rathsamhausenu, arcibiskup eichstáttský; 61 Fiola v. Viola Flandrensis v. Flandry 

Strana 221
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum Flandry - hrabství - flandersky, Flandrensis: válka; 122 Florencie, Florencia - mčsto v Toskánsku, 36, 68, 116, 203, 214 Forum Iulii v. Friaul Fossa Nuova, Nova fossa - cisterciácký klášter ve střed. Itálii; 111 Francie, Francia, Franconia; '77, 104, 130, 131, 134, 143, 145, 149, 158, 167, 193 - Francouzi, Francigene;'70, 193; Francouz, Gal- licus, lékař; 165 - král [Filip VI. z Valois]; 167, 171, 172, 192, 193, 204 - maršálek [Vilém Nogaret]; 28 Francigene v. Francie Franciscus v. František Franconia v. Francie Frankenwrd v. Frankfurt Frankenwyrde v. Frankfurt Frankfurt, Frankenwrd, Frankenwyrde, Frankffurt, Frankfwoycz - nad Mohanem, město v Německu; 25, 115 - nad Odrou, město v Braniborsku; 206 Frankfwoycz v. Frankfurt František, Franciscus - penitenciář Jana IV. z Dražic; 149, 213 Frater Angelus, Anglus - Michael de Monte Vulcani, italský minorita; 209 Friaul (Furlandsko), Forum Iulii; 13 Fridericus v. Fridrich Fridrich, Fridericus, Fridricus - II. (1194-1250), fimsky kral 1212, císař. 1220- 1250; 5 - II. Bojovný (+ 1246), rakouský vévoda; 8 - I. Habsburský, řeč. Sličný (1289-1330), ra- kouský vévoda, římský král 1314; 4, 51, 67, 72, 75, 76, 78, 90, 102, 107, 113, 122, 128, 130, 136 - IV. Hohenzollernský (+1322), purkrabí no- rimberský 1300; 61 - I. řeč. Pokousaný, též Smělý (1257-1323), markrabí míšeňský 1291; 31, 59,; syn [Frid- rich II. řeč. Vázny]; 137 - II. řeč. Vážný (1310-1349), markrabě míšeň- ský 1324; 101 - chybně místo Albrecht I. Habsburský; 28 Frisigensis, Frisingensis v. Frizinky Frisones v. Frizsko Frízinky (Freising) - město v Bavorsku - frízinsky, Frisigensis, Frisingensis: biskup [Emi- cho z Wittelsbachu] ; 30, 34 Frízsko, Frisonum terra - kraj při pobřeží Ho- landska; 189 - Frízové, Frizones, 189 Fulda, Wida - klášter a město v Hessensku - opat [Jindfich]; 61; [Konrad]; 6 Gablona v. Herman Galeazzo Visconti, Galleacius de Vicecomitibus - milánský vévoda; 108 Galie, Gallia, Gallicanae partes - tj. Francie, příp. Horní Itálie; 57, 99, 100, 115, 138, 158, 160 Galleacius v. Galeazzo Gallicus v. Francie Gaskoňsko , Vasconia, Vasonia - krajina v již. Francii; 70 - Gaskonci, Vascones; 70 Gentile, Gentilis- římský senátor z rodu Orsini; 26 Gerhard, Gerhardus-z Eppensteinu, arcibiskup mohučský 1289-1305; 30 Germania v. Německo Germani v. Německo Glacensis provincia v. Kladsko Glogovia v. Hlohov Gnesia v. Hnězdno Gnesna v. Hnězdno Gnesnensis v. Hnězdno Gocius, Goczius v. Gozzio Gordonia v. Bourbon Gorlicz v. Zhořelec Gozzio, Gocius, Goczius - Gentiliv, Gentilis de Insula, mé&tan iimsky; 119 - z Orvieta, italsky právník; 27 Gradicensis v. Hradiště Greci v. Řekové Grecia v. Řecko Grecz v. Hradec Králové Gregorius v. Rehor Grünhaim, Grunhaym - místo v Sasku; 25 Gubny v. Kubín Guilhemmus v. Vilém 221 

Strana 222
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Guta - (Jitka-Bona, 1315-1349), 2. dcera Jana Lu- cemburského ; 70, 87, 101, 115, 129, 137 - dcera Rudolfa I. Habsburského (1271-1297), česká královna, 1. manželka Václava Il; 3, 18, 24, 25, 31, 35 dcera Václava II. a Guty Habsburské ; 26 Gyersperch v. Kyšperk Gylowy v. Jílové Henricus v. Jindiich; v. Hynek Herbipolensis v. Wirzburg Hermanus, Hermannus v. Hefman Herstejn, Hiersensteyn - hrad v záp. Cechách ; 79 Heřman, Hermanus, Hermannus - II. Dlouhý (+1308), markrabí braniborský; 31 - z Jablonného, de Gablona, český šlechtic; 87 - arcibiskup magdeburský, chybně místo Bur- kard; 34 Hiersensteyn v. Herštejn Hilkmarus v. Hiltmar Hiltmar, Hilkmarus - Fridiger, pražský patricij; 52 Hlohov, Glogovia - centrum Hlohovska ve Slez- sku - vévoda [Jindřich I. Hlohovsky] ; 3 Hluboká, Hľuboky - hrad v již. Čechách: 19 Hnézdno, Gnesia, Gnesna - mčsto v Polsku, 3, 37, 47 - hnézdensky, Gnesnensis. zemé; 37; arcibiskup [Jakub Świnka]; 98 Hogerius v. Ojíř Holand (Holandsko), Holandia - hrabě [Vilém IV.]; 189, 190; dcera hraběte [Markéta] ; 106 Horažďovice, Horazdyeyowicz - město v již. Če- chách; 51 Horazdyeyowicz v. Horažďovice Horssoviensis v. Zdeslav Hostiensis v. Ostijský Hradec Králové, Grecz - věnné město ve vých. Čechách; 74, 77, 101, 144 - hradecký, Gradicensis: arcijáhen ; 81 - královna, řeč. hradecká, dicta de Grecz [Eliška Rejčka]; 74, 88, 101, 104, 159 Hradiště u Olomouce, Gradicensis monasterium - klášter na Moravě; 136 222 Hynek, Hinco, Hynko - (Heiman, Jindřich), z Dubé, český šlechtic, purkrabí pražského hradu 1306; 37, 119; syn v. Hynek Zák - (Jindřich) Berka z Dubé, český šlechtic, nej- vyšší pražský purkrabí 1321; 87; bratr [Hyná- Cekz Housky]; 87 - Žák z Dubé, biskup olomoucký 1326-1333; 119, 146 Hyspania v. Španělsko Chamberch v. Kamberk Cheb, Egra - hrad; 20, 40, 90, 162 - Chebsko, Egrensis