z 233 stránek
Titul
1
2
3
4
Úvod
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Edice
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
Přílohy
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
Poznámky
182
183
184
185
186
187
188
189
190
Vysvětlivky
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
Slovníček
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
Obsah
233
- s. 9: ...pokoušely o vyhlazení hloučků revolucionářů a zvláště německý patriciát v Kutné Hoře se smutně proslavil nelítostným vražděním stoupenců Husových, jež kupoval a...
- s. 14: ...447 n. 13 šínského rukopisu. Jedině vznik Hádání Prahy s Kutnou Horou spadá na sklonek roku 1420, kdy přikročili Pražané k útoku...
- s. 19: ...tehdy poslední a nejrozměrnější skladba budyšínského rukopisu, Hádání Prahy s Kutnou Horou. Sám básník, jímž je s největší pravděpodobností asi opět M....
- s. 20: ...to krátké čtenie "17 dobrým lidem utěšenie. Hádání Prahy s Kutnou Horou mělo být „utěšeniem“ čtenářům a posluchačům, protože jim mělo znovu...
- s. 182: ...1913; po- různu podle rejstříku, viz heslo Hádání Prahy s Kutnou Horou) a Arnošt Kraus v 1. svazku díla Husitství v literatuře,...
- s. 233: .... . . . . . . Hádání Prahy s Kutnou Horou . . . . . . . . . Přílohy . . . . . . . . ....
Název:
Husitské skladby budyšínského rukopisu
Autor:
Daňhelka, Jiří
Rok vydání:
1952
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
233
Počet stran předmluvy plus obsahu:
233
Obsah:
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 23: Edice
- 167: Přílohy
- 182: Poznámky
- 191: Vysvětlivky
- 218: Slovníček
- 233: Obsah
upravit
Strana 1
HUSITSKÉ SKLADBY BUDYŠINSKÉHO RUKOPISU Orbis-Praha 1952
HUSITSKÉ SKLADBY BUDYŠINSKÉHO RUKOPISU Orbis-Praha 1952
Strana 2
PAMÁTKY STARÉ LITERATURY ČESKÉ (Založila Matice česká) Řídí ediční rada
PAMÁTKY STARÉ LITERATURY ČESKÉ (Založila Matice česká) Řídí ediční rada
Strana 3
Strana 4
Z opisu prof. Dr Rudolfa Urbánka a z musejního opisu IIID5 vydal Jiří Daňhelka Úvod napsal Josef Macek Obálku navrhl Jaroslav Smutný
Z opisu prof. Dr Rudolfa Urbánka a z musejního opisu IIID5 vydal Jiří Daňhelka Úvod napsal Josef Macek Obálku navrhl Jaroslav Smutný
Strana 5
ÚVOD HUSITSKÁ PRAHA 1420 A BUDYŠINSKÝ RUKOPIS Praha sehrála v roce 1420 rozhodující úlohu pro další rozmach husitského revolučního hnutí. Zatím co až dosud prudký třídní boj zachvacoval jednotlivé české kraje, v jarních a letních měsí- cích památného roku 1420 se soustředily v Praze nepřehledné zástupy českého lidu: z jižních Čech, západních Čech, z českého severozápadu i z oblasti východočeské. Roztříštění revolučních houfů bylo tak odstraněno a na místo drobných útoků proti místním feudálům vyšlehl z Prahy plamen celonárodního boje proti největšímu feudálu, církvi, i proti jejím spřežencům v čele s uherským králem Zikmundem, nápadníkem českého trůnu. Praha v roce 1420 umožnila konečné stmelení husitského tá- bora, vyvrcholila mnoholeté úporné úsilí. Všeobecná krise feudalismu, projevující se navenek v prud- kých třídních bojích 14. století, se nevyhnula ani Čechám. Ba naopak - situace českého království naznačovala, že se tu třídní rozpory vyhrotí co nejostřeji. I u nás byla společnost schvácena už od poloviny 14. století neklidem, vyšlehujícím občas v ostré srážky. U kořene české krise feudalismu stál rozmach městského hospodářství, jenž se nijak nesrovnával se ztrnulými požadavky feudálních privilegií, která dusila jakýkoliv pokus o širší vzmach řemeslné výroby a obchodu, a tím bránila městům ve vzestupu hospodářském i společenském. Peníze se staly i u nás - podle slov Engelsových - „velkým vyrovnávacím hoblíkem měšťan- stva“ a i u nás „dříve než střelný prach rozhlodaly pevné hradby panských hradů“. Zatím co až dosud ve feudální společnosti byla rozhodující urozenost, odvozující se několik kolen zpět do šerého dávnověku, stával se nyní rozhodujícím činitelem peníz: 5
ÚVOD HUSITSKÁ PRAHA 1420 A BUDYŠINSKÝ RUKOPIS Praha sehrála v roce 1420 rozhodující úlohu pro další rozmach husitského revolučního hnutí. Zatím co až dosud prudký třídní boj zachvacoval jednotlivé české kraje, v jarních a letních měsí- cích památného roku 1420 se soustředily v Praze nepřehledné zástupy českého lidu: z jižních Čech, západních Čech, z českého severozápadu i z oblasti východočeské. Roztříštění revolučních houfů bylo tak odstraněno a na místo drobných útoků proti místním feudálům vyšlehl z Prahy plamen celonárodního boje proti největšímu feudálu, církvi, i proti jejím spřežencům v čele s uherským králem Zikmundem, nápadníkem českého trůnu. Praha v roce 1420 umožnila konečné stmelení husitského tá- bora, vyvrcholila mnoholeté úporné úsilí. Všeobecná krise feudalismu, projevující se navenek v prud- kých třídních bojích 14. století, se nevyhnula ani Čechám. Ba naopak - situace českého království naznačovala, že se tu třídní rozpory vyhrotí co nejostřeji. I u nás byla společnost schvácena už od poloviny 14. století neklidem, vyšlehujícím občas v ostré srážky. U kořene české krise feudalismu stál rozmach městského hospodářství, jenž se nijak nesrovnával se ztrnulými požadavky feudálních privilegií, která dusila jakýkoliv pokus o širší vzmach řemeslné výroby a obchodu, a tím bránila městům ve vzestupu hospodářském i společenském. Peníze se staly i u nás - podle slov Engelsových - „velkým vyrovnávacím hoblíkem měšťan- stva“ a i u nás „dříve než střelný prach rozhlodaly pevné hradby panských hradů“. Zatím co až dosud ve feudální společnosti byla rozhodující urozenost, odvozující se několik kolen zpět do šerého dávnověku, stával se nyní rozhodujícím činitelem peníz: 5
Strana 6
„groš, jenž jest všech věcí cena a pohodlná všem otměna“.1 Už ne tedy urozenost, nýbrž množství peněz stávalo se měřítkem společenského postavení. A proto touha po penězích, snaha na- hrabat si co nejvíce peněz, doprovází každý krok vládnoucí feu- dální třídy. Stupňující se přepych a bohatství feudálů však ne- mohlo být za tehdejšího stavu výrobních sil zabezpečeno nijak jinak než zvyšujícím se vykořisťováním pracujících. České krá- lovství posledních Lucemburků (Karla IV. a Václava IV.) bylo sice navenek skvělým příkladem mocné feudální monarchie, avšak základy této mohutné říše byly položeny na písku. Jen jako zbožná lež, jako idylické rozpomínání na „staré dobré časy“ zní nám slova velebící blahodárný rozkvět českého krá- lovství v době předhusitské. Vzpomíná-li Žaloba koruny české na ty krásné, dávno minulé chvíle, kdy, jakožto cedr tepilý mezi jiných stromóv ponížilými háji a slunce mezi hvězdami též já mezi královstvími povýšená a oslavená královna seděla sem v krásnosti pokoje, v staniech doufanie a ozbožněném otpoči- nutí“2, chce jen zdůraznit všechny škody a všechno utrpení, jež jí přivodil král Zikmund. Autor, jenž tímto kontrastem jenom podtrhl všechny Zikmundovy zlotřilosti, neměl snad v úmyslu tvrdit, že v předhusitských Čechách bylo všechno v pořádku. Vždyť další jeho sloky mluví o opaku: naznačují útisk a utrpení prostého českého lidu, na jehož hřbetech a z jehož mozolnatých dlaní „cedr tepilý“ vyrůstal. Čím výše se tyčila pyšná cimbuří panských hradů, čím nádhernější bylo krajkoví gotických chrámů, tím menší byl krajíc chleba v dlani prostých pracujících, tím ubožejší byly hadry v brlozích chudiny. Lid v českých městech a vesnicích nepřihlížel ovšem zostřu- jícímu se vykořisťování se založenýma rukama. Měl už po krk všech řečí a lží, jimiž mu církev chtěla osladit život „v slzavém údolí“. Bohatí preláti, opati a tuční faráři, kteří šli ruku v ruce se světskými feudály za většími a většími hromadami peněz, marně zdůrazňovali prostým věřícím, že utrpení je nutnou solí života. Katolická církev, největší feudál v předhusitských Ce- 1 Porok Koruny české, v. 233-234. 2 Žaloba Koruny české, ř. 36 n. 6
„groš, jenž jest všech věcí cena a pohodlná všem otměna“.1 Už ne tedy urozenost, nýbrž množství peněz stávalo se měřítkem společenského postavení. A proto touha po penězích, snaha na- hrabat si co nejvíce peněz, doprovází každý krok vládnoucí feu- dální třídy. Stupňující se přepych a bohatství feudálů však ne- mohlo být za tehdejšího stavu výrobních sil zabezpečeno nijak jinak než zvyšujícím se vykořisťováním pracujících. České krá- lovství posledních Lucemburků (Karla IV. a Václava IV.) bylo sice navenek skvělým příkladem mocné feudální monarchie, avšak základy této mohutné říše byly položeny na písku. Jen jako zbožná lež, jako idylické rozpomínání na „staré dobré časy“ zní nám slova velebící blahodárný rozkvět českého krá- lovství v době předhusitské. Vzpomíná-li Žaloba koruny české na ty krásné, dávno minulé chvíle, kdy, jakožto cedr tepilý mezi jiných stromóv ponížilými háji a slunce mezi hvězdami též já mezi královstvími povýšená a oslavená královna seděla sem v krásnosti pokoje, v staniech doufanie a ozbožněném otpoči- nutí“2, chce jen zdůraznit všechny škody a všechno utrpení, jež jí přivodil král Zikmund. Autor, jenž tímto kontrastem jenom podtrhl všechny Zikmundovy zlotřilosti, neměl snad v úmyslu tvrdit, že v předhusitských Čechách bylo všechno v pořádku. Vždyť další jeho sloky mluví o opaku: naznačují útisk a utrpení prostého českého lidu, na jehož hřbetech a z jehož mozolnatých dlaní „cedr tepilý“ vyrůstal. Čím výše se tyčila pyšná cimbuří panských hradů, čím nádhernější bylo krajkoví gotických chrámů, tím menší byl krajíc chleba v dlani prostých pracujících, tím ubožejší byly hadry v brlozích chudiny. Lid v českých městech a vesnicích nepřihlížel ovšem zostřu- jícímu se vykořisťování se založenýma rukama. Měl už po krk všech řečí a lží, jimiž mu církev chtěla osladit život „v slzavém údolí“. Bohatí preláti, opati a tuční faráři, kteří šli ruku v ruce se světskými feudály za většími a většími hromadami peněz, marně zdůrazňovali prostým věřícím, že utrpení je nutnou solí života. Katolická církev, největší feudál v předhusitských Ce- 1 Porok Koruny české, v. 233-234. 2 Žaloba Koruny české, ř. 36 n. 6
Strana 7
chách, marně zastírala souborem dogmat a svatozáří „božského úradku“ právo feudálů na vykořisťování. Odíraní pracující měli už dost povídání o „povinné a Kristu milé pokoře“, oni nechtěli čekat na zlepšení osudu v nebeském království, nýbrž toužili stále usilovněji po blaženém životě už tady, na zemi. Proto se přimykali stále úžeji k lidovým kazatelům, drobným, chudým kněžím, kteří se zamýšleli nad nesrovnalostmi ve společnosti a kteří právě proto, že s lidem žili, že znali jeho utrpení, mohli nalézt východisko. Drobní kazatelé otvírali s netajeným rozhořčením Písmo svaté a četli tam vyprávění evangelií o ctnostném, chudobném životě Kristově a apoštolů a maně srovnávali s touto apoštolskou církví své církevní nadřízené. Na jedné straně chudý, bosý Kristus, jedoucí na vyzáblém oslátku, na druhé straně blahobytný prelát, ověšený šperky, oděný v nádherná roucha a pyšně rozložený v sedle vyšňořeného hřebce. Na jedné straně chléb a rybičky, hladový pokrm apoštolů, na druhé straně stůl v klášterní jídelně, prohýbající se pod lahůdkami a potřísněný vlašským vínem. Z těchto protikladů nevyplývaly jen výzvy k uskutečnění ideálů církve Kristovy, nýbrž i přesvědčení, že je třeba zničit tuto sou- časnou, zlotřilou církev, že je třeba přimknout se k pravým ná- sledovníkům Kristovým, prostým věřícím, a s nimi jít proti „apokalyptické nevěstce“, církvi — největšímu feudálu. Z řad chudých kazatelů se vynořují stále smělejší a smělejší kazatelé, kteří volají po nápravě společnosti a domýšlejí své odsudky feudalismu až k požadavku úplného odstranění feudálního vyko- řisťování a přivedení církve k prvotní chudobě. M. Jan Hus svým životem a dílem i neohroženým bojem proti feudálnímu bezpráví dal všemu českému lidu příklad revoluční cesty, jež jedině mohla vyvést ponížené a strádající z temna poroby k lep- šímu životu. A po Husově příkladu i M. Jeronym Pražský, Mikuláš z Drážďan, Jan Želivský i řada neznámých táborských kněží dali všechny schopnosti do služeb lidu, do služeb krásné myšlenky na zabezpečení spravedlivého uspořádání společnosti. Všichni tito revoluční bojovníci za práva lidu byli poznamenáni církví znamením „kacíře“. Kacíř - to bylo označení pro ty, kdož ukazovali pravou tvář feudálního pořádku a kdo vedli masy do boje proti vykořisťovatelům. Avšak prostí lidé se nedali zmásti
chách, marně zastírala souborem dogmat a svatozáří „božského úradku“ právo feudálů na vykořisťování. Odíraní pracující měli už dost povídání o „povinné a Kristu milé pokoře“, oni nechtěli čekat na zlepšení osudu v nebeském království, nýbrž toužili stále usilovněji po blaženém životě už tady, na zemi. Proto se přimykali stále úžeji k lidovým kazatelům, drobným, chudým kněžím, kteří se zamýšleli nad nesrovnalostmi ve společnosti a kteří právě proto, že s lidem žili, že znali jeho utrpení, mohli nalézt východisko. Drobní kazatelé otvírali s netajeným rozhořčením Písmo svaté a četli tam vyprávění evangelií o ctnostném, chudobném životě Kristově a apoštolů a maně srovnávali s touto apoštolskou církví své církevní nadřízené. Na jedné straně chudý, bosý Kristus, jedoucí na vyzáblém oslátku, na druhé straně blahobytný prelát, ověšený šperky, oděný v nádherná roucha a pyšně rozložený v sedle vyšňořeného hřebce. Na jedné straně chléb a rybičky, hladový pokrm apoštolů, na druhé straně stůl v klášterní jídelně, prohýbající se pod lahůdkami a potřísněný vlašským vínem. Z těchto protikladů nevyplývaly jen výzvy k uskutečnění ideálů církve Kristovy, nýbrž i přesvědčení, že je třeba zničit tuto sou- časnou, zlotřilou církev, že je třeba přimknout se k pravým ná- sledovníkům Kristovým, prostým věřícím, a s nimi jít proti „apokalyptické nevěstce“, církvi — největšímu feudálu. Z řad chudých kazatelů se vynořují stále smělejší a smělejší kazatelé, kteří volají po nápravě společnosti a domýšlejí své odsudky feudalismu až k požadavku úplného odstranění feudálního vyko- řisťování a přivedení církve k prvotní chudobě. M. Jan Hus svým životem a dílem i neohroženým bojem proti feudálnímu bezpráví dal všemu českému lidu příklad revoluční cesty, jež jedině mohla vyvést ponížené a strádající z temna poroby k lep- šímu životu. A po Husově příkladu i M. Jeronym Pražský, Mikuláš z Drážďan, Jan Želivský i řada neznámých táborských kněží dali všechny schopnosti do služeb lidu, do služeb krásné myšlenky na zabezpečení spravedlivého uspořádání společnosti. Všichni tito revoluční bojovníci za práva lidu byli poznamenáni církví znamením „kacíře“. Kacíř - to bylo označení pro ty, kdož ukazovali pravou tvář feudálního pořádku a kdo vedli masy do boje proti vykořisťovatelům. Avšak prostí lidé se nedali zmásti
Strana 8
a vytrvali po boku těchto horlitelů za práva pracujícího člověka, třebaže inkvisitoři a biřici podpalovali hranice, na nichž umírali nejlepší synové českého lidu. Celá česká země odpověděla na zoufalé pokusy vládnoucí třídy o udržení práva na vykořisťování. Poutě na hory a pět měst se staly prvním útočištěm těch, kteří nebyli ochotni už déle pohlížet na zběsilé útoky feudálů proti prostému lidu. Na jaře 1419 byla hora Tábor (u Bechyně), vrch Beránek (u M. Vožice), vrch Oreb (u Hradce Králové) a jiná návrší v různých českých krajích cílem poutníků z širého okolí. Kazatelé, procházející českými vesni- cemi, zdůrazňovali potřebu spojit se do společného houfu na obranu Kristovy církve před církví současnou. Do vznícených kázání se trousily stále častěji výzvy k ozbrojenému zákroku proti všem, kdo vyssávají lid. Není daleko chvíle, kdy Kristus sestoupí na zemi a položí základy k své tisícileté říši, v níž bude kvést spravedlnost a panovati rovnost všech se všemi. Tyto chilias- tické výzvy plně odpovídaly třídním požadavkům utiskovaného venkovského lidu a městské chudiny. Venkovský lid a městská chudina se stavěli stále rozhodněji po bok lidovým kazatelům a na horách se slévali v stále větší a větší zástupy. Na horách si také uvědomovali nejen svou společnou bídu, nýbrž i sílu. Kněží - kazatelé jim dodávali na kázáních sebevědomí a ukazovali oprávněnost boje. S poutí na hory sešel se nakonec na podzim roku 1419 už obrovský zástup bojovníků, kteří byli odhodláni vybojovat si právo na lepší život se zbraní v ruce. Podobně i volání kazatelů, aby se soustředili všichni praví křestané do pěti měst, nemělo sloužit k ničemu jinému než k sjednocení venkovského lidu s lidem městským. Ve všech těchto „pěti městech“ (v Plzni, Lounech, Klatovech, Slaném a Žatci) už od počátku 15. století probíhaly prudké boje, v nichž si nakonec drobné měšťanstvo, podporované chudinou, vybojo- valo na patriciátu a vysoké církevní hierarchii městskou vládu. Měšťanstvo těchto venkovských měst zaujalo mnohem radi- kálnější stanovisko než měšťanstvo pražské, jež sice rovněž bylo nespokojeno s německým patriciátem, usazeným na radnici, a s lichvářskou vysokou církevní hierarchií, avšak obávalo se revo- lučního vystoupení, protože se bálo velmi početné pražské měst- ské chudiny. Cechovní mistři se právem dohadovali, že by 8
a vytrvali po boku těchto horlitelů za práva pracujícího člověka, třebaže inkvisitoři a biřici podpalovali hranice, na nichž umírali nejlepší synové českého lidu. Celá česká země odpověděla na zoufalé pokusy vládnoucí třídy o udržení práva na vykořisťování. Poutě na hory a pět měst se staly prvním útočištěm těch, kteří nebyli ochotni už déle pohlížet na zběsilé útoky feudálů proti prostému lidu. Na jaře 1419 byla hora Tábor (u Bechyně), vrch Beránek (u M. Vožice), vrch Oreb (u Hradce Králové) a jiná návrší v různých českých krajích cílem poutníků z širého okolí. Kazatelé, procházející českými vesni- cemi, zdůrazňovali potřebu spojit se do společného houfu na obranu Kristovy církve před církví současnou. Do vznícených kázání se trousily stále častěji výzvy k ozbrojenému zákroku proti všem, kdo vyssávají lid. Není daleko chvíle, kdy Kristus sestoupí na zemi a položí základy k své tisícileté říši, v níž bude kvést spravedlnost a panovati rovnost všech se všemi. Tyto chilias- tické výzvy plně odpovídaly třídním požadavkům utiskovaného venkovského lidu a městské chudiny. Venkovský lid a městská chudina se stavěli stále rozhodněji po bok lidovým kazatelům a na horách se slévali v stále větší a větší zástupy. Na horách si také uvědomovali nejen svou společnou bídu, nýbrž i sílu. Kněží - kazatelé jim dodávali na kázáních sebevědomí a ukazovali oprávněnost boje. S poutí na hory sešel se nakonec na podzim roku 1419 už obrovský zástup bojovníků, kteří byli odhodláni vybojovat si právo na lepší život se zbraní v ruce. Podobně i volání kazatelů, aby se soustředili všichni praví křestané do pěti měst, nemělo sloužit k ničemu jinému než k sjednocení venkovského lidu s lidem městským. Ve všech těchto „pěti městech“ (v Plzni, Lounech, Klatovech, Slaném a Žatci) už od počátku 15. století probíhaly prudké boje, v nichž si nakonec drobné měšťanstvo, podporované chudinou, vybojo- valo na patriciátu a vysoké církevní hierarchii městskou vládu. Měšťanstvo těchto venkovských měst zaujalo mnohem radi- kálnější stanovisko než měšťanstvo pražské, jež sice rovněž bylo nespokojeno s německým patriciátem, usazeným na radnici, a s lichvářskou vysokou církevní hierarchií, avšak obávalo se revo- lučního vystoupení, protože se bálo velmi početné pražské měst- ské chudiny. Cechovní mistři se právem dohadovali, že by 8
Strana 9
chudina využila každé příležitosti nejen k setřesení nadvlády patricijské, nýbrž i k vymanění z područí měsťanstva. Praha, obrovská obchodní metropole (počítalo se, že předhusitská Praha měla na 30.000 obyvatel), shromáždila ve svých zdech množství chudiny, tovaryšů, nádeníků, čeledě, pacholků, kteří byli od počátku 15. století neustále stlačováni stoupáním cen a snižo- váním mezd. V řadách pražské chudiny už dlouho doutnaly jiskry revolučního výbuchu, jež vyšlehovaly občas na povrch (na př. při odpustkových bouřích r. 1412, po zprávě o Husově smrti v r. 1415). A měšťané, kteří dobře pozorovali růst revoluční vlny v řadách chudiny, hleděli jí využít k postrašení patriciů, ne však k přímému revolučnímu boji. Proto se postavili v čer- venci r. 1419 proti Želivskému a jeho stoupencům, když byla lidem vybita novoměstská radnice a konšelé povražděni, proto se biřici, zjednaní patriciátem, dohodli s měšťany a společně postu- povali proti novým bouřím chudiny, vzníceným po zprávě o smrti Václava IV. (srpen 1419), proto měštané pražští pozoro- vali s nevolí srocování lidu v pražských ulicích po obrovské pouti na Křížkách (30. září 1419), a proto dokonce pražští měš- tané vstoupili v kontrarevoluční spolek s pány a pražským arcibiskupem a zamezili soustředění všeho českého revolučního lidu v Praze v listopadu 1419. V té době pražští měšťané stále doufali, že dosáhnou splnění svých požadavků suchou cestou, bez boje, vzájemnými ústupky a kompromisy. Požadovali odstranění bohaté církve z města, uplatnění v městské vládě a podíl na vládě zemské. Domnívali se, že české panstvo a následník trůnu, uherský král Zikmund, na tyto požadavky, případně zmírněné, přistoupí. Proto nechali v podzimních měsících revoluční houfy venkovského i městského lidu na pospas feudálním katanům, kteří se domnívali, že už uhodila hodina soustředěného útoku proti revoluci. Na všech stranách Čech se vydávaly na cestu panské žoldnéřské oddíly, jež se pokoušely o vyhlazení hloučků revolucionářů a zvláště německý patriciát v Kutné Hoře se smutně proslavil nelítostným vražděním stoupenců Husových, jež kupoval a metal do kutno- horských šachet:
chudina využila každé příležitosti nejen k setřesení nadvlády patricijské, nýbrž i k vymanění z područí měsťanstva. Praha, obrovská obchodní metropole (počítalo se, že předhusitská Praha měla na 30.000 obyvatel), shromáždila ve svých zdech množství chudiny, tovaryšů, nádeníků, čeledě, pacholků, kteří byli od počátku 15. století neustále stlačováni stoupáním cen a snižo- váním mezd. V řadách pražské chudiny už dlouho doutnaly jiskry revolučního výbuchu, jež vyšlehovaly občas na povrch (na př. při odpustkových bouřích r. 1412, po zprávě o Husově smrti v r. 1415). A měšťané, kteří dobře pozorovali růst revoluční vlny v řadách chudiny, hleděli jí využít k postrašení patriciů, ne však k přímému revolučnímu boji. Proto se postavili v čer- venci r. 1419 proti Želivskému a jeho stoupencům, když byla lidem vybita novoměstská radnice a konšelé povražděni, proto se biřici, zjednaní patriciátem, dohodli s měšťany a společně postu- povali proti novým bouřím chudiny, vzníceným po zprávě o smrti Václava IV. (srpen 1419), proto měštané pražští pozoro- vali s nevolí srocování lidu v pražských ulicích po obrovské pouti na Křížkách (30. září 1419), a proto dokonce pražští měš- tané vstoupili v kontrarevoluční spolek s pány a pražským arcibiskupem a zamezili soustředění všeho českého revolučního lidu v Praze v listopadu 1419. V té době pražští měšťané stále doufali, že dosáhnou splnění svých požadavků suchou cestou, bez boje, vzájemnými ústupky a kompromisy. Požadovali odstranění bohaté církve z města, uplatnění v městské vládě a podíl na vládě zemské. Domnívali se, že české panstvo a následník trůnu, uherský král Zikmund, na tyto požadavky, případně zmírněné, přistoupí. Proto nechali v podzimních měsících revoluční houfy venkovského i městského lidu na pospas feudálním katanům, kteří se domnívali, že už uhodila hodina soustředěného útoku proti revoluci. Na všech stranách Čech se vydávaly na cestu panské žoldnéřské oddíly, jež se pokoušely o vyhlazení hloučků revolucionářů a zvláště německý patriciát v Kutné Hoře se smutně proslavil nelítostným vražděním stoupenců Husových, jež kupoval a metal do kutno- horských šachet:
Strana 10
„co jest Čechóv umrtveno na samých těch zlostných Horách mečem, ohněm i u vodách: kupujíc je za penieze, laika, žáka, ženu, kněze, povolajíc do své školy, “3 umetali všecky v doly Český revoluční lid však přece jen v pěti městech a hlavně v „v městě Slunce“, Plzni, přestál těžké období persekuce. Na počátku roku 1420 dokonce jihočeští táboři (t. j. poutníci na horu Tábor u Bechyně) přikročili k útoku. Zmocnili se města Sezi- mova Ústí, avšak zakrátko je vypálili a založili na ostrohu nad Lužnicí revoluční baštu, Tábor. Po prvé v dějinách lidstva se revoluční lid na Táboře rozhodl budovat krásnější život, spo- lečnost bez vykořisťovatelů a vykořisťovaných. Avšak ani pražské měšťanstvo dlouho neudrželo svou kompro- misní politiku. Jan Želivský v čele pražské chudiny a drobného řemeslnictva neustal ve svých prudkých útocích proti boháčům, „lúpežníkům obce“. Na druhé straně král Zikmund nehodlal ustoupit ani o krok a požadoval, aby se Praha bezpodmínečně vzdala na milost a nemilost. V té době už opustili patriciové a preláti svá honosná pražská sídla a věřili, že Zikmundovy zbraně jim proklestí cestu zpět do Prahy. Tehdy konečně i opatrní měšťanští konšelé zjistili, že boj je nevyhnutelný. Aby si zajistili pomoc, vyslali do všech českých krajů vášnivé výzvy, vybízející k boji proti nepřátelům „božího zákona“, t. j. proti králi Zik- mundovi, prelátům, německému patriciátu a českému panstvu. Tak se konečně uskutečnilo to, po čem toužili drobní kazatelé, organisátoři poutí na hory, již před rokem: na místě roztříš- těných houfů, bijících se s feudály v různých končinách Čech, počala se objevovat nepřehledná vlna revolučních zástupů, spě- jících ku Praze, kde se po prvé v dějinách našeho národa setkal výkvět našeho lidu a spojil k společnému boji proti feudálům. V květnu a červnu roku 1420 bylo stmelení a sjednocení husit- ského tábora dokončeno. Proti tomuto sjednocenému husitskému táboru stála domácí Porok Koruny české, v. 626n. 3 10
„co jest Čechóv umrtveno na samých těch zlostných Horách mečem, ohněm i u vodách: kupujíc je za penieze, laika, žáka, ženu, kněze, povolajíc do své školy, “3 umetali všecky v doly Český revoluční lid však přece jen v pěti městech a hlavně v „v městě Slunce“, Plzni, přestál těžké období persekuce. Na počátku roku 1420 dokonce jihočeští táboři (t. j. poutníci na horu Tábor u Bechyně) přikročili k útoku. Zmocnili se města Sezi- mova Ústí, avšak zakrátko je vypálili a založili na ostrohu nad Lužnicí revoluční baštu, Tábor. Po prvé v dějinách lidstva se revoluční lid na Táboře rozhodl budovat krásnější život, spo- lečnost bez vykořisťovatelů a vykořisťovaných. Avšak ani pražské měšťanstvo dlouho neudrželo svou kompro- misní politiku. Jan Želivský v čele pražské chudiny a drobného řemeslnictva neustal ve svých prudkých útocích proti boháčům, „lúpežníkům obce“. Na druhé straně král Zikmund nehodlal ustoupit ani o krok a požadoval, aby se Praha bezpodmínečně vzdala na milost a nemilost. V té době už opustili patriciové a preláti svá honosná pražská sídla a věřili, že Zikmundovy zbraně jim proklestí cestu zpět do Prahy. Tehdy konečně i opatrní měšťanští konšelé zjistili, že boj je nevyhnutelný. Aby si zajistili pomoc, vyslali do všech českých krajů vášnivé výzvy, vybízející k boji proti nepřátelům „božího zákona“, t. j. proti králi Zik- mundovi, prelátům, německému patriciátu a českému panstvu. Tak se konečně uskutečnilo to, po čem toužili drobní kazatelé, organisátoři poutí na hory, již před rokem: na místě roztříš- těných houfů, bijících se s feudály v různých končinách Čech, počala se objevovat nepřehledná vlna revolučních zástupů, spě- jících ku Praze, kde se po prvé v dějinách našeho národa setkal výkvět našeho lidu a spojil k společnému boji proti feudálům. V květnu a červnu roku 1420 bylo stmelení a sjednocení husit- ského tábora dokončeno. Proti tomuto sjednocenému husitskému táboru stála domácí Porok Koruny české, v. 626n. 3 10
Strana 11
reakce bezmocně, a proto hledala pomoc u reakce zahraniční. Jednotícím poutem reakčních sil se stala osobnost krále němec- kého a uherského, Zikmunda Lucemburského. Tento úskočný a lstivý bratr českého krále Václava IV. byl poslední z rodu Lucemburků, a proto si činil nároky i na český trůn, uprázdněný smrtí bratrovou. Zikmund byl však v širokých vrstvách českého obyvatelstva krajně nepopulární, ba stal se záhy nenáviděnou „ryšavou šelmou“, jež zosobňovala přímo všechny nectnosti a zlotřilosti feudálního řádu. Karel Marx načrtl ve svých Chrono- logických výpiscích výstižně Zikmundův profil, když si o něm poznamenal: „politováníhodný parasit, darmožrout, loudil, hýřil, opilec, šašek, zbabělec a kejklíř.“ Tato charakteristika je plně podporována i satirickými verši a skladbami budyšínského rukopisu, který rozepisuje podrobně všechny Zikmundovy pře- činy: zajetí Václava IV. za vleklých feudálních rozbrojů na po- čátku 15. století, úskočné zajetí a smrt dalšího člena lucembur- ského rodu, moravského markraběte Prokopa, hanebné upálení mistra Jana Husa a Jeronyma Pražského i vyhlášení křížové výpravy proti husitům. Všechny tyto Zikmundovy nectnosti a hrubá provinění proti zájmům českého království však nevadila českému panstvu, vy- soké církevní hierarchii a německému patriciátu, aby se přimkli k Zikmundovi jako k pevné záštitě a opoře. Klid uvnitř českého království, udušení revoluční vlny a zabezpečení vykořisťovatel- ských práv mohli si čeští feudálové zajistit jenom pomocí krá- lovské vlády, opřené o pomoc mezinárodní reakce. A to Zik- mundova kandidatura zaručovala. Zikmund, proslavený prosto- pášným životem a okázalou rozmařilostí, vzbuzoval i naděje české šlechty, dychtivé církevního majetku. Bylo známo, jak obratně dovedl král Zikmund kořistit z církevních pokladnic. I nyní se těšili čeští páni, že dostanou od nového krále zápisy na statky královské i církevní a tak zvětší své rodové državy. Proto panstvo jako celek stanulo za Zikmundem v řadách nej- horlivějších nepřátel husitů. Jenom někteří páni koketovali s hu- sitským programem, hlavně se čtvrtým pražským artikulem, který požadoval odnětí pozemských statků církvi. Urvání církev- ních statků - to byl skutečný program t. zv. husitského panstva, 4 Vytýká to šlechtě Porok Koruny české na př. v. 323, 394-395, 444 a j. 11
reakce bezmocně, a proto hledala pomoc u reakce zahraniční. Jednotícím poutem reakčních sil se stala osobnost krále němec- kého a uherského, Zikmunda Lucemburského. Tento úskočný a lstivý bratr českého krále Václava IV. byl poslední z rodu Lucemburků, a proto si činil nároky i na český trůn, uprázdněný smrtí bratrovou. Zikmund byl však v širokých vrstvách českého obyvatelstva krajně nepopulární, ba stal se záhy nenáviděnou „ryšavou šelmou“, jež zosobňovala přímo všechny nectnosti a zlotřilosti feudálního řádu. Karel Marx načrtl ve svých Chrono- logických výpiscích výstižně Zikmundův profil, když si o něm poznamenal: „politováníhodný parasit, darmožrout, loudil, hýřil, opilec, šašek, zbabělec a kejklíř.“ Tato charakteristika je plně podporována i satirickými verši a skladbami budyšínského rukopisu, který rozepisuje podrobně všechny Zikmundovy pře- činy: zajetí Václava IV. za vleklých feudálních rozbrojů na po- čátku 15. století, úskočné zajetí a smrt dalšího člena lucembur- ského rodu, moravského markraběte Prokopa, hanebné upálení mistra Jana Husa a Jeronyma Pražského i vyhlášení křížové výpravy proti husitům. Všechny tyto Zikmundovy nectnosti a hrubá provinění proti zájmům českého království však nevadila českému panstvu, vy- soké církevní hierarchii a německému patriciátu, aby se přimkli k Zikmundovi jako k pevné záštitě a opoře. Klid uvnitř českého království, udušení revoluční vlny a zabezpečení vykořisťovatel- ských práv mohli si čeští feudálové zajistit jenom pomocí krá- lovské vlády, opřené o pomoc mezinárodní reakce. A to Zik- mundova kandidatura zaručovala. Zikmund, proslavený prosto- pášným životem a okázalou rozmařilostí, vzbuzoval i naděje české šlechty, dychtivé církevního majetku. Bylo známo, jak obratně dovedl král Zikmund kořistit z církevních pokladnic. I nyní se těšili čeští páni, že dostanou od nového krále zápisy na statky královské i církevní a tak zvětší své rodové državy. Proto panstvo jako celek stanulo za Zikmundem v řadách nej- horlivějších nepřátel husitů. Jenom někteří páni koketovali s hu- sitským programem, hlavně se čtvrtým pražským artikulem, který požadoval odnětí pozemských statků církvi. Urvání církev- ních statků - to byl skutečný program t. zv. husitského panstva, 4 Vytýká to šlechtě Porok Koruny české na př. v. 323, 394-395, 444 a j. 11
Strana 12
skrývajícího své třídní zájmy za kalichem. A k této části se obracely výzvy husitského měšťanstva, jež chtělo zatáhnout do odboje proti Zikmundovi i věnec panských hradů a houfy šlech- tických ozbrojenců. Že to byla marná námaha, naznačuje samo skládání budyšínského rukopisu, jež je naplněno nevírou v panské sliby a v panskou pomoc. Vedle krále Zikmunda a českého panstva přiřadil se do tábora protihusitské reakce i německý patriciát našich měst. Byli to nejbohatší kupci a řemeslníci, kteří vládli městem pro své kapsy a vyssávali ostatní majetné i nemajetné městské obyvatelstvo. Na spojenectví německého patriciátu s králem Zikmundem uka- zují verše Poroku, když vkládají Zikmundovi do úst tato slova: „Platnějíť mi bude Němec Čechóv sedmi cizozemec, ještoť lichvě všady běží, "5 svú chytrostí pilně těží. Patriciové, kteří svou nenasytnou lichvářskou politikou vzbudili proti sobě všeobecný revoluční odpor, dali nakonec své měšce do služeb kontrarevoluce tím spíše, že sami byli odehnáni od svého pozemkového majetku, od svých rozsáhlých polností, vý- stavných domů a napěchovaných obchodních skladišť. Pro ně vítězství Zikmundovo znamenalo návrat k starým privilegiím, vysvobození z emigrace, neboť byli rozváti do všech konců Evropy. Hlavním pilířem kontrarevolučního bloku byla však vysoká církevní hierarchie, největší feudál a zdroj svatozáře, jíž bylo zahalováno feudální vykořisťování. Čeští preláti nemilosrdně vyssávali své poddané a hleděli si svých oveček, jen aby je stří- hali a vydojili. Spjati s nenasytnou finanční politikou papežského dvora přenášeli všechny nesmírně tíživé poplatky, plynoucí do Říma, na bedra prostých věřících. Církevní hierarchie, největší feudál, byla však i vzorem nejhlubšího mravního rozkladu, proti němuž právem horlí souvěké satiry: 5 Porok Koruny české, v. 415-418. 12
skrývajícího své třídní zájmy za kalichem. A k této části se obracely výzvy husitského měšťanstva, jež chtělo zatáhnout do odboje proti Zikmundovi i věnec panských hradů a houfy šlech- tických ozbrojenců. Že to byla marná námaha, naznačuje samo skládání budyšínského rukopisu, jež je naplněno nevírou v panské sliby a v panskou pomoc. Vedle krále Zikmunda a českého panstva přiřadil se do tábora protihusitské reakce i německý patriciát našich měst. Byli to nejbohatší kupci a řemeslníci, kteří vládli městem pro své kapsy a vyssávali ostatní majetné i nemajetné městské obyvatelstvo. Na spojenectví německého patriciátu s králem Zikmundem uka- zují verše Poroku, když vkládají Zikmundovi do úst tato slova: „Platnějíť mi bude Němec Čechóv sedmi cizozemec, ještoť lichvě všady běží, "5 svú chytrostí pilně těží. Patriciové, kteří svou nenasytnou lichvářskou politikou vzbudili proti sobě všeobecný revoluční odpor, dali nakonec své měšce do služeb kontrarevoluce tím spíše, že sami byli odehnáni od svého pozemkového majetku, od svých rozsáhlých polností, vý- stavných domů a napěchovaných obchodních skladišť. Pro ně vítězství Zikmundovo znamenalo návrat k starým privilegiím, vysvobození z emigrace, neboť byli rozváti do všech konců Evropy. Hlavním pilířem kontrarevolučního bloku byla však vysoká církevní hierarchie, největší feudál a zdroj svatozáře, jíž bylo zahalováno feudální vykořisťování. Čeští preláti nemilosrdně vyssávali své poddané a hleděli si svých oveček, jen aby je stří- hali a vydojili. Spjati s nenasytnou finanční politikou papežského dvora přenášeli všechny nesmírně tíživé poplatky, plynoucí do Říma, na bedra prostých věřících. Církevní hierarchie, největší feudál, byla však i vzorem nejhlubšího mravního rozkladu, proti němuž právem horlí souvěké satiry: 5 Porok Koruny české, v. 415-418. 12
Strana 13
„Vzejmali sě v světské sbožie, v němžto všecky zlosti množie, pýchu, smilstvo i lakotu, hněv, lakomstvie, všicku psotu.“ A bylo to vševládné postavení církve, jež bylo trnem v očích nejen vykořisťovanému venkovskému lidu a chudině městské, nýbrž i měšťanstvu a části šlechty. Vysoká církevní hierarchie zase naopak právě proto, že byla mezinárodní institucí, mohla zmobilisovat co největší kontrarevoluční armádu, jež mohla udusit boj revolučních sil jakožto odboj „kacířského plemene“ proti „svaté matce církvi“. Proto Zikmund a ostatní příslušníci české reakce dokazovali, jaké nebezpečí hrozí církvi z husitského „kacířstva“, proto s takovým jásotem uvítali vyhlášení křížové výpravy proti husitům. 17. března 1420 dal kardinál-legát Fernando slavnostně vy- hlásit kříž proti českým husitům. Každý, kdo se vypravil s kři- žáckým vojskem do Čech, měl nejen naději na bohatou kořist, nýbrž i na odpuštění hříchů. Několik dní před vyhlášením kří- žové výpravy proti husitským Čechám ukázal i král Zikmund, jak zamýšlí jednat s husity. Pražského měšťana Krásu dal pro podezření z husitství vláčeti koňmi po vratislavských ulicích a takto ztýraného dal upálit na kacířské hranici. Vratislavské události byly jen předzvěstí prudkého úderu reakce proti husit- skému revolučnímu hnutí a útok proti husitům vyvrcholil svo- láním obrovské křižácké výpravy. 30. června 1420 soustředila se mračna křižáků před pražskými hradbami. Stotisícová vojska zaujala postavení na levém břehu vltavském, opírala se o pražský hrad a udržovala na pravém břehu vyšehradskou posádku. V kři- žáckém vojsku byli žoldnéři, sebraní ze všech evropských zemí. Právem vzbudila přítomnost této mezinárodní sebranky vše- obecnou pozornost, jež je patrna i z jedné části budyšínského rukopisu, kde „sú popsány krajiny, vlasti a země, z nichž jest král uherský vyvedl lid k obležení Prahy“. Osud husitské revo- luce závisel na tom, zda se Praha ubrání proti soustředěnému náporu reakce. V Praze, obležené křižáky, vznikly i všechny skladby budy- 6 Veršovaná žaloba Koruny české, v. 447 n. 13
„Vzejmali sě v světské sbožie, v němžto všecky zlosti množie, pýchu, smilstvo i lakotu, hněv, lakomstvie, všicku psotu.“ A bylo to vševládné postavení církve, jež bylo trnem v očích nejen vykořisťovanému venkovskému lidu a chudině městské, nýbrž i měšťanstvu a části šlechty. Vysoká církevní hierarchie zase naopak právě proto, že byla mezinárodní institucí, mohla zmobilisovat co největší kontrarevoluční armádu, jež mohla udusit boj revolučních sil jakožto odboj „kacířského plemene“ proti „svaté matce církvi“. Proto Zikmund a ostatní příslušníci české reakce dokazovali, jaké nebezpečí hrozí církvi z husitského „kacířstva“, proto s takovým jásotem uvítali vyhlášení křížové výpravy proti husitům. 17. března 1420 dal kardinál-legát Fernando slavnostně vy- hlásit kříž proti českým husitům. Každý, kdo se vypravil s kři- žáckým vojskem do Čech, měl nejen naději na bohatou kořist, nýbrž i na odpuštění hříchů. Několik dní před vyhlášením kří- žové výpravy proti husitským Čechám ukázal i král Zikmund, jak zamýšlí jednat s husity. Pražského měšťana Krásu dal pro podezření z husitství vláčeti koňmi po vratislavských ulicích a takto ztýraného dal upálit na kacířské hranici. Vratislavské události byly jen předzvěstí prudkého úderu reakce proti husit- skému revolučnímu hnutí a útok proti husitům vyvrcholil svo- láním obrovské křižácké výpravy. 30. června 1420 soustředila se mračna křižáků před pražskými hradbami. Stotisícová vojska zaujala postavení na levém břehu vltavském, opírala se o pražský hrad a udržovala na pravém břehu vyšehradskou posádku. V kři- žáckém vojsku byli žoldnéři, sebraní ze všech evropských zemí. Právem vzbudila přítomnost této mezinárodní sebranky vše- obecnou pozornost, jež je patrna i z jedné části budyšínského rukopisu, kde „sú popsány krajiny, vlasti a země, z nichž jest král uherský vyvedl lid k obležení Prahy“. Osud husitské revo- luce závisel na tom, zda se Praha ubrání proti soustředěnému náporu reakce. V Praze, obležené křižáky, vznikly i všechny skladby budy- 6 Veršovaná žaloba Koruny české, v. 447 n. 13
Strana 14
šínského rukopisu. Jedině vznik Hádání Prahy s Kutnou Horou spadá na sklonek roku 1420, kdy přikročili Pražané k útoku proti Vyšehradu, kde stále byla Zikmundova posádka, jež zne- pokojovala pražské husity. Ve všech prosaických i veršovaných památkách z budyšínského rukopisu je stejná vůle k revoluč- nímu boji proti zlotřilé církvi a králi Zikmundovi, společný tón důvěry v konečné vítězství spravedlivé husitské pře. Z řádek a veršů Poroku i Žaloby Koruny české můžeme zachytit ovzduší, jež plnilo pražské ulice ve dnech rozhodujícího zápasu. Autor — s největší pravděpodobností pražský měšťan Vavřinec z Březové, učený universitní mistr - vyjádřil velmi dokonale a s nejvyspě- lejším uměleckým mistrovstvím nejen to, co sám cítil, nýbrž i víru a radostné odhodlání tisícových zástupů revolučního lidu shromážděného v Praze. Český revoluční lid se sjednotil po prvé v dějinách v tak mohutném měřítku. Stmelený revoluční elán obráží se i ve skladbách vzniklých v roce 1420 a činí z nich nej- skvělejší skvosty staročeské literatury, neprávem opomíjené bur- žoasními vědci. Nebylo divu, že se vyskytly v Praze hlasy, jež se zalekly ne- přehledných tlup křižáků před pražskými branami. Proti těmto záchvěvům nevíry a malodušnosti bylo třeba vysoce vyzdvihnout víru a nadšení tisíců. Proto se Žaloba Koruny české obrací proti všem, kteří zmalomyslněli: „Všakť mně rúhotně řiekají: „Kde jest Buoh tvój? Nechajžť spomóž, nechajžť tě zprostí z rukú moci našie.“ Protož, prosím, povstaň, Pane Bože vojsk, silný mstiteli, jenž mstíš hřiechy otcóv nad syny až do třetieho i čtvrtého pokolenie! Pozdvihni sě, jenž súdíš zemi, odplať otplatu pyšným a na tohoto přezřej- mého potupitele tvého nepoškvrněného zákona a znamenitého haněče a tvých věrných lítého záhubci ruku tvé pomsty ztáhni!“7 Čím méně bylo husitů, tím větší byla jejich důvěra v konečné vítězství, protože Bůh nemůže nechat padnout své věrné, kteří chtějí proměnit život na zemi v rajskou blaženost podle příkladu původní, chudé apoštolské církve: 7 Žaloba Koruny české, ř. 274 n. 14
šínského rukopisu. Jedině vznik Hádání Prahy s Kutnou Horou spadá na sklonek roku 1420, kdy přikročili Pražané k útoku proti Vyšehradu, kde stále byla Zikmundova posádka, jež zne- pokojovala pražské husity. Ve všech prosaických i veršovaných památkách z budyšínského rukopisu je stejná vůle k revoluč- nímu boji proti zlotřilé církvi a králi Zikmundovi, společný tón důvěry v konečné vítězství spravedlivé husitské pře. Z řádek a veršů Poroku i Žaloby Koruny české můžeme zachytit ovzduší, jež plnilo pražské ulice ve dnech rozhodujícího zápasu. Autor — s největší pravděpodobností pražský měšťan Vavřinec z Březové, učený universitní mistr - vyjádřil velmi dokonale a s nejvyspě- lejším uměleckým mistrovstvím nejen to, co sám cítil, nýbrž i víru a radostné odhodlání tisícových zástupů revolučního lidu shromážděného v Praze. Český revoluční lid se sjednotil po prvé v dějinách v tak mohutném měřítku. Stmelený revoluční elán obráží se i ve skladbách vzniklých v roce 1420 a činí z nich nej- skvělejší skvosty staročeské literatury, neprávem opomíjené bur- žoasními vědci. Nebylo divu, že se vyskytly v Praze hlasy, jež se zalekly ne- přehledných tlup křižáků před pražskými branami. Proti těmto záchvěvům nevíry a malodušnosti bylo třeba vysoce vyzdvihnout víru a nadšení tisíců. Proto se Žaloba Koruny české obrací proti všem, kteří zmalomyslněli: „Všakť mně rúhotně řiekají: „Kde jest Buoh tvój? Nechajžť spomóž, nechajžť tě zprostí z rukú moci našie.“ Protož, prosím, povstaň, Pane Bože vojsk, silný mstiteli, jenž mstíš hřiechy otcóv nad syny až do třetieho i čtvrtého pokolenie! Pozdvihni sě, jenž súdíš zemi, odplať otplatu pyšným a na tohoto přezřej- mého potupitele tvého nepoškvrněného zákona a znamenitého haněče a tvých věrných lítého záhubci ruku tvé pomsty ztáhni!“7 Čím méně bylo husitů, tím větší byla jejich důvěra v konečné vítězství, protože Bůh nemůže nechat padnout své věrné, kteří chtějí proměnit život na zemi v rajskou blaženost podle příkladu původní, chudé apoštolské církve: 7 Žaloba Koruny české, ř. 274 n. 14
Strana 15
„Pomoz, Pane, siré v núzi, jenž ne v síle, ani v muži, ani v svého lidstva mnozstvie, ale v sílu tvého bozstvie prostě, věrně doufaji, anižť jiného hledaji v tomto světě sobě pána. "8 Věc, za kterou bojovali, byla tak vznešená, že nejpřednější sy- nové českého národa, jako na př. mistr Jan Hus, za ni položili životy. Nešlo vůbec o chvilkový vojenský úspěch či neúspěch, nýbrž o dějinné vítězství spravedlivějšího společenského řádu nad zlotřilostí vykořisťovatelů. A krásný spokojený život pros- tých lidí - to byl spolehlivý a jasný výhled do budoucnosti, to byla záruka konečného vítězství. Z hloubky přesvědčení o věčné spravedlnosti svého boje pohlíželi husité s netajeným rozhoř- čením na počínání českých pánů, kteří pro své třídní zájmy zra- dili národ a vstoupili po bok králi Zikmundovi: „Ó zmámení čeští páni, sě haniete na vše strany, haniec jazyk přirozený! Králť váš jakžto sen pomine, Božiet pravda nezahyne, ani hanba, uvedená na váš jazyk, zamyšlená. "9 A jestliže ostře útočně zněla slova, tepající zrádnou politiku českého panstva, tím prudčeji útočili husitští mluvčí, v Praze shromáždění, proti králi Zikmundovi. Tyto útoky, jež měly jen ještě víc podnítit bojové odhodlání husitských zástupů, vedly nakonec nejen k odmítání krále Zikmunda, nýbrž k zamítání jakékoliv královské pravomoci. Až dosud byl král „z boží mi- losti“ nedohledným vrcholkem feudálního pořádku. Prostý pod- daný musel jen trpně přijímat každý projev královské libovůle. V roce 1420 však zněly pražskými ulicemi výzvy, jež zdůraz- s Veršovaná žaloba Koruny české, v. 391-397. Veršovaná žaloba Koruny české, v. 280-286. *
„Pomoz, Pane, siré v núzi, jenž ne v síle, ani v muži, ani v svého lidstva mnozstvie, ale v sílu tvého bozstvie prostě, věrně doufaji, anižť jiného hledaji v tomto světě sobě pána. "8 Věc, za kterou bojovali, byla tak vznešená, že nejpřednější sy- nové českého národa, jako na př. mistr Jan Hus, za ni položili životy. Nešlo vůbec o chvilkový vojenský úspěch či neúspěch, nýbrž o dějinné vítězství spravedlivějšího společenského řádu nad zlotřilostí vykořisťovatelů. A krásný spokojený život pros- tých lidí - to byl spolehlivý a jasný výhled do budoucnosti, to byla záruka konečného vítězství. Z hloubky přesvědčení o věčné spravedlnosti svého boje pohlíželi husité s netajeným rozhoř- čením na počínání českých pánů, kteří pro své třídní zájmy zra- dili národ a vstoupili po bok králi Zikmundovi: „Ó zmámení čeští páni, sě haniete na vše strany, haniec jazyk přirozený! Králť váš jakžto sen pomine, Božiet pravda nezahyne, ani hanba, uvedená na váš jazyk, zamyšlená. "9 A jestliže ostře útočně zněla slova, tepající zrádnou politiku českého panstva, tím prudčeji útočili husitští mluvčí, v Praze shromáždění, proti králi Zikmundovi. Tyto útoky, jež měly jen ještě víc podnítit bojové odhodlání husitských zástupů, vedly nakonec nejen k odmítání krále Zikmunda, nýbrž k zamítání jakékoliv královské pravomoci. Až dosud byl král „z boží mi- losti“ nedohledným vrcholkem feudálního pořádku. Prostý pod- daný musel jen trpně přijímat každý projev královské libovůle. V roce 1420 však zněly pražskými ulicemi výzvy, jež zdůraz- s Veršovaná žaloba Koruny české, v. 391-397. Veršovaná žaloba Koruny české, v. 280-286. *
Strana 16
ňoval už mistr Jan blahé paměti. Krále králem nečiní věnčení, pomazání a vstavení královské koruny. Kdyby tomu tak bylo „snad by osla neminulo, neb muož býti také mazán a týmž věncem korunován. “10 Králem může být jen ten, kdo dbá blaha svých poddaných a kdo pečuje všemožně o jejich dobro. Je-li však král v rozporu s tě- mito svými povinnostmi, je přímo božím přikázáním zničit takového nepravého vladaře: „Bóh přikázal netrpěti kúzedlníku živu býti, jenž ot Boha otvozuje, ku pověrkóm přivozuje. Svódce s viery velí zbíti a jich města vše spáliti. Tiť sú mnozí již nastali, dostaneť sě toho králi, Bóh mordéře velí zbíti, jiným vinici najieti.“11 Tato demokratická husitská tendence vrcholí pak v požadavku, aby hodnota člověka nebyla posuzována ani podle urozenosti, ani podle bohatství, nýbrž podle skutků: „Tiemť jest jistě dolíčeno, žeť má býti k skutkóm zřeno, ne k bohatství ani k stavóm, ni osobám, ni úřadóm, nechceme-li poblúditi a s svódcemi v peklo jíti.“12 10 Porok Koruny české, v. 296 n. 11 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 1411 n. 12 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 263—268. 16
ňoval už mistr Jan blahé paměti. Krále králem nečiní věnčení, pomazání a vstavení královské koruny. Kdyby tomu tak bylo „snad by osla neminulo, neb muož býti také mazán a týmž věncem korunován. “10 Králem může být jen ten, kdo dbá blaha svých poddaných a kdo pečuje všemožně o jejich dobro. Je-li však král v rozporu s tě- mito svými povinnostmi, je přímo božím přikázáním zničit takového nepravého vladaře: „Bóh přikázal netrpěti kúzedlníku živu býti, jenž ot Boha otvozuje, ku pověrkóm přivozuje. Svódce s viery velí zbíti a jich města vše spáliti. Tiť sú mnozí již nastali, dostaneť sě toho králi, Bóh mordéře velí zbíti, jiným vinici najieti.“11 Tato demokratická husitská tendence vrcholí pak v požadavku, aby hodnota člověka nebyla posuzována ani podle urozenosti, ani podle bohatství, nýbrž podle skutků: „Tiemť jest jistě dolíčeno, žeť má býti k skutkóm zřeno, ne k bohatství ani k stavóm, ni osobám, ni úřadóm, nechceme-li poblúditi a s svódcemi v peklo jíti.“12 10 Porok Koruny české, v. 296 n. 11 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 1411 n. 12 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 263—268. 16
Strana 17
Domyšlení těchto revolučních myšlenek znamená nejen zapuzení krále Zikmunda a odstranění zlotřilé, rozmařilé církve, nýbrž i rozvalení všech feudálních privilegií. Tyto myšlenky ukazují, jak prudká revoluční vlna strhla postupně všechny přehrady a vyústila v přímý požadavek odstranění celého feudálního systé- mu. Z takového poučení vyplývaly nejrevolučnější důsledky. Avšak bojové úsilí českého lidu nevytrysklo v Praze jenom v revolučním požadavku společenských změn, nýbrž bylo do- provázeno i vřelým vlasteneckým tónem. Zikmund byl viněn, že „....uvedl hanbu novú, ot věčnosti neslýchanú, na mé Čechy, na mú zemi.“13 A zcela pochopitelně vyústil tento výraz vlasteneckého pobou- ření nad řáděním cizáckých hord především proti křižákům ně- meckým, proti německým feudálům a kupcům přilepeným po boku Zikmundově. Že však nešlo o útok proti Němcům vůbec, ukazují verše Poroku Koruny české, kde je doporučováno, aby husité vyhnali německou vládnoucí třídu, německé husity však aby přijali jako své přátele a bratří: „Němce z země pak vyplejte, aniž koho potom mějte v kterémžkoli svém úřadě, aniž které vaší radě, neb sú čeští vždycky hánce, tupitelé, vrazi, zrádce. Leč sú kteří zachovalí a v zákoně Bozském stálí, ty milujte jakžto bratřie!“14 Český pracující lid nemohl se snížit k žádnému šovinistickému útoku proti lidu německému. Zatím co vládnoucí třídy rozdmy- chávaly národnostní štvanice, husité nalezli cestu dorozumění a přátelství i k německému lidu. 13 Porok Koruny české, v. 117—119. 14 Porok Koruny české, v. 585 n. 17
Domyšlení těchto revolučních myšlenek znamená nejen zapuzení krále Zikmunda a odstranění zlotřilé, rozmařilé církve, nýbrž i rozvalení všech feudálních privilegií. Tyto myšlenky ukazují, jak prudká revoluční vlna strhla postupně všechny přehrady a vyústila v přímý požadavek odstranění celého feudálního systé- mu. Z takového poučení vyplývaly nejrevolučnější důsledky. Avšak bojové úsilí českého lidu nevytrysklo v Praze jenom v revolučním požadavku společenských změn, nýbrž bylo do- provázeno i vřelým vlasteneckým tónem. Zikmund byl viněn, že „....uvedl hanbu novú, ot věčnosti neslýchanú, na mé Čechy, na mú zemi.“13 A zcela pochopitelně vyústil tento výraz vlasteneckého pobou- ření nad řáděním cizáckých hord především proti křižákům ně- meckým, proti německým feudálům a kupcům přilepeným po boku Zikmundově. Že však nešlo o útok proti Němcům vůbec, ukazují verše Poroku Koruny české, kde je doporučováno, aby husité vyhnali německou vládnoucí třídu, německé husity však aby přijali jako své přátele a bratří: „Němce z země pak vyplejte, aniž koho potom mějte v kterémžkoli svém úřadě, aniž které vaší radě, neb sú čeští vždycky hánce, tupitelé, vrazi, zrádce. Leč sú kteří zachovalí a v zákoně Bozském stálí, ty milujte jakžto bratřie!“14 Český pracující lid nemohl se snížit k žádnému šovinistickému útoku proti lidu německému. Zatím co vládnoucí třídy rozdmy- chávaly národnostní štvanice, husité nalezli cestu dorozumění a přátelství i k německému lidu. 13 Porok Koruny české, v. 117—119. 14 Porok Koruny české, v. 585 n. 17
Strana 18
Proti německým křižákům a králi Zikmundovi však zněly nejen vášnivé obžaloby, nýbrž i výstrahy. Husitské vítězství je nepopiratelné, s tím by se měli nepřátelé smířit. „...Protož, ctní Čechové, vstaňtež všickni proti němu, svému zhúbci zřetedlnému, “15 vypuďte ho z této země. A všechen český lid, shromážděný v Praze, vzal si tyto revo- luční výzvy k srdci. Vzmužil se, uvědomil si svou sílu a při první příležitosti ukázal křižácké sebrance, že má dost sil, aby rozbil všechny pokusy o vyhlazení husitského revolučního hnutí. Slav- ným vítězstvím na vrchu Vítkově odrazily Žižkovy oddíly útok části křižáckého vojska a i posily, vyslané Žižkovi na pomoc, se vrátily s vítězným jásotem. Pražskými ulicemi zněl smích a ve- selí, vznikaly verše, opěvující prvý veliký vojenský úspěch, a prudká radost zachvátila srdce všeho lidu. Porok Koruny české je výrazem této všeobecné radosti nad vítězstvím na Žižkově (hora Vítkov přejmenována odtud na Žižkov). Zároveň se tu ozývá přesvědčení, že Zikmundova křižácká armáda právě proto, že utrpěla nezdar, zanedlouho zmizela od Prahy: „A kdyžs je valně oblehl“, hovoří česká Koruna k Zikmundovi, „své moci chtě zkusiti, bojovně vojska zřiediv, přitrh slavně k srubóm jeho jakožto ovčince utlým z dřeva stavením ustaveným, a tu udatnú rukú dobývaje, maje ticíc vybojovníkóv proti jednomu těch chyší braniteli, snad uschlého listu zvukem hrozným aneb snad cep- ným štěkotem jsa zastrašen, hanebně poběhl si a statečnějšíchs mnozstvie šeradně ztratil, tudiež i zmrhal si vojákóv. Neb tu jedni zbiti, druzí hlavy slámali, třetí ztonuli, čtvrtí samými strachy zcepeněli. A na tom i na mnohých dřieve pótkách s škodnú hanebností počiv nebezpečnú nesnáz v mého města dobývaní, s měšťany mými nechav bojovánie, počals novú válku s hady, žabami, myšmi i s štíry a muchami. A vida, že i těm novým válečníkom nikoli nemóžeš odolati, ani proti jich ná- 25 Porok Koruny české, v. 476—479. 18
Proti německým křižákům a králi Zikmundovi však zněly nejen vášnivé obžaloby, nýbrž i výstrahy. Husitské vítězství je nepopiratelné, s tím by se měli nepřátelé smířit. „...Protož, ctní Čechové, vstaňtež všickni proti němu, svému zhúbci zřetedlnému, “15 vypuďte ho z této země. A všechen český lid, shromážděný v Praze, vzal si tyto revo- luční výzvy k srdci. Vzmužil se, uvědomil si svou sílu a při první příležitosti ukázal křižácké sebrance, že má dost sil, aby rozbil všechny pokusy o vyhlazení husitského revolučního hnutí. Slav- ným vítězstvím na vrchu Vítkově odrazily Žižkovy oddíly útok části křižáckého vojska a i posily, vyslané Žižkovi na pomoc, se vrátily s vítězným jásotem. Pražskými ulicemi zněl smích a ve- selí, vznikaly verše, opěvující prvý veliký vojenský úspěch, a prudká radost zachvátila srdce všeho lidu. Porok Koruny české je výrazem této všeobecné radosti nad vítězstvím na Žižkově (hora Vítkov přejmenována odtud na Žižkov). Zároveň se tu ozývá přesvědčení, že Zikmundova křižácká armáda právě proto, že utrpěla nezdar, zanedlouho zmizela od Prahy: „A kdyžs je valně oblehl“, hovoří česká Koruna k Zikmundovi, „své moci chtě zkusiti, bojovně vojska zřiediv, přitrh slavně k srubóm jeho jakožto ovčince utlým z dřeva stavením ustaveným, a tu udatnú rukú dobývaje, maje ticíc vybojovníkóv proti jednomu těch chyší braniteli, snad uschlého listu zvukem hrozným aneb snad cep- ným štěkotem jsa zastrašen, hanebně poběhl si a statečnějšíchs mnozstvie šeradně ztratil, tudiež i zmrhal si vojákóv. Neb tu jedni zbiti, druzí hlavy slámali, třetí ztonuli, čtvrtí samými strachy zcepeněli. A na tom i na mnohých dřieve pótkách s škodnú hanebností počiv nebezpečnú nesnáz v mého města dobývaní, s měšťany mými nechav bojovánie, počals novú válku s hady, žabami, myšmi i s štíry a muchami. A vida, že i těm novým válečníkom nikoli nemóžeš odolati, ani proti jich ná- 25 Porok Koruny české, v. 476—479. 18
Strana 19
ramné moci vší svú mocí na poli ostati, chřbet bojujícím strašlivě obrátiv, v nocných temnostech utekl si...“16 Nebyli to však hadi a štíři, kdo přiměli Zikmundovy drabanty k odchodu. Zikmund nemusel válčit s „myšmi a muchami“, nýbrž především s neukázněností a kořistnictvím žoldnéřské armády, jež neměla žádnou disciplinu, nebyla prodchnuta žád- ným ideálem, nýbrž hledala jen a jen příležitost k loupeži. Proto především, když ztroskotaly marné pokusy o útok na Prahu a když byla část vojsk rozprášena 14. července 1420 na Vítkově hoře, nebylo možno křižáky udržet pohromadě. Byl konec nadějím, že by bylo možno přivést „odbojné české kacíře“ na kolena. Stejně jako se nepodařilo kostnickým „psím páterům“ srazit mistra Jana Husa, stejně se nepodařilo 100.000 křižákům donutit husitskou Prahu k poslušnosti. Husitské revoluční hnutí bylo naopak tímto prvým úspěchem jenom podníceno k dal- šímu, ještě usilovnějšímu boji. Když už zmizely poslední křižácké tlupy z Čech a když Zik- mund znovu pojal úmysl sebrat novou válečnou výpravu proti českým husitům, bylo přikročeno k obležení královské posádky vyšehradské. Pražský hrad na jedné straně a Vyšehrad na straně druhé ohrožovaly pražská města. Vyšehradská posádka měla možnost nejen znepokojovat silniční styk Prahy se zázemím, nýbrž i mohla lehce střelbou působit v Praze škody. 15. září 1420 započalo všeobecné obléhání tohoto pevného místa. Pražané vy- trhli do pole a uzavřeli vyšehradskou posádku od všeho přísunu. Opět byly rozeslány listy do všech končin Čech s prosbou, aby lidové revoluční houfy znovu pomohly pražským husitům. Až do počátku listopadu trvalo obležení Vyšehradu a právě v praž- ském ležení vznikla tehdy poslední a nejrozměrnější skladba budyšínského rukopisu, Hádání Prahy s Kutnou Horou. Sám básník, jímž je s největší pravděpodobností asi opět M. Vavřinec z Březové, udává, kdy satirická báseň vznikla: „když lid prazský, chtě ctně mieti, Vyšehrad jest oblehl mocí a tak ležal ve dne v noci před tiem snažně Vyšehradem, 16 Porok české Koruny králi uherskému (prosaický), ř. 224 n. 2e 19
ramné moci vší svú mocí na poli ostati, chřbet bojujícím strašlivě obrátiv, v nocných temnostech utekl si...“16 Nebyli to však hadi a štíři, kdo přiměli Zikmundovy drabanty k odchodu. Zikmund nemusel válčit s „myšmi a muchami“, nýbrž především s neukázněností a kořistnictvím žoldnéřské armády, jež neměla žádnou disciplinu, nebyla prodchnuta žád- ným ideálem, nýbrž hledala jen a jen příležitost k loupeži. Proto především, když ztroskotaly marné pokusy o útok na Prahu a když byla část vojsk rozprášena 14. července 1420 na Vítkově hoře, nebylo možno křižáky udržet pohromadě. Byl konec nadějím, že by bylo možno přivést „odbojné české kacíře“ na kolena. Stejně jako se nepodařilo kostnickým „psím páterům“ srazit mistra Jana Husa, stejně se nepodařilo 100.000 křižákům donutit husitskou Prahu k poslušnosti. Husitské revoluční hnutí bylo naopak tímto prvým úspěchem jenom podníceno k dal- šímu, ještě usilovnějšímu boji. Když už zmizely poslední křižácké tlupy z Čech a když Zik- mund znovu pojal úmysl sebrat novou válečnou výpravu proti českým husitům, bylo přikročeno k obležení královské posádky vyšehradské. Pražský hrad na jedné straně a Vyšehrad na straně druhé ohrožovaly pražská města. Vyšehradská posádka měla možnost nejen znepokojovat silniční styk Prahy se zázemím, nýbrž i mohla lehce střelbou působit v Praze škody. 15. září 1420 započalo všeobecné obléhání tohoto pevného místa. Pražané vy- trhli do pole a uzavřeli vyšehradskou posádku od všeho přísunu. Opět byly rozeslány listy do všech končin Čech s prosbou, aby lidové revoluční houfy znovu pomohly pražským husitům. Až do počátku listopadu trvalo obležení Vyšehradu a právě v praž- ském ležení vznikla tehdy poslední a nejrozměrnější skladba budyšínského rukopisu, Hádání Prahy s Kutnou Horou. Sám básník, jímž je s největší pravděpodobností asi opět M. Vavřinec z Březové, udává, kdy satirická báseň vznikla: „když lid prazský, chtě ctně mieti, Vyšehrad jest oblehl mocí a tak ležal ve dne v noci před tiem snažně Vyšehradem, 16 Porok české Koruny králi uherskému (prosaický), ř. 224 n. 2e 19
Strana 20
jehož dobyl pravým hladem v sedmi nemál tak nedělech, v nichžto, když já v túhách seděch, složil sem to krátké čtenie "17 dobrým lidem utěšenie. Hádání Prahy s Kutnou Horou mělo být „utěšeniem“ čtenářům a posluchačům, protože jim mělo znovu a znovu dokazovat, že jejich pře je spravedlivá a že nakonec musí být vítězná. Jako ne- obstála před Božím soudem „Hora, ženka pohrbilá“,18 tak také neobstojí před spravedlností žádný z členů reakčního, proti- husitského tábora. Pražský a venkovský husitský lid ostatně pod Vyšehradem znovu ukázal, že se hluboce liší od všech tehdejších vojsk. Zatím co v létě křižáčtí žoldnéři vydrželi při obléhání Prahy sotva čtyři neděle, husitská vojska, prodchnutá revoluční kázní a myšlenkou spravedlivého boje, plných sedm neděl úpor- ně útočila proti pevným zdem vyšehradským. A neustoupila od obléhání, ani když Zikmund znovu stanul s obrovskou žoldnéř- skou armádou před pražskými branami. Soustředěným náporem proti Zikmundovým elitním oddílům, v nichž převládala ry- tířská jízda, zaznamenala husitská vojska 1. listopadu 1420 v bitvě pod Vyšehradem nový úspěch. Znovu se Zikmund a me- zinárodní reakce přesvědčili, co síly je skryto v chatrně oděných českých revolučních vojscích. Znovu zněly Prahou a celou čes- kou zemí písně radostí a díkuvzdání Bohu za tak skvělý úspěch. Budyšínský rukopis, uvádějící nás všemi svými satirickými skladbami k těmto otázkám, je nesmírně cenným historickým pramenem pro poznání rozhodujícího roku husitského revoluč- ního hnutí. Je jednou z nejcennějších husitských památek, pro- tože nám umožňuje seznámit se s myšlením a cítěním nejširších mas „božích bojovníků“ právě v nejtěžších a nejrozhodnějších okamžicích jejich boje. Podává nám svědectví nezměrného bo- jového elánu, revoluční vytrvalosti i smělé víry v šťastnou bu- doucnost, ve vítězství spravedlivého boje za krásný život pracu- jících i za blaho a rozkvět vlasti. A je přímo symbolické, že v této edici se po prvé budou moci jak badatelé tak i širší čtenářské 17 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 6 n. 18 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 43n. 20
jehož dobyl pravým hladem v sedmi nemál tak nedělech, v nichžto, když já v túhách seděch, složil sem to krátké čtenie "17 dobrým lidem utěšenie. Hádání Prahy s Kutnou Horou mělo být „utěšeniem“ čtenářům a posluchačům, protože jim mělo znovu a znovu dokazovat, že jejich pře je spravedlivá a že nakonec musí být vítězná. Jako ne- obstála před Božím soudem „Hora, ženka pohrbilá“,18 tak také neobstojí před spravedlností žádný z členů reakčního, proti- husitského tábora. Pražský a venkovský husitský lid ostatně pod Vyšehradem znovu ukázal, že se hluboce liší od všech tehdejších vojsk. Zatím co v létě křižáčtí žoldnéři vydrželi při obléhání Prahy sotva čtyři neděle, husitská vojska, prodchnutá revoluční kázní a myšlenkou spravedlivého boje, plných sedm neděl úpor- ně útočila proti pevným zdem vyšehradským. A neustoupila od obléhání, ani když Zikmund znovu stanul s obrovskou žoldnéř- skou armádou před pražskými branami. Soustředěným náporem proti Zikmundovým elitním oddílům, v nichž převládala ry- tířská jízda, zaznamenala husitská vojska 1. listopadu 1420 v bitvě pod Vyšehradem nový úspěch. Znovu se Zikmund a me- zinárodní reakce přesvědčili, co síly je skryto v chatrně oděných českých revolučních vojscích. Znovu zněly Prahou a celou čes- kou zemí písně radostí a díkuvzdání Bohu za tak skvělý úspěch. Budyšínský rukopis, uvádějící nás všemi svými satirickými skladbami k těmto otázkám, je nesmírně cenným historickým pramenem pro poznání rozhodujícího roku husitského revoluč- ního hnutí. Je jednou z nejcennějších husitských památek, pro- tože nám umožňuje seznámit se s myšlením a cítěním nejširších mas „božích bojovníků“ právě v nejtěžších a nejrozhodnějších okamžicích jejich boje. Podává nám svědectví nezměrného bo- jového elánu, revoluční vytrvalosti i smělé víry v šťastnou bu- doucnost, ve vítězství spravedlivého boje za krásný život pracu- jících i za blaho a rozkvět vlasti. A je přímo symbolické, že v této edici se po prvé budou moci jak badatelé tak i širší čtenářské 17 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 6 n. 18 Hádání Prahy s Kutnou Horou, v. 43n. 20
Strana 21
kruhy seznámit s touto vzácnou památkou husitského revoluč- ního hnutí, skvostem staročeského písemnictví. Naše lidově de- mokratická republika, jež uskutečnila husitské ideály, mohla přikročit k soustavnému očišťování dějin husitského revolučního hnutí od všech lží, pokroucenin, výmyslů a bajek buržoasní historiografie. Aby však bylo možno v plném lesku a významu ukázat husitské revoluční hnutí, bylo třeba obrátit pozornost i k těm husitským památkám, které byly buržoasními historiky odsouzeny k tlení v domácích i cizích archivech. Proto se až dnes může splnit dávný a významný úkol české historiografie, prvé vydání satir z budyšínského rukopisu. Ví- tězný pracující lid, uskutečňující prací na staveništích Gottwal- dovy pětiletky to, zač husité prolévali krev, najde mnoho míst, jež zaznějí i dnes svěže a nabádavě. Československý lid, budující socialismus a pokládající pevné základy k šťastné budoucnosti rodné země, pochopí vznícený revoluční elán husitů, jímž jsou skladby prodchnuty. Bude nám i blízký vřelý vlastenecký tón, tak příbuzný našemu hrdému vlastenectví, nerozlučně spjatému s proletářským internacionalismem. Uchvátí nás však i konečný cíl husitského boje: vidina šťastného mírového soužití všech prostých pracujících lidí. „Protož, když je vypleníte, k své cti, moci sě navrátíte, budete sě milovati, jeden druhu spomáhati. Stanút války, stanúť boji, sedete v ctném u pokoji. Zrady, křivdy, zlosti minú, jakožto snich ohněm splynú. A tak, bydléc v ctné svornosti, dosiehnete té radosti, v nížto bydlé s Bohem světí, nynie, potom i na věky, kdežto radost bez žalosti, zdravie celé bez bolesti, život věčný bez skonánie, mladost črstvá bez staránie, 21
kruhy seznámit s touto vzácnou památkou husitského revoluč- ního hnutí, skvostem staročeského písemnictví. Naše lidově de- mokratická republika, jež uskutečnila husitské ideály, mohla přikročit k soustavnému očišťování dějin husitského revolučního hnutí od všech lží, pokroucenin, výmyslů a bajek buržoasní historiografie. Aby však bylo možno v plném lesku a významu ukázat husitské revoluční hnutí, bylo třeba obrátit pozornost i k těm husitským památkám, které byly buržoasními historiky odsouzeny k tlení v domácích i cizích archivech. Proto se až dnes může splnit dávný a významný úkol české historiografie, prvé vydání satir z budyšínského rukopisu. Ví- tězný pracující lid, uskutečňující prací na staveništích Gottwal- dovy pětiletky to, zač husité prolévali krev, najde mnoho míst, jež zaznějí i dnes svěže a nabádavě. Československý lid, budující socialismus a pokládající pevné základy k šťastné budoucnosti rodné země, pochopí vznícený revoluční elán husitů, jímž jsou skladby prodchnuty. Bude nám i blízký vřelý vlastenecký tón, tak příbuzný našemu hrdému vlastenectví, nerozlučně spjatému s proletářským internacionalismem. Uchvátí nás však i konečný cíl husitského boje: vidina šťastného mírového soužití všech prostých pracujících lidí. „Protož, když je vypleníte, k své cti, moci sě navrátíte, budete sě milovati, jeden druhu spomáhati. Stanút války, stanúť boji, sedete v ctném u pokoji. Zrady, křivdy, zlosti minú, jakožto snich ohněm splynú. A tak, bydléc v ctné svornosti, dosiehnete té radosti, v nížto bydlé s Bohem světí, nynie, potom i na věky, kdežto radost bez žalosti, zdravie celé bez bolesti, život věčný bez skonánie, mladost črstvá bez staránie, 21
Strana 22
krása beze všie poškvrny, ctnost, jenž nezná hřiešné viny, láska plná bez přestánie, síly mocnost bez zemdlenie, svornost klidná bez rozbroje, pokoj, jenžto nezná boje, řád pořádný bez zmatenie, světlost, při níž i tmy nenie. “19 JOSEF MACEK 19 Porok Koruny české, v. 635n. 22
krása beze všie poškvrny, ctnost, jenž nezná hřiešné viny, láska plná bez přestánie, síly mocnost bez zemdlenie, svornost klidná bez rozbroje, pokoj, jenžto nezná boje, řád pořádný bez zmatenie, světlost, při níž i tmy nenie. “19 JOSEF MACEK 19 Porok Koruny české, v. 635n. 22
Strana 23
ŽALOBA KORUNY ČESKÉ K BOHU NA KRÁLE UHERSKÉHO A SBOR KOSTNICKY s Slyšte, nebesa, kteréžť mluviti budu! Slyš, země, slova úst mých, ušima přijmi, prosím, sbor všeho stvořenie, což před naj- vyššicho Súdce najspravedlivější stolicí já, nynie sirá a vdovstvie truchlým rúchem oděná České země Koruna, žalobně propo- viem proti prosviecenému Zigmundovi, ač slušie řéci, králi uher- skému. Bolesti zajisté bezprávně uvedené ukrutný povodeň, srdce mého výmol přeplývající žalostí naplňuje, úst zátvory nutí rozevřieti a tajně dávno shromážděné nynie na jevo všemu světu i s studem vynášeti. Ovšem ty, všech věcí Ciesaři věčný, jenž všecko, nežli sě stane, jasně vidíš, naze opatřuješ v činění a po účinku světlým shledáváš vzezřením, vieš, kterak dávno, lítým smrti úkladné otsudkem kdyžto vlastnieho dědice i choti mého najmilejšieho Václava druhého byla jsem zbavena utěšenie tvým dopuštěním, 15 zveličeného Jana Lucenburského hrabí, tohoto Zigmunda, jakož sě domnievám, děda, pojala jsem za muže. Kterýžto, ač byl cizokrajenín, mne choval v milostném ochotenství, udatnú rukú zbraňoval a v mých práviech i svobodách, lhostajnostech i lho- tách nepohnutedlně zachovával. A když toho jakožto muže vítěz- ného bojovné smrti ukrutná zvěř sleptala, jeho syna Karla a řečeného Zigmunda, jakož mním, otce netoliko za choti, ale za obránci i otce poručného tvým darem přijala sem. Jehožto zajisté rozličnú a zřetedlnú manželské, nébrž otcovské ke mně lásky přieznivost by kto zvláštně a do plna chtěl vypraviti, mor- 25 ského piesku a hvězd nebeských číslo usiloval by počísti. Ale abych bezčíslné drobnými shromáždným obyčejem jakž takž vylíčila: on zajisté muž ctnostný, životnú zeleností sě zele- 5 10 20 1b 23
ŽALOBA KORUNY ČESKÉ K BOHU NA KRÁLE UHERSKÉHO A SBOR KOSTNICKY s Slyšte, nebesa, kteréžť mluviti budu! Slyš, země, slova úst mých, ušima přijmi, prosím, sbor všeho stvořenie, což před naj- vyššicho Súdce najspravedlivější stolicí já, nynie sirá a vdovstvie truchlým rúchem oděná České země Koruna, žalobně propo- viem proti prosviecenému Zigmundovi, ač slušie řéci, králi uher- skému. Bolesti zajisté bezprávně uvedené ukrutný povodeň, srdce mého výmol přeplývající žalostí naplňuje, úst zátvory nutí rozevřieti a tajně dávno shromážděné nynie na jevo všemu světu i s studem vynášeti. Ovšem ty, všech věcí Ciesaři věčný, jenž všecko, nežli sě stane, jasně vidíš, naze opatřuješ v činění a po účinku světlým shledáváš vzezřením, vieš, kterak dávno, lítým smrti úkladné otsudkem kdyžto vlastnieho dědice i choti mého najmilejšieho Václava druhého byla jsem zbavena utěšenie tvým dopuštěním, 15 zveličeného Jana Lucenburského hrabí, tohoto Zigmunda, jakož sě domnievám, děda, pojala jsem za muže. Kterýžto, ač byl cizokrajenín, mne choval v milostném ochotenství, udatnú rukú zbraňoval a v mých práviech i svobodách, lhostajnostech i lho- tách nepohnutedlně zachovával. A když toho jakožto muže vítěz- ného bojovné smrti ukrutná zvěř sleptala, jeho syna Karla a řečeného Zigmunda, jakož mním, otce netoliko za choti, ale za obránci i otce poručného tvým darem přijala sem. Jehožto zajisté rozličnú a zřetedlnú manželské, nébrž otcovské ke mně lásky přieznivost by kto zvláštně a do plna chtěl vypraviti, mor- 25 ského piesku a hvězd nebeských číslo usiloval by počísti. Ale abych bezčíslné drobnými shromáždným obyčejem jakž takž vylíčila: on zajisté muž ctnostný, životnú zeleností sě zele- 5 10 20 1b 23
Strana 24
naje, nébrž, jakož se naději, všech ctností živý obraz, mě - neto- liko jakožť milostného choti potřebuje zákon, viera radí a přiezni so lidské právo najlibějšie žádá tvým uložením, ale jakožto naj- laskavějšieho otce vlasti vlastnie velí vlastnost - dobrotivým ochytil jest lónem, uměním spasitedlným naučil, čestnými mravy ozdobil, a mú osobu ulúčilú oděv krású, dóstojenstvie mého štědré provázky ztáhl, dědictvie meze hojným rozšířil přispo- 35 řením a jména mého neohyzdnú ušlechtilost po okrska zemského prostranství slavným ohlášením oznámil, takže jakožto cedr tepi- lý mezi jiných stromóv ponížilými háji a slunce mezi hvězdami též já mezi královstvími povýšená a oslavená královna seděla sem 2a v krásnosti pokoje, v staniech doufanie a ozbožněném otpočinutí. A ten tak ctné paměti když do stolice nebeské, jakož hodno bylo, žčastným přestěhováním přenesen jest, prvorozence jeho, osviecené knieže Václava sbožné paměti, jakožto poručníka přie- znivého, nébrž pravějé praviec družce pokorného, tichého zprávci a ochotného tovaryše tvé dobrotivosti zpuosobú pojala sem za 45 manžela. Pod jehožto křídl stienem libým klidným odpočinutím odpočívala sem rozkošmi osbožněná i všeho dobrého obižností obdařená. A kdyžto i toho smrt hltavá, všecko hltajíc, z lóna mého lože bez plodu uchopila, seděc jakožto vdova a siroby plačtivú jsuci obřícena truchlostí, svrchu psaného Zikmunda, 50 z tak ušlechtilého kořene urozenú, jakož sě nadách, ratolest, obeslala jsem jakožto dědice, snúbila sem jakožto choti, žádala jsem jakožto zprávce zvěhlasného a přeudatného obránce, aby neplodného bratra siemě zbudil, opuštěné osadil a porušené k chvalné celosti přivedl a mě sirú a křivě a bezprávně ohyžděnú 55 k slovútnosti dědičné svú vrátil pilností. Ale on pohřiechu u větev cizokrajného kmene převrácených převrácenú jsa obrácen radú a jiných vlastí morným nakažen povětřím a zvyklosti mrzuté hnojem pohnojen, od svého kmene 2b výborné vlastnosti všie věci poblúdiv, ne dědice, ale vraha, ne 60 manžela, ale nepřietele, ne zprávce, ale porušitele, ne obránci, ale pohubitele (v) tvárnost sě oděl a lidského přirozenie ochev- nost v zvieřete náruživého vášni hanebně proměnil takově, že netoliko mého libého liknuje sě objímanie, pohrdá družstvím a přítomnosti sě vzdaluje, ale také mé lepoty a krásy jakožto 65 ohavné poškvrny nerodí opatřiti. A tak nade mnú, sirú vdovú, 40 24
naje, nébrž, jakož se naději, všech ctností živý obraz, mě - neto- liko jakožť milostného choti potřebuje zákon, viera radí a přiezni so lidské právo najlibějšie žádá tvým uložením, ale jakožto naj- laskavějšieho otce vlasti vlastnie velí vlastnost - dobrotivým ochytil jest lónem, uměním spasitedlným naučil, čestnými mravy ozdobil, a mú osobu ulúčilú oděv krású, dóstojenstvie mého štědré provázky ztáhl, dědictvie meze hojným rozšířil přispo- 35 řením a jména mého neohyzdnú ušlechtilost po okrska zemského prostranství slavným ohlášením oznámil, takže jakožto cedr tepi- lý mezi jiných stromóv ponížilými háji a slunce mezi hvězdami též já mezi královstvími povýšená a oslavená královna seděla sem 2a v krásnosti pokoje, v staniech doufanie a ozbožněném otpočinutí. A ten tak ctné paměti když do stolice nebeské, jakož hodno bylo, žčastným přestěhováním přenesen jest, prvorozence jeho, osviecené knieže Václava sbožné paměti, jakožto poručníka přie- znivého, nébrž pravějé praviec družce pokorného, tichého zprávci a ochotného tovaryše tvé dobrotivosti zpuosobú pojala sem za 45 manžela. Pod jehožto křídl stienem libým klidným odpočinutím odpočívala sem rozkošmi osbožněná i všeho dobrého obižností obdařená. A kdyžto i toho smrt hltavá, všecko hltajíc, z lóna mého lože bez plodu uchopila, seděc jakožto vdova a siroby plačtivú jsuci obřícena truchlostí, svrchu psaného Zikmunda, 50 z tak ušlechtilého kořene urozenú, jakož sě nadách, ratolest, obeslala jsem jakožto dědice, snúbila sem jakožto choti, žádala jsem jakožto zprávce zvěhlasného a přeudatného obránce, aby neplodného bratra siemě zbudil, opuštěné osadil a porušené k chvalné celosti přivedl a mě sirú a křivě a bezprávně ohyžděnú 55 k slovútnosti dědičné svú vrátil pilností. Ale on pohřiechu u větev cizokrajného kmene převrácených převrácenú jsa obrácen radú a jiných vlastí morným nakažen povětřím a zvyklosti mrzuté hnojem pohnojen, od svého kmene 2b výborné vlastnosti všie věci poblúdiv, ne dědice, ale vraha, ne 60 manžela, ale nepřietele, ne zprávce, ale porušitele, ne obránci, ale pohubitele (v) tvárnost sě oděl a lidského přirozenie ochev- nost v zvieřete náruživého vášni hanebně proměnil takově, že netoliko mého libého liknuje sě objímanie, pohrdá družstvím a přítomnosti sě vzdaluje, ale také mé lepoty a krásy jakožto 65 ohavné poškvrny nerodí opatřiti. A tak nade mnú, sirú vdovú, 40 24
Strana 25
75 80 85 90 25 nébrž mateří a přeznamenitú dobrodějnicí od věkóv neslýchanú vzteklosti vévodí búří a pachtí slávy mé velebnú výsost v nízkost ohavného prachu uvésti, usiluje mé zemdliti moci, sbožie roz- brati a mé slavné všady jméno v zprznilost mrzkého národu 70 proměniti. A ať by té vzteklosti rydánie jasnějé bylo oznámeno, nemnohé za bezčíslné rozprávějíc, k zvláštným sstúpím zlobným činóm. Ó kolik již tvých, ó věčný Biskupe, kněží výborných a dóstojné poctivosti mužóv, spolkem žen, panen i dětí ohnivý spálil plamen jeho zjednáním! O kolik žalářné vazby zadušila tesknost, ó kolik všelikého stavu i věku zbil meč, braň zahubila a dolóv na zloře- čených Horách biedná propast pohltila! Ha ha, kolik podáveno panen a až do smrti hane bným skutkem přivedeno, ó kolikctných manželek nepoškvrněné lože jest poškvrněno, ó kolik vdovám studu krása odjata! O kolik vdovcóv i vdov, ó kolik sirotkóv, Ó kolik bezdětkóv, ó kolik chudých, nuzných, biedných a strast- ných jeho zlostná ruka jest zničila, ty sám, vševědúcí Pane, vieš, jenž mnozstvie hvězd počítáš a všem jim jména nazýváš. Nenieť toto zajisté člověk, ať tak mluvím, s tvým dopuštěním, tvú dobrotivú rukú stvořený, ale brž ono najvražedlnějšie viperské jedovaté plémě, ješto svým narozením netoliko své mateřie břicho rozsapuje, ale i všeho těla osobu v nic obrátiti žádá. Tentot jest, jakožť sě jistě domnievám, onen ještěr hrozný, od tvého mi- lého apoštola viděný, črvený, sedmihlavý, desieti rohy zrohatilý a sedmi korunami korunovaný, jenž oné dvanádcti hvězdami ko- runované, slavné láká ženy a plod její ušlechtilý, bolestně rozený, pílí obžerlivými usty vražedlně sežrati. Neb kakžkoli zevnitřníma temnýma očima zdá sě člověk, však duchovniemu zraku, jenž pronikavějé hledí, ještěr jest, pro něžto i ještěra obraz hrozný nosí, jenž jest črvený, krví nevinných zkrvavený. Sedm také hlav má sedmi korunami korunovaných, nebť sě jest nestydatě uvázal v úřad sedmi království, sám sebe neuměje zpravovati. Máť i deset rohóv, neb tvému Desateru přikázaní zpurně a zřejmě sě protiví a zákona tvého věrné zachovatele lítě utis- kuje a tvé milé choti plod, na poslednie věkóv časy rozený, pohu- biti usiluje. Věrně míním, že jedno proto všech věcí přirozenie tu osobu na svět jest provodilo, aby zřejmě okázalo, co mohú hřieši na vrchu najvyššieho žčestie posazení. 3a 33 100 25
75 80 85 90 25 nébrž mateří a přeznamenitú dobrodějnicí od věkóv neslýchanú vzteklosti vévodí búří a pachtí slávy mé velebnú výsost v nízkost ohavného prachu uvésti, usiluje mé zemdliti moci, sbožie roz- brati a mé slavné všady jméno v zprznilost mrzkého národu 70 proměniti. A ať by té vzteklosti rydánie jasnějé bylo oznámeno, nemnohé za bezčíslné rozprávějíc, k zvláštným sstúpím zlobným činóm. Ó kolik již tvých, ó věčný Biskupe, kněží výborných a dóstojné poctivosti mužóv, spolkem žen, panen i dětí ohnivý spálil plamen jeho zjednáním! O kolik žalářné vazby zadušila tesknost, ó kolik všelikého stavu i věku zbil meč, braň zahubila a dolóv na zloře- čených Horách biedná propast pohltila! Ha ha, kolik podáveno panen a až do smrti hane bným skutkem přivedeno, ó kolikctných manželek nepoškvrněné lože jest poškvrněno, ó kolik vdovám studu krása odjata! O kolik vdovcóv i vdov, ó kolik sirotkóv, Ó kolik bezdětkóv, ó kolik chudých, nuzných, biedných a strast- ných jeho zlostná ruka jest zničila, ty sám, vševědúcí Pane, vieš, jenž mnozstvie hvězd počítáš a všem jim jména nazýváš. Nenieť toto zajisté člověk, ať tak mluvím, s tvým dopuštěním, tvú dobrotivú rukú stvořený, ale brž ono najvražedlnějšie viperské jedovaté plémě, ješto svým narozením netoliko své mateřie břicho rozsapuje, ale i všeho těla osobu v nic obrátiti žádá. Tentot jest, jakožť sě jistě domnievám, onen ještěr hrozný, od tvého mi- lého apoštola viděný, črvený, sedmihlavý, desieti rohy zrohatilý a sedmi korunami korunovaný, jenž oné dvanádcti hvězdami ko- runované, slavné láká ženy a plod její ušlechtilý, bolestně rozený, pílí obžerlivými usty vražedlně sežrati. Neb kakžkoli zevnitřníma temnýma očima zdá sě člověk, však duchovniemu zraku, jenž pronikavějé hledí, ještěr jest, pro něžto i ještěra obraz hrozný nosí, jenž jest črvený, krví nevinných zkrvavený. Sedm také hlav má sedmi korunami korunovaných, nebť sě jest nestydatě uvázal v úřad sedmi království, sám sebe neuměje zpravovati. Máť i deset rohóv, neb tvému Desateru přikázaní zpurně a zřejmě sě protiví a zákona tvého věrné zachovatele lítě utis- kuje a tvé milé choti plod, na poslednie věkóv časy rozený, pohu- biti usiluje. Věrně míním, že jedno proto všech věcí přirozenie tu osobu na svět jest provodilo, aby zřejmě okázalo, co mohú hřieši na vrchu najvyššieho žčestie posazení. 3a 33 100 25
Strana 26
115 125 135 Ó by mátě toho rozeného nebyla narozena, anebo narozena 105 nikdy muže nepoznávala, anebo jalová a bezdětkyní po vše věky ostala, jenž jest zchovatedlnice své ukrutného zádavce porodila a lidu svého najlítějšieho, ať pravdu poviem, haněče, pohúbci i mordéře. Ó jak náramným tento šeradník bezúmosti jest zaslepen okúz- 110 lením, že tu zhyzditi, zlúpiti a pohubiti každú cestú i všelikým činem i obyčejem ústavně pracuje, pro jejiežto chvály, statku i dravie zachovánie, by právě srozuměl a na najposlednějšie patřil, měl by podlé tvého práva ustavenie netoliko až do krve sebe nasaditi, ale i dobrovolně umřieti. I zdali jest (obraněním) zapomenutie smrtedlným (obraněn), žeť nepomní na nevymluv- nú mých dobrodění sladkost, kterúžto sem jemu i na jeho poko- lení hojně a světle okázala, kdyžto sem děda jeho z pokorného hrabě duostojným králem učinila, otci jeho kciesařství římskému dopomohla, bratra jeho nad kniežatstva, vévodstva i královstva 120 ustavila a jeho, nestydatého hanebníka, v bedra otcova a v břicho mateřino laskavě vzala a v něm zatvořeného mú krví napájela, na svá lokty přijala sem porozeného a přechutným prsí krmila mlékem, nravy ctnými učila, kniežetsky vychovala a ihned na po- čátciech života jeho brandenburského markrabstvie ctí ozdobila. Aniž na těch každému vděčnému převzácných přiezněch dosti majíc, ale k vzácným vzácnějších přispářejíc, králevstvie uher- ského, dalmatského, charvátského, bulgarského, jimžto nynie nehodný nevděčník vládne, mé obmyslnosti radú, mými penězi a mé roboty nákladnú snažností uvedla sem v drženie. A když ho jakožto zle zaslúžilého těch království lid, nechtě nésti bezprávie, netoliko kralovánie zbavil stolice, ale jakožto proklatého a vší obci škodného několikrát hanebně i z mezí vypudil, já, mateři- nými pohnuta střevy, jakožto milého syna litujíc a svému ne- chtěc dáti pohynúti, zchování jeho sem milostnú dobrotivostí přijala, ochotně pěstovala a mú mocí, mými náklady a mú bedlivú pilností k ztraceného duostojenstvie výsosti čestně navrátila. A kakžkoli jeho zlovolností k sobě mnohonásobným duovodem často sem zkušovala a ji i s svu hanbu i škodu poznala — brzo na 4b mně milého bratra, markrabě moravského Prokopa, muže za- jisté postavy zdařilé, vtipného rozumu a ulúčilé výmluvnosti, úkladném jětí a žalářném držení i umrtvení, a druhdy na mé 4 a 140 26
115 125 135 Ó by mátě toho rozeného nebyla narozena, anebo narozena 105 nikdy muže nepoznávala, anebo jalová a bezdětkyní po vše věky ostala, jenž jest zchovatedlnice své ukrutného zádavce porodila a lidu svého najlítějšieho, ať pravdu poviem, haněče, pohúbci i mordéře. Ó jak náramným tento šeradník bezúmosti jest zaslepen okúz- 110 lením, že tu zhyzditi, zlúpiti a pohubiti každú cestú i všelikým činem i obyčejem ústavně pracuje, pro jejiežto chvály, statku i dravie zachovánie, by právě srozuměl a na najposlednějšie patřil, měl by podlé tvého práva ustavenie netoliko až do krve sebe nasaditi, ale i dobrovolně umřieti. I zdali jest (obraněním) zapomenutie smrtedlným (obraněn), žeť nepomní na nevymluv- nú mých dobrodění sladkost, kterúžto sem jemu i na jeho poko- lení hojně a světle okázala, kdyžto sem děda jeho z pokorného hrabě duostojným králem učinila, otci jeho kciesařství římskému dopomohla, bratra jeho nad kniežatstva, vévodstva i královstva 120 ustavila a jeho, nestydatého hanebníka, v bedra otcova a v břicho mateřino laskavě vzala a v něm zatvořeného mú krví napájela, na svá lokty přijala sem porozeného a přechutným prsí krmila mlékem, nravy ctnými učila, kniežetsky vychovala a ihned na po- čátciech života jeho brandenburského markrabstvie ctí ozdobila. Aniž na těch každému vděčnému převzácných přiezněch dosti majíc, ale k vzácným vzácnějších přispářejíc, králevstvie uher- ského, dalmatského, charvátského, bulgarského, jimžto nynie nehodný nevděčník vládne, mé obmyslnosti radú, mými penězi a mé roboty nákladnú snažností uvedla sem v drženie. A když ho jakožto zle zaslúžilého těch království lid, nechtě nésti bezprávie, netoliko kralovánie zbavil stolice, ale jakožto proklatého a vší obci škodného několikrát hanebně i z mezí vypudil, já, mateři- nými pohnuta střevy, jakožto milého syna litujíc a svému ne- chtěc dáti pohynúti, zchování jeho sem milostnú dobrotivostí přijala, ochotně pěstovala a mú mocí, mými náklady a mú bedlivú pilností k ztraceného duostojenstvie výsosti čestně navrátila. A kakžkoli jeho zlovolností k sobě mnohonásobným duovodem často sem zkušovala a ji i s svu hanbu i škodu poznala — brzo na 4b mně milého bratra, markrabě moravského Prokopa, muže za- jisté postavy zdařilé, vtipného rozumu a ulúčilé výmluvnosti, úkladném jětí a žalářném držení i umrtvení, a druhdy na mé 4 a 140 26
Strana 27
145 150 155 160 170 175 vlasti vražedlném poplenění a rozličném kupčování a mému lidu škodném, a zvláště na mého milého chotě Václava, římského krále, ovšem neslušném, škodném i ohyzdném jímaní, na lstivém klejtování syna zmilelého a všech ctností okrášleného okrasú, mistra Jana Husi, i na jeho bezprávné smrti, i také tovaryše jeho mistra Jeronyma, uměnie i výmluvnosti zveličeným darem obda- řeného, kteréžto kázal k mé nenabytedlné hanbě hanebně věziti a potom jakožto kacieře upáliti —, však přesto nikdy k mému zlořečenému synu mé přieznivosti materné nezapomněvši, ani lásky otlúčivši dobroty, teď nedávno na vrch cti říské jeho ctně sem povýšila. A jenž všie dobroty výsost přesahá, nynie ovdo- věvši, toho nešlechetného nešlechetníka chtiech pojieti za man- žela, by byl své zlosti, jsa již v mém kraji, tak šeradně neobnovil a nestydatě neohlásil, kázav v mém městě Vratislavi mé mnohé milé syny pro pravdu zákona tvého jakožto zloděje zjímati, zlúpiti i k zapření tvé prav dy přinucovati. Z nichžto jednoho, počtem i zvolením muže zmužilého, Jana Krásu, ovšem před obličejem tvým, vševědúcí Pane, krásného, tvé viery stálého vyznavatele, kázal jakožto mordéře i žháře pro tvój zákon koňmi smýkati a potom upáliti a upáleného do řeky vrci. A tady svój jed tajný vyvrátil z srdce svého, kterýžto ke mně měl i mým dietkám a tvým, svrchovaný Pane, věrným sluhám. Protož, mój milý Pane všemohúcí a nemylný važiteli všech 165 duchóv, co však tohoto nevděčného nevděčníka súdíš nevděč- nějšieho? Co tohoto hřiešníka vážíš hřiešnějšieho? Co tohoto nešlechetníka snabdíš nešlechetnějšieho, ot jehožto bolesrdných prsí jalového pole všeliké vděčnosti vykořeněn jest kořen, spasi- tedlného zákona usvadla bylina, pohynulo plémě spravedlnosti, ratolest pravdy zpráchnivěla a všech ctností zelenost před tvýma očima zahynula? Jenž za čest uhaněnie, za dobroděnie zloděnie, za dobrotu zlobu a nenávist za mú maternú lásku odplacuje, kdyžto poklady z lóna mého jakožto lúpežník pobrav, kteréžto sem byla pro obranu obecnú obmyslnú rukú shromáždila, na popleněnie mé a mých dětí záhubu rukotržnú rukú rozsypuje a mých synóv chléb netoliko mece psóm k jedení, ale brž z ně- kterých mých přemillých synóv vzteklé psy jest zdělal, kdyžto 5b slušné mé šlechtice, rytieře i panoše a zákona tvého statečné vy- znavatele protivníky a utrhače zčinil a z synóv vrahy a z obráncí 5 a 27
145 150 155 160 170 175 vlasti vražedlném poplenění a rozličném kupčování a mému lidu škodném, a zvláště na mého milého chotě Václava, římského krále, ovšem neslušném, škodném i ohyzdném jímaní, na lstivém klejtování syna zmilelého a všech ctností okrášleného okrasú, mistra Jana Husi, i na jeho bezprávné smrti, i také tovaryše jeho mistra Jeronyma, uměnie i výmluvnosti zveličeným darem obda- řeného, kteréžto kázal k mé nenabytedlné hanbě hanebně věziti a potom jakožto kacieře upáliti —, však přesto nikdy k mému zlořečenému synu mé přieznivosti materné nezapomněvši, ani lásky otlúčivši dobroty, teď nedávno na vrch cti říské jeho ctně sem povýšila. A jenž všie dobroty výsost přesahá, nynie ovdo- věvši, toho nešlechetného nešlechetníka chtiech pojieti za man- žela, by byl své zlosti, jsa již v mém kraji, tak šeradně neobnovil a nestydatě neohlásil, kázav v mém městě Vratislavi mé mnohé milé syny pro pravdu zákona tvého jakožto zloděje zjímati, zlúpiti i k zapření tvé prav dy přinucovati. Z nichžto jednoho, počtem i zvolením muže zmužilého, Jana Krásu, ovšem před obličejem tvým, vševědúcí Pane, krásného, tvé viery stálého vyznavatele, kázal jakožto mordéře i žháře pro tvój zákon koňmi smýkati a potom upáliti a upáleného do řeky vrci. A tady svój jed tajný vyvrátil z srdce svého, kterýžto ke mně měl i mým dietkám a tvým, svrchovaný Pane, věrným sluhám. Protož, mój milý Pane všemohúcí a nemylný važiteli všech 165 duchóv, co však tohoto nevděčného nevděčníka súdíš nevděč- nějšieho? Co tohoto hřiešníka vážíš hřiešnějšieho? Co tohoto nešlechetníka snabdíš nešlechetnějšieho, ot jehožto bolesrdných prsí jalového pole všeliké vděčnosti vykořeněn jest kořen, spasi- tedlného zákona usvadla bylina, pohynulo plémě spravedlnosti, ratolest pravdy zpráchnivěla a všech ctností zelenost před tvýma očima zahynula? Jenž za čest uhaněnie, za dobroděnie zloděnie, za dobrotu zlobu a nenávist za mú maternú lásku odplacuje, kdyžto poklady z lóna mého jakožto lúpežník pobrav, kteréžto sem byla pro obranu obecnú obmyslnú rukú shromáždila, na popleněnie mé a mých dětí záhubu rukotržnú rukú rozsypuje a mých synóv chléb netoliko mece psóm k jedení, ale brž z ně- kterých mých přemillých synóv vzteklé psy jest zdělal, kdyžto 5b slušné mé šlechtice, rytieře i panoše a zákona tvého statečné vy- znavatele protivníky a utrhače zčinil a z synóv vrahy a z obráncí 5 a 27
Strana 28
180 přenemilostivé záhubce. A když jemu k záhubě mé vnitřních mocí sě nedostávalo, ze zlých v horšie vzplývaje, zamlčev pravdy a křivdu vypraviv, od římského biskupa, jakož pravie, tvého slovem náměstka, ale činy ovšem protivníka, krvavého kříže a tebú, ó milosrdný Pane, pod věčným zatracením zapověděného 185 pozdviženie podtrhavě uprosil i obdržal proti mně i na mú po- tupu a záhubu, jako bych byla neduživými zprzněna bludy a ne- shladitelnú kacierstvie poškvrnu porušena. Aniž na té mrzutý sok bezumosti přestal, ale od horších do najhorších cestú nepravosti vycházeje, přemnohá hanebná a mrzká vin a hřiechóv plemena a věrných (uší) uražetedlná ne- styděl sě, aniž sé stydí o mně, milostivé mateři a najstatečnější své dobrodějci, lživě skládati a je ušima okolních vlastí usty i písmy vnášeti. Kterýmžto zajisté činem jakožto smlúvy lidské a přiezni zlostný rozbořitel a róznic mezi bratří ohyzdný rosevač zbuzuje královstva, dráždí národy, rozněcuje lidi, nepřátely množí, búří všeliké jazyky, pověsti mé neporušenú lepotu chtě ohyzditi, síly, molci mé zveličenú sílu zemdliti a českého plemene ve- 6a lebnú rodinu s země shladiti i ovšem vypleniti vší silú, úkladem, lstí i snažností robotuje; a zvláště někakého, jakož pravie, pře- 200 zlostného podněcovače Fernanda, jenž sě poslem apoštolské sto- lice bezprávně a lživě nazývá, falešnými sliby jsa omámen a ústav- né sočby rozličným ostnem nabádán. Kterýžto zajisté Fernand, byť byl apoštolské stolice posel pravý, nikoli by zákona tvého, Mistře a Pane apoštolský, za kacierstvie a blud nepotupil, nikoli by na věrných zachovatelóv tvého přikázanie záhubu tak úrupně nepoštíval, nikoli by protivníkóm a hubitelóm tvého ustavenie tvých pokladóv nesliboval, nikoli by bratra proti bližniemu ne- popuzoval. Ale po skutkóv jeho ovoci dóvodně hádám, že jest posel toho, kterýžto ot počátku světa vražedlníkem byl a v prav- 210 dě nestál, jenž jest v pravdě nevinný neostal a první vraždu mezi bratří zjednal, lhář a lží otec dábel podlé tvého přejistého svědectvie. Toho nedužitedlného ne posla, ale osla a klamaře jsa učiněn v zlosti posluhovatel, panstvie mého vlast obižnú náramnými 215 pálí požáry, vinice, štěpnice plení i pole, vilnostmi všeliká města przní, krví nevinných smáčie, posvátné po škvrňuje, živé mrtví 63 a nevinné vinných rozličnú pokutú nelítostivě obtěžuje, ižádné 190 195 205 28
180 přenemilostivé záhubce. A když jemu k záhubě mé vnitřních mocí sě nedostávalo, ze zlých v horšie vzplývaje, zamlčev pravdy a křivdu vypraviv, od římského biskupa, jakož pravie, tvého slovem náměstka, ale činy ovšem protivníka, krvavého kříže a tebú, ó milosrdný Pane, pod věčným zatracením zapověděného 185 pozdviženie podtrhavě uprosil i obdržal proti mně i na mú po- tupu a záhubu, jako bych byla neduživými zprzněna bludy a ne- shladitelnú kacierstvie poškvrnu porušena. Aniž na té mrzutý sok bezumosti přestal, ale od horších do najhorších cestú nepravosti vycházeje, přemnohá hanebná a mrzká vin a hřiechóv plemena a věrných (uší) uražetedlná ne- styděl sě, aniž sé stydí o mně, milostivé mateři a najstatečnější své dobrodějci, lživě skládati a je ušima okolních vlastí usty i písmy vnášeti. Kterýmžto zajisté činem jakožto smlúvy lidské a přiezni zlostný rozbořitel a róznic mezi bratří ohyzdný rosevač zbuzuje královstva, dráždí národy, rozněcuje lidi, nepřátely množí, búří všeliké jazyky, pověsti mé neporušenú lepotu chtě ohyzditi, síly, molci mé zveličenú sílu zemdliti a českého plemene ve- 6a lebnú rodinu s země shladiti i ovšem vypleniti vší silú, úkladem, lstí i snažností robotuje; a zvláště někakého, jakož pravie, pře- 200 zlostného podněcovače Fernanda, jenž sě poslem apoštolské sto- lice bezprávně a lživě nazývá, falešnými sliby jsa omámen a ústav- né sočby rozličným ostnem nabádán. Kterýžto zajisté Fernand, byť byl apoštolské stolice posel pravý, nikoli by zákona tvého, Mistře a Pane apoštolský, za kacierstvie a blud nepotupil, nikoli by na věrných zachovatelóv tvého přikázanie záhubu tak úrupně nepoštíval, nikoli by protivníkóm a hubitelóm tvého ustavenie tvých pokladóv nesliboval, nikoli by bratra proti bližniemu ne- popuzoval. Ale po skutkóv jeho ovoci dóvodně hádám, že jest posel toho, kterýžto ot počátku světa vražedlníkem byl a v prav- 210 dě nestál, jenž jest v pravdě nevinný neostal a první vraždu mezi bratří zjednal, lhář a lží otec dábel podlé tvého přejistého svědectvie. Toho nedužitedlného ne posla, ale osla a klamaře jsa učiněn v zlosti posluhovatel, panstvie mého vlast obižnú náramnými 215 pálí požáry, vinice, štěpnice plení i pole, vilnostmi všeliká města przní, krví nevinných smáčie, posvátné po škvrňuje, živé mrtví 63 a nevinné vinných rozličnú pokutú nelítostivě obtěžuje, ižádné 190 195 205 28
Strana 29
na mně viny, ižádného prohřěšenie, ižádné zlosti nikdy neshle- dav, aniž moha shledati, ale jedno tiem samým najviec zamú- 220 cený vicher jsa zamúcen, že synové moji a dcery tvého, ó všeho světa jediný Spasiteli, poslúchajíce, jakož to hodno jest, spasi- tedlného přikázanie, těla a krve tvé dóstojnú svátost, všech svá- tostí svrchovánie i skonánie, pod zpósobami chleba a vína pře- divně skrytú, poctivě a nábožně přijímají, jakožs ty, studnice 225 milosrdenstvie, počátek múdrosti, ctnosti kmen, pravdy kořen, pán a mistr všeho stvořenie, spravedlivými usty učil, všemohúcí rukú pósobil, a tak aby bylo přijímáno, neporušitedlný zákon dal si tvým věrným na tvého přetrpkého umučenie památku najprvnější, nevýmluvné lásky najzřetedlnějšie znamenie a naj- vzácnější základ nám skrze tě dobytého spasenie. V nížto jistě ty jsi krmitel i krmě, darovatel i dar, chléb i nápoj, andělóv sva- tých v nebeské vlasti bydlijících a tvých zvolených na této púšti smrtedlné putujících. Jížto tvé štědrosti darováním očistěny bý- vají hřiešné poškvrny, přispořují sě ctnosti, duše bývají posil- 235 něny a svrchované vlasti nevypojitedlná sladkost j v svém pra- meni obyčejem putujících bývá okušena a skrze nevýpravného sjednávanie laskavú tajnost tobě tvoji vtěleni bývají věrní a v údy těla tvého duchovnieho předivnú proměnú proměněni. A to životné naučenie přežčastná a svému blízká kořenu prvnie při- 240 jala jest cierkev a to za pravý příklad skutkem i písmem zákonu křesťanskému jest ostavila k následování. To nepohnutedlné tvého božstvie i člověčenstvie naučenie tento muž nepravý, nepravější jsa sveden radú a duchem vrtlavým zatočený, jakožto škodlivý blud, nébrž kacieřskú křivotu bláznivě vyvrátiti, zmařiti i zničiti usiluje. A již té tvé předóstojné svátosti neto- liko sě posmievají a rúhají jeho pochlebníci blázniví, ale, jakož to druzí hodní viery líčie, jeho i dřieve řečeného Fernanda při- kázaním svatokrádežnú nepoctivě pěstována rukú, nohama tla- čena a jakožto prokletina jerichská hanebně spálena bývá. Spatř, prosím, ó najupřémnější Súdce, jehož oči darové ne- mohú oslepiti, křivé svědectvie zklamati, přiezeň svésti, nepřie- zeň porušiti, a ušima zvyklého pozoruj slitovánie a mé pře váhu súdečného rovenstvie rovnú vahú rozeznaj! Jest-lit blud, cožť vedu, tvými spravedlivými usty naučená, jakož to ten svedený 255 svedenec líčí svých rojtníkóv s rúhavú rotú, tys mě bludnú 7b 230 245 250 7a 29
na mně viny, ižádného prohřěšenie, ižádné zlosti nikdy neshle- dav, aniž moha shledati, ale jedno tiem samým najviec zamú- 220 cený vicher jsa zamúcen, že synové moji a dcery tvého, ó všeho světa jediný Spasiteli, poslúchajíce, jakož to hodno jest, spasi- tedlného přikázanie, těla a krve tvé dóstojnú svátost, všech svá- tostí svrchovánie i skonánie, pod zpósobami chleba a vína pře- divně skrytú, poctivě a nábožně přijímají, jakožs ty, studnice 225 milosrdenstvie, počátek múdrosti, ctnosti kmen, pravdy kořen, pán a mistr všeho stvořenie, spravedlivými usty učil, všemohúcí rukú pósobil, a tak aby bylo přijímáno, neporušitedlný zákon dal si tvým věrným na tvého přetrpkého umučenie památku najprvnější, nevýmluvné lásky najzřetedlnějšie znamenie a naj- vzácnější základ nám skrze tě dobytého spasenie. V nížto jistě ty jsi krmitel i krmě, darovatel i dar, chléb i nápoj, andělóv sva- tých v nebeské vlasti bydlijících a tvých zvolených na této púšti smrtedlné putujících. Jížto tvé štědrosti darováním očistěny bý- vají hřiešné poškvrny, přispořují sě ctnosti, duše bývají posil- 235 něny a svrchované vlasti nevypojitedlná sladkost j v svém pra- meni obyčejem putujících bývá okušena a skrze nevýpravného sjednávanie laskavú tajnost tobě tvoji vtěleni bývají věrní a v údy těla tvého duchovnieho předivnú proměnú proměněni. A to životné naučenie přežčastná a svému blízká kořenu prvnie při- 240 jala jest cierkev a to za pravý příklad skutkem i písmem zákonu křesťanskému jest ostavila k následování. To nepohnutedlné tvého božstvie i člověčenstvie naučenie tento muž nepravý, nepravější jsa sveden radú a duchem vrtlavým zatočený, jakožto škodlivý blud, nébrž kacieřskú křivotu bláznivě vyvrátiti, zmařiti i zničiti usiluje. A již té tvé předóstojné svátosti neto- liko sě posmievají a rúhají jeho pochlebníci blázniví, ale, jakož to druzí hodní viery líčie, jeho i dřieve řečeného Fernanda při- kázaním svatokrádežnú nepoctivě pěstována rukú, nohama tla- čena a jakožto prokletina jerichská hanebně spálena bývá. Spatř, prosím, ó najupřémnější Súdce, jehož oči darové ne- mohú oslepiti, křivé svědectvie zklamati, přiezeň svésti, nepřie- zeň porušiti, a ušima zvyklého pozoruj slitovánie a mé pře váhu súdečného rovenstvie rovnú vahú rozeznaj! Jest-lit blud, cožť vedu, tvými spravedlivými usty naučená, jakož to ten svedený 255 svedenec líčí svých rojtníkóv s rúhavú rotú, tys mě bludnú 7b 230 245 250 7a 29
Strana 30
260 285 290 učinil a na těť, ustavitele i přikazatele, větčie vina s právem připadne. Pakli jest pravda nenalomitedlná, jakož srdcem pevně věřím a usty i písmem stále vyznávaji, ji zachovati, jie hájiti rač i brániti! A mě, dievku pokornú tvé bozské velebnosti, jenž sem od počátka, když sem najprvé tvé žádúcie tváři krásnost poznala a tvému věru chutnému jhu srdce mého šíji poddala, tebe, spasitele mého, věrným a pevným nádržením sem sě pří- držala a podlé mé moci miery života tvého stopějí ústavně a snažně sem následovala, ot toho muže krevného a lestného rukú, 265 od toho lítého ještěra a jedovatého hada moci tvé moci mohut- ností rač vysvoboditi. I zdali, Pane mój milostivý, králi silný a mocný v boji, přezříš a jakožto dřiemaje nemstě pomineš, aby neproměnitedlné pravdy tvé slova v škodlivé křivdy proměněna byla řeči a zrušeno bylo 270 tvé svaté a poslednie poručenstvie, kteréhož jsi svú hořkú smrtí potvrdil? Jenž si tvými požehnanými usty řiekal: „Nebe i země minú, ale slova má neminú,“ zdali, všemohúcí Pane, strpíš, aby cesta tak prospievala nemilostivého, aby proti spra- vedlivým i proti tobě odolal a utiskoval - a ty patříš, a pro tě- 275 sebe ovšem spravedlivějšie? Všakť mně rúhotně řiekaljí: „Kde 8a jest Buoh tvój? Nechajžť spomóž, nechajžť tě zprostí z rukú moci našie!“ Protož, prosím, povstaň, Pane Bože vojsk, silný mstiteli, jenž mstíš hřiechy otcóv nad syny až do třetieho i čtvrtého pokolenie! 280 Pozdvihni sě, jenž súdíš zemi, odplat otplatu pyšným a na tohoto přezřejmého potupitele tvého nepoškvrněného zákona a zname- nitého haněče a tvých věrných lítého záhubci ruku tvé pomsty ztáhni! Poraž tu hlavu neduživú, z domu nemilostivého ne při- rozením, ale následováním pocházející! Obnaž základy zlosti jeho až do hrdla, jenž dosavad kryla sě pod pokrytstvím jakožto ctnosti krovem přikryta! Zlořeč berlám jeho, na něžto, tě opu- stiv, neopatrně zpolehl, této hlavě vrtlavé všech přicházejících jakožto vicher náramný k zahubení mému pro tě! Spatř (toho) bezumého porušitele tvého svatého poručenstvie a v mnozství síly vojsk viece nežli v tobě doufajícieho poniž! Postav jeho jakožto kolo točité a jakožto drástu před obličejem větru, ať ani v miestu, ani v úmysle, ani v skutku ústavnosti nemá! Poňadž tě, skálo všie stálosti, opustil a vuole své úmysl i naději na větru 30
260 285 290 učinil a na těť, ustavitele i přikazatele, větčie vina s právem připadne. Pakli jest pravda nenalomitedlná, jakož srdcem pevně věřím a usty i písmem stále vyznávaji, ji zachovati, jie hájiti rač i brániti! A mě, dievku pokornú tvé bozské velebnosti, jenž sem od počátka, když sem najprvé tvé žádúcie tváři krásnost poznala a tvému věru chutnému jhu srdce mého šíji poddala, tebe, spasitele mého, věrným a pevným nádržením sem sě pří- držala a podlé mé moci miery života tvého stopějí ústavně a snažně sem následovala, ot toho muže krevného a lestného rukú, 265 od toho lítého ještěra a jedovatého hada moci tvé moci mohut- ností rač vysvoboditi. I zdali, Pane mój milostivý, králi silný a mocný v boji, přezříš a jakožto dřiemaje nemstě pomineš, aby neproměnitedlné pravdy tvé slova v škodlivé křivdy proměněna byla řeči a zrušeno bylo 270 tvé svaté a poslednie poručenstvie, kteréhož jsi svú hořkú smrtí potvrdil? Jenž si tvými požehnanými usty řiekal: „Nebe i země minú, ale slova má neminú,“ zdali, všemohúcí Pane, strpíš, aby cesta tak prospievala nemilostivého, aby proti spra- vedlivým i proti tobě odolal a utiskoval - a ty patříš, a pro tě- 275 sebe ovšem spravedlivějšie? Všakť mně rúhotně řiekaljí: „Kde 8a jest Buoh tvój? Nechajžť spomóž, nechajžť tě zprostí z rukú moci našie!“ Protož, prosím, povstaň, Pane Bože vojsk, silný mstiteli, jenž mstíš hřiechy otcóv nad syny až do třetieho i čtvrtého pokolenie! 280 Pozdvihni sě, jenž súdíš zemi, odplat otplatu pyšným a na tohoto přezřejmého potupitele tvého nepoškvrněného zákona a zname- nitého haněče a tvých věrných lítého záhubci ruku tvé pomsty ztáhni! Poraž tu hlavu neduživú, z domu nemilostivého ne při- rozením, ale následováním pocházející! Obnaž základy zlosti jeho až do hrdla, jenž dosavad kryla sě pod pokrytstvím jakožto ctnosti krovem přikryta! Zlořeč berlám jeho, na něžto, tě opu- stiv, neopatrně zpolehl, této hlavě vrtlavé všech přicházejících jakožto vicher náramný k zahubení mému pro tě! Spatř (toho) bezumého porušitele tvého svatého poručenstvie a v mnozství síly vojsk viece nežli v tobě doufajícieho poniž! Postav jeho jakožto kolo točité a jakožto drástu před obličejem větru, ať ani v miestu, ani v úmysle, ani v skutku ústavnosti nemá! Poňadž tě, skálo všie stálosti, opustil a vuole své úmysl i naději na větru 30
Strana 31
marnosti proměnitedlné ustavil, stíhaj jeho v búři tvé zřejmé 295 pomsty, ať sě sám sebe boje, sám před sebú utieká, a v hněvě tvém zamuť jeho, ať i v zlosti nemá radosti! Poňadž tebe, věčné utěšenie, potupitedlně pobiehá, naplň obličej jeho, totiž světskú chválu jeho, ohavenstvím zahanbenie! Jenž, své marné slávy po- zdvihnúti žádaje, tvého zákona velebnú jasnost jakožto kacierskú s00 mrzkostí poškvrněnú potupy nohú miení utlačiti, jenž, chtě sě lidem smrtedlným a hřiešným slíbiti, tebe nesmrtedlného a pře- svatého netbaje, tvú nesmrtedlnú pravdu pílí umrtviti, ať tebe, krále všech králóv a panujících svrchovaného pána, asponě hle- dá, hroznú jsa tresktán pohromú, jenž v svého žčestie kochání 305 ustrnuv, tvému veleslavenství usty i činy protiviti sě nepřestává. Jehožto když hodně pokázaného polepšíš a zákona tvého spa- sitedlného milovníka i rozšiřitele učiníš, daj mi, dievce tvé, za manžela a za obránci věrného. Pakli vieš, žeť léku tvého ne- přijme, shlaď ho s země živých, ať svého zatracenie neobtěžuje 310 a nepřiloží viece zveličiti sě marný a utlý člověk na zemi proti tobě, věčný Bože, a tvému spasitedlnému protiviti sě ustavení. A skrze to vešken svět jasnějé pozná, jak škodno jest tvé vše- mohúcí moci sě opierati a proti ostnu tvé upřémnosti sě zpě- covati. A všickni tady obráceni budú k tvého životného zákona 315 statečnému zachování, ot něhož nynie, sstaralého světa mylnú žádostí a lidskú bázní jsúce odtr ženi, škodně sú (postúpili). 8b 9a Dán i psán léta narozenie tvého, najmilejší Pane, tisícieho čtrstého dvadcátého, den dvadcátý měsiece črvna. 31
marnosti proměnitedlné ustavil, stíhaj jeho v búři tvé zřejmé 295 pomsty, ať sě sám sebe boje, sám před sebú utieká, a v hněvě tvém zamuť jeho, ať i v zlosti nemá radosti! Poňadž tebe, věčné utěšenie, potupitedlně pobiehá, naplň obličej jeho, totiž světskú chválu jeho, ohavenstvím zahanbenie! Jenž, své marné slávy po- zdvihnúti žádaje, tvého zákona velebnú jasnost jakožto kacierskú s00 mrzkostí poškvrněnú potupy nohú miení utlačiti, jenž, chtě sě lidem smrtedlným a hřiešným slíbiti, tebe nesmrtedlného a pře- svatého netbaje, tvú nesmrtedlnú pravdu pílí umrtviti, ať tebe, krále všech králóv a panujících svrchovaného pána, asponě hle- dá, hroznú jsa tresktán pohromú, jenž v svého žčestie kochání 305 ustrnuv, tvému veleslavenství usty i činy protiviti sě nepřestává. Jehožto když hodně pokázaného polepšíš a zákona tvého spa- sitedlného milovníka i rozšiřitele učiníš, daj mi, dievce tvé, za manžela a za obránci věrného. Pakli vieš, žeť léku tvého ne- přijme, shlaď ho s země živých, ať svého zatracenie neobtěžuje 310 a nepřiloží viece zveličiti sě marný a utlý člověk na zemi proti tobě, věčný Bože, a tvému spasitedlnému protiviti sě ustavení. A skrze to vešken svět jasnějé pozná, jak škodno jest tvé vše- mohúcí moci sě opierati a proti ostnu tvé upřémnosti sě zpě- covati. A všickni tady obráceni budú k tvého životného zákona 315 statečnému zachování, ot něhož nynie, sstaralého světa mylnú žádostí a lidskú bázní jsúce odtr ženi, škodně sú (postúpili). 8b 9a Dán i psán léta narozenie tvého, najmilejší Pane, tisícieho čtrstého dvadcátého, den dvadcátý měsiece črvna. 31
Strana 32
( POROK ČESKÉ KORUNY KRALI UHERSKÉMU, ŽE NEŘÁDNĚ KORUNU PŘIJAL A V KRÁLOVSTVIE ČESKÉ ŞE NASILIM TISKNE Nedávno před najvyššieho Ciesaře zveličenú stolicí stojěci v óbecném všeho stvořenie sboru, žalobu proti tobě, ó nesmy- slné knieže, zjevně sem obětovala a k tobě, aby mně sě spra- vedlnost stala, přesnažně jsem žádala. Jenž jakožto živých 5 i mrtvých súdce najvětčí všecky skutky i srdce plně znaje, bez povyku a zpósoby súdné mé pře váhu vážnú vahú rozváživ, tebe jakožto vinného, ač pomníš, potresktal a káže přede všemi zjevně pokázal, milosrdenstvie sladkost trpkosti spravedlivé přimiesiv. Ale ty jakožto had hluchý a uši své zacpávající, tresktače neslyše 10 a jakožto osel k húslem přisazený kazateli nerozuměje a jakožto spánlivec opojený vínem trhánie nečije a raněnie neželeje, své bezúmosti prohřěšenie nerodil si přestati a k tepúciemu súdci sě obrátiti, ale vetchým hřiechom nové přihromaždije prohřě- šenie, větčíš bezprávie, množíš škody, přispořuješ náti skóv, mě, 15 nevinnú vdovu, nébrž máteř milostivú trýzní rozličnú trápiti nepřestávaje. Pro něžto netoliko z učiněné mě škody jakožto(z) neduhu pomámenie, jímžto na tvé mysli jsi (obraněn), lítostivé mateře obyčejem želejíc tě jakožto syna přirozením, skutkem vraha, na stranu málo otvedši, tichú řečí s tebú umienila sem rozmlúvati, zdali by snad súkromná maternie ochotnosti i kázni řeč již aspoň u tebe prospěla, jemužto dřieve otrápenému tresk- tánie zjevné platno nebylo. Pověz tuto, prosím, ó zmámené knieže, mně samé pozorující otpovědi, aby snad v přítomnosti jiných jsa zahanben nezamlčal, 25 což by měl s právem vyznati. Kterým však právem, kterým 20 9b 32
( POROK ČESKÉ KORUNY KRALI UHERSKÉMU, ŽE NEŘÁDNĚ KORUNU PŘIJAL A V KRÁLOVSTVIE ČESKÉ ŞE NASILIM TISKNE Nedávno před najvyššieho Ciesaře zveličenú stolicí stojěci v óbecném všeho stvořenie sboru, žalobu proti tobě, ó nesmy- slné knieže, zjevně sem obětovala a k tobě, aby mně sě spra- vedlnost stala, přesnažně jsem žádala. Jenž jakožto živých 5 i mrtvých súdce najvětčí všecky skutky i srdce plně znaje, bez povyku a zpósoby súdné mé pře váhu vážnú vahú rozváživ, tebe jakožto vinného, ač pomníš, potresktal a káže přede všemi zjevně pokázal, milosrdenstvie sladkost trpkosti spravedlivé přimiesiv. Ale ty jakožto had hluchý a uši své zacpávající, tresktače neslyše 10 a jakožto osel k húslem přisazený kazateli nerozuměje a jakožto spánlivec opojený vínem trhánie nečije a raněnie neželeje, své bezúmosti prohřěšenie nerodil si přestati a k tepúciemu súdci sě obrátiti, ale vetchým hřiechom nové přihromaždije prohřě- šenie, větčíš bezprávie, množíš škody, přispořuješ náti skóv, mě, 15 nevinnú vdovu, nébrž máteř milostivú trýzní rozličnú trápiti nepřestávaje. Pro něžto netoliko z učiněné mě škody jakožto(z) neduhu pomámenie, jímžto na tvé mysli jsi (obraněn), lítostivé mateře obyčejem želejíc tě jakožto syna přirozením, skutkem vraha, na stranu málo otvedši, tichú řečí s tebú umienila sem rozmlúvati, zdali by snad súkromná maternie ochotnosti i kázni řeč již aspoň u tebe prospěla, jemužto dřieve otrápenému tresk- tánie zjevné platno nebylo. Pověz tuto, prosím, ó zmámené knieže, mně samé pozorující otpovědi, aby snad v přítomnosti jiných jsa zahanben nezamlčal, 25 což by měl s právem vyznati. Kterým však právem, kterým 20 9b 32
Strana 33
úmyslem a kterú smělostí na hrad mój prazský, mně a mému choti dědičně přisvěcený, úkladně a lestně vlúdils se; a jej jakožto zlé viery držatel ne právem, ale skutkem bezprávným drže, tě skrze jakéhos cizokrajného biskupa, nébrž mých synóv lítého 30 mordéře a mé slavné počestnosti lživého haněče, proti pořadu všelikého práva kázals svatým křižmem za krále mazati; a na stolici mého dóstojenstvie směle sě posadiv, mé krásy korunu ot některých pánóv, tvúlstí škodně přelstěných, tvé hanebné hlavě ne zjevně, ale pokútně, ne otkrytě, ale tajně přijal si, neřádně, 35 těch osob i zákonóv, jenžs z práva měl mieti, při tom neměv, přísahy k tomu dlužné neučiniv, měst a obcí i mého nemaje přivolenie. A tu dal jsi sě mým provolati manželem a králem českým nestyděls sě nazývati, a jsa duostojenstvie mého lúpežník znamenitý, slávy zřejmý hánce, pohúbce otvořitý statku a dětí 40 mých najlítější hubitel i nepřietel, jakožto tvé tobě svědčí svě- domie. Pověz však, kterým činem slušie na tě svatého křižma posvátné mazánie, jenž jsi svatého, nébrž Bozského zákona vyplenitel ukrutný, pravdy věčné tupitel rúhavý? I které zajisté sjednánie 45 Krista s Belialem, které stovaryšenie ctnosti s hřiechem a svatého oleje s ramenem všech hřiechóv šeradenstvím (ohaveným)? Pročs však koruny mé čest tak neřádně sobě chtěl osobiti, jenž mé poctivosti slušnost poškvrněnými usty i písmy ohaviti nepře- stáváš? Jistě, rozumieš-li zdravě a právě smýšlíš, ne slávu, ale ohavu, ne čest, ale necti břiemě své šíji tady jsi vzložil, a jímž mníš, by své chlúby povýšil, zmařils a zřetedlně ponížil. Neb ta koruna zlatá, kamením drahým ozdobená, jížto tvú vrtlavú hlavu jakožto slavnú okrasú pílils ozdobiti, jestiť mého dóstojen- stvie jisté znamenie, kteréžto ty slovem i rukú hanieš nestydatě a 55 věčnú potupy mrzkost uvesti vší usiluješ pilností. Pohaně nú tebú na se stavieš korunu, a tak smýšlíš-li, sám sě hanieš; nebť ohyzda cti jakožto i zlost ctnosti neplodí. I proč také smieš sě českým nazývati králem, ježto kacierstvím zkalené jistíš a pracuješ z ko- řen vší mocí vypleti? Zajisté dostiť hanebné jest býti lotrovským kniežetem, ovšem pak kacierským králem! Poňadž v každém těle všelikého údu ohyzda i krásné hlavy lepotu hanbí a nešlechetnost čeledi hospodáře hanie, ovšem pak lid hanebně zhyžděný jest nečest hrozná svého krále. Protož žádal-lis českým králem slúti, 50 10a 10b 60 33
úmyslem a kterú smělostí na hrad mój prazský, mně a mému choti dědičně přisvěcený, úkladně a lestně vlúdils se; a jej jakožto zlé viery držatel ne právem, ale skutkem bezprávným drže, tě skrze jakéhos cizokrajného biskupa, nébrž mých synóv lítého 30 mordéře a mé slavné počestnosti lživého haněče, proti pořadu všelikého práva kázals svatým křižmem za krále mazati; a na stolici mého dóstojenstvie směle sě posadiv, mé krásy korunu ot některých pánóv, tvúlstí škodně přelstěných, tvé hanebné hlavě ne zjevně, ale pokútně, ne otkrytě, ale tajně přijal si, neřádně, 35 těch osob i zákonóv, jenžs z práva měl mieti, při tom neměv, přísahy k tomu dlužné neučiniv, měst a obcí i mého nemaje přivolenie. A tu dal jsi sě mým provolati manželem a králem českým nestyděls sě nazývati, a jsa duostojenstvie mého lúpežník znamenitý, slávy zřejmý hánce, pohúbce otvořitý statku a dětí 40 mých najlítější hubitel i nepřietel, jakožto tvé tobě svědčí svě- domie. Pověz však, kterým činem slušie na tě svatého křižma posvátné mazánie, jenž jsi svatého, nébrž Bozského zákona vyplenitel ukrutný, pravdy věčné tupitel rúhavý? I které zajisté sjednánie 45 Krista s Belialem, které stovaryšenie ctnosti s hřiechem a svatého oleje s ramenem všech hřiechóv šeradenstvím (ohaveným)? Pročs však koruny mé čest tak neřádně sobě chtěl osobiti, jenž mé poctivosti slušnost poškvrněnými usty i písmy ohaviti nepře- stáváš? Jistě, rozumieš-li zdravě a právě smýšlíš, ne slávu, ale ohavu, ne čest, ale necti břiemě své šíji tady jsi vzložil, a jímž mníš, by své chlúby povýšil, zmařils a zřetedlně ponížil. Neb ta koruna zlatá, kamením drahým ozdobená, jížto tvú vrtlavú hlavu jakožto slavnú okrasú pílils ozdobiti, jestiť mého dóstojen- stvie jisté znamenie, kteréžto ty slovem i rukú hanieš nestydatě a 55 věčnú potupy mrzkost uvesti vší usiluješ pilností. Pohaně nú tebú na se stavieš korunu, a tak smýšlíš-li, sám sě hanieš; nebť ohyzda cti jakožto i zlost ctnosti neplodí. I proč také smieš sě českým nazývati králem, ježto kacierstvím zkalené jistíš a pracuješ z ko- řen vší mocí vypleti? Zajisté dostiť hanebné jest býti lotrovským kniežetem, ovšem pak kacierským králem! Poňadž v každém těle všelikého údu ohyzda i krásné hlavy lepotu hanbí a nešlechetnost čeledi hospodáře hanie, ovšem pak lid hanebně zhyžděný jest nečest hrozná svého krále. Protož žádal-lis českým králem slúti, 50 10a 10b 60 33
Strana 34
neměls českého jazyku tak šeradně pohaněti. Paklis hyzdil a 65 chtěl hyzditi, měls netoliko jich královstvím jakožto mrzutú ohavností pohrdati, ale i ot jich obcovánie jakožto od přilípavým neduhem neduživých sě vzdalovati, aby své slávy nepohaněl a své viery bohobojné neprznil. Ale toho nynie ponechajíc, o dřieve zmieněných s tebú chci šíře rozmluviti a tvú neje- 7o šitnost bláznivú tobě světlejé oznámiti. Vieš-li, hanebníče hanebný, co Hospodin řekl k svému zvole- nému proroku Samuelovi? „Naplň roh tvój oleje a poď, pošli tě k Izai betleemskému, neb sem obmyslil sobě z synóv jeho krále.“ A když povolán jsa David přišel, vece k němu: „Vstaň 75 a zmaž jeho! Onť jest, jehož sem zvolil.“ A v knihách Deutero- nomií šíře vypravuje a řka: „Toho ustavíš za králle, jehož pán 1la tvój vyvolí!“ Věrně chceš-li posmysleti a k životu svému odkry- tým zrakem patřiti, sám sě poznáš ne zvoleným, ale zavrženým, a sám sě cti královské musíš pravým súdem otsúditi. Neb psáno jest v knihách Králových, že Hospodin řekl Samuelovi dřieve řečenému: „Dokud ty želeti budeš Saule, poňadž sem já jeho zavrhl, aby viec nekraloval nad Izrahelem proto, že přikázanie mého skutkem nenaplnil?“ A ty pak přikázanie Bozského, jakož to sám musíš vyznati, netoliko skutkem nesplňuješ, ale brž jeho 85 zřetedlné přikázanie bludem i kacierstvím směle nazýváš a jeho věrné zachovatele jakožto zlořečené kacieře tupíš, lúpíš i hubíš. Ale snad dieš: „Svatý sbor Konstanský to jest za blud a za kacieřstvo otsúdil a mně to vypleniti kázal.“ Slyš, prosím: však z kronik spravedlných líčenie shledáváme, že nejednú ti sborové 9o v svých sú pobluzovali nálezciech, v nichžto bývalo mnozstvie otcóv duchovních v řádu i v ctnosti zachovalých. Copak mníš, že by tento sbor nemohl v svém súdu blúditi, v němž viece a přednie strana osob duchovních v bludu zjevném zjevně jest shledána? Neb svědomo jest tobě i jiným, aniž muož kterú vý- mluvy schranú býti zatajeno, že Jan třímezicietmý, papež, toho Kostnicského sboru prvnie hlava, první svolávce, první zjed- natel, byl kacieř, za kacieře tiem sborem zjevně otsúzený. A pak mnozí kardinálové, biskupové, preláti, opati, kněžie duchovní i světští od čtyřidcat, třidcat, dvúdcat, desieti i níže let s křivým papežem sú neústupně drželi, a proto ot papeže, jakož pravie, pravého klati, cti knězské, všech obrokóv, dóstojenství, úřadóv 80 95 11b 100 34
neměls českého jazyku tak šeradně pohaněti. Paklis hyzdil a 65 chtěl hyzditi, měls netoliko jich královstvím jakožto mrzutú ohavností pohrdati, ale i ot jich obcovánie jakožto od přilípavým neduhem neduživých sě vzdalovati, aby své slávy nepohaněl a své viery bohobojné neprznil. Ale toho nynie ponechajíc, o dřieve zmieněných s tebú chci šíře rozmluviti a tvú neje- 7o šitnost bláznivú tobě světlejé oznámiti. Vieš-li, hanebníče hanebný, co Hospodin řekl k svému zvole- nému proroku Samuelovi? „Naplň roh tvój oleje a poď, pošli tě k Izai betleemskému, neb sem obmyslil sobě z synóv jeho krále.“ A když povolán jsa David přišel, vece k němu: „Vstaň 75 a zmaž jeho! Onť jest, jehož sem zvolil.“ A v knihách Deutero- nomií šíře vypravuje a řka: „Toho ustavíš za králle, jehož pán 1la tvój vyvolí!“ Věrně chceš-li posmysleti a k životu svému odkry- tým zrakem patřiti, sám sě poznáš ne zvoleným, ale zavrženým, a sám sě cti královské musíš pravým súdem otsúditi. Neb psáno jest v knihách Králových, že Hospodin řekl Samuelovi dřieve řečenému: „Dokud ty želeti budeš Saule, poňadž sem já jeho zavrhl, aby viec nekraloval nad Izrahelem proto, že přikázanie mého skutkem nenaplnil?“ A ty pak přikázanie Bozského, jakož to sám musíš vyznati, netoliko skutkem nesplňuješ, ale brž jeho 85 zřetedlné přikázanie bludem i kacierstvím směle nazýváš a jeho věrné zachovatele jakožto zlořečené kacieře tupíš, lúpíš i hubíš. Ale snad dieš: „Svatý sbor Konstanský to jest za blud a za kacieřstvo otsúdil a mně to vypleniti kázal.“ Slyš, prosím: však z kronik spravedlných líčenie shledáváme, že nejednú ti sborové 9o v svých sú pobluzovali nálezciech, v nichžto bývalo mnozstvie otcóv duchovních v řádu i v ctnosti zachovalých. Copak mníš, že by tento sbor nemohl v svém súdu blúditi, v němž viece a přednie strana osob duchovních v bludu zjevném zjevně jest shledána? Neb svědomo jest tobě i jiným, aniž muož kterú vý- mluvy schranú býti zatajeno, že Jan třímezicietmý, papež, toho Kostnicského sboru prvnie hlava, první svolávce, první zjed- natel, byl kacieř, za kacieře tiem sborem zjevně otsúzený. A pak mnozí kardinálové, biskupové, preláti, opati, kněžie duchovní i světští od čtyřidcat, třidcat, dvúdcat, desieti i níže let s křivým papežem sú neústupně drželi, a proto ot papeže, jakož pravie, pravého klati, cti knězské, všech obrokóv, dóstojenství, úřadóv 80 95 11b 100 34
Strana 35
110 115 120 130 135 otsúzeni i zbaveni. A v tom ústavně zaprtile vždy tráli též také kardinálové dřieveřečeného Jana; zdaliť sú neblúdili, jenž sú, toho zlořečeného člověka Jana v jeho zlosti znajíce, ale bázní hovadní jsúce uděšeni aneb snad jeho dary porušeni, zvolili tak křivolaký úd za hlavu i zprávce všeho křesťanstvie. Tak vlka hltavého za pastýře ovcí Kristových jej i otcem najsvětějším netoliko usty, ale i písmy nazývali i vší obci křesťanské ohlásili. Jemu sě klaněli, jeho celovali, jemu posluhovali, jeho poslúchali, ot něho moc, čest, obroky přijímali i jiným k týmž dopomáhali. A tady co jsú zlého, co bludného v cierkev Boží uvedli, kto by mohl vypraviti, kto by mohl vypsati, ano rozum lidský té zlosti nesmírnosti nemóž obklíčiti? A kdy tito nebo oni tak velikých zřetedlných bludóv, tak zjevných zlostí sú sě pokáli, kdy jsú anebo od koho rozhřěšeni, kdy aneb kým k svým úřadóm, dóstojnostem, moci navráceni, poňadž rovným nešlechetnosti řetězem byli sú všickni svázáni, stočeni a skrúceni, a tak hřiešni ostavše i bludni, nenieť div, žeť sú v svých radách, súdiech i ná- lezciech blúdili a pravdu věčnú v blud obrátili a poručenstvie Pána našeho Jezukrista za kacierstvíe otsúdili a tiem činem samého Pána Krista, jeho apoštoly, jeho učedlníky i jich věrné následovníky za kacieře potupili. Ale snad by řekl: „Nenieť podobné ku pravdě, by tak dós- tojní lidé a tak veliký sbor mohl poblúditi. „Slyš, coť jest prorok 125 David o tom zle sebraném sboru prorokoval a řka: „Přistali sú králi zemští a kniežata sebrala sě v jedno proti Pánu a proti Kristu jeho. Rozbořme okovy jich a zavrzme ot sebe jho jich. Jenž bydlí v nebesiech, posmievati sě jim bude a Hospodin rúhati sě jim bude. Tehdyť mluviti bude k nim v hněvě svém a v prchlivosti své zamútí je.“ A ne darmoť jest řekl Hospodin skrze Mojžieše v knihách Deutronomii, tiem své zvolené vystřiehaje: „Nebudeš následovati hluku k činění zlého, aniž mnohu přivolíš otsudku, aby ot pravdy poblúdil.“ A nadto, poňadž cierkev křesťanská druhdy pobluzuje, jakož sám papež vyznává, nemáť tobě to zdáti sě dvorno, žeť by ten sbor Konstanský poblúdil. Poňadž ten sbor cierkve křestanské jest znamenie, jakož sám svým písmem vyznává, a vždy věc znamenaná jest stálejšie nežli jejie znamenie, protož, bludné knieže, jistějéť by tobě bylo nepohnutedlné pravdy slov sě chytiti a chycených sě nádržeti, 12а 125 105 3* 35
110 115 120 130 135 otsúzeni i zbaveni. A v tom ústavně zaprtile vždy tráli též také kardinálové dřieveřečeného Jana; zdaliť sú neblúdili, jenž sú, toho zlořečeného člověka Jana v jeho zlosti znajíce, ale bázní hovadní jsúce uděšeni aneb snad jeho dary porušeni, zvolili tak křivolaký úd za hlavu i zprávce všeho křesťanstvie. Tak vlka hltavého za pastýře ovcí Kristových jej i otcem najsvětějším netoliko usty, ale i písmy nazývali i vší obci křesťanské ohlásili. Jemu sě klaněli, jeho celovali, jemu posluhovali, jeho poslúchali, ot něho moc, čest, obroky přijímali i jiným k týmž dopomáhali. A tady co jsú zlého, co bludného v cierkev Boží uvedli, kto by mohl vypraviti, kto by mohl vypsati, ano rozum lidský té zlosti nesmírnosti nemóž obklíčiti? A kdy tito nebo oni tak velikých zřetedlných bludóv, tak zjevných zlostí sú sě pokáli, kdy jsú anebo od koho rozhřěšeni, kdy aneb kým k svým úřadóm, dóstojnostem, moci navráceni, poňadž rovným nešlechetnosti řetězem byli sú všickni svázáni, stočeni a skrúceni, a tak hřiešni ostavše i bludni, nenieť div, žeť sú v svých radách, súdiech i ná- lezciech blúdili a pravdu věčnú v blud obrátili a poručenstvie Pána našeho Jezukrista za kacierstvíe otsúdili a tiem činem samého Pána Krista, jeho apoštoly, jeho učedlníky i jich věrné následovníky za kacieře potupili. Ale snad by řekl: „Nenieť podobné ku pravdě, by tak dós- tojní lidé a tak veliký sbor mohl poblúditi. „Slyš, coť jest prorok 125 David o tom zle sebraném sboru prorokoval a řka: „Přistali sú králi zemští a kniežata sebrala sě v jedno proti Pánu a proti Kristu jeho. Rozbořme okovy jich a zavrzme ot sebe jho jich. Jenž bydlí v nebesiech, posmievati sě jim bude a Hospodin rúhati sě jim bude. Tehdyť mluviti bude k nim v hněvě svém a v prchlivosti své zamútí je.“ A ne darmoť jest řekl Hospodin skrze Mojžieše v knihách Deutronomii, tiem své zvolené vystřiehaje: „Nebudeš následovati hluku k činění zlého, aniž mnohu přivolíš otsudku, aby ot pravdy poblúdil.“ A nadto, poňadž cierkev křesťanská druhdy pobluzuje, jakož sám papež vyznává, nemáť tobě to zdáti sě dvorno, žeť by ten sbor Konstanský poblúdil. Poňadž ten sbor cierkve křestanské jest znamenie, jakož sám svým písmem vyznává, a vždy věc znamenaná jest stálejšie nežli jejie znamenie, protož, bludné knieže, jistějéť by tobě bylo nepohnutedlné pravdy slov sě chytiti a chycených sě nádržeti, 12а 125 105 3* 35
Strana 36
145 150 160 170 140 o nichžto múdrost nestvořená praví: „Nebe i země minú, ale slova má neminú,“ nežli k lidským a bludu poddaným nález- kóm sě přichýliti, kteřížto i s svými nalezovateli jakožto stien zhynú a tě i s sebú k věčnému pochopie zatracení. Však snabdi, nesmyslníku nesmyslný, kterak slúha Pána Krista, svatý Pavel, chtěl, aby řeč jeho kázanie v také celosti a nepohnutedlnosti byla zachována, že, by anděl s nebe jiné jim zvěstoval, nežli ot něho bylo kázáno, aby to za prokleté jmieno bylo: Copak mníš, v jaké stálosti neporušitedlné slova Pána našeho Jezu- krista — a netoliko jeho slova, ale jeho přikázanie, jeho ustavenie, jeho poslednie poručenstvie jeho smrtí potvrzené — mají býti ot jeho věrných neproměnitedlně zachována, že, by všecko vídané i nevídané stvořenie jinak líčilo, nikoli by neslušelo jim v tom věřiti a jedinkého slova našeho Spasitele zmařiti. Nadto pak tomuto sboru prokletému, zlosti plnému, proti zřejmé pravdě 155 Boží, celistvým Písmem stále dovedené, zpurně povstalému, nemá ižádný křesťan ovšem věřiti, k němužto mnoho set pustých a nestydatých zběhlo sě nevěstek, ježto i dřieve pohanská kniežata opatrná od svých vojsk stovaryšenie opatrně otháněli. V němžto, jakož sám vieš, nižádné pokory obraz sě nezjevil, ižádné téměř ctnosti podobenstvie sě neukázalo, ale pýchy zpurnost nadutá, hněvu zlobivá ukrutnost, lakomstvie neklidná žádost, lakoty ošklivá obižnost, vilnosti oplzlá chlípnost a všech téměř nešle- chetností steklo sě mnozstvie. Divím sě, aniž sě mohu dosti nadiviti, jaká jest připadla 165 na tvú mysl otrapa, že tomu sboru porušitedlnému viece nežli Bohu doufáš, tomu bludnému sněmu viece nežli svatému Písmu věříš, a tak bludně věře, jich sě popravcí, nébrž katem býti nesty- díš, jenž sú tvých předkóv, ač chceš rozuměti, nébrž tvých služebníkóv almužníci, kaplané a modlitebníci. Neb to nemylně vieš, že papež tvým v říši předkem, Konstantinem, jest nadán, a pak nižšieho úřadu všelikací kněžie, čím jedno kniežat, pánóv i obecných nadáním al mužnictvie pýchají, panují. Pročež tehdy jim sě tak hanebně podrobuješ, že jich nesmyslné, nébrž Bohu protivné a tvé duši záhubné odsudky vyvodíš? Tiem sě horším každého obecného kata očítě činíš. Nebť onen, někakú mzdú jsa obdařen, popravci otsúzené mrtví, ale ty svými náklady, svú prací, svú i svých nenabytedlnú škodú ty hubíš k jich hřiešné 18 13b 175 36
145 150 160 170 140 o nichžto múdrost nestvořená praví: „Nebe i země minú, ale slova má neminú,“ nežli k lidským a bludu poddaným nález- kóm sě přichýliti, kteřížto i s svými nalezovateli jakožto stien zhynú a tě i s sebú k věčnému pochopie zatracení. Však snabdi, nesmyslníku nesmyslný, kterak slúha Pána Krista, svatý Pavel, chtěl, aby řeč jeho kázanie v také celosti a nepohnutedlnosti byla zachována, že, by anděl s nebe jiné jim zvěstoval, nežli ot něho bylo kázáno, aby to za prokleté jmieno bylo: Copak mníš, v jaké stálosti neporušitedlné slova Pána našeho Jezu- krista — a netoliko jeho slova, ale jeho přikázanie, jeho ustavenie, jeho poslednie poručenstvie jeho smrtí potvrzené — mají býti ot jeho věrných neproměnitedlně zachována, že, by všecko vídané i nevídané stvořenie jinak líčilo, nikoli by neslušelo jim v tom věřiti a jedinkého slova našeho Spasitele zmařiti. Nadto pak tomuto sboru prokletému, zlosti plnému, proti zřejmé pravdě 155 Boží, celistvým Písmem stále dovedené, zpurně povstalému, nemá ižádný křesťan ovšem věřiti, k němužto mnoho set pustých a nestydatých zběhlo sě nevěstek, ježto i dřieve pohanská kniežata opatrná od svých vojsk stovaryšenie opatrně otháněli. V němžto, jakož sám vieš, nižádné pokory obraz sě nezjevil, ižádné téměř ctnosti podobenstvie sě neukázalo, ale pýchy zpurnost nadutá, hněvu zlobivá ukrutnost, lakomstvie neklidná žádost, lakoty ošklivá obižnost, vilnosti oplzlá chlípnost a všech téměř nešle- chetností steklo sě mnozstvie. Divím sě, aniž sě mohu dosti nadiviti, jaká jest připadla 165 na tvú mysl otrapa, že tomu sboru porušitedlnému viece nežli Bohu doufáš, tomu bludnému sněmu viece nežli svatému Písmu věříš, a tak bludně věře, jich sě popravcí, nébrž katem býti nesty- díš, jenž sú tvých předkóv, ač chceš rozuměti, nébrž tvých služebníkóv almužníci, kaplané a modlitebníci. Neb to nemylně vieš, že papež tvým v říši předkem, Konstantinem, jest nadán, a pak nižšieho úřadu všelikací kněžie, čím jedno kniežat, pánóv i obecných nadáním al mužnictvie pýchají, panují. Pročež tehdy jim sě tak hanebně podrobuješ, že jich nesmyslné, nébrž Bohu protivné a tvé duši záhubné odsudky vyvodíš? Tiem sě horším každého obecného kata očítě činíš. Nebť onen, někakú mzdú jsa obdařen, popravci otsúzené mrtví, ale ty svými náklady, svú prací, svú i svých nenabytedlnú škodú ty hubíš k jich hřiešné 18 13b 175 36
Strana 37
185 190 195 205 210 libosti, za něž by měl podlé Bozského práva umřieti, poňadž sú Božieho zákona zachovatelé, kterýžto nad jiné dlužen jsi zacho- 180 vávati, číms větčie dary přijal z Bozské štědroty. Neb o králi psáno jest v knihách Mojžiešových: „Když král sede na stolici královstvie svého, popíšeť sobě zákon tento na knihách, vezma příklad od kněží levitského národu, a bude mieti s sebú a bude ty čísti všecky dny života svého, aby uměl sě báti Boha svého.“ A protož když Hospodin chtěl poručiti ctnému Jozue zprávu lidu svého, řekl jemu: „Neotejdeť kniha zákona tohoto od úst tvých, ale přemyšlovati sě budeš v ní dnem i nocí, aby ostřiehal i činil všecky, kteréž sú psány v ní.“ A ty pak zákonu Bozskému, jeho usty ohlášenému a rukama zjednanému, sě protivíš, a vší bázni sě oprnuv, jej zmařiti neješitně usiluješ. Protož sě v číslo těch počti, o nichž psáno jest: „Opustili sú zákon mocného králi Juda a pohrdali sú bázní Boží, dali sú královstvie své jiným a slávu svú ciziemu lidu." O nichž i prorok die: „Onit sú kralo- vali, ale ne ze mne; kniežata byli sú, a nepoznal sem.“ A jistě věř, že jsi ten, o němž píše Izaiáš: „Korunuje korunovati tě bude a jakožto vardu pustí tě v zemi.“ V tu zemi, o níž Job praví: „Tamť pójdú a nevrátie sě, do země temné a přikryté smrti mrá- kotú, země biedy a temnosti, kdežto ižádný pořad, ale věčná úžast přebývá.“ A boj sě slov Danielových, jenž die: „Staneť na 200 miestě jeho najhubenější a nehodný krásy královské a (v ne- mnohých) dnech zetřien bude.“ Ne by kto taký na tvé miesto vstúpil, ale že ty tak vstúpiv, takově sstúpíš. Ale ať sě k dřevním navrátím a s tebú sě jasnějším hádaním pohádám! Pozoruj, coť pravdy zvěstovatel spravedlivý Pavel praví: „Ižádnýt nebude korunován, leč vlastně bude bojovati. I zdalis ty vlastně kdy bojoval, aby koruny vítězné dosáhl? Snad v ta doby, kdyžto ze všech téměř křesťanských krajóv pře- valné sebrav vojsko, maje Turky bojem polním podstúpiti, jediné ženky vilným kocháním taks velice byl zžeňal, že ani v oděnies' sě směl připraviti, ani nepřátelských opatřiti zástupóv, ale oby- čejem nájemníka, poznav vlka příštieho, také výborné kniežat, hrabí, pánóv, rytieřóv i panoší stádo opustiv, přehanebným útokem si utekl. Kteréžto zajisté stádo, pastýře zbavené, vra- žedlný hluk jakožto vlk hltavý nepřátelně ztekl, zbil, pohubil 215 i zdávil a jakožto náramný vicher drásty biednú smrtí jest obalil. 14a 14b 37
185 190 195 205 210 libosti, za něž by měl podlé Bozského práva umřieti, poňadž sú Božieho zákona zachovatelé, kterýžto nad jiné dlužen jsi zacho- 180 vávati, číms větčie dary přijal z Bozské štědroty. Neb o králi psáno jest v knihách Mojžiešových: „Když král sede na stolici královstvie svého, popíšeť sobě zákon tento na knihách, vezma příklad od kněží levitského národu, a bude mieti s sebú a bude ty čísti všecky dny života svého, aby uměl sě báti Boha svého.“ A protož když Hospodin chtěl poručiti ctnému Jozue zprávu lidu svého, řekl jemu: „Neotejdeť kniha zákona tohoto od úst tvých, ale přemyšlovati sě budeš v ní dnem i nocí, aby ostřiehal i činil všecky, kteréž sú psány v ní.“ A ty pak zákonu Bozskému, jeho usty ohlášenému a rukama zjednanému, sě protivíš, a vší bázni sě oprnuv, jej zmařiti neješitně usiluješ. Protož sě v číslo těch počti, o nichž psáno jest: „Opustili sú zákon mocného králi Juda a pohrdali sú bázní Boží, dali sú královstvie své jiným a slávu svú ciziemu lidu." O nichž i prorok die: „Onit sú kralo- vali, ale ne ze mne; kniežata byli sú, a nepoznal sem.“ A jistě věř, že jsi ten, o němž píše Izaiáš: „Korunuje korunovati tě bude a jakožto vardu pustí tě v zemi.“ V tu zemi, o níž Job praví: „Tamť pójdú a nevrátie sě, do země temné a přikryté smrti mrá- kotú, země biedy a temnosti, kdežto ižádný pořad, ale věčná úžast přebývá.“ A boj sě slov Danielových, jenž die: „Staneť na 200 miestě jeho najhubenější a nehodný krásy královské a (v ne- mnohých) dnech zetřien bude.“ Ne by kto taký na tvé miesto vstúpil, ale že ty tak vstúpiv, takově sstúpíš. Ale ať sě k dřevním navrátím a s tebú sě jasnějším hádaním pohádám! Pozoruj, coť pravdy zvěstovatel spravedlivý Pavel praví: „Ižádnýt nebude korunován, leč vlastně bude bojovati. I zdalis ty vlastně kdy bojoval, aby koruny vítězné dosáhl? Snad v ta doby, kdyžto ze všech téměř křesťanských krajóv pře- valné sebrav vojsko, maje Turky bojem polním podstúpiti, jediné ženky vilným kocháním taks velice byl zžeňal, že ani v oděnies' sě směl připraviti, ani nepřátelských opatřiti zástupóv, ale oby- čejem nájemníka, poznav vlka příštieho, také výborné kniežat, hrabí, pánóv, rytieřóv i panoší stádo opustiv, přehanebným útokem si utekl. Kteréžto zajisté stádo, pastýře zbavené, vra- žedlný hluk jakožto vlk hltavý nepřátelně ztekl, zbil, pohubil 215 i zdávil a jakožto náramný vicher drásty biednú smrtí jest obalil. 14a 14b 37
Strana 38
220 225 230 235 240 245 A ať o dávních pomlčím, přenovét tobě poviem. Zdalis vlastní rukú bojoval, aby tady koruny mé hodně dosáhl, žes téměř bez- číslné vojsko z Rakús, z Míšně, z Uher, z Sas, z Korutan, z Bavor, z Polsky, z Čech, z Moravy, z Charvat, z Dalmacie, z Bulgarie, z Valach, z Chúnóv, z Jas, z Ras, z Slovan, z Srb, z Brabant, z Švábóv, z Englantu, z Rýna, z lužické, vestfalské, holandrské, turynské i jiných vlastí mými penězi sebral a lživými listy, aby prazské mé město vybojoval a mé syny i dcery v něm zhubil, zlúpil i zmordoval. A kdyžs je valně oblehl, své moci chtě zkusiti, bojovně vojska zřiediv, přitrh slavně k srubóm jeho jakožto ovčince utlým z dřeva stavením ustaveným, a tu udatnú rukú dobývaje, maje tisíc vybojovníkóv proti jednomu těch chyší braniteli, snad uschlého listu zvukem hrozným aneb snad cep- ným štěkotem jsa zastrašen, hanebně poběhl si a statečnějšíchs mnozstvie šeradně ztratil, tudiež i zmrhal si vojákóv. Neb tu jedni zbiti, druzí hlavy slámali, třetí ztonuli, čtvrtí samými stra- chy zcepeněli. A na tom i na mnohých dřieve pótkách s škodnú hanebností počiv nebezpečnú nesnáz v mého města dobývaní, s měšťany mými nechav bojovánie, počals novú válku s hady, žabami, myšmi i s štíry a muchami. A vida, že i těm novým vá- lečníkom nikoli nemóžeš odolati, ani proti jich náramné moci vší svú mocí na poli ostati, chřbet bojujícím strašlivě obrátiv, v noc- ných temnostech utekl si před nimi, aby, tě stíhajíce, tvých stopí pro tmy nepoznali a postihnúce tebe i s tvým udatným vojskem nedobili. A tak hanebný útok za rytieřskú obranu vzácně přijav, tak převelikého vojska hlučný zástup, takú snažností, takým ná- kladem, tak mnohým časem sebraný, v jednom dni šeradněs roztrúsil. Zdali tě súditi budu hodným mé koruny, žes mnohé děti mé, všelikého stavu, věku i pořádu, zákona Bozského věrné a stálé zachovatele i vyznavatele kupuje, rozličně zhubil, ztrýznil, zmordoval i spálil? Či-li žes opuštěného města a ovšem spále- ného dielec zdí kázal obořiti? Ale snad odpovieš: „Statečnějšiet jsem vítězné udatnosti 15b znamenie před obličejem tvým nedávno okázal, pro něžto mě hodného súditi budeš svého královstvie. Nebť sem kostela tvého prazského nedobytého rytieřsky dobyl, kosti i hroby sva- tých statečně zlúpil, ornáty, čalúny, koruny i kalichy pobral a tyť sem štědrú rukú mezi tvé cti hanitele, mezi tvého sbožie 15a 250 38
220 225 230 235 240 245 A ať o dávních pomlčím, přenovét tobě poviem. Zdalis vlastní rukú bojoval, aby tady koruny mé hodně dosáhl, žes téměř bez- číslné vojsko z Rakús, z Míšně, z Uher, z Sas, z Korutan, z Bavor, z Polsky, z Čech, z Moravy, z Charvat, z Dalmacie, z Bulgarie, z Valach, z Chúnóv, z Jas, z Ras, z Slovan, z Srb, z Brabant, z Švábóv, z Englantu, z Rýna, z lužické, vestfalské, holandrské, turynské i jiných vlastí mými penězi sebral a lživými listy, aby prazské mé město vybojoval a mé syny i dcery v něm zhubil, zlúpil i zmordoval. A kdyžs je valně oblehl, své moci chtě zkusiti, bojovně vojska zřiediv, přitrh slavně k srubóm jeho jakožto ovčince utlým z dřeva stavením ustaveným, a tu udatnú rukú dobývaje, maje tisíc vybojovníkóv proti jednomu těch chyší braniteli, snad uschlého listu zvukem hrozným aneb snad cep- ným štěkotem jsa zastrašen, hanebně poběhl si a statečnějšíchs mnozstvie šeradně ztratil, tudiež i zmrhal si vojákóv. Neb tu jedni zbiti, druzí hlavy slámali, třetí ztonuli, čtvrtí samými stra- chy zcepeněli. A na tom i na mnohých dřieve pótkách s škodnú hanebností počiv nebezpečnú nesnáz v mého města dobývaní, s měšťany mými nechav bojovánie, počals novú válku s hady, žabami, myšmi i s štíry a muchami. A vida, že i těm novým vá- lečníkom nikoli nemóžeš odolati, ani proti jich náramné moci vší svú mocí na poli ostati, chřbet bojujícím strašlivě obrátiv, v noc- ných temnostech utekl si před nimi, aby, tě stíhajíce, tvých stopí pro tmy nepoznali a postihnúce tebe i s tvým udatným vojskem nedobili. A tak hanebný útok za rytieřskú obranu vzácně přijav, tak převelikého vojska hlučný zástup, takú snažností, takým ná- kladem, tak mnohým časem sebraný, v jednom dni šeradněs roztrúsil. Zdali tě súditi budu hodným mé koruny, žes mnohé děti mé, všelikého stavu, věku i pořádu, zákona Bozského věrné a stálé zachovatele i vyznavatele kupuje, rozličně zhubil, ztrýznil, zmordoval i spálil? Či-li žes opuštěného města a ovšem spále- ného dielec zdí kázal obořiti? Ale snad odpovieš: „Statečnějšiet jsem vítězné udatnosti 15b znamenie před obličejem tvým nedávno okázal, pro něžto mě hodného súditi budeš svého královstvie. Nebť sem kostela tvého prazského nedobytého rytieřsky dobyl, kosti i hroby sva- tých statečně zlúpil, ornáty, čalúny, koruny i kalichy pobral a tyť sem štědrú rukú mezi tvé cti hanitele, mezi tvého sbožie 15a 250 38
Strana 39
260 270 275 280 285 hubitele, mezi tvých synóv i dcer líté vrahy rozdal na potupu i posměch věčný tvé velebné slávy.“- Ó bláznivé všech bláznóv knieže, by ti skutkové nynie vypravení koho hodna činili mé koruny, kto by v tom omyl měl, by zajiec, mezi zvieřaty naj- báznivější, nebyl dóstojen korunovánie, jenž, jsa ot přirozenie bezobrany a od hltavých psóv honěn, kyprý útok maje za obranu, častokrát svým stihačom chřbet obracuje. A kto smyslný zed- níkom čest koruny otejme, kteřížto, malú mzdú jsúce najímáni, zdi, domy i hrady bořie? A kto také múdrý katy a padúchy i mor- déře koruny zbaví, kteřížto mučie i mordují sobě ovšem nevinné? Múdrýť také ižádný by neotsuzoval korunovánie lúpežníky, sva- 265 tokrádce i zloděje, kteřížto, sě i své na nebezpečenstvie vydáva- jíce, živé lúpie i mrtvie, ižádnému stavu ani věku nehovějíce. A přesto byť pokútné korunovánie, ó bezumé knieže, tě králem vlastně učinilo, proč by strážný anebo zloděj, té koruny dosáhna a na svú hlavu vstavě, králem nebyl? Zajisté nesmyslíš, ač mníš, by pro ten skutek nepořádného korunovánie měl býti králem České země právě nazván. Nebť ne korunovánie, ale hod- nost osoby a měst, pánóv a obcí zemských jednostajné a řádné svolenie krále spravedlného spravedlivě ustavují. Zdali nevieš, ješto dlužen jsi z práva věděti, kterak podlé svatých otcóv dáv- ného a chvalného zákona král dlužen jest přísahu učiniti v čas svého korunovánie, aby královstvie svého práva a koruny čest neporušile zachovával. A podlé mých práv, až dosavad neporu- šile (zachovávaných), hodného ustavenie král, dřieve nežli přijme korunu, na zjevném miestě a zjevně má přisieci, aby ne- otlučoval vlasti měst, hradóv, k koruně královstvie českého pří- slušejících, a aby města, obce, pány, šlechtice, panoše i všeliké zemaníny při jich práviech, svobodách, lhostajnostech nepohnu- tedlně zachoval. A té přísahy neučinil si, ne jako pastýř dveřmi, ale jinady jakožto zloděj a lotr vnikl si do ovčince mého králov- stvie. Paklis učinil, známoť jest, aniž móž kterú skryto býti chy- trostí, žes svú přísahu mnohonásobně přestúpil, a tak jakožto zřejmě křivý přísežník jsi nehoden královského dóstojenstvie. Avšak to by mi nemělo divno býti, žeť bych tě v křivé přísaze nynie shledala, nebť sem to i dřieve o tobě často slýchala, a zvláště žes nejednú Pánu Bohu hlasitě a zjevně přisahal, že hanby i škody, mně ot míšenského markrabě bezprávně učiněné, po- 16 a 16b 255 290 39
260 270 275 280 285 hubitele, mezi tvých synóv i dcer líté vrahy rozdal na potupu i posměch věčný tvé velebné slávy.“- Ó bláznivé všech bláznóv knieže, by ti skutkové nynie vypravení koho hodna činili mé koruny, kto by v tom omyl měl, by zajiec, mezi zvieřaty naj- báznivější, nebyl dóstojen korunovánie, jenž, jsa ot přirozenie bezobrany a od hltavých psóv honěn, kyprý útok maje za obranu, častokrát svým stihačom chřbet obracuje. A kto smyslný zed- níkom čest koruny otejme, kteřížto, malú mzdú jsúce najímáni, zdi, domy i hrady bořie? A kto také múdrý katy a padúchy i mor- déře koruny zbaví, kteřížto mučie i mordují sobě ovšem nevinné? Múdrýť také ižádný by neotsuzoval korunovánie lúpežníky, sva- 265 tokrádce i zloděje, kteřížto, sě i své na nebezpečenstvie vydáva- jíce, živé lúpie i mrtvie, ižádnému stavu ani věku nehovějíce. A přesto byť pokútné korunovánie, ó bezumé knieže, tě králem vlastně učinilo, proč by strážný anebo zloděj, té koruny dosáhna a na svú hlavu vstavě, králem nebyl? Zajisté nesmyslíš, ač mníš, by pro ten skutek nepořádného korunovánie měl býti králem České země právě nazván. Nebť ne korunovánie, ale hod- nost osoby a měst, pánóv a obcí zemských jednostajné a řádné svolenie krále spravedlného spravedlivě ustavují. Zdali nevieš, ješto dlužen jsi z práva věděti, kterak podlé svatých otcóv dáv- ného a chvalného zákona král dlužen jest přísahu učiniti v čas svého korunovánie, aby královstvie svého práva a koruny čest neporušile zachovával. A podlé mých práv, až dosavad neporu- šile (zachovávaných), hodného ustavenie král, dřieve nežli přijme korunu, na zjevném miestě a zjevně má přisieci, aby ne- otlučoval vlasti měst, hradóv, k koruně královstvie českého pří- slušejících, a aby města, obce, pány, šlechtice, panoše i všeliké zemaníny při jich práviech, svobodách, lhostajnostech nepohnu- tedlně zachoval. A té přísahy neučinil si, ne jako pastýř dveřmi, ale jinady jakožto zloděj a lotr vnikl si do ovčince mého králov- stvie. Paklis učinil, známoť jest, aniž móž kterú skryto býti chy- trostí, žes svú přísahu mnohonásobně přestúpil, a tak jakožto zřejmě křivý přísežník jsi nehoden královského dóstojenstvie. Avšak to by mi nemělo divno býti, žeť bych tě v křivé přísaze nynie shledala, nebť sem to i dřieve o tobě často slýchala, a zvláště žes nejednú Pánu Bohu hlasitě a zjevně přisahal, že hanby i škody, mně ot míšenského markrabě bezprávně učiněné, po- 16 a 16b 255 290 39
Strana 40
295 300 305 310 315 mstíš, ač jsi syn ciesaře Karla. A toho netoliko nezdržals, ale bržs jeho za milostného přietele přijal, mými dary daroval, má města i mé hrady jemu zapsal a jeho na mú hanbu i záhubu po- zval. A tadys sě sám synovstvie ciesaře Karla i práva dědičného po něm, ač by které mohl mieti pravým právem, otsúdil. Aj, z těchto i dřieve řečených řečí, ač chceš právě rozuměti, jasným dóvodem jestiť dolíčeno, jak bláznivě, jak nepořádně a jak bezprávně mé cti korunu a královstvie mého jméno pílils sobě osobiti a že to scestné a neřádné korunovánie ižádné váhy, ižádného práva, ižádné moci nemá. Protož styď sě, ó nesmyslné knieže, asponě přede mnú, z své veliké bezumosti, jenž jsi v sboru všeho stvořenie nechtěl sě styděti, a dřieve tobě ote mne vypra- vené na mysli snažnú přemietaj snažností a přemyšle né na se 17a sám obyčejem sě treskcícieho vážně obrat a nehodností svých přemnohú mrzkost právě opatře, srdečně želej a čiň hodné ovoce Bohu vzácného pokánie, zdalit by sě ještě ráčil Buoh nad tebú smilovati, jehož jsi veleslavnosti nevymluvnú dobrotu tak bez- číslnú hřiechóv nepravostí rozhněval, a tobě tvé viny otpustě, tě svým věrným sluhú a následníkem učinil a k výsosti tvé cti navrátil, ot niež jsi jeho spravedlivú pomstú ponížen, poňadž jest Šavla, své pravdy tupitele a protivníka a věrných křes- tanóv ukrutného hubitele, slepotú poraziv, najznamenitějšieho kazatele a súd svého zvolenie učinil, a Manasena, modláře a svatých prorokóv lítého mordéře, vazbú těžkú upokořiv, ku pokání přivedl a k ztracenému hanebně království slavně na- vrátil svú milostí, poňadž jeho neosežité milosrdenstvie všech nešlechetností velikost přesahuje a slíbil jest věrně kajícím dáti milost a vuoli jeho statečně činícím věčné blahoslavenstvie. 320 Amen. 40
295 300 305 310 315 mstíš, ač jsi syn ciesaře Karla. A toho netoliko nezdržals, ale bržs jeho za milostného přietele přijal, mými dary daroval, má města i mé hrady jemu zapsal a jeho na mú hanbu i záhubu po- zval. A tadys sě sám synovstvie ciesaře Karla i práva dědičného po něm, ač by které mohl mieti pravým právem, otsúdil. Aj, z těchto i dřieve řečených řečí, ač chceš právě rozuměti, jasným dóvodem jestiť dolíčeno, jak bláznivě, jak nepořádně a jak bezprávně mé cti korunu a královstvie mého jméno pílils sobě osobiti a že to scestné a neřádné korunovánie ižádné váhy, ižádného práva, ižádné moci nemá. Protož styď sě, ó nesmyslné knieže, asponě přede mnú, z své veliké bezumosti, jenž jsi v sboru všeho stvořenie nechtěl sě styděti, a dřieve tobě ote mne vypra- vené na mysli snažnú přemietaj snažností a přemyšle né na se 17a sám obyčejem sě treskcícieho vážně obrat a nehodností svých přemnohú mrzkost právě opatře, srdečně želej a čiň hodné ovoce Bohu vzácného pokánie, zdalit by sě ještě ráčil Buoh nad tebú smilovati, jehož jsi veleslavnosti nevymluvnú dobrotu tak bez- číslnú hřiechóv nepravostí rozhněval, a tobě tvé viny otpustě, tě svým věrným sluhú a následníkem učinil a k výsosti tvé cti navrátil, ot niež jsi jeho spravedlivú pomstú ponížen, poňadž jest Šavla, své pravdy tupitele a protivníka a věrných křes- tanóv ukrutného hubitele, slepotú poraziv, najznamenitějšieho kazatele a súd svého zvolenie učinil, a Manasena, modláře a svatých prorokóv lítého mordéře, vazbú těžkú upokořiv, ku pokání přivedl a k ztracenému hanebně království slavně na- vrátil svú milostí, poňadž jeho neosežité milosrdenstvie všech nešlechetností velikost přesahuje a slíbil jest věrně kajícím dáti milost a vuoli jeho statečně činícím věčné blahoslavenstvie. 320 Amen. 40
Strana 41
TUTO 9Ú POPSÁNY KRAJINY, VLASTI A ZEMĚ, Z NICHŽ JEST KRÁL UHERSKÝ VYVEDL LID K OBLEŽENÍ PRAHY 5 10 15 Král uherský chtě dobyti Prahy a v ní věrné zbíti, kteříž Boha právě znají, tělo i krev přijímají Pána svého Jezukrista, jakož velí Písma jistá, sebral lidi dole psané, s nimiž držal pole plané plné puol páté neděle. Potom nemohl léci déle pro zlé hady a ještěry, žáby, múchy, líté zvěři, Bohem divně naň seslané, tudiež nikdy nevídané, aby zprostil své zvolené Buoh tak z ruky zlořečené, jemuž buď čest vždy i chvála ote všeho tvoru dána. 17b Uhři Charváti Dalmatští Bulgaři Sikuli Valasi 25 Fraňkové 20 Prušené Jasi Slovené Puchneři Grabfeldští Srbi Thurinkové 41
TUTO 9Ú POPSÁNY KRAJINY, VLASTI A ZEMĚ, Z NICHŽ JEST KRÁL UHERSKÝ VYVEDL LID K OBLEŽENÍ PRAHY 5 10 15 Král uherský chtě dobyti Prahy a v ní věrné zbíti, kteříž Boha právě znají, tělo i krev přijímají Pána svého Jezukrista, jakož velí Písma jistá, sebral lidi dole psané, s nimiž držal pole plané plné puol páté neděle. Potom nemohl léci déle pro zlé hady a ještěry, žáby, múchy, líté zvěři, Bohem divně naň seslané, tudiež nikdy nevídané, aby zprostil své zvolené Buoh tak z ruky zlořečené, jemuž buď čest vždy i chvála ote všeho tvoru dána. 17b Uhři Charváti Dalmatští Bulgaři Sikuli Valasi 25 Fraňkové 20 Prušené Jasi Slovené Puchneři Grabfeldští Srbi Thurinkové 41
Strana 42
30 35 40 Fojtlantéři z Harce Rakúští Aragonští Sasíci Markysi Švejceři Budyšínští Lužičští Perličtí Žitavští Poláci Vratislavští Moravené Chúnové Jasi Rusi Chorutanští Štyrští Karniolští Míšenští Brabanští Svalfeldští Švábi Vestfali Francúzi Engliši Bavoři Pannochéři kniežata slezská aneb polská Opavský Ryněné Minstrberští Holandrští téměř všichni páni zemští 45 i města mnohá země České arcibiskup prazský patriarcha akvilejský biskup olomúcký biskup litomyšlský 50 biskup pasovský a mnozí jiní prelátové kniežat v počtu čtyřidcat a tři hrabě mnozí 18a 42
30 35 40 Fojtlantéři z Harce Rakúští Aragonští Sasíci Markysi Švejceři Budyšínští Lužičští Perličtí Žitavští Poláci Vratislavští Moravené Chúnové Jasi Rusi Chorutanští Štyrští Karniolští Míšenští Brabanští Svalfeldští Švábi Vestfali Francúzi Engliši Bavoři Pannochéři kniežata slezská aneb polská Opavský Ryněné Minstrberští Holandrští téměř všichni páni zemští 45 i města mnohá země České arcibiskup prazský patriarcha akvilejský biskup olomúcký biskup litomyšlský 50 biskup pasovský a mnozí jiní prelátové kniežat v počtu čtyřidcat a tři hrabě mnozí 18a 42
Strana 43
AN VERŠOVANÁ ŽALOBA KORUNY ČESKÉ 5 10 15 Nynie česká já Koruna, zamúcená jakti vdova, plna strasti i žalosti a rozličnú bezpravostí jsúci velmi obtiežena, ot svých křivě pohaněna, žalovatiť musím tobě já, tvá dievka v své sirobě, tobě, Králi všemohúcí, Pane věčný, vševědúcí, na Zikmunda, z Uher krále — ač tak řéci mohu právě, neb ktož sebe zpravovati nechce, jiným kralovati nemáť, ovšem z práva tvého, aby s právem zlý dobrého vyšší nebyl ni vzácnějí: tomuť rady všecky chtějí. 18b Na tohoť já, jménem krále, 20 tvéť žaluji bozské slávě, že kakžkoli já sem jemu, muži ovšem nevděčnému, mnoho zdála vždy dobrého, pohodlného, počestného, jemu samém', jeho rodu, jeho bratru, otci, dědu, když sem vzala děda jeho Jana, hrabi luchburského, králem českým učinila, 25 43
AN VERŠOVANÁ ŽALOBA KORUNY ČESKÉ 5 10 15 Nynie česká já Koruna, zamúcená jakti vdova, plna strasti i žalosti a rozličnú bezpravostí jsúci velmi obtiežena, ot svých křivě pohaněna, žalovatiť musím tobě já, tvá dievka v své sirobě, tobě, Králi všemohúcí, Pane věčný, vševědúcí, na Zikmunda, z Uher krále — ač tak řéci mohu právě, neb ktož sebe zpravovati nechce, jiným kralovati nemáť, ovšem z práva tvého, aby s právem zlý dobrého vyšší nebyl ni vzácnějí: tomuť rady všecky chtějí. 18b Na tohoť já, jménem krále, 20 tvéť žaluji bozské slávě, že kakžkoli já sem jemu, muži ovšem nevděčnému, mnoho zdála vždy dobrého, pohodlného, počestného, jemu samém', jeho rodu, jeho bratru, otci, dědu, když sem vzala děda jeho Jana, hrabi luchburského, králem českým učinila, 25 43
Strana 44
30 ctí i sbožím povýšila, potom Karla, otce jeho, muže ovšem šlechetného, statkem, chvalú zveličila, ctí ciesarskú zvelebila, pak Václava, bratra jeho, krále v Čechách i římského, pánem také mnohých zemí zjednala sem radú, mocí. Potom, jakž mním, (z) kmene toho 40 teď Zikmunda zúfalého, o němž mnoho chtiec praviti, musímť řeči uskrovniti před tvú, Pane, jasnú tváří, neb tvých očí jasné záři 45 všeckny věci jsúť odkryty, i ty, jenž sú v srdcích skryty, toho muže proklatého, tobě, jakž mním, mrzutého, zchovala sem ještě v břiše, an v mateři ledva dýše; potom z břicha rozeného přijala jsem, mňec dobrého syna ze ctných předkóv kmene, větev z vonného kořene, nevěduci hoře svého z jeho ruky budúcieho, jeho laskavě zchovala, jakžto syna pěstovala, studu, kázni jej učila, ctí markrabskú okrášlila; a na tom dosti nemajíc, k dobrým lepších přispářejíc, svým nákladem, svú snažností, mocí, prací, opatrností v ta královstvie sem vsadila, sbožím, chvalú ozdobila, v nichžto sedě zle panuje, 35 50 55 60 19 a 65 19 44
30 ctí i sbožím povýšila, potom Karla, otce jeho, muže ovšem šlechetného, statkem, chvalú zveličila, ctí ciesarskú zvelebila, pak Václava, bratra jeho, krále v Čechách i římského, pánem také mnohých zemí zjednala sem radú, mocí. Potom, jakž mním, (z) kmene toho 40 teď Zikmunda zúfalého, o němž mnoho chtiec praviti, musímť řeči uskrovniti před tvú, Pane, jasnú tváří, neb tvých očí jasné záři 45 všeckny věci jsúť odkryty, i ty, jenž sú v srdcích skryty, toho muže proklatého, tobě, jakž mním, mrzutého, zchovala sem ještě v břiše, an v mateři ledva dýše; potom z břicha rozeného přijala jsem, mňec dobrého syna ze ctných předkóv kmene, větev z vonného kořene, nevěduci hoře svého z jeho ruky budúcieho, jeho laskavě zchovala, jakžto syna pěstovala, studu, kázni jej učila, ctí markrabskú okrášlila; a na tom dosti nemajíc, k dobrým lepších přispářejíc, svým nákladem, svú snažností, mocí, prací, opatrností v ta královstvie sem vsadila, sbožím, chvalú ozdobila, v nichžto sedě zle panuje, 35 50 55 60 19 a 65 19 44
Strana 45
70 75 80 90 sě sám i své zle zpravuje. Protož i z těch pro své zlosti, dobyv lidské nelibosti, když byl vyhnán jakžto klený, z dobré obce vyvržený, přijala sem jeho míle a ihned mi bylo píle, že sem jeho svú pilností, silú, prací, bedlivostí k jeho panství navrátila, v jeho stolci osadila. A nedávno sem zjednala, svú múdrostí obmyslila, žeť jest králem římským zvolen, ale solí tvú nesolen - neb ktož suol má tvé múdrosti, plnť jest ctnosti i vděčnosti. 85 Ale tento muž všie zlosti, obraz zřejmý nevděčnosti, tak zapomněv všeho toho dobroděnie přemnohého, jakžto viper své mateři narodil sě k mému hoři. Učinil mi mnoho zlého, mně nevinné bezprávného, jehož málo tuto poviem, na tom své cti sama shoviem. 100 65 Ont Prokopa, bratra svého a markrabí moravského, jav pod klejtem, v vazbu vsadil a tu jeho duše zbavil. Potom i krále Václava, jehož byla vzácná sláva, chotě mého přemilého, svého bratra stařejšieho, krále Čechóv i římského, jav pode lstí v domě jeho, 20a 45
70 75 80 90 sě sám i své zle zpravuje. Protož i z těch pro své zlosti, dobyv lidské nelibosti, když byl vyhnán jakžto klený, z dobré obce vyvržený, přijala sem jeho míle a ihned mi bylo píle, že sem jeho svú pilností, silú, prací, bedlivostí k jeho panství navrátila, v jeho stolci osadila. A nedávno sem zjednala, svú múdrostí obmyslila, žeť jest králem římským zvolen, ale solí tvú nesolen - neb ktož suol má tvé múdrosti, plnť jest ctnosti i vděčnosti. 85 Ale tento muž všie zlosti, obraz zřejmý nevděčnosti, tak zapomněv všeho toho dobroděnie přemnohého, jakžto viper své mateři narodil sě k mému hoři. Učinil mi mnoho zlého, mně nevinné bezprávného, jehož málo tuto poviem, na tom své cti sama shoviem. 100 65 Ont Prokopa, bratra svého a markrabí moravského, jav pod klejtem, v vazbu vsadil a tu jeho duše zbavil. Potom i krále Václava, jehož byla vzácná sláva, chotě mého přemilého, svého bratra stařejšieho, krále Čechóv i římského, jav pode lstí v domě jeho, 20a 45
Strana 46
105 potom jeho nesl do Viedně a tu držal dosti biedně. A by nebyl z té tesknosti zproštěn, Pane, tvú milostí, byl by tudiež vězněm umřel, aniž by ho Čech kdy uzřel. A na tom zlém dosti neměv, ale v krov sě zlosti oděv, svými listy klejtovnými — mohuť řéci úkladnými - 115 syna mého Jana ctného, kněze tobě převzácného, Hus, tvé pravdy vyznatele a stálého kazatele, vylúdiv ho do Kostnice, všie [křivoty] pachadlnice, věziv kázal upáliti, popel v vodu potopiti. Potom muže umělého a nad jiné výmluvného, Jeronyma, poctivého mistra, rodu i prazského, spálil jakžto muže zlého a kacieře zaprtlého pro tvé pravdy vyznávanie, hřiechóv knězských oznámenie, k mému ovšem pohanění, mé slavnosti ohyždění. 110 120 125 20b 130 135 140 Však těch zlob všech zapomněvši a lepšiemu sě naděvši, že by, syt jsa, zlosti ostal, cti [sě] chytě, při ní zóstal, poňadž smysla, let přibylo, aby zlé vše omrzelo, jenž v mladosti libo bylo, již v starosti ohyždělo, chtěch ho vzieti za manžela, 46
105 potom jeho nesl do Viedně a tu držal dosti biedně. A by nebyl z té tesknosti zproštěn, Pane, tvú milostí, byl by tudiež vězněm umřel, aniž by ho Čech kdy uzřel. A na tom zlém dosti neměv, ale v krov sě zlosti oděv, svými listy klejtovnými — mohuť řéci úkladnými - 115 syna mého Jana ctného, kněze tobě převzácného, Hus, tvé pravdy vyznatele a stálého kazatele, vylúdiv ho do Kostnice, všie [křivoty] pachadlnice, věziv kázal upáliti, popel v vodu potopiti. Potom muže umělého a nad jiné výmluvného, Jeronyma, poctivého mistra, rodu i prazského, spálil jakžto muže zlého a kacieře zaprtlého pro tvé pravdy vyznávanie, hřiechóv knězských oznámenie, k mému ovšem pohanění, mé slavnosti ohyždění. 110 120 125 20b 130 135 140 Však těch zlob všech zapomněvši a lepšiemu sě naděvši, že by, syt jsa, zlosti ostal, cti [sě] chytě, při ní zóstal, poňadž smysla, let přibylo, aby zlé vše omrzelo, jenž v mladosti libo bylo, již v starosti ohyždělo, chtěch ho vzieti za manžela, 46
Strana 47
145 150 155 160 já, nebožka ovdovělá, by byl zlosti neobnovil, jedu z srdce tak neprolil, kterýž nosil ke mně skrytě, kdyžto směle, hrdě, lítě, jsa v mém městě Vratislavě, chtě škoditi mně v mé slávě, zjímal, zlúpil tu mé syny pro tvój zákon, a bez viny, ježto nutil k ótepření, od tvé pravdy k odstúpení. Z nichžto jeden, muž všie chvály a tvój rytieř, v vieře stálý, nechtěl pravdy ustúpiti; jehož kázal uvláčiti koňmi, potom upáliti a upáliv utopiti; jemuž jméno Krása bylo a dobře sě přihodilo, nebť jest muž byl tobě krásný, jakžto věřím, libý, vzácný. Ten, rozprodav věnce světské, došel koruny nebeské; 165 ztrativ život ten nevděčný, získal jistě sobě věčný. 21a 170 175 Na tom ten král neměv dosti, horšie přidav již k své zlosti, všie dobroty mé zapomněl, v dvojí zlobu sám sě oděl, chtě mě ovšem zahladiti, z země živých vypleniti, ot římského zle biskupa, jehož milost věrným skúpa, obdržal kříž krevný na mě a proklaté světské rámě, aby každý mohl mé děti, když chce koli, všady jieti, 47
145 150 155 160 já, nebožka ovdovělá, by byl zlosti neobnovil, jedu z srdce tak neprolil, kterýž nosil ke mně skrytě, kdyžto směle, hrdě, lítě, jsa v mém městě Vratislavě, chtě škoditi mně v mé slávě, zjímal, zlúpil tu mé syny pro tvój zákon, a bez viny, ježto nutil k ótepření, od tvé pravdy k odstúpení. Z nichžto jeden, muž všie chvály a tvój rytieř, v vieře stálý, nechtěl pravdy ustúpiti; jehož kázal uvláčiti koňmi, potom upáliti a upáliv utopiti; jemuž jméno Krása bylo a dobře sě přihodilo, nebť jest muž byl tobě krásný, jakžto věřím, libý, vzácný. Ten, rozprodav věnce světské, došel koruny nebeské; 165 ztrativ život ten nevděčný, získal jistě sobě věčný. 21a 170 175 Na tom ten král neměv dosti, horšie přidav již k své zlosti, všie dobroty mé zapomněl, v dvojí zlobu sám sě oděl, chtě mě ovšem zahladiti, z země živých vypleniti, ot římského zle biskupa, jehož milost věrným skúpa, obdržal kříž krevný na mě a proklaté světské rámě, aby každý mohl mé děti, když chce koli, všady jieti, 47
Strana 48
bíti, sieci i lúpiti, 180 ohněm, mečem pohubiti pro tvé pravdy vyznávanie a poslušnost přikázanie. Neb tak dáno ot papeže, jenž přestúpil v tom tvé meze, aby, tvé pravdy jistotu tupiec jakžto bludnú psotu a jie věrné vyznatele mordujíce všady směle, byli hřiechóv všech zbaveni 190 a zemrúce oslaveni. 185 Tú lží zřejmú a rúhavú, utlých srdcí mořitedlnú, mými také i poklady svolal vojska otevšady, 195 kněží, pány i vévody na mú hanbu, na mé škody i mé zvláštnie na mě zbúřil, aby mého panstvie súžil moc širokú, tebú danú, chválu zprznil zveličenú, statek pobral, dietky zhubil, všicku zemi tak pohubil, aby nebyl žádný tvého vyznavatel poslednieho poručenstvie životného, tvým věrným spasitedlného, kteréž jistě poručenstvie, tvú ctně smrtí potvrzené, má do konce světa tráti 210 a sě s světem dokonati. 200 205 21b A tak vidíš, věčný králi, coť tvých věrných lidí pálí, v doly mece i morduje, ženy, panny poškvrňuje, 48
bíti, sieci i lúpiti, 180 ohněm, mečem pohubiti pro tvé pravdy vyznávanie a poslušnost přikázanie. Neb tak dáno ot papeže, jenž přestúpil v tom tvé meze, aby, tvé pravdy jistotu tupiec jakžto bludnú psotu a jie věrné vyznatele mordujíce všady směle, byli hřiechóv všech zbaveni 190 a zemrúce oslaveni. 185 Tú lží zřejmú a rúhavú, utlých srdcí mořitedlnú, mými také i poklady svolal vojska otevšady, 195 kněží, pány i vévody na mú hanbu, na mé škody i mé zvláštnie na mě zbúřil, aby mého panstvie súžil moc širokú, tebú danú, chválu zprznil zveličenú, statek pobral, dietky zhubil, všicku zemi tak pohubil, aby nebyl žádný tvého vyznavatel poslednieho poručenstvie životného, tvým věrným spasitedlného, kteréž jistě poručenstvie, tvú ctně smrtí potvrzené, má do konce světa tráti 210 a sě s světem dokonati. 200 205 21b A tak vidíš, věčný králi, coť tvých věrných lidí pálí, v doly mece i morduje, ženy, panny poškvrňuje, 48
Strana 49
215 ani stavu, ani věku, ani kterému člověku má lítosti ten drak hltavý, črven krví, sedmihlavý, kohož jedno muož dosieci, jenž sě nechce odpřisieci tvého, Pane, přikázanie, tvého věrně ustavenie, jímžsto kázal svým zde věrným, mladým, starým, jakžto střiedmým, aby pod zpósobú dvojí tělo a krev cele tvoji s náboženstvím přijímali, v tom smrt tvú pamatovali, svých všech hřiechóv na zbavenie a všech ctností přispořenie, jsúc v té lásce tudy živi, v tě duchovně sě vtělili a tak s tebú věčně byli a k tobě sě přidědili. Tenť on zákon spasitedlný jakožto blud mořitedlný tupí vežde, ruší, hanie, maje snad to za pokánie, aby zákon tvój zahladil 240 a tvé věrné s země shladil. Na to vydav mé poklady, zlúpil kostí svatých hroby, pobral drahé i ornáty i kalichy, jakžto znáti. Tyť jest rozdal nepřátelom, mým pohúbciem, hanitelóm, tvé svátosti rúhatelom a tvé pravdy tupitelom. A ovšem toho želeji 250 a toběť túžiti chtěji já, tvá dievka, mój ciesaři, 220 225 230 245 235 22a 226 49
215 ani stavu, ani věku, ani kterému člověku má lítosti ten drak hltavý, črven krví, sedmihlavý, kohož jedno muož dosieci, jenž sě nechce odpřisieci tvého, Pane, přikázanie, tvého věrně ustavenie, jímžsto kázal svým zde věrným, mladým, starým, jakžto střiedmým, aby pod zpósobú dvojí tělo a krev cele tvoji s náboženstvím přijímali, v tom smrt tvú pamatovali, svých všech hřiechóv na zbavenie a všech ctností přispořenie, jsúc v té lásce tudy živi, v tě duchovně sě vtělili a tak s tebú věčně byli a k tobě sě přidědili. Tenť on zákon spasitedlný jakožto blud mořitedlný tupí vežde, ruší, hanie, maje snad to za pokánie, aby zákon tvój zahladil 240 a tvé věrné s země shladil. Na to vydav mé poklady, zlúpil kostí svatých hroby, pobral drahé i ornáty i kalichy, jakžto znáti. Tyť jest rozdal nepřátelom, mým pohúbciem, hanitelóm, tvé svátosti rúhatelom a tvé pravdy tupitelom. A ovšem toho želeji 250 a toběť túžiti chtěji já, tvá dievka, mój ciesaři, 220 225 230 245 235 22a 226 49
Strana 50
255 260 265 270 275 nebť jest vrch to mému hoři, že tvé věrné služebníky a tvé pravdy milovníky tak je zklamal, tak omámil, zle porušil, hřiešně ztrávil, žeť sú tebe otstúpili a tvé pravdy již zapřeli, k jeho zlosti přivolili, ho svým králem učinili, jemu v zlosti pomáhají, tvé sě pravdě porúhají a tvój zákon vežde tupie a tvé věrné hubie, lúpie. Jehož dřieve sú hájili, usty, skutky ctně bránili, toť již mají za kacieřstvie, tvé přesvaté poručenstvie. Ó bláznovstvie přehorúcie, že nepatřiec na budúcie, sě, svój jazyk tak hanějí, že sě jim jich vrazi smějí; své tak lúpie i mordují, svých nepřátel posilují, jich lži ovšem potvrzují a sami sě otsuzují v tom, jímž sú dřieve narčeni. 280 285 Ó synové otrápení, však sě mdlíte tady sami! Ó zmámení čeští páni, sě haniete na vše strany, haniec jazyk přirozený! Králť váš jakžto sen pomine, Božieť pravda nezahyne, ani hanba, uvedená na váš jazyk, zamyšlená. Budeť psáno i v kroniky, že kacieři byli Čechy 23a 50
255 260 265 270 275 nebť jest vrch to mému hoři, že tvé věrné služebníky a tvé pravdy milovníky tak je zklamal, tak omámil, zle porušil, hřiešně ztrávil, žeť sú tebe otstúpili a tvé pravdy již zapřeli, k jeho zlosti přivolili, ho svým králem učinili, jemu v zlosti pomáhají, tvé sě pravdě porúhají a tvój zákon vežde tupie a tvé věrné hubie, lúpie. Jehož dřieve sú hájili, usty, skutky ctně bránili, toť již mají za kacieřstvie, tvé přesvaté poručenstvie. Ó bláznovstvie přehorúcie, že nepatřiec na budúcie, sě, svój jazyk tak hanějí, že sě jim jich vrazi smějí; své tak lúpie i mordují, svých nepřátel posilují, jich lži ovšem potvrzují a sami sě otsuzují v tom, jímž sú dřieve narčeni. 280 285 Ó synové otrápení, však sě mdlíte tady sami! Ó zmámení čeští páni, sě haniete na vše strany, haniec jazyk přirozený! Králť váš jakžto sen pomine, Božieť pravda nezahyne, ani hanba, uvedená na váš jazyk, zamyšlená. Budeť psáno i v kroniky, že kacieři byli Čechy 23a 50
Strana 51
a v tom sami sě seznali, 290 pro něž sě sami hubili. Toť vašim dětem ostane a potomť sě toto stane, žeť se musie o to bíti, chtie-liť hanby ctně ujíti. A tak váše chvála stane, věz to, každý český pane, jenž nehájieš pravdy Božie, ani bráníš cti své země, a chtě býti pánem jejím, 300 nestydíš sě zlým poddaným, tak hanebně pohaněným, tak potupně otsúzeným. Lépeť jest jistě nemieti než hanebně komu mieti. 305 Protož, byšte rozuměli, na budúcie ctně hleděli, nežli byšte v tom seděli, radějše byšte zemřeli, ano jazyk váš hanějí 310 a tomu sě vaši smějí vuokol všickni nepřietelé! A v tom také stvořitele svého náramně hněváte, že sě jemu tak rúháte. 315 Předci vaši pro narčenie, malé světské pohaněnie a pro krávu nebo kozu neb pro kolo jedno k vozu boj veliký nastrojili. Již vás svrchně pohaněli, za kacieře potupili, váši zemi zšeředili, nadto zřejmý zákon Boží, ješto všecko dobré množí, 325 za blud bludně otsúdili, 320 295 23 b 51
a v tom sami sě seznali, 290 pro něž sě sami hubili. Toť vašim dětem ostane a potomť sě toto stane, žeť se musie o to bíti, chtie-liť hanby ctně ujíti. A tak váše chvála stane, věz to, každý český pane, jenž nehájieš pravdy Božie, ani bráníš cti své země, a chtě býti pánem jejím, 300 nestydíš sě zlým poddaným, tak hanebně pohaněným, tak potupně otsúzeným. Lépeť jest jistě nemieti než hanebně komu mieti. 305 Protož, byšte rozuměli, na budúcie ctně hleděli, nežli byšte v tom seděli, radějše byšte zemřeli, ano jazyk váš hanějí 310 a tomu sě vaši smějí vuokol všickni nepřietelé! A v tom také stvořitele svého náramně hněváte, že sě jemu tak rúháte. 315 Předci vaši pro narčenie, malé světské pohaněnie a pro krávu nebo kozu neb pro kolo jedno k vozu boj veliký nastrojili. Již vás svrchně pohaněli, za kacieře potupili, váši zemi zšeředili, nadto zřejmý zákon Boží, ješto všecko dobré množí, 325 za blud bludně otsúdili, 320 295 23 b 51
Strana 52
330 335 Bohu křivdu učinili. Avšak nenie v této zemi pánóv mnoho, by to chtěli mstíti mečem, mocnú rukú, a slúžiti na tom Bohu. Kde jest viera již křestanóv, kde jest síla českých pánóv a udatnost ona dávná, všemu světu právě slavná? S sněhem lonským preč splynula, (s) zimú s' bohdaj sě vrátila! Snad by ještě dost vhod byla a jim by sě ctně hodila. Protož, mój laskavý Pane, 340 jenž což ráčíš, toť sě stane, vzezři na mě, chudú vdovu, a na zlosti jeho zlobu, zprosť mě, Pane, z rukú jeho, toho draka přehrozného, jenž mě lítě chce sežrati a tvú pravdu u blud dáti, jenž jsi svého převěrného Abrahama, otce ctného, z ohně zprostil kaldejského a Jakuba šlechetného z moci Ezau vysvobodil, Jozef bratrské vraždy zbavil, jenžs z éjipské vazby těžké vyvedl syny izrahelské a tři muže, uvržené v ohnitú pec, tobě věrné, vyvedl beze všie úrazy, Daniele bez přiekazy vyňal si ze lvové jámy a z drakové škodné rány. Zprosť mě také, milý Pane, ať jeho moc zhynúc stane; 345 350 355 360 24 a 52
330 335 Bohu křivdu učinili. Avšak nenie v této zemi pánóv mnoho, by to chtěli mstíti mečem, mocnú rukú, a slúžiti na tom Bohu. Kde jest viera již křestanóv, kde jest síla českých pánóv a udatnost ona dávná, všemu světu právě slavná? S sněhem lonským preč splynula, (s) zimú s' bohdaj sě vrátila! Snad by ještě dost vhod byla a jim by sě ctně hodila. Protož, mój laskavý Pane, 340 jenž což ráčíš, toť sě stane, vzezři na mě, chudú vdovu, a na zlosti jeho zlobu, zprosť mě, Pane, z rukú jeho, toho draka přehrozného, jenž mě lítě chce sežrati a tvú pravdu u blud dáti, jenž jsi svého převěrného Abrahama, otce ctného, z ohně zprostil kaldejského a Jakuba šlechetného z moci Ezau vysvobodil, Jozef bratrské vraždy zbavil, jenžs z éjipské vazby těžké vyvedl syny izrahelské a tři muže, uvržené v ohnitú pec, tobě věrné, vyvedl beze všie úrazy, Daniele bez přiekazy vyňal si ze lvové jámy a z drakové škodné rány. Zprosť mě také, milý Pane, ať jeho moc zhynúc stane; 345 350 355 360 24 a 52
Strana 53
ztáhni ruku hněvu svého, poraž muže toho zlého, nébrž hlavu i všie zlosti, poniž jeho zlé hrdosti, ať tvých věrných netryzňuje a tvým sluhám nepanuje, ať neruší poručenstvie 370 tvého, Pane, dobroděnstvie, ježs před smrtí ctně zpósobil a svým dietkám tak ostavil na památku umučenie, tvé milosti slitovánie, jímž(s) své syny smrti zbavil, věčné hřiechy i jich shladil, do dědictva tvého vsadil slávú bozskú i oslavil. 365 375 24b Povstaň, Králi všeho tvoru, 38o proti tomu zlostném' sboru, zruš tu rotu přerúhavú a tu hlavu tak vrtlavú poraž svú velebnú mocí, nebť jiný nemóž spomoci, anižť mám v kom doufánie, jedno v tvé cti smilovánie. Tys (mé) všecko utěšenie, má svoboda i zproštěnie, tebeť prosím, má naděje, jehož mocí vše sě děje! Pomoz, Pane, siré v núzi, jenž ne v síle, ani v muži, ani v svého lidstva mnozstvie, ale v sílu tvého bozstvie prostě, věrně doufaji, anižť jiného hledaji v tomto světě sobě pána. Toběť ovšem jsem poddána z své mladosti do sie chvíle 385 395 390 53
ztáhni ruku hněvu svého, poraž muže toho zlého, nébrž hlavu i všie zlosti, poniž jeho zlé hrdosti, ať tvých věrných netryzňuje a tvým sluhám nepanuje, ať neruší poručenstvie 370 tvého, Pane, dobroděnstvie, ježs před smrtí ctně zpósobil a svým dietkám tak ostavil na památku umučenie, tvé milosti slitovánie, jímž(s) své syny smrti zbavil, věčné hřiechy i jich shladil, do dědictva tvého vsadil slávú bozskú i oslavil. 365 375 24b Povstaň, Králi všeho tvoru, 38o proti tomu zlostném' sboru, zruš tu rotu přerúhavú a tu hlavu tak vrtlavú poraž svú velebnú mocí, nebť jiný nemóž spomoci, anižť mám v kom doufánie, jedno v tvé cti smilovánie. Tys (mé) všecko utěšenie, má svoboda i zproštěnie, tebeť prosím, má naděje, jehož mocí vše sě děje! Pomoz, Pane, siré v núzi, jenž ne v síle, ani v muži, ani v svého lidstva mnozstvie, ale v sílu tvého bozstvie prostě, věrně doufaji, anižť jiného hledaji v tomto světě sobě pána. Toběť ovšem jsem poddána z své mladosti do sie chvíle 385 395 390 53
Strana 54
400 a v tvé službě stojím míle, jakž sem tvú krásu poznala a tvé cti sě podmanila. Poraž jeho zřejmú psotú, toho krále s jeho rotú, jenž sú proti tobě vstali, svú zpurností zklopotali, aby zákon tvój zrušili a tvé slúhy pohubili; ať sě jimi jiní káží, 410 své žádosti smyslem váží, aby tebe vždy sě báli, proti tobě nevstávali. Obnov nad ním již své divy, ať to pozná každý živý, že jsi ty pán všemohúcí a doplna vševědúcí, jemuž nemóž sě opřieti žádná síla, aniž mieti skrýše, by mohl kto v svém bludu sě pokrýti tvého súdu. Rač své sluhy utěšiti, z jeho moci vyprostiti, ať tě chválé věrní tvoji tobě vzácném u pokoji 425 dobrú volí, ne bezděky, nynie, potom i na věky. 420 405 415 25a 430 435 Přizři také, Pane, k tomu, k tomu Konstanskému sboru! Kakt jest koli již rozplašen, všakť má jednu všady vášen, jenž tvój zákon jest potupil, za kacieřstvo jej otsúdil a tak kázal tomu králi, jehož jedvá sám zmek chválí, tvój již zákon vypleniti a tvé věrné pohubiti. 25b 54
400 a v tvé službě stojím míle, jakž sem tvú krásu poznala a tvé cti sě podmanila. Poraž jeho zřejmú psotú, toho krále s jeho rotú, jenž sú proti tobě vstali, svú zpurností zklopotali, aby zákon tvój zrušili a tvé slúhy pohubili; ať sě jimi jiní káží, 410 své žádosti smyslem váží, aby tebe vždy sě báli, proti tobě nevstávali. Obnov nad ním již své divy, ať to pozná každý živý, že jsi ty pán všemohúcí a doplna vševědúcí, jemuž nemóž sě opřieti žádná síla, aniž mieti skrýše, by mohl kto v svém bludu sě pokrýti tvého súdu. Rač své sluhy utěšiti, z jeho moci vyprostiti, ať tě chválé věrní tvoji tobě vzácném u pokoji 425 dobrú volí, ne bezděky, nynie, potom i na věky. 420 405 415 25a 430 435 Přizři také, Pane, k tomu, k tomu Konstanskému sboru! Kakt jest koli již rozplašen, všakť má jednu všady vášen, jenž tvój zákon jest potupil, za kacieřstvo jej otsúdil a tak kázal tomu králi, jehož jedvá sám zmek chválí, tvój již zákon vypleniti a tvé věrné pohubiti. 25b 54
Strana 55
A nemaje na tom dosti, ale přidav zlé ke zlosti, dal muk, hřiechóv otpuštěnie, ktož by zrušil tvé kázanie a tvé slúhy pro tě hubil, pálil, tupil, bil i lúpil. Zrušiž, Pane, jich stolice a jich slávy ohav líce, kteříž proti přikázaní tvému radie i naučení. Vzejmali sě v světské sbožie, v němžto všecky zlosti množie, pýchu, smilstvo i lakotu, hněv, lakomstvie, všicku psotu. V tom pak hnisu ustrnuvše, všie tvé pravdy zapomněvše, tvój již zákon vežde tupie a tvé věrné lítě hubie. Mnieť, by ty, Pane, zahynul a jich zlosti nezpomanul, aneb že sám vládneš v nebi a jims všicku oddal zemi, aby na ní živi byli k (své) libosti, jakž by chtěli, což by oni ustavili, aby všickni pochválili. Tak sú v svět sě pohrýžili, veň sě ovšem i vtělili; 465 tak svú vóli v zemi mají, žeť i nebes nežádají; protož mrzíť je chudoba, tvá ctnost, Pane, i pokora. Zákon tvój za se zavrhli a svá práva vzhóru vzvrhli, jimiž sú sě ohradili, v sboží světském utvrdili, aby v něm tak klidně tráli, ižádného sě nebáli, 445 450 455 460 470 26 1 440 55
A nemaje na tom dosti, ale přidav zlé ke zlosti, dal muk, hřiechóv otpuštěnie, ktož by zrušil tvé kázanie a tvé slúhy pro tě hubil, pálil, tupil, bil i lúpil. Zrušiž, Pane, jich stolice a jich slávy ohav líce, kteříž proti přikázaní tvému radie i naučení. Vzejmali sě v světské sbožie, v němžto všecky zlosti množie, pýchu, smilstvo i lakotu, hněv, lakomstvie, všicku psotu. V tom pak hnisu ustrnuvše, všie tvé pravdy zapomněvše, tvój již zákon vežde tupie a tvé věrné lítě hubie. Mnieť, by ty, Pane, zahynul a jich zlosti nezpomanul, aneb že sám vládneš v nebi a jims všicku oddal zemi, aby na ní živi byli k (své) libosti, jakž by chtěli, což by oni ustavili, aby všickni pochválili. Tak sú v svět sě pohrýžili, veň sě ovšem i vtělili; 465 tak svú vóli v zemi mají, žeť i nebes nežádají; protož mrzíť je chudoba, tvá ctnost, Pane, i pokora. Zákon tvój za se zavrhli a svá práva vzhóru vzvrhli, jimiž sú sě ohradili, v sboží světském utvrdili, aby v něm tak klidně tráli, ižádného sě nebáli, 445 450 455 460 470 26 1 440 55
Strana 56
475 veš svět sobě osobivše, krále, pány podmanivše, aby beze všie pakosti stáli, tráli vždy v své zlosti. Protož rač k tomu přizřieti! 480 Nedaj déle v tom jim vřieti, vypleň z cierkve své ten zmatek, navrať světským světský statek, jímžto dobré všecko kleslo a zié vzniklo, vzešlo, vzkvetlo. Strhni jim marnú chválu, jíž pýchají nad tvú slávu, z tvých pravd směle křivdy činiec, tvá kázanie zřejmě tupiec. Co chceš déle, Pane, ždáti a v tom jako člověk spáti? Setři jim jich zpupne rohy, jenž sě mají již za bohy, navrať je již v svú chudobu, utrpenie i pokoru, jenž tvá (miesta) rádi držie, ale skutci je již mrzie tvoji i tvých učedlníkóv jakož sovám blesk paprskóv. Tisknúť sě vždy v tvé úřady 500 ne pro práci, ale vnady, všecka svatost v nich zplaněla a v pýchu sě proměnila, ctnost již z srdce vypleněna, dána za ni jiná směna: rúcho drahé, valní koni, čeled hlučná, krásní domi. Otmi jim to, Pane milý, rukú bozskú mocné síly, ať však následují tebe, 510 nečiniece potvor z sebe! Neb jest dosti to potvorné 505 485 490 495 26b 56
475 veš svět sobě osobivše, krále, pány podmanivše, aby beze všie pakosti stáli, tráli vždy v své zlosti. Protož rač k tomu přizřieti! 480 Nedaj déle v tom jim vřieti, vypleň z cierkve své ten zmatek, navrať světským světský statek, jímžto dobré všecko kleslo a zié vzniklo, vzešlo, vzkvetlo. Strhni jim marnú chválu, jíž pýchají nad tvú slávu, z tvých pravd směle křivdy činiec, tvá kázanie zřejmě tupiec. Co chceš déle, Pane, ždáti a v tom jako člověk spáti? Setři jim jich zpupne rohy, jenž sě mají již za bohy, navrať je již v svú chudobu, utrpenie i pokoru, jenž tvá (miesta) rádi držie, ale skutci je již mrzie tvoji i tvých učedlníkóv jakož sovám blesk paprskóv. Tisknúť sě vždy v tvé úřady 500 ne pro práci, ale vnady, všecka svatost v nich zplaněla a v pýchu sě proměnila, ctnost již z srdce vypleněna, dána za ni jiná směna: rúcho drahé, valní koni, čeled hlučná, krásní domi. Otmi jim to, Pane milý, rukú bozskú mocné síly, ať však následují tebe, 510 nečiniece potvor z sebe! Neb jest dosti to potvorné 505 485 490 495 26b 56
Strana 57
515 520 525 535 a před tebú nepodobné, aby pána pokorného slúha srdce byl pyšného, pán přebýval vždy v chudobě, v lačni, žiezni i potupě, slúha býval v panování, v óbižnosti i v chválení, pán ukrotil, slúha dráždil, pán pracoval, slúha práznil, pán pěškami, jiezdný slúha. Jaká jest to dvorná túha, v ničemž sě jim nesjednati s tebú, jedno nazývati sě vždy tvými zde náměstky a najmenšie tvé pak stezky nezchoditi tak po tobě, ale býti proti tobě a bez skutku jméno mieti 530 a tady sě tobě smieti. Tebú panstvie vyklamali, tebú samým pohrdali! Otejmi jim tu příčinu, ať nedadie tobě (vinu) oni svého zatracenie, řkúc snad v srdci svém to nynie: „Byť on nechtěl panování zde našemu i pýchaní, stavilť by to jedné chvíle, 540 ale nenieť mu to píle: " chceť již tomu bez pochyby.“ 27a 545 Protož povstaň, Pane silný, zbav je, Pane, trnie zlého, jímžto siemě slova (tvého) škodně sě v jich srdci dusí a ovoce nepřinosí. Tučným kravám ujmi loje, ať krotčějé jho pak tvoje 57
515 520 525 535 a před tebú nepodobné, aby pána pokorného slúha srdce byl pyšného, pán přebýval vždy v chudobě, v lačni, žiezni i potupě, slúha býval v panování, v óbižnosti i v chválení, pán ukrotil, slúha dráždil, pán pracoval, slúha práznil, pán pěškami, jiezdný slúha. Jaká jest to dvorná túha, v ničemž sě jim nesjednati s tebú, jedno nazývati sě vždy tvými zde náměstky a najmenšie tvé pak stezky nezchoditi tak po tobě, ale býti proti tobě a bez skutku jméno mieti 530 a tady sě tobě smieti. Tebú panstvie vyklamali, tebú samým pohrdali! Otejmi jim tu příčinu, ať nedadie tobě (vinu) oni svého zatracenie, řkúc snad v srdci svém to nynie: „Byť on nechtěl panování zde našemu i pýchaní, stavilť by to jedné chvíle, 540 ale nenieť mu to píle: " chceť již tomu bez pochyby.“ 27a 545 Protož povstaň, Pane silný, zbav je, Pane, trnie zlého, jímžto siemě slova (tvého) škodně sě v jich srdci dusí a ovoce nepřinosí. Tučným kravám ujmi loje, ať krotčějé jho pak tvoje 57
Strana 58
555 560 565 570 575 580 nesú tvého přikázanie, zóři srdce zapuštěné, slož s nich mošny i pytlíky, zčiň z nich kypré zvěstovníky slova tvého, nebť meškají, tit jich srdce utiskají. Kaž zdvihnúti svú jim škříni, jenž sě činie Léví syny, škříni tvého poručenstvie, tvému lidu spasitedlné, již na zemi sú povrhli, jakžto mrchu s sebe svrhli! Kaž s ní jíti před tvým lidem, ať v pořadu i s tvým klidem jdú přes Jordán utrpenie do věčného utěšenie! Vytřes jim tu mrvu z óčí, at nehledie jakti v noci, ale k tvého Písma zprávě, jakož slušie jasně, zdrávě, v němžto jistě čtúc naleznú, z něhož rozum pravý vezmú. Chtělit býti následníci tvoji, věrní učedlníci: musieť světská sbožie zdáti a nebeských dobývati (svú) pokorú, (svými) činy, jsúce živi i bez viny. Nelzeť dvěma jest pánoma, ovšem sobě protivnýma, spolkem vzácně poslúžiti; musíť jednoho odbýti. Ktož muož Boha a mamony pilen býti bez poškvrny? Vypuď kupce z svého chrámu, ať z něho nečinie krámu, v němžto draze prodávají, coť od tebe darmo mají. 282 550 27b 585 58
555 560 565 570 575 580 nesú tvého přikázanie, zóři srdce zapuštěné, slož s nich mošny i pytlíky, zčiň z nich kypré zvěstovníky slova tvého, nebť meškají, tit jich srdce utiskají. Kaž zdvihnúti svú jim škříni, jenž sě činie Léví syny, škříni tvého poručenstvie, tvému lidu spasitedlné, již na zemi sú povrhli, jakžto mrchu s sebe svrhli! Kaž s ní jíti před tvým lidem, ať v pořadu i s tvým klidem jdú přes Jordán utrpenie do věčného utěšenie! Vytřes jim tu mrvu z óčí, at nehledie jakti v noci, ale k tvého Písma zprávě, jakož slušie jasně, zdrávě, v němžto jistě čtúc naleznú, z něhož rozum pravý vezmú. Chtělit býti následníci tvoji, věrní učedlníci: musieť světská sbožie zdáti a nebeských dobývati (svú) pokorú, (svými) činy, jsúce živi i bez viny. Nelzeť dvěma jest pánoma, ovšem sobě protivnýma, spolkem vzácně poslúžiti; musíť jednoho odbýti. Ktož muož Boha a mamony pilen býti bez poškvrny? Vypuď kupce z svého chrámu, ať z něho nečinie krámu, v němžto draze prodávají, coť od tebe darmo mají. 282 550 27b 585 58
Strana 59
590 595 Daj jim svú již ruku znáti, ať sě hřiechóv budú káti, slúžiec tobě u pokoře, lkajíc svého, jiných hoře. Nedaj moci té již chýře, zdělaj z vlkóv své pastýře, ať tvé stádo věrně pasú, nechajíce svého kvasu, jímž sú žrali tvú osadu jakti jinú chlebnú vnadu. Psom již němým kaž štěkati, stáda svého ostřéhati, těm ležákom kaž na stráži, s00 ať, bedléce nad svú hrází, opatrují tvú vinici, tvú zahradu, tvú štěpnici, z nie chamradie vymietají, lišky škodné vyhánějí. Suol tu také zbláznivělú, ovšem marnú, porušilú, lidskú nohú potlačenú, ven i v záchod uvrženú, navrat k jejie již múdrosti, 610 moci, váze i celosti, ať tvé solí k tvé libosti a nekazí svú zle zlostí. Osvěť oči vódciem slepým, ať tvé vedú krokem lepým, opaš bedra jich čistotu, kaž svietiti svému lidu světedlnicí slova tvého a života přesvatého, ať tak živi jsúc tiem řádem, k tobě dojdú i s svým stádem, na tvé pastvy nevadnúcie a ty lúky zelenúcie, do ovčince klidu tvého, 605 615 620 28b 59
590 595 Daj jim svú již ruku znáti, ať sě hřiechóv budú káti, slúžiec tobě u pokoře, lkajíc svého, jiných hoře. Nedaj moci té již chýře, zdělaj z vlkóv své pastýře, ať tvé stádo věrně pasú, nechajíce svého kvasu, jímž sú žrali tvú osadu jakti jinú chlebnú vnadu. Psom již němým kaž štěkati, stáda svého ostřéhati, těm ležákom kaž na stráži, s00 ať, bedléce nad svú hrází, opatrují tvú vinici, tvú zahradu, tvú štěpnici, z nie chamradie vymietají, lišky škodné vyhánějí. Suol tu také zbláznivělú, ovšem marnú, porušilú, lidskú nohú potlačenú, ven i v záchod uvrženú, navrat k jejie již múdrosti, 610 moci, váze i celosti, ať tvé solí k tvé libosti a nekazí svú zle zlostí. Osvěť oči vódciem slepým, ať tvé vedú krokem lepým, opaš bedra jich čistotu, kaž svietiti svému lidu světedlnicí slova tvého a života přesvatého, ať tak živi jsúc tiem řádem, k tobě dojdú i s svým stádem, na tvé pastvy nevadnúcie a ty lúky zelenúcie, do ovčince klidu tvého, 605 615 620 28b 59
Strana 60
tvému stádu žádúcieho, 625 v němž jsi dveřmi i pastýřem, pastvú libú, klidným mírem, vuodce přiemý, pravá cesta tam do nebeského města. Krmitel jsi, krmě věčná, mzda, koruna ctná i čestná, život, zdravie i veselé, světlost, krása, čest, spasenie, všecko a všem v sobě dobré beze všeho proměněnie. Ó Ciesaři věčné chvály, smiluj sě nynie nad námi, přizři nynie k svému stádu, sejmi s něho všicku vádu, přidaj dobrým své dobroty, odpusť hřiešným jich vše psoty, ať tě jednostajně chválé po vše věky ještě dále! 630 635 640 29 a Ricmi trecenti viginti unus, metra vero sexcenta quadraginta duo. Anno Domini millesimo quadringente- simo vicesimo. Factus sum inimicus, verum dicens vobis. Gal. 4. Duobus amicis existentibus sanctam est perhonorare veritatem. I Ethicorum 60
tvému stádu žádúcieho, 625 v němž jsi dveřmi i pastýřem, pastvú libú, klidným mírem, vuodce přiemý, pravá cesta tam do nebeského města. Krmitel jsi, krmě věčná, mzda, koruna ctná i čestná, život, zdravie i veselé, světlost, krása, čest, spasenie, všecko a všem v sobě dobré beze všeho proměněnie. Ó Ciesaři věčné chvály, smiluj sě nynie nad námi, přizři nynie k svému stádu, sejmi s něho všicku vádu, přidaj dobrým své dobroty, odpusť hřiešným jich vše psoty, ať tě jednostajně chválé po vše věky ještě dále! 630 635 640 29 a Ricmi trecenti viginti unus, metra vero sexcenta quadraginta duo. Anno Domini millesimo quadringente- simo vicesimo. Factus sum inimicus, verum dicens vobis. Gal. 4. Duobus amicis existentibus sanctam est perhonorare veritatem. I Ethicorum 60
Strana 61
POROK KORUNY ČESKÉ KU PÁNÔM ČESKYM O KORUNOVÁNÍ KRALE UHERSKÉHO Já, Koruna ovdovělá Ceské země, osiřelá, obřícená již žalostí, hanbú, škodú i pakostí, rozmlúvati chci teď s vámi, protož slyšte, čeští páni! Ač jste dobře tak nazváni, v tom budete rozeznáni v den poslední, hrozný, súdný 10 a všem hřiešným smutný, trudný. Toť porúčiem nynie k Bohu, ale k vámť já řéci mohu, mé vy děti i synové, mé zchovánie i údové! 5 15 Povězte mi, prosím, nynie, své mateři zamúcenie, co jsem já vám učinila a čím sem vám zavinila? Zdali že sem vás vzplodila, vás i předkóv povýšila, ctí i sbožím zvelebila, všemu světu oslavila, že jste toho zapomněli, tak náramně znevděčněli, 25 že mně za má dobroděnie zlé dáváte otměněnie, 20 29b 61