provincia; 103 Chorvatsko, Crawacia; 202 Chunegundis v. Kunhuta Chungunda, Chungundis v. Kunhuta Chutna v. Kutna Hora Chutnensis v. Kutna Hora lacobi familia v. Velflovici lakoren? , pohanské mésto; 204 lanua v. Janov lermir v. Jaroměř Ieronimus v. Jeronym Jerusalem v. Jeruzalém Iherusalem v. Jeruzalem Inocenc, Innocencius - VI. (Štěpán Albertův), papež 1352-1362; 214 Iohannes v. jan Itálie, Italia, Ytalia; 57, 58, 108, 114, 118, 120, 128, 149 - Italové, Ytalici; 70 Iudei v. Židé Jakub, Jacobus - Dučse, pozd. papež Jan XXII.; 77 - Furnarii, Jacgues Fournier, pozd. papež Be- nedikt XII.; 153 Jan, Iohannes - XXII (Jakub Duése), papež 1316-1334; 77, 78, 92, 99, 106, 107, 111, 114, 118, 120, 121, 123, 125, 130, 137, 139, 141, 150, 152, 153, 157 - Daviduv Toledsky, Davidis Toletanus, hvéz- dář; 124 

Strana 223
CHRONICA FRANCISCI P RAGENSIS - z Dobrušky, de Dobrusca, český šlechtic; 87 - I. Dolnobavorský (1329-1340), vévoda 1339, vnuk Jana Lucemburského; 160 - IM. z Dražic, pražský biskup 1258-1278; 45 - IV. z Dražic, pražský biskup 1301-1341; 14, 10, 39, 41, 45, 50, 52, 54, 61, 62, 65, 66, 67, 68, 70, 71, 74, 75, 78, 80, 81, 83, 85, 88, 91, 107, 117, 125, 128, 133, 134, 139, 142, 149, 160, 163, 166, 175, 178, 180, 181, 182 - syn Filipa VI. z Valois, pozd. franc. kräl Jan, řeč. Dobrý 1350-1364; 137 - heretik; 209 - Jindřich, 3. syn Jana Lucemburského (1322- 1375); 101, 119, 129, 130, 158, 161, 164, 207; manželka [Markéta Korutanská, zvaná Maul- tasch |; 179 - zLipé, de Lipa, český šlechtic; 136 - Lucemburský (1296-1346), český král 1310; 3, 45, 54, 56, 70-73, 75, 85, 86, 88, 90, 91, 97, 98, 99, 101, 114, 115, 122, 126, 131, 132, 133, 136, 141, 142, 143, 151, 157-161, 193; v. i Cechy; král - Muskata, krakovsky biskup 1295-1320; 30, 34 - Očko z Vlašimi, olomoucký biskup 1351- 1364; 214 - z Ostrova, brixenský biskup 1306; 48 - Parricida, syn Rudolfa II. Habsburského a Anežky České; 52 - probošt v Sadské, Saccensis; 45 - II., vévoda sasko-lauenburský (1296-1322); 72 - syn královny Kunhuty a Záviše z Falkenštej- na; 17 - z Vartemberka, de Wartemberch, český šlechtic (+1316) ; 54, 73, 74 - řečený Volek (+1351), vyšehradský probošt a kancléř českého království 1311-1334, olo- moucký biskup 1334; 45, 101, 146, 214 - chybně místo Jindřich (II.) z Virneburku; 56, 72 Janov, /anua, Ianuensis civitas - přístavní město v Itálii; 203 - janovśti, Januenses, 68 Jaroměř, /ermir- město ve vých. Čechách; 74 Jeruzalém, Jerusalem, Iherusalem; 33, 154 Jesenice, Jessenicz, Jessenycz - ves u Prahy; 160, 182 Jessenya v. Jesenice Jiljí, Egidius - Colonna /1243/4-1316), filozof a teolog, arcibiskup v Bourges; 88 Jílové, Gylowy- méstecko u Prahy; 5 - Index personarum et locorum Jindrich, Henricus - z Brunecku, de Brunek, 61 - XIV. Dolnobavorsky Starsi (1305-1339), dol- nobavorský vévoda 1310, manžel Markéty Lucemburské; 101, 102, 105, 112, 120, 132, 136, 139, 150, 160, 162, 163, 165, 174 - XV. Dolnobavorský Mladší (1312-1333), dolnobavorsky vévoda 1312; 132, 136 - Habsbursky (1298-1327), rakousky vévoda 1308, 5. syn Albrechta I. Habsburského; 76, 103, 128 - Javorský (1294-1346), slezský a javorsko-fůr- stenberský vévoda, zeť Elišky Rejčky; 77, 88 - z Klingenberka, kostnický biskup 1293-1306; 30, 34 - Korutanský (1265-1335), český král 1307- 1310, korutanský vévoda 1310; 3, 45, 48, 50, 51, 54, 59, 63, 104, 158; dcera [Markéta] ; 86, 119, 130 - z Lichtenburka, de Luchtenburch, český šlech- tic; 87 - zLipé, de Lipa, starší, český šlechtic (+1329); 73, 74, 75, 77, 87, 89, 90, 91, 93, 96, 98, 125 - zLipć, de Lipa, mladźżi, Cesky ślechtic (+1337) ; 103, 136 - VII. Lucemburský (1276-1313), římský král 1308, římský císař 1312; 68, 70, 78, 107 - I. z Rožmberka, de Rosenberch (+1310), český šlechtic, otec Petra I. z Rožmberka; 51 - ze Schönburgu (Sumburka), de Sonburch, litoměřický probošt; 78, 79 - VI. (12941335), vratislavský vévoda 1311; 116, 159 - nejvyšší kancléř Jana Lucemburského ; 87 Kališ (Kalisz) - město ve Velkopolsku - kališský, Calisiensis, Kalisiensis země; 37; vévoda [Premysl II. Velkopolsky] ; 27, 37 Kalisiensis v. Kalis Kamberk, Chamberch - ostrov v Dunaji: poblíž Vídně; 13 Karel, Karolus, Karulus - I. z Anjou (1226-1285), sicilský král 1266; 38, 92 - IV. (1316-1378, křtěný Václav), moravský markrabě 13341346, český a římský král 1346; 87, 93, 104, 122, 129, 131, 138, 142, 143, 145, 181, 184, 191-195, 200, 202, 205, 206, 208; dcera [Kateřina]; 215 223 

Strana 224