POROK KORUNY ČESKÉ KU PÁNÔM ČESKYM O KORUNOVÁNÍ KRALE UHERSKÉHO Já, Koruna ovdovělá Ceské země, osiřelá, obřícená již žalostí, hanbú, škodú i pakostí, rozmlúvati chci teď s vámi, protož slyšte, čeští páni! Ač jste dobře tak nazváni, v tom budete rozeznáni v den poslední, hrozný, súdný 10 a všem hřiešným smutný, trudný. Toť porúčiem nynie k Bohu, ale k vámť já řéci mohu, mé vy děti i synové, mé zchovánie i údové! 5 15 Povězte mi, prosím, nynie, své mateři zamúcenie, co jsem já vám učinila a čím sem vám zavinila? Zdali že sem vás vzplodila, vás i předkóv povýšila, ctí i sbožím zvelebila, všemu světu oslavila, že jste toho zapomněli, tak náramně znevděčněli, 25 že mně za má dobroděnie zlé dáváte otměněnie, 20 29b 61
Strana 62
30 35 40 50 55 60 neb mé slávy vraha zlého, všech mých daróv nevděčného, jimiž sem ho obdařila a nad jiné zvelebila, hubitele, lúpežníka, České země vražedlníka, Zigismunda, z Uher krále, jehož moci buď na mále, zjednali ste sobě králem. Hrdajíce v tom svým právem, svú ctí, dobrým i svobodú, zle ste zdáli svému rodu, vědúc, že on z své mladosti činil v zemi mnoho zlostí, jichžto něco tuto poviem, neb je znáte, toť dobře viem. Onť jest vyvedl otsud pány, lid, rytieře i zemany 45 jakti jádro těch mých zemí, ten muž Bohem zlořečený, chtě boj s Túrky snad podjieti, jich lid, statek, země mieti, tiem své chlúby povýšiti, pýchy, sbožie přispořiti. Ale jednú vilnú ženú mysl svú maje zle zemdlenú, lek sě Túrkóv, muž nesmělý, jakti vlkóv pes škapilý, vyslav lid svój čestný na ně, sám pak utekl i bez braně; a tu zavedl mé ctné syny v smrt hanebnú pro své činy. Co pak zavedl lidí mnohých, kniežat, pánóv urozených, nechci toho já praviti, nebť sě nemóž utajiti, cožť jest známo všemu světu, všelikému také věku. 30.- 62
30 35 40 50 55 60 neb mé slávy vraha zlého, všech mých daróv nevděčného, jimiž sem ho obdařila a nad jiné zvelebila, hubitele, lúpežníka, České země vražedlníka, Zigismunda, z Uher krále, jehož moci buď na mále, zjednali ste sobě králem. Hrdajíce v tom svým právem, svú ctí, dobrým i svobodú, zle ste zdáli svému rodu, vědúc, že on z své mladosti činil v zemi mnoho zlostí, jichžto něco tuto poviem, neb je znáte, toť dobře viem. Onť jest vyvedl otsud pány, lid, rytieře i zemany 45 jakti jádro těch mých zemí, ten muž Bohem zlořečený, chtě boj s Túrky snad podjieti, jich lid, statek, země mieti, tiem své chlúby povýšiti, pýchy, sbožie přispořiti. Ale jednú vilnú ženú mysl svú maje zle zemdlenú, lek sě Túrkóv, muž nesmělý, jakti vlkóv pes škapilý, vyslav lid svój čestný na ně, sám pak utekl i bez braně; a tu zavedl mé ctné syny v smrt hanebnú pro své činy. Co pak zavedl lidí mnohých, kniežat, pánóv urozených, nechci toho já praviti, nebť sě nemóž utajiti, cožť jest známo všemu světu, všelikému také věku. 30.- 62
Strana 63
75 80 65 A pak na tom dosti neměv, ale k zlému zlého přijev, jal pod klejtem muže ctného, pomocníka, rádci svého, svého bratra strýčeného 7o a markrabí moravského. Toho u vazbě umořil. Potom zlosti své přispořil, jav tak bratra lstivě svého, ctí i věkem stařejšíeho, krále Václava, římského krále, Čechóm milostného, řka, že ho chce zveličiti a ciesařem učiniti. Pak u Viedni jeho držal puol druhého léta nemál, až jeho Buoh vysvobodil, jeho ruky lestné zbavil. 30b Pak nastrojil válku v zemi. Co tu páchal pohanění 85 nad pannami, manželkami, ctnými také i vdovami, co zbil, ztrýznil, zlúpil lidí — a za to sě i nestydí, nestydatec nestydatý, vieť to chudý i bohatý. Pak, chtě zemi lstí zlúpiti, jal se předivně kupčiti, bera draze na úvěrky drahé věci i paběrky, 95 což kto jedno chtěl věřiti anebo peněz co pójčiti - všecko pobral bez rozpači. Vědieť o tom snad Pražáci i panoše ovšem, kupci, mnozí také jiní skupci, jenž, chtiec málem viece mieti, 90 100 63
75 80 65 A pak na tom dosti neměv, ale k zlému zlého přijev, jal pod klejtem muže ctného, pomocníka, rádci svého, svého bratra strýčeného 7o a markrabí moravského. Toho u vazbě umořil. Potom zlosti své přispořil, jav tak bratra lstivě svého, ctí i věkem stařejšíeho, krále Václava, římského krále, Čechóm milostného, řka, že ho chce zveličiti a ciesařem učiniti. Pak u Viedni jeho držal puol druhého léta nemál, až jeho Buoh vysvobodil, jeho ruky lestné zbavil. 30b Pak nastrojil válku v zemi. Co tu páchal pohanění 85 nad pannami, manželkami, ctnými také i vdovami, co zbil, ztrýznil, zlúpil lidí — a za to sě i nestydí, nestydatec nestydatý, vieť to chudý i bohatý. Pak, chtě zemi lstí zlúpiti, jal se předivně kupčiti, bera draze na úvěrky drahé věci i paběrky, 95 což kto jedno chtěl věřiti anebo peněz co pójčiti - všecko pobral bez rozpači. Vědieť o tom snad Pražáci i panoše ovšem, kupci, mnozí také jiní skupci, jenž, chtiec málem viece mieti, 90 100 63
Strana 64
jeho přiezni tak dosieci, sbožie s přiezní tak ztratili, proto ve psí mnozí byli. 105 Potom, na tom neměv dosti, přidal viece své vzteklosti. Pod svým klejtem, pod svú věrú, mohuť řéci pod nevěrú, dobyl mého ctného syna, Hus, sbožného mistra Jana, do Kostnice v vazbu vsadil, držev dlúho, ohněm shladil, potom mistra Jeronyma. A ta byla obú vina, 115 že jsú pravdu vyznávali a zlost knězskú ohlásili. Tady uvedl hanbu novú, ot věčnosti neslýchanú, na mé Čechy, na mú zemi - 120 Buoh sám svědek, že bez viny. 110 31 a Bych pak měla vše praviti, jeho zlosti vylíčiti, kteréž činil bratru svému Janu, vódci gerlicskému, zklamav jeho i o marky, sliby, listy, lstí i dárky, co pak páchal i jiného nečestného, šeradného, Bohu, lidem mrzutého, 130 všemu tvoru ohavného, nemámť k tomu nynie chvíle, aniž mi jest toho píle spolkem všeho oznámiti, diel chci jiným ostaviti. 125 64
jeho přiezni tak dosieci, sbožie s přiezní tak ztratili, proto ve psí mnozí byli. 105 Potom, na tom neměv dosti, přidal viece své vzteklosti. Pod svým klejtem, pod svú věrú, mohuť řéci pod nevěrú, dobyl mého ctného syna, Hus, sbožného mistra Jana, do Kostnice v vazbu vsadil, držev dlúho, ohněm shladil, potom mistra Jeronyma. A ta byla obú vina, 115 že jsú pravdu vyznávali a zlost knězskú ohlásili. Tady uvedl hanbu novú, ot věčnosti neslýchanú, na mé Čechy, na mú zemi - 120 Buoh sám svědek, že bez viny. 110 31 a Bych pak měla vše praviti, jeho zlosti vylíčiti, kteréž činil bratru svému Janu, vódci gerlicskému, zklamav jeho i o marky, sliby, listy, lstí i dárky, co pak páchal i jiného nečestného, šeradného, Bohu, lidem mrzutého, 130 všemu tvoru ohavného, nemámť k tomu nynie chvíle, aniž mi jest toho píle spolkem všeho oznámiti, diel chci jiným ostaviti. 125 64
Strana 65
135 Pak ze všeho toho zlého všel do skutku najhoršieho, že, chtě zemi pohaněti, jazyk český vypleniti, cizozemci osaditi a v ní věrné pohubiti, dal nařéci mě kacierstvím, neslýchaným zlořečenstvím, teď pro zákon zřejmě svatý, synem Božím ustavený; na to přijal od papeže známek krvavého kříže, ne toho kříže Kristova, o němž svědčie písma mnohá, že jsme skrzeň očistěni, smrti věčné otlúčeni, ale kříž ten Antikristóv na záhubu ctných křesťanóv, kříž zajisté, jímž křižují, smrt Kristovu obnovují na jeho dětech zvolených, zlosti světské otlúčených, o nichž sám Pán Kristus praví, jistě otec jich laskavý: „Což činíte najmenšiemu 160 mému, to mně i samému. Ten zdvihl na mě i mé děti, chtě ny z země vypleniti, maje za to odpuštěnie hřiechóv i pekel zbavenie, 165 ač v nebesiech radost nenie a u pekle umučenie. 140 150 155 145 31b 32a 170 A tak zříte, coť již činí v této zemi, a bez viny, lúpí, pálí i morduje, všady Čechy kaceřuje, coť jest spáchal v Vratislavě 65
135 Pak ze všeho toho zlého všel do skutku najhoršieho, že, chtě zemi pohaněti, jazyk český vypleniti, cizozemci osaditi a v ní věrné pohubiti, dal nařéci mě kacierstvím, neslýchaným zlořečenstvím, teď pro zákon zřejmě svatý, synem Božím ustavený; na to přijal od papeže známek krvavého kříže, ne toho kříže Kristova, o němž svědčie písma mnohá, že jsme skrzeň očistěni, smrti věčné otlúčeni, ale kříž ten Antikristóv na záhubu ctných křesťanóv, kříž zajisté, jímž křižují, smrt Kristovu obnovují na jeho dětech zvolených, zlosti světské otlúčených, o nichž sám Pán Kristus praví, jistě otec jich laskavý: „Což činíte najmenšiemu 160 mému, to mně i samému. Ten zdvihl na mě i mé děti, chtě ny z země vypleniti, maje za to odpuštěnie hřiechóv i pekel zbavenie, 165 ač v nebesiech radost nenie a u pekle umučenie. 140 150 155 145 31b 32a 170 A tak zříte, coť již činí v této zemi, a bez viny, lúpí, pálí i morduje, všady Čechy kaceřuje, coť jest spáchal v Vratislavě 65
Strana 66
175 této zemi pak k óhavě, že ctné prazské tudiež lidi, nemaje k nim žádné viny, zlúpil, zjímal, v žalář vsadil a jednoho ohněm spálil ctného muže a pro pravdu, Písmem svatým dolíčenú, usty Krista pověděnú, 180 rukú jeho potvrzenú. Vy pak, moji čeští páni, jimž sú tyto zlosti známy, jsúce k tomu povoláni a ot dávna ctně vydáni 185 mně, tak i mé České zemi, abyšte nás vždy hájili, mocnú rukú cti bránili, sbožie i lid zachovali, zvolili ste toho zlého muže, Bohem proklatého, svého húbci i haněče, bozské pravdy i tupiče. Kmen i hlavu všie té zlosti, nauk i cestu bezprávnosti zjednali ste sobě králem, ale neviem, kterým právem: neb tu vuole měst úhlavných, k tomu jiných mnohých českých měst i obcí jste neměli, ale činiec, což jste chtěli, korunu jste naň vstavili, v kútě králem ohlásili. 190 195 200 32b Byšte právě rozuměli, váhu smysla převážili, 205 sami byšte to vyznali, že jste skutek učinili zlý, bezprávný Ceské zemi, 66
175 této zemi pak k óhavě, že ctné prazské tudiež lidi, nemaje k nim žádné viny, zlúpil, zjímal, v žalář vsadil a jednoho ohněm spálil ctného muže a pro pravdu, Písmem svatým dolíčenú, usty Krista pověděnú, 180 rukú jeho potvrzenú. Vy pak, moji čeští páni, jimž sú tyto zlosti známy, jsúce k tomu povoláni a ot dávna ctně vydáni 185 mně, tak i mé České zemi, abyšte nás vždy hájili, mocnú rukú cti bránili, sbožie i lid zachovali, zvolili ste toho zlého muže, Bohem proklatého, svého húbci i haněče, bozské pravdy i tupiče. Kmen i hlavu všie té zlosti, nauk i cestu bezprávnosti zjednali ste sobě králem, ale neviem, kterým právem: neb tu vuole měst úhlavných, k tomu jiných mnohých českých měst i obcí jste neměli, ale činiec, což jste chtěli, korunu jste naň vstavili, v kútě králem ohlásili. 190 195 200 32b Byšte právě rozuměli, váhu smysla převážili, 205 sami byšte to vyznali, že jste skutek učinili zlý, bezprávný Ceské zemi, 66
Strana 67
vám, vašemu i plemeni, přehanebný, velmi škodný, tak bezúmý i nehodný, proti řádu, obyčeji, protož právě řéci směji, od dávnosti popsaného, bez pohnutie držaného při korunování krále. To poznáte, patřiec dále. Českého královstvie hlava jest i slove s právem Praha, neb z nie, jakožto od hlavy, všecky Čechy ždají zprávy pravé, světské i duchovnie, kterýmž líbě pravda vonie. Máť z nie pořad, čest i chválu, po všem světě ohlášenú! Protož arcibiskup prazský sloveť z práva, a ne český; prazskýť slove i purkrabě, jenž popravu první v sobě má vždy mieti v České zemi. Tak držieno bez proměny. Též hrad, jiných hradóv hlava, prazskýť slove vždycky z práva. Groš, jenž jest všech věcí cena a pohodlná všem otměna, veždyť jest i slove prazský, ne královský, ani horský, na němž lev jest i koruna. Tiem čest prazská oznámena, že ten hoden lva, koruny, ktož jest mocen řádně Prahy. Protož král, nemaje Prahy, král jest věrně ten bezhlavý. A ktožť celé nemá hlavy, tenť již člověk nenie pravý, 245 al' peň podlé Písma slove. 215 220 225 230 235 240 33а 210 5* 67
vám, vašemu i plemeni, přehanebný, velmi škodný, tak bezúmý i nehodný, proti řádu, obyčeji, protož právě řéci směji, od dávnosti popsaného, bez pohnutie držaného při korunování krále. To poznáte, patřiec dále. Českého královstvie hlava jest i slove s právem Praha, neb z nie, jakožto od hlavy, všecky Čechy ždají zprávy pravé, světské i duchovnie, kterýmž líbě pravda vonie. Máť z nie pořad, čest i chválu, po všem světě ohlášenú! Protož arcibiskup prazský sloveť z práva, a ne český; prazskýť slove i purkrabě, jenž popravu první v sobě má vždy mieti v České zemi. Tak držieno bez proměny. Též hrad, jiných hradóv hlava, prazskýť slove vždycky z práva. Groš, jenž jest všech věcí cena a pohodlná všem otměna, veždyť jest i slove prazský, ne královský, ani horský, na němž lev jest i koruna. Tiem čest prazská oznámena, že ten hoden lva, koruny, ktož jest mocen řádně Prahy. Protož král, nemaje Prahy, král jest věrně ten bezhlavý. A ktožť celé nemá hlavy, tenť již člověk nenie pravý, 245 al' peň podlé Písma slove. 215 220 225 230 235 240 33а 210 5* 67
Strana 68
250 255 260 265 270 275 Protož, páni, vy Čechové, jenž Zikmunda za král máte, ač rozumem to však znáte, peň za krále máte sobě. Tomuť urozumie i robě: Prahať jméno má ot práhu, neb ktož králevskú chce slávu mieti v Čechách, máť po Praze vjíti jakožto po práze dobrý pastýř do ovčince, v němžto jeho bydlé ovce Pakli jinad' vejde kudy, tenť od cesty pravé blúdí a máť slúti lotr a zloděj - podlé Ctenie za to vždy měj! Podlé duchovnieho práva metropolis jest nazvána, jenž miera měst řecky slove, neb do měst ta miera plove: jiných z práva jižť zpravují, sě i jiné přeměřují, aby v mieře čestně stáli a mimo tu nesahali. Sloveť také všech měst matka. Protož, ó vy nebožátka, jak ste krále učinili, poňadž ste miery neměli ani matky zemské při tom? Vizte, coť sě stane potom! Budeť také vám bez miery sě zle vésti i bez viery i beze všie také ctnosti, neb ctnost každá v své celosti máť svú váhu, mieru, číslo. Což jest také dětmi vyšlo bez mateřie přivolenie, při tomť řádu, práva nenie. 33b 280 34 a 68
250 255 260 265 270 275 Protož, páni, vy Čechové, jenž Zikmunda za král máte, ač rozumem to však znáte, peň za krále máte sobě. Tomuť urozumie i robě: Prahať jméno má ot práhu, neb ktož králevskú chce slávu mieti v Čechách, máť po Praze vjíti jakožto po práze dobrý pastýř do ovčince, v němžto jeho bydlé ovce Pakli jinad' vejde kudy, tenť od cesty pravé blúdí a máť slúti lotr a zloděj - podlé Ctenie za to vždy měj! Podlé duchovnieho práva metropolis jest nazvána, jenž miera měst řecky slove, neb do měst ta miera plove: jiných z práva jižť zpravují, sě i jiné přeměřují, aby v mieře čestně stáli a mimo tu nesahali. Sloveť také všech měst matka. Protož, ó vy nebožátka, jak ste krále učinili, poňadž ste miery neměli ani matky zemské při tom? Vizte, coť sě stane potom! Budeť také vám bez miery sě zle vésti i bez viery i beze všie také ctnosti, neb ctnost každá v své celosti máť svú váhu, mieru, číslo. Což jest také dětmi vyšlo bez mateřie přivolenie, při tomť řádu, práva nenie. 33b 280 34 a 68
Strana 69
290 295 300 305 310 Tak ste krále bezhlavého učinili bezměrného i bez práva i bez řádu, sobě i vší zemi vádu. A tak mníte, vy již páni, jenž ste byli tu pozváni, byšte krále učinili, když ste věnec naň vstavili, mé cti, slávy ctné znamenie, zlato krású ozdobené, byť koruny té vstavenie aneb křižmem pomazánie koho králem učinilo? Snad by osla neminulo, neb muož býti také mazán a týmž věncem korunován. Ale totoť krále činí, jakož z Písma shledá jiný: měst, pánóv, obcí svolenie beze všeho rozbrojenie, podlé práva, obyčeje i pořádu této země; hodnost nadto té osoby tak zvolené, kterážto by čest i dobré milovala, zemskú chválu ctně plodila. A byť bylo zachováno to, jenž nenie tu shledáno, ještě by muž tento škodný, českéj obci přenehodný, pravdy Bozské ruhač zřejmý, haněc země netajemný, 315 neměl býti z práva králem. Neb ktož sě sám Božím právem nezpravuje v skutciech právě, ale po své zlostné hlavě sě porušiv, i protiví 320 světle Bozským (ustavením), 34b 285 69
290 295 300 305 310 Tak ste krále bezhlavého učinili bezměrného i bez práva i bez řádu, sobě i vší zemi vádu. A tak mníte, vy již páni, jenž ste byli tu pozváni, byšte krále učinili, když ste věnec naň vstavili, mé cti, slávy ctné znamenie, zlato krású ozdobené, byť koruny té vstavenie aneb křižmem pomazánie koho králem učinilo? Snad by osla neminulo, neb muož býti také mazán a týmž věncem korunován. Ale totoť krále činí, jakož z Písma shledá jiný: měst, pánóv, obcí svolenie beze všeho rozbrojenie, podlé práva, obyčeje i pořádu této země; hodnost nadto té osoby tak zvolené, kterážto by čest i dobré milovala, zemskú chválu ctně plodila. A byť bylo zachováno to, jenž nenie tu shledáno, ještě by muž tento škodný, českéj obci přenehodný, pravdy Bozské ruhač zřejmý, haněc země netajemný, 315 neměl býti z práva králem. Neb ktož sě sám Božím právem nezpravuje v skutciech právě, ale po své zlostné hlavě sě porušiv, i protiví 320 světle Bozským (ustavením), 34b 285 69
Strana 70
325 340 své zemany k tomu tupí, tiskne, hanie, pálí, lúpí, země vlasti zastavuje, hrady, města zavazuje, jenž slušejí k této zemi, jí jsú z práva podmaněny, hánciem, vrahóm, hubitelóm, země České nepřátelom, máť zavržen býti z svého 330 dóstojenstvie královského, jakožto Saul, Bohem zvolen, mazán, za král i nastolen, když přestúpil přikázanie, byl jest zbaven kralovánie. 385 Mnozí králi i ciesaři, jenž přesáhli pravdy mezi, utiskujíc své neřádně, hubiec, lúpiec je bezprávně, jsúť své slávy zbavováni, jati, biti, mordováni Bozským súdem ovšem právě, jakožť jistá písma pravie. 35a JEŠTĚ POSLYŠTE DÁLE: 345 350 Však ste někdy to slýchali, ale snad ste málo dbali, že král otec svého lidu jest, má býti ve ctném klidu. Kto by toho měl za otce, jenž by, jakti svině sópce, žral své syny, lítě hubě a tiem sě bezúmě chlubě? I pastýřem také krále podlé Písma nazýváme. Kto by toho chtěl pastýřem mieti, jenž jsa hlúpým výrem, 70
325 340 své zemany k tomu tupí, tiskne, hanie, pálí, lúpí, země vlasti zastavuje, hrady, města zavazuje, jenž slušejí k této zemi, jí jsú z práva podmaněny, hánciem, vrahóm, hubitelóm, země České nepřátelom, máť zavržen býti z svého 330 dóstojenstvie královského, jakožto Saul, Bohem zvolen, mazán, za král i nastolen, když přestúpil přikázanie, byl jest zbaven kralovánie. 385 Mnozí králi i ciesaři, jenž přesáhli pravdy mezi, utiskujíc své neřádně, hubiec, lúpiec je bezprávně, jsúť své slávy zbavováni, jati, biti, mordováni Bozským súdem ovšem právě, jakožť jistá písma pravie. 35a JEŠTĚ POSLYŠTE DÁLE: 345 350 Však ste někdy to slýchali, ale snad ste málo dbali, že král otec svého lidu jest, má býti ve ctném klidu. Kto by toho měl za otce, jenž by, jakti svině sópce, žral své syny, lítě hubě a tiem sě bezúmě chlubě? I pastýřem také krále podlé Písma nazýváme. Kto by toho chtěl pastýřem mieti, jenž jsa hlúpým výrem, 70
Strana 71
355 stádo chromil, hubil, pálil, na tom zloby neumalil? Král jest také nazván hlavú, neb má mieti lásku pravú k svým poddaným jakti hlava, 360 ke všem údóm, jest-li zdráva. Kteráž by pak údy hlava kúsíc ukrutně je žrala, bláznivá by ovšem byla; komu by sě však líbila? Král jest vuodcí nazván také, neb jest dlužen své poddané jda i vésti vždy k dobrému řádu, Bohu i vzácnému. Pakli s cesty pravé svodí, nenieť hoden jmě vévody. Král i zprávce v Písmě slove, neb od něho zpráva plove jakti pramen ot studnice. Protož, jest-li křivdy sice kmen, pósobce ovšem schodný, cti králevské jest nehodný. 370 365 35b 375 380 385 390 Znamenajtež tuto, páni, jenž jste Čechóm ke cti dáni, abyšte ctně panovali, České země cti bránili, lid i sbožie rozmnožili, její chválu zvelebili. Jest-li hoden králem býti, ješto žádá vypleniti Čechy z země, vždy haněje, pále všady i morduje? Spatřte jeho nemilosti k vašie zemi, bezprávnosti, napřed něco rozpravené, i nynějšie, i minulé, z nichžto muožte dobře znáti 71
355 stádo chromil, hubil, pálil, na tom zloby neumalil? Král jest také nazván hlavú, neb má mieti lásku pravú k svým poddaným jakti hlava, 360 ke všem údóm, jest-li zdráva. Kteráž by pak údy hlava kúsíc ukrutně je žrala, bláznivá by ovšem byla; komu by sě však líbila? Král jest vuodcí nazván také, neb jest dlužen své poddané jda i vésti vždy k dobrému řádu, Bohu i vzácnému. Pakli s cesty pravé svodí, nenieť hoden jmě vévody. Král i zprávce v Písmě slove, neb od něho zpráva plove jakti pramen ot studnice. Protož, jest-li křivdy sice kmen, pósobce ovšem schodný, cti králevské jest nehodný. 370 365 35b 375 380 385 390 Znamenajtež tuto, páni, jenž jste Čechóm ke cti dáni, abyšte ctně panovali, České země cti bránili, lid i sbožie rozmnožili, její chválu zvelebili. Jest-li hoden králem býti, ješto žádá vypleniti Čechy z země, vždy haněje, pále všady i morduje? Spatřte jeho nemilosti k vašie zemi, bezprávnosti, napřed něco rozpravené, i nynějšie, i minulé, z nichžto muožte dobře znáti 71
Strana 72
395 400 405 410 415 budúcích sě vystřiehati. Leč ste jím tak okúzleni, lstí neb dary omámeni, že neznáte svého zlého, vám i vašim budúcieho. Nynieť vámi věrné tlačí; kdyžť ty zhubí, i vásť zkazí a řka: „Nejsúť věrni sobě! Mámť čas dobrý v této době, přijma Němcóv valnú rotu, zruším já jim starú lhotu, v níž sú od dávna pýchali, krále svého málo dbali. Podmaním je i jich děti hladkú řečí, ne bezděky. Nebudú-li tomu chtieti, již příčinu budu mieti, že je všecky pořád shladím; zemi Němci pak osadím, jenž k mé vóli volni budú. Tak českého rodu zbudu, budu s Němci, a já Němec, z Lucemburka cizozemec. Platnějíť mi bude Němec Čechóv sedmi cizozemec, ještoť lichvě všady běží, svú chytrostí pilně těží. Komuž které pak dám panstvie, tohoť přijmu v pravé manstvie. A tak budu kralevati, všem vespolek panovati. 36 a 420 Takověť k svým druhdy mluví, ještoť jemu pochlebují, 425 neb když víno jej navštieví aneb chmel v něm svú moc zjeví, když to pitie v břiše zevře, 36b 72
395 400 405 410 415 budúcích sě vystřiehati. Leč ste jím tak okúzleni, lstí neb dary omámeni, že neznáte svého zlého, vám i vašim budúcieho. Nynieť vámi věrné tlačí; kdyžť ty zhubí, i vásť zkazí a řka: „Nejsúť věrni sobě! Mámť čas dobrý v této době, přijma Němcóv valnú rotu, zruším já jim starú lhotu, v níž sú od dávna pýchali, krále svého málo dbali. Podmaním je i jich děti hladkú řečí, ne bezděky. Nebudú-li tomu chtieti, již příčinu budu mieti, že je všecky pořád shladím; zemi Němci pak osadím, jenž k mé vóli volni budú. Tak českého rodu zbudu, budu s Němci, a já Němec, z Lucemburka cizozemec. Platnějíť mi bude Němec Čechóv sedmi cizozemec, ještoť lichvě všady běží, svú chytrostí pilně těží. Komuž které pak dám panstvie, tohoť přijmu v pravé manstvie. A tak budu kralevati, všem vespolek panovati. 36 a 420 Takověť k svým druhdy mluví, ještoť jemu pochlebují, 425 neb když víno jej navštieví aneb chmel v něm svú moc zjeví, když to pitie v břiše zevře, 36b 72
Strana 73
tu mest srdce hned otevře, kdeť vám vieru neb slib sdrží, 430 jehožť dobré všecko mrzí, poňadž bratróm nezachoval, jimiž cti i sbožie dosáhl. Nečekajte, jedno zlého, nechceť Čechóm nic dobrého, takt jest našel již cizieho smradu, žeť ho vóně ctného mrzí Čecha již každého, i chudého, bohatého. 435 JEŠTĚ JE NAPOMÍNÁ DOBROTIVĚ Protož ráziť vám, synové, 440 moji přemilí Čechové, kakž ste koli mnoho zlého mně spáchali, hanebného pro strach a mé pře neznámost aneb daru, slibu vzácnost, již přestaňte, ráziť toho: Nastaneť vám pótek mnoho ot nepřátel vašich dávných, cizozemcóv vókol mnohých, k toho krále poštívání, vašich statkóv k rozebrání. Nechajíce vašich sváróv a vzdáléc sě jeho daróv, vstupte všichni již v jednotu a učiňte bratrskú rotu proti tomu králi zlému, Bohu, svatým, všem mrzkému, proti tomu zlému zprávci, ot něhožto plynú zmatci, proti té bezúmé hlavě, ještoť údy žře sápaje, proti zlému i pastýři, 455 445 450 37a 460 73
tu mest srdce hned otevře, kdeť vám vieru neb slib sdrží, 430 jehožť dobré všecko mrzí, poňadž bratróm nezachoval, jimiž cti i sbožie dosáhl. Nečekajte, jedno zlého, nechceť Čechóm nic dobrého, takt jest našel již cizieho smradu, žeť ho vóně ctného mrzí Čecha již každého, i chudého, bohatého. 435 JEŠTĚ JE NAPOMÍNÁ DOBROTIVĚ Protož ráziť vám, synové, 440 moji přemilí Čechové, kakž ste koli mnoho zlého mně spáchali, hanebného pro strach a mé pře neznámost aneb daru, slibu vzácnost, již přestaňte, ráziť toho: Nastaneť vám pótek mnoho ot nepřátel vašich dávných, cizozemcóv vókol mnohých, k toho krále poštívání, vašich statkóv k rozebrání. Nechajíce vašich sváróv a vzdáléc sě jeho daróv, vstupte všichni již v jednotu a učiňte bratrskú rotu proti tomu králi zlému, Bohu, svatým, všem mrzkému, proti tomu zlému zprávci, ot něhožto plynú zmatci, proti té bezúmé hlavě, ještoť údy žře sápaje, proti zlému i pastýři, 455 445 450 37a 460 73
Strana 74
jenž v ctném stádě svú zlost šíří, i proti bludnému vuodci, jenž blúditi velí obci 465 od cest ctnosti, stezek Bozských, (jimiž) do bydl jde nebeských. 470 475 480 485 Již vidíte jeho zlobu, již oznámil v tuto dobu, pobrav zemské vše poklady, zlúpiv svátost, svatých hroby; ty rozptýlel cizozemcóm, vašim vrahóm, Uhrom, Němcom, jimž byl dlužen vás brániti - tiemť vás miení vypleniti; jižť je zove i na sbožie vaše. Protož, ctní Čechové, vstaňtež všickni proti němu, svému zhúbci zřetedlnému, vypuďte ho z této země, to německé zlostné plémě, ať tam v Němcích s Němci kvasí, s Uhry i Rasy, s svými Jasy, volte sobě muže ctného již za krále vám českého, jenžť má vieru, lásku k zemi! Tak budete navráceni k svému jménu vždy chvalnému, těžkoť bude k vám ciziemu. 37 490 495 Všakť sú slavní předci vaši právo měli po vše časy, žeť sú krále i kniežata, kteráž byla zlostmi jata, z země mocně vyháněli, jiné sobě za ně vzeli. Vy ste v jich práva vstúpili! Proč byšte též nečinili, majíc k němu hroznú vinu 74
jenž v ctném stádě svú zlost šíří, i proti bludnému vuodci, jenž blúditi velí obci 465 od cest ctnosti, stezek Bozských, (jimiž) do bydl jde nebeských. 470 475 480 485 Již vidíte jeho zlobu, již oznámil v tuto dobu, pobrav zemské vše poklady, zlúpiv svátost, svatých hroby; ty rozptýlel cizozemcóm, vašim vrahóm, Uhrom, Němcom, jimž byl dlužen vás brániti - tiemť vás miení vypleniti; jižť je zove i na sbožie vaše. Protož, ctní Čechové, vstaňtež všickni proti němu, svému zhúbci zřetedlnému, vypuďte ho z této země, to německé zlostné plémě, ať tam v Němcích s Němci kvasí, s Uhry i Rasy, s svými Jasy, volte sobě muže ctného již za krále vám českého, jenžť má vieru, lásku k zemi! Tak budete navráceni k svému jménu vždy chvalnému, těžkoť bude k vám ciziemu. 37 490 495 Všakť sú slavní předci vaši právo měli po vše časy, žeť sú krále i kniežata, kteráž byla zlostmi jata, z země mocně vyháněli, jiné sobě za ně vzeli. Vy ste v jich práva vstúpili! Proč byšte též nečinili, majíc k němu hroznú vinu 74
Strana 75
jakožto k vrahu českému, viery pravé tupiteli, 500 zeman českých hubiteli? Všakť jest hrozná hanba vaše mieti zlého krále nad se: krásnéť údy, mrzká hlava, haniet syny zlost otcova, zlost pastýře stádu škoda, slepost vódce zlá nehoda, zlý hospodář své čeledi. Tenť vie, ještoť jasně hledí! Téžť král zlostný jest v své zemi škodná hanba bez proměny. Co muož býti však horšieho, Bohu, lidem mrzčejšieho nežli král tento uherský, zlý, rúhavý, pyšný, peský, jenž jest povstal proti Bohu, poslúchaje na tom sboru toho Bohem proklatého plna zlosti kostnického, jenž jako kost v zlosti ztvrděv, tepla lásky v sobě neměv, dobřeť jméno má Kostnice, cierkve svaté pakostnice! Nebť jest skryla mrtvé kosti, tvrdé v zlosti, bezživosti, jenž jest živý, umrtvila zákon Boží, otsúdila, v tom hanebně poblúdila, věrným hrubě spakostila. Ten zbor, svatý bez svátosti, nébrž rozbor věrné ctnosti, odpor pravdy Bohem rčené, rozvor lásky milostivé, zle otsúdil zákon Boží za kacierstvo, črta hoří, 535 a toho odsudka zlého, 530 505 510 315 520 525 331 75
jakožto k vrahu českému, viery pravé tupiteli, 500 zeman českých hubiteli? Všakť jest hrozná hanba vaše mieti zlého krále nad se: krásnéť údy, mrzká hlava, haniet syny zlost otcova, zlost pastýře stádu škoda, slepost vódce zlá nehoda, zlý hospodář své čeledi. Tenť vie, ještoť jasně hledí! Téžť král zlostný jest v své zemi škodná hanba bez proměny. Co muož býti však horšieho, Bohu, lidem mrzčejšieho nežli král tento uherský, zlý, rúhavý, pyšný, peský, jenž jest povstal proti Bohu, poslúchaje na tom sboru toho Bohem proklatého plna zlosti kostnického, jenž jako kost v zlosti ztvrděv, tepla lásky v sobě neměv, dobřeť jméno má Kostnice, cierkve svaté pakostnice! Nebť jest skryla mrtvé kosti, tvrdé v zlosti, bezživosti, jenž jest živý, umrtvila zákon Boží, otsúdila, v tom hanebně poblúdila, věrným hrubě spakostila. Ten zbor, svatý bez svátosti, nébrž rozbor věrné ctnosti, odpor pravdy Bohem rčené, rozvor lásky milostivé, zle otsúdil zákon Boží za kacierstvo, črta hoří, 535 a toho odsudka zlého, 530 505 510 315 520 525 331 75
Strana 76
bezprávného, rúhavého, učinil pak krále toho vypósobci úkrutného. Tak učinil katem jeho, 540 svým biřicem, ubohého, aby jímal, pálil, hubil, kteréž on jest zle otsúdil. Toť jest hanba všelikaká mieti zemi krále kata! 30 b UČINTEŽ POKÁNIE, PÁNI! 550 555 560 565 545 Složtež tu již hanbu s sebe, patřiec k Bohu prosti v nebe, jemuž ctně v tom poslúžíte, jeho vraha ponížíte. Pakli vy tiem pováháte, snad horšieho dočekáte sobě jistě budúcieho a strach pekla horúcieho. Neb ktož býti chce křesťanem a Bozským hrdá zákonem, nechtě jeho vyznávati, jeho hánce utiskati, chtě (si) statek zachovati, budeť sě tak sám klamati, což chtěl skrýti, všeckoť ztratí, neb jest Bohem samým klatý. Toho sě vy vystřiehajte, slova mého poslúchajte, již poznajte zákon Boží, jakož znají i z vás mnozí, usty, skutky vyznávajte a na to sě snažně dajte, byšte Boha milovali, jeho zákon zachovali, jeho svaté ustavenie, 392 76
bezprávného, rúhavého, učinil pak krále toho vypósobci úkrutného. Tak učinil katem jeho, 540 svým biřicem, ubohého, aby jímal, pálil, hubil, kteréž on jest zle otsúdil. Toť jest hanba všelikaká mieti zemi krále kata! 30 b UČINTEŽ POKÁNIE, PÁNI! 550 555 560 565 545 Složtež tu již hanbu s sebe, patřiec k Bohu prosti v nebe, jemuž ctně v tom poslúžíte, jeho vraha ponížíte. Pakli vy tiem pováháte, snad horšieho dočekáte sobě jistě budúcieho a strach pekla horúcieho. Neb ktož býti chce křesťanem a Bozským hrdá zákonem, nechtě jeho vyznávati, jeho hánce utiskati, chtě (si) statek zachovati, budeť sě tak sám klamati, což chtěl skrýti, všeckoť ztratí, neb jest Bohem samým klatý. Toho sě vy vystřiehajte, slova mého poslúchajte, již poznajte zákon Boží, jakož znají i z vás mnozí, usty, skutky vyznávajte a na to sě snažně dajte, byšte Boha milovali, jeho zákon zachovali, jeho svaté ustavenie, 392 76
Strana 77
570 bez něhožto spásy nenie. Tak budete milováni Bohem samým, čeští páni! Tenť vám prodlí žčestie, zdravie a přispoří cti i sbožie, nebť jest ciesař všemohúcí, král laskavý, vševidúcí; tenť váš bude věrný bránce, otec, vódce, pastýř, zprávce, tenť porazí na vše strany nepřátely váše, vrahy skrotíť, snížíť i pohubí, zetřeť háncí vašich zuby, rohy vrahóm i ztroskutá, zrádceť porazí němota. 575 580 NEDAJTE SVÉ CHVÁLY CIZIEMU 585 Němce z země pak vyplejte, aniž koho potom mějte v kterémž koli svém úřadě, aniž které vaší radě, neb sú čeští vždycky hánce, tupitelé, vrazi, zrádce. Leč sú kteří zachovalí a v zákoně Bozském stálí, ty milujte jakžto bratřie! Ale kteříž jinam patřie, těch netrpte mezi sebú, ovšemť právi v tuto dobu! Ne darmoť jesť pověděno a ot múdrých za to jmieno: Dřieve had sě v ledě shřeje, nežli Němec Čechu zpřeje! Doňadž Němci v této zemi moci vladařské neměli, dotad ste vy vítězili 590 595 600 39b 77
570 bez něhožto spásy nenie. Tak budete milováni Bohem samým, čeští páni! Tenť vám prodlí žčestie, zdravie a přispoří cti i sbožie, nebť jest ciesař všemohúcí, král laskavý, vševidúcí; tenť váš bude věrný bránce, otec, vódce, pastýř, zprávce, tenť porazí na vše strany nepřátely váše, vrahy skrotíť, snížíť i pohubí, zetřeť háncí vašich zuby, rohy vrahóm i ztroskutá, zrádceť porazí němota. 575 580 NEDAJTE SVÉ CHVÁLY CIZIEMU 585 Němce z země pak vyplejte, aniž koho potom mějte v kterémž koli svém úřadě, aniž které vaší radě, neb sú čeští vždycky hánce, tupitelé, vrazi, zrádce. Leč sú kteří zachovalí a v zákoně Bozském stálí, ty milujte jakžto bratřie! Ale kteříž jinam patřie, těch netrpte mezi sebú, ovšemť právi v tuto dobu! Ne darmoť jesť pověděno a ot múdrých za to jmieno: Dřieve had sě v ledě shřeje, nežli Němec Čechu zpřeje! Doňadž Němci v této zemi moci vladařské neměli, dotad ste vy vítězili 590 595 600 39b 77
Strana 78
i ciesaře pobíjeli. 605 Jakž sě Němci v vás vmiesili, sbožím, číslem rozhojněli, tak ste hanebně zemdleli, zchudli, zvadli i zepseli. Kdy však Čecha v které zemi Němci sú kdy povýšili aneb v úřad svój přijali, v radě, v městě osadili? Nikdiežť nechce Čecha mieti. V Čechách móžte to sezřieti, kdežť sú Němci sě rozmohli, by Čechové co tu mohli. V Jaromíři to vidíte a u Hory opatříte, snad i v Mostě i v Kadani. Važtež to však, čeští páni! Byť to mohli zpósobiti, nedaliť by živu býti Čechu v Čechách, vězte cele! Mohuť řéci já to směle, neb to s lehka mám počteno, co jest Čechóv umrtveno na samých těch zlostných Horách mečem, ohněm i u vodách: kupujíc je za penieze, laika, žáka, ženu, kněze, povolajíc do své školy, umetali všecky v doly. Snadno tvoru jest každému vrátiti sě k kmenu svému. Protož, když je vypleníte, k své cti, moci sě vrátíte, budete se milovati, jeden druhu spomáhati. Stanúť války, stanút boji, sedete v ctném u pokoji. Zrady, křivdy, zlosti minú, 610 615 635 620 625 630 40a 640 78
i ciesaře pobíjeli. 605 Jakž sě Němci v vás vmiesili, sbožím, číslem rozhojněli, tak ste hanebně zemdleli, zchudli, zvadli i zepseli. Kdy však Čecha v které zemi Němci sú kdy povýšili aneb v úřad svój přijali, v radě, v městě osadili? Nikdiežť nechce Čecha mieti. V Čechách móžte to sezřieti, kdežť sú Němci sě rozmohli, by Čechové co tu mohli. V Jaromíři to vidíte a u Hory opatříte, snad i v Mostě i v Kadani. Važtež to však, čeští páni! Byť to mohli zpósobiti, nedaliť by živu býti Čechu v Čechách, vězte cele! Mohuť řéci já to směle, neb to s lehka mám počteno, co jest Čechóv umrtveno na samých těch zlostných Horách mečem, ohněm i u vodách: kupujíc je za penieze, laika, žáka, ženu, kněze, povolajíc do své školy, umetali všecky v doly. Snadno tvoru jest každému vrátiti sě k kmenu svému. Protož, když je vypleníte, k své cti, moci sě vrátíte, budete se milovati, jeden druhu spomáhati. Stanúť války, stanút boji, sedete v ctném u pokoji. Zrady, křivdy, zlosti minú, 610 615 635 620 625 630 40a 640 78
Strana 79
615 650 jakožto snieh ohněm splynú. A tak, bydléc v ctné svornosti, dosiehnete té radosti, v nížto bydlé s Bohem světí nynie, potom i na věky, kdežto radost bez žalosti, zdravie celé bez bolesti, život věčný bez skonánie, mladost črstvá bez staránie, krása beze všie poškvrny, ctnost, jenž nezná hřiešné viny, láska plná bez přestánie, síly mocnost bez zemdlenie, e55 svornost klidná bez rozbroje, pokoj, jenžto nezná boje, řád pořádný bez zmatenie, světlost, při níž i tmy nenie. K té slavnosti pomoz, králi 660 a ciesaři věčné slávy, jenž pro náše povýšenie, čest, čistotu, obživenie, ráčil sě sám ponížiti, z věčné Panny naroditi, dals sě v těle umořiti, z svého těla krev vyliti. 40b 665 Ricmi trecenti triginta tres, versus vero sexcenti sexaginta sex in et adversus persecutorem notorium fidei christiane regem Zigismundum. 79
615 650 jakožto snieh ohněm splynú. A tak, bydléc v ctné svornosti, dosiehnete té radosti, v nížto bydlé s Bohem světí nynie, potom i na věky, kdežto radost bez žalosti, zdravie celé bez bolesti, život věčný bez skonánie, mladost črstvá bez staránie, krása beze všie poškvrny, ctnost, jenž nezná hřiešné viny, láska plná bez přestánie, síly mocnost bez zemdlenie, e55 svornost klidná bez rozbroje, pokoj, jenžto nezná boje, řád pořádný bez zmatenie, světlost, při níž i tmy nenie. K té slavnosti pomoz, králi 660 a ciesaři věčné slávy, jenž pro náše povýšenie, čest, čistotu, obživenie, ráčil sě sám ponížiti, z věčné Panny naroditi, dals sě v těle umořiti, z svého těla krev vyliti. 40b 665 Ricmi trecenti triginta tres, versus vero sexcenti sexaginta sex in et adversus persecutorem notorium fidei christiane regem Zigismundum. 79
Strana 80
HADÁNÍ PRAHY 9 KUTNOU HOROU 5 10 15 20 Toto písmo jest popsáno, když jest bylo počítáno po úrodu Krista Pána, jemuž buď čest vždycky dána, čtrnádcte set a dvadceti, když lid prazský, chtě ctně mieti, Vyšehrad jest oblehl mocí a tak ležal ve dne v noci před tiem snažně Vyšehradem, jehož dobyl pravým hladem v sedmi nemál tak nedělech, v nichžto, když já v túhách seděch, složil sem to krátké čtenie, dobrým lidem utěšenie. Protož, jest-li co dobrého v tom skládaní, Boha ctného z toho chvalte, neb od něho plyne jakti z kmene svého všecko dobré. Pakli scestné shledáte neb nedospělé, mé připište nevtipnosti, chvíli krátké, nesnažnosti, neb tu trojí žáci vadu nedospělost v písmě kladú. 4la 80
HADÁNÍ PRAHY 9 KUTNOU HOROU 5 10 15 20 Toto písmo jest popsáno, když jest bylo počítáno po úrodu Krista Pána, jemuž buď čest vždycky dána, čtrnádcte set a dvadceti, když lid prazský, chtě ctně mieti, Vyšehrad jest oblehl mocí a tak ležal ve dne v noci před tiem snažně Vyšehradem, jehož dobyl pravým hladem v sedmi nemál tak nedělech, v nichžto, když já v túhách seděch, složil sem to krátké čtenie, dobrým lidem utěšenie. Protož, jest-li co dobrého v tom skládaní, Boha ctného z toho chvalte, neb od něho plyne jakti z kmene svého všecko dobré. Pakli scestné shledáte neb nedospělé, mé připište nevtipnosti, chvíli krátké, nesnažnosti, neb tu trojí žáci vadu nedospělost v písmě kladú. 4la 80
Strana 81
V TÉTO KAPITULE PRAHA POROKUJE HOŘE Z JEJÍCH NE- VDĚČNOSTÍ, KTERÉŽ OKAZUJE JÍ ROZLIČNĚ PROTI JEJIEMU MNOHÉMU DOBRODĚNÍ 25 V čas všie búře i hřímanie, země hnutie, krup, blýskanie, o němž svatý Jan pověděl, když jest Bozskú tajnost viděl, stal sě zázrak nevídaný a od věkóv neslýchaný teď nedávno v České zemi. Vzemši sobě rok určený, hádala sě Praha s Horú před ctným sborem všeho tvoru, při němž Kristus Pán sedieše, právě činy vše súdieše. Praha stáše na pravici, Hora v kútě na levici. Praha slušné, ctné postavy, žena krásná bez ohavy, jasných očí, múdré řeči, v zlatohlavě ctně sě rděci. Hora, ženka pohrbilá, k zemi hleděc a blíkavá, šeplíc řečí ulyzavú, otmlúváše, vrtlíc hlavú, jenž mějieše i v té době kuklík s kytlí sšit na sobě. 30 35 40 45 41b 50 55 Stojec Praha tu poctivě, však mluvieše dost horlivě a řkuc: „Súdce vševědúcí, Králi, Pane všemohúcí, rač nás málo přeslyšeti, mé pře mierú přeměřiti, vinu vahú převážiti, neb važitel duší jsi ty! Přeslyš mě teď s mú súpeří, 42а 81
V TÉTO KAPITULE PRAHA POROKUJE HOŘE Z JEJÍCH NE- VDĚČNOSTÍ, KTERÉŽ OKAZUJE JÍ ROZLIČNĚ PROTI JEJIEMU MNOHÉMU DOBRODĚNÍ 25 V čas všie búře i hřímanie, země hnutie, krup, blýskanie, o němž svatý Jan pověděl, když jest Bozskú tajnost viděl, stal sě zázrak nevídaný a od věkóv neslýchaný teď nedávno v České zemi. Vzemši sobě rok určený, hádala sě Praha s Horú před ctným sborem všeho tvoru, při němž Kristus Pán sedieše, právě činy vše súdieše. Praha stáše na pravici, Hora v kútě na levici. Praha slušné, ctné postavy, žena krásná bez ohavy, jasných očí, múdré řeči, v zlatohlavě ctně sě rděci. Hora, ženka pohrbilá, k zemi hleděc a blíkavá, šeplíc řečí ulyzavú, otmlúváše, vrtlíc hlavú, jenž mějieše i v té době kuklík s kytlí sšit na sobě. 30 35 40 45 41b 50 55 Stojec Praha tu poctivě, však mluvieše dost horlivě a řkuc: „Súdce vševědúcí, Králi, Pane všemohúcí, rač nás málo přeslyšeti, mé pře mierú přeměřiti, vinu vahú převážiti, neb važitel duší jsi ty! Přeslyš mě teď s mú súpeří, 42а 81
Strana 82
60 učiň rovnost, jakožť věři, nebť jest vešken súd Bóh tobě dal, kterýž jest měl vždy v sobě, aby tě ctně všichni ctili, jakož Otci sě klaněli!“ Potom vece přísně k Hoře: „Zdali nevieš svého hoře, 65 tobě jistě budúcieho, že mi činíš mnoho zlého, protivného, bezprávného, ohavného, ukrutného, jsuc mi věkem vlastní dcerú, 70 stavem dievkú podrobenú, jakož musíš sama znáti, ač mé groše chceš kovati. Aj, mé věrné dcery, syny hanieš, hubíš, a bez viny, za mé groše je kupujíc, ižádného nelitujíc ani věku, ani stavu ještě méně nežli bravu, majíc ot mne sbožie, chválu, so v mnohých vlastech ohlášenú. Jáť sem tě tu osadila a svým statkem sbohatila, svým pokrmem tě krmila, svým uměním ctně učila. Tak-li mi ctně odplacuješ, zlým mé dobré otměňuješ? Taks hanebně znevděčněla, nenieť v tobě ctnosti žíla! Teď Pán sedí všie milosti, 9o všakť nelíbí nevděčnosti, nébrž slúhu nevděčného vydal katóm mocně jeho. Ktož zlé za dobré otplácie, budeť mieti zlé domátcie, 75 85 42b 82
60 učiň rovnost, jakožť věři, nebť jest vešken súd Bóh tobě dal, kterýž jest měl vždy v sobě, aby tě ctně všichni ctili, jakož Otci sě klaněli!“ Potom vece přísně k Hoře: „Zdali nevieš svého hoře, 65 tobě jistě budúcieho, že mi činíš mnoho zlého, protivného, bezprávného, ohavného, ukrutného, jsuc mi věkem vlastní dcerú, 70 stavem dievkú podrobenú, jakož musíš sama znáti, ač mé groše chceš kovati. Aj, mé věrné dcery, syny hanieš, hubíš, a bez viny, za mé groše je kupujíc, ižádného nelitujíc ani věku, ani stavu ještě méně nežli bravu, majíc ot mne sbožie, chválu, so v mnohých vlastech ohlášenú. Jáť sem tě tu osadila a svým statkem sbohatila, svým pokrmem tě krmila, svým uměním ctně učila. Tak-li mi ctně odplacuješ, zlým mé dobré otměňuješ? Taks hanebně znevděčněla, nenieť v tobě ctnosti žíla! Teď Pán sedí všie milosti, 9o všakť nelíbí nevděčnosti, nébrž slúhu nevděčného vydal katóm mocně jeho. Ktož zlé za dobré otplácie, budeť mieti zlé domátcie, 75 85 42b 82
Strana 83
100 95 a jakož to v Písmě čteme, nevděčného viera mine, jakožto led letní splyne, aneb voda zbytná zhyne. A čiež viera zahynula, ctnost ižádná nezóstala; neb kmen, základ každé ctnosti jestit viera v své celosti, a jakž Pavel svatý praví, bez viery Bohu ižádný 105 nemóž sě člověk slíbiti. 110 115 120 Musíš, Horo, v hoři býti, poňadžs vieru potratila, nevděčností ji zmařila. Mnoho prorok pohrom klade, jenž na nevděčného spadne, řka: „Ustav nad ním hřiešného, staň zmek na pravici jeho, pře buď jeho potupena, prosba i v hřiech proměněna; jeho dní buď ukráceno a čest vezmi jiný jeho! Děti jeho osiřejte, z domóv vymietáni buďte; buďte statku i zbaveni a žebrotě podrobeni; buď jmě s dětmi zahlazeno, zlé vše starších zpomínáno proti Bohu buďte vždycky, pamět jich zahyň na věky!““ 43a 6* 83
100 95 a jakož to v Písmě čteme, nevděčného viera mine, jakožto led letní splyne, aneb voda zbytná zhyne. A čiež viera zahynula, ctnost ižádná nezóstala; neb kmen, základ každé ctnosti jestit viera v své celosti, a jakž Pavel svatý praví, bez viery Bohu ižádný 105 nemóž sě člověk slíbiti. 110 115 120 Musíš, Horo, v hoři býti, poňadžs vieru potratila, nevděčností ji zmařila. Mnoho prorok pohrom klade, jenž na nevděčného spadne, řka: „Ustav nad ním hřiešného, staň zmek na pravici jeho, pře buď jeho potupena, prosba i v hřiech proměněna; jeho dní buď ukráceno a čest vezmi jiný jeho! Děti jeho osiřejte, z domóv vymietáni buďte; buďte statku i zbaveni a žebrotě podrobeni; buď jmě s dětmi zahlazeno, zlé vše starších zpomínáno proti Bohu buďte vždycky, pamět jich zahyň na věky!““ 43a 6* 83
Strana 84
V TÉTO KAPITULE VYMLUVÁ SĚ HORA, ŽE, COŽ ČINÍ JÍ PROTIVNÉHO, PRÁVĚ ČINÍ, MAJÍCI PŘIKÁZANIE OD SVÝCH VYŠŠÍCH A STARŠÍCH ETC. 125 Hora, vzhlédši okem z nice, pomkši v stranu své kuklice, k tomu takto otpovědě: „Jáť to sama dobře vědě, žeť jsem tebú osazena, svým řemeslem podmaněna, nebť tvé groše sama kuji, k tomu vše svá diela snuji, kteráž u mne jsú kdežkoli. Protožť těžce kopám doly, potom pracně vyňmuc rudu, kladivy ji pilně ztluku, a pak střiebro z nie vypálec, ohněm častým je vyčistěc, v šínky leji, potom řeži a řezané vahú směři, kúsky v úhly opaluji a rozhřiené snažně kuji, v škudly kružné pak zběluji, tvým je rázem obrazuji, abych tvój groš učinila, tobě na tom poslúžila. Tak sě tebú ovšem živím, aniž toho já kdy zapřím. Mnohéť sem ctné kazatele vzala sobě já od tebe. Ale coť já nad tvým činím plodem, toť již vésti musím, nebť mi jest to přikázáno a za mé mi hřiechy dáno 155 ot onoho přesvatého otce sboru Konstanského. Král pak Zikmund zveličený mně to krutě vésti velí. 130 135 140 145 150 43h 84
V TÉTO KAPITULE VYMLUVÁ SĚ HORA, ŽE, COŽ ČINÍ JÍ PROTIVNÉHO, PRÁVĚ ČINÍ, MAJÍCI PŘIKÁZANIE OD SVÝCH VYŠŠÍCH A STARŠÍCH ETC. 125 Hora, vzhlédši okem z nice, pomkši v stranu své kuklice, k tomu takto otpovědě: „Jáť to sama dobře vědě, žeť jsem tebú osazena, svým řemeslem podmaněna, nebť tvé groše sama kuji, k tomu vše svá diela snuji, kteráž u mne jsú kdežkoli. Protožť těžce kopám doly, potom pracně vyňmuc rudu, kladivy ji pilně ztluku, a pak střiebro z nie vypálec, ohněm častým je vyčistěc, v šínky leji, potom řeži a řezané vahú směři, kúsky v úhly opaluji a rozhřiené snažně kuji, v škudly kružné pak zběluji, tvým je rázem obrazuji, abych tvój groš učinila, tobě na tom poslúžila. Tak sě tebú ovšem živím, aniž toho já kdy zapřím. Mnohéť sem ctné kazatele vzala sobě já od tebe. Ale coť já nad tvým činím plodem, toť již vésti musím, nebť mi jest to přikázáno a za mé mi hřiechy dáno 155 ot onoho přesvatého otce sboru Konstanského. Král pak Zikmund zveličený mně to krutě vésti velí. 130 135 140 145 150 43h 84
Strana 85
I chceš, bych to opustila, 160 své cti, duši uškodila, ano Pán teď súdce praví, v sloviech věrný, v skutciech svatý, jeho také apoštolé. Majíc v pravdě smysly celé, velé vyšších poslúchati, a což káží, to páchati. Protož nemním, bych co tobě vinna byla v této době.“ 165 V TÉTO KA[PITULE] PRAHA TO VYMLUVANIE ROZUMNĚ RUŠÍ, UKAZUJÍC, ŽE V TOM NEMÁ JICH POSLUCHATI ETC. 175 180 185 Přísně na ni vzhlédši Praha vece: „Ženo otrápená, kohos v tom sboru poznala tak svatého, že jsi směla přesvatým jej nazývati, ani všickni hřiechem jati, poňadž svaté Písmo svědčí: nenieť člověk zde bez viny. Prorok svatý David praví: ,Pohynulť jest v světě svatý, ,nenie čině kto dobrého, neniet až do jediného." Kto tu nebo která strana v té svátosti jest shledána, poňadž tu jest dvoje byla strana v zlosti nalezena? Jedna byla kněze zlého Benedikta proklatého, jenž sě vždy papežem pravým nazval, a jsa zřejmě křivým, jehož kněžie i biskupie, zablúdivše škodně, hlúpě, byli mnoho let vždy kleni, 44 a 170 190 85
I chceš, bych to opustila, 160 své cti, duši uškodila, ano Pán teď súdce praví, v sloviech věrný, v skutciech svatý, jeho také apoštolé. Majíc v pravdě smysly celé, velé vyšších poslúchati, a což káží, to páchati. Protož nemním, bych co tobě vinna byla v této době.“ 165 V TÉTO KA[PITULE] PRAHA TO VYMLUVANIE ROZUMNĚ RUŠÍ, UKAZUJÍC, ŽE V TOM NEMÁ JICH POSLUCHATI ETC. 175 180 185 Přísně na ni vzhlédši Praha vece: „Ženo otrápená, kohos v tom sboru poznala tak svatého, že jsi směla přesvatým jej nazývati, ani všickni hřiechem jati, poňadž svaté Písmo svědčí: nenieť člověk zde bez viny. Prorok svatý David praví: ,Pohynulť jest v světě svatý, ,nenie čině kto dobrého, neniet až do jediného." Kto tu nebo která strana v té svátosti jest shledána, poňadž tu jest dvoje byla strana v zlosti nalezena? Jedna byla kněze zlého Benedikta proklatého, jenž sě vždy papežem pravým nazval, a jsa zřejmě křivým, jehož kněžie i biskupie, zablúdivše škodně, hlúpě, byli mnoho let vždy kleni, 44 a 170 190 85
Strana 86
cti, úřadóv všech zbaveni biskupa římského mocí a v tom tráli ve dne v noci 195 za let mnozí čtyřidceti, aniž potom jsú rozkleti, ni na knězstvo navráceni, ni v úřadech osazeni, poňadž právem u pokání nejsú nikdiež ti shledáni - a bez pravého pokánie nenieť hřiechóm otpuštěnie. 200 41b A pak Jana zlého strana v takémž bludu jest shledána, 205 nebo v zlostech jeho znajíc, však bezúmě na to dbajíc, učinila ho papežem a najvyšším v zemi knězem podlé hlúpého domněnie, v němžto pravdy ovšem nenie, neb výsosti v cierkvi pravé netkúť miesta ni stavové, kteříž miesta svatých držie, nejsúť proto svatí kněžie, leč sě ctně s nimi sjednají a též ctnosti v sobě mají. Toho muže zúfalého a mordéře ukrutného, svatokupce proklatého a smilníka přepeského svatým usty nazývali, najsvětějším otcem psali, vší tak cierkvi ohlásili, že tak ctného sú zvolili, 225 hodně v ten stav povýšili. 210 215 220 86
cti, úřadóv všech zbaveni biskupa římského mocí a v tom tráli ve dne v noci 195 za let mnozí čtyřidceti, aniž potom jsú rozkleti, ni na knězstvo navráceni, ni v úřadech osazeni, poňadž právem u pokání nejsú nikdiež ti shledáni - a bez pravého pokánie nenieť hřiechóm otpuštěnie. 200 41b A pak Jana zlého strana v takémž bludu jest shledána, 205 nebo v zlostech jeho znajíc, však bezúmě na to dbajíc, učinila ho papežem a najvyšším v zemi knězem podlé hlúpého domněnie, v němžto pravdy ovšem nenie, neb výsosti v cierkvi pravé netkúť miesta ni stavové, kteříž miesta svatých držie, nejsúť proto svatí kněžie, leč sě ctně s nimi sjednají a též ctnosti v sobě mají. Toho muže zúfalého a mordéře ukrutného, svatokupce proklatého a smilníka přepeského svatým usty nazývali, najsvětějším otcem psali, vší tak cierkvi ohlásili, že tak ctného sú zvolili, 225 hodně v ten stav povýšili. 210 215 220 86
Strana 87
230 235 240 245 250 255 Jacíť sú to kněžie byli, jenž sú takú lež plodili, v svých sú hřiešiech setrvali ti zúfalci plní zlého hřiechu, nadto rúhavého, cti, úřadóv jsúc zbaveni, knězstvie stavóv obnaženi, jsúce hlavy své zbaveni a tak v sobě umrtveni! Co sú mohli ustaviti a za právo uložiti v cierkvi věrným, jsúc nevěrni, aneb mierným, jsúc bezměrni, aneb pravým, jsúc nepraví, aneb dobrým, jsúc nedobří, neb hlavatým, jsúc bezhlaví, aneb živým, jsúc zmrtveni, aneb vyšším, jsúce nižší, hřiechem těžkým poníženi? Leč na sbožie chceš patřiti, tady výsost vyměřiti, musíš často poblúditi, nebudeš-li k skutkóm zřieti. Biskupať nečiní jméno, ale svatý život jeho, ni svatého miesto svaté, ni vyššieho miesto vzpaté, jakož náš teď súdce praví: „Zléť z ovoce dobří znají, neb strom zlý nikdy dobrého nepřinášie plodu svého.“ Coť die súdce sám o sobě, toť já poviem, Horo, tobě: „Nečiním-liť skutkóv svého otce jistě nebeského, že sem jeho syn, pak diem-li skutkóm věřte, nevěřte mi!“ Tiemť jest jistě dolíčeno, 45b 15 a 260 87
230 235 240 245 250 255 Jacíť sú to kněžie byli, jenž sú takú lež plodili, v svých sú hřiešiech setrvali ti zúfalci plní zlého hřiechu, nadto rúhavého, cti, úřadóv jsúc zbaveni, knězstvie stavóv obnaženi, jsúce hlavy své zbaveni a tak v sobě umrtveni! Co sú mohli ustaviti a za právo uložiti v cierkvi věrným, jsúc nevěrni, aneb mierným, jsúc bezměrni, aneb pravým, jsúc nepraví, aneb dobrým, jsúc nedobří, neb hlavatým, jsúc bezhlaví, aneb živým, jsúc zmrtveni, aneb vyšším, jsúce nižší, hřiechem těžkým poníženi? Leč na sbožie chceš patřiti, tady výsost vyměřiti, musíš často poblúditi, nebudeš-li k skutkóm zřieti. Biskupať nečiní jméno, ale svatý život jeho, ni svatého miesto svaté, ni vyššieho miesto vzpaté, jakož náš teď súdce praví: „Zléť z ovoce dobří znají, neb strom zlý nikdy dobrého nepřinášie plodu svého.“ Coť die súdce sám o sobě, toť já poviem, Horo, tobě: „Nečiním-liť skutkóv svého otce jistě nebeského, že sem jeho syn, pak diem-li skutkóm věřte, nevěřte mi!“ Tiemť jest jistě dolíčeno, 45b 15 a 260 87
Strana 88
žeť má býti k skutkóm zřeno, 265 ne k bohatství ani stavóm, ni osobám, ni úřadóm, nechceme-li poblúditi a s svódcemi v peklo jíti. Jací sú to svatí byli, 270 zjevnú zlostí porušení? 275 280 285 290 295 Však sě známkem cierkve svaté ten sbor nazval, plémě klaté, poňadž cierkev móž blúditi, křivě leccos otsúditi. Kudy by pak známek její v svých otsudciech byl pravějí, poňadž věc znamenie svého jestiť lepší vždy každého. Protož jim v tom súdu nevěř, jich otsudek Písmem rozměř, zjevnú zlostí porušený, hřiechem těžkým omiežděný! Jenž sú hlavu všie svátosti, súdci mého, v přítomnosti za kacieře otsúdili, bludem pravdu učinili, jeho také učedlníky i jich věrné potomníky za bludné je potupili, kdyžto zákon otsúdili jeho usty ohlášený, jeho rukú potvrzený. Jeho svaté poručenstvie majíc púhé za kacieřstvie, jeho zákon svatý, pravý u blud, v křivdu obrátili, jímžto věrní jsúc naučeni, tělo a krev přijímají Pána, súdce Jezukrista, 300 jakož svědčie písma jistá, 46a 88
žeť má býti k skutkóm zřeno, 265 ne k bohatství ani stavóm, ni osobám, ni úřadóm, nechceme-li poblúditi a s svódcemi v peklo jíti. Jací sú to svatí byli, 270 zjevnú zlostí porušení? 275 280 285 290 295 Však sě známkem cierkve svaté ten sbor nazval, plémě klaté, poňadž cierkev móž blúditi, křivě leccos otsúditi. Kudy by pak známek její v svých otsudciech byl pravějí, poňadž věc znamenie svého jestiť lepší vždy každého. Protož jim v tom súdu nevěř, jich otsudek Písmem rozměř, zjevnú zlostí porušený, hřiechem těžkým omiežděný! Jenž sú hlavu všie svátosti, súdci mého, v přítomnosti za kacieře otsúdili, bludem pravdu učinili, jeho také učedlníky i jich věrné potomníky za bludné je potupili, kdyžto zákon otsúdili jeho usty ohlášený, jeho rukú potvrzený. Jeho svaté poručenstvie majíc púhé za kacieřstvie, jeho zákon svatý, pravý u blud, v křivdu obrátili, jímžto věrní jsúc naučeni, tělo a krev přijímají Pána, súdce Jezukrista, 300 jakož svědčie písma jistá, 46a 88
Strana 89
305 310 315 320 325 330 tak pod dvěma zpósobama a pod každú téhož Boha, jenž tak dal a kázal dáti v tom svú smrt pamatovati až do světa i skonánie, jakož svědčí svaté Ctenie, svatý Pavel, jiní světí, jenž sú tak vždycky drželi od počátka cierkve svaté. Ale jakž plémě proklaté pyšných kněží v sbožie vzniklo, tak to dobré s jiným sniklo. Mním, že zvláště Bóh dopustil, aby s městem sbor ten zpustil věrným zřejmě na znamenie, že v tom sboru dobré nenie. Protož město jest Kostnice, neb v ní věrných pakostnice sě sebrala, pravdu Bozskú porušivši svú zlú zlobú. Sbor jako kost sstydl v milosti a zvtrdl ve vší nepravosti, neměl smáhy žádné ctnosti, pln byl hřiešné každé zlosti. O tom sboru David svatý tak v žaltáři jasně praví: „Nenáviděch zlostných sboru, s nemilostnými nesedu.“ Pak děkuje týž muž Bohu, že ho obránil ot sboru zlostných lidí i ot mnozstvie, ještoť nepravosti činie. Slyšiž pak o poslušenství, neb v tom lidé blúdie mnozí! Poslúchati Pán Bóh kněží v svém Zákoně ovšem velí, ale ne v jich ustavení, 46b 335 89
305 310 315 320 325 330 tak pod dvěma zpósobama a pod každú téhož Boha, jenž tak dal a kázal dáti v tom svú smrt pamatovati až do světa i skonánie, jakož svědčí svaté Ctenie, svatý Pavel, jiní světí, jenž sú tak vždycky drželi od počátka cierkve svaté. Ale jakž plémě proklaté pyšných kněží v sbožie vzniklo, tak to dobré s jiným sniklo. Mním, že zvláště Bóh dopustil, aby s městem sbor ten zpustil věrným zřejmě na znamenie, že v tom sboru dobré nenie. Protož město jest Kostnice, neb v ní věrných pakostnice sě sebrala, pravdu Bozskú porušivši svú zlú zlobú. Sbor jako kost sstydl v milosti a zvtrdl ve vší nepravosti, neměl smáhy žádné ctnosti, pln byl hřiešné každé zlosti. O tom sboru David svatý tak v žaltáři jasně praví: „Nenáviděch zlostných sboru, s nemilostnými nesedu.“ Pak děkuje týž muž Bohu, že ho obránil ot sboru zlostných lidí i ot mnozstvie, ještoť nepravosti činie. Slyšiž pak o poslušenství, neb v tom lidé blúdie mnozí! Poslúchati Pán Bóh kněží v svém Zákoně ovšem velí, ale ne v jich ustavení, 46b 335 89
Strana 90
s nímž sú sami porušeni. Protož řekl Petr ku biskupom 340 a jeruzalemským zprávcóm: »Má viece býti poslušno Boha než vás, to jest slušno!" Neb jich máme poslúchati jedno v dobrém, tak chtie svatí. Toť jest dobrá v sobě zpráva, jenž sě s dobrým vždy sjednává teď zákonem vždy dobrého Pána Krista, súdce ctného. 345 47a Viziž tuto, hlúpá ženo, 350 jakť jest toto ukřiveno přikázanie Kostnického sboru ovšem ot Bozského. Buoh přikázal přijímati tělo, svú krev rozdávati. Tito pak proklatí kněžie mečem, klátbú toho bránie. Buoh řekl k věrným: „To učiňte na mú paměť, nepřestaňte až do mého navštievenie!" Takť die Pavel, svaté Ctenie. Tito bránie to činiti, a ktož činie, upáliti velé, k tomu ponúkají, své otpustky těm dávají. Bóh přikázal nezabiti ani sobě osobiti co cizieho. Tito bráti velé, lidi mordovati; nejsúť kněžie, ale kati, to jest po jich skutciech znáti. Viz, žeť jich to přikázanie nemá s Bohem nic sjednánie. Běda bude jistě jemu, jenž otmlúvá tvorci svému. 365 370 355 360 90
s nímž sú sami porušeni. Protož řekl Petr ku biskupom 340 a jeruzalemským zprávcóm: »Má viece býti poslušno Boha než vás, to jest slušno!" Neb jich máme poslúchati jedno v dobrém, tak chtie svatí. Toť jest dobrá v sobě zpráva, jenž sě s dobrým vždy sjednává teď zákonem vždy dobrého Pána Krista, súdce ctného. 345 47a Viziž tuto, hlúpá ženo, 350 jakť jest toto ukřiveno přikázanie Kostnického sboru ovšem ot Bozského. Buoh přikázal přijímati tělo, svú krev rozdávati. Tito pak proklatí kněžie mečem, klátbú toho bránie. Buoh řekl k věrným: „To učiňte na mú paměť, nepřestaňte až do mého navštievenie!" Takť die Pavel, svaté Ctenie. Tito bránie to činiti, a ktož činie, upáliti velé, k tomu ponúkají, své otpustky těm dávají. Bóh přikázal nezabiti ani sobě osobiti co cizieho. Tito bráti velé, lidi mordovati; nejsúť kněžie, ale kati, to jest po jich skutciech znáti. Viz, žeť jich to přikázanie nemá s Bohem nic sjednánie. Běda bude jistě jemu, jenž otmlúvá tvorci svému. 365 370 355 360 90
Strana 91
375 Protož neposlúchaj toho, toho sboru zúfalého! Nejsi dlužna poslúchati v tom vyššieho, ale káti toho sě máš, cos činila a svú duši umrtvila. Toho sboru nenazývaj svatým, přísně ale řiekaj, žeť jest Satanova rota. Okazujet to jich psota, poňadž sě protivie Bohu, povzdvihše tak svého rohu, jímžto sebe povyšují, věrné lidi utiskují. O těch prorok zjevně mluví: „V zlosti své sú zveselili krále a ve lžech kniežata, jichž sú srdce hřiechem jata. Všichni tu cizoložiece, jakožto pec tak hořiece, budúť všichni pohubeni, nebť sú nad mnú prohřešili." Toť sú oni lháři byli, ot Zákona otstúpilí. Toť sú oni starci vilní, 400 jenž Zuzanu otsúdili." 380 385 800 395 47b V TÉTO KAPITULE DOVODÍ HORA, EŽ MÁ JICH V TOM PO- SLUŠNA BÝTI PRO VZÁCNOST I MNOZSTVIE JICH 405 Zavrtě pak hlavú Hora řkúc: „Však byla rota mnohá kněží, mistróv i biskupóv, cierkve svaté mocných slúpóv, králi, páni i kniežata, viděla by tu opata s mnichy, žáky přemnohými 48 a 91
375 Protož neposlúchaj toho, toho sboru zúfalého! Nejsi dlužna poslúchati v tom vyššieho, ale káti toho sě máš, cos činila a svú duši umrtvila. Toho sboru nenazývaj svatým, přísně ale řiekaj, žeť jest Satanova rota. Okazujet to jich psota, poňadž sě protivie Bohu, povzdvihše tak svého rohu, jímžto sebe povyšují, věrné lidi utiskují. O těch prorok zjevně mluví: „V zlosti své sú zveselili krále a ve lžech kniežata, jichž sú srdce hřiechem jata. Všichni tu cizoložiece, jakožto pec tak hořiece, budúť všichni pohubeni, nebť sú nad mnú prohřešili." Toť sú oni lháři byli, ot Zákona otstúpilí. Toť sú oni starci vilní, 400 jenž Zuzanu otsúdili." 380 385 800 395 47b V TÉTO KAPITULE DOVODÍ HORA, EŽ MÁ JICH V TOM PO- SLUŠNA BÝTI PRO VZÁCNOST I MNOZSTVIE JICH 405 Zavrtě pak hlavú Hora řkúc: „Však byla rota mnohá kněží, mistróv i biskupóv, cierkve svaté mocných slúpóv, králi, páni i kniežata, viděla by tu opata s mnichy, žáky přemnohými 48 a 91
Strana 92
410 415 i s rytieři také ctnými. Tiť sú nemohli blúditi ni co křivě otsúditi, nebť sú byli tak svoláni, Duchem svatým tu sebráni, a vieš, žeť Duch nikdy svatý v svých otsudciech nepoblúdí, protož duch všie pravdy slove, neb ot něho pravda plove, sloveť svatý Duch i pravý, " dobrotivý, jistý, stálý. V TĚTO K[APITULE] STATEČNĚ DOKAZUJE PRAHA, ŽE NEMÁ V POSLUŠENSTVÍ PATŘITI K MNOZSTVÍ ANI K SVĚCKÉMU DOSTOJENSTVÍ, NEŽ TOLIKO KU PRAVDĚ Praha vece: „Všaks slýchala, 420 cot die David bez omyla. „Přivstali sú zemští králi i kniežata, lidští páni, v jednu rotu jsú sebráni, totiž spolu sú svoláni proti Pánu všemocnému, proti Kristu, jeho synu. Jich okovy my rozbořme, jich od nás my jho odvrzme! Pán v nebesiech bydle svatý budeť sě jim posmievati." A týž prorok jinde praví a řka, že sě rozmnožili a mnozí sú již povstali proti mně, by smucovali 435 mě řkúc: „Jemu ovšem nenie v jeho Bohu i spasenie." Toť sě písmo v nich splnilo, aniž sě v čem proměnilo, ač jsi pilně to snabděla, 430 425 485 92
410 415 i s rytieři také ctnými. Tiť sú nemohli blúditi ni co křivě otsúditi, nebť sú byli tak svoláni, Duchem svatým tu sebráni, a vieš, žeť Duch nikdy svatý v svých otsudciech nepoblúdí, protož duch všie pravdy slove, neb ot něho pravda plove, sloveť svatý Duch i pravý, " dobrotivý, jistý, stálý. V TĚTO K[APITULE] STATEČNĚ DOKAZUJE PRAHA, ŽE NEMÁ V POSLUŠENSTVÍ PATŘITI K MNOZSTVÍ ANI K SVĚCKÉMU DOSTOJENSTVÍ, NEŽ TOLIKO KU PRAVDĚ Praha vece: „Všaks slýchala, 420 cot die David bez omyla. „Přivstali sú zemští králi i kniežata, lidští páni, v jednu rotu jsú sebráni, totiž spolu sú svoláni proti Pánu všemocnému, proti Kristu, jeho synu. Jich okovy my rozbořme, jich od nás my jho odvrzme! Pán v nebesiech bydle svatý budeť sě jim posmievati." A týž prorok jinde praví a řka, že sě rozmnožili a mnozí sú již povstali proti mně, by smucovali 435 mě řkúc: „Jemu ovšem nenie v jeho Bohu i spasenie." Toť sě písmo v nich splnilo, aniž sě v čem proměnilo, ač jsi pilně to snabděla, 430 425 485 92
Strana 93
440 coť sem dřieve pověděla. Přesto v Druhých knihách psáno, ot Mojžieše lidem dáno, kdežto Bóh pak světle praví, tať nás slova vystřiehají: „Nenásleduj hluku ve zlém ani k súdu svol nepravém', aby co zlého učinil neb ot pravdy v čem poblúdil." Neb jakož teď súdce praví: jsúť již mnozí povolaní, ale máloť jest vybraných. Protož v knihách [i] Králevých psáno jest o Eliáši, o ctném také Micheáši, že jich každý proti sboru povstal, přemohl i jich vzdoru, pól páta sta jich Eliáš a čtyři sta pak Micheáš přemohl pravdú zlých prorokóv, proti Bohu křivých sokóv. Toť jest ono těžké mnozstvie, jenž nic nemá počestenstvie. Zřejmě praví Písmo svaté, že jednoho syna lépe jesti mieti, jenž sě bojí Boha, než tisíce, jenž by byli zlí, nemilostiví, hřiešní, ovšem nebázniví. Bychom z práva měli mnozstvie v tom šetřiti neb bohatstvie, musili bychom blúditi, po pohanech postúpiti, neb jest viece vždy pohanóv bohatějších než křesťanóv 475 a vždy lidu větčie strana zlosti zřejmé jest poddána. 455 460 465 470 445 450 49a 93
440 coť sem dřieve pověděla. Přesto v Druhých knihách psáno, ot Mojžieše lidem dáno, kdežto Bóh pak světle praví, tať nás slova vystřiehají: „Nenásleduj hluku ve zlém ani k súdu svol nepravém', aby co zlého učinil neb ot pravdy v čem poblúdil." Neb jakož teď súdce praví: jsúť již mnozí povolaní, ale máloť jest vybraných. Protož v knihách [i] Králevých psáno jest o Eliáši, o ctném také Micheáši, že jich každý proti sboru povstal, přemohl i jich vzdoru, pól páta sta jich Eliáš a čtyři sta pak Micheáš přemohl pravdú zlých prorokóv, proti Bohu křivých sokóv. Toť jest ono těžké mnozstvie, jenž nic nemá počestenstvie. Zřejmě praví Písmo svaté, že jednoho syna lépe jesti mieti, jenž sě bojí Boha, než tisíce, jenž by byli zlí, nemilostiví, hřiešní, ovšem nebázniví. Bychom z práva měli mnozstvie v tom šetřiti neb bohatstvie, musili bychom blúditi, po pohanech postúpiti, neb jest viece vždy pohanóv bohatějších než křesťanóv 475 a vždy lidu větčie strana zlosti zřejmé jest poddána. 455 460 465 470 445 450 49a 93
Strana 94
480 485 490 495 500 Než pravidlo ovšem pravé jestiť Písmo svaté zdravé, Bohem samým pověděné a svatými ohlášené apoštoly i proroky, v nichž shledáme Bozské stopy, jimiž jdúce kypře právě, dojdem k té nebeské slávě. Coť sě koli s tiem sjednává, toť jest ovšem pravda pravá. Té máš ovšem poslúchati a pro ni sě na smrt dáti; neb ktož pro Bóh aneb Ctenie které trpí bezpravenstvie aneb život utlý ztratí, věčnýť jemu Bóh navrátí. Cožť sě tomu pak protiví, ležť jest, věz to každý živý. Protož súdce náš upřiemý, jakož z Písma světle viemy, Písmem pravdy doličoval, dábla, židy tiem přemáhal; neb jsúc Duchem naplněni svatým, svatí je mluvili, a tak kážíc apoštolé viery celost ovšem celé, Písmem řeči osnovali, v svém životě okázali. 493 505 V tom poslúchaj ty každého, ještoť radí co dobrého podlé Písma ctně svatého, ne z úmysla svého zlého, jakož to ten sbor učinil, Písmo svaté když otsúdil, nébrž v křivdu je obrátil, na tom svú zlost zle oznámil, po němž sú světle shledáni, 510 94
480 485 490 495 500 Než pravidlo ovšem pravé jestiť Písmo svaté zdravé, Bohem samým pověděné a svatými ohlášené apoštoly i proroky, v nichž shledáme Bozské stopy, jimiž jdúce kypře právě, dojdem k té nebeské slávě. Coť sě koli s tiem sjednává, toť jest ovšem pravda pravá. Té máš ovšem poslúchati a pro ni sě na smrt dáti; neb ktož pro Bóh aneb Ctenie které trpí bezpravenstvie aneb život utlý ztratí, věčnýť jemu Bóh navrátí. Cožť sě tomu pak protiví, ležť jest, věz to každý živý. Protož súdce náš upřiemý, jakož z Písma světle viemy, Písmem pravdy doličoval, dábla, židy tiem přemáhal; neb jsúc Duchem naplněni svatým, svatí je mluvili, a tak kážíc apoštolé viery celost ovšem celé, Písmem řeči osnovali, v svém životě okázali. 493 505 V tom poslúchaj ty každého, ještoť radí co dobrého podlé Písma ctně svatého, ne z úmysla svého zlého, jakož to ten sbor učinil, Písmo svaté když otsúdil, nébrž v křivdu je obrátil, na tom svú zlost zle oznámil, po němž sú světle shledáni, 510 94
Strana 95
žeť sú Duchem nesebráni 515 svatým, jakož sami pravie, nebť v něm nenie rozbrojenie, neb cožť od Otce uslyší, " neb ot Syna, toť on líčí." V TÉTO KA[PITULE] HORA POROKUJE PRAZE ZRUŠENIE OBRAZÓV A JICH ZPRZNĚNIE Vzhlédši Hora pak ku Praze 520 vece: „Mluvíš v dvorné váze, mluviž se mnú něco snáze! Jáť teď poviem tobě naze, bez zášiku i okolkóv. Vidímť v tobě mnoho zmatkóv, 525 neb jsi zjevně poblúdila, proti Bohu prohřešila, kdyžs obrazy všecky zbila, druhé blátem zle zprznila, věduc, žeť jsú na památku nám zděláni a bez zmatku. Svatý Lukáš pro památku napsal Krista, jeho matku. Tváři své Kristus znamenie ostavilt jest, jinakť nenie. Člověk také i k obrazu jestiť stvořen vždy Božiemu. Buoh rozkázal udělati dva anděly, všecky zlaty, je do stanu připraviti, podlé škříně postaviti. Šalomún pak, mudřec pravý, slil dva do chrámu obrazy. Náš teď súdce přešlechetný, uzřev obraz sám peněžný, však jest toho nic nehyzdil, aniž řekl jest, by to hřiech byl. 530 535 540 50 a 545 95
žeť sú Duchem nesebráni 515 svatým, jakož sami pravie, nebť v něm nenie rozbrojenie, neb cožť od Otce uslyší, " neb ot Syna, toť on líčí." V TÉTO KA[PITULE] HORA POROKUJE PRAZE ZRUŠENIE OBRAZÓV A JICH ZPRZNĚNIE Vzhlédši Hora pak ku Praze 520 vece: „Mluvíš v dvorné váze, mluviž se mnú něco snáze! Jáť teď poviem tobě naze, bez zášiku i okolkóv. Vidímť v tobě mnoho zmatkóv, 525 neb jsi zjevně poblúdila, proti Bohu prohřešila, kdyžs obrazy všecky zbila, druhé blátem zle zprznila, věduc, žeť jsú na památku nám zděláni a bez zmatku. Svatý Lukáš pro památku napsal Krista, jeho matku. Tváři své Kristus znamenie ostavilt jest, jinakť nenie. Člověk také i k obrazu jestiť stvořen vždy Božiemu. Buoh rozkázal udělati dva anděly, všecky zlaty, je do stanu připraviti, podlé škříně postaviti. Šalomún pak, mudřec pravý, slil dva do chrámu obrazy. Náš teď súdce přešlechetný, uzřev obraz sám peněžný, však jest toho nic nehyzdil, aniž řekl jest, by to hřiech byl. 530 535 540 50 a 545 95
Strana 96
Svatý Pavel nám všem velí nebeského obraz nésti, jakož sme zemského nesli, 550 doňadž sme k vieře nevzešli. 50; V TÉTO KAPITULE DOLIČUJE PRAHA, ŽE NA TOM SPRAVEDLIVĚ ČINÍ 555 560 565 570 575 Vece Praha, zřeci k Hoře: „Běda tobě tvého hoře, žes tak velmi omiežděna a zlú kněží oslepena. Však jsi někdy snad slýchala, ale s lehkas málo dbala, že Bóh, jenž nemóž blúditi ani koho omýliti, svému lidu zapověděl obraz mieti, neb jest věděl, že jest sprostných srdcí úraz v počest mieti každý obraz. Potom kázal témuž lidu, od počátka zvolenému, když by do měst všel své země, aby vše obrazóv plémě zlámal, zrušil i ztroskutal, tady zemi očišťoval. Řekl Bóh obrazy zlámati a rytiny upáliti. Jinde také jest rozkázal a týž rozum v tom zavázal řka: „Neklaď slepému úraza, totiž hlúpému obraza." Jistěť právě obraz slove, nebť obraza z něho plove sprostným lidem, když klanějí sě jim nebo obětují sviece, lampy i kaděnie, 51 a 96
Svatý Pavel nám všem velí nebeského obraz nésti, jakož sme zemského nesli, 550 doňadž sme k vieře nevzešli. 50; V TÉTO KAPITULE DOLIČUJE PRAHA, ŽE NA TOM SPRAVEDLIVĚ ČINÍ 555 560 565 570 575 Vece Praha, zřeci k Hoře: „Běda tobě tvého hoře, žes tak velmi omiežděna a zlú kněží oslepena. Však jsi někdy snad slýchala, ale s lehkas málo dbala, že Bóh, jenž nemóž blúditi ani koho omýliti, svému lidu zapověděl obraz mieti, neb jest věděl, že jest sprostných srdcí úraz v počest mieti každý obraz. Potom kázal témuž lidu, od počátka zvolenému, když by do měst všel své země, aby vše obrazóv plémě zlámal, zrušil i ztroskutal, tady zemi očišťoval. Řekl Bóh obrazy zlámati a rytiny upáliti. Jinde také jest rozkázal a týž rozum v tom zavázal řka: „Neklaď slepému úraza, totiž hlúpému obraza." Jistěť právě obraz slove, nebť obraza z něho plove sprostným lidem, když klanějí sě jim nebo obětují sviece, lampy i kaděnie, 51 a 96
Strana 97
580 jenž jest vždy modloklaněnie. Protož nechtiec sě klaněti tak obrazóm mnozí světí, jsúť ztrýzněni, lítě zbiti. Protož, Horo, právě by ty tomu jasně srozuměla, mně by za zlé v tom neměla, žeť sem modly ztroskutala, neb sem blud zlý v tom shledala, anoť sě jim vždy klanějí, 590 sviece i vosk obětují. Příčinuť sem zatracenie odjala těm, jinakť nenie, dřeva v cestě položenie, o něž nohy uraženie muož sě státi snad slepému neb nedobře vidomému; to má býti otvrženo, ovšem čímť jest uraženo mnohých srdce, porušeno a k modlářství obráceno, toť má býti vždy zkaženo. Věz to, Horo, hlúpá ženo, toť sú tvoji obrazové, sprostných lidí zlí bohové. Tys pak ovšem prohřešila, žes obrazy živé zbila Pána Krista přítomného, pro něž dojdeš mnoho zlého. 595 600 605 585 51b A přesto mě darmo viníš, 610 však od krále svého vidíš, an obrazy z střiebra, z zlata zrušil, zlúpil dosti kata, a tak zlúpiv svatých kosti, pomocníkom dal své zlosti. 615 Ciesař také, muž ctný, dobrý, 97
580 jenž jest vždy modloklaněnie. Protož nechtiec sě klaněti tak obrazóm mnozí světí, jsúť ztrýzněni, lítě zbiti. Protož, Horo, právě by ty tomu jasně srozuměla, mně by za zlé v tom neměla, žeť sem modly ztroskutala, neb sem blud zlý v tom shledala, anoť sě jim vždy klanějí, 590 sviece i vosk obětují. Příčinuť sem zatracenie odjala těm, jinakť nenie, dřeva v cestě položenie, o něž nohy uraženie muož sě státi snad slepému neb nedobře vidomému; to má býti otvrženo, ovšem čímť jest uraženo mnohých srdce, porušeno a k modlářství obráceno, toť má býti vždy zkaženo. Věz to, Horo, hlúpá ženo, toť sú tvoji obrazové, sprostných lidí zlí bohové. Tys pak ovšem prohřešila, žes obrazy živé zbila Pána Krista přítomného, pro něž dojdeš mnoho zlého. 595 600 605 585 51b A přesto mě darmo viníš, 610 však od krále svého vidíš, an obrazy z střiebra, z zlata zrušil, zlúpil dosti kata, a tak zlúpiv svatých kosti, pomocníkom dal své zlosti. 615 Ciesař také, muž ctný, dobrý, 97
Strana 98
620 625 130 635 640 645 mnohé zrušil sám obrazy, z zlata všecky udělané. Udělav z nich zlaté mnohé, poslal je pak papežovi, totiž Innocenciovi — — kéž jest z toho porokoval! Ale zlato míle přijal. By též tito zlatí byli a my všecky pořád zbili, otci z Ríma je poslali, ještěť by mu vděčni byli. Byť Pán Kristus, mój teď súdce, jenž vše věci jedná múdře, žeť jest k spáse obraz, poznal, jistěť by jej mieti kázal, neb po svatých apoštoléch, věčné pravdy kazatelech, kázalť sě jest svá kázanie v srdci psáti, ne na stěně, ni obrazem ku paměti. Nechceť toho má mysl mieti, byť ostavil obraz který své osoby nám na zemi. Ani toho o Lukáši chci věřiti, neb to váži, že by o tom někde byla v svatém Písmě světlá změna, poňadž nenie opuštěno, coť jest k vieře ctně slušěno. A by to pak pravda bylo, mněť by to nic neškodilo, nebť bych já těch nezrušila, ale kteréžť učinila lidská ruka za penieze 650 u mém městě v této mieře, bych modlářstvie vyplenila, srdce lidská obrátila, aby Bohu sě klaněli 52c. 98
620 625 130 635 640 645 mnohé zrušil sám obrazy, z zlata všecky udělané. Udělav z nich zlaté mnohé, poslal je pak papežovi, totiž Innocenciovi — — kéž jest z toho porokoval! Ale zlato míle přijal. By též tito zlatí byli a my všecky pořád zbili, otci z Ríma je poslali, ještěť by mu vděčni byli. Byť Pán Kristus, mój teď súdce, jenž vše věci jedná múdře, žeť jest k spáse obraz, poznal, jistěť by jej mieti kázal, neb po svatých apoštoléch, věčné pravdy kazatelech, kázalť sě jest svá kázanie v srdci psáti, ne na stěně, ni obrazem ku paměti. Nechceť toho má mysl mieti, byť ostavil obraz který své osoby nám na zemi. Ani toho o Lukáši chci věřiti, neb to váži, že by o tom někde byla v svatém Písmě světlá změna, poňadž nenie opuštěno, coť jest k vieře ctně slušěno. A by to pak pravda bylo, mněť by to nic neškodilo, nebť bych já těch nezrušila, ale kteréžť učinila lidská ruka za penieze 650 u mém městě v této mieře, bych modlářstvie vyplenila, srdce lidská obrátila, aby Bohu sě klaněli 52c. 98
Strana 99
a samému ctně slúžili, 655 ne bych svaté v tom tupila, ale jich cti povýšila, ot obrazóv odlúčivši poctu všecku, obrátivši k Bohu plně, jenž jest svatých král, čest, svátost všech zvolených. 660 665 670 675 680 685 Toť sem, Horo, naplnila, coť jsem v proroctví viděla: z domu Boha já rytiny zabiem, spolkem i slitiny. Cožť prospievá ta rytina aneb obraza dutina, v nížto ducha jistě nenie, ani sluchu, ni viděnie, jakož píše prorok praví: »Modly budú vše zetřieny; a ktož sě jim pak klanějí, ti s Sodomú zatraceni budú i s jinými městy, jenž sú byli hřiešní, peští. Tak Ezechiáš učinil, aniž jest v tom co zavinil: vida hada měděného, ot Mojžieše dřiev slitého, anoť sě mu lid klaněje a rozličně obětuje, ztroskotal jej až do prachu i obrazy, jenž tu stáchu. Byť sě byl kto také klaněl těm andělom, kteréž chrám měl, aneb volom těm dvanádcti, jenž kupadlo měli nésti, byl by toho nedopustil král Šalomún, ale pomstil, poňadž v knihách svých Múdrosti 6eo velmi tupí také zlosti, 52b 99
a samému ctně slúžili, 655 ne bych svaté v tom tupila, ale jich cti povýšila, ot obrazóv odlúčivši poctu všecku, obrátivši k Bohu plně, jenž jest svatých král, čest, svátost všech zvolených. 660 665 670 675 680 685 Toť sem, Horo, naplnila, coť jsem v proroctví viděla: z domu Boha já rytiny zabiem, spolkem i slitiny. Cožť prospievá ta rytina aneb obraza dutina, v nížto ducha jistě nenie, ani sluchu, ni viděnie, jakož píše prorok praví: »Modly budú vše zetřieny; a ktož sě jim pak klanějí, ti s Sodomú zatraceni budú i s jinými městy, jenž sú byli hřiešní, peští. Tak Ezechiáš učinil, aniž jest v tom co zavinil: vida hada měděného, ot Mojžieše dřiev slitého, anoť sě mu lid klaněje a rozličně obětuje, ztroskotal jej až do prachu i obrazy, jenž tu stáchu. Byť sě byl kto také klaněl těm andělom, kteréž chrám měl, aneb volom těm dvanádcti, jenž kupadlo měli nésti, byl by toho nedopustil král Šalomún, ale pomstil, poňadž v knihách svých Múdrosti 6eo velmi tupí také zlosti, 52b 99
Strana 100
695 700 jenž sě v poctě slúpóv dějí, jenž nevidie ni smyslejí, jakožto die svatý prorok tento v svém žaltáři porok: ,Podobni jim buďte všichni, kteříž sú je učinili aneb v ně co doufají, by co mohly, kteříž mnějí.“ Vystřiehaj sě, Horo, toho, jenž máš obrazóv přemnoho, jimžto sviece obětuješ, hlav, kolenú nakloňuješ, je ctíš, myješ, kryješ, líbáš, a tak je za bohy své máš, 705 by sě k nim nepřirovnala, zcepeněci oněměla. 53a 710 Ovšem lidé sú stvořeni k uobrazu pak, podobenství Pána Boha podlé duše, aniž jest kto kdy to zruše, neb jakž Bóh jedné podstaty jest, u bytu tři osoby, též jest v duši naší jedné rozum, pamět, vóle také. Tehdy jeho obraz máme, vzácně v duši jej tiepáme, kdyžto jeho právě známe, jeho ve všem poslúcháme, jeho všecka dobroděnie 720 máme v srdci bez přestánie. 715 100
695 700 jenž sě v poctě slúpóv dějí, jenž nevidie ni smyslejí, jakožto die svatý prorok tento v svém žaltáři porok: ,Podobni jim buďte všichni, kteříž sú je učinili aneb v ně co doufají, by co mohly, kteříž mnějí.“ Vystřiehaj sě, Horo, toho, jenž máš obrazóv přemnoho, jimžto sviece obětuješ, hlav, kolenú nakloňuješ, je ctíš, myješ, kryješ, líbáš, a tak je za bohy své máš, 705 by sě k nim nepřirovnala, zcepeněci oněměla. 53a 710 Ovšem lidé sú stvořeni k uobrazu pak, podobenství Pána Boha podlé duše, aniž jest kto kdy to zruše, neb jakž Bóh jedné podstaty jest, u bytu tři osoby, též jest v duši naší jedné rozum, pamět, vóle také. Tehdy jeho obraz máme, vzácně v duši jej tiepáme, kdyžto jeho právě známe, jeho ve všem poslúcháme, jeho všecka dobroděnie 720 máme v srdci bez přestánie. 715 100
Strana 101
V TÉTO KAP[ITULE] POROKUJE PRAZE HORA ZBOŘENIE KOSTELÓV A ZPÁLENIE DOMÓV, KLÁŠTERÓV, ZRUŠENIE VARHAN I OLTÁŘÓVI KAPELAŽE BRÁNÍ MIETI KRÁSNÉHO MEŠNÉHO RUCHA, ZLATÝCH KALICHÓV A STŘIEBRNÝCH I OFĚR DAVATI ETC. 725 730 735 740 Pošmúřivši tváři Hora vece: „Chytřes mne otbyla. Pročpak boříš i kostely, pálíš domy, ctné kláštery, jenž sú Bohu ustaveni, jeho svatým posvěceni, v nichžto služba jest pořádná, Bohu, svatým libá, vzácná? Však v žaltáři David praví: „Domu tvého já miluji krásu, Pane, neb naň slušie svatost mnohá dnóv na dlúze. A teď súdce náš spravedlný dóm nazývá modlitebný, v němžto bránil i kupčiti, břemen skrzeň i nositi, ovšem pak jeho bořiti aneb ohněm vypáliti. Bóh sám kázal ustaviti chrám svój i stan ozdobiti, nikdiež jeho pak bořiti nerozkázal ni kaziti. Rušíš také i varhany i oltáře i s kaplami. 745 Velíť prorok na varhany i húslemi i trúbami Bohu chválu ctně vzdávati, jeho jménu vždy zpievati. Mnozí také z svatých otcóv několiko sú oltářóv ve jmě Boha ustavili, avšak sú jich nezbořili. 53 750 54 a 101
V TÉTO KAP[ITULE] POROKUJE PRAZE HORA ZBOŘENIE KOSTELÓV A ZPÁLENIE DOMÓV, KLÁŠTERÓV, ZRUŠENIE VARHAN I OLTÁŘÓVI KAPELAŽE BRÁNÍ MIETI KRÁSNÉHO MEŠNÉHO RUCHA, ZLATÝCH KALICHÓV A STŘIEBRNÝCH I OFĚR DAVATI ETC. 725 730 735 740 Pošmúřivši tváři Hora vece: „Chytřes mne otbyla. Pročpak boříš i kostely, pálíš domy, ctné kláštery, jenž sú Bohu ustaveni, jeho svatým posvěceni, v nichžto služba jest pořádná, Bohu, svatým libá, vzácná? Však v žaltáři David praví: „Domu tvého já miluji krásu, Pane, neb naň slušie svatost mnohá dnóv na dlúze. A teď súdce náš spravedlný dóm nazývá modlitebný, v němžto bránil i kupčiti, břemen skrzeň i nositi, ovšem pak jeho bořiti aneb ohněm vypáliti. Bóh sám kázal ustaviti chrám svój i stan ozdobiti, nikdiež jeho pak bořiti nerozkázal ni kaziti. Rušíš také i varhany i oltáře i s kaplami. 745 Velíť prorok na varhany i húslemi i trúbami Bohu chválu ctně vzdávati, jeho jménu vždy zpievati. Mnozí také z svatých otcóv několiko sú oltářóv ve jmě Boha ustavili, avšak sú jich nezbořili. 53 750 54 a 101
Strana 102
755 760 765 Vieš, pokuta jak jest hrozná takým lidem uložena? Bráníš krásných i ornátóv, z střiebra, zlata i kalichóv, ano to sám Bóh rozkázal a v svém chrámě mieti kázal, krásné sukně i ornáty svým biskupóm udělati. Již pak bráníš i oběti, všecko dobré chceš změniti, ano Bóh sám veždy velí dáti obět za své viny. Kázal teď Pán obět dáti, když uzdravil jest maláty. V TÉ KAPITULE OTPOVIEDÁ PRAHA K TOMU ROZUMNĚ I DIE 770 775 780 Vece Praha přísně k Hoře, vzhlédši na ni u pokoře: „Svatý Pavel, jenž neblúdí, tenť nás řečí svú rozsúdí všecky a řka: »Židóm věci dály sú sě v podobenství. Protož chrámu ustavenie, stanu také okrášlenie cierkev svatú znamenalo, v nížto dielo ustaveno mělo býti viery pravé i naděje v dobrém stálé, jež by láska ozdobila, všemi ctnostmi okrášlila. O tom svatý Pavel píše a řka právě, míle, tíše: „Vy jste jistě chrám již Boží, v nichžto svatý Duch ctně bydlí.“ Ktož ten chrám hřiechem rozboří, tohoť sám Bóh vždy zatratí. 54b 785 102
755 760 765 Vieš, pokuta jak jest hrozná takým lidem uložena? Bráníš krásných i ornátóv, z střiebra, zlata i kalichóv, ano to sám Bóh rozkázal a v svém chrámě mieti kázal, krásné sukně i ornáty svým biskupóm udělati. Již pak bráníš i oběti, všecko dobré chceš změniti, ano Bóh sám veždy velí dáti obět za své viny. Kázal teď Pán obět dáti, když uzdravil jest maláty. V TÉ KAPITULE OTPOVIEDÁ PRAHA K TOMU ROZUMNĚ I DIE 770 775 780 Vece Praha přísně k Hoře, vzhlédši na ni u pokoře: „Svatý Pavel, jenž neblúdí, tenť nás řečí svú rozsúdí všecky a řka: »Židóm věci dály sú sě v podobenství. Protož chrámu ustavenie, stanu také okrášlenie cierkev svatú znamenalo, v nížto dielo ustaveno mělo býti viery pravé i naděje v dobrém stálé, jež by láska ozdobila, všemi ctnostmi okrášlila. O tom svatý Pavel píše a řka právě, míle, tíše: „Vy jste jistě chrám již Boží, v nichžto svatý Duch ctně bydlí.“ Ktož ten chrám hřiechem rozboří, tohoť sám Bóh vždy zatratí. 54b 785 102
Strana 103
790 795 800 Též oltářóv ustavenie jestiť srdcí pozdviženie k Bohu v lásce, náboženství, na těchť oheň Boží hoří, kterýžto kněz podněcuje, kdyžto pravdu jim zvěstuje, jižto jako oheň z dřievie má plápol a rozmnoženie, neb sú v Kristu všecky nové věci jistě učiněné. Protož slyšán hlas nebeský: ,Činím nové věci všecky. A v Zákoně psáno mámy: „Když vám nové budú dány, staré ovšem zavržete, aniž jich co poživete." 805 810 Téžť ona tělestná chvála u podobenství sě dála, že měl věrný lid chváliti, ctnú žádostí zvelebiti Pána Boha, tvorce svého, krále také všemocného. Protož Pavel, muž přesvatý, všem zpievati v srdci velí, chválu Bohu vždy vzdávati, dieky v žalmech jemu dáti. 53 a 815 820 O tom také Pán náš praví, že nastanú modlci praví, kteříž ni na této hoře, ni v Jeruzalémě sboře budú sě Bohu modliti, v duchu, v pravdě sě klaněti; neb takových Otec žádá — neb jest duchem — protož i má duchovnie modlitebníky, sobě milé obětníky, 103
790 795 800 Též oltářóv ustavenie jestiť srdcí pozdviženie k Bohu v lásce, náboženství, na těchť oheň Boží hoří, kterýžto kněz podněcuje, kdyžto pravdu jim zvěstuje, jižto jako oheň z dřievie má plápol a rozmnoženie, neb sú v Kristu všecky nové věci jistě učiněné. Protož slyšán hlas nebeský: ,Činím nové věci všecky. A v Zákoně psáno mámy: „Když vám nové budú dány, staré ovšem zavržete, aniž jich co poživete." 805 810 Téžť ona tělestná chvála u podobenství sě dála, že měl věrný lid chváliti, ctnú žádostí zvelebiti Pána Boha, tvorce svého, krále také všemocného. Protož Pavel, muž přesvatý, všem zpievati v srdci velí, chválu Bohu vždy vzdávati, dieky v žalmech jemu dáti. 53 a 815 820 O tom také Pán náš praví, že nastanú modlci praví, kteříž ni na této hoře, ni v Jeruzalémě sboře budú sě Bohu modliti, v duchu, v pravdě sě klaněti; neb takových Otec žádá — neb jest duchem — protož i má duchovnie modlitebníky, sobě milé obětníky, 103
Strana 104
jenž své vóle obětují a svá těla umrtvují 825 skrze pravé vždy pokánie, že v nich hřiech viec nepanuje, tak sú světu ctně zemřeli a jsúť Bohu vzácně živi. Toť jest obět Bohu libá, jížto nikdy nepohrdá. O té máť sě rozuměti: nezjevíš sě bez oběti před obličejem kdy tvého Pána Boha velebného. 830 840 845 850 855 Toť jest obět nám k spasení poslúchati přikázaní Pána Boha najvyššieho, otstúpiece všeho zlého, jakož Písmo svědčí svaté, Duchem svatým oznámené. A že Pán náš, když maláty jest očistil, kázal dáti jim ofěru kněží z židóv, neb jest i sám všech zákonóv sě nádržal, až večeři skonav, dal své tělo jiesti svaté a krev píti drahú a řka řečí světlú, zdravú: „Teď jest kalich, zákon nový, u mé krvi ustavený,“ tuť jest zákon starý skonal, když sě na kříž obětoval, tuť jest splnil vše oběti ty tělestně; rozuměti tak máš, Horo, neb duchovní jest náš zákon, ne tělesný. Protož prorok David praví: „Obět učiň Bohu slávy!“ Všecky téměř dřiev oběti, 55b 835 104
jenž své vóle obětují a svá těla umrtvují 825 skrze pravé vždy pokánie, že v nich hřiech viec nepanuje, tak sú světu ctně zemřeli a jsúť Bohu vzácně živi. Toť jest obět Bohu libá, jížto nikdy nepohrdá. O té máť sě rozuměti: nezjevíš sě bez oběti před obličejem kdy tvého Pána Boha velebného. 830 840 845 850 855 Toť jest obět nám k spasení poslúchati přikázaní Pána Boha najvyššieho, otstúpiece všeho zlého, jakož Písmo svědčí svaté, Duchem svatým oznámené. A že Pán náš, když maláty jest očistil, kázal dáti jim ofěru kněží z židóv, neb jest i sám všech zákonóv sě nádržal, až večeři skonav, dal své tělo jiesti svaté a krev píti drahú a řka řečí světlú, zdravú: „Teď jest kalich, zákon nový, u mé krvi ustavený,“ tuť jest zákon starý skonal, když sě na kříž obětoval, tuť jest splnil vše oběti ty tělestně; rozuměti tak máš, Horo, neb duchovní jest náš zákon, ne tělesný. Protož prorok David praví: „Obět učiň Bohu slávy!“ Všecky téměř dřiev oběti, 55b 835 104
Strana 105
860 kteréž kázal Bóh činiti, tuť sú jistě znamenaly, Pána mého zvěstovaly, jenž sě měl obětovati, za vešken svět na smrt dáti Otci svému nebeskému, aby spomohl lidu svému i z jich hřiechóv, i z jich strastí, i z pekelné té propasti a pomohl do ztraceného 870 jim dědictvie nebeského. 865 56 a 875 880 885 890 Tyť oběti Bóh miluje, chrámy chvály oblibuje, tělestných on nic nešetří, jsa duch, jedno k duchu patří. Protož řekl ctně svatý Štěpán: „Bóh nebeský, všady jsa pán, nepřebývá jistě v chrámiech, rukú lidskú udělaných.“ Též die král Šalomún právě, smysle na tom ovšem zdrávě: »Tebeť nebeská širokost neosiehne ani výsost. Copak tento chrám dost malý, mým nákladem ustavený? A tak kteréž koli chrámy my tělesné v světě mámy, tiť sú schrány těch svátostí, jimiž hriešné naše zlosti jsú shlazeny mocí Boží, jimiž i v nás ctnosti množí. Buohť jich sám nepotřebuje, zemiť, nebe naplňuje mocí, bytem, přítomností - jestiť o tom písma dosti. 105
860 kteréž kázal Bóh činiti, tuť sú jistě znamenaly, Pána mého zvěstovaly, jenž sě měl obětovati, za vešken svět na smrt dáti Otci svému nebeskému, aby spomohl lidu svému i z jich hřiechóv, i z jich strastí, i z pekelné té propasti a pomohl do ztraceného 870 jim dědictvie nebeského. 865 56 a 875 880 885 890 Tyť oběti Bóh miluje, chrámy chvály oblibuje, tělestných on nic nešetří, jsa duch, jedno k duchu patří. Protož řekl ctně svatý Štěpán: „Bóh nebeský, všady jsa pán, nepřebývá jistě v chrámiech, rukú lidskú udělaných.“ Též die král Šalomún právě, smysle na tom ovšem zdrávě: »Tebeť nebeská širokost neosiehne ani výsost. Copak tento chrám dost malý, mým nákladem ustavený? A tak kteréž koli chrámy my tělesné v světě mámy, tiť sú schrány těch svátostí, jimiž hriešné naše zlosti jsú shlazeny mocí Boží, jimiž i v nás ctnosti množí. Buohť jich sám nepotřebuje, zemiť, nebe naplňuje mocí, bytem, přítomností - jestiť o tom písma dosti. 105
Strana 106
895 Protož, Horo, želej toho, žes zrušila chrámóv mnoho živých, kapel i oltářóv, húslí i trub i varhanóv. Želéš chrámóv zdí dělaných, želej živých, ctných, duchovních, v nichž přebývá svú milostí, tepuc, mecíc do propasti. A kdyžs, Horo, to činila, tělos Božie v tom mrtvila, neb die svatý Pavel k věrným těm měšťanom ctným korintským: „Vy jste tělo ctné Kristovo.“ A teď slovo Pána mého: ,Co jste mému učinili, to ste i mně učinili." Želéš utlých zdí zbořenie, ježto Boží nepřietelé jsú osedli proti Bohu, v nichžto páší mnohú zlobu, lúpiec lidi zle z jich sboží, jim pójčených rukú Boží, ctné svátosti ukrádajíc, za penieze prodávajíc, duše mrtviec nesmrtedlné pochlebenstvím pro lakomstvie. Učinili z chrámu ctného jatku bydla lotrovského; poňadž lotróm tvrze rušie, nechajť i ty jatky bořie. Pro hřiech knězský Bóh dopustil, že chrám jeho zlý lid zrušil, jakož prorok byl pověděl, jenž jest tajnost Boží viděl. A též Pán Bóh Šalomúnu sám jest zjevil tu pohromu. Joziáš, král ctný, šlechetný a v zákoně Bozském věrný, 900 905 910 915 920 925 56b 57a 930 106
895 Protož, Horo, želej toho, žes zrušila chrámóv mnoho živých, kapel i oltářóv, húslí i trub i varhanóv. Želéš chrámóv zdí dělaných, želej živých, ctných, duchovních, v nichž přebývá svú milostí, tepuc, mecíc do propasti. A kdyžs, Horo, to činila, tělos Božie v tom mrtvila, neb die svatý Pavel k věrným těm měšťanom ctným korintským: „Vy jste tělo ctné Kristovo.“ A teď slovo Pána mého: ,Co jste mému učinili, to ste i mně učinili." Želéš utlých zdí zbořenie, ježto Boží nepřietelé jsú osedli proti Bohu, v nichžto páší mnohú zlobu, lúpiec lidi zle z jich sboží, jim pójčených rukú Boží, ctné svátosti ukrádajíc, za penieze prodávajíc, duše mrtviec nesmrtedlné pochlebenstvím pro lakomstvie. Učinili z chrámu ctného jatku bydla lotrovského; poňadž lotróm tvrze rušie, nechajť i ty jatky bořie. Pro hřiech knězský Bóh dopustil, že chrám jeho zlý lid zrušil, jakož prorok byl pověděl, jenž jest tajnost Boží viděl. A též Pán Bóh Šalomúnu sám jest zjevil tu pohromu. Joziáš, král ctný, šlechetný a v zákoně Bozském věrný, 900 905 910 915 920 925 56b 57a 930 106
Strana 107
tenť oltáře mnohé zrušil, proti Bohu v tom neshřešil; 935 zbořil domky také mnohých mužóv, ovšem zženilalých. 940 945 950 955 900 965 Paklit i ty domky pálé, v nichžto jedno usty chválé Pána Boha, jsúc vzdáleni vždy ot něho srdci, činy, Boží chválu tak falšují, samiť sobě to osnují, aby byli vypáleni i jich bydla a vzdáleni od světských bydl až na púště, a tak dojdúc lesné húště, tu přesvatě přebývali, nebť sú odtad sě přibrali, jakož svědčie ty řeholy. Toť sú žáci z té již školy, toť sú ptáci z púště byli, jsúc divocí, zpitomělí, mezi lidi přiletěli, ot nich zase viec nechtěli. Toť sú divoká zvieřata, okrocená dobytčata, žeť by z hrsti již zobali, snad i z nader, by jim dali. Mezi světské tak uběhli, v města, v sbožie silně vlehli, že jich nelze vyplašiti. Musímť hniezda jich zrušiti. Toť sú tvoji zákonníci, zlým záchodem záchodníci, hřiešným během závodníci, svodem pravdy zlí svodníci. Jáť ot dobrých tu řeč vzdálím, dobréť zákonníky chválím, kteříž světské ot poškvrny 57b 107
tenť oltáře mnohé zrušil, proti Bohu v tom neshřešil; 935 zbořil domky také mnohých mužóv, ovšem zženilalých. 940 945 950 955 900 965 Paklit i ty domky pálé, v nichžto jedno usty chválé Pána Boha, jsúc vzdáleni vždy ot něho srdci, činy, Boží chválu tak falšují, samiť sobě to osnují, aby byli vypáleni i jich bydla a vzdáleni od světských bydl až na púště, a tak dojdúc lesné húště, tu přesvatě přebývali, nebť sú odtad sě přibrali, jakož svědčie ty řeholy. Toť sú žáci z té již školy, toť sú ptáci z púště byli, jsúc divocí, zpitomělí, mezi lidi přiletěli, ot nich zase viec nechtěli. Toť sú divoká zvieřata, okrocená dobytčata, žeť by z hrsti již zobali, snad i z nader, by jim dali. Mezi světské tak uběhli, v města, v sbožie silně vlehli, že jich nelze vyplašiti. Musímť hniezda jich zrušiti. Toť sú tvoji zákonníci, zlým záchodem záchodníci, hřiešným během závodníci, svodem pravdy zlí svodníci. Jáť ot dobrých tu řeč vzdálím, dobréť zákonníky chválím, kteříž světské ot poškvrny 57b 107
Strana 108
970 sě zdalují a bez viny slúžie Bohu v srdci čistém, ctnými nravy ozdobeném. 975 980 985 990 995 Chciť pak řéci o ornátiech, zlatých, střiebrných i kališiech. Pýchyť bráním, ne potřeby, neb v zákoně ty přípravy ctnosti krásu znamenaly. Tuť já mieti žádám všady, o níž prorok David praví: ,Buďte, Pane, kněžie tvoji spravedlností oblečeni, svatí tvoji zveseleni!" Pán mój, súdce teď přítomný, slúže svú mši, té přípravy neměl, aniž kázal mieti. K tomuť slušie věrným zřieti, nebť jest mistr náš, naše zpráva, pravda, život, cesta pravá, po níž chodiec nezblúdíme, klid svým dušem učiníme. Zřieti k skále prorok velí, z niežto jsme my vytesáni. Tenť nás všech užitečnému naučí i spasitedlnému, jakožto on i sám velí: „Učte sě ot mne pokory i mé také ctné tichosti a dojdete klidu dosti." 58 a 1000 Přestoť mají ctné ornáty i kalichy, jakož znáti, ku paměti umučenie, k naplnění ustavenie Pána mého přítomného, nade všecko mně milého, 1005 neb zpósoba rúcha toho 108
970 sě zdalují a bez viny slúžie Bohu v srdci čistém, ctnými nravy ozdobeném. 975 980 985 990 995 Chciť pak řéci o ornátiech, zlatých, střiebrných i kališiech. Pýchyť bráním, ne potřeby, neb v zákoně ty přípravy ctnosti krásu znamenaly. Tuť já mieti žádám všady, o níž prorok David praví: ,Buďte, Pane, kněžie tvoji spravedlností oblečeni, svatí tvoji zveseleni!" Pán mój, súdce teď přítomný, slúže svú mši, té přípravy neměl, aniž kázal mieti. K tomuť slušie věrným zřieti, nebť jest mistr náš, naše zpráva, pravda, život, cesta pravá, po níž chodiec nezblúdíme, klid svým dušem učiníme. Zřieti k skále prorok velí, z niežto jsme my vytesáni. Tenť nás všech užitečnému naučí i spasitedlnému, jakožto on i sám velí: „Učte sě ot mne pokory i mé také ctné tichosti a dojdete klidu dosti." 58 a 1000 Přestoť mají ctné ornáty i kalichy, jakož znáti, ku paměti umučenie, k naplnění ustavenie Pána mého přítomného, nade všecko mně milého, 1005 neb zpósoba rúcha toho 108
Strana 109
jest pamět rúhanie jeho, ale také svazovánie, kteréž trpěl pro zproštěnie svého lidu, oslavenie a v nebesiech zveličenie, jakož i mše každá svatá k té památce jest zjednána, aby nám to dobroděnie v srdci trálo bez přestánie. Cožť mi třeba jest kostelóv, kapel, domóv i oltářóv, těchť já nedám porušiti, ani škodně poškvrniti. Než zbytečné, tyť já zruším, 1020 anižť na tom, Horo, hřeším.“ 1010 1015 585 V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE OTJÍMÁ MNICHÓM A KNĚŽÍ SBOŽIE I PLATY, I DIE 1025 1030 1035 Hora vece, zřec ku Praze: „Jaké činíš v tom nesnáze, že smysleti já již tomu sama neviem, řci pak k tomu! Kněží, mnichóm otjímáte sbožie, platy, však to znáte, vždy z zákona vy Božieho: „Nepožádaj nic cizieho!" Kudyž vám to móž zóstati? Však ste pravým právem klati, že na duchovnie saháte a na klátby nic netbáte, ni na mnichy, ni na kněze, ni samého na papeže. Kací jste vy však křestané, snabdi toho, milý Pane! Všaks ty kázal desatiny všem dávati tvým vždy kněží; 109
jest pamět rúhanie jeho, ale také svazovánie, kteréž trpěl pro zproštěnie svého lidu, oslavenie a v nebesiech zveličenie, jakož i mše každá svatá k té památce jest zjednána, aby nám to dobroděnie v srdci trálo bez přestánie. Cožť mi třeba jest kostelóv, kapel, domóv i oltářóv, těchť já nedám porušiti, ani škodně poškvrniti. Než zbytečné, tyť já zruším, 1020 anižť na tom, Horo, hřeším.“ 1010 1015 585 V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE OTJÍMÁ MNICHÓM A KNĚŽÍ SBOŽIE I PLATY, I DIE 1025 1030 1035 Hora vece, zřec ku Praze: „Jaké činíš v tom nesnáze, že smysleti já již tomu sama neviem, řci pak k tomu! Kněží, mnichóm otjímáte sbožie, platy, však to znáte, vždy z zákona vy Božieho: „Nepožádaj nic cizieho!" Kudyž vám to móž zóstati? Však ste pravým právem klati, že na duchovnie saháte a na klátby nic netbáte, ni na mnichy, ni na kněze, ni samého na papeže. Kací jste vy však křestané, snabdi toho, milý Pane! Všaks ty kázal desatiny všem dávati tvým vždy kněží; 109
Strana 110
tvój apoštol zjevně praví: 1040 „Ktož oltáři právě slúží, máť živ býti ot oltáře.“ Toť jest, Pane, i v tvém právě: nemáť žádný zavázati huby volu, kterýžť mlátí. 1045. Každý dělník jestiť hoden mzdy, odplaty, cti dóstojen." 59 a V TÉTO KAPITULE PRAHA KTOMU ZVĚHLASNĚ OTPOVILDÁ 1050 1055 1050 1865 1670 Ulyzši sě otpovědě Praha řkuci: „Však to vědě, že ten velmi kněží mrzí, ktož je k tomu přísně drží, aby sbožie opustili a chudobu ctně drželi, následujíc Pána svého, pro nás v světě ochudlého, nade všecky bohatého, nebť sú všecky věci jeho, aby nás vždy obohatěl. Tak apoštol jest pověděl; ten Pán světle v Čtení praví: „Leč kto sbožie, kteréž drží, vše opustí prostě pro mě, nemóž jíti ten nic po mně. Protož svatí učedlníci, jeho věrní následníci, k němu směle promluvili: My sme všecko opustili a po tobě vždy chodili. Toť sú jeho věrní byli miestem, skutkem náměstníci, snažní v činech následníci. Na těch miesta jsú vstúpili mnišie, kněžie, protož chtěli 110
tvój apoštol zjevně praví: 1040 „Ktož oltáři právě slúží, máť živ býti ot oltáře.“ Toť jest, Pane, i v tvém právě: nemáť žádný zavázati huby volu, kterýžť mlátí. 1045. Každý dělník jestiť hoden mzdy, odplaty, cti dóstojen." 59 a V TÉTO KAPITULE PRAHA KTOMU ZVĚHLASNĚ OTPOVILDÁ 1050 1055 1050 1865 1670 Ulyzši sě otpovědě Praha řkuci: „Však to vědě, že ten velmi kněží mrzí, ktož je k tomu přísně drží, aby sbožie opustili a chudobu ctně drželi, následujíc Pána svého, pro nás v světě ochudlého, nade všecky bohatého, nebť sú všecky věci jeho, aby nás vždy obohatěl. Tak apoštol jest pověděl; ten Pán světle v Čtení praví: „Leč kto sbožie, kteréž drží, vše opustí prostě pro mě, nemóž jíti ten nic po mně. Protož svatí učedlníci, jeho věrní následníci, k němu směle promluvili: My sme všecko opustili a po tobě vždy chodili. Toť sú jeho věrní byli miestem, skutkem náměstníci, snažní v činech následníci. Na těch miesta jsú vstúpili mnišie, kněžie, protož chtěli 110
Strana 111
býti věrní následníci, ne klamaři, falešníci. Mušieť z práva též činiti, světská sbožie opustiti. Proč však svatých miesta mají, již svatosti nic netbají, ani prácě, ni chudoby, ani ctnosti, ni pokory, plni sbožie, plni vzdóry? Nejsút kněžie, ni potvory. Kudy mnišie nebo kněžie, ješto v sboží světském těžie, mohú býti učedlníci Pána Krista, následníci, poňadž ižádný mamonóv nemóž býti slúha Kristóv. Číž sú tehda učedlníci? Snad ďáblovi jsú školníci; neb kterýž s ním právě nenie, jest protivník — tak die Ctenie. Apoštol Timoteovi, tomu ctnému biskupovi, velí sbožie utiekati, ctnosti všecky milovati, pravě, že žádosti sbožie všecky hřiešné zlosti množie; duši v věčné zatracenie sbožie světské pohřižuje. Ne darmoť jest zapověděl Pán Bóh, neb to dobře věděl, že jim nelze pilnu býti Boha a sboží slúžiti. Dřevním kněžím desatiny kázal dáti i ofěry Pán Bóh, nebť sú tehda byli kněžie světští, jenž činili tělesné Bohu oběti, 1110 majíc ženy, čeled, děti. 1680 1985 1090 1095 1100 1105 60 a 1075 595. 111
býti věrní následníci, ne klamaři, falešníci. Mušieť z práva též činiti, světská sbožie opustiti. Proč však svatých miesta mají, již svatosti nic netbají, ani prácě, ni chudoby, ani ctnosti, ni pokory, plni sbožie, plni vzdóry? Nejsút kněžie, ni potvory. Kudy mnišie nebo kněžie, ješto v sboží světském těžie, mohú býti učedlníci Pána Krista, následníci, poňadž ižádný mamonóv nemóž býti slúha Kristóv. Číž sú tehda učedlníci? Snad ďáblovi jsú školníci; neb kterýž s ním právě nenie, jest protivník — tak die Ctenie. Apoštol Timoteovi, tomu ctnému biskupovi, velí sbožie utiekati, ctnosti všecky milovati, pravě, že žádosti sbožie všecky hřiešné zlosti množie; duši v věčné zatracenie sbožie světské pohřižuje. Ne darmoť jest zapověděl Pán Bóh, neb to dobře věděl, že jim nelze pilnu býti Boha a sboží slúžiti. Dřevním kněžím desatiny kázal dáti i ofěry Pán Bóh, nebť sú tehda byli kněžie světští, jenž činili tělesné Bohu oběti, 1110 majíc ženy, čeled, děti. 1680 1985 1090 1095 1100 1105 60 a 1075 595. 111
Strana 112
1115 1120 1125 Tělesně sú ti slúžili a tělestnú mzdu tak měli. Ale tito, jsúc duchovní, žen i dětí otlúčeni, Bohu duchovnie oběti činiece, ti majíť mieti ot té obce, s níž pracují, pokrm, oděv, neb dávají jim pokrmy ctně duchovnie, majíť mieti od nich časné. K tomu věčné mzdy čekají, kterúž apoštolé mají, žeť budú všecky súditi. Takť jich Bóh chce povýšiti. Téť radosti mají ždáti, jiné v světě nečekati. Paklit vezmú zde otplatu, ztratieť v nebi věčnú za tu. 1135 1140 1145 Zvlášť o mnišiech něco poviem, světským kněží nynie shoviem. Slyš svatého Jeronyma, jenž die: »Mnich, kterýžto šart má, tenť sám i za šart nestojí.“ Začpak stojie mnišie tvoji, ještoť platy i dědiny držie, kteraké sú ceny? Snad za pléšku i nestojie, ni jim dobré které vonie, nebť chudoby utiekají, jenž jest řádu základ pravý. S poslušenstvím a s čistotú kto chce býti ctně mnichotú, tent má to tré zachovati, nechce-li sě sám klamati. Již chudoba i pokora zaplašena od jich dvora, otlúčena i čistota, 60b 1130 112
1115 1120 1125 Tělesně sú ti slúžili a tělestnú mzdu tak měli. Ale tito, jsúc duchovní, žen i dětí otlúčeni, Bohu duchovnie oběti činiece, ti majíť mieti ot té obce, s níž pracují, pokrm, oděv, neb dávají jim pokrmy ctně duchovnie, majíť mieti od nich časné. K tomu věčné mzdy čekají, kterúž apoštolé mají, žeť budú všecky súditi. Takť jich Bóh chce povýšiti. Téť radosti mají ždáti, jiné v světě nečekati. Paklit vezmú zde otplatu, ztratieť v nebi věčnú za tu. 1135 1140 1145 Zvlášť o mnišiech něco poviem, světským kněží nynie shoviem. Slyš svatého Jeronyma, jenž die: »Mnich, kterýžto šart má, tenť sám i za šart nestojí.“ Začpak stojie mnišie tvoji, ještoť platy i dědiny držie, kteraké sú ceny? Snad za pléšku i nestojie, ni jim dobré které vonie, nebť chudoby utiekají, jenž jest řádu základ pravý. S poslušenstvím a s čistotú kto chce býti ctně mnichotú, tent má to tré zachovati, nechce-li sě sám klamati. Již chudoba i pokora zaplašena od jich dvora, otlúčena i čistota, 60b 1130 112
Strana 113
1155 1160 1165 1175 1180 vzata za ni všecka psota. Le pokrytstvie v zlosti celé, kápí sprostnú přioděné, skřekem valným zveličené a klaněním osviecené. Prázdnost sytá ta jim vzácná, klášter krásný, cela jasná, lid ostatky vždy klamati, za svaté sě počítati, zdí sě všady ohraditi, aby nemohl k nim přijíti vietr, aniž to zlé povětřie, ani chudý, ještoť žebře. Bohatéť pak rádi zovú, aby jedli kvasně spolu, potom sbožie svá jim dali, v jich sě bratrstvo tak vepsali, pak sě u nich pochovali, jim sě s sbožím tak dostali. To-li jest to zákon svatý, móžeš sama znamenati. Nenieť svatý, jest proklatý, 1170 na tom móžeš to poznati. Teď náš súdce, věčná múdrost a všech ctností dokonalost, dal svój zákon svému lidu, aby, bydle ve ctném klidu, Boha srdcem vším miloval a kázanie jeho choval. Nekázal sě jim zazditi, ani v rúše potvořiti, ani v cele přebývati; ale kázal své kázati Ctenie kněží po všem světě. Ktožť jest zavřel, toť nevědě, kněží v cele neb v klášteře. Mním, že jest v tom přesáhl meze, 61 a 1150 113
1155 1160 1165 1175 1180 vzata za ni všecka psota. Le pokrytstvie v zlosti celé, kápí sprostnú přioděné, skřekem valným zveličené a klaněním osviecené. Prázdnost sytá ta jim vzácná, klášter krásný, cela jasná, lid ostatky vždy klamati, za svaté sě počítati, zdí sě všady ohraditi, aby nemohl k nim přijíti vietr, aniž to zlé povětřie, ani chudý, ještoť žebře. Bohatéť pak rádi zovú, aby jedli kvasně spolu, potom sbožie svá jim dali, v jich sě bratrstvo tak vepsali, pak sě u nich pochovali, jim sě s sbožím tak dostali. To-li jest to zákon svatý, móžeš sama znamenati. Nenieť svatý, jest proklatý, 1170 na tom móžeš to poznati. Teď náš súdce, věčná múdrost a všech ctností dokonalost, dal svój zákon svému lidu, aby, bydle ve ctném klidu, Boha srdcem vším miloval a kázanie jeho choval. Nekázal sě jim zazditi, ani v rúše potvořiti, ani v cele přebývati; ale kázal své kázati Ctenie kněží po všem světě. Ktožť jest zavřel, toť nevědě, kněží v cele neb v klášteře. Mním, že jest v tom přesáhl meze, 61 a 1150 113
Strana 114
1185 jistě Bohem uložené, jeho věrným právě dané. Bóh rozkázal jim choditi, Čtenie jeho ohlásiti; tento kázal jim seděti a ničehož nemluviti. Bóh rozkázal pracovati; tento brání jim dělati. Bóh rozkázal jim pokoru; oni vedú zřejmú vzdóru. Bóh kázal sbožie pustiti; oni chtějí všecko mieti. Bóh kázal mieti čistotu; oni páší všicku psotu. A to najviece pocházie, že již sbožie světské držie, Bohem samým zabráněné, všech jich duší zatracenie, v něžto sú sě pohřížili, jako v trní zavadili, že nemohú k Bohu jíti ni co ctného učiniti, nebť v kněží světské sbožie všecko dobré zadušuje. Protož slušie tu přiekazu 1210 jim otjieti, duši zkázu otlúčiti vší snažností, aby, jsúce kypří, prostí, šli po cestách přikázanie do věčného oslavenie. Ktož zmeškává učiniti, je z těch zmatkóv vyprostiti, musíť hrubě utrpěti, neb dal bratru zle vězeti, prospěch duše své meškati, moha jemu pomoc dáti, jeho z svazkóv rozvázati, 1190 1195 1200 1205 1215 61 8 1220 114
1185 jistě Bohem uložené, jeho věrným právě dané. Bóh rozkázal jim choditi, Čtenie jeho ohlásiti; tento kázal jim seděti a ničehož nemluviti. Bóh rozkázal pracovati; tento brání jim dělati. Bóh rozkázal jim pokoru; oni vedú zřejmú vzdóru. Bóh kázal sbožie pustiti; oni chtějí všecko mieti. Bóh kázal mieti čistotu; oni páší všicku psotu. A to najviece pocházie, že již sbožie světské držie, Bohem samým zabráněné, všech jich duší zatracenie, v něžto sú sě pohřížili, jako v trní zavadili, že nemohú k Bohu jíti ni co ctného učiniti, nebť v kněží světské sbožie všecko dobré zadušuje. Protož slušie tu přiekazu 1210 jim otjieti, duši zkázu otlúčiti vší snažností, aby, jsúce kypří, prostí, šli po cestách přikázanie do věčného oslavenie. Ktož zmeškává učiniti, je z těch zmatkóv vyprostiti, musíť hrubě utrpěti, neb dal bratru zle vězeti, prospěch duše své meškati, moha jemu pomoc dáti, jeho z svazkóv rozvázati, 1190 1195 1200 1205 1215 61 8 1220 114
Strana 115
aby sě mohl k Bohu bráti. Neb, leč všecko chudým dadie, co kde mají, neosadie sebe zde v dokonalosti, jižto mají z práva vésti; neb ti nejsú dokonalí, jenž co mimo Krista mají. Klátby sě já nic nebojím, když já v sobě dobře činím; ni v tom krále, ni papeže, ni kterého v světě kněze klátbať nemá žádné moci, leč nad hřiešným, jenž se bočí proti Bohu, pravdě jeho: tenť jest v klátbě Pána mého. Jestit Božie to pohroma, jestiť vetchá, nenieť nová, žeť ti budú oblúpeni, 1240 jenž zákona nic netbají.“ 1225 1230 1235 62a V TÉTO KAJPITULE] POROKUJE HORA PRAZE Z MORDOV A Z PÁLENIE KNĚŽÍ I JINÉHO LIDU 1245 1250 Uškrvši sě něco Hora, vzhléde, kdežto stáše Praha, vece: „Praho, ostře mluvíš, toho sě mi však nezpravíš, že morduješ lid i kněží, v tom přestúpáš božskú mezi; neb on brání zabíjeti, velí ke všem lásku mieti, pakli shřeší, potresktati, nedá jeho mordovati. Ty pak pálíš i morduješ, jaký to ty zákon vedeš? Teď Pán, súdce věčné slávy, tohoť tobě nepochválí, 62b 8* 115
aby sě mohl k Bohu bráti. Neb, leč všecko chudým dadie, co kde mají, neosadie sebe zde v dokonalosti, jižto mají z práva vésti; neb ti nejsú dokonalí, jenž co mimo Krista mají. Klátby sě já nic nebojím, když já v sobě dobře činím; ni v tom krále, ni papeže, ni kterého v světě kněze klátbať nemá žádné moci, leč nad hřiešným, jenž se bočí proti Bohu, pravdě jeho: tenť jest v klátbě Pána mého. Jestit Božie to pohroma, jestiť vetchá, nenieť nová, žeť ti budú oblúpeni, 1240 jenž zákona nic netbají.“ 1225 1230 1235 62a V TÉTO KAJPITULE] POROKUJE HORA PRAZE Z MORDOV A Z PÁLENIE KNĚŽÍ I JINÉHO LIDU 1245 1250 Uškrvši sě něco Hora, vzhléde, kdežto stáše Praha, vece: „Praho, ostře mluvíš, toho sě mi však nezpravíš, že morduješ lid i kněží, v tom přestúpáš božskú mezi; neb on brání zabíjeti, velí ke všem lásku mieti, pakli shřeší, potresktati, nedá jeho mordovati. Ty pak pálíš i morduješ, jaký to ty zákon vedeš? Teď Pán, súdce věčné slávy, tohoť tobě nepochválí, 62b 8* 115
Strana 116
1255 nebť on velí milovati nepřátely a těm dáti dobroděnie, těm, jenž mají k nám nenávist aneb lají; a že chce vždy milosrdí, 1260 ale ne které oběti, těžké vezmeš ty pokánie podlé svatých ustavenie. V TÉTO KAPITULE PRAHA OPATRNĚ OTPOVIEDÁ 1265 1270 1275 1280 1285 To když Praha uslyšala, na Horu sě uhněvala, slyšec porok tak nehodný své cti, slávě stydký, škodný. Vece: „Ženo, ctímt teď Pána, jemuž má pře všecka známa, že mě křivě na tom viníš a mordéřkú zle mě činíš. Páně slávy bych nectila, jinak bych tě ohromila. Však pokorně tobě poviem, na tomť své cti sama shoviem. Slušie-li ty upáliti, podlé práva umořiti, ješto groš, peniez falšují, lidi lúpie i mordují, jsúť hodnějše upálenie, všelikého umrtvenie, ještoť vieru ctnú falšují, duše lúpie, umořují, Bohu zjevně sě rúhají, jeho pravdu za blud mají, jeho svaté poručenstvie mají púhé za kacieřstvie, jeho Zákon spasitedlný nazývají mořitedlný, 63a 116
1255 nebť on velí milovati nepřátely a těm dáti dobroděnie, těm, jenž mají k nám nenávist aneb lají; a že chce vždy milosrdí, 1260 ale ne které oběti, těžké vezmeš ty pokánie podlé svatých ustavenie. V TÉTO KAPITULE PRAHA OPATRNĚ OTPOVIEDÁ 1265 1270 1275 1280 1285 To když Praha uslyšala, na Horu sě uhněvala, slyšec porok tak nehodný své cti, slávě stydký, škodný. Vece: „Ženo, ctímt teď Pána, jemuž má pře všecka známa, že mě křivě na tom viníš a mordéřkú zle mě činíš. Páně slávy bych nectila, jinak bych tě ohromila. Však pokorně tobě poviem, na tomť své cti sama shoviem. Slušie-li ty upáliti, podlé práva umořiti, ješto groš, peniez falšují, lidi lúpie i mordují, jsúť hodnějše upálenie, všelikého umrtvenie, ještoť vieru ctnú falšují, duše lúpie, umořují, Bohu zjevně sě rúhají, jeho pravdu za blud mají, jeho svaté poručenstvie mají púhé za kacieřstvie, jeho Zákon spasitedlný nazývají mořitedlný, 63a 116
Strana 117
1295 1300 1305 1310 nébrž súdci teď našeho, v divné svátosti skrytého jeho mocí i múdrostí chleba, vína pod tvárností, jižť ho ďáblem nazývají, v tom sě pomsty nelekají, že ktož otci neb mateři zlořečí, ten má umřieti, jakož v Zákoně jest psáno a za pravdu lidem dáno; krev pak jeho, mohuť řéci, nazývají již teletcí, nébrž ještě sem slyšela, ač sem toho neviděla, že toho zlého legáta, nébrž věrných zlého kata, i královým přikázaním, neješitným i zúfalým, ta již svátost všech svátostí, dokonalost, kmen všech ctností, jestiť v oheň uvržena i u vodě utopena naší vieře na potupu, Boží ovšem na ruhotu. I chceš, bych já to přezřela? Jakú bych já vieru měla teď ku Pánu Kristu mému, všech nás otci laskavému! 63b 1290 1315 Všaks mohla to snad slýchati, lečs nechtěla na to dbáti, že když lid ten izraelský, jsa lid s právem zvláštní, Bozský, zapomenuv Boha svého, zvolil sobě pohanského, i mrtvého, i němého, z zlata i z střiebra slitého, 1325 kázal Bóh jej zahubiti, 1320 117
1295 1300 1305 1310 nébrž súdci teď našeho, v divné svátosti skrytého jeho mocí i múdrostí chleba, vína pod tvárností, jižť ho ďáblem nazývají, v tom sě pomsty nelekají, že ktož otci neb mateři zlořečí, ten má umřieti, jakož v Zákoně jest psáno a za pravdu lidem dáno; krev pak jeho, mohuť řéci, nazývají již teletcí, nébrž ještě sem slyšela, ač sem toho neviděla, že toho zlého legáta, nébrž věrných zlého kata, i královým přikázaním, neješitným i zúfalým, ta již svátost všech svátostí, dokonalost, kmen všech ctností, jestiť v oheň uvržena i u vodě utopena naší vieře na potupu, Boží ovšem na ruhotu. I chceš, bych já to přezřela? Jakú bych já vieru měla teď ku Pánu Kristu mému, všech nás otci laskavému! 63b 1290 1315 Všaks mohla to snad slýchati, lečs nechtěla na to dbáti, že když lid ten izraelský, jsa lid s právem zvláštní, Bozský, zapomenuv Boha svého, zvolil sobě pohanského, i mrtvého, i němého, z zlata i z střiebra slitého, 1325 kázal Bóh jej zahubiti, 1320 117
Strana 118
1330 1335 1340 1345 1350 1355 nedal bratru otpustiti. Zdali téhož nynie nenie, že lid mnohý, zvláště kněžie, Boha svého zapomněvše a papeže sobě vzemše, mohuť řéci, dost mrtvého, i němice, i hluchého, nebť nechodí ani káže: dovoláš sě toho snáze, jehož máme za hluchého, nežli otce toho svého. Toho bohem učinili i nad Boha povýšili, najsvětějším nazývajíc, líce, nohy pak líbajíc, jeho listy i pečeti, nechtiece sě v tom styděti, jeho všecka přikázanie viece plnie nežli Ctenie. Pakli kto jeho kázanie snad přestúpí, láskyť nenie, musíť těžce utrpěti, i v žaláři, i klet býti. A tak jeho za bóh mají, Boha svého málo dbají, a když je napomínají, Písmem bratrsky je kárají, aby křivdy té nechali, Boha svého poslúchali, jeho zákon ctně plnili, jiné k tomu přivodili, ihned z toho sě hněvají a Bohu sě porúhají; pakliť s to kde mohú býti, kážíť zbíti i spáliti. Mám jim já tak v tom seděti, takovú zlost jim přezřieti? 64 a 1360 118
1330 1335 1340 1345 1350 1355 nedal bratru otpustiti. Zdali téhož nynie nenie, že lid mnohý, zvláště kněžie, Boha svého zapomněvše a papeže sobě vzemše, mohuť řéci, dost mrtvého, i němice, i hluchého, nebť nechodí ani káže: dovoláš sě toho snáze, jehož máme za hluchého, nežli otce toho svého. Toho bohem učinili i nad Boha povýšili, najsvětějším nazývajíc, líce, nohy pak líbajíc, jeho listy i pečeti, nechtiece sě v tom styděti, jeho všecka přikázanie viece plnie nežli Ctenie. Pakli kto jeho kázanie snad přestúpí, láskyť nenie, musíť těžce utrpěti, i v žaláři, i klet býti. A tak jeho za bóh mají, Boha svého málo dbají, a když je napomínají, Písmem bratrsky je kárají, aby křivdy té nechali, Boha svého poslúchali, jeho zákon ctně plnili, jiné k tomu přivodili, ihned z toho sě hněvají a Bohu sě porúhají; pakliť s to kde mohú býti, kážíť zbíti i spáliti. Mám jim já tak v tom seděti, takovú zlost jim přezřieti? 64 a 1360 118
Strana 119
Eliáš však ohněm mnohé spálil muže bozským s nebe; Elizeus pak rúhavé kázal zjiesti děti malé. Slýchalas Sennacherida, že měl sto tisícóv lida, pět a osmdesáte k tomu, však jest trpěl tu pohromu, že jsú zbíti jedné noci ot anděla bozskú mocí, neb sú sě Bohu rúhali, jeho slávy málo dbali. Kázal Bóh neposlušného syna, kterýž otce svého netbá, ukamenovati. Copak lidé tito klatí, jenž Boha neposlúchají, nébrž jeho nic netbají, jeho zákon za blud mají, jeho slovóm sě rúhají, jenž jest otec všech laskavý, náš spasitel i král pravý? A sám apoštol to velí dáti zlého Satanovi, aby jiných viec nekazil a pomstú sě jiný lepšil. Dieť náš súdce teď všem pravě: ,Nebudete-li pokánie vy činiti, zahynete" - jako Galilejští, vězte, kteréžť Pilát jest zmordoval, jich krev s obětí směšoval. Viz, coť Písmo praví cele: „Minú mečem nepřietelé Boží, jich města zbořena a jich pamět zahynula.“ Buďte v peklo obráceni, 1400 jenž sú Boha zapomněli. 1370 1375 1380 1385 1390 1395 64b 1365 65 a 119
Eliáš však ohněm mnohé spálil muže bozským s nebe; Elizeus pak rúhavé kázal zjiesti děti malé. Slýchalas Sennacherida, že měl sto tisícóv lida, pět a osmdesáte k tomu, však jest trpěl tu pohromu, že jsú zbíti jedné noci ot anděla bozskú mocí, neb sú sě Bohu rúhali, jeho slávy málo dbali. Kázal Bóh neposlušného syna, kterýž otce svého netbá, ukamenovati. Copak lidé tito klatí, jenž Boha neposlúchají, nébrž jeho nic netbají, jeho zákon za blud mají, jeho slovóm sě rúhají, jenž jest otec všech laskavý, náš spasitel i král pravý? A sám apoštol to velí dáti zlého Satanovi, aby jiných viec nekazil a pomstú sě jiný lepšil. Dieť náš súdce teď všem pravě: ,Nebudete-li pokánie vy činiti, zahynete" - jako Galilejští, vězte, kteréžť Pilát jest zmordoval, jich krev s obětí směšoval. Viz, coť Písmo praví cele: „Minú mečem nepřietelé Boží, jich města zbořena a jich pamět zahynula.“ Buďte v peklo obráceni, 1400 jenž sú Boha zapomněli. 1370 1375 1380 1385 1390 1395 64b 1365 65 a 119
Strana 120
1405 Boží vrazi s dýmem zhynú a jako vosk ohněm zplynú. Svatý Petr Ananiáše i Zafiru, jakož naše svědčí Písmo, náhle zmořil, že v penězích křivdu tvořil. U větčíť sú tito vině, ještoť z pravdy křivdu činie a svátosti celost kradú, věrným lidem připravenú. Bóh přikázal netrpěti kúzedlníku živu býti, jenž ot Boha otvozuje, ku pověrkóm přivozuje. Svódce s viery velí zbíti a jich města vše spáliti. Tiť sú mnozí již nastali, dostaneť sě toho králi, Bóh mordéře velí zbíti, jiným vinici najieti. Kteříž nechtie, by kraloval Bóh nad nimi, je zpravoval, velí města jich spáliti a jich ovšem neživiti. A to jsi ty, Horo, s tvými lidmi, kněží zúfalými, jenž ste proti Bohu vstali a na to ste sě oddali, byšte zákon ctný tupili a proň věrné vždy hubili, byšte Boha ponížili a papeže povýšili. A tak, mordem jsúci vinna a rúhanie pravdy plna, 1435 mě mordéřkú zle nazýváš? Snad, coť jest mord, to ty neznáš! Mord jest bezprávná záhuba. 1410 1415 1420 1125 1430 65b 120
1405 Boží vrazi s dýmem zhynú a jako vosk ohněm zplynú. Svatý Petr Ananiáše i Zafiru, jakož naše svědčí Písmo, náhle zmořil, že v penězích křivdu tvořil. U větčíť sú tito vině, ještoť z pravdy křivdu činie a svátosti celost kradú, věrným lidem připravenú. Bóh přikázal netrpěti kúzedlníku živu býti, jenž ot Boha otvozuje, ku pověrkóm přivozuje. Svódce s viery velí zbíti a jich města vše spáliti. Tiť sú mnozí již nastali, dostaneť sě toho králi, Bóh mordéře velí zbíti, jiným vinici najieti. Kteříž nechtie, by kraloval Bóh nad nimi, je zpravoval, velí města jich spáliti a jich ovšem neživiti. A to jsi ty, Horo, s tvými lidmi, kněží zúfalými, jenž ste proti Bohu vstali a na to ste sě oddali, byšte zákon ctný tupili a proň věrné vždy hubili, byšte Boha ponížili a papeže povýšili. A tak, mordem jsúci vinna a rúhanie pravdy plna, 1435 mě mordéřkú zle nazýváš? Snad, coť jest mord, to ty neznáš! Mord jest bezprávná záhuba. 1410 1415 1420 1125 1430 65b 120
Strana 121
1440 1445 Slyš, coť trúbí Písma trúba: „Ktož člověka zamorduje, tenť sám sobě mord osnuje.“ Kaj sě mordu, ráziť, Horo, ať nespadne na tě skóro ona těžká ruka Božie, jíž sě hřiešní právě hrozie. Kázal Bóh amalachského lidu, sobě protivného, ižádného neživiti, staré, mladé spolkem zbíti. V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE BRÁNÍ NÉSTI MNICHÓM KÁPI A DOPŮŠTIE, EŽ KNĚŽIE NOSIE BRADY A PLEŠE ZAROŠŤUJÍ A HODIN NEŘIEKAJÍ A ŽE MŠE. ČESKY ZPIEVAJÍ 1455 1460 1465 Zašmúřivši tvář svú Hora, „Jak jest tvá řeč,“ vece, „spora! Však mi z bludu vždy nevyndeš, ni viniti moci budeš. Bráníš mnichom nésti kápě, mnozí kněžie jakti chlapie již bez pleší, nosie brady, hodin svatých neřiekají. Mnozí svatí v světě byli, však sú toho nezměnili. Kápěť mnichy má děliti a od svěckých otlúčiti. Též holenie pleší, brady oznamuje knězské řády. Prorok praví sám o sobě: „Sedmkrát ve dne chválu tobě řiekal sem já, Hospodine." Kéž to tvoji kněžie činie! A jsúc dlužni to činiti, nemóžeš jich vyviniti. 66 a 1450 121
1440 1445 Slyš, coť trúbí Písma trúba: „Ktož člověka zamorduje, tenť sám sobě mord osnuje.“ Kaj sě mordu, ráziť, Horo, ať nespadne na tě skóro ona těžká ruka Božie, jíž sě hřiešní právě hrozie. Kázal Bóh amalachského lidu, sobě protivného, ižádného neživiti, staré, mladé spolkem zbíti. V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE BRÁNÍ NÉSTI MNICHÓM KÁPI A DOPŮŠTIE, EŽ KNĚŽIE NOSIE BRADY A PLEŠE ZAROŠŤUJÍ A HODIN NEŘIEKAJÍ A ŽE MŠE. ČESKY ZPIEVAJÍ 1455 1460 1465 Zašmúřivši tvář svú Hora, „Jak jest tvá řeč,“ vece, „spora! Však mi z bludu vždy nevyndeš, ni viniti moci budeš. Bráníš mnichom nésti kápě, mnozí kněžie jakti chlapie již bez pleší, nosie brady, hodin svatých neřiekají. Mnozí svatí v světě byli, však sú toho nezměnili. Kápěť mnichy má děliti a od svěckých otlúčiti. Též holenie pleší, brady oznamuje knězské řády. Prorok praví sám o sobě: „Sedmkrát ve dne chválu tobě řiekal sem já, Hospodine." Kéž to tvoji kněžie činie! A jsúc dlužni to činiti, nemóžeš jich vyviniti. 66 a 1450 121
Strana 122
Čtú, zpievají pak mše svaté 1470 českú řečí, a tak máte ve všech kusiech své zvláštnosti. Jaké jste vy všetečnosti!“ V TÉTO KA[PITULE] PRAHA SLUŠNĚ K TOMU OTPOVIEDÁ 1480 1485 1490 1495 Ulyzši sě k tomu Praha, „Divnáť sú to,“ vece, „práva! Ani v Čtení kde popsána, ani těmi ohlášena, jimž všecka pravda zjevena, Duchem svatým oznámena. Jestiť, Horo, řeč tvá lichá! Všakť nečiní kápě mnicha, leč zákona zachovánie, jakož otci svatí pravie. Muožť sě každý ostřéhati, byť pak nikdy nevnikl v kápi. Neb ,monachus“ slove řecky, »stráž jednoho“ tak znie česky. Brady, pleši též holenie kněze žádného nečinie. Jinak by mohl knězem býti kozel, dada sě holiti. Brady, pleši ani holil teď náš súdce, a když zvolil své ctné věrné apoštoly, dal jim moci biskupovy, však jich nedal i zholiti. Protož nechtěl přivoliti k tomu řecký sněm všech kněží; a tak brad i hlav neholí, a když Pán mój to nekázal, ižádného nezavázal. Přesto mám ctných mnoho kněží, jichžto každý to dvé holí, 666 1475 1500 122
Čtú, zpievají pak mše svaté 1470 českú řečí, a tak máte ve všech kusiech své zvláštnosti. Jaké jste vy všetečnosti!“ V TÉTO KA[PITULE] PRAHA SLUŠNĚ K TOMU OTPOVIEDÁ 1480 1485 1490 1495 Ulyzši sě k tomu Praha, „Divnáť sú to,“ vece, „práva! Ani v Čtení kde popsána, ani těmi ohlášena, jimž všecka pravda zjevena, Duchem svatým oznámena. Jestiť, Horo, řeč tvá lichá! Všakť nečiní kápě mnicha, leč zákona zachovánie, jakož otci svatí pravie. Muožť sě každý ostřéhati, byť pak nikdy nevnikl v kápi. Neb ,monachus“ slove řecky, »stráž jednoho“ tak znie česky. Brady, pleši též holenie kněze žádného nečinie. Jinak by mohl knězem býti kozel, dada sě holiti. Brady, pleši ani holil teď náš súdce, a když zvolil své ctné věrné apoštoly, dal jim moci biskupovy, však jich nedal i zholiti. Protož nechtěl přivoliti k tomu řecký sněm všech kněží; a tak brad i hlav neholí, a když Pán mój to nekázal, ižádného nezavázal. Přesto mám ctných mnoho kněží, jichžto každý to dvé holí, 666 1475 1500 122
Strana 123
anižť já kdy bráním toho. Leč co jest tak potvorného, 1505 jakož kápě mnišská v lidu, pro zlé mnichy jest v óhyzdu. 1510 1515 1520 1525 Jsú-liť pak někteří kněžie, ještoť hodin těch nedržie, snad sě Pána súdce bojie a v kázaní jeho stojie, jenž přikázal učedlníkom i jich věrným potomníkom, když by sě Bohu modlili, aby mnoho nemluvili, jakož to pohané činie, majíc na tom zlé domněnie. Protož sám krátce učil nás řka: „Vy řiekajte Otče náš!“ Neb, jakož to Písmo praví, kterýž člověk mnoho mluví, hřiech má v sobě, lež, bláznovstvie a svú duši uražuje. A tak nechtě uraziti kněz své duše, ni shřešiti, ani bláznem jsa i lháti, nechceť hodin dle řékati; nechtě sebe pohoršiti, musíť hodin ukrátiti; nechtě pilnějších zmeškati, musíť hodin těch nechati. 67a 1530 1535 Když cožkoli dobře činíš, tiem sě Bohu vzácně modlíš; a tak Pán mój sě modliti velí vždycky, nepřestati; protož Písmo svaté praví: „Kteříž zákon zachovají, tiť modlitbu vežde množie." A takť činie tito kněžie. 123
anižť já kdy bráním toho. Leč co jest tak potvorného, 1505 jakož kápě mnišská v lidu, pro zlé mnichy jest v óhyzdu. 1510 1515 1520 1525 Jsú-liť pak někteří kněžie, ještoť hodin těch nedržie, snad sě Pána súdce bojie a v kázaní jeho stojie, jenž přikázal učedlníkom i jich věrným potomníkom, když by sě Bohu modlili, aby mnoho nemluvili, jakož to pohané činie, majíc na tom zlé domněnie. Protož sám krátce učil nás řka: „Vy řiekajte Otče náš!“ Neb, jakož to Písmo praví, kterýž člověk mnoho mluví, hřiech má v sobě, lež, bláznovstvie a svú duši uražuje. A tak nechtě uraziti kněz své duše, ni shřešiti, ani bláznem jsa i lháti, nechceť hodin dle řékati; nechtě sebe pohoršiti, musíť hodin ukrátiti; nechtě pilnějších zmeškati, musíť hodin těch nechati. 67a 1530 1535 Když cožkoli dobře činíš, tiem sě Bohu vzácně modlíš; a tak Pán mój sě modliti velí vždycky, nepřestati; protož Písmo svaté praví: „Kteříž zákon zachovají, tiť modlitbu vežde množie." A takť činie tito kněžie. 123
Strana 124
1545 1550 1555 1560 1565 Přesto mnozí moji kněžie, jenž v modlitbách snažně těžie, svéť hodiny ctněť řékají, nikolit jich nezmeškají. Velíť Pavel, rádce svatý, aby jazyk vyznal každý, že Pán Kristus náš laskavý na pravici Boha sedí. Svatí, jiní apoštolé, v každém v světě ctně jazyce Pána Boha sú chválili, mše řiekali, slávy pěli; židé řeči svým jazykem chválé Boha jedniem duchem. Toť apoštol zřejmě velí, aby Boha tak chválili, že by tomu srozuměli, kteříž by tu koli byli. Ktožť sú to pak proměnili, tiť sú Bohu umenšili chvály jeho, to věz cele; mohuť řéci já to směle. Protož Neemiáš, muž ctný, slyše, ano lid židovský cizím jazykem již mluvil, jej tresktal i velmi horlil. Nejsúť to nové zvláštnosti, ale dávné spravedlnosti, lidmi potom ukřivené, v jinú tvárnost proměněné. 67b 1540 124
1545 1550 1555 1560 1565 Přesto mnozí moji kněžie, jenž v modlitbách snažně těžie, svéť hodiny ctněť řékají, nikolit jich nezmeškají. Velíť Pavel, rádce svatý, aby jazyk vyznal každý, že Pán Kristus náš laskavý na pravici Boha sedí. Svatí, jiní apoštolé, v každém v světě ctně jazyce Pána Boha sú chválili, mše řiekali, slávy pěli; židé řeči svým jazykem chválé Boha jedniem duchem. Toť apoštol zřejmě velí, aby Boha tak chválili, že by tomu srozuměli, kteříž by tu koli byli. Ktožť sú to pak proměnili, tiť sú Bohu umenšili chvály jeho, to věz cele; mohuť řéci já to směle. Protož Neemiáš, muž ctný, slyše, ano lid židovský cizím jazykem již mluvil, jej tresktal i velmi horlil. Nejsúť to nové zvláštnosti, ale dávné spravedlnosti, lidmi potom ukřivené, v jinú tvárnost proměněné. 67b 1540 124
Strana 125
V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ NEMÁ V KOSTELE SVACENÉ VODY A MÍRU DÁVATI BRÁNÍ I PŘI- SAHATI A ŽE ANI BERANCÓV DÁ SVĚTITI, NI JEHNĚDU, NI MAZANCÓV, ANI SOLI, ANI HROMNIC, ANI KTERÉHO SVÁTKA A ŽE POSTÓV K SVATÝM NETBÁ 1575 1580 1585 1590 1595 Vece Hora, škřípěc zuby: „Ty máš jistě zákon hrubý, že zamietáš ustavenie, svatých otcóv ctné drženie, neb svacené již nemáte vody nikdiež, aniž dáte komu míru celovati, ani lidem věrovati, a vědúce, že jest bylo to vždy v cierkvi ctně držieno. Však náš súdce jest nehrdal, v jordánské sě vodě kúpal. Dal křest vodný na zbavenie hřiechom, na pomoc spasenie. Velí Pavel celovati, tiem sě v lásce svazovati. David také píše cele: ,Přisahal Bóh a neželé." Anděl přisáhl také svatý skrze Živého na věky, a jakožto praví Ctenie, súdce řiekal: »Věrně, věrně!“ A tak dosti jest přisahy, nečiniž jie nám tak drahy! Nesvětíte již berancóv, ani jehnědu, ni mazancóv, ani hromnic, ani soli, ni kterého svátka koli. Postóv také málo dbáte, avšak z Písma to vždy znáte, že sě Mojžieš dlúho postil 1600 a zákona lidem dobyl. 68a 1570 68b 125
V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ NEMÁ V KOSTELE SVACENÉ VODY A MÍRU DÁVATI BRÁNÍ I PŘI- SAHATI A ŽE ANI BERANCÓV DÁ SVĚTITI, NI JEHNĚDU, NI MAZANCÓV, ANI SOLI, ANI HROMNIC, ANI KTERÉHO SVÁTKA A ŽE POSTÓV K SVATÝM NETBÁ 1575 1580 1585 1590 1595 Vece Hora, škřípěc zuby: „Ty máš jistě zákon hrubý, že zamietáš ustavenie, svatých otcóv ctné drženie, neb svacené již nemáte vody nikdiež, aniž dáte komu míru celovati, ani lidem věrovati, a vědúce, že jest bylo to vždy v cierkvi ctně držieno. Však náš súdce jest nehrdal, v jordánské sě vodě kúpal. Dal křest vodný na zbavenie hřiechom, na pomoc spasenie. Velí Pavel celovati, tiem sě v lásce svazovati. David také píše cele: ,Přisahal Bóh a neželé." Anděl přisáhl také svatý skrze Živého na věky, a jakožto praví Ctenie, súdce řiekal: »Věrně, věrně!“ A tak dosti jest přisahy, nečiniž jie nám tak drahy! Nesvětíte již berancóv, ani jehnědu, ni mazancóv, ani hromnic, ani soli, ni kterého svátka koli. Postóv také málo dbáte, avšak z Písma to vždy znáte, že sě Mojžieš dlúho postil 1600 a zákona lidem dobyl. 68a 1570 68b 125
Strana 126
1605 1610 Též Eliáš, muž ten Boží, skrze posty došel hory Božie Oreb, pak i rajské. Opatř dále Písmo svaté, že sě Pán, náš súdce, postil, nám na příklad to učinil. A tak jest to ustaveno v cierkvi svaté i držieno. Však vieš, žeť jest světle psáno a nám za naučenie dáno, bychom mezí nezrušili, kteréž otci položili. Velí prorok všem chváliti Boha, v svatých zveličiti." V TÉTO KA[PITULE] PRAHA VÁŽNE K TOMU OTPOVIEDÁ 1615 Otpovědě přísně Praha: „Nemáme to z Páně práva, teď pravého učitele, ještoť učí všemu cele, by kto měl takým kropením aneb kterým políbením svých zde kterých hřiechóv zbýti. Musíť pokánie činiti, jenž jest hřiechóv vždy želenie, ne líbanie, ni kropenie, neb jest psáno u proroce: „Když zakvielí neb zapláče hřiešník hřiechóv s pravú vierú, jáť Bóh jich vždy zapomenu, budeť živ v své spravedlnosti, nezpomanuť jeho zlosti.“ Súdce také své kázanie založil: »Čiňte pokánie!“ Též i křtitel svatý jeho, učedlníci Pána mého 1620 1625 1630 69. 126
1605 1610 Též Eliáš, muž ten Boží, skrze posty došel hory Božie Oreb, pak i rajské. Opatř dále Písmo svaté, že sě Pán, náš súdce, postil, nám na příklad to učinil. A tak jest to ustaveno v cierkvi svaté i držieno. Však vieš, žeť jest světle psáno a nám za naučenie dáno, bychom mezí nezrušili, kteréž otci položili. Velí prorok všem chváliti Boha, v svatých zveličiti." V TÉTO KA[PITULE] PRAHA VÁŽNE K TOMU OTPOVIEDÁ 1615 Otpovědě přísně Praha: „Nemáme to z Páně práva, teď pravého učitele, ještoť učí všemu cele, by kto měl takým kropením aneb kterým políbením svých zde kterých hřiechóv zbýti. Musíť pokánie činiti, jenž jest hřiechóv vždy želenie, ne líbanie, ni kropenie, neb jest psáno u proroce: „Když zakvielí neb zapláče hřiešník hřiechóv s pravú vierú, jáť Bóh jich vždy zapomenu, budeť živ v své spravedlnosti, nezpomanuť jeho zlosti.“ Súdce také své kázanie založil: »Čiňte pokánie!“ Též i křtitel svatý jeho, učedlníci Pána mého 1620 1625 1630 69. 126
Strana 127
1640 1635 kázalit sú všem pokánie vésti hřiechóv na zbavenie. Křest jest ovšem také moci, žeť ot hřiechóv móž spomoci. Móžeť býti i líbanie v lidech míru na znamenie. ,Pozdravte sě,“ Pavel radí, »v svatém, věrní, v políbení.“ Dsku líbati neb obraza, mním, žeť duši jest přiekaza; 1645 neb to s poctú políbenie jestiť částka vždy modlenie. 1650 1655 1660 1665 Pak chci řéci o přisaze: nečinímť v tom já nesnáze, ale na toť musím dbáti, žeť Bóh brání přisahati na každém ovšem stvoření aneb křivdy k přisvědčení. Neb jakož die Pavel svatý: „Skrze vyššieho vždy každý člověk svého když přisahá, každá pře tiem konec svój má.“ Přísahati právě velí Bóh v proroce k dolíčení pravdy a řka: „Přisahati bude v pravdě v súdě všady a v mé také spravedlnosti, a ne v křivdě, ani v zlosti." A to v núzi učiniti, když sic nechce kto věřiti věrné pravdě, tak přisahá, mním, že Boha v tom nehněvá, neb to Písmo zjevně velí, by přes Božie přisahali jméno, křivdy nepravili, ale pravdy potvrdili. Často přesto přisahánie 69b 1670 127
1640 1635 kázalit sú všem pokánie vésti hřiechóv na zbavenie. Křest jest ovšem také moci, žeť ot hřiechóv móž spomoci. Móžeť býti i líbanie v lidech míru na znamenie. ,Pozdravte sě,“ Pavel radí, »v svatém, věrní, v políbení.“ Dsku líbati neb obraza, mním, žeť duši jest přiekaza; 1645 neb to s poctú políbenie jestiť částka vždy modlenie. 1650 1655 1660 1665 Pak chci řéci o přisaze: nečinímť v tom já nesnáze, ale na toť musím dbáti, žeť Bóh brání přisahati na každém ovšem stvoření aneb křivdy k přisvědčení. Neb jakož die Pavel svatý: „Skrze vyššieho vždy každý člověk svého když přisahá, každá pře tiem konec svój má.“ Přísahati právě velí Bóh v proroce k dolíčení pravdy a řka: „Přisahati bude v pravdě v súdě všady a v mé také spravedlnosti, a ne v křivdě, ani v zlosti." A to v núzi učiniti, když sic nechce kto věřiti věrné pravdě, tak přisahá, mním, že Boha v tom nehněvá, neb to Písmo zjevně velí, by přes Božie přisahali jméno, křivdy nepravili, ale pravdy potvrdili. Často přesto přisahánie 69b 1670 127
Strana 128
1675 1680 1685 všecka svatá Písma bránie. Zlú přisahu lép zrušiti, nežli skutkem naplniti, nébrž zlá, škodná přisaha nemá býti viec držiena. Též přisaha přinucená nemáť býti zachována. Viem, že dobrým požehnáno jesti všecko, což jest dáno, a pak zlému jest vše klato, buď to pokrm, město, zlato. Když učinil Bóh stvořenie, všemu dal své požehnánie. Cožť jest ten biskup požehnal, kto by po něm druhé žehnal? 70 a 1690 1695 1700 1705 O svěcení svátkóv pravi: velímť já to, a nebráni, aby všickni světě byli živi a tak vždy světili, jakož to sám Pán náš velí: »Jakož já jsem, buďte světí!“ Bránímť já všem zle prázniti, neboť prázdnost zlost ploditi vždy všelikú jest naučila, biednú duši osídlila. Chciť pak krátce pověděti a v tom rozum svój zavřieti. Pán, náš súdce, ovšem svatý dal jest zákon dokonalý. Cožpak jesti dokonalé, toť netrpí přivětčenie, ni kterého umenšenie, jakož mistři zjevně pravie. V němžto o těch žádné změny neučinil, tiem chtě, že my nejsme dlužni jich plniti, móžem přesto svatí býti. 128
1675 1680 1685 všecka svatá Písma bránie. Zlú přisahu lép zrušiti, nežli skutkem naplniti, nébrž zlá, škodná přisaha nemá býti viec držiena. Též přisaha přinucená nemáť býti zachována. Viem, že dobrým požehnáno jesti všecko, což jest dáno, a pak zlému jest vše klato, buď to pokrm, město, zlato. Když učinil Bóh stvořenie, všemu dal své požehnánie. Cožť jest ten biskup požehnal, kto by po něm druhé žehnal? 70 a 1690 1695 1700 1705 O svěcení svátkóv pravi: velímť já to, a nebráni, aby všickni světě byli živi a tak vždy světili, jakož to sám Pán náš velí: »Jakož já jsem, buďte světí!“ Bránímť já všem zle prázniti, neboť prázdnost zlost ploditi vždy všelikú jest naučila, biednú duši osídlila. Chciť pak krátce pověděti a v tom rozum svój zavřieti. Pán, náš súdce, ovšem svatý dal jest zákon dokonalý. Cožpak jesti dokonalé, toť netrpí přivětčenie, ni kterého umenšenie, jakož mistři zjevně pravie. V němžto o těch žádné změny neučinil, tiem chtě, že my nejsme dlužni jich plniti, móžem přesto svatí býti. 128
Strana 129
Bóh die: ,Nadarmoť mè ti ctie, 1710 jenž učenie lidská učie, a jich také přikázanie, v nichžto spásy lidské nenie." 1715 1720 1725 1735 1730 Pak o postu poviem tobě. Ktož tělestnú bujnost v sobě čije, tenť má sě postiti a své tělo tak mrtviti, aby byli duchem živi. Takť nám svatý Pavel velí. Tent toho nepotřebuje, v němžto tělu duch panuje. Protož prorok Boží praví, postu tvého málo chválí - ale hřiechy opustiti a milosrdnost činiti, toť jest vzácné sě postiti, tiem sě Bohu máš líbiti. Núzet také práva nemá, ni zákonu jest poddána; protož ktož snad nemá jiesti sobě jednú přes den dosti, móžť bez hřiechu druhé jiesti, kdyžť nemóže hladu snésti. Ktož ryb nemá, ten jez, což má. Toť jest zpráva ovšem pravá. A tak svatý Pavel nám die: „Nesud jiedce, ktož sám nejie, ni nejiedce suď, ktož sám jie!" Neb ižádný druha nevie ani núze, ni potřeby, 1740 ani síly, ani mdloby. 10 b 129
Bóh die: ,Nadarmoť mè ti ctie, 1710 jenž učenie lidská učie, a jich také přikázanie, v nichžto spásy lidské nenie." 1715 1720 1725 1735 1730 Pak o postu poviem tobě. Ktož tělestnú bujnost v sobě čije, tenť má sě postiti a své tělo tak mrtviti, aby byli duchem živi. Takť nám svatý Pavel velí. Tent toho nepotřebuje, v němžto tělu duch panuje. Protož prorok Boží praví, postu tvého málo chválí - ale hřiechy opustiti a milosrdnost činiti, toť jest vzácné sě postiti, tiem sě Bohu máš líbiti. Núzet také práva nemá, ni zákonu jest poddána; protož ktož snad nemá jiesti sobě jednú přes den dosti, móžť bez hřiechu druhé jiesti, kdyžť nemóže hladu snésti. Ktož ryb nemá, ten jez, což má. Toť jest zpráva ovšem pravá. A tak svatý Pavel nám die: „Nesud jiedce, ktož sám nejie, ni nejiedce suď, ktož sám jie!" Neb ižádný druha nevie ani núze, ni potřeby, 1740 ani síly, ani mdloby. 10 b 129
Strana 130
V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE NETBÁ PAPEŽE, ANI OTPUSTKÓV, ANI VÁŽÍ KLÁTEB JEHO 1745 1750 1755 Šeplíc Hora vece Praze: „Jižť na konec té nesnáze přídu s tebú v této mieře. Pročpak netbáš na papeže, na otpustky, klátby jeho, věduc dobře súdce ctného teď řeč rčenú ku Petrovi, že rozvázati okovy muož vždy, hřiešné i svázati. A ty na to nechceš dbáti, věduc, že túž moc má papež jakožto zde najvyšší kněz, žeť móž hřiechy otpustiti, komuž ráčí, zadržeti, poňadž jesti třiedník Boží a Petróv náměstek pravý. 7la V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU ROZUMNÉ OTPOVIEDÁ 1760 1765 1770 K tomu Praha otpovědě: „Jáť to ovšem jistě vědě, žeť tu moc dal Pán náš Petru i každému apoštolu i jich potom učedlníku a v životě následníku, což by koli rozvázali oni právě zde na zemi, že to bude rozvázáno, Bohem samým pochváleno. Ale nemá žádný papež aniž který biskup neb kněz, kohož ráčí, rozvázati, aneb chce-li, ho svázati, nebť on Bohem svázaného 71b 130
V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE NETBÁ PAPEŽE, ANI OTPUSTKÓV, ANI VÁŽÍ KLÁTEB JEHO 1745 1750 1755 Šeplíc Hora vece Praze: „Jižť na konec té nesnáze přídu s tebú v této mieře. Pročpak netbáš na papeže, na otpustky, klátby jeho, věduc dobře súdce ctného teď řeč rčenú ku Petrovi, že rozvázati okovy muož vždy, hřiešné i svázati. A ty na to nechceš dbáti, věduc, že túž moc má papež jakožto zde najvyšší kněz, žeť móž hřiechy otpustiti, komuž ráčí, zadržeti, poňadž jesti třiedník Boží a Petróv náměstek pravý. 7la V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU ROZUMNÉ OTPOVIEDÁ 1760 1765 1770 K tomu Praha otpovědě: „Jáť to ovšem jistě vědě, žeť tu moc dal Pán náš Petru i každému apoštolu i jich potom učedlníku a v životě následníku, což by koli rozvázali oni právě zde na zemi, že to bude rozvázáno, Bohem samým pochváleno. Ale nemá žádný papež aniž který biskup neb kněz, kohož ráčí, rozvázati, aneb chce-li, ho svázati, nebť on Bohem svázaného 71b 130
Strana 131
1775 1780 1785 nerozvieže, leč Bóh jeho dřieve mocí svú rozvieže. A tak papež darmo vieže, cožť jest Bohem rozvázáno, ni rozvieže, což svázáno Bohem v nebi nebo v zemi, nebť sám Bóh odpúštie viny, jakožť prorok jasně praví: »Jáť sám hřiechy odpúštěji.“ Velí cesty opustiti Bóh hřiešnému a vrátiti sě vždy k sobě, že smiluje jeho, hřiechy tak shlazuje. Leč sě s Bohem právě sjedná, že to svieže jedno, což zná Bohem samým již svázáno, neb rozvieže rozvázáno. Bohem dřieve tak jest psáno 1790 a ot svatých tak držáno. 1795 1800 1805 Protož papež když rozdává své otpustky, píše zpráva řka: „Tiem dávám otpuštěnie hřiechóv, jenž v pokání stojie, jenž sú hřiechóv svých želeli, právě sě jich zpoviedali.“ A tak hřiechu otpuštěnie on otpúštie, nesvázané rozvazuje, i kněz každý v knězství právě posvěcený; jakž kladivo hřebík činí, též odpúštie kněz ty viny, aneb šídlo třevíc šije, též kněz hřiechy otpušťuje. Řekl teď súdce apoštolóm a svým věrným následníkom: „Ducha svatého přijměte; čiež pak hřiechy otpustíte, 72a 9*) 131
1775 1780 1785 nerozvieže, leč Bóh jeho dřieve mocí svú rozvieže. A tak papež darmo vieže, cožť jest Bohem rozvázáno, ni rozvieže, což svázáno Bohem v nebi nebo v zemi, nebť sám Bóh odpúštie viny, jakožť prorok jasně praví: »Jáť sám hřiechy odpúštěji.“ Velí cesty opustiti Bóh hřiešnému a vrátiti sě vždy k sobě, že smiluje jeho, hřiechy tak shlazuje. Leč sě s Bohem právě sjedná, že to svieže jedno, což zná Bohem samým již svázáno, neb rozvieže rozvázáno. Bohem dřieve tak jest psáno 1790 a ot svatých tak držáno. 1795 1800 1805 Protož papež když rozdává své otpustky, píše zpráva řka: „Tiem dávám otpuštěnie hřiechóv, jenž v pokání stojie, jenž sú hřiechóv svých želeli, právě sě jich zpoviedali.“ A tak hřiechu otpuštěnie on otpúštie, nesvázané rozvazuje, i kněz každý v knězství právě posvěcený; jakž kladivo hřebík činí, též odpúštie kněz ty viny, aneb šídlo třevíc šije, též kněz hřiechy otpušťuje. Řekl teď súdce apoštolóm a svým věrným následníkom: „Ducha svatého přijměte; čiež pak hřiechy otpustíte, 72a 9*) 131
Strana 132
1810 1815 1820 jsúť jim právě otpuštěny — — totiž duch mój, ale ne vy, nebť on nemóž poblúditi, ni ten, kohož on naučiti ráčí míle svú múdrostí, poňadž kmen jest všie svatosti s Otcem, Synem v jednom bytu tři osoby, než podstatu jednu ovšem mají, slávu nerozlučnú, múdrost, chválu. A tak ty tři Bozské soby odpúštějí náše zloby, když jich z srdce my želéme, to z svatého Písma vieme, neb zevnitřnie Bozská diela těch tří osob jsúť nedielna. 1825 Knězť hřiechóv neodpušťuje, než odpuštěné zvěstuje, aniž hřiechóv zadržuje, než zadržené oznamuje. Což tělesně dál s malátem kněz v Zákoně dřieve Starém, téžť duchovní s hřiešným činí. Kněz seznaje jeho viny, že ho vinným tak zvěstuje, cierkvi svaté oznamuje. Pakli pozná kajícieho, tehdy ho die již prostého, nebť hřiechu žádný nesnímá, jedno Kristus, jenžto zdvíhá hřiechy sám tohoto světa - tak řkú písma svatých svatá —, leč odpúštie jako jiní lidé lidem své vždy viny. 1830 1835 1840 72b 132
1810 1815 1820 jsúť jim právě otpuštěny — — totiž duch mój, ale ne vy, nebť on nemóž poblúditi, ni ten, kohož on naučiti ráčí míle svú múdrostí, poňadž kmen jest všie svatosti s Otcem, Synem v jednom bytu tři osoby, než podstatu jednu ovšem mají, slávu nerozlučnú, múdrost, chválu. A tak ty tři Bozské soby odpúštějí náše zloby, když jich z srdce my želéme, to z svatého Písma vieme, neb zevnitřnie Bozská diela těch tří osob jsúť nedielna. 1825 Knězť hřiechóv neodpušťuje, než odpuštěné zvěstuje, aniž hřiechóv zadržuje, než zadržené oznamuje. Což tělesně dál s malátem kněz v Zákoně dřieve Starém, téžť duchovní s hřiešným činí. Kněz seznaje jeho viny, že ho vinným tak zvěstuje, cierkvi svaté oznamuje. Pakli pozná kajícieho, tehdy ho die již prostého, nebť hřiechu žádný nesnímá, jedno Kristus, jenžto zdvíhá hřiechy sám tohoto světa - tak řkú písma svatých svatá —, leč odpúštie jako jiní lidé lidem své vždy viny. 1830 1835 1840 72b 132
Strana 133
1850 1855 1860 1865 1870 1875 Chciť pak řéci o papeži, o tom vyššiem v zemi knězi; té výsosti neviem kady vyměřiti podlé rady Písma, poňadž toho nenie jména nikdiež ni zvýšenie. Nebť jest Kristus apoštolom, svým dvanádcti ctným biskupom, jednostajnú moc poručil po vzkřiešení, kdyžto mluvil řka: ,Přijměte ducha mého, otpúštějte hřiechy zlého! Jděte, učte po všem světě, ve jmě Božie všecky křtěte!“ A před smrtí tak je učí a řka: »Králi vždy pohanští svým poddaným tak panují, ne tak učedlníci moji. Ktož chce pak z vás vyšší býti, má ten jiným poslúžiti.“ Jakápak jest toto túha, jenž, všech maje býti slúha, chce všem ovšem panovati, kněz jsa, i nechce kázati, ni svátosti rozdávati, všecko sbožie sám sežrati, - ano jméno mají kněžie ot svátosti rozdávanie — a tak sám sě povyšuje, snad sě Pána neliknuje, jenž die hrozně v svatém Čtení, že ti budú poníženi, kteříž sě zde povyšují a svět sobě osobují, neb svět mine s svú žádostí a tiť zhynú s svú hrdostí. Budeť pýchy ta koruna i nohami potlačena. 73a 1845 1880 133
1850 1855 1860 1865 1870 1875 Chciť pak řéci o papeži, o tom vyššiem v zemi knězi; té výsosti neviem kady vyměřiti podlé rady Písma, poňadž toho nenie jména nikdiež ni zvýšenie. Nebť jest Kristus apoštolom, svým dvanádcti ctným biskupom, jednostajnú moc poručil po vzkřiešení, kdyžto mluvil řka: ,Přijměte ducha mého, otpúštějte hřiechy zlého! Jděte, učte po všem světě, ve jmě Božie všecky křtěte!“ A před smrtí tak je učí a řka: »Králi vždy pohanští svým poddaným tak panují, ne tak učedlníci moji. Ktož chce pak z vás vyšší býti, má ten jiným poslúžiti.“ Jakápak jest toto túha, jenž, všech maje býti slúha, chce všem ovšem panovati, kněz jsa, i nechce kázati, ni svátosti rozdávati, všecko sbožie sám sežrati, - ano jméno mají kněžie ot svátosti rozdávanie — a tak sám sě povyšuje, snad sě Pána neliknuje, jenž die hrozně v svatém Čtení, že ti budú poníženi, kteříž sě zde povyšují a svět sobě osobují, neb svět mine s svú žádostí a tiť zhynú s svú hrdostí. Budeť pýchy ta koruna i nohami potlačena. 73a 1845 1880 133
Strana 134
1885 1890 1895 1900 1905 Papež, to pak řecké jméno, ,divný“, česky vyloženo, netoliko dřiev římského, ale biskupa každého znamenalo, jenž v svatosti byl v své divný, umělosti. Svatý Jaroš Augustina papežem ho i nazývá; Augustin pak Aurelia papežem ho ctně počítá. A tak Řeci všicku kněží nazývají vždy papeží. Protož kněz, všech kněží hlava, měl by slúti papež z práva. Ale kým jest tiem učiněn a nad kněží tak povýšen, v knihách jistých máme psáno, ciesařem jest to zjednáno Konstantinem, jenž přednějšie a kostely v cierkvi vyššie, konstantinopolitanský, tehdy prvý kostel řecký, druhý také alexandrský, třetí pak antiocenský a čtvrtý jeruzalemský, a tak úřad vešken knězský svú jemu mocí porobil, svým jej sbožím obohatil. A že nebylo štiepeno Otcem z nebe, vyvráceno jest, neb dávno ti kostelé veň neslušie, ni jich kněžie. 73b 1910 1915 Kto jest pak nás, náši kněží jemu poddal, tebeť tieži, poňadž země tehdy Česká v číslu zemí jest nebyla? Buď pak, že by podrobili 74a 134
1885 1890 1895 1900 1905 Papež, to pak řecké jméno, ,divný“, česky vyloženo, netoliko dřiev římského, ale biskupa každého znamenalo, jenž v svatosti byl v své divný, umělosti. Svatý Jaroš Augustina papežem ho i nazývá; Augustin pak Aurelia papežem ho ctně počítá. A tak Řeci všicku kněží nazývají vždy papeží. Protož kněz, všech kněží hlava, měl by slúti papež z práva. Ale kým jest tiem učiněn a nad kněží tak povýšen, v knihách jistých máme psáno, ciesařem jest to zjednáno Konstantinem, jenž přednějšie a kostely v cierkvi vyššie, konstantinopolitanský, tehdy prvý kostel řecký, druhý také alexandrský, třetí pak antiocenský a čtvrtý jeruzalemský, a tak úřad vešken knězský svú jemu mocí porobil, svým jej sbožím obohatil. A že nebylo štiepeno Otcem z nebe, vyvráceno jest, neb dávno ti kostelé veň neslušie, ni jich kněžie. 73b 1910 1915 Kto jest pak nás, náši kněží jemu poddal, tebeť tieži, poňadž země tehdy Česká v číslu zemí jest nebyla? Buď pak, že by podrobili 74a 134
Strana 135
lidé a tak ustavili, nejsme dlužni to držeti, buďto staří nebo děti, leč by on to nám rozkázal, jímžto Kristus nás zavázal. Chcme to rádi učiniti, v tom poslušni jeho býti, netoliko kněze toho, ale kněze i každého. Kohož ta moc ciesařova nad jinými povýšila, proč by táž moc nesnížila, kdy by jedno sama chtěla, poňadž táž moc k povýšení jesti jakti k ponížení, jakož jedna k rozvázaní jest moc, ovšem i k svázaní. Viziš, Horo, otce tvého, jakť jest utlá sláva jeho, jižto ruka učinila, jsuc smrtedlná krátká síla, jižto jedno sbožie drží, 1940 věř miť, žeť i Boha mrzí. Jáť to držím bez omyla: v kom sě ctnost jest rozmnožila mimo jiné v cierkvi všecky, tenť má býti vyšší vždycky podlé miery Božie pravé, ne té křivé, světské, lhavé, jížto podlé váhy sbožie dóstojenstvie výsost měřie. Miesto svaté zlý držeti muožť, ale duši hyběti! Prorok die z Ducha svatého: »Viděch nemilostivého, jakti cedra zvýšeného, pak neby i miesta jeho." 1955 Pán, náš súdce, světle praví: 1925 1930 1935 1945 1950 74b 1920 135
lidé a tak ustavili, nejsme dlužni to držeti, buďto staří nebo děti, leč by on to nám rozkázal, jímžto Kristus nás zavázal. Chcme to rádi učiniti, v tom poslušni jeho býti, netoliko kněze toho, ale kněze i každého. Kohož ta moc ciesařova nad jinými povýšila, proč by táž moc nesnížila, kdy by jedno sama chtěla, poňadž táž moc k povýšení jesti jakti k ponížení, jakož jedna k rozvázaní jest moc, ovšem i k svázaní. Viziš, Horo, otce tvého, jakť jest utlá sláva jeho, jižto ruka učinila, jsuc smrtedlná krátká síla, jižto jedno sbožie drží, 1940 věř miť, žeť i Boha mrzí. Jáť to držím bez omyla: v kom sě ctnost jest rozmnožila mimo jiné v cierkvi všecky, tenť má býti vyšší vždycky podlé miery Božie pravé, ne té křivé, světské, lhavé, jížto podlé váhy sbožie dóstojenstvie výsost měřie. Miesto svaté zlý držeti muožť, ale duši hyběti! Prorok die z Ducha svatého: »Viděch nemilostivého, jakti cedra zvýšeného, pak neby i miesta jeho." 1955 Pán, náš súdce, světle praví: 1925 1930 1935 1945 1950 74b 1920 135
Strana 136
,Což vysoké mezi lidmi, jestiť ohavnost před Bohem!“ Seznajž výsost tiemto slovem!“ V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ UHER- SKÉHO NECHCE PŘIJIETI ZA KRÁLE 1965 1970 1975 1980 Hora pravú rukú kynu řkuc: „Až mě i smysl pominu, když ta slyšech divná slova, mému sluchu ovšem nová. Než, žes Písmem dolíčila, něco jsi mě nachýlila. Však rci, Praho, ještě k tomu, pročpak nechceš králi svému býti míle podrobena? Však to velé písma mnohá. Neb teď súdce sám to velí: „Dajte dani ciesařovi!" A svatý Petr věrně radí: „Buďte králi vždy poddáni!" Svatý Pavel k témuž praví: „Komuž dani, tomu dani, komuž mýto, tomu mýto, a komu čest, tomu buď to!" A že každá duše lidská vyšší moci jest poddána, protož velí poslúchati svých vladařóv a jim býti podlé řádu vždy poddánu jakož slúha svému pánu, neb to z dávna jest popsáno a za právo Bohem dáno, že král lidu panovati má a lid ho poslúchati." 75a 1960 1985 136
,Což vysoké mezi lidmi, jestiť ohavnost před Bohem!“ Seznajž výsost tiemto slovem!“ V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ UHER- SKÉHO NECHCE PŘIJIETI ZA KRÁLE 1965 1970 1975 1980 Hora pravú rukú kynu řkuc: „Až mě i smysl pominu, když ta slyšech divná slova, mému sluchu ovšem nová. Než, žes Písmem dolíčila, něco jsi mě nachýlila. Však rci, Praho, ještě k tomu, pročpak nechceš králi svému býti míle podrobena? Však to velé písma mnohá. Neb teď súdce sám to velí: „Dajte dani ciesařovi!" A svatý Petr věrně radí: „Buďte králi vždy poddáni!" Svatý Pavel k témuž praví: „Komuž dani, tomu dani, komuž mýto, tomu mýto, a komu čest, tomu buď to!" A že každá duše lidská vyšší moci jest poddána, protož velí poslúchati svých vladařóv a jim býti podlé řádu vždy poddánu jakož slúha svému pánu, neb to z dávna jest popsáno a za právo Bohem dáno, že král lidu panovati má a lid ho poslúchati." 75a 1960 1985 136
Strana 137
V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU MUDŘE OTPOVIEDÁ 1990 1995 2000 2005 2010 2015 Vzhlédši přísně k Hoře Praha vece: „Nevieš ještě práva, v knihách dávno popsaného, ot Mojžieše vydaného: »Toho ustanovíš králem, kohož Pán Bóh zvolí pánem.“ Zda mníš, byť Bóh toho zvolil, jehož vodú svú nepolil, ni múdrostí, ani ctností ot mladosti do starosti? Přesto, Horo, ty jsi známa! Pověz ctnosti svého pána, které jest však kdy učinil aneb komuž jest je zjevil, poňadž nenie nic tak skryto, by nebylo pak odkryto, jakož náš teď súdce praví a spasitel všech laskavý. Zdali že mé čestné pány z České země i z Moravy na smrt zavedl pro svú psotu, valnú kniežat, lidí rotu mezi Turky, zškapěv ženú, vší vilností poškvrněnú? Či že bratra strýčeného a markrabi moravského jav pod věrú duše zbavil? (Své tiem zlosti neumalil, ale jal pak bratra svého,) krále Čechóv i římského, ot něhož měl čest i sbožie, žel sě tobě, milý Bože, jehož držal pak u Viedni jakožto muž peský, biedný, chtě ho tudiež umořiti, 75 b 2020 137
V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU MUDŘE OTPOVIEDÁ 1990 1995 2000 2005 2010 2015 Vzhlédši přísně k Hoře Praha vece: „Nevieš ještě práva, v knihách dávno popsaného, ot Mojžieše vydaného: »Toho ustanovíš králem, kohož Pán Bóh zvolí pánem.“ Zda mníš, byť Bóh toho zvolil, jehož vodú svú nepolil, ni múdrostí, ani ctností ot mladosti do starosti? Přesto, Horo, ty jsi známa! Pověz ctnosti svého pána, které jest však kdy učinil aneb komuž jest je zjevil, poňadž nenie nic tak skryto, by nebylo pak odkryto, jakož náš teď súdce praví a spasitel všech laskavý. Zdali že mé čestné pány z České země i z Moravy na smrt zavedl pro svú psotu, valnú kniežat, lidí rotu mezi Turky, zškapěv ženú, vší vilností poškvrněnú? Či že bratra strýčeného a markrabi moravského jav pod věrú duše zbavil? (Své tiem zlosti neumalil, ale jal pak bratra svého,) krále Čechóv i římského, ot něhož měl čest i sbožie, žel sě tobě, milý Bože, jehož držal pak u Viedni jakožto muž peský, biedný, chtě ho tudiež umořiti, 75 b 2020 137
Strana 138
2025 2030 2035 v jeho zemiech pánem býti. Či tě moc jeho súžila, žes mu dáti vždy musila mnoho peněz a klekala před ním v blátě a žádala jeho sobě smilovánie? Tot mne, Horo, tajno nenie! Či že Čechy všecky hanie, o nich křivé klevetánie nestydatě píše, mluví, k tomu na ně kříž krvavý uprosil jest od papeže, aby ženu, muže, kněze mohl každý, když chce, jímati, je lúpiti, mordovati? 76 a 2040 2045 2050 2055 A tak hubí, pálí zemi, lid morduje a bez viny panny, čestné vdovy, panie zle, ohavně veždy hanie, mnohé s dětmi i morduje. Tak svú zlobu oznamuje jedno pro ctný zákon Boží, jsa v tom zjevně kata hoří; neb kat za mord má otplatu od svých pánóv vždy někakú, ale tento svým nákladem jestiť nad svým lidem katem, nébrž českými poklady, jimiž ot nepřátel všady zbraňováni měli býti, miení všecky zahubiti. Samuelť jest tak zvěstoval, ktož by v lidu vždy královal, žeť má před ním vycházeti a zaň boje snažně vésti, jej u pravdě vždy súditi, 76h 138
2025 2030 2035 v jeho zemiech pánem býti. Či tě moc jeho súžila, žes mu dáti vždy musila mnoho peněz a klekala před ním v blátě a žádala jeho sobě smilovánie? Tot mne, Horo, tajno nenie! Či že Čechy všecky hanie, o nich křivé klevetánie nestydatě píše, mluví, k tomu na ně kříž krvavý uprosil jest od papeže, aby ženu, muže, kněze mohl každý, když chce, jímati, je lúpiti, mordovati? 76 a 2040 2045 2050 2055 A tak hubí, pálí zemi, lid morduje a bez viny panny, čestné vdovy, panie zle, ohavně veždy hanie, mnohé s dětmi i morduje. Tak svú zlobu oznamuje jedno pro ctný zákon Boží, jsa v tom zjevně kata hoří; neb kat za mord má otplatu od svých pánóv vždy někakú, ale tento svým nákladem jestiť nad svým lidem katem, nébrž českými poklady, jimiž ot nepřátel všady zbraňováni měli býti, miení všecky zahubiti. Samuelť jest tak zvěstoval, ktož by v lidu vždy královal, žeť má před ním vycházeti a zaň boje snažně vésti, jej u pravdě vždy súditi, 76h 138
Strana 139
jeho rukú ctně brániti, za lid bdieti, pracovati, 2060 aby lid mohl v klidu tráti. 2065 2070 2075 2080 2085 2090 Tento lidi vybojuje, mladé, staré, vše morduje. Súd a pravda jeho mrzí, křivdu a zlost pevně drží, klidným lidem neklid činí, nemaje k nim žádné viny. Nadto zákon Boží pravý za kacieřstvo zjevně tupí. Onť jest zavedl nynie pány z této země i z Moravy o jich statky i životy. V tom okázal kmen své psoty, nastrojiv je na roh boje a sám pak z daleka stoje s svými Uhry, Němci, Šváby. Dosti na něm hnilé baby! Nechtěl v núzi jim pomoci, maje k tomu dosti moci; dal je zbíti i zjímati, kyji, cepy, zmordovati. Tak jim zplatil všecky dluhy, doved je té hrozné túhy, jíž sě zhrozil, jedno hledě a na koni ledvá sedě. Jakož zajiec mdlý před chrty utekl bázní; by měl brky, byl by ulétl, tož věz cele! Tak měl srdce tehdy smělé král jistě sedmi království! Tu vidien v svém udatenství: před měšťany a sedláky utekl, nesměl sě potkati s nimi polem, král jsa říský. 77a 139
jeho rukú ctně brániti, za lid bdieti, pracovati, 2060 aby lid mohl v klidu tráti. 2065 2070 2075 2080 2085 2090 Tento lidi vybojuje, mladé, staré, vše morduje. Súd a pravda jeho mrzí, křivdu a zlost pevně drží, klidným lidem neklid činí, nemaje k nim žádné viny. Nadto zákon Boží pravý za kacieřstvo zjevně tupí. Onť jest zavedl nynie pány z této země i z Moravy o jich statky i životy. V tom okázal kmen své psoty, nastrojiv je na roh boje a sám pak z daleka stoje s svými Uhry, Němci, Šváby. Dosti na něm hnilé baby! Nechtěl v núzi jim pomoci, maje k tomu dosti moci; dal je zbíti i zjímati, kyji, cepy, zmordovati. Tak jim zplatil všecky dluhy, doved je té hrozné túhy, jíž sě zhrozil, jedno hledě a na koni ledvá sedě. Jakož zajiec mdlý před chrty utekl bázní; by měl brky, byl by ulétl, tož věz cele! Tak měl srdce tehdy smělé král jistě sedmi království! Tu vidien v svém udatenství: před měšťany a sedláky utekl, nesměl sě potkati s nimi polem, král jsa říský. 77a 139
Strana 140
Dosti na něm rvavé lišky! Na Vše svaté boj nastrojil, Bóh jeho zřejmě porazil, to vše zvrátil, což chtěl mieti. Nic tu nesav, i chtěl žieti, chtěl čest, sbožie obdržeti, nechtěl k Bohu o to zřieti, ot něhožto všecko dobré jakžto ot studnicě plove. Zavrhl Boha, traje sobě, všecky svaté, jsa v své zlobě. Bóh s svatými jej opustil, tu pohromu naň přepustil. Hrad nedobytý Vyšehrad zmrhal lidu svého pro hlad. Mnoho lidu tu zemřelo, protože chleba nemělo, koně jedli, vodu pili a té dosti sú neměli, žádajíc jeho vždy pomoci. A když mnozí přešli roci, jim ot něho uložení, listy křivě slibovaní nemohúce déle ždáti, musili sě s hradem dáti Praze, jenž je propustila 2120 a hrad vešken obořila. 2100 2105 2110 2115 77b 2095 2125 To-li sú ty jeho ctnosti, pro něž hoden jest výsosti on královské v této zemi? Ktož jest zmazán zlostmi těmi, neniet hoden kralovánie, dóstojent jest lotrovánie, neb, tak čině, nekraluje, ale zřejmě brž lotruje. Král má z práva přisahati, 2130 kterýž chce ctně kralovati, 140
Dosti na něm rvavé lišky! Na Vše svaté boj nastrojil, Bóh jeho zřejmě porazil, to vše zvrátil, což chtěl mieti. Nic tu nesav, i chtěl žieti, chtěl čest, sbožie obdržeti, nechtěl k Bohu o to zřieti, ot něhožto všecko dobré jakžto ot studnicě plove. Zavrhl Boha, traje sobě, všecky svaté, jsa v své zlobě. Bóh s svatými jej opustil, tu pohromu naň přepustil. Hrad nedobytý Vyšehrad zmrhal lidu svého pro hlad. Mnoho lidu tu zemřelo, protože chleba nemělo, koně jedli, vodu pili a té dosti sú neměli, žádajíc jeho vždy pomoci. A když mnozí přešli roci, jim ot něho uložení, listy křivě slibovaní nemohúce déle ždáti, musili sě s hradem dáti Praze, jenž je propustila 2120 a hrad vešken obořila. 2100 2105 2110 2115 77b 2095 2125 To-li sú ty jeho ctnosti, pro něž hoden jest výsosti on královské v této zemi? Ktož jest zmazán zlostmi těmi, neniet hoden kralovánie, dóstojent jest lotrovánie, neb, tak čině, nekraluje, ale zřejmě brž lotruje. Král má z práva přisahati, 2130 kterýž chce ctně kralovati, 140
Strana 141
2135 práva i čest zachovati své koruny. Protož jaký tento král jest neb chce býti, jenž jako nepřietel lítý hanie, lúpí i morduje, věrné lidi kaceřuje, jichž by s právem měl brániti cti i statku do své smrti? 2145 2150 2155 2160 Král však v Písmě slove hlava. Toť by byla vždy bláznivá, jenž by údy kúsíc žrala, jim jich pokrm, oděv brala! Král jest nazván otec vlasti. Jaké by byl otec strasti, jenž by syny lítě hubil, pálil, haněl, tupil, lúpil! Král jest vódcí také nazván a protoť jest křižmem mazán, vždy nad jiné že má nésti zákon Kristóv, k tomu vésti jiné všecky. Ktož pak ruší zákon jeho a proň hrtúsí věrné lidi, neniet vódce, ale sloveť z práva svódce. Pastýř slove král i z práva, nebo pokrm, zbranu dává svému lidu věrně, snažně. Ktož pak lid ten hubí vražně a naň vlky hltavé vodí, cti a statku jeho škodí, (nenieť pastýř, jest vlk hltavý, nenieť strážný, jest vrah pravý. 78 a 2140 2165 Všaks ty někdy snad slýchala, že Bóh zvolil králem Saula, a když jeho pak kázanie netbal vésti, kralovánie 141
2135 práva i čest zachovati své koruny. Protož jaký tento král jest neb chce býti, jenž jako nepřietel lítý hanie, lúpí i morduje, věrné lidi kaceřuje, jichž by s právem měl brániti cti i statku do své smrti? 2145 2150 2155 2160 Král však v Písmě slove hlava. Toť by byla vždy bláznivá, jenž by údy kúsíc žrala, jim jich pokrm, oděv brala! Král jest nazván otec vlasti. Jaké by byl otec strasti, jenž by syny lítě hubil, pálil, haněl, tupil, lúpil! Král jest vódcí také nazván a protoť jest křižmem mazán, vždy nad jiné že má nésti zákon Kristóv, k tomu vésti jiné všecky. Ktož pak ruší zákon jeho a proň hrtúsí věrné lidi, neniet vódce, ale sloveť z práva svódce. Pastýř slove král i z práva, nebo pokrm, zbranu dává svému lidu věrně, snažně. Ktož pak lid ten hubí vražně a naň vlky hltavé vodí, cti a statku jeho škodí, (nenieť pastýř, jest vlk hltavý, nenieť strážný, jest vrah pravý. 78 a 2140 2165 Všaks ty někdy snad slýchala, že Bóh zvolil králem Saula, a když jeho pak kázanie netbal vésti, kralovánie 141
Strana 142
2170 2175 2180 2185 2190 2195 byl jest zbaven Božím slovem a byl David králem po něm. Psáno mámy v knihách svatých, Pánem Bohem nám vydaných, že král v lidu ustavený má vždy mieti Zákon Boží, dnem i nocí v něm čítati, sě i své tiem zpravovati. Tentoť Zákon Boží tupí a proň věrné lítě hubí. Tento Bozské přikázanie za kacieřstvie klade nynie, pravdu za blud zlý počítá. Ten pak králem býti mým má? Nedaj toho, ó ctný súdce, bych já pravdy tvé kdy túpce a tvých věrných zlého húbce chtěla mieti svého súdce, aneb krále, aneb pána, jsuc tvé slávě vždy poddána. Bych pak tvého nepřietele a tvé pravdy rušitele nad sě králem povýšila, jímž by zrostla jeho síla k dobrých lidí utištění, tvých ctných synóv k zahubení, jak bych já sě toho kála? Bylať by mi všecka malá k tomu chvíle v tomto světě; šlať bych v peklo, toť já vědě, neb ktož spomóž, neb přivolí komu k zlosti kteréž koli, takť jest hřiechu v tom účasten, jakožto jest pachadlník ten. Tomuť chce apoštol svatý, svaté píše Římu rady. 78b 79a 2200 142
2170 2175 2180 2185 2190 2195 byl jest zbaven Božím slovem a byl David králem po něm. Psáno mámy v knihách svatých, Pánem Bohem nám vydaných, že král v lidu ustavený má vždy mieti Zákon Boží, dnem i nocí v něm čítati, sě i své tiem zpravovati. Tentoť Zákon Boží tupí a proň věrné lítě hubí. Tento Bozské přikázanie za kacieřstvie klade nynie, pravdu za blud zlý počítá. Ten pak králem býti mým má? Nedaj toho, ó ctný súdce, bych já pravdy tvé kdy túpce a tvých věrných zlého húbce chtěla mieti svého súdce, aneb krále, aneb pána, jsuc tvé slávě vždy poddána. Bych pak tvého nepřietele a tvé pravdy rušitele nad sě králem povýšila, jímž by zrostla jeho síla k dobrých lidí utištění, tvých ctných synóv k zahubení, jak bych já sě toho kála? Bylať by mi všecka malá k tomu chvíle v tomto světě; šlať bych v peklo, toť já vědě, neb ktož spomóž, neb přivolí komu k zlosti kteréž koli, takť jest hřiechu v tom účasten, jakožto jest pachadlník ten. Tomuť chce apoštol svatý, svaté píše Římu rady. 78b 79a 2200 142
Strana 143
2210 2215 2220 2225 Kudy má ten kralovati aneb lid ctně spravovati, jenž neumie i sám sebe zpravovati podlé tebe? Jak móž mnohé ten zřéditi aneb lidi polepšiti, jenž neřádný jest sám v sobě a jest poddán vší zlé zlobě, ktož žádostem odolati svým nemóže, panovati lidem pak chce, kralovati, neb jich činy zlé psovati? Všakť jest břiemě kralovánie! Ktož pak snésti nemóž méně, proč ten na se béře mnoho? Chřbet sě zlámá krále toho, jenž království chce mnohému, nejsa hoden jedinému. Kéž v svých vlastech bludy kazí, ano jsú v nich přieliš mnozí; byv tam králem let přemnoho, však jest nepolepšil toho. A pak do Čech ledvy vkročiv, tak svú zlobu zlostně rozliv, z pravdy křivdu chce činiti, lid ctný na zlé obrátiti. Cos ty stavil, chce zrušiti, pravdu v křivdu obrátiti, vieru novú založiti a tvú ovšem porušiti. 79b 2205 2230 2235 Proč ciesaři nebo králi, jenž sú v své cti ctně nestáli, Pána Boha sě nebáli, lid bezprávně utískali, jsúť zbaveni cti, zbíjieni? Pro své zlé, nehodné činy! Roboam pro ukrutenstvie 143
2210 2215 2220 2225 Kudy má ten kralovati aneb lid ctně spravovati, jenž neumie i sám sebe zpravovati podlé tebe? Jak móž mnohé ten zřéditi aneb lidi polepšiti, jenž neřádný jest sám v sobě a jest poddán vší zlé zlobě, ktož žádostem odolati svým nemóže, panovati lidem pak chce, kralovati, neb jich činy zlé psovati? Všakť jest břiemě kralovánie! Ktož pak snésti nemóž méně, proč ten na se béře mnoho? Chřbet sě zlámá krále toho, jenž království chce mnohému, nejsa hoden jedinému. Kéž v svých vlastech bludy kazí, ano jsú v nich přieliš mnozí; byv tam králem let přemnoho, však jest nepolepšil toho. A pak do Čech ledvy vkročiv, tak svú zlobu zlostně rozliv, z pravdy křivdu chce činiti, lid ctný na zlé obrátiti. Cos ty stavil, chce zrušiti, pravdu v křivdu obrátiti, vieru novú založiti a tvú ovšem porušiti. 79b 2205 2230 2235 Proč ciesaři nebo králi, jenž sú v své cti ctně nestáli, Pána Boha sě nebáli, lid bezprávně utískali, jsúť zbaveni cti, zbíjieni? Pro své zlé, nehodné činy! Roboam pro ukrutenstvie 143
Strana 144
2240 ztratil židovské královstvie a též Zambri pro zúfalstvie opálil sě sám v svém domě. Krev lokali Achabovu psi pro jeho hroznú zlobu. Samuel Agaga krále zabil, zře ku Boží chvále, již on tupí, lid morduje Boží, v tom sě zveličuje. Králóv jeden a třidceti zbil Jozue, protivníky, jenž sě Bohu protivili, jeho zákon potupili. Gaius, Nero, Domician, též mnohý ciesař, kněz i pán pro ukrutnost a zlosti své neušli smrti hanebné. Svaté Písmo jasně praví: kteříž králi poslúchají Pána Boha a nechají hřiechóv, v chválet dní skonají; kteříž pak neposlúchají, budúť mečem zle shlazeni. Mečť jest mstitel nepravosti. 2245 2250 2255 2260 80 a 2265 2270 2275 Cožpak tento, jenž své zlosti zmnožil valně z své mladosti až do šedin i starosti nad ty krále i ciesaře, všecky časy v zlosti maře! Čti kroniky, knihy mnohé, ot počátka ctně popsané, nenalezneš rovně jemu v zlosti, tož věz, pánu tvému! V knihách psáno jest Múdrosti, že viec bude dáno pomsty i muk králóm i vladařóm, bezprávníkom, křivým súdcom. 144
2240 ztratil židovské královstvie a též Zambri pro zúfalstvie opálil sě sám v svém domě. Krev lokali Achabovu psi pro jeho hroznú zlobu. Samuel Agaga krále zabil, zře ku Boží chvále, již on tupí, lid morduje Boží, v tom sě zveličuje. Králóv jeden a třidceti zbil Jozue, protivníky, jenž sě Bohu protivili, jeho zákon potupili. Gaius, Nero, Domician, též mnohý ciesař, kněz i pán pro ukrutnost a zlosti své neušli smrti hanebné. Svaté Písmo jasně praví: kteříž králi poslúchají Pána Boha a nechají hřiechóv, v chválet dní skonají; kteříž pak neposlúchají, budúť mečem zle shlazeni. Mečť jest mstitel nepravosti. 2245 2250 2255 2260 80 a 2265 2270 2275 Cožpak tento, jenž své zlosti zmnožil valně z své mladosti až do šedin i starosti nad ty krále i ciesaře, všecky časy v zlosti maře! Čti kroniky, knihy mnohé, ot počátka ctně popsané, nenalezneš rovně jemu v zlosti, tož věz, pánu tvému! V knihách psáno jest Múdrosti, že viec bude dáno pomsty i muk králóm i vladařóm, bezprávníkom, křivým súdcom. 144
Strana 145
2280 2285 Co král tento, muž krvavý, ruhač Boží, pln bezprávy? Muší v pekle utrpěti! Dojdeť věčné strasti, biedy, neb ktož k lidem ctné lítosti nemá, súd má bez milosti. Komuž mnoho poručeno, od toho mnoho žádáno bude, jakož súdce praví teď náš i Pán přelaskavý. Nechciť o něm viec praviti. Rač Bóh jeho polepšiti!" V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE SĚ SMĚLA 80 b POKUSITI SAMA ZE VŠEHO KŘESŤANSTVIE, ABY PŘIJÍMALA POD DVOJÍ ZPOSOBU TĚLO KRISTOVO A KREV, A EŽ KTOMU JINÉ NUTÍ; A ŽE TU SVÁTOST I MALÝM DIETKÁM VóBEC DÁVAJÍ ETC. 2290 2295 Hora, poviklavši hlavú, vzhléde dost ostře na Prahu řkúc: „Opatrně dosti mluvíš a nesnáz mi v smysle činíš, že sě neviem co chytiti. Protož chci sě navrátiti k první řeči, v níž počátek pře jest této i veš zmatek: pročs sě směla pokusiti ote všech sě otlúčiti lidí sama v cierkvi svaté, takže sami přijímáte tělo a krev Krista svatú pod óbojí vždy zpósobú, k tomu lidi vždy nutkáte. Však to v Písmě sami znáte: 2305 dobrovolná býti obět 2300 145
2280 2285 Co král tento, muž krvavý, ruhač Boží, pln bezprávy? Muší v pekle utrpěti! Dojdeť věčné strasti, biedy, neb ktož k lidem ctné lítosti nemá, súd má bez milosti. Komuž mnoho poručeno, od toho mnoho žádáno bude, jakož súdce praví teď náš i Pán přelaskavý. Nechciť o něm viec praviti. Rač Bóh jeho polepšiti!" V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE SĚ SMĚLA 80 b POKUSITI SAMA ZE VŠEHO KŘESŤANSTVIE, ABY PŘIJÍMALA POD DVOJÍ ZPOSOBU TĚLO KRISTOVO A KREV, A EŽ KTOMU JINÉ NUTÍ; A ŽE TU SVÁTOST I MALÝM DIETKÁM VóBEC DÁVAJÍ ETC. 2290 2295 Hora, poviklavši hlavú, vzhléde dost ostře na Prahu řkúc: „Opatrně dosti mluvíš a nesnáz mi v smysle činíš, že sě neviem co chytiti. Protož chci sě navrátiti k první řeči, v níž počátek pře jest této i veš zmatek: pročs sě směla pokusiti ote všech sě otlúčiti lidí sama v cierkvi svaté, takže sami přijímáte tělo a krev Krista svatú pod óbojí vždy zpósobú, k tomu lidi vždy nutkáte. Však to v Písmě sami znáte: 2305 dobrovolná býti obět 2300 145
Strana 146
2310 2315 2320 2325 má i skutci dobří, zpověd. Též i v tomto přijímaní volni buďte, ne nutkáni! Aniž na tom máte dosti, než množíte své již zlosti, že i dietkám též dáváte. Zdali Písma vy neznáte, že Pán, súdce teď náš pravý, ve všech skutciech mistr teď zdravý, na poslední své večeři své čeládce, jakožť věři, totiž svatým apoštolóm, svaté cierkve ctným biskupom, dal své tělo sám k jedení, krev svatú k napojení a sic nedal ižádnému, ni své matce, ni kterému, na tom zjevně znamenaje, nauky zprávy všem dávaje, že ta svátost ovšem drahá tak pod dvěma zpósoboma nemá býti ižádnému dána, jedno svěcenému tomu knězi, jenž ji světí, jakož svědčie druzí světí. Protož my pak, nesvěcení, nejsme té svátosti hodni. 81a 2330 V TÉTO KAPITULE PRAHA K TOMU ZVĚHLASNĚ OTPOVIEDÁ 2335 Jasně vzhlédši Praha k Hoře, vece vážně u pokoře: „Slýchala-lis apoštola, jehož jesti svátost mnohá, nebť jest do třetieho nebe vtržen, ten pak ne od sebe, 146
2310 2315 2320 2325 má i skutci dobří, zpověd. Též i v tomto přijímaní volni buďte, ne nutkáni! Aniž na tom máte dosti, než množíte své již zlosti, že i dietkám též dáváte. Zdali Písma vy neznáte, že Pán, súdce teď náš pravý, ve všech skutciech mistr teď zdravý, na poslední své večeři své čeládce, jakožť věři, totiž svatým apoštolóm, svaté cierkve ctným biskupom, dal své tělo sám k jedení, krev svatú k napojení a sic nedal ižádnému, ni své matce, ni kterému, na tom zjevně znamenaje, nauky zprávy všem dávaje, že ta svátost ovšem drahá tak pod dvěma zpósoboma nemá býti ižádnému dána, jedno svěcenému tomu knězi, jenž ji světí, jakož svědčie druzí světí. Protož my pak, nesvěcení, nejsme té svátosti hodni. 81a 2330 V TÉTO KAPITULE PRAHA K TOMU ZVĚHLASNĚ OTPOVIEDÁ 2335 Jasně vzhlédši Praha k Hoře, vece vážně u pokoře: „Slýchala-lis apoštola, jehož jesti svátost mnohá, nebť jest do třetieho nebe vtržen, ten pak ne od sebe, 146
Strana 147
2345 2350 2355 ni ot kterého stvořenie, než ot Bozského zjevenie jsa tak naučen, Korinttanom píše obci, všem měšťanom, aby svátost přijímali tak pod těmi zpósobami, smrt Pána pamatovali, svých svědomí zkušovali až do příštie ovšem jeho, totiž až do dne súdného. Z toho první sbor křesťanský, pln cti i všie Bozské lásky, přijem pravé ctně naučenie, tak jest držal bez měněnie mnoho set let, jakož svědčie písma nová i též vetšie. Po tomť slušie nám všem jíti, jeho skutkóv následniti, neb jest života mistrovstvie to zajisté dokonalé. 2340 813 Múdrost věčná míle zove, ot niež svátost všecka plove a řkuc: »Všickni lidé, poďte, chléb mój vy duchovní jezte, píte také i mé víno, jenž jest vám mnú tak smieseno! Ktož mě jie, bude lačněti, ktož mě pie, bude žiezniti." Zachariáš, prorok Boží, o tom světle ke všem praví: Co jest dobré a co pěkné, jedno to libé obilé, víno panny rozplozuje.“ Jeremiáš vypravuje, že poběhnú k sboží Páně, jenž jest dáno všem laskavě 2375 k obilí také i k vínu 2360 2365 2370 822 10* 147
2345 2350 2355 ni ot kterého stvořenie, než ot Bozského zjevenie jsa tak naučen, Korinttanom píše obci, všem měšťanom, aby svátost přijímali tak pod těmi zpósobami, smrt Pána pamatovali, svých svědomí zkušovali až do příštie ovšem jeho, totiž až do dne súdného. Z toho první sbor křesťanský, pln cti i všie Bozské lásky, přijem pravé ctně naučenie, tak jest držal bez měněnie mnoho set let, jakož svědčie písma nová i též vetšie. Po tomť slušie nám všem jíti, jeho skutkóv následniti, neb jest života mistrovstvie to zajisté dokonalé. 2340 813 Múdrost věčná míle zove, ot niež svátost všecka plove a řkuc: »Všickni lidé, poďte, chléb mój vy duchovní jezte, píte také i mé víno, jenž jest vám mnú tak smieseno! Ktož mě jie, bude lačněti, ktož mě pie, bude žiezniti." Zachariáš, prorok Boží, o tom světle ke všem praví: Co jest dobré a co pěkné, jedno to libé obilé, víno panny rozplozuje.“ Jeremiáš vypravuje, že poběhnú k sboží Páně, jenž jest dáno všem laskavě 2375 k obilí také i k vínu 2360 2365 2370 822 10* 147
Strana 148
2380 2385 2390 2395 2400 2405 a jich duše ku vlažnému sadu bude přirovnána podlé daru Boha Pána. Toť jest bylo znamenáno, když to lidem bylo dáno, manna s nebe, voda z skály, aby všickni požívali. Dán chléb s vodú Eliáši! V tom večeři zkázal naši, když Melchisedech kněz a král víno s chlebem obětoval tomu ctnému vítězovi čtyří králóv, Abrámovi. A rozkázal Bóh v Zákoně: ktož oběti kdy pokojné činí, aby nápoj také obětoval v časy každé. A tak svědčie učitelé, věrní cierkve kazatelé, že tak má býti dáváno všemu lidu, neb jest psáno, že v ty časy apoštolé nesli známek cierkve svaté. A tak Kristus, když jim dával, světle jistě to znamenal, že má tak všem býti dáno, neb za vše obětováno jest na kříži to dvé cele v Pána Jezukrista těle, a že byla rozlúčena krev přesvatá i ot těla za všech lidí obživenie, z vazby smrtné vykúpenie, v tomť sě pamět toho děje, když sě to dvé přijímaje. Protož obé máť přijieti, kdož tu pamět ctně chce mieti. Paklit nepřijme obého, 82b 2410 148
2380 2385 2390 2395 2400 2405 a jich duše ku vlažnému sadu bude přirovnána podlé daru Boha Pána. Toť jest bylo znamenáno, když to lidem bylo dáno, manna s nebe, voda z skály, aby všickni požívali. Dán chléb s vodú Eliáši! V tom večeři zkázal naši, když Melchisedech kněz a král víno s chlebem obětoval tomu ctnému vítězovi čtyří králóv, Abrámovi. A rozkázal Bóh v Zákoně: ktož oběti kdy pokojné činí, aby nápoj také obětoval v časy každé. A tak svědčie učitelé, věrní cierkve kazatelé, že tak má býti dáváno všemu lidu, neb jest psáno, že v ty časy apoštolé nesli známek cierkve svaté. A tak Kristus, když jim dával, světle jistě to znamenal, že má tak všem býti dáno, neb za vše obětováno jest na kříži to dvé cele v Pána Jezukrista těle, a že byla rozlúčena krev přesvatá i ot těla za všech lidí obživenie, z vazby smrtné vykúpenie, v tomť sě pamět toho děje, když sě to dvé přijímaje. Protož obé máť přijieti, kdož tu pamět ctně chce mieti. Paklit nepřijme obého, 82b 2410 148
Strana 149
jestiť svatokrádce jeho předóstojné té svátosti, plné ctnosti i milosti. Potom sú dřiev znamenáni ti kacieři manichei, že, přijmúce Božie tělo, jenž sě v chlebě divně skrylo, nechtěli sú krve píti, chtiece na tom dosti mieti, žeť jest jistě v Božiem těle krev ta svatá ovšem cele, 2425 nezřiec, že to Kristus věděl mnohem lépe, však mieti chtěl i tak pevně ustanovil, aby nebyl žádný omyl, že pod dvojí tak zpósobú požívají lidé obú, krve i těla svatého, neb pod chlebem jedie jeho a pod vínem jistě pijí. 2420 2430 83a 2415 Tak sě jeho slovo plní, 2435 neb kakžkoli Kristus plný jest v obojem bez proměny, však jej jeda pod chlebností, nepieš krve v té svátosti, leč pod vinnú pak zpósobú. A tak plníš Zákon spolu, nic viece nepřijímaje, ale jinak požívaje. A tak plnú máš večeři, jeda, pije, tomu věři, plnú svátost tak přijímáš, jinak ty jie zle ukrádáš; a tak zlý jsi svatokradec, nébrž bozský jsi rúhavec, že ten zákon Bozský měníš, 2450 rozumější Boha sě mníš. 2440 2445 149
jestiť svatokrádce jeho předóstojné té svátosti, plné ctnosti i milosti. Potom sú dřiev znamenáni ti kacieři manichei, že, přijmúce Božie tělo, jenž sě v chlebě divně skrylo, nechtěli sú krve píti, chtiece na tom dosti mieti, žeť jest jistě v Božiem těle krev ta svatá ovšem cele, 2425 nezřiec, že to Kristus věděl mnohem lépe, však mieti chtěl i tak pevně ustanovil, aby nebyl žádný omyl, že pod dvojí tak zpósobú požívají lidé obú, krve i těla svatého, neb pod chlebem jedie jeho a pod vínem jistě pijí. 2420 2430 83a 2415 Tak sě jeho slovo plní, 2435 neb kakžkoli Kristus plný jest v obojem bez proměny, však jej jeda pod chlebností, nepieš krve v té svátosti, leč pod vinnú pak zpósobú. A tak plníš Zákon spolu, nic viece nepřijímaje, ale jinak požívaje. A tak plnú máš večeři, jeda, pije, tomu věři, plnú svátost tak přijímáš, jinak ty jie zle ukrádáš; a tak zlý jsi svatokradec, nébrž bozský jsi rúhavec, že ten zákon Bozský měníš, 2450 rozumější Boha sě mníš. 2440 2445 149
Strana 150
2455 2460 2465 2470 2475 2480 Však to musíš sama znáti, žeť jest Kristus celý všady, tak pod tváří té chlebnosti, jakti pod vinnú tvárností. Poňadž přijmeš Pána mého pod chlebností, pročpak jeho nechceš vzieti pod vinností, an jest tudiež v své celosti? Protož ktož brání z kalichu píti, tenť má vieru lichu, mně, by nápoj ten dóstojný byl v svátosti viece hojný nežli ona krmě drahá, jiežto cena vše přemáhá. A nic nenie samo sebe lepše, protož tieži tebe, proč sě krve té liknuješ a jie píti sě vzdaluješ, jenž jest našie spásy cena a tak předrahá otměna, jíž jsme z pekla vykúpeni, děti Božie učiněni; tú jsme všickni očištěni ot všeliké hřiešné viny. Prorok Duchem svatým praví, žeť jest kalich spasitedlný, žeť jest jeho i přejasný, zapájící i překrásný. Jakož Zachariáš praví: „V tvého poručenstvie krvi vyvedl si jaté z jezera, v němžto i nebieše voda." Tuť jest zákon svój ustavil krví Kristus i potvrdil. 83b 2485 Pak o dietkách málo poviem tobě z lásky, coť já v tom viem, že Pán, súdce teď přítomný, 150
2455 2460 2465 2470 2475 2480 Však to musíš sama znáti, žeť jest Kristus celý všady, tak pod tváří té chlebnosti, jakti pod vinnú tvárností. Poňadž přijmeš Pána mého pod chlebností, pročpak jeho nechceš vzieti pod vinností, an jest tudiež v své celosti? Protož ktož brání z kalichu píti, tenť má vieru lichu, mně, by nápoj ten dóstojný byl v svátosti viece hojný nežli ona krmě drahá, jiežto cena vše přemáhá. A nic nenie samo sebe lepše, protož tieži tebe, proč sě krve té liknuješ a jie píti sě vzdaluješ, jenž jest našie spásy cena a tak předrahá otměna, jíž jsme z pekla vykúpeni, děti Božie učiněni; tú jsme všickni očištěni ot všeliké hřiešné viny. Prorok Duchem svatým praví, žeť jest kalich spasitedlný, žeť jest jeho i přejasný, zapájící i překrásný. Jakož Zachariáš praví: „V tvého poručenstvie krvi vyvedl si jaté z jezera, v němžto i nebieše voda." Tuť jest zákon svój ustavil krví Kristus i potvrdil. 83b 2485 Pak o dietkách málo poviem tobě z lásky, coť já v tom viem, že Pán, súdce teď přítomný, 150
Strana 151
ve všech řečech jistý, rovný, jenž z své lásky jednostajné o všech dobré vždy pečuje, všecko, což jest, vždy miluje, jenž jest ot něho stvořené, jenž nepřijímá osoby, netbá sbožie, ni chudoby, ani stavu, ani věku, ale každému člověku přeje svého vždy spasenie, v němž otpory hřiechu nenie. K své večeři ovšem plné pozval lidi všelikaké, a ti, kteříž sú pozváni, blažení jsú vždy nazváni. Mluvil jasně i k zástupom, k mladým, starým i všem věkom: „Leč budete tělo jésti mé zajisté a krev píti, nebudete mieti v sobě vy života, stařec, robě; a ktož hodně jie mé tělo 2510 a mú krev pie, to jest celo, že ten ve mně ctně přebývá a já v něm.“ Toť sám vyznává, neb skonalost všech svátostí jest ta svátost v své celosti. Protož, ač křest přijme dietě kteréž koli v tomto světě, jímžto bude očištěno, ovšem hřiechóv všech zbaveno, však milosti posilněnie v jeho duši ještě nenie, jíž by slávy přimnoženo jemu bylo v duši jeho, leč mu bude dána svátost, všech svátostí dokonalost, 2525 jížto jakožto duchovní 2495 2500 2505 2515 2520 84b 2490 84 a 151
ve všech řečech jistý, rovný, jenž z své lásky jednostajné o všech dobré vždy pečuje, všecko, což jest, vždy miluje, jenž jest ot něho stvořené, jenž nepřijímá osoby, netbá sbožie, ni chudoby, ani stavu, ani věku, ale každému člověku přeje svého vždy spasenie, v němž otpory hřiechu nenie. K své večeři ovšem plné pozval lidi všelikaké, a ti, kteříž sú pozváni, blažení jsú vždy nazváni. Mluvil jasně i k zástupom, k mladým, starým i všem věkom: „Leč budete tělo jésti mé zajisté a krev píti, nebudete mieti v sobě vy života, stařec, robě; a ktož hodně jie mé tělo 2510 a mú krev pie, to jest celo, že ten ve mně ctně přebývá a já v něm.“ Toť sám vyznává, neb skonalost všech svátostí jest ta svátost v své celosti. Protož, ač křest přijme dietě kteréž koli v tomto světě, jímžto bude očištěno, ovšem hřiechóv všech zbaveno, však milosti posilněnie v jeho duši ještě nenie, jíž by slávy přimnoženo jemu bylo v duši jeho, leč mu bude dána svátost, všech svátostí dokonalost, 2525 jížto jakožto duchovní 2495 2500 2505 2515 2520 84b 2490 84 a 151
Strana 152
2530 2535 2540 2545 2550 2555 zdravú, chutnú, živú krmí roste duše u milosti silně, mocně ke vší ctnosti. Na tom sě proroctvie plní, že Bóh pro své nepřátely dokonal svú ovšem chválu z úst děťátek i těch, jenž ssú. A tak súdce teď náš milý, když děťátka přivodili, na ně ruce svaté vzkládal, jim požehnal, je objímal. Jim tajnosti Bóh své zjevil, je v Ejiptě vysvobodil. V tyť zajisté súdky nové tiť vléváni mají mstové silných sladkých těch svátostí, nebť je zdržie v jich celosti. Kto móž mieti v též čistotě jako dietky své svědomie? Protož toho přijímanie jestit hodno mimo jiné. Věda jich ctné šlechetenstvie, řekl: »Jich jest v nebi královstvie!" „Leč budete učiněni, jakožť jesti tento malý, nevejdete do královstvie nebeského ni dědictvie. A ktož přijme dietě pro mě, měť přijímá k spáse sobě.“ Je pak krmil i s starými i rybami, chleby svými. Tak sú vedli dřieve světí, doňadž kněžie ti proklatí v sbožie světská sú nevhřezli, jako na lpě ptáci zviezli, že nemohli viec brkati, k Bohu sebe povzdvíhati, 85a 2560 152
2530 2535 2540 2545 2550 2555 zdravú, chutnú, živú krmí roste duše u milosti silně, mocně ke vší ctnosti. Na tom sě proroctvie plní, že Bóh pro své nepřátely dokonal svú ovšem chválu z úst děťátek i těch, jenž ssú. A tak súdce teď náš milý, když děťátka přivodili, na ně ruce svaté vzkládal, jim požehnal, je objímal. Jim tajnosti Bóh své zjevil, je v Ejiptě vysvobodil. V tyť zajisté súdky nové tiť vléváni mají mstové silných sladkých těch svátostí, nebť je zdržie v jich celosti. Kto móž mieti v též čistotě jako dietky své svědomie? Protož toho přijímanie jestit hodno mimo jiné. Věda jich ctné šlechetenstvie, řekl: »Jich jest v nebi královstvie!" „Leč budete učiněni, jakožť jesti tento malý, nevejdete do královstvie nebeského ni dědictvie. A ktož přijme dietě pro mě, měť přijímá k spáse sobě.“ Je pak krmil i s starými i rybami, chleby svými. Tak sú vedli dřieve světí, doňadž kněžie ti proklatí v sbožie světská sú nevhřezli, jako na lpě ptáci zviezli, že nemohli viec brkati, k Bohu sebe povzdvíhati, 85a 2560 152
Strana 153
2570 2575 2580 2585 2590 ani jiným prospievati. Tak nechali toho státi, 2565 aby prácě umenšili, s marnostmi sě obierali. Toho ctného ustavenie a Božieho přikázanie i věčného poručenstvie, jenž jest věrným ostavené, když sem pravdu ctně poznala, ihned sem sě jie chytila jakožto svého spasenie a své duše posílenie. O té pravdě Ezdráš praví, že sě pravda lidem zjeví, jenž jest bez úžitka byla mnoho časóv, viera živá vzkvétne, zlé bude shlazeno, porušenie přemoženo. K téť já také jiné vésti, jakožť mohu sama snésti, mámť to z práva Pána mého, v řečech, v skutciech vždy pravého, 85b jenž na svatbu připuditi kázal, dóm svój naplniti. Ktož v zákoně nebo v právě svém nechodí ovšem právě, má-li za to utrpěti, čili vóli v tom svú mieti? Máť připuzen každý býti, aby svój zákon plniti neopustil pro své zlosti ani vzdorú, ni leností; ovšem zákon Bohem daný, slovem, skutkem ohlášený, máť zachován bez proměny býti ctně mezi křesťany. 2595 153
2570 2575 2580 2585 2590 ani jiným prospievati. Tak nechali toho státi, 2565 aby prácě umenšili, s marnostmi sě obierali. Toho ctného ustavenie a Božieho přikázanie i věčného poručenstvie, jenž jest věrným ostavené, když sem pravdu ctně poznala, ihned sem sě jie chytila jakožto svého spasenie a své duše posílenie. O té pravdě Ezdráš praví, že sě pravda lidem zjeví, jenž jest bez úžitka byla mnoho časóv, viera živá vzkvétne, zlé bude shlazeno, porušenie přemoženo. K téť já také jiné vésti, jakožť mohu sama snésti, mámť to z práva Pána mého, v řečech, v skutciech vždy pravého, 85b jenž na svatbu připuditi kázal, dóm svój naplniti. Ktož v zákoně nebo v právě svém nechodí ovšem právě, má-li za to utrpěti, čili vóli v tom svú mieti? Máť připuzen každý býti, aby svój zákon plniti neopustil pro své zlosti ani vzdorú, ni leností; ovšem zákon Bohem daný, slovem, skutkem ohlášený, máť zachován bez proměny býti ctně mezi křesťany. 2595 153
Strana 154
A ktož volně jej přestúpí, 2600 nemáť býti bez pokuty. Však jest Mojžieš zlořečenie vydal na ty, jenž nečinie Boha svého přikázanie: majíť dvoje ti pokánie, 2605 i zde i na onom světě jsút poddáni hrozné biedě. V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE JEST TŮ VÝTRŽKŮ POHORŠILA MNOHÝCH ETC. 2610 2615 2620 2625 K tomu Hora otpovědě: „Jáť to sama dobře vědě, žeť jest Božie přikázanie, cierkve prvnie to drženie, ale žet jest oniem sňato sborem, protož mieti za to měla by ty, jako jiní ve vší cierkvi svaté mají, než sě sama vytrhnúti. Musíš z toho sě pohnúti, nebť má mnohých obdržeti vóle a súd, tak chtie světí; a ot mnohých pravda pravá bývá snáze oznámena. Činíš mnohým pohoršenie tú výtržkú, Praho, nynie. Hroznýť hřiech jest pohoršiti najmenšieho svými činy, jakož náš teď súdce praví: »Ktož malého kdy pohorší, bylo by lépe jistě mu býti v moři utopenu.“ Apoštol pak svatý brání jiedlem, pitím pohoršení a že nechce věčně jiesti 86a 2630 154
A ktož volně jej přestúpí, 2600 nemáť býti bez pokuty. Však jest Mojžieš zlořečenie vydal na ty, jenž nečinie Boha svého přikázanie: majíť dvoje ti pokánie, 2605 i zde i na onom světě jsút poddáni hrozné biedě. V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, ŽE JEST TŮ VÝTRŽKŮ POHORŠILA MNOHÝCH ETC. 2610 2615 2620 2625 K tomu Hora otpovědě: „Jáť to sama dobře vědě, žeť jest Božie přikázanie, cierkve prvnie to drženie, ale žet jest oniem sňato sborem, protož mieti za to měla by ty, jako jiní ve vší cierkvi svaté mají, než sě sama vytrhnúti. Musíš z toho sě pohnúti, nebť má mnohých obdržeti vóle a súd, tak chtie světí; a ot mnohých pravda pravá bývá snáze oznámena. Činíš mnohým pohoršenie tú výtržkú, Praho, nynie. Hroznýť hřiech jest pohoršiti najmenšieho svými činy, jakož náš teď súdce praví: »Ktož malého kdy pohorší, bylo by lépe jistě mu býti v moři utopenu.“ Apoštol pak svatý brání jiedlem, pitím pohoršení a že nechce věčně jiesti 86a 2630 154
Strana 155
masa, jímž by pohoršiti měl kdy bratra ovšem svého, v vieře, skutciech srdce mdlého." V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU OPATRNĚ OTPOVIEDÁ ETC. 2635 „Věřímť,“ vece přísně Praha, „teď Ježíši, jehož pravá slova jsú vždy, že nemine viera jeho ni zahyne. Tot jest viery založenie, jeho svaté poručenstvie v jeho krvi, tož věz cele. Protož vedu já to směle, na té skále tak usedši, na mém Pánu tak zpolehši, jeho moci doufajíc a té pravdě stálé trajíc, že jie vždy nepřeválejí brány pekla ani její všickni spolkem pomocníci, šibalové i rotníci. Onť své slávy nikomému nedá, ovšem sboru tvému. Dáleť z lásky musím řéci, byť sě tobě bylo vztéci se vším světem ještě k tomu: tohoť ufám Pánu mému, že té pravdy nezrušíte, ani jie v čem umenšíte, neb jest psáno: „Nemóžeme přivětčiti, jenž činěné jsú ot Boha, ni zmenšiti." Majíť věčně tak setráti. David praví: „Zveličena jsúť, Hospodine, tvá diela, 2640 2645 2650 2655 2660 86b 155
masa, jímž by pohoršiti měl kdy bratra ovšem svého, v vieře, skutciech srdce mdlého." V TÉTO KA[PITULE] PRAHA K TOMU OPATRNĚ OTPOVIEDÁ ETC. 2635 „Věřímť,“ vece přísně Praha, „teď Ježíši, jehož pravá slova jsú vždy, že nemine viera jeho ni zahyne. Tot jest viery založenie, jeho svaté poručenstvie v jeho krvi, tož věz cele. Protož vedu já to směle, na té skále tak usedši, na mém Pánu tak zpolehši, jeho moci doufajíc a té pravdě stálé trajíc, že jie vždy nepřeválejí brány pekla ani její všickni spolkem pomocníci, šibalové i rotníci. Onť své slávy nikomému nedá, ovšem sboru tvému. Dáleť z lásky musím řéci, byť sě tobě bylo vztéci se vším světem ještě k tomu: tohoť ufám Pánu mému, že té pravdy nezrušíte, ani jie v čem umenšíte, neb jest psáno: „Nemóžeme přivětčiti, jenž činěné jsú ot Boha, ni zmenšiti." Majíť věčně tak setráti. David praví: „Zveličena jsúť, Hospodine, tvá diela, 2640 2645 2650 2655 2660 86b 155
Strana 156
2665 přehluboká tvá myšlenie, že jim múdrý nerozumie." Zákon Boží musíš znáti, ruhot, mordóv svých nechati, aneb za to utrpěti, tvoji kněžie i tvé děti. Chceš, by tato pravda Božie, v nížto skryto věčné sbožie, súdcí naším ohlášená, rukú smrti potvrzená, u blud byla proměněna, v škodnú křivdu obracena? Snázeť nebe s zemí mine, nežliť slovo jeho zhyne. Chceš ty lidské nalezenie, ještoť pevno v sobě nenie, svú snad mocí upevniti, věčnú pravdu porušiti? Položilas usta k nebi, a máš jazyk vešken v zemi. Taks svá usta zle rozčesla, strach, by sláva tvá neklesla. 2670 2675 2680 87a 2685 2690 2695 2700 O to jsi sě pokusila, k němuž mála světská síla, nebť ta pravda vše přemáhá a na věky sě rozmáhá. Zhyneť král tvój i s svú kněží, neb jich život s stienem běží. Též jich všickni nálezkové jakžto plátno pavúkové větrem budú porušeni a v nic s nimi proměněni. Bóh a pravda bez jich dieky ostanúť vždy i na věky. Izaiášem jest rčeno: „Každé tělo jesti seno, jeho sláva jest květ polský; 156
2665 přehluboká tvá myšlenie, že jim múdrý nerozumie." Zákon Boží musíš znáti, ruhot, mordóv svých nechati, aneb za to utrpěti, tvoji kněžie i tvé děti. Chceš, by tato pravda Božie, v nížto skryto věčné sbožie, súdcí naším ohlášená, rukú smrti potvrzená, u blud byla proměněna, v škodnú křivdu obracena? Snázeť nebe s zemí mine, nežliť slovo jeho zhyne. Chceš ty lidské nalezenie, ještoť pevno v sobě nenie, svú snad mocí upevniti, věčnú pravdu porušiti? Položilas usta k nebi, a máš jazyk vešken v zemi. Taks svá usta zle rozčesla, strach, by sláva tvá neklesla. 2670 2675 2680 87a 2685 2690 2695 2700 O to jsi sě pokusila, k němuž mála světská síla, nebť ta pravda vše přemáhá a na věky sě rozmáhá. Zhyneť král tvój i s svú kněží, neb jich život s stienem běží. Též jich všickni nálezkové jakžto plátno pavúkové větrem budú porušeni a v nic s nimi proměněni. Bóh a pravda bez jich dieky ostanúť vždy i na věky. Izaiášem jest rčeno: „Každé tělo jesti seno, jeho sláva jest květ polský; 156
Strana 157