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. - Robert z Anjou (1288-1342). uherský král 1307; 38, 86, 92, 117, 122, 128, 132, 133, 139, 159, 162 - IV. Sličný (1294-1328), francouzský král 1322; 100, 115, 121, 143 - z Valois (1270-1325), hrabě, bratr franc. krále Filipa IV. Sličného ; 146 - (L) Veliky (747-814, sv.), císaf 800; 107, 211 Karinthia v. Korutany Karinthiani v. Korutanci Karinthianus v. Jindřich Korutanský Karniola v. Kraňsko Karolus v. Karel Kastilie , Castella - král; 171 Kazimir, Casymir, Casimirus, Kasimyr - III. Veliky (1310-1370), polský král 1333; 139, 159, 162, 173 Kladsko, Glacensis provincia - hrabství a město ve Slezsku; 116 Kliment, Clemens, Climens - V. (Bertrand de Got), papež 1305-1314; 28, 43, 69, 77 - VI. (Petrus, Pierre de Rosičres), papež 1342- 1352; 183, 185, 194, 214 Klosterneuburg, Neunburga - město v Dol. Ra- kousích; 133 Kolín, Colonia - nad Labem, město ve střed. Čechách; 52 - nad Rýnem, město v Porýní; 62, 191; kolín- sky, Coloniensis arcibiskup [Jindrich (II.) z Virneburku]; 11, 72, 111; [Walram]; 191 Kolmar, Columbaria - mósto v Alsasku; 59, 61 Koloča (Kolocsa) - město v Uhrách - koločský, Colosensis: arcibiskup [Jan II.]; 38 Konrád, Conradus - olomoucký biskup 1316- 1326; 87, 115 Konstantin, Constantinus - I., římský císař. 306- 337; 198 Konstantinopol (Istanbul), Constantinopolis, 204 Korutany, Karinthia, Carinthia - vévodstvi; 8, 13, 53, 119, 129, 130, 161, 164, 203, 204; vévoda [Jan Jindřich]; 179; vévodkyně [Markéta zvaná Maultasch] ; 179 - Korutanci, Karinthiani; 11, 54, 64 Kostel (Podivín), Kostel - město na již. Moravě; 134 Kostelec, Kostelecz - nad Orlicí, město ve vých. Čechách; 74 224 Kouba (Cham), Cambia - město v Dol. Bavor- sku; 104 Kouřim, Curimensis civitas - město ve střed. Čechách; 168 - kouiimsky, Curimensis. arcijáhen ; 81 Kovárovice, Kowarzovicz - ves u Prahy; 128 Krakov, Cracovia, Crakovia - sídelní město polských králů; 3, 22, 24, 40, 47, 49, 98, 117, 186 - vévodství; 24; vévoda [Lešek Cerny; 22, [Vladislav Lokytek] ; 134 Kraňsko, Carniola, Karniola - vévodství, historic- ké území ve Slovinsku; 8, 204 Kryštof, Cristoforus - II., dánský král 1320; dcera [Markéta] ; 104 Křivoklát, Burgdlinum, Burgelinum, Burglinum - hrad ve střed. Čechách; 103, 143, 144 Kubín (Guben, Gubin), Gubny - město na Nise v Dolní Lužici; 97 Kujavsko, Cuyavia - území při Visle, jižně od Toruně; 37 Kunhuta, Chunegundis, Chungunda, Chungundis - dcera Přemysla Otakara II. (1265-1321), manželka Boleslava II. Mazovského, abatyše u sv. Jiří; 13, 100 - dcera Rostislava Haličského (+1285), man- želka Přemysla Otakara II., pak Záviše z Fal- kenštejna; 9 Kutná Hora, Chutna, Kutne montes, Mons, Mons Chutna, Mons Chutnensis, Montes - král. horní mésto v Cechách; 40, 52, 59, 61, 126, 167, 199, 207 - kutnohorský, Chutnensis. měšťané; 52; urbu- ra; 74 Kutne montes v. Kutná Hora Kypr, Oyprus - král; 187 Kysperk, Gyersperch, Mons episcopalis - zanikly hrad u Chabafovic; 80 La v. Lava Labe, Albea - reka; 71, 76, 81 Lava (Laa), La - méstecko v Dol. Rakousích; 133 Lehnice, Lignycz - město ve Slezsku; 101, 125 Leodiensis v. Lutych 

Strana 225
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum Leopold, Leupoldus - I. Habsbursky (1293- 1326), rakousky vevoda 1308, 3. syn Albrech- ta I. Habsburského; 103, 113, 128 Leta. curia v. Praha, kostely Libuše, Libussa- mýtická česká kněna; 135 Lignycz v. Lehnice Limbursko, ducatus in Limburk- vévodství ; 151 Lindenburk v. Visegrád Linec, Lynca - město v Hor. Rakousích; 164 Litoměřice - město v sev. Čechách - litoměřický, Lithomericensis: probošt Jindřich ze Schönburgu; 78 Litomyél, Lutomysl - mésto ve vÿch. Cechâch; 184 Litva, Lytwania - velkoknízectví 123; dcera [Aldona] velkoknízete [Gedymin]; 139 - Litvané, Litwani, Lytwani; 115, 122, 123, 165 Litwania v. Litva Lodevicus v. Ludvík Loduicus v. Ludvík Loket, Cubitense castrum, Cubitum - hrad v záp. Čechách; 87, 88, 90, 93, 144 Loketko v. Vladislav Lombardie, Lombardia, Longobardia - provincie v hor. Itálii; 59, 86, 106, 114, 128, 130, 131, 132, 138, 148, 166, 214 Longa plathea v. Praha, ulice Longobardia v. Lombardie Lublicensis v. Lůbeck Lubno (?), Lubnie- ves v Čechách; 128 Lubucensis v. Lůbeck Luca v. Lucca Lucca, Luca, Lucka - město v Toskánsku; 119, 131 Lucembursko, Lucemburch, Lucenburch, Lucen- burgensis comicia - hrabství; 86, 92, 98, 100, 101, 103, 105, 114, 131 Luckav. Lucca Ludevicus v. Ludvík Luduicus v. Ludvík Ludvík, Lodevicus, Ludevicus, Ludovicus, Ludui- cus, Ludwicus, Ludwycus - IV. Bavorský, též Bavor (1282-1347), bavorský vévoda 1294, římský král 1314, římský císař 1328; 72, 74, 75, 76, 79, 85, 90, 91, 97, 99, 102-110, 112, 113, 116, 118, 120, 121, 128, 130-133, 136, 137, 141, 150, 158, 162, 163, 164, 166, 179, 201, 206, 209; syn [Ludvik V. Braniborsky; 104, 137, 206, 211 - X. (1289-1316), francouzsky kräl 1314, 1. syn franc. krále Filipa IV. Sličného; 121 - z Óttingen, de Hoting (+1370), hrabě; 61 Ludwicus, Ludwycus v. Ludvík Lübeck - hlavní mésto hanzy severonémeckych mést - lübecky, Lublicensis, Lubucensis: biskup [Kon- rad]; 30, 34 Lugdunensis, Lugdunum v. Lyon Lutomysl v. Litomyšl Lutych (Ličge) - město v nynější Belgii - lutyssky, Leodiensis: biskup [Adolf z Marku]; 98 Lyncza v. Linec Lyon, Lugdunum - město v již. Francii; 43 - lyonsky, Lugdunensis. koncil; 111 Lytwania v. Litva Maidburgensis v. Magdeburg Maior civitas v. Praha Mallorka - ostrov v záp. Stredomorí - mallorsky, Maioricarum: král; 171 Margareta, Margaretha v. Markéta Marchia v. Vindická Marka Marie, Maria - Lucemburská (1304-1324), ses- tra Jana Lucemburského, 2. manzelka franc. krále Karla IV. Sličného; 85, 92, 100, 104, 105 Markéta, Margareta, Margaretha - Babenberská, sestra Fridricha II. Bojovného, manželka Jindřicha VII. Lucemburského, pak Přemysla Otakara II.; 8 - v. Blanka - Lucemburská (1313-1341), 1. dcera Jana Lu- cemburského. manželka Jindřicha XIV. Dolnobavorského Staršího; 69, 87, 101, 112, 120, 129, 139, 142, 173-176, 187 - Lucemburská (1335-1349), nejstarší dcera Karla IV. Lucemburakého, 1. manželka uherského krále Ludvíka; 159 - Přemyslovna (1296-1322), sestra krále Václa- va III., manželka Boleslava III. Vratislavské- ho; 66, 101 - 1. manželka Ludvíka IV. Bavorského - chyb- ně místo Beatrix; 72 Markvart z Jablonného, Marguardus de Gablona - český šlechtic; 87 Marguardus v. Markvart Marseille, Marsilia- město ve Francii; 204 Mathias v. Matyáš 225 

Strana 226
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Matous, Matheus, comes de Trenz- Câk, trentin- ský pán; 71 Matyáš, Mathias - de Bucheck, arcibiskup mohučský 1321-1328; 123 - chybně místo Jindřich (III). z Vimeburku; 146 Mauerbach, Maurbach - kartuziánský klášter v Dol. Rakousích ; 128 Mawurbach v. Mauerbach Maydburgensis v. Magdeburk Mazovia v. Mazovsko Mazovsko, Mazovia - historická část Polska na střed. Visle; 9 - vévoda [Boleslav II. Mazovský] ; 14 Meathinus, hvézdái ; 125 Mediolanensis civitas v. Milán Mediolanum v. Milán Mélník, Melniko, Melnyko - vénné mésto v Ce- chách; 93, 95 Melniko, Melnyko v. Mélník Méty, Metensis civitas mésto v severovych. Fran- cii; 76, 85, 111 Michal, Michael - mistr, almužník Jana IV. z Dražic; 44 - notář Jana IV. z Dražic; 128 Mikuláš, Nicolaus - V. (Petrus, Pietro Rainalducci z Corbary), vzdoropapež 1328-1330, 121 - (1) Opavský (1254-1318), opavský vévoda 1280, nemanž. syn Přamysla Otakara II.; 9, 19, 66, 92 - (II.) Opavský (asi 1288-1365), vévoda opav- ský 1318; 92, 96, 186 - (Cola) di Rienzo (1313-1354), 'tribun řím- ský ; 209 - z Újezda, Mikussius, pražský biskup 1240/41- 1258; 6 - Volflinův, de Turri, pražský měšťan; 60 - (sv.), biskup myrský (+asi 327), 215 Mikussius v. Mikuláš Milán, Mediolanum, Mediolanensis civitas- mčsto v Lombardii; 68, 106, 130, 131 Minor civitas v. Praha Míšeň, Misna - hrad a město v Míšeňsku; 40, 47 - míšenský, Misnensis: markrabství; 25; mar- krabě [Jindřich Jasný]; 5; [Fridrich I. řeč. Pokousany] ; 62 - míšenští, Misnenses; 53, 59, 60, 63, 64 226 Misna v. Míšeň Misnensis v. Míšeň Mnichov, Monacum, Monachum- město v Bavor- sku; 201, 211 Modena, Modna - město v sev. Itálii; 131 Modna v. Modena Moganusv. Mohan Mohan, Moganus- řeka; 82 Mohuč, Maguntinum - město v Porýní - mohuésky, Maguntinensis, Maguntinus: arci- biskup; 184; [Gerhard de Eppenstein]; 33, 39; [Petr z Aspeltu]; 57, 72, 75; [Jindřich III. z Virneburku] ; 191; kapitula; 123; kostel; 151 Monacum, Monachum v. Mnichov Mons episcopalis v. KySperk Mons Chutna v. Kutná Hora Mons Chutnensis v. Kutná Hora Mons v. Kutná Hora Mons Pessolanusv. Montpellier Montes v. Kutná Hora Montes Wicaniv. Frater Angelus Montpellier, Mons Pessolanus- město v již. Fran- cii; 177 Morava, Moravia; 3, 7, 13, 14, 17, 18, 24, 40, 47, 66, 67, 71, 73, 89, 115, 122, 132, 136, 144, 145, 162, 169, 186 - markrabství; 4, 145, 207; markrabé [Jan Jin- dfich]; 139; [Karel IV. Lucembursky]; 145, 157, 159, 162, 166, 181, 184, 185, 186 - Moravané, Moravi, 1l, 67, 134 - pani; 11, 87, 186 Most, Pons - město v sev. Čechách; 5 Mstidruh z Chlumu, Mstydruh de Chlum - český šlechtic, purkrabí pražský 1277-1279; 10 Mühldorf, Muldorf, Mulendorf - městečko v Ba- vorsku na řece Inn; 97, 102 Muldorf v. Mühldorf Multavia v. Vltava Muta v. Vysoké Mýto Navara, Navarra- království v záp. Pyrenejích - král; 171 Neapol, Neapolis - město v již. Itálii; 27, 69 Neckar, Neckarus- řeka, přítok Rýna; 76 Nedušov (?), Nedussow- ves v Čechách; 128 Německo, Alamania, Almania, Germania, Theuto- nia; 28, 57, 61, 68, 72, 94, 102, 106, 108, 114, 128, 130, 131, 138, 149 

Strana 227