uschlo seno, spadl květ pěkný.“ Uschne seno a květ spadne, slovo Božie věčně stane. Nedalt jest Bóh moci lidem, by mohli jeho zákonem k své libosti, jakž chtie, hnúti, velíť jemu ustrnúti v své celosti, bez přidánie i každého umenšenie. Jaká by to pravda byla, jenž by v křivdu sě změnila? Kudy by slul zákon Boží, kterýž člověk, když chce, složí? V Bozských mezech jáť tak stojím, lidské hrózy sě nebojím. Tys tu mezi přestúpila, že jsi lidem viec svěřila nežli Bohu, pravás vila. 2720 Jaks nemúdře učinila! 2705 2710 2715 87b 2725 2730 2735 Bóhť jest pravda věčně pravá, z niežto plóve pravda každá jakož z slunce paprslkové, z vrchoviště pramenové. O téjť mluví Pavel pravě: „Nic nemóžem proti pravdě! Kudyžpak sbor mohl zrušiti pravdu, v křivdu obrátiti? Nepatřímť já, Horo, k mnozství lida, stavom ni bohatství, ale k pravdě Pána mého, ve všech skutciech vždy svatého. Lidéť mohú poblúditi, mnozí křivě otsúditi; Pánť mój nikdy nepoblúdí anižť křivě co otsúdí, nebť jest pravda, život, cesta ctná do nebeského města, 157
uschlo seno, spadl květ pěkný.“ Uschne seno a květ spadne, slovo Božie věčně stane. Nedalt jest Bóh moci lidem, by mohli jeho zákonem k své libosti, jakž chtie, hnúti, velíť jemu ustrnúti v své celosti, bez přidánie i každého umenšenie. Jaká by to pravda byla, jenž by v křivdu sě změnila? Kudy by slul zákon Boží, kterýž člověk, když chce, složí? V Bozských mezech jáť tak stojím, lidské hrózy sě nebojím. Tys tu mezi přestúpila, že jsi lidem viec svěřila nežli Bohu, pravás vila. 2720 Jaks nemúdře učinila! 2705 2710 2715 87b 2725 2730 2735 Bóhť jest pravda věčně pravá, z niežto plóve pravda každá jakož z slunce paprslkové, z vrchoviště pramenové. O téjť mluví Pavel pravě: „Nic nemóžem proti pravdě! Kudyžpak sbor mohl zrušiti pravdu, v křivdu obrátiti? Nepatřímť já, Horo, k mnozství lida, stavom ni bohatství, ale k pravdě Pána mého, ve všech skutciech vždy svatého. Lidéť mohú poblúditi, mnozí křivě otsúditi; Pánť mój nikdy nepoblúdí anižť křivě co otsúdí, nebť jest pravda, život, cesta ctná do nebeského města, 157
Strana 158
2745 2750 2755 2760 poňadž Pavel, muž přesvatý, tak utvrdil své Galaty v svém kázaní i naučení, že, by jiné anděl Boží jim zvěstoval, za proklaté měli mieti ti křesťané. Ovšem slova mého Pána mají býti zachována; by pak i všecko stvořenie řeklo, že to pravda nenie, máť vždy býti zachováno, ovšem což jest přikázáno, slovy, rukú okázáno a nám k naší spáse dáno. A chce-lit sě kto horšiti tehdy, jímžto sě lepšiti měl by z práva, netbámť toho, mámť v tom příklad Pána svého, jenž pro lidská pohoršenie neostal pravdy kázanie. Lépet jesti dopustiti zlým sě lidem pohoršiti nežli pravdu opustiti a svú duši zatratiti. Jáť nešetřím, coť kto činí, ale coť mój súdce velí." 88a 2740 V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ VYHÁNIE NEVĚSTKY A ŽE BRÁNÍ HER, TANCÓV A KRATOCHVÍLE I HŘIECHY STAVUJE ETC. 2765 Přetěc prstem, vece Hora: „Což já vizi, jedno kóra jest mi dřieve okázána, nebyla mi sladkost známa, v Písmě svatém Bohem skrytá. 2770 Něcoť jest mi již odkryta, 158
2745 2750 2755 2760 poňadž Pavel, muž přesvatý, tak utvrdil své Galaty v svém kázaní i naučení, že, by jiné anděl Boží jim zvěstoval, za proklaté měli mieti ti křesťané. Ovšem slova mého Pána mají býti zachována; by pak i všecko stvořenie řeklo, že to pravda nenie, máť vždy býti zachováno, ovšem což jest přikázáno, slovy, rukú okázáno a nám k naší spáse dáno. A chce-lit sě kto horšiti tehdy, jímžto sě lepšiti měl by z práva, netbámť toho, mámť v tom příklad Pána svého, jenž pro lidská pohoršenie neostal pravdy kázanie. Lépet jesti dopustiti zlým sě lidem pohoršiti nežli pravdu opustiti a svú duši zatratiti. Jáť nešetřím, coť kto činí, ale coť mój súdce velí." 88a 2740 V TÉTO KA[PITULE] POROKUJE PRAZE HORA, EŽ VYHÁNIE NEVĚSTKY A ŽE BRÁNÍ HER, TANCÓV A KRATOCHVÍLE I HŘIECHY STAVUJE ETC. 2765 Přetěc prstem, vece Hora: „Což já vizi, jedno kóra jest mi dřieve okázána, nebyla mi sladkost známa, v Písmě svatém Bohem skrytá. 2770 Něcoť jest mi již odkryta, 158
Strana 159
2775 2780 2785 2790 2795 2800 v nížto chutnost ledvá čiji, ažť sě viec snad i doryji. Pověz mi pak, proč nevěstky honíš z sebe, bráníš kostky, všech her, tancóv kratochvíle, mohúc na to zřieti míle? Však to bylo i před námi, nemáť sníti také námi! Aj, Augustin, doktor svatý, v jedněch knihách zjevně praví: „Vypuď z města ženky prázdné, naplníš vše cizolozstvie." Kratochvíle pak nemieti, kto to móže však strpěti, byť mohl vždycky smuten býti, ano prorok veseliti velí sě Jeruzalému sboru býti i bratrskému. A apoštol Pavel svatý velí sě vždy radovati. Smutek srdci velmi škodí, radost život ktvúcí plodí. Velí prorok i kvasiti, tučné jiesti i mest píti. Chceš ty všecky vypleniti hřiechy, z sebe to činiti? Jestiť nad tvé všecky moci, pracuj o to ve dne, v noci, neb die prorok David svatý: »Všickni sú sě pochýlili, nestateční učiněni, nejsúť dobří všech jich činy.“ Izaiáš také praví: „Všickni marní a nepraví.“ Micheáš die: „Spravedlivý pohynul jest v zemi, svatý, nenie v lidech člověk pravý.“ Ezdráš píše, že jsú všickni 88b 2805 89a 159
2775 2780 2785 2790 2795 2800 v nížto chutnost ledvá čiji, ažť sě viec snad i doryji. Pověz mi pak, proč nevěstky honíš z sebe, bráníš kostky, všech her, tancóv kratochvíle, mohúc na to zřieti míle? Však to bylo i před námi, nemáť sníti také námi! Aj, Augustin, doktor svatý, v jedněch knihách zjevně praví: „Vypuď z města ženky prázdné, naplníš vše cizolozstvie." Kratochvíle pak nemieti, kto to móže však strpěti, byť mohl vždycky smuten býti, ano prorok veseliti velí sě Jeruzalému sboru býti i bratrskému. A apoštol Pavel svatý velí sě vždy radovati. Smutek srdci velmi škodí, radost život ktvúcí plodí. Velí prorok i kvasiti, tučné jiesti i mest píti. Chceš ty všecky vypleniti hřiechy, z sebe to činiti? Jestiť nad tvé všecky moci, pracuj o to ve dne, v noci, neb die prorok David svatý: »Všickni sú sě pochýlili, nestateční učiněni, nejsúť dobří všech jich činy.“ Izaiáš také praví: „Všickni marní a nepraví.“ Micheáš die: „Spravedlivý pohynul jest v zemi, svatý, nenie v lidech člověk pravý.“ Ezdráš píše, že jsú všickni 88b 2805 89a 159
Strana 160
2810 2815 nepraví synové lidští a jich skutci jsú nepraví. Šalomún die: »Žádný nenie člověk v světě bez hřešenie.“ Ktož móž řéci: »Mám mysl čistú, čist sem ote všeho hřiechu?“ Cožpak dieš ty, svatý Jane? „Diem-li, že hřiechu nemáme, sami sě jistě svodíme, a pravdyť v nás ovšem nenie!“ Protož, Praho, nechaj toho, 2820 stáloť jest tak let přemnoho, budeť to i po nás tráti, neroď pilně na to dbáti!“ V TÉTO KA[PITULE] PRAHA VÁŽNĚ OTPOVIEDÁ 2825 2830 2835 Vážně vzhlédši, vece Praha: „Jak přivodíš písma mnohá, chtieci v hřiešiech tak ostati? Časť jest již sě tobě káti i mně i všem hřiechóv lkáti, zda by Pán náš ráčil dáti nám všem hřiechóv odpuštěnie. To věz, Horo, žeť klam nenie! Dosti sme v hřiešiech tápali, čas jest, abychom sě káli, vzácné skutky již činili, neb nevieme, v kterú chvíli Pán, náš súdce, sě navrátí, v pravém súdě chtě všem dáti vedlé jich každého činu, jakož shledá ctnost neb vinu. Slušieť včas k tomu přizřieti, 2840 chcem-li v ten čas dobře žieti. 89b 160
2810 2815 nepraví synové lidští a jich skutci jsú nepraví. Šalomún die: »Žádný nenie člověk v světě bez hřešenie.“ Ktož móž řéci: »Mám mysl čistú, čist sem ote všeho hřiechu?“ Cožpak dieš ty, svatý Jane? „Diem-li, že hřiechu nemáme, sami sě jistě svodíme, a pravdyť v nás ovšem nenie!“ Protož, Praho, nechaj toho, 2820 stáloť jest tak let přemnoho, budeť to i po nás tráti, neroď pilně na to dbáti!“ V TÉTO KA[PITULE] PRAHA VÁŽNĚ OTPOVIEDÁ 2825 2830 2835 Vážně vzhlédši, vece Praha: „Jak přivodíš písma mnohá, chtieci v hřiešiech tak ostati? Časť jest již sě tobě káti i mně i všem hřiechóv lkáti, zda by Pán náš ráčil dáti nám všem hřiechóv odpuštěnie. To věz, Horo, žeť klam nenie! Dosti sme v hřiešiech tápali, čas jest, abychom sě káli, vzácné skutky již činili, neb nevieme, v kterú chvíli Pán, náš súdce, sě navrátí, v pravém súdě chtě všem dáti vedlé jich každého činu, jakož shledá ctnost neb vinu. Slušieť včas k tomu přizřieti, 2840 chcem-li v ten čas dobře žieti. 89b 160
Strana 161
2845 2850 2855 Což zde bude kto sám sieti, to v den súdný bude žieti. Bychom dobré nynie sáli, sejíc dobré, vždy plakali, abychom v radosti žali a po lkání vždy sě smáli, neb s tiem smutkem jest smiešena radost vždycky ona svatá, o níž prorok píše praví: „Radujte sě spravedliví, buďte v Boze vždy veselí, neb blažení, kteříž lkají, budúť jistě utěšeni, Bozskú tváří zveseleni." O toť slušie všem píliti, hřiechy z srdce vypleniti, hřiechy zjevné stavovati, hřiechy zjevné ctně kárati, život v dobré proměniti. — — 2860 - — — — — — — — — 2865 2870 V kterýchť nenie polepšenie, nebuď s nimi obcovánie. Velíť Pavel, muž přesvatý, nepokojné vždy tresktati. David k Bohu tak sě modlí: »Vypuď je, neb rozhněvali jsú tě, Pane!“ Jinde praví, že hřiešníci jsú vyhnáni: „Zhynút Boží nepřietelé, kteřížť nepravosti činie. Budúť všichni rozehnáni." Takť ten svatý prorok praví. Bóh Pán židóm zapověděl, by nevěstky v sobě neměl, ovšem pak nám, svým křesťanom, svým dědicóm i svým synom: 90 a 2875 161
2845 2850 2855 Což zde bude kto sám sieti, to v den súdný bude žieti. Bychom dobré nynie sáli, sejíc dobré, vždy plakali, abychom v radosti žali a po lkání vždy sě smáli, neb s tiem smutkem jest smiešena radost vždycky ona svatá, o níž prorok píše praví: „Radujte sě spravedliví, buďte v Boze vždy veselí, neb blažení, kteříž lkají, budúť jistě utěšeni, Bozskú tváří zveseleni." O toť slušie všem píliti, hřiechy z srdce vypleniti, hřiechy zjevné stavovati, hřiechy zjevné ctně kárati, život v dobré proměniti. — — 2860 - — — — — — — — — 2865 2870 V kterýchť nenie polepšenie, nebuď s nimi obcovánie. Velíť Pavel, muž přesvatý, nepokojné vždy tresktati. David k Bohu tak sě modlí: »Vypuď je, neb rozhněvali jsú tě, Pane!“ Jinde praví, že hřiešníci jsú vyhnáni: „Zhynút Boží nepřietelé, kteřížť nepravosti činie. Budúť všichni rozehnáni." Takť ten svatý prorok praví. Bóh Pán židóm zapověděl, by nevěstky v sobě neměl, ovšem pak nám, svým křesťanom, svým dědicóm i svým synom: 90 a 2875 161
Strana 162
neduživúť ovci slušie vyháněti vždy z ovčince, aby jiných neprznila. 2880 Což pak tajná jesti vina, téť já nemstím ani súdím, súdci srdcí tyť ostavím; jenž když příde v slávě k súdu, vše tajnosti zjevny budú všech každému tu člověku, buď kteréhož koli věku. Všechť já hřiechóv nestavuji, jednoť zjevné vypleňuji, bychť nebyla jich účastna. Neb ktož kterú na kom zlost zná, jie netréskce ani staví, hřešíť, jakož Písmo praví; člověk buď to kterýž koli, ještoť k hřiechu čiemu svolí, pomstuť bude túž trpěti - tak máš, Horo, rozuměti. 2885 2890 2895 2900 2905 Hřiechu dávnost nezmenšuje, ovšemt jeho přispořuje. Protos méně neshřešila, že jsi v dávniem hřieše byla. Byť mohla zlost věčně tráti, nikdyť se v ctnost neobrátí; o tom jasně psáno mámy: »Andělé budú vysláni, aby všecka pohoršenie sebrali z jeho královstvie, i ty, jenž činie nepravost, je uvrhú v ohně horkost! 90b " 162
neduživúť ovci slušie vyháněti vždy z ovčince, aby jiných neprznila. 2880 Což pak tajná jesti vina, téť já nemstím ani súdím, súdci srdcí tyť ostavím; jenž když příde v slávě k súdu, vše tajnosti zjevny budú všech každému tu člověku, buď kteréhož koli věku. Všechť já hřiechóv nestavuji, jednoť zjevné vypleňuji, bychť nebyla jich účastna. Neb ktož kterú na kom zlost zná, jie netréskce ani staví, hřešíť, jakož Písmo praví; člověk buď to kterýž koli, ještoť k hřiechu čiemu svolí, pomstuť bude túž trpěti - tak máš, Horo, rozuměti. 2885 2890 2895 2900 2905 Hřiechu dávnost nezmenšuje, ovšemt jeho přispořuje. Protos méně neshřešila, že jsi v dávniem hřieše byla. Byť mohla zlost věčně tráti, nikdyť se v ctnost neobrátí; o tom jasně psáno mámy: »Andělé budú vysláni, aby všecka pohoršenie sebrali z jeho královstvie, i ty, jenž činie nepravost, je uvrhú v ohně horkost! 90b " 162
Strana 163
V TÉTO KA[PITULE] PÁN KRISTUS TRESKCE PRAHU Z NĚ- KTERÝCH NEDOSTATKOV, I HORU, A VELÍ JIM POLEPŠITI, OBAK CHTĚ MSTÍTI ETC. Chtieše Hora viec mluviti, 2910 súdce káza všem mlčeti. Praze pře jejie pochváli řka: „Byť sě tvé děti bály mne, mé rady poslúchaly, mě, bližnieho milovaly, mój ctně zákon zachovaly, kterýž sú nynie poznaly, všemu by světu ostaly. Musiliť by králi, páni, k tobě zřieti, věz to, Praho, byloť by tvé jméno draho všemu světu bez proměny. Ale máš zlé mnohé syny, ještoť pravdy málo dbají, ziskuť v pravdě zle hledají 2925 tělesného v mém zákoně, v němžto usty jedno stojie. Tiť již pro mě nepracují, ziskemť práci nahrazují, mú sě pravdú zastěrují, kořist nad mě zle milují. Nenieť v nich žádné lítosti, tepút, lúpie bez milosti. Druzíť také tvoji kněžie, přestúpajíc Písma meze, svatých smysly zamietají, svého řádu málo dbají. Máš frejieře i frejieřky, zlé těžieře i těžieřky; máš lakomce zjevné v sobě, máš na rúše divné kroje, z zlata, z střiebra okrášlené, jenž jest pýchy zlé znamenie. 2915 2920 2930 2935 91a 2940 11* 163
V TÉTO KA[PITULE] PÁN KRISTUS TRESKCE PRAHU Z NĚ- KTERÝCH NEDOSTATKOV, I HORU, A VELÍ JIM POLEPŠITI, OBAK CHTĚ MSTÍTI ETC. Chtieše Hora viec mluviti, 2910 súdce káza všem mlčeti. Praze pře jejie pochváli řka: „Byť sě tvé děti bály mne, mé rady poslúchaly, mě, bližnieho milovaly, mój ctně zákon zachovaly, kterýž sú nynie poznaly, všemu by světu ostaly. Musiliť by králi, páni, k tobě zřieti, věz to, Praho, byloť by tvé jméno draho všemu světu bez proměny. Ale máš zlé mnohé syny, ještoť pravdy málo dbají, ziskuť v pravdě zle hledají 2925 tělesného v mém zákoně, v němžto usty jedno stojie. Tiť již pro mě nepracují, ziskemť práci nahrazují, mú sě pravdú zastěrují, kořist nad mě zle milují. Nenieť v nich žádné lítosti, tepút, lúpie bez milosti. Druzíť také tvoji kněžie, přestúpajíc Písma meze, svatých smysly zamietají, svého řádu málo dbají. Máš frejieře i frejieřky, zlé těžieře i těžieřky; máš lakomce zjevné v sobě, máš na rúše divné kroje, z zlata, z střiebra okrášlené, jenž jest pýchy zlé znamenie. 2915 2920 2930 2935 91a 2940 11* 163
Strana 164
2945 Protož přizři, ráziť k tomu, vyplej tu zlost z svého domu! Spatřec vinu, pomsti toho, zbudeš tady hoře mnoho. Pakli toho neučiníš, věz, že sama vždy utrpíš. Pravdu vedeš, vediž právě, věrně, čestně, snažně, zdrávě! " 2950 2955 2960 2965 2970 2975 Pak, vzhléd přísně Pán na Horu, vece tudiež všemu sboru: „Vizte této hřiešné ženy, jenž zlost páše bez proměny, pýchu, smilstvie i lakomstvie, ukrutenstvie i koférstvie, jenž mój zákon zjevně tupí a mé věrné lítě hubí, jsuc poslušna sboru zlého, zúfalého Kostnického, jenž sě lživě směl nazvati a řka: »Jáť jsem sbor ten svatý Duchem Božím i sebraný, v svých otsudciech ovšem pravý!“ Tiem mne velmi popudila, mój hněv sobě rozmnožila. Ještěť, rázi, čiň pokánie, hodné skutky bez meškánie, poznaj pravdu, ustavenie mého ctného přikázanie! A to zřejmým skutkem okaž a v své vóli pevně uvaž, aby toho nesstúpila, nikoli neproměnila! Protivníky vyplej z sebe, at nekazie viece tebe! Pakli toho neučiníš, všecky zlosti své obnovíš, kteréž jsi kdy učinila, 915 164
2945 Protož přizři, ráziť k tomu, vyplej tu zlost z svého domu! Spatřec vinu, pomsti toho, zbudeš tady hoře mnoho. Pakli toho neučiníš, věz, že sama vždy utrpíš. Pravdu vedeš, vediž právě, věrně, čestně, snažně, zdrávě! " 2950 2955 2960 2965 2970 2975 Pak, vzhléd přísně Pán na Horu, vece tudiež všemu sboru: „Vizte této hřiešné ženy, jenž zlost páše bez proměny, pýchu, smilstvie i lakomstvie, ukrutenstvie i koférstvie, jenž mój zákon zjevně tupí a mé věrné lítě hubí, jsuc poslušna sboru zlého, zúfalého Kostnického, jenž sě lživě směl nazvati a řka: »Jáť jsem sbor ten svatý Duchem Božím i sebraný, v svých otsudciech ovšem pravý!“ Tiem mne velmi popudila, mój hněv sobě rozmnožila. Ještěť, rázi, čiň pokánie, hodné skutky bez meškánie, poznaj pravdu, ustavenie mého ctného přikázanie! A to zřejmým skutkem okaž a v své vóli pevně uvaž, aby toho nesstúpila, nikoli neproměnila! Protivníky vyplej z sebe, at nekazie viece tebe! Pakli toho neučiníš, všecky zlosti své obnovíš, kteréž jsi kdy učinila, 915 164
Strana 165
2980 jakžs sě na svět urodila. A tak pomstu uzříš v sobě, ach, přehroznú, praviť tobě. 2985 Když ten porok uslyšešta, obě sě tu zamútišta. Pak sě obě pokloništa, do svých bydlišť sě vrátišta, súdci svému děkujíce, jeho řeč přežívajíce. A když bieše po tom súdě, 2990 jidech domóv a neblúdě. Léta Božieho tisícého 448 na den svatého Matúše evanjelisty. Amen. A dáno od písma 18 kop grošóv etc. 165
2980 jakžs sě na svět urodila. A tak pomstu uzříš v sobě, ach, přehroznú, praviť tobě. 2985 Když ten porok uslyšešta, obě sě tu zamútišta. Pak sě obě pokloništa, do svých bydlišť sě vrátišta, súdci svému děkujíce, jeho řeč přežívajíce. A když bieše po tom súdě, 2990 jidech domóv a neblúdě. Léta Božieho tisícého 448 na den svatého Matúše evanjelisty. Amen. A dáno od písma 18 kop grošóv etc. 165
Strana 166
Strana 167
PŘILOHY K oběma prozaickým satirám budyšínského rukopisu jsou dochovány latinské paralely, jež jsou původnější zpracování látky. Proti českému znění satir je znění latinské stručnější, lapidárnější. Latinské satiry jsou oficiální projevy odporu proti Zikmundovi. Tón českého zpra- cování je vřelejší, vlastenečtější a ostřejší. — Obě latinské satiry byly už tištěny, ovšem ne kriticky. První satiru, Audite celi, vydal F. M. Bartoš (LF 55, 1928, 339 n.), a to z rukopisu Národní knihovny ve Vídni 9045a (1. 84a n.), pocházejícího až ze 16. stol. Druhý rukopis, v němž je tato satira zapsána, rukopis pražské kapituly N 50 (1. 207a n.), nebyl Bartošovi přístupný. Naše edice se drží v zásadě rukopisu vídeň- ského (V), protože je celkem lepší než kapitulní (K), text je však upraven na základě kritiky obou rukopisů a se zřením k českému zpracování. Všechny odchylky od základního rukopisu a věcné textové varianty druhého rukopisu jsou zaznamenány v poznámkách. Do poznámek jsou ještě pojaty jednak marginální přípisky rukopisu vídeňského, jež Bartoš většinou pominul, jednak určení citátů v textu. — Druhá satira, Nuper coram, byla vydána Konstantinem Höflerem (Geschichtschreiber der husitischen Bewegung in Böhmen, sv. 2, str. 321 n.). Je to edice velmi chatrná. Je založena na rukopise Universitní knihovny v Praze III G 16 (1. 100a n.). Naše edice vychází z téhož rukopisu (U), ale přihlíží i k zápisu v připomenutém rukopise kapitulním (1. 205a n.); technicky je uspořádána stejně, jako tomu bylo u satiry první. — Jsem zavázán díkem správám zmíněných knihoven za půjčení rukopisů, zvláště paní dr. Em. Urbánkové, jež mi v pražské Universitní knihovně ochotně všechny rukopisy shromáždila. Radou a pomocí mi přispěli Pp. prof. B. Ryba a Fr. Ryšánek, jimž rovněž náleží můj upřímný dík. SATIRA REGNI BOEMIE IN REGEM HUNGARIE SIGISMUNDUM Audite, celi, que loquar! Audiat terra verba oris mei, auribus, queso, percipiat concilium creature totius, que coram supremi Iudicis iustis- simo tribunali ego, nunc orba et viduitatis mesta veste vestita Boemice gentis corona, querulose proponam in et adversus illustrem Sigismun- dum, si fas est dicere, regem. Doloris quippe iniuriose illati atrox al- luvio, cordis mei alveum supereffluenti merore adimplens, oris claustra V84 a K 267a 167
PŘILOHY K oběma prozaickým satirám budyšínského rukopisu jsou dochovány latinské paralely, jež jsou původnější zpracování látky. Proti českému znění satir je znění latinské stručnější, lapidárnější. Latinské satiry jsou oficiální projevy odporu proti Zikmundovi. Tón českého zpra- cování je vřelejší, vlastenečtější a ostřejší. — Obě latinské satiry byly už tištěny, ovšem ne kriticky. První satiru, Audite celi, vydal F. M. Bartoš (LF 55, 1928, 339 n.), a to z rukopisu Národní knihovny ve Vídni 9045a (1. 84a n.), pocházejícího až ze 16. stol. Druhý rukopis, v němž je tato satira zapsána, rukopis pražské kapituly N 50 (1. 207a n.), nebyl Bartošovi přístupný. Naše edice se drží v zásadě rukopisu vídeň- ského (V), protože je celkem lepší než kapitulní (K), text je však upraven na základě kritiky obou rukopisů a se zřením k českému zpracování. Všechny odchylky od základního rukopisu a věcné textové varianty druhého rukopisu jsou zaznamenány v poznámkách. Do poznámek jsou ještě pojaty jednak marginální přípisky rukopisu vídeňského, jež Bartoš většinou pominul, jednak určení citátů v textu. — Druhá satira, Nuper coram, byla vydána Konstantinem Höflerem (Geschichtschreiber der husitischen Bewegung in Böhmen, sv. 2, str. 321 n.). Je to edice velmi chatrná. Je založena na rukopise Universitní knihovny v Praze III G 16 (1. 100a n.). Naše edice vychází z téhož rukopisu (U), ale přihlíží i k zápisu v připomenutém rukopise kapitulním (1. 205a n.); technicky je uspořádána stejně, jako tomu bylo u satiry první. — Jsem zavázán díkem správám zmíněných knihoven za půjčení rukopisů, zvláště paní dr. Em. Urbánkové, jež mi v pražské Universitní knihovně ochotně všechny rukopisy shromáždila. Radou a pomocí mi přispěli Pp. prof. B. Ryba a Fr. Ryšánek, jimž rovněž náleží můj upřímný dík. SATIRA REGNI BOEMIE IN REGEM HUNGARIE SIGISMUNDUM Audite, celi, que loquar! Audiat terra verba oris mei, auribus, queso, percipiat concilium creature totius, que coram supremi Iudicis iustis- simo tribunali ego, nunc orba et viduitatis mesta veste vestita Boemice gentis corona, querulose proponam in et adversus illustrem Sigismun- dum, si fas est dicere, regem. Doloris quippe iniuriose illati atrox al- luvio, cordis mei alveum supereffluenti merore adimplens, oris claustra V84 a K 267a 167
Strana 168
cogit resolvere et clandestine dudum congesta nunc in palam toti mundo eciam cum rubore proferre. Sane tu, universorum Imperator eterne, qui omnia, priusquam fiant, 10 clare vides, nude conspicis in fieri ac post factum limpido contemplaris aspectu, scis, qualiter olim, dura perfide mortis interveniente sentecia cum heredis et sponsi mei carissimi Venceslai secundi essem destituta te permittente solacio, magnificum Iohannem Lucemburgensem co- mitem, huius Sigismundi, ut reor, avum, superduxi in virum. Qui revera, quamquam foret alienigena, me tamen amorosis fovit ample- xibus, meam gloriam studiose extulit honoremque meum ac meam substanciam strenua protexit manu ac in meorum iurium et privile- giorum mearumque libertatum et emunitatum illibata commoditate servait. Cumque illum belligere necis noxia fera vorasset, ipsius filium Carolum et prefati Sigismundi, ut autumo, genitorem non modo in sponsum, verum in tutorem ac patrem curativum te largiente suscepi. Cuius siquidem multifarium et spectabilem maritalis, imo paterne erga me caritatis affectum si quispiam dearticulare et ad plenum velit edisserere, litoris arenas stellarumque numerum conabitur supputare. Sed ut immensa pusillis summario ritu perstringam: ipse nimirum vir, virtutis vivido virore virescens, imo, ut arbitror, omnium virtutum viva imago, me nedum — ut amabilis sponsi exigit lex, pietas suadet ac federis humani ius dulcissimum te dictante deposcit, sed quemad- modum clementissimi patris patrie propria iubet proprietas — be- nigno amplexus est sinu, scienciis saluberrimis erudivit et moribus meamque personam insigni de core induens, dignitatis mee largos extendit funiculos hereditatisque limites uberi auxit incremento ac nominis mei claritudinem per orbem terrarum celebri vulgacione diffudit, ut veluti cedrus eximia inter arborum humiles silvas et sol inter sidera sic ego inter machine mundialis regna sublimis et gloriosa regina in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiducie ac requie opulenta sederem. Quo tandem, sicut decuit, ad celestis aule thronum felici migracione translato primogenitum ipsius, serenissimum principem Venceslaum, memorati Sigismundi fratrem, utpote patronum be- nignum, imo verius consortem humilem et mansuetum rectorem sum tue pietatis dono sortita. Sub cuius alarum umbra felici tranquilla quiete quievi deliciis affluens nec non omnium bonorum fecunda ubertate dotata. Cumque hunc mors seva, omnia mordens, de gremii mei thoro tulisset, sedens ut vidua et orbitatis flebili obruta merore, sepefatum Sigismundum, ipsius germanum, de tam nobili vite inge- nuum, ut rebar, palmitem, avisavi tamquam heredem, procata sum ut ponsum, postulavi quemadmodum rectorem gnarum ac strenuissimum protectorem. Qui, prohdolor, in propaginem aliene vitis perversorum suasu per- 50 verso mutatus exterarumque regionum aere pestilenti corruptus, a sue stirpis indole prorsus degenerans, non heredis, sed hostis, non mariti, sed inimici, non rectoris, sed corruptoris, non protectoris, sed vasta- 15 20 25 30 35 40 45 V84b 168
cogit resolvere et clandestine dudum congesta nunc in palam toti mundo eciam cum rubore proferre. Sane tu, universorum Imperator eterne, qui omnia, priusquam fiant, 10 clare vides, nude conspicis in fieri ac post factum limpido contemplaris aspectu, scis, qualiter olim, dura perfide mortis interveniente sentecia cum heredis et sponsi mei carissimi Venceslai secundi essem destituta te permittente solacio, magnificum Iohannem Lucemburgensem co- mitem, huius Sigismundi, ut reor, avum, superduxi in virum. Qui revera, quamquam foret alienigena, me tamen amorosis fovit ample- xibus, meam gloriam studiose extulit honoremque meum ac meam substanciam strenua protexit manu ac in meorum iurium et privile- giorum mearumque libertatum et emunitatum illibata commoditate servait. Cumque illum belligere necis noxia fera vorasset, ipsius filium Carolum et prefati Sigismundi, ut autumo, genitorem non modo in sponsum, verum in tutorem ac patrem curativum te largiente suscepi. Cuius siquidem multifarium et spectabilem maritalis, imo paterne erga me caritatis affectum si quispiam dearticulare et ad plenum velit edisserere, litoris arenas stellarumque numerum conabitur supputare. Sed ut immensa pusillis summario ritu perstringam: ipse nimirum vir, virtutis vivido virore virescens, imo, ut arbitror, omnium virtutum viva imago, me nedum — ut amabilis sponsi exigit lex, pietas suadet ac federis humani ius dulcissimum te dictante deposcit, sed quemad- modum clementissimi patris patrie propria iubet proprietas — be- nigno amplexus est sinu, scienciis saluberrimis erudivit et moribus meamque personam insigni de core induens, dignitatis mee largos extendit funiculos hereditatisque limites uberi auxit incremento ac nominis mei claritudinem per orbem terrarum celebri vulgacione diffudit, ut veluti cedrus eximia inter arborum humiles silvas et sol inter sidera sic ego inter machine mundialis regna sublimis et gloriosa regina in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiducie ac requie opulenta sederem. Quo tandem, sicut decuit, ad celestis aule thronum felici migracione translato primogenitum ipsius, serenissimum principem Venceslaum, memorati Sigismundi fratrem, utpote patronum be- nignum, imo verius consortem humilem et mansuetum rectorem sum tue pietatis dono sortita. Sub cuius alarum umbra felici tranquilla quiete quievi deliciis affluens nec non omnium bonorum fecunda ubertate dotata. Cumque hunc mors seva, omnia mordens, de gremii mei thoro tulisset, sedens ut vidua et orbitatis flebili obruta merore, sepefatum Sigismundum, ipsius germanum, de tam nobili vite inge- nuum, ut rebar, palmitem, avisavi tamquam heredem, procata sum ut ponsum, postulavi quemadmodum rectorem gnarum ac strenuissimum protectorem. Qui, prohdolor, in propaginem aliene vitis perversorum suasu per- 50 verso mutatus exterarumque regionum aere pestilenti corruptus, a sue stirpis indole prorsus degenerans, non heredis, sed hostis, non mariti, sed inimici, non rectoris, sed corruptoris, non protectoris, sed vasta- 15 20 25 30 35 40 45 V84b 168
Strana 169
60 65 70 75 85 90 toris formam induit humaneque speciei naturam in bestie proprietatem detestabili ritu mutavit adeo, ut non solum meos amabundos exhorreat amplexus, aspernetur consorcium, vernantis mei decoris venustatem veluti squaloris horribilem maculam dedignatur aspicere ac in me viduam, imo matrem ac ingentem benefactricem a seculis inaudita rabie ferocitatis bacchatur, glorie mee celsitudinem | in pulveris ima molitur deduſcere, meas enervare vires, opes diripere ac meam ce- lebrem undique famam in infamie ignominiam commutare. Sed ut huius rabiei immanitas liquidius pateat, pauca pro innumeris referens ad specialiora descendam. O quot iam tuos sacerdotes eximios ac inclite honestatis viros pariter et feminas ipso procurante ignis exussit flamma! Quot carceralis extinxit angustia! Quot utriusque sexus trucidavit gladius, occiderunt arma ac fovearum in Montibus Kutnis ferox vorago conclusit! Ha, quot oppresse virgines et usque ad exicium nonnulle nefario actu deducte! Quot coniugatarum immaculatus coin- quinatus est thorus! Quot viduis pudicicie decus ademptum! O quot viduos et viduas, quot pupillos, quot parentes absque liberis quotque egenos et inopes emula manus effecit! Tu solus nosti, qui multitudinem innumeram stellarum numeras et omnibus eis nomina vocas. Non est hic profecto homo tua clementi manu formatus, sed pocius ferocis- simum vipperarum genimen, quod partu parturientis ventrem nedum discerpere, sed eciam totius corporis materiam demoliri conatur. Hic est, ut conicio, draco ille magnus et ruffus septem capitum, decem armatus cornibus ac septem diadematibus coronatus, qui illi fetose insidians puerpere fetumque ipsius generosum cupit ingluvioso ore vorare. O utinam genitrix huius atrocis geniti non fuisset genita, aut nata 80 virum non nosset, aut effeta et sterilis per secula sempiterna mansisset, que alitricis sue sevum sugillatorem peperit ac gentis sue immanissi- mum, ut verum fatear, parricidam. Ad hoc haut dubium rerum natura illum duntaxat edidit, ut patenter claresceret, quid possint vicia in fastigio summe fortune locata. O quanta est hic insensatus amencie acrisia fascinatus, ut illam in- famare, spoliare, exterminare omni via et modo laboret, pro cuius gloria, rebus et salute, si recte saperet ac novissima provideret, se usque ad sanguinem et mortem exponere iure iubente deberet. Numquid est hic letali letargo attonitus, quod non meminit magne et ineffabilis munifficencie mee dulcedinis, quam sibi eciam in sua radice tamquam piissima mater impendi; avum nempe suum ex humili comite magni- ficum regem effeci patremque in regem et imperatorem Romanorum promovi fratremque ipsius super ducatus et regna constitui huncque infrunitum femori patris as genitricis alvo inserui, in utero matris meo potavi sanguine, ulnis suscepi genitum ac suavissimo lacte lactavi, moribus imbui claris et mox in ipsius vite primordiis Brandeburgensis marchionatus honore fulcivi. Nec his contenta favoribus in regnorum Ungarie, Dalmacie, Croacie K 207b V 85 a V 85b 55 95 169
60 65 70 75 85 90 toris formam induit humaneque speciei naturam in bestie proprietatem detestabili ritu mutavit adeo, ut non solum meos amabundos exhorreat amplexus, aspernetur consorcium, vernantis mei decoris venustatem veluti squaloris horribilem maculam dedignatur aspicere ac in me viduam, imo matrem ac ingentem benefactricem a seculis inaudita rabie ferocitatis bacchatur, glorie mee celsitudinem | in pulveris ima molitur deduſcere, meas enervare vires, opes diripere ac meam ce- lebrem undique famam in infamie ignominiam commutare. Sed ut huius rabiei immanitas liquidius pateat, pauca pro innumeris referens ad specialiora descendam. O quot iam tuos sacerdotes eximios ac inclite honestatis viros pariter et feminas ipso procurante ignis exussit flamma! Quot carceralis extinxit angustia! Quot utriusque sexus trucidavit gladius, occiderunt arma ac fovearum in Montibus Kutnis ferox vorago conclusit! Ha, quot oppresse virgines et usque ad exicium nonnulle nefario actu deducte! Quot coniugatarum immaculatus coin- quinatus est thorus! Quot viduis pudicicie decus ademptum! O quot viduos et viduas, quot pupillos, quot parentes absque liberis quotque egenos et inopes emula manus effecit! Tu solus nosti, qui multitudinem innumeram stellarum numeras et omnibus eis nomina vocas. Non est hic profecto homo tua clementi manu formatus, sed pocius ferocis- simum vipperarum genimen, quod partu parturientis ventrem nedum discerpere, sed eciam totius corporis materiam demoliri conatur. Hic est, ut conicio, draco ille magnus et ruffus septem capitum, decem armatus cornibus ac septem diadematibus coronatus, qui illi fetose insidians puerpere fetumque ipsius generosum cupit ingluvioso ore vorare. O utinam genitrix huius atrocis geniti non fuisset genita, aut nata 80 virum non nosset, aut effeta et sterilis per secula sempiterna mansisset, que alitricis sue sevum sugillatorem peperit ac gentis sue immanissi- mum, ut verum fatear, parricidam. Ad hoc haut dubium rerum natura illum duntaxat edidit, ut patenter claresceret, quid possint vicia in fastigio summe fortune locata. O quanta est hic insensatus amencie acrisia fascinatus, ut illam in- famare, spoliare, exterminare omni via et modo laboret, pro cuius gloria, rebus et salute, si recte saperet ac novissima provideret, se usque ad sanguinem et mortem exponere iure iubente deberet. Numquid est hic letali letargo attonitus, quod non meminit magne et ineffabilis munifficencie mee dulcedinis, quam sibi eciam in sua radice tamquam piissima mater impendi; avum nempe suum ex humili comite magni- ficum regem effeci patremque in regem et imperatorem Romanorum promovi fratremque ipsius super ducatus et regna constitui huncque infrunitum femori patris as genitricis alvo inserui, in utero matris meo potavi sanguine, ulnis suscepi genitum ac suavissimo lacte lactavi, moribus imbui claris et mox in ipsius vite primordiis Brandeburgensis marchionatus honore fulcivi. Nec his contenta favoribus in regnorum Ungarie, Dalmacie, Croacie K 207b V 85 a V 85b 55 95 169
Strana 170
110 115 120 125 130 140 etc., quibus nunc ingratus presidet, mee providencie consilio, meo ere meisque laboris impendiis possessionem induxi. Cumque illum quasi male meritum eorundem regnorum gens iniuriarum impaciens non tantum regiminis deiecisset a solio, sed eciam ut prophanum extra metas provincie bis aut ter turpiter proscripsisset, ego, maternis mota visceribus, tamquam amabili nato compaciens ipsum clementi benigni- 105 tate suscepi meisque viribus et impensis in amissi culminis tronum restitui. Et licet ipsius erga me malevolenciam multiplici argumento pro- bassem, tum in cari mei Procopii, Moravie marchionis, perniciosa carcerali nece, tum in regionis mee depopulacione, tum in amabilis sponsi mei Venceslai captivitate, nichilominus materni numquam oblita favoris, bonis meliora accumulans, iam in apicem augustalis dignitatis erexi. Et quod universe pietatis gradum transcendit, nunc illi improbo nubere ipsa volebam, nisi prefate enormitatis immensitas obstitisset. Quid itaque, o summe et infallibilis ponderator spirituum, hoc ingrato censes ingracius? Quid hoc scelesto pensas scelescius, a cuius vecordi pectore universe gratitudinis I eradicata est radix, salutifere legis aruit herba, defecit germen iusticie, frondes veritatis comput- ruerunt ac omnium virtutum viror te spectante interiit? Pro honore namque contumeliam, pro beneficio maleficium, pro bono malum odiumque pro mea materna dileccione repen dens, eciam thesauris de sinu meo more predonis direptis, quos pro tutela rei publice provida manu congesseram, in excidium meum nec non liberorum meorum perniciem prodiga manu dispergit et filiorum meorum panem non solum mittit ad manducandum canibus, sed eciam ex nonnullis filiis carissimis rabidos canes effecit, dum inclitos meos barones, pridem auro puro caritatis amictos, exuens scorta truculente austeritatis induit, ex filiis hostes efficiens et ex protectoribus atrocissimos vastatores. Cumque sibi ad exterminium meum vires intestine non sufficerent, a malis in peiora emergens, tacita veritate ac falsitate expressa, a Ro- mano, ut fertur, antistite cruente crusis ereccionem tua divina sanc- cione vetante contra me surrepticie procuravit, ac si forem morbidis respersa erroribus et indelebili heresis nevo polluta. Nec hoc odibilis susurro furore contentus, sed a peioribus in pessima 135 via iniquitatis prosiliens, quamplurima turpia et nefanda criminum genera ac piarum aurium offensiva de me, pia matre et benefactrice sua potissima, non est veritus confingere et ea vicinarum regionum oculis et auribus ore et scriptis inferre. Quo siquidem pacto tamquam federis humani diruptor ac discordiarum inter fratres seminator exosus concitat regna, exasperat gentes, irritat populos, hostes multiplicat armat universos, glorie mee intemeratum decus polluere, virtutis mee excellens debilitare robur ac Bohemici germinis nobile genus de terra eradere, imo eradicare omni vi, fraude, dolo nisuque laborans, cuius- dam, ut dicitur, pervicacissimi incentoris Fernandi, se nuncium aposto- K 208 a V86 a 100 170
110 115 120 125 130 140 etc., quibus nunc ingratus presidet, mee providencie consilio, meo ere meisque laboris impendiis possessionem induxi. Cumque illum quasi male meritum eorundem regnorum gens iniuriarum impaciens non tantum regiminis deiecisset a solio, sed eciam ut prophanum extra metas provincie bis aut ter turpiter proscripsisset, ego, maternis mota visceribus, tamquam amabili nato compaciens ipsum clementi benigni- 105 tate suscepi meisque viribus et impensis in amissi culminis tronum restitui. Et licet ipsius erga me malevolenciam multiplici argumento pro- bassem, tum in cari mei Procopii, Moravie marchionis, perniciosa carcerali nece, tum in regionis mee depopulacione, tum in amabilis sponsi mei Venceslai captivitate, nichilominus materni numquam oblita favoris, bonis meliora accumulans, iam in apicem augustalis dignitatis erexi. Et quod universe pietatis gradum transcendit, nunc illi improbo nubere ipsa volebam, nisi prefate enormitatis immensitas obstitisset. Quid itaque, o summe et infallibilis ponderator spirituum, hoc ingrato censes ingracius? Quid hoc scelesto pensas scelescius, a cuius vecordi pectore universe gratitudinis I eradicata est radix, salutifere legis aruit herba, defecit germen iusticie, frondes veritatis comput- ruerunt ac omnium virtutum viror te spectante interiit? Pro honore namque contumeliam, pro beneficio maleficium, pro bono malum odiumque pro mea materna dileccione repen dens, eciam thesauris de sinu meo more predonis direptis, quos pro tutela rei publice provida manu congesseram, in excidium meum nec non liberorum meorum perniciem prodiga manu dispergit et filiorum meorum panem non solum mittit ad manducandum canibus, sed eciam ex nonnullis filiis carissimis rabidos canes effecit, dum inclitos meos barones, pridem auro puro caritatis amictos, exuens scorta truculente austeritatis induit, ex filiis hostes efficiens et ex protectoribus atrocissimos vastatores. Cumque sibi ad exterminium meum vires intestine non sufficerent, a malis in peiora emergens, tacita veritate ac falsitate expressa, a Ro- mano, ut fertur, antistite cruente crusis ereccionem tua divina sanc- cione vetante contra me surrepticie procuravit, ac si forem morbidis respersa erroribus et indelebili heresis nevo polluta. Nec hoc odibilis susurro furore contentus, sed a peioribus in pessima 135 via iniquitatis prosiliens, quamplurima turpia et nefanda criminum genera ac piarum aurium offensiva de me, pia matre et benefactrice sua potissima, non est veritus confingere et ea vicinarum regionum oculis et auribus ore et scriptis inferre. Quo siquidem pacto tamquam federis humani diruptor ac discordiarum inter fratres seminator exosus concitat regna, exasperat gentes, irritat populos, hostes multiplicat armat universos, glorie mee intemeratum decus polluere, virtutis mee excellens debilitare robur ac Bohemici germinis nobile genus de terra eradere, imo eradicare omni vi, fraude, dolo nisuque laborans, cuius- dam, ut dicitur, pervicacissimi incentoris Fernandi, se nuncium aposto- K 208 a V86 a 100 170
Strana 171
155 160 165 170 175 180 145 lice sedis perperam asserentis, absque patre et patria geniti, falso pro- missorum prestigiatus specimine et assiduo suggescionis stimulo stimu- latus. Cui merito sagax natura hoc nomen, Fernandus' provide indidit, quia 'fert' ibi nandum', ubi nans periculorum incommodis continue quatitur, viciorum agitatur procellis Achirontisque flebili sorbetur 150 abisso. Qui profecto, si foret apostolice sedic legatus aut nuncius, ne- quaquam in ] apostolorum Domini et Magistri legem et ipsius observa- tores fideles tam temerario furore fureret, nequaquam gazophilacii tui, o Rex regum, dives in omnes, stipendia fidelium tuorum tortoribus et peremptoribus permitteret, nequaquam fratrem adversus proximum tanto exacerbaret affectu. Ceterum, si te patrem suum patriamque celestem agnosceret, nullatenus tam effere crudelitatis promoveret effectum. Huius pestilentissimi impostoris iste Sigismundus factus satelles, dicionis mee regionem vastis urit incendiis, vineta, pometa depopulatur et agros, lenociniis fedat penates, sacra contaminat, consueta diruit, viva mortificat ac insontes soncium pena percellit, nullius in me culpe, nullius criminis, nullius denique facinoris notam reperiens, sed eo potissimum solo turbulentus turbo turbatus, quod filii mei et filie tuis salutaribus, o totius mundi unica salus ac summe preceptor, prout dignum est, obtemperando preceptis, corporis et sanguinis tui divinis- simum sacramentum, omnium charismatum donis refertum, sub spe- ciebus panis et vini reverenter suscipiunt, quem ad modum tu, veritatis fons, origo sapiencie, veritatis radix, dominus ac magister omnium, veraci docuisti ore, omnipotenti practicasti manu ac sic sumendi legem infringibilem tuis fidelibus prestitisti in tue acerbissime passionis me- moriale precipuum, inestimabilis caritatis tue signum evidentissimum ac prestantissimum pignus nobis per te acquisite salutis. Quo equidem purgantur scelera, virtutes augentur, roborantur vires ac superne patrie inexhausibilis dulcedo in suo fonte viancium more gustatur. Per hoc quoque ineffabili unionis amorose mysterio tui tibi incorporantur fideles et in membra tua mistica stupenda transmutacione formantur. Et hoc dogma salvificum nimium felix et sue vicina radici primitiva suscepit ecclesia et idipsum salutis verum exemplar christiane religioni ad imi- tandum reliquit. Hanc ] irrefragabilem tue divinitatis doctrinam iste vir iniquus, iniquiori seductus consilio ac spiritu vertiginis circumactus, tamquam perniciosum errorem, imo hereticam pravitatem temere evellere, cassare annullareque conatur. Iamque hoc tuum venerabile sacramentum] non modo prophanatur, deridetur, blasphematur, verum eciam, ut fertur, ipsius ac prefati Fernandi imperio tamquam anathema 185 Ierichicum sacrilega tractatum manu crudeliter concrematur. Intuere, queso, iustissime Iudex, et auribus solite miseracionis ausculta causeque mee merita censorie equitatis equissima lance dis- cerne! Si error est, quod ago, tuo veridico ore edocta, ut iste seductus princeps asserit cum suorum complicum blasphema cohorte, tu me 190 errare fecisti et in te maior culpa redundabit autorem. Si vero veritas V 865 K 2085 V87a 171
155 160 165 170 175 180 145 lice sedis perperam asserentis, absque patre et patria geniti, falso pro- missorum prestigiatus specimine et assiduo suggescionis stimulo stimu- latus. Cui merito sagax natura hoc nomen, Fernandus' provide indidit, quia 'fert' ibi nandum', ubi nans periculorum incommodis continue quatitur, viciorum agitatur procellis Achirontisque flebili sorbetur 150 abisso. Qui profecto, si foret apostolice sedic legatus aut nuncius, ne- quaquam in ] apostolorum Domini et Magistri legem et ipsius observa- tores fideles tam temerario furore fureret, nequaquam gazophilacii tui, o Rex regum, dives in omnes, stipendia fidelium tuorum tortoribus et peremptoribus permitteret, nequaquam fratrem adversus proximum tanto exacerbaret affectu. Ceterum, si te patrem suum patriamque celestem agnosceret, nullatenus tam effere crudelitatis promoveret effectum. Huius pestilentissimi impostoris iste Sigismundus factus satelles, dicionis mee regionem vastis urit incendiis, vineta, pometa depopulatur et agros, lenociniis fedat penates, sacra contaminat, consueta diruit, viva mortificat ac insontes soncium pena percellit, nullius in me culpe, nullius criminis, nullius denique facinoris notam reperiens, sed eo potissimum solo turbulentus turbo turbatus, quod filii mei et filie tuis salutaribus, o totius mundi unica salus ac summe preceptor, prout dignum est, obtemperando preceptis, corporis et sanguinis tui divinis- simum sacramentum, omnium charismatum donis refertum, sub spe- ciebus panis et vini reverenter suscipiunt, quem ad modum tu, veritatis fons, origo sapiencie, veritatis radix, dominus ac magister omnium, veraci docuisti ore, omnipotenti practicasti manu ac sic sumendi legem infringibilem tuis fidelibus prestitisti in tue acerbissime passionis me- moriale precipuum, inestimabilis caritatis tue signum evidentissimum ac prestantissimum pignus nobis per te acquisite salutis. Quo equidem purgantur scelera, virtutes augentur, roborantur vires ac superne patrie inexhausibilis dulcedo in suo fonte viancium more gustatur. Per hoc quoque ineffabili unionis amorose mysterio tui tibi incorporantur fideles et in membra tua mistica stupenda transmutacione formantur. Et hoc dogma salvificum nimium felix et sue vicina radici primitiva suscepit ecclesia et idipsum salutis verum exemplar christiane religioni ad imi- tandum reliquit. Hanc ] irrefragabilem tue divinitatis doctrinam iste vir iniquus, iniquiori seductus consilio ac spiritu vertiginis circumactus, tamquam perniciosum errorem, imo hereticam pravitatem temere evellere, cassare annullareque conatur. Iamque hoc tuum venerabile sacramentum] non modo prophanatur, deridetur, blasphematur, verum eciam, ut fertur, ipsius ac prefati Fernandi imperio tamquam anathema 185 Ierichicum sacrilega tractatum manu crudeliter concrematur. Intuere, queso, iustissime Iudex, et auribus solite miseracionis ausculta causeque mee merita censorie equitatis equissima lance dis- cerne! Si error est, quod ago, tuo veridico ore edocta, ut iste seductus princeps asserit cum suorum complicum blasphema cohorte, tu me 190 errare fecisti et in te maior culpa redundabit autorem. Si vero veritas V 865 K 2085 V87a 171
Strana 172
195 200 205 215 220 225 230 infringibilis est, ut corde firmiter credo et ore ac scripto constanter profiteor, illam manutenere, protegere ac defensare meque, ancillam humilem tue divinissime maiestatis, que ab inicio, quo cordis mei cervicem tue fidei suavi iugo submisi, tibi, redemptori meo, fideli tenacitate adhesi ac iuxta virium mearum modulum vite tue vestigia iugiter et studiose sum secuta, ab huius viri sanguinei et dolosi cruenta manu tue virtutis potencia liberare digneris. Numquid, Domine mi, Rex fortis et potens in prelio, dissimulabis et quasi dormitando impunite pertransies, ut incommutabilis veritatis tue verba in falsitatis perniciose mutentur sermones et irritum fiat testamentum tuum sanctum et ultimatum, quod tua morte sanxisti? Qui olim tuo benedicto ore dicebas: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt, et que de labiis meis procedunt, non faciam irrita." Et iterum: „Donec transeat celum et terra, unum iota aut unus apex non preteribit de lege, donec omnia fiant.“ Num pacieris, omni- potens Domine, viam sic prosperari impii, ut adversus iustos, imo ad- versus te prevaleat et opprimat te spectante et propter te se utique iustiores? Exurge, obsecro, Domine deus Sabaoth, fortis zelotes, vindicans 210 delicta patrum in filios usque in terciam et quartam generacionem, et in hunc tue immaculate legis evidentissimum peremptorem et contem- ptorem, imo blasphemum et notorium calumpniatorem manum tue animadversionis extende! Percute hoc caput languidum, de domo impii non natura, sed imitacione procedens! Denuda fundamenta ipsius malicie usque ad collum, que hactenus latuit, hypocrisi tamquam virtutis velamento velata! Maledice sceptris eius, huic hetroclito capiti bellatorum I veniencium ut turbo ad disperdendum me propter te! Respice hunc temerarium sacrosancti testamenti tui sacrilegum vasta- torem et de multitudinis exercituum fortitudine confidentem humilia! Pone, queso, illum ut rotam et sicut stipulam ante faciem venti, perse- quere illum in tempestate tua et in ira tua turba illum! Imple quoque faciem eius ignominia, qui gloriam attollere gestiens, tui sermonis clari- tatem tamquam heresis labem nititur polluto pede calcare, quatenus te, regem regum et dominancium dominum, querat saltem, dura casti- gacione correptus, qui in prosperitatis amenitate constitutus, tue magnificencie corde, ore et opere adversari et rebellare non cessat. Quem si digne castigatum emendaveris, da mihi, queso, ancille tue, in maritum et gubernatorem fidelem ac legis tue salutaris amatorem et dilatatorem fac precipuum pariter et patronum. Quodsi nosti incura- bilem, dele illum de terra vivencium, ut non apponat ultra magnificare se homo contra te super terram ac tuis saluberrimis tam frivole contraire decretis. Ac per hoc totus mundus cognoscat, quam discriminosum sit tue omnipotenti virtuti resistere et contra stimulum tue rectitudinis calcitrare, et convertantur universi ad tue legis observanciam salutarem, 235 a qua nunc senescentis mundi caduca cupiditate retracti dampnabiliter recesserunt. V878 172
195 200 205 215 220 225 230 infringibilis est, ut corde firmiter credo et ore ac scripto constanter profiteor, illam manutenere, protegere ac defensare meque, ancillam humilem tue divinissime maiestatis, que ab inicio, quo cordis mei cervicem tue fidei suavi iugo submisi, tibi, redemptori meo, fideli tenacitate adhesi ac iuxta virium mearum modulum vite tue vestigia iugiter et studiose sum secuta, ab huius viri sanguinei et dolosi cruenta manu tue virtutis potencia liberare digneris. Numquid, Domine mi, Rex fortis et potens in prelio, dissimulabis et quasi dormitando impunite pertransies, ut incommutabilis veritatis tue verba in falsitatis perniciose mutentur sermones et irritum fiat testamentum tuum sanctum et ultimatum, quod tua morte sanxisti? Qui olim tuo benedicto ore dicebas: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt, et que de labiis meis procedunt, non faciam irrita." Et iterum: „Donec transeat celum et terra, unum iota aut unus apex non preteribit de lege, donec omnia fiant.“ Num pacieris, omni- potens Domine, viam sic prosperari impii, ut adversus iustos, imo ad- versus te prevaleat et opprimat te spectante et propter te se utique iustiores? Exurge, obsecro, Domine deus Sabaoth, fortis zelotes, vindicans 210 delicta patrum in filios usque in terciam et quartam generacionem, et in hunc tue immaculate legis evidentissimum peremptorem et contem- ptorem, imo blasphemum et notorium calumpniatorem manum tue animadversionis extende! Percute hoc caput languidum, de domo impii non natura, sed imitacione procedens! Denuda fundamenta ipsius malicie usque ad collum, que hactenus latuit, hypocrisi tamquam virtutis velamento velata! Maledice sceptris eius, huic hetroclito capiti bellatorum I veniencium ut turbo ad disperdendum me propter te! Respice hunc temerarium sacrosancti testamenti tui sacrilegum vasta- torem et de multitudinis exercituum fortitudine confidentem humilia! Pone, queso, illum ut rotam et sicut stipulam ante faciem venti, perse- quere illum in tempestate tua et in ira tua turba illum! Imple quoque faciem eius ignominia, qui gloriam attollere gestiens, tui sermonis clari- tatem tamquam heresis labem nititur polluto pede calcare, quatenus te, regem regum et dominancium dominum, querat saltem, dura casti- gacione correptus, qui in prosperitatis amenitate constitutus, tue magnificencie corde, ore et opere adversari et rebellare non cessat. Quem si digne castigatum emendaveris, da mihi, queso, ancille tue, in maritum et gubernatorem fidelem ac legis tue salutaris amatorem et dilatatorem fac precipuum pariter et patronum. Quodsi nosti incura- bilem, dele illum de terra vivencium, ut non apponat ultra magnificare se homo contra te super terram ac tuis saluberrimis tam frivole contraire decretis. Ac per hoc totus mundus cognoscat, quam discriminosum sit tue omnipotenti virtuti resistere et contra stimulum tue rectitudinis calcitrare, et convertantur universi ad tue legis observanciam salutarem, 235 a qua nunc senescentis mundi caduca cupiditate retracti dampnabiliter recesserunt. V878 172
Strana 173
Datum anno nativitatis tue, Domine mi, MCCCCXX die XX mensis Iulii primogenite mee et excellencioris carissime communitatis Pra- gensis, mei honoris precipue zelatricis, sigillo, quia ad presens proprio 240 sicut solacio sum hostili manu fraudata etc. CORONE REGNI BOEMIE SATIRA IN REGEM HUNGARIE SIGISMUNDUM U 100 a K 205a 5 10 15 20 25 30 Nuper coram supremi cesaris throno assistens in totius creature ge- nerali concilio libellum adversus te, o insensate princeps, palam obtuli et de te mihi iusticiam fieri instantissime postulavi. Qui utpote vivorum ac mortuorum censor precipuus universa plene cognoscens, sine figura et strepitu iudicii cause merita simpliciter et de plano discuciens, te ut reum, si memineris, corripuit et castigando palam omnibus castigavit, misericordie tamen dulcedinem iusticie acerbitati commiscens. Sed tu, instar aspidis surde et aures suas obturantis, arguentem non audiens et tamquam asinus, positus ad liram, non intelligens castigantem et veluti dormiens, crapulatus a vino, tractus non senciens ac vulneratus non dolens, ad percucientem te iudicem noluisti ipso teste converti, sed veteribus peccatis nova cumulando delicta auges iniiurias, coacervas dampna, congeris molestias, me, insontem viduam, imo matrem, affliccione multiplici lacessire non cessans. Propterquod non tam de illata mihi iniuria quam de apoplexie morbo, quo mente vexaris, pie genitricis ritu illacrimans te utpote natura filium, actu hostem, ad partem paulisper abductum placuit modesto affari sermone, si forte privatum materne affabilitatis verbum nunc erga te proficeret, cui pridem attonito correpcio publica non profecit. Dic hic, queso, impie princeps, me sola auscultante responsum, ne assistencia aliorum confusus conticeas profitendum: quonam iure, quo pacto quave fronte castrum meum Pragense, mihi dumtaxat sponsoque meo legitimo dedicatum, tamquam fur et latro clam et fraudulenter intrasti et id tamquam male fidei possessor non iure, sed facto occupans, te in regem per quendam alienigenam contra iuris ordinem inungi sacro disposuisti liquore, ac in solium meum presumptuose con scen- dens, mei decoris diadema a nonnullis baronibus fraude collusis tuo turpilento capiti non passim, sed angulatim, non aperte, sed operte nullo sacramento iuramenti circa hoc debiti premisso, civitatum et communitatum irrequisito, imo negato assensu, ac perinde non servatis servandis, me eciam reclamante fecisti imponi teque sponsum meum regemque Boemie non es veritus publice profiteri, cum sis dignitatis mee predo notorius, glorie raptor, depopulator substancie ac liberorum meorum acerrimus tua consciencia attestante peremptor. Dic, rogo, quonam pacto unccionis sacre tibi munus debetur, qui sacre, imo divine legis exterminator dinosceris agniteque veritatis impugnator blasphemus. Que enim convencio Cristi ad Belial ac sacro- U 100b 35 173
Datum anno nativitatis tue, Domine mi, MCCCCXX die XX mensis Iulii primogenite mee et excellencioris carissime communitatis Pra- gensis, mei honoris precipue zelatricis, sigillo, quia ad presens proprio 240 sicut solacio sum hostili manu fraudata etc. CORONE REGNI BOEMIE SATIRA IN REGEM HUNGARIE SIGISMUNDUM U 100 a K 205a 5 10 15 20 25 30 Nuper coram supremi cesaris throno assistens in totius creature ge- nerali concilio libellum adversus te, o insensate princeps, palam obtuli et de te mihi iusticiam fieri instantissime postulavi. Qui utpote vivorum ac mortuorum censor precipuus universa plene cognoscens, sine figura et strepitu iudicii cause merita simpliciter et de plano discuciens, te ut reum, si memineris, corripuit et castigando palam omnibus castigavit, misericordie tamen dulcedinem iusticie acerbitati commiscens. Sed tu, instar aspidis surde et aures suas obturantis, arguentem non audiens et tamquam asinus, positus ad liram, non intelligens castigantem et veluti dormiens, crapulatus a vino, tractus non senciens ac vulneratus non dolens, ad percucientem te iudicem noluisti ipso teste converti, sed veteribus peccatis nova cumulando delicta auges iniiurias, coacervas dampna, congeris molestias, me, insontem viduam, imo matrem, affliccione multiplici lacessire non cessans. Propterquod non tam de illata mihi iniuria quam de apoplexie morbo, quo mente vexaris, pie genitricis ritu illacrimans te utpote natura filium, actu hostem, ad partem paulisper abductum placuit modesto affari sermone, si forte privatum materne affabilitatis verbum nunc erga te proficeret, cui pridem attonito correpcio publica non profecit. Dic hic, queso, impie princeps, me sola auscultante responsum, ne assistencia aliorum confusus conticeas profitendum: quonam iure, quo pacto quave fronte castrum meum Pragense, mihi dumtaxat sponsoque meo legitimo dedicatum, tamquam fur et latro clam et fraudulenter intrasti et id tamquam male fidei possessor non iure, sed facto occupans, te in regem per quendam alienigenam contra iuris ordinem inungi sacro disposuisti liquore, ac in solium meum presumptuose con scen- dens, mei decoris diadema a nonnullis baronibus fraude collusis tuo turpilento capiti non passim, sed angulatim, non aperte, sed operte nullo sacramento iuramenti circa hoc debiti premisso, civitatum et communitatum irrequisito, imo negato assensu, ac perinde non servatis servandis, me eciam reclamante fecisti imponi teque sponsum meum regemque Boemie non es veritus publice profiteri, cum sis dignitatis mee predo notorius, glorie raptor, depopulator substancie ac liberorum meorum acerrimus tua consciencia attestante peremptor. Dic, rogo, quonam pacto unccionis sacre tibi munus debetur, qui sacre, imo divine legis exterminator dinosceris agniteque veritatis impugnator blasphemus. Que enim convencio Cristi ad Belial ac sacro- U 100b 35 173
Strana 174
sancti crismatis ad brachium omni viciorum nevo pollutum? Cur, queso, diadematis mei onus tibi tam temere vendicas, qui honoris mei 40 intemeratum decus coinquinato ore pariter et scripto contaminare non cessas? Certe si sane sapis, non decus, sed dedecus, non honos, sed onus tue cervici imposuisti. Hoc quippe diadema aureum, quo tuum caput tamquam scemate glorioso ornasti, est mee, ut notum est, digni- tatis insigne, quod tu utique verbo et manu dehonestare contendis. Quam vero ob rem te regem Boemorum appellare presumis, quos heresis labe pollutos asseris et funditus evellere machinaris? Revera turpe est principem esse latronum, multo turpius regem hereticorum, quod, si illos, prout cupis, evelleres, quid restaret? Nomen sine re possideres velut episcopus titulatus, sed ille nomen glorie retineret, tu vero titulum inanem, imo infamem heberes. Utilius tamen visum est sagacibus rem honestam cum nomine possidere. Si igitur te delectat nomen,] et rem nulla racione aspernari deberes, cum nomen sit signum rei et semper prestancius dinoscitur signo ipsum in veritate signatum. Sed ut priora lucidius tecum pertractem: Scisne, quid aiebat Do- 55 minus Samueli: „Imple,“ inquit, „cornu tuum oleo et veni et mittam " te ad Isai Bethlehemitem; providi enim mihi in filiis eius regem. Et cum vocatus David astitisset, inquit: „Surge et unge eum! Ipse est enim!“ Et in Deuteronomio generalius exprimit dicens: „Eum con- stitues in regem, quem Dominus elegerit!“ Certe si dissimulare nolis, te non provisum, sed invisum, non electum, sed abiectum hac racione cognosces. Scriptum enim de Saule novimus: „Usque quo,“ inquit dominus Samueli, „tu luges Saul, cum ego proiecerim eum, ne ultra regnet super Israhel?“ Et causam subdit; eo quod ,mandata mea opere non implevit." Hic te ipsum iudica, quomodo te dignitati regie ingeris, qui dominicis preceptis corde, ore et opere assidue contradicis, imo quod detestabilius est, preceptum eius tamquam hereticam perniciem eliminare omni conatu laboras. Sed forte dices: 'Constanciense sacrosanctum concilium illud pro errore dampnavit et mihi hoc ad extirpandum iniunxit.' Audi, queso: ex cronicarum serie comperimus nonnumquam concilia in suis erravisse decretis, ubi patrum multitudo affuit nulla peccatorum iniquitate suspecta. Quid putas illos non potuisse errare, ubi maior et principalior pars erroribus dinoscitur fore respersa? Iohannem quidem vicesimum tercium constat esse hereticum, huius concilii primum, ut sic loquar, auctorem, quamplurimos quoque scismaticos excommunicatos, degra- datos omnique ordine, dignitate, officio destitutos fore. Quis ambigit per triginta et amplius curricula annorum ipsiusque Iohannis cardinales, quis non errasse censebit, qui eundem Iohannem, virum criminosum, eciam] ante eleccionem noscentes, metu quodam humano perculsi, ut asserunt, aut forte muneribus corrupti elegerunt in papam in discri- men, periculum atque dampnum irrecuparabile ecclesie generalis? Quis, queso, istorum aut illorum de tam inveterato et generali scelere cum lacrimis veniam postulavit? Quis absolvere et in gradus pristinos 45 50 60 65 70 75 K205b U 101 a U 101b 80 174
sancti crismatis ad brachium omni viciorum nevo pollutum? Cur, queso, diadematis mei onus tibi tam temere vendicas, qui honoris mei 40 intemeratum decus coinquinato ore pariter et scripto contaminare non cessas? Certe si sane sapis, non decus, sed dedecus, non honos, sed onus tue cervici imposuisti. Hoc quippe diadema aureum, quo tuum caput tamquam scemate glorioso ornasti, est mee, ut notum est, digni- tatis insigne, quod tu utique verbo et manu dehonestare contendis. Quam vero ob rem te regem Boemorum appellare presumis, quos heresis labe pollutos asseris et funditus evellere machinaris? Revera turpe est principem esse latronum, multo turpius regem hereticorum, quod, si illos, prout cupis, evelleres, quid restaret? Nomen sine re possideres velut episcopus titulatus, sed ille nomen glorie retineret, tu vero titulum inanem, imo infamem heberes. Utilius tamen visum est sagacibus rem honestam cum nomine possidere. Si igitur te delectat nomen,] et rem nulla racione aspernari deberes, cum nomen sit signum rei et semper prestancius dinoscitur signo ipsum in veritate signatum. Sed ut priora lucidius tecum pertractem: Scisne, quid aiebat Do- 55 minus Samueli: „Imple,“ inquit, „cornu tuum oleo et veni et mittam " te ad Isai Bethlehemitem; providi enim mihi in filiis eius regem. Et cum vocatus David astitisset, inquit: „Surge et unge eum! Ipse est enim!“ Et in Deuteronomio generalius exprimit dicens: „Eum con- stitues in regem, quem Dominus elegerit!“ Certe si dissimulare nolis, te non provisum, sed invisum, non electum, sed abiectum hac racione cognosces. Scriptum enim de Saule novimus: „Usque quo,“ inquit dominus Samueli, „tu luges Saul, cum ego proiecerim eum, ne ultra regnet super Israhel?“ Et causam subdit; eo quod ,mandata mea opere non implevit." Hic te ipsum iudica, quomodo te dignitati regie ingeris, qui dominicis preceptis corde, ore et opere assidue contradicis, imo quod detestabilius est, preceptum eius tamquam hereticam perniciem eliminare omni conatu laboras. Sed forte dices: 'Constanciense sacrosanctum concilium illud pro errore dampnavit et mihi hoc ad extirpandum iniunxit.' Audi, queso: ex cronicarum serie comperimus nonnumquam concilia in suis erravisse decretis, ubi patrum multitudo affuit nulla peccatorum iniquitate suspecta. Quid putas illos non potuisse errare, ubi maior et principalior pars erroribus dinoscitur fore respersa? Iohannem quidem vicesimum tercium constat esse hereticum, huius concilii primum, ut sic loquar, auctorem, quamplurimos quoque scismaticos excommunicatos, degra- datos omnique ordine, dignitate, officio destitutos fore. Quis ambigit per triginta et amplius curricula annorum ipsiusque Iohannis cardinales, quis non errasse censebit, qui eundem Iohannem, virum criminosum, eciam] ante eleccionem noscentes, metu quodam humano perculsi, ut asserunt, aut forte muneribus corrupti elegerunt in papam in discri- men, periculum atque dampnum irrecuparabile ecclesie generalis? Quis, queso, istorum aut illorum de tam inveterato et generali scelere cum lacrimis veniam postulavit? Quis absolvere et in gradus pristinos 45 50 60 65 70 75 K205b U 101 a U 101b 80 174
Strana 175
90 105 110 115 120 125 reddere potuit, cum omnes pariter ista catena peccatorum constrinxit? Scelesti itaque mansere et erronei. Non itaque mirum, si erga veritatis tramitem viciorum excecati tenebris erraverunt, cum dicat Scriptura: „Error et tenebre peccatoribus concreate sunt.“ Sed dices: Non est verisimile, hoc concilium errare potuisse, cum ex omnibus christianismi privinciis illic affuere maiores.' Audi, quid dicatur in lege: „Astiterunt reges terre et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Cristum eius“; et alibi: „Non sequeris turbam ad faciendum " malum, nec plurimorum acquiesces sentencie, ut a veritate devies." Non enim pensat Dominus hominum multitudinem, sed inconcusse fidei qualitatem. Non igitur mirandum, si illa congregacio ecclesiam 95 militantem quodam modo representans, erravit, ex quo ipsam eccle- siam, que suo representativo utique est pocior, sepe contingit errare, prout ipsum decretalis una fateatur. Tucius ergo tibi foret infringibilis veritatis verba amplecti, de quibus sapiencia increata ait: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt“, quam ad humana 100 et errori subiecta decreta converti, que velut umbra cum suis auctoribus evanescent. Si enim servus Cristi Paulus sue predicacionis verba in tanta firmitatis stabilitate voluit a fidelibus observari, ut eciam angelo aliud nuncianti nullatenus credi deberet, quid putas Dei virtutis et sapiencie Cristi doctrinam, non ] solum ore, sed et manu practicatam, perpetua firmitate debere constare adeo, ut si omnis creatura oppositum fateretur, eciam nemini ullatenus illi dissentire et huic assentire liceret, quanto magis illi facinoroso concilio contra legem Cristi evidenter erecto, in quo tot centena, ut nosti, convenere scortorum, que eciam olim gentiles a sui exercitus contubernio propulsare sueverunt. Ubi revera nullum humilitatis specimen visum est, nullius fere virtutis imitabilis forma apparuit, sed superbie tumor, ire livor, fervor avaricie, fetor luxurie, gule crapula ac omnium viciorum ] turba confluxit. Non itaque erubescis te illorum fore lictorem aut certe spiculatorem, qui tuorum predecessorum, imo et inferiorum principum elemosinarii esse noscuntur, quibus utique es regia dignitate prelatus? Quis nempe dubitat papam auctoritate imperii omnibus ecclesiis fore prelatum ipsiusque dotatum et ditatum substanciis ac episcopos Reni aliarumque regionum a regibus et principibus dominacionis privilegia sub specie pietatis propter Deum suscepisse? Cur itaque illis te adeo subicis, ut illorum iniquas sentencias execucioni aut effectui mancipare cogaris, policiarum omni spiculatore factus deterior? Ille namque aliqua mer- cede conductus censorum iudicata prosequitur, tu vero tuis stipendiis illos interimis, pro quibus iusto iure mori deberes et presertim, cum sint observatores legis divine, quam tu precipue observare teneris, quanto pociori honore ipsius dono potiris. Propterquod in Deutero- nomio invenitur descriptum: „Postquam“, inquit, „sederit rex in solio regni sui, describet sibi deutronomium legis huius in volumine, acci- piens exemplar a sacerdotibus Levitice tribus, et habebit secum leget- que illud omnibus diebus vite sue, ut sciat timere Deum suum.“ Unde U 101 a K 206 a 175
90 105 110 115 120 125 reddere potuit, cum omnes pariter ista catena peccatorum constrinxit? Scelesti itaque mansere et erronei. Non itaque mirum, si erga veritatis tramitem viciorum excecati tenebris erraverunt, cum dicat Scriptura: „Error et tenebre peccatoribus concreate sunt.“ Sed dices: Non est verisimile, hoc concilium errare potuisse, cum ex omnibus christianismi privinciis illic affuere maiores.' Audi, quid dicatur in lege: „Astiterunt reges terre et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Cristum eius“; et alibi: „Non sequeris turbam ad faciendum " malum, nec plurimorum acquiesces sentencie, ut a veritate devies." Non enim pensat Dominus hominum multitudinem, sed inconcusse fidei qualitatem. Non igitur mirandum, si illa congregacio ecclesiam 95 militantem quodam modo representans, erravit, ex quo ipsam eccle- siam, que suo representativo utique est pocior, sepe contingit errare, prout ipsum decretalis una fateatur. Tucius ergo tibi foret infringibilis veritatis verba amplecti, de quibus sapiencia increata ait: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt“, quam ad humana 100 et errori subiecta decreta converti, que velut umbra cum suis auctoribus evanescent. Si enim servus Cristi Paulus sue predicacionis verba in tanta firmitatis stabilitate voluit a fidelibus observari, ut eciam angelo aliud nuncianti nullatenus credi deberet, quid putas Dei virtutis et sapiencie Cristi doctrinam, non ] solum ore, sed et manu practicatam, perpetua firmitate debere constare adeo, ut si omnis creatura oppositum fateretur, eciam nemini ullatenus illi dissentire et huic assentire liceret, quanto magis illi facinoroso concilio contra legem Cristi evidenter erecto, in quo tot centena, ut nosti, convenere scortorum, que eciam olim gentiles a sui exercitus contubernio propulsare sueverunt. Ubi revera nullum humilitatis specimen visum est, nullius fere virtutis imitabilis forma apparuit, sed superbie tumor, ire livor, fervor avaricie, fetor luxurie, gule crapula ac omnium viciorum ] turba confluxit. Non itaque erubescis te illorum fore lictorem aut certe spiculatorem, qui tuorum predecessorum, imo et inferiorum principum elemosinarii esse noscuntur, quibus utique es regia dignitate prelatus? Quis nempe dubitat papam auctoritate imperii omnibus ecclesiis fore prelatum ipsiusque dotatum et ditatum substanciis ac episcopos Reni aliarumque regionum a regibus et principibus dominacionis privilegia sub specie pietatis propter Deum suscepisse? Cur itaque illis te adeo subicis, ut illorum iniquas sentencias execucioni aut effectui mancipare cogaris, policiarum omni spiculatore factus deterior? Ille namque aliqua mer- cede conductus censorum iudicata prosequitur, tu vero tuis stipendiis illos interimis, pro quibus iusto iure mori deberes et presertim, cum sint observatores legis divine, quam tu precipue observare teneris, quanto pociori honore ipsius dono potiris. Propterquod in Deutero- nomio invenitur descriptum: „Postquam“, inquit, „sederit rex in solio regni sui, describet sibi deutronomium legis huius in volumine, acci- piens exemplar a sacerdotibus Levitice tribus, et habebit secum leget- que illud omnibus diebus vite sue, ut sciat timere Deum suum.“ Unde U 101 a K 206 a 175
Strana 176
130 cum Dominus populi sui peculiaris regimen fideli Iosue commendasset, U 102. dicebat: „Non recedet volumen legis ab ore tuo; sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ut custodias et facias omnia, que scripta sunt in eo.“ Tu vero legem ipsius non per angelos, ut illa fuit, sed unigeniti Dei ore prolatam persequeris et divino postergato timore in ipsius exterminium omni nisu moliris. Te igitur illorum numero connumera, de quibus Ecclesiasticus inquit: „Reliquerunt legem potentes reges Iuda et contempserunt timorem Dei; dederunt regnum suum aliis et gloriam suam alienigene genti.“ Et per prophetam dicitur: „Ipsi c regnaverunt, et non ex me; principes extiterunt, et non cognovi. Teque illum crede, de quo Isaias ait: „Coronans coronabit te tribu- lacione et quasi pillam mittet te in terram“, non in terram vivencium, sed de qua dicit Ieremias: „Omnes, qui te dereliquerunt, in terra scribentur, quia dereliquerunt te, fontem aquarum vivencium, Do- minum.“ „Terram", inquit, „miserie et tenebrarum et opertam mortis caligine, ubi nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat.“ At viri desideriorum Danielis formidas sermones „Stabit“, inquam, „in loco " eius vilissimus et indignus decore regio et in paucis diebus conteretur." Dominus quippe, ut estimo, te honore disposito sui infallibilis iudicii censura privavit. Sed ut parumper ad superiora redeam et tecum ipsa racione dis- ceptem, animadverte, queso, quid evangelii predicator Paulus dicat " egregius! „Nemo“, ait, „coronabitur, nisi qui legitime certaverit." Numquid tu legitima manu bellasti, dum olim ex cunctis ferme par- tibus orbis innumero bellatorum agmine aggregato stipatus, Turcorum gentem bello aggressurus, campestri unius scorti oblectamento adeo effeminatus, ut nec armis indui nec hostium cuneos ausus fuisti con- templlari, sed mercenarii more cognito lupo, tam ingenuum militum gregem deserens, turpissima fuga fugisti? Quem quidem pastore orba- tum gregem hostilis effera turba tamquam lupus rapax hostiliter in- vasit, sugillavit, trucidavit et tamquam vehemens turbo stipulas mise- rabili nece involvit. Et ut de dudum lapsis conticeam, et recentissima te contestante narrabo. Numquid legitima manu pugnasti, dum structu- ras ligni exiguas prope filie mee senioris carissime Pragensis civitatis menia ad instar caularum erectas expugnare omni studiositate conten- dis? Robustissimis admotis legionibus et aciebus instructis virili, ut dicitur, impetu adisti, sed inde folii volantis horrido sonitu aut forte rustici triturantis terribili adspectu deterritus, tamquam a facie ordinata strenue rebellancium castrorum profugiens, eleganciorem exercitus tui falangem stupendo metu attonitam et cecatam in precipicium induxisti, adeo ut plerique de acclivo montis impetuoso cursu ruentes et fractis cervicibus et contritis equis et artubus expirarent. An ideo te mei dia- dematis honore dignum coniciam, quia nemine resistente parvulam murorum partem concremate et penitus deserte urbis, parietinas ambientem, eciam aliene manus potestate rupisti? An quia nonnullas 175 utriusque sexus personas inermes et imbelles occidi ac exuri iussisti? 135 140 145 150 155 160 165 170 U 103a 176
130 cum Dominus populi sui peculiaris regimen fideli Iosue commendasset, U 102. dicebat: „Non recedet volumen legis ab ore tuo; sed meditaberis in eo diebus ac noctibus, ut custodias et facias omnia, que scripta sunt in eo.“ Tu vero legem ipsius non per angelos, ut illa fuit, sed unigeniti Dei ore prolatam persequeris et divino postergato timore in ipsius exterminium omni nisu moliris. Te igitur illorum numero connumera, de quibus Ecclesiasticus inquit: „Reliquerunt legem potentes reges Iuda et contempserunt timorem Dei; dederunt regnum suum aliis et gloriam suam alienigene genti.“ Et per prophetam dicitur: „Ipsi c regnaverunt, et non ex me; principes extiterunt, et non cognovi. Teque illum crede, de quo Isaias ait: „Coronans coronabit te tribu- lacione et quasi pillam mittet te in terram“, non in terram vivencium, sed de qua dicit Ieremias: „Omnes, qui te dereliquerunt, in terra scribentur, quia dereliquerunt te, fontem aquarum vivencium, Do- minum.“ „Terram", inquit, „miserie et tenebrarum et opertam mortis caligine, ubi nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat.“ At viri desideriorum Danielis formidas sermones „Stabit“, inquam, „in loco " eius vilissimus et indignus decore regio et in paucis diebus conteretur." Dominus quippe, ut estimo, te honore disposito sui infallibilis iudicii censura privavit. Sed ut parumper ad superiora redeam et tecum ipsa racione dis- ceptem, animadverte, queso, quid evangelii predicator Paulus dicat " egregius! „Nemo“, ait, „coronabitur, nisi qui legitime certaverit." Numquid tu legitima manu bellasti, dum olim ex cunctis ferme par- tibus orbis innumero bellatorum agmine aggregato stipatus, Turcorum gentem bello aggressurus, campestri unius scorti oblectamento adeo effeminatus, ut nec armis indui nec hostium cuneos ausus fuisti con- templlari, sed mercenarii more cognito lupo, tam ingenuum militum gregem deserens, turpissima fuga fugisti? Quem quidem pastore orba- tum gregem hostilis effera turba tamquam lupus rapax hostiliter in- vasit, sugillavit, trucidavit et tamquam vehemens turbo stipulas mise- rabili nece involvit. Et ut de dudum lapsis conticeam, et recentissima te contestante narrabo. Numquid legitima manu pugnasti, dum structu- ras ligni exiguas prope filie mee senioris carissime Pragensis civitatis menia ad instar caularum erectas expugnare omni studiositate conten- dis? Robustissimis admotis legionibus et aciebus instructis virili, ut dicitur, impetu adisti, sed inde folii volantis horrido sonitu aut forte rustici triturantis terribili adspectu deterritus, tamquam a facie ordinata strenue rebellancium castrorum profugiens, eleganciorem exercitus tui falangem stupendo metu attonitam et cecatam in precipicium induxisti, adeo ut plerique de acclivo montis impetuoso cursu ruentes et fractis cervicibus et contritis equis et artubus expirarent. An ideo te mei dia- dematis honore dignum coniciam, quia nemine resistente parvulam murorum partem concremate et penitus deserte urbis, parietinas ambientem, eciam aliene manus potestate rupisti? An quia nonnullas 175 utriusque sexus personas inermes et imbelles occidi ac exuri iussisti? 135 140 145 150 155 160 165 170 U 103a 176
Strana 177
180 190 195 205 An certe istam causam potissimam pretendes, qua te idoneum Boemo- rum corona putabo, quia filiam meam prefatam debellaturus, ingenti armatorum turma ex Pannonie, Austrie, Stirie, Carinthie, Moravie, Bavarie, Prussie, Misne, Turingie, Hassie, Holandrie, Vestfalie, Sa- xonie etc. regionibus et provinciis tam stipendialiter quam mendaciter adunata grandi et onerosa obsi dione vallasses, dum civium sepius discriminose temptata bella merito perhorresceres, tandem cum ser- pencium, murium, scorpionum ac buffonum ebuliencium de terra nec non lendium, vermium muscarumque stimulancium numerosa cohorte 185 congressus duroque habito conflictu, cum tibi vires ad resistendum non sufficerent, novo generi bellancium terga dedisti ac nocturno tempore fuge presidium pro repugnandi virtute assumpta, tam numerose co- hortis miliciam tanto studio, tanto tempore tantoque sumptu con- gestam per orbem terrarum tam turpiter dispersisti? Sed dices: Po- ciora strenuitatis iudicia eciam te spectante ostendi, quibus me ido- neum tuo reputabis honore. Nam sacrosanctorum reliquias auri et argenti scemate decusatas animo virili invasi omni semoto timore easque argenti et auri thecas audaci manu concuciendo detraxi et vin- culis unionis conglutinate disruptis ea regni Boemorum predonibus, imo tortoribus liberali manu dispersi.' Sane si hec prefata dignum corona efficiunt, quis ambiget meticulosissimum ferarum lepusculum merito coronandum, qui a natura inermis per rabidos canes instigatus nonnumquam in fugam veritur ac suis invasoribus terga dare suapte consuevit. Ceterum quis sensatus lapicidas aut latomos a corone digni- 200 tate secludet, qui exigua mercede conducti non solum ruituras diruunt macerias, sed rupes solidas disiciunt ac caducos muros ingenio operoso restaurant? Quis denique policiarum spiculatores aut tortores ipso privabit honore, quorum cruenta manus sibi torquet innocuos, urit ignibus, suffocat fune ac diro ensis mucrone occidit? Quis demum publicos stratarum predones ac sacrilegos diademate censebit indignos, qui se et sua discrimini] audacter exponentes vivos spoliant et mortuos, U 104 a nulli etati, nulli sexui nullique religioni parcentes? Preterea si angularis coronacio regem institueret, quid refet corone custodem aut furem cervici sue ipsam imponentem aut asinum eodem 210 diademate redimitum regem titulo iusto dicendum? Equidem non sapis, sed desipis, si te regem Boemie propter huius enormis corona- cionis arbitraris effectum! Que enim contra iuris ordinem fiunt, pro non factis et contra racionem putantur. Quia non coronacio, sed civitatum, baronum, communitatum unanimis et canonica eleccio pariter et 215 assensus, quibus tu congrua censura orbaris, dignum instituunt prin- cipem, regem atque rectorem. Ignorasne, quod utique scire deberes, qualiter iuxta decreta sanctorum patrum rex eciam unanimi et concordi omnium voluntate electus, priusquam diadema susceperit, iurare te- netur iura regni sui et honorem corone illibata servare, iuxtaque legum 220 mearum sancciones coronandus in regem, in publica populi audiencia iuramentum debet manifeste prestare de non obligandis et non alie- U 103b K 206b 177
180 190 195 205 An certe istam causam potissimam pretendes, qua te idoneum Boemo- rum corona putabo, quia filiam meam prefatam debellaturus, ingenti armatorum turma ex Pannonie, Austrie, Stirie, Carinthie, Moravie, Bavarie, Prussie, Misne, Turingie, Hassie, Holandrie, Vestfalie, Sa- xonie etc. regionibus et provinciis tam stipendialiter quam mendaciter adunata grandi et onerosa obsi dione vallasses, dum civium sepius discriminose temptata bella merito perhorresceres, tandem cum ser- pencium, murium, scorpionum ac buffonum ebuliencium de terra nec non lendium, vermium muscarumque stimulancium numerosa cohorte 185 congressus duroque habito conflictu, cum tibi vires ad resistendum non sufficerent, novo generi bellancium terga dedisti ac nocturno tempore fuge presidium pro repugnandi virtute assumpta, tam numerose co- hortis miliciam tanto studio, tanto tempore tantoque sumptu con- gestam per orbem terrarum tam turpiter dispersisti? Sed dices: Po- ciora strenuitatis iudicia eciam te spectante ostendi, quibus me ido- neum tuo reputabis honore. Nam sacrosanctorum reliquias auri et argenti scemate decusatas animo virili invasi omni semoto timore easque argenti et auri thecas audaci manu concuciendo detraxi et vin- culis unionis conglutinate disruptis ea regni Boemorum predonibus, imo tortoribus liberali manu dispersi.' Sane si hec prefata dignum corona efficiunt, quis ambiget meticulosissimum ferarum lepusculum merito coronandum, qui a natura inermis per rabidos canes instigatus nonnumquam in fugam veritur ac suis invasoribus terga dare suapte consuevit. Ceterum quis sensatus lapicidas aut latomos a corone digni- 200 tate secludet, qui exigua mercede conducti non solum ruituras diruunt macerias, sed rupes solidas disiciunt ac caducos muros ingenio operoso restaurant? Quis denique policiarum spiculatores aut tortores ipso privabit honore, quorum cruenta manus sibi torquet innocuos, urit ignibus, suffocat fune ac diro ensis mucrone occidit? Quis demum publicos stratarum predones ac sacrilegos diademate censebit indignos, qui se et sua discrimini] audacter exponentes vivos spoliant et mortuos, U 104 a nulli etati, nulli sexui nullique religioni parcentes? Preterea si angularis coronacio regem institueret, quid refet corone custodem aut furem cervici sue ipsam imponentem aut asinum eodem 210 diademate redimitum regem titulo iusto dicendum? Equidem non sapis, sed desipis, si te regem Boemie propter huius enormis corona- cionis arbitraris effectum! Que enim contra iuris ordinem fiunt, pro non factis et contra racionem putantur. Quia non coronacio, sed civitatum, baronum, communitatum unanimis et canonica eleccio pariter et 215 assensus, quibus tu congrua censura orbaris, dignum instituunt prin- cipem, regem atque rectorem. Ignorasne, quod utique scire deberes, qualiter iuxta decreta sanctorum patrum rex eciam unanimi et concordi omnium voluntate electus, priusquam diadema susceperit, iurare te- netur iura regni sui et honorem corone illibata servare, iuxtaque legum 220 mearum sancciones coronandus in regem, in publica populi audiencia iuramentum debet manifeste prestare de non obligandis et non alie- U 103b K 206b 177
Strana 178
225 230 235 nandis provinciis, civitatibus, castris ad regalis monarchie dicionem quoquomodo spectantibus, et ut barones, clientes, cives et quoslibet terrigenas, quibuscumque nominibus censeantur, in eorum privilegiis, libertatibus, emunitatibus inviolabili stabilitate manuteneat, tueatur et conservet. Quod revera iuratorium si non prestitisti, non per hos- tium ut pastor, sed aliunde ut fur et latro in huius regni ovile intrasti. Si vero prestitisti, constat nec ulla potest velacione celari te iuramenti transgressorem notorium ac perinde regia dignitate indignum. Ecce ex premissorum serie, si vis sapere, luculenta est racione pro- batum, quam temere, quam enormiter, quamque inique mei decoris diadema nomenque regium usurpasti eandemque coronacionem cas- sam, irritam, nullam, nullius roboris, nullius quoque fore momenti. Erubesce itaque, o insensate princeps, saltem coram me, qui in totius creature synodo erubescere noluisti, et in animo supradicta diligenti meditacione revolve ac revoluta in te ipsum more corripientis retorque penitenciamque age in cinere et favilla, si forte tui velit misereri Deus, cuius profecto maiestatem tam innumera criminum iniquitate lesisti, teque in culmen erigat, a quo dinosceris ipsius animadversione deiectus, 240 qui olim Manassen idolatram ac prophetarum crudelissimum per- emptorem in vincula coniectum ac dignos fructus penitencie facientem a reatus et vinculorum captivitate absolvit et in apicem regie dignitatis restituit. POZNÁMKY K ,AUDITE, CELI“ Nadpis: Satira ... Sigismundum] om. K — 4 querulose V] queru- losissime K — 6 mei V] om. K — 6 oris V] omnis K — 7 dudum V dum dudum K — 12 heredis et sponsi mei V] heredis mei sponsique mei K — 12 carissimi K] clarissimi V — 12 Venceslai V1 om. K — 13 marg. V: Iohannes dux — 14 huius K] huiusmodo V — 14 ut reor V] om. K — 18 emunitatum K] comunitatum V — 18 marg. V. lhotách, (1)hostajnostech — 19 Cumque Vl Cum K — 20 marg. V. Carolus Imperator — 21 tutorem K] tutorem pium V — 22 multifa- rium K] — am V — 26 virore V] vigore K —30 amplexus K] com- plexus V — 34 eximia V] om. K — 34 humiles K] om. V — 34 et sol V. ] sol K — 36 pacis V] om. K — 39 Venceslaum V] Venceslaum humilem et mansuetum K (cf. 40) —39 fratrem K ] ut fertur, fratrem V — 39 marg. V: Venceslaus rex — 40 rectorem V] om. K — 42 om- nium Vl om. K — 45 marg. V: Sigismundus degenerans et ab avo et a patre ac fratre omnem crudelitatem contra patriam induit. — 53 humanaeque speciei naturam V] humanamque naturam specificam K — 57 imo matrem ac V] ac matrem imo K — 58 bacchatur K] debacchatur V — 59 molitur deducere V] deducere molitur K — 60 in V] om. K — 62 marg. V: Quosque pios utriusque sexus vario mortis genere occidit et honestate privavit. — 67 coinquinatus est V coinquinatus K — 73 marg. V: Viperae genimen — 73 partu Bar] 178
225 230 235 nandis provinciis, civitatibus, castris ad regalis monarchie dicionem quoquomodo spectantibus, et ut barones, clientes, cives et quoslibet terrigenas, quibuscumque nominibus censeantur, in eorum privilegiis, libertatibus, emunitatibus inviolabili stabilitate manuteneat, tueatur et conservet. Quod revera iuratorium si non prestitisti, non per hos- tium ut pastor, sed aliunde ut fur et latro in huius regni ovile intrasti. Si vero prestitisti, constat nec ulla potest velacione celari te iuramenti transgressorem notorium ac perinde regia dignitate indignum. Ecce ex premissorum serie, si vis sapere, luculenta est racione pro- batum, quam temere, quam enormiter, quamque inique mei decoris diadema nomenque regium usurpasti eandemque coronacionem cas- sam, irritam, nullam, nullius roboris, nullius quoque fore momenti. Erubesce itaque, o insensate princeps, saltem coram me, qui in totius creature synodo erubescere noluisti, et in animo supradicta diligenti meditacione revolve ac revoluta in te ipsum more corripientis retorque penitenciamque age in cinere et favilla, si forte tui velit misereri Deus, cuius profecto maiestatem tam innumera criminum iniquitate lesisti, teque in culmen erigat, a quo dinosceris ipsius animadversione deiectus, 240 qui olim Manassen idolatram ac prophetarum crudelissimum per- emptorem in vincula coniectum ac dignos fructus penitencie facientem a reatus et vinculorum captivitate absolvit et in apicem regie dignitatis restituit. POZNÁMKY K ,AUDITE, CELI“ Nadpis: Satira ... Sigismundum] om. K — 4 querulose V] queru- losissime K — 6 mei V] om. K — 6 oris V] omnis K — 7 dudum V dum dudum K — 12 heredis et sponsi mei V] heredis mei sponsique mei K — 12 carissimi K] clarissimi V — 12 Venceslai V1 om. K — 13 marg. V: Iohannes dux — 14 huius K] huiusmodo V — 14 ut reor V] om. K — 18 emunitatum K] comunitatum V — 18 marg. V. lhotách, (1)hostajnostech — 19 Cumque Vl Cum K — 20 marg. V. Carolus Imperator — 21 tutorem K] tutorem pium V — 22 multifa- rium K] — am V — 26 virore V] vigore K —30 amplexus K] com- plexus V — 34 eximia V] om. K — 34 humiles K] om. V — 34 et sol V. ] sol K — 36 pacis V] om. K — 39 Venceslaum V] Venceslaum humilem et mansuetum K (cf. 40) —39 fratrem K ] ut fertur, fratrem V — 39 marg. V: Venceslaus rex — 40 rectorem V] om. K — 42 om- nium Vl om. K — 45 marg. V: Sigismundus degenerans et ab avo et a patre ac fratre omnem crudelitatem contra patriam induit. — 53 humanaeque speciei naturam V] humanamque naturam specificam K — 57 imo matrem ac V] ac matrem imo K — 58 bacchatur K] debacchatur V — 59 molitur deducere V] deducere molitur K — 60 in V] om. K — 62 marg. V: Quosque pios utriusque sexus vario mortis genere occidit et honestate privavit. — 67 coinquinatus est V coinquinatus K — 73 marg. V: Viperae genimen — 73 partu Bar] 178
Strana 179
partum K, V — 75 marg. V: Draco septem capitum — 77 ingluvioso V] ingluviose K — 79 non fuisset congenita V] nos eos genita K— 80 nosset K] novisset V —82 Ad hoc. ... illum V] Ad hoc haut rerum natura dubium natura illum K — 83 patenter K ] om. V — 85 marg. V: Fascinatus amentiae accrisia — 85 amentiae Vl amencia K — 85 nad acrisia nadepsáno id est caecitate — 88 et mortem V] mortem K — 89 hic V] om. K — 89 letali V] letabili K — 94 infrunitum V] infirmatum K — 94 genitricis alvo V] alvo genitricis K—98 Croacie K Chroatiae V — 99—100 ere meisque V] ereque meis K — 100 quasi V om. K — 102 ut Vl per K — 102 marg. V : Extra metas suorum regno- rum aliquoties proscriptus et cura regni Boemiae eisdem restitutus.— 103: marg. V: Rex ergo Sigismundus suae gentis natalis, videlicet Boemicae, manu activa stipatus et favore multorum superiorum regio- num Ungariae, qui adhuc a fidelitate regis non discesserant, adiutus, potenter in Hungariam venit, id est de Moravia. Haec Cronica Unga- riae Et 1 (?). Ergo husitis Boemis et sue genti magnas coedes admisit etc. Cum igitur rex gladio eosdem compescere nequivit, concilium universale vocatum est in Constanciam, ubi prefatus Iohannes Hus et Hieronimus, discipulus eiusdem, in dogmatibus damnati et supplicio ignis sunt excomunicati. Haec ibidem. — 108 Moraviae marchionis V] marchionis Moravie K — 110 marg. V: Desideratur hic, quod in Boemico habetur, argumentum malitiae eius indigna Iohannis Hussi et Hieronimi captivitas et combustio. Itemque Vratislaviae per impios persequutio et cuiusdam Krasae amatoris evangelii, dira mortificatio. — 111 augustalis V] augustialis K — 113 nisi V] nec K — 113 pre- fatae V] prefata K — 115 infallibilis V] ineffabilis K — 116 pensas V) penses K — 118 defecit V] deficit K — 118 computruerunt V] com- putruit K — 120 marg. V: Sceletus mala pro bonis rependit — 121 marg. V: Thesauros diripit — 125 ad manducandum canibus V) canibus ad manducandum K — 126 marg. V: Nonnullos barones ama- bilissimos effecit hostes — 129 intestinae V] incestive K—131 marg. V: Crucem cruentam a papa subreptice procuravit. — 134 in V] ad K — 136 pia K Jipsa V — 136 et V] ac K — 137 marg. V: Apud vicinas regiones famam patriae confictis criminibus denigravit. — 138 et scriptis V] scriptis K — 139 diruptor V] disruptor K — 139 exosus V] et exosus K — 140 irritat K] incitat V — 142 robur V] robor K — 142 de terra V] deterrare K — 143 eradere, imo eradicare K] eradi- care V — 144 pervicacissimi V] perniciosissimi K — 144 marg. V. Fernandi papae nuncii falsis promissis instigatus — 146 prestigiatus K] prostigiatus V — 146 stimulo V] stimulo nomine Fernandus K — 146 nomen Fernandus V ] om. K — 148 fert V] sunt K — 148 nans V] navis natans prop'iím est (?) K — 149 Achirontisque K] Achirontes quoque K; flebili V ] om. K — 152 fureret V] furiret K — 159 depo- pulatur V] mortificat et depopulatur K — 159 marg. V: Regnum Boemiae vastat — 160 penates V] om. K — 160 consueta diruit V] om. K — 164 ac summe preceptor V ] om. K — 165 marg. V: Solo odio 12° 179
partum K, V — 75 marg. V: Draco septem capitum — 77 ingluvioso V] ingluviose K — 79 non fuisset congenita V] nos eos genita K— 80 nosset K] novisset V —82 Ad hoc. ... illum V] Ad hoc haut rerum natura dubium natura illum K — 83 patenter K ] om. V — 85 marg. V: Fascinatus amentiae accrisia — 85 amentiae Vl amencia K — 85 nad acrisia nadepsáno id est caecitate — 88 et mortem V] mortem K — 89 hic V] om. K — 89 letali V] letabili K — 94 infrunitum V] infirmatum K — 94 genitricis alvo V] alvo genitricis K—98 Croacie K Chroatiae V — 99—100 ere meisque V] ereque meis K — 100 quasi V om. K — 102 ut Vl per K — 102 marg. V : Extra metas suorum regno- rum aliquoties proscriptus et cura regni Boemiae eisdem restitutus.— 103: marg. V: Rex ergo Sigismundus suae gentis natalis, videlicet Boemicae, manu activa stipatus et favore multorum superiorum regio- num Ungariae, qui adhuc a fidelitate regis non discesserant, adiutus, potenter in Hungariam venit, id est de Moravia. Haec Cronica Unga- riae Et 1 (?). Ergo husitis Boemis et sue genti magnas coedes admisit etc. Cum igitur rex gladio eosdem compescere nequivit, concilium universale vocatum est in Constanciam, ubi prefatus Iohannes Hus et Hieronimus, discipulus eiusdem, in dogmatibus damnati et supplicio ignis sunt excomunicati. Haec ibidem. — 108 Moraviae marchionis V] marchionis Moravie K — 110 marg. V: Desideratur hic, quod in Boemico habetur, argumentum malitiae eius indigna Iohannis Hussi et Hieronimi captivitas et combustio. Itemque Vratislaviae per impios persequutio et cuiusdam Krasae amatoris evangelii, dira mortificatio. — 111 augustalis V] augustialis K — 113 nisi V] nec K — 113 pre- fatae V] prefata K — 115 infallibilis V] ineffabilis K — 116 pensas V) penses K — 118 defecit V] deficit K — 118 computruerunt V] com- putruit K — 120 marg. V: Sceletus mala pro bonis rependit — 121 marg. V: Thesauros diripit — 125 ad manducandum canibus V) canibus ad manducandum K — 126 marg. V: Nonnullos barones ama- bilissimos effecit hostes — 129 intestinae V] incestive K—131 marg. V: Crucem cruentam a papa subreptice procuravit. — 134 in V] ad K — 136 pia K Jipsa V — 136 et V] ac K — 137 marg. V: Apud vicinas regiones famam patriae confictis criminibus denigravit. — 138 et scriptis V] scriptis K — 139 diruptor V] disruptor K — 139 exosus V] et exosus K — 140 irritat K] incitat V — 142 robur V] robor K — 142 de terra V] deterrare K — 143 eradere, imo eradicare K] eradi- care V — 144 pervicacissimi V] perniciosissimi K — 144 marg. V. Fernandi papae nuncii falsis promissis instigatus — 146 prestigiatus K] prostigiatus V — 146 stimulo V] stimulo nomine Fernandus K — 146 nomen Fernandus V ] om. K — 148 fert V] sunt K — 148 nans V] navis natans prop'iím est (?) K — 149 Achirontisque K] Achirontes quoque K; flebili V ] om. K — 152 fureret V] furiret K — 159 depo- pulatur V] mortificat et depopulatur K — 159 marg. V: Regnum Boemiae vastat — 160 penates V] om. K — 160 consueta diruit V] om. K — 164 ac summe preceptor V ] om. K — 165 marg. V: Solo odio 12° 179
Strana 180
communionis sub utraque turbatus. — 166 omnium charismatum donis refertum V] om. K — 168 veritatis K] virtutis V — 169 sic K] si V — 170 infringibilem K] salutiferam V — 170 marg. V: A Christo institutae. — 173 vires K] vires viatorum V (cf. 174) — 175 tui tibi Vl tibi tui K — 177 marg. V: Ab ecclesia primitiva observatae — 179 reliquit K] reliqui V — 182 Iamque V] Iamque verum eciam, ut fertur K (sem nesprávně přehozeno z ř. 183—4) — 185 Ierichicum K] hierichicum V — 185 marg. V: Sacramentum hoc blasphematur. — 186 marg. V: Precatio ad Deum pro tuenda hac veritate et liberatione ab hoc cruento et doloso viro proque vindicta eius in ipsium, ut sic castigatus aliquando resipiscat — 188 quod V quid K — 188 iste V] ille K — 189 complicum K] sodalium V — 190 et in te maior culpa K] in te culpa latior V — 192 protegere ac V tegere et K — 195 tuae V] mee K — 196 sanguinei Daň] sangui- num V, K — 197 liberare V] libertare K — 199 veritatis tue K] tuae veritatis V — 201 sanctum et ultimatum K] ultimatum V — 202 tuo Vl om. K — 202 cit. Mat. 24, 35 a Ps. 58, 35 — 204 transeat V] pertranseat K; cit. Mat. 5, 18 — 211 peremptorem et K] om. V — 213 animadversionis V] adversionis K — 216 nad hetroclito ve V nadepsáno: corelamen — 217 te V] om. K — 228 ac legis tue salutaris amatorem K] om. V — 229 pariter Vl om. K — 231 tam V] om. K — 236—240 v K není; v K text zakončen slovy: Finitur secunda satira. Pod textem červeně připsáno: Heretica et fidei adversa. Ve V se čte poznámka: Deest hic altera satijra in eundem regem clanculum habita. POZNÁMKY K ,,NUPER CORAM“ Nadpis Corone regni Boemie satira in regem Hungarie Sigismundum Ul Satira, id est carmen detractorium aut reprehensorium in Sigis- mundum, regem Ungarie et Boemie ex parte male gubernacionis et regiminis vilitate K — v K na fol. 205b a 206a nad textem: He satire facte sunt in derisum serenissimi regis ac imperatoris Sigismundi ob erroris et Boemorum extirpacionem et in terre prostracionem cum ruptura — 6 memineris K] meminis U — 6 et U] om. K — 6 casti- gavit U] instigavit K — 7 acerbitati commiscens U] acerbitatem im- miscens K — 10 veluti U] velud K — 28 turpilento K] turpilenti U — 32 regemque U] regem K — 39 mei K] mee U — 39 onus K před opr.] honus K po opr., honos U — 44 manu U] scripto manu K — 47 principem esse U] esse principem K —52 nulla racione aspernari K) aspernari nulla racione U — 55 cit. 1. Reg. 16, 1 — 57 astitisset U astetisset K — 57 cit. 1. Reg. 16, 12 — 58 cit. Deut. 17, 15 — 61 cit. 1. Reg. 16, 1 — 63 cit. 1. Reg. 15, 1 — 64 implevit U] adimplevit K — 64 dignitati regie U] regie dignitati K — 66 perniciem U] pravitatem et perniciem K — 72 non U] om. K — 74 III. U] primum K — 180
communionis sub utraque turbatus. — 166 omnium charismatum donis refertum V] om. K — 168 veritatis K] virtutis V — 169 sic K] si V — 170 infringibilem K] salutiferam V — 170 marg. V: A Christo institutae. — 173 vires K] vires viatorum V (cf. 174) — 175 tui tibi Vl tibi tui K — 177 marg. V: Ab ecclesia primitiva observatae — 179 reliquit K] reliqui V — 182 Iamque V] Iamque verum eciam, ut fertur K (sem nesprávně přehozeno z ř. 183—4) — 185 Ierichicum K] hierichicum V — 185 marg. V: Sacramentum hoc blasphematur. — 186 marg. V: Precatio ad Deum pro tuenda hac veritate et liberatione ab hoc cruento et doloso viro proque vindicta eius in ipsium, ut sic castigatus aliquando resipiscat — 188 quod V quid K — 188 iste V] ille K — 189 complicum K] sodalium V — 190 et in te maior culpa K] in te culpa latior V — 192 protegere ac V tegere et K — 195 tuae V] mee K — 196 sanguinei Daň] sangui- num V, K — 197 liberare V] libertare K — 199 veritatis tue K] tuae veritatis V — 201 sanctum et ultimatum K] ultimatum V — 202 tuo Vl om. K — 202 cit. Mat. 24, 35 a Ps. 58, 35 — 204 transeat V] pertranseat K; cit. Mat. 5, 18 — 211 peremptorem et K] om. V — 213 animadversionis V] adversionis K — 216 nad hetroclito ve V nadepsáno: corelamen — 217 te V] om. K — 228 ac legis tue salutaris amatorem K] om. V — 229 pariter Vl om. K — 231 tam V] om. K — 236—240 v K není; v K text zakončen slovy: Finitur secunda satira. Pod textem červeně připsáno: Heretica et fidei adversa. Ve V se čte poznámka: Deest hic altera satijra in eundem regem clanculum habita. POZNÁMKY K ,,NUPER CORAM“ Nadpis Corone regni Boemie satira in regem Hungarie Sigismundum Ul Satira, id est carmen detractorium aut reprehensorium in Sigis- mundum, regem Ungarie et Boemie ex parte male gubernacionis et regiminis vilitate K — v K na fol. 205b a 206a nad textem: He satire facte sunt in derisum serenissimi regis ac imperatoris Sigismundi ob erroris et Boemorum extirpacionem et in terre prostracionem cum ruptura — 6 memineris K] meminis U — 6 et U] om. K — 6 casti- gavit U] instigavit K — 7 acerbitati commiscens U] acerbitatem im- miscens K — 10 veluti U] velud K — 28 turpilento K] turpilenti U — 32 regemque U] regem K — 39 mei K] mee U — 39 onus K před opr.] honus K po opr., honos U — 44 manu U] scripto manu K — 47 principem esse U] esse principem K —52 nulla racione aspernari K) aspernari nulla racione U — 55 cit. 1. Reg. 16, 1 — 57 astitisset U astetisset K — 57 cit. 1. Reg. 16, 12 — 58 cit. Deut. 17, 15 — 61 cit. 1. Reg. 16, 1 — 63 cit. 1. Reg. 15, 1 — 64 implevit U] adimplevit K — 64 dignitati regie U] regie dignitati K — 66 perniciem U] pravitatem et perniciem K — 72 non U] om. K — 74 III. U] primum K — 180
Strana 181
76 ordine, dignitate, officio U] dignitate, officio, ordine K — 79 per- culsi U] percussi K — 84 pariter U] pariterque K — 87 cit. Eclus. 16,11—87 concreate U] concreati K — 89 cit. Ps. 2, 2—91 cit. Ex. 23,2 — 95 quodam modo U] quomodo K — 97 ipsum U] hoc ipsum K — 97 decretalis una U] una decretalis K — 98 verba amplecti U om. K — 98 cit. Mar. 13, 31 — 99 autem mea U] mea autem K — 101 narážka na Gal. 1, 8—9 — 103 virtutis U] veritatis K — 104 Cristi U] om. K — 106 fateretur U] dissentiret et fateretur K — 108 erecto U] erectam K — 110 humilitatis U] humanitatis K —114 predecesso- rum U] precessorum K — 121 factus K] om. U — 126 cit. Deut. 17, 18—19 — 129 omnibus U] om. K — 131 cit. Ios. 1, 8 — 132 facias U ] facies K — 136 cit. Eclus 49, 6—7 — 138 cit. Os. 8, 4 — 140 cit. Is. 22, 18 — 142 cit. Ier. 17, 13 (po dereliquerunt vypuštèno confundentur, recedentes a te) — 144 cit. podle Iob 10, 21—22 — 147 Dan. 11, 20 — 151 Paulus dicat U] predicit Paulus K ; cit. 2. Tim. 2, 5 — 168 strenue K] strennue U — 171 mei (nadepsáno nad škrtnutým nostri) U] nostri K — 172 coniciam U ] conviciam K — 172 parvulam U] per nullam K — 178 armatorum K] armorum U — 180 et U] om. K — 181 obsi- dione U] obsessione K — 189 dispersisti K] disparsisti U — 193 ar- genti et auri thecas U] argenti argentatas et auri tecas K — 197 rabidos K] rapidos U —198 invasoribus U] raptoribus K — 200 diruunt U] diruerunt K — 201 operoso K] opresso U — 204 ensis mucrone) ense mucrone K, ense mucronis U — 205 publicos U ] publicarum K — 206 audacter U] audaciter K — 207 religioni U] regioni K — 211 Boemie U] Boemorum K —212—213 fiunt... putantur K] facta sunt fi(u)nt recta racione pro non factis putantur U — 215 instituunt U] instituerunt K —217—8 et concordi omnium U ] concordi omniumque K — 218 electus U] om. K — 221 debet U] om. K — 226 si U] om. K — 228 vero U] autem K — 232 diadema U] diadema tuo ca- piti K — 232 eandemque U] eamque K — 233 nullam U] om. K — 234 itaque U] om. K — 235 noluisti U] noluisti et saltem coram me K (omylem opakováno po druhé) — 236 te ipsum U] temetipsum K — 243 v K explicit: Finitur prima satira a corona regni incliti Boemie, sequitur secunda (t. j. Audite, celi...). 181
76 ordine, dignitate, officio U] dignitate, officio, ordine K — 79 per- culsi U] percussi K — 84 pariter U] pariterque K — 87 cit. Eclus. 16,11—87 concreate U] concreati K — 89 cit. Ps. 2, 2—91 cit. Ex. 23,2 — 95 quodam modo U] quomodo K — 97 ipsum U] hoc ipsum K — 97 decretalis una U] una decretalis K — 98 verba amplecti U om. K — 98 cit. Mar. 13, 31 — 99 autem mea U] mea autem K — 101 narážka na Gal. 1, 8—9 — 103 virtutis U] veritatis K — 104 Cristi U] om. K — 106 fateretur U] dissentiret et fateretur K — 108 erecto U] erectam K — 110 humilitatis U] humanitatis K —114 predecesso- rum U] precessorum K — 121 factus K] om. U — 126 cit. Deut. 17, 18—19 — 129 omnibus U] om. K — 131 cit. Ios. 1, 8 — 132 facias U ] facies K — 136 cit. Eclus 49, 6—7 — 138 cit. Os. 8, 4 — 140 cit. Is. 22, 18 — 142 cit. Ier. 17, 13 (po dereliquerunt vypuštèno confundentur, recedentes a te) — 144 cit. podle Iob 10, 21—22 — 147 Dan. 11, 20 — 151 Paulus dicat U] predicit Paulus K ; cit. 2. Tim. 2, 5 — 168 strenue K] strennue U — 171 mei (nadepsáno nad škrtnutým nostri) U] nostri K — 172 coniciam U ] conviciam K — 172 parvulam U] per nullam K — 178 armatorum K] armorum U — 180 et U] om. K — 181 obsi- dione U] obsessione K — 189 dispersisti K] disparsisti U — 193 ar- genti et auri thecas U] argenti argentatas et auri tecas K — 197 rabidos K] rapidos U —198 invasoribus U] raptoribus K — 200 diruunt U] diruerunt K — 201 operoso K] opresso U — 204 ensis mucrone) ense mucrone K, ense mucronis U — 205 publicos U ] publicarum K — 206 audacter U] audaciter K — 207 religioni U] regioni K — 211 Boemie U] Boemorum K —212—213 fiunt... putantur K] facta sunt fi(u)nt recta racione pro non factis putantur U — 215 instituunt U] instituerunt K —217—8 et concordi omnium U ] concordi omniumque K — 218 electus U] om. K — 221 debet U] om. K — 226 si U] om. K — 228 vero U] autem K — 232 diadema U] diadema tuo ca- piti K — 232 eandemque U] eamque K — 233 nullam U] om. K — 234 itaque U] om. K — 235 noluisti U] noluisti et saltem coram me K (omylem opakováno po druhé) — 236 te ipsum U] temetipsum K — 243 v K explicit: Finitur prima satira a corona regni incliti Boemie, sequitur secunda (t. j. Audite, celi...). 181
Strana 182
200000 POZNÁMKY Husitské skladby budyšínského rukopisu nebylo možno vydat z ruko- pisu přímo, protože rukopis je dnes nedostupný. Je to pergamenový kodex oktávového formátu, chovaný v Gersdorfské knihovně v Budy- šíně (mezi oktávovými rukopisy č. 4). První zprávu o něm podal v ČČM 14, 1840, 409n. ruský slavista Izmail Srezněvskij a otiskl ně- kolik drobných ukázek. Jen stručně se o tomto rukopise zmiňuje V. Flajšhans (Bohemika Gersdorfské knihovny v Budyšíně, ČČM 83, 1909, 135). Zevrubný popis rukopisu nemáme. Z opisů víme, že byl dopsán 21. září 1448 a že písaři bylo zaplaceno 18 kop grošů. Jde tedy o opis, který vznikl osmadvacet let po napsání skladeb. Skladby podle výslovné datace vznikly v červnu až září roku 1420.— Jako celek tento budyšínský rukopis dosud vydán nebyl. Nejobšírnější ukázky z něho otiskl Zdeněk Nejedlý v Dějinách husitského zpěvu (Praha 1913; po- různu podle rejstříku, viz heslo Hádání Prahy s Kutnou Horou) a Arnošt Kraus v 1. svazku díla Husitství v literatuře, zejména německé (Praha 1917, str. 32n). Oba vydavatelé užili opisu prof. Urbánka. Vydání toto je pořízeno ze dvou opisů budyšínského rukopisu, na sobě nezávislých. Jeden opis je chován v knihovně Národního musea v Praze (sign. IIID5, označuji jej M). Byl dokončen v lednu roku 1842; za textem je připsáno rukou Václava Hanky: Věrně přepsáno z rukopisu Gerstorffské biblioteky v Budišíně. V Praze v lednu 1842. Je to opis pečlivě provedený. Nadpisy skladeb a kapitol jsou psány červeně, což, zdá se, je v souhlase s rukopisem. Červeně jsou také psány marginalie (o nich viz v úvodu k vysvětlivkám). Druhý opis je majetek profesora dr. Rudolfa Urbánka (označuji jej U). Tento opis byl podle sdělení prof. Urbánka pořízen asi roku 1910. Je psán jednak rukou historika V. Lívy, jednak rukou prof. Urbánka samého. Je pečlivě kolacionován s rukopisem, jak o tom svědčí dodatečné opravy (všechny rukou profe- sora Urbánka) v obojím rukopise. Proto mu ve vydání dávám zásadně přednost před opisem musejním. Prof. Urbánek měl být původně vy- davatelem této důležité památky, když ale s jeho účasti na vydání sešlo, dal svůj opis k disposici redakci Památek staré literatury české. Náleží mu za to jistě vřelý dík. Při vydávání Husitských skladeb budyšínského rukopisu se bylo třeba vyrovnat s dvěma důležitými otázkami. Především nutno konstatovat, že stranou tohoto vydání stojí otázka, kdo je autorem otištěných skladeb. V polemické literatuře o tomto předmětu vítězí zatím mínění, že auto- rem všech skladeb je Vavřinec z Březové. Nechávám tuto otázku bez řešení i bez komentáře. Úkolem edice je dát novému bádání materiál, 182
200000 POZNÁMKY Husitské skladby budyšínského rukopisu nebylo možno vydat z ruko- pisu přímo, protože rukopis je dnes nedostupný. Je to pergamenový kodex oktávového formátu, chovaný v Gersdorfské knihovně v Budy- šíně (mezi oktávovými rukopisy č. 4). První zprávu o něm podal v ČČM 14, 1840, 409n. ruský slavista Izmail Srezněvskij a otiskl ně- kolik drobných ukázek. Jen stručně se o tomto rukopise zmiňuje V. Flajšhans (Bohemika Gersdorfské knihovny v Budyšíně, ČČM 83, 1909, 135). Zevrubný popis rukopisu nemáme. Z opisů víme, že byl dopsán 21. září 1448 a že písaři bylo zaplaceno 18 kop grošů. Jde tedy o opis, který vznikl osmadvacet let po napsání skladeb. Skladby podle výslovné datace vznikly v červnu až září roku 1420.— Jako celek tento budyšínský rukopis dosud vydán nebyl. Nejobšírnější ukázky z něho otiskl Zdeněk Nejedlý v Dějinách husitského zpěvu (Praha 1913; po- různu podle rejstříku, viz heslo Hádání Prahy s Kutnou Horou) a Arnošt Kraus v 1. svazku díla Husitství v literatuře, zejména německé (Praha 1917, str. 32n). Oba vydavatelé užili opisu prof. Urbánka. Vydání toto je pořízeno ze dvou opisů budyšínského rukopisu, na sobě nezávislých. Jeden opis je chován v knihovně Národního musea v Praze (sign. IIID5, označuji jej M). Byl dokončen v lednu roku 1842; za textem je připsáno rukou Václava Hanky: Věrně přepsáno z rukopisu Gerstorffské biblioteky v Budišíně. V Praze v lednu 1842. Je to opis pečlivě provedený. Nadpisy skladeb a kapitol jsou psány červeně, což, zdá se, je v souhlase s rukopisem. Červeně jsou také psány marginalie (o nich viz v úvodu k vysvětlivkám). Druhý opis je majetek profesora dr. Rudolfa Urbánka (označuji jej U). Tento opis byl podle sdělení prof. Urbánka pořízen asi roku 1910. Je psán jednak rukou historika V. Lívy, jednak rukou prof. Urbánka samého. Je pečlivě kolacionován s rukopisem, jak o tom svědčí dodatečné opravy (všechny rukou profe- sora Urbánka) v obojím rukopise. Proto mu ve vydání dávám zásadně přednost před opisem musejním. Prof. Urbánek měl být původně vy- davatelem této důležité památky, když ale s jeho účasti na vydání sešlo, dal svůj opis k disposici redakci Památek staré literatury české. Náleží mu za to jistě vřelý dík. Při vydávání Husitských skladeb budyšínského rukopisu se bylo třeba vyrovnat s dvěma důležitými otázkami. Především nutno konstatovat, že stranou tohoto vydání stojí otázka, kdo je autorem otištěných skladeb. V polemické literatuře o tomto předmětu vítězí zatím mínění, že auto- rem všech skladeb je Vavřinec z Březové. Nechávám tuto otázku bez řešení i bez komentáře. Úkolem edice je dát novému bádání materiál, 182
Strana 183
jejž dosud nemělo, t. j. text skladeb. — Vydavatelským problémem zvláštního druhu je v tomto vydání otázka kvantity. Budyšínský rukopis zachycuje kvantitu, a to svým zvláštním způsobem. Mezi oběma opisy je v zaznamenávání kvantity tu a tam rozdíl, neskresluje se však tím podoba rukopisu po této stránce, a to tím méně, když je zřejmé, že opis U je, jak již řečeno, ještě dodatečně srovnáván s rukopisem a je tedy rukopisu bližší. Systém označování délky samohlásek je v obou opisech a tedy také v rukopise tento: -i- a -í- se nerozlišuje, je psáno vždy -í- (pokud není užito rozlišeného -y- a rý-); je přesně a důsledně rozlišeno -ě- a -ie-, -ě- je psáno -íe-, -ie- je psáno -ié-; ostatní samohlásky neozna- čené jsou krátké nebo dlouhé; ostatní samohlásky označené čárkou jsou jen dlouhé. Ve vydání se držím těchto hlavních zásad: -i- a -í- rozlišuji podle pravděpodobného běžného usu té doby; -ě- a -ie- nechávám v zásadě podle rukopisu, pokud jsem nucen odchýlit se od rukopisu (opisů), zaznamenávám to v poznámkách; ostatní neoznačené samo- hlásky nechávám krátké, a to v případech, jde-li o krátkou samohlásku podle pravděpodobného běžného usu té doby, a v případech, kde je pro krátkost zdánlivě nenáležitou nějaká opora: (jinak doložené) ve spisov- ném jazyce té doby, vliv dialektu a pod.; čárkou označené samohlásky nechávám v zásadě dlouhé, pokud se odchyluji od rukopisu (opisů), za- znamenávám to v poznámkách. Pro studium staročeské kvantity je důležité, aby byl otištěn všechen kritický aparát kvantity se týkající. Za vlastními poznámkami ke každé jednotlivé části sborníku otiskuji soupis slov, v nichž neoznačená samohláska (tištěná kursivou) je v přepise nahrazena samohláskou dlouhou. — Pokud je ve vlastních poznámkách u transkribované podoby slova zkratka opisu, znamená to, že transkribovaný tvar se přesně shoduje se zápisem v udaném opise. Na závěr je třeba poděkovati všem, kdo mi v práci přispěli radou a pomocí. Správě knihovny Národního musea v Praze děkuji za půjčení opisu. Prof. Urbánek nejen dal svůj opis k disposici, ale ochotně mi poradil v každé nesnázi. Díkem jsem zavázán i redaktorům tohoto svazku, pp. prof. V. Vážnému a B. Rybovi (jeho některé opravy textu označuji zkratkou Ry). Zvláštním díkem jsem zavázán p. prof. Ryšán- kovi za cenné rady a příteli docentu dr. Antonínu Škarkovi za účinnou pomoc při čtení korektur a při řešení některých svízelných drobných otázek. — ŽALOBA KORUNY ČESKÉ 5 prosviecenému] proswíecenému U, M — 18 lhostajnostech] lhoſtáynostech U, M — 24 přieznivost M] přiezniwost U —25 usi- loval M] úsílowal U — 34 štědré M] stíedře U — 42 přieznivého příezňíwého U, M — 43 pravějé ] prawíége U, M — 52 zvěhlasného zwíéhlasného U, M — 61 v tvárnost] twárnost U, M — 63 objímanie obgímáňíe U, M — 71 jasnějé] iasníége M, U — 78 hanebným M] 183
jejž dosud nemělo, t. j. text skladeb. — Vydavatelským problémem zvláštního druhu je v tomto vydání otázka kvantity. Budyšínský rukopis zachycuje kvantitu, a to svým zvláštním způsobem. Mezi oběma opisy je v zaznamenávání kvantity tu a tam rozdíl, neskresluje se však tím podoba rukopisu po této stránce, a to tím méně, když je zřejmé, že opis U je, jak již řečeno, ještě dodatečně srovnáván s rukopisem a je tedy rukopisu bližší. Systém označování délky samohlásek je v obou opisech a tedy také v rukopise tento: -i- a -í- se nerozlišuje, je psáno vždy -í- (pokud není užito rozlišeného -y- a rý-); je přesně a důsledně rozlišeno -ě- a -ie-, -ě- je psáno -íe-, -ie- je psáno -ié-; ostatní samohlásky neozna- čené jsou krátké nebo dlouhé; ostatní samohlásky označené čárkou jsou jen dlouhé. Ve vydání se držím těchto hlavních zásad: -i- a -í- rozlišuji podle pravděpodobného běžného usu té doby; -ě- a -ie- nechávám v zásadě podle rukopisu, pokud jsem nucen odchýlit se od rukopisu (opisů), zaznamenávám to v poznámkách; ostatní neoznačené samo- hlásky nechávám krátké, a to v případech, jde-li o krátkou samohlásku podle pravděpodobného běžného usu té doby, a v případech, kde je pro krátkost zdánlivě nenáležitou nějaká opora: (jinak doložené) ve spisov- ném jazyce té doby, vliv dialektu a pod.; čárkou označené samohlásky nechávám v zásadě dlouhé, pokud se odchyluji od rukopisu (opisů), za- znamenávám to v poznámkách. Pro studium staročeské kvantity je důležité, aby byl otištěn všechen kritický aparát kvantity se týkající. Za vlastními poznámkami ke každé jednotlivé části sborníku otiskuji soupis slov, v nichž neoznačená samohláska (tištěná kursivou) je v přepise nahrazena samohláskou dlouhou. — Pokud je ve vlastních poznámkách u transkribované podoby slova zkratka opisu, znamená to, že transkribovaný tvar se přesně shoduje se zápisem v udaném opise. Na závěr je třeba poděkovati všem, kdo mi v práci přispěli radou a pomocí. Správě knihovny Národního musea v Praze děkuji za půjčení opisu. Prof. Urbánek nejen dal svůj opis k disposici, ale ochotně mi poradil v každé nesnázi. Díkem jsem zavázán i redaktorům tohoto svazku, pp. prof. V. Vážnému a B. Rybovi (jeho některé opravy textu označuji zkratkou Ry). Zvláštním díkem jsem zavázán p. prof. Ryšán- kovi za cenné rady a příteli docentu dr. Antonínu Škarkovi za účinnou pomoc při čtení korektur a při řešení některých svízelných drobných otázek. — ŽALOBA KORUNY ČESKÉ 5 prosviecenému] proswíecenému U, M — 18 lhostajnostech] lhoſtáynostech U, M — 24 přieznivost M] přiezniwost U —25 usi- loval M] úsílowal U — 34 štědré M] stíedře U — 42 přieznivého příezňíwého U, M — 43 pravějé ] prawíége U, M — 52 zvěhlasného zwíéhlasného U, M — 61 v tvárnost] twárnost U, M — 63 objímanie obgímáňíe U, M — 71 jasnějé] iasníége M, U — 78 hanebným M] 183
Strana 184
hane nebným U — 87 těla M] tíéla U — 94 pronikavějé] proňíka- wiége U, M — 114 obraněním] obramením U, M — 115 obraněn obramen U, M — 116 dobrodění M] dobrodíéní U — 121 vzala) wſala U, M — 125 přiezněch M] příezňech U — 138 často] často čaſto U; za škodu následuje (U, M) wyznala, ale je škrtnuto — 169 usvadla M] vſwadlá U — 171 dobroděnie zloděnie M] dobrodíéníe zlodíéníé U — 187 kacierstvie U ] kacieřstwié M — 190 uší] U, M omylem dusí; uražetedlná U ] uražítedlná M — 205 přikázanie ] příká- záňíé U,M — 209 ot počátku U] ot počátka M — 215 vinice] wín- ňíce U, M — 218 pohřěšenie] pohříésenie U, M — 244 křivotu] krzíwotú U, M — 249 spálena] ſpálená U, M — 254 spravedlivými U] sprawedlnýmí M — 261 věru] wierú U, M — 275 řiekají M] říekágí U — 276 nechajžt M] necháyžť U; zprostí] zprostíé U, M— 283 Poraž U ] Poraz M — 288 toho (podle lat. hunc) Ry] twého U, M — 294 stíhaj U] Stříhay M — 309 s země M] s zemíé U; neobtě- žuje M] neobtíéžuge U — 313 upřémnosti] úpřemností U, M — 315 sstaralého ] staralého U, M —316 postúpili] U, M omylem potu- pílí — 317 a 318 v rukopise červeně podtrženo — 318 měsiece ] mié- siece U, M. Úpravy kvantity: 5 řéci, 7 výmol, 9 vynášeti, 32 lónem, 33 ulúčilú, 67 vévodí, výsost, 71 rydánie, 73 ó, ó, 75 zjednáním, ó, ó, 78, 80, 81 ó (5X), 87 obrátiti, 104, 109 ó, 123 mlékem, 130 nésti, 131 kralovánie, 132 několikrát, 136 výsosti, 140 ulúčilé, 149 upáliti, 152 výsost, 155 neohlásil, 161 smýkati, upáliti, 170 tvýma, 192 skládati, 193 vnášeti, 201 bezprávně, 220 ó, 223 skonánie, 233 darováním, 236 nevýprav- ného, 237 sjednávanie, 241 následování, 250 6, 251 svésti, 252 slito- vánie, 258 vyznávaji, hájiti, 259 brániti, 260 žádúcie, 262 nádržením, 283 ztáhni, 284 následováním, 293 stálosti. POROK KORUNY ČESKÉ 16 z neduhu] neduhu U, M — 12 a 13 prohřěšenie] prohříéſsenie U, M — 17 obraněn] obramen U, M — 18 mateře ] mateříé U, M. — 39 dětí M] diétí U — 46 ohaveným ] ohaweném U, M — 55 Pohaněnú M] Pohaňe ňenú U — 61 lepotu M] lepotú U — 69 zmieněných M] zmíeňených U — 70 světlejé] swietlége U, M — 74 David] Dáwíd U, M — 81 řečenému M] řčenému U — 94 výmluvy] wýmluwy U, wýmluwý M — 95 svolávce M] swoláwče U — 106 usty] vſty U, M — 115 rozhřěšeni] rozhříésseňí U, M — 125 David] Dáwíd U, M — 128 posmievati M] poſmíewatí U — 141 poddaným ] poddáným U, M — 153 věřiti M] wíéřítí U — 154 pravdě ] prawdíé U — 161 ukrut- nost] úkrutnost U, M — 167 popravcí] popráwcí U, M — 189 usty! úfty U, M — 197 Tamť] Támť U, M — 199 v nemnohých] we mno- hých U, M (opraveno podle smyslu a podle lat. in paucis) — 208 sebrav M] sebráw U — 219 a 220 z Dalmacie, z Bulgarie] z Dalmacíé, z Bul- 184
hane nebným U — 87 těla M] tíéla U — 94 pronikavějé] proňíka- wiége U, M — 114 obraněním] obramením U, M — 115 obraněn obramen U, M — 116 dobrodění M] dobrodíéní U — 121 vzala) wſala U, M — 125 přiezněch M] příezňech U — 138 často] často čaſto U; za škodu následuje (U, M) wyznala, ale je škrtnuto — 169 usvadla M] vſwadlá U — 171 dobroděnie zloděnie M] dobrodíéníe zlodíéníé U — 187 kacierstvie U ] kacieřstwié M — 190 uší] U, M omylem dusí; uražetedlná U ] uražítedlná M — 205 přikázanie ] příká- záňíé U,M — 209 ot počátku U] ot počátka M — 215 vinice] wín- ňíce U, M — 218 pohřěšenie] pohříésenie U, M — 244 křivotu] krzíwotú U, M — 249 spálena] ſpálená U, M — 254 spravedlivými U] sprawedlnýmí M — 261 věru] wierú U, M — 275 řiekají M] říekágí U — 276 nechajžt M] necháyžť U; zprostí] zprostíé U, M— 283 Poraž U ] Poraz M — 288 toho (podle lat. hunc) Ry] twého U, M — 294 stíhaj U] Stříhay M — 309 s země M] s zemíé U; neobtě- žuje M] neobtíéžuge U — 313 upřémnosti] úpřemností U, M — 315 sstaralého ] staralého U, M —316 postúpili] U, M omylem potu- pílí — 317 a 318 v rukopise červeně podtrženo — 318 měsiece ] mié- siece U, M. Úpravy kvantity: 5 řéci, 7 výmol, 9 vynášeti, 32 lónem, 33 ulúčilú, 67 vévodí, výsost, 71 rydánie, 73 ó, ó, 75 zjednáním, ó, ó, 78, 80, 81 ó (5X), 87 obrátiti, 104, 109 ó, 123 mlékem, 130 nésti, 131 kralovánie, 132 několikrát, 136 výsosti, 140 ulúčilé, 149 upáliti, 152 výsost, 155 neohlásil, 161 smýkati, upáliti, 170 tvýma, 192 skládati, 193 vnášeti, 201 bezprávně, 220 ó, 223 skonánie, 233 darováním, 236 nevýprav- ného, 237 sjednávanie, 241 následování, 250 6, 251 svésti, 252 slito- vánie, 258 vyznávaji, hájiti, 259 brániti, 260 žádúcie, 262 nádržením, 283 ztáhni, 284 následováním, 293 stálosti. POROK KORUNY ČESKÉ 16 z neduhu] neduhu U, M — 12 a 13 prohřěšenie] prohříéſsenie U, M — 17 obraněn] obramen U, M — 18 mateře ] mateříé U, M. — 39 dětí M] diétí U — 46 ohaveným ] ohaweném U, M — 55 Pohaněnú M] Pohaňe ňenú U — 61 lepotu M] lepotú U — 69 zmieněných M] zmíeňených U — 70 světlejé] swietlége U, M — 74 David] Dáwíd U, M — 81 řečenému M] řčenému U — 94 výmluvy] wýmluwy U, wýmluwý M — 95 svolávce M] swoláwče U — 106 usty] vſty U, M — 115 rozhřěšeni] rozhříésseňí U, M — 125 David] Dáwíd U, M — 128 posmievati M] poſmíewatí U — 141 poddaným ] poddáným U, M — 153 věřiti M] wíéřítí U — 154 pravdě ] prawdíé U — 161 ukrut- nost] úkrutnost U, M — 167 popravcí] popráwcí U, M — 189 usty! úfty U, M — 197 Tamť] Támť U, M — 199 v nemnohých] we mno- hých U, M (opraveno podle smyslu a podle lat. in paucis) — 208 sebrav M] sebráw U — 219 a 220 z Dalmacie, z Bulgarie] z Dalmacíé, z Bul- 184
Strana 185
garíé U, z Dalmacíe, z Bulgaříe M — 222 turynské M] Túrynské U — 244 děti M] diétí U — 278 zachovávaných] zachowáných U, M — 313 ukrutného] úkrutného U, M. Úpravy kvantity: 2 ó, 4 žádala, 6 vážnú, 11 trhánie, 12 tepúciemu, 13 obrátiti, 14 bezprávie, 15 trýzní, 20 rozmlúvati, 23 ó, 28 bezpráv- ným, 33 pánóv, 44 sjednánie, 48 smýšlíš, 55 smýšlíš-li, 70 oznámiti, 79 otsúditi, 91 blúditi, 97 otsúzený, 98 kardinálové, 100 neústupně, 102 tráli, 110 dopomáhali, 117 svázáni, skrúceni, 124 poblúditi, 129 rúhati, 138 jistějéť, 142 přichýliti, 160 neukázalo, 167 poprávcí, 171 pánóv, 178 podlé, 180 zachovávati, 197 pójdú, 204 pohádám, 208 podstúpiti, 211 nájemníka, 212 pánóv, 215 drásty, 216 dávních, 227 dobývaje, 232 pótkách, 233 dobývaní, 234 bojovánie, 243, 250 súditi, 252 čalúny, 265 vydávajíce, 267 korunovánie, ó, 271 korunovánie, 272 pánóv, 276 korunovánie, 277 podlé, práv, 300 korunovánie, 301 ó, 305 vážně. TUTO SU POPSÁNY KRAJINY Nadpis červený a iniciála K přes 6 řádek — 1 uherský] úherský U, M — 8 plané ] prawé podtečkováno a vedle připsáno cizí rukou plané U, M — 19 a další: počáteční písmena jsou psána červeně a oddělena od ostatku slova — 30 Štyrští] Styrsstí U, M — 49 litomyšlský] Líto- myslský U, M — za v. 53 připsáno v U (prý v rukopise cizí rukou): Knyežata slezſká aneb polſká (v. 41), v M není zmínka. Úpravy kvantity: nadpis: uherský, 9 páté, 10 léci, 35 Švábi, 48 olomúcký, 51 prelátové. VERŠOVANÁ ŽALOBA Bez nadpisu — iniciála N přes 7 řádek — 12 řéci] řecí U, řečí M — 39 z kmene] kmene U, M — 40 teď] ted U, Ged M — 60 ctí U] čtí M — 84 plnt ] plňt U, M — 86 zřejmý U] zreymý M — 88 dobro- děnie M] dobrodíéňíé U — 120 křivoty M] kříwdy U — 136 sě M swé U — 174 skúpa ] ſkúpá U, M — 187 jie M] gíe U — 192 moři- tedlnú] v M podtečkováno a po straně připsáno hořem žrawú, podle U připsáno dodatečně cizí rukou — 336 s zimú] zymú U, M — 356 v ohnitú U] Wóhňítú M — 357 vyvedl U] wywedls M — 364 poraž U] poraz M — 367 netryzňuje U] netryznuge M — 370 dobroděn- stvie M] dobrodién twié U — 375 jímžs své] gímž swé U, M — 377 dědictva U ] díédíectwa M — 383 poraž U] Poraz M —387 mé] míe U, M — 403 Poraž U] Poraz M — 432 kacieřstvo U] kaciérstwo M — 460 své] twé U, M — 476 krále] králé U, M — 481 vypleň U] Wypley M — 495 miesta] miesta U, M — 511 Neb U] Nebt M — 518 v óbižnosti U ] Wobížností M — 519 se v U i M opakuje omylem dvakrát, po druhé za v. 520 — 533 příčinu M.] příčínú U — 534 vinu] 185
garíé U, z Dalmacíe, z Bulgaříe M — 222 turynské M] Túrynské U — 244 děti M] diétí U — 278 zachovávaných] zachowáných U, M — 313 ukrutného] úkrutného U, M. Úpravy kvantity: 2 ó, 4 žádala, 6 vážnú, 11 trhánie, 12 tepúciemu, 13 obrátiti, 14 bezprávie, 15 trýzní, 20 rozmlúvati, 23 ó, 28 bezpráv- ným, 33 pánóv, 44 sjednánie, 48 smýšlíš, 55 smýšlíš-li, 70 oznámiti, 79 otsúditi, 91 blúditi, 97 otsúzený, 98 kardinálové, 100 neústupně, 102 tráli, 110 dopomáhali, 117 svázáni, skrúceni, 124 poblúditi, 129 rúhati, 138 jistějéť, 142 přichýliti, 160 neukázalo, 167 poprávcí, 171 pánóv, 178 podlé, 180 zachovávati, 197 pójdú, 204 pohádám, 208 podstúpiti, 211 nájemníka, 212 pánóv, 215 drásty, 216 dávních, 227 dobývaje, 232 pótkách, 233 dobývaní, 234 bojovánie, 243, 250 súditi, 252 čalúny, 265 vydávajíce, 267 korunovánie, ó, 271 korunovánie, 272 pánóv, 276 korunovánie, 277 podlé, práv, 300 korunovánie, 301 ó, 305 vážně. TUTO SU POPSÁNY KRAJINY Nadpis červený a iniciála K přes 6 řádek — 1 uherský] úherský U, M — 8 plané ] prawé podtečkováno a vedle připsáno cizí rukou plané U, M — 19 a další: počáteční písmena jsou psána červeně a oddělena od ostatku slova — 30 Štyrští] Styrsstí U, M — 49 litomyšlský] Líto- myslský U, M — za v. 53 připsáno v U (prý v rukopise cizí rukou): Knyežata slezſká aneb polſká (v. 41), v M není zmínka. Úpravy kvantity: nadpis: uherský, 9 páté, 10 léci, 35 Švábi, 48 olomúcký, 51 prelátové. VERŠOVANÁ ŽALOBA Bez nadpisu — iniciála N přes 7 řádek — 12 řéci] řecí U, řečí M — 39 z kmene] kmene U, M — 40 teď] ted U, Ged M — 60 ctí U] čtí M — 84 plnt ] plňt U, M — 86 zřejmý U] zreymý M — 88 dobro- děnie M] dobrodíéňíé U — 120 křivoty M] kříwdy U — 136 sě M swé U — 174 skúpa ] ſkúpá U, M — 187 jie M] gíe U — 192 moři- tedlnú] v M podtečkováno a po straně připsáno hořem žrawú, podle U připsáno dodatečně cizí rukou — 336 s zimú] zymú U, M — 356 v ohnitú U] Wóhňítú M — 357 vyvedl U] wywedls M — 364 poraž U] poraz M — 367 netryzňuje U] netryznuge M — 370 dobroděn- stvie M] dobrodién twié U — 375 jímžs své] gímž swé U, M — 377 dědictva U ] díédíectwa M — 383 poraž U] Poraz M —387 mé] míe U, M — 403 Poraž U] Poraz M — 432 kacieřstvo U] kaciérstwo M — 460 své] twé U, M — 476 krále] králé U, M — 481 vypleň U] Wypley M — 495 miesta] miesta U, M — 511 Neb U] Nebt M — 518 v óbižnosti U ] Wobížností M — 519 se v U i M opakuje omylem dvakrát, po druhé za v. 520 — 533 příčinu M.] příčínú U — 534 vinu] 185
Strana 186
wíny U,M — 537 panování U] panowaňí M — 538 pýchaní M] pý- cháňí U — 544 siemě M] síemíé U; tvého] swého U, M — 548 krot- čějé] krotčíége U, M — 575 svú ... svými] Twú... twýmí U, M — 577 dvěma M] dwíéma U; pánoma M] pánóma U — 598 ostřéhati] oſtřehati U, oftříéhatí M — 601 vinici] wínňící U, M — 613 Osvět M] Oswiéť U — 616 svietiti] swietítí U, M — 624 stádu žádúcieho U] stadu žaducíého M — 628 tam] Tám U, M — 638 vádu M] wadu U. Úpravy kvantity: 12 řéci, 30 povýšila, 37 pánem, 62 přispářejíc, 79 nedávno, 114 řéci, 121 upáliti, 129 vyznávanie, 170 oznámenie. 152 odstúpení, 155 ustúpiti, 156 uvláčiti, 157 upáliti, 174 věrným, 181 vyznávanie, 182 přikázanie, 209 tráti, 221 přikázanie, 238 pokánie, 246 pohúbciem, 247 rúhatelom, 250 túžiti, 253 věrné, 254 tvé, 261 pomáhají, 262 porúhají, 269 Ó, přehorúcie, 274 svých, 314 rúháte, 330 slúžiti, 332 pánóv, 374 slitovánie, 378 slávú, 385 doufánie, 386 smilovánie, 410 váží, 412 nevstávali, 415 všemohúcí, 419 skrýše, 439 hřiechóv, 440 kázanie, 462 pochválili, 463 pohrýžili, 465 svú, 466 ne- žádají, 470 vzhóru, 473 tráli, 478 stáli, tráli, 488 kázanie, 517 panování, 548 krotčějé, 574 dobývati, 579 poslúžiti, 585 prodávají, 591 chýře, 592 pastýře, 598 stáda, ostřéhati, 604 vyhánějí, 635 O, 638 vádu, 641 chválé. POROK KORUNY ČESKÉ Nadpis psán červeně, iniciála J přes pět řádek — 2 země] zemíé U, M— 13 děti M] díétí U — 31 lúpežníka M] lúpezňíka U — 32 země M] zemíé U — 44 zemany podle U] v rukopise prý jiným inkoustem i jinou rukou m. podtečkovaného zmorawy; v M zemany bez poznámky — 53 Túrkóv M] Túrkóm U — 82 lestné U ] 1stné M — 116 knězskú U] kněžskú M — 124 gerlickému M] Gérlicskému U — 133 spolkem U] spólkem M — 148 svědčie M] swiédčíé U — 162 z země M] zzemíé U — 181 Vy] iniciála W přes 2 řádky — 204 váhu U] wahú M — 227 purkrabě U] purkrabíé M — 234 všem U] owssem M — 284 bezměrného U ] bezmíérného M — 300 jiný l smyslný podtečkováno a vedle připsáno gíný U, M — 304 země M] zemíé U — 318 hlavě M] hlawíé U — 320 ustavením] vstaweňí U, M — 326 podma- něny] podmaníeňí U, M — 238 země] zemíé U, M — za v. 342 Ještě poslyšte dále červeně psáno a podtrženo — 359 poddaným ] pod- dáným U, M —362 ukrutně U ] úkrutňe M — 366 poddané] poddáné U, M —373 ot studnice] otstdňícíé U, otstudňíce M —375 schodný zřeymý podtečkováno a vedle připsáno (podle U cizí rukou a cizím in- koustem) schodný — 380 a 385 země M] zemíé U — 392 vystřiehati M] wyfřehatí U — 408 příčinu budu M] příčinú budú U — 418 těží] tíéží U, M — za v. 438 Ještě je napomíná dobrotivě červeně psáno a pod- trženo — 446 Nastaneť U] Nestanet M — 466 jimiž M] Gímž U — 475 zove U ] zówe M — 479 země] zemíé U — 481 tam U] tám M — 186
wíny U,M — 537 panování U] panowaňí M — 538 pýchaní M] pý- cháňí U — 544 siemě M] síemíé U; tvého] swého U, M — 548 krot- čějé] krotčíége U, M — 575 svú ... svými] Twú... twýmí U, M — 577 dvěma M] dwíéma U; pánoma M] pánóma U — 598 ostřéhati] oſtřehati U, oftříéhatí M — 601 vinici] wínňící U, M — 613 Osvět M] Oswiéť U — 616 svietiti] swietítí U, M — 624 stádu žádúcieho U] stadu žaducíého M — 628 tam] Tám U, M — 638 vádu M] wadu U. Úpravy kvantity: 12 řéci, 30 povýšila, 37 pánem, 62 přispářejíc, 79 nedávno, 114 řéci, 121 upáliti, 129 vyznávanie, 170 oznámenie. 152 odstúpení, 155 ustúpiti, 156 uvláčiti, 157 upáliti, 174 věrným, 181 vyznávanie, 182 přikázanie, 209 tráti, 221 přikázanie, 238 pokánie, 246 pohúbciem, 247 rúhatelom, 250 túžiti, 253 věrné, 254 tvé, 261 pomáhají, 262 porúhají, 269 Ó, přehorúcie, 274 svých, 314 rúháte, 330 slúžiti, 332 pánóv, 374 slitovánie, 378 slávú, 385 doufánie, 386 smilovánie, 410 váží, 412 nevstávali, 415 všemohúcí, 419 skrýše, 439 hřiechóv, 440 kázanie, 462 pochválili, 463 pohrýžili, 465 svú, 466 ne- žádají, 470 vzhóru, 473 tráli, 478 stáli, tráli, 488 kázanie, 517 panování, 548 krotčějé, 574 dobývati, 579 poslúžiti, 585 prodávají, 591 chýře, 592 pastýře, 598 stáda, ostřéhati, 604 vyhánějí, 635 O, 638 vádu, 641 chválé. POROK KORUNY ČESKÉ Nadpis psán červeně, iniciála J přes pět řádek — 2 země] zemíé U, M— 13 děti M] díétí U — 31 lúpežníka M] lúpezňíka U — 32 země M] zemíé U — 44 zemany podle U] v rukopise prý jiným inkoustem i jinou rukou m. podtečkovaného zmorawy; v M zemany bez poznámky — 53 Túrkóv M] Túrkóm U — 82 lestné U ] 1stné M — 116 knězskú U] kněžskú M — 124 gerlickému M] Gérlicskému U — 133 spolkem U] spólkem M — 148 svědčie M] swiédčíé U — 162 z země M] zzemíé U — 181 Vy] iniciála W přes 2 řádky — 204 váhu U] wahú M — 227 purkrabě U] purkrabíé M — 234 všem U] owssem M — 284 bezměrného U ] bezmíérného M — 300 jiný l smyslný podtečkováno a vedle připsáno gíný U, M — 304 země M] zemíé U — 318 hlavě M] hlawíé U — 320 ustavením] vstaweňí U, M — 326 podma- něny] podmaníeňí U, M — 238 země] zemíé U, M — za v. 342 Ještě poslyšte dále červeně psáno a podtrženo — 359 poddaným ] pod- dáným U, M —362 ukrutně U ] úkrutňe M — 366 poddané] poddáné U, M —373 ot studnice] otstdňícíé U, otstudňíce M —375 schodný zřeymý podtečkováno a vedle připsáno (podle U cizí rukou a cizím in- koustem) schodný — 380 a 385 země M] zemíé U — 392 vystřiehati M] wyfřehatí U — 408 příčinu budu M] příčinú budú U — 418 těží] tíéží U, M — za v. 438 Ještě je napomíná dobrotivě červeně psáno a pod- trženo — 446 Nastaneť U] Nestanet M — 466 jimiž M] Gímž U — 475 zove U ] zówe M — 479 země] zemíé U — 481 tam U] tám M — 186
Strana 187
482 i Rasy U] rafí M —501 vaše U] wájse M — za v. 544 Učiňtež po- kánie, páni psáno červeně a podtrženo — 557 chtě si] Chtíe síe U, M — 573 zdravie] zdráwíé U, M — 583 ztroskutá U] ztroſkotá M — za v. 584 Nedajte své chvály ciziemu psáno červeně a podtrženo. Úpravy kvantity: nadpis: pánóm, korunování, 12 řéci, 14 zchová- nie, 49 povýšiti, 87 ztrýznil, 91 zlúpiti, 96 pojčiti, 108 řéci, 115 vy- znávali, 133 oznámili, 141 nařéci, 185 dávna, 194 bezprávnost, 207 bezprávný, 212 právě řéci, 213 dávnosti, 215 korunování, 245, 261 podlé, 270 ó, 276 vésti, 292 krású, 294 pomazánie, 301 pánóv, 303 podlé, 333 přikázanie, 334 kralovánie, 338 bezprávně, 343 slýchali, 352 podlé, 367 vésti, 375 pósobce, 388 bezprávnosti, 396 budúcieho, 403 dávna, 409 pořád, 460 sápaje, 464 blúditi, 486 navrácení, 493 vyháněti, 538 vypósobci, za v. 544 pokánie, 549 pováháte, 551 budú- cieho, 552 horúcieho, 555 vyznávati, 559 skrýti, 562 poslúchajte, 565 vyznávajte, 575 všemohúcí, 624 řéci, 636 vrátíte, 638 spomáhati, 650 staránie, 653 přestánie. HÁDÁNÍ PRAHY S KUTNOU HOROU Bez nadpisu, iniciála T přes dva řádky; i dále jsou nadpisy kapitol psány červeně a červená iniciálová písmena přes dva řádky — 21 připište ] pří- písstíe U, M — 80 ohlášenú M] ohláseňú U, M — 89 všie M] wísíe U — 95 čteme] čteňíé U, M — 113 potupena] potupená U — 114 proměněna] promíeňená U, M — 117 Děti ] Díétí U, M — 125 z nice] zňíče U, M — 177 David] dáwíd U, M — 189 biskupie] biſkupíe U, M — 212 netkút] Negsút přeškrtnuto a připsáno Netkút U, M — 238 bezměrni U ] bezmiérňí M — 254 z ovoce U] zówoce M — 294 za kacieřstvie U ] zakacíérstwíe M — 301 pod dvěma zpósobama] pod- dwiéma zpóſobama U, poddwiéma zpósoboma M — 303 dal U ] dál M — 309 od počátka U] odpočátku M — 339 biskupom U] bisku- póm M — 341 Má U] Mát M — 345 dobrá] dobré U, M — 357 učiňte M] včinte U — 358 nepřestaňte] nepřeſtante U, M — 359 na- vštievenie M] nawstieweňíé U — 383 Satanova U ] Šatanowa M — 396 nebť U] Neb M — 413 nikdy M] ňíkdý U — nadpis za v. 418 k svěckému U ] kswietskemv M — 430 posmievati ] posmiewatí U, M— 452 i Králevých M] králewých U — 456 vzdoru M] vzdóru U — 459 pravdú M] pravdu U — 461 mnozstwie M] mnozstwie U — 544 peněžný U] peňíéžný M — 553 omiežděna M] omíéždíená U — 556 země] zemíé U, M — 614 pomocníkom U] pomocňíkóm M — 640 váži ] wází U, M — 644 coť U] Což M; slušěno M] slussíéno U — 655 v tom U ] o tom M — 662 cot U ] Toť M — 663 rytiny U] rítíny M — 664 slitiny U ] slítínv M — 670 zetřieny U ] zetřeny M — 692 ne- vidie M] newidíe U — 728 podle U před swatým škrtnuto lídem — 732 svatost U] swátoft M — 741 nikdiež M] ňíkdíež U — 748 zpie- vati Ml zpíewatí U — nadpis za v. 766 otpoviedá] otpovíedá U, 187
482 i Rasy U] rafí M —501 vaše U] wájse M — za v. 544 Učiňtež po- kánie, páni psáno červeně a podtrženo — 557 chtě si] Chtíe síe U, M — 573 zdravie] zdráwíé U, M — 583 ztroskutá U] ztroſkotá M — za v. 584 Nedajte své chvály ciziemu psáno červeně a podtrženo. Úpravy kvantity: nadpis: pánóm, korunování, 12 řéci, 14 zchová- nie, 49 povýšiti, 87 ztrýznil, 91 zlúpiti, 96 pojčiti, 108 řéci, 115 vy- znávali, 133 oznámili, 141 nařéci, 185 dávna, 194 bezprávnost, 207 bezprávný, 212 právě řéci, 213 dávnosti, 215 korunování, 245, 261 podlé, 270 ó, 276 vésti, 292 krású, 294 pomazánie, 301 pánóv, 303 podlé, 333 přikázanie, 334 kralovánie, 338 bezprávně, 343 slýchali, 352 podlé, 367 vésti, 375 pósobce, 388 bezprávnosti, 396 budúcieho, 403 dávna, 409 pořád, 460 sápaje, 464 blúditi, 486 navrácení, 493 vyháněti, 538 vypósobci, za v. 544 pokánie, 549 pováháte, 551 budú- cieho, 552 horúcieho, 555 vyznávati, 559 skrýti, 562 poslúchajte, 565 vyznávajte, 575 všemohúcí, 624 řéci, 636 vrátíte, 638 spomáhati, 650 staránie, 653 přestánie. HÁDÁNÍ PRAHY S KUTNOU HOROU Bez nadpisu, iniciála T přes dva řádky; i dále jsou nadpisy kapitol psány červeně a červená iniciálová písmena přes dva řádky — 21 připište ] pří- písstíe U, M — 80 ohlášenú M] ohláseňú U, M — 89 všie M] wísíe U — 95 čteme] čteňíé U, M — 113 potupena] potupená U — 114 proměněna] promíeňená U, M — 117 Děti ] Díétí U, M — 125 z nice] zňíče U, M — 177 David] dáwíd U, M — 189 biskupie] biſkupíe U, M — 212 netkút] Negsút přeškrtnuto a připsáno Netkút U, M — 238 bezměrni U ] bezmiérňí M — 254 z ovoce U] zówoce M — 294 za kacieřstvie U ] zakacíérstwíe M — 301 pod dvěma zpósobama] pod- dwiéma zpóſobama U, poddwiéma zpósoboma M — 303 dal U ] dál M — 309 od počátka U] odpočátku M — 339 biskupom U] bisku- póm M — 341 Má U] Mát M — 345 dobrá] dobré U, M — 357 učiňte M] včinte U — 358 nepřestaňte] nepřeſtante U, M — 359 na- vštievenie M] nawstieweňíé U — 383 Satanova U ] Šatanowa M — 396 nebť U] Neb M — 413 nikdy M] ňíkdý U — nadpis za v. 418 k svěckému U ] kswietskemv M — 430 posmievati ] posmiewatí U, M— 452 i Králevých M] králewých U — 456 vzdoru M] vzdóru U — 459 pravdú M] pravdu U — 461 mnozstwie M] mnozstwie U — 544 peněžný U] peňíéžný M — 553 omiežděna M] omíéždíená U — 556 země] zemíé U, M — 614 pomocníkom U] pomocňíkóm M — 640 váži ] wází U, M — 644 coť U] Což M; slušěno M] slussíéno U — 655 v tom U ] o tom M — 662 cot U ] Toť M — 663 rytiny U] rítíny M — 664 slitiny U ] slítínv M — 670 zetřieny U ] zetřeny M — 692 ne- vidie M] newidíe U — 728 podle U před swatým škrtnuto lídem — 732 svatost U] swátoft M — 741 nikdiež M] ňíkdíež U — 748 zpie- vati Ml zpíewatí U — nadpis za v. 766 otpoviedá] otpovíedá U, 187
Strana 188
M — 776 dielo] tíelo (podtečkováno) U, díélo M — 778 naděje] na- diegié U, nadiege M — 806 zvelebiti U ] zweličíti M — 810 zpievati] zpíewatí U, M — 869 ztraceného M] ztráceného U — 899 dělaných U] zdíelaných M — 924 jatky] íátky U, M — 928 viděl U] wiedíel M — 954 viec] wiec U, M — 979 David U ] dáwid M — 987 naše zpráva] naſe zprawa U, náse zprawa M — 996 sě U] se M — 1010 zveličenie M] zwelíceňíé U — nadpis za v. 1020 kněží U ] kněžím M — 1030 právem ] práwém U, M — nadpis za v. 1046, 1613 a 1986 otpo- viedá] otpowiedá U, M — 1068 sú Ul gfú M — 1072 chtěli] chtíélí U, M — 1095 utiekati] vtiekatí U, M — 1149 Le] Lé U, M — 1151 skřekem U ] Škřekem M — 1160 žebře] žíébře U, M — 1167 zákon svatý M] zákon boží swatý U — 1174 bydle U ] bydlé M — 1179 a 1183 v cele] wcelle U, M — 1186 dané] dáné U, M — 1246 božskú U ] bozíkú M — 1252 to ty U] ty to M — 1257 dobroděnie M] dobrodíéňíé U — 1261 vezmeš] wezmež U, M — za v. 1262 otpo- viedá M] otpowiedá U — 1271 bych U] bychť M — 1274 na tomť U] Natom M — 1286 kacieřstvie U ] kaciérstwié M — 1292 chleba] chléba U, M — 1309 v oheň U] wóheň M — 1315 teď] Téd U, M — 1321 zapomenuv U] zapomanuw M — 1363 Eliáš U] Helíáš M — 1365 Elizeus U] Helizeus M — 1367 Sennacherida U ] Sennacheríba M — 1386 Satanovi U ] Šatanowí M — 1394 s obětí U] sóbletí M — 1395 cele U] celé M — 1396 Minú U] Zhynú M — 1397 města] miésta U, M — 1420 vinici] winňící U, M — 1453 kápě ] kápié U, M — 1459 Kápět U] Kápíéť M — 1462 oznamuje] Oznamugeš U, M — 1488 kněze U] Knězet M — 1560 mohuť M] Mohúť U — 1567 ukřivené U ] vkrúcené M — 1574 nikdiež M] ňíkdíež U — 1585 David U] Dáwíd M — 1591 A tak U] A toť M — 1592 jie M] gíe U — 1618 učí U ] činí M — 1627 vierú U] wierú M —1714 Ktož U] Ktožť M — 1741 Šeplíc M] Seplíc U — 1757 otpovědě M] otpowíédíe U — 1758 vědě] wiédíe U, M — 1824 nedielna ] nedíelna U, M — 1827 aniž U] Aňížť M — 1850 ctným] ctný U, M — 1934 svázaní ] swa- zán U — 1940 věř miť U] Wieřímt M — 1941 bez omyla U] bezó- myla M — 1950 muožt U] móžť M — 2014 a 2015 v U chybí, dopl- něny z M — 2019 pak ] pak pak U, M — 2021 tudiež] tudíež U, M — 2026 v blátě U] poblátíe M — 2048 nad svým U] nad ctným M — 2054 kraloval M] králowal U — 2068 za kacieřstvo U] zakacíérstwo M — 2070 země M] zemíé U — 2076 baby U] báby M — 2090 vi- dien U] wídíen M — 2097 zvrátil U ] ztratil M — 2102 ot studnice otstudňícíé U, M — 2161 v U vynechán, doplněn z M — 2178 kacieř- stvie U ] kacíérstwié M — 2182 túpce U ] kupce M — 2194 malá U] mála M —2196 vědě M]wiédíé U — 2209 neřádný U] neradný M — 2286 náš U] nás M — 2290 vzhléde U ] Wzhlede M — nadpis za v. 2332 otpoviedá] otpowiedá U, M — 2341 Korinttanom U] Korynt- čanom M — 2359 zove U] zówe M — 2360 plowe U ] plówe M — 2375 k obilí U ] kóbílí M — 2376 ku vlažnému ] kúwlažnému U, M — 2403 cele U] celé M — 2410 přijímaje] přigímagé U, M — 2414 188
M — 776 dielo] tíelo (podtečkováno) U, díélo M — 778 naděje] na- diegié U, nadiege M — 806 zvelebiti U ] zweličíti M — 810 zpievati] zpíewatí U, M — 869 ztraceného M] ztráceného U — 899 dělaných U] zdíelaných M — 924 jatky] íátky U, M — 928 viděl U] wiedíel M — 954 viec] wiec U, M — 979 David U ] dáwid M — 987 naše zpráva] naſe zprawa U, náse zprawa M — 996 sě U] se M — 1010 zveličenie M] zwelíceňíé U — nadpis za v. 1020 kněží U ] kněžím M — 1030 právem ] práwém U, M — nadpis za v. 1046, 1613 a 1986 otpo- viedá] otpowiedá U, M — 1068 sú Ul gfú M — 1072 chtěli] chtíélí U, M — 1095 utiekati] vtiekatí U, M — 1149 Le] Lé U, M — 1151 skřekem U ] Škřekem M — 1160 žebře] žíébře U, M — 1167 zákon svatý M] zákon boží swatý U — 1174 bydle U ] bydlé M — 1179 a 1183 v cele] wcelle U, M — 1186 dané] dáné U, M — 1246 božskú U ] bozíkú M — 1252 to ty U] ty to M — 1257 dobroděnie M] dobrodíéňíé U — 1261 vezmeš] wezmež U, M — za v. 1262 otpo- viedá M] otpowiedá U — 1271 bych U] bychť M — 1274 na tomť U] Natom M — 1286 kacieřstvie U ] kaciérstwié M — 1292 chleba] chléba U, M — 1309 v oheň U] wóheň M — 1315 teď] Téd U, M — 1321 zapomenuv U] zapomanuw M — 1363 Eliáš U] Helíáš M — 1365 Elizeus U] Helizeus M — 1367 Sennacherida U ] Sennacheríba M — 1386 Satanovi U ] Šatanowí M — 1394 s obětí U] sóbletí M — 1395 cele U] celé M — 1396 Minú U] Zhynú M — 1397 města] miésta U, M — 1420 vinici] winňící U, M — 1453 kápě ] kápié U, M — 1459 Kápět U] Kápíéť M — 1462 oznamuje] Oznamugeš U, M — 1488 kněze U] Knězet M — 1560 mohuť M] Mohúť U — 1567 ukřivené U ] vkrúcené M — 1574 nikdiež M] ňíkdíež U — 1585 David U] Dáwíd M — 1591 A tak U] A toť M — 1592 jie M] gíe U — 1618 učí U ] činí M — 1627 vierú U] wierú M —1714 Ktož U] Ktožť M — 1741 Šeplíc M] Seplíc U — 1757 otpovědě M] otpowíédíe U — 1758 vědě] wiédíe U, M — 1824 nedielna ] nedíelna U, M — 1827 aniž U] Aňížť M — 1850 ctným] ctný U, M — 1934 svázaní ] swa- zán U — 1940 věř miť U] Wieřímt M — 1941 bez omyla U] bezó- myla M — 1950 muožt U] móžť M — 2014 a 2015 v U chybí, dopl- něny z M — 2019 pak ] pak pak U, M — 2021 tudiež] tudíež U, M — 2026 v blátě U] poblátíe M — 2048 nad svým U] nad ctným M — 2054 kraloval M] králowal U — 2068 za kacieřstvo U] zakacíérstwo M — 2070 země M] zemíé U — 2076 baby U] báby M — 2090 vi- dien U] wídíen M — 2097 zvrátil U ] ztratil M — 2102 ot studnice otstudňícíé U, M — 2161 v U vynechán, doplněn z M — 2178 kacieř- stvie U ] kacíérstwié M — 2182 túpce U ] kupce M — 2194 malá U] mála M —2196 vědě M]wiédíé U — 2209 neřádný U] neradný M — 2286 náš U] nás M — 2290 vzhléde U ] Wzhlede M — nadpis za v. 2332 otpoviedá] otpowiedá U, M — 2341 Korinttanom U] Korynt- čanom M — 2359 zove U] zówe M — 2360 plowe U ] plówe M — 2375 k obilí U ] kóbílí M — 2376 ku vlažnému ] kúwlažnému U, M — 2403 cele U] celé M — 2410 přijímaje] přigímagé U, M — 2414 188
Strana 189
svatokrádce U] swatokradec M — 2426 mnohem M] mnohém U — 2436 v obojem U ] wóbogem M — 2460 lichu U] líchú M — 2563 prospievati] proſpíewatí U, M — 2571 když sem U] Když M — 2579 vzkvétne U] wzkwetne M — 2646 stálé U ] stále M — 2663 David U] Dáwid M — 2691 s svu] s stwú U — 2713 slul U ] slúl M — 2732 vždy U] wzdy M — nadpis za v. 2764 tancóv U ] a tanców M — 2783 nemieti M] nemietí U — 2799 David U] dáwíd M — 2815 Jane U ] Jáne M — 2860 v U i M vynechán — 2865 David U ] Dáwid M — zówčínce M — 2897 Hřiechu U] Hříéchuť M — 2912 děti M] díétí U — 2982 praviť U ] práwíť M. Úpravy kvantity: 11 nemál, 12 túhách, 31 nedávno, 36 súdieše, 43 pohrbilá, 55 převážiti, 65 budúcieho, 67 bezprávného, 93 otplácie, 100 ižádná, 104 ižádný, 122 zpomínáno, 125 vzhlédši, 152 vésti, 153 přikázáno, 158 vésti, za v. 168 poslúchati, 187 pravým, 188 křivým, 194 tráli, 199 u pokání, 201 pokánie, 204 shledána, 225 povýšili, 244 těžkým, 246 výsost, 247, 267 poblúditi, 294 púhé, 305 skonánie, 327 nenáviděch, 335,343 poslúchati, 354 rozdávati, 362 upáliti, 372 sjed- nánie, 377 poslúchati, 409 blúditi, 448 poblúdil, 457 páta, 468 nebá- znivú, 471 blúditi, 472 postúpiti, 485 sjednává, 487 poslúchati, 498 přemáhal, 513 shledáni, 530 zděláni, 557 blúditi, 558 omýliti, 569 zlámati, 570 upáliti, 572 zavázal, 574 hlúpému, 627 súdce, 651 mod- lářstvie, 656 povýšila, 685 dvanádcti, 686 nésti, 716 tiepáme, 718 po- slúcháme, 720 přestánie, 738 vypáliti, 746 trúbami, 747 vzdávati, 750 oltářóv, 755 ornátóv, 759 ornáty, 766 maláty, 782 právě, 799 mámy, 811 vzdávati, 825 pokánie, 836 poslúchati, přikázaní, 840 oznámené, 841 maláty, 845 nádržal, 867 hřiechóv, 879 Též, právě, 887 svátostí, 898 húslí, 916 pójčených, 917 svátosti ukrádajíc, 918 prodávajíc, 929 Bóh, 939 vzdáleni, 943 vypáleni, 944 vzdáleni, 967 vzdálím, 973 řéci o ornátiech, 987 zpráva, 989 nezblúdíme, 1007 svazovánie, 1014 trálo, přestánie, 1022 nesnáze, 1028 Nepožádaj, 1038 dávati, 1040 právě, 1043 zavázati, 1087 ižádný, 1091 právě, 1097 žádosti, 1104 slúžiti, 1114 otlúčeni, 1123 súditi, 1124 Bóh, povýšiti, 1153 vzácná, 1180 ká- zati, 1186 právě, 1188 ohlásiti, 1192 brání, 1201 zabráněné, 1211 ot- lúčiti, 1216 zmatkóv, 1221 rozvázati, 1247 brání, 1253 Pán, 1275 upá- liti, 1279 upálenie, 1283 rúhají, 1286 púhé, 1290 svátosti, 1292 tvár- ností, 1299 řéci, 1307 svátosti, 1317 slýchati, 1331 řéci, 1338 povýšili, 1346 láskyť, 1352 kárají, 1360 spáliti, 1379 neposlúchají, 1390 pokánie, 1409 svátosti, 1416 spáliti, 1423 spáliti, 1435 nazýváš, 1437 bezprávná, 1447 ižádného, za v. 1448 nésti, kápi, dopúštie, 1460 otlúčiti, 1471 zvláštnosti, 1481 zachovánie, 1483 ostřéhati, 1486 stráž, 1500 neza- vázal, 1510 v kázaní, 1526 řékati, 1528 ukrátiti, 1541 řékají, 1549 chváliti, 1552 chválé, 1560 chválé, 1560 řéci, za v. 1568 dávati, 1613 chváliti, 1621 hřiechóv, 1622 pokánie, 1623 hřiechóv, 1626 zapláče, 1627 hřiechóv, 1628 Bóh, 1632, 1635 pokánie, 1636 vésti hřiechóv, 1647 řéci, 1655 přisahá, 1671 přisahánie, 1672 bránie, 1684 požehná- nie, 1693 prázniti, 1732 snésti, 1738 ižádný, 1748 rozvázati, 1749 svá- 189
svatokrádce U] swatokradec M — 2426 mnohem M] mnohém U — 2436 v obojem U ] wóbogem M — 2460 lichu U] líchú M — 2563 prospievati] proſpíewatí U, M — 2571 když sem U] Když M — 2579 vzkvétne U] wzkwetne M — 2646 stálé U ] stále M — 2663 David U] Dáwid M — 2691 s svu] s stwú U — 2713 slul U ] slúl M — 2732 vždy U] wzdy M — nadpis za v. 2764 tancóv U ] a tanców M — 2783 nemieti M] nemietí U — 2799 David U] dáwíd M — 2815 Jane U ] Jáne M — 2860 v U i M vynechán — 2865 David U ] Dáwid M — zówčínce M — 2897 Hřiechu U] Hříéchuť M — 2912 děti M] díétí U — 2982 praviť U ] práwíť M. Úpravy kvantity: 11 nemál, 12 túhách, 31 nedávno, 36 súdieše, 43 pohrbilá, 55 převážiti, 65 budúcieho, 67 bezprávného, 93 otplácie, 100 ižádná, 104 ižádný, 122 zpomínáno, 125 vzhlédši, 152 vésti, 153 přikázáno, 158 vésti, za v. 168 poslúchati, 187 pravým, 188 křivým, 194 tráli, 199 u pokání, 201 pokánie, 204 shledána, 225 povýšili, 244 těžkým, 246 výsost, 247, 267 poblúditi, 294 púhé, 305 skonánie, 327 nenáviděch, 335,343 poslúchati, 354 rozdávati, 362 upáliti, 372 sjed- nánie, 377 poslúchati, 409 blúditi, 448 poblúdil, 457 páta, 468 nebá- znivú, 471 blúditi, 472 postúpiti, 485 sjednává, 487 poslúchati, 498 přemáhal, 513 shledáni, 530 zděláni, 557 blúditi, 558 omýliti, 569 zlámati, 570 upáliti, 572 zavázal, 574 hlúpému, 627 súdce, 651 mod- lářstvie, 656 povýšila, 685 dvanádcti, 686 nésti, 716 tiepáme, 718 po- slúcháme, 720 přestánie, 738 vypáliti, 746 trúbami, 747 vzdávati, 750 oltářóv, 755 ornátóv, 759 ornáty, 766 maláty, 782 právě, 799 mámy, 811 vzdávati, 825 pokánie, 836 poslúchati, přikázaní, 840 oznámené, 841 maláty, 845 nádržal, 867 hřiechóv, 879 Též, právě, 887 svátostí, 898 húslí, 916 pójčených, 917 svátosti ukrádajíc, 918 prodávajíc, 929 Bóh, 939 vzdáleni, 943 vypáleni, 944 vzdáleni, 967 vzdálím, 973 řéci o ornátiech, 987 zpráva, 989 nezblúdíme, 1007 svazovánie, 1014 trálo, přestánie, 1022 nesnáze, 1028 Nepožádaj, 1038 dávati, 1040 právě, 1043 zavázati, 1087 ižádný, 1091 právě, 1097 žádosti, 1104 slúžiti, 1114 otlúčeni, 1123 súditi, 1124 Bóh, povýšiti, 1153 vzácná, 1180 ká- zati, 1186 právě, 1188 ohlásiti, 1192 brání, 1201 zabráněné, 1211 ot- lúčiti, 1216 zmatkóv, 1221 rozvázati, 1247 brání, 1253 Pán, 1275 upá- liti, 1279 upálenie, 1283 rúhají, 1286 púhé, 1290 svátosti, 1292 tvár- ností, 1299 řéci, 1307 svátosti, 1317 slýchati, 1331 řéci, 1338 povýšili, 1346 láskyť, 1352 kárají, 1360 spáliti, 1379 neposlúchají, 1390 pokánie, 1409 svátosti, 1416 spáliti, 1423 spáliti, 1435 nazýváš, 1437 bezprávná, 1447 ižádného, za v. 1448 nésti, kápi, dopúštie, 1460 otlúčiti, 1471 zvláštnosti, 1481 zachovánie, 1483 ostřéhati, 1486 stráž, 1500 neza- vázal, 1510 v kázaní, 1526 řékati, 1528 ukrátiti, 1541 řékají, 1549 chváliti, 1552 chválé, 1560 chválé, 1560 řéci, za v. 1568 dávati, 1613 chváliti, 1621 hřiechóv, 1622 pokánie, 1623 hřiechóv, 1626 zapláče, 1627 hřiechóv, 1628 Bóh, 1632, 1635 pokánie, 1636 vésti hřiechóv, 1647 řéci, 1655 přisahá, 1671 přisahánie, 1672 bránie, 1684 požehná- nie, 1693 prázniti, 1732 snésti, 1738 ižádný, 1748 rozvázati, 1749 svá- 189
Strana 190
zati, 1754 ráčí, 1763 rozvázali, 1765 rozvázáno, 1766 pochváleno, 1769 ráčí rozvázati, 1770 svázati, 1775 rozvázáno, 1776 svázáno, 1778 od- púštie, 1780 odpúštějí, 1782 vrátili, 1787 svázáno, 1788 rozvázáno, 1791 rozdává, 1793 dávám, 1794 hřiechóv, pokání, 1811 poblúditi, 1821 želéme, 1843 řéci, 1848 zvýšenie, 1862 poslúžiti, 1863 túha, 1866 kázati, 1867, 1870 svátosti, 1887 nazývá, 1906 knězský, 1923 rádi, 1928 povýšila, 1931 povýšení, 1933 rozvázaní, 1934 svázaní, 1948 vý- sost, 1979, 1986 poslúchati, 2027 smilovánie, 2030 klevetánie, 2036 lúpiti, 2055 vycházeti, 2056 vésti, 2057 súditi, 2058 brániti, 2060 tráti, 2125 kralovánie, 2126 lotrovánie, 2137 brániti, 2149 nésti, 2150 vésti, 2163 slýchala, 2166 vésti, kralovánie, 2177 přikázanie, 2189 povýšila, 2199 účasten, 2207 zřéditi, 2215 kralovánie, 2216 nésti, 2228, 2230 obrátiti, 2236 bezprávně, 2258 poslúchají, 2278 bezpráví, 2294 navrá- titi, 2298 otlúčiti, 2388 králóv, 2405 rozlúčena, 2417 znamenáni, 2445 svátost, 2448 rúhavec, 2462 svátosti, 2505 jésti, 2513 svátosti, 2518 hřiechóv, 2524 svátosti, 2537 Bóh, 2541 svátostí, 2581 vésti, 2582 snésti, 2604 pokánie, za v. 2606 výtržkú, 2622 výtržkú, 2653 řéci, 2654 vztéci, 2694 pavúkové, 2709 přidánie, 2717 přestúpila, 2728 obrátiti, 2733 poblúditi, 2734 otsúditi, 2741 kázaní, 2800 pochýliti, 2813 řéci, 2820 stálost, 2831 tápali, 2837 vedlé, 2843 sáli, 2858 ká- rati, 2862 obcovánie, 2878 vyháněti, 2900 dávniem, 2967 pokánie, 2968 meškánie, 2973 nesstúpila. 190
zati, 1754 ráčí, 1763 rozvázali, 1765 rozvázáno, 1766 pochváleno, 1769 ráčí rozvázati, 1770 svázati, 1775 rozvázáno, 1776 svázáno, 1778 od- púštie, 1780 odpúštějí, 1782 vrátili, 1787 svázáno, 1788 rozvázáno, 1791 rozdává, 1793 dávám, 1794 hřiechóv, pokání, 1811 poblúditi, 1821 želéme, 1843 řéci, 1848 zvýšenie, 1862 poslúžiti, 1863 túha, 1866 kázati, 1867, 1870 svátosti, 1887 nazývá, 1906 knězský, 1923 rádi, 1928 povýšila, 1931 povýšení, 1933 rozvázaní, 1934 svázaní, 1948 vý- sost, 1979, 1986 poslúchati, 2027 smilovánie, 2030 klevetánie, 2036 lúpiti, 2055 vycházeti, 2056 vésti, 2057 súditi, 2058 brániti, 2060 tráti, 2125 kralovánie, 2126 lotrovánie, 2137 brániti, 2149 nésti, 2150 vésti, 2163 slýchala, 2166 vésti, kralovánie, 2177 přikázanie, 2189 povýšila, 2199 účasten, 2207 zřéditi, 2215 kralovánie, 2216 nésti, 2228, 2230 obrátiti, 2236 bezprávně, 2258 poslúchají, 2278 bezpráví, 2294 navrá- titi, 2298 otlúčiti, 2388 králóv, 2405 rozlúčena, 2417 znamenáni, 2445 svátost, 2448 rúhavec, 2462 svátosti, 2505 jésti, 2513 svátosti, 2518 hřiechóv, 2524 svátosti, 2537 Bóh, 2541 svátostí, 2581 vésti, 2582 snésti, 2604 pokánie, za v. 2606 výtržkú, 2622 výtržkú, 2653 řéci, 2654 vztéci, 2694 pavúkové, 2709 přidánie, 2717 přestúpila, 2728 obrátiti, 2733 poblúditi, 2734 otsúditi, 2741 kázaní, 2800 pochýliti, 2813 řéci, 2820 stálost, 2831 tápali, 2837 vedlé, 2843 sáli, 2858 ká- rati, 2862 obcovánie, 2878 vyháněti, 2900 dávniem, 2967 pokánie, 2968 meškánie, 2973 nesstúpila. 190
Strana 191
VYSVĚTLIVKY Vysvětlivky k Husitským skladbám budyšínského rukopisu se po- někud liší od běžného typu vysvětlivek této knižnice. Ve všech otiště- ných skladbách se naráží na jisté historické události a bylo by tedy po- vinností vysvětlivek objasňovat případ od případu souvislost textu s historií. Protože se však zmínky o historických událostech několikrát opakují, volili jsme praxi jinou. Přehled o situaci získá čtenář z histo- rikovy předmluvy, v níž vedle obecné charakteristiky doby najde i po- učení o událostech, na něž téměř všechny skladby narážejí. Ve vysvětliv- kách najde pak čtenář poučení k ohlasům událostí vzdálenějších, pokud ovšem poučení potřebuje. Vlastním jádrem vysvětlivek je soudobý komentář k jednotlivým skladbám a jeho propracování. Budyšínský rukopis je po straně glo- sován. Glosy jsou několikerého typu. Především téměř u všech skladeb jsou po straně v stručných heslech zachycena upozornění, že se na pří- slušném místě mluví o věci závažné (tak na př. u 5, 124 je zmínka o Janu Zhořeleckém glosována poznámkou: Iohannes, dux gorliciensis). Za druhé jsou u první prozaické skladby po straně zachycena neobvyklá slova (1, 36 tepilý), po př. je i zaznamenán jejich význam podle latin- ského paralelního textu (1, 185 podtrhavě subdole; viz latinské texty v pří- loze). Konečně za třetí jsou texty glosovány odkazy na Písmo, na svaté otce, filosofy a na svod kanonického práva. Těchto glos je převážná většina. Musejní opis zaznamenává jen tyto glosy třetího typu, opis Urbánkův má i glosy ostatní, někdy s poznámkou, že jsou psány cizí rukou. Podle obou opisů nelze si však udělat přesný obraz, jak po této stránce přesně vypadá rukopis, proto se omezuji na konstatování, v kterém opise je která glosa zaznamenána: glosy shodně zaznamenané v obou opisech jsou bez poznámky, glosy zaznamenané jen v jednom opise jsou označeny příslušnou zkratkou. Citační glosy jsou ve vysvětlivkách určovány, pokud je bylo lze určit (některé jsou příliš všeobecné nebo se vztahují nepostřehnutelně k je- dinému slovu, u některých je zřetelně spletena číslice, některé jsou po- sunuty a pod., proto je při určování třeba zvláštní opatrnosti). Vše, co souvisí s interpretací, tedy vše, co není součástí rukopisu (opisů), je tištěno kursivou. U citací Písma je užito jednotných zkratek, ačkoli rukopis ve většině zkratek kolísá (Mat., Math., Mathei tištěno jednotně Mat.). Glosa cituje jen kapitoly příslušné knihy Písma, v závorce je určen verš (někdy jen s pravděpodobností) a je otištěn úsek textu, o nějž se text skladby na příslušném místě opírá. U citací Dekretu a dekretálu je citace určena podle Friedberga (zkratka Friedb.): Corpus 191
VYSVĚTLIVKY Vysvětlivky k Husitským skladbám budyšínského rukopisu se po- někud liší od běžného typu vysvětlivek této knižnice. Ve všech otiště- ných skladbách se naráží na jisté historické události a bylo by tedy po- vinností vysvětlivek objasňovat případ od případu souvislost textu s historií. Protože se však zmínky o historických událostech několikrát opakují, volili jsme praxi jinou. Přehled o situaci získá čtenář z histo- rikovy předmluvy, v níž vedle obecné charakteristiky doby najde i po- učení o událostech, na něž téměř všechny skladby narážejí. Ve vysvětliv- kách najde pak čtenář poučení k ohlasům událostí vzdálenějších, pokud ovšem poučení potřebuje. Vlastním jádrem vysvětlivek je soudobý komentář k jednotlivým skladbám a jeho propracování. Budyšínský rukopis je po straně glo- sován. Glosy jsou několikerého typu. Především téměř u všech skladeb jsou po straně v stručných heslech zachycena upozornění, že se na pří- slušném místě mluví o věci závažné (tak na př. u 5, 124 je zmínka o Janu Zhořeleckém glosována poznámkou: Iohannes, dux gorliciensis). Za druhé jsou u první prozaické skladby po straně zachycena neobvyklá slova (1, 36 tepilý), po př. je i zaznamenán jejich význam podle latin- ského paralelního textu (1, 185 podtrhavě subdole; viz latinské texty v pří- loze). Konečně za třetí jsou texty glosovány odkazy na Písmo, na svaté otce, filosofy a na svod kanonického práva. Těchto glos je převážná většina. Musejní opis zaznamenává jen tyto glosy třetího typu, opis Urbánkův má i glosy ostatní, někdy s poznámkou, že jsou psány cizí rukou. Podle obou opisů nelze si však udělat přesný obraz, jak po této stránce přesně vypadá rukopis, proto se omezuji na konstatování, v kterém opise je která glosa zaznamenána: glosy shodně zaznamenané v obou opisech jsou bez poznámky, glosy zaznamenané jen v jednom opise jsou označeny příslušnou zkratkou. Citační glosy jsou ve vysvětlivkách určovány, pokud je bylo lze určit (některé jsou příliš všeobecné nebo se vztahují nepostřehnutelně k je- dinému slovu, u některých je zřetelně spletena číslice, některé jsou po- sunuty a pod., proto je při určování třeba zvláštní opatrnosti). Vše, co souvisí s interpretací, tedy vše, co není součástí rukopisu (opisů), je tištěno kursivou. U citací Písma je užito jednotných zkratek, ačkoli rukopis ve většině zkratek kolísá (Mat., Math., Mathei tištěno jednotně Mat.). Glosa cituje jen kapitoly příslušné knihy Písma, v závorce je určen verš (někdy jen s pravděpodobností) a je otištěn úsek textu, o nějž se text skladby na příslušném místě opírá. U citací Dekretu a dekretálu je citace určena podle Friedberga (zkratka Friedb.): Corpus 191
Strana 192
iuris canonici, Lipsko 1879 a 1881. U ostatních glos je užito obvyklé formy citování a určování. Několik glos se mi nepodařilo přečíst a ně- kolik citací se mi nepodařilo určit. U neurčených citací je to v závorce uvedeno. Nepřečtené glosy jsou otištěny v té podobě, jak jsou psány v opisech rukopisu. Za mnoho rad při svízelné práci s glosami jsem vděčen pp. prof. B. Rybovi a Fr. Ryšánkovi. Díkem jsem zavázán ze- snulému Dr V. Sokolovi, jenž mi ochotně půjčil svůj výtisk Fried- berga. U citací z Aristotela mi pomohl Dr Slavomír Šišák. Všem zmí- něným náleží můj dík. ŽALOBA KORUNY ČESKÉ U: Latinský nadpis, psaný cizí rukou: Appelacio Bohemorum ad Deum — 13 násl.: naráží se na úkladné zavraždění Václava III. r. 1306 v Olomouci — 20 Jan Lucemburský zahynul v bitvě u Kresy roku 1346 — 32 U : lónem — 36 U: tepilý — 40 Karel IV. zemřel 25. listopadu 1378 — 46 U: obižnost — 47 Václav IV. zemřel 16. srpna 1419 — 49 U: obřícena — 61 U: ochevnost — 71 U: rydání — 81 U: bezdětkóv — 92 U: pílí — 171 U: zlodění maleficium — 172 U: zloba malicia — 175 U: rukotržný liberalis — 185 U: podtrhavě subdole — 192 U: dobrodějce — 196 U: lepota — 197 U: zveličený — 202 U: Sočba, sočený — 215 U: Vilnost — 222 U: O přijímání těla a krve Páně — 245 U: zničiti — 249 U: prokletina abominacio — 257 U: nenalomi- tedlný — 263 U: stopěje vestigium — 271 cit. Mat. 24, 35 — 275 cit. Mat. 27, 43. POROK ČESKÉ KORUNY 72 cit. 1. Reg. 16, 1; U: Hospodin řekl k svému zvolenému proroku Samuelovi takto — 74 cit. 1. Reg. 16, 12 — 76 cit. Deut. 17, 15 — 80 U: Hospodin řekl Samuelovi — 81 cit. 1. Reg. 15, 11 — 95 Jan XXIII. (vl. jm. Balthasar Cossa), papež v l. 1410—15, významný církevní politik. V dohodě se Zikmundem svolal církevní sněm do Kostnice, aby se na něm obnovila jednota církve, porušená schismatem. Když mu situace na sněmu nebyla příznivá, uprchl; byl však chycen, obviněn ze svatokupectví a jiných zločinů, obžalován, odsouzen a uvězněn — 125 cit. Ps. 2,2—5 — 131 U: Hospodin skrze Mojžíše takto mluví; cit. Ex. 23, 2 (v textu omylem uvedeno jako citát z Deut.) — 140 cit. Marc. 13,31 — 170 jeden z nejdůležitějších výmyslů středověku, že prý císař Konstantin, přijav křestanství, přiřkl listinou papeži Silvestrovi vyvýšené postavení a propůjčil mu světské panství (donace Konstantinova). Darovací listina je však padělek z 8. stol.— 181 cit. Deut. 17, 18—19 — 185 U: Hospodin poručil zprávu Jozue — 186 cit. Jos. 1, 8 — 191 cit. Ecclus 49, 6—7— 193 cit. Os. 8, 4 — 195 cit. Is. 22, 18 — 197 U: Job mluví takto; cit. Job 10, 22 — 199 U : O slovu Danielovu; cit. Dan. 11, 20 — 205 U: Svatý Pavel praví takto; cit. 2. Tim. 2, 5 — 207 narážka na Zikmundovo 192
iuris canonici, Lipsko 1879 a 1881. U ostatních glos je užito obvyklé formy citování a určování. Několik glos se mi nepodařilo přečíst a ně- kolik citací se mi nepodařilo určit. U neurčených citací je to v závorce uvedeno. Nepřečtené glosy jsou otištěny v té podobě, jak jsou psány v opisech rukopisu. Za mnoho rad při svízelné práci s glosami jsem vděčen pp. prof. B. Rybovi a Fr. Ryšánkovi. Díkem jsem zavázán ze- snulému Dr V. Sokolovi, jenž mi ochotně půjčil svůj výtisk Fried- berga. U citací z Aristotela mi pomohl Dr Slavomír Šišák. Všem zmí- něným náleží můj dík. ŽALOBA KORUNY ČESKÉ U: Latinský nadpis, psaný cizí rukou: Appelacio Bohemorum ad Deum — 13 násl.: naráží se na úkladné zavraždění Václava III. r. 1306 v Olomouci — 20 Jan Lucemburský zahynul v bitvě u Kresy roku 1346 — 32 U : lónem — 36 U: tepilý — 40 Karel IV. zemřel 25. listopadu 1378 — 46 U: obižnost — 47 Václav IV. zemřel 16. srpna 1419 — 49 U: obřícena — 61 U: ochevnost — 71 U: rydání — 81 U: bezdětkóv — 92 U: pílí — 171 U: zlodění maleficium — 172 U: zloba malicia — 175 U: rukotržný liberalis — 185 U: podtrhavě subdole — 192 U: dobrodějce — 196 U: lepota — 197 U: zveličený — 202 U: Sočba, sočený — 215 U: Vilnost — 222 U: O přijímání těla a krve Páně — 245 U: zničiti — 249 U: prokletina abominacio — 257 U: nenalomi- tedlný — 263 U: stopěje vestigium — 271 cit. Mat. 24, 35 — 275 cit. Mat. 27, 43. POROK ČESKÉ KORUNY 72 cit. 1. Reg. 16, 1; U: Hospodin řekl k svému zvolenému proroku Samuelovi takto — 74 cit. 1. Reg. 16, 12 — 76 cit. Deut. 17, 15 — 80 U: Hospodin řekl Samuelovi — 81 cit. 1. Reg. 15, 11 — 95 Jan XXIII. (vl. jm. Balthasar Cossa), papež v l. 1410—15, významný církevní politik. V dohodě se Zikmundem svolal církevní sněm do Kostnice, aby se na něm obnovila jednota církve, porušená schismatem. Když mu situace na sněmu nebyla příznivá, uprchl; byl však chycen, obviněn ze svatokupectví a jiných zločinů, obžalován, odsouzen a uvězněn — 125 cit. Ps. 2,2—5 — 131 U: Hospodin skrze Mojžíše takto mluví; cit. Ex. 23, 2 (v textu omylem uvedeno jako citát z Deut.) — 140 cit. Marc. 13,31 — 170 jeden z nejdůležitějších výmyslů středověku, že prý císař Konstantin, přijav křestanství, přiřkl listinou papeži Silvestrovi vyvýšené postavení a propůjčil mu světské panství (donace Konstantinova). Darovací listina je však padělek z 8. stol.— 181 cit. Deut. 17, 18—19 — 185 U: Hospodin poručil zprávu Jozue — 186 cit. Jos. 1, 8 — 191 cit. Ecclus 49, 6—7— 193 cit. Os. 8, 4 — 195 cit. Is. 22, 18 — 197 U: Job mluví takto; cit. Job 10, 22 — 199 U : O slovu Danielovu; cit. Dan. 11, 20 — 205 U: Svatý Pavel praví takto; cit. 2. Tim. 2, 5 — 207 narážka na Zikmundovo 192
Strana 193
tažení proti Turkům, ohrožujícím jeho vládu v Uhřích; Zikmund byl na hlavu poražen 28. září 1396 u Nikopole od sultána Bajazida. — 218 U: Proti Pražskému městu tito v ležení byli z měst sebráni — 228 U: Před cepným jekotem utekli svrchu psaní etc. — 236 U: Vojáci od Prahy utekli před hady a štíry. Bůh na ně dopustil etc. — 311 Šavel (Saul), původní židovské jméno sv. Pavla, apoštola pohanů — 314 Manasses, čtrnáctý král judský, vášnivý obhájce staré modloslužby, pronásledovatel proroků. Podle pověsti dal prý Izaiáše zabedniti v dutém stromě a rozřezati pilou. Byl poražen a zajat vojskem assyrským, ale po pokání byl znovu dosazen na trůn. — TUTO JSU POPSÁNY... 53 U: Kniežata slezská aneb polská. VERŠOVANÁ ŽALOBA 13 Aristoteles primo Politicorum; Socrates in Proverbiis (sr. Burleus, cap. 30, ed. H. Knust 130: Stultum est autem, ut velit quis imperare aliis, cum sibi ipsi imperare non possit); Plato (sr. Burleus, cap. 52, ed. H. Knust 228: Item qui suam animam, que unica est, gubernare non potest, quomodo multorum hominum gubernator erit?); Tulius in Paradoxis (cap. 5: Quo modo aut cui tandem hic libero imperabit, qui non potest cupiditatibus suis imperare?); Salomon in Proverbiis (snad 14, 29: Qui patiens est, multa gubernatur prudentia; qui autem impatiens est, exaltabit stultitiam, nebo 16, 12—13: Abominabiles regi, qui aguni impie...; Voluntas regum labia iusta; qui recta loquitur, diligetur); et De etate et qualitate (rkp. equa —) ordine (et) preficiendorum: ,Indecorum‘ (Friedb. 2, 126) et 23. dist.:,Tales‘ (Friedb. 1, 81) — 47 Deut 11° (snad v. 28: [propono) maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed reces- seritis de via) et 28° (snad v. 16 n.: Maledictus eris in civitate...); Prov. 6° (snad omyl m. 11, 26: Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis) — 205 1. Cor. 11° (snad v. 23: Ego enim accepi a Domino, quod et tra- didi vobis, quoniam Dominus Iesus, in qua nocte tradebatur, accepit pa- nem...) — 217 Apoc. 12° (v. 3: et ecce, draco magnus rufus, habens capita septem...) — 348 Gen. 12° (v. 1: Egredere de terra tua et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni in terram, quam monstrabo tibi) — 350 Gen. 29° (v. 1: Profectus ergo Iacob venit in terram orien- talem) — 352 Gen. 38° (spr. 37, 28: Et praetereuntibus Madianitis negotiatoribus, extrahentes eum de cisterna, vendiderunt eum Ismaelitis, viginti argenteis, qui duxerunt eum in Aegyptum) — 353 Ex. 12° (v. 31: Surgite et egredimini a populo meo, vos et filii Israel...) — 355 Dan. 3" (v. 93: Statimque egressi sunt Sidrach, Misach et Abdenago de medio ignis) — 358 U: Dan. 6° (v. 23: eductusque est Daniel de lacu, et nulla laesio inventa est in eo, quia credidit Deo suo) — 366 U: Prov. 29" 193
tažení proti Turkům, ohrožujícím jeho vládu v Uhřích; Zikmund byl na hlavu poražen 28. září 1396 u Nikopole od sultána Bajazida. — 218 U: Proti Pražskému městu tito v ležení byli z měst sebráni — 228 U: Před cepným jekotem utekli svrchu psaní etc. — 236 U: Vojáci od Prahy utekli před hady a štíry. Bůh na ně dopustil etc. — 311 Šavel (Saul), původní židovské jméno sv. Pavla, apoštola pohanů — 314 Manasses, čtrnáctý král judský, vášnivý obhájce staré modloslužby, pronásledovatel proroků. Podle pověsti dal prý Izaiáše zabedniti v dutém stromě a rozřezati pilou. Byl poražen a zajat vojskem assyrským, ale po pokání byl znovu dosazen na trůn. — TUTO JSU POPSÁNY... 53 U: Kniežata slezská aneb polská. VERŠOVANÁ ŽALOBA 13 Aristoteles primo Politicorum; Socrates in Proverbiis (sr. Burleus, cap. 30, ed. H. Knust 130: Stultum est autem, ut velit quis imperare aliis, cum sibi ipsi imperare non possit); Plato (sr. Burleus, cap. 52, ed. H. Knust 228: Item qui suam animam, que unica est, gubernare non potest, quomodo multorum hominum gubernator erit?); Tulius in Paradoxis (cap. 5: Quo modo aut cui tandem hic libero imperabit, qui non potest cupiditatibus suis imperare?); Salomon in Proverbiis (snad 14, 29: Qui patiens est, multa gubernatur prudentia; qui autem impatiens est, exaltabit stultitiam, nebo 16, 12—13: Abominabiles regi, qui aguni impie...; Voluntas regum labia iusta; qui recta loquitur, diligetur); et De etate et qualitate (rkp. equa —) ordine (et) preficiendorum: ,Indecorum‘ (Friedb. 2, 126) et 23. dist.:,Tales‘ (Friedb. 1, 81) — 47 Deut 11° (snad v. 28: [propono) maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed reces- seritis de via) et 28° (snad v. 16 n.: Maledictus eris in civitate...); Prov. 6° (snad omyl m. 11, 26: Qui abscondit frumenta, maledicetur in populis) — 205 1. Cor. 11° (snad v. 23: Ego enim accepi a Domino, quod et tra- didi vobis, quoniam Dominus Iesus, in qua nocte tradebatur, accepit pa- nem...) — 217 Apoc. 12° (v. 3: et ecce, draco magnus rufus, habens capita septem...) — 348 Gen. 12° (v. 1: Egredere de terra tua et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni in terram, quam monstrabo tibi) — 350 Gen. 29° (v. 1: Profectus ergo Iacob venit in terram orien- talem) — 352 Gen. 38° (spr. 37, 28: Et praetereuntibus Madianitis negotiatoribus, extrahentes eum de cisterna, vendiderunt eum Ismaelitis, viginti argenteis, qui duxerunt eum in Aegyptum) — 353 Ex. 12° (v. 31: Surgite et egredimini a populo meo, vos et filii Israel...) — 355 Dan. 3" (v. 93: Statimque egressi sunt Sidrach, Misach et Abdenago de medio ignis) — 358 U: Dan. 6° (v. 23: eductusque est Daniel de lacu, et nulla laesio inventa est in eo, quia credidit Deo suo) — 366 U: Prov. 29" 193
Strana 194
(v. 23: Superbum sequitur humilitas; et humilem spiritu suscipiet gloria); Iob 40° (v. 7: respice cuntos superbos, et confunde eos, et contere impios in loco suo) — 376 Is. 45° (snad spíše 44, 22: Delevi ut nubem iniquitates tuas, et quasi nebulam peccata tua) — 389 Esth. 14° (v. 19 : Deus fortis super omnes, exaudi vocem eorum, qui nullam aliam spem habent) — 391—397 anakolutická vazba, ve v. 392 bychom spíše žádali akusativy: sílu, muže — 413 Izaie (snad 61,4: Et aedificabunt deserta a saeculo, et ruinas antiquas erigent, et instaurabunt civitates desertas, dissipatas in generationem et generationem) — 444 Eclus. 9° (v. 16: Non zeles glo- riam, et opes peccatoris), Psalmo (asi 7, 6: Persequatur inimicus animam meam, et comprehendat, et conculcet in terra vitam meam, et gloriam meam in pulverem deducat) — 445 Num. 18° (asi omyl m. Lev. 18, 30: Custodite mandata mea ...) et Deut. 18° (snad v. 20: Propheta autem qui arrogantia depravatus voluerit loqui in nomine meo, quae ego non praecepi illi, ut diceret, aut ex nomine alienorum deorum, interficietur) — 469 Is. 5° (v. 24: Abiecerunt enim legem Domini exercituum, et elo- quium Sancti Israel blasphemaverunt) — 485 Abd. 1° (v. 4: Si exaltatus fueris ut aquila, et si inter sidera posueris nidum tuum: inde detraham te, dicit Dominus) et Is. 23° (v. 9: Dominus exercituum cogitavit hoc, ut detraheret superbiam omnis gloriae, et ad ignominiam deduceret universos inclitos terrae) — 491 Psalmo (74, 11: Et omnia cornua peccatorum confringam, et exaltabuntur cornua iusti) et Dan. 8° (spr. 7, 8: Con- siderabam cornua, et ecce, cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum) — 493 2. Cor. 8° (v. 2: ... et altissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitatis eorum) — 498 Aristoteles 2° Metaphysice (cap. 1.: Quemadmodum vespertilionum oculi ad lumen diei se habent, ita et intellectus animae nostrae ad ea, quae manifestissima omnium sunt) — 543 Mat. 13° (v. 7: Alia autem ceciderunt in spinas, et creverunt spinae, et suffocaverunt ea) et Marc. 4° (v. 7: Et aliud cecidit in spinas, et ascende- runt spinae, et suffocaverunt illud, et fructum non dedit) — 547 Am. 4 (v. 1: Audite verbum hoc, vaccae pingues...) — 555 los. 3° (v. 6 : Tollite arcam foederis, et praecedite populum) — 558 m. spasitedlné čekali by- chom spasitedlného, je to anakolut, způsobený snahou o dodržení rýmu — 565 Mat. 7° (v. 4: Sine, eiciam festucam de oculo tuo), Luc. 11° (spr. 6, 42) — 573 Luc. 14° (v. 33: Sic ergo omnis ex vobis, qui non renuntiat omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus) — 583 Mat. 21° (v. 12: Et intravit lesus in templum Dei, et eiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas numulariorum, et cathedras vendentium columbas evertit), Luc. 11° (spr. 19, 45: Et ingressus in templum, coepit eicere vendentes in illo et ementes) — 592 Mat. 7 (v. 15: Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces) — 595 Ps. 52° (v. 5: Nonne scient omnes, qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem meam, ut cibum panis?) et 13 (v. 4: Nonne cognoscent omnes...) — 597 1s. 58° (spr. 56, 10: canes muti non valentes latrare) — 599 M: Hab. 1° (spr. 2, 1: Super custodiam meam stabo) — 604 Cant. (2, 15: Capite nobis vulpes parvulas) — 605 Mat. 5 194
(v. 23: Superbum sequitur humilitas; et humilem spiritu suscipiet gloria); Iob 40° (v. 7: respice cuntos superbos, et confunde eos, et contere impios in loco suo) — 376 Is. 45° (snad spíše 44, 22: Delevi ut nubem iniquitates tuas, et quasi nebulam peccata tua) — 389 Esth. 14° (v. 19 : Deus fortis super omnes, exaudi vocem eorum, qui nullam aliam spem habent) — 391—397 anakolutická vazba, ve v. 392 bychom spíše žádali akusativy: sílu, muže — 413 Izaie (snad 61,4: Et aedificabunt deserta a saeculo, et ruinas antiquas erigent, et instaurabunt civitates desertas, dissipatas in generationem et generationem) — 444 Eclus. 9° (v. 16: Non zeles glo- riam, et opes peccatoris), Psalmo (asi 7, 6: Persequatur inimicus animam meam, et comprehendat, et conculcet in terra vitam meam, et gloriam meam in pulverem deducat) — 445 Num. 18° (asi omyl m. Lev. 18, 30: Custodite mandata mea ...) et Deut. 18° (snad v. 20: Propheta autem qui arrogantia depravatus voluerit loqui in nomine meo, quae ego non praecepi illi, ut diceret, aut ex nomine alienorum deorum, interficietur) — 469 Is. 5° (v. 24: Abiecerunt enim legem Domini exercituum, et elo- quium Sancti Israel blasphemaverunt) — 485 Abd. 1° (v. 4: Si exaltatus fueris ut aquila, et si inter sidera posueris nidum tuum: inde detraham te, dicit Dominus) et Is. 23° (v. 9: Dominus exercituum cogitavit hoc, ut detraheret superbiam omnis gloriae, et ad ignominiam deduceret universos inclitos terrae) — 491 Psalmo (74, 11: Et omnia cornua peccatorum confringam, et exaltabuntur cornua iusti) et Dan. 8° (spr. 7, 8: Con- siderabam cornua, et ecce, cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum) — 493 2. Cor. 8° (v. 2: ... et altissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitatis eorum) — 498 Aristoteles 2° Metaphysice (cap. 1.: Quemadmodum vespertilionum oculi ad lumen diei se habent, ita et intellectus animae nostrae ad ea, quae manifestissima omnium sunt) — 543 Mat. 13° (v. 7: Alia autem ceciderunt in spinas, et creverunt spinae, et suffocaverunt ea) et Marc. 4° (v. 7: Et aliud cecidit in spinas, et ascende- runt spinae, et suffocaverunt illud, et fructum non dedit) — 547 Am. 4 (v. 1: Audite verbum hoc, vaccae pingues...) — 555 los. 3° (v. 6 : Tollite arcam foederis, et praecedite populum) — 558 m. spasitedlné čekali by- chom spasitedlného, je to anakolut, způsobený snahou o dodržení rýmu — 565 Mat. 7° (v. 4: Sine, eiciam festucam de oculo tuo), Luc. 11° (spr. 6, 42) — 573 Luc. 14° (v. 33: Sic ergo omnis ex vobis, qui non renuntiat omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus) — 583 Mat. 21° (v. 12: Et intravit lesus in templum Dei, et eiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas numulariorum, et cathedras vendentium columbas evertit), Luc. 11° (spr. 19, 45: Et ingressus in templum, coepit eicere vendentes in illo et ementes) — 592 Mat. 7 (v. 15: Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces) — 595 Ps. 52° (v. 5: Nonne scient omnes, qui operantur iniquitatem, qui devorant plebem meam, ut cibum panis?) et 13 (v. 4: Nonne cognoscent omnes...) — 597 1s. 58° (spr. 56, 10: canes muti non valentes latrare) — 599 M: Hab. 1° (spr. 2, 1: Super custodiam meam stabo) — 604 Cant. (2, 15: Capite nobis vulpes parvulas) — 605 Mat. 5 194
Strana 195
(v. 13: Vos estis sal terrae) — 613 Mat. 23° (v. 16: Vae vobis, duces caeci) et Luc. 6° (v. 39: Numquid potest caecus caecum ducere). — Za v. 642 Factus sum ..... cit. podle Gal. 4, 16; Duobus amicis .... Aristoteles, Eth. Nic. 1, cap. 6.: Nam quum utraque cara sint, pium est tamen antiquiorem habere veritatem. POROK KORUNY ČESKÉ 124 U : Iohannes, dux gorliciensis — 217 U: Praga caput regni — 225 U : Officium purgravii Pragensis — 245 Iudith 8° (spr. 13, 10: Et percussit bis in cervicem eius, et abscidit caput eius, et abstulit conopoeum eius a columnis, et evolvit corpus eius truncum) — 255 lo. 10° (v. 1: Qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro) — 262 U: Metropolis — 301 U: Rex — 331 viz 1. Reg. kap. 11—16 — 345 Seneca in libro De clemencia (1, 14: Hoc, quod parenti, etiam principi faciendum est, quem adpellavimus Patrem Patriae non adulatione vana adducti) — 351 Aristoteles 8° Etymologorum (omyl m. Ethicorum, cap. 11: Bene enim meretur is de iis, quibus imperat: si, quum sit bonus, curam eorum habeat velut pastor ovium, ut sint felices) et Ps. 78° (v. 13: Nos autem, populus tuus et oves pascuae tuae...) — 357 1. Reg. 15° (v. 17: Nonne, cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es?) —365 3. Reg. 14 (v. 7: dedi te ducem super populum meum Israel) et 16° (v. 2: posui te ducem super populum meum Israel) et Prov. 28° (asi v. 2: vita ducis longior erit) — 585 U: Ger- mani hostes Bohemorum — 599 U: Proverbium Libusse, v M připsáno dodatečně rukou Václava Hanky (Sebránie kronik z rkpu cerronského, dodáno k citátu z Dalimilovy kroniky kap. 24, za v. 32). HÁDÁNÍ PRAHY SKUTNOU HOROU 24 Que sunt per alegoriam dicta. Gall. 4 (v. 24). Natura humana semper novas deproperat edere formas. C. de. vet. in emilij Sed quia divine § (?). Natura humana cotidie nititur novitates invenire. In Ant. quibus mo. na. fi ef. legit et sui dij. Si quis vero Collo. 6° (?) — 27 Apoc. 8° (v. 5: Et acceppit Angelus thuribulum, et implevit illud de igne altaris, et misit in terram, et facta sunt tonitrua, et voces, et fulgura, et terrae motus magnus) — 29 Is. 67° (spr. 66, v. 18: Ego autem opera eorum et cogitationes eorum: venio, ut congregem cum omnibus gentibus et linguis, et venient et videbunt gloriam meam) — 35 Luc. 2° (v. 46: Et factum est, post triduum invenerunt illum in templo sedentem in medio doctorum, audientem illos et interrogantem eos), lo. 4° (nejspíše v. 25: Scio, quia Messias venit, qui dicitur Christus; cum ergo venerit ille, nobis annuntiabit omnia), 4. Esdr. 16° (v. 68: Ecce iudex Deus ...) — 36 Hebr. 12 (v. 2: accipientes in auctorem fidei et consummatorem lesum, 13* 195
(v. 13: Vos estis sal terrae) — 613 Mat. 23° (v. 16: Vae vobis, duces caeci) et Luc. 6° (v. 39: Numquid potest caecus caecum ducere). — Za v. 642 Factus sum ..... cit. podle Gal. 4, 16; Duobus amicis .... Aristoteles, Eth. Nic. 1, cap. 6.: Nam quum utraque cara sint, pium est tamen antiquiorem habere veritatem. POROK KORUNY ČESKÉ 124 U : Iohannes, dux gorliciensis — 217 U: Praga caput regni — 225 U : Officium purgravii Pragensis — 245 Iudith 8° (spr. 13, 10: Et percussit bis in cervicem eius, et abscidit caput eius, et abstulit conopoeum eius a columnis, et evolvit corpus eius truncum) — 255 lo. 10° (v. 1: Qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro) — 262 U: Metropolis — 301 U: Rex — 331 viz 1. Reg. kap. 11—16 — 345 Seneca in libro De clemencia (1, 14: Hoc, quod parenti, etiam principi faciendum est, quem adpellavimus Patrem Patriae non adulatione vana adducti) — 351 Aristoteles 8° Etymologorum (omyl m. Ethicorum, cap. 11: Bene enim meretur is de iis, quibus imperat: si, quum sit bonus, curam eorum habeat velut pastor ovium, ut sint felices) et Ps. 78° (v. 13: Nos autem, populus tuus et oves pascuae tuae...) — 357 1. Reg. 15° (v. 17: Nonne, cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es?) —365 3. Reg. 14 (v. 7: dedi te ducem super populum meum Israel) et 16° (v. 2: posui te ducem super populum meum Israel) et Prov. 28° (asi v. 2: vita ducis longior erit) — 585 U: Ger- mani hostes Bohemorum — 599 U: Proverbium Libusse, v M připsáno dodatečně rukou Václava Hanky (Sebránie kronik z rkpu cerronského, dodáno k citátu z Dalimilovy kroniky kap. 24, za v. 32). HÁDÁNÍ PRAHY SKUTNOU HOROU 24 Que sunt per alegoriam dicta. Gall. 4 (v. 24). Natura humana semper novas deproperat edere formas. C. de. vet. in emilij Sed quia divine § (?). Natura humana cotidie nititur novitates invenire. In Ant. quibus mo. na. fi ef. legit et sui dij. Si quis vero Collo. 6° (?) — 27 Apoc. 8° (v. 5: Et acceppit Angelus thuribulum, et implevit illud de igne altaris, et misit in terram, et facta sunt tonitrua, et voces, et fulgura, et terrae motus magnus) — 29 Is. 67° (spr. 66, v. 18: Ego autem opera eorum et cogitationes eorum: venio, ut congregem cum omnibus gentibus et linguis, et venient et videbunt gloriam meam) — 35 Luc. 2° (v. 46: Et factum est, post triduum invenerunt illum in templo sedentem in medio doctorum, audientem illos et interrogantem eos), lo. 4° (nejspíše v. 25: Scio, quia Messias venit, qui dicitur Christus; cum ergo venerit ille, nobis annuntiabit omnia), 4. Esdr. 16° (v. 68: Ecce iudex Deus ...) — 36 Hebr. 12 (v. 2: accipientes in auctorem fidei et consummatorem lesum, 13* 195
Strana 196
qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contemta, atque in dextera sedis Dei sedet), Ps. 7° (v. 9: Dominus iudicat populos...) et 118° (v. 137: Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum) — 40 4. Esdr. 10°, ubi Sion in forma mulieris querebatur de perdicione filiorum — 46 Eclus 7° (v. 28: Mulier si est tibi secundum animam tuam, non proicias illam, et odibili non credas te !) — 51 Dan. 13° (v. 42 : Deus aeterne...), Esth. 13° (v. 9: Domine, Domine, rex omnipotens...), 1. Par. 28° (v. 9: omnia enim corda scrutatur Dominus, et universas men- tium cogitationes intelligit), Eclus 23° (v. 1 a 4: Domine, pater et domi- nator vitae meae), Ex. 15° (v. 2: Fortitudo mea et laus mea, Dominus) et Sap. 11° (v. 18: Non enim impossibilis erat omnipotens manus tua...), Is. 46° (asi omylem m. 45, 24: Ergo in Domino meae sunt iustitiae et imperium) et 9° (v. 6: Admirabilis, consiliarius, Deus, fortis, pater futuri saeculi, princeps pacis), Ier. 23° (v. 29: Numquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et quasi malleus conterens petram?) et Prov. 16° (v. 2: Omnes viae hominis patent oculis eius; spirituum ponderator est Dominus), Eclus. 42° (v. 19: Cognovit enim Dominus omnem scientiam ...) et 1. Reg. 16° (v. 7: homo enim videt ea, quae parent, Dominus autem intuetur cor) et 3. Reg. 8° (v. 23: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo desuper, et super terram deorsum...) — 56 lo.5° (v. 22: Neque enim Pater iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit Filio) — 85 Eclus 29° (v. 9: et convitia et maledicta reddet illi, et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam) — 91 Mat. 18° (v. 34: Et iratus do- minus eius tradidit eum tortoribus...) — 93 Prov. 17° (v. 13: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius) — 95 Sap. 16° (v. 29: Ingrati enim spes tamquam hibernalis glacies tabescet, et disperiet tam- quam aqua supervacua) — 99 De presbytero non baptizato: Veniens ad apostolicam sedem (Friedb. 2, 648), Hebr. 11° (v. 6: Sine fide autem impossibile est placere Deo) et 1. qu. 1.: Cum Paulus (Friedb. 1, 369), Hebr. 11° (viz výše) — 109: Ps. 118° (spr. 108, dále cit. v. 6: Constitue super eum peccatorem, et diabolus stet a dexteris eius) — 162 U: Mat. 24° (v. 45: Quis, putas, est fidelis servus et prudens...) et Ps. 144° (v. 13: Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) — 165 U: Pet. 2° (v. 13 a 14: Subiecti igitur estote omni humande creaturae propter Deum: sive regi quasi praecellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum), Rom. 13" (v. 2: Itaque, qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit...), Hebr. 13° (v. 17: Oboedite praepositis vestris, et subiacete eis) — 174 3. Reg. 8 (dále cit. v. 46: non est enim homo, qui non peccet) et 2. Par. 6° (v. 36: neque enim est homo, qui non peccet), Ps. 11° (v. 2: ...defecit sanctus), Eccles. 2° (omyl m. 7, 21: Non est enim homo iustus in terra, qui faciat bonum, et non peccet) — 179 Ps. 12° (spr. 13, cit. v. 1: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum) et 52° (v. 2: non est, qui faciat bonum) — 199 24. qu. 1.: ,Legatur' (omylem m. questio 2; Friedb. 1, 984) — 201 Eclus 3° (v. 4: Qui diligit Deum, exorabit pro peccatis, et continebit se ab illis, et in oratione dierum exaudietur), Ambrosius, 196
qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contemta, atque in dextera sedis Dei sedet), Ps. 7° (v. 9: Dominus iudicat populos...) et 118° (v. 137: Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum) — 40 4. Esdr. 10°, ubi Sion in forma mulieris querebatur de perdicione filiorum — 46 Eclus 7° (v. 28: Mulier si est tibi secundum animam tuam, non proicias illam, et odibili non credas te !) — 51 Dan. 13° (v. 42 : Deus aeterne...), Esth. 13° (v. 9: Domine, Domine, rex omnipotens...), 1. Par. 28° (v. 9: omnia enim corda scrutatur Dominus, et universas men- tium cogitationes intelligit), Eclus 23° (v. 1 a 4: Domine, pater et domi- nator vitae meae), Ex. 15° (v. 2: Fortitudo mea et laus mea, Dominus) et Sap. 11° (v. 18: Non enim impossibilis erat omnipotens manus tua...), Is. 46° (asi omylem m. 45, 24: Ergo in Domino meae sunt iustitiae et imperium) et 9° (v. 6: Admirabilis, consiliarius, Deus, fortis, pater futuri saeculi, princeps pacis), Ier. 23° (v. 29: Numquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et quasi malleus conterens petram?) et Prov. 16° (v. 2: Omnes viae hominis patent oculis eius; spirituum ponderator est Dominus), Eclus. 42° (v. 19: Cognovit enim Dominus omnem scientiam ...) et 1. Reg. 16° (v. 7: homo enim videt ea, quae parent, Dominus autem intuetur cor) et 3. Reg. 8° (v. 23: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo desuper, et super terram deorsum...) — 56 lo.5° (v. 22: Neque enim Pater iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit Filio) — 85 Eclus 29° (v. 9: et convitia et maledicta reddet illi, et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam) — 91 Mat. 18° (v. 34: Et iratus do- minus eius tradidit eum tortoribus...) — 93 Prov. 17° (v. 13: Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius) — 95 Sap. 16° (v. 29: Ingrati enim spes tamquam hibernalis glacies tabescet, et disperiet tam- quam aqua supervacua) — 99 De presbytero non baptizato: Veniens ad apostolicam sedem (Friedb. 2, 648), Hebr. 11° (v. 6: Sine fide autem impossibile est placere Deo) et 1. qu. 1.: Cum Paulus (Friedb. 1, 369), Hebr. 11° (viz výše) — 109: Ps. 118° (spr. 108, dále cit. v. 6: Constitue super eum peccatorem, et diabolus stet a dexteris eius) — 162 U: Mat. 24° (v. 45: Quis, putas, est fidelis servus et prudens...) et Ps. 144° (v. 13: Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) — 165 U: Pet. 2° (v. 13 a 14: Subiecti igitur estote omni humande creaturae propter Deum: sive regi quasi praecellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum), Rom. 13" (v. 2: Itaque, qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit...), Hebr. 13° (v. 17: Oboedite praepositis vestris, et subiacete eis) — 174 3. Reg. 8 (dále cit. v. 46: non est enim homo, qui non peccet) et 2. Par. 6° (v. 36: neque enim est homo, qui non peccet), Ps. 11° (v. 2: ...defecit sanctus), Eccles. 2° (omyl m. 7, 21: Non est enim homo iustus in terra, qui faciat bonum, et non peccet) — 179 Ps. 12° (spr. 13, cit. v. 1: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum) et 52° (v. 2: non est, qui faciat bonum) — 199 24. qu. 1.: ,Legatur' (omylem m. questio 2; Friedb. 1, 984) — 201 Eclus 3° (v. 4: Qui diligit Deum, exorabit pro peccatis, et continebit se ab illis, et in oratione dierum exaudietur), Ambrosius, 196
Strana 197