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum - Némci, Germani, Theutonici; 4, 73, 107, 168, 207 - páni;25, 73 Neunburga v. Klosterneunburg Nicolaus v. Mikuláš Norimberk , Nuereberch, Nuerenberch, Nuernberch, Nurenberk - mésto v Bavorsku; 3, 58, 61, 68, 138, 137, 202 Nova civitas v. Praha Nova fossa v. Fossa Nuova Novara, Navarria- mésto v Lombardii; 131 Nuereberch, Nuerenberch v. Norimberk Nuernberch v. Norimberk Nurenberk v. Norimberk Ohře, £gra - řeka; 61 Ojíř, Hogerius - z Friedberka, německý rytíř; 6 Oldrich, Ulricus - z Křivosúdova, de Krziwsud, český šlechtic; 10 - Leuchtenbersky, de Leuthenberch, lantkrabí; 73 - z Pabénic, de Pabyenyz, doktor kanonického práva, scholastik pražského kostela; 150 - Pluh z Rabštejna, gui Pluh dicitur, český šlech- tic, královský hejuman 1328; 135 - probošt pražské kapituly 1285-1305; 41 - ze Sponnheimu (+1269), vévoda korutanský 1256, bratranec Přemysla Otakara II.; 8 - bratr Zdislava z Průhonic; 10 Olomouc, Olvmucz - město na Moravě; 49, 66, 127 - olomoucký, Olomucensis: biskup; 184; [Bruno ze Schauenburka]; 11; [Jan řeč. Volek]; 102; kostel; 146 Olomucensis v. Olomouc Ondřej, Andreas - III. (po 1264-1301), uhersky král; 37 - z Rican, de Rziczano, český šlechtic; 10, 11 Oneš z Onšova, Onsso de Onssow, český šlechtic; 10 Onsso v. Oneš Opavia v. Opavsko Opavsko, Opavia, Oppavia - vévodství ; 9, 66, 92, 96, 186; dcera vévody Mikuláše I.; 157 Opolsko, Opulia; 37 - opolsky, Opuliensis: vévoda [Boleslav (Bolek) I.]; 24, 31 Opuliensis v. Opolsko Orsinové, Ursini- mocný římský rod; 114 ortus ferrarum v. Praha Oslinicz v. Osnice Osnice, Oslinicz - ves u Prah y; 128 3 Ostasovice, Ostassovicz - ves ve vych. Cechách; 128 Ostijsky, Hostiensis - kardinál [Jakub Albertüv de Prato]; 121 Ota, Otto - V. Dlouhý (+1298), braniborský markrabě 1267; 15, 24 - III. Dolnobavorský (1261-1312), dolnoba- vorský vévoda 1290, nápadník uherské koru- ny; 49 - IV. Dolnobavorský (1307-1334), dolnobavor- ský vévoda 1310; 132, 136, 150 - Habsburský (1301-1339), rakouský vévoda, 6. syn Albrechta I. Habsburského; 130, 122, 132, 133, 136, 157, 164 - IV. se Šípem (asi 1238-1308), markrabí bra- niborský 1266; 31 Palcefik, Palczierzik- přezdívka Anežky z Kuen- ringu; 9 Palczierzik v. Palceřík Papia v. Pavia Parma, Parma- město v sev. Itálii; 131 Paříž, Parisius; 70, 100, 104, 111, 115, 134, 137, 149, 158, 177, 192, 203 Pasov, Patavia- mésto v Bavorsku; 164 - pasovsky, Palaviensis: biskup; 168 Patavia v. Pasov Pavel z Kladna, Paulus de Cladna- synovec Jana IV. z Dražic; 82 Pavia, Papia - město v Lombardii; 131 Pergamus v. Bergamo Persie, Persis; 204 Petr, Petrus - (IL) Angelüv (41316), olomoucky biskup 1311; 77 - z Aspeltu (1297-1320), biskup v Basileji 1297; 30, 34; arcibiskup v Mohuči 1306; 54, 55, 57, 61, 62, 64, 65, 69, 70, 72, 75, 76, 86, 98 - arcibiskup v Hnězdně, chybně místo Jakub; 37 - de Magistris, měšťan římský; 119 - (Pietro) de Murrone, de Marrone, 27 - (Pietro Rainalducci) de Corbara; 120, 121, 130, v. i Mikulás V. 227 

Strana 228
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. - (Pierre de Rossičres), arcibiskup v Rouenu v. Kliment VI. - (I.) z Rožmberka, de Rosenberch, český šlech- tic; 51, 75, 85, 87, 89, 90, 95, 96 - Vagiani, měšťan římský; 119 - Žitavský, opat zbraslavský, kronikář; 150 Petrinus mons v. Praha Philippus v. Filip Phiolca v. Viola Piacenza, Placencia - město v Lombardii; 131 Pisa, Pysis - město v Toskánsku; 203 - pisánští, Pisani; 68 Plichta, Plichta - ze Žerotína, český šlechtic; 102 Pnevice, Pnyewyez - někdejší ves u Kutné Hory; 167 Pnyewycz v. Pněvice Pocáply, Poczapel; 7 Poczapel v. Pocáply Polička, Policzka - město v jihových. Čechách; 74 Polonia v. Polsko Polsko, Polonia - království; 3, 37, 39, 40, 98, 117, 141, 142, 145, 159, 160, 172, 173, 174, 176, 187; král [Kazimír III. Veliký] ; 142, 173, 175, 186; dcera [Alžběta] krále [Kazimíra III. Velikého]; 160; vévodové; 117, 125 - Poláci, Poloni, 11 Pomerana v. Pomořansko Pomerania v. Pomořansko Pomořansko, Pomerana (terra), Pomerania - vé- vodství při Baltu; 37, 47 Pons v. Most Pordenone, Portus naonis - město v sev. Itálii; 8, 13 Porta apostolorum v. Postoloprty Porto - město v Itálii - portský, Portuensis: kardinál; 183 Portus Naonis v. Pordenone Posnania v. Poznaňsko Postoloprty, Porta apostolorum- klášter a město v sev. Čechách: opat; 80 Potonis v. Púta Poznaňsko, Basna, Posnania - území v Polsku; 37, 47 Praha, Praga; 3,4, 5, 22, 27, 32, 39, 48, 50, 52, 53, 54, 59-65, 67, 71, 75, 79, 85, 87, 88, 90, 93-96, 98, 99, 101, 103, 105, 113, 117, 119, 120, 122, 123, 129, 132, 134, 139, 142-146, 158, 159, 161-169, 174, 175, 176, 178, 180, 194, 195, 199, 200, 202, 207, 210, 211, 213 228 pr: Pražané; 22, 52, 54, 95, 96, 120, 122, 134, 139, 169, 178, 183, 201 Menśi Mesto, Mali Strana, Minor civitas; 10, 96, 127, 176, 179 Nové Mésto, Nova civitas, 142, 202, 211, 214 Petiín, Petrinus mons, 6, 32 Podskalí - obyvatelé, Podskalenses; 178 Ujezd, Ugezd, Ugiezd; 6, 32, 127 Větší (Staré) Mesto, Maior civitas, 7, 96, 201 Vyšehrad, Wissegrad; 128, 129, 202, 211, 213; kola; 149; vyśehradsky, Wissegradensis - pro- bošt v. Jan, řeč. Volek Zderaz, Sderaz: klášter za hradbami Většího města; 96, 202 domy: biskupský dvůr; 44; Elišky Přemyslovny (U Stupartà); 144; Mikuláše Volflinova