Augustinus, Gregorius, Isidorus (nezjištěno) — 211 Ieronimus ad Eliodorum 40. distinccione (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars 1, dist. 40., cap. 2.: �Non est facile'; Friedb. 1, 145), item Gregorius et Chrisostomus (srov. t. cap. 3.: ,Nos, qui praesumus', 4.: „Non loca', 5.: ,Homo christianus' a 12: „Multi sacerdotes') — 229 Dan. 13° (v. 61 n.: Et consurrexerunt adversus duos presbyteros... feceruntque eis, sicut male egerant adversus proximum, ut facerent se- cundum legem Moysi, et interfecerunt eos), Mat. 12° (v. 31: Omne pecca- tum et blasphemia remittetur hominibus; Spiritus autem blasphemia non remittetur), Marc. 3° (v. 29: qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum, non habebit remissionem in aeternum, sed reus erit aeterni delicti) — 234 13° De animalibus; Non (U: Omnino) habet imperium Par. 3 etc. (?). De eleccione et electi potestate: ,Innotuit nobis' (Friedb. 2, 61) et 21. di.: ,Inferior' (Friedb. 1, 70) et ff. (?) De arbitris (Decretal. Greg. IX., lib. 1., tit. 43.; Friedb. 2, 230 n. a Decretal. Sexti, lib. 1., tit. 22.: Friedb. 2, 994) Nam magistratus (nezjištěno). Si bona vita defecerit, fide carebit, yse (?) et De regulis iuris (Friedb. 2, 927 n.) ffor (?) De maioritate et obediencia: ,Cum inferior' (Friedb. 2, 202) et 21. di.: ,Inferior sedes' (Friedb. 1, 70) — 249 2. qu. 7. Omnis, Ambrosius (? — nezjištěno) — 251 Ieronimus ad Eliodorum (srov. pozn. k v. 211) — 254 Mat. 7° (cit. v. 17: Sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor malos fructus facit), Luc. 6° (v. 43: Non est enim arbor bona, quae facit fructus malos, neque arbor mala, faciens fructum bonum) — 259 Io. 10° ( cit. podle v. 37 n.: Si non facio opera Patris mei, nolite credere mihi . . .) — 268 Luc. 6° (asi v. 39: Numquid potest caecus caecum ducere? nonne ambo in foveam cadunt?) et De re- nunciacione: ,Nisi cum pridem' (Friedb. 2, 107) — 273 De sentencia excommunicacionis: ,A nobis est sepe quesitum' (Friedb. 2, 899) — 283 Apoc. 1° (v. 8: Ego sum Alpha et Omega, principium et finis, v. 17: Ego sum primus et novissimus) — 290 Io 6° (v. 35: Ego sum panis vitae; qui venit ad me, non esuriet, et credit in me, non sitiet unquam), Mat. 26° (v. 26 n.: Accipite et comedite...), Marc. 14° (v. 22 n.: Sumite, hoc est corpus meum...), Luc. 12° (omylem [srov. pozn. k v. 353] m. 22, v. 19: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur; hoc facite in meam commemorationem), 1. Cor. 11° (v. 24: hoc est corpus meum...), De celebracione misse (!): ,Cum Marthe' (Friedb. 2, 636) — 304 1. Cor. 11° (zvl. v. 26: Quotiescumque enim manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat) — 307 Luc. 22° (viz pozn. k v. 290), Dionisius, Ambrosius, Augustinus, Gre- gorius (nezjištěno) — 327 Ps. 25° (cit. v. 5: Odivi ecclesiam malig- nantium; et cum impiis non sedebo) — 329 Ps. 63° (v. 3: Protexisti me a conventu malignantium; a multitudine operantium iniquitatem) — 335 Mat. 18° (v. 17: Quodsi non audierit eos, dic ecclesiae; si autem 70 ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus), Deut. 17 (v. 10: Et facies, quodcumque dixerint, qui praesunt loco, quem elegerit Dominus, et docuerint te iuxta legem eius) et 24° (v. 8: ... sed facies 197
Augustinus, Gregorius, Isidorus (nezjištěno) — 211 Ieronimus ad Eliodorum 40. distinccione (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars 1, dist. 40., cap. 2.: �Non est facile'; Friedb. 1, 145), item Gregorius et Chrisostomus (srov. t. cap. 3.: ,Nos, qui praesumus', 4.: „Non loca', 5.: ,Homo christianus' a 12: „Multi sacerdotes') — 229 Dan. 13° (v. 61 n.: Et consurrexerunt adversus duos presbyteros... feceruntque eis, sicut male egerant adversus proximum, ut facerent se- cundum legem Moysi, et interfecerunt eos), Mat. 12° (v. 31: Omne pecca- tum et blasphemia remittetur hominibus; Spiritus autem blasphemia non remittetur), Marc. 3° (v. 29: qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum, non habebit remissionem in aeternum, sed reus erit aeterni delicti) — 234 13° De animalibus; Non (U: Omnino) habet imperium Par. 3 etc. (?). De eleccione et electi potestate: ,Innotuit nobis' (Friedb. 2, 61) et 21. di.: ,Inferior' (Friedb. 1, 70) et ff. (?) De arbitris (Decretal. Greg. IX., lib. 1., tit. 43.; Friedb. 2, 230 n. a Decretal. Sexti, lib. 1., tit. 22.: Friedb. 2, 994) Nam magistratus (nezjištěno). Si bona vita defecerit, fide carebit, yse (?) et De regulis iuris (Friedb. 2, 927 n.) ffor (?) De maioritate et obediencia: ,Cum inferior' (Friedb. 2, 202) et 21. di.: ,Inferior sedes' (Friedb. 1, 70) — 249 2. qu. 7. Omnis, Ambrosius (? — nezjištěno) — 251 Ieronimus ad Eliodorum (srov. pozn. k v. 211) — 254 Mat. 7° (cit. v. 17: Sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor malos fructus facit), Luc. 6° (v. 43: Non est enim arbor bona, quae facit fructus malos, neque arbor mala, faciens fructum bonum) — 259 Io. 10° ( cit. podle v. 37 n.: Si non facio opera Patris mei, nolite credere mihi . . .) — 268 Luc. 6° (asi v. 39: Numquid potest caecus caecum ducere? nonne ambo in foveam cadunt?) et De re- nunciacione: ,Nisi cum pridem' (Friedb. 2, 107) — 273 De sentencia excommunicacionis: ,A nobis est sepe quesitum' (Friedb. 2, 899) — 283 Apoc. 1° (v. 8: Ego sum Alpha et Omega, principium et finis, v. 17: Ego sum primus et novissimus) — 290 Io 6° (v. 35: Ego sum panis vitae; qui venit ad me, non esuriet, et credit in me, non sitiet unquam), Mat. 26° (v. 26 n.: Accipite et comedite...), Marc. 14° (v. 22 n.: Sumite, hoc est corpus meum...), Luc. 12° (omylem [srov. pozn. k v. 353] m. 22, v. 19: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur; hoc facite in meam commemorationem), 1. Cor. 11° (v. 24: hoc est corpus meum...), De celebracione misse (!): ,Cum Marthe' (Friedb. 2, 636) — 304 1. Cor. 11° (zvl. v. 26: Quotiescumque enim manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat) — 307 Luc. 22° (viz pozn. k v. 290), Dionisius, Ambrosius, Augustinus, Gre- gorius (nezjištěno) — 327 Ps. 25° (cit. v. 5: Odivi ecclesiam malig- nantium; et cum impiis non sedebo) — 329 Ps. 63° (v. 3: Protexisti me a conventu malignantium; a multitudine operantium iniquitatem) — 335 Mat. 18° (v. 17: Quodsi non audierit eos, dic ecclesiae; si autem 70 ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus), Deut. 17 (v. 10: Et facies, quodcumque dixerint, qui praesunt loco, quem elegerit Dominus, et docuerint te iuxta legem eius) et 24° (v. 8: ... sed facies 197
Strana 198
quecumque docuerint te sacerdotes Levitici generis iuxta id, quod praecepi eis) — 339 Act. 5° (cit. v. 29: Obedire oportet Deo magis, quam homi- nibus) — 343 Paulus (U: Ieronimus) super epistolam ad Ephesios (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars. 2., causa 11., questio 3., cap. 93. ; Friedb. 1, 669; Jeron. list viz Migne PL 30, 359 n.), Augustinus 11. questione 3. (odkaz na t., pars 2., causa 11., questio 3., nejspíše cap. 92; Friedb. 1, 669), Chrisostomus sermone 34. (nezjištěno) et Isidorus 11. questione 3. (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars. 2., causa 11., questio 3., cap. 101.; Friedb. 1, 671) — 353 Mat. 26°, Marc. 14°, Luc. 22°, Io. 6°, 1. Cor. 11 (viz pozn. k v. 290) — 360 1. Cor. 11° (cit. v. 24: hoc facite in meam commemo- rationem), Mat. 26° (v. 26, viz pozn. k v. 290) — 365 Ex. 20° (v. 13: Non occides), Deut. 11° (v. 22: Si enim custodieritis mandata, quae ego praecipio vobis..., disperdet Dominus omnes gentes istas...) — 374 Is. 46° (v. 10: Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet) — 377 Paulus (U : Jeronimus) in epistola ad Ephesios (asi 6, 5: Servi, obedite dominis carnalibus cum timore et tremore, in simplicitate cordis vestri, sicut Christo) — 380 Jer. 18°. (snad v. 10: Si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, poenitentiam agam super bono, quod locutus sum, ut facerem ei) — 383 Apoc. 2° (v. 9: blasphemaris ab his, qui se dicunt Iudaeos esse, et non sunt, sed sunt synagoga satanae) — 389 Os. 7° (v. 3 n.: In malitia sua laetificaverunt regem, et in mendaciis suis principes...) — 397 Soph. 3° (v. 4: sacerdotes eius polluerunt sanctum, iniuste egerunt contra legem) — 400 Dan. 13° (v. 41: Credidit eis multi- tudo quasi senibus et iudicibus populi, et condemnaverunt eam ad mor- tem) — 415 Io. 16° (v. 13: Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem...) — 417 Ps. 50° (v. 12: spiritum rectum innova in visceribus meis) — 418 Sap. 7° (v. 22 a 23: Est enim in illa spiritus intelligentiae... benignus, stabilis, certus...) — 421 U : Ps. 2° (cit. v. 2: Asiterunt reges terrae et principes convenerunt in unum adver- sus Dominum) — 431 Ps. 3° (v. 2: Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me? multi insurgunt adversum me) — 435 Cit. Ps. 3, 3: Non est salus ipsi in Deo eius — 441 Ex. 3° (spr. 23, dále cit. 23, 2: Non sequeris turbam ad faciendum malum; nec in iudicio plurimorum acqui- esces sententiae, ut a vero devies) — 449 Mat. 20° (v. 16: multi enim sunt vocati, pauci vero electi) et 22° (v. 14) — 453 3. Reg. 18° (v. 19: Verumtamen nunc mitte, et congrega ad me universum Israel in monte Carmeli, et prophetas Baal quadringentos quinquaginta...) — 4543. Reg. 22° (v. 6: Congregavit ergo rex Israel prophetas, quadringentos circiter viros...) — 461 In auct. de. re. feren. ad fi. collo 6 (?) Eclus 16° (v. 3: Melior est enim unus timens Deum, quam mille filii impii) — 475 Aristoteles 2° Topicorum (nezjištěno); Ovidius 3° Amatorie (3, 256: Turba docenda venit pulchre turpesque puellae, Pluraque sunt semper deteriora bonis), Philip. 3° (v. 18: Multi enim ambulant, quos saepe di- cebam bovis (nunc autem et flens dico), inimicos crucis Christi), Lyra super lo. 14° (ad v. 24: Tales sunt mundani homines: et ideo non sunt 198
quecumque docuerint te sacerdotes Levitici generis iuxta id, quod praecepi eis) — 339 Act. 5° (cit. v. 29: Obedire oportet Deo magis, quam homi- nibus) — 343 Paulus (U: Ieronimus) super epistolam ad Ephesios (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars. 2., causa 11., questio 3., cap. 93. ; Friedb. 1, 669; Jeron. list viz Migne PL 30, 359 n.), Augustinus 11. questione 3. (odkaz na t., pars 2., causa 11., questio 3., nejspíše cap. 92; Friedb. 1, 669), Chrisostomus sermone 34. (nezjištěno) et Isidorus 11. questione 3. (odkaz na Corpus iuris canonici, Decretum Gratiani, pars. 2., causa 11., questio 3., cap. 101.; Friedb. 1, 671) — 353 Mat. 26°, Marc. 14°, Luc. 22°, Io. 6°, 1. Cor. 11 (viz pozn. k v. 290) — 360 1. Cor. 11° (cit. v. 24: hoc facite in meam commemo- rationem), Mat. 26° (v. 26, viz pozn. k v. 290) — 365 Ex. 20° (v. 13: Non occides), Deut. 11° (v. 22: Si enim custodieritis mandata, quae ego praecipio vobis..., disperdet Dominus omnes gentes istas...) — 374 Is. 46° (v. 10: Consilium meum stabit, et omnis voluntas mea fiet) — 377 Paulus (U : Jeronimus) in epistola ad Ephesios (asi 6, 5: Servi, obedite dominis carnalibus cum timore et tremore, in simplicitate cordis vestri, sicut Christo) — 380 Jer. 18°. (snad v. 10: Si fecerit malum in oculis meis, ut non audiat vocem meam, poenitentiam agam super bono, quod locutus sum, ut facerem ei) — 383 Apoc. 2° (v. 9: blasphemaris ab his, qui se dicunt Iudaeos esse, et non sunt, sed sunt synagoga satanae) — 389 Os. 7° (v. 3 n.: In malitia sua laetificaverunt regem, et in mendaciis suis principes...) — 397 Soph. 3° (v. 4: sacerdotes eius polluerunt sanctum, iniuste egerunt contra legem) — 400 Dan. 13° (v. 41: Credidit eis multi- tudo quasi senibus et iudicibus populi, et condemnaverunt eam ad mor- tem) — 415 Io. 16° (v. 13: Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem...) — 417 Ps. 50° (v. 12: spiritum rectum innova in visceribus meis) — 418 Sap. 7° (v. 22 a 23: Est enim in illa spiritus intelligentiae... benignus, stabilis, certus...) — 421 U : Ps. 2° (cit. v. 2: Asiterunt reges terrae et principes convenerunt in unum adver- sus Dominum) — 431 Ps. 3° (v. 2: Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me? multi insurgunt adversum me) — 435 Cit. Ps. 3, 3: Non est salus ipsi in Deo eius — 441 Ex. 3° (spr. 23, dále cit. 23, 2: Non sequeris turbam ad faciendum malum; nec in iudicio plurimorum acqui- esces sententiae, ut a vero devies) — 449 Mat. 20° (v. 16: multi enim sunt vocati, pauci vero electi) et 22° (v. 14) — 453 3. Reg. 18° (v. 19: Verumtamen nunc mitte, et congrega ad me universum Israel in monte Carmeli, et prophetas Baal quadringentos quinquaginta...) — 4543. Reg. 22° (v. 6: Congregavit ergo rex Israel prophetas, quadringentos circiter viros...) — 461 In auct. de. re. feren. ad fi. collo 6 (?) Eclus 16° (v. 3: Melior est enim unus timens Deum, quam mille filii impii) — 475 Aristoteles 2° Topicorum (nezjištěno); Ovidius 3° Amatorie (3, 256: Turba docenda venit pulchre turpesque puellae, Pluraque sunt semper deteriora bonis), Philip. 3° (v. 18: Multi enim ambulant, quos saepe di- cebam bovis (nunc autem et flens dico), inimicos crucis Christi), Lyra super lo. 14° (ad v. 24: Tales sunt mundani homines: et ideo non sunt 198
Strana 199
digni habere tale beneficium, sicut vos qui estis discipuli mei veri) — 482 Os. 14° (v. 2 a 3: Convertere, Israel, ad Dominum Deum tuum ... Tollite vobiscum verba, et convertimini ad Dominum) — 489 Marc. 8° (v. 35: qui autem perdiderit animam suam propter me et Evan- gelium, salvam faciet eam) — 493 8. qu. 1.: Sciendum (Friedb. 1, 593) et 32. dist.: Hospiciolum (Friedb. 1, 121) — 496 Mat. 4° (v. 1: Tunc lesus ductus est in desertum a Spiritu, ut tentaretur a diabolo), Luc. 4" (v. 1 a 2), Io. 5° (v. 16 n.: Propterea persequebantur Iudaei Iesum...), 6° (v. 41: Murmurabant ergo Iudaei de illo...), 8° (v. 13 n.: Dixerunt ergo ei Pharisaei...) etc., Mat. 22° (v. 15: Tunc abeuntes Pharisaei consilium inierunt, ut caperent eum in sermone) et 26° (v. 59: Principes autem sacerdotum, et omne concilium querebant falsum testimonium contra Iesum...), 2. Petri 1° (v. 21: Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines) — 501 Ut patet ex Actibus apostolorum et epistolis eorum — 517 lo. 16° (v. 13: Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem; non enim loquetur a semetipso, sed quaecum- que audiet, loquetur, et quae ventura sunt, annuntiabit vobis) — 536 Gen. 1 (v. 27: Et creavit Deus hominem ad imaginem suam...) et 11° (omyl m. 9, v. 6: ad imaginem quippe Dei factus est homo), Eclus 17° (v. 1: Deus creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum), Ex. 25° (v. 18: Duos quoque Cherubim aureos et productiles facies, ex utraque parte oraculi) — 541 3. Reg. 6° (v. 23: Et fecit in oraculo duos Cherubim de lignis olivarum, decem cubitorum altitudinis) et 2. Par. 3° (v. 10: Fecit etiam in domo Sancti sanctorum Cherubim duos opere sta- tuario, et texit eos auro) — 543 Mat. 22° (v. 20: Et ait illis Iesus: Cuius est imago haec, et superscriptio?) — 547 1. Cor. 15° (v. 49: Igitur, sicut portavimus imaginem terreni, portemus et imaginem coelestis) — 559 Ex. 20° (v. 4: Non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem, quae est in coelo desuper, et quae in terra deorsum, nec eorum quae sunt in aquis sub terra) et Levit. 26° (v. 1: Non facietis vobis idolum et sculptile...); cizí rukou připsáno (podle U): obraz že obráží aneb uráží, quia offendit piorum corda — 563 Mum. 7° (asi omyl. m. Deut. 7, 5: Aras eorum subvertite, et confringite statuas, lucosque succidite, et sculptilia comburite) et 34° (spr. 33, 52: disperdite cunctos habitatores terrae illius: confringite titulos, et statuas comminuite, atque omnia excelsa vastate) et Deut. 12° (v. 3: Dissipate aras eorum et confringite statuas, lucos igne comburite, et idola comminuite) — 569 Deut. 7° (viz. pozn. k v. 563) — 571 Lev. 19° (cit. v. 14: nec coram caeco pones offendiculum) — 581 In veteri et nova lege — 616 Na Karlštejně v kaple — 633 2. Cor. 3° (v. 3 : manifestati, quod epistola estis Christi, ministrata a nobis, et scripta non atramento, sed spiritu Dei vivi ; non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus) et Prov. 3° (v. 3: Misericordia et veritas te non deserant: circumda eas gutturi tuo, et describe in tabulis cordis tui) et 7° (v. 3: liga eam [legem] in digitis tuis, scribe illam in tabulis cordis tui) et Cant. 8 (v. 6 : Pone me ut signaculum super cor tuum) — 654 Deut. 6° (v. 13: Do- 199
digni habere tale beneficium, sicut vos qui estis discipuli mei veri) — 482 Os. 14° (v. 2 a 3: Convertere, Israel, ad Dominum Deum tuum ... Tollite vobiscum verba, et convertimini ad Dominum) — 489 Marc. 8° (v. 35: qui autem perdiderit animam suam propter me et Evan- gelium, salvam faciet eam) — 493 8. qu. 1.: Sciendum (Friedb. 1, 593) et 32. dist.: Hospiciolum (Friedb. 1, 121) — 496 Mat. 4° (v. 1: Tunc lesus ductus est in desertum a Spiritu, ut tentaretur a diabolo), Luc. 4" (v. 1 a 2), Io. 5° (v. 16 n.: Propterea persequebantur Iudaei Iesum...), 6° (v. 41: Murmurabant ergo Iudaei de illo...), 8° (v. 13 n.: Dixerunt ergo ei Pharisaei...) etc., Mat. 22° (v. 15: Tunc abeuntes Pharisaei consilium inierunt, ut caperent eum in sermone) et 26° (v. 59: Principes autem sacerdotum, et omne concilium querebant falsum testimonium contra Iesum...), 2. Petri 1° (v. 21: Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines) — 501 Ut patet ex Actibus apostolorum et epistolis eorum — 517 lo. 16° (v. 13: Cum autem venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem; non enim loquetur a semetipso, sed quaecum- que audiet, loquetur, et quae ventura sunt, annuntiabit vobis) — 536 Gen. 1 (v. 27: Et creavit Deus hominem ad imaginem suam...) et 11° (omyl m. 9, v. 6: ad imaginem quippe Dei factus est homo), Eclus 17° (v. 1: Deus creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum), Ex. 25° (v. 18: Duos quoque Cherubim aureos et productiles facies, ex utraque parte oraculi) — 541 3. Reg. 6° (v. 23: Et fecit in oraculo duos Cherubim de lignis olivarum, decem cubitorum altitudinis) et 2. Par. 3° (v. 10: Fecit etiam in domo Sancti sanctorum Cherubim duos opere sta- tuario, et texit eos auro) — 543 Mat. 22° (v. 20: Et ait illis Iesus: Cuius est imago haec, et superscriptio?) — 547 1. Cor. 15° (v. 49: Igitur, sicut portavimus imaginem terreni, portemus et imaginem coelestis) — 559 Ex. 20° (v. 4: Non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem, quae est in coelo desuper, et quae in terra deorsum, nec eorum quae sunt in aquis sub terra) et Levit. 26° (v. 1: Non facietis vobis idolum et sculptile...); cizí rukou připsáno (podle U): obraz že obráží aneb uráží, quia offendit piorum corda — 563 Mum. 7° (asi omyl. m. Deut. 7, 5: Aras eorum subvertite, et confringite statuas, lucosque succidite, et sculptilia comburite) et 34° (spr. 33, 52: disperdite cunctos habitatores terrae illius: confringite titulos, et statuas comminuite, atque omnia excelsa vastate) et Deut. 12° (v. 3: Dissipate aras eorum et confringite statuas, lucos igne comburite, et idola comminuite) — 569 Deut. 7° (viz. pozn. k v. 563) — 571 Lev. 19° (cit. v. 14: nec coram caeco pones offendiculum) — 581 In veteri et nova lege — 616 Na Karlštejně v kaple — 633 2. Cor. 3° (v. 3 : manifestati, quod epistola estis Christi, ministrata a nobis, et scripta non atramento, sed spiritu Dei vivi ; non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus) et Prov. 3° (v. 3: Misericordia et veritas te non deserant: circumda eas gutturi tuo, et describe in tabulis cordis tui) et 7° (v. 3: liga eam [legem] in digitis tuis, scribe illam in tabulis cordis tui) et Cant. 8 (v. 6 : Pone me ut signaculum super cor tuum) — 654 Deut. 6° (v. 13: Do- 199
Strana 200
minum Deum tuum timebis, et illi soli servies, ac per nomen illius iurabis) et Mat. 4° (v. 10: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies) — 659 Dan. (nejspíše 4, 34: Nunc igitur ego Nabuchodonosor laudo, et magnifico, et glorifico regem coeli...) — 662 Nah. 1° (v. 14: de domo Dei tui interficiam sculptile et conflatile, ponam sepulcrum tuum, quia inho- noratus es), Hab. 2° (v. 18: Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile et imaginem falsam? quia speravit in figmento fictor eius, ut faceret simulacra muta) — 667 Ps. 113° (v. 4 n.: Simulacra gentium, argentum, et aurum, opera manuum hominum. Os habent, et non loquentur; oculos habent, et non videbunt. Aures habent, et non audient...) — 669 Is. 2° (cit. v. 18: et idola penitus conterentur) et Mich. 1° (v. 7: Et omnia sculptilia eius concidentur), Deut. 29° (snad omyl m. 7, 5, viz pozn. k v. 569, nezjištěno) — 675 4. Reg. 18° (v. 4: ipse dissipavit excelsa, et contrivit statuas, et succidit lucos, confregitque serpentem aeneum, quem fecerat Moyses) — 678 Num. 21° (v. 9 : Fecit ergo Moyses serpentem aeneum, et posuit eum pro signo) et Sap. 16° (v. 6: Sed non in perpetuum ira tua permansit, sed ad correptionem in brevi turbati sunt, signum habentes salutis ad commemorationem mandati legis tuae) — 682 2. Par. 32° (asi omyl m. 4. Reg. 18, 4: Ipse dissipavit excelsa, et contrivit statuas, et succidit lucos, confregitque serpentem aeneum, quem fecerat Moyses) — 684 3. Reg. 16° (spr. 6, v. 23: Et fecit in oraculo duos Cherubim de lignis olivarum...) et 2. Par. 3° (v. 10: Fecit etiam in domo Sancti sanctorum Cherubim duos...), 3. Reg. 7° (v. 29: Et inter coronulas et plectas, leones et boves et Cherubim, et in iuncturis similiter desuper; et subter leones et boves quasi lora ex aere dependentia — a v. 38: Fecit quoque decem luteres aeneos...) — 689 Sap. 14° (v. 29: Dum enim confidunt in idolis, quae sine anima sunt, male iurantes noceri se non sperant) et 15° (v. 13: Hic enim scit se super omnes delinquere, qui ex terrae materia fragilia vasa et sculptilia fingit) etc. — 691 Is. 45° (v. 20: nescierunt qui levant lignum sculpturae suae, et rogant deum non salvantem) — 694 Ps. 113° (v. 8: Similes illis fiant, qui faciunt ea, et omnes, qui confidunt in eis) — 712 Io. 5° (spr. 1.lo. 5, 7: Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in coelo: Pater, Verbum et Spiritus sanctus; et hi tres unum sunt), Aristoteles 3" De anima (cap. 9:... quodsi autem triplex est anima, in unaquaque inerit appetitus) — 730 Ps. 88° (cit. 25, 8: Domine, dilexi decorem domus tuae, et locum habitationis gloriae tuae) — 735 lo. 2° (v. 15: Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes eiecit de templo...) — 739 Ag. 1° (v. 8: ascendite in montem, portate ligna, et aedificate domum, et accepta- bilis mihi erit, et glorificabor, dicit Dominus) et 1° Par. ultimo (v. 1: opus mamque grande est, neque enim homini praeparatur habitatio, sed Deo) et 2. Reg. 6° (spr. 7, 5: Haec dicit Dominus: Numquid tu aedificabis mihi domum ad habitandum? a v. 13 : ipse aedificabit domum nomini meo, et stabiliam thronum regni eius usque ad sempiternum) — 745 Ps. 150" (v. 4: Laudate eum in tympano et choro: laudate eum in chordis et organo) — 749 Gen. 8° (v. 20: Aedificabit autem Noe altare Domino), 12° (v. 7: Qui [Abram] aedificabit ibi altare Domino, qui apparuerat ei), 200
minum Deum tuum timebis, et illi soli servies, ac per nomen illius iurabis) et Mat. 4° (v. 10: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies) — 659 Dan. (nejspíše 4, 34: Nunc igitur ego Nabuchodonosor laudo, et magnifico, et glorifico regem coeli...) — 662 Nah. 1° (v. 14: de domo Dei tui interficiam sculptile et conflatile, ponam sepulcrum tuum, quia inho- noratus es), Hab. 2° (v. 18: Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile et imaginem falsam? quia speravit in figmento fictor eius, ut faceret simulacra muta) — 667 Ps. 113° (v. 4 n.: Simulacra gentium, argentum, et aurum, opera manuum hominum. Os habent, et non loquentur; oculos habent, et non videbunt. Aures habent, et non audient...) — 669 Is. 2° (cit. v. 18: et idola penitus conterentur) et Mich. 1° (v. 7: Et omnia sculptilia eius concidentur), Deut. 29° (snad omyl m. 7, 5, viz pozn. k v. 569, nezjištěno) — 675 4. Reg. 18° (v. 4: ipse dissipavit excelsa, et contrivit statuas, et succidit lucos, confregitque serpentem aeneum, quem fecerat Moyses) — 678 Num. 21° (v. 9 : Fecit ergo Moyses serpentem aeneum, et posuit eum pro signo) et Sap. 16° (v. 6: Sed non in perpetuum ira tua permansit, sed ad correptionem in brevi turbati sunt, signum habentes salutis ad commemorationem mandati legis tuae) — 682 2. Par. 32° (asi omyl m. 4. Reg. 18, 4: Ipse dissipavit excelsa, et contrivit statuas, et succidit lucos, confregitque serpentem aeneum, quem fecerat Moyses) — 684 3. Reg. 16° (spr. 6, v. 23: Et fecit in oraculo duos Cherubim de lignis olivarum...) et 2. Par. 3° (v. 10: Fecit etiam in domo Sancti sanctorum Cherubim duos...), 3. Reg. 7° (v. 29: Et inter coronulas et plectas, leones et boves et Cherubim, et in iuncturis similiter desuper; et subter leones et boves quasi lora ex aere dependentia — a v. 38: Fecit quoque decem luteres aeneos...) — 689 Sap. 14° (v. 29: Dum enim confidunt in idolis, quae sine anima sunt, male iurantes noceri se non sperant) et 15° (v. 13: Hic enim scit se super omnes delinquere, qui ex terrae materia fragilia vasa et sculptilia fingit) etc. — 691 Is. 45° (v. 20: nescierunt qui levant lignum sculpturae suae, et rogant deum non salvantem) — 694 Ps. 113° (v. 8: Similes illis fiant, qui faciunt ea, et omnes, qui confidunt in eis) — 712 Io. 5° (spr. 1.lo. 5, 7: Quoniam tres sunt, qui testimonium dant in coelo: Pater, Verbum et Spiritus sanctus; et hi tres unum sunt), Aristoteles 3" De anima (cap. 9:... quodsi autem triplex est anima, in unaquaque inerit appetitus) — 730 Ps. 88° (cit. 25, 8: Domine, dilexi decorem domus tuae, et locum habitationis gloriae tuae) — 735 lo. 2° (v. 15: Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes eiecit de templo...) — 739 Ag. 1° (v. 8: ascendite in montem, portate ligna, et aedificate domum, et accepta- bilis mihi erit, et glorificabor, dicit Dominus) et 1° Par. ultimo (v. 1: opus mamque grande est, neque enim homini praeparatur habitatio, sed Deo) et 2. Reg. 6° (spr. 7, 5: Haec dicit Dominus: Numquid tu aedificabis mihi domum ad habitandum? a v. 13 : ipse aedificabit domum nomini meo, et stabiliam thronum regni eius usque ad sempiternum) — 745 Ps. 150" (v. 4: Laudate eum in tympano et choro: laudate eum in chordis et organo) — 749 Gen. 8° (v. 20: Aedificabit autem Noe altare Domino), 12° (v. 7: Qui [Abram] aedificabit ibi altare Domino, qui apparuerat ei), 200
Strana 201
Ex. 17° (v. 15: Aedificavitque Moyses altare), 24° (v. 4: Scripsit autem Moyses universos sermones Domini; et mane consurgens aedificavit altare ad radices montis) et 27° (v. 1: Facies et altare de lignis setim...) — 753 De raptoribus incendiariis et violatoribus ecclesiarum capitulo ,Excommunicacioni' (Friedb. 2, 808) — 757 Ex. 38° (v. 3 n.: Et in usus eius paravit ex aere vasa diversa, lebetes, forcipes, fuscinulas, uncinos, et ignium receptacula...) et 39° (v. 33 n.: opertorium de pellibus arietum rubricatis, et aliud operimentum de ianthinis pellibus, velum, arcam, vectes, propitiatorium...) — 759 Ex. 38° (spr. 39, 1 : De hyacintho vero et pur- pura, vermiculo ac bysso fecit vestes, quibus indueretur Aaron...) — 763 Leviticus fere per totum — 765 Luc. 5° (v. 14: Vade, ostende te sacer- doti, et offer pro emundatione tua, sicut praecepit Moyses, in testimonium illis) et 17° (v. 17 n.: Nonne decem mundati sunt? et novem ubi sunt? Non est inventus, qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena?) — 769 1. Cor. 10° (cit. v. 6: Haec autem in figura facta sunt nostri, ut non simus concupiscentes malorum, sicut et illi concupierunt) — 775 Hebr. 9° (vztahuje se na smysl celé kapitoly) et Dionisius, De celesti ierarchia, cap. quinto (Migne, PL 122, 1048 n. není jasné, k čemu se odkaz vztahuje) — 781 1. Cor. 3° (cit. v. 16: Nescitis, quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ?) — 790 Levit. 6° (v. 12: Ignis autem in altari semper ardebit, quem nutriet sacerdos subiciens ligna mane per singulos dies, et imposito holocausto, desuper adolebit adipes pacificorum) — 2. Cor. 5° (v. 17: Si qua ergo in Christo nova creatura, vetera transierunt: ecce, facta sunt omnia nova) — 797 Apoc. 21° (cit. v. 5: Ecce, nova facio omnia) — 799 Deut. 26° (cit. podle Lev. 26, 10: Comeditis vetustissima veterum, et vetera novis super venientibus proicietis) — 809 Eph. 5° (v. 19: sed implemini Spiritu sancto ... cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino) — 813 loh. 4° (v. 23: Sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate) — 824 Phil. 2° (v. 7: sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem ho- minum factus, et habitu inventus ut homo; v. 17: Sed et si immolor supra sacrificium, et obsequium fidei vestrae, gaudeo, et congratulor omnibus vobis) — 827 Col. 3° (v. 3 : Mortui enim estis, et vita vestra est abscondita cum Christo in Deo), Gal. 2° (v. 19: Ego enim per legem, legi mortuus sum, ut Deo vivam: Christo confixus sum cruci), Rom. 6° (v. 4: Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem, ut, quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambu- lemus) — 835 Eclus 35° (v. 2: Sacrificium salutare est, attendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate) — 841 Luc. 17° (viz pozn. k v. 765) — 848 Luc. 22° (cit. podle v. 20: Hic est calix novum testamentum in san- guine meo, qui pro vobis fundetur), Mat. 26° (v. 28: Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum), Marc. 14° (cit. podle v. 24: Hic est sanguis meus novi testa- menti, qui pro multis effundetur) et 1. Cor. 11° (v. 25: Hic calix novum testamentum est in meo sanguine) — 857 Ps. 49° (cit. v. 14: Immola Deo sacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua) — 863 Eph. 5° (v. 2: 201
Ex. 17° (v. 15: Aedificavitque Moyses altare), 24° (v. 4: Scripsit autem Moyses universos sermones Domini; et mane consurgens aedificavit altare ad radices montis) et 27° (v. 1: Facies et altare de lignis setim...) — 753 De raptoribus incendiariis et violatoribus ecclesiarum capitulo ,Excommunicacioni' (Friedb. 2, 808) — 757 Ex. 38° (v. 3 n.: Et in usus eius paravit ex aere vasa diversa, lebetes, forcipes, fuscinulas, uncinos, et ignium receptacula...) et 39° (v. 33 n.: opertorium de pellibus arietum rubricatis, et aliud operimentum de ianthinis pellibus, velum, arcam, vectes, propitiatorium...) — 759 Ex. 38° (spr. 39, 1 : De hyacintho vero et pur- pura, vermiculo ac bysso fecit vestes, quibus indueretur Aaron...) — 763 Leviticus fere per totum — 765 Luc. 5° (v. 14: Vade, ostende te sacer- doti, et offer pro emundatione tua, sicut praecepit Moyses, in testimonium illis) et 17° (v. 17 n.: Nonne decem mundati sunt? et novem ubi sunt? Non est inventus, qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena?) — 769 1. Cor. 10° (cit. v. 6: Haec autem in figura facta sunt nostri, ut non simus concupiscentes malorum, sicut et illi concupierunt) — 775 Hebr. 9° (vztahuje se na smysl celé kapitoly) et Dionisius, De celesti ierarchia, cap. quinto (Migne, PL 122, 1048 n. není jasné, k čemu se odkaz vztahuje) — 781 1. Cor. 3° (cit. v. 16: Nescitis, quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ?) — 790 Levit. 6° (v. 12: Ignis autem in altari semper ardebit, quem nutriet sacerdos subiciens ligna mane per singulos dies, et imposito holocausto, desuper adolebit adipes pacificorum) — 2. Cor. 5° (v. 17: Si qua ergo in Christo nova creatura, vetera transierunt: ecce, facta sunt omnia nova) — 797 Apoc. 21° (cit. v. 5: Ecce, nova facio omnia) — 799 Deut. 26° (cit. podle Lev. 26, 10: Comeditis vetustissima veterum, et vetera novis super venientibus proicietis) — 809 Eph. 5° (v. 19: sed implemini Spiritu sancto ... cantantes et psallentes in cordibus vestris Domino) — 813 loh. 4° (v. 23: Sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate) — 824 Phil. 2° (v. 7: sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem ho- minum factus, et habitu inventus ut homo; v. 17: Sed et si immolor supra sacrificium, et obsequium fidei vestrae, gaudeo, et congratulor omnibus vobis) — 827 Col. 3° (v. 3 : Mortui enim estis, et vita vestra est abscondita cum Christo in Deo), Gal. 2° (v. 19: Ego enim per legem, legi mortuus sum, ut Deo vivam: Christo confixus sum cruci), Rom. 6° (v. 4: Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem, ut, quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambu- lemus) — 835 Eclus 35° (v. 2: Sacrificium salutare est, attendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate) — 841 Luc. 17° (viz pozn. k v. 765) — 848 Luc. 22° (cit. podle v. 20: Hic est calix novum testamentum in san- guine meo, qui pro vobis fundetur), Mat. 26° (v. 28: Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum), Marc. 14° (cit. podle v. 24: Hic est sanguis meus novi testa- menti, qui pro multis effundetur) et 1. Cor. 11° (v. 25: Hic calix novum testamentum est in meo sanguine) — 857 Ps. 49° (cit. v. 14: Immola Deo sacrificium laudis, et redde Altissimo vota tua) — 863 Eph. 5° (v. 2: 201
Strana 202
sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis), Tim. 2° (v. 6: qui dedit redemp- tionem semetipsum pro omnibus, testimonium temporibus suis), Is. 52° (snad v. 14: Sicut obstupuerunt super te multi, sic inglorius erit inter viros aspectus eius, et forma eius inter filios hominum; spíše 53, 10: Et Dominus voluit conterere eum in infirmitate: si posuerit pro peccato animam suam, videbit semen longaevum, et voluntas Domini in manu eius dirigetur) — 871 Eclus 35° (v. 5: Beneplacitum est Domino recedere ab iniquitate; et deprecatio pro peccatis recedere ab iniustitia) — 874 lo. 4 (v. 24: Spiritus est Deus...) — 875 Act. 7° (cit. v. 48: Sed non Excelsus in manufactis habitat) — 879 3. Reg. 8° (cit. podle v. 23: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo desuper, et super terram deorsum) et 2. Par. 6° (cit. podle v. 14: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo et in terra) — 892 Ier. 33° (spr. 23, 24 : numquid non coelum et terram ego impleo?) — 900 Hebr. 3° (v. 3: Ampliores enim gloriae iste prae Moyse dignus est habitus, quanto ampliorem honorem habet domus, qui fabricavit illam) — 905 1. Cor. 12° (cit. v. 27: Vos autem estis corpus Christi...) — 908 Mat. 25° (cit. podle v. 40: Quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis) — 917 Gelasius papa (nezjištěno) — 919 Ezech. 13° (vztahuje se na celou kapitolu o falešných prorocích) — 921 Mat. 21° (v. 13: Domus mea domus orationis vocabitur: vos autem fecistis illam speluncam latronum), Marc. 6° (spr. 11, 17), Lu. 19° (v. 46) — 924 U (prý pozdější rukou): Neházej ssesserem (?) na jatky, t. lučákem (lucakem) na krámy. Tak prý říkají na Moravě — 925 Ier. 39° (v. 8: Domum quoque regis, et domum vulgi succenderunt Chaldaei igni, et murum Ierusalem subverterunt) et 2. Par. 32° (spr. 36, 19: Incenderunt hostes domum Dei...) — 927 Ier. 22° (v. 5: Quodsi non audieritis verba haec, in memetipso iuravi, dicit Dominus, quia in solitudi- nem erit domus haec) et 34° (v. 22:...et reducam eos in civitatem hanc, ut proeliabuntur adversus eam, et capient eam, et incendent igni, et civitates Iuda dabo in solitudinem eo, quod non sit habitator) — 929 2. Par. 9" (spr. 7, 13: Si clausero coelum, et pluvia non fluxerit, et mandavero et praecepero locustae, ut devoret terram, et misero pestilentiam in populum meum) — 931 4. Reg. 23° (v. 12: Altaria quoque, quae erant super tecta coenaculi Achaz, quae fecerant reges Iuda, et altaria, quae fecerat Ma- nasses in duobus atriis templi Domini, destruxit rex) et 2. Par. 35° (spr. 32, 12: Numquid non iste est Ezechias, qui destruxit excelsa illius, et altaria...) — 935 4. Reg. 24° (spr. 23, 7: Destruxit quoque aediculas effeminatorum, quae erant in domo Domini, pro quibus mulieres texebant, quasi domunculas luci) — 938 Is. 29° (v. 13: Et dixit Dominus: Eo quod appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me mandato hominum et doctrinis) et Mat. 15° (v. 8: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me), Marc. 7° (v. 6) — 965 Ier. 5° (v. 26 : quia inventi sunt in populo meo impii insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes, et pedicas ad ca- piendos viros) — 966 Prima Io. (1, 8: Si dixerimus, quoniam peccatum 202
sicut et Christus dilexit nos, et tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis), Tim. 2° (v. 6: qui dedit redemp- tionem semetipsum pro omnibus, testimonium temporibus suis), Is. 52° (snad v. 14: Sicut obstupuerunt super te multi, sic inglorius erit inter viros aspectus eius, et forma eius inter filios hominum; spíše 53, 10: Et Dominus voluit conterere eum in infirmitate: si posuerit pro peccato animam suam, videbit semen longaevum, et voluntas Domini in manu eius dirigetur) — 871 Eclus 35° (v. 5: Beneplacitum est Domino recedere ab iniquitate; et deprecatio pro peccatis recedere ab iniustitia) — 874 lo. 4 (v. 24: Spiritus est Deus...) — 875 Act. 7° (cit. v. 48: Sed non Excelsus in manufactis habitat) — 879 3. Reg. 8° (cit. podle v. 23: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo desuper, et super terram deorsum) et 2. Par. 6° (cit. podle v. 14: Domine Deus Israel, non est similis tui Deus in coelo et in terra) — 892 Ier. 33° (spr. 23, 24 : numquid non coelum et terram ego impleo?) — 900 Hebr. 3° (v. 3: Ampliores enim gloriae iste prae Moyse dignus est habitus, quanto ampliorem honorem habet domus, qui fabricavit illam) — 905 1. Cor. 12° (cit. v. 27: Vos autem estis corpus Christi...) — 908 Mat. 25° (cit. podle v. 40: Quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis) — 917 Gelasius papa (nezjištěno) — 919 Ezech. 13° (vztahuje se na celou kapitolu o falešných prorocích) — 921 Mat. 21° (v. 13: Domus mea domus orationis vocabitur: vos autem fecistis illam speluncam latronum), Marc. 6° (spr. 11, 17), Lu. 19° (v. 46) — 924 U (prý pozdější rukou): Neházej ssesserem (?) na jatky, t. lučákem (lucakem) na krámy. Tak prý říkají na Moravě — 925 Ier. 39° (v. 8: Domum quoque regis, et domum vulgi succenderunt Chaldaei igni, et murum Ierusalem subverterunt) et 2. Par. 32° (spr. 36, 19: Incenderunt hostes domum Dei...) — 927 Ier. 22° (v. 5: Quodsi non audieritis verba haec, in memetipso iuravi, dicit Dominus, quia in solitudi- nem erit domus haec) et 34° (v. 22:...et reducam eos in civitatem hanc, ut proeliabuntur adversus eam, et capient eam, et incendent igni, et civitates Iuda dabo in solitudinem eo, quod non sit habitator) — 929 2. Par. 9" (spr. 7, 13: Si clausero coelum, et pluvia non fluxerit, et mandavero et praecepero locustae, ut devoret terram, et misero pestilentiam in populum meum) — 931 4. Reg. 23° (v. 12: Altaria quoque, quae erant super tecta coenaculi Achaz, quae fecerant reges Iuda, et altaria, quae fecerat Ma- nasses in duobus atriis templi Domini, destruxit rex) et 2. Par. 35° (spr. 32, 12: Numquid non iste est Ezechias, qui destruxit excelsa illius, et altaria...) — 935 4. Reg. 24° (spr. 23, 7: Destruxit quoque aediculas effeminatorum, quae erant in domo Domini, pro quibus mulieres texebant, quasi domunculas luci) — 938 Is. 29° (v. 13: Et dixit Dominus: Eo quod appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me mandato hominum et doctrinis) et Mat. 15° (v. 8: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me), Marc. 7° (v. 6) — 965 Ier. 5° (v. 26 : quia inventi sunt in populo meo impii insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes, et pedicas ad ca- piendos viros) — 966 Prima Io. (1, 8: Si dixerimus, quoniam peccatum 202
Strana 203
non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est) — 969 Iac. 1" (v. 12: Beatus vir, qui suffert tentationem, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se) — 979 Ps. 131° (cit. v. 9: Sacerdotes tui induantur iustitiam, et sancti tui exultent) — 987 Io. 15° (spíše 13, 13: Vos vocatis me Magister et Domine) — 988 Io. 14° (v. 6: Ego sum via, et veritas et vita...) — 991 Is. 52° (spr. 51, 1 : attendite ad petram, unde excisi estis) — 993 Is. 49° (asi omyl m. 48, 17: Ego Dominus Deus tuus docens te utilia...) — 995 Mat. 11° (cit. v. 29: Tollite iugum meum super vos, et discite a me, quia mitis sum en humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris) — 1028 Ex. 20" (cit. podle v. 17: Non concupisces domum proximi tui: nec desiderabis uxorem eius, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum, nec omnia quae illius sunt) — 1030 De sentencia excommunicacionis: ,Quante presumpcionis' (Friedb. 2, 909) — 1037 Num. 18° (v. 21. Filiis autem Levi dedi omnes decimas Israelis in possessionem pro minis- terio, quo serviunt mihi in tabernaculo foederis), Deut. 18° (v. 3: Hoc erit iudicium sacerdotum a populo, et ab his, gui offerunt victimas ...), Ex. 22° (v. 29: Decimas tuas et primitias tuas non tardabis reddere) et Lev. ultimo (v. 30: Omnes decimae terrae, sive de frugibus, sive de pomis arborum, Domini sunt, et illi sanctificantur), De decimis et pri- miciis: ,Pervenit etc.' (Friedb. 2, 557), ,Nuncios etc.' (Friedb. 2, 558), ,Cum homines' (Friedb. t.), 1. Cor. 9° (viz dále) et ,De prebendis et dignitatibus: ,Cum secundum Apostolum etc.' (Friedb. 2, 469), �Ex- tirpande' (Friedb. 2, 478); Deut. 20° (spr. 26, 12: Quando comple- veris decimam cunctarum frugum tuarum, anno decimarum tertio dabis Levitae et advenae et pupillo et viduae) et 1. Cor. 9° (dále cit. v. 13: Nescitis, quoniam, qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt, edunt: et qui altari deserviunt, cum altari participant?) et De pre- bendis: ,Extirpande' (Friedb. 2, 478) — 1046 Luc. 10° (v. 7: dignus est enim operarius mercede sua) — 1054 2. Cor. 8° (v. 9: Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, quoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis), Rom. 10° (v. 12: Non enim est distinctio Iudaei et Graeci; nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant illum) — 1056 Ex. 13° (v. 12: ... mea sunt enim omnia) — 1059 Luc. 14° (cit. v. 33: Sic ergo omnis ex vobis, qui non renuntiat omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus) — 1071 Di. 21. (nezjištěno) — 1084 2. Tim. 2° (v. 4: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus) et Ne clerici vel monachi secularibus negociis se immisceant capitulo,Multa“ (Friedb. 2, 657) et capitulo, Sed nec' (Friedb. 2, 658) — 1087 Luc. 16° (v. 13: non potestis Deo servire, et mammonae) — 1092 Mat. 12° (v. 30 : Qui non est mecum, contra me est), Luc. 11° (v. 23: Qui non est mecum, contra me est) — 1093 1. Tim. 6° (v. 11) — 1101 Deut. 18° (v. 1 : Non habebunt Sacerdotes et Levitae, et omnes qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reliquo Israel), Num. 18° (v. 20: In terra eorum nihil possidebitis, nec habe- bitis partem inter eos), Ezech. 44° (v. 28: Non erit autem eis hereditas) 203
non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est) — 969 Iac. 1" (v. 12: Beatus vir, qui suffert tentationem, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se) — 979 Ps. 131° (cit. v. 9: Sacerdotes tui induantur iustitiam, et sancti tui exultent) — 987 Io. 15° (spíše 13, 13: Vos vocatis me Magister et Domine) — 988 Io. 14° (v. 6: Ego sum via, et veritas et vita...) — 991 Is. 52° (spr. 51, 1 : attendite ad petram, unde excisi estis) — 993 Is. 49° (asi omyl m. 48, 17: Ego Dominus Deus tuus docens te utilia...) — 995 Mat. 11° (cit. v. 29: Tollite iugum meum super vos, et discite a me, quia mitis sum en humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris) — 1028 Ex. 20" (cit. podle v. 17: Non concupisces domum proximi tui: nec desiderabis uxorem eius, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum, nec omnia quae illius sunt) — 1030 De sentencia excommunicacionis: ,Quante presumpcionis' (Friedb. 2, 909) — 1037 Num. 18° (v. 21. Filiis autem Levi dedi omnes decimas Israelis in possessionem pro minis- terio, quo serviunt mihi in tabernaculo foederis), Deut. 18° (v. 3: Hoc erit iudicium sacerdotum a populo, et ab his, gui offerunt victimas ...), Ex. 22° (v. 29: Decimas tuas et primitias tuas non tardabis reddere) et Lev. ultimo (v. 30: Omnes decimae terrae, sive de frugibus, sive de pomis arborum, Domini sunt, et illi sanctificantur), De decimis et pri- miciis: ,Pervenit etc.' (Friedb. 2, 557), ,Nuncios etc.' (Friedb. 2, 558), ,Cum homines' (Friedb. t.), 1. Cor. 9° (viz dále) et ,De prebendis et dignitatibus: ,Cum secundum Apostolum etc.' (Friedb. 2, 469), �Ex- tirpande' (Friedb. 2, 478); Deut. 20° (spr. 26, 12: Quando comple- veris decimam cunctarum frugum tuarum, anno decimarum tertio dabis Levitae et advenae et pupillo et viduae) et 1. Cor. 9° (dále cit. v. 13: Nescitis, quoniam, qui in sacrario operantur, quae de sacrario sunt, edunt: et qui altari deserviunt, cum altari participant?) et De pre- bendis: ,Extirpande' (Friedb. 2, 478) — 1046 Luc. 10° (v. 7: dignus est enim operarius mercede sua) — 1054 2. Cor. 8° (v. 9: Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, quoniam propter vos egenus factus est, cum esset dives, ut illius inopia vos divites essetis), Rom. 10° (v. 12: Non enim est distinctio Iudaei et Graeci; nam idem Dominus omnium, dives in omnes, qui invocant illum) — 1056 Ex. 13° (v. 12: ... mea sunt enim omnia) — 1059 Luc. 14° (cit. v. 33: Sic ergo omnis ex vobis, qui non renuntiat omnibus, quae possidet, non potest meus esse discipulus) — 1071 Di. 21. (nezjištěno) — 1084 2. Tim. 2° (v. 4: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus) et Ne clerici vel monachi secularibus negociis se immisceant capitulo,Multa“ (Friedb. 2, 657) et capitulo, Sed nec' (Friedb. 2, 658) — 1087 Luc. 16° (v. 13: non potestis Deo servire, et mammonae) — 1092 Mat. 12° (v. 30 : Qui non est mecum, contra me est), Luc. 11° (v. 23: Qui non est mecum, contra me est) — 1093 1. Tim. 6° (v. 11) — 1101 Deut. 18° (v. 1 : Non habebunt Sacerdotes et Levitae, et omnes qui de eadem tribu sunt, partem et hereditatem cum reliquo Israel), Num. 18° (v. 20: In terra eorum nihil possidebitis, nec habe- bitis partem inter eos), Ezech. 44° (v. 28: Non erit autem eis hereditas) 203
Strana 204
— 1117 1. Cor. 9° (U: červeně škrtnuto! — viz. pozn. k v. 1037) — 1119 De prescripcionibus: �Cum ex officii sui debito' (Friedb. 2, 388) — 1122 Mat. 19° (v. 28: Amen, dico vobis, quod vos, qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit Filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel) — 1127 Mat. 6° (týká se smyslu celé kapitoly, srov. zvl. v. 1: alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in coelis est) — 1131 Ieronimus in Epistola ad rusticum monachum (nezjištěno) — 1140 De statu monachorum et canonicorum: ,Cum ad monas- terium' (Friedb. 2, 599) — 1169 Deut. 6° (asi omyl m. 11, 28: [pro- pono] maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed recesseritis de via...), Deut. 28° (asi v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui,... venient super te omnes maledictiones istae) — 1171 Eclus 1° (v. 1: Omnis sapientia a Domino Deo est), et 24° (v. 1: Sapientia laudabit animam suam, et in Deo honorabitur), Sap. 7° (v. 15: Mihi autem dedit Deus dicere ex sententia, et praesumere digna horum, quae mihi dantur, quoniam ipse sapientiae dux est), Deut. 6° (v. 5: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo...), Mat. 20° (snad omyl m. 22, 37: Diliges...), Luc. 10° (v. 27: Diliges...) — 1180 Marci ultimo (v. 15: Euntes in mundum universum, praedicate Evange- lium omni creaturae) — 1187 Mat. ultimo (v. 19: euntes ergo docete omnes gentes), Marc. ultimo (viz pozn. k v. 1180) — 1191 Io. 4° (v. 36: Et qui metit, mercedem accipit...) — 1193 Mat. 11° (v. 20: Tunc coepit exprobare civitatibus, in quibus factae sunt plurimae virtutes eius, quia non egissent poenitentiam), Luc. 22° (v. 26: qui maior est in vobis, fiat sicut minor...) — 1197 Gregorius in omelia (nezjištěno) et Luc. 12° (v. 1: Attendite a fermento Pharisaeorum, quod est hypocrisis) — 1199 Deut. 18° et Num. 18° (viz pozn. k v. 1101) — 1204 Mat. 13° (v. 7: Alia autem ceciderunt in spinas), Marc. 4° (v. 7: Et aliud cecidit in spinas), Luc. 8° (v. 14: Quod autem in spinas cecidit) — 1209 Is. 58° (snad v. 9: si abstuleris de medio tui catenam, et desieris extendere digitum, et loqui, quod non prodest) — 1213 Ps. 118° (v. 32: Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum) — 1223 Mat. 19° (v. 21: Si vis perfectus esse, vade, vende, quae habes, et da pauperibus) — 1227 Ieronimus super Mat. 19° (Migne PL 26, 142:... omne dare pauperibus, et sic sibi praepa- rare thesaurum in regno coelorum. Et hoc ad perfectionem non sufficit, nisi post contemptas divitias Salvatorem sequatur, id est, relictis malis, faciat bona.) — 1233 11. qu. 3.: ,Nemo episcopus' (Friedb. 1, 655); ex consilio Meldensi — 1236 Deut. 11° (v. 28: [propono] maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed recesseritis de via...) et 28" (v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui, ... venient super te omnes maledictiones istae) — 1239 Is. 43° (?; spíše 42, 22: Ipse autem populus direptus et vastatus; .... facti sunt in rapinam, nec est qui eruat) et 4. Reg. 21° (v. 14: eruntque in vastitatem et in rapinam cunctis adver- sariis suis) — 1247 Ex. 20° (v. 13: Non occides), Deut. 5° (v. 17), Mat. 5° (v. 21) et. 1. Io. (smysl celé epištoly; zvlášt vyniká v. 2, 10: 204
— 1117 1. Cor. 9° (U: červeně škrtnuto! — viz. pozn. k v. 1037) — 1119 De prescripcionibus: �Cum ex officii sui debito' (Friedb. 2, 388) — 1122 Mat. 19° (v. 28: Amen, dico vobis, quod vos, qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit Filius hominis in sede maiestatis suae, sedebitis et vos super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel) — 1127 Mat. 6° (týká se smyslu celé kapitoly, srov. zvl. v. 1: alioquin mercedem non habebitis apud Patrem vestrum, qui in coelis est) — 1131 Ieronimus in Epistola ad rusticum monachum (nezjištěno) — 1140 De statu monachorum et canonicorum: ,Cum ad monas- terium' (Friedb. 2, 599) — 1169 Deut. 6° (asi omyl m. 11, 28: [pro- pono] maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed recesseritis de via...), Deut. 28° (asi v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui,... venient super te omnes maledictiones istae) — 1171 Eclus 1° (v. 1: Omnis sapientia a Domino Deo est), et 24° (v. 1: Sapientia laudabit animam suam, et in Deo honorabitur), Sap. 7° (v. 15: Mihi autem dedit Deus dicere ex sententia, et praesumere digna horum, quae mihi dantur, quoniam ipse sapientiae dux est), Deut. 6° (v. 5: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo...), Mat. 20° (snad omyl m. 22, 37: Diliges...), Luc. 10° (v. 27: Diliges...) — 1180 Marci ultimo (v. 15: Euntes in mundum universum, praedicate Evange- lium omni creaturae) — 1187 Mat. ultimo (v. 19: euntes ergo docete omnes gentes), Marc. ultimo (viz pozn. k v. 1180) — 1191 Io. 4° (v. 36: Et qui metit, mercedem accipit...) — 1193 Mat. 11° (v. 20: Tunc coepit exprobare civitatibus, in quibus factae sunt plurimae virtutes eius, quia non egissent poenitentiam), Luc. 22° (v. 26: qui maior est in vobis, fiat sicut minor...) — 1197 Gregorius in omelia (nezjištěno) et Luc. 12° (v. 1: Attendite a fermento Pharisaeorum, quod est hypocrisis) — 1199 Deut. 18° et Num. 18° (viz pozn. k v. 1101) — 1204 Mat. 13° (v. 7: Alia autem ceciderunt in spinas), Marc. 4° (v. 7: Et aliud cecidit in spinas), Luc. 8° (v. 14: Quod autem in spinas cecidit) — 1209 Is. 58° (snad v. 9: si abstuleris de medio tui catenam, et desieris extendere digitum, et loqui, quod non prodest) — 1213 Ps. 118° (v. 32: Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum) — 1223 Mat. 19° (v. 21: Si vis perfectus esse, vade, vende, quae habes, et da pauperibus) — 1227 Ieronimus super Mat. 19° (Migne PL 26, 142:... omne dare pauperibus, et sic sibi praepa- rare thesaurum in regno coelorum. Et hoc ad perfectionem non sufficit, nisi post contemptas divitias Salvatorem sequatur, id est, relictis malis, faciat bona.) — 1233 11. qu. 3.: ,Nemo episcopus' (Friedb. 1, 655); ex consilio Meldensi — 1236 Deut. 11° (v. 28: [propono] maledictionem, si non obedieritis mandatis Domini Dei vestri, sed recesseritis de via...) et 28" (v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui, ... venient super te omnes maledictiones istae) — 1239 Is. 43° (?; spíše 42, 22: Ipse autem populus direptus et vastatus; .... facti sunt in rapinam, nec est qui eruat) et 4. Reg. 21° (v. 14: eruntque in vastitatem et in rapinam cunctis adver- sariis suis) — 1247 Ex. 20° (v. 13: Non occides), Deut. 5° (v. 17), Mat. 5° (v. 21) et. 1. Io. (smysl celé epištoly; zvlášt vyniká v. 2, 10: 204
Strana 205
Qui diligit fratrem suum, in lumine manet, et scandalum in eo non est); 3, 18: Filioli mei, non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate; 4, 11 : Carissimi, si sic Deus dilexit nos, et nos debemus alterutrum diligere) — 1249 Mat. (U: Marc. [!]) 18° (v. 15: Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum...) et De iudiciis capi- tulo , Novit ille' (Friedb. 2, 242) et De iureiurando:,Quem ad modum' (Friedb. 2, 368) — 1255 Mat. 5° (v. 44: Diligite inimicos vestros, bene- facite his, qui oderunt vos...), Luc. 6° (v. 35: Verumtamen, diligite inimicos vestros...) — 1259 Os. (6, 6: Quia misericordiam volui, et non sacrificium...), Mat. 9° (v. 13: Misericordiam volo, et non sacrificium) et 12° (v. 7); De homicidio voluntario vel causali: per totum (Friedb. 2, 793 násl.) — 1268 Eclus. 23° (v. 28: quoniam oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias hominum, et profundum abyssi, et hominum corda intuentes in absconditas partes), Dan. 13° (v. 42: Deus aeterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia, antequam fiant...), Ier. 23° (v. 24: Si occultabitur vir in abscon- ditis, et ego non videbo eum? dicit Dominus) et 1. Par. 28° (v. 9: omnia enim corda scrutatur Dominus, et universas mentium cogitationes intelligit) — 1282 Ezech. 13° (smysl celé kapitoly, zvl. v. 9 : et erit manus mea super prophetas, qui vident vana, et divinant mendacium) — 1285 Mat. 26" (zvl. v. 65: Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blas- phemavit! quid adhuc egemus testibus? ecce, nunc audistis blasphemiam), Marc. 14° (zvl. v. 63, 64), Luc. etc. — 1297 Mat. 15° (v. 4: Nam Deus dixit: Honora patrem et matrem; et: Qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur) — 1307 Dionisius (nezjištěno) — 1319 Ex. 32° (v. 1—10) — 1335 U: Papa terrenus Deus, pocius dicerem diabolus — 1352 Mat. 18° (viz pozn. k v. 1249) et De iudiciis capitulo ,Novit ille (Friedb. 2, 242) — 1361 De postulacione prelatorum: ,Ad hec in beato Petro' (Friedb. 2, 41) et De sentencia excommunicacionis: ,Ut fame" (Friedb. 2, 904); 4. Reg. 1° (v. 10: Respondensque Elias dixit: Si homo Dei sum, descendat ignis de coelo, et devoret te et quinquaginta tuos. Descendit itaque ignis de coelo, et devoravit eum et quinquaginta, qui erant cum eo) — 1367 4. Reg. 19° (v. 35 : Factum est igitur, in nocte illa venit Angelus Domini, et percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia...) et 2. Par. 33° : (spr. 32, 21 : Et misit Dominus Angelum, qui percussit omnem virum robustum et bellatorem, et principem exercitus regis Assyriorum...) et 1s. 37 (v. 36: Egressus est autem Angelus Domini, et percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia...) — 1373 Ex. 24° (asi omyl m. Lev. 24, 11: Cumque blasphemasset nomen, et maledixisset ei, adductus est ad Moysen) — 1375 Deut. 21° (v. 18—21: Si genuerit homo filium contumacem et protervum, qui non audiat patris aut matris imperium, et coercitus obedire contemserit, apprehendent eum, et ducent ad seniores civitatis illius, et ad portam iudicii,... lapidibus eum obruet populus civitatis et morietur...) — 1385 1. Cor. 5° (v. 5: tradere huiusmodi satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini; snad také v. 13: Auferte malum ex vobis ipsis), Mal. 2° (asi v. 17: 205
Qui diligit fratrem suum, in lumine manet, et scandalum in eo non est); 3, 18: Filioli mei, non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate; 4, 11 : Carissimi, si sic Deus dilexit nos, et nos debemus alterutrum diligere) — 1249 Mat. (U: Marc. [!]) 18° (v. 15: Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, et corripe eum inter te et ipsum solum...) et De iudiciis capi- tulo , Novit ille' (Friedb. 2, 242) et De iureiurando:,Quem ad modum' (Friedb. 2, 368) — 1255 Mat. 5° (v. 44: Diligite inimicos vestros, bene- facite his, qui oderunt vos...), Luc. 6° (v. 35: Verumtamen, diligite inimicos vestros...) — 1259 Os. (6, 6: Quia misericordiam volui, et non sacrificium...), Mat. 9° (v. 13: Misericordiam volo, et non sacrificium) et 12° (v. 7); De homicidio voluntario vel causali: per totum (Friedb. 2, 793 násl.) — 1268 Eclus. 23° (v. 28: quoniam oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias hominum, et profundum abyssi, et hominum corda intuentes in absconditas partes), Dan. 13° (v. 42: Deus aeterne, qui absconditorum es cognitor, qui nosti omnia, antequam fiant...), Ier. 23° (v. 24: Si occultabitur vir in abscon- ditis, et ego non videbo eum? dicit Dominus) et 1. Par. 28° (v. 9: omnia enim corda scrutatur Dominus, et universas mentium cogitationes intelligit) — 1282 Ezech. 13° (smysl celé kapitoly, zvl. v. 9 : et erit manus mea super prophetas, qui vident vana, et divinant mendacium) — 1285 Mat. 26" (zvl. v. 65: Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua, dicens: Blas- phemavit! quid adhuc egemus testibus? ecce, nunc audistis blasphemiam), Marc. 14° (zvl. v. 63, 64), Luc. etc. — 1297 Mat. 15° (v. 4: Nam Deus dixit: Honora patrem et matrem; et: Qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur) — 1307 Dionisius (nezjištěno) — 1319 Ex. 32° (v. 1—10) — 1335 U: Papa terrenus Deus, pocius dicerem diabolus — 1352 Mat. 18° (viz pozn. k v. 1249) et De iudiciis capitulo ,Novit ille (Friedb. 2, 242) — 1361 De postulacione prelatorum: ,Ad hec in beato Petro' (Friedb. 2, 41) et De sentencia excommunicacionis: ,Ut fame" (Friedb. 2, 904); 4. Reg. 1° (v. 10: Respondensque Elias dixit: Si homo Dei sum, descendat ignis de coelo, et devoret te et quinquaginta tuos. Descendit itaque ignis de coelo, et devoravit eum et quinquaginta, qui erant cum eo) — 1367 4. Reg. 19° (v. 35 : Factum est igitur, in nocte illa venit Angelus Domini, et percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia...) et 2. Par. 33° : (spr. 32, 21 : Et misit Dominus Angelum, qui percussit omnem virum robustum et bellatorem, et principem exercitus regis Assyriorum...) et 1s. 37 (v. 36: Egressus est autem Angelus Domini, et percussit in castris Assyriorum centum octoginta quinque millia...) — 1373 Ex. 24° (asi omyl m. Lev. 24, 11: Cumque blasphemasset nomen, et maledixisset ei, adductus est ad Moysen) — 1375 Deut. 21° (v. 18—21: Si genuerit homo filium contumacem et protervum, qui non audiat patris aut matris imperium, et coercitus obedire contemserit, apprehendent eum, et ducent ad seniores civitatis illius, et ad portam iudicii,... lapidibus eum obruet populus civitatis et morietur...) — 1385 1. Cor. 5° (v. 5: tradere huiusmodi satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die Domini; snad také v. 13: Auferte malum ex vobis ipsis), Mal. 2° (asi v. 17: 205
Strana 206
In quo eum fecimus laborare? In eo, quod dicitis: Omnis, qui facit malum, bonus est in conspectu Domini), Mat. 6° (v. 13: sed libera nos a malo) et 23° (nezjištěno), Luc. 11° (analogické místo k Mat. 6, 13, ale bez zmínky o zlu; dále v. 13: Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris...), Eph. 4° (v. 29: Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat), ad Tit. 2° (U: ad Tim.) (spr. Tit. 2, 8: nihil habens malum dicere de nobis), Apoc. 17° et 19° (nezjištěno), Deut. 10° (nezjištěno), 1. Tim. 6° (asi v. 11: Tu autem, o homo Dei, haec fuge), Ex. 15° (ne- zjištěno) — 1390 cit. Luc. 13, 3: sed, nisi poenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis —1396 cit. Ps. 9, 7 : Inimici defecerunt frameae in finem: et civitates eorum destruxisti — 1402 Ps. 67° (v. 3: Sicut deficit fumus, deficiant: sicut fluit cera a facie ignis sic pereant peccatores a facie Dei) — 1403 Act. 5° (srov. v. 1—11) — 1411 Ex. 22° (v. 18: Maleficos non patieris vivere) — 1415 Deut. 13° (srov. v. 1—5, 6—11) — 1418 Mat. 21° (v. 41: Malos male perdet et vineam suam locabit aliis agricolis) — 1422 Luc. 19° (v. 27: Verumtamen inimicos meos illos, qui noluerunt, me regnare super se, adducite huc, et interficite ante me) — 1439 Apoc. 13° (v. 10: qui in gladio occiderit, oportet eum gladio occidi), Ex. 21° (v. 12: Qui percusserit hominem volens occidere, morte moriatur) — 1443 Eclus 2° (v. 22: Si poenitentiam non egerimus, incidemus in manus Domini, et non in manus hominum) — 1445 1. Reg. 15° (v. 18: Vade et interfice peccatores Amalec, et pugnabis contra eos usque ad internecionem eorum) et Deut. 25° (v. 19: ... delebis nomen eius [Amalec] sub caelo) — 1454 Os. 4° (v. 9: et erit sicut populus, sic sacerdos) — 1459 De statu monachorum capitulo ,Reco- lentes' (Friedb. 2, 597) — 1461 De sentencia excommunicacionis: ,Cum interdum' (asi omyl m. ,Contigit inderdum': Friedb. 2, 908) — 1463 Ps. 118° (cit. v. 164: Septies in die laudem dixi tibi super iudicia iustitiae tuae) — 1467 De celebracione misse: ,Dolentes' (Friedb. 2, 641) — 1477 Io. 16° (v. 7: sed ego veritatem dico vobis) — 1480 De regularibus et transeuntibus ad religionem capitulo ,Porrectum' (Friedb. 2, 573) et capitulo ,Ex parte' (Friedb. 2, 578) —1491 Quia Nazareus Num. 6° (v. 5: Omni tempore separationis suae novacula non transibit per caput eius...Sanctus erit, crescente caesarie capitis eius) et Iud. 13° (v. 5: quia concipies et paries filium, cuius non tanget caput novacula) — 1494 Act. 1° (v. 20: Scriptum est enim in libro Psalmorum: Fiat commemoratio eorum deserta, et non sit, qui inhabitet in ea, et episcopatum eius accipiat alter), Ps. 108° (v. 8: Fiant dies eius pauci, et episcopatum eius accipiat alter) et Dionisius, De celesti ierarchia cap. 5° (Migne PL 122, 1048 n.: nejasné, k čemu se odkaz vztahuje) — 1511 Mat. 6° (v. 7: Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici) — 1517 Mat. 6° (v. 9: Sic ergo vos orabitis: Pater noster...), Lu. 11' (v. 2: Cum oratis, dicite: Pater...) — 1519 Eclus 10° (v. 31: Fili, in mansuetudine serva animam tuam...), Prov. 10° (v. 19: In multiloquio non deerit peccatum; qui autem moderatur labia sua, prudentissimus est)— 1531 Augustinus (nezjištěno) — 1533 Luc. 14° (asi omyl m. 18, 1: 206
In quo eum fecimus laborare? In eo, quod dicitis: Omnis, qui facit malum, bonus est in conspectu Domini), Mat. 6° (v. 13: sed libera nos a malo) et 23° (nezjištěno), Luc. 11° (analogické místo k Mat. 6, 13, ale bez zmínky o zlu; dále v. 13: Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris...), Eph. 4° (v. 29: Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat), ad Tit. 2° (U: ad Tim.) (spr. Tit. 2, 8: nihil habens malum dicere de nobis), Apoc. 17° et 19° (nezjištěno), Deut. 10° (nezjištěno), 1. Tim. 6° (asi v. 11: Tu autem, o homo Dei, haec fuge), Ex. 15° (ne- zjištěno) — 1390 cit. Luc. 13, 3: sed, nisi poenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis —1396 cit. Ps. 9, 7 : Inimici defecerunt frameae in finem: et civitates eorum destruxisti — 1402 Ps. 67° (v. 3: Sicut deficit fumus, deficiant: sicut fluit cera a facie ignis sic pereant peccatores a facie Dei) — 1403 Act. 5° (srov. v. 1—11) — 1411 Ex. 22° (v. 18: Maleficos non patieris vivere) — 1415 Deut. 13° (srov. v. 1—5, 6—11) — 1418 Mat. 21° (v. 41: Malos male perdet et vineam suam locabit aliis agricolis) — 1422 Luc. 19° (v. 27: Verumtamen inimicos meos illos, qui noluerunt, me regnare super se, adducite huc, et interficite ante me) — 1439 Apoc. 13° (v. 10: qui in gladio occiderit, oportet eum gladio occidi), Ex. 21° (v. 12: Qui percusserit hominem volens occidere, morte moriatur) — 1443 Eclus 2° (v. 22: Si poenitentiam non egerimus, incidemus in manus Domini, et non in manus hominum) — 1445 1. Reg. 15° (v. 18: Vade et interfice peccatores Amalec, et pugnabis contra eos usque ad internecionem eorum) et Deut. 25° (v. 19: ... delebis nomen eius [Amalec] sub caelo) — 1454 Os. 4° (v. 9: et erit sicut populus, sic sacerdos) — 1459 De statu monachorum capitulo ,Reco- lentes' (Friedb. 2, 597) — 1461 De sentencia excommunicacionis: ,Cum interdum' (asi omyl m. ,Contigit inderdum': Friedb. 2, 908) — 1463 Ps. 118° (cit. v. 164: Septies in die laudem dixi tibi super iudicia iustitiae tuae) — 1467 De celebracione misse: ,Dolentes' (Friedb. 2, 641) — 1477 Io. 16° (v. 7: sed ego veritatem dico vobis) — 1480 De regularibus et transeuntibus ad religionem capitulo ,Porrectum' (Friedb. 2, 573) et capitulo ,Ex parte' (Friedb. 2, 578) —1491 Quia Nazareus Num. 6° (v. 5: Omni tempore separationis suae novacula non transibit per caput eius...Sanctus erit, crescente caesarie capitis eius) et Iud. 13° (v. 5: quia concipies et paries filium, cuius non tanget caput novacula) — 1494 Act. 1° (v. 20: Scriptum est enim in libro Psalmorum: Fiat commemoratio eorum deserta, et non sit, qui inhabitet in ea, et episcopatum eius accipiat alter), Ps. 108° (v. 8: Fiant dies eius pauci, et episcopatum eius accipiat alter) et Dionisius, De celesti ierarchia cap. 5° (Migne PL 122, 1048 n.: nejasné, k čemu se odkaz vztahuje) — 1511 Mat. 6° (v. 7: Orantes autem, nolite multum loqui, sicut ethnici) — 1517 Mat. 6° (v. 9: Sic ergo vos orabitis: Pater noster...), Lu. 11' (v. 2: Cum oratis, dicite: Pater...) — 1519 Eclus 10° (v. 31: Fili, in mansuetudine serva animam tuam...), Prov. 10° (v. 19: In multiloquio non deerit peccatum; qui autem moderatur labia sua, prudentissimus est)— 1531 Augustinus (nezjištěno) — 1533 Luc. 14° (asi omyl m. 18, 1: 206
Strana 207
quoniam oportet semper orare et non deficere) — 1536 cit. podle los. 22, 5: ita dumtaxat, ut custodiatis attente, et opere compleatis mandatum et legem, quam praecepit vobis Moyses, famulus Domini, ut diligatis Dominum Deum vestrum, et ambuletis in omnibus viis eius, et observetis mandata illius, adhaereatisque ei, ac serviatis in omni corde et in omni anima vestra) — 1543 Phil. 2° (v. 11 : et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris) — 1548 Act. 2° (v. 4: et repleti sunt omnes Spiritu sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis) — 1553 1. Cor. 14° (sr. v. 1—6) — 1561 Nehem. 4° (asi omyl m. 13, 24 n.: Et filii eorum ex media parte loquebantur azotice, et nesciebant loqui iudaice, et loquebantur iuxta po- puli et populi. Et obiuravi eos et maledixi. Et cecidi ex eis viros, et decal- cavi eos...) — 1569 U (cizí rukou): Beranci, vody, soli, hromnice etc. brání světiti Praha — 1579 Mat. 3° (v. 16: Baptizatus autem Iesus confestim ascendit de aqua), Luc. 3° (v. 21: Factum est autem, cum baptizaretur omnis populus, et lesu baptizato et orante, apertum est coelum) — 1581 Mat. ultimo (v. 19: euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti) — 1583 Rom. 16° (v. 16: Salutate invicem in osculo sancto) — 1586 Ps. 109" (cit. v. 4: Iuravit Dominus, et non poenitebit eum) — 1587 Apoc. 10° (v. 5 a 6: Et angelus, quem vidi stantem super mare et super terram, levavit manum suam ad coelum; et iuravit per viventem in saecula saeculorum...) — 1590 lo. 3° (v. 5: Respondebit Iesus: Amen, amen, dico tibi), 5° (v. 19: Amen, amen, dico vobis), 6° (v. 32: Amen, amen, dico vobis) — 1605 Mat. 4° (v. 2: Et cum ieiunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus, postea esuriit), Marc. 1" (v. 12), Luc. 4° (v. 1; v Marc. a Luc. není zmínka o postu, jen o Ježíšovu odchodu na poušt), De observacione ieiuniorum capitulo ,Consilium" (Friedb. 2, 650) — 1606 Prov. 22° (v. 20 a 21: Ecce, descripsi eam tibi tripliciter, in cogitationibus et scientia, ut ostenderem tibi firmitatem, et eloquia veritatis, respondere ex his illis, qui miserunt te) et De sepulturis: ,Nos instituta' (Friedb. 2, 650) — 1613 Ps. 150° (v. 1: Laudate Dominum in sanctis eius) — 1618 De baptismo et eius effectu capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 1625 Ezech. 18° (cit. v. 21 a 22: Si autem impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae operatus est, et custodierit omnia praecepta mea, et fecerit iudicium et iustitiam: vita vivet, et non morietur. Omnium inquitatum eius, quas operatus est, non recor- dabor...) — 1631 Mat. 4° (cit. v. 17: Poenitentiam agite...), Marc. 1" (v. 15: poenitemini, et credite Evangelio) — 1633 Marc. 1° (v. 4: Fuit Ioannes in deserto baptizans, et praedicans baptismum poenitentiae in re- missionem peccatorum), Luc. 3° (v. 3 : Et venit in omnem regionem Iordanis praedicans baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum), Act. 2" (v. 38: Petrus vero ad illos: Poenitentiam (inquit) agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine lesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum) et 3° (v. 19: Poenitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata vestra) — 1637 lo. 3° (v. 18; paralelní k Marc. 16, 16, jak dále 207
quoniam oportet semper orare et non deficere) — 1536 cit. podle los. 22, 5: ita dumtaxat, ut custodiatis attente, et opere compleatis mandatum et legem, quam praecepit vobis Moyses, famulus Domini, ut diligatis Dominum Deum vestrum, et ambuletis in omnibus viis eius, et observetis mandata illius, adhaereatisque ei, ac serviatis in omni corde et in omni anima vestra) — 1543 Phil. 2° (v. 11 : et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris) — 1548 Act. 2° (v. 4: et repleti sunt omnes Spiritu sancto, et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis) — 1553 1. Cor. 14° (sr. v. 1—6) — 1561 Nehem. 4° (asi omyl m. 13, 24 n.: Et filii eorum ex media parte loquebantur azotice, et nesciebant loqui iudaice, et loquebantur iuxta po- puli et populi. Et obiuravi eos et maledixi. Et cecidi ex eis viros, et decal- cavi eos...) — 1569 U (cizí rukou): Beranci, vody, soli, hromnice etc. brání světiti Praha — 1579 Mat. 3° (v. 16: Baptizatus autem Iesus confestim ascendit de aqua), Luc. 3° (v. 21: Factum est autem, cum baptizaretur omnis populus, et lesu baptizato et orante, apertum est coelum) — 1581 Mat. ultimo (v. 19: euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti) — 1583 Rom. 16° (v. 16: Salutate invicem in osculo sancto) — 1586 Ps. 109" (cit. v. 4: Iuravit Dominus, et non poenitebit eum) — 1587 Apoc. 10° (v. 5 a 6: Et angelus, quem vidi stantem super mare et super terram, levavit manum suam ad coelum; et iuravit per viventem in saecula saeculorum...) — 1590 lo. 3° (v. 5: Respondebit Iesus: Amen, amen, dico tibi), 5° (v. 19: Amen, amen, dico vobis), 6° (v. 32: Amen, amen, dico vobis) — 1605 Mat. 4° (v. 2: Et cum ieiunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus, postea esuriit), Marc. 1" (v. 12), Luc. 4° (v. 1; v Marc. a Luc. není zmínka o postu, jen o Ježíšovu odchodu na poušt), De observacione ieiuniorum capitulo ,Consilium" (Friedb. 2, 650) — 1606 Prov. 22° (v. 20 a 21: Ecce, descripsi eam tibi tripliciter, in cogitationibus et scientia, ut ostenderem tibi firmitatem, et eloquia veritatis, respondere ex his illis, qui miserunt te) et De sepulturis: ,Nos instituta' (Friedb. 2, 650) — 1613 Ps. 150° (v. 1: Laudate Dominum in sanctis eius) — 1618 De baptismo et eius effectu capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 1625 Ezech. 18° (cit. v. 21 a 22: Si autem impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae operatus est, et custodierit omnia praecepta mea, et fecerit iudicium et iustitiam: vita vivet, et non morietur. Omnium inquitatum eius, quas operatus est, non recor- dabor...) — 1631 Mat. 4° (cit. v. 17: Poenitentiam agite...), Marc. 1" (v. 15: poenitemini, et credite Evangelio) — 1633 Marc. 1° (v. 4: Fuit Ioannes in deserto baptizans, et praedicans baptismum poenitentiae in re- missionem peccatorum), Luc. 3° (v. 3 : Et venit in omnem regionem Iordanis praedicans baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum), Act. 2" (v. 38: Petrus vero ad illos: Poenitentiam (inquit) agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine lesu Christi in remissionem peccatorum vestrorum) et 3° (v. 19: Poenitemini igitur, et convertimini, ut deleantur peccata vestra) — 1637 lo. 3° (v. 18; paralelní k Marc. 16, 16, jak dále 207
Strana 208
citováno, ale bez zmínky o křtu), Marc. ultimo (v. 16: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit) et De baptismo [et eius effectu] capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 1641 2. Cor. 13° (cit. v. 12: Sa- lutate invicem in osculo sancto) — 1650 Mat. 5° (v. 34: Non iurare omnino, neque per coelum, quia thronus Dei est) — 1653 Rom. 6° (cit. podle Hebr. 6, 16 : Homines enim per maiorem sui iurant; et omnis controversiae eorum finis ad confirmationem est iuramentum) — 1658 ler. 4° (cit. v. 2: et iurabis: Vivit Dominus in veritate, et in iudicio, et in iusticia: et bene- dicent eum gentes, ipsumque laudabunt) — 1664 De iure iurando,Et si Christus' (Friedb. 2, 369) — 1667 Deut. 6° (v. 13: Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies, ac per nomen illius iurabis) — 1669 Ex. 22" (v. 8: si latet fur, dominus domus applicabitur ad deos, et iurabit quod non extenderit manum in rem proximi sui) — 1671 Eclus 23° (v. 9: Iurationi non assuescat os tuum: multi enim casus in illa) et 27° (v. 15: Loquela multum iurans, horripilationem capiti statuet) — 1673 Augustinus, Gre- gorius, Isidorus (nezjištěno) — 1675 De iureiurando: �Cum quidem' (m. quidam, Friedb. 2, 363) — 1677 De regulis iuris: ,Si vero' (patří do kap. De iure iurando, Friedb. 2,361) — 1679 Deut. 23° (spr. Ex. 23, 25: Servietisque Domino Deo vestro, ut benedicam panibus tuis et aquis, et auferam infirmitatem de medio tui), Eclus 29° (v. 2 a 3: Foenerare pro- ximo tuo in tempore necessitatis illius, et iterum redde proximo in tempore suo. Confirma verbum, et fideliter age cum eo; et in omni tempore invenies, quod tibi necessarium est) et Timot. 1° (v. asi omyl m. Tit. 1, 15: Omnia munda mundis...) — 1683 Gen. 1° (v. 22 a 28: Benedixitque eis, dicens: Crescite, et multiplicamini...) — 1691 Ex. (spr. Levit. 11, 44: sancti estote, quia ego sanctus sum) — 1693 Ezech. 21° (asi v. 23: Eritque quasi consulens frustra oraculum in oculis eorum, et sabbatorum otium imitans...) et Eclus 23° (nezjištěno) — 1696 De renunciacione: ,Nisi cum pridem' (Friedb. 2, 107) — 1700 De baptismo [et eius effectu] capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644), Aristoteles 5° Metaphysice (asi omylem m. 9, cap. 4: Atqui quod maximum est in quoque genere, perfectum est. Etenim maximum est, cuius non est excessus: perfectum vero, extra quod non est possibile aliquid sumere...; nebo 4, cap. 16: Perfec- tum dicitur uno quidem modo extra quod non est ullam accipere parti- culam...) — 1709 Is. 19° (v. 3: Et dirumpetur spiritus Aegypti in visceribus eius [?]... spíše 29, 13: Eo quod appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, corautem eius longe est a me...), Mat. 15° (cit. v. 9: Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum) et Marc. 7° (v. 7: in vanum autem me colunt, docentes doctrinas et praecepta hominum) — 1716 Rom. 8° (v. 11: qui suscitavit Iesum Christum a mortuis, vivificabit et mortalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum eius in vobis) — 1721 Is. 58° (cit. podle v. 5 a 6: Numquid tale est ieiunium...) — 1727 De observacione ieiuniorum: ,Consilium' (Friedb. 2, 650) — 1736 cit. Rom. 14, 3: Is, qui manducat, non manducantem non spernat; et qui non manducat, manducantem non iudicet — 1747 Mat. 16° (v. 19: Et quod- 208
citováno, ale bez zmínky o křtu), Marc. ultimo (v. 16: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit) et De baptismo [et eius effectu] capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 1641 2. Cor. 13° (cit. v. 12: Sa- lutate invicem in osculo sancto) — 1650 Mat. 5° (v. 34: Non iurare omnino, neque per coelum, quia thronus Dei est) — 1653 Rom. 6° (cit. podle Hebr. 6, 16 : Homines enim per maiorem sui iurant; et omnis controversiae eorum finis ad confirmationem est iuramentum) — 1658 ler. 4° (cit. v. 2: et iurabis: Vivit Dominus in veritate, et in iudicio, et in iusticia: et bene- dicent eum gentes, ipsumque laudabunt) — 1664 De iure iurando,Et si Christus' (Friedb. 2, 369) — 1667 Deut. 6° (v. 13: Dominum Deum tuum timebis, et illi soli servies, ac per nomen illius iurabis) — 1669 Ex. 22" (v. 8: si latet fur, dominus domus applicabitur ad deos, et iurabit quod non extenderit manum in rem proximi sui) — 1671 Eclus 23° (v. 9: Iurationi non assuescat os tuum: multi enim casus in illa) et 27° (v. 15: Loquela multum iurans, horripilationem capiti statuet) — 1673 Augustinus, Gre- gorius, Isidorus (nezjištěno) — 1675 De iureiurando: �Cum quidem' (m. quidam, Friedb. 2, 363) — 1677 De regulis iuris: ,Si vero' (patří do kap. De iure iurando, Friedb. 2,361) — 1679 Deut. 23° (spr. Ex. 23, 25: Servietisque Domino Deo vestro, ut benedicam panibus tuis et aquis, et auferam infirmitatem de medio tui), Eclus 29° (v. 2 a 3: Foenerare pro- ximo tuo in tempore necessitatis illius, et iterum redde proximo in tempore suo. Confirma verbum, et fideliter age cum eo; et in omni tempore invenies, quod tibi necessarium est) et Timot. 1° (v. asi omyl m. Tit. 1, 15: Omnia munda mundis...) — 1683 Gen. 1° (v. 22 a 28: Benedixitque eis, dicens: Crescite, et multiplicamini...) — 1691 Ex. (spr. Levit. 11, 44: sancti estote, quia ego sanctus sum) — 1693 Ezech. 21° (asi v. 23: Eritque quasi consulens frustra oraculum in oculis eorum, et sabbatorum otium imitans...) et Eclus 23° (nezjištěno) — 1696 De renunciacione: ,Nisi cum pridem' (Friedb. 2, 107) — 1700 De baptismo [et eius effectu] capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644), Aristoteles 5° Metaphysice (asi omylem m. 9, cap. 4: Atqui quod maximum est in quoque genere, perfectum est. Etenim maximum est, cuius non est excessus: perfectum vero, extra quod non est possibile aliquid sumere...; nebo 4, cap. 16: Perfec- tum dicitur uno quidem modo extra quod non est ullam accipere parti- culam...) — 1709 Is. 19° (v. 3: Et dirumpetur spiritus Aegypti in visceribus eius [?]... spíše 29, 13: Eo quod appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me, corautem eius longe est a me...), Mat. 15° (cit. v. 9: Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum) et Marc. 7° (v. 7: in vanum autem me colunt, docentes doctrinas et praecepta hominum) — 1716 Rom. 8° (v. 11: qui suscitavit Iesum Christum a mortuis, vivificabit et mortalia corpora vestra, propter inhabitantem Spiritum eius in vobis) — 1721 Is. 58° (cit. podle v. 5 a 6: Numquid tale est ieiunium...) — 1727 De observacione ieiuniorum: ,Consilium' (Friedb. 2, 650) — 1736 cit. Rom. 14, 3: Is, qui manducat, non manducantem non spernat; et qui non manducat, manducantem non iudicet — 1747 Mat. 16° (v. 19: Et quod- 208
Strana 209
cumque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in coelis) — 1751 De translacione episcopi (vel eleccione [?1) capitulo ,Inter corporalia' (Friedb. 2, 97) et capitulo ,Licet in tantum' (Friedb. 2, 99) — 1760 Mat. 18° (v. 18: Quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo; et quae- cumque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo) — 1778 Is. 43" (cit. podle v. 25: Ego sum, ego sum ipse, qui deleo iniquitates tuas propter me, et peccatorum tuorum non recordabor) — 1781 Is. 52° (spr. 55, 7: Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, et rever- tatur ad Dominum, et miserebitur eius...) — 1805 Io. 20° (cit. v. 22 a 23: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta sunt) — 1810 Augustinus glossat (viz Decretum Gratiani 3, De consecratione, dist. 4, cap. 140: Friedb. 1, 1407, kde je odkaz na Augustina, Tract. 121 ad 20. c. Iohannis; Migne PL 35, 1958: Ecclesiae charitas quae per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris, participum suorum peccata dimittit, eorum autem, qui non sunt eius participes, tenet) — 1815 lo. 10° (v. 30: Ego et Pater unum sumus) et 16° (v. 28: Exivi a Patre, et veni in mundum: iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem); Augustinus De trinitate (lib. 1., cap. 4.; Migne, PL 42, 824: Pater, Filius et Spiritus sanctus unus est verus Deus) et De summa trinitate et fide catholica capitulo,Firmiter credimus' (Friedb. 2, 1) — 1823 De consecracione dist. 3. qu. ultima in fine (Friedb. 1, 1353 n.) et 28. qu. 1. capitulo,Nulus' (Friedb. 1, 1087) — 1825 Magister sentenciarum (Petrus Lombardus) in quarto di. 18 (Migne PL 192, 885 n.; cap. 4.: His aliisque pluribus testimoniis docetur Dominum solum per se peccata dimittere; et sicut dimittit quibusdam, ita et aliorum quorundam peccata retinet) — 1829 Levit. 13° et 14° (vztahuje se k smyslu celých kapitol, zvl. k posledním veršům) — 1836 Ieronimus super Mat. 2° (asi omylem místo výklad na Mat. 9, 6; Migne, PL 26, 57: Ut autem sciatis, quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico...) — 1839 Augustinus libro 2. Ad Iulianum et De- consecracione di. 4.: ,Nemo' (Friedb. 1, 1407; zde také citován spis Augustinův) — 1851 Mat. 18° (v. 19: Iterum dico vobis: Quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re, quaecumque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in coelis est) et Anacletus papa (sr. Decretum Gratiani 1, di. 21, c. 2, Friedb. 1, 69: Romana ecclesia a Christo primatum accepit, kde v záhlaví cit. Ad episcopos Italiae ep. II. a t. 1, di. 22, c. 2, Friedb. 1, 73: Non ab apostolis, sed ab ipso Domino Romana ecclesia primatum obtinuit), Io. 20° (v. 21: Dixit eis ergo iterum: Pax vobis. Sicut misit me Pater, et ego mitto vos), 21° (v. 16: Pasce agnos meos), Cyprianus 24. dist., que. prima (spr. 24. causa, 1. que.; srov. Friedb. 1, 971, cap. 19, kde v záhlaví cit. De unitate ecelesiae, cap. 6) — 1853 Mat. ultimo (cit. v. 19: euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti), Marc. ultimo (v. 15: Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae) — 1857 Luc. 22° (cit. v. 25 a 26: Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, 209
cumque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in coelis) — 1751 De translacione episcopi (vel eleccione [?1) capitulo ,Inter corporalia' (Friedb. 2, 97) et capitulo ,Licet in tantum' (Friedb. 2, 99) — 1760 Mat. 18° (v. 18: Quaecumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo; et quae- cumque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo) — 1778 Is. 43" (cit. podle v. 25: Ego sum, ego sum ipse, qui deleo iniquitates tuas propter me, et peccatorum tuorum non recordabor) — 1781 Is. 52° (spr. 55, 7: Derelinquat impius viam suam, et vir iniquus cogitationes suas, et rever- tatur ad Dominum, et miserebitur eius...) — 1805 Io. 20° (cit. v. 22 a 23: Accipite Spiritum sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis, et quorum retinueritis, retenta sunt) — 1810 Augustinus glossat (viz Decretum Gratiani 3, De consecratione, dist. 4, cap. 140: Friedb. 1, 1407, kde je odkaz na Augustina, Tract. 121 ad 20. c. Iohannis; Migne PL 35, 1958: Ecclesiae charitas quae per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus nostris, participum suorum peccata dimittit, eorum autem, qui non sunt eius participes, tenet) — 1815 lo. 10° (v. 30: Ego et Pater unum sumus) et 16° (v. 28: Exivi a Patre, et veni in mundum: iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem); Augustinus De trinitate (lib. 1., cap. 4.; Migne, PL 42, 824: Pater, Filius et Spiritus sanctus unus est verus Deus) et De summa trinitate et fide catholica capitulo,Firmiter credimus' (Friedb. 2, 1) — 1823 De consecracione dist. 3. qu. ultima in fine (Friedb. 1, 1353 n.) et 28. qu. 1. capitulo,Nulus' (Friedb. 1, 1087) — 1825 Magister sentenciarum (Petrus Lombardus) in quarto di. 18 (Migne PL 192, 885 n.; cap. 4.: His aliisque pluribus testimoniis docetur Dominum solum per se peccata dimittere; et sicut dimittit quibusdam, ita et aliorum quorundam peccata retinet) — 1829 Levit. 13° et 14° (vztahuje se k smyslu celých kapitol, zvl. k posledním veršům) — 1836 Ieronimus super Mat. 2° (asi omylem místo výklad na Mat. 9, 6; Migne, PL 26, 57: Ut autem sciatis, quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico...) — 1839 Augustinus libro 2. Ad Iulianum et De- consecracione di. 4.: ,Nemo' (Friedb. 1, 1407; zde také citován spis Augustinův) — 1851 Mat. 18° (v. 19: Iterum dico vobis: Quia si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re, quaecumque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in coelis est) et Anacletus papa (sr. Decretum Gratiani 1, di. 21, c. 2, Friedb. 1, 69: Romana ecclesia a Christo primatum accepit, kde v záhlaví cit. Ad episcopos Italiae ep. II. a t. 1, di. 22, c. 2, Friedb. 1, 73: Non ab apostolis, sed ab ipso Domino Romana ecclesia primatum obtinuit), Io. 20° (v. 21: Dixit eis ergo iterum: Pax vobis. Sicut misit me Pater, et ego mitto vos), 21° (v. 16: Pasce agnos meos), Cyprianus 24. dist., que. prima (spr. 24. causa, 1. que.; srov. Friedb. 1, 971, cap. 19, kde v záhlaví cit. De unitate ecelesiae, cap. 6) — 1853 Mat. ultimo (cit. v. 19: euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti), Marc. ultimo (v. 15: Euntes in mundum universum, praedicate Evangelium omni creaturae) — 1857 Luc. 22° (cit. v. 25 a 26: Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, 209
Strana 210
benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui praecessor est, sicut ministrator) — 1869 a 1870 etymolo- legický výklad lat. výrazu sacerdos — 1870 Isidorus, Hugo, Brito (nezjištěno) — 1873 Mat. 22° (spr. 23, 12: Qui autem se exaltaverit, humiliabitur, et qui se humiliaverit, exaltabitur), Luc. 18° (v. 14: qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur), 2. Par. 33° (v. 23: Et non est reveritus faciem Domini, sicut reveritus Manasses, pater eius; et multo maiora deliquit) — 1877 1. lo. 2° (v. 17: Et mundus transit, et concupiscentia eius...) — 1887 Ieronimus in Epistula ad Augustinum (Migne, PL 22, 830: Domino vere sancto ac beatissimo Papae Augusti- no..., podobně t. 834, 916, 935, 1161, 1179, 1180) — 1887 Jaroš = Jaro- slav, zde Jeronym — 1897 In Canone 96. di. (Friedb. 1, 335) — 1909 Mat. 15° (v. 13: At ille respondens ait: Omnis plantatio, quam non plan- tavit Pater meus coelestis, eradicabitur) — 1921 Ieronimus in Epistola ad Ephesios (spr. výklad k epištole, Migne PL 26, 557: Omnia facienda cum consilio, ut cauti atque solliciti, ea tantum, quae scimus Deo placere, faciamus) — 1933 De maioritate et obediencia: ,Cum inferior' (Friedb. 2, 202) et ff de. re. Iudi. 53 (?) — 1942 Crisostomus omelia 28. super Lucam (nezjištěno), de sup. negli. cleri. ad aves (?) — 1950 (spíše 1948) Di. 40.: ,Non est' (Friedb. 1, 145) per Ieronimum (v záhlaví kapitoly v Dekretu odkaz na: Ieronimus, Ad Heliodorum, epist. 1.) — 1952 Ps. 36" (cit. v. 35: Vidi impium superexaltatum, et elevatum sicut cedros Libani)— 1956 Luc. 16° (cit. v. 15: quod hominibus altum est, abominatio est ante Deum — 1970 Mat. 22° (cit. v. 21: Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Caesari: et quae sunt Dei, Deo) et De clericis qui (! v opisech omylem m. coniugatis): ,Qui ex parte tua' (Friedb. 2, 459) — 1972 1. Pet. 1" (cit. podle 2, 13: Subiecti igitur estote omni humanae creaturae propter Deum; sive regi quasi praecellenti) — 1977 Hebr. 13° (v. 17: Obedite praepositis vestris, et subiacete eis) et De censibus, exaccionibus [et pro- curacionibus]: ,Omnis anima' (Friedb. 2, 622) — 1983 1. Reg. 8° (v. 9: Nunc ergo vocem eorum audi: verumtamen contestare eos, et praedic eis ius regis, qui regnaturus est super eos) — 1990 Deut. 17° (cit. v. 15: eum constitues, quem Dominus Deus tuus elegerit de numero fratrum tuorum) — 1994 Eclus 15° (v. 17: Apposuit tibi aquam et ignem: ad quod volueris, porrige manum tuam) — 2001 Mat. 10° (v. 26 : nihil enim est opertum, quod non revelabitur, et occultum, quod non scietur) — 2053 U : 1. Reg. 8° (v. 20 : et iudicabit nos rex noster, et egredietur ante nos, et pugnabit bella nostra pro nobis) — 2060 In aug. ut. Iudi. sine q q suff. 3 principio Collo 6 Et. Int. ut diui. ins. sio. subscrip. ha. glo. qsto Collo 18 (?) — 2101 Iac. 1° (v. 17: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum) — 2127 Augustinus 4. De civitate Dei, cap. 4 (Migne, PL 41, 115: Quam similia sint latrociniis regna absque iustitia) — 2129 De iure iurando capitulo ,Intellecto iamdudum' (Friedb. 2, 373) — 2139 1. Reg. 15° (v. 17: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es ?) — 2143 Seneca 1. De clemencia ad Neronem (1, 14: Hoc, quod parenti, 210
benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui praecessor est, sicut ministrator) — 1869 a 1870 etymolo- legický výklad lat. výrazu sacerdos — 1870 Isidorus, Hugo, Brito (nezjištěno) — 1873 Mat. 22° (spr. 23, 12: Qui autem se exaltaverit, humiliabitur, et qui se humiliaverit, exaltabitur), Luc. 18° (v. 14: qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur), 2. Par. 33° (v. 23: Et non est reveritus faciem Domini, sicut reveritus Manasses, pater eius; et multo maiora deliquit) — 1877 1. lo. 2° (v. 17: Et mundus transit, et concupiscentia eius...) — 1887 Ieronimus in Epistula ad Augustinum (Migne, PL 22, 830: Domino vere sancto ac beatissimo Papae Augusti- no..., podobně t. 834, 916, 935, 1161, 1179, 1180) — 1887 Jaroš = Jaro- slav, zde Jeronym — 1897 In Canone 96. di. (Friedb. 1, 335) — 1909 Mat. 15° (v. 13: At ille respondens ait: Omnis plantatio, quam non plan- tavit Pater meus coelestis, eradicabitur) — 1921 Ieronimus in Epistola ad Ephesios (spr. výklad k epištole, Migne PL 26, 557: Omnia facienda cum consilio, ut cauti atque solliciti, ea tantum, quae scimus Deo placere, faciamus) — 1933 De maioritate et obediencia: ,Cum inferior' (Friedb. 2, 202) et ff de. re. Iudi. 53 (?) — 1942 Crisostomus omelia 28. super Lucam (nezjištěno), de sup. negli. cleri. ad aves (?) — 1950 (spíše 1948) Di. 40.: ,Non est' (Friedb. 1, 145) per Ieronimum (v záhlaví kapitoly v Dekretu odkaz na: Ieronimus, Ad Heliodorum, epist. 1.) — 1952 Ps. 36" (cit. v. 35: Vidi impium superexaltatum, et elevatum sicut cedros Libani)— 1956 Luc. 16° (cit. v. 15: quod hominibus altum est, abominatio est ante Deum — 1970 Mat. 22° (cit. v. 21: Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Caesari: et quae sunt Dei, Deo) et De clericis qui (! v opisech omylem m. coniugatis): ,Qui ex parte tua' (Friedb. 2, 459) — 1972 1. Pet. 1" (cit. podle 2, 13: Subiecti igitur estote omni humanae creaturae propter Deum; sive regi quasi praecellenti) — 1977 Hebr. 13° (v. 17: Obedite praepositis vestris, et subiacete eis) et De censibus, exaccionibus [et pro- curacionibus]: ,Omnis anima' (Friedb. 2, 622) — 1983 1. Reg. 8° (v. 9: Nunc ergo vocem eorum audi: verumtamen contestare eos, et praedic eis ius regis, qui regnaturus est super eos) — 1990 Deut. 17° (cit. v. 15: eum constitues, quem Dominus Deus tuus elegerit de numero fratrum tuorum) — 1994 Eclus 15° (v. 17: Apposuit tibi aquam et ignem: ad quod volueris, porrige manum tuam) — 2001 Mat. 10° (v. 26 : nihil enim est opertum, quod non revelabitur, et occultum, quod non scietur) — 2053 U : 1. Reg. 8° (v. 20 : et iudicabit nos rex noster, et egredietur ante nos, et pugnabit bella nostra pro nobis) — 2060 In aug. ut. Iudi. sine q q suff. 3 principio Collo 6 Et. Int. ut diui. ins. sio. subscrip. ha. glo. qsto Collo 18 (?) — 2101 Iac. 1° (v. 17: Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum) — 2127 Augustinus 4. De civitate Dei, cap. 4 (Migne, PL 41, 115: Quam similia sint latrociniis regna absque iustitia) — 2129 De iure iurando capitulo ,Intellecto iamdudum' (Friedb. 2, 373) — 2139 1. Reg. 15° (v. 17: Nonne cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es ?) — 2143 Seneca 1. De clemencia ad Neronem (1, 14: Hoc, quod parenti, 210
Strana 211
etiam principi faciendum est, quem adpellavimus Patrem Patriae non adulatione vana adducti) — 2147 Prov. 28° (v. 2: vita ducis longior est) et Ezech. 21° (v. 12: hic factus est in populo meo, hic in cunctis ducibus Israel) et 3. Reg. 14° (v. 7: dedi te ducem super populum meum Israel) — 2155 Ps. 78° (sr. v bibli Kralické 79,2: Ó pastýři izraelský; ve Vulgatě není příslušný ekvivalent) et Aristoteles 8° Ethicorum (cap. 11 : Bene enim meretur is, de iis quibus imperat: si, quum sit bonus, curam eorum habeat velut pastor ovium, ut sint felices) — 2163 1. Reg. 17° (spr. 15, 1: Et dixit Samuel ad Saul: Me misit Dominus, ut ungerem te in regem super populum eius Israel; n. 11: Poenitet me, quod constituerim Saul regem...) — 2169 Deut. 17° (v. 18: Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis huius in volu- mine accipiens exemplar a sacerdotibus Leviticae tribus) — 2197 Rom. 1' (v. 32: Qui cum iustitiam Dei cognovissent, non intellexerunt, quoniam, qui talia agunt, digni sunt morte, et non solum, qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus) — 2204 Socrates (viz pozn. k 4 13) — 2209 Plato (viz pozn. k 4 13) — 2215 Tulius in Paradoxis (sr. pozn. k 4 13), Num. 11° (v. 14 : Non possum solus sustinere omnem hunc populum, quia gravis est mihi) et Seneca 1. libro De clemencia (1, 1: Sed ingens tibi onus imposuisti) — 2219 De clericis non residentibus in ecclesia [vel pre- benda] ,Quia nonnulli' (Friedb. 2, 460) — 2235 3. Reg. 14° (v. 7—11: ... ego inducam mala super domum Ieroboam...) — 2239 3. Reg. 18" (asi omylem m. 12, 18: Porro rex Roboam festinus ascendit currum, et fugit in Ierusalem) — 2241 3. Reg. 16° (v. 18: Videns autem Zambri, quod expugnanda esset civitas, ingressus est palatium, et succendit se cum domo regia; et mortuus est) — 2243 3. Reg. 22° (v. 38: et lave- runt currum eius in piscina Samariae, et linxerunt canes sanguinem eius) — 2253 Ex cronicis romanis et aliis — 2258 Job 36° (cit. podle v. 11 a 12: Si audierint et observaverint, complebunt dies suos in bono, et annos suos in gloria: si autem non audierint, transibunt per gladium, et consumentur in stultitia) — 2263 Iob 19° (cit. v. 29: Fugite ergo a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gladius est) — 2273 Sap. 6° (v. 6: Horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his, que praesunt, fiet) — 2281 Iac. 2° (v. 13: Iudicium enim sine misericordia illi, qui non fecit misericordiam; superexaltat autem misericordia iudicium) — 2283 Luc. 12° (v. 48: Omni autem, cui multum datum est, multum quaeretur ab eo) — 2305 Ex. 25° (v. 2: Loquere filiis Israel, ut tollant mihi primitias ab omni homine, qui offeret ultroneus, accipietis eas) et 35' (v. 21: obtulerunt mente promtissima atque devota primitias Domino) et 2. Cor. 8° (v. 8: Non quasi imperans dico: sed per aliorum solli- citudinem etiam vestrae caritatis ingenium bonum comprobans) — 2313 Io. 15° (snad v. 1: ego sum vitis vera) — 2315 Mat. 26° (v. 26: Accipite, et comedite...), Marc. 14° (v. 22: Sumite, hoc est corpus meum...), Luc. 22° (v. 19: Hoc est corpus meum...) — 2349 Lyra super Io. 6° (Et biberitis eius sanguinem: Non est intelligendum, quod hoc sacramentum sub utraque specie sit fidelibus exhibendum...; po 14% 211