od Véze; 60 kostely a kláštery: sv. Františka; 7, 13, 123, 215; sv. Jakuba; 65; sv. Jiljí; 12; sv. Karla (Na Karlově); 214; sv. Klimenta; 39, 176; sv. Kos- my a Damiána; 202; P. Marie pod řetězem; 176; P. Marie Snézné (karmelitáni); 202; P. Marie pred Tynem, Leta curia; 62; sv. Mi- chala; 128; sv. Mikuláše; 12; sv. Ondřeje; 167; sv. Vavřince; 127 náměstí: Kurný trh (nyn. Mariánské nám.), Forum pullorum; 12; Nové tržiště (nyn. Uhelný a Ovocný trh), Novum forum; 32, 60, 201; tržiště, forum Pragense (nyn. Staroměstské nám.); 99 obecné učení; 27, 142, 194, 208 obora, ortus ferrarum, 94 ulice: Dlouhá, Longa plathea; 63 židovská synagoga; 162 ažský, Pragensis arcijáhen; 81 arcibiskup 195, 201 biskup [Jan II. z Drażic] ; 11; [Arnošt z Par- dubic]; 182, 183 diecéze; 79 duchovenstvo; 79, 120, 123, 139, 143, 161, 169, 184 hrad; 7, 10, 11, 15, 19, 54, 63, 74, 96, 142, 144, 184, 206, 211; kostel a klášter sv. Jiří; 14, 39, 100; kostel sv. Víta; 39; kaple Všech sva- tých; 181 kostel; 2, 12, 22, 35, 39, 42, 44, 51, 75, 77, 79, 81, 82, 92, 107, 117, 141, 142, 146, 149, 150, [Arnošt z Pardubic]; 184, 191, 

Strana 229
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum _ 165, 166, 180, 182-185, 196, 200, 201, 205, 206, 208, 210, 211, 213, 214, 215; hroby: sv. Vâclava; 164, 213; sv. Vojtécha; 162, 182; oltáře: sv. Marie; 11, 196; sv. Mikuláše; 215; sv. Silvestra; 141, 160, 163; sv. Víta; 31, 65; sbor mansionářů; 185, 200 - kronika; 1,4, 85, 86, 135, 139, 141, 142, 149, 161, 180 - most; 12, 44, 142, 177, 179 - probošt v. Oldřich - špitál (křižovníků s červenou hvězdou) ; 46, 59 Prusia v. Prusko Prusko, Prusia - země při Baltu; 122, 123, 142, 165 Pfemysl, Przemisl, Przsemisl, Przemysl, Przsemysl - Oráč (Arator), mýtický český kníže; 135 - Otakar (1318-1320), druhorozený syn Jana Lucemburského; 92, 98, 129 - Otakar II. (1233-1278), Ottacarus, český král 1253; 2, 4, 7, 8, 9, 11-15, 35, 45, 100; dcera v. Kunhuta syn Vaclava II. a Guty Habsburské; 18 Přibyslav, Przibislaus; 80 Przsemisl, Przsemysl v. Premysl Pulkava (Pulkau), Pukka - mésto v Rakousku; 168 Púta z Vetlé - český šlechtic - synové, filii Potonis; 82 Pysis v. Pisa Radějovice, Radieyovicz - ves ve střed. Čechách; 128 Rakousko, Rakousy, Austria; 13, 14, 25, 26, 52, 122, 141, 161, 163, 204 - Rakušané, Australes; 11, 86, 103, 122, 133, 134, 136 - vévodství; 8, 24; vévodové; 104, 141, 157, 158, 162, 163, 164, 165; vévoda [Albrecht I. Habs- bursky]; 3; [Ota Habsbursky] ; 134, 162, 163; [XIV. Dolnobavorsky Starší], 85, syn [Rudolf IV. Habsburský) vévody [Albrechta II.], 215 - péni; 11, 120 Rapota z Boréovic, Rapoto de Borczoviez, Cesky šlechtic; 10 Ratiboriensis v. Ratibořsko Ratibořsko - území ve Slezsku - ratibofsky, Ratiboriensis: vévoda [Premyslav (Přemysl) ]; 24 Ratispona v. Rezno Ravenna - mésto v Itálii; 204 Reggio, Regium - mésto v sev. Itálii; 131 Regium v. Reggio Remensis v. Remes Remeš - město v sev. Francii - remešský, Remensis: biskup [Robert de Cour- tenay]; 98 Renusv. Ryn Retz - městečko v Rakousích - hrabć z Retzu, de Recz 157 Robert, Ropertus - I. z Anjou (1278-1343), nea- polský král 1309; 68 Roma, Romanusv. Rim Ropertus v. Robert Rothomagensis v. Rouen Roudnice, Rudnicz, Rudnycz - město a hrad v Čechách; 61, 80; kostel a klášter P. Marie; 80, 81, 182; most; 81, 178; špitál; 82 Rouen - město v severozáp. Francii - v Rouenu, Rothomagensis: arcibiskup Pet (Pierre de Rossières); 180 Rudnicz, Rudnycz v. Roudnice Rudolf, Rudolphus - I. Habsburský (1218-1291), římský král 1273; 12-15, 18, 20, 24 - II. Habsburský (1270-1290), syn: předchozí- ho; 22 - (HL) Habsburský (1281-1307), druhý syn Albrechta I. Habsburského, český král 1306, 3, 45, 50, 51, 128 - IL (12741319), hornobavorský vévoda, falc- krabí rýnský, starší bratr Ludvíka TV. Bavora, 61, 72 - ze Zbraslavic, de Sbraslawicz, český šlechtic, 10 Rupertus v. Ruprecht Ruprecht Nasavsky, Rupertus (+ 1304), syn řím- ského krále Adolfa Nasavského; 26 Rus, Rusini, Rutheni; 173 - země; 173; vévoda [Boleslav Trojdenovič]; 173 Rutheniv. Rus Rynenses v. Rýn Rýn, Renus- řeka; 58, 61, 75, 86, 112, 130, 137, 169, 206 - Porýní, Reni partes; 87, 100, 111, 115, 116, 117, 160 - lid z Porýní, Rynenses; 91 229 

Strana 230