etiam principi faciendum est, quem adpellavimus Patrem Patriae non adulatione vana adducti) — 2147 Prov. 28° (v. 2: vita ducis longior est) et Ezech. 21° (v. 12: hic factus est in populo meo, hic in cunctis ducibus Israel) et 3. Reg. 14° (v. 7: dedi te ducem super populum meum Israel) — 2155 Ps. 78° (sr. v bibli Kralické 79,2: Ó pastýři izraelský; ve Vulgatě není příslušný ekvivalent) et Aristoteles 8° Ethicorum (cap. 11 : Bene enim meretur is, de iis quibus imperat: si, quum sit bonus, curam eorum habeat velut pastor ovium, ut sint felices) — 2163 1. Reg. 17° (spr. 15, 1: Et dixit Samuel ad Saul: Me misit Dominus, ut ungerem te in regem super populum eius Israel; n. 11: Poenitet me, quod constituerim Saul regem...) — 2169 Deut. 17° (v. 18: Postquam autem sederit in solio regni sui, describet sibi Deuteronomium legis huius in volu- mine accipiens exemplar a sacerdotibus Leviticae tribus) — 2197 Rom. 1' (v. 32: Qui cum iustitiam Dei cognovissent, non intellexerunt, quoniam, qui talia agunt, digni sunt morte, et non solum, qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus) — 2204 Socrates (viz pozn. k 4 13) — 2209 Plato (viz pozn. k 4 13) — 2215 Tulius in Paradoxis (sr. pozn. k 4 13), Num. 11° (v. 14 : Non possum solus sustinere omnem hunc populum, quia gravis est mihi) et Seneca 1. libro De clemencia (1, 1: Sed ingens tibi onus imposuisti) — 2219 De clericis non residentibus in ecclesia [vel pre- benda] ,Quia nonnulli' (Friedb. 2, 460) — 2235 3. Reg. 14° (v. 7—11: ... ego inducam mala super domum Ieroboam...) — 2239 3. Reg. 18" (asi omylem m. 12, 18: Porro rex Roboam festinus ascendit currum, et fugit in Ierusalem) — 2241 3. Reg. 16° (v. 18: Videns autem Zambri, quod expugnanda esset civitas, ingressus est palatium, et succendit se cum domo regia; et mortuus est) — 2243 3. Reg. 22° (v. 38: et lave- runt currum eius in piscina Samariae, et linxerunt canes sanguinem eius) — 2253 Ex cronicis romanis et aliis — 2258 Job 36° (cit. podle v. 11 a 12: Si audierint et observaverint, complebunt dies suos in bono, et annos suos in gloria: si autem non audierint, transibunt per gladium, et consumentur in stultitia) — 2263 Iob 19° (cit. v. 29: Fugite ergo a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gladius est) — 2273 Sap. 6° (v. 6: Horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his, que praesunt, fiet) — 2281 Iac. 2° (v. 13: Iudicium enim sine misericordia illi, qui non fecit misericordiam; superexaltat autem misericordia iudicium) — 2283 Luc. 12° (v. 48: Omni autem, cui multum datum est, multum quaeretur ab eo) — 2305 Ex. 25° (v. 2: Loquere filiis Israel, ut tollant mihi primitias ab omni homine, qui offeret ultroneus, accipietis eas) et 35' (v. 21: obtulerunt mente promtissima atque devota primitias Domino) et 2. Cor. 8° (v. 8: Non quasi imperans dico: sed per aliorum solli- citudinem etiam vestrae caritatis ingenium bonum comprobans) — 2313 Io. 15° (snad v. 1: ego sum vitis vera) — 2315 Mat. 26° (v. 26: Accipite, et comedite...), Marc. 14° (v. 22: Sumite, hoc est corpus meum...), Luc. 22° (v. 19: Hoc est corpus meum...) — 2349 Lyra super Io. 6° (Et biberitis eius sanguinem: Non est intelligendum, quod hoc sacramentum sub utraque specie sit fidelibus exhibendum...; po 14% 211
Strana 212
straně pozn.: Contra Bohemos) et Mat. 26° (viz pozn. k v. 2315) et 1. Cor. 11° (v. 24: Accipite, et manducate: hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur: hoc facite in meam commemorationem) — 2355 Beda in omelia infra octavam ascensionis (Migne, PL 94, 174 n. — dále ne- zjištěno, protože výklad je příliš všeobecný), Proverbiorum 9° (v. 5: Venite, comedite panem meum, et bibite vinum, quod miscui vobis) — 2367 Zach. 9° (cit. v. 17: Quid enim bonum eius est, et quid pulchrum eius, nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines?) — 2365 Eclus 24° (v. 29: Qui edunt me, adhuc esurient; et qui bibunt me, adhuc sitient) — 2372 Ier. 31° (v. 12: Et venient, et laudabunt in monte Sion, et confluent ad bona Domini super frumento, et vino et oleo, et foetu pecorum et armentorum, eritque anima eorum quasi hortus irriguus, et ultra non esurient) — 2380 Ex. 16° (v. 15: Iste est panis, quem Dominus dedit vobis ad vescendum) et 17° (v. 5: Antecede populum, et sume tecum de senioribus Israel: et virgam, qua percussisti fluvium, tolle in manu tua, et vade) — 2383 3. Reg. 19° (v. 6: Respexit, et ecce ad caput suum sub- cineritius panis, et vas aquae) — 2385 Gen. 14° (v. 18: At vero Melchi- sedech rex Salem, proferens panem et vinum, erat enim sacerdos Dei altissi- mi, benedixit ei) et Hebr. 7° (v. 1: Hic enim Melchisedech, rex Salem, sacerdos Dei summi, qui obviavit Abrahae regresso a caede regum, et benedixit ei) — 2389 Lev. 7° (řád pokojné oběti od v. 11 — jde však o omyl, pro obět pokojnou není předepsáno obětování nápoje) — 2393 Dionisius, Ambrosius, Ieronimus, Augustinus, Gregorius, Ciprianus etc. Gvilhelmus de Monte Laudino (nezjištěno) — 2402 Urbanus quartus (nezjištěno) — 2405 Lyra super Mat. 26° (k v. 26: Hoc autem sacramentum, ut dictum est, institutum est, quasi quoddam memoriale illius passionis: et ideo consecratio carnis et sanguinis fit sub speciebus distinctis) et Thoma de Aquino 3. parte Summe, qu. 76., art. 2. (Utrum totus Christus contineatur sub utraque specie huius sacramenti. ..... Conclusio: Licet sub specie panis corpus Christi et sub specie vini sanguis ex vi sacramenti tantum contineatur: sub utraque tamen specie ex reali concomitantia totum Christum contineri certissima fide tenendum est.) — 2414 Gelasius papa Maiorico et Iohanni episcopis (citováno z Dek- retu u kap., ,Comperimus', jak uvedeno dále) et in Canone di. 2.: ,Com- perimus' (Friedb. 1, 1318) et Leo papa in sermone quadragesimali, qui incipit ,Predicaturus vobis' — 2427 U: De celebracione missarum: ,Cum Marthe' (Friedb. 2, 636) — 2435 Innocencius papa in libro de sacramentis — 2450 Crisostomus omelia 20. in fine (nezjištěno) — 2469 1. Pet. 1° (v. 18 a 19: Scientes, quod non corruptibilibus, auro vel argento, redemti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi, et incontaminati) — 2473 Apoc. 1' (v. 5: ... qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo) — 2475 Ps. 115° (v. 13: Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo) — 2478 Ps. 22° (v. 5 : Impiguasti in oleo caput meum: et calix meus inebrians, quam praeclarus est !) — 2479 Zach. 9° (cit. v. 11: Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non 212
straně pozn.: Contra Bohemos) et Mat. 26° (viz pozn. k v. 2315) et 1. Cor. 11° (v. 24: Accipite, et manducate: hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur: hoc facite in meam commemorationem) — 2355 Beda in omelia infra octavam ascensionis (Migne, PL 94, 174 n. — dále ne- zjištěno, protože výklad je příliš všeobecný), Proverbiorum 9° (v. 5: Venite, comedite panem meum, et bibite vinum, quod miscui vobis) — 2367 Zach. 9° (cit. v. 17: Quid enim bonum eius est, et quid pulchrum eius, nisi frumentum electorum, et vinum germinans virgines?) — 2365 Eclus 24° (v. 29: Qui edunt me, adhuc esurient; et qui bibunt me, adhuc sitient) — 2372 Ier. 31° (v. 12: Et venient, et laudabunt in monte Sion, et confluent ad bona Domini super frumento, et vino et oleo, et foetu pecorum et armentorum, eritque anima eorum quasi hortus irriguus, et ultra non esurient) — 2380 Ex. 16° (v. 15: Iste est panis, quem Dominus dedit vobis ad vescendum) et 17° (v. 5: Antecede populum, et sume tecum de senioribus Israel: et virgam, qua percussisti fluvium, tolle in manu tua, et vade) — 2383 3. Reg. 19° (v. 6: Respexit, et ecce ad caput suum sub- cineritius panis, et vas aquae) — 2385 Gen. 14° (v. 18: At vero Melchi- sedech rex Salem, proferens panem et vinum, erat enim sacerdos Dei altissi- mi, benedixit ei) et Hebr. 7° (v. 1: Hic enim Melchisedech, rex Salem, sacerdos Dei summi, qui obviavit Abrahae regresso a caede regum, et benedixit ei) — 2389 Lev. 7° (řád pokojné oběti od v. 11 — jde však o omyl, pro obět pokojnou není předepsáno obětování nápoje) — 2393 Dionisius, Ambrosius, Ieronimus, Augustinus, Gregorius, Ciprianus etc. Gvilhelmus de Monte Laudino (nezjištěno) — 2402 Urbanus quartus (nezjištěno) — 2405 Lyra super Mat. 26° (k v. 26: Hoc autem sacramentum, ut dictum est, institutum est, quasi quoddam memoriale illius passionis: et ideo consecratio carnis et sanguinis fit sub speciebus distinctis) et Thoma de Aquino 3. parte Summe, qu. 76., art. 2. (Utrum totus Christus contineatur sub utraque specie huius sacramenti. ..... Conclusio: Licet sub specie panis corpus Christi et sub specie vini sanguis ex vi sacramenti tantum contineatur: sub utraque tamen specie ex reali concomitantia totum Christum contineri certissima fide tenendum est.) — 2414 Gelasius papa Maiorico et Iohanni episcopis (citováno z Dek- retu u kap., ,Comperimus', jak uvedeno dále) et in Canone di. 2.: ,Com- perimus' (Friedb. 1, 1318) et Leo papa in sermone quadragesimali, qui incipit ,Predicaturus vobis' — 2427 U: De celebracione missarum: ,Cum Marthe' (Friedb. 2, 636) — 2435 Innocencius papa in libro de sacramentis — 2450 Crisostomus omelia 20. in fine (nezjištěno) — 2469 1. Pet. 1° (v. 18 a 19: Scientes, quod non corruptibilibus, auro vel argento, redemti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi, et incontaminati) — 2473 Apoc. 1' (v. 5: ... qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo) — 2475 Ps. 115° (v. 13: Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo) — 2478 Ps. 22° (v. 5 : Impiguasti in oleo caput meum: et calix meus inebrians, quam praeclarus est !) — 2479 Zach. 9° (cit. v. 11: Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non 212
Strana 213
est aqua) — 2483 Ambrosius super 1. Cor. 11° (sr. Decretum Gratiani 3, di. 2, c. 50, Friedb. 1, 1332, Quot modis caro Christi intelligatur, kde v záhlaví citován Pseudoambrožův výklad na 1. Cor. 1, 26) — 2488 Ps. (snad 92, 5: Testimonia tua credibilia facta sunt nimis) — 2490 Sap. 6° (v. 8: aequaliter cura est illi de omnibus) et 12° (v. 13: Non enim est alius Deus quam tu, cui cura est de omnibus) — 2491 Sap. 11° (v. 25: Diligis enim omnia, quae sunt, et nihil odisti eorum, quae fecisti) — 2493 Eph. 6" (v. 9: Et vos, domini, eadem facite illis, remittentes minas: scientes, quia et illorum, et vester Dominus est in coelis, et personarum acceptio non est apud eum) et De prebendis et dignitatibus capitulo ,Venerabilis' (Friedb. 2, 1480) — 2496 Mat. 17° (spr. 18, 11: Venit enim Filius ho- minis salvare, quod perierat), Luc. 9° (v. 56 : Filius hominis non venit ani- mas perdere, sed salvare) et 19° (v. 10: Venit enim Filius hominis quaere- re, et salvum facere, quod perierat) — 2501 Apoc. 19° (v. 9: Beati, qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt) — 2503 Io. 6° (cit. v. 54 a 55: nisi manducaveritits carnem Filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die) — 2513 Dionisius (nezjištěno) — 2517 De baptismo et eius effectu capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 2525 De officio iudiciis ordinariis: ,Inter cetera' (Friedb. 2, 192) — 2529 Ps. 8° (v. 3: Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas inimicum et ultorem), Math. 21° (v. 16: nunquam legistis: Quia ex ore infantium, et lactentium perfecisti laudem?) — 2537 Mat. 11° (v. 25: Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis), Luc. 10° (v. 21) — 2538 Ex. 12° (v. 13: nec erit in vobis plaga disperdens, quando percussero terram Aegypti) — 2539 Mat. 9° (v. 17: Neque mittunt vinum novum in utres veteres), Marc. 2° (v. 22: Et nemo mittit vinum novum in utres veteres) et Luc. 5° (v. 37) — 2548 cit. Mat. 19, 14: talium est enim regnum coelorum — 2549 Mat. 18° (cit. v. 3: nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum) — 2553 Luc. 11° (spr. 9, 48: Quicumque susceperit puerum istum in nomine meo, me recipit) — 2555 Mat. 14° (spr. 15, 38: Erant autem, qui manduca- verunt, quattuor milia hominum, extra parvulos et mulieres), Io. 6° (v. 10), Luc. 9° (v. 14), Marc. 6° (v. 44 — mimo Mat. se na ostatních paralelních místech o dětech nemluví) — 2557 Apostoli eorumque imitatores — 2567 Mat. 26° (v. 26 n: Accipite et comedite; hoc est corpus meum... Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum) — 2575 4. Ezdr. 5° (v. 1: ... et abscondetur veritatis via, et sterilis fiet a fide regio) — 2584 Ps. 144° (v. 17: Iustus Dominus in omnibus viis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) — 2585 Luc. 14° (v. 23: Et ait dominus servo: Exi in vias et sepes, et compelle intrare, ut impleatur domus mea) — 2599 Num. 15° (v. 27: Quodsi anima una nesciens peccaverit, offeret capram anniculam pro pec- cato suo) et Ier. 32° (snad v. 19: cuius oculi aperti sunt super omnes vias 213
est aqua) — 2483 Ambrosius super 1. Cor. 11° (sr. Decretum Gratiani 3, di. 2, c. 50, Friedb. 1, 1332, Quot modis caro Christi intelligatur, kde v záhlaví citován Pseudoambrožův výklad na 1. Cor. 1, 26) — 2488 Ps. (snad 92, 5: Testimonia tua credibilia facta sunt nimis) — 2490 Sap. 6° (v. 8: aequaliter cura est illi de omnibus) et 12° (v. 13: Non enim est alius Deus quam tu, cui cura est de omnibus) — 2491 Sap. 11° (v. 25: Diligis enim omnia, quae sunt, et nihil odisti eorum, quae fecisti) — 2493 Eph. 6" (v. 9: Et vos, domini, eadem facite illis, remittentes minas: scientes, quia et illorum, et vester Dominus est in coelis, et personarum acceptio non est apud eum) et De prebendis et dignitatibus capitulo ,Venerabilis' (Friedb. 2, 1480) — 2496 Mat. 17° (spr. 18, 11: Venit enim Filius ho- minis salvare, quod perierat), Luc. 9° (v. 56 : Filius hominis non venit ani- mas perdere, sed salvare) et 19° (v. 10: Venit enim Filius hominis quaere- re, et salvum facere, quod perierat) — 2501 Apoc. 19° (v. 9: Beati, qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt) — 2503 Io. 6° (cit. v. 54 a 55: nisi manducaveritits carnem Filii hominis, et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, habet vitam aeternam, et ego resuscitabo eum in novissimo die) — 2513 Dionisius (nezjištěno) — 2517 De baptismo et eius effectu capitulo ,Maiores ecclesie' (Friedb. 2, 644) — 2525 De officio iudiciis ordinariis: ,Inter cetera' (Friedb. 2, 192) — 2529 Ps. 8° (v. 3: Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas inimicum et ultorem), Math. 21° (v. 16: nunquam legistis: Quia ex ore infantium, et lactentium perfecisti laudem?) — 2537 Mat. 11° (v. 25: Confiteor tibi, Pater, Domine coeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis), Luc. 10° (v. 21) — 2538 Ex. 12° (v. 13: nec erit in vobis plaga disperdens, quando percussero terram Aegypti) — 2539 Mat. 9° (v. 17: Neque mittunt vinum novum in utres veteres), Marc. 2° (v. 22: Et nemo mittit vinum novum in utres veteres) et Luc. 5° (v. 37) — 2548 cit. Mat. 19, 14: talium est enim regnum coelorum — 2549 Mat. 18° (cit. v. 3: nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum) — 2553 Luc. 11° (spr. 9, 48: Quicumque susceperit puerum istum in nomine meo, me recipit) — 2555 Mat. 14° (spr. 15, 38: Erant autem, qui manduca- verunt, quattuor milia hominum, extra parvulos et mulieres), Io. 6° (v. 10), Luc. 9° (v. 14), Marc. 6° (v. 44 — mimo Mat. se na ostatních paralelních místech o dětech nemluví) — 2557 Apostoli eorumque imitatores — 2567 Mat. 26° (v. 26 n: Accipite et comedite; hoc est corpus meum... Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum) — 2575 4. Ezdr. 5° (v. 1: ... et abscondetur veritatis via, et sterilis fiet a fide regio) — 2584 Ps. 144° (v. 17: Iustus Dominus in omnibus viis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) — 2585 Luc. 14° (v. 23: Et ait dominus servo: Exi in vias et sepes, et compelle intrare, ut impleatur domus mea) — 2599 Num. 15° (v. 27: Quodsi anima una nesciens peccaverit, offeret capram anniculam pro pec- cato suo) et Ier. 32° (snad v. 19: cuius oculi aperti sunt super omnes vias 213
Strana 214
filiorum Adam, ut reddas unicuique secundum vias suas, et secundum fructum adinventionum eius) — 2601 Is. 5° (v. 25: Ideo iratus est furor Domini in populum suum, et extendit manum suam super eum, et per- cussit eum, et conturbati sunt montes, et facta sunt morticina eorum quasi stercus in medio platearum), Deut. 11° (v. 17: iratusque Dominus claudet coelum, et pluviae non descendant, nec terra det germen suum, pereatisque velociter de terra optima, quam Dominus daturus est vobis) et 28° (v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui, ut custodias, et facias omnia mandata eius et ceremonias, quas ego praecipio tibi hodie, venient super te omnes maledictiones istae, et apprehendent te), Ps. 118" (v. 21: Increpasti superbos: maledicti, qui declinant a mandatis tuis) — 2617 De parochiis et alienis parochianis: ,Si episcopus' (Friedb. 2, 554) et De his, que fiunt a maiori parte capitulo,Ex parte' (Friedb. 2, 509) et De officio iudicis delegati: �Prudenciam' (Friedb. 2, 164) et De fideiussoribus libro ultimo et 64° di. ,Extra sentenciam' (m. conscien- ciam; Friedb. 1, 248) — 2628 Mat. 18° (cit. v. 6: qui autem scandaliza- verit unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et demergatur in profundum maris) et De voto et voti redempcione capitulo ,Magne devocionis' (Friedb. 2, 591) — 2630 1. Cor. 11° (v. 20 a 21: Convenientibus ergo vobis in unum iam non est, Dominicam coenam manducare. Unusquisque enim suam coenam praesumit ad manducandum. Et alius quidem esurit; alius autem ebrius est) — 2637 Ps. 118° (v. 89: In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in coelo, v. 142: Iustitia tua, iustitia in aeternum et lex tua veritas) — Luc. 22° (v. 32: ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua) — 2640 1. Cor. 11° (v. 25: Similiter et calicem, postquam cenavit, dicens: Hic calix novum testamentum est in meo sanguine: hoc facite, quotiescumque bibetis, in meam commemorationem) — 2644 Is. 50° (v. 10: qui ambulavit in tenebris, et non est lumen ei, speret in no- mine Domini, et innitatur super Deum suum) — 2647 Mat. 16° (v. 18: Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam) — 2651 Is. 48° (v. 11: et gloriam meam alteri non dabo) — 2659 Eccles. 3° (cit. podle v. 14: Didici, quod omnia opera, quae fecit Deus, perse- verent in perpetuum; non possumus eis quidquam addere, nec aufere, quae fecit Deus, ut timeatur) — 2663 Ps. 92° (cit. 91, 6 a 7: Quam magnificata sunt opera tua, Domine! nimis profundae factae sunt co- gitationes tuae. Vir insipiens non cognoscet, et stultus non intelliget haec) — 2670 Deut. 32° (nezjištěno) — 2671 Ps. 118° (v. 86: Omnia mandata tua veritas..., v. 90: In generationem et generationem veritas tua..., v. 160: Principium verborum tuorum veritas) — 2673 lo. 6° (v. 27: Operamini non cibum, qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam, quem Filius hominis dabit vobis. Hunc enim Pater signavit Deus) — 2674 Mat. 22° (není jasné, k čemu se vztahuje) — 2677 Mat. 24° (v. 35: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non preateribunt), Marc. 13° (v. 31), Luc. 21° (v. 33) — 2681 Ps. 116" 214
filiorum Adam, ut reddas unicuique secundum vias suas, et secundum fructum adinventionum eius) — 2601 Is. 5° (v. 25: Ideo iratus est furor Domini in populum suum, et extendit manum suam super eum, et per- cussit eum, et conturbati sunt montes, et facta sunt morticina eorum quasi stercus in medio platearum), Deut. 11° (v. 17: iratusque Dominus claudet coelum, et pluviae non descendant, nec terra det germen suum, pereatisque velociter de terra optima, quam Dominus daturus est vobis) et 28° (v. 15: Quodsi audire nolueris vocem Domini Dei tui, ut custodias, et facias omnia mandata eius et ceremonias, quas ego praecipio tibi hodie, venient super te omnes maledictiones istae, et apprehendent te), Ps. 118" (v. 21: Increpasti superbos: maledicti, qui declinant a mandatis tuis) — 2617 De parochiis et alienis parochianis: ,Si episcopus' (Friedb. 2, 554) et De his, que fiunt a maiori parte capitulo,Ex parte' (Friedb. 2, 509) et De officio iudicis delegati: �Prudenciam' (Friedb. 2, 164) et De fideiussoribus libro ultimo et 64° di. ,Extra sentenciam' (m. conscien- ciam; Friedb. 1, 248) — 2628 Mat. 18° (cit. v. 6: qui autem scandaliza- verit unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius, et demergatur in profundum maris) et De voto et voti redempcione capitulo ,Magne devocionis' (Friedb. 2, 591) — 2630 1. Cor. 11° (v. 20 a 21: Convenientibus ergo vobis in unum iam non est, Dominicam coenam manducare. Unusquisque enim suam coenam praesumit ad manducandum. Et alius quidem esurit; alius autem ebrius est) — 2637 Ps. 118° (v. 89: In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in coelo, v. 142: Iustitia tua, iustitia in aeternum et lex tua veritas) — Luc. 22° (v. 32: ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua) — 2640 1. Cor. 11° (v. 25: Similiter et calicem, postquam cenavit, dicens: Hic calix novum testamentum est in meo sanguine: hoc facite, quotiescumque bibetis, in meam commemorationem) — 2644 Is. 50° (v. 10: qui ambulavit in tenebris, et non est lumen ei, speret in no- mine Domini, et innitatur super Deum suum) — 2647 Mat. 16° (v. 18: Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam) — 2651 Is. 48° (v. 11: et gloriam meam alteri non dabo) — 2659 Eccles. 3° (cit. podle v. 14: Didici, quod omnia opera, quae fecit Deus, perse- verent in perpetuum; non possumus eis quidquam addere, nec aufere, quae fecit Deus, ut timeatur) — 2663 Ps. 92° (cit. 91, 6 a 7: Quam magnificata sunt opera tua, Domine! nimis profundae factae sunt co- gitationes tuae. Vir insipiens non cognoscet, et stultus non intelliget haec) — 2670 Deut. 32° (nezjištěno) — 2671 Ps. 118° (v. 86: Omnia mandata tua veritas..., v. 90: In generationem et generationem veritas tua..., v. 160: Principium verborum tuorum veritas) — 2673 lo. 6° (v. 27: Operamini non cibum, qui perit, sed qui permanet in vitam aeternam, quem Filius hominis dabit vobis. Hunc enim Pater signavit Deus) — 2674 Mat. 22° (není jasné, k čemu se vztahuje) — 2677 Mat. 24° (v. 35: Coelum et terra transibunt, verba autem mea non preateribunt), Marc. 13° (v. 31), Luc. 21° (v. 33) — 2681 Ps. 116" 214
Strana 215
(v. 2: Quoniam confirmata est super nos misericordia eius, et veritas Do- mini manet in aeternum) — 2683 Ps. 73° (spr. 72, 9 : Posuerunt in coelum os suum, et lingua eorum transivit in terra) — 2688 2. Ezdr. 4° (snad v. 10: Debilitata est fortitudo portantis...) — 2692 Ps. 143° (v. 4: Homo vani- tati similis factus est : dies eius sicut umbra praetereunt) — 2693 Eclus 14 (v. 20: Omne opus corruptibile in fine deficiet) — 2696 Ps. 57° (v. 8: Ad nihilum devenient tanquam aqua decurrens) — 2697 Ps. 116° (v. 2: ... et veritas Domini manet in aeternum) —2699 Is. 40° (cit. v. 6: Omnis caro foenum, et omnis gloria eius quasi flos agri); Izaiášem vyslov pěti- slabičně I-za-i-á-šem — 2709 Deut. 4° (v. 2: Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, nec auferetis ex e0) et 13° (spr. 12, 32: Quod praecipio tibi, hoc tantum facito Domino, nec addas quidquam, nec minuas) — 2716 Ps. 26° (v. 1: Dominus illuminatio mea, et salus mea, quem timebo? Dominus protector vitae meae, a quo trepidabo?) — 2721 lo. 14° (v. 6: Ego sum via, et veritas, et vita...) — 2725 2. Cor. 13° (cit. v. 8: Non enim possumus aliquid adversus veritatem, sed pro- veritate) — 2732 Ps. 141° (asi omyl m. 144, 13: Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) —2735 Ps. 118" (v. 75: . . . aequitas iudicia tua; 86: Omnia mandata tua veritas; 137: Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum) — 2737 Joh. 14° (v. 6: viz pozn. k v. 2721) — 2739 Gal. 1° (v. 8: Sed licet nos, aut Angelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, ana- thema sit) — 2759 Mat. 15° (v. 3: quare et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram?; v. 6: et irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram; v. 9: Sine causa colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum) — 2762 Beda in omelia (viz dále) et De regulis iuris (Friedb. 2, 927, tam v kap. 2. odkaz na Bedovu homilii in Luc. 6, 36) ,Utilibus' (nezjištěno, v De regulis iuris není takto začínající kapitola); 13. qu. 8 in fine (? — causa 13 má jen 2 kvestie!) — 2781 cit. Augustinus, De ordine, lib. 2, cap. 4 (Migne PL 32, 1000): Aufer meretrices de rebus humanis, turbaveris omnia libidinibus — 2786 Is. 47° (asi omyl m. 66, 10: Laetamini cum Ierusalem...) — 2790 1. Thess. 5° (v. 16: Semper gaudete), Eclus 30° (v. 1. Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella, ut laetetur in novissimo suo, et non palpet proxi- morum ostia), Prov. 25° (v. 20: Sicut tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi), Prov. 12° (v. 25: Moeror in corde viri humiliabit illum; et sermone bono laetificabitur), Neh. 8° (v. 10: et nolite contristari: gaudium etenim Domini est fortitudo nostra) — 2799 Ps. 12° (spr. 13, 1: Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in studiis suis: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum) et 52° (cit. v. 2: Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in iniquitatibus: non est, qui faciat bonum) — 2803 Is. 41° (cit. podle v. 29: Ecce omnes iniusti, et vana opera eorum); Izaiáš vyslov čtyřslabičně I-za-i-áš — 2805 Mich. 70 (cit. v. 2: Periit sanctus de terra, et rectus in hominibus non est) — 2809 2. Ezdr. 10° (nezjištěno) — 2811 2. Reg. 8° (spr. 3. Reg. 8, 46: non est enim homo, qui non peccet) et in Par. 6° (spr. 2. Par. 6, 215
(v. 2: Quoniam confirmata est super nos misericordia eius, et veritas Do- mini manet in aeternum) — 2683 Ps. 73° (spr. 72, 9 : Posuerunt in coelum os suum, et lingua eorum transivit in terra) — 2688 2. Ezdr. 4° (snad v. 10: Debilitata est fortitudo portantis...) — 2692 Ps. 143° (v. 4: Homo vani- tati similis factus est : dies eius sicut umbra praetereunt) — 2693 Eclus 14 (v. 20: Omne opus corruptibile in fine deficiet) — 2696 Ps. 57° (v. 8: Ad nihilum devenient tanquam aqua decurrens) — 2697 Ps. 116° (v. 2: ... et veritas Domini manet in aeternum) —2699 Is. 40° (cit. v. 6: Omnis caro foenum, et omnis gloria eius quasi flos agri); Izaiášem vyslov pěti- slabičně I-za-i-á-šem — 2709 Deut. 4° (v. 2: Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, nec auferetis ex e0) et 13° (spr. 12, 32: Quod praecipio tibi, hoc tantum facito Domino, nec addas quidquam, nec minuas) — 2716 Ps. 26° (v. 1: Dominus illuminatio mea, et salus mea, quem timebo? Dominus protector vitae meae, a quo trepidabo?) — 2721 lo. 14° (v. 6: Ego sum via, et veritas, et vita...) — 2725 2. Cor. 13° (cit. v. 8: Non enim possumus aliquid adversus veritatem, sed pro- veritate) — 2732 Ps. 141° (asi omyl m. 144, 13: Fidelis Dominus in omnibus verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis) —2735 Ps. 118" (v. 75: . . . aequitas iudicia tua; 86: Omnia mandata tua veritas; 137: Iustus es, Domine, et rectum iudicium tuum) — 2737 Joh. 14° (v. 6: viz pozn. k v. 2721) — 2739 Gal. 1° (v. 8: Sed licet nos, aut Angelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, ana- thema sit) — 2759 Mat. 15° (v. 3: quare et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram?; v. 6: et irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram; v. 9: Sine causa colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum) — 2762 Beda in omelia (viz dále) et De regulis iuris (Friedb. 2, 927, tam v kap. 2. odkaz na Bedovu homilii in Luc. 6, 36) ,Utilibus' (nezjištěno, v De regulis iuris není takto začínající kapitola); 13. qu. 8 in fine (? — causa 13 má jen 2 kvestie!) — 2781 cit. Augustinus, De ordine, lib. 2, cap. 4 (Migne PL 32, 1000): Aufer meretrices de rebus humanis, turbaveris omnia libidinibus — 2786 Is. 47° (asi omyl m. 66, 10: Laetamini cum Ierusalem...) — 2790 1. Thess. 5° (v. 16: Semper gaudete), Eclus 30° (v. 1. Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella, ut laetetur in novissimo suo, et non palpet proxi- morum ostia), Prov. 25° (v. 20: Sicut tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi), Prov. 12° (v. 25: Moeror in corde viri humiliabit illum; et sermone bono laetificabitur), Neh. 8° (v. 10: et nolite contristari: gaudium etenim Domini est fortitudo nostra) — 2799 Ps. 12° (spr. 13, 1: Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in studiis suis: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum) et 52° (cit. v. 2: Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in iniquitatibus: non est, qui faciat bonum) — 2803 Is. 41° (cit. podle v. 29: Ecce omnes iniusti, et vana opera eorum); Izaiáš vyslov čtyřslabičně I-za-i-áš — 2805 Mich. 70 (cit. v. 2: Periit sanctus de terra, et rectus in hominibus non est) — 2809 2. Ezdr. 10° (nezjištěno) — 2811 2. Reg. 8° (spr. 3. Reg. 8, 46: non est enim homo, qui non peccet) et in Par. 6° (spr. 2. Par. 6, 215
Strana 216
36: neque enim est homo, qui non peccet) et Prov. 20° (v. 9: Quis potest dicere: Mundum est cor meum, purus sum a peccato?) — 2816 1. Io. 1° (cit. v. 8: Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est) — 2832 Luc. 3° (v. 8: Facite ergo fructus dignos poenitentiae) — 2834 Mat. 24° (v. 42: Vigilate ergo, quia nescitis, qua hora Dominus vester venturus sit) — 2836 Mat. 16° (v. 27: Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum Angelis suis, et tunc reddet unicuique secundum opera eius) et 2. Cor. 5° (v. 10: Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum sive malum) — 2841 Gal. 6° (v. 8: Quae enim seminaverit homo, haec et metet) — 2844 Ps. 125° (v. 5: Qui seminant in lacrimis, in exultatione metent) — 2847 Prov. 14° (v. 13: Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat) — 2849 Ps. 30° (spíše 31, 11: Laetamini in Do- mino, et exultate iusti, et gloriamini omnes recti corde) — 2852 U: Mat. 5° (v. 5: Beati, qui lugent, quonian ipsi consolabuntur), Luc. 6° (v. 25: Vae vobis, qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis) — 2855 Mat. 18° (v. 35: Sic et Pater meus coelestis faciet vobis, si non remiseritis unus- quisque fratri suo de cordibus vestris) — 2862 2. lo. 1° (v. 10: Si quis venit ad vos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum: nec Ave ei dixeritis) — 2863 1. Thess. 5° (v. 14: corripite inquietos) — 2866 Ps. 5° (cit. v. 11: expelle eos, quoniam irritaverunt te Domine) — 2868 Psalmo (sr. 118, 119: Praevaricantes reputari omnes peccatores terrae a j.) — 2872 Ps. 92° (spr. 91, 10: et dispergentur omnes, qui operantur iniquitatem) — 2873 Deut. 23° (v. 17: Non erit meretrix de filiabus Israel, nec scortator de filiis Israel) — 2877 23. qu. 3. ,Resecande' (spr. 24. qu. 3.; Friedb. 1, 995) et De statu monachorum et canonicorum regularium ,Ea que' (Friedb. 2, 601) — 2880 32. que. 5. ,Christiana' (Friedb. 1, 1138) et De simonia capi- tulo ,Sicut [nobis] tuis' et capitulo ,Tua nos' (Friedb. 2, 762 a 763) — 2883 1. Cor. 4° (v. 5: Itaque nolite ante tempus iudicare, quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et mani- festabit consilia cordium) — 2891 23. qu. 8. (cap. 12: Qui crimina, quae potest emendare, non corrigit, ipse conmittit: �Preterea devocionis'; Friedb. 1, 955), Rom. 1° (v. 32: ... qui talia agunt, digni sunt morte, et non solum, qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus) et De sentencia excommunicacionis: ,Nuper a nobis' (Friedb. 2, 900) et De officio et potestate iudicis delegati:,Quia quesitum est' (Friedb. 2, 158) et 2. qu. 1.: ,Notum' (Friedb. 1, 443) et 86. di.: ,Facientis (Friedb. 1, 298), De consuetudine ,Quanto' (Friedb. 2, 37) et cap. ,Cum tanto' (Friedb. 2, 41) et De simonia: �Non satis' (Friedb. 2, 750) — 2908 Mat. 13° (cit. v. 41 a 42: mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala et eos, qui faciunt iniquitatem, et mittent eos in caminum ignis) — 2924 Mat. 10° (v. 16: Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum), Luc. 10° (v. 3: Ite, ecce, ego mitto vos sicut agnos inter lupos) — 2931 Is. 63° (v. 10: Ipsi autem 216
36: neque enim est homo, qui non peccet) et Prov. 20° (v. 9: Quis potest dicere: Mundum est cor meum, purus sum a peccato?) — 2816 1. Io. 1° (cit. v. 8: Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est) — 2832 Luc. 3° (v. 8: Facite ergo fructus dignos poenitentiae) — 2834 Mat. 24° (v. 42: Vigilate ergo, quia nescitis, qua hora Dominus vester venturus sit) — 2836 Mat. 16° (v. 27: Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum Angelis suis, et tunc reddet unicuique secundum opera eius) et 2. Cor. 5° (v. 10: Omnes enim nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum sive malum) — 2841 Gal. 6° (v. 8: Quae enim seminaverit homo, haec et metet) — 2844 Ps. 125° (v. 5: Qui seminant in lacrimis, in exultatione metent) — 2847 Prov. 14° (v. 13: Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat) — 2849 Ps. 30° (spíše 31, 11: Laetamini in Do- mino, et exultate iusti, et gloriamini omnes recti corde) — 2852 U: Mat. 5° (v. 5: Beati, qui lugent, quonian ipsi consolabuntur), Luc. 6° (v. 25: Vae vobis, qui ridetis nunc, quia lugebitis et flebitis) — 2855 Mat. 18° (v. 35: Sic et Pater meus coelestis faciet vobis, si non remiseritis unus- quisque fratri suo de cordibus vestris) — 2862 2. lo. 1° (v. 10: Si quis venit ad vos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum: nec Ave ei dixeritis) — 2863 1. Thess. 5° (v. 14: corripite inquietos) — 2866 Ps. 5° (cit. v. 11: expelle eos, quoniam irritaverunt te Domine) — 2868 Psalmo (sr. 118, 119: Praevaricantes reputari omnes peccatores terrae a j.) — 2872 Ps. 92° (spr. 91, 10: et dispergentur omnes, qui operantur iniquitatem) — 2873 Deut. 23° (v. 17: Non erit meretrix de filiabus Israel, nec scortator de filiis Israel) — 2877 23. qu. 3. ,Resecande' (spr. 24. qu. 3.; Friedb. 1, 995) et De statu monachorum et canonicorum regularium ,Ea que' (Friedb. 2, 601) — 2880 32. que. 5. ,Christiana' (Friedb. 1, 1138) et De simonia capi- tulo ,Sicut [nobis] tuis' et capitulo ,Tua nos' (Friedb. 2, 762 a 763) — 2883 1. Cor. 4° (v. 5: Itaque nolite ante tempus iudicare, quoadusque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et mani- festabit consilia cordium) — 2891 23. qu. 8. (cap. 12: Qui crimina, quae potest emendare, non corrigit, ipse conmittit: �Preterea devocionis'; Friedb. 1, 955), Rom. 1° (v. 32: ... qui talia agunt, digni sunt morte, et non solum, qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus) et De sentencia excommunicacionis: ,Nuper a nobis' (Friedb. 2, 900) et De officio et potestate iudicis delegati:,Quia quesitum est' (Friedb. 2, 158) et 2. qu. 1.: ,Notum' (Friedb. 1, 443) et 86. di.: ,Facientis (Friedb. 1, 298), De consuetudine ,Quanto' (Friedb. 2, 37) et cap. ,Cum tanto' (Friedb. 2, 41) et De simonia: �Non satis' (Friedb. 2, 750) — 2908 Mat. 13° (cit. v. 41 a 42: mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala et eos, qui faciunt iniquitatem, et mittent eos in caminum ignis) — 2924 Mat. 10° (v. 16: Ecce, ego mitto vos sicut oves in medio luporum), Luc. 10° (v. 3: Ite, ecce, ego mitto vos sicut agnos inter lupos) — 2931 Is. 63° (v. 10: Ipsi autem 216
Strana 217
ad iracundiam provocaverunt, et afflixerunt spiritum Sancti eius) — 2949 Deut. 16° (v. 20: Iuste quod iustum est persequeris, ut vivas et possideas terram, quam Dominus Deus dederit tibi) — 2971 lo. 13' (v. 17: Si haec scitis, beati eritis, si feceritis ea), Luc. 6° (v. 47 n.: Omnis, qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos, ostendam vobis, cui similis sit: Similis est homini aedificanti domum, qui fodit in altum...) et Mat. 7° (v. 24: Omnis ergo, qui audit verba mea haec, et facit ea, assi- milabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram). 217
ad iracundiam provocaverunt, et afflixerunt spiritum Sancti eius) — 2949 Deut. 16° (v. 20: Iuste quod iustum est persequeris, ut vivas et possideas terram, quam Dominus Deus dederit tibi) — 2971 lo. 13' (v. 17: Si haec scitis, beati eritis, si feceritis ea), Luc. 6° (v. 47 n.: Omnis, qui venit ad me, et audit sermones meos, et facit eos, ostendam vobis, cui similis sit: Similis est homini aedificanti domum, qui fodit in altum...) et Mat. 7° (v. 24: Omnis ergo, qui audit verba mea haec, et facit ea, assi- milabitur viro sapienti, qui aedificavit domum suam supra petram). 217
Strana 218
N EEE ad SLOVNÍČEK ač si, jestliže, ačkoli akvilejský z Akvileje, města sev. od Terstu, jehož biskupové měli od 6. stol, hodnost patri- archů al? ale almužník elemosinarius, kdo prosí o almužnu an a on, ale on, jenž ano (spoj.) neboť báznivý bázlivý, ustrašený bedliti bdíti (4/600) bedlivost obezřetnost Belial dábel, Belzebub bezčíslný nespočetný bezděky proti vůli, nedobrovolně bezdětek kdo je bez dětí bezdětkyní sterilis, žena bezdětná, neplodná bezmérny, bezmierny jsoucí bez míry, neznající míru, nemírny bezpráva bezpráví bezpravenstvie bezpráví, křivda bezprávně iniuriose, neprávem bezprávnost nepravost, bezpráví bezprávný jsoucí bez práva, proti právu, neoprávněný, nespra- vedlivý bezpravost bezpráví bezumě nerozumně, bez rozumu bezumost nerozumnost bezumy, bezumy nerozumny bezzivost nezivost bézéti Cemu béZeti za Cím biskup ; fímsky biskup papež blesk světlo, blesk bočití sž vybočovati, odchylovati se 218 bohdaj kéž by bojovný; bojovná smrt smrt v boji bolesrdný vecors, zběsilý, vzteklý, šílený, bozský božský bran, braň arma, zbraň branitel obránce brkati létati by kdyby, Ze by bydliti prebyvati bydlo pfibytek byšte kdybyste byt jsoucnost cělý jistý, celý cépny; cepny štěkot štěkot cepů, hluk tlukoucích cepů ciesarský císařský cizokrajenín alienigena, cizinec cizokrajny alienigenus, cizí co viz čso ctné viz Cstné časný vhodný, včasný částka část, součást český; čeští hánce haněči Čechů čest pocta, důstojnost; čest mar- krabská hodnost markrabská činěnie stávání se, zrod; v činění in fieri číslo počet, počítání, platnost číti viz čúti črstvý čerstvý črt čert črvený červený čso, co co, proč Estny ctný, řádný Ctenie Písmo &iti sentire, cítiti, pocitovati
N EEE ad SLOVNÍČEK ač si, jestliže, ačkoli akvilejský z Akvileje, města sev. od Terstu, jehož biskupové měli od 6. stol, hodnost patri- archů al? ale almužník elemosinarius, kdo prosí o almužnu an a on, ale on, jenž ano (spoj.) neboť báznivý bázlivý, ustrašený bedliti bdíti (4/600) bedlivost obezřetnost Belial dábel, Belzebub bezčíslný nespočetný bezděky proti vůli, nedobrovolně bezdětek kdo je bez dětí bezdětkyní sterilis, žena bezdětná, neplodná bezmérny, bezmierny jsoucí bez míry, neznající míru, nemírny bezpráva bezpráví bezpravenstvie bezpráví, křivda bezprávně iniuriose, neprávem bezprávnost nepravost, bezpráví bezprávný jsoucí bez práva, proti právu, neoprávněný, nespra- vedlivý bezpravost bezpráví bezumě nerozumně, bez rozumu bezumost nerozumnost bezumy, bezumy nerozumny bezzivost nezivost bézéti Cemu béZeti za Cím biskup ; fímsky biskup papež blesk světlo, blesk bočití sž vybočovati, odchylovati se 218 bohdaj kéž by bojovný; bojovná smrt smrt v boji bolesrdný vecors, zběsilý, vzteklý, šílený, bozský božský bran, braň arma, zbraň branitel obránce brkati létati by kdyby, Ze by bydliti prebyvati bydlo pfibytek byšte kdybyste byt jsoucnost cělý jistý, celý cépny; cepny štěkot štěkot cepů, hluk tlukoucích cepů ciesarský císařský cizokrajenín alienigena, cizinec cizokrajny alienigenus, cizí co viz čso ctné viz Cstné časný vhodný, včasný částka část, součást český; čeští hánce haněči Čechů čest pocta, důstojnost; čest mar- krabská hodnost markrabská činěnie stávání se, zrod; v činění in fieri číslo počet, počítání, platnost číti viz čúti črstvý čerstvý črt čert črvený červený čso, co co, proč Estny ctný, řádný Ctenie Písmo &iti sentire, cítiti, pocitovati
Strana 219
darmo darem, zadarmo dáti sé vzdáti se dáonost; od dávnosti odedávna dédiéstvie dédictvi desatina desátek, daň odváděná duchovnímu dielec díl, část dle f. délka; nechcet hodin dle řé- kati (6/1526) nechce (fikati) se modliti (délky hodinek) dlouhé hodinky dlühy ; na dlüze dlouho do ; neniet až do jediného není ani jediný dobrodéjnicé benefatrix, déjka dobrodenstvie,dobrodéjstvi,ochota dobrota dobrÿ skutek docakati, docekati dockati se dól fovea, jáma, dül doliéenie dotvrzeni, dûkaz doliéeny dokazany, dotvrzeny doliciti probare, osvédétiti, po- tvrditi dolicCovati dokazovati domátcí domácí doňad dokud do plna viz plný dovoditi dokäzati dosáhnüti (dosáhnu, dosiehnes...) dosáhnouti dovésti dokázati dóvodně důvodně, s oporou v dů- vodech, na základě důvodů drásta stipula, stéblo, kousek slá- my dravie salus, zdraví Druhé knihy Druhá kniha Mojží- šova (Exodus) družec coasors, druh druZstvie consorcium, společen- ství, družnost držatel possessor, držitel, majitel vlastník drzéti držeti, míti, dodržovati; drZéti pole bÿti v poli, v boji dobro- drevní superior, dávný, bývalý, dčí- vější dvorný mirandus, divný, podivný, pěkný (iron.) Engliší: Angličané ež že Fojtlantéfi Fojts$tí, obyvatelé Fojt- ska gerlićsky, —ick— zhofelecky Grabfeldstí obyvatelé grabfeldské żupy ve Francich hájéti hájiti (iter.) háncé hanitel, hanobitel hanéc, hanéé hanitel, hanobitel Harc pohoří a horský kraj ve středním Německu hlavatý velikou hlavu mající, ve- liký, mocný hlučný četný, velký hluk turba, zástup hnutie hnutí, pohnutí; země hnutie zemětřesení hodina hodina; hodiny hodinky, modlitby, ustanovené na urći- tou hodinu hodně vhodně Hora Kutná Hora horský kutnohorský hoří horší hovadní zvířecí, zvířecký hovčti komu shovívati komu, šetřiti koho hrabě, hrabie hrabě (acc. hrabí n. krabí hraběte) hrázé ohrada hrdati pohrdati Gim, nedbati čeho hrtúsití rdousiti hübcé hubitel, vrah hubený vilis, slabý, prostý hybéti interj. béda! hyzditi kárati 219
darmo darem, zadarmo dáti sé vzdáti se dáonost; od dávnosti odedávna dédiéstvie dédictvi desatina desátek, daň odváděná duchovnímu dielec díl, část dle f. délka; nechcet hodin dle řé- kati (6/1526) nechce (fikati) se modliti (délky hodinek) dlouhé hodinky dlühy ; na dlüze dlouho do ; neniet až do jediného není ani jediný dobrodéjnicé benefatrix, déjka dobrodenstvie,dobrodéjstvi,ochota dobrota dobrÿ skutek docakati, docekati dockati se dól fovea, jáma, dül doliéenie dotvrzeni, dûkaz doliéeny dokazany, dotvrzeny doliciti probare, osvédétiti, po- tvrditi dolicCovati dokazovati domátcí domácí doňad dokud do plna viz plný dovoditi dokäzati dosáhnüti (dosáhnu, dosiehnes...) dosáhnouti dovésti dokázati dóvodně důvodně, s oporou v dů- vodech, na základě důvodů drásta stipula, stéblo, kousek slá- my dravie salus, zdraví Druhé knihy Druhá kniha Mojží- šova (Exodus) družec coasors, druh druZstvie consorcium, společen- ství, družnost držatel possessor, držitel, majitel vlastník drzéti držeti, míti, dodržovati; drZéti pole bÿti v poli, v boji dobro- drevní superior, dávný, bývalý, dčí- vější dvorný mirandus, divný, podivný, pěkný (iron.) Engliší: Angličané ež že Fojtlantéfi Fojts$tí, obyvatelé Fojt- ska gerlićsky, —ick— zhofelecky Grabfeldstí obyvatelé grabfeldské żupy ve Francich hájéti hájiti (iter.) háncé hanitel, hanobitel hanéc, hanéé hanitel, hanobitel Harc pohoří a horský kraj ve středním Německu hlavatý velikou hlavu mající, ve- liký, mocný hlučný četný, velký hluk turba, zástup hnutie hnutí, pohnutí; země hnutie zemětřesení hodina hodina; hodiny hodinky, modlitby, ustanovené na urći- tou hodinu hodně vhodně Hora Kutná Hora horský kutnohorský hoří horší hovadní zvířecí, zvířecký hovčti komu shovívati komu, šetřiti koho hrabě, hrabie hrabě (acc. hrabí n. krabí hraběte) hrázé ohrada hrdati pohrdati Gim, nedbati čeho hrtúsití rdousiti hübcé hubitel, vrah hubený vilis, slabý, prostý hybéti interj. béda! hyzditi kárati 219
Strana 220
chamradie chrastí chlebný chlebový, z chleba Chorutanští Korutanci chromiti ochromovati, chromym činiti chřbet hřbet Chúnové Hunové, kočovný kmen asijský chvála chvála, sláva, čest chvalný chvály hodný chýra nevěstka ižádný nižádný, žádný Jakti jako Jaromíř Jaroměř Jasi kmen chorvatsky, sidlici u Varazdina jatka peleš, doupě jazyk jazyk, narod jedno jedině, jen jedvá sotva, stěží jéhnéd, jehnéd m. kocitky jen£ který, ten — který (co) ješto, ježto jenž, jež Jévo: na jevo in palam, navenek, na svétlo jiedcé jedlík jieti jmouti jinad jinudy jistiti asserere, zjistovati, prohla- Sovati jistý pravý, bezpečný jmě jméno kacéfovati z kacířství obviňovati, příkře odsuzovati kakkoli jakkoli, ačkoli kapla kaple Karniolstí Krajinci, obyvatelé Krańska káti sé čeho káti se zač kázanie přikázání, příkaz, kázati kázati, castigare, kárati kázatisé kým míti varovné poučení v kom 220 klamař impostor, podvodník klatba, klátba kladba klatý kletý klejt list zaručující bezpečnost klejtovánie opatření bezpečnost- ním listem. klejtovný zabezpečující bezpeč- nost, průvodní klený kletý, proklínaný, prokletý klesnuti padnouti, zaniknouti kléti klíti kmen kmen, základ, původ kněžie (sg. f.) kněží, kněžstvo kniežatstvo knížetství konstan(t)ský kostnický kralevati kralovati králevský královský králevý, králový královský krevný krvavý krov pokrývka, příkrov, střecha; v krov zlosti sě oděv vzav na sebe příkrov zlosti, rozzlobiv se kružný okrouhlý křivolaký křivý, křivě ztočený, pokroucený křivota nepravost kfi£mo svaty olej kudy kterou cestou, kterak kuklík kukla kupadlo luter, umyvadlo kupéiti obchodovati kupéovänie kupčení, obchodování kit kout; v kútě v skrytu, po- tají, pokoutně kvas hody, zábava kvasiti hodovati kyprý snažný, čilý, hbitý kypře snažně, čile kytle kytle, hrubý oděv prostého lidu lačn, lačň, lačeň lačnost, hlad le ale léci lehnouti si, položiti se (tá- borem) leč leda, leda jestli, jestli jen
chamradie chrastí chlebný chlebový, z chleba Chorutanští Korutanci chromiti ochromovati, chromym činiti chřbet hřbet Chúnové Hunové, kočovný kmen asijský chvála chvála, sláva, čest chvalný chvály hodný chýra nevěstka ižádný nižádný, žádný Jakti jako Jaromíř Jaroměř Jasi kmen chorvatsky, sidlici u Varazdina jatka peleš, doupě jazyk jazyk, narod jedno jedině, jen jedvá sotva, stěží jéhnéd, jehnéd m. kocitky jen£ který, ten — který (co) ješto, ježto jenž, jež Jévo: na jevo in palam, navenek, na svétlo jiedcé jedlík jieti jmouti jinad jinudy jistiti asserere, zjistovati, prohla- Sovati jistý pravý, bezpečný jmě jméno kacéfovati z kacířství obviňovati, příkře odsuzovati kakkoli jakkoli, ačkoli kapla kaple Karniolstí Krajinci, obyvatelé Krańska káti sé čeho káti se zač kázanie přikázání, příkaz, kázati kázati, castigare, kárati kázatisé kým míti varovné poučení v kom 220 klamař impostor, podvodník klatba, klátba kladba klatý kletý klejt list zaručující bezpečnost klejtovánie opatření bezpečnost- ním listem. klejtovný zabezpečující bezpeč- nost, průvodní klený kletý, proklínaný, prokletý klesnuti padnouti, zaniknouti kléti klíti kmen kmen, základ, původ kněžie (sg. f.) kněží, kněžstvo kniežatstvo knížetství konstan(t)ský kostnický kralevati kralovati králevský královský králevý, králový královský krevný krvavý krov pokrývka, příkrov, střecha; v krov zlosti sě oděv vzav na sebe příkrov zlosti, rozzlobiv se kružný okrouhlý křivolaký křivý, křivě ztočený, pokroucený křivota nepravost kfi£mo svaty olej kudy kterou cestou, kterak kuklík kukla kupadlo luter, umyvadlo kupéiti obchodovati kupéovänie kupčení, obchodování kit kout; v kútě v skrytu, po- tají, pokoutně kvas hody, zábava kvasiti hodovati kyprý snažný, čilý, hbitý kypře snažně, čile kytle kytle, hrubý oděv prostého lidu lačn, lačň, lačeň lačnost, hlad le ale léci lehnouti si, položiti se (tá- borem) leč leda, leda jestli, jestli jen
Strana 221
ledvy ledva, sotva lehký ; s lehka snad leknuti sè leknouti se (pfech. min. lek sé leknuv se) lepota decus, lepost, krása lepy sličný, slušný, dobrý lesný lesní lestný lstivý Ihostajnost libertas, svoboda Ihota emunitas, polehéeni, volnost, svoboda levitský příslušející ke kmeni Levi, určenému k pomoci kněžím a ke střežení chrámu libiti s& viz Iabiti s& liby viz Tuby líce pravá stránka, podoba liknovati sé exhorrere, zdráhati se, straniti se lity viz [uty litost viz latost lóno sinus, lůno, klín, náručí lotrovánie provádéní lotrovství lotrovati provádéti lotrovství lübiti míti rád Pubý milý, příjemný lucnbursky lucemburský liipiti koho olupovati koho l’ütost litost; mieti lítost čemu míti slitování s čím, míti ohled nač Pútý durus, ostrý, prudký, krutý malát malomocný málo, málem viece o málo více, o něco více mamona mamon manichej stoupenec manicheismu, náboženské nauky, spojující křesťanství se staroperským uče- ním o boji světla a tmy, dobra a zla manstvie manský poměr, manská služba marka marka (platidlo i pomezní území německé říše) Markysi Martané, obyvatelé Mar- ky (?) materní, materný maternus, ma- teřský mdliti sć mdlým se činiti, oslabo- vati se mest mošt meškati meškati, zadrzovati metati (mecu, —eš...; přech. přít. mece, —ic) metati, vrhati mezé hranice mieti ; chté ctné mieti chtě si ctně vésti mile mile milosrdie milosrdenství mír mír, znamení míru, pacifikál mnieti (mru n. mni n. mniem n. mním) domnívati se, pova- Zovati mnichota mnich mnozstvie množství mnożiti rozmnożovati modlec, modlitebnik modlici se mordéř vrah mordovati vrazditi morny pestilens, morovy morský mořský mořitedlný (čeho) zhoubný, ničivý, hubící, ničící (co) mrzéti komu mrzeti koho, o&kliviti se komu mrzky ohavny mrzuty nepříjemný, škaredý náboženstvie nábožnost; s nábo- ženstvím nábožně, zbožně nadieti sé (pfech. min. nadévsi sé) čemu nadáti se &eho; arbitrari, domnívati se nádržčnie tenacitas, přidržování se nádržětí sé čeho přidržovati se čeho, říditi se čím nachýlití nakloniti nájemnik mercenarius, námezdny vojín náklad vynaložení (peněz), výdaj 221
ledvy ledva, sotva lehký ; s lehka snad leknuti sè leknouti se (pfech. min. lek sé leknuv se) lepota decus, lepost, krása lepy sličný, slušný, dobrý lesný lesní lestný lstivý Ihostajnost libertas, svoboda Ihota emunitas, polehéeni, volnost, svoboda levitský příslušející ke kmeni Levi, určenému k pomoci kněžím a ke střežení chrámu libiti s& viz Iabiti s& liby viz Tuby líce pravá stránka, podoba liknovati sé exhorrere, zdráhati se, straniti se lity viz [uty litost viz latost lóno sinus, lůno, klín, náručí lotrovánie provádéní lotrovství lotrovati provádéti lotrovství lübiti míti rád Pubý milý, příjemný lucnbursky lucemburský liipiti koho olupovati koho l’ütost litost; mieti lítost čemu míti slitování s čím, míti ohled nač Pútý durus, ostrý, prudký, krutý malát malomocný málo, málem viece o málo více, o něco více mamona mamon manichej stoupenec manicheismu, náboženské nauky, spojující křesťanství se staroperským uče- ním o boji světla a tmy, dobra a zla manstvie manský poměr, manská služba marka marka (platidlo i pomezní území německé říše) Markysi Martané, obyvatelé Mar- ky (?) materní, materný maternus, ma- teřský mdliti sć mdlým se činiti, oslabo- vati se mest mošt meškati meškati, zadrzovati metati (mecu, —eš...; přech. přít. mece, —ic) metati, vrhati mezé hranice mieti ; chté ctné mieti chtě si ctně vésti mile mile milosrdie milosrdenství mír mír, znamení míru, pacifikál mnieti (mru n. mni n. mniem n. mním) domnívati se, pova- Zovati mnichota mnich mnozstvie množství mnożiti rozmnożovati modlec, modlitebnik modlici se mordéř vrah mordovati vrazditi morny pestilens, morovy morský mořský mořitedlný (čeho) zhoubný, ničivý, hubící, ničící (co) mrzéti komu mrzeti koho, o&kliviti se komu mrzky ohavny mrzuty nepříjemný, škaredý náboženstvie nábožnost; s nábo- ženstvím nábožně, zbožně nadieti sé (pfech. min. nadévsi sé) čemu nadáti se &eho; arbitrari, domnívati se nádržčnie tenacitas, přidržování se nádržětí sé čeho přidržovati se čeho, říditi se čím nachýlití nakloniti nájemnik mercenarius, námezdny vojín náklad vynaložení (peněz), výdaj 221
Strana 222
naklońovati sklanśti nálezek decretum, ustanovení nalezovatel auctor, původce náměstník náměstek naplniti vyplniti naprëd vpředu napsati (obraz) nakresliti narcenie pohanéní nasaditi sé se exponere, vydati se nastrojiti usporádati, podniknouti; nastrojiti boj dáti se do boje nátisk molestia, ütisk, nátlak nazé nude, nezakryté, prosté, pravdivé; praviem naze'pravím bez obalu nebáznivy bez bázné nebozka ubożałka nébrz imo, ba, spíše něčso (pron.) něco, (adv.) po- někud nedospělý nezralý, nedokonalý neduh nemoc nejésutné, nejesitné marné nejiedcé kdo neji (mnoho) nePubost, nelibost nelibost, nepří- jemnost, nenávist, nepřátelství nemál bezmála némic němý člověk nemilostny nemilostivý, neřádný nemylný neomylný nenabyte(d)Inÿ nenahraditelnÿ neohyzdný pěkný neose2ity neobsahly nepohnute (d )Iné neochvéjné, pevné nepohnutedlnost stabilitas, stálost nepodobný nesluśny, nepekny neporusile illibate, nezménéné nepořádný enormis, nepravidelný, neřádný neposkornény immaculatus, nepo- skvrnény neroditi nolle, nechtíti nesmyslny insensatus, nerozumny, blaznivy, bez smyslu nesnażnost nesnażivost, nedbalost 222 nevtipnost nedostatek vtipu, dü- myslu nevypojitedlny inexhausibilis, ne- vypitelny, nevyterpatelnÿ nicí tváří skloněný k zemi; vzhléd- ši z nice vzhlédši zespodu, ze skloněné polohy, po očku nicse, nic (pron.) nic, (adv.) nikte- rak nikdież nikde nocny noćni nrav mrav obak tak nebo onak, stejně, ovšem, piece obcovánie stykání se, styk obdrz3ti miti vrch obétník obétovatel, obétující n. obětující se člověk obiznost ubertas, plnost, bohatost, hojnost obmysliti providere, vyhlédnouti, péči vynaložiti, postarati se obmyslnost providentia, důvtip obmyslný providus, starostlivý obnaëiti zbaviti obohatëti obohatiti, bohatÿm uti- niti (!) obranénie zranéní obrániti ochrániti obraniti zraniti, poraniti obrátiti: v nic obrátiti demoliri, zniditi obraz obraz, socha obraza obraz (zdání věci) obrazovati; tvým je rázem obra- zuji vyrážím na nich (okrouh- lých destičkách, t. j. surových groších) tvůj obraz (znak) obrok obročí, prebenda, zdroj příjmů obťútiti obklopiti, zavaliti obtieziti obtížiti, zatížiti obyčej ritus, způsob obZerlivy ingluviosus,Zravy,hltavy od, od - viz ot, ot-
naklońovati sklanśti nálezek decretum, ustanovení nalezovatel auctor, původce náměstník náměstek naplniti vyplniti naprëd vpředu napsati (obraz) nakresliti narcenie pohanéní nasaditi sé se exponere, vydati se nastrojiti usporádati, podniknouti; nastrojiti boj dáti se do boje nátisk molestia, ütisk, nátlak nazé nude, nezakryté, prosté, pravdivé; praviem naze'pravím bez obalu nebáznivy bez bázné nebozka ubożałka nébrz imo, ba, spíše něčso (pron.) něco, (adv.) po- někud nedospělý nezralý, nedokonalý neduh nemoc nejésutné, nejesitné marné nejiedcé kdo neji (mnoho) nePubost, nelibost nelibost, nepří- jemnost, nenávist, nepřátelství nemál bezmála némic němý člověk nemilostny nemilostivý, neřádný nemylný neomylný nenabyte(d)Inÿ nenahraditelnÿ neohyzdný pěkný neose2ity neobsahly nepohnute (d )Iné neochvéjné, pevné nepohnutedlnost stabilitas, stálost nepodobný nesluśny, nepekny neporusile illibate, nezménéné nepořádný enormis, nepravidelný, neřádný neposkornény immaculatus, nepo- skvrnény neroditi nolle, nechtíti nesmyslny insensatus, nerozumny, blaznivy, bez smyslu nesnażnost nesnażivost, nedbalost 222 nevtipnost nedostatek vtipu, dü- myslu nevypojitedlny inexhausibilis, ne- vypitelny, nevyterpatelnÿ nicí tváří skloněný k zemi; vzhléd- ši z nice vzhlédši zespodu, ze skloněné polohy, po očku nicse, nic (pron.) nic, (adv.) nikte- rak nikdież nikde nocny noćni nrav mrav obak tak nebo onak, stejně, ovšem, piece obcovánie stykání se, styk obdrz3ti miti vrch obétník obétovatel, obétující n. obětující se člověk obiznost ubertas, plnost, bohatost, hojnost obmysliti providere, vyhlédnouti, péči vynaložiti, postarati se obmyslnost providentia, důvtip obmyslný providus, starostlivý obnaëiti zbaviti obohatëti obohatiti, bohatÿm uti- niti (!) obranénie zranéní obrániti ochrániti obraniti zraniti, poraniti obrátiti: v nic obrátiti demoliri, zniditi obraz obraz, socha obraza obraz (zdání věci) obrazovati; tvým je rázem obra- zuji vyrážím na nich (okrouh- lých destičkách, t. j. surových groších) tvůj obraz (znak) obrok obročí, prebenda, zdroj příjmů obťútiti obklopiti, zavaliti obtieziti obtížiti, zatížiti obyčej ritus, způsob obZerlivy ingluviosus,Zravy,hltavy od, od - viz ot, ot-
Strana 223
oféra obét oférovati obétovati ohava dedecus, hanba, potupa ohaveny pollutus, poskvrnény, znesvéceny ohaviti contaminare, pokáleti,zne- Cistiti, potupiti ohlásiti rozhlásiti, veřejným uči- nití ohlášený známý, proslulý ohnitý ohnivý, ohňový ohyzda nečest, hanba, potupa ohyžděnie zohavení, potupení, po- skvrnění, znešvaření ohyždětí státi se ohyzdným ohyžděný zohyžděný, zohavený ochevnost : ochevnost lidského přiro- zente přirozená lidská ochota ochotenstvie ochota, vlídnost, pří- zeň, laskavost ochotnost affabilitas, vlídnost, las- kavost ochudlý zchudlý ochytiti complecti, obejmouti, za- chytiti obkI”uciti, obkliciti obejmouti okroceny zkroceny, ochoteny okrsek ; okrsek zemsky orbis terra- rum, svét omieżditi nico püsobiti na něco, omámiti, ocarovati omyl pochybnost, mýlka; bez omy- la bez pochyby omyliti zklamati opatrnost obezřetnost, moudrost opatfiti shlédnouti, ohledati, pro- zkoumati, posouditi; aspicere, spatfiti, shlédnouti opatfovati conspicere, spatfovati oprniti sé posttergare, opfiti se osaditi usaditi, ustanoviti osáhnüti (osáhnu, osiehnes. .. ) obsáhnouti, obejmouti osboZnény affluens, oplyvající osnovati chystati, pfipravovati, upraviti; Písmem řeči osnovali Písmo měli za základ, osnovu svých řečí osobiti (sobě) přivlastniti si, vzíti ostatí čeho přestati s čím ostaviti ponechati, züstaviti osten stimulus, hrot, vrchol ostréhati, ostfiehati hlídati osviecený serenus, jasný, osvícený ot od otdati dáti, odevzdati otepřenie odepření otjieti odejmouti otkryté aperte, verejné, zjevné otlüceny čeho odloučený od čeho, vzdálený čeho otměna odměna otměněnie odměna otmlivati odmlouvati otplácéti odpláceti otplacovati odpláceti otpfisieci sí odptisáhnouti se otpuscovati, otpustovati odpoustéti otrapa omameni otrápeny attonitus, omámeny, ohromeny otstüpiti čeho zříci se čeho otsudek interveniens sententia, od- souzení, zásah osudu, soud otvrci odvrhnouti otvořitý otevřený, zjevný, zřejmý otvozovati odvádéti ozbożneny opulentus, hojny, bohaty ozndmenie ohlášení, opovědění, poukázání nač paběrek zbytek padüch padouch, lotr pachadlnicé pachatelka pachtiti moliri, usilovati pakost nesnâz, svizel, Skoda pakostnicé nemoc kostí, dna, zhouba pamět památka Pannochéři obyvatelé Pannonie, Uher(?) 223
oféra obét oférovati obétovati ohava dedecus, hanba, potupa ohaveny pollutus, poskvrnény, znesvéceny ohaviti contaminare, pokáleti,zne- Cistiti, potupiti ohlásiti rozhlásiti, veřejným uči- nití ohlášený známý, proslulý ohnitý ohnivý, ohňový ohyzda nečest, hanba, potupa ohyžděnie zohavení, potupení, po- skvrnění, znešvaření ohyždětí státi se ohyzdným ohyžděný zohyžděný, zohavený ochevnost : ochevnost lidského přiro- zente přirozená lidská ochota ochotenstvie ochota, vlídnost, pří- zeň, laskavost ochotnost affabilitas, vlídnost, las- kavost ochudlý zchudlý ochytiti complecti, obejmouti, za- chytiti obkI”uciti, obkliciti obejmouti okroceny zkroceny, ochoteny okrsek ; okrsek zemsky orbis terra- rum, svét omieżditi nico püsobiti na něco, omámiti, ocarovati omyl pochybnost, mýlka; bez omy- la bez pochyby omyliti zklamati opatrnost obezřetnost, moudrost opatfiti shlédnouti, ohledati, pro- zkoumati, posouditi; aspicere, spatfiti, shlédnouti opatfovati conspicere, spatfovati oprniti sé posttergare, opfiti se osaditi usaditi, ustanoviti osáhnüti (osáhnu, osiehnes. .. ) obsáhnouti, obejmouti osboZnény affluens, oplyvající osnovati chystati, pfipravovati, upraviti; Písmem řeči osnovali Písmo měli za základ, osnovu svých řečí osobiti (sobě) přivlastniti si, vzíti ostatí čeho přestati s čím ostaviti ponechati, züstaviti osten stimulus, hrot, vrchol ostréhati, ostfiehati hlídati osviecený serenus, jasný, osvícený ot od otdati dáti, odevzdati otepřenie odepření otjieti odejmouti otkryté aperte, verejné, zjevné otlüceny čeho odloučený od čeho, vzdálený čeho otměna odměna otměněnie odměna otmlivati odmlouvati otplácéti odpláceti otplacovati odpláceti otpfisieci sí odptisáhnouti se otpuscovati, otpustovati odpoustéti otrapa omameni otrápeny attonitus, omámeny, ohromeny otstüpiti čeho zříci se čeho otsudek interveniens sententia, od- souzení, zásah osudu, soud otvrci odvrhnouti otvořitý otevřený, zjevný, zřejmý otvozovati odvádéti ozbożneny opulentus, hojny, bohaty ozndmenie ohlášení, opovědění, poukázání nač paběrek zbytek padüch padouch, lotr pachadlnicé pachatelka pachtiti moliri, usilovati pakost nesnâz, svizel, Skoda pakostnicé nemoc kostí, dna, zhouba pamět památka Pannochéři obyvatelé Pannonie, Uher(?) 223
Strana 224
patřití hleděti; patřítí k čemu hleděti nač péskami, pieskami pésky Perlictí Berlínstí (?) peněžný peněz se týkající; obraz peněžný obraz vyražený na penízi pesky psovsky, mizerny píle snaha; jest mi píle snažím se, dbám piliti pospichati pilnost píle, snaha piny ; pilen byti pilné si hledéti Písmo psaní, spis, skladba plémě rod pléška pampeliška, plevel plný ; do plna úplně, zcela Plod rod, potomstvo Ppoběhnůútí dáti se na útěk, utéci pobiehati koho utíkati od koho poblüditi zolouditi pobluzovati blouditi, myliti se, bludü se dopoustéti počest úcta Počestenstvie úcta Počet množství (majetku ?) poëisti supputare, spotitati pocuti, pociti pocititi, zpozoro- vati podjieti boj podstoupiti boj podtrhavé surrepticie, kradmo, podloudné , pohnutie pohnutí, změna pohodlný příhodný, užitečný pohrýžití sě pohroužiti se pohfiZovati ponofovati pohübcé depopulator,záhubce, hu- bitel, vrah pohubitel vastator, hubitel, zhoubce pohubiti zahubiti, vyhubiti pojieti pojmouti pokátí sě čeho pokání učiniti zač pokázati castigare, pokárati pokrytí sě čeho ukryti se pred čím polský polní 224 pomdmenie apoplexia, naraz, mrt- vice, pomateni pomknüti posunouti, postréiti pomnieti vzpomenouti (si) poňadž poněvadž ponížilý humilis, nízký popsati sepsati, napsati poprávcé, popravcé lictor, vykona- vatel spravedlnosti, soudce Poprava moc, vláda porok domluva, pokárání porokovati z néceho vytykati néco, kárati nico poruécenstvie testamentum, odkaz porücéti nechávati, svéfovati borućny curativus, pečlivý porühati sé rouhati se poruseny zkažený porusitel corruptor, svüdce porusiti zkaziti pořad, pořád ordo, pořádek, řád pořád řadem, po řadě, popořádku pořádný řádný posmysleti porozuméti pôsobcé püsobitel, zpüsobitel, původce postihnüti dohoniti postüpiti ustoupiti, odstoupiti poskorna venenum, poskvrna poškvrněný | coinquinatus, skvrnény poskvrñovati poskvrñovati, zne- uctovati poSmufiti zachmufiti, zamrałiti pôtka pûtka potomník následník, potomek, ná- stupce potratiti ztratiti potvora obluda potvorny obludny, podivny potvofiti sé pitvotiti se, Ciniti se ohyzdnym fováhati váhati, otáleti povérek pověra povodeň (m.) povodeň (f.) povrci odhoditi po-
patřití hleděti; patřítí k čemu hleděti nač péskami, pieskami pésky Perlictí Berlínstí (?) peněžný peněz se týkající; obraz peněžný obraz vyražený na penízi pesky psovsky, mizerny píle snaha; jest mi píle snažím se, dbám piliti pospichati pilnost píle, snaha piny ; pilen byti pilné si hledéti Písmo psaní, spis, skladba plémě rod pléška pampeliška, plevel plný ; do plna úplně, zcela Plod rod, potomstvo Ppoběhnůútí dáti se na útěk, utéci pobiehati koho utíkati od koho poblüditi zolouditi pobluzovati blouditi, myliti se, bludü se dopoustéti počest úcta Počestenstvie úcta Počet množství (majetku ?) poëisti supputare, spotitati pocuti, pociti pocititi, zpozoro- vati podjieti boj podstoupiti boj podtrhavé surrepticie, kradmo, podloudné , pohnutie pohnutí, změna pohodlný příhodný, užitečný pohrýžití sě pohroužiti se pohfiZovati ponofovati pohübcé depopulator,záhubce, hu- bitel, vrah pohubitel vastator, hubitel, zhoubce pohubiti zahubiti, vyhubiti pojieti pojmouti pokátí sě čeho pokání učiniti zač pokázati castigare, pokárati pokrytí sě čeho ukryti se pred čím polský polní 224 pomdmenie apoplexia, naraz, mrt- vice, pomateni pomknüti posunouti, postréiti pomnieti vzpomenouti (si) poňadž poněvadž ponížilý humilis, nízký popsati sepsati, napsati poprávcé, popravcé lictor, vykona- vatel spravedlnosti, soudce Poprava moc, vláda porok domluva, pokárání porokovati z néceho vytykati néco, kárati nico poruécenstvie testamentum, odkaz porücéti nechávati, svéfovati borućny curativus, pečlivý porühati sé rouhati se poruseny zkažený porusitel corruptor, svüdce porusiti zkaziti pořad, pořád ordo, pořádek, řád pořád řadem, po řadě, popořádku pořádný řádný posmysleti porozuméti pôsobcé püsobitel, zpüsobitel, původce postihnüti dohoniti postüpiti ustoupiti, odstoupiti poskorna venenum, poskvrna poškvrněný | coinquinatus, skvrnény poskvrñovati poskvrñovati, zne- uctovati poSmufiti zachmufiti, zamrałiti pôtka pûtka potomník následník, potomek, ná- stupce potratiti ztratiti potvora obluda potvorny obludny, podivny potvofiti sé pitvotiti se, Ciniti se ohyzdnym fováhati váhati, otáleti povérek pověra povodeň (m.) povodeň (f.) povrci odhoditi po-
Strana 225
povzdvíhati povznášeti požití (poživu, -eš) užíti, zažíti Pravda právo, spravedlnost, pravda právé s právem, po právu, spraved- livě, náležitě, řádně, dobře právo ; z práva po právu pravý (komp. pravějí) spravedlivý, správný, náležitý, skutečný práz(d)niti odpočívati, zaháleti práz(d)nost zahálka, necinnost prec pryé prodliti prodloużiti groménazména ,klam; bez promény zajisté propovědětí proponere, předklá- dati, představovati, vykládati prosvieceny illustris, jasny, skvély, znamenity, slavny Protivný nepřátelský provolatí prohlásiti Pruséné Prusové proorozenec primogenitus, prvo- rozeny syn prémyslovati së premysleti plépesky prehanebny pieplyvajici supereffluens, pietć- kajici, prekypujici présdhnüti piedtiti, premoci, pre- kročiti préslyséti vyslechnouti préstupati pfestupovati, pfekra- čovati přěváleti v boji přemoci prëzñieti dissimulare, prehlédnouti přidědití sé k komu dědictvím, dě- dičně se dostati komu, státi se majetkem koho příiekaza překážka, závada přiezn fedus, přízeň, přátelství přieznivost affectus, příznivost přihodití sě hoditi se, býti vhod prihromaëdovati cumulare, při- dávati, shromażdovati, kupiti prichyliti sé converti, prikloniti se pfijieti pfijmouti; usima primi auribus percipiat, usly$, sly$ přijímati : přijímaje (6/2410) snad 3. os. sg. (nestažený tvar, užitý zde pro rým) prilipavy ; prilipavy neduh naka- žlivá nemoc, nákaza piinositi přinášeti pripraviti (6/539) dopraviti piipuditi piinutiti příisahati nač, skrze co, pres co přísahati při čem prispáiéti rozmnoZovati, rozhojńo- vati, pfipojovati, strádati prlispofenie incrementum, priby- vání, rozšiřování, růst přispořití (čeho) rozmnožiti, roz- hojniti (co) Pprisporovati congerere, augere, piidávati, rozmnoZovati, zvét- šovati přísvěcený dedicatus, zasvěcený, odevzdaný přivětčenie zvětšení přivozovatí přiváděti priziieti prihlédnouti psota chudoba, bída, nouze, zka- ženost psovati tupiti, mafiti, kaziti pühy pouhý, prostý Puchneri (?) purkrabé n.- ie správce hradu Pychanie pyšné jednání, naparo- vání pychati byti pyšný, pyšně si vésti raditi (razu n. -1, radí$ . ..) raditi rámé bracchium, rameno, üd, orgán, moc Rasi obyvatelé Rasie, vl. Rascie, kraje v Srbsku (Novipazar) ráz ražba, ražení robotovati laborare, pracovati, usi- lovati rok den, stanovený den, lhůta rota zástup (vojenský), družina, množství rotník spiklenec 225
povzdvíhati povznášeti požití (poživu, -eš) užíti, zažíti Pravda právo, spravedlnost, pravda právé s právem, po právu, spraved- livě, náležitě, řádně, dobře právo ; z práva po právu pravý (komp. pravějí) spravedlivý, správný, náležitý, skutečný práz(d)niti odpočívati, zaháleti práz(d)nost zahálka, necinnost prec pryé prodliti prodloużiti groménazména ,klam; bez promény zajisté propovědětí proponere, předklá- dati, představovati, vykládati prosvieceny illustris, jasny, skvély, znamenity, slavny Protivný nepřátelský provolatí prohlásiti Pruséné Prusové proorozenec primogenitus, prvo- rozeny syn prémyslovati së premysleti plépesky prehanebny pieplyvajici supereffluens, pietć- kajici, prekypujici présdhnüti piedtiti, premoci, pre- kročiti préslyséti vyslechnouti préstupati pfestupovati, pfekra- čovati přěváleti v boji přemoci prëzñieti dissimulare, prehlédnouti přidědití sé k komu dědictvím, dě- dičně se dostati komu, státi se majetkem koho příiekaza překážka, závada přiezn fedus, přízeň, přátelství přieznivost affectus, příznivost přihodití sě hoditi se, býti vhod prihromaëdovati cumulare, při- dávati, shromażdovati, kupiti prichyliti sé converti, prikloniti se pfijieti pfijmouti; usima primi auribus percipiat, usly$, sly$ přijímati : přijímaje (6/2410) snad 3. os. sg. (nestažený tvar, užitý zde pro rým) prilipavy ; prilipavy neduh naka- žlivá nemoc, nákaza piinositi přinášeti pripraviti (6/539) dopraviti piipuditi piinutiti příisahati nač, skrze co, pres co přísahati při čem prispáiéti rozmnoZovati, rozhojńo- vati, pfipojovati, strádati prlispofenie incrementum, priby- vání, rozšiřování, růst přispořití (čeho) rozmnožiti, roz- hojniti (co) Pprisporovati congerere, augere, piidávati, rozmnoZovati, zvét- šovati přísvěcený dedicatus, zasvěcený, odevzdaný přivětčenie zvětšení přivozovatí přiváděti priziieti prihlédnouti psota chudoba, bída, nouze, zka- ženost psovati tupiti, mafiti, kaziti pühy pouhý, prostý Puchneri (?) purkrabé n.- ie správce hradu Pychanie pyšné jednání, naparo- vání pychati byti pyšný, pyšně si vésti raditi (razu n. -1, radí$ . ..) raditi rámé bracchium, rameno, üd, orgán, moc Rasi obyvatelé Rasie, vl. Rascie, kraje v Srbsku (Novipazar) ráz ražba, ražení robotovati laborare, pracovati, usi- lovati rok den, stanovený den, lhůta rota zástup (vojenský), družina, množství rotník spiklenec 225
Strana 226
rozbor rozboření, rozbití rozbrojenie rozbroj, neshoda rozhřiený rozpálený rozhfieti rozehfâti, rozpäliti rozkléti zbaviti kletby rozpač rozpaky rozpravený vyprávěný, vylíčený rozptyleti rozmetati rozsypovati dispergere, rozsypá- vati, rozhazovati rozum smysl, výklad; rozum pravý vzieti správně pochopiti rozvor rozbití, rozvrat (?) ruhaë rouhaë ruhota pohanéní rukotriny prodigus, marnotratny, mrhavy, štědrý, plýtvající rydánieimmanitas, zbésilost, divo- kost, vzteklost Rynéné obyvatelé Rynska (?) rytina socha Fieci fici (imp. fci rci) sám ; samém" samému (dat.) sbohatiti, vl. zbohatiti obohatiti sbor concilium, shromáždění sbożie majetek, statek scestny cassus, daremny, marny, špatný, bludný sen (pron.) tento; do sie chvíle do této chvíle seznati sé poznati se sezfieti uvidéti, spatfiti shledávati contemplari, dívati se nač, hleděti nać, pozorovati shovéti míti strpení, poshovéti shromázdny summarius; shro- mázdnym obylejem summario ritu, hromadně shřietí sě ohřáti se schodný scházející, hynoucí, vad- noucí schrána přikrytí, příkrov ste viz sen sic jinak, takto, přece 22% sieci sekati siesti sednouti (si); nesedu m. ne- sadu nesednu si Stkuli madarsky kmen siroba osifeni, opusténost sjednati sé srovnati se, byti roven; sjednati sé s kým učiniti se komu roven sjednávati sé byti ve shodé, byti roven skonalost konec, dokončení, vrchol skonánie konec, dokonání, zakon- čení skóro brzo skrytě tajně skupec skoupý člověk slámati zlámati slavnost sláva, proslulost s lehka viz lehky sleptati vorare, seżrati, pohltiti slibiti sé viz slúbiti sć Slověné Slovinci (?) sl'übiti sé zalíbiti se slüti slouti, nazÿvati se smáha šťáva, míza směna výměna, náhrada směřití změřiti; vahů směřití zvá- žiti smieti sé smáti se smrtny smrtedlny smucovati zarmucovati smysl rozum smysleti porozuméti smysliti sapere, míti rozum smyslný rozumný snabdieti, snábdieti dávati pozor, pozorovati, pensare, vażiti snadně vlídně (snáze 6/521 vlíd- něji) snažnost snaha, přičinění snažný diligens, pečlivý, horlivý sniknüti sejíti, zaniknouti snovati (snuji, —e$...) délati osnovu, chystati, připravovati soba osoba sočba suggestio, nabádání
rozbor rozboření, rozbití rozbrojenie rozbroj, neshoda rozhřiený rozpálený rozhfieti rozehfâti, rozpäliti rozkléti zbaviti kletby rozpač rozpaky rozpravený vyprávěný, vylíčený rozptyleti rozmetati rozsypovati dispergere, rozsypá- vati, rozhazovati rozum smysl, výklad; rozum pravý vzieti správně pochopiti rozvor rozbití, rozvrat (?) ruhaë rouhaë ruhota pohanéní rukotriny prodigus, marnotratny, mrhavy, štědrý, plýtvající rydánieimmanitas, zbésilost, divo- kost, vzteklost Rynéné obyvatelé Rynska (?) rytina socha Fieci fici (imp. fci rci) sám ; samém" samému (dat.) sbohatiti, vl. zbohatiti obohatiti sbor concilium, shromáždění sbożie majetek, statek scestny cassus, daremny, marny, špatný, bludný sen (pron.) tento; do sie chvíle do této chvíle seznati sé poznati se sezfieti uvidéti, spatfiti shledávati contemplari, dívati se nač, hleděti nać, pozorovati shovéti míti strpení, poshovéti shromázdny summarius; shro- mázdnym obylejem summario ritu, hromadně shřietí sě ohřáti se schodný scházející, hynoucí, vad- noucí schrána přikrytí, příkrov ste viz sen sic jinak, takto, přece 22% sieci sekati siesti sednouti (si); nesedu m. ne- sadu nesednu si Stkuli madarsky kmen siroba osifeni, opusténost sjednati sé srovnati se, byti roven; sjednati sé s kým učiniti se komu roven sjednávati sé byti ve shodé, byti roven skonalost konec, dokončení, vrchol skonánie konec, dokonání, zakon- čení skóro brzo skrytě tajně skupec skoupý člověk slámati zlámati slavnost sláva, proslulost s lehka viz lehky sleptati vorare, seżrati, pohltiti slibiti sé viz slúbiti sć Slověné Slovinci (?) sl'übiti sé zalíbiti se slüti slouti, nazÿvati se smáha šťáva, míza směna výměna, náhrada směřití změřiti; vahů směřití zvá- žiti smieti sé smáti se smrtny smrtedlny smucovati zarmucovati smysl rozum smysleti porozuméti smysliti sapere, míti rozum smyslný rozumný snabdieti, snábdieti dávati pozor, pozorovati, pensare, vażiti snadně vlídně (snáze 6/521 vlíd- něji) snažnost snaha, přičinění snažný diligens, pečlivý, horlivý sniknüti sejíti, zaniknouti snovati (snuji, —e$...) délati osnovu, chystati, připravovati soba osoba sočba suggestio, nabádání
Strana 227
soptati soptiti, fun&ti (söpce fung) spakostiti vl. zpakostiti zkaziti spánlivec spáč spolkem spolu, zároveň, pariter, stejně spomoci pomoci sprostn$ prosty, neuteny, obecny člověk srounávati sé s čím býti s čím v souladu srozumčti sapere, porozuméti ssáti; ssú ssaji sstaránie zestárnutí sstydnüti ustydnouti, (chladem) ztuhnouti sšíti sešíti staränie viz sstaränie starost stáří starý; komp. staří n. stařájí starší statek majetek státi, (stanu, —eš...) zastaviti se, přestati státi vl."sstáti (stoju n. stojím, stojíš...) státi, vytrvávati staviti zastaviti, zameziti stavovati zastavovati, zamezovati stopé stopa stopéj(é) vestigium, stopa stovarysenie obcování, styk, spřátelení strýčený od strýce pocházející; bratr strýčený bratranec stFiedmy střední, středního věku stydéti sé čím styděti se zač; ne- stydíš sě zlým poddaným nesty- díš se před poddanými za zlé (4 /300) súdečný censorius, soudu se týka- jící, soudní svacený svěcený Svalfeldstí (?) svěcký světský svědomý známý; svědomo jest con- stat, je známo svěřití uvěřiti světedlnice svítilna 16* světle jasně, zřejmě světlý limpidus, jasný svoditi sváděti svolávcé svolavatel svrchně navenek surchovdnie svrchovanost, dokona- lost svrchovaný supernus, horní, vrchní; svrchovaná vlast nebe šart drobný peníz, haléř Seplatı Sislati šeradenstvie naevus, mateřské zna- mení, skvrna šeradník insensatus, ohyzda, ohava šínka tyčka škapilý nadávka nejistého vý- znamu, snad ,zchátraly* škodně škodlivě škodný škodlivý školník učitel; školní osoba, žák škříně skříně škřípětí skřípati škudla destička Svejcëri obyvatelé Švýcar takové adeo, tak ted hle, zde tělestně tělesně tepati percutere, tlouci; tepücí súdce percuciens iudex, soudce, který dovede na někoho udeřit tepilý eximius, vybrany, ztepily tëZëti pracovati tiepati nositi tisknüti sé tlaCiti se tlaciti tlatiti, potla&ovati tocity otáčivý tráti trvati tresktaë arguens, trestajici, vyko- navatel trestu tresktánie correptio, trestäni tresktati trestati, treskcící tresta- jící trúba Písma sv. Jan (Zjevení) truchlost meror, zármutek 227
soptati soptiti, fun&ti (söpce fung) spakostiti vl. zpakostiti zkaziti spánlivec spáč spolkem spolu, zároveň, pariter, stejně spomoci pomoci sprostn$ prosty, neuteny, obecny člověk srounávati sé s čím býti s čím v souladu srozumčti sapere, porozuméti ssáti; ssú ssaji sstaránie zestárnutí sstydnüti ustydnouti, (chladem) ztuhnouti sšíti sešíti staränie viz sstaränie starost stáří starý; komp. staří n. stařájí starší statek majetek státi, (stanu, —eš...) zastaviti se, přestati státi vl."sstáti (stoju n. stojím, stojíš...) státi, vytrvávati staviti zastaviti, zameziti stavovati zastavovati, zamezovati stopé stopa stopéj(é) vestigium, stopa stovarysenie obcování, styk, spřátelení strýčený od strýce pocházející; bratr strýčený bratranec stFiedmy střední, středního věku stydéti sé čím styděti se zač; ne- stydíš sě zlým poddaným nesty- díš se před poddanými za zlé (4 /300) súdečný censorius, soudu se týka- jící, soudní svacený svěcený Svalfeldstí (?) svěcký světský svědomý známý; svědomo jest con- stat, je známo svěřití uvěřiti světedlnice svítilna 16* světle jasně, zřejmě světlý limpidus, jasný svoditi sváděti svolávcé svolavatel svrchně navenek surchovdnie svrchovanost, dokona- lost svrchovaný supernus, horní, vrchní; svrchovaná vlast nebe šart drobný peníz, haléř Seplatı Sislati šeradenstvie naevus, mateřské zna- mení, skvrna šeradník insensatus, ohyzda, ohava šínka tyčka škapilý nadávka nejistého vý- znamu, snad ,zchátraly* škodně škodlivě škodný škodlivý školník učitel; školní osoba, žák škříně skříně škřípětí skřípati škudla destička Svejcëri obyvatelé Švýcar takové adeo, tak ted hle, zde tělestně tělesně tepati percutere, tlouci; tepücí súdce percuciens iudex, soudce, který dovede na někoho udeřit tepilý eximius, vybrany, ztepily tëZëti pracovati tiepati nositi tisknüti sé tlaCiti se tlaciti tlatiti, potla&ovati tocity otáčivý tráti trvati tresktaë arguens, trestajici, vyko- navatel trestu tresktánie correptio, trestäni tresktati trestati, treskcící tresta- jící trúba Písma sv. Jan (Zjevení) truchlost meror, zármutek 227
Strana 228
truchlý smutný, smutek působící, smutek oznamující, smuteční tryzňovatí trýzniti trévic stievic třímezcietmý třiadvacátý tudiež na témže místě, tamtéž, tam tudy tak, takto túha tesknost, hoře, zármutek tüpcé tupitel tupić tupitel tużiti komu Zalovati, stéZovati si na koho tvárnost forma, podoba tvor tvorstvo tvofec tvürce účinek factum, učinění, čin udéseny perculsus, vydéSeny úhzl uhel; kúsky v úhly opaluji (6/141) kusy (stříbra) pálím (v ohni), že jsou žhavé jako uhle úhlavný úhlavní ujiti čeho uvarovati se čeho, ujíti čemu, vyhnouti se čemu úkladný perfidus, věrolomný, úskočný ukrášlenie zkrášlení, ozdobení ukrutný atrox, prudký, divoký, strašný, zuřivý, krutý ukfiveny pokfiveny, zkrouceny ukfiviti zkfiviti, pokaziti ulúčilý insignis, nápadný, zvláštní ulyzavý pošklíbavý uljznüti sé usmáti se, usklibnouti se umaliti zmensiti umělý znalý, učený umenšenie zmenšení umetati vmetati, vhoditi umrtvenie nex, zabití, zahubenf, vražda updliti späliti upokofiti pokotiti upřiemý přímý, rovný, upřímný úraz poranění, pohoršení; osidlo uraziti ubliżiti, udefiti, poraniti 228 urażenie Graz uraZetedlny ofensivus, urážlivý uraZovati uráZeti úrod narození urozumětí čemu porozuměti čemu úrupně temerario furore, zběsile uskrovniti ušetřiti, omeziti ustavenie ustanovení, příkaz ustúpití čeho ustoupiti od čeho usvadnüti arere, uvadnouti, uschnouti uskvrnüti sé uSklíbaouti se útok útěk uvláciti usmykati váha závažnost valný velký varda sloup, pilíř vášen vášeň váziti uvaZovati, ceniti vdovstoie viduitas, vdovsky stav véc; vie véci prorsus, zcela vérné opravdu, jisté, véru vérovati zapifsahati virou vésti agere, vésti, délati, podnikati vetchy vetus, stary vétciti augere, zvétSovati vězití V zajetí, ve vězení držeti vežde všude vilnost lenocinium, kuplířství, smilstvo vilny smilny, chlípny vina vina, obviňování viper z lat. vipera — zmije had, zde jako hanlivé označení, srov. Mat. 3, 7; 12, 34; Luk. 3,7 vipersky hadí vlast kraj, země vnada vnadidlo vodny ; křest vodný křest vodou volně dobrovolně vrah vrah, nepřítel vražně vražedně vrci (vrhu, orzes ...) vrhnouti vrch vrchol vrilati reptati, s reptáním odpírati
truchlý smutný, smutek působící, smutek oznamující, smuteční tryzňovatí trýzniti trévic stievic třímezcietmý třiadvacátý tudiež na témže místě, tamtéž, tam tudy tak, takto túha tesknost, hoře, zármutek tüpcé tupitel tupić tupitel tużiti komu Zalovati, stéZovati si na koho tvárnost forma, podoba tvor tvorstvo tvofec tvürce účinek factum, učinění, čin udéseny perculsus, vydéSeny úhzl uhel; kúsky v úhly opaluji (6/141) kusy (stříbra) pálím (v ohni), že jsou žhavé jako uhle úhlavný úhlavní ujiti čeho uvarovati se čeho, ujíti čemu, vyhnouti se čemu úkladný perfidus, věrolomný, úskočný ukrášlenie zkrášlení, ozdobení ukrutný atrox, prudký, divoký, strašný, zuřivý, krutý ukfiveny pokfiveny, zkrouceny ukfiviti zkfiviti, pokaziti ulúčilý insignis, nápadný, zvláštní ulyzavý pošklíbavý uljznüti sé usmáti se, usklibnouti se umaliti zmensiti umělý znalý, učený umenšenie zmenšení umetati vmetati, vhoditi umrtvenie nex, zabití, zahubenf, vražda updliti späliti upokofiti pokotiti upřiemý přímý, rovný, upřímný úraz poranění, pohoršení; osidlo uraziti ubliżiti, udefiti, poraniti 228 urażenie Graz uraZetedlny ofensivus, urážlivý uraZovati uráZeti úrod narození urozumětí čemu porozuměti čemu úrupně temerario furore, zběsile uskrovniti ušetřiti, omeziti ustavenie ustanovení, příkaz ustúpití čeho ustoupiti od čeho usvadnüti arere, uvadnouti, uschnouti uskvrnüti sé uSklíbaouti se útok útěk uvláciti usmykati váha závažnost valný velký varda sloup, pilíř vášen vášeň váziti uvaZovati, ceniti vdovstoie viduitas, vdovsky stav véc; vie véci prorsus, zcela vérné opravdu, jisté, véru vérovati zapifsahati virou vésti agere, vésti, délati, podnikati vetchy vetus, stary vétciti augere, zvétSovati vězití V zajetí, ve vězení držeti vežde všude vilnost lenocinium, kuplířství, smilstvo vilny smilny, chlípny vina vina, obviňování viper z lat. vipera — zmije had, zde jako hanlivé označení, srov. Mat. 3, 7; 12, 34; Luk. 3,7 vipersky hadí vlast kraj, země vnada vnadidlo vodny ; křest vodný křest vodou volně dobrovolně vrah vrah, nepřítel vražně vražedně vrci (vrhu, orzes ...) vrhnouti vrch vrchol vrilati reptati, s reptáním odpírati
Strana 229
vrtlavý hetroclitus, reptavý, vrt- kavý, kolísavý vybojovati bojem ničiti, vražditi vybojovník dobyvatel vyklamati néco klamáním néceho dosáhnouti vymietati vymitati výmol alveus, dutina vynieti vyjmouti ; vyfimuc vyjmouc vyplenitel exterminator, zahanóć, vypuzovatel, ničitel vypleti odstraniti vypósobcé vykonavatel vypraviti vypovédéti, vylititi vysost, vysokost, výška, velikost vystfiehati varovati, vystrahu dávati vyznatel vyznavatel vzdóra vzdor vzejíti vzejíti, vyspéti vzezfenie aspectus, hledéní, pat- ření, zrak, pohled vzejmdti, vzjem — lapiti, zajmouti; vzejmali sć v světské sbožte cho- pili se, zmocnili se světského majetku vzkvésti vykvésti vzlo£iti imponere, nalo£iti vzpieti vzepnouti; vzpaty vysoky vzploditi zploditi, zroditi vzvrhniti (za starsi ozorci) hoditi vzhüru;soá právavzhóru vzorhli svá práva povýšili, vynesli (na újmu něčeho) za (s gen.); za čtyřidcetí let (6 [195) po dobu čtyřiceti let zadusovati dusiti zahladiti zniliti záchod záchod, západ; zacházení, obcházení záchodník kdo (lstivě) obchází zachovatel observator, udržovatel, dodržovatel, ochránce Zákon Starý (Nový) Zákon, bible zákon zákon, přikázání, ustanovení zamiücenie zarmoucení zamiiceny zarmouceny Zamutiti zarmoutiti zamysliti vymysliti zapájéti napájeti; zapájící m. za- Ppdjéjici napâjejici zaprtile zarputile zaprtly zatvrzely zapfieti (zapfim, zapfiś...) zapfiti zapuščený, zapuštěný zpustošený, zpustlý zarošťovati dávati zarüsti zastérovati sé zastírati se, kryti se zásik zálud zasmiüriti zachmufiti zátvora claustrum, uzavieni, zà- vora, hráze zatvořený zavřený zavazovati (5 [324) zastavovati zavésti koho oč podvodem někoho o něco připraviti zaviniti komu proviniti se proti komu zbélovati bíliti, (6/143) do béla kovati ( ?) zbíti trucidare, pobíti, zabíti zbohatiti obohatiti zbor sbor zbrana obrana, ochrana zbrañovati protegere, brániti, chrániti zbytný supervacuus, zbytečný, zbývající, přebývající zčinití efficere, učiniti zdáti, vl. vzdáti odevzdati, na- vrátiti zdélati zhotoviti zdieti (zdóju, zdieś..., part. min. zddl, —a... zdieli) uliniti, udé- lati zdrZéti dodrZzeti zelenúcí zelenavý, zelený zemdlený oslabený, ochablý zemdliti enervare, debilitare, vy- síliti, zeslabiti, ochromiti zetfieti conterere, zahubiti, zniCiti 229
vrtlavý hetroclitus, reptavý, vrt- kavý, kolísavý vybojovati bojem ničiti, vražditi vybojovník dobyvatel vyklamati néco klamáním néceho dosáhnouti vymietati vymitati výmol alveus, dutina vynieti vyjmouti ; vyfimuc vyjmouc vyplenitel exterminator, zahanóć, vypuzovatel, ničitel vypleti odstraniti vypósobcé vykonavatel vypraviti vypovédéti, vylititi vysost, vysokost, výška, velikost vystfiehati varovati, vystrahu dávati vyznatel vyznavatel vzdóra vzdor vzejíti vzejíti, vyspéti vzezfenie aspectus, hledéní, pat- ření, zrak, pohled vzejmdti, vzjem — lapiti, zajmouti; vzejmali sć v světské sbožte cho- pili se, zmocnili se světského majetku vzkvésti vykvésti vzlo£iti imponere, nalo£iti vzpieti vzepnouti; vzpaty vysoky vzploditi zploditi, zroditi vzvrhniti (za starsi ozorci) hoditi vzhüru;soá právavzhóru vzorhli svá práva povýšili, vynesli (na újmu něčeho) za (s gen.); za čtyřidcetí let (6 [195) po dobu čtyřiceti let zadusovati dusiti zahladiti zniliti záchod záchod, západ; zacházení, obcházení záchodník kdo (lstivě) obchází zachovatel observator, udržovatel, dodržovatel, ochránce Zákon Starý (Nový) Zákon, bible zákon zákon, přikázání, ustanovení zamiücenie zarmoucení zamiiceny zarmouceny Zamutiti zarmoutiti zamysliti vymysliti zapájéti napájeti; zapájící m. za- Ppdjéjici napâjejici zaprtile zarputile zaprtly zatvrzely zapfieti (zapfim, zapfiś...) zapfiti zapuščený, zapuštěný zpustošený, zpustlý zarošťovati dávati zarüsti zastérovati sé zastírati se, kryti se zásik zálud zasmiüriti zachmufiti zátvora claustrum, uzavieni, zà- vora, hráze zatvořený zavřený zavazovati (5 [324) zastavovati zavésti koho oč podvodem někoho o něco připraviti zaviniti komu proviniti se proti komu zbélovati bíliti, (6/143) do béla kovati ( ?) zbíti trucidare, pobíti, zabíti zbohatiti obohatiti zbor sbor zbrana obrana, ochrana zbrañovati protegere, brániti, chrániti zbytný supervacuus, zbytečný, zbývající, přebývající zčinití efficere, učiniti zdáti, vl. vzdáti odevzdati, na- vrátiti zdélati zhotoviti zdieti (zdóju, zdieś..., part. min. zddl, —a... zdieli) uliniti, udé- lati zdrZéti dodrZzeti zelenúcí zelenavý, zelený zemdlený oslabený, ochablý zemdliti enervare, debilitare, vy- síliti, zeslabiti, ochromiti zetfieti conterere, zahubiti, zniCiti 229
Strana 230
zevňutřní, zevnitřní vnější zevfieti zaviiti zholiti oholiti zhyzditi zohaviti, zniciti zchoditi prochoditi, pfechoditi zchovánie, wl. wvzchovánie vy- chování zchovatedlnicé, vl. vzchovatedlnicé alitrix, vychovatelka, péstounka zchovati, vl. vzchovati vychovati zima; (syzimü s (4/336) s touto zimou, tuto zimu zjednati zpüsobiti, udélati zjévné, zjevné jasné, zietelné zjévnÿ, zjevný publicus, veřejný zjiesti snísti zkaziti v nic obrátiti, zniciti zklamati koho oč lstí někoho o něco p£ipraviti zklopotati pospiśiti zlámati zbotiti, zniciti zlatohľav brokát, látka protkaná zlatem zlost zlý čin, zlý skutek, zlé jed- nání, nepravost, hřích zlovolnost malevolentia, nenávist, nepřízeň zmazati pomazati zmek dábel zména zména; m. zmiena zmínka (6/642 a 1705) zmilely mily zmnożiti rozmnożiti zmofiti zniciti zmrhati promrhati známek znamení znamenitý notorius, zřejmý, známý znevděčnětí státi se nevděčným zorati (imp. zoři) zorati zplanéti státi se planým zpolehnüti spolehnouti zpomanüti vzpomenouti zpósobiti zpüsobiti, vyvolati zpráva správa, vedení; vzor, na- učení zloba, 230 zpraviti sł éeho ospravedlniti se z čeho zprávcé správce zpravovati fiditi, ovládati zpravovati sé fíditi se zprznénie poskvrnéní zprznilost ignominia, bezectí, po- tupa, hanba zprzniti respergere, poskvrniti, znečistiti zpřátí popřáti zpurné, vl. vzp- sveřepě, nadutě zpurnost, vl. vzp- tumor, nadutost zpustiti pustym uciniti; (6/314) zpustnouti zrósti, vl. vzrósti vzrüsti zrusiti poruSiti zfediti, vl. zriediti zííditi, ovlád- nouti; řádným učiniti złejmy jasny, zřetelný zfetedlny spectabilis, zřejmý, skvělý zfieti zříti, hleděti, prohlížeti z$eïéditi zohaviti,znititi,zpustoëiti z$kapéti stâti se skapilÿm, zchâ- tralym — viz škapilý ztonüti utonouti, utopiti se zträviti otrâäviti, zahubiti, zniciti ztroskotati, ztroskutati polámati, rozbíti ztvrdéti ztvrdnouti zúfalý zlý, nešlechetný zváti (zovu, -eš...) zváti zvěhlasně věhlasně, moudře zvěhlasný gnarus, znalý, moudrý zveličenie zvelebení, povýšení zveličený excellens, magnificus, vynikající, velkolepý zveliéiti zvétsiti, zvelebiti, po- vznésti zvěř fera, šelma zveseliti obveseliti zvláštně dearticulate, o sobě, jed- notlivě zvláštní, zolaśćni (4/197) vlastní zvláštný zvláštní
zevňutřní, zevnitřní vnější zevfieti zaviiti zholiti oholiti zhyzditi zohaviti, zniciti zchoditi prochoditi, pfechoditi zchovánie, wl. wvzchovánie vy- chování zchovatedlnicé, vl. vzchovatedlnicé alitrix, vychovatelka, péstounka zchovati, vl. vzchovati vychovati zima; (syzimü s (4/336) s touto zimou, tuto zimu zjednati zpüsobiti, udélati zjévné, zjevné jasné, zietelné zjévnÿ, zjevný publicus, veřejný zjiesti snísti zkaziti v nic obrátiti, zniciti zklamati koho oč lstí někoho o něco p£ipraviti zklopotati pospiśiti zlámati zbotiti, zniciti zlatohľav brokát, látka protkaná zlatem zlost zlý čin, zlý skutek, zlé jed- nání, nepravost, hřích zlovolnost malevolentia, nenávist, nepřízeň zmazati pomazati zmek dábel zména zména; m. zmiena zmínka (6/642 a 1705) zmilely mily zmnożiti rozmnożiti zmofiti zniciti zmrhati promrhati známek znamení znamenitý notorius, zřejmý, známý znevděčnětí státi se nevděčným zorati (imp. zoři) zorati zplanéti státi se planým zpolehnüti spolehnouti zpomanüti vzpomenouti zpósobiti zpüsobiti, vyvolati zpráva správa, vedení; vzor, na- učení zloba, 230 zpraviti sł éeho ospravedlniti se z čeho zprávcé správce zpravovati fiditi, ovládati zpravovati sé fíditi se zprznénie poskvrnéní zprznilost ignominia, bezectí, po- tupa, hanba zprzniti respergere, poskvrniti, znečistiti zpřátí popřáti zpurné, vl. vzp- sveřepě, nadutě zpurnost, vl. vzp- tumor, nadutost zpustiti pustym uciniti; (6/314) zpustnouti zrósti, vl. vzrósti vzrüsti zrusiti poruSiti zfediti, vl. zriediti zííditi, ovlád- nouti; řádným učiniti złejmy jasny, zřetelný zfetedlny spectabilis, zřejmý, skvělý zfieti zříti, hleděti, prohlížeti z$eïéditi zohaviti,znititi,zpustoëiti z$kapéti stâti se skapilÿm, zchâ- tralym — viz škapilý ztonüti utonouti, utopiti se zträviti otrâäviti, zahubiti, zniciti ztroskotati, ztroskutati polámati, rozbíti ztvrdéti ztvrdnouti zúfalý zlý, nešlechetný zváti (zovu, -eš...) zváti zvěhlasně věhlasně, moudře zvěhlasný gnarus, znalý, moudrý zveličenie zvelebení, povýšení zveličený excellens, magnificus, vynikající, velkolepý zveliéiti zvétsiti, zvelebiti, po- vznésti zvěř fera, šelma zveseliti obveseliti zvláštně dearticulate, o sobě, jed- notlivě zvláštní, zolaśćni (4/197) vlastní zvláštný zvláštní
Strana 231
zvolený vyvolený zžeňati zženštěti, změknouti žák student, klerik žalobně querulose, ve formě stíž- nosti žčastný šťastný žčestie štěstí ždáti čekati žěleti čeho dolere, míti žalost z čeho živiti nechati na živu životný životní žřieti (žru, žřeš... pohlcovati, po- žírati
zvolený vyvolený zžeňati zženštěti, změknouti žák student, klerik žalobně querulose, ve formě stíž- nosti žčastný šťastný žčestie štěstí ždáti čekati žěleti čeho dolere, míti žalost z čeho živiti nechati na živu životný životní žřieti (žru, žřeš... pohlcovati, po- žírati
Strana 232
Strana 233
OBSAH Úvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Žaloba Koruny české k Bohu na krále uherského a sbor Kostnický . . . . . . . . . . . . . . 23 Porok české Koruny králi uherskému, že neřádně korunu přijal a v královstvie České sě násilím tiskne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Tuto sú popsány krajiny, vlasti a země, z nichž jest král uherský vyvedl lid k obležení Prahy . . . . Veršovaná Žaloba Koruny české . . . . . . 41 43 Porok Koruny české ku pánóm českým o koruno- vání krále uherského . . . . . . . . . . . . . Hádání Prahy s Kutnou Horou . . . . . . . . . Přílohy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poznámky Vysvětlivky Slovníček. 61 80 167 182 191 218
OBSAH Úvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Žaloba Koruny české k Bohu na krále uherského a sbor Kostnický . . . . . . . . . . . . . . 23 Porok české Koruny králi uherskému, že neřádně korunu přijal a v královstvie České sě násilím tiskne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Tuto sú popsány krajiny, vlasti a země, z nichž jest král uherský vyvedl lid k obležení Prahy . . . . Veršovaná Žaloba Koruny české . . . . . . 41 43 Porok Koruny české ku pánóm českým o koruno- vání krále uherského . . . . . . . . . . . . . Hádání Prahy s Kutnou Horou . . . . . . . . . Přílohy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poznámky Vysvětlivky Slovníček. 61 80 167 182 191 218
- 1: Titul
- 5: Úvod
- 23: Edice
- 167: Přílohy
- 182: Poznámky
- 191: Vysvětlivky
- 218: Slovníček
- 233: Obsah