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. Řecko, Grecia; 125 - Řekové, Greci; 107 Řehoř, Gregorius - I. Veliký (sv.), papež 590-604; 152, 197 - X., papež 1271-1276; 111 - z Dražic, de Drazicz, český šlechtic, otec Jana IV. z Dražic; 10, 12, 15, 41, 45 - z Valdeka, pražský biskup 1296-1301; 30, 34, 45 Řezno, Ratispona - město Dol. Bavorsku; 11, 97, 131, 158, 202 Řím, Roma, Romana urbs; 15, 57, 68, 70, 100, 114, 119, 120, 121, 196, 197, 209, 210, 212 - Rímané, Romani; 26, 68, 118, 119, 120, 130, 196, 197, 198, 200, 212 - hroby apoštolů Petra a Pavla; 197 - kostely: bazilika sv. Petra; 69, 120, 121; sv. Ja- nav Lateráně; 154, 198; sv. Marie v rotundě; 69; sv. Marie Větší; 121; sv. Petra a Pavla; 154 - "Svaté pole', hřbitov; 212 římský, Romanus. cirkev; 30, 108, 118, 155, 195; stolec, 77, král [Albrecht I. Habsburský] ; 40, 52; [Jindřich VII. Lucemburský]; 3, 54, 56, 59, 61; [Rudolf I. Habsbursky]; 2, 22; [Karel IV.]; 191, 193, 196, 199, 210; kurie; 4, 78, 80, 81, 91, 119, 147, 152, 155, 171, 183, 184, 192 Sabaudia v. Savojsko Saccensis v. Sadská Sacz v. Žatec Sadská - mčstečko v Čechách, u Podčbrad - vSadské, Saccensis: probošt Jan; 45 Sakan, Sathan - město v Asii; 124 Salcburk - město v Rakousku - salcbursky, Salczburgensis: arcibiskup; 9; diecéze; 102 Salczburgensis v. Salcburk Salomon v. Salamoun Sancta Corona v. Zlatá koruna Saracéni, Saraceni, Sarraceni; 15, 22, 100, 124, 203, 204 Sasko, Saxonia; 16, 76, 97; vévoda [Rudolf I. Sasky] ; 191 - Sasové, Saxones; 16 Sathan v. Sakan Savojsko, Sabaudia - dcera vévody - chybné místo dcera vévody holandského [Markéta] ; 128 Saxonia v. Sasko Sderaz v. Praha 230 Sdeslaus, Sdislaus v. Zdislav Sedlec, Czedlicz - cisterciácký klášter u Kutné Hory; 52 Senis v. Siena Sicilie, Sicilia - ostrov, království ; 38, 204 Siena, Senis- město v Toskánsku ; 69 Sieradz, Zyradia - město ve Slezsku; 24 Silvestr, Silvester - (sv.), papež 314-335; 198 Slesia, Slezia v. Slezsko Slezsko, Slesia, Slezia- (Horní a Dolní), soubor vévodství a knížectví; 30, 47 - vévodové; 98 Sloiger- kopáč zlata v Jílovém; 5 Sommerfeld, Sumerweld - město v Braniborsku; 97 Spira v. Špýr Spirensis civitas v. Špýr Spoletanus v. Spoleto Spoleto - město v Umbrii - spoletský, Spoletanus: biskup [Jan V. z Pisto- je]; 210 Stephanus v. Stépán Stiria v. Štýrsko Stoličný Bělehrad (Székesféhérvár), Alba - mě- sto v nyn. Maďarsku; 38, 71 Stroubinca v. Štrubina studium generale v. Praha Suevia v. Švábsko Sumerweld v. Sommerfeld Svídnice, Swidnycz - město ve Slezsku ; 77 Swevia v. Švábsko Šalamoun, Salomon; 33, 35 Španělsko, Hyspania; 125 Śpyr, Spira, Spirensis civitas - město v Rýnské Falci; 3, 22, 55-58 - špýrský, Spirensis: kostel; 151 Štěpán, Stephanus - Albertův, penitenciář Klimenta VI. pozd. papež Inoncenc VI.; 214 - z Uherčic, generální vikář Arnošta z Pardu- bic, profesor práva na pražské univerzitě; Štrasburk, Argentina - město v Alsasku ; 99 Štrubina (Straubing), Stroubinca - město v Dol. Bavorsku; 136 Štýrsko, Stiria - vévodství ; 13 Svábsko, Suevia, Swewia - vévodství ; 69, 75, 130 

Strana 231
CHRONICA FRANCISCI PRAGENSIS - Index personarum et locorum - Švábové, Suevica gens; 26 - fojt: [Dieter] hrabě z Castellu; 61 Tas z Vizmburka, Tasso de Wissenburch, český šlechtic, podkomoří českého království ; 39 Tartari v. Tataři Tataii, Tarthari, Thartari, Tharthari; 142, 172, 173, 174 - král; 9,172 Tarthari v. Tataïi Tebayda ? mésto ; 188 Tessyn v. Těšínsko Těšínsko , Tessyn - vévodství ve Slezsku; 37 - těšínský, Thessinensis: vévoda [Měšek I.]; 24 Thartari, Tharthari v. Tatarı Theodoricus, Theodricus v. Břevnov, Dětřich Thessinensis v. Těšínsko Theutonia v. Německo Theutonici v. Německo Thirzow v. 'Tyt ov Thobias v. Tobiás Thomas v. Tomás Thuscia v. Toskánsko Tibera, Tiberis - řeka; 69 Tobias, Thobias - z Bechyně, český šlechtic, nejvyšší maršálek 1305-1307; 52; synové [Tobiáš ml., Zbyněk]; 87 - z Benešova, pražský biskup 1278-1296; 23, 45 Toledo, Toleto- město ve Španělsku; 125 - toledsky, Toletanus: astrologové; 124; v. Jan Davidův Toletanus v. Toledo Tomáš Akvinský, Thomas de Aguino - domini- kán, významný teolog a filozof (1225-1274) ; 111 Toskánsko, Thuscia, Tuscia, Tusia - území ve střed. Itálii; 130, 138, 208, 214 Trena v. Trencín Trenčín, Trencz 71 Treverensis v. Trevír Trevír, Treveris - město v Porýní; 57 - trevírský, Treverensis: arcibiskup [Baldvín Lu- cembursky]; 4, 57, 75, 191; kostel; 151 Trevisini v. Treviso Treviso - město v sev. Itálii - Trevisśti, Trevisini; 8 Trident, Tridentum, Tridentina civitas - město v hor. Itálii ; 130, 200 Tripolis, Tripolys- město v Africe; 124 Turci, Turci; 188, 203 Tuscia, Tusia v. Toskánsko Tust v. Domažlice Tyrolsko, Tyroly, Tyrolis - hrabství; 164, 200 Týřov, Thirzow - hrad nad Berounkou; 74 Ugezd, Ugiezd v. Praha Uhry, Ungaria; 4, 38, 40, 49, 71, 159, 169; král [Karel Robert z Anjou], 104, 134,164, [Ladislav IV.]; 19; [Ludvík z Anjou], 186, [Vaclav III.]; 38, 46; sestra [Alžběta] uher- ského krále [Ladislava IV.] 19 - Uhři, Ungari, 40, 71, 122, 133, 134, 136 - páni; 92 Ulricus v. Oldřich Ungaria v. Uhry Ursini v. Orsinové Václav, Wenceslaus, Wencezslaus - I. (1205-1253), český král 1230; 2, 4,5, 7,8 - II. (1271-1305), český král 1283; 2, 3, 13, 14, 15, 17, 18, 20, 22, 25, 29, 31, 37, 39, 41, 45, 46, 50, 51, 53, 66, 77, 92, 101, 135, 160 - IMI. (1289-1306), český král 1305, uherský král 1301-1305; 3, 38, 45, 48, 75, 115 - Lucemburský (1337-1383), syn Jana Lucem- burského a Beatrix Bourbonské; 166 - syn Jana Lucemburského a Elišky Přemyslov- ny v. Karel IV. Lucemburský - syn Karla IV. a Anny Falckć (1350-1351); 206, 214 - (sv.), Cesky kniże 924-929/935; 46, 102, 164, 168, 199, 200, 213 Vasconia, Vasonia v. Gaskońsko Velflovici, lacobi familia - prazsky patricijskÿ rod; 96 Venecie, Venetie v. Benátky Verona - město v Lombardii; 118 - veronští, Veronenses; 8, v. Cane Veronenses v. Verona Vetlá, Wetla - ves u Litoměřic; 82 Vicecomitibus v. Galleazzo Vídeň, Wienna- město v Rakousku; 136 Vienne, Wienna- mésto ve Francii; 43 - viennsky, Wienensis, Wiennensis. koncil; 43, 70 Vilém, Wilhelmus - Guilhemmus, mistr, francouzsky stavitel; 81 231 

Strana 232
FONTES RERUM BOHEMICARUM Series nova, tomus I. - z Landštejna, de Landenstayn, český šlechtic; 87, 89, 95 - Zajíc z Valdeka, Lepus de Waldek, český šlech- tic; 74, 87, 90, 95, 96, 97 Villacus v. Villach Villach, Villacus- mésto v Rakousku; 204 Vinand z Buchses, de Buches- německý šlechtic; 87 Viola, Fiola, Phiolca - dcera těšínského vévody Měška I., manželka Václava III., pak Petra z Rožmberka; 48, 75 Vladislav, Wladislaus - Lehnický, bratr Boleslava III. Lehnického, klerik; 125 - Lokýtek, Loketko (1260-1333), polský (krakov- ský) král 1306; 24, 49, 98, 115, 117, 133, 139; syn [Kazimír III. Veliký]; 137; dcera [Alžbě- ta] ; 128 - syn Václava I. (+1247), moravský markrabě 1246; 4 Vltava, Multavia, Multaviensis rivus - řeka; 12, 32, 179 Volfram, Wolframus - prazskÿ měšťan ; 59 Vratislav, Wratislavia, Wratyslavia, Wratislavien- sis civitas- mésto ve Slezsku ; 116, 159, 165 - vratislavskÿ, Wratislaviae: vévoda [Jindřich IV. Probus] ; 19; v. Jindřich VI. Vysoké Mýto, Muta - město ve vých. Čechách, 74, 144 Vyšehrad (Visegrád), Lindenburk - hrad v Uh- rách na Dunaji; 159 Wahlonicz - ves; 128 Waldemar, Woldemarus, Wolframus, Wolkmarus - (asi 1290-1319), braniborský markrabě 1303; 72, 97, 206 Wenceslaus v. Václav Wencezslaus v. Václav Wenecie v. Benátky Werona v. Beroun; Verona Wetla v. Vetlá Wienensis v. Vienne Wiennensis v. Vienne Wilhelmus v. Vilém 232 Wladislaus v. Vladislav Wida v. Fulda Woldemarus v. Waldemar Wolframus v. Volfram, Waldemar Wolkmarus v. Waldemar Wratislavia, Wratyslavia v. Vratislav Würzburg - mésto v Bavorsku - würzbursky, Herbipolensis: kostel; 150 Wyssegradensis v. Praha Ytalie v. Itálie Záviš, Zavissius - z Falkenštejna, český šlechtic; 17, 18, 19 Zavissius v. Záviš Zbraslav, Zbraslaw; 23 - Síň královská, Aula Regia; 23, 26, 34, 46, 47, 77, 98, 101, 112, 115, 129, 143, 150 Zbyslav, Zbislaus Lepus - z Trebouné, Cesky šlechtic; 22 Zdeslav, Sdeslaus - arcijáhen horšovský, Horsso- viensis, pokladník Jana IV. z Dražic: 82 Zdislav, Sdeslaus, Sdislaus - z Průhonic, de Prohonicz, český šlechtic; 10 - ze Šternberka, de Stermberch, český šlechtic; 87, 88 Zhořelec, Gorlicz- město v Hor. Lužici; 125 Zlatá koruna, Corona Sancta - cisterciácký kláš- ter v již. Čechách; 8 Znoima, Znoyma v. Znojmo Znojmo, Znoima, Znoyma - město na již. Moravě; 25, 104, 157 Zvíkov, Zwiekow - hrad v již. Čechách; 5, 51 Zwiekow v. Zvíkov Zyradia v. Sieradz Zytavia v. Zitava Zatec, Sac - hrad a mésto v severozáp. Ce- chách; 90 Zidé, Ebrei, Iudei; 29, 100, 125, 142, 162, 168 Zitava, Zylavia - město v Hor. Lužici; 213 

Strana 233
Prooemium Uvodní slovo Introductio Praefatio Předmluva Dosavadní vydání Prameny a literatura Liber primus Capitulum L Capitulum II. Capitulum III. Capitulum IV. Capitulum V. Capitulum VL Capitulum VII. Capitulum VIII. Capitulum IX. Capitulum X Capitulum XI. Capitulum XII. Capitulum XIII. Capitulum XIV. Capitulum XV. Capitulum XVI. Capitulum XVII. Capitulum XVIII. Capitulum XIX. Capitulum XX. Capitulum XXI. Capitulum XXII. Capitulum XXIII. Capitulum XXIV. Capitulum XXV. Capitulum XXVI. Capitulum XXVII. Capitulum XXVIII. Capitulum XXIX. Capitulum XXX. Capitulum XXXI. Liber secundus Capitulum L Capitulum 1l. Capitulum III. Capitulum IV. Capitulum V. Capitulum VI. Capitulum VII. Capitulum VIII. Capitulum IX. Capitulum X Capitulum XL CHRONICA FRANCISCI P RAGENSIS - /ndex INDEX Capitulum XII. Capitulum XIII. Capitulum XIV. Capitulum XV. Capitulum XVI. Capitulum XVII. Capitulum XVIII. Capitulum XIX. Capitulum XX. Capitulum XXI. Capitulum XXII. Capitulum XXIII. Capitulum XXIV. Liber tercius Capitulum (I.) I. Capitulum II. Capitulum (II.) III. Capitulum IV. Capitulum V. Capitulum VI. Capitulum VII. Capitulum (III.) VIII. Capitulum (IV.) Capitulum IX. Capitulum X Capitulum XL Capitulum XIL Capitulum (V.) XIII. Capitulum (VI.) XIV. Capitulum (VII.) XV. Capitulum XVI. Capitulum XVII. Capitulum XVIII. Capitulum XIX. Capitulum XX. Capitulum XXI. Capitulum XXII. Capitulum XXIII. Capitulum XXIV. Capitulum XXV. Capitulum XXVI. Capitulum XXVII. Capitulum XXVIII. Capitulum XXIX. Capitulum XXX. Index personarum et locorum 233